docWiadomości Prawosławnej Diecezji Białostocko
download 
Report Transcription
Wiadomości Prawosławnej Diecezji Białostocko
nr 2 (55) 2008 ISSN 1233–4138 wiadomości prawosławnej diecezji Fot. Krzysztof Aleksiuk białostocko ‑gdańskiej wiadomości prawosławnej diecezji spis treści białostocko‑gdańskiej Drodzy Czytelnicy! Z prawdziwą przyjemnością oddajemy w Wasze ręce nowy numer „Wiadomości Pra‑ wosławnej Diecezji Białostocko -Gdańskiej”. Waszej szczególnej uwadze polecamy kolej‑ ną część cyklu poświęconego 60‑tej rocznicy restytuowania Prawosławnej Diecezji Białosto‑ cko‑Gdańskiej autorstwa Igora Dacewicza. Zachęcamy również do lektury pouczają‑ cego kazania ks. Marka Ławreszuka poświęco‑ nego świętym Machabeuszom i wspomnień z pielgrzymki do Chełma autorstwa Katarzyny Gryciuk. Szczególnie godnym polecenia jest artykuł ks. Mirosłąwa Filimoniuka Historia antyminsa a Boska Liturgia. Poza tym jak zwykle w naszym czasopi‑ śmie szeroko informujemy o najważniejszych wydarzeniach, jakie miały miejsce w diecezji białostocko‑gdańskiej. Życzymy przyjemnej lektury Redakcja KWARTALNIK PRAWOSŁAWNEJ DIECEZJI BIAŁOSTOCKO-GDAŃSKIEJ UKAZUJE SIĘ Z BŁOGOSŁAWIEŃSTWA JE JAKUBA, BISKUPA BIAŁOSTOCKIEGO I G DAŃSKIEGO WYDAWCA: Prawosławna Diecezja Białostocko‑ Gdańska strona 3 ks. Marek Ławreszuk Słowo na dzień 14‑go sierpnia W dniu dzisiejszym Cerkiew jedynie sugeruje nam, byśmy skorzystali z tej formy przygotowania, jaką jest post. To jednak od nas zależy, czy będziemy tą postną drogą kroczyć, czy zlekceważymy wezwanie Cerkwi do przemiany, pozostając w szarej, ziemskiej, grzesznej codzienności. Bóg szanuje wolną wolę człowieka, jemu pozostawiając wybór tego, czy chce kroczyć w stronę Boga, czy w dalszym ciągu pozostać wśród szatańskich pokus. strona 4 Igor Dacewicz Historia Prawosławnej Diecezji Białostocko‑ ‑Gdańskiej w związku z 60‑tą rocznicą jej restytuowania W 1981 r. nastąpiły zmiany na katedrze białostocko‑gdańskiej. Po odejściu na emeryturę arcybiskupa Nikanora nowym ordyna‑ riuszem został biskup Sawa (biskupem łódzko‑poznańskim został wówczas biskup Szymon). Objęcie przez biskupa Sawę rządów w jednej z największych diecezji zapoczątkowało dynamiczny rozwój Kościoła prawosławnego na tym terenie. strona 10 Ks. Mirosław Filimoniuk Historia antiminsa a Boska Liturgia REDAKTOR NACZELNY: Krzysztof Aleksiuk PROJEKT I SKŁAD: Michał Żelezniakowicz STALE WSPÓŁPRACUJE: Justyna Tomaszuk NAKŁAD: 1100 egz. ADRES REDAKCJI: ul. św. Mikołaja 3 15-420 Białystok tel. (085) 742‑40‑88 [email protected] zdjęcie na okładce: Święto przeniesienia relikwii św. Mikołaja obchodzone w białostockiej katedrze 22 maja 2008 r. Fot. Krzysztof Aleksiuk DRUK: Drukarnia Monasteru Supraskiego ul. Klasztorna 116–030 Supraśl tel. (085) 710‑82‑88 Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych oraz zastrzega sobie prawo do redagowania nadesłanych teks‑ tów. Najbardziej niezbędnym wyposażeniem stołu ofiarnego ołtarza jest antimins (z greckiego anti- ‘w miejsce czegoś’ – i łacińskiego mensa – ‘stół, ołtarz’), lub antialtar. Dzisiaj antiminsy są wykonane z jedwabnego materiału, który jest ozdobiony wyobrażeniem złożenia Pana Naszego Jezusa Chrystusa do Grobu, postaciami Czterech Ewangelistów i narzędziami kaźni Zbawiciela. strona 15 Katarzyna Gryciuk Pielgrzymka do Chełma W pierwszą niedzielę czerwca Cerkiew prawosławna w Polsce obchodzi święto ku czci Świętych Męczenników Ziemi Chełm‑ skiej i Podlaskiej. Główne uroczystości mają zawsze miejsce w jedynej prawosławnej świątyni w Chełmie – ce rkwi pw. św. Apostoła i Ewangelisty Jana Teologa. W dzień święta do tej niewielkiej świątyni przybywają nie tylko mieszkańcy Chełma i najbliższych okolic, ale również pielgrzymi z odleglejszych zakątków Polski oraz zza granicy. strona 17 Z życia diecezji 1 (54) 2008 wiadomości prawosławnej diecezji homiletyka białostocko‑gdańskiej Słowo na dzień 14‑go sierpnia ks. Marek Ławreszuk Ikona świętych Machabeuszy. W imię Ojca i Syna, i Świętego Ducha. Bracia i Siostry, w dzisiejszym dniu Cerkiew wzywa nas do rozpoczęcia przygotowań do święta Zaśnięcia Przenajświętszej Bogarodzicy. Przygotowaniem tym jest okres dwutygodniowego postu. W życiu Chrześcijani‑ na post zawsze jest wskazówką, iż wydarzenie, które po nim nastąpi, ma szczególną wartość. Post pozwala zerwać z codzienną rutyną podobnych do siebie dni, pozwala uświadomić sobie, iż zbliżające się święto wymaga starań z naszej strony, sugerując nam odpo‑ wiednie przygotowanie. Tak jak człowiek zaproszony na weselne przyjęcie, aby nie urazić gospodarzy, musi się należycie przygotować – zarezerwować swój czas, nałożyć świąteczne szaty; tak również chrześcijanin, któ‑ ry chce świadomie uczestniczyć w podniosłym święcie Zaśnięcia Przenajświętszej Bogarodzicy, musi oczyścić się z masy codziennych grzechów, zbliżyć się do Cerkwi i skupić nad mistycznym znaczeniem święta. W dniu dzisiejszym Cerkiew jedynie sugeruje nam, byśmy skorzystali z tej formy przygotowania, jaką jest post. To jednak od nas zależy, czy będziemy tą postną drogą kroczyć, czy zlekceważymy wezwanie Cerkwi 2 (55) 2008 do przemiany, pozostając w szarej, ziemskiej, grzesznej codzienności. Bóg szanuje wolną wolę człowieka, jemu pozostawiając wybór tego, czy chce kroczyć w stronę Boga, czy w dalszym ciągu pozostać wśród szatańskich pokus. Cerkiew, pragnąc zbawienia każdego, podaje nam jednak liczne przykłady tego, jak pożyteczne i zba‑ wienne może być posłuszne i ciche podążanie za Jej głosem. Szczególnie dzień dzisiejszy obfituje w te, dające wielki pożytek naszym duszom, przykłady. Dzisiaj Cerkiew radośnie wspomina pamięć męczen‑ ników braci Machabeuszy i matki ich Salome oraz ich nauczyciela, Eleazara. Poprzez ich życie, zakończone męczeńską śmiercią, Cerkiew ukazuje, jaką siłę może mieć wiara człowieka. Święci bracia Machabeusze żyli w II w. przed Chrystusem w Judei i byli świadkami otwartej walki obcej władzy z ich religią. Król Seleucy‑ dów, Antioch, który podbił Judeę, rozpoczął otwartą i brutalną walkę z religią mojżeszową. Prześladując i mordując Izraelitów, rabując świątynię jerozolimską, zakazując przestrzegania Prawa Mojżeszowego, król Antioch wprowadził terror, który doprowadzić miał do powszechnego wprowadzenia religii pogańskiej i kultury greckiej. W obliczu krwawych prześladowań, kiedy to na przykład przez 3 dni żołnierze króla mieli rozkaz zabijać wszystkich, których spotkają na ulicy i na dachach, nie wyłączając starców i dzieci, Izraelici zaczęli tracić jakąkolwiek nadzieję, z bólem przyjmując pogańską wiarę i odrzucając tradycję mojżeszową. Nawet kapłani świątyni jerozolimskiej poddawali się brutalnej władzy, odrzucając swoje wierzenia. W tym okresie upadku ducha i wiary publiczne wyznawanie wiary w Jednego Boga oznaczało śmierć. Nie zabrakło jednak ludzi, którzy wiarę wynosili ponad swoje ziem‑ skie, doczesne życie, ponad dobrobyt i bezpieczeństwo. Ufność w Boga przejawiła się męczeńską śmiercią wielu ludzi, wśród których Pismo Święte wyraźnie wymienia Eleazara, jednego z najpoważniejszych znawców Prawa Mojżeszowego, oraz braci Machabeuszy i ich matkę Salome. Oni to, bez strachu przed niewątpliwymi kon‑ sekwencjami, wyznawali otwarcie swą wiarę. Starzec Eleazar został więc wezwany, aby wbrew przepisom swojej wiary, jadł mięso wieprzowe i przez to potwierdził swoją apostazję. Przyjaciele propo‑ nowali mu oszustwo, sugerując, iż mogą mu przy‑ nieść dozwolone przez Prawo Mojżeszowe mięso, aby uczynić zadość żądaniom pogańskiego władcy. Eleazar odmówił jednak uczestnictwa w oszustwie, gdyż nie chciał okłamywać Boga i dawać zgorszenia współbraciom. Konsekwencją jego twardej postawy były straszliwe tortury zakończone śmiercią. Bracia Machabeusze, uczniowie starca, również oświadczyli, iż wolą umrzeć, niż przekroczyć Prawo Mojżeszowe. Kara za ich nieugiętą postawę była tra‑ giczna: król rozkazał, jednemu po drugim, ściągnąć 3 wiadomości prawosławnej diecezji nasza historia białostocko‑gdańskiej skórę z głowy, obciąć kończyny, wyrwać języki i tak okaleczonych spalić na ruszcie. Pomimo tego wszyscy mężnie poddali się niesłychanym męczarniom zachę‑ cani przez swą matkę Salome do odwagi i wytrwałości. Salome pocieszała swe dzieci nadzieją na zmartwych‑ wstanie i wieczną nagrodą. Matkę, którą Cerkiew podaje wszystkim jako przepiękny wzór prawdziwej matczynej miłości, umęczono na samym końcu. Męczeńska śmierć Eleazara, braci Machabeuszy i ich matki stała się potężną dźwignią prawowierności dla wielu, którzy ostygli w wierze. Poprzez ich ofiarę, inni, którzy ze strachu słabli w wierze i odrzucali swoją reli‑ gię, odzyskiwali odwagę, znów publicznie świadczyli o swej miłości do Boga. Inni widzieli w tych krwawych wydarzeniach dopust Boży zesłany przez Pana jako karę za grzechy ludu i dlatego gorliwie rozpoczynali drogę pokuty, ściśle przestrzegając Prawa Bożego. Nie brakło również i takich, w których sercach prze‑ śladowania króla Antiocha budziły zapał i prowadziły do chwycenia za oręż, aby, ufni w Boga, walczyć do końca za wolność religijną. Owocem męczeńskiej śmierci braci stało się powstanie, nazwane później powstaniem Machabeuszy. Walka z ciemiężycielem doprowadziła do wzro‑ stu religijności w narodzie izraelskim. Wielu z tych, którzy do tej pory wątpili w Bożą Opatrzność, z całą stanowczością stanęło w obronie własnej tradycji i religii. Przykład pokornego oddania się woli Bożej zaowocował powrotem do wiary wielu słabych i wąt‑ piących. Chwała Boża objawiła się poprzez męczeń‑ stwo i pokorne trwanie na drodze wskazanej wieki temu przez Mojżesza. Historia Prawosławnej Diecezji Białostocko‑Gdańskiej w związku z 60‑tą rocznicą jej restytuowania Część trzecia Igor Dacewicz IV. Lata 80‑te XX stulecia i dzień dzisiejszy W 1981 r. nastąpiły zmiany na katedrze białosto‑ cko‑gdańskiej. Po odejściu na emeryturę arcybiskupa 4 Również i nam Bóg wskazał drogę. Droga ta, opisa‑ na w Ewangelii, Listach Apostolskich i dwu tysiącletniej tradycji Cerkwi, także i nam, podobnie jak braciom Machabeuszom, winna być najcenniejszą wartością życia. Jeśli, budowani przykładem starotestamento‑ wych męczenników oraz niezliczoną ilością świętych nowotestamentowych, dla których nauczanie Chry‑ stusa było najważniejsze i bezdyskusyjne, zaczniemy bezkrytycznie ufać, iż Cerkiew prowadzi nas najkrótszą i najprostszą drogą do Boga, z radością będziemy przeżywać wszelkie święta, wszelkie posty, wszelkie cerkiewne tradycje. Okres postny przed świętem Zaśnięcia Przenaj‑ świętszej Bogarodzicy to jedynie sugestia Cerkwi skierowana do nas wszystkich. Jeśli zbudowani sło‑ wami Chrystusa, zawartymi w Ewangelii, przykładem świętych męczenników i męczennic oraz całą długą i ciężką historią Cerkwi Chrystusowej na ziemi zrozu‑ miemy, iż nasze życiowe doświadczenie jest niczym w porównaniu z wielowiekowym doświadczeniem Cerkwi, znaczonym cudami, śladami krwi męczenni‑ ków, trudami pustelników czy modlitwą mnichów, to dobrowolnie oddamy się woli Bożej, tak jak apo‑ stołowie mówiąc: „Prowadź nas!”. Jeśli, wzmocnieni tymi przykładami, oddamy się woli Bożej i będziemy kroczyć drogą wyznaczoną przez Cerkiew, będziemy w stanie radośnie przeży‑ wać wielkie wydarzenie Przemienienia Pana Nasze‑ go Jezusa Chrystusa na Górze Tabor oraz godnie przystąpimy do ikony Przenajświętszej Bogarodzicy w dniu Jej Zaśnięcia. Amen. Nikanora nowym ordynariuszem został biskup Sawa (biskupem łódzko‑poznańskim został wówczas biskup Szymon). Objęcie przez biskupa Sawę rządów w jednej z największych diecezji zapoczątkowało dynamiczny rozwój Kościoła prawosławnego na tym terenie. W krót‑ kim czasie powołał on szereg nowych parafii, podjęto budowę nowych cerkwi. W samym Białymstoku, który był największym miejskim skupiskiem prawosławnych w kraju, do tego czasu istniały zaledwie trzy parafie prawosławne, zaś pod koniec lat osiemdziesiątych było już ich dwukrotnie więcej. W 1982 r. rozpoczęto tu budowę największej w kraju świątyni prawosławnej – cerkwi Świętego Ducha. Wiele uwagi biskup Sawa poświęcił odrodzeniu życia monastycznego. W 1984 r. reaktywowano Monaster Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Supraślu, jeden z najbardziej znanych ośrodków monastycznych w I Rzeczypospolitej, jego przełożonym został archimandryta Miron (Chodakow‑ ski). Podjęto odbudowę głównej świątyni monasteru soboru Zwiastowania Najświętszej Marii Panny. W tym 2 (55) 2008 wiadomości prawosławnej diecezji nasza historia białostocko‑gdańskiej okresie nastąpił znaczący wzrost powołań mniszych, a monaster supraski stał się wkrótce najliczniejszym w kraju. Najważniejsze wydarzenia w życiu Diecezji Biało‑ stocko‑Gdańskiej w latach 1981–2008 1981 – od tego roku diecezją białostocko‑gdańską kieruje biskup Sawa. Rozpoczynają się lata największe‑ go rozwoju diecezji. Na początku lat 80‑tych władze, na prośbę hierarchy, odpłatnie przekazują dwupiętrowy budynek przy ul. Liniarskiego na potrzeby centrum diecezjalnego. Trwa jego remont. Rozpoczynają się re‑ monty cerkwi w Fastach, Zabłudowie, kaplic w Topilcu, Baciutach i plebanii w Topilcu. Następuje odrodzenie kultu św. Gabriela Zabłudowskiego. 1982 – powstają: chór młodzieżowy i chór du‑ chowieństwa dekanatu białostockiego. Utworzono samodzielne parafie Wszystkich Świętych i Świętego Ducha – obie w Białymstoku. W diecezji jest już 46 parafii, w tym 39 samodzielnych z 69 świątyniami. 1983 – otrzymano ruiny zburzonej w 1944 r. przez Niemców cerkwi Zwiastowania NMP w Supraślu. 1983 – pierwszy Białostocki Wieczór Prawosławnej Kolędy. Wystąpił jeden chór. Z czasem jeden wieczór przekształcił się w trzydniowy festiwal, w którym bierze udział ponad dwadzieścia chórów. 1984 – w budowie znajduje się siedem cerkwi, m.in. w Supraślu, w Białymstoku przy ul. Antoniuk Fabryczny, kaplica śś. Cyryla i Metodego w domu biskupim i ad‑ aptowany na świątynię budynek w Augustowie. Trwa remont czterech świątyń, budowa sześciu domów parafialnych i remont trzech. 1984 – powstaje męski dom zakonny w Supraślu. 1985 – powstanie pierwszej po wojnie gazety pra‑ wosławnej – pt. „Tygodnik Podlaski”, która ukazywał się Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku 2 (55) 2008 jako comiesięczna wkładka do organu UChS „Tygodnik Polski”. Redaktorem naczelnym został Eugeniusz Czy‑ kwin, a redakcja mieściła się w Białymstoku. Gazeta stała się płaszczyzną porozumienia prawosławnej inteligencji, a dla szerokich mas wiernych, wśród których szybko zdobyła dużą popularność, była źródłem informacji o aktualnych wydarzeniach i nauce Kościoła prawo‑ sławnego,. 1987 – trwa odbudowa po pożarze cerkwi w Jacz‑ nie, budowa dzwonnicy w Jałówce i sześciu domów parafialnych. Remontuje się osiem innych obiektów. Diecezja liczy 52 parafie, w tym 43 samodzielne. Licz‑ ba duchownych wzrosła do 106. Jest 71 cerkwi i ka‑ plic. Biskup Sawa zostaje podniesiony do godności arcybiskupa. Pierwszy raz wyrusza piesza pielgrzymka na Świętą Górę Grabarkę. Patriarcha ekumeniczny Dy‑ mitrios I dokonuje poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę cerkwi Hagia Sophia w Białymstoku. 1988 – na antenie Radia Białystok pojawia się, pod redakcją ks. Grzegorza Misijuka, cotygodniowa audycja „Piered wychodom u cerkwu”, w rok później „Duchownyje sustreczy”. 1989 – powstaje Bractwo Prawosławne Świętych Cyryla i Metodego; erygowano parafię Zmartwych‑ wstania Pańskiego w Białymstoku. 1990 – zostaje wprowadzona religia do szkół. Przy diecezji powstają kursy katechetyczne przygotowu‑ jące profesjonalnych nauczycieli religii. W pierwszym roku działalności kończy je 110 osób. Arcybiskup Sawa uzyskuje tytuł profesorski. 1991 – 6 czerwca katedralną cerkiew w Białymstoku odwiedza papież Jan Paweł II. 4 lipca przekazano Cerkwi świątynię św. Jana Teologa w Supraślu, przylegający do niej budynek klasztorny i plac po dawnej cerkwi Zwiastowania NMP. Środowiska prawosławne w woj. białostockim występują z własną listą Komitetu Wyborczego Pra‑ wosławnych, w skład którego weszli przedstawiciele lokalnych środowisk ukraińskich i części białoruskich. Posłem został ponownie E. Czykwin (wybrany po raz pierwszy w wyborach 4 czerwca 1989 r.). Prowadził on aktywną działalność parlamentarną w Sejmie IX kadencji, występując w wielu sprawach dotyczących Kościoła prawosławnego. Nastąpiła aktywizacja prawosławnych środowisk świeckich. Znacząca rola przypadła „Tygodnikowi Podlaskiemu”, który w 1991 r. zmienił swą nazwę na „Przegląd Prawosławny”. Stał się on popularnym miesięcznikiem prawosławnym, jedną z najlepszych tego typu gazet w Europie Wschodniej. Od 1991 r. zamieszczane są w nim strony w językach białoruskim, ukraińskim i rosyjskim. W 1990 r. redakcja ustanowiła nagrodę im. księcia Konstantego Ostrogskiego przy‑ znawaną za zasługi dla rozwoju kultury prawosławnej. Od 1992 r. wydawcą „Przeglądu Prawosławnego” jest 5 wiadomości prawosławnej diecezji nasza historia białostocko‑gdańskiej Uroczyste otwarcie Katedry Teologii Prawosławnej Dzwony z cerkwi w Dąbrowie Białostockiej. firma poligraficzno‑wydawnicza „Orthdruk”, która wy‑ daje również publikacje książkowe z zakresu teologii, historii i kultury prawosławia. Mocą ustawy z dnia 4 lipca 1991 r. o stosunku Pań‑ stwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawo‑ sławnego Bractwo Młodzieży Prawosławnej w Polsce uzyskało status osoby prawnej Kościoła i zostało usta‑ wowo włączone w skład jego struktur organizacyjnych. Stworzyło to nowe możliwości rozszerzenia działalności organizacji pod, od dawna już używaną nieoficjalnie, nazwą Bractwo Młodzieży Prawosławnej. Uznaniem roli BMP w Polsce w światowym ruchu młodzieży prawosławnej było wybranie w 1995 r. na sekretarza generalnego Światowego Bractwa Młodzieży Prawo‑ sławnej „Syndesmos” działacza BMP Włodzimierza Misijuka oraz przeniesienie sekretariatu generalnego tej organizacji do Białegostoku. 1992 – 21 i 23 września przeniesiono z Grodna do Białegostoku relikwie św. Gabriela Zabłudowskie‑ 6 go. W uroczystości uczestniczyło ośmiu biskupów, dwustu pięćdziesięciu duchownych i wiele tysięcy wiernych. 1993 – dekretem Jego Ekscelencji arcybiskupa Sawy z dnia 25 stycznia został otwarty Prawosławny Żeński Dom Zakonny Narodzenia NMP, który bezpośrednio podlega ordynariuszowi diecezji białostocko‑gdańskiej. Dnia 7 maja 1993 r. Jego Ekscelencja Najprzewieleb‑ niejszy Sawa, Arcybiskup Białostocki i Gdański, oraz Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Walenty, Ar‑ cybiskup Grodzieński i Wołkowyski, dokonali uroczy‑ stego poświęcenia i otwarcia Żeńskiego Monasteru Narodzenia NMP w nowo wzniesionym budynku przy parafii św. Eliasza w Białymstoku (dzielnica Dojlidy) przy ul. ks. S. Suchowolca 37. Przełożoną monasteru została ihumenia Anastazja (Charkiewicz), która posługę tę pełni do dnia dzisiejszego. 1994 – z dniem 1 stycznia utworzono Prawosławny Ordynariat Wojska Polskiego. Z dniem 1 maja jego zwierzchnikiem zostaje arcybiskup Sawa. Odprawie‑ niem św. Liturgii w katedrze św. Mikołaja w Białymstoku, w dniu 12 czerwca 1994 r., rozpoczęła się uroczysta inauguracja działalności Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego. Powołani zostali również pierwsi w powojennej Polsce prawosławni kapelani. Do każdej z diecezji przydzielony został jeden kapelan. Ks. prot. Michał Dudicz został kapelanem diecezji warszawsko ‑bielskiej, ks. Aleksander Szełomow diecezji białostocko ‑gdańskiej, ks. prot. Sergiusz Dziewiatowski diecezji łódzko‑poznańskiej, ks. Eugeniusz Bójko diecezji wro cławsko‑szczecińskiej, ks. prot. Bazyli Gałczyk diecezji przemysko‑nowosądeckiej, a ks. prot. Aleksy Andrejuk diecezji lubelsko‑chełmskiej. W skład diecezji polowej ks. abp Sawa przyjął także pierwszych psalmistów. Na‑ stępnie powstały dziekanaty poszczególnych rodzajów wojsk i okręgów, powołano kilka parafii wojskowych, zaczęło ukazywać się czasopismo „Polski Żołnierz Pra‑ wosławny”. Poza wojskiem opieką duszpasterską objęto Straż Graniczną oraz Nadwiślańskie Jednostki MSW, powstały także duszpasterstwa specjalne: więzienne, szpitalne, domów opieki. Dekretem powołany zostaje żeński dom zakonny w Wojnowie. 2 maja wyrusza pierwsza pielgrzymka do Zabłudowa. W latach 90‑tych odradza się tradycja pielgrzymowania. Wyruszają pielgrzymki do: Supraśla na święto Supraskiej ikony Matki Bożej, Jabłecznej na święto św. Onufrego, Żyrowic na Białorusi; pielgrzymi docierają autokarami do miejsc prawosławnego kultu poza granicami kraju. W ramach rozwoju działalności wydawniczej i kul‑ turalno‑oświatowej diecezji ukazują się „Wiadomości Prawosławnej Diecezji Białostocko‑Gdańskiej” oraz powstaje diecezjalne Bractwo św. Mikołaja. 1995 – rozpoczęto budowę cerkwi św. Gabriela w Zwierkach oraz diecezjalnego Centrum Kultury Pra‑ 2 (55) 2008 wiadomości prawosławnej diecezji nasza historia białostocko‑gdańskiej wosławnej. Przekazano cerkwi poklasztorne budynki w Supraślu. W pożarze plebanii w Mostowlanach ginie ks. Anatol Mielniczuk i matuszka Helena. 1996 – powołano do życia Diecezjalny Ośrodek Miłosierdzia kierowany przez Marka Masalskiego. 28 lipca Jego Ekscelencja Arcybiskup Sawa dokonał poświęcenia cerkwi pw. Świętych Niewiast Niosących Wonności w Czarnej Białostockiej. Parafia Hagia Sophia w Białymstoku zyskuje samo‑ dzielność. Erygowano parafię św. Jerzego na Nowym Mieście w Białymstoku. 1997 – erygowano parafię św. Pantelejmona w Zaściankach koło Białegostoku. Poświęcono krzyże na bocznych kopułach cerkwi Zwiastowania w Su‑ praślu. 22 września po raz pierwszy odbywają się Dni Mu‑ zyki Cerkiewnej w Białymstoku jako impreza uświet‑ niająca święto przeniesienia relikwii św. męcz. Gabriela z Grodna do Białegostoku. Białostocka cerkiew św. Jerzego w budowie Instalowanie krzyża na jednej z kopuł cerkwi św. Jerzego, Białystok 24 września 2006 r. 2 (55) 2008 Od grudnia w telewizji Białystok jest nadawany co‑ tygodniowy magazyn prawosławny „U źródeł wiary”. 1998 – w styczniu dochodzi do ciężkiej choroby metropolity Bazylego. Sobór Biskupów 20 stycznia powierza zadanie kierowania Cerkwią arcybiskupo‑ wi Sawie, przyznając mu tytuł locum tenensa, czyli zarządzającego. 11 lutego umiera metropolita Bazyli. Po śmierci metropolity Bazylego zaistniała konieczność uzupełnienia składu episkopatu Kościoła. Sobór Bisku‑ pów 26 marca 1998 r. podjął decyzje o wyświeceniu trzech nowych biskupów spośród mnichów monasteru supraskiego. W dniach 10–12 maja 1998 r. w warszaw‑ skim soborze pw. św. Marii Magdaleny odbyły się chi‑ rotonie nowych hierarchów: biskupa hajnowskiego Mirona (Chodakowskiego), biskupa supraskiego Jakuba (Kostiuczuka) oraz biskupa bielskiego Grzegorza (Char‑ kiewicza), którzy zostali biskupami pomocniczymi diecezji warszawsko‑bielskiej i białostocko‑gdańskiej. 12 maja 1998 r. Sobór Biskupów w uzupełnionym składzie wybrał nowego zwierzchnika Kościoła prawosławnego w Polsce – metropolitą warszawskim i całej Polski został arcybiskup Sawa. Jednocześnie powierzono mu dalsze tymczasowe zarządzanie diecezją białostocko‑gdańską. Intronizacja nowego metropolity z udziałem przedsta‑ wicieli prawie wszystkich Kościołów prawosławnych odbyła się 31 maja 1998 r. w Warszawie. 15 października Jego Świątobliwość patriarcha eku‑ meniczny Bartolomeusz I dokonał poświęcenia cerkwi Hagia Sophia w Białymstoku. Podczas pobytu w Białymstoku Jego Świątobliwość dokonał również poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę białostockiej cerkwi św. Jerzego. W Białymstoku powstaje Bractwo Cerkiewne Trzech Świętych Hierarchów Bazylego Wielkiego, Grzegorza Teologa i Jana Złotoustego. 1999 – 16 lutego Jego Eminencja Metropolita Sawa poświęcił pomieszczenia budynku Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku. 5 marca zainaugurowała działalność Katedra Teologii Prawosławnej na Uniwer‑ sytecie w Białymstoku, która mieści się w budynkach CKP przy ul. św. Mikołaja w Białymstoku. Z dniem 31 marca dotychczasowy biskup supra‑ ski Jakub zostaje powołany na ordynariusza diecezji białostocko‑gdańskiej. Ingres biskupa Jakuba na katedrę białostocką odbył się 22 maja tegoż roku. Jego Eminencja Metropolita Sawa dokonał poświę‑ cenia cerkwi Świętego Ducha w Białymstoku. 22 sierpnia poświęcono po remoncie cerkiew w Mrągowie. 2001 – w dniach 20–21 sierpnia diecezję odwiedził Jego Świątobliwość Piotr VII, Prawosławny Papież i Pa‑ triarcha Aleksandryjski i całej Afryki. 23 pażdiernika Prawosłąwną Diecezję Białostocko‑ ‑Gdańską odwiedził Jego Świątobliwość Paweł, pa‑ triarcha serbski 7 wiadomości prawosławnej diecezji nasza historia białostocko‑gdańskiej Po zakończonym święcie parafialnym, Dąbrowa Białostocka 9 października 2006 r. 5 listopada z wizytą do Białegostoku przybył Jego Świątobliwość Teoktyst, patriarcha rumuński. Dekretem biskupa Jakuba z dnia 30 listopada powo‑ łano do życia „Radio Orthodoxia”. Program radiowy jest adresowany do prawosławnych mieszkańców Podlasia. W radiu jest czytane i objaśniane Pismo Święte, transmi‑ towane nabożeństwa i uroczystości religijne, nadawane audycje poświęcone teologii Cerkwi prawosławnej, prowadzone dyskusje o życiu duchowym i problemach współczesnego człowieka. Są przedstawiane aktualne informacje z życia społeczności prawosławnej regionu, Poświęcenie cerkwi 1 października 2006 r. 8 relacje z wydarzeń społeczno‑kulturalnych a także mu‑ zyka cerkiewna i świecka związana z kulturą duchową Białorusinów, Rosjan, Ukraińców i Łemków. 2003 – 3 maja w Zwierkach biskup Jakub dokonał po‑ święcenia kamienia węgielnego pod budowę budynku mieszkalnego Żeńskiego Klasztoru Narodzenia NMP. 18 maja w parafii św. Mikołaja w Topilcu biskup Jakub poświęcił odrestaurowaną kopię Supraskiej ikony Matki Bożej datowaną na przełom XVII i XVIII w. oraz dzwony w cerkwi parafialnej. W dniach 21–22 maja Prawosławną Diecezję Biało‑ stocko‑Gdańską odwiedził Jego Eminencja Anastazy, Arcybiskup Tirany, Durres i całej Albanii. W dniach 19–20 sierpnia Prawosławną Diecezję Białostocko‑Gdańską odwiedził Jego Eminencja Chry‑ stodulos, Arcybiskup Aten i całej Hellady. 9 września Prawosławną Diecezję Białostocko‑Gdań‑ ską odwiedził Jego Eminencja German, Arcybiskup Waszyngtonu, Metropolita całej Ameryki i Kanady. Jubileusz 150‑lecia poświęcenia świątyń parafialnych w Sokółce i Wasilkowie. Powołanie Fundacji OIKONOMOS, celem której jest ochrona wielokulturowego dziedzictwa Rzeczpospo‑ litej Polskiej i Europy oraz budowa tolerancji narodo‑ wościowej i religijnej 2004 – 5 października biskup Jakub poświęcił nowy ikonostas w cerkwi oraz wmurował kamień węgielny pod budowę domu parafialnego w Ełku. Staraniem Fundacji OIKONOMOS zostaje powołana do życia Akademia Supraska. 2005 – 3 września diecezję odwiedził Jego Świąto‑ bliwość Patriarcha‑Katolikos Gruzji Eliasz II. 2 października w Krynkach, pod przewodnictwem biskupa Jakuba, miały miejsce główne uroczystości związane z 500‑leciem tamtejszej Parafii Prawosławnej pw. Narodzenia NMP. „Wspólne Dzieło” – projekt Fundacji OIKONOMOS, którego celem było pozyskanie środków z Unii Euro‑ pejskiej na renowację i wyposażenie części budynków monasteru w Supraślu przeznaczonych na Dom Piel‑ grzyma – bazę noclegową Akademii Supraskiej. 2006 – Fundacja OIKONOMOS przystąpiła do realiza‑ cji projektu „Rozwój aktywności społeczności lokalnych w Prawosławnej Diecezji Białostocko‑Gdańskiej”. 6 sierpnia biskup Jakub poświęcił kamień węgielny pod budowę dzwonnicy przy cerkwi Świętego Ducha w Białymstoku. 24 września, z okazji 10‑lecia Parafii Prawosławnej pw. św. Jerzego w Białymstoku, biskup Jakub i biskup Paweł (Nicea, Francja) poświęcili krzyże, które zwień‑ czyły główną kopułę oraz jedną z czterech bocznych tejże cerkwi. 1 października poświęcono cerkiew Zmartwych‑ wstania Pańskiego w Białymstoku. Uroczystościom przewodniczyli: abp Abel i bp Jakub. 2 (55) 2008 wiadomości prawosławnej diecezji nasza historia białostocko‑gdańskiej Decyzja dotycząca powołania Prawosławnego Żeńskiego Domu Zakonnego w Białymstoku 9 października, podczas Boskiej Liturgii, biskup Ja‑ kub poświęcił nowe dzwony na dzwonnicę cerkwi parafialnej w Dąbrowie Białostockiej. 13 października Prawosławną Diecezję Białosto‑ cko‑Gdańską odwiedził Jego Ekscelencja Najprze‑ wielebniejszy Leo, Arcybiskup Karelii i całej Finlandii, zwierzchnik Fińskiego Autonomicznego Kościoła Prawosławnego. 27 października biskup Jakub dokonał poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę cerkwi Zmartwych‑ wstania Pańskiego na cmentarzu w Bobrownikach. Biskup Jakub przyjmuje dekret podnoszący go do godności arcybiskupiej, Białystok 16 czerwca 2008 r. 2 (55) 2008 2007 – dekretem biskupa Jakuba z dniem 29 maja erygowana została Parafia Prawosławna pw. św. Jana Teologa w Białymstoku. Zlokalizowano ją przy ulicy Hugona Kołłataja, róg Zbigniewa Herberta. Nowo powstałą parafię wydzielono z parafii Świętego Ducha i parafii Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Fastach. Święto parafialne ustalono na 9 października. 19–20 sierpnia w Białymstoku przebywała delega‑ cja Autonomicznego Kościoła Synaju na czele z Jego Ekscelencją Damianem, Arcybiskupem Synaju, Pharon i Raitho. Delegacja przywiozła ze sobą relikwie św. Ka‑ tarzyny, do którym mogli „przykładać się” mieszkańcy Białegostoku. 8 września w Białymstoku miała miejsce uroczy‑ stość poświęcenia pierwszej w powojennej Polsce niepublicznej prawosławnej szkoły podstawowej. Założenia szkoły podjął się Zarząd Stowarzyszenia Bractwo Prawosławne śś. Cyryla i Metodego, a nowo utworzona szkoła przyjęła imię patronów Bractwa. Po długich staraniach na siedzibę tej placówki wy‑ brano budynek istniejącej Szkoły Podstawowej nr 34 w Białymstoku przy ul. Pogodnej. Naukę w kla‑ sie pierwszej podjęło ośmioro dzieci, które w darze od Bractwa otrzymały w pełni wyposażoną salę lekcyjną. 14 października obchodzono jubileusz 500‑lecia Parafii Prawosławnej pw. Opieki Matki Bożej w Cho‑ roszczy a 28 października jubileusz 500‑lecia Parafii Prawosławnej pw. Zaśnięcia NMP w Zabłudowie. 2008 – 20 stycznia miały miejsce uroczystości 25‑le‑ cia istnienia młodzieżowego chóru „Aksion”, działające‑ go przy katedrze św. Mikołaja w Białymstoku. 1 kwietnia wikariuszem diecezji białostocko‑gdań‑ skiej, z tytułem biskupa supraskiego, zostaje dotych‑ czasowy biskup bielski Jego Ekscelencja Najprzewie‑ lebniejszy Grzegorz. JE biskup Grzegorz mianowany został również przeorem Monasteru Zwiastowania NMP w Supraślu oraz proboszczem przyklasztornej parafii. 7 czerwca, podczas uroczystej procesji do katedry św. Mikołaja, została przyniesiona ikona z cząsteczką relikwii św. Serafina. Święte relikwie jednego z najbar‑ dziej znanych rosyjskich świętych przyjechały do Bia‑ łegostoku z błogosławieństwa Jego Ekscelencji Naj‑ przewielebniejszego Jakuba, Biskupa Białostockiego i Gdańskiego, w maju tego roku. 16 czerwca, podczas uroczystości Świętego Du‑ cha w Białymstoku, dekretem Jego Eminencji Wielce Błogosławionego Sawy, Prawosławnego Metropolity Warszawskiego i całej Polski, Jego Ekscelencja Jakub, Or‑ dynariusz Prawosławnej Diecezji Białostocko‑Gdańskiej, został podniesiony do godności arcybiskupiej. Przed nabożeństwem metropolita Sawa poświęcił 4 dzwony oraz 7 krzyży, które w przyszłości zwieńczą budującą się dzwonnicę cerkwi Świętego Ducha. cdn. 9 wiadomości prawosławnej diecezji rozważania teologiczne białostocko‑gdańskiej Historia antiminsa a Boska Liturgia Ks. Mirosław Filimoniuk Najbardziej niezbędnym wyposażeniem stołu ofiarnego ołtarza jest antimins (z greckiego anti‘w miejsce czegoś’ – i łacińskiego mensa – ‘stół, oł‑ tarz’), lub antialtar. Dzisiaj antiminsy są wykonane z jedwabnego materiału, który jest ozdobiony wy‑ obrażeniem złożenia Pana Naszego Jezusa Chrystusa do Grobu, postaciami Czterech Ewangelistów i na‑ rzędziami kaźni Zbawiciela. Wewnątrz antiminsu, w specjalnie przygotowanej wszywce (poduszeczce), na zewnętrznej stronie są umieszczone cząsteczki relikwii świętych. Historia antiminsu sięga początku dziejów chrześcijaństwa. Pierwsi chrześcijanie mieli zwyczaj przygotowywania Eucharystii na grobach męczenników. Wyjątkową sytuację zawiera Pidalion wspominając męczennika Łucjana (Lucjana) antio‑ chijskiego kapłana, który będąc w więzieniu służył liturgię na swej piersi. Kiedy w IV w. chrześcijanie otrzymali prawo wolności, przenieśli się do cerkwi budowanych w pobliżu cmentarzy, zaczęli sięgać do korzeni podtrzymując tradycję i przenosić relikwie męczenników z różnych miejsc do świątyń. Często relikwiarze były stołami ofiarnymi – w wykutych z kamienia relikwiarzach umieszczano ciało świętego; np. tak wygląda przeniesiony z chrześcijańskiego Antimins z cerkwi św. Proroka Eliasza w Białymstoku 10 Wschodu do Padwy grób apostoła Lukasza. Ponieważ liczba świątyń ciągle rosła, pojawiły się problemy z wyposażeniem wszystkich świątyń w relikwie. Wów‑ czas zaczęto umieszczać w ołtarzach oddzielne czą‑ steczki świętych relikwii. Prawdopodobnie od tego czasu antimins wszedł w użycie. W rzeczywistości był to przenośny stół ofiarny. Kiedy wyruszyły wyprawy ewangelizacyjne do odległych zakątków zabierano ze sobą Ewangelie, a uczestnikami kampanii był kler z „ruchomymi” cerkwiami, niosący ze sobą przenośne ołtarze, którymi były antiminsy. Takie stanowisko przedstawił w swoich pracach arcybiskup Awerkij (1976). Bez wątpienia współczesny antimins wywodzi się z czasów walki z ikonoklastami, którzy odrzucili nie tylko święte obrazy, ale także kult Świętych i za‑ częli święcić świątynie bez relikwii. Dla prawosławia antiminsy początkowo służyły jako przenośne ołtarze, potem stały się orężem w walce z herezją. Niszczone i grabione cerkwie potrzebowały poświęconych obrusów z relikwiami, aby przenosić się z miejscem sprawowania liturgii. Ponieważ chrześcijanie budowali swoje świątynie na grobach męczenników, aby zacho‑ wać najstarszą tradycję, kiedy przenoszono miejsce sprawowania Świętej Liturgii z powodu chociażby wymienionego powyżej, zaczęto wkładać relikwie do antiminsów. Taki zwyczaj utwierdzony był posta‑ nowieniem VII Soboru Powszechnego kanon 7: „jeśli niektóre świątynie zostały poświęcone bez świętych relikwii męczenników, to nakazujemy, aby umieszczo‑ no w nich relikwie w połączeniu z ustaloną modlitwą. Jeśli zaś na przyszłość objawi się jakikolwiek biskup, który poświęca świątynie bez umieszczania w niej relikwii, to niech będzie on złożony z urzędu jako naruszyciel tradycji kościelnej”. Pierwsze istotne pisane źródła wspominające antiminsy pochodzą z VIII w., a same antiminsy, które zachowały się do naszych czasów w postaci materialnej datowane są na wiek XII. Należy tutaj wspomnieć o cerkwicach, jak nazywa cerkwie domowe Kormczaja. Oprócz powszechnych cerkwi, katholikos eklesija, istniały kaplice lub domowe cerkwie, evhitira – jak nazywa je grecki Nomokanon, w których w ołtarzach nie było relikwii, lecz zgodnie z 59 kanonem Soboru Apostolskiego znajdowały się one pod jurysdykcją biskupa rejonu (diecezji), dla nich używano przenośnych ołtarzy – antiminsów. W myśl objaśnień Balsamona zgodnie z 31 kanonem Soboru Apostolskiego do świątyń bez relikwii przeznaczone były antiminsy przygotowywane przez miejscowego biskupa. Pierwsze wzmianki o ołtarzach z tkanin po‑ chodzą od św. Teodora Studyty (759- 826). Natomiast o znaczeniu świętych antiminsów wspomina w IX w. patriarcha konstantynopolitański Nikifor Wyznawca, który w swoim 1 kanonie mówi o ich świętości oraz o tym, że nie można jej ich pozbawić. Pochodzący z X w. gruziński rękopis Kekel, opisany w 1912 r. przez 2 (55) 2008 wiadomości prawosławnej diecezji rozważania teologiczne białostocko‑gdańskiej Staroruski antimins ks. prot. K. Kekelidze, zawiera w sobie opis porządku (czynu) poświęcenia antiminsu jeszcze jako przenoś‑ nego ołtarza. Św. Grzegorz Peradze odnosi zawartość rękopisu do porządku panującego w palestyńskiej Ławrze św. Sawy Oświęconego być może w VII‑ ‑VIII w. W początkowej fazie ewoluowania antiminsy służą głównie jako przenośne ołtarze zastępujące poświęcenie cerkwi przez biskupa. Na pytanie ar‑ cybiskupa Konstantego Kabasila o antyminsy Jan, biskup cypryjski (XII w.), między innymi wyjaśnia: „jeśli jakakolwiek cerkiew nie była poświęcona zgodnie z porządkiem, wtedy braki tego wypełnia antimins, a z tego powodu w nie poświęconej świątyni, nie może być nigdy zanoszona, bez antiminsu, eucha‑ rystyczna ofiara”. Natomiast Manuel II, patriarcha konstantynopolitański (1243- 1255), na pytanie czy niezbędne są dla każdej cerkwi antiminsy, odpowiada: „Antimins nie jest niezbędny do położenia na każdym ołtarzu, a tylko na te, odnośnie których nie wiadomo, czy były poświęcone w odpowiednim porządku, albowiem antiminsy zastępują poświęcenie ołtarza, zaś niepotrzebne są tam, gdzie wiadomo, że znajdują się tam poświęcone ołtarze”. Również w Synatagmie autor komentarzy wspomina (M. Balastr) o wykładaniu antiminsów tylko w tych świątyniach, gdzie ołtarze były poświęcone nieprawidłowo. Stare Ruskie antiminsy, które przechowały się do chwili obecnej, sporządzone były z lnu, posiada‑ ją inskrypcje wraz z wyobrażeniem krzyża Golgoty, 2 (55) 2008 wykonane są tuszem. Poniżej Krzyża jest miejsce zawierające napisy informujące do jakiego ołtarza były poświęcone (której cerkwi) – mają zapisane imię biskupa, który poświęcił ten antimins – ołtarz oraz wzmiankę o pochodzeniu włożonych do nich relikwii („tutaj są relikwie…”). Najstarszy znany ruski antimins zachowany do czasów nam współczesnych datowany jest na 1148–1149 r. i poświęcony był przez Nifonta, arcybiskupa nowgorodzkiego. Mimo że stanowisko kanonistów było jasne, to w praktyce znany jest przy‑ padek, który opisuje Makary (Bułhakow), metropolita moskiewski i kołomieński, w Historii ruskiej Cerkwi, kiedy to w czasach metropolity Cypriana pskowscy kapłani sądzili, że wystarczy mieć część antyminsu i dlatego dzielili go na cztery części i rozdawali do cerkwi. Było to związane ze zwyczajem, że Liturgię sprawowano z antyminsem. Co ciekawe, na dzielenie antiminsów wyraził zgodę biskup nowgorodzki Jan II. Nazywa‑ jąc takie działanie nieprawym i zgubnym, Cyprian wysłał do Pskowa 60 nowych antiminsów i zalecił duchowieństwu nie rozcinać ich a używać w całości, tak jak były poświęcone. Zachowały się także nieco późniejsze antiminsy z XIV w. – do I połowy XVII w. wykonane w podobnej technice. Również na Bałkanach panował podobny sposób sporządzania antiminsów. Jeden ze starszych zacho‑ wanych antiminsów serbskich pochodzący z 1564 r., z okresu patriarchy serbskiego Arseniusza II, znajduje się w Muzeum Patriarszym. Samo to muzeum posiada ich około 300. Od XVII w. wyobrażenia na antiminsach są bardziej kompleksowe ikonograficznie – zawierają dodatkowo scenę złożenia do Grobu Zbawiciela oraz symbole ewangelistów, zaś len zastępowany jest przez jedwab. Związane to było z inicjatywą patriarchy Nikona, któ‑ ry zaczął drukować grawerowane antiminsy. Jeden z pierwszych tak wykonanych antiminsów pochodzi z 1652 r. Sobór Stugłowy i reformy Nikona poprzedzone były licznymi poszukiwaniami i badaniami w innych Cerkwiach lokalnych. Zaowocowało to wydaniem Skryżali wyraźnie dających wskazówki, co do uży‑ wania i sporządzania antiminsu. Ponikonowski styl zachował się przez wieki XVII do XIX., chociaż symbole ewangelistów zamieniano figurami, a w bocznych klejmach zamieszczono narzędzia męki Pańskiej. Tra‑ dycją stało się, że relikwie umieszczano w każdym ołtarzu poświęconym przez biskupa (w małym me‑ talowym relikwiarzu pod ołtarzem lub bezpośrednio w otworze blatu ołtarza). W takim wypadku ołtarz nie musiał posiadać antiminsu. Świątynie, które nie były poświęcone przez biskupa lecz zastępującego go kapłana uświęcane były przez antimins zawierający święte relikwie oraz antimins, który przesyłał biskup. W wyniku tego część świątyń miała ołtarz ze święty‑ mi relikwiami, ale bez antiminsu, inne zaś ołtarz bez 11 wiadomości prawosławnej diecezji rozważania teologiczne białostocko‑gdańskiej relikwii, ale z antiminsem. Tak było również w ruskiej Cerkwi w czasach po przyjęciu chrztu. Z biegiem czasu, początkowo w Grecji, później na Rusi, antimins zaczęto umieszczać nawet na tych ołtarzach, które były poświęcone przez biskupa, chociaż były one jeszcze bez świętych relikwii. Takie stanowisko przedstawia patriarcha Toedor Balsamon w wyjaśnieniu do 31 kanonu Soboru in Trullo, brzmiącego: „Postanawiamy, aby duchowni sprawujący służbę Bożą lub udzielający chrztu w kaplicach mieszczących się w domach, czynili to nie inaczej, jak za pozwoleniem lokalnego bisku‑ pa…” Patriarchia mówi: „Antiminsy przygotowywane są przez sprawującego jurysdykcję w diecezji Arcypa‑ sterza, na moment poświęcenia Cerkwi, aby były one położone na świętych ołtarzach w świątyniach, aby poprzez to było zrozumiałym, że posługa kapłańska jest wypełniana za zgodą Biskupa”. W Trebniku wyda‑ nym w Moskwie w czasach patriarchy Nikona, oraz paralelnych greckich, zamieszczony jest porządek po‑ święcenia świątyni: „…do upływu siedmiu dni, każdego z nich, w takiej (nowo poświęconej świątyni) służy się Liturgię na podłożonym antiminsie, na powierzchni ołtarza… Po dniu siódmym antiminsy są zabierane i po tym służba i bez antiminsu odbywa się na nim, jako że jest on poświęcony”. W Cerkwi rosyjskiej od 1675 r. na soborze w Moskwie za czasów patriarchy Joachima wchodzi zwyczaj umieszczania antiminsu w każdej cerkwi, nawet w tej poświęconej przez biskupa, aby zapobiec wątpliwościom i stać się widocznym zna‑ kiem poświęcenia cerkwi; „tam gdzie Cerkiew jest poświęcana przez samego Arcykapłana, tam kładzie‑ my antimins bez świętych relikwii. Ponieważ relikwie są złożone przez Arcykapłana pod Świętym Ołtarzem w filarze, jak każe obyczaj”. Antimins przekazywany jest kapłanowi przez biskupa, stając się wizualnym znakiem autorytetu kapłana do sprawowania Świętej Liturgii, a także subordynacji (podporządkowania się jurysdykcji) biskupowi, który dany antimins poświęcił Przykład antimiusu ze sceną złożenia do Grobu 12 (nadał mu moc kanoniczną). Od XX w. postanowie‑ niem soborów Cerkwi rosyjskiej w antiminsach muszą znajdować się święte relikwie, a antiminsy muszą znaj‑ dować się w każdej cerkwi (1842), wykonane powinny być z jedwabnego materiału (1862). Antimins jest realnym symbolem władzy arcypaster‑ skiej nad całą diecezją, chociażby dlatego, że może być sporządzony wyłącznie przez biskupa. Poświęcając go biskup skrapla go wodą różaną, namaszcza świętym Mi‑ rem (Krzyżmem) i umieszcza w nim cząsteczki relikwii świętych męczenników na zewnętrznej stronie w za‑ szytej zakładce. Na zakończenie podpisuje, szczególnie uwzględniając cerkiew, do której jest przeznaczony, datę sporządzenia oraz swoje imię i tytuł. W użyciu antimins może ulec zniszczeniu lub zabrudzeniu – w takich przypadkach nie należy go w żaden sposób naprawiać, ani czyścić. Pranie lub czyszczenie może wypłukać święte Miro lub uszkodzić relikwie. Dlatego jeśli nie może być dalej używany, należy prosić lokal‑ nego biskupa o wymianę. Tak w związku z zamianą powstały interesujące kolekcje antiminsów, które repre‑ zentują ich graficzny rozwój, historię poszczególnych Kościołów, np. przedstawione w Episcopal and Herita‑ ge Institute Libraries of Byzantine Catholic Diocese of Passaic w Nowym Jorku ukazujące folklor i historię Rusi Zakarpackiej. Takie zbiory wskazują jak kształtował się rozwój form współczesnych antiminsów, że w całym procesie historycznym ich wymiary były w zasadzie bez zmian od XI- XII w., zmianom podlegały nie naj‑ ważniejsze symbole, ale ornamentyka, inskrypcje. Zawarte informacje wraz z niewielkimi odwzorowa‑ niami budowli zamieszczonych w tle są znakomitym materiałem historycznym i teologicznym do szerokich badań naukowych. Nigdy nie możemy zapomnieć faktu, że antimins stał się wyróżnikiem tradycji bizan‑ tyjskiego chrześcijańskiego Wschodu, czyli Kościołów prawosławnych. Jest to substytut naszej duchowości, a zwłaszcza świętości życia liturgicznego. Kiedy kapłan otrzymuje prawo do używania antiminsu od biskupa, staje się celebransem Świętej Liturgii, posiada mate‑ rialne świadectwo kanonicznej jedności i godności, ale przede wszystkim, czuje obecność biskupa, który uświęca każdą Eucharystyczną Synaksę poprzez swoje prawo do stanowienia; jednocześnie kapłan dzieli z nim i w nim apostolską sukcesję i związek z Jedyną, Świętą, Powszechną i Apostolską Cerkwią Chrystusową. Antimins przypomina nam czasy, gdy chrześcijanie nie mieli tak wspaniałych świątyń jak dziś. A świętość ołtarza wyznaczali święci męczennicy, a potem gdy przenoszono ołtarze nadal tak było dzięki obecności cząstek relikwii w materiałach pokrywających ołtarze. Cerkiew zachowując swoją tradycję nadal jest taka sama jak w wiekach poprzednich, nadal symbolizuje bardziej okręt wiozący przez burzliwe morze życia niż wspaniałe budowle świątyń wyrastających ponad 2 (55) 2008 wiadomości prawosławnej diecezji rozważania teologiczne białostocko‑gdańskiej metropolie. Jest wszędzie tam, gdzie znajduje się antimins, wokół którego zbiera się na Świętą Liturgię Żywa Cerkiew. Antimins w znanej nam formie występuje jedynie w praktyce liturgicznej Kościoła prawosławnego. Nie‑ którzy badacze chcieliby widzieć w nim odpowiednik korporału w Kościołach katolickich, który raczej można porównać do eilitonu. Za takim stanowiskiem przema‑ wia sposób użycia korporału w praktyce zachodniej oraz stanowisko unickiego synodu zamojskiego (1720). Synod miał za zadanie ujednolicenie obrzędowości unitów z rzymskimi katolikami. W postanowieniach synodu zalecano wkładanie antiminsu pod wierzchnia szatę ołtarza i używania na ołtarzu korporału zamiast, eilitonu. Antimins miał pełnić rolę łacińskiego Petra Sancta, tj. stołu ofiarnego i być rozwinięty na stale. Korporał w tym przypadku rozwijany jest tak jak eili‑ ton – tylko w czasie służenia Eucharystii; jego zadanie sprowadza się do zabezpieczenia stołu przed urą‑ gającym rozprószeniem cząstek komunii (priczasti). Występuje on jako biały materiał symbolizujący całun przy złożeniu Chrystusa do Grobu, który nie musi być poświęcony przez biskupa. Bliższym naszemu antiminsowi są tablet, drewniane tablice Kościołów syryjskiej tradycji. Chociaż nie są uży‑ wane dziś przez antiochijski Kościół prawosławny, który przeszedł na praktykę konstantynopolitańską i wykorzystuje antiminsy, Asyryjski Kościół Wschodu, jak też Chalcedoński Kościół Powszechny. W Kościele syryjskim Thabalitho spoczywają przykryte szatą z ma‑ teriału na ołtarzu. Podczas Świętej Qurbana (Liturgii) utensylia wystawia się na nie. Thabalitho muszą być 2 (55) 2008 poświęcone przez biskupa poprzez pomazanie Świę‑ tym Krzyżmem, w chwili gdy jest święcona świątynia. Każda Thabalitho jest następująco podpisana: „Duch Święty uświęcił te Thabalitho poprzez dłonie jego Mar…” dalej zawierają rok wyświecenia. Świętą Qurbana można sprawować w dowolnym miejscu, lecz bez tablet nie można jej w ogóle odprawiać. Thabalitho symbolizują Krzyż, na którym ukrzyżowany był Jezus. W Etiopii występują Tawahedo, które funkcjonują podobnie jak tablet. W języku Ge’ ez oznaczają Arkę Przymierza. Symbolizują one tron Arki – manbara tabot i spoczywają na ołtarzu. Tabot są najczęściej sześcioma drewnianymi tablicami z drzewa akacjowego (mogą być zarówno z alabastru, jak i z marmuru) przetrzy‑ mywanymi w szacie z materiału o wymiarach 15 na 40 cm, wyjmowanymi przed anaforą – symbolizują wówczas otrzymanie Dziesięciu Przykazań. Tawehedo są obnoszone podczas procesji na duże święta. Antimins według św. Izydora oznacza Całun (Płaszczanicę), którym owinięto ciało Jezusa Chry‑ stusa w grobie. Takie znaczenie przypisuje się jemu, ponieważ na nim stawia się na Diskosie Przenajświęt‑ sze Ciało Chrystusowe: „Najczystsza płaszczanica (sidon) – mówi św. Izydor – odkrywana pod Świętymi Darami podczas służby, przypomina służenie Józefa z Arymatei. Albowiem on Ciało Pańskie owinął wkła‑ dając do grobu, z którego cała ludzkość otrzymała zbawienie, tak też i my na całunie (płaszczanicy) chleb ofiarny uświęcamy. Ciało Chrystusowe otrzymujemy, to które daje nam nieśmiertelność, będące przez Jó‑ zefa pogrzebane, które Zbawiciel Pan Jezus, potem zmartwychwstając, darował”. Na antiminsie występuje złożenie Jezusa Chrystusa do Grobu, gdyż antimins zastępuje nam miejsce Ołtarza, w tym przypadku oznaczającego Grób Pański. Antimins spoczywa na świętym ołtarzu zwinięty w cztery części. Wewnątrz znajduje się gąbka (grek. Misa (sponggos). Mesa). Gąbka przypomina nam gąbkę napełnioną octem, którą żołnierze poili Chrystusa przykładając do ust Zbawiciela przybitego na Krzyżu. Służy ona do oczyszczenia utensyliów liturgicznych, przekładania cząsteczek Ciała Chrystusowego do Kie‑ licha (Czaszy) jak i cząstek wyjętych w cześć świętych, żywych i umarłych opuszczanych do Świętego Kieli‑ cha przed końcem Liturgii. Antimins jest złożony na cztery części i owinięty specjalną jedwabną szatą, która jest niewiele więk‑ szych rozmiarów niż on sam, nazywaną eiliton (grec. Eileo – ‘zawijam’). Eiliton przypomina nam szaty, w któ‑ re był owinięty Pan Nasz po swoim narodzeniu oraz całun, którym był spowity przy złożeniu do Grobu. Kościoły prawosławne tradycji południowej pozostają wierne zapisowi liturgikonów o rozkładaniu antimin‑ su. Służebniki Cerkwi rosyjskiej, polskiej, słowackiej, amerykańskiej,greckiej po aklamacji (sł. wozgłas) ektenii 13 wiadomości prawosławnej diecezji rozważania teologiczne białostocko‑gdańskiej za katechumenów zawierają uwagę, że „Kapłan rozkłada antimins”. Liturgikon Kościoła amerykańskiego mówi w tym miejscu ponadto, że kapłan gąbką czyni znak krzyża nad antiminsem, całuje gąbkę i kładzie ją z prawej strony. Co funkcjonuje w nie zapisanej formie także w na‑ szej Cerkwi. W obecnej praktyce Kościołów: rosyjskiego, polskiego i słowackiego podczas ektenii usilnej, przy prośbie za biskupów, rozkładany jest antymins z trzech stron, natomiast czwarta – górna część – jest odkrywana podczas ektenii za katechumenów przy słowach „aby odsłonił im Ewangelię sprawiedliwości”. Ta praktyka przeniknęła z porządku Liturgii sprawowanej przez biskupa. Biskup sprawujący liturgię, przy wspominaniu jego imienia, sprawdza czy antymins, będący wyrazem łączności parafii z biskupem i zależności od niego, jest przez niego poświęcony i podpisany. Liturgikon serbski przed modlitwą za katechu‑ menów zawiera uwagę, że „wygłasza tę modlitwę cicho przed rozłożeniem antiminsu dla świętego podniesienia”. Po modlitwie zaś umieszczona jest uwaga: „Ka‑ płan rozkłada antimins i mówi aklamację «Aby i oni wysławiali z nami...»”. Liturgikon rumuński rozłożenie antiminsu, które następuje w czasie ektenii katechumenów, opisuje bardziej szczegółowo. Kiedy diakon wygłasza pierwszą prośbę „katechumeni do Pana módlcie się”, kapłan odkrywa prawą część antyminsu, podczas drugiej prośby lewą część, podczas trzeciej dolną, a podczas czwartej górną część. Uwaga o czynieniu gąbką krzyża nad antyminsem, podobna do uwagi umieszczonej w amerykańskim liturgikonie, umieszczona jest przed aklamacją ektenii katechumenów. W tradycji Kościoła greckiego zachowywana jest natomiast tradycja zapisana w liturgikonie: antimins jest rozkładany bezpośrednio przed liturgią wier‑ nych. Reasumując – antimins w prawosławnych cer‑ kwiach jest rozkładany bezpośrednio przed litur‑ gią wiernych, co oznacza, że służy tylko i wyłącznie do sprawowania Eucharystii. Jego obecność oznacza więź z lokalnym biskupem przewodniczącym swoim wiernym, jak również więź z Cerkwią powszechną. Współczesny antimins 14 2 (55) 2008 wiadomości prawosławnej diecezji refleksje z pielgrzymki białostocko‑gdańskiej „Nie ma nas w domu – pojechaliśmy do Chełma” Pielgrzymka do Chełma 31.05–01.06.2008 r. Katarzyna Gryciuk W pierwszą niedzielę czerwca Cerkiew prawo‑ sławna w Polsce obchodzi święto ku czci Świętych Męczenników Ziemi Chełmskiej i Podlaskiej. Główne uroczystości mają zawsze miejsce w jedynej prawo‑ sławnej świątyni w Chełmie – cerkwi pw. św. Aposto‑ ła i Ewangelisty Jana Teologa. W dzień święta do tej niewielkiej świątyni przybywają nie tylko mieszkańcy Chełma i najbliższych okolic, ale również pielgrzymi z odleglejszych zakątków Polski oraz zza granicy. Jak co roku, również w roku bieżącym, do Chełma wyru‑ szyła grupa pielgrzymów z Białegostoku. Pielgrzym‑ kę zorganizowała parafia katedralna św. Mikołaja w Białymstoku. Opiekę duchową nad pielgrzymami sprawowali ks. protodiakon Marek Kiryluk z soboru św. Mikołaja, ks. Jan Troc – proboszcz parafii pw. Zaśnięcia NMP w Starosielcach oraz ks. Piotr Kiryluk – wikariusz parafii Zmartwychwstania Pańskiego w Białymstoku. Pielgrzymkę rozpoczęliśmy od modlitwy. „Chrystos Woskriesie iz miertwych…” – zabrzmiało w au‑ tokarze wyruszającym spod katedry św. Mikołaja w Białymstoku 31 maja o godz. 8.30. Wśród dźwię‑ ków Akatystu do św. Mikołaja Cudotwórcy, które płynęły z samochodowych głośników dotarliśmy do Siemiatycz. Po krótkim odpoczynku ruszyliśmy w dalszą drogę. Kolejny przystanek – cerkiew pw. św. Apostoła i Ewangelisty Jana Teologa w Terespolu. Świątynia wzniesiona po 1745 r. w stylu baroko‑ wym, w następstwie licznych remontów w XIX w. ostatecznie zawiera elementy neoklasycystyczne. Pielgrzymów z Białegostoku zachwyciło odnowione wnętrze świątyni, szczególnie ażurowy, pięknie rzeźbiony ikonostas. Jeszcze tylko wpis do księgi gości, pamiątkowe zdjęcie i można ruszać w dalszą drogę. Pielgrzymce musi towarzyszyć modlitwa! O wsta‑ wiennictwo Matki Bożej i św. Serafina z Sarowa pro‑ siliśmy Boga podczas wspólnej modlitwy w cerkwi w Kostomłotach. O atmosferze panującej w tej nie‑ wielkiej drewnianej świątyni nie sposób opowiedzieć. Trzeba tam po prostu być. Molebien w intencji piel‑ grzymów odprawił o. Ambroży, a także podróżujący z nami ks. Jan Troc oraz ks. Piotr Kiryluk. Podczas nabożeństwa śpiewali pielgrzymi. Nieważne kto jak 2 (55) 2008 śpiewał – głośno czy cicho, sopranem czy basem. Najważniejsze, że razem! Kolejny krótki postój przeznaczony był na zwie‑ dzanie cerkwi pw. Świętego Ducha w Kodniu. Cerkiew nieduża, ale jakże piękna. Zbudowana w miejscu nieistniejącego już cmentarza; niemal dokładnie tam, gdzie do 1878 r. stała cerkiew pw. św. Archa‑ nioła Michała. Pozostałością po świątyni jest mu‑ rowana dzwonnica pochodząca z połowy XIX w. Kamień węgielny pod budowę cerkwi Świętego Ducha w Kodniu położono 20 maja 2001 r., zaś kon‑ sekracja świątyni miała miejsce sześć lat później (20 maja 2007 r.). Chciałoby się pozostać w Kodniu, ale wyruszamy w dalszą drogę. Po chwili byliśmy w znajdującym się tuż przy Bugu i granicy z Białorusią klasztorze św. Onufrego w Ja‑ błecznej. Po przyjeździe – czas na zakwaterowanie i krótki odpoczynek po długiej podróży, by następnie udać się na zwiedzanie cerkwi pw. św. Onufrego Wielkiego oraz klasztornych kaplic: Zaśnięcia NMP i Świętego Ducha. Założony w XV w. klasztor zachwy‑ cił nie tylko pielgrzymów odwiedzających go po raz pierwszy. Również ci, którzy nieraz przechadzali się monasterskimi alejkami i modlili się w klasztor‑ nej świątyni, nie mogli powstrzymać westchnień zachwytu. Jak głosi legenda, monaster założono w miejscu, w którym zatrzymała się płynąca Bugiem ikona św. Onufrego Wielkiego. Mimo trwających całe wieki silnych nacisków mnisi z Jabłecznej nie przystąpili do unii brzeskiej i wytrwali w prawosławiu. Rozbudowany w XIX w. klasztor został poważnie zniszczony w czasie pierwszej, a następnie drugiej wojny światowej. W 1942 r. spłonął wraz z cenną biblioteką i archiwum. Męczeńską śmierć poniósł wówczas św. mnich Ignacy Jabłeczyński. O godz. 18.00 rozpoczęło się Całonocne Czu‑ wanie. Zdawać by się mogło, że po monasterskiej modlitwie – przecież o wiele dłuższej niż tej spra‑ wowanej w naszych parafiach – pielgrzymi poczują zmęczenie. Tymczasem piękno wspólnej modlitwy w monasterskiej cerkwi sprawiło, że żaden z pielgrzy‑ mów nie chciał opuszczać świątyni… Ani klasztoru, gdy następnego dnia rano wyruszaliśmy w drogę do Chełma. Świętej Liturgii w cerkwi św. Apostoła i Ewangeli‑ sty Jana Teologa w Chełmie, 1 czerwca br., w dzień święta ku czci Świętych Męczenników Ziemi Chełm‑ skiej i Podlaskiej, przewodniczył Jego Eminencja Wielce Błogosławiony Sawa, Metropolita Warszawski i całej Polski. Zwierzchnikowi Polskiego Autokefalicz‑ nego Kościoła Prawosławnego towarzyszyli: Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Abel, Arcybiskup Lubelski i Chełmski, Jego Ekscelencja Najprzewie‑ lebniejszy Jerzy, Biskup Michajłowski (z Kościoła Ziem Czeskich i Słowackich) oraz Jego Ekscelen‑ 15 wiadomości prawosławnej diecezji refleksje z pielgrzymki białostocko‑gdańskiej Uczestnicy pielgrzymki do Chełma cja Najprzewielebniejszy Jerzy, Biskup Siemiatycki. Na uroczystości przybył również ks. archimandryta Hiob, rektor Instytutu św. Sergiusza w Paryżu oraz duchowieństwo Kościoła prawosławnego w Polsce; zarówno z diecezji lubelsko‑chełmskiej, jak i innych diecezji. Podczas uroczystego nabożeństwa śpiewały dwa chóry: parafialny chór parafii św. Jana Teologa w Chełmie oraz dziecięcy chór parafii Zaśnięcia NMP w Białymstoku‑Starosielcach. Jeszcze przed rozpoczęciem Świętej Liturgii ze‑ brani w niewielkiej cerkwi św. Jana Teologa wierni byli świadkami niezwykłego wydarzenia. Jego Eksce‑ lencja Najprzewielebniejszy Jerzy, Biskup Siemiatycki, odczytał akt Soboru Biskupów PAKP oznajmiający o dołączeniu, w piątą rocznicę kanonizacji Świętych Męczenników Ziemi Chełmskiej i Podlaskiej, do So‑ boru Męczenników św. Mikołaja (Borowika). Święty Męczennik Mikołaj (Borowik) urodził się w 1922 r. we wsi Grodysławice (powiat tomaszowski na Lubelszczyźnie). Był starszym synem małżeństwa diakona Michała Borowika i matuszki Anny, bratem: Teodozji (Fienia), Raisy, Klaudii (Kławy), Nadziei i Lidii oraz najmłodszego Aleksandra. Ojciec Mikołaja był diakonem w miejscowej parafii Podwyższenia Krzyża Pańskiego. Sam Mikołaj od dzieciństwa wychowy‑ wany był w cieniu cerkwi. Pełnił funkcję psalmisty, zaś jego siostra Klaudia dyrygowała blisko stuoso‑ bowym chórem parafialnym. Borowikowie całą ro‑ dziną niejednokrotnie śpiewali na uroczystościach w monasterze turkowickim. Latem 1943 r. Niemcy wysiedlili mieszkańców Grodysławic, w tym Borowików, do pobliskiego Buko‑ wina. Trzeciej nocy bandyci podpalili wieś, zabijając kilka osób. Borowikowie uciekli do leżącej niedaleko Biszczy, gdzie również nie było bezpiecznie. Kiedy bandyci pobili na śmierć tamtejszego duchownego, 16 o. Klucza, rodzina Borowików postanowiła udać się w dalszą drogę, do Tarnogrodu. Tam zatrzymali się w dużym domu parafialnym. Gdy nastał rok 1944 i z miasteczka wyjechał niemiecki garnizon, Tarno‑ gród zaczęły nachodzić bandy. Nie ominęły one plebanii. Kilku bandytów wdarło się do budynku. Na szczęście matuszce Annie udało się ukryć wraz z dziećmi w wyschniętej studni. Tarnogrodzkiego proboszcza (zginie w podpalonym domu parafial‑ nym) i Mikołaja złapano. Młodzieńcowi udało się jed‑ nak zbiec, gdy bandyci spuścili go z oczu. Oprawcy byli pewni, że pozbawiony ubrania i bosy nigdzie nie ucieknie. Mylili się. Rodzina Borowików rozdzieliła się. Starsze dzieci poszły do Pinin, do rodziny Piotra Nauma, zaś rodzice z najmłodszym synem Aleksandrem zamieszkali w Wólce Pukarzewskiej. Tu zastała ich wieść o zamor‑ dowaniu ich syna Mikołaja w Wielki Piątek 1944 r. Bandyci napadli na Pinin w biały dzień. Zastrze‑ lili wiele osób, a tym, którzy próbowali się ukryć, urządzili publiczną egzekucję. Mikołajowi Borowi‑ kowi, pokazowo, odrąbali głowę. Dwa dni później, w paschalną noc, bandyci zmasakrowanych, ale jeszcze półżywych: ojca Mikołaja, diakona Michała, a wraz z nim 16 innych osób wrzucili na furmankę i wywieźli do pobliskiego lasu, po czym żywcem zasypali w rowie. Uroczysta Święta Liturgia w cerkwi św. Apostoła i Ewangelisty Jana Teologa w Chełmie celebrowana była w 3 językach: cerkiewnosłowiańskim, słowackim i greckim. Kazanie (w języku słowackim) wygłosił Jego Ekscelencja Biskup Jerzy z Kościoła Ziem Czeskich i Słowackich, a świąteczne pozdrowienia po mod‑ litwie „Ojcze nasz” zebranym w świątyni wiernym przekazał archimandryta Hiob z Francji. Po uroczystej procesji, która zakończyła świąteczne nabożeństwo, głos zabrał Jego Eminencja Wielce Błogosławiony Sawa, Metropolita Warszawski i całej Polski, a także ordynariusz diecezji lubelsko‑chełmskiej, Jego Eks‑ celencja Najprzewielebniejszy Abel. Ale to jeszcze nie koniec uroczystości… Zakoń‑ czyła je panichida w intencji ofiar pacyfikacji wsi Wierzchowiny. Nabożeństwo żałobne w miejscu symbolicznego pochówku mieszkańców spacyfi‑ kowanych w 1945 r. Wierzchowin celebrowali: ar‑ cybiskup Abel, biskup Jerzy ze Słowacji i biskup siemiatycki Jerzego. Nadeszła pora powrotu do Białegostoku… Nikt z nas nie zapomni pielgrzymki do Chełma na uroczy‑ stości święta ku czci Świętych Męczenników Ziemi Chełmskiej i Podlaskiej w piątą rocznicę kanonizacji Świętych Męczenników. Żywot św. męcz. Mikołaja (Borowika) zaczerpnięty ze strony internetowej: www.lublin.cerkiew.pl 2 (55) 2008 wiadomości prawosławnej diecezji z życia diecezji białostocko‑gdańskiej Z życia diecezji Redakcja: Wiaczesław Perek Nabożeństwa i wizytacje kanoniczne JE arcybiskupa Jakuba *** 3 maja, w dniu św. męczennika młodzieńca Gabrie‑ la, JE biskup Jakub odprawił Boską Liturgię w Żeńskim Monasterze Narodzenia NMP w Zwierkach. W nabo‑ żeństwie uczestniczył także JE biskup Grzegorz. *** 6 maja, w dniu św. wielkiego męczennika Jerzego Zwycięzcy, JE biskup Jakub odprawił Boską Liturgię w cerkwi św. Jerzego w Białymstoku. 9 marca JE biskup Jakub odprawił Boską Liturgię w katedrze św. Mikołaja w Białymstoku, podczas której wznoszone były modlitwy dziękczynne za ocalenie Białegostoku przed katastrofą pociągu przewożącego cysterny z chlorem przed 19 laty. *** 11 maja, w trzecią niedzielę po święcie Paschy, JE biskup Jakub odprawił Boską Liturgię w cerkwi Świętych Niewiast Niosących Wonności w Czarnej Białostockiej. *** 21 marca w parafii św. Proroka Eliasza w Białym‑ stoku, podczas rekolekcji duchowieństwa Dekanatu Białostockiego Prawosławnej Diecezji Białostocko‑ ‑Gdańskiej, JE biskup Jakub odprawił Liturgię Uprzed‑ nio Poświęconych Darów. *** 7 kwietnia, w dniu święta Zwiastowania Bogurodzi‑ cy, JE biskup Jakub odprawił Boską Liturgię w Męskim Monasterze Zwiastowania NMP w Supraślu. W uroczy‑ stościach uczestniczył JE biskup hajnowski Miron. *** 18 kwietnia w parafii Narodzenia NMP w Gródku, podczas rekolekcji duchowieństwa Dekanatu Gróde‑ ckiego Prawosławnej Diecezji Białostocko‑Gdańskiej, JE biskup Jakub odprawił Liturgię Uprzednio Poświe‑ conych Darów. *** 29 kwietnia, w trzeci dzień święta Paschy, JE biskup Jakub odprawił Boską Liturgię w Żeńskim Monasterze Opieki Matki Bożej w Wojnowie. *** 2 maja, w przeddzień św. męczennika młodzieńca Gabriela, JE biskup Jakub odprawił nabożeństwo Cało‑ nocnego Czuwania w Żeńskim Monasterze Narodze‑ nia NMP w Zwierkach. W nabożeństwie uczestniczył także JE biskup Grzegorz. 2 (55) 2008 *** 16–18 maja JE biskup Jakub uczestniczył w XXIX Ogólnopolskiej Pielgrzymce Młodzieży Prawosław‑ nej na Świętą Górę Grabarkę. Biskup Jakub odprawił w Żeńskim Monasterze śś.. Marii i Marty Boską Liturgię oraz nabożeństwo Całonocnego Czuwania. 17 wiadomości prawosławnej diecezji białostocko‑gdańskiej z życia diecezji *** 21 maja, w przeddzień święta przeniesienia relikwii św. Mikołaja z Myrry do Bari, JE biskup białostocki i gdański Jakub odprawił nabożeństwo Całonocnego Czuwania w katedrze św. Mikołaja w Białymstoku. Uroczystościom przewodniczył JE arcybiskup łódzki i poznański Szymon. W uroczystościach uczestniczyli także: JE arcybiskup hajnowski Miron, JE biskup supra‑ ski Grzegorz oraz JE biskup piotrkowski Paisjusz. *** 22 maja, w dniu święta przeniesienia relikwii św. Mi‑ kołaja z Myrry do Bari, JE biskup białostocki i gdański Jakub odprawił Boską Liturgię w katedrze św. Mikołaja w Białymstoku. Uroczystościom przewodniczył JE ar‑ cybiskup łódzki i poznański Szymon. W uroczystoś‑ ciach uczestniczyli także: JE biskup supraski Grzegorz oraz JE biskup piotrkowski Paisjusz. wrocławski i szczeciński Jeremiasz, JE arcybiskup lu‑ belski i chełmski Abel, JE arcybiskup hajnowski Miron, JE biskup supraski Grzegorz, JE biskup siemiatycki Jerzy oraz JE biskup piotrkowski Paisjusz. *** 25 czerwca, w przeddzień święta Białostockiej ikony Matki Bożej, JE biskup Jakub odprawił nabożeń‑ stwo Całonocnego Czuwania w katedrze św. Mikołaja w Białymstoku. Nabożeństwa JE biskupa Grzegorza *** 25 maja, w piątą niedzielę po święcie Paschy, JE biskup Jakub odprawił Boską Liturgię w cerkwi św. Mikołaja w Topilcu. 26 czerwca, w dniu święta Białostockiej ikony Matki Bożej, JE biskup Grzegorz odprawił Boską Liturgię w katedrze św. Mikołaja w Białymstoku. *** 7 lipca, w dniu święta Narodzenia św. Jana Chrzci‑ ciela, JE biskup Grzegorz odprawił Boską Liturgię w cerkwi Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Nowej Woli. *** 12 lipca, w dniu święta Apostołów Piotra i Pawła, JE biskup Grzegorz odprawił Boską Liturgię w cerkwi pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła w Wasilkowie. Święcenia *** 1 czerwca, w szóstą niedzielę po święcie Paschy, JE biskup Jakub odprawił Boską Liturgię w cerkwi św. Anny w Kruszynianach. *** 16 czerwca, w drugi dzień święta Pięćdziesiątnicy, JE biskup białostocki i gdański Jakub odprawił Boską Liturgię w cerkwi Świętego Ducha w Białymstoku. Uroczystości przewodniczył Jego Eminencja Wielce Błogosławiony Sawa, Metropolita Warszawski i całej Polski. W uroczystościach uczestniczyli także: JE ar‑ cybiskup łódzki i poznański Szymon, JE arcybiskup 18 16 marca w katedrze św. Mikołaja w Białymstoku JE biskup białostocki i gdański Jakub odprawił Boską Liturgię, podczas której dokonał święceń kapłańskich ks. diakona Marka Ławreszuka. Ks. Marek Ławreszuk urodził się 17 czerwca 1979 r. w Białymstoku. Po ukończeniu I LO w Białymstoku roz‑ począł studia w Prawosławnym Seminarium Duchow‑ nym w Warszawie, które ukończył w 2001 r. z tytułem licencjata teologii. W latach 2000–2001 pełnił obowiązki dyrygenta chóru Prawosławnego Seminarium Du‑ chownego. Od września 2001 do maja 2002 przebywał w USA, gdzie pełnił funkcję dyrygenta w cerkwi Św. Trój‑ cy w Brooklynie (Nowy Jork). W latach 2002–2004 kontynuował studia na Chrześcijańskiej Akademii Te‑ 2 (55) 2008 wiadomości prawosławnej diecezji z życia diecezji białostocko‑gdańskiej Ekscelencja Najprzewielebniejszy Biskup Grzegorz. Władyka Grzegorz mianowany został także przeorem Monasteru Zwiastowania NMP oraz proboszczem parafii przyklasztornej. ologicznej w Warszawie. W latach 2002–2004 pełnił funkcję psalmisty w akademickiej kaplicy Św. Trójcy na Podwalu. 16 listopada 2004 r. uzyskał tytuł magistra teologii broniąc pracę napisaną pod kierunkiem ks. dra Jerzego Tofiluka „Problem etnofiletyzmu w eklezjologii prawosławnej – aspekt kanoniczny”. 5 września 2004 r. wstąpił w związek małżeński z Julitą Uściłko. Dekretem Jego Ekscelencji biskupa Jakuba nr 90/0/P/2002 mia‑ nowany został dyrygentem i psalmistą Parafii Prawo‑ sławnej pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła w Wasilkowie. 14 stycznia 2005 r. władyka Jakub udzielił mu święceń diakońskich. Od tamtego czasu ks. Marek niósł posługę diakona w Parafii Prawosławnej pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Białymstoku. 12 lutego 2008 r. ks. Marek Ławreszuk obronił rozprawę doktorską pt. „Prawosławie wobec tendencji nacjonalistycznych i etnofiletystycz‑ nych. Studium teologiczno‑kanoniczne”. Praca zosta‑ ła napisana pod kierunkiem Jego Eminencji Wielce Błogosławionego Sawy, Metropolity Warszawskiego i całej Polski. *** 7 kwietnia, w dniu święta Zwiastowania NMP, JE bi‑ skup białostocki i gdański Jakub udzielił święceń diakońskich nowicjuszowi monasteru supraskiego Jerzemu Gawrylukowi. Ks. hierodiakon Jerzy (Gawryluk) urodził się 10 kwietnia 1972 r. w Hajnówce w rodzinie Konstantego i Niny Gawryluków. W 1991 r. ukończył Zasadniczą Szkołę Zawodowa w Hajnówce w zawodzie zegarmi‑ strza. W latach 1999–2005 był pracownikiem Poczty Polskiej. W roku 2005 przyjęty został w poczet no‑ wicjuszy Męskiego Monasteru Zwiastowania NMP w Supraślu. Po trzyletnim okresie nowicjatu, 6 kwietnia 2008 r., postrzyżony został w riasofor. Ruch służbowy Decyzją Świętego Soboru Biskupów PAKP z dnia 1 kwietnia 2008 r. wikariuszem Diecezji Białostocko‑ ‑Gdańskiej, z tytułem Biskup Supraski, został Jego 2 (55) 2008 *** Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Jakub, Bi‑ skup Białostocki i Gdański, dekretem nr 14/O/P/2008 zwolnił na własną prośbę, z dniem 9 marca 2008 r., ks. mitrata Anatola Konacha ze stanowiska proboszcza Parafii Prawosławnej pw. Podwyższenia Krzyża Pań‑ skiego w Kuźnicy Białostockiej i przeniósł go w stan spoczynku. *** Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Jakub, Bi‑ skup Białostocki i Gdański, dekretem nr 15/O/P/2008 w związku z przejściem ks. mitrata Anatola Konacha w stan spoczynku, ustanowił go rezydentem Parafii Prawosławnej pw. Hagia Sophia w Białymstoku. *** Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Jakub, Bi‑ skup Białostocki i Gdański, dekretem nr 16/O/P/2008 zwolnił z dniem 9 marca 2008 r. ks. prot. Jarosława Grygiewicza ze stanowiska wikariusza Parafii Prawo‑ sławnej pw. św. Aleksnadra Newskiego w Sokółce. *** Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Jakub, Bi‑ skup Białostocki i Gdański, dekretem nr 17/O/P/2008 mianował z dniem 9 marca 2008 r. ks. prot. Jarosława Grygiewicza proboszczem Parafii Prawosławnej pw. Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Kuźnicy Biało‑ stockiej *** Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Jakub, Bi‑ skup Białostocki i Gdański, dekretem nr 19/O/P/2008 zwolnił, z dniem 17 marca 2008 r., ks. protodiakona Bazylego Dubeca ze stanowiska dyrygenta chóru katedralnego Parafii Prawosławnej pw. św. Mikołaja w Białymstoku. *** Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Jakub, Bi‑ skup Białostocki i Gdański, dekretem nr 21/O/P/2008 19 wiadomości prawosławnej diecezji z życia diecezji białostocko‑gdańskiej zwolnił z dniem 17 marca 2008 r. ks. protodiakona Aleksandra Łysynkiewicza ze stanowiska dyrygen‑ ta chóru młodzieżowego Parafii Prawosławnej pw. św. Mikołaja w Białymstoku. *** Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Jakub, Bi‑ skup Białostocki i Gdański, dekretem nr 22/O/P/2008 mianował z dniem 18 marca 2008 r. ks. protodia‑ kona Aleksandra Łysynkiewicza dyrygentem chóru katedralnego Parafii Prawosławnej pw. św. Mikołaja w Białymstoku. *** Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Jakub, Bi‑ skup Białostocki i Gdański, dekretem nr 23/O/P/2008 mianował z dniem 18 marca 2008 r. mgr Joannę Jurczuk dyrygentem chóru młodzieżowego Parafii Prawosławnej pw. św. Mikołaja w Białymstoku. *** Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Jakub, Bi‑ skup Białostocki i Gdański, dekretem nr 24/O/P/2008 mianował z dniem 10 marca 2008 r. ks. prot. Anatola Fiedoruka p.o. proboszcza Parafii Prawosławnej pw. św. Proroka Eliasza w Białymstoku. *** Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Jakub, Bi‑ skup Białostocki i Gdański, dekretem nr 32/O/P/2008 mianował z dniem 23 marca 2008 r. ks. Marka Ławre‑ szuka wikariuszem Parafii Prawosławnej pw. Zmar‑ twychwstania Pańskiego w Białymstoku *** Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Jakub, Bi‑ skup Białostocki i Gdański, dekretem nr 39/O/P/K/2008 zwolnił z dniem 30 marca 2008 r. ks. Piotra Pietkiewicza z obowiązków kapelana Żeńskiego Klasztoru Naro‑ dzenia NMP w Białymstoku i rezydenta Parafii Prawo‑ sławnej pw. św. Proroka Eliasza w Białymstoku. *** Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Jakub, Bi‑ skup Białostocki i Gdański, dekretem nr 40/O/P/K/2008 mianował z dniem 31 marca 2008 r. ks. Piotra Pietkiewi‑ cza wikariuszem Parafii Prawosławnej pw. św. Proroka Eliasza w Białymstoku. *** Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Jakub, Bi‑ skup Białostocki i Gdański, dekretem nr 41/O/P/K/2008, przyjął ks. Aleksego Petrowskiego w skład kleru die‑ cezji białostocko‑gdańskiej i mianował go z dniem 31 marca 2008 r. kapelanem Żeńskiego Klasztoru Narodzenia NMP w Białymstoku oraz rezydentem w Parafii Prawosławnej pw. św. Proroka Eliasza w Bia‑ łymstoku. *** Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Jakub, Arcy‑ biskup Białostocki i Gdański, dekretem nr 97/O/P/2008 mianował z dniem 1 lipca 2008 r. ks. Justyna Jaroszuka 20 wikariuszem Parafii Prawosławnej pw. św. Aleksandra Newskiego w Sokółce. Nagrody paschalne Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Jakub, Bi‑ skup Białostocki i Gdański, z okazji Święta Paschy na‑ grodził duchownych diecezji białostocko‑gdańskiej: Kamiławką: – ks. Dariusza Jóźwika – ks. Marka Kozłowskiego – ks. Jana Kiryluka – ks. Romana Kiszyckiego Skufiją: – ks. Jarosława Jóźwika – ks. Romana Płońskiego Nabiedrennikom: – ks. Marka Antonowicza – ks. Michała Czykwina – ks. Justyna Jaroszuka – ks. Marka Ławreszuka Protodiakoństwem: – ks. Aleksandra Aleksiejuka – ks. Mariana Romańczuka Białostockie chóry w Grodnie na Białorusi W dniach 29 lutego – 1 marca Młodzieżowy Chór „Aksion” Katedry św. Mikołaja w Białymstoku oraz Mło‑ dzieżowy Chór Parafii Prawosławnej pw. św. Jerzego w Białymstoku wzięły udział w Festiwalu Pieśni Prawo‑ sławnej „Kołożeskij błagowiest”. Festiwal po raz siódmy odbył się w Grodnie z błogosławieństwa JE biskupa grodzieńskiego i wołkowyskiego Artemiusza. Chór „Aksion” pod dyrygenturą ks. protodiakona Aleksandra Łysynkiewicza oraz chór z parafii pw. św. Jerzego pod dyrygenturą matuszki Anny Cyr‑ kun uczestniczyły w przesłuchaniach festiwalowych, a także w koncercie galowym, który odbył się w gro‑ dzieńskiej filharmonii. 2 (55) 2008 wiadomości prawosławnej diecezji białostocko‑gdańskiej z życia diecezji Z działalności Akademii Supraskiej 1 marca JE biskup białostocki i gdański Jakub oraz JE biskup bielski Grzegorz dokonali poświęcenia ho‑ telowej części Akademii Supraskiej. Przed obrzędem poświęcenia pomieszczeń władyka Jakub podziękował wszystkim zaangażowanym w to wielkie wspólne dzieło, a w szczególności współfundatorom Fundacji OIKONOMOS: prof. Andrzejowi Łapko i prof. Joanicju‑ szowi Nazarko. Słowa podziękowania władyka skiero‑ wał także do Zarządu Fundacji: Magdaleny Żdanuk, Iwony Troc i Jarosława Charkiewicza oraz do osób, które przyczyniły się do zrealizowania projektu: Mariusza Nikiciuka, Adama Musiuka i Andrzeja Rusaczyka. Uroczystości w supraskim Monasterze Zwiasto‑ wania NMP zaszczycili swą obecnością: senator RP Bohdan Paszkowski (były Wojewoda Podlaski), wice‑ prezydenci Miasta Białegostoku: Aleksander Sosna oraz Adam Poliński, a także Ambasador Grecji Pantelis Carabassis, Konsul Generalny Białorusi w Białymstoku Mikołaj Aleksiejczuk oraz Konsul Generalny Austrii – Anastazja Sandhacker. Akademia Supraska ma być centrum konferen‑ cyjnym, szkoleniowym i oświatowym, które bę‑ dzie pomagało lepiej poznać kulturę prawosławia. Struktura Akademii wzorowana jest na podobnych ośrodkach, które istnieją już w Finlandii, Grecji oraz Czechach. W programie działalności Akademii znaj‑ dziemy w przyszłości konferencje naukowe, spotkania tematyczne, wystawy. Konferencja Akademii Supraskiej „Kultura muzyczna Kościoła prawosławnego – od czasów Bizancjum do współczesności” 1 i 2 marca w Centrum Kultury Prawosławnej w Bia‑ łymstoku odbyła się międzynarodowa konferencja pt.: „Kultura muzyczna Kościoła prawosławnego – 2 (55) 2008 od czasów Bizancjum do współczesności”. Konfe‑ rencję otworzył JE biskup białostocki i gdański Jakub. Wszystkich zebranych powitał także kanclerz Akademii Supraskiej – ks. Włodzimierz Misijuk. Pierwszego dnia z wykładami wystąpili: – ks. prot. Leoncjusz Tofiluk – „Istota i znaczenie śpiewu cerkiewnego. Teologiczno‑dydaktyczny wymiar psalmodii w tekstach patrystycznych” – prof. Dimitri Oikonomou – „Wczesna muzyka chrześ‑ cijańska i bizantyńska: historia i wykonanie” – Georgios Chatzichronoglou – „Muzyka bizantyń‑ ska i jej rola w prawidłowej interpretacji hymnów liturgicznych” – Konstantinos Papachristodoulou – „Cerkiewna tra‑ dycja muzyczna w Grecji” – Marcin Abijski – „Współczesny neumatyczny system zapisu bizantyńskiej muzyki sakralnej” – s. Eufalia Zolotariew – „Neumatyczny system zapisu śpiewu znamiennego i jego rola w zachowaniu dziedzictwa kultury muzycznej Kościoła prawo‑ sławnego” – z przykładami melodii znamiennego raspiewu w wykonaniu chóru – dr hab. Włodzimierz Wołosiuk – „Tradycje muzyczne Kościoła prawosławnego w Polsce” Drugiego dnia konferencji w Centrum Kultury w Białymstoku wypełniły wykłady: – ks. protodiakon Grzegorz Cebulski – „Problem prze‑ kładu tradycyjnych kompozycji muzyki cerkiewnej na języki współczesne” – Nikolaj Leo Strauss – „Wpływy śpiewu liturgicznego w dziełach romantykow na przykładzie twórczości Rachmaninowa” – prof. Anatolij Konotop – „Irmologion Supraski 1598 – 1601 w kontekście praktyki śpiewu cerkiewnego dawnej Rusi” Na zakończenie konferencji w Operze i Filharmonii Podlaskiej odbył się koncert dobroczynny – recital fortepianowy w wykonaniu Nikolaja Leo Straussa ze Szwajcarii. Kanclerz Akademii Supraskiej ks. W. Misijuk Pogrzeb ks. prot. Mikołaja Borowika 5 marca w cerkwi św. Proroka Eliasza w Białym‑ stoku pożegnaliśmy ś.p. ks. prot. Mikołaja Borowika. Boskiej Liturgii oraz obrzędowi pogrzebu kapłana przewodniczył Jego Eminencja Wielce Błogosławiony Sawa, Metropolita Warszawski i całej Polski. W uroczy‑ stościach pogrzebowych uczestniczyli także JE Naj‑ przewielebniejsi: Arcybiskup Wrocławski i Szczeciński Jeremiasz, Biskup Hajnowski Miron, Biskup Białostocki i Gdański Jakub oraz Biskup Bielski Grzegorz. W Litur‑ 21 wiadomości prawosławnej diecezji z życia diecezji białostocko‑gdańskiej gii uczestniczyło także ok. 100 duchownych z całej Polski. Śpiewały cztery chóry: parafialny, żeńskich monasterów w Dojlidach i Horodku (Ukraina) oraz Chór Duchowieństwa Diecezji Białostocko‑Gdańskiej. Ks. Mikołaja żegnały także setki wiernych, dla których świątynia otwarta była przez całą noc. Po nabożeństwie pogrzebu – otpiewanija, ciało ks. Mikołaja, niesione przez duchownych, po raz ostat‑ ni okrążyło w procesji dojlidzką cerkiew i spoczęło przed jej głównymi drzwiami. Wiecznaja Ti pamiat` dostobłażennie i prisnopamiatnie protoijereje Nikołaje! Wieczna o Tobie pamięć, godny wiecznej chwały i pamięci, księże Mikołaju! Centralne Eliminacje Prawosławnej Wiedzy Religijnej Tematem tegorocznej olimpiady była: „Historia Soborów Powszechnych”. Łącznie w olimpiadzie udział wzięło 90 uczniów ze szkół ponadgimnazjalnych i średnich z całej Polski. Spośród nich w ramach eli‑ minacji międzydiecezjalnych wyłoniono 9 uczniów, którzy przystąpili do dwóch części egzaminu central‑ nego: pisemnego testu i ustnej wypowiedzi. Komisji oceniającej finalistów przewodniczył JE biskup bielski Grzegorz, a w jej składzie byli też: ks. dr Anatol Szy‑ maniuk, ks. Jan Fiedorczuk oraz matuszka Mirosława Pietkiewicz. Laureatami eliminacji centralnych zostali; – I miejsce – Jakub Oniszczuk (VI LO w Białymstoku) – II miejsce – Michał Kalina (III LO w Białymstoku) – III miejsce – Michał Matys (IV LO w Białymstoku) Zwycięzca otrzymał w nagrodę laptop, a pozostali finaliści równie wartościowe nagrody. Sponsorami nagród byli: Prezydent Miasta Białegostoku, Rektor Uniwersytetu w Białymstoku, Wydawnictwo War‑ szawskiej Metropolii Prawosławnej, Wydawnictwo Orthdruk, Fundacja im. księcia Konstantego Ostrog‑ skiego, Wydział Katechetyczny oraz Dyrektor XI LO im. rotm. Witolda Pileckiego w Białymstoku. Słowa uznania należą się również katechetom: ks. Jarosławowi Jóźwikowi, ks. Jarosławowi Ciełusze‑ ckiemu, ks. Jarosławowi Biryłko, ks. diak. Marianowi Romańczukowi, Mirosławowi Martynowiczowi, ma‑ tuszce Grażynie Karpiuk, którzy przygotowali pod‑ opiecznych do finałów i wspierali ich swą obecnością na poszczególnych etapach Olimpiady. ks. Mirosław Filimoniuk –sekretarz Olimpiady Święto Zwiastowania NMP w Monasterze Zwiastowania NMP w Supraślu W dniu 27 marca w Białymstoku odbyły się Cen‑ tralne Eliminacje Prawosławnej Wiedzy Religijnej. Głównym organizatorem tegorocznej Olimpiady po raz pierwszy była Katedra Teologii Prawosławnej Uniwersytetu w Białymstoku posiadająca akredytację Ministra Edukacji Narodowej. Współorganizatorami Olimpiady byli także: Warszawska Metropolia Prawo‑ sławna, XI LO w Białymstoku, Wydział Katechetyczny Diecezji Białostocko‑Gdańskiej oraz Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku. 22 7 kwietnia Cerkiew uroczyście obchodziła święto Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy. Uroczy‑ stościom w Męskim Monasterze Zwiastowania NMP w Supraślu przewodniczyli JE biskupi: hajnowski Mi‑ ron oraz białostocki i gdański Jakub. Podczas Boskiej Liturgii władyka Jakub udzielił święceń diakońskich nowicjuszowi supraskiego klasztoru Jerzemu (Ga‑ wrylukowi). Po zakończonym nabożeństwie duchowieństwo i wierni w świątecznej procesji obeszli główną świą‑ tynię monasterską. Kulminacyjnym momentem uro‑ czystości było publiczne ogłoszenie przez biskupa Jakuba decyzji Świętego Soboru Biskupów odnośnie zmiany namiestnika monasteru w Supraślu oraz pro‑ boszcza przyklasztornej parafii. Od 1 kwietnia został nim JE biskup supraski Grzegorz. Jednocześnie do‑ 2 (55) 2008 wiadomości prawosławnej diecezji z życia diecezji białostocko‑gdańskiej 26 maja 1978 r. roku zostaje proboszczem Parafii Prawosławnej pw. św. Jerzego w Jurowlanach. 25 sierpnia 1983 r. zostaje wiakriuszem Parafii Prawosław‑ nej pw. Zaśnięcia NMP w Zabłudowie. Od 1 września 1990 r., do chwili obecnej, jest proboszczem Parafii Prawosławnej pw. Narodzenia NMP w Juszkowym Grodzie. Za swą posługę ks. prot. Sławomir Tofiluk był wie‑ lokrotnie nagradzany: w 1993 –protoijerejstwem, 1998 – palicą, 2001 – krzyżem z ozdobami oraz w 2008 r. Orderem św. Marii Magdaleny III‑ego stopnia. Z okazji jubileuszu życzymy ks. Sławomirowi Bo‑ żego błogosławieństwa, zdrowia i wielu duchowych radości na dalszą służbę Cerkwi. tychczasowy namiestnik klasztoru, ks. archimandryta Gabriel, zrzekł się nadanej mu przez Sobór Biskupów godności biskupiej. Chór Akademii Kultury Słowiańskiej 30‑lecie święceń kapłańskich ks. prot. Sławomira Tofiluka, proboszcza Parafii Prawosławnej pw. Narodzenia NMP w Juszkowym Grodzie 9 kwietnia 2008 r. ks. prot. Sławomir Tofiluk, pro‑ boszcz Parafii Prawosławnej pw. Narodzenia NMP w Juszkowym Grodzie, obchodził 30‑lecie święceń kapłańskich. 13 kwietnia w białostockiej katedrze św. Mikołaja w Białymstoku wystąpił chór Akademii Kultury Sło‑ wiańskiej z Moskwy pod dyrygenturą prof. Sergieja Iwanowicza Bielikowa. Ośmioosobowy zespół pod‑ czas godzinnego koncertu zaprezentował utwory muzyki cerkiewnej w kompozycji znanych rosyjskich kompozytorów takich jak: Rachmaninow czy Czaj‑ kowski. Po koncercie chórzyści oraz wszyscy zainte‑ resowani udali się do Centrum Kultury Prawosławnej, aby wziąć udział w debacie poświęconej prawosławiu we współczesnym świecie. Zmarł ks. protodiakon Włodzimierz Bogus Ks. Sławomir Tofiluk urodził się w Jelonce 17 kwietnia 1949 r. Po ukończeniu Prawosławnego Se‑ minarium Duchownego w Jabłecznej wstąpił w zwią‑ zek małżeński z Anną Kraśko. 7 kwietnia 1978 r. z rąk Jego Ekscelencji Najprzewielebniejszego Nikanora, Arcybiskupa Białostockiego i Gdańskiego, otrzymał święcenia diakońskie, a 9 kwietnia – kapłańskie. 2 (55) 2008 27 kwietnia odszedł do Pana ks. protodiakon Wło‑ dzimierz Bogus. Ks. Włodzimierz urodził się 15 lutego 1942 r. w Kny‑ szewiczach. Po ukończeniu Seminarium Duchownego postrzyżony został przez JE Najprzewielebniejsze‑ go Nikanora, Biskupa Białostockiego i Gdańskiego, na lektora i mianowany psalmistą parafii w Kożanach, a następnie w Krynkach. 29 lipca 1973 r. biskup Nikanor 23 wiadomości prawosławnej diecezji z życia diecezji białostocko‑gdańskiej udzielił lektorowi Włodzimierzowi święceń diakońskich i przeniósł do parafii katedralnej w Białymstoku. 7 lu‑ tego 1983 r. przez JE Biskupa Białostockiego i Gdań‑ skiego Sawę przeniesiony został na nowo powstałą białostocka parafię Świętego Ducha, na której trudził się przez ostatnie lata swego życia. Ks. diakon Włodzimierz w 1982 r. podniesiony został do godności protodiakona, w 1987 otrzymał przywilej noszenia kamiławki. Boska Liturgia oraz obrzęd pogrzebu duchow‑ nego odbyły się 29 maja w cerkwi Świętego Ducha w Białymstoku. W Liturgii uczestniczyło także 50 du‑ chownych oraz siedmiu diakonów. Świętego Męczennika Gabriela W dniach 2 i 3 maja Monaster Narodzenia NMP w Zwierkach obchodził swoje święto – św. mę‑ czennika młodzieńca Gabriela, patrona głównej klasztornej świątyni. Uroczystościom przewodniczyli JE biskupi: białostocki i gdański Jakub oraz supraski Grzegorz. Na święto do Zwierek przybyły piesze pielgrzym‑ ki m.in. z: Białegostoku, Zabłudowa i Hajnówki. Wierni przez całą noc mogli uczestniczyć w nabożeństwach sprawowanych przed otwartym relikwiarzem św. mę‑ czennika Gabriela. O godz. 20.00 śpiewany był Aka‑ tyst św. Gabrielowi, następnie o godz. 22.00 Akatyst Bogurodzicy i o północy Akatyst Zmartwychwstaniu Pańskiemu. Pierwsza poranna Boska Liturgia sprawo‑ 24 wana była o godz. 5.00. Główna Liturgia, o godz. 10.00 celebrowana była przez dwóch hierarchów diecezji białostocko‑gdańskiej. Po niej odbyła się uroczysta procesja z relikwiami świętego wokół monasterskiej świątyni. Podczas Liturgii władyka Jakub nagrodził duchownych diecezji białostocko‑gdańskiej: ks. Pio‑ tra Pietkiewicza podniósł do godności protoijereja, a ks. diakona Aleksandra Aleksiejuka podniósł do god‑ ności protodiakona. Władyka Jakub podczas kazania podziękował wszystkim uczestnikom uroczystości. Podkreślił, że przybycie pieszo na miejsce, gdzie żył św. Ga‑ briel, jest głoszeniem światu Zmartwychwstałego Chrystusa, a w następstwie jego Świętego. Jubileusz metropolity Sawy 12 maja minęło 10 lat od momentu wyboru ów‑ czesnego arcybiskupa białostockiego i gdańskiego Sawy na tron metropolitalny w Warszawie. W tym roku minęło także 70 lat od urodzin Dostojnego Jubilata. Z tej okazji na Świętej Górze Grabarce odbyła się uroczysta Boska Liturgia, którą odprawił zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – Jego Eminencja Wielce Błogosławiony Sawa, Me‑ tropolita Warszawski i całej Polski. W uroczystościach uczestniczyli także: JE arcybiskup Komany Gabriel (Francja – patriarchat konstantynopolitański), JE ar‑ cybiskup łódzki i poznański Szymon, JE arcybiskup wrocławski i szczeciński Jeremiasz, JE arcybiskup winnicki i mohylew podolski Symeon (Ukraińska Cerkiew Prawosławna Patriarchatu Moskiewskiego), JE arcybiskup lubelski i chełmski Abel, JE arcybiskup hajnowski Miron, JE biskup białostocki i gdański Jakub, JE biskup supraski Grzegorz, JE biskup michałowski Jerzy (Kościół prawosławny Czech i Słowacji), JE biskup siemiatycki Jerzy, JE biskup piotrkowski Paisjusz oraz JE biskup Włodzimierza Wołyńskiego oraz Kowla Ni‑ kodem (Ukraińska Cerkiew Prawosławna Patriarchatu Moskiewskiego). Gośćmi jubileuszowej Liturgii byli także urzędnicy państwowi: minister Kancelarii Prezydenta RP Michał Kamiński, minister spraw wewnętrznych i administracji Grzegorz Schetyna, posłowie na Sejm RP, senatoro‑ wie, Wojewoda Podlaski Maciej Żywno, prezydenci Białegostoku, Taduesz Truskolaski i Aleksander Sosna, rektorzy białostocki uczelni wyższych. Obecni byli także przedstawiciele służb mundurowych. Po za‑ kończonym nabożeństwie odczytane były listy gra‑ tulacyjnie od Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego oraz od Polskiej Rady Ekumenicznej. Metropolita Sawa z okazji 10‑lecia święceń bisku‑ pich JE biskupa Jakuba oraz JE biskupa Grzegorza 2 (55) 2008 wiadomości prawosławnej diecezji z życia diecezji białostocko‑gdańskiej wręczył władykom panagije z Częstochowską ikoną Matki Bożej. Konferencja duchowieństwa dekanatu gródeckiego 13 maja 2008 r. w Królowym Moście odbyła się wiosenna konferencja duchowieństwa dekanatu gródeckiego. Świętą Liturgię odprawił proboszcz z Mostowlan, ks. Roman Kiszycki, który w swoim ka‑ zaniu podkreślił znaczenie Ofiary Chrystusa dla całego kosmosu. Referat na temat „Modernizm i sekularyzacja Cerkwi” wygłosił wikariusz parafii gródeckiej, ks. prot. Eugeniusz Michalczuk. Ksiądz referent poruszył bardzo ważne dla Cerkwi sprawy jak: reforma kalendarza, język liturgii itp. Obrady konferencji zaszczycił JE bi‑ skup Jakub, który przysłuchując się dyskusji przypo‑ mniał, iż „to ziemia ma się dostosować do nieba, a nie niebo do ziemi”. Na posiedzeniu omówiono także sprawy z działalności duszpasterskiej i gospodarczej w poszczególnych parafiach dekanatu gródeckiego. Władyka wyraził uznanie dla duchownych za dbanie o ład i porządek w parafiach. der Sosna oraz przedstawiciel wojewody podlaskiego Agnieszka Rybak. Konferencja duchowieństwa diecezji białostocko‑gdańskiej 24 maja, w święto Świętych, Równych Apostołom, Cyryla i Metodego, odbyła się doroczna Konferencja Duchowieństwa, Psalmistów i Pracowników Świeckich Prawosławnej Diecezji Białostocko‑Gdańskiej. Rozpo‑ częła się tradycyjnie Boską Liturgią w białostockiej katedrze św. Mikołaja odprawioną przez JE biskupa białostockiego i gdańskiego Jakuba oraz JE biskupa supraskiego Grzegorza w asyście dziekanów okręgów. Kazanie podczas nabożeństwa wygłosił ks. Adam Stefanowicz – proboszcz Parafii Prawosławnej pw. Przemienienia Pańskiego w Mrągowie. Ksiądz dziekan w imieniu duchownych pozdrowił Jego Ekscelencję z okazji jubileuszu dziesięciolecia chirotonii, po czym Dostojnemu Jubilatowi odśpie‑ wano „Mnogaja leta”. ks. Jarosław Szczerbacz Wojewódzkie obchody dni Straży Pożarnej 16 maja w katedrze św. Mikołaja w Białymstoku JE biskup białostocki i gdański Jakub odprawił nabo‑ żeństwo dziękczynne w intencji Straży Pożarnej. Na‑ bożeństwo sprawowane było z okazji wojewódzkich obchodów dnia Straży Pożarnej. W cerkwi, oprócz licznie przybyłych pocztów sztandarowych, obecni byli m.in.: komendant Wojewódzkiej Straży Pożarnej Jan Gradkowski, wiceprezydent Białegostoku Aleksan‑ 2 (55) 2008 Podczas Liturgii władyka wręczył paschalne nagro‑ dy: krzyż z ozdobami – ks. prot. Jarosławowi Szczerba‑ czowi, proboszczowi Parafii Prawosławnej pw. św. Jana Chrzciciela w Nowej Woli, kamiławkę – ks. Markowi Kozłowskiemu, proboszczowi Parafii Prawosławnej pw. św. Mikołaja w Ornecie, ks. Dariuszowi Jóźwikowi – wikariuszowi Parafii Prawosławnej pw. św. Mikołaja w Gdańsku oraz ks. Romanowi Kiszyckiemu probosz‑ czowi Parafii Prawosławnej pw. św. Jana Teologa w Mostowlanach, skufije – ks. Romanowi Płońskiemu, wikariuszowi Parafii Prawosławnej pw. Opieki Matki Bożej w Olsztynie, nabiedrennik – ks. Markowi Anto‑ 25 wiadomości prawosławnej diecezji z życia diecezji białostocko‑gdańskiej nowiczowi, proboszczowi Parafii Prawosławnej pw. św. Marii Magdaleny w Elblągu. Część plenarną w Centrum Kultury Prawosławnej rozpoczął władyka Jakub powitaniem wszystkich zebranych. Sprawozdania z działalności dekanatów złożyli księża dziekani: białostockiego – ks. mitrat Jerzy Boreczko, gdańskiego – ks. prot. Arkadiusz Zie‑ lepucha, olsztyńskiego – ks. mitrat Wiatlis Czyżewski, sokólskiego – ks. mitrat Włodzimierz Misiejuk, gróde‑ ckiego – ks. mitrat Jan Jaroszuk. Sprawozdanie z kontroli finansowych przepro‑ wadzonych na terenie diecezji złożył ks. mitrat Jerzy Boreczko. O działalności bieżącej i planach Prawo‑ sławnego Ośrodka Miłosierdzia „Eleos” mówił jego dy‑ rektor Marek Masalski. Sprawozdanie z prac Wydziału Katechetycznego Prawosławnej Diecezji Białostocko‑ ‑Gdańskiej złożył ks. prot. Jan Fiedorczuk, a z Radia Orthodoxia ks. Jan Kojło. Działalność Bractwa Mło‑ dzieży Prawosławnej Diecezji Białostocko‑Gdańskiej przybliżyła przewodnicząca Magdalena Bazyluk. Dziękując wszystkim przybyłym księżom oraz starostom i innym pracownikom świeckim Jego Ekscelencja życzył dalszej owocnej pracy dla dobra Cerkwi. Nabożeństwo dziękczynne w intencji Bractwa śś. Cyryla i Metodego 25 maja JE biskup białostocki i gdański Jakub od‑ prawił dziękczynne nabożeństwo w cerkwi Hagia Sophia w Białymstoku. Nabożeństwo odprawione zostało w intencji Bractwa Prawosławnego Świętych Braci Cyryla i Metodego oraz Niepublicznej Szkoły Podstawowej im. śś. Cyryla i Metodego w Białymstoku, której Bractwo jest opiekunem. Władyka Jakub podziękował członkom Bractwa za wkład wniesiony w powstanie prawosławnej szko‑ ły podstawowej. Wyrazem tego było odznaczenie przewodniczącego Bractwa prof. Andrzeja Łapko Orderem śś. Cyryla i Metodego. 26 Relikwie św. Serafina z Sarowa w Białymstoku 7 czerwca, tuż przed nabożeństwem Całonocnego Czuwania, podczas uroczystej procesji do katedry św. Mikołaja została przyniesiona ikona z cząsteczką relikwii św. Serafina z Sarowa. Święte relikwie jednego z najbardziej znanych rosyjskich świętych przyjechały do Białegostoku z bło‑ gosławieństwa JE biskupa białostockiego i gdańskiego Jakuba w maju tego roku. Arcybiskup Jakub z wizytą w Grecji JE arcybiskup białostocki i gdański Jakub w dniach 26–30 czerwca przebywał w Werii w Grecji. Hierarcha polskiej Cerkwi zaproszony został do Grecji przez JE Pantelejmona, metropolitę Werii, Naus i Kampanii. Okazją do złożenia wizyty były „Dni św. Apostoła Pawła” w Werii. Według Dziejów Apostolskich św. Paweł podczas podróży po greckiej Macedonii odwiedził miasto Werii, gdzie nauczał i założył Kościół. Dlatego też Apostolska Diecezja Werii, Naus i Kampanii już po raz czternasty zorganizowała „Dni św. Apostoła Pawła”, które trwały przez cały czerwiec. W ramach obchodów odbyła się m.in. konferencja teologiczna poświęcona Apostołowi, koncert prawo‑ sławnych chórów z Serbii i Polski. Punktem kulmina‑ cyjnym „Dni Pawłowych” był dzień pamięci Apostołów Piotra i Pawła. W dniu święta ulicami Werii przeszła uro‑ czysta procesja z ikoną św. Pawła, która zakończyła się w miejscu, gdzie według tradycji ap. Paweł przemawiał do mieszkańców Werii. Tam też, z udziałem greckich, polskich, rumuńskich, bułgarskich oraz serbskich bisku‑ pów, odbyło się wieczorne nabożeństwo. Arcybiskup Jakub uczestniczył także w nabożeń‑ stwie poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę cerkwi św. ap. Sosypatra w Werii. Oficjalnym przedstawicielem Polskiego Autokefa‑ licznego Kościoła Prawosławnego podczas „Dni Pawło‑ wych” w Werii był JE biskup piotrkowski Paisjusz, 2 (55) 2008 wiadomości prawosławnej diecezji białostocko‑gdańskiej z życia diecezji Chór „Aksion” w Grecji Chór „Aksion” katedry św. Mikołaja w Białymstoku w dniach 26 czerwca – 2 lipca przebywał w Grecji. Chór zaproszony został przez JE metropolitę Werii, Naus i Kampanii Pantelejmona na „Dni św. Apostoła Pawła”, które odbywały się w Werii. Chór „Aksion”, pod dyrygenturą ks. protodiako‑ na Aleksandra Łysynkiewicza, uczestniczył w części artystycznej „Dni Pawłowych”, śpiewając w Domu Kultury w Werii. W repertuarze chóru oprócz utworów w języku cerkiewnosłowiańskim, znalazły się utwory w języku greckim, poświęcone Apostołowi Pawłowi. Ponadto chór uczestniczył w nabożeństwach ku czci śś. Apostołów Piotra i Pawła oraz śś. Kosmy i Damiana w Werii, jak też w nabożeństwie położenia kamienia węgielnego pod cerkiew św. Apostoła Sosypatra w Werii. Chórzyści oprócz oficjalnego programu „Dni Pa‑ włowych” mogli zapoznać się z grecką duchowością i kulturą. Odwiedzili Męski Monaster św. Jana Chrzciciela w Werii oraz Męski Monaster Przenajświęszej Boguro‑ dzicy w Panagija Sumela. Wartym uwagi był także rejs promem wokół wybrzeży Św. Góry Atos. Na statku chó‑ rzyści mieli okazję pokłonić się relikwiom przywiezio‑ nym z monasteru św. Grzegorza przez atoskiego mni‑ cha. W planie wyjazdu było także zwiedzanie kolebki współczesnej greckiej tożsamości – grobu‑mauzoleum Filipa II, ojca Aleksandra Macedońskiego. 265‑lecie Parafii Prawosławnej pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Nowej Woli 7 czerwca Parafia Prawosławna pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Nowej Woli obchodziła swoje święto – Narodzenie św. Proroka Jana Chrzciciela. W tym roku parafia obchodziła także 265‑lecie swego istnienia oraz 100 lat od budowy świątyni. Jubileusz 20‑lecia święceń kapłańskich obchodził także pro‑ boszcz parafii, ks. prot Jarosław Szczerbacz. Uroczystą Boską Liturgię oraz nabożeństwo dzięk‑ czynne odprawił JE biskup supraski Grzegorz. Z okazji jubileuszu parafii władyka Grzegorz odznaczył, w imieniu JE arcybiskupa Jakuba, Orderem św. Równej Apostołom Marii Magdaleny II‑ego Stopnia proboszcza parafii w Nowej Woli, ks. prot. Jarosława Szczerbacza, zaś Orderem św. Równej Apostołom Marii Magdaleny III‑ego Stopnia: Annę Filipczuk, Nadzieję Filipczuk, Julię Iwaniuk, Walentynę Siemieniuk, Annę Kuźmicką, Halinę Gryko oraz Nadzieję Monach. Biskup Grzegorz nagrodził także Błogosławionymi Gramotami: Walen‑ 2 (55) 2008 tynę Oziabło, Irenę Iwanowicz, Olgę Gryko, Bazyla Kuźmę, Walentynę Maksimiuk, Michała Sieredę, zaś Listami Pochwalnymi: Mikołaja Nowika, Włodzimierza Monach, Dorotę Budnik, Zinaidę Cywoniuk, Marię Kuźmę, Marię Hajduk. Pierwsze wzmianki o parafii prawosławnej w Nowej Woli pochodzą z 1743 r. Z roku 1773 wiemy, iż w skład parafii wchodziły wsie: Nowa Wola, Kobyle, Oziabły, Suszcza i Biendziucha. W 1908 r. na miejscu starej cer‑ kwi wybudowano nową, drewnianą obecnie istniejącą pw. Narodzenia Jana Chrzciciela. Dziś w skład parafii wschodzą wsie: Nowa Wola, Barszczewo, Biendzuiga, Imszar, Krugły, Lasek, Koleśno, Kuryły, Lewsze, Maciej‑ kowa Góra, Odnoga, Oziabły, Planty, Polko, Supruny, Suszcza i Tokarowszczyzna. Na terenie parafii znajduje się oprócz cerkwi św. Jana Chrzciciela kaplica cmen‑ tarna pw. Wniebowstąpienia Pańskiego. Uroczystości ku czci śś. Apostołów Piotra i Pawła w Wasilkowie 12 lipca Kościół prawosławny czcił modlitewnie pamięć Apostołów Piotra i Pawła. Uroczystościom w Parafii Prawosławnej pw. śś. Apostołów Piotra i Pa‑ wła w Wasilkowie przewodniczył JE biskup supraski Grzegorz. Podczas Boskiej Liturgii władyka Grzegorz nagrodził wikariusza tamtejszej parafii ks. Jana Kiry‑ luka, kamiławką. Po zakończonej świątecznej procesji wokół wasil‑ kowskiej cerkwi biskup Grzegorz, w imieniu arcybiskupa Jakuba, wręczył Janowi Sawickiemu Order św. Równej Apostołom Marii Magdaleny III‑ego Stopnia. Natomiast Błogosławioną Gramotę z rąk biskupa otrzymali: Alek‑ sander Dral oraz Aleksander Chomczyk. Bieżące aktualności z życia diecezji białostocko‑gdańskiej znajdziecie w internecie www.orthodox.bialystok.pl. 27 Konferencja Duchowieństwa i Pracowników Świeckich Diecezji Białostocko‑Gdańskiej, Białystok 24 maja 2008 roku Fot. Wieczesław Perek
