First Language

Transcription

First Language

Republic of Namibia
MINISTRY OF EDUCATION
JUNIOR PRIMARY PHASE
FIRST LANGUAGE SYLLABUS
GRADES 1 - 3
KHOEKHOEGOWAB VERSION
FOR IMPLEMENTATION: 2015
Ministry of Education
National Institute for Educational Development (NIED)
Private Bag 2034
Okahandja
Namibia
© Copyright NIED, Ministry of Education, 2014
First Language Grades 1 - 3
ISBN 978-99945-2-052-7
Printed by NIED
Website: http://www.nied.edu.na
Publication date: 2014
æKHŌ¸GĀB
1.
¸Gae¸gui¸gās ................................................................................................................... 1
2.
æKhō¸gāÆguiæāb .......................................................................................................... 1
3.
ÆGūbadi......................................................................................................................... 1
4.
Hoana æKhō¸gā hâ ÆGauænâs Inclusive Education ..................................................... 1
5.
æGaeÆares nau ÆkhāÆkhāæâgu Åkha tsî hoaraga ÆkhāÆkhāækhō¸gāb di ækhaidi . 2
6.
ÆGauænâs tsî ÆKhāÆkhāsens di DīÅgaub .................................................................. 3
7.
Kurib Åams Ækhāsigu ................................................................................................... 5
8.
Mû¸uib tsî Saogub - æGaoÆgui ÆGauænâsa xu Xrat 3 ............................................... 7
9.
ÆKhāÆkhāsens æKhō¸gāb .......................................................................................... 20
10. æHaraæâis .................................................................................................................... 60
11. MÎDI SAOGUB ........................................................................................................... 63
1. ¸Gae¸gui¸gās
N‡ ÆkhƒÆkhƒ¸gaekhâib ge ¸âibasenhe ra ÆkhƒÆkhƒsens tsî !hara!âis ¸Guro Gowab
(Khoekhoegowab) Xrat 1sa xu 3s ¸Am ¸Am!harib diba ra xoa!gƒ!gƒ. ÆKhƒÆkhƒ!âb aseb ge ¸Guro
Gowab ÆkhƒÆkhƒ¸gaekhâiba gowa¸anôa!nâs tsî xoa¸ans æharib ÆkhƒÆkhƒsens dib !nâ
ÆkhƒÆkhƒ!khœ¸gƒb !nâ ra Ænƒ, xawe ¸âi¸am!khaidi di !gaeÆaresa nau ÆkhƒÆkhƒ!âgu Åkha ¡hâ
hoaraga ÆkhƒÆkhƒ!khœ¸gƒb di !khaidi !nâ.
ÆGūbadi, ÆkhāÆkhāsens Ægūbadi tsî Ækhāsigu hîa ra ¸gâænâgu ækharaga ÆkhāÆkhāæâgu ænân
ge Æîn hîa mâ¸oa ra ÆkhāÆkhāsens dina hoaraga ÆkhāÆkhāækhō¸gāb ænâ. Mâsigu ga a mā-amo,
ob ge ¸Guro Gowaba (ÆGûsi Gowaba) 10 (Xrat 1s tsî 2s) tsî 9 (Xrat 3s) ægôab di ÆkhāÆkhākamaga
wekheb ænâ nî ūhâ.
2.
æKhō¸gāÆguiæāb
¸Guro ænona kurigu skol¸gâs digu ænân ge ÆkhāÆkhāsenaona hoaraga ÆkhāÆkhāæâde ÆGûsi
Gowab ænâ-ū nî Ægauænâhe, nē soab ænâ, Khoekhoegowaba. Danaseb Khoekhoegowaba ¸Am
¸Amæharib ai ra sîsenūbahe æaromas ge hoa ÆkhāÆkhāsenaon nî ¸hâbasa Ækhāsina sīænâ ækhaisa
ÆapoÆaposa Ågaisa ægaoægaoba khomais, Ænâu¸harugus tsî ægôa¸ans hâdi ænâ Æguis æaroma.
Nēn ge hoan hîa a kaise ¸hâ¸hâsa Ækhāsina ÆkhāÆkhāsenaon di ægoaxa Æaeb Ægauænâs æaroma,
ÆkhāÆkhāænâhe ra gowab Ågapi æharigu ai a Hurigowa amaga.
ÅŌ-aisa ¸an¸ui-aisaodi ¸Guro Gowab (Khoekhoegowab) didi ge Ænā haka gowab Ækhāsigu ægâs tsî
æereams, æhoas tsî Ænâu¸harugus, khomais tsî mûhōs, tsî xoas tsîna. KoroÆî æâb hîa nēpa ra
Åaroheb gowab æamÆareÅgaub, gowa¸ans tsî sîsenūhe ra gowab dib ge nau haka gowab Ækhāsigu
ænâ ra æam¸gāhe Ågôan di Ækhāsiga omkhâis ænâ in Hurigowaba ¸hanuse sîsenū. ÆÎs ais ¸âisa nē
æharib ai ra ¸nûihe æâgu ge gowaba ÆkhāÆkhāsens Ænâu¸harugus æaroma, Ænâuæās Åkha hâ
khomais, Æaposase ÅaweÆguisa tsî ¸nuwikhâi ra xoas tsîna.
3.
ÆGūbadi
ÆGūbadi Khoekhoegowab ¸Guro Gowab ase di ge ra:
 mā ÆkhāÆkhāsenaona Ænā Ækhāsiba în Ågau rase Ænâu¸harugu æhoas, khomais tsî xoas
ænâ Khoekhoegowab ænâ
 mā ÆkhāÆkhāsenaona Ænā Ækhāsiba în Æîn di ¸âidi, mû¸gāÅgaugu, ¸an-tsî-hōæâdi tsî
ūæoahesa tanisenÅgauna Ægâi¸ui ¸hâ¸hâsa æâb Æî-aitsama khoesise omkhâisens dib ase
 omkhâitsoatsoa ¸hanuse tsî ¸khanuse Khoekhoegowaba sîsenūsa Ægauænâs æaroma tsî
¸haitsise Åhûhâsi ûiÆareb ænâ.
4.
Hoana æKhō¸gā hâ ÆGauænâs Inclusive Education
Hoana æKhō¸gā hâ ÆGauænâs ge a mâ ÅguiÅguibe Ågôa-i hoa-i di ¸hanu tsî Æhaos tamas ka io æâ
Ækhā hoa Åoasa Ægauænâs proxramgu tsî æoabadi Ægauænâs ra Ænaetisa skolgu ænâ māga. Nēs ge
ægaoægaoÆguihe hâ ægaoægaob ¸khâænâsa mās tsî ægâia¸gaos ækharagagusib hîa HOA Ågôan
Æaegu ra hōheb dib tsî HOA ænôa-aixūn ÆkhāÆkhāsens daob ænâ mâna dībē.
æGaoægao ÆGauænâs ge Åhûhâsiba ra ai¸homi Namibiab Mû¸uib 2030 ænâ-i ra mû¸uihese hoana
ækhō¸gāsa aiægû kaisase. ÆKhāÆkhāsenaon hîa ænubusina ÆkhāÆkhāsens tsî Ånî ¸hâsigu ân ænâ ra
hōæân ge Ænaetisa skolgu ænâ nî æam¸gāhe tsîn ge Æîn ¸hâsiga nî gowaÅîhe ækharagaænâgu
ÆkhāÆkhāÅgaun tsî huisenxūn hîa nî ¸hâbasana sîsenūs ænâ-ū. ÆKhāÆkhāsenaon hîa Ågaisa sorosi
ænubusina ūhâ tsî Ænās Åkha Ænaetisa skolga a Æhao Æoan ge Æîn di sorosi ¸hâsin æoagu nî
kōægâhe tsî huiba māhe Ægauænâsa ra ¸khâænâ æâgu tsî ÆkhāÆkhāsens huisenxūn Åkha ¸homitoasa
æâgu tamas ka io ÆkhāÆkhāsens huisenxūn Åkha ¸homitoasa skolgu ænâ Ænāti ī Æaeb nî Æhās kōse
Æî-i Ænaetisa skolgu nî ū¸gāhes kōse īÆkhāsib kara hâo. ÆKhāÆkhāækhō¸gāb, ÆkhāÆkhās
Ågaugu tsî huisenxūn tsîn ge nē ¸nûi¸gādi ¸hâsigu æoagu ra unuhe.
ÅGôa-i ai a æammaisa Ægauænâs tsî ÆkhāÆkhāsens di Ågaub ge ¸âuÅoa hâse Ågau hâ Ågôan hîa
Åō-aisa ÆkhāÆkhāsens di ¸hâsina ūhân æaroma Æîn ra Ånain Ågôana ūhâ ¸ans tsî tarenan a dī Ækhās
ai om tsî Ænāpa xu Æîna hui in Åasa ¸ans tsî Ækhāsiga hō. ÆKhāÆkhāækhō¸gāb di æamÆareb
Hoana æAm¸gās ÆGauænâs dib ge Ægui¸ui hâ Ækhāsigu hîan Ågôan Åō-aisa ÆkhāÆkhāsens di
¸hâsina ūhâna nî sīænâse iga. ÅGui ÆKhāÆkhāsenao-i ÆKhāÆkhāsens Huiænâs ÅAweÆguigu
1
NIED Syllabus: First Language Syllabus Junior Primary Phase 2014
(ILSP) ge nî hâ daoÆgau tsî nî Ånōse nē ÆkhāÆkhāsenao-i di ÆkhāÆkhāsens aiægûsa Æî-i
di ænubusin Åkha.
æAruÅî hâ daoÆgaugu Ægauænâs tsî ÆkhāÆkhāsens æaroma ÅaweÆguis hoan a æam¸gāsa ægubis
din ge ÆkhāÆkhāækhō¸gāb æamÆareb Hoana æAm¸gās ÆGauænâs dib(2012) ænâ hōhe Ækhā. Nē
daoÆgaugu ge nî hui HOA ÆkhāÆkhāsenaona ÆāÆās Åkha ¸ans, Ækhāsigu tsî ūæoasa
tanisenÅgaugu Åkhā Æîna huisa ægâiægâna sīænâsa hoaÆae ra Åkhara tsî ækhūhâ ¸ans tsî
Ænâu¸harugus texnoloxib ænâse.
¸Am ¸Amæharib ge ra aimâba Åguikō æēde aoresib tsî taresib æaroma, hoana īÆkhā kaibasa in
Åguitikōse Æhao. ÆGauænâ-aon ge ¸an tsî nî Ænâuæā mâtin ÆkhāÆkhāsenaona Åguiti nî sîsenūsa
tsî ÆawoÆawo hoa huisenxūn nî surib ¸hauænâsiba ¸khâænâsa.
Tare Ågôadi ge ænāsase axagu xa gowaba ¸âuÅoa hâse sîsenūs ænâ a ægâi, axagu ge ækharagasiga
ūhâ gowaba gu ra sîsenū Ågaugu ænâ. Nē ækharagasin ge a sîsenūhe Ækhā Ågaub ase axagu tsî
Ågôadi tsîna Ågui ænandi ænâ Ågora¸gās Åkha gowab ÆkhāÆkhāsens Æaegu ai. Ūæoasa
tanisenÅgaugu Æhōn aiÆgause sats a taris, tsâsigu, Æhûidi tsî æomgudi tsîn ge Æaekorobe gowab
ÆkhāÆkhās ænâ ra æhoa¸amhe. æKharaga tanisenÅgaun ūæoahesa ¸ūgu xa ra ægûn hîa aore tsî tare
¸âiÅgauga ra unun ge a sîsenūhe Ækhā ægubis ænâ ra hâ æhoa¸amde ækhūækhūs ase.
5.
æGaeÆares nau ÆkhāÆkhāæâgu Åkha tsî hoaraga ÆkhāÆkhāækhō¸gāb di ækhaidi
Hoaraga ÆkhƒÆkhƒ!khœ¸gƒb di !khaidi ge ækhō¸gā hâ ¸Namipeb ÆkhƒÆkhƒsens; HIVs tsî AIDS;
ÆAn¸gāsaben ÆGau!nâs; ÆGau!nâs Khoesi ¸Hanugu tsî ÆAesigaosis EHRDs) dis; ¸Ans tsî
ÆNâu¸harugus Texnoloxib (ICTs), tsî Daob æNorasasib hâna. Nēn ge ge ¸gae¸gui¸gƒhe mâ Æhœb
hoab a Åœ-aisa ÆkhœÆkhœsasigu tsî Ægoa¸uidi Åkha sada Åhûhâsib Namibiab dib !nâ dŒx¡xa xuiao.
Sada hoaraga ÆkhƒÆkhƒsenaon !aroma i ge a ¸hâ¸hâsa Æîn nî:

Ænâu!ƒ !khœ¸gƒb n‡ ÆkhœÆkhœsasigu tsî Ægoa¸uidi diba !khaisa

Ænâuæāsa mâ sîsen¸uiban nî sada di Åhûhâsib ai ¡hâsa

Ænâu!ƒ matin nî ÆkhœÆkhœsasin tsî Ægoa¸uina !h¡b !nâ gowaÅîhe !khaisa
Dana ÆkhœÆkhœsa !khaidi tsî Ægoa¸guidi ge sao ran ase ¸gai¸uiÅkhƒhe:

!ûi!gâ tsî ¸hanuse ¸gae¸gui sada di !aub !urudi tsî Æuiga

Ægoa¸uidi tsî ÆkhœÆkhœsa !khaidi HIVs tsî AIDS xa ra !aromahedi

¸urusiba ra tsâÅkhƒ ægomsin hîa ¸namipeba ÅuriÅuris, ¸khawusa draindi mâsib tsî Åapob xa
ra æaromahen

Åhûhâib di mâÆapo Æoasib hîa ra ÅguikeÆhœbesib tsî ¸gae¸guiÅgaub hîa ¸hanugu tsî
!eremxasigu tsîna ra mû!haran xa !aromahedi

¸khawusa ÆnâuÅnamxasib daob ænorasasib Ægaragu æoagu

Ågui !h¡bai kais ægomsin
ÅNî ÆkhāÆkhāæâgu ge ænāsase ra Ågau hoa ÆkhāÆkhāæâgu ænâ ra hōhe Æhōga ¸gâænâgu kaisa.
Nē ÆkhāÆkhā¸gaekhâib ænân ge ¸âuna aiÆgauna hâ ¸gâænâgu kais hoa ÆkhāÆkhāæâgu ænâ ra
hōhe Æhōn dise, xawes ge mâ Æhōb hoa ÆkhāÆkhāæâgu ænâ ra hōheb hoab æaroma Ågui aiÆgaus
Åguisa ænaga a māsa:
¸Namipeb
HIVs tsî
ÆkhāÆkhāse
AIDS
ns
Xrat 1
Xamarin: Xoa
Ågarubesa sa
gaigaiÅguru
arib xa
Xrat 2
æHoas tsî
ÆNâu¸harugu
s: ÆGam
mâtits Åaesen
hâ khoena nî
kōægâsa
ÆAn¸gāsabe
n
ÆGauænâs
Khoesi
¸Hanugu tsî
ÆAesigaosis
ÆGauænâs
¸Ans tsî
ÆNâu¸harug
us
Texnoloxib
Xrat 3
Xoas:
Xoaægāægās
a sa omaris
(Åaokhoen)
xa
Xrat 1
æGâs tsî
æEreams:
æGâ Ågôan
hîa ækharaga
gowan ænâ ra
æhoan Æga
Xrat 2
Sîsenū
Internetsa
¸ansa hōs
æaroma
Daob
æNorasasib
Xrat 3
Khomais tsî
Mûhōs:
Khomai daob
Ægaraga
Åurihāægapiaon æaroma
2
6.
ÆGauænâs tsî ÆKhāÆkhāsens di DīÅgaub
ÆGauænâs tsî ÆkhāÆkhāsens di Ågaub ge Ågôa-i ai a æammâisa xoaægāægāhe hâse ministeris
xoaÆguisa ¸khanin tsî Ågôa-i ai a æammâisa Ægauænâs ægaoægaob ænâse. Nē ÆkhāÆkhāsenÅgaub
ge Åoasa ¸û¸ûxa ÆkhāÆkhāsensa ra ÆawoÆawo ægaoÆguigu ga sîsenxa kaiheo. æAruÅîb ge
æam¸gāsa/¸gâænâgu ra ÆkhāÆkhāÅgauba a dana æhûÆare ¸Am ¸Amæharib Ægauænâs tsî
ÆkhāÆkhāsens dib ænâ.
ÆGūbas ge Ænâuæā rase ÆkhāÆkhāsensa omkhâisa, tsî ¸ans, Ækhāsigu tsî ūæoasa tanisenÅgaugu
tsîna Åhûhâsib di omkhâisens kōse ra sī-ūsa. Mâ Ågôa-i hoa-i ge skoli Æga ra sī-ū ¸ans di ækhūsib tsî
Åhûhâsi ¸ans-tsî-hōæâs hîa ra omaris (Åaokhoen), tsî Åhûhâsib hâænâ-i a ¸namipeb dib Åkha hâ
sîsenÆareba xu hōsa. Skoli ænâ hâ ÆkhāÆkhāsens ge Ågôa-i di aiæâ hâ ¸ans di ¸an-tsî-hōæâsa
sîsenxa kai, Æîs ai om, khora¸ui tsî nî Ægoa¸ui.
ÅGôan ge hoan xa !nƒsase ra ÆkhƒÆkhƒsen Æîn ga ÆkhƒÆkhƒsens di Æƒxasib !nâ ûitsamase Æhao
o, Ågapimâ !haros ai Æhaos, Åaros tsî kuruxasib Åkha. Mâ Ågôa-i hoa-i ge a Åō-aisa kurusabe Æî-i
di aitsama hâ ¸hâsin, !haesib ÆkhƒÆkhƒsens dib, ¸an-tsî-hœ!âdi tsî Ækhƒsigu tsîna ¡hâse. ÆGau!nâao-i ge nî Ækhƒ Ågôan di ¸hâsigu ænâ dīÅoaÅoa tsî mati di nî ÆkhƒÆkhƒsens di ¸an-tsî-hœ!âde
Ågau hâse unuhe !khaisa. ÆGau!nâs di dŒÅgaugu ge Ænƒ-amaga nî dawa ka dawahe, xawe gu ge nî
unuhe Ækhƒ !gâise !amÆaresa saogubese hâ ÆkhƒÆkhƒsendi !nâ.
Nausan gowab Ækhāsina Ågorasase nē ÆkhāÆkhā¸gaekhâib ænâ hâ, xawen Ægauænâ-aona nî ¸an
ækhais ge nē Ækhāsigu nî æam¸gāsase Ægauænâhesa.
ÆGau!nâ-ao-i ge nî mîÆgui, ÆkhƒÆkhƒsens !âubasendi tsî Ækhƒsigu hîa nî sŒ!nâhese Œn Åkha
!gaeÆaresase, Æaeb ga a Æhƒ o, o !khœ¸gƒba !oa mƒ!kharusa; Æaeb ga a Æhƒ o, o Ågôana Æîaitsama hœ¸ui tamas ka io ôa!nâ kaisa; mâ Æaen !oa hâ ÆkhƒÆkhƒsensa ¸hâba hâ !khaisa; mâ Æaen
ÆguiÆawoÆawos tamas ka io ¸khâ!nâ ra ÆkhƒÆkhƒsensa ¸hâba hâsa; mâ Æaes Åœ-aisa ai!gûs
Ækhƒsigu tamas ka io ¸ans dis hîa nî saohese Œsa a ¸hâbasa !khaisa; tamas ka ion Ågôana mâÆae nî
mƒ-amhe Æîn di daoba (Ågauba) !hoa¸am!khais !khœ¸gƒb !nâ hâsa hœbasensa.
Sîsens !nandi !nâ, Ågamdi !nâ, ÅguiÅguibese, tamas ka io hoaraga !gubis ases ¸Guro Gowab ænâs ge
Ænƒ-amaga Ænƒti Œ Æaxasib tawa ra Ågause nî ai¸homihe. SîsenÆare tsî sîsenhui ra
ÆkhƒÆkhƒsens ge nî ¸gao¸gao!nâhe, ŒÆkhƒ i apa. AiÆgause, Ænāpan ge ¸guiænâgu Ågauna hâ
Ækhā ægomsiba oresa hōbas æaroma tsîn ge Ågôan !nandi !nâ ra sîsenÅhaona nē-e nau-e xu a
ÆkhāÆkhāsen Ækhā. ¸Hâ¸hâsa as ge sîsenni nî ¸âibasen-e ūhâsa în Ågôana æaromas sîsenÅhaos disa
mû. ÅGôan Ånai Æîn di ¸hunumâ, Åhûhâsi tsî Ænâu¸harugus (!hoas tsî xoas) Ækhƒsigu omkhâi hâ
xui-aon ge Æîna !haro!harobese ra Åarosen !ereamxasiba nî mƒhe în Æhao Åapes tsî kœ!gâs Æîn
sîsenni dib !nâ, Ægau!nâ-ao-i di ¸gae¸guis !naga.
¸Gui ÆkhāÆkhāsenaon Hurigowab Æîn di ¸guro gowase in ge Ånai ¸auna gowab Ækhāsigu tsî
ækhūhâ mîdiÆuiba ū hâ skol¸gâtsoatsoas aiæâ. ÅNî ÆkhāÆkhāsenaon æaromas nēsa Ænāti ī tide
hîa. ÅNî soagu ænâs ge Åō¸ansÅgauba a dītoasa tsîs ge ¸Guro Gowab Ægauænâsa ægâiægâiænâs
ænubusin ka hâpas Åguisa dī tsî Åōkurus tsî æhaesib tsîna ra omkhâi. ÅNî ÆkhāÆkhāsenaon ge
Ækhāti Æaupexa hoa gowaba sîsenūs Ågauba ¸an hâ, xawen ge Ånîna noxopa dīsāna ūhâ Ænāpan ra
Æîn ūhâ ¸anrosa xu dītsâ Ænâuæāsa mâtib gowaba ra sîsen ækhaisa amaga. ÆGauænâ-aon ge
ÆkhāÆkhāsenaon Ånai ūhâ ¸ans tsî a sîsenū Ækhās ai nî om tsî nî ÆkhāÆkhā ni in ¸hanuse sîsenū
gowab sîsenū gowab æamÆareÅgauna tsî omkhâi Ækhāsib âna in gowaba aiæâb Æga Åkhara
æharodi ænâs tsîna sîsenū Ækhā.
ÆKhƒÆkhƒs Khoekhoegowab dis ge Æawosa !harib gowab dib hâ !khaisa ¸ansa nî !khœ¸gƒ hîa xoab
tsî ¸hanuÆî mâsigu !nâ ra sîsen¡hese, !hoagowab !kharaga Ågauga ¡hâ hîa, Åkharigowagu !nâ Åguis
ose, xawe kaise xoaÆguisa tsî !gôasiba !khœ¸gƒ hâ gowaba xu ¸hau gowab kœse.
!Gubis ge nî gowab tsî Ægâisa xūn xa !kh¡ hâ ¸namipese Œ. Mâ !gubis hoas ge khomaiÆhôasa nî ¡hâ
Ægâisa ¸khanin, Åkharib Ågaruben (Ægae¸hôan), Ågaipetsanan tsî gaxuÆgae¸hôan hîa ge Åhûhâsib
Åkha Åhao hâse omkhâihen, Ågôan di omkhâi ra xoas, tsî xoa!gƒ!gƒde ¡hâ ÆgauÆgau¸gapagu tsî
Ægau¸uidi hîan Ågôana dŒ hân hâ!nâsa. ¸Gui!nâgu ¸hôarex¡n ge nî sîsen¡he !hoade Ægoa¸uis
!aroma: Åhuru!âÅhurugu, ¸nuwi rase xoas, ¸hôa¸uidi !ƒ!nƒ ¸hôa¸gaeres di ¸hôare!khaiga xu, mîna ¡hâ
tama hâ ai-Œsigu, !khaidi Æae!gâs musik-i tsî Ågôan ¸khanin xoa¸ans din.
Nausa gu Åoro skolgu Åguiga kompiterna ¡hâ Ågôan xa nî sîsen¡hese, xawen ge Ægau!nâ-aona
n‡ts‡kam ¸ans di texnoloxib xa ¸Am ¸Amæharib ænâ Ågôana nî ¸an ka hœhœ!nâ kai. ¸Ans texnoloxib
di hœ!âsa nî ÅgaiÅgai!nâ Ænƒ kompiterden mû Ækhƒ !khai-i ai tsî ¸ans texnoloxib hîa !ƒ!nƒsi
3
¸namipeb !nâ hâba !hoa¸am, tsî tarenan ra sîsen¡bahe !khaisa, tsî Ågarubena khomai tamas ka io aiŒsiga !hoa¸am hîa ra ¸ans texnoloxib xa !gûna. ÆNƒn hîa kompitern tawa hân ge nî hœhœ!nâhe Æîn
Åkha sîsensa tsî Æîn di Åhœsan Åkha ¸an-tsî-hœ!âde nî Ågoragu.
Sao ra gu ge Åō-aisa ÆkhāÆkhāÅgaugu Ægauænâs ¸Guro Gowab (Khoekhoegowab) Ækhāsigu dis
ænâts nî ¸âi-ai¸nûi-aiga:
æGâs tsî æEreams
ÆAwosase ÅaweÆguisa tama tsî ¸âio¸amse gowaba ÆkhāÆkhāsens ge nî ÅgonÅgonægaohe nē
æharib ai gowab omkhâisensa hirihiriænâs ase. ÆKhāÆkhāsenaon ge ¸gui æēde nî mâi-aiæâhe
Ægae¸hôana ægâs, ¸gais Ågaiperodi tsî Ænae-amdi tsîna tsî kurus ¸hunuma ¸hôadi, Ågaipetsanadi tsî
amde aitsamaba xu.
ÆÎn ge nî omkhâi hōæâsa gowab æamÆareÅgaub xa tsî mîdiÆuib
Khoekhoegowab diba tsî omkhâiÅgaisa ægâs hōæâs Ækhāsiga.¸Gui æēdi ge nî hâ Ænâuæāsa
æereams ænâ-ū Ægaus dide.
æHoas tsî ÆNâu¸harugus
ÆKhāÆkhāsenaon ge nî ¸an mâtin æaromas æaroma nî Ænâu¸harugusa ūæoasa Khoekhoegowaba
sîsenūs ænâ-ū. ÆÎn ge nî sîsenū gowab æamÆareÅgauba ¸hanuse tsî nî ¸gao¸gaoænâsa ¸hause
Ænâu¸harugus, Æî¸gomægâsens tsî mûnanaib Åkha Ægâi¸uisensa.
Khomais tsî Mūhōs
Khomais ge a ¸hâ¸hâsa Ækhāsi gowab omkhâisens ænâ tsî kaise a ¸hâ¸hâsa ûits hâs kōse
ÆkhāÆkhāsens æaroma. ÆKhāÆkhāsenaon ge nî ÅhapeÅhapesen Åō¸ans Ækhāsigu, mîdiÆuib,
Åōgu tsî ¸âibasensa xoasa xūna xu dī¸uis tsî Ænâuæā tamas ka io ækhās Ækhāsiga ¸khanuse tsî
¸âibasensa hōs æaroma khomais æaroma. Khomais hōæâsa ūhâs ra mûsentsoatsoa Æaeb ge Æîn ra
mûæātsoatsoa Åōgu tsî xoamûdi Æaegu hâ ægaeÆaresa Æaeba. ÅŌÆkhāÆkhās ge kaise a ¸hâ¸hâsa
æâ khomais disa tsî Ænā-amaga Ågaub ænâ, saogubes ænâ tsî ænāmab Åkha ra ægûÆarese nî
Ægauhe. Nausas, ge tā khomaisa Ægauænâsa ga tsoatsoahe, noxopan ÆkhāÆkhāsenaona ægâise
Khoekhoegowab Åōga ækhā tama tsî mû¸an tsî sîsenūtsoatsoa tama hîa.
ÆKhāÆkhāsenaon ge nî ¸gao¸gaoænâhe in khomai tsî mûhō ækharagaænâgu amaba ækhō¸gā hâ ¸hôan
tsî garakube ¸hôan æurude tsî sîsenū Internets tsî Ånî texnoloxigu tsîna hâ-i karao. Kaise i ge a ¸hâbasa
Ægauænâ-aon nî ¸hanu khomaiÅgauga dīÅgauÆgausa tsî ¸gao¸gaoænâsa Ånammi khomais diba.
‘Khomais kamab’ hîa ÆkhāÆkhāækhō¸gāb ænâ a æam¸gāsab ge omkhâis khomais Ænaetib dis
æaroma nî sîsenūhe tsî Ænān hîa khomais Ækhoa-e ūhâ taman tsîna nî ¸gao¸gaoænâ in Ækhoaba
Åamma khomaisa xu.
Xoas
ÆKhāÆkhāsenaon ge æaromas æaroma tsî ¸âibasensa dī¸uis æaroma tsēkorobe Khoekhoegowab ænâ
nî xoa in ¸nuwi æamku xoaæommi Ækhāsigu, xoasa Ænaetis, xoamû¸gais Ækhāsigu tsî Ågaugu,
¸nuwikhâi rase sîsens tsîna tsî Æîna ai¸homi ¸gaoÅkhādi ægoaxa kurigu didi ¸ama. ÆÎn ge nî ¸an
mâtin Æîn xoasa xūna nî kōægâ tsî māsa ÅgapiÅgauxa æân sîsenga. æOmxoas ge nî Ægauænâhe
Ænaetisa æomxoas ÆkhāÆkhāæâdi ænâ-ū tsî Ækhāsiga hoa ÆkhāÆkhāæâgu ænâ nî æam¸gāhe tsî
kōægâhe ¸hâbasa-i apa.
Gowab æAmÆareÅgaugu, Gowa¸ans tsî Sîsenūhe ra Gowab
æAmÆareb tsî Ægaragu Khoekhoegowab digu ækhō¸gā hân ge a ¸hanu sîsenūs khomaisaon tsî
gowa¸ans, mîænôan, Æaegu, ¸âibasenæamÆares, mîdiÆuib tsî ¸gai¸uiÅgaub, Åōgu, mîdi saogub
Ækhāsigu tsî xoaÅgaub Ægaragu tsî sîsenÅgauga. ¸Gui soadi ænân ge ÆkhāÆkhāsenaona ra
¸gaoÅkhāhe nē Ægaragan nî sīænâsa in ¸hâ¸hâsa Ækhāsiga hō tsî Æîn di tsēkorobe gowab ænâ sîsenū.
Xawes, nēn hoan ænâ Æîsa kaise a ¸hâbasa ækhais ge, ÆkhāÆkhāsens nî Ækhoaxa, turaba mā tsî
Ågausa tsî gu Ægaragu Khoekhoegowab diga ÆkhāÆkhāsens khaoægâ æam¸gāsa Ågaub ænâ nî
sîsenūhesa.
4
7.
Kurib Åams Ækhāsigu
Xrat 1s Åkha ¸Am ¸Amæharib ænâ ¸gâxas Åkha i ge ra æâubasenhe hoa ÆkhāÆkhāsenaon nî
khoeÆareb, tsâsiga ¸hanuse sîsenūs, Ænâuæāb Åkha tsî sorosise a ¸homisasa Æaposa Ægauænâs
Khoekhoegowab disa ækhōæoas æaroma. ¸Guro koro wekhegu Xrat 1s digu ge ai¸homisens Æaxasin
æaroma nî sîsenūhe.
Xrat 3s Khoekhoegowaban ga dītoa ¸Am ¸Amæharib ai, o-i ge ÆkhāÆkhāsenaona xu ra æâubasenhe
sao ra Ækhāsigan nî Ægausa:
æGâs tsî æEreams
ÆKhāÆkhāsenaon ge ægaoægâxase, ôasase tsî Ågoraægâs Åkha ra ægâ æhoaæâdi Æga tsî æeream
ækharaga Ågaugu ai Ænâuæās tsî ægôaægâsa Ægaus æaroma. ÆÎn ge turaxasiba Ægau tsî ægôasiba
ra mā æhoa-ao-e, sîsenūs ¸hanu ¸nûÅgaub tsî ægomme ÆgauÆgaun tamas ka io tanisens Åkha.
ÆKhāÆkhāsenaon ge ægāsase tsî Ænâuæāhe Ækhāse ra æhoa ækharaga mîdiÆuib, ¸hanu gowa¸ans
tsî ¸âibasen æamÆares, ¸hanu ¸gai¸uiÅgaub tsî ækharaga Åōkurus tsîn Åkha. ÆÎn ge ÅaweÆguisa
ænubu æhoaæâde ra ÆkhaeÆnâ, ÆkhaeÆnâ danaækhaide saogub ænâ, ¸âis ænâ ū æaromas æhoas dis
tsî ægâ-aona.
ÆÎn ge ÆgamÆaredi ænâ ra Æhao ¸ansa Ågoragus ænâ-ū, Ågoragu ¸âiÅgauga, dî Ågau ra dîde tsî
Ækhoasase Æhao. ÆÎn ge Ågau hâ Æîænāpe ¸harugub Ækhāsigu tsî hâÆareb ænâ ūæoasa
tanisenÅgauga ra Ægau, aiÆgause æhoas æēde māgus tsî naun ¸âiÅgauga ægôaægâs khami.
Khomais tsî Mûhōs
ÆKhāÆkhāsenaon ge ra khomai ækharaga amab æân tsî ¸ans æâna huib ose Ækhoab, ¸ans tsî aitsama
omkhâisens æaroma. ÆÎn ge ra ¸an¸ui ¸âibasengu tsî mîæân hîa khomaiæân ænâ hōsana xu ¸âibasens,
turab tsî tsâsin tsîna. ÆÎn ge ¸an¸ui tsî ra mā Åhuru-aon dīxūn tsî ¸âiÅgauga Åhuru-aon tsî
ænaeækhain ¸namipe.
ÆÎn ge ra sîsenū ¸ans Åōgu, Åhaes Ækhāsigu, ækhō¸gāb Ænâuæās huiænâdi, mîde æoeæās
Ækhāsigu, Ækhawa khomais tsî khomai ækharus dīÅgaugu mîdi ¸âibasende ænāmab ænâ Ænâuæās
æaroma. ÆÎn ge ra khomai ¸âuÅoa hâ ¸ōrisasib, ¸khanusib tsî mîdiÆuib ¸ans Åkha, ¸khâænâsa ækhāsa
mās æaroma tsîn ge Æîna amke-aibese ra khomai ¸hanu ¸gai¸uiÅgaub tsî Åōkurus, Ægâi¸uisens,
æhaesib tsî ¸ausib, tsî Ånōb Åkha.
ÆÎn ge ra sîsenū aitsama dîænâsens, aitsama dī-usens, ænōænâs tsî Ækhawa khomais sîsenÅgauga
¸âuÅoa hâse Ænâuæāsa huiænâs ase. ÆÎn ge Ækhawa Ægam, saogub ænâ, danaækhaide ¸gae¸ui æâde
xu tsî ¸an¸ui dana ækhais Ægamæâs disa. ÆÎn ge æoaæū hâ ¸ansa ¸gae¸ui, Ågapi æharib dîna dî tsî
mû¸gāba ra mā ¸âiÅgaugu æâs ænâ hâgu xa.
ÆÎn ge ra kō ækharaga mûhe Ækhā huisenxūna aiÆgause ¸khanin, īsigu ¸khanin, ¸hôa¸khanin,
diaxramgu, tabeldi, æhūkarti, DVDn, īsi¸hôa¸gares, gonīsin tsî Internets(hâ i karao)æaromas æaroma,
Ænâuæās tsî Ågoraægâs hōæâs Åkha.
Xoas
ÆKhāÆkhāsenaon ge xoamûdi tsî ægôadi tsîna ¸hanuse ra xoa hoaænâ-aixase ra sîsenūhe kōsib tsî
soab Åkha, dīÅgauÆgau ¸nûiænâsa, ægâi æhaesib, ¸hanuse sorosa ¸nû-ūs tsî xoaxuruba ækhōs Åkha.
ÆKhāÆkhāsenaon ge nî xoa xoamûdi tsî ægôade ¸hanuse Ænaetisa kōsib tsî soab Åkha, dīÅgauÆgau
¸nûiænâsa, ūæoasa æhaesib, ¸hanu ¸nûÅgaub tsî xoaxuruba ¸hanu Ågaub ænâ ækhō.
5
ÆÎn ge ¸guiænâgu ¸nuwikhâi ra æâde ra xoa khomai-aon tsî xoabahes hâ æaromas Åkha Ågau hâse,
sîsenūs ¸ansa ¸âiÅgaun tsî ¸an-tsî-hōæâdi, kuru Åhuru-aona tsî sîsenū ¸hôaæurude tsoatsoas tsî Åams
tsîna ūhâse. ÆÎn ge ra xoa ¸guiænâgu Æaposase ÅaweÆguisa æân hîa ægâ-aon tsî æaromas Åkha
ra Ågauna, tsîn ge ūæoasa tanisenÅgaun xa ra xoa tsî ¸hanu xoamû¸gaisa sîsenū.
Gowab æAmÆareÅgaugu, Gowa¸ans tsî Sîsenūhe ra Gowab
ÆKhāÆkhāsenaon ge ¸hanuse ra sîsenū kaixoamûdi, Åamsaodi, dîsaogu tsî ¸gai¸uisaogu tsîna. ÆÎn
ge Åomsaode ra sîsenū ¸gaikhâisa xūna Ågoras æaroma. ÆÎn ge ¸gaiÅon, mûæā tsî ra sîsenū
¸hunuma, hoaænâ-aixa, ægôaheÆkhā, ægôaheÆoa tsî ÅhaoÅhaosa Åonmîdi, tsî sîsenmîdi,
hâÅgaubedi tsî ÅonmîÅarode.
ÆÎn ge ra sîsenū nēÆaeb, īgoÆaeb, īgeÆaeb tsî hānîÆaeb tsîna ¸hanuse tsîn ge mî-aidi, dîdi tsî
¸gai¸uidi tsîna ra sîsenū. ÆÎn ge ra æamÆare ÅhaoÅhaosa ¸âibasenga sîsenū rase ækharaga
¸âÆaremîdi, tsî gowab Åkha ra Ågau mîdiÆuib tsîna ¸hanu ¸gai¸uiÅgaub Åkha. ÆÎn ge Æîn di ¸ans
Åōgu, mîde ÆkhāÆkhāsens Ækhāsigu, tsî xoaÅgaub Ægaragu tsî ÆkhāÆkhāsens Ågaugu disa ra
sîsenū.
6
8.
Mû¸uib tsî Saogub - æGaoÆgui ÆGauænâsa xu Xrat 3
ÆGau Ækhā da nîga mâtis aiægûs Ækhāsigu, ¸ans tsî ūæoasa tanisenÅgaugu disa hoa ¸Am
¸Amæharib ænâ hâsa ækhais æaromab ge sao ra mû¸uib tsî saoguba æGaoÆgui ÆGauænâsa
xu Xrat 3s kōse hâ. Nausab, ÆkhāÆkhāækhō¸gāb æGaoÆgui ÆGauænâs diba nēpa
ækhō¸gāsa tama hâ xaweb ge æGaoÆgui ÆGauænâs di ÆkhāÆkhā¸gaekhâib ænâ a hōsa.
æGAOæGUI
ÆGAUæNÂS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
æGÂS TSÎ æEREAMS
æGAOæGÂXASE æGÂS TSÎ ÅGAU RASE æEREAMS
æGâ ÆGae¸hôan
æGâ ægaoægâxase
(Ågaruben),
Ægae¸hôan
Ægae¸hôan
Ågaipetsanadi tsî
(Ågaruben),
(Ågaruben),
Ænae-amdi ai
Ågaipetsanadi tsî
Ågaipetsanadi tsî
Ækhoaba Åama tsî
Ænae-amdi ai
Ænae-amdi ai
æeream ægôaægâs
Ækhoaba Åamas
Ækhoaba Åamas
Åkha
æaroma tsî æeream
æaroma tsî æeream
ægôaægâs Åkha,
ægôaægâs Åkha,
Ægâi¸ui tsâÅgauga
Ægâi¸ui tsâÅgauga
Åhuru-aon tsî
Åhuru-aon tsî
ænaeækhain ¸namipe
ÆKhawa Ægam æâron
Ægae¸hôas (Ågarubes)
dina ¸hunuma mîdi
ænâ
ÆKhawa Ægam
Ægae¸hôasa
(Ågarubesa) mā
danaækhaisa
æGâ tsî æeream amkeaibe Ægui¸amdi ai
æGâ tsî æeream amkeaibe Ægui¸amdi,
haisidi, ¸an¸andi tsî
ÅhaoÅhaosa ¸ans ai
ÆKhawa Æguiægâ
saogubese 3sa xu 4s
kōse hâ mîde
æGâ tsî Ækhawa
Æguiægâ amke-aibese
saogub ænâ 2 supu
¸âibasenkha 4sa xu 5s
kōse hâ mîde ūhâkha
æGâ tsî Ækhawa
saogub ænâ 3 supu
¸âibasengu tamas ka io
1 æamÆaresa
¸âibasenna
æEream ÅnōÆnâs,
ægomese Ægau¸uis tsî
ÅhuruæâÅhurus ænâ-ū
ÆGau ūæoasa ægâs
tanisenÅgauba sa æēs
æhoas disa æâus Åkha
nau khoe-i noxopa ra
æhoa hîa æhoa¸gâs ose
tsî æeream Ænâuæāxa
Ågaub ænâ
Ægau¸ui Ågau ra
sorosi gowaba, dî dîna
ægāsasib æaroma tsî
mā ¸hunuma
¸âiÅgauga
nau khoe-i noxopa ra
æhoa hîa æhoa¸gâs ose
ÆKhawa Ægam
Ægae¸hôasa
(Ågarubes) mā dana
¸hôas tsî Ånî
ægāægāde
æGâ tsî æeream amkeaibe Ægui¸amdi,
haisidi, ¸an¸andi tsî
Ægae¸hôan
(Ågaruben),
Ågaipetsanadi, Ænaeamdi tsî Åkhonxa
æârodi ai Ækhoaba
Åamas æaroma tsî
æeream ægôaægâs
Åkha, Ægâi¸ui
tsâÅgauga Åhuru-aon
tsî ænaeækhain
¸namipe
ÆKhawa Ægam
Ægae¸hôasa
(Ågarubes) mā dana
¸hôas tsî Ånî
ægāægāde
æGâ tsî æeream
saogubese amke-aibe
Ægui¸amdi, haisidi,
¸an¸andi tsî
æGâ tsî Ækhawa
saogub ænâ 4 supu
1 æamÆaresa
¸âibasenni tsî 1 supu
¸âibasenni tsîna
Ægau¸ui Ågau ra
sorosi gowaba, mî¸gā
tsî Ægâi¸ui ¸hunuma
¸âiÅgauga ÅhûÅgui
tamas ka io ÅhûÅgui
tama is ænâ-ū
7
æGAOÆGUI
ÆGAUæNÂS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
æHOAS TSÎ ÆNÂU¸HARUGUS
¸KHANUSIB, ¸GOMæGÂSENS TSÎ MÛNANAIB ÅKHA ÆNÂU¸HARUGUS
ÆNâu¸harugu Ænaetisa
Ågaub ænâ tsî
¸gomægâsens Åkha Æîi xa tsî Æî-i ¸namipeb
xa
Sîsenū ægâi
tanisenÅgaub Ågauga
tawedes, ¸gansens,
gangansa mās tsî
Åûbaba ¸gans ænâ
ÆNâu¸harugu
Ænaetisa Ågaub ænâ
tsî ¸gomægâsens Åkha
ÆNâu¸harugu Ænaetisa
Ågaub ænâ tsî
¸gomægâsens Åkha
ÆNâu¸harugu
Ænaetisa Ågaub ænâ
tsî ¸gomægâsens Åkha
Sîsenū tsēkorobe
gowaba ¸khanuse tsî
mûnanaib Åkha,
Ægâi¸uisens, Ågau ra
Åō-ūnus tsî
¸gai¸uiÅgaub, tsî
sîsenūs ¸ans gowaba
sîsenūs dis tsî
mîdiÆuib dis
Sîsenū tsēkorobe
mûnanaib Åkha,
Åō-ūnus tsî
sîsenūs dis tsî
mîdiÆuib dis
Sîsenū tsēkorobe
mûnanaib Åkha,
Åō-ūnus tsî
sîsenūs dis tsî
mîdiÆuib dis
Sîsenū ægâi
tawedes, ¸gansens,
gangansa mās tsî
tsî aitsama mâiaiæâsens ænâ
Sîsenū ægâi
tawedes, ¸gansens,
gangansa mās tsî
Sîsenū ægâi
tawedes, ¸gansens,
gangansa mās tsî
æAROMADI GOWAB SÎSENŪS DIDI
ÆGam
Ægae¸hôade(Ågarubedi
)
ÆGam
Ægae¸hôade(Ågarubed
e) supu ¸âibasengu tsî
¸hanu gowab
æamÆareÅgauba
sîsenūs Åkha
ÆGam ai¸homisa tsî
ai¸homisa tama
æamÆaresa
¸âibasengasîsenūs tsî
¸hanu gowab
æamÆareÅgauba
sîsenūs ænâ-ū
ÆGam ai¸homisa tsî
ai¸homisa tama
æamÆaresa
¸âibasengasîsenūs tsî
¸hanu gowab
æamÆareÅgauba
sîsenūs ænâ-ū
¸Gai Ågaipetsanadi tsî
Ænae Ænae-amde
Ænae Ænae-amde
Ænae Ænae-amde
¸Gai Ågaipetsanadi,
Ænae Ænae-amdi tsîna
tsî dīÅgauÆgau supu
æhoa¸harugusa
¸Âi-oa ¸hunuma ¸an-tsîhōæâde
¸Âi-oa ¸hunuma ¸antsî-hōæâde
¸Âi-oa ænāsase
hoaænâ-aixa ¸hôan
ænaeækhain xa
¸Âi-oa ¸an-tsî-hōæâde
tsî Ægâi¸ui tsâsigu tsî
¸âiÅgauga
Mîæā xū-i, xamari-i
tamas ka io
ænaeækhai-i / ¸an-tsîhōæâ-e
Mîæā xū-i, xamari-i,
khoe-i tamas ka io
Mîæā xū-i, xamari-i,
khoe-i tamas ka io
Mîægāægā supu mîdi
ænâ xūn ra sîsen
Ågauba
Mîægāægā mîdi ænâ
xūn ra sîsen Ågauba
Mîægāægā supu
Ågauga; xūn ra sîsen
Ågaus; daoÆgau
¸Ansa mā supu Ågaub
xū-i ra dīheba mîbas
¸Ansa mā Ågaub xū-i
ra dīheba mîbas Åkha
8
æGAOÆGUI
ÆGAUæNÂS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
Åkha
æEream dîde
supu/ægaru ¸âibasengu
Åkha
Dîægâ dîde dîs Åkha
¸ansa hōs æaroma
Dîægâ dîde dîs Åkha
¸ansa hōs æaroma
Dîægâ khoen Åkha
dîænâÆgamÆares
ænâ-ū æaroma-i
æaroma
æEream dîde supu
¸âibasengu tsî ¸hanu
gowab
æamÆareÅgaub Åkha
æEream dîde supu
¸âibasengu tsî
æamÆaresa ¸âibasengu
tsî ¸hanu gowab
Gowa¸ui supu ¸âiÅgaub
tsî ¸noagu-aina
æEream dîde supu
¸âibasengu tsî
tsî ¸hanu gowab
Gowa¸ui supu
¸âiÅgaub tsî ¸noaguaina
Mā Ægui¸am-e
AI¸HOMIS TSÎ ÆKHAEÆNÂS ¸ANS DIS
Ai¸homi tsî mâi-aiæâ
supu æhoaæâ-e tsî mîæā
tsēkorobe ¸hôana
Ægau rase tari-i, taree, mâÆae tsî mâpa
supu æhoaæâ-e Ægau
rase tari-i, tare-e,
mâÆae tsî mâpa tsî
tare-i æaroma, tsî
tsoatsoas, Æaegub tsî
Åams Åkha
supu æhoaæâ-e Ægau
rase tari-i, tare-e,
mâÆae tsî mâpa tsî
tare-i æaroma, tsî
Åams Åkha; mûhesa
huisenxūn; Ågaugu
ægâ-aona æâ kais digu
DīÅgauÆgau mûs
hōæâs tsî Ænâus hōæâs
tsîna
DīÅgauÆgau mûs
tsîna
KHOMAIS TSÎ MÛHŌS
HŌæÂS ÆKHĀSIGU
DīÅgauÆgau mûs
tsîna
DīÅgauÆgau mûs
hōæâs tsî Ænâus
hōæâs tsîna
ÅŌÅGAU¸ANS TSÎ ÅŌKURUS
Mûæā mîde ¸âibasengu
ænâ
æGôa tsî sîsenū supu
mîde ¸âibasengu ænâ
tsî ægôa mî-arade supu
mîdi ænâ
Sîsenū Åonmîde
¸âibasengu ænâ, tsî
ægôa tsî sîsenū mîarade supu mîdi ænâ
Khora¸ui ¸âibasenga
¸hâbasa xūna Åaros
Åkha, tsî ægôa tsî
sîsenū mî-arade
¸guimî-araxa mîdi ænâ
Mûæā Ågau ra mîde
Mûæā Ågau ra mîde
tsî Ågorasa dī ænubu
tsî gaxu Åōmû Åōgu
Æaegu
Mûæā Ågau ra mîde tsî
Ågorasa dī ænubu tsî
gaxu Åōmû Åōgu
Æaegu
Mûæā tsî ækhōækhuni
Ågau ra mîde tsî
Ågorasa dī ænubu tsî
gaxu Åōmû Åōgu
Æaegu
Mûæā tsoatsoas Åōga
supu mîdi ænâ
Mûæā tsî sîsenū
tsoatsoas Åōga supu
mîdi ænâ
tsoatsoas tsî Åams
Åōga supu mîdi ænâ
Åams Åōga supu mîdi
ænâ
Mûæā tsî kuru
Æguiægâs tsoatsoas
Åōga mîdi ænâ
Mûæā tsî kuru
Åōga mîdi ænâ
Mûæā tsî kuru
Åōga ¸âibasengu ænâ
9
æGAOÆGUI
ÆGAUæNÂS
XRAT 1
ÅHaoÅhao tsî Ågora
Åguimî-araxa mîde
(Åōmûs ais tsî Åōmûs
khaoægâ)
XRAT 2
Ågammî-araxa mîde
khaoægâ)
XRAT 3
ænonamî-araxa mîde
khaoægâ)
SAOGUB TSÎ æGAOæGAO ¸AN¸UI-AISAODI ÆGÂISAXŪN DIDI
¸Âio¸amse mûæā
Ægâisa xūn ra
“khomaihesa” Æarebaxu-ammi Æga tsî
Ågapiseba-xu-ænagab
Æga, īsigu tsî Ægâisa
xūn ge ¸âibasensa ūhâ
tsî mîdi ge soagu Åkha
ra Ågorahe
Mûæā Ægâisa xūn ra
khomaihesa Æarebaxu-ammi Æga tsî
Æga, īsigu tsî Ægâisa
xūn ge ¸âibasensa ūhâ
tsî mîdi ge soagu Åkha
ra Ågorahe
DīÅgauÆgau Ægâisa
xūn ra Æareba-xuammi Æga tsî
Æga khomaihesa
DīÅgauÆgau Ægâisa
xūn ra Æareba-xuammi Æga tsî
Æga khomaihesa
DīÅgauÆgau ¸hanu
Ågaub ¸khanina sîsenūs
diba ¸khanina ¸hanuse
ækhōs ænâ-ū tsî mûæā
ais Åkhāb tsî
khaosÅkhāba
Ågaub ¸khanina
sîsenūs diba ¸khanina
¸hanuse ækhōs ænâ-ū
tsî mûæā ais Åkhāb tsî
khaosÅkhāba
Ågaub ¸khanina sîsenūs
diba ¸khanina ¸hanuse
ækhōs ænâ-ū tsî mûæā
ais Åkhāb,
khaosÅkhāb, ¸gai¸ams
tsî xoa-ao-i tsîna
Ågaub ¸khanina
sîsenūs diba ¸khanina
¸hanuse ækhōs ænâ-ū
tsî mûæā ais Åkhāb,
khaosÅkhāb, ¸gai¸ams,
xoa-ao-i tsî Ægui¸uiao-i tsîna
Mûæā xoamûÅondi tsî
xoamûÅōgu, tsî
abetseb saoguba
xoamûÅōgu, tsî
abetseb saoguba
xoamûÅōgu, tsî
abetseb saoguba
Khomai ænona xoamû
mîdi ænubu Åōmû
Åōgu Åkha hâde
Khomai ænona xoamû
mîdi ænubu Åōmû
Åōgu Åkha hâde
Khomai xrats - æharib
mîdi hîa Ågam
ÅhaoÅhaosa xoamûra
Åkha ra tsoatsoa tamas
ka io Åamde
Khomai xrats- æharib
mîdi hîa Ågam
ka io Åamde
mîdi hîa Ågam
ka io Åamde
mîdi hîa ænona
ÅhaoÅhaosa xoamûdi
ka io Åamde
Khomai xrats -æharib
mîdi hîa ænona
ÅhaoÅhaosa xoamûdi
ka io Åamde
mîdi ÅhūÅōmûs tsî
Ågam¸gerexa Åōb tsîna
ūhâde
Ågam¸gerexa Åōb
tsîna ūhâde
mîdi ænona¸gerexa
Åōga ūhâde
mîdi ænona¸gerexa
Åōga ūhâde
mîdi ÅgamÅōga ūhâde
ÅŌGU
¸Âio¸amse mûæā tsî
¸gaiÅon abetseba tsî
Ånî Ågurimâ Åōga
Ågam¸gerexa Åōb
tsîna ūhâde
10
æGAOÆGUI
ÆGAUæNÂS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
¸Âihō xrat-æharib
mîdiÆuib tsî ænāsase
ra mûmahe mîde
¸ÂIBASENSA DĪ¸UIS DĪÅGAUGU
ra mûmahe mîde
ra mûmahe mîde
Dī¸ui ¸âibasensa
īsi¸khaniga ‘khomais’
ænâ-ū tsî ¸hôasa kuru¸ui
ænâ-ū tsî ¸hôasa
kuru¸ui
kuru¸ui
kuru¸ui
Dī¸ui ¸âibasensa supu
æâsa xu Åhaes
Ækhāsigu tsî ¸ans Ånî
Ågurimâ Åōgu disa
sîsenūs ænâ-ū
Ænaetisa tama mîdi tsî
æâde xu Åōgu ¸ansa
sîsenūs ænâ-ū
æâde xu Åhaes
Ækhāsigu, Ånai hâ
¸ansa xu hâ huiænâdi
tsî Åōgu ¸ansa xu
æâde xu Åhaes
Ækhāsigu, Ånai hâ
¸ansa xu hâ huiænâdi
tsî Åōgu ¸ansa xu
Sîsenū Ækhawakhomais tsî khomaiækharus sîsenÅgauga
dī¸ui ¸âibasensa
æâde xus æaroma
Sîsenū Ækhawakhomais tsî khomaiækharus sîsenÅgauga
dī¸ui ¸âibasensa
æâde xus æaroma
æKHĀS / ÆNÂUÆĀS ÅKHA KHOMAIS DĪÅGAUGU
Sîsenū ækhās /
Ænâuæās sîsenÅgauga
¸âibasensa hōs æaroma :
sîsenū īsigu huiænâdi,
xoasa xūn tsî ¸hunuma
¸an-tsî-hōæâde
Sîsenū ækhās /
¸âibasensa hōs æaroma
: sîsenū ¸hunuma ¸antsî-hōæâdi tsî ¸ansa,
sîsenū īsigu huiænâdi
tsî ¸gai¸amdi tsî
æhoa¸amde
Sîsenū ækhās /
¸âibasensa ækhōÅgaras
æaroma: sîsenū
¸hunuma ¸an-tsî-hōæâdi
tsî ¸ans, īsigu huiænâdi,
xoasa xūn, aitsamadîsendi, aitsama dīūnudi, ænōmâs tsî
Ækhawa-khomais
Sîsenū ækhās /
¸âibasensa ækhōÅgaras
æaroma: sîsenū
¸hunuma ¸an-tsîhōæâdi tsî ¸ans, īsigu
huiænâdi, xoasa xūn,
aitsama- dîsendi,
aitsama dī-ūnudi,
ænōmâs tsî Ækhawakhomais
‘Khomai’ īsiga ūhâ
¸khani-e tsî Ækhawa
Ægam tamas ka io
ÅhuruæâÅhuru
Ænâuæāsa Ægaus
æaroma
Khomai supu
Ægae¸hôasa tsî
Ækhawa Ægam tamas
ka io ÅhuruæâÅhuru
Ænâuæāsa Ægaus
æaroma
Khomai Ægae¸hôasa tsî
Ækhawa Ægam tamas
Ænâuæāsa Ægaus
æaroma
Khomai Ægae¸hôadi tsî
Ågaipetsanade tsî
Ækhawa Ægam tamas
Ænâuæāsa Ægaus
æaroma
¸Hanuse mâisaogu īsiga
tsî Ækhawa Ægam
Ægae¸hôasa
(Ågarubesa)
Mâisaogu īsigu tsî
supu xoasa ¸âibasenga
Ægae¸hôasa
(Ågarubesa) kurus ase
Mâisaogu ¸ansa
aiÆgause īsigu tsî
¸âibasenga ¸hanuse în
¸âibasen-e kuru
Mâisaogu ¸ansa
aiÆgause ¸âibasengu,
īsigu, diaxramdi tsî
¸ûsâi¸gaekhâib hâna
¸hanuse în ¸âibasen-e
kuru
ÆGam Ægae¸hôan
(Ågaruben) xa tsî
æeream æoaæū hâ supu
dîdi ai
æEream supu æoaæū
hâ dîdi tsî supu Ågapi
æharib dîdi tsîna māsa
æâs ai ægaoægaosase
tsî mā ¸âiÅgauga
ænaeækhaidi tsî Åhuru-
tsî mā ¸âiÅgaugu tsî
Ågoraægâde
æKHĀS / ÆNÂUæĀS
11
æGAOÆGUI
ÆGAUæNÂS
XRAT 1
XRAT 2
aon ¸ama
XRAT 3
ænaeækhaidi tsî
Åhuru-aon ¸ama
Mā ænubu
ækhōænamisa supu æâi xa
KHOMAI æNŌSASE TSÎ æGARISE æAROMAS TSÎ ÆNÂUæĀB ÅKHA
¸Antsoatsoa khomais
æaroma hâ ¸hâsib tsî
turab khomais diba
ÆGau¸ui ¸hâsib tsî
turab khomais diba
turab huib ose hâ
khomais diba
turab huib ose hâ
khomais diba
Khomai ra khami dīsen
īsiga ūhâ ¸khaniga
Ægâisa/xoasa xūn ga hâ
tamas ka io Åkhai xawe
¸âibasens tsî Ænâuæāb
Åkha
Khomai ækharaga
amab æân xrats æharib
dina ænōsase tamas ka
io ægarise ¸âibasens tsî
Ænâuæāb Åkha
Khomai ækharaga
io ægarise Ågau ra
æhaesib, ¸âibasens tsî
Ænâuæāb Åkha
Khomai ækharaga
io ægarise Ågau ra
æhaesib, ¸âibasens tsî
Ænâuæāb Åkha
Khomai ækharaga ¸ans
hōxūhe Ækhā æân tsî
mûhesa huisenxūn
xrats æharib dina Åōaisa ¸ansa æâna xu
¸gae¸uis æaroma
mûhesa huisenxūn xrats
æharib dina Åō-aisa
¸ansa æâna xu ¸gae¸uis
æaroma
mûhesa huisenxūn
xrats æharib dina Åōaisa ¸ansa æâna xu
¸gae¸uis æaroma
Khomai ai¸homisa
æân xrats æharib dina
ægarise Ænâuæāb,
¸hanuse ¸gai¸uis,
¸khanusib, tsâsib tsî
¸ōrisasib Åkha
Khomai ai¸homisa æân
xrats æharib dina
¸khanusib, tsâsib tsî
¸ōrisasib Åkha
Khomai ai¸homisa
æân xrats æharib dina
¸khanusib, tsâsib,
Ånōb, æhaesib tamas
ka io ¸ausib, ¸ōrisasib
Åkha
Khomai ai¸homisa
tama khomai¸khanin
xrats æharib dina
¸khanusib tsî tsâsib
Åkha
Khomai ai¸homisa tama
khomai¸khanin xrats
æharib dina ægarise
Ænâuæāb, ¸ōrisasib
Åkha
Khomai ai¸homisa
tama khomai¸khanin
xrats æharib dina
¸ōrisasib
Åkha
Mûæâ Åhuru-aon,
¸hôaæurus tsî dana
ænaeækhaide
Mûæâ Åhuru-aon,
¸hôaæurus, tsî supu
ægâæhūb tsîna
Mûæā Ægui¸uiba æâdi
ænâ – tsoatsoas tsî
Åams
Mûæā Ægui¸uiba æâdi
ænâ – tsoatsoas tsî
Åams
æEREAM/OE-AM XOA¸ANS AI
Mûæā Åhuru-aon tsî
dana ænaeækhaide
Mûæā ¸âibasengu tsî
mîæân tsâsiba ra
Ægau¸uina
12
æGAOÆGUI
ÆGAUæNÂS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
XOAS
æOMXOAS
DīÅgauÆgau tsoatsoas
omkhâisens ¸khari tsî
¸ōrisa duruÆgangu dis,
æoms tsî mûs hâra
sîsenÆares, gao¸ams
æommi dis, xoaxurub
ækhōÅgaub tsî
¸nûÅgaub
omkhâisens ¸khari tsî
¸ōrisa duruÆgangu dis,
æoms tsî mûs hâra
sîsenÆares, gao¸ams
æommi dis, xoaxurub
ækhōÅgaub tsî
¸nûÅgaub
ækhōÅgaub xoaxurub
dib tsî ¸nûÅgauba
ækhōÅgaub xoaxurub
dib tsî ¸nûÅgauba
omkhâisens ¸nûiænâ
rase xoas disa Æarebaxu-ammi, Ågapisebaxu-ænagab Åkhāb Æga
DīÅgauÆgau ¸ans
hâsa ¸nûiænâ rase
æhaesib Åkha xoas
ænâ Æareba-xu-ammi,
Åkhāb Æga
DīÅgauÆgau ¸nûiænâs
tsî æhaesib tsîna
æomxoas ænâ
DīÅgauÆgau ¸nûiænâs
tsî æhaesib tsîna
æomxoas ænâ
XoaÆnâ tsî xoa
¸hunuma Åonsa
ÆGâixoa xoamûdi,
mîdi, ¸âibasengu tsî
ægôade æamku tsî
khomaihe Ækhāse
¸hanu xoaÅgaub,
hoaænâ-aixa kaisib tsî
soaænâ¸nûis Åkha
ÆGâixoa xoamûdi,
khomaihe Ækhāse
¸hanu xoaÅgaub,
ÆGâixoa xoamûdi,
khomaihe Ækhāse
¸hanu xoaÅgaub,
DīÅgauÆgau ¸hâsib
tsî turab xoas diba
DīÅgauÆgau ¸hâsib tsî
turab xoas diba
DīÅgauÆgau turab
xoas diba
Xoa xoaxoasa 2 supu
¸âibasenkha 4sa xu 5
mîde ūhâkha disa
Xoa xoaxoasa 3 supu
2 æamÆaresa
¸âibasenkha disa
Xoa xoaxoasa 4 tamas
ka io ænāsa supu
2 tamas ka io ænāsa
disa
Xoa ¸nuwikhâi ra
Ægae¸hôadi 5 supu
¸âibasenga xu hâde
Xoa ¸nuwikhâi ra
Ægae¸hôadi 5sa xu 6s
kōse hâ supu tsî
æamÆaresa ¸âibasenga
xu hâde xoa¸ams,
tsoatsoas tsî Åamsa
ūhâse
Xoa ¸nuwikhâi ra
Ægae¸hôadi 6 tamas ka
io ænās supu tsî
xu hâde xoa¸ams,
Åamsa ūhâse, tsî
Åhuru-aon tsî
ægâæhūba
Xoa supu
Ågaipetsanade
Xoa supu
Ågaipetsanade
Xoa Ægamsa/¸âi-oasa
Æî-aitsamab di ¸an-tsîhōæâdi ¸ama tsoatsoas
Æî-aitsamab di ¸an-tsîhōæâdi ¸ama tsoatsoas
Xoa supu Ågau ra
tamas ka io ænorasa
xoaÅgorade ūhâ
Ågaipetsanade
Æî-aitsamab di tamas
ka io ¸ganægâsa ¸an-
XOAS DI ÅGAUGU
DīÅgauÆgau ¸hâsib tsî
turab xoas diba
13
æGAOÆGUI
ÆGAUæNÂS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
tsî supu Åams Åkha,
tsî sîsenū tari-e, tare-e
tsî mâÆaes tsîna
tsî supu Åams Åkha, tsî
sîsenū tari-e, tare-e tsî
mâÆaes tsîna
tsî-hōæâdi ¸ama
tsoatsoas tsî supu
Åams Åkha, tsî sîsenū
tari-e, tare-e tsî
mâÆaes tsîna
ænurin
mâpas ænurin
Xoa ama
xoaægāægāde sîsenū
4-5 supu ¸âibasenga
Xoa ama xoaægāægāde
sîsenū 4-5 supu
¸âibasengu tsî
mâpa, tare-i æaroma tsî
mâtis ænurin .
Xoa ama
xoaægāægāde sîsenū 56 supu ¸âibasengu tsî
tsî sîsenū xoa¸ams
¸âibasenna
Xoa supu
xoaægāægāde xūn ra
sîsenÅgausa Ægaus
æaroma sîsenū 3sa xu
4s kōse hâ supu
¸âibasenga
Xoa supu
æaroma sîsenū 4sa xu
5s kōse hâ supu tsî
Xoa supu
æaroma sîsenū 5 tamas
ka io ænāsa supu tsî
Xoa supu dīÅgaugu
tamas ka io Ægui¸amdi
mâtits xū-e nî dīsa ¸ans
ægao
Xoa ¸gaekhâib supu
dīÅgaugu, Ægui¸amdi,
¸ûsâiÅgaub tamas ka io
Write a list of simple
procedures, a set of
instructions, a recipe or
steps in an experiment
informing how to do
something
Xoa supu dîde ¸ansa
hōs æaroma sîsenū tarie, tare-e, mâÆae tsî
tare-i æaroma
Xoa supu
dîænâÆgamÆares dîde
¸ansa hōs æaroma
sîsenū tari-e, tare-e,
mâÆae, mâpa tsî mâti
Xoa supu ænurin
mû¸gāÅgaub tsî
Ågoraægâsa Ægaus ase
Xoa supu ænurin
mû¸gāÅgaub tsî
Xoa kartdi tsî supu
Ækhau¸uide
Ækhau¸uide
Xoa supu dîde ¸ansa
hōs æaroma sîsenū
tari-e, tare-e, mâÆae
tsî tare-i æaroma
Ækhau¸uide
Xoa khoexaænâ
sî¸khanisa tsēs,
¸gae¸gui¸gās, soros,
ÅamÅams tsî Åonsa
ūhâse
14
æGAOÆGUI
ÆGAUæNÂS
XRAT 1
ÅGAUB XOASA æGÂIæGÂIæNÂS DIB
Xoa æamku tsî
khomaihe Ækhāse
dītoasa æâna aitsama
kōægâs Ågauba
sîsenūs Åkha Æîb
ænâ-ūts mîde ra
Åarose ¸âibasensa
ÅgaiÅgaiænâs ægao,
kaixoamûdi tsî
Åamsaodi ge ¸hanuse
ra sîsenūhe tsî Ånî
xoamû¸gais dīsan ge ra
dī-ūnuhe
XRAT 2
XRAT 3
Xoa æamku tsî
khomaihe Ækhāse
kōægâs Ågauba sîsenūs
Åkha Æîb ænâ-ūts
mîde ra Åaro tsî
Åari¸uise ¸âibasensa
ÅgaiÅgaiænâs ægao,
kaixoamûdi tsî
gowa¸ans ge ¸hanuse
ra sîsenūhe tsî Ånî
dī-ūnuhe
Xoa æamku tsî
khomaihe Ækhāse
kōægâs Ågauba sîsenūs
Åkha Æîb ænâ-ūts
mîdi tsî ¸âibasenga ra
Åaro, Åari¸ui tamas ka
io Ækhawa Ænumiūnuse, ænāsa
khomaisaon tsî
gowa¸ans ge ¸hanuse
ra sîsenūhe tsî ænāsa
dī-ūnuhe
15
æGAOÆGUI
XRAT 1
XRAT 2
ÆGAUæNÂS
GOWAB æAMÆAREÅGAUGU, GOWA¸ANS TSÎ SÎSENŪHE RA GOWAB
KAIXOAMÛDI TSÎ KHOMAISAON
Kaixoamûs Åkha
tsoatsoa ¸guro mîs
¸âibasenni dis, tsî
Åondi gaigaiÅgurun tsî
khoen dide
XRAT 3
Kaixoamûs Åkha
khoen didi, wekheb
tsēdi Åondi, kurib
Ækhâgu tsî ¸guro mîs
¸khani-i Åons disa
Kaixoamûs Åkha
khoen didi, wekheb
tsēdi Åondi, kurib
Ækhâgu tsî ¸guro mîs
¸khani-i Åons dis, æuru
mîdi ¸gai¸ams ænâ,
Åō-aisa tsēdi tsî
kaitsēdi, ¸khariæādi,
kaiæādi tsî æhūgu,
¸guro xoamûs khoe-i
Åons dis, tsî æhūÆîsis
tsî gowagu
Sîsenū Åamsaosa
¸âibasenni Åams ai tsî
dîsaoba dîs Åams ai
Sîsenū Åamsaosa
¸âibasenni Åams ai,
dîsaoba dîs Åams ai tsî
¸gai¸uisaoba tsâsiba
Ægaus æaroma
Sîsenū Åomsaode xūna
saogub ænâ Ågoras
æaroma
Sîsenū Åomsaode xūna
saogub ænâ Ågoras
æaroma
Sîsenū Ænaetisa tsî
¸hunuma Åonmîde
Mûæā, ¸gaiÅon tsî
sîsenū Ænaetisa tsî
¸hunuma Åonmîde
sîsenū e Ækhā tsî
ægôahe Æoa Åonmîdi
tsî ÅhaoÅhao Åonmîde
Sîsenū
Åonmî¸nûÆkhaedi,
tita, sats, Æîb, Æîs, Æîi, sida, sada, Æîn
Sîsenū
tita, sats, Æîb, Æîs,
Æî-i, sida, sada, Æîn
Sîsenū
tita, sats, Æîb, Æîs, Æîi, sida, sada, Æîn
Sîsenū ūhâÅgauba ti,
sa
Sîsenū ūhâÅgauba ti,
sa
Sîsenū ūhâÅgauba ti, sa
Sîsenū sîsenmîde
sîsenū sîsenmîde
sîsenū sîsenmîde
Sîsenū supu
hâÅgaubede
Sîsenū supu
hâÅgaubede
Sîsenū hâÅgaubede
Sîsenū supu
ÅonmîÅarode
Sîsenū ÅonmîÅarode
mîdi hîa Åonmîde ra
xoaægāægādi ase
Sîsenū ÅonmîÅarode
mîdi hîa Åonmîde ra
xoaægāægādi ase
Sîsenū Åamsaosa
¸âibasenni Åams ai
MÎæNÔAN
Sîsenū Åaromîde mîdi
hîa sîsenmîde ra
xoaægāægādi ase
16
æGAOÆGUI
ÆGAUæNÂS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
NĒÆAEB
Sîsenū nēÆaeba
Ænaetisa sîsenmîdi
Åkha xūna mîægāægās
æaroma (æhoas Åguis)
æGOAXA ÆAEB
Sîsenū ¸ansa Æaemîde
(æhoas ænâ-ū Ågui),
aiÆg. Ti Ænaos oms
Æga ta ge Æari nî
ægû.
Dawa nēÆaeba
īgoÆaeba æoa
aiÆg.
Saras ge ra Æāsen.
Saras ge go Æāsen.
Saras ge goro Æāsen.
Dawa nēÆaeba
īgoÆaeba æoa
aiÆg.
Axisi ôas ge ra
Åaeækhōhe.
Axisi ôas ge goro
Åaeækhōhe.
Dawa nēÆaeba
īgoÆaeba æoa
aiÆg.
Ti Ænaora ge
Ækhoaxase ra
Ågarube.
Ti Ænaora ge
Æklhoaxase goro
Ågarube.
aiÆg.
Sida ge dadaba
ægoaxa wekheb ænâ nî
mû.
aiÆg.
Xamarin ge Ænā
āækhaib tawa Ægam-e
nî ātsoatsoa.
aiÆg.
æGoaxa kuri ta ge tita
xrat 4s ænâ nî hâ.
¸ÂIBASEN KURUS/¸NUWIS, ÆNAETISA DĪÅGAUN TSÎ ÆGARAGU
¸ÂÆare ¸âibasenga
‘tsî’ ti hâ mîs Åkha
(æhoas ænâ Ågui)
¸Nuwi supu ¸âibasenga
tsî sîsenū ¸âÆaremîdi
‘tsî’ tsî ‘amaga’
Kuru supu ¸âibasengu
tsî æamÆaresa
¸âibasenga sîsenūs
¸âÆaremîdi ‘tsî’ ,
‘amaga’, ‘xui-ao’ tsî
‘xuige’ hâdi Åkha
Kuru supu ¸âibasengu
tsî æamÆaresa
¸âibasenga sîsenūs
¸âÆaremîdi ‘tsî’ ,
‘Ænā-amaga’, ‘tamas
ka io’ tsî ‘ækhais
æaroma’ hâdi Åkha
Apply rules for
subject-verb
agreement, e.g. the girl
plays; the girls
play
Apply rules for
subject-verb
agreement, e.g. the dog
sleeps on the
floor; the dogs sleep on
the floor
Apply rules for subjectverb agreement, e.g.
the elephant waves its
trunk; the elephants
wave their trunks
Sîsenū sîsenmîs
‘Ækhā’sa, Ækhāsiba
Ægaus tsî ¸gansens
æaroma
Sîsenū sîsenmîs
æaroma
Sîsenū sîsenmîs
æaroma
Sîsenū Åhaeægôamîde
Åoro, ¸gui/¸auna
Åoro, ¸gui/¸auna, Ånî
Åoro, ¸gui/¸auna, Ånî,
hoaraga
Sîsenū ÅonmîÆgaudi
nē, Ænā tsî nau
nē, Ænā tsî nau
nē, Ænā tsî nau
Mûæā Åguimî-araxa
mîde tsî æoeæā Ågammî-araxa mîde
Mûæā Åguimî-araxa
mîde tsî æoeæā Ågammî-araxa tsî ænonamîaraxa mîde
MÎDI SAOGUB ÆKHĀSIGU
17
æGAOÆGUI
ÆGAUæNÂS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
¸An¸ui supu
Ækhāxoamûmîdi tsî
Ækhā¸âibasenmîde tsî
sîsenū ¸hanuse
¸An¸ui supu aoresib tsî
taresib mîde
taresib mîdi Åaokhoen
Åkha a ægaeÆaresade
taresib mîdi Åaokhoen
tsî xamarin Åkha a
ægaeÆaresade
¸An¸ui tsî ÅguiÅgui
supu
Ækhā¸âibasenmîdi tsî
Ækhāxoamûmîde
supu
Ækhāxoamûmîde
supu
Ækhāxoamûmîde
Kuru ¸ansa Åonmîdi
ÅgamÅnōba
ÅgamÅnōba
ÆGuiæā tsî sîsenū
supu
¸khoamîde,aiÆgaus
ÅgamÅnōba
¸guiÅnōba
¸guiÅnōba
¸guiÅnōba, aiÆgaus
(aob) aogu
(oms) omdi
(khoes) khoedi
ÅŌÅō supu mîde ¸ans
xoamûs tsî Åōb hâra
Æaegu hâ ægaeÆares
disa sîsenūs Åkha
ÅŌÅō supu mîde
¸ans xoamûs tsî Åōb
hâra Æaegu hâ
ægaeÆares disa
sîsenūs Åkha
ÅŌÅō supu mîde
¸ans xoamûs tsî Åōb
hâra Æaegu hâ
ægaeÆares disa
sîsenūs Åkha
ÅGoraæā mîde sîsenūs
Åōmûs aiæâs tsî
Åōmûs khaoægâs dis
tsî xoamûde
ÅhaoÅhaos Åkha
tsî xoamûde
ÅhaoÅhaos tsî mîaradi Åkha
tsî xoamûde
ÅhaoÅhaos tsî mîaradi Åkha
Xoaænâ, xoaÆnâ tsî
¸nuwi mîdi tsî supu
ænāsase ra sîsenūhe
mûmâhe ra mîde
aiÆgause ge, tsî, ra,
tita, sats, mî, æeream,
dī, Ågui
¸nuwi mîde î
xoamû¸gai Åasa midi
tsî xrats-æharib ai ra
Ågau ænāsase ra
sîsenūhe mûmâhe ra
mîde aiÆgause sada,
sam, hîa, ti, sa, mâpa,
tari-e
¸nuwi mîde î sîsenū
ækhōmais Åhuruna
Åasa mîde xoamû¸gais
tsî ænāsase ra sîsenūhe
mûmâhe ra mîde
aiÆgause si, Æîb, Æîs,
tā, sao ra, gere
XOAMÛ¸GAIS DĪÅGAUGU
18
æGAOÆGUI
ÆGAUæNÂS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
Mûnanai mîs ra mûsen
Ågauba:
Mûsa patrongu, mîdi
gaxusib, mîdi īsigu tsî
¸anaiækhaidi mîdi ænâ
hâdi, aiÆgause
¸khariro mîdi kai mîdi
ænâ
Ågauba:
hâdi, aiÆgause
ÅgamÅōb,
Ågam¸gerexaÅōb,
ÅgamÅnōb tsî
¸guiÅnōb
Ågauba:
hâdi, aiÆgause
Ågam¸gerexaÅōb,
¸guiÅnōb,
ænona¸gerexaÅōb tsî
¸âkhaodi
ÆNaeÆgau “aitsama
kurusa” īsigu
mîdiÆuiga æoa, mîdi
kartdi, Ægâisa xūn
ÆkhāÆkhāænā-oms
¸namipe, î ¸gan
Ægauænâ-aon tsî nau
kaikhoena huib
æaroma
Kuru hāÅarora
xoamû¸gaide ¸hanusa
Æhûis æaroma
kurusa” mîdiÆuiga
æoa, mîdi kartdi,
Ægâisa xūn
¸namipe, î ¸gan
Ægauænâ-aon, Åhōsan
tsî nau kaikhoena huib
æaroma
Sîsenū
ÆkhāÆkhāsenÅgau-e
aiÆgause ‘ kō, mî,
ægū-ai/sâu, mûnanai tsî
xoas khami, mîdets
Åguri mâse a
ÆkhāÆkhāsen Ækhā
ækhaisa kōs æaroma
Sîsenū
xoas khami, mîdets
Åguri mâse a
Gaxu Åōmûdi ge
gaxugaxusaoba ra
Ægui¸amænâhe, aiÆg.
ā, kō, ū, ī, ¸nā, ts.Æn.
Gaxu Åōmûdi ge
gaxugaxusaoba ra
Ægui¸amænâhe, aiÆg.
bē, dā, Æā, Æā, ¸ō, ts.
Æn.
kurusa” īsigu
mîdiÆuiga æoa, mîdi
kartdi, Ægâisa xūn
¸namipe, î ¸gan
Ægauænâ-aon tsî nau
kaikhoena huib
æaroma
Sîsenū
xoas khami, mîdets
Åguri mâse a
SÎSENXA KAI XOAÅGAUB ÆGARAGA
ÅGammesa sîsenmîdi
ge ra xoaÅhaohe aiÆg.
ækhoe - ækhoeækhoe,
mû-mûmû, ægā ægāægā
ÆNunuænâbesa
Åōmûdi ge
Ænunuæâbesaosa ra
¸nûi¸amhe aiÆg.
¸gâ, sâ, mâ, nâ
19
9.
ÆKhāÆkhāsens æKhō¸gāb
Xrat 1s Ågôan ge Æaupexa koro wekhegu Æaeba skoli æaroma ai¸homisens Ækhāpesende nî mâi-aiæâhe 1Ro Termains ænâ Æaposa Ægauænâs nî tsoatsoas
aiæâ. ÆNaeÆgau, Skoli æAroma Ai¸homis/Ai¸homis Proxrammi (5 wekhegu), NIEDs xa ge 2011Æî kurib ænâ mā¸uihese.
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
æGÂS TSÎ æEREAMS
æGaoægâxase ægâs tsî
Ågau rase æereams
Sâusa mîdiÆuib Ånōb Æaupexa 2 000 Sâusa mîdiÆuib Ånōb Æaupexa 3 000
mîdi dib:
mîdi dib:
ÆKhāÆkhāÆgūbas
ÅGôan ge nî ægâ ægaoægâxase tsî Ægau Ænâuæāsa Ågau rase æereams Åkha
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
ÅGôan ge nî Ækhā:
 ægâ ægaoægâxase Ægae¸hôan
 ægâ ægaoægâxase æharib ai Ågau hâ
(Ågaruben), Ågaipetsanadi tsî
Ægae¸hôan (Ågaruben),
Ænae-amdi ai Ækhoaba Åamas
Ågaipetsanadi tsî Ænae-amdi ai
æaroma tsî æeream ægôaægâs
Ækhoaba Åamas æaroma tsî æeream
Åkha, Ægâi¸ui tsâÅgauga Åhuruægôaægâs Åkha, Ægâi¸ui tsâÅgauga
aon tsî ænaeækhain ¸namipe
Åhuru-aon tsî ænaeækhain ¸namipe
- æhoa¸am tsî æeream dîde
- æhoa¸am tsî æeream dîde Ægae¸hôan
Ægae¸hôan (Ågaruben),
(Ågaruben), Ågaipetsanadi tsî ÆnaeÅgaipetsanadi tsî Ænae-amdi ai
amdi ai
 Ækhawa Ægam æharib ai hâ
Ægae¸hôasa (Ågarubesa) amkeaibese danaækhaisa ækhō¸gā hâse,
īsigu tamas ka io dīb Åkha, ¸hanu
saogub ænâ
 Ækhawa Ægam æharib ai hâ
Ægae¸hôasa (Ågarubesa) amke-aibese
danaækhais tsî hāÅaro ra ¸ansa
ækhō¸gā hâse, īsigu tamas ka io dīb
Åkha, ¸hanu saogub ænâ
 ægâ tsî æeream amke-aibe
Ægui¸amdi, haisidi, ¸an¸andi tsî
tsî ÅhaoÅhaosa ¸ans ai
 ægâ tsî æeream amke-aibe
Ægui¸amdi,
haisidi, ¸an¸andi tsî ÅhaoÅhaosa ¸ans
ai
Sâusa mîdiÆuib Ånōb Æaupexa 4 000 mîdi
dib:
ÆKhāsigu
 ægâ ægaoægâxase Ægae¸hôan
(Ågaruben), Ågaipetsanadi, Ænae-amdi
tsî Åkhonxa æârodi ai Ækhoaba Åamas
æaroma tsî æeream ægôaægâs Åkha,
Ægâi¸ui tsâÅgauga Åhuru-aon tsî
- æhoa¸am æâde , æeream dîde tsî mâiaiæâ ¸ansa supu ¸âibasengu tsî
æamÆaresa ¸âibasengu ænâ
- ægâ ¸hôa¸gares tsî īsi¸hôa¸gares Æga (hâ
i apa)
 Ækhawa Ægam æharib ai hâ Ægae¸hôasa
(Ågarubesa) amke-aibese danaækhaisa
ækhō¸gā hâse, īsigu tamas ka io dīb
Åkha, ¸hanu saogub ænâ
 ægâ tsî æeream amke-aibe Ægui¸amdi,
haisidi, ¸an¸andi tsî ÅhaoÅhaosa ¸ans ai
20
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
æGaoægâxase ægâs tsî
Ågau rase æereams
aiægûs …
XRAT 1
ægâ tsî Ækhawa Æguiægâ amkeaibese saogub ænâ 2 supu ¸âibasenkha
4sa xu 5s kōse hâ mîde ūhâkha
ai
XRAT 2
XRAT 3
 Ækhawa Æguiægâ saogubes ænâ 3
 Ækhawa Æguiægâ saogubes ænâ 4 supu
supu ¸âibasengu tamas ka io 1
¸âibasengu tamas ka io 1 æamÆaresa
æamÆaresa ¸âibasenna ¸hanuse,
¸âibasenni tsî 1 supu ¸âibasenni tsîna
aiÆg.
¸hanuse, aiÆg.
Tita ge ariba ūhâ. ÆÎb Åons ge a
ÅHuru ta ra hîa ta ge go Ænā. Tita ge
Dango. ÆÎb ge Ægan-e ra ¸û.
kaise go tsû. Ti Æôab ge go khôa. Tita ge
Tita ge arib Dango ti Åon hâba ūhâ tsî
ÅaeÆgâus Æga go ægû-ūhe.
Æîb ge Ægan-e ra ¸û.
ÅHuru ta ra hîa ta ge go Ænā tsî kaise
go tsû. Ti Æôab ge go khôa.
 ægâ tsî æeream ÅnōÆnâs,
ægomeæhoas tsî ÅhuruæâÅhurus
 Ægau ūæoasa ægâs tanisenÅgauba
- ægâ ægôasib Åkha æhoa-ao-i Æga,
Ægau¸ui Ågau hâ sorosi tanisens tsî
tsâsigu tsîna tsî ækhōÅgara mûdi ænâ
kōsa
- ¸âiægâ naun ¸âiÅgauga tsî æeream sa
aitsamab di ¸âiÅgauga mās ænâ-ū
ægâi Ågaub ænâ
- sîsenÆare naun Åkha ÆgamÆares,
ÅhuruæâÅhurus, Ægares,
ægomeæhoas, Ænaeb, ¸gais tsî
Ægams, sîsenūs Ågau ra dīÅgaugu dis
ænâ-ū, aiÆg. æēde māgu æhoas dide,
dî dîde ægāsasiba hōs æaroma
- Ægau tsâbaÆhaosa naun ¸hanugu tsî
tsâsigu ¸namipe, ÅhûÅhui/ ÅhûÅgui
tama i ægâi Ågaub ænâ, mā
aoÆguiga/¸âiÅgauga
 ægâ tsî æeream ÅnōÆnâs, ægomeæhoas
tsî ÅhuruæâÅhurus
 Ægau ūæoasa ægâs tanisenÅgauba
- ægâ ægôasib Åkha æhoa-ao-i Æga,
Ægau¸ui Ågau hâ sorosi tanisens tsî
tsâsigu tsîna tsî ækhōÅgara mûdi ænâ
kōsa
- ¸âiægâ naun ¸âiÅgauga tsî æeream
ÅhûÅhui tamas ka io ÅhûÅgui tama is
Åkha tsî mā Æîn aitsamab di ¸âiÅgauga
- sîsenÆare naun Åkha ÆgamÆares,
ÅhuruæâÅhurus, Ægares, ægomeæhoas,
Ænaeb, ¸gais tsî Ægams, sîsenūs Ågau ra
dīÅgaugu dis ænâ-ū, aiÆg. æēde māgu
æhoas dide, dî dîde ægāsasiba hōs
æaroma tsî mî¸gā Ænâuts go xū-i ai
- Ægau tsâbaÆhaosa naun ¸hanugu tsî
tsâsigu ¸namipe, ÅhûÅhui/ ÅhûÅgui
tama i ægâi Ågaub ænâ, mā
aoÆguiga/¸âiÅgauga tamas ka io
khora¸ui māhe go ¸âiÅgaugu ai tsî ænurioa
21
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
¸Khanuse,
Æî¸gomægâsens tsî
mûnanais Åkha
Ænâu¸harugus
ÆKhāÆkhāÆgūbas:
ÅGôan ge nî Ænâu¸harugu ¸khanuse, Æî¸gomægâsens tsî mûnanais Åkha
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
 Ænâu¸harugu Ænaetisa Ågaub ænâ  Ænâu¸harugu Ænaetisa Ågaub ænâ tsî
tsî ¸gomægâsens Åkha, Ægâi¸ui
¸gomægâsens Åkha, Ægâi¸ui ¸hunuma
¸hunuma ¸âiÅgauga, mî¸gāgu tsî
¸âiÅgauga, mî¸gāgu tsî ¸an-tsî-hōæâdi,
¸an-tsî-hōæâdi, sîsenū Ækhoaxa
sîsenū Ækhoaxa xoaægāægādi tsî
xoaægāægādi tsî sîsenmîdi xratsîsenmîdi xrat-æharib ai ra Ågaude
æharib ai ra Ågaude
- sîsenū æhoas Åkhaiænâ dīÅgauga
- omkhâi nammi di duruÆgande,
(mûdi ænâ kōs, ¸hanu ¸nûÅgaub)
Æareba xu ammi, Ågapiseba xu
¸âuÅoa hâse Ænâu¸harugus, ¸anægâ
ænagab Æga hâ gongonsendi Åkha
æhaoænāsi¸ūsin ækharagagusina
- sîsenū æhoas Åkhaiænâ dīÅgauga
(mûdi ænâ kōs, ¸hanu ¸nûÅgaub)
¸âuÅoa hâse Ænâu¸harugus,
¸anægâ æhaoænāsi¸ūsin
ækharagagusina
 sîsenū tsēkorobe ra sîsenūhe
 sîsenū tsēkorobe ra sîsenūhe gowaba
gowaba ¸khanuse tsî tsâsib Åkha,
¸khanuse tsî tsâsib Åkha, tsî ¸hanu
tsî ¸hanu Ægâiægâs tsî
Ægâiægâs tsî ¸gai¸uiÅgaub Åkha
¸gai¸uiÅgaub Åkha
- sîsenū xrat-æharib ai hâ ¸ans gowa¸ans
- sîsenū xrat-æharib ai hâ ¸ans
dis tsî mîdiÆuib tsîna æhoats karao
gowa¸ans dis tsî mîdiÆuib tsîna
- æâisen sîsenūb Åasa mîdiÆuib diba
æhoats karao
tsî Æguiæā ¸âibasende Ænā ænāmab
- æâisen sîsenūb Åasa mîdiÆuib
ænâ
disa
ÆKhāsigu
 Ænâu¸harugu Ænaetisa Ågaub ænâ tsî
¸gomægâsens Åkha, Ægâi¸ui ¸hunuma
¸âiÅgauga, mî¸gāgu tsî ¸an-tsî-hōæâdi,
sîsenū Ækhoaxa xoaægāægādi tsî
sîsenmîdi xrat-æharib ai ra Ågaude
- sîsenū æhoas Åkhaiænâ dīÅgauga (mûdi
ænâ kōs, ¸hanu ¸nûÅgaub)
¸âuÅoa hâse Ænâu¸harugus, ¸anægâ
æhaoænāsi¸ūsin ækharagagusina
 sîsenū tsēkorobe ra sîsenūhe gowaba
¸khanuse tsî tsâsib Åkha, tsî ¸hanu
Ægâiægâs tsî ¸gai¸uiÅgaub Åkha
- sîsenū xrat-æharib ai hâ ¸ans gowa¸ans
dis tsî mîdiÆuib tsîna æhoats karao
- æâisen sîsenūb Åasa mîdiÆuib diba tsî
Æguiæā ¸âibasende Ænā ænāmab ænâ
- Åam ¸âibasenni Åams ai
22
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
¸Khanuse,
mûnanais Åkha
Ænâu¸harugus aiægûs …
XRAT 1
- Åam ¸âibasenni Åams ai æhoats karao
XRAT 2
XRAT 3
- Åam ¸âibasenni Åams ai
- ¸nûikhâiænâ Ægâiægâs dommi disa
dî-ets kara dîo
- ænōænâ xūnats kara saogubese
¸gaikhâio
- guikhâiænâ Ægâiægâs dommi disa dîets kara dîo
- ænōænâ xūnats kara saogubese
¸gaikhâio
- dawa Ægâiægâs dommi disa ¸gai¸uis
tsî/tamas ka io tsâsiba Ægaus æaroma
¸Khanuse,
mûnanais Åkha
Ænâu¸harugus aiægûs …
 sîsenū ægâi ¸ūsib Ægâi¸uisende,
tawedes, xū-e dīs æaroma ¸gansens,
gangansa mās tsî Åûba¸gans, tsî
aitsama mâi-aiæâsens ænâ
æAROMADI GOWAB
SÎSENŪS DIDI
ÅGôan ge nî sîsenū gowaba Ågau rase ækharaga æaromadi æaroma
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
 Ægam ai¸homisa tsî ai¸homisa tama
 Ægam Ægae¸hôade(Ågarubede) supu
Ægae¸hôade(Ågarubede) supu
¸âibasengu tsî ¸hanu gowab
¸âibasengu tsî æamÆaresa
æamÆareÅgauba sîsenūs Åkha
¸âibasengasîsenūs tsî ¸hanu gowab
æamÆareÅgauba sîsenūs ænâ-ū
supu īgeÆaeb ænâ
- supu īgeÆaeb ænâ
ÆKhāsigu
 Ægam ai¸homisa tsî ai¸homisa tama
Ægae¸hôade(Ågarubede) supu
¸âibasengu tsî æamÆaresa
¸âibasengasîsenūs tsî ¸hanu gowab
æamÆareÅgauba sîsenūs ænâ-ū
- supu īgeÆaeb
23
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
 ¸gaiÆnâ Ågaipetsanade, Ænae Ænaeamde
- Åhuru gowab Åhuruna, aiÆg. Simoni
ge ra mî
 ¸gaiÆnâ Ågaipetsanade, Ænae
Ænae-amde
- Åhuru gowab Åhuruna
 ¸gaiÆnâ Ågaipetsanade, Ænae Ænaeamde tsî dīÅgauÆgau supu
æhoa¸harugusa
- Åhuru gowab Åhuruna
- dī supu æhoa¸harugusa, aiÆg.
æhoa¸harugusa Ågam khoen Æaegu
 ¸âihō aitsama hâ ¸an-tsî-hōæâde
- sîsenū īgeÆaeba
- mîægāægā dīb tsî sîsen¸uib/ænurib
tsîna, aiÆg. Sats ge kaise go ¸û (dīb)
tsî ra tsûaænā (sîsen¸uib)
 ¸âihō aitsama hâ ¸an-tsî-hōæâdi tsî
hoaænâ-axa ¸hôan ænaeækhaide
 ¸âihō aitsama hâ ¸an-tsî-hōæâdi tsî
hoaænâ-axa ¸hôan ænaeækhaide tsî
Ægau tsâsigu tsî ¸âiÅgauga Æîn xa
mî ægāægā æaromas tsî sîsen¸uib
(¸âiÅgaub nē xū-i nau xū-e ra æaromas
dib), aÆgause
- Khoekhoegowaba nî ÆkhāÆkhā
Ægauænâ-ao-i ge go Åkhai i gaxu
Æaeba(æaromas) tsî gu ge kuribÅunis
ænuriga ægâise Ægausen
tide(sîsen¸uib) .
æAromadi gowaba
sîsenūs didi aiægûs...

-
-
-
-
- mî ægāægā æaromas tsî sîsen¸uib
(¸âiÅgaub nē xū-i ra nau xū-e
æaromas dib), aiÆg. Arib ge ti
purukhoeba go Ægaeæā (æaromas)
Ænā-amaga ta ge Åasa purukhoeba
go Æama (sîsen¸uib)
mîægāægā xū-i, xamari-i tamas ka io
 mîægāægā xū-i, xamari-i, khoe-i
ænaeækhai-i/¸an-tsî-hōæâ-e
tamas ka io ænaeækhai-i/¸an-tsîÆgau tsî Ægam; tsēkorobe ¸hôan
hōæâ-e
sîsenū nēÆaeba, aiÆgause, Timob ge - Ægau tsî Ægam; tsēkorobe ¸hôan
dai-e ra ā. Dai-i ge ra Ækhoa.
- Sîsenū nēÆaeba, aiÆgause Sida ge
ra xoa. ÆNāpa xu da ge ra khomai.
mîæā Åguiti-īsigu tsî ækharagasiga,
ÆGauænâ-aos ge ra mûæhara da.
aiÆgause Nē Æharos ge naus Åkha
- mîæā Åguiti-īsigu tsî ækharagasiga
Ågui ægôasa ūhâ.Æîs dis ge a ¸nû tsî
e.g. Sim ge Åguitikō gaxusiba ūhâ,
tisa æhuni.
xawes ge khoesa a kausa.
sîsenū īgoÆaeba, aiÆgause Mamas ge - sîsenū īgoÆaeba, aiÆgause Sida ge
ænaetsēs âs æaroma Ækhoaxa
go/goro xoa. ÆNāpa xu da ge go
tsamperesa go am.
khomai. ÆGauænâ-aos ge go/goro
sîsenū īgeÆaeba, aiÆgause Mamas ge
mûæhara da.
ænaetsēs âs æaroma Ækhoaxa
- sîsenū īgeÆaeba, aiÆgause Sida ge
 mîægāægā xamari-i tamas ka io
ænaeækhai-i/¸an-tsî-hōæâ-e
- tsēkorobe ¸hôan
- Sîsenū nēÆaeba, aiÆgause Mamas ge
ra ¸ûdī. Dadab ge Åaena ra Æhā. Tita
ge ra ÆkhāÆkhāsen. - mîæā Åguiti-īsigu tsî ækharagasiga
aiÆgause, ÅGaeb tsî xaib hâkha ge
Ænâxa Ågurukha, xawe- ige Åguib
diga a ¸hanu tsî nauba ¸gomasen hâga
ūhâ.
- sîsenū īgoÆaeba, aiÆgause Mamas ge
go/goro ¸ûdī. Dadab ge Åaena go/goro
Æhā. Tita ge go/goro ÆkhāÆkhāsen.
24
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
ge/gere xoa. ÆNāpa xu da ge
ge/gere khomai. ÆGauænâ-aos ge
ge/gere mûæhara da.
- sîsenū hānîÆaeba, aiÆgause Sida ge
nî xoa. ÆNāpa xu da ge nî/nîra
khomai. ÆGauænâ-aos ge nî/nîra
mûæhara da.
 Æguiæā Ægams ænâ-ū mâtin xūna ra
sîsensa
- sîsenū nēÆaeba aiÆgause, Ti audos
ge tsâÅkhā si ta ra o ra ækhoe. ÆÎs
ge dawasen ra Ånūde ūhâ. æNona
ænāde dawasen tsîs ge ra mā.
- sîsenū īgeÆaeba, aiÆgause Mamas ge
ge/gere ¸ûdī. Dadab ge Åaena ra Æhā.
Tita ge ge/gere khāÆkhāsen. - sîsenū hānîÆaeba, aiÆgause Mamas
ge nî/nîra ¸ûdī. Dadab ge Åaena
nî/nîra Æhā. Tita ge nî/nîra
ÆkhāÆkhāsen.  Æguiæā supu sîsenÅgauga, mâtin Ånî
xūna ra sîsen Ågaus tamas ka io mā
Åkhāga
- sîsenū nēÆaeba e.g.
Nēti da ge Amakusa ra Åhuru …
Nētis ge ÅāÅāsa ra sîsen …
 ¸an kai supu sîsenÅgauba mîæābas
Åkha
- sîsenū nēÆaeba, aiÆgause Mîba du
¸gao ta ge ra mâtits tamatede ra
¸gāsa/abetseb Åhuruba Åhurusa
 ¸an kai sîsenÅgauba mîæābas Åkha
- sîsenū nēÆaeba aiÆgause Tare-i ra
hāsa daobats ga audona kō tamase a
ækhoeægâuo.
 dîægâ dîde dîs Åkha ¸ansa hōs
æaroma
- sîsenū supu nēÆaeba dîde dîs Åkha
tari-e, tare-e, mâÆae tsî mâti
 dîægâ dîde dîs Åkha ¸ansa hōs
æaroma
- sîsenū supu nēÆaeba dîde dîs Åkha
tari-e, tare-e, mâÆae tsî mâti
 dîægâ khoen tawa dîænâÆgamÆares
ænâ-ū æaroma-i æaroma
- sîsenū supu nēÆaeba, aiÆg. dî oms
tawa khoena ¸ûn ra sâuhe Ågauba
 æeream dîde supu ¸âibasengu tsî ¸hanu
gowab æamÆareÅgaub Åkha
- kuru Î/Hî-î dîdi, æereamdi tsî
ītamaÅgaub ænurin, e.g.
Pere-e Ånamsats a?
Î, Tita ge pere-e a Ånamsa.
Hî-î, Tita ge pere-e Ånamsa tama hâ.
 æeream dîde supu ¸âibasengu tsî
æamÆaresa ¸âibasengu tsî ¸hanu
- kuru Î/Hî-i dîdi, æereamdi tsî
ītamaÅgaub ænurin tsîna supu
nēÆaeb tsî supu īgoÆaeb ænâ, e.g.
ÆAruts ra oms Æga?
 æeream dîde supu ¸âibasengu tsî
æamÆaresa ¸âibasengu tsî ¸hanu
- kuru Î/Hî-i dîdi, æereamdi tsî
ītamaÅgaub ænurin tsîna supu
nēÆaeb, supu īgoÆaeb tsî supu
īgeÆaeb ænâ
Khomaitoas go sa ¸haweba?
Î, Tita ge ti ¸haweba go khomaitoa.
tsamperesa ge am hâ i.
- sîsenū hānîÆaeba, aiÆgause Mamas
ge ænaetsēs âs æaroma Ækhoaxa
tsamperesa nî am.
 Æguiæā supu Ægams ænâ-ū mâtin
xūna ra sîsensa
- sîsenū nēÆaeba e.g. Ti audos ge
tsâÅkhā si ta ra o ra ækhoe. ÆÎs ge
dawasen ra Ånūde ūhâ.
æAromadi gowaba
sîsenūs didi aiægûs ...
25
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
Î, Tita ge oms Æga ra Æaru.
Hî-î, Tita ge oms Æga Æaru tama
hâ.
ÆAruts go hâ i oms Æga?
Î, Tita ge oms Æga go Æaru hâ i.
Hî-î, Tita ge oms Æga go Æaru tama
hâ i.
 aoÆgui ¸âiÅgauba
- sîsenū supu nēÆaeb tsî ¸noabade
aiÆgause, Tita ge (mai-e ¸ûs xa a
ægâibahe) (Æâ kai te ra).
XRAT 3
Hî-î, Tita ge ti ¸haweba go khomaitoa
tama hâ i.
ÆAmabahes ge skolsarana?
Î, Tita ge skolsarana ge Æamahe.
Hî-î, Tita ge skolsarana ge Æamabahe
tama hâ i.
 aoÆgui ¸âiÅgauba
- sîsenū supu nēÆaeb tsî ¸noabade,
aiÆgause Tita ge (¸gama pere-e ra ¸û)
(Æâ kai te-i ra) amaga.

Ai¸homi tsî ¸ansa mâiaiæâs
ÅGôan ge nî ai¸homi tsî mâi-aiæâ ¸ansa
ÆKhāsigu
 ai¸homi tsî mâ-aiæâ tsēkorobe ¸hôana
Ægau rase tari-i, tare-e, mâÆae tsî
mâpa
Mamas tsî tita (tari-e) ham ge ÅAnes
Æga (mâpa) Æari (mâÆae) ra
Ænaeægû (tare-e).
mā mîmā-e
ÆĀ si xawana
Tā tita Åkha æhoa
æNōsase ¸nû tita nî hās kōse
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
 ai¸homi tsî mâ-aiæâ supu æhoaæâ-e
mâpa tsî tare-i æaroma, tsî tsoatsoas,
Æaegub tsî Åams Åkha
- sîsenū Æhûi¸uisa æhoa¸amækhaide
 ai¸homi tsî mâ-aiæâ supu æhoaæâ-e
mâpa tsî tare-i æaroma, tsî tsoatsoas,
Æaegub tsî Åams Åkha; mûhesa
huisenxūn; Ågaugu æâ-aona æâ kais
digu aiÆg. mûdi ænâ kōs
26
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
KHOMAIS TSÎ MÛHŌS
Hōæâs Ækhāsigu
ÅŌgu hōæâs tsî Åōkurus
ÆKhāÆkhāÆgūbadi
ÅGôan ge nî Ækhā dīÅgauÆgausa hōæâs Ækhāsiga
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
ÅGôan ge nî Ækhā in:
 dīÅgauÆgau mûs hōæâsa:
- mûs Ågoras
- mûs Ågoras
- mû tsî mâisaogus
- īsi Ågoras
- īsi Ågoras
- īsib di Æaposasib
- mû tsî ækhōmais
- mû tsî æoeæā tsî ÅhaoÅhaos
mû tsî æoeæā tsî ÅhaoÅhaos
ÆKhāsigu
- mûs Ågoras
- īsi Ågoras
mû tsî æoeæā tsî ÅhaoÅhaos
 dīÅgauÆgau Ænâus hōæâsa:
 dīÅgauÆgau Ænâus hōæâsa:
- Ænâus Ågoras
- Ænâus Ågoras
- Ænâu tsî mâisaogus
- Ænâu tsî mâisaogus
- Ænâu tsî ækhōmais
- Ænâu tsî ækhōmais
- Ænâu tsî ÅamÅams
- Ænâu tsî ÅamÅams
- Ænâu tsî æoeæā tsî ÅhaoÅhaos
- Ænâu tsî æoeæā tsî ÅhaoÅhaos
- Ænâ-ka-mûs ægaeÆares
- Ænâ-ka-mûs ægaeÆares
ÆKhāsigu
ÅGôan ge nî Ækhā dīÅgauÆgausa Åōgu hōæâs tsî Åōkurusa
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu

-
 ægôa mîde ¸âibasengu ænâ, tsî
Ænâxū¸ui tamas ka io ækhōækhuni
midi ¸âibasengu ænâ hade,
AiÆg. Tita ge ra uri. (ækhōækhuni
‘uri’ ti hâ mîsa ‘khomai’) ti hâ mîs
Åkha.
 khora¸ui ¸âibasenga mîæâna Åaros
Åkha aiÆgause, Axaseb ge Ægan-e
ra ¸û. Axaseb ge kausa îxase sâisa
Ægan-e ra ¸û.
 ækhōækhuni Åonmîde tsî dawa mîdi
saoguba ¸âibasensa Åkhara kais
æaroma, aiÆg. Kaira aumas ge îxa
autaba go ægame. Kaira autab ge
îxa aumasa go ægame.
dīÅgauÆgau Ænâus hōæâsa:
Ænâus Ågoras
Ænâu tsî mâisaogus
Ænâu tsî ækhōmais
Ænâu tsî ÅamÅams
Ænâu tsî æoeæā tsî ÅhaoÅhaos
Ænâ-ka-mûs ægaeÆares
ÆKhāsigu
27
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
...
XRAT 1
 Æapu tsî ægôa mî-arade mîdi ænâ
 mûæā Ågau ra mîde Ågaipetsanadi tsî
amdi ænâ
 mûæā ænubu Åōmûdi Åōga Åguimîaraxa mîdi ænâ aiÆgause
s a s, Åkh a, o m s,
 mûæā gaxu Åōmûdi Åōga aiÆgause
dōs, ¸n ū, Åkh ī, Æ ā, Åg ē b
 mûæā tsî kuru Æguiægâs tsoatsoas
Åōga mîdi ænâ
...
ÅHaoÅhao tsî Ågora Åōmûs ais tsî
Åōmûs khaoægâs mîde aiÆg. ams; n-ams
XRAT 2
 mûæā tsî ægôa mî-arade supu mîdi
ænâ
 Åari¸ui tsî ækhōækhuni mî-arade
mîdi ænâ Åasa mîdi tamas ka io xūe ¸âibasen tama mîde kurus æaroma
aiÆgause, Mî ‘omaris’ ti. ÆKhawa
mî ’om’ ti hâ æâba xū¸ui tsi (aris).
 mûæā Ågau ra mîde Ågaipetsanadi
tsî amdi ænâ aiÆgause ÅGui Ågam
Åkhīkhom Ægam .
XRAT 3
 mûæā tsî ægôa mî-arade ¸guimî-araxa
mîdi ænâ
 Åari¸ui tsî ækhōækhuni mî-arade
mîdi ænâ Åasa mîdi tamas ka io xū-e
¸âibasen tama mîde kurus æaroma
 mûæā tsî ækhōækhuni Ågau ra mîde
Ågaipetsanadi tsî amdi ænâ
aiÆgause,
ÅGui Ågam Åkhīkhom Ægam.
ÅGui Ågam Åkhīkhom Æam.
 Ågorasa dī ænubu, gaxu tsî
Ænunuænâbesa Åōmûdi Åōgu
Æaegu Åguimî-araxa mîdi ænâ
aiÆgause
a m(ænubu); d ā (gaxu); ¸n û
(Ænunuænâbesa)
Åōga mîdi ænâ

Ågorasa dī ænubu, gaxu tsî
Ænunuænâbesa Åōmûdi Åōgu Æaegu
Åguimî-araxa mîdi ænâ aiÆgause
skol¸gâ : ‘o’ (ænubu) tsî ‘â’
(Ænunuænâbesa)
dībē: ‘ī’ tsî ‘ē’ (gaxu)
Åōga ¸âibasengu ænâ
Åōmûs khaoægâs mîde, ækhō¸gā hâse
Ågam-xoamûdi ÅhaoÆhaode, aiÆg.
trens; tr-ens
Åōmûs khaoægâs mîde, ækhō¸gā hâse
ænona-xoamûdi ÅhaoÆhaode, aiÆg.
28
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
Saogub tsî ægaoægao
¸an¸ui-aisaodi Ægâisaxūn
didi
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
ÆKhāsigu:
ÅGôan ge nî dīÅgauÆgau Ænâuæās saogub tsî ægaoægao ¸an¸ui-aisaodi Ægâisaxūn dide
ÆKhāsigu
 sao mîde Æareba xu ammi Æga,
Ågapiseba xu ænagab Æga, tsî
¸haweba xu ¸haweb Æga
- æâi mûdi duruÆganga
- mûæā Ægâixoab ænâ hâ xūn
¸âibasensa ūhâ, ¸nûÆkhaeba
æhoagowaba, tsî di mîde soagu Åkha
ra Ågorahesa
- mûæā ¸hunuma Åons tsî supu
mûmahe ra mîde, tsî ¸âio¸amse
“khomai” mîde Æîn ¸namipeba xu,
aiÆgause. Mâ saodi, xūn Åondi
- mûæā ¸âibasenni ¸anaisaode,
aiÆgause, kaixomûs Åkha tsoatsoa
¸guro mîsa, ÅamÅams khomaisaos
- mûæā Åons ¸khanis disa
ÆKhāsigu
 khomai mîde Æareba xu ammi Æga,
ra Ågorahesa
- mûæā ¸hanu khomaisaona Ægâixoab
ænâ
- mûæā ¸khanis Åons, ÅnōÆnâdi,
xoa-ao-i tsî æamÆare-ao-i tsîna
 Ægau ¸hanu Ågaub ¸khanina sîsenūs
diba, aiÆgause ækhō ¸hanuse
¸khanisa, mûæā ais Åkhāb tsî khaos
Åkhāb tsîna, dawa ¸hawega ¸ōrisasib
Åkha
Åkha
ÆKhāsigu
 khomai mîde Æareba xu ammi Æga,
ra Ågorahesa
- mûæā ¸hanu khomaisaona Ægâixoab
ænâ
- sîsenū khomaiæâs æamÆareÅgaub
¸anaisaode, aiÆgause ækhō¸gāb,
ækhō¸gāxoakhâib tsî ¸am
æhoa¸amækhaidi
- mûæā ¸khanis Åons,
æhoa¸amækhaidi, ÅnōÆnâdi, xoa-ao-i
tsî æamÆare-ao-i tsîna
Åkha
29
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
ÅŌgu
XRAT 1
XRAT 2
ÅGôan ge nî ¸âihō tsî sîsenū ¸ans Åōgu disa ¸ansa mîden kara khomaio
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
 mûæā xoamûÅondi tsî xoamûÅōgu,
tsî abetseb saogub tsîna
- Åōgu tsî xoamû saodi ÅhūÅōmûdi
- Åōgu tsî xoamû Åondi ænubu tsî
didi
gaxu Åōmûdi din
- Ågora¸gā mîde tsoatsoas xoamûdi
- Åōgu tsî xoamû Åondi ÅhūÅōmûdi
æoagu aiÆgause (daos, darab, danib,
didi
dai-i)
- Ågora¸gā mîde tsoatsoas xoamûdi
æoagu (gomas, gaos, gairib, gowab)
- gaxu Åōb “e” aiÆgause nē, Ågē, sēs,
bē
 khomai ænona-xoamû mîde ænubu
Åōmû Åōgu Åkha
aiÆg. a-m-s, u-r-i, d-a-n, s-o-m
 khomai ænona-xoamû mîde ænubu
Åōmû Åōgu Åkha
aiÆg. (¸khanis, ¸khanu, ¸kham)
 ¸hanuse khomai ¸ansa xrats- æharib
mîdi hîa Ågam ÅhaoÅhaosa xoamûra
Åkha ra tsoatsoade aiÆg. kh (khôa),
ts (tsoatsoa) Åg (Ågam)
- Ågora¸gā mîde ÅhaoÅhaosa xoamûdi
æoagu, aiÆgause (aob, aore, aoxū)
 ¸hanuse khomai ¸an¸ansa xratsæharib mîdi hîa Ågam ÅhaoÅhaosa
xoamûra Åkha ra tsoatsoade aiÆg.
uis, ûib, uixa
- Ågora¸gā mîde ÅhaoÅhaosa
xoamûdi æoagu, aiÆgause (ægom,
ægam, ægami, æguni)
 ¸hanuse khomai xrats- æharib mîdi hîa
Ågam ÅhaoÅhaosa Åōmûra Åkha ra
Åamde aiÆg. -ao, -ai, -oe
 ¸hanuse khomai xrats- æharib mîdi
hîa Ågam ÅhaoÅhaosa Åōmûra
Åkha ra Åamde, aiÆg. khui , Ægau,
sao
XRAT 3
ÆKhāsigu
- Åōgu tsî xoamû Åondi ænubu tsî gaxu
Åōmûdi din
- Åōgu tsî xoamû Åondi ÅhūÅōmûdi
didi
- gaxu Åōb “e” aiÆgause ¸hē, doebē,
Æē,
nēti
 ¸hanuse khomai ¸an¸ansa xrats- æharib
mîdi hîa Ågam ÅhaoÅhaosa Åōmûra
Åkha ra tsoatsoade aiÆg. ais, âis
- Ågora¸gā mîde ÅhaoÅhaosa Åōmûdi
æoagu, aiÆgause (Ægoe, khoeb,
khoese, doe)
 ¸hanuse khomai xrats- æharib mîdi hîa
Ågam ÅhaoÅhaosa xoamûra Åkha ra
Åamde, aiÆg. Ækhaib, ÆkhāÆkhāao, ægapiægau
30
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
ÅŌgu aiægûs ...
ÅŌgu aiægûs ...
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
 ¸hanuse khomai ¸ansa mîdi xrats
æharib di Ågam¸gerexa Åōba ūhâde
aiÆg. /Åg/, /æn/, /Æg/, /¸h/
- Ågora¸gā mîde Ågui Åōb, ækharaga
xoamû¸gais tsîn æoagu
(mâ, mā)
- Ågora¸gā mîde Ågui Åōb, Ågui
xoamû¸gais tsîn æoagu (dî, sî, ¸au,
¸gau, ¸nau)
- Åhuru mîdi tsî ækhōmais Åhuruna;
ÅgauÅgau tsî ¸an¸ui mîde mîdi æoagu
tsî mîde īsigu Åkha; ÅgauÅgau mîde
¸âibasengu ænâ amdi, Ågaipetsanadi
tsî karde sîsenū tsî Ågora¸gā mîde
Ågui Åōb, Ågui xoamû¸gais tsîn
æoagu
aiÆg.xoa, xoa, xoa
aiÆg. ænona, khoese, tsēs,
xoamû¸gais tsîn æoagu
aiÆg. Åari, Ågari, mâ, mā
xoamû¸gais tsîn æoagu toa, doa
- Åhuru khomais Åhurun tsî
mîdisaogub Åhuruna
aiÆg.
xoamû¸gais tsîn æoagu (da, dā, go,
kō, kere, gere)
xoamû¸gais tsîn æoagu (koro, goro, hā
re, hāre)
- Åhuru khomais Åhurun tsî
mîdisaogub Åhuruna
 ¸hanuse khomai xrats æharib mîdi
ÅgamÅōga ūhâde aiÆg. /ai/, /oa/
(ÆkhāÆkhāsens ‘ÅgamÅōb a tare
ækhaisas’ ge ¸gaoÅkhā tama hâ)
ÅgamÅōga ūhâde aiÆg. /ae/, /oe/
 ¸âihō xrat-æharib mîdiÆuib tsî
ænāsase ra sîsenūhe mûmahe ra mîde
 ¸hanuse khomai ¸ansa mîdi hîa xratæharib di ænona¸gerexa Åōga ūhâde,
aiÆg. /ækh/
ænāsase rasîsenūhe mûmahe ra mîde
 ¸hanuse khomai ¸ansa mîdi hîa xratæharib di ænona¸gerexa Åōga ūhâde,
aiÆg. e.g. /oor/, /dge/
ÅgamÅōga ūhâde aiÆg. /ui/, /au/
ænāsase ra sîsenūhe mûmahe ra mîde
31
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
¸Âibasensa dī¸uis dīÅgaugu
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
ÅGôan ge nî ¸âibasensa dī¸uis dīÅgauga sîsenū khomain karao (dī¸ui ¸âibasens īsin disa tsî ¸gai¸uis/¸âibasens ¸ansa tama mîn
disa
 kuru Ægae¸hôade īsi¸khaniga xu
 kuru Ægae¸hôadi xrat-æharib ai hâde  kuru Ægae¸hôadi xrat-æharib ai hâde
aiÆg. ‘khomai ¸khanisa Ægae¸hôasa
īsi¸khaniga xu
īsi¸khaniga xu
kurus ænâ-ū īsigu xa ra daoÆgauhese
aiÆg. ‘khomai ¸khanisa
aiÆg. ‘khomai ¸khanisa Ægae¸hôasa
- kō īsigu Æga tsî mûæā Ænaetisa xūn
Ægae¸hôasa kurus ænâ-ū īsigu xa ra
kurus ænâ-ū īsigu xa ra daoÆgauhese
tsî ¸an-tsî-hōæâde
daoÆgauhese
 sîsenū æâs ænâ hâ huiænâdi tsî
Åhaes Ækhāsiga tsî ÅhaoÅhao ¸ansa
tama mîde īsigu Åkha, aiÆg. Nē
¸hôas ge donkib xa ra ægû. Nē mîs
ge ‘Åhais’ khami ī. Tita ga ‘Åhai’ ti
khomaio, xū-e ¸âibasen i ra?
 sîsenū ¸ans Åōgu disa ¸ansa tama
mîde khomais ænâ, aiÆgaus ÅōÅō
Ågurimâ xoamûdi tsî xrat-æharib
ÅhaoÅhaosa xoamûdi, Ågam¸gerexa
Åōgu tsî ÅgamÅōgu tsîna
- sîsenū Åōmûs aiæâs tsî Åōmûs tsî Æîs
khaoægâs di sîsenūÅgauga aiÆg.
m-ûs;
Åōgu, ænona¸gerexa Åōgu tsî
ÅgamÅōgu tsîna
- sîsenū Åōmûs aiæâs tsî Åōmûs tsî
Æîs khaoægâs di sîsenūÅgauga
aiÆg.
¸khûs /¸kh/ Åōmûs aiæâs; /ûs/ Åōmûs
khaoægâ
 sîsenū æâs ænâ hâ huiænâdi tsî Åhaes
Ækhāsiga tsî ÅhaoÅhao ¸ansa tama
mîde īsigu Åkha, aiÆg. Nē æâs ge
ækharaga hai¸ûn xa ra ægû. Nē mîs
ge ‘apaæaob’ ti ga mîhe khami ra
mûsen. O ta ga ‘apaæaob’ ti a
khomaio, xū-e i ra mî?
Åōgu, ænona¸gerexa Åōgu tsî
ÅgamÅōgu tsîna
- sîsenū Åōmûs aiæâs tsî Åōmûs tsî Æîs
khaoægâs di sîsenūÅgauga aiÆgaus
aiÆg. ¸khûs /¸kh/ Åōmûs aiæâs; /ûs/
Åōmûs khaoægâ
32
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
¸Âibasensa dī¸uis dīÅgaugu
aiægûs ...
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
 sîsenū Ækhawa- khomais tsî khomaiækharus sîsenÅgauga, aiÆg.
- Ækhawa- khomai Ånaits go khomai
hâ i æâgu Æga oas Åkha ¸âibasensa
hōs æaroma tsî hui mîde mûæās
Åkha
- khomaiækharu ægom/¸ansa tama
mîde uriænapu tsî ¸âibasenni di
Åams kōse khomai, ænāmaba sîsenū
tsî mîs ¸âibasensa hō; Ækhawakhomai ¸âibasenna
 sîsenū Ækhawa- khomais tsî khomaiækharus sîsenÅgauga, aiÆg.
- Ækhawa- khomai Ånaits go khomai
hâ i æâgu Æga oas Åkha ¸âibasensa
hōs æaroma tsî hui mîde mûæās Åkha
- khomaiækharu ægom/¸ansa tama mîde
uriænapu tsî ¸âibasenni di Åams kōse
khomai, ænāmaba sîsenū tsî mîs
¸âibasensa hō; Ækhawa-khomai
¸âibasenna
æKhās/ÆNâuæās
dīÅgaugu
ÅGôan ge nî sîsenū khomaits go xū-e Ænâuæās dīÅgauga xrat-æharib æâna Ænâuæās æaroma
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
 sîsenū dīÅgauga ¸âibasensa hōs
 sîsenū dīÅgauga ¸âibasensa
 sîsenū dīÅgauga ¸âibasensa
æaroma:
ækhōÅgaras æaroma:
ækhōÅgaras æaroma:
- sîsenū aitsama hâ ¸an-tsî-hōæâs tsî
¸ansa
¸ansa
¸ansa
- sîsenū īsigu huiænâdi aiÆgause,
¸gai¸amdi, æhoa¸amækhaidi, Ækhawa
¸gai¸amdi, æhoa¸amækhaidi,
¸gai¸amdi, æhoa¸amækhaidi, Ækhawa
khomais tsî īsigu tsîna Åhaes ī nî xūn
Ækhawa khomais tsî īsigu tsîna
khomais tsî īsigu tsîna Åhaes ī nî xūn
tsî ¸ans æâs ænâ hâs tsîna
Åhaes ī nî xūn tsî ¸ans æâs ænâ hâs
tsî ¸ans æâs ænâ hâs tsîna
tsîna
- sîsenū aitsama-dîsens, aitsama-dī- sîsenū aitsama-dîsens, aitsama-dīūnus, ænōmas tsî Ækhawa khomais
ūnus, ænōmas tsî Ækhawa khomais
æân disa ¸âibasensa ækhōÅgaras
æân disa ¸âibasensa ækhōÅgaras
æaroma
æaroma
æKhās/ÆNâuæās
ÅGôan ge nî Ægau ænâuæāsa Ågau rase æereams ama ¸hôan, garakube ¸hôaæân tsî mûsa xūn xa
(æGaoÆgui ÆGauænâs ænâ – æâde Ågôana khomaiba; xrat 1-3 – æâdi Ågôan xa khomaihe tsî Ågôana khomaibahe)
33
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
æKhās/ÆNâuæās aiægûs ...
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
ÆKhāsigu
 khomai supu Ægae¸hôasa (ama ¸hôas)
tsî Ækhawa Ægam Ænâuæāsa Ægaus
æaroma
tsî ÅhuruæâÅhuru Ænâuæāsa Ægaus
æaroma
 mâisaogu īsigu tsî supu xoasa
¸âibasenga Ægae¸hôasa (Ågarubesa)
kurus ase
ÆKhāsigu
 khomai supu Ægae¸hôasa (ama
¸hôas) tsî Ækhawa Ægam Ænâuæāsa
Ægaus æaroma
 khomai supu Ægae¸hôasa (ama
¸hôas) tsî ÅhuruæâÅhuru Ænâuæāsa
Ægaus æaroma
 mâisaogu ¸ansa ¸hanu saogub ænâ,
aiÆgause, ¸âibasengu/īsina xu
Ægae¸hôasa kurus æaroma
 æeream (amke-aibese tsî xoab ænâ)
æoaæū hâ dîde khomaihe go
¸hôadi(ama) tsî ¸ansa ra mā æâdi(ama
tama) ai ægaoægaosade,
aiÆg. tari-e, tare-e tsî mâÆae dîdi

æeream (amke-aibese tsî xoab ænâ)
¸hôadi(ama) tsî ¸ansa ra mā
æâdi(ama tama) ai ægaoægaosade,
ÆKhāsigu
 khomai Ægae¸hôadi tsî Ågaipetsanade
tsî Ækhawa Ægam Ænâuæāsa Ægaus
æaroma
tsî ÅhuruæâÅhuru Ænâuæāsa Ægaus
æaroma
 mâisaogu ¸ansa ¸hanu saogub ænâ,
aiÆgause, ¸âibasengu, īsin, diaxramn,
ægûÆnâsaogub, ¸ûsâiægûÆnâÅgaub,
Ænāti tsî Ænāti
 æeream (amke-aibese tsî xoab ænâ)
¸hôadi(ama) tsî ¸ansa ra mā æâdi(ama
tama) tsî nau hâ mûhesa huisenxūn
(aiÆgause īsi¸hôa¸gares, gonīsin,
Internets) ai ægaoægaosade,
 æeream supu æoaæū hâ dîdi tsî supu
Ågapi æharib dîdi tsîna māsa æâs ai
ægaoægâxase
aiÆg. mâti tsî tare-i æaroma dîdi

æeream supu æoaæū hâ dîdi tsî supu
ægaoægâxase
aiÆgaus mâti tsî tare-i æaroma dîdi
¸an¸ui æaromas tsî sîsen¸uib tsîna
Ægae¸hôas ænâ (tare-i æaroma-i xūe go ī ækhais)
oe-am/æeream Ægae¸hôas ai supu
¸âiÅgauga ænaeækhain tsî Åhuruaon xa mās Åkha, aiÆg. Tita ge ra
¸âi ægâi i go ī ækhaisa dadab go
Ænā audosa ænari tama hâ isa
-
-

-
-
æeream supu æoaæū hâ dîdi tsî supu
ægaoægâxase tsî sa mû¸gāÅgauba
mā,
aiÆgaus mâti tsî tare-i æaroma dîdi
¸an¸ui æaromas tsî sîsen¸uib tsîna
Ægae¸hôas ænâ (tare-i æaroma-i xū-e
go ī ækhais)
oe-am/æeream khomaiæâ-i tamas ka
io mûsa huisenxū-i ai supu ¸âiÅgaugu
tsî ¸noabade ænaeækhain tsî Åhuruaon xa mās Åkha, aiÆg. Tita ge axab
xa ægâibahe tama hâ Æîb îra Åkhab
34
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
ra tanisen Ågaub æaroma. Sa înats
ge nî ægôa.
 mā ænubu ækhōænamis supu æâ-i
disa amke-aibese tamas ka io xoab
ænâ
Khomais ænōsase tsî
ægarise
ÅGôan ge nî khomai ækharaga khomaiæâde ænōsase tsî ægarise æaromas tsî Ænâuæāb Åkha
 Ægau¸ui ¸hâsib tsî turab khomais diba  Ægau¸ui ¸hâsib tsî turab huib ose hâ
 Ægau¸ui ¸hâsib tsî turab huib ose hâ
- Kōækharuænâ khomai ¸khanina,
khomais diba ¸ans tsî Ækhoaba
khomais diba ¸ans tsî Ækhoaba
æhoa¸am īsiga
Åamas æaroma
Åamas æaroma
- sîsenū ‘khomais kamaba’ tsî turab
khomais diba hirihiriænâ
 khomai ækharaga æân xrats- æharib
dina (Ægae¸hôan, Ågaipetsanan tsî
aitsama xoasa æân) ænōsase ¸âibasens
tsî Ænâuæāb Åkha
- ¸an¸ui Ågau ra mîde Ågaipetsanadi
ænâ
 khomai ækharaga ¸ans hōxūhe Ækhā
æân tsî mûhesa huisenxūn xrats
æharib dina Åō-aisa ¸ansa æâna xu
¸gae¸uis æaroma
- sîsenū īsi¸khanigu tsî ‘kai ¸khanigu’
tsîna ¸ansa hōs æaroma
- ôa ¸ansa ÅnōÆnâdi tsî supu
diaxramde sîsenūs ænâ-ū
dina (Ægae¸hôan, Ågaipetsanan tsî
aitsama xoasa æân) ænōsase
æhaesib, ¸âibasens tsî Ænâuæāb
Åkha
dina (Ægae¸hôan, Åhurun,
Ågaipetsanan tsî aitsama xoasa æân)
ænōsase ¸hâbasa æhaesib, ¸âibasens
tsî Ænâuæāb Åkha
- mûæā ¸anaisaodi ¸hauxoas tsî supu
Ågaipetsanadi dide, aiÆg.
Ågaub/īsib, kaisib, Æguiægâs,
ÅgauÅgaus, sîsenūs khomaisaon dis
¸gae¸uis æaroma
- sîsenū ‘aitsama kurusa’ īsi
mîdiÆuib¸khanisa ¸ansa hōs
æaroma; ôa mîde mîdiÆuib¸khanis
ænâ
- ôa tsî ¸gae¸ui ¸ansa īsigu, ¸ansa saodi,
daob ÆgauÆgaudi tsî supu
diaxramde xu
- mûæā ¸anaisaodi ¸hauxoas tsî supu
Ågaipetsanadi dide, aiÆg.
Ågaub/īsib, kaisib, Æguiægâs,
ÅgauÅgaus, sîsenūs khomaisaon dis
¸gae¸uis æaroma
- ¸gae¸ui mîdi tsî ¸âibasende supu
mîdiÆuib¸khani-e xu daoÆgau ra
mîde ra sîsenūse
- ôa tsî ¸gae¸ui ¸ansa īsigu, supu
diaxramdi, tabelgu tsî nau hâ mûhesa
huisenxūna xu
35
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
36
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
Khomais ænōsase tsî
ægarise aiægûs ...
æEream xoa¸ans ai
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
 khomai ai¸homisa æân xrats- æharib
dina ægarise Ænâuæāb, ¸hanuse
¸gai¸uis, ¸khanusib, tsâsib, ¸ōrisasib tsî
Ægaus ūæoasa tanisenÅgau-i dis
Åkha, aiÆgause
- mâ ¸âibaseni Åams ai
 khomai ai¸homisa æân xrats- æharib
dina ægarise Ænâuæāb, ¸hanuse
¸gai¸uis, ¸khanusib, tsâsib, ¸ōrisasib
tsî Ægaus ūæoasa tanisenÅgau-i dis
Åkha, aiÆgause
- ægariægari dommi âtsa dî-ets ka
khomaio
- Åom¸nûi ækharaga xūn Åomsaodi
Åkha a Ågorasanats kara khomaio
khomai ai¸homisa æân xrats æharib dina
ægarise Ænâuæāb, ¸hanuse ¸gai¸uis,
¸khanusib, tsâsib, Ånōb, æhaesib tamas
ka io ¸ausib, ¸ōrisasib tsî Ægaus ūæoasa
tanisenÅgau-i dis Åkha, aiÆgause
- ægariægari dommi âtsa dî-ets ka
khomaio
- Åom¸nûi ækharaga xūn Åomsaodi
Åkha a Ågorasanats kara khomaio
- dawa dommi ægarisiba ¸gai¸uits ra
ækhaisats nî Ægaus karao
khomai ai¸homisa tama khomai¸khanin
xrats- æharib dina ægarise Ænâuæāb
Åkha, ¸hanuse, ¸khanusib tsî tsâsib Åkha
 khomai ai¸homisa tama
khomai¸khanin xrats- æharib dina
ægarise Ænâuæāb Åkha, ¸hanuse,
¸khanusib tsî tsâsib Åkha
 khomai ai¸homisa tama
khomai¸khanin xrats- æharib dina
ægarise Ænâuæāb Åkha, ¸hanuse,
¸khanusib tsî tsâsib Åkha
ÅGôan ge nî æeream xoa¸ans ai amke-aibese tsî xoab ænâ
 mûæā Åhuru-aon tsî dana
ænaeækhaide
- mûæā mâtin Åhuru-aona a
Ågui/ækharaga Ågausa Æîn ûigu ænâ
hâ khoena xu
- æhoa¸am tsî Ægâi¸ui tsâsiga
Ågaipetsanadi, amdi tsî Ægae¸hôan
¸namipe
- æhoa¸am ægâi ¸ūsib Ægae¸hôas diba
 mûæā Åhuru-aon, ¸hôaæurudi tsî
dana ænaeækhaide
- Æguiæā mâtin Åhuru-aona dana
ænaeækhaidi/Ægoa¸uidi ai
Ægae¸hôas ænâ ra oe-amsa
- Æguiæā tsî mā æaromade ægâibahe
tamas ka io ægâibahe tama is Åhuruao-i/Ægae¸hôas/Ågaipetsanas dis xa
 mûæā Åhuru-aon, ¸hôaæurudi tsî
ægâæhūgu (ækharaga Ågau ra
ænaeækhain ¸hôasa ra kuru¸uin).
- Æguiæā mâtin Åhuru-aona dana
ænaeækhaidi/Ægoa¸uidi ai
Ægae¸hôas ænâ ra oe-amsa
- Æguiæā tsî mā æaromade ægâibahe
tamas ka io ægâibahe tama is Åhuruao-i/Ægae¸hôas/Ågaipetsanas dis xa
37
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
æEream xoa¸ans ai
aiægûs ...
XRAT 1
XRAT 2
 mûæā æamÆareÅgaub Ægae¸hôas
diba, aiÆg. tsoatsoas tsî Åams
XRAT 3
 mûæā æamÆareÅgaub Ægae¸hôas
diba, aiÆg. tsoatsoas tsî Åams
 mûæā ¸âibasengu tsî mîæâna
Ægae¸hôadi tamas ka io
Ågaipetsanadi ænâ hîa tsâsigu
aiÆgause Æaib, æoab, ægâia¸gaob
hâga ra Ægau¸uiga, aiÆg. ÆÎs mûra
ge ge xâi hâ i.
38
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
XOAS
æOmxoas
ÅGôan ge nî Ægau ¸khanuse tsî khomaihe Ækhā æomxoasa
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
 Ægau¸ui ¸khari tsî ¸ōrisa gongons di
 Ægau¸ui ¸hanuse xoaxuruba ækhōs tsî
duruÆganga, æoms tsî mûs hâra
¸nûÅgauba, aiÆgause
sîsenÆares, æommi gao¸ams,
- ¸hanuse ækhō ¸khaniba
ækhōÅgaub tsî ¸nûÅgaub, aiÆgause - ¸hanuse Ægaragu ænâ xoa
- ¸an¸ui/ÆawoÆawo gao¸am hâ
æomma skerdi, borseldi, xoaxurun
tsî ¸khari xūrona sîsenūs Åkha
- ¸hanuse Ægaragu ænâ xoa
 Ægau¸ui Ånīkhamikō Ækhāsiba
¸nûiænâ rase tsî æhaesib Åkha xoas
ænâ-ū Æareba-xu-ammi Æga,
Ågapiseba-xu-ænagab Æga,
aiÆgause
- xoaænâ tsî xoaÆnâ ¸nûiænâ rase
æariÆgaragu ai
- xoaÆnâ mîdi tsî ægôade
 Ægau¸ui ¸nûiænâ rase tsî æhaesib
Åkha xoasa, xoa daoÆgau Ægaragu
ænâ, aiÆgause
- xoaÆnâ ¸an¸an¸hawegu tsî xoaai¸gapaba xu
- xoaÆnâ ¸âibasenga
ÆKhāsigu
 Ægau¸ui ¸hanuse xoaxuruba ækhōs tsî
¸nûÅgauba, aiÆgause
- ¸hanuse Ægaragu ænâ xoa
 Ægau¸ui ¸nûiænâ rase tsî æhaesib
Åkha xoasa, xoa daoÆgau Ægaragu
ænâ, aiÆgause
- xoaÆnâ ¸an¸an¸hawegu tsî xoaai¸gapaba xu
- xoaÆnâ ¸âibasenga
39
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
æOmxoas aiægûs ...
ÅGaugu xoas digu
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
 xoa xoamûdi, mîdi, ¸âibasengu tsî
ægôadi tsîna æamku tsî khomaihe
Ækhāse ¸hanu xoaÅgaub xoamûdi
dib Åkha, sîsenū hoaænâ-aixa kaisib
tsî soaba
- 8.5 mm Ægaragu (4 soagu)
Ækhāse ¸hanu xoaÅgaub xoamûdi dib
Åkha, sîsenū hoaænâ-aixa kaisib tsî
soaba
- 8.5 mm Ægaragu (3 Ægaraga 25mm
ai)
Ækhāse ¸hanu xoaÅgaub xoamûdi dib
Åkha, sîsenū hoaænâ-aixa kaisib tsî
soaba
- 6.5 mm Ægaragu (4 Ægaraga 25mm
ai)
ÅGôan ge nî xoa ækharaga æaromadi æaroma ækharaga Ågaugu xoas diga sîsenūs Åkha
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
 dīÅgauÆgau ¸hâsib tsî turab xoas
diba
diba
diba
- Åhuru xoas Åhuruna
- Ægau mâti ra xoas tsî ÅnōÆnâs hâra - Ågoragu aitsamab di xoasa æâsa naun - Ågoragu aitsamab di xoasa æâsa naun
ra ækharagasa
Åkha, Ægau¸uis tamas ka io ægarise
Åkha, Ægau¸uis tamas ka io ægarise
- Ågoragu aitsamab di xoasa æâsa
khomais ænâ-ū
khomais ænâ-ū
naun Åkha, Ægau¸uis tamas ka io
ægarise khomais ænâ-ū
- æâisen Ægaragu, ¸hawegu tsî xoa-ū
tsî xoa-aixūn Åkha
- æâisen xoab Åkha, aiÆgause “xoa”
¸gai¸amde aitsamab di īsi¸khanigu
æaroma; ÅhuruæâÅhuru “xoas”
¸âibasen-e ūhâsa
 xoa xoaxoasa: 2 supu ¸âibasenkha 4-  xoa xoaxoasa:3 supu ¸âibasengu
 xoa xoaxoasa:4 tamas ka io ænāsa
5 mîde ækhō¸gā hâkha aiÆg.
tamas ka io 2 æamÆaresa
supu ¸âibasengu tamas ka io 2 tsî
Tita ge ti ariba Ånam. ÆÎb ge kaise
¸âibasenkha, aiÆg.
ænāsa æamÆaresa ¸âibasengu, aiÆg.
a æamku.
Ti Åhôas ge a Mimi. ÆÎs ge kai
ÆAru ta garu daob ænâ i ge go Åapi.
- sîsenū xrat-æharib ¸ans gowa¸ans,
¸gaekha ūhâ. ÆÎs ge duruna ra ¸û.
Ti saran ge go Åâ. Tita ge ækhaib xa
supu khomaisaon, xoamû¸gais,
Tamas ka io
go ækhōhe. ÅGamsa Ægam-i Åkha ta
ÅōÅōs tsî mîdiÆuib tsîna ¸hanuse
Ti Åhôas ge a Mimi tsîs ge Æîsa
ge go Æāsen.
xoas æaroma
duruna ra ¸û. ÆÎs ge kai ¸gaekha ūhâ
Tamas ka io
40
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
tsî ægâise ra Ænâu. ÆÎs ge duruna
ra ¸û.
ÅGaugu xoas digu
aiægûs ...
 xoa ¸nuwikhâi ra Ægae¸hôade supu
īgeÆaeb ænâ Æaupexa 5 supu
¸âibasenga xu hâde
 xoa supu Ågaipetsanade, aiÆgause
Tita ge pere-e ra ¸û
Tita ge banana-e ra ¸û
Tita ge apel-e ra ¸û
ÆGam-i ge a ûi
ÆGam-i ge a soÅôa
ÆGam-i ge a ægâi
Tita ge Åhôasa go mû tsî Æîs ge
kaise go …
(xoa¸gā xū¸uisa ÅgauÅgau ra mîsa î
dītoa)
 xoa ¸âi-oadi/¸âihōdi aitsamab di ¸antsî-hōæâdi dide supu īgeÆaeb ænâ,
sîsenū tari-e, tare-e tsî mâÆae hâde
ūhâ æâde, tsî sîsenū tsoatsoas tsî
khomaisaon, xoaxoas, Åōgu tsî
mîdiÆuib disa ¸hanuse xoas æaroma
īgeÆaeb ænâ supu ¸gai¸ams, tsoatsoas
tsî Åams hâna ūhâse, sîsenū 5-6 supu
¸âibasengu tsî æamÆaresa ¸âibasenga
 xoa supu Ågaipetsanade aiÆgause
sîsenū ÅōmûÅgausaoguba (Aob ge
apelsa ariba ra au)
 xoa ¸âi-oadi/¸âihōdi aitsamab di ¸antsî-hōæâdi dide supu īgeÆaeb ænâ,
sîsenū tari-e, tare-e, mâpa tsî mâÆae
hâde ūhâ æâde, tsî sîsenū tsoatsoas tsî
supu Åamsa, aiÆgause
ÆAri (mâÆae) i ge goro Åapi tsîb ge
kai ¸khôaba (tare-e) sida(tari-e)
æhanab ænâ (mâpa) go hâ.
XRAT 3
ÆAru ta garu daob ænâ i ge go Åapi
tsîn ge ti saran go Åâ. Tita ge ækhaib
xa go ækhōhe Ænā-amaga Ågamsa
Ægam-i Åkha go Æāsen. Ega ta ge
Åaes amægâ ¸nû tsî ti ¸khanisa goro
khomai.
khomaisaon, xoaxoas, Åōgu tsî
mîdiÆuib disa ¸hanuse xoas æaroma
īgeÆaeb ænâ supu ¸gai¸ams,
¸hôaæurus (ækhaib/Æaeb), Åhuruaon, tsî tsoatsoas, Æaegub tsî Åams
hâna ūhâse, sîsenū 6 tamas ka io
ænāsa supu ¸âibasengu tsî æamÆaresa
¸âibasenga
 xoa supu ÅgauÅgaude ūhâ tamas ka
io ¸hauxoasa Ågaipetsanade,
aiÆgause
xoa Ågaipetsanasa Åonsa sîsenū tsî:
Adam
Anusa khoeb
Dāmâi rab
Anina Ånam
Mîmâis dīÅoaÅoa-aob
 xoa ¸âi-oadi/¸âihōdi aitsamab di ¸antsî-hōæâdi tamas ka io Ænâuts gen
dide supu īgeÆaeb ænâ, sîsenū tari-e,
tare-e, mâpa, mâÆae, tare-i æaroma
tsî mâti hâde ūhâ æâde, sîsenū
tsoatsoas, Æaegub tsî Åamsa,
aiÆgause
41
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
 xoa ama xoaægāægāde sîsenū 4-5
supu ¸âibasenga
- xoaægāægā Æî-aitsamas, ¸ansa
khoen, xamarin tsî xūna nēÆaeb ænâ
aiÆg.
Tita ge a Dantago. Tita ge a hû
kurixa. Tita ge gaxu ¸nū Åûna ūhâ.
Tita ge mâ-i tsî Ægan-e a Ånamsa.
supu ¸âibasengu tsî æamÆaresa
¸âibasenga
- xoaægāægā Æî-aitsamas, ¸ansa khoen,
xamarin tsî xūna nēÆaeb ænâ aiÆg.
Ti Ænaos ge ænubu tsî îxa sorosa
ūhâ. ÆÎs ge sarana ænaba tsî ra
Æamaxū. ÆÎs ge tita kaise a Ånam.
ÆÎs ge ti ægâi Åhōsasa.
ÆAri (mâÆae) i ge goro Åapi tsîb
ge kai ¸khôaba (tare-e) sida(tari-e)
æhanab ænâ (mâpa) go hâ. ÆGammi
ge omsa go Åoa (tare-i æaroma) tsî
da ge xūna ū tsî (mâti) go doe.
supu ¸âibasengu tsî æamÆaresa
¸âibasenga tsî sîsenū xoa¸ams
¸âibasenna
- xoaægāægā khoen, xūn, xamarin tsî
ækhaiga nēÆaeb ænâ, aiÆg. ÅGaeb
ge îxa tsî kai Ågurub Namibiab diba.
ÆÎb ge Åhai, ¸gama tsî ¸nū Åûba ūhâ.
Ais âb ge ¸nū tsî a æuri. ÅGaeb ge
Åguri ænāsa Æaeba ra hâma. ÅGaeb
ge ¸nīsasib saos ase ra ægawaÅîhe.
ÆÎb ge Namibiab saoÆnâudi di
Åguis ai mâ.
 xoa supu xoaægāægāde xūn ra
sîsenÅgausa Ægaus æaroma sîsenū
3sa xu 4s kōse hâ supu ¸âibasenga
- sîsenū supu nēÆaeba, aiÆg.
Ti popis ge Æâb aits ga tsâÅkhā o
ra ā. ÆÎs ge ænâ ra mûra ūhâ.
Mûrats ga tsâÅkhā os ge ra Æom.
ÅNūkha ge Ågaisase ra dāmai.
sîsenÅgausa Ægaus æaroma sîsenū
4sa xu 5s kōse hâ supu tsî æamÆaresa
¸âibasenga
- īsigu Åkha tamas ka io īsigu ose
- sîsenū nēÆaeba, aiÆg.
Ti Æaeægôas ge ¸nauÅkhā si ta ka o
Ågui ra ægû. ÆÎs di bateris ge ra
¸khawu. Tita ge Æaeægôas ose a hâ
Æoa tsî ra Åaesen. Baterisa ta ga
ækhōækhuni o ta ge Æaeba ūhâ.
supu Åamsa, aiÆgause
Axagu (tari-e) ge ¸aiægaisa(tare-e)
daob ænâ nēsi (mâÆae) ra
Åhurutsoatsoa.
ÅGaugu xoas digu
aiægûs ...
sîsenÅgausa Ægaus æaroma sîsenū 5
tamas ka io ænāsa supu tsî
- diaxramgu Åkha tamas ka io
diaxramgu ose
- sîsenū nēÆaeba
42
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
ÅGaugu xoas digu
aiægûs ...
XRAT 1
XRAT 2

xoa supu dīÅgauga mâtits xū-e nî
dīsa ¸ans ægao
- Ægui¸amde wekheb æaroma mās
tamas ka io xū-i ra dīhe Ågaub
sîsenūs nēÆaeb dis Åkha, aiÆgause
mâtits xū-e nî dī Ågaus: Nēb ge
Ågaub ÆâÆawab ra sîsenna.
(Xoamâi ¸hanu saoguba)
 xoa supu dîde ¸ansa hōs æaroma
sîsenū tari-e, tare-e, mâÆae tsî tare-i
æaroma
- sîsenū nēÆaeba use the simple
present tense, aiÆgause Mâti Åon hâ
ariba? Tare-i æaromab ti a
Åon¸gaisa? Tari-e ra ¸ûma bi?
MâÆaeb ra Æom?
- Nēb ge Ågaub ækhomsats ra ¸gāba:
1. Khao āsa æhūb ænâ.
2. ¸Gā ækhomsa æhūb ænâ tsî
æhūb Åkha tsoro¸gan.
3. ..
 xoa supu dîde ¸ansa hōs æaroma
sîsenū tari-e, tare-e, mâÆae tsî tare-i
æaroma
- sîsenū nēÆaeba sîsenū nēÆaeba
aiÆgause, Tarenats skoli khaoægâ
ra dī? Tare-i æaromats Æî-e ra dī?
Tarin Åkhats ra Åhuru? MâÆaeb ai
du æuis ¸ûsa ra ¸û?
XRAT 3

xoa dīÅgauga mâtits xū-e nî dīsa ¸ans
ægao
- dīÅgaugu Åhuru-i, sâiÅgaub tamas
ka io æharodi saohe nîse idi sîsenūs
nēÆaeb dis Åkha, aiÆgause Nēti i ge
ra hā ækhoabats ga ÅgamÅgamo.
(Xoakhâi ¸hâbasa xūna, xoa ænubu
dīÅgauba ¸hanu saogub æharodi ænâ,
ænurib tsî ÅamÅams mîs)
- dīÅgauÆgau mâtits tsamperesa nî
amsa: (Mā tsamperes di Åonsa,
xoamâi ¸hâbasa xūna tsî æharodi ænâ
xoa dīÅgauba)

xoa supu dîænâÆgamÆares dîde
¸ansa hōs æaroma sîsenū tari-e, taree, mâÆae, mâpa tsî mâti
- sîsenū nēÆaeba aiÆgause, Mâ ænôa
¸ûna Ægâus tawa ra sâuhe? Mâ
Ågagu ænâ i ra sâuhe? Tare-i
æaroman ¸ûna ra sâuhe? Tari-e ra
sâu? MâÆaets sâusa ¸ûna ra sîsenū?
43
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
ÅGaugu xoas digu
aiægûs ...
XRAT 1
XRAT 2

-
 xoa kartdi tsî supu Ækhau¸uide
- ænaetsē kartdi, Ægûdi/Ægûgu tsēs
kartdi, gangans kartdi tsî Ækhau¸uis
kartdi Æaxasina æoa
- sîsenū ¸hanu Æaega
(nēÆaeb,īgeÆaeb, īgoÆaeb tsî
ægoaxa Æaeb)
DīÅgaub xoasîsenna
ægâiægâiænâs æaroma

-
-
XRAT 3
xoa supu ænurina mû¸gāÅgaub tsî
 xoa ænurina mû¸gāÅgaub tsî
sîsenū nēÆaeba, aiÆgause Tita ge
- sîsenū nēÆaeba, aiÆgause Tita ge ra
(Namibiab) xa ægâibahe (ti æhūb a)
¸âi (¸gui Æaeba da Åhurus æaroma
amaga.
¸hâba hâsa) tita ra ¸âi ob ge Æaeba
kaise a ænubu māsa marisa Ånûgubas
æaroma.
xoa kartdi tsî supu Ækhau¸uide
 xoa kartdi tsî supu Ækhau¸uide
ænaetsē kartdi, Ægûdi/Ægûgu tsēs
- ænaetsē kartdi, Ægûdi/Ægûgu tsēs
sîsenū ¸hanu Æaega
- sîsenū ¸hanu Æaega
ægoaxa Æaeb)
ægoaxa Æaeb)
 xoa khoexaænâ sî¸khanisa,
datoms/Ækhâbtsēs, ¸gae¸gui¸gās,
ænāmab, ÅamÅams tsî Åons Åkha
- hōæâ ækharaga khoen Æînats ra
xoabana, aiÆgause, Åhōsa-i,
Ægauænâ-ao-i, Ægû-i, skoldana-i
- sîsenū ¸hanu Æaega (nēÆaeb,
īgeÆaeb, īgoÆaeb tsî ægoaxa Æaeb)
ÅGôan ge nî dīÅgau-e sao Æîn xoasîsenna ægâiægâiænâs æaroma
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
 xoa æamku tsî khomaihe Ækhāse
dītoasa æâna xoas ægûÅgauba sîsenū
tsî, aiÆgause
tsî, aiÆgause
- æhoa¸am īsigu, ¸âiÅgaun tsî
- æhoa¸am īsigu, ¸âiÅgaun tsî
æhoa¸amækhaide ægubis di Åhōsan tsî
æhoa¸amækhaide ægubis di Åhōsan
ÆKhāsigu
tsî, aiÆgause
- sîsenū nē xoas-aiæâs dīÅgauga ¸ansa
Æîs xats nî xoa ¸gai¸ams xa
44
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
Ægauænâ-ao-i Åkha xoas æaroma
tsî Ægauænâ-ao-i Åkha xoas æaroma
- xoa xoaæâ-e
- xoa xoaæâ-e
- Ækhawa-khomai tsî Åaro mîde
¸âibasensa ÅgaiÅgais æaroma
- mûæā tsî dī-ūnu xū¸uisa kaixoamûdi
tsî Åamsaodi tsî Ånî xoamû¸gais
dīsāde
- Ågoragu xoasa æâde ægubis Ågôan
Åkha
- Ækhawa-khomai tsî Åaro tsî/tamas
ka io Åaro mîde ¸âibasensa
ÅgaiÅgais æaroma
- mûæā tsî dī-ūnu Ånî khomaisaon,
gowa¸ans tsî xoamû¸gai dīsāna
mîdiÆuib ¸khanidi tsî
ÆkhāÆkhāænā-oms ænâ hâ Ægâisa
xūna sîsenūs Åkha
- Ågoragu xoasa æâde ægubis Ågôan
Åkha
XRAT 3
ÅhaoÅhaos æaroma, aiÆgause
Ågoragu ¸âiÅgauga sa ægubis Ågôan
Åkha tsî Ågora¸gā ¸hanuse ¸âiÅgaugu
tsî ¸ans tsîna xoatsotsoas aiæâ
- xoa xoaæâ-e, Æhûi mâti ī Ågaub ænâs
æâsa nî hâsa ¸âibasens xoabahes ras
Åkha nî Ågause, aiÆgause
tsē¸khani xoa¸gāænâs, sî¸khanis,
¸ûsâisaogub
- ækhōækhuni, Åaro tsî/ tamas ka io
Ækhawa dawaænâ mîdi tsî/tamas ka
io ¸âibasenga
- Ækhawa dawaænâ saogub ¸âiÅgaugu
tamas ka io amab diga ¸âibasens nî
ægāsase ¸oaxaga
- mûæā tsî dī-ūnu ænāsa khomaisaon,
gowa¸ans tsî xoamû¸gai dīsana
sîsenū mîdiÆuib ¸khanidi tsî Ånî
æurude
- æhoa¸am aitsamab di tsî naun
xoasîsenga ænuriba hō-oa tamas ka io
ænuriba mās æaroma
45
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
GOWAB æAMÆAREÅGAUGU, GOWA¸ANS TSÎ SÎSENŪHE RA GOWAB
Kaixoamûdi tsî
khomaisaon
ÅGôan ge nî sîsenū kaixoamûdi tsî khomaisaona ¸hanuse xoasîsenni ænâ
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
 kaixoamûs Åkha tsoatsoa ¸guro mîs
¸âibasenni disa tsî Åondi khoen tsî
gaigaiÅgurun dide aiÆgause,
gaigaiÅgurun,wekheb tsēdi Åondi,
Oms ge a ¸khariro.
kurib Ækhâgu Åondi tsî ¸khanis
Ti Åons ge Anna.
Åons di ¸guro mîs, aiÆgause Mamas
Māhetago tib ge ti donkiba Åon hâ.
di oms.
Markub di aris Åons ge a Spoti.
 sîsenū Åamsaosa ¸âibasenni Åams ai
ÆKhāsigu
gaigaiÅgurun,wekheb tsēdi Åondi,
kurib Ækhâgu Åondi tsî ¸khanis Åons
di ¸guro mîs tsî dana mîdi ¸khanidi
Åondi ænâ hâdi, Åō-aisa tsēdi tsî
sâtsēdi/kaitsēdi (æKhūbænaes),
¸khariæādi, kaiæādi tsî æhūgu, Åons
tsoatsoas xoamûde khoen di Åondi
ænâ, tsî æhūÆîsis tsî gowagu,
aiÆgause NamibiaÆî, Zambiab,
Khoekhoegowab, Hurigowab
¸Âis ænâ ūhâ re : kurikamagu di Åondi
ge kaixoamûs Åkha xoahe tama hâ,
aiÆgause
soreb/Ækhunab, haiækharub, saob,
Æhaob
¸Âis ænâ ūhâ re : kurikamagu di Åondi
ge kaixoamûs Åkha xoahe tama hâ,
aiÆgause
soreb/Ækhunab, haiækharub, saob,
Æhaob
tsî dîsaoba dîs Åams ai
tsî dîsaoba dîs Åams ai, tsî
¸gai¸uisaoba tsâsiba Ægaus æaroma
46
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
Kaixoamûn tsî khomaisaon
aiægûs ...
Mîænôan
XRAT 1
XRAT 2
 sîsenū Åomsaosa saogu ra xūna
Ågoras æaroma, aiÆgause
Tita ge arib, Åhôas, durus tsî anisa
go mû.
XRAT 3
 sîsenū Åomsaosa saogu ra xūna
Ågoras æaroma, aiÆgause
Tita ge arib, Åhôas, durus tsî anis
tsîna go mû.
ÅGôan ge nî mûæā, ¸gaiÅon tsî sîsenū ækharaga mîænôana ¸hanuse æhoas, khomais tsî xoas ænâ
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
 sîsenū hoaænâ-aixa tsî ¸hunuma
 mûæā, ¸gaiÅon tsî sîsenū hoaænâ mûæā, ¸gaiÅon tsî sîsenū ægôahe
Åonmîde aiÆgause
aixa tsî ¸hunuma Åonmîde aiÆgause
Ækhā tsî ægôaheÆoasa Åonmîdi, tsî
- hoaænâ-aixa Åonmîdi: ænaob,
- hoaænâ-aixa Åonmîdi: ænaob,
ÅhaoÅhaosa Åonmîdi, aiÆgause
¸khanis, daos, Æharos
¸khanis, daos, Æharos
- ægôahe Ækhā Åonmîdi: ¸khanin,
xoaxurun, mû¸uidaodi
- ¸hunuma Åonmîdi: Anitas, Thomab,
- ¸hunuma Åonmîdi: Anitas, Thomab,
- ægôaheÆoasa Åonmîdi: Ægam-i, ¸ōÅAeÆgams, Tsaraxa-aibes,
ÅAeÆgams, Tsaraxa-aibes,
i, mel-i, Åûn
¸Khoandawes
¸Khoandawes
ÅhaoÅhaosa Åonmîdi: ¸nuwis
(nē æharib ais ge ‘Åonmîs’ ti hâ mîsa
khoen,
Åhaes goman
¸âio¸amse Ågui ra ÆkhāÆkhāsenhe)
 sîsenū Åonmî¸nûÆkhaede
tita, sats, sas, sada, sadu, Æîb, Æîs,
Æîn
Æîn, Æî-i, saro, sakhom, sim, sam,
sase,sage
(tares a Åonmî¸nûÆkhae ækhaisa
¸ans ge nē æharib ai ¸hâbasa tama hâ)
¸ans ge nē æharib ai ¸âio¸amse ra ī)
Æîn, Æî-i, saro, sakhom, sim, sam,
sase, sage,sida, sakho, saso, sago
¸ans ge nē æharib ai ¸âio¸amse ra ī)
47
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
Mîænôan aiægûs ...
XRAT 1
XRAT 2
 sîsenū ūhâÅgaub Åonmî¸nûÆkhaede
ti, sa,
Ti xoaxurub.
Sa ¸khanis ge a æam.
 sîsenū ūhâÅgaub Åonmî¸nûÆkhaede
ti, sa, dadab di, Saras di
Dadab di autob ge a kai.
Saras di ægâsab ge a ga-ai.
(tares a ūhâÅgau ækhaisa ¸ans ge nē
æharib ai ¸hâbasa tama hâ)
XRAT 3
 sîsenū ūhâÅgaub
Åonmî¸nûÆkhaede
ti, sa, mamas di, saro di, Æîb di
Mamas di xoaæommi ge kaise a
æamku.
Saro di rokhoede Ænāde?
ÆÎb di kharob ge nēba.
 sîsenū sîsenmîde
aiÆgause: ā, ¸nû, mâ, Ænae, æau
(tares a sîsenmî ækhaisa ¸ans ge nē
 sîsenū supu hâÅgaubede, aiÆgause
ænâ, xōÅkhā, Æaegu, ænaga,
Ågapise/Ågapiga, Ænāti tsî Ænāti
AiÆgause
SkolÆgarub ænâ hâ ¸khanis ge.
Tita ge Tinas xōÅkhā ra ¸nû.
 mûæā, ¸gaiÅon tsî sîsenū sîsenmîde
dīhe ra xū-e ra Ægau mîdi ase,
aiÆgause:
xoa, khomai, ¸nau, ækhoe, khâi
 mûæā, ¸gaiÅon tsî sîsenū sîsenmîde
dīhe ra xū-e ra Ægau mîdi ase,
aiÆgause: ækham, ¸nā, au, ¸û, uri
 sîsenū supu hâÅgaubede,aiÆgause
ai, Æaegu, Ågaise, ¸amai, ægâb ai,
AiÆgause
Tab ai Ægoe ¸khaniba mā te re!
Daos ægâbai mâ Ånapus ge.
 sîsenū supu hâÅgaubede, aiÆgause
ai, Æaegu, Ågaise, ¸amai/¸amænâ,
ægâb ai, Ænāti tsî Ænāti
AiÆgause
Hais ¸amænâ Æoe Åaeb ge a kai.
Tā khoeb ægâbai mâ!
(tares a hâÅgaube ækhaisa ¸ans ge nē
æharib ai ¸âio¸amse ra ī)
48
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
Mîænôan ra aiægû …
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
 sîsenū supu ÅonmîÅarode aiÆgause,
kai khoeb, îxa Åhôas, æamku
xoaæommi, ¸nū ¸khanis, Ækhoaxa ¸û-i
 sîsenū ÅonmîÅarode mîdi Åonmîsa ra
xoaægāægādi ase, aiÆgause kaira
aumas, ¸khî Ågôaros, ka-ai axab
- sîsenū ÅgoweÅnōs æharode
aiÆgause, kai/hoara xa kai/hoadi xa a
kai, ¸khariro/hoakha xa
¸khariro/hoagu xa a ¸khariro
 sîsenū ÅonmîÅarode ¸hanuse
 ¸an¸ui, ¸gaiÅon tsî sîsenū
ÅonmîÅarode mîdi Åonmîsa ra
xoaægāægādi ase, aiÆgause,
¸gabasa gomas ge go Æō, æâsa arib
ge khoesa go nâ
aiÆgause, kai/hoara xa kai/hoadi xa
a kai, ¸khariro/hoakha xa
 sîsenū ÅonmîÅarode ¸hanuse
aiÆgause, kai/hoara xa kai/hoadi xa a
kai, ¸khariro/hoakha xa
(tares a’ ÅonmîÅaro’ ækhaisa ¸ans ge
nē æharib ai ¸hâbasa tama hâ)
(tares a ÅonmîÅaro ækhaisa ¸ans ge
nē æharib ai ¸âio¸amse ra ī)
 sîsenū Åaromîde mîdi sîsenmîde ra
mîægāægādi ase, aiÆgause, ægarise
ækhoe, îxase Ænae, æamkuse xoa,
Ækhoaxase Ægam
(tares a ‘Åaromî’ ækhaisa ¸ans ge nē
NēÆaeb tsî īgeÆaegu
ÅGôan ge ¸hanuse æhoa tsî nî xoa supu nēÆaeb tsî īgeÆaegu ænâ
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
 dawa Æaemîde nēÆaeba xu īgoÆaeb
Æga, aiÆg.
Khoes ge ra khomai. (nēÆaeb)
Khoes ge go/goro khomai. (īgoÆaeb)
 dawa Æaemîde nēÆaeba xu īgoÆaeb
Æga, aiÆg.
Sise ge sarana ra Æā.(nēÆaeb)
Sise ge sarana go/goro Æā.
(īgoÆaeb)
ÆKhāsigu
 dawa Æaemîde nēÆaeba xu
īgoÆaeb Æga, aiÆg.
Sise ge sarana ra Æā.(nēÆaeb)
Sise ge sarana go/goro Æā.
(īgoÆaeb)
49
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
NēÆaeb tsî īgeÆaegu …
aiægû

NēÆaeb … aiægû
ÆKhāÆkhāÆgūbas
ÅGôan ge ¸hanuse æhoa tsî nî xoa nēÆaeb tsî īgeÆaegu ænâ Learners will speak and write correctly using the present
continuous tense (nēsi ra ī tamas ka io nēsi ī tama xū-e)
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
Dawa nēÆaeba īgeÆaeb Æga aiÆg.
ÆGauænâ-aos ge ra khomai.
ÆGauænâ-aos ge ge khomai.
ÆGauænâ-aos ge gere khomai.
 sîsenū Ænaetisa sîsenmîde
xoaægāægās nēsi ra ī tamas ka io nēsi
ī tama xū-e aiÆgause
Tita ge ra xoa (nēsi). Tita ge xoa tama
hâ (nēsi).
Hā nî Æaeb/æGoaxa Æaeb
 sîsenū Ænaetisa sîsenmîde ægoaxa
Æaeb ænâ nî ī xū-e xoaægāægās
æaroma, aiÆgause
 Dawa nēÆaeba īgeÆaeb Æga aiÆg.
Axagu tsî Ågôadi tsîn ge ra ¸nāÅhû.
Axagu tsî Ågôadi tsîn ge ge ¸nāÅhû.
Axagu tsî Ågôadi tsîn ge gere ¸nāÅhû.
XRAT 3
xoaægāægās nēsi ra ī tamas ka io nēsi
ī tama xū-e aiÆgause
Îarob ge ra ā(nēsi).
Æîb ge Æom tama hâ (nēsi).
æaroma, aiÆgause

Dawa nēÆaeba īgeÆaeb Æga
aiÆg.
Sida ge tsēs hoasa Ægam-e xuri tsî
Åaena ra Åaere.
Åaena ge Åaere.
Åaena gere Åaere.
xoaægāægās nēsi ra ī tamas ka io
nēsi ī tama xū-e aiÆgause
Saras ge Æîs skolsîsen-e dī tama
hâ(nēsi). ÆÎs ge ra Åhuru (nēsi).
æaroma, aiÆgause
ÅGôan ge ¸hanuse æhoa tsî nî xoa hā nî Æaeb ænâ
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
 sîsenū ¸ansa sîsenmîde tsî ægoaxa
Æaeb ænâ nî ī xūna xoaægāægā
aiÆgause,
aiÆgause,
aiÆgause,
50
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
¸Âibasenga ¸nuwis, ūæoasa
taninsenÅgaun tsî
Ægaragu
XRAT 1
XRAT 2
Tita ge ÅAnes Æga ÆkhâbÅunis ai nî
ī. Tita ge ÅAnes Æga ÆkhâbÅunis ai
ī tide.
 æhoa tamas ka io xoa ‘tsēkorobe
¸hôas ænâ’ xū-i hîa nî ī-i xa, aiÆgause
ÆAri ta ge tita nî ¸aiægaisa sī Åhuru.
Dadab ge Æari nî oaÅkhī. Dadab ge
Æari oaÅkhī tide.
¸hôas ænâ’ xū-i hîa nî ī-i xa, aiÆgause
 ÆAri ta ge tita nî …
XRAT 3
Sida ge Mantaxtsēs ai skolsarana sī
nî Æama. Sida ge Mantaxtsēs ai
skolsarana sī Æama tide.
¸hôas ænâ’ xū-i hîa nî ī-i xa,
aiÆgause
 ÆAri ta ge tita nî …
ÅGôan ge nî Ænâuæā tsî sîsenū ¸ans ¸âibasenga ¸nuwis, tsî ūæoasa tanisenÅgaun tsî Ægaraga æhoas tsî xoas ænâ
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
 æamÆare supu ¸âibasenga tsî sîsenū
¸âÆae/¸anÆaremîra ‘tsî’ tsî ‘tamas ka
io’, aiÆgause
Ti Åons ge a Axalele tsî tita ge a aore.
Sas ge æuri tamas ka io æam
rokhoesa nî ana.
 æamÆare supu tsî ¸guiænâxa
¸âibasenga sîsenū ¸âÆaremîdi ‘xawe’,
‘amaga’, ækhais æaroma’hâde
¸âibasenga æamÆares ase aiÆgaus,
Tita ge ra skolægû ¸gao xawe ta ge ra
tsû.
Tomib a ti ægâ ækhais æaroma ta ge
go hui bi.
 æamÆare supu tsî ¸guiænâxa
¸âibasenga sîsenū ¸âÆaremîdi ‘ise’,
‘Ænā-amaga’, xuige’hâde ¸âibasenga
æamÆares ase aiÆgaus, aiÆgause
Sida ge mîÅgui tama hâ, ise da nî
ænaris tamas ka io Ægâus tawa
hâsa.
51
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
taninsenÅgaun tsî Ægaragu
aiægûs ...
XRAT 1
 sîsenū sîsenmîs ‘Ækhā’ ti hâsa
Ækhāsib tsî mā-amsa Ægau¸uis ase
aiÆg.
Tita ge popisa kuru Ækhā.
Sa Åasa purukhoebats ge a ana
Ækhā.
 sîsenū Åhaeægôamîde
Åoro, ¸gui/¸auna
Marias ge Åoro marisa ūhâ.
Tita ge ¸gui xūna go khomai.
¸Auna khoen geo ms tawa hâ.
XRAT 2
XRAT 3
 sîsenū sîsenmîs ‘Ækhā’(Ækhāsib tsî
mā-ams) tsî ‘Æoa’(ækhâis) aiÆg.
Saso ge Ækhoaxa khomai¸khanina
Æhûibasen Ækhā(mā-ams). Saso a
khomai Ækhā(Ækhāsib) ækhais
æaroma.
 sîsenū sîsenmîdi ‘Ækhā’, ‘Æoa’ tsî
‘¸gao’ hâde. aiÆg.
Tita ge pere-e am Ækhā. Tita ge
mamas xa huihe tamase aitsama ra
am ¸gao. Mamas ge hoa amūxūn nēsi
a Åkhai tsîta a am Æoa ti ra mî.
Åoro, ¸gui/¸auna, Ånî,
ÅNî khoen Åguin ge go mātarehe.
Åoro, ¸gui/¸auna, Ånî, hoa/hoaraga
Tā hoa khoena ænao.
An hoaraga Ågôana sarana Æā!
52
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
taninsenÅgaun tsî Ægaragu
aiægûs ...
Mîdi Saogub
XRAT 1
XRAT 2
 sîsenū ÅonmîÆgaude
nē, Ænā, nau
- sîsenū ‘nē’ tsî ‘Ænā’ hâra Ågūse hâ
xūn æaroma
Tita ge nē oms xa a ægâibahe. Tita
ge Ænā Æharos xa a îxabahe.
nē, Ænā, nau
xūn æaroma
Tita ge nē oms xa a ægâibahe. Tita ge
Ænā Æharos xa a îxabahe.
- sîsenū ‘nē’ ti hâsa Ågūse hâ xūn
æaroma
Mûts ra nē omsa?
- sîsenū ‘nau’ ti hâsa Ågūse hâ tama
xūn æaroma
Mûts ra nau omsa?
XRAT 3
nē, Ænā, nau
xūn æaroma
Tita ge nē oms xa a ægâibahe. Tita
ge Ænā Æharos xa a îxabahe xawe
nau Æharosa ra ¸hâba.
- sîsenū ‘nau’ ti hâsa Ågūse hâ tama
xūn æaroma
Mûts ra nau omsa?
ÅGôan ge nî khomai tsî xoa xrat-æharib mîde ¸hanuse sîsenūs ¸ans mîdi saogub Ækhāsigu dis Åkha
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
53
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
 Ågora mîde mî-aradi ænâ, aiÆg.
aob (1 mî-aras)
ao/rob(2 mî-arara)
 Ågora mîde mî-aradi ænâ, aiÆg.
Æaru (1 mî-aras)
Æā/sen (2 mî-arara)
ao/re/khoeb (3 mî-aradi)
 Mûæā supu ÆkhāÅōmûmîde (mîdi
Ågui ¸gâi¸uiÅgauba ūhâ, ækharaga
xoaÅgaub tsî ¸âibasens) tsî Æhûi
¸hanuse xoas amke-aibe
Ægae¸hôadi/xoaxoas, ts. Æn. mā/mâ,
mama/mama
 Mûæā supu ÆkhāÅōmûmîde (mîdi
Ågui ¸gâi¸uiÅgauba ūhâ, ækharaga
xoaÅgaub tsî ¸âibasens) tsî Æhûi
¸hanuse xoas amke-aibe
Ægae¸hôadi/xoaxoas, ts. Æn. mā/mâ,
mama/mama
54
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
Mîdi saogub aiægûs ...
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
 Mûæā supu Ækhāxoamûmîde (mîdi
Ågui ¸âibasensa ūhâ, Ågui
xoaÅgaub, ækharaga ¸âibasens) tsî
sîsenū ¸hanuse
aiÆg.
ÆAeb ge ra ækhoe. Axakha ge
Ågaisase ra ækhoe. Axab ænāb ge ra
ækhoe.
 ¸an¸ui supu aoresib tsî taresib mîde
aiÆg.
axab/Ågôas; mamas/dadab;
autab/aumas/; gomas/Ægōb

¸an¸ui supu aoresib tsî taresib mîdi
Åaokhoegusib Åkha ægaeÆaresa
ūhâde aiÆg.
 dadab/mamas; /ægâsab/ægâsas;
omeb/ mikis; Ænaob/Ænaos;
dakaib/makais, Ænāti tsî Ænāti
 ¸â ¸âkhaora ‘-ba’ tsî ‘-sen’ hâra
sîsenmîdi ai, aiÆgause xoaba,
Ænaeba, Æāsen, kōsen, mûsen
 ¸an¸ui tsî ÅhaoÅhao supu
Ækhā¸âibasenmîdi(sinonimdi) tsî
Ækhāxoamûmîdi(antonimdi) tsîna,
aiÆg.
anusa/îxa; hîna/Åhôakao;
dākhui/¸oa/¸haro/æapa (sinonimdi)
¸khariro/kai; kausa/¸gabasa
aiÆg.
 ¸an¸ui supu aoresib tsî taresib mîdi
khoen tsî xamarin Åkha
ægaeÆaresa ūhâde aiÆg.
gaob/gaos; taras/aob; ægariaob/ægari-aos; piris/Ægōb,
anib/anis/ Ænāti tsî Ænāti
 ¸â ¸âkhaora ‘-gu’ tsî ‘-he’ hâra
sîsenmîdi ai, aiÆg. kōgu, augu,
¸nauhe, khôahe, ¸noahe
aiÆg.
55
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
Mîdi saogub aiægûs ...
XRAT 1
XRAT 2
 kuru ÅgamÅnōb ¸ansa Åonmîde
suriba ækhōÅgaras Åkha, aiÆg.
- anib (anikha), aris (arira), khoes
(khoera), Æharos (Æharora)
- axab (axakha), Åhôas (Åhôara),
Ænaosas (Ænaosara), Ægauænâ-aob
(Ægauænâ-aokha), oms (omra),
Åkhunub (Åkhunukha)
 kuru ¸guiÅnōb ¸ansa Åonmîde
xoaxurub (xoaxurugu), Åari-ūdas
(Åari-ūdadi), Æharora (Æharodi),
khoeb (khoegu)
 kuru ¸guiÅnōb ¸ansa Åonmîde suriba
ækhōÅgaras Åkha, aiÆg.
ams (amdi), Ånūb (Ånūkha), ænaob
(ænaogu), Ågôara (Ågôadi)
XRAT 3
 Æguiæā tsî sîsenū supu ¸khoamîde
aiÆg.
mûs ka mû xawes amsa sā hâ, æunis
¸ama ¸nû ¸guis ¸ama ¸nû ti ta ra dī,
æautsigeba ge æaus, kaixūba
Ågaiba? Ægâiæo Ånūba ænôa, ts.
Æn.
- æoms (æomra), haib (haikha), Åuris
(Åurira), mû¸uidaos (mû¸uidaora),
daos (daora), xoa-ai¸gawab (xoaai¸gawakha)
 kuru ¸guiÅnōb ¸ansa Åonmîde suriba
ækhōÅgaras Åkha, aiÆg.
kerkhe-ommi (kerkhe-omgu),
Åaes (Åaedi), skoli (skolgu),
Ægauænâ-aos (Ægauænâ-aodi)
56
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XoaÅgaub dīÅgaugu
XoaÅgaub dīÅgaugu aiægûs
...
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
ÅGôan ge nî xrat-æharib mîde ¸hanuse xoamû¸gai sîsenūs xoaÅgaub dīÅgaugu dis Åkha
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
 sîsenū ækharaga xoamû¸gais
dīÅgauga:
- ÅōÅō: sîsenū ¸ans xoamûs/Åōb
ægaeÆaresa tsî mîde Ågoraæā, Åōga
mîdi Ånî æâgu Åkha ÅhaoÅhao
dīÅgauga:
dīÅgauga:
- Ågora mîde Åōmûs aiæâs tsî Åōmûs
khaoægâs tsî xoamûde ÅhaoÅhaos
tsîn ænâ
tsî mî-aradi ænâ Ågoras tsîna
tsî mî-aradi ænâ Ågoras tsîna
- xoaænâ, xoaÆnâ tsî ¸nuwi mîde
(¸haub Åkha) Åasa mîde xoamû¸gais
æaroma tsî supu ænāsase ra sîsenūhe
mûmahera mîde, aiÆgause ge, tita,
ra, nî mî tsî
æaroma tsî xrat-æharib di ænāsase ra
sîsenūhe mûmahera aiÆgause Ånî,
khaoægâ, gere, mâpa Ænāti tsî Ænāti
- mûnanai mâtis mîsa ra mûsensa:
sîsenū mûnanaits ra īsiga, gaxusib
mîdi dib, mîdi īsigu tsî Åō-aisa
¸anaiækhaide mîdi ænâ aiÆgause ôa
¸khariro mîde kai mîdi ænâ, (daob);
¸gae¸nami Ågam¸gerexa Åōga
(tsarab), ¸guiÅnōb (aogu, haidi)
æaroma tsî xrat-æharib di ænāsase ra
sîsenūhe mûmahera aiÆgause
ækhais æaroma Ænāti tsî Ænāti
¸khariro mîde kai mîdi ænâ, (skol
danas) ; ¸âkhaodi (¸nauhe)
¸khariro mîde kai mîdi ænâ, (aob) ;
(¸ō) ; Ægaraægao Åōmûdi,
ÅgamÅōgu (anib), (daob)
- kuru hāÅaro ra xoamû¸gaisa mîde
¸hanusa Æhûis æaroma, aiÆgause
sis, sos, sūs, ses, sas, Ænāti tsî Ænāti
57
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
- xoa mîde ‘aitsama kurusa’ īsi
mîdiÆuib¸khanidi ænâ
- sîsenū ‘ūts hâ’ xūna
- ÆnaeÆgau ægubis ænâ mâ kartdi tsî
Æâisa xūna æoa
- ¸gan Ægauænâ-aon tsî nau kaikhoen
ai huiba
- sîsenū dīÅgaugu aiÆgause ‘kō, mî
- xoa mîde ‘aitsama kurusa’ īsi
mîdiÆuib¸khanidi ænâ
Æâisa xūna æoa
- ¸gan Ægauænâ-aon tsî nau kaikhoen
ai huiba
ægū-ai/sâu, mûnanai tsî xoa, kō mîde
Åguri mâse ÆkhāÆkhāsensa
Sîsenūs xoaÅgaub Ægaragu
dis
XRAT 3
- sîsenū supu mîdiÆuib¸khanide
Æâisa xūna æoa
- ¸gan Ægauænâ-aon, nau kaikhoen tsî
Åhōsan ai huiba
ÅGôan ge nî xoamû¸gai xrat-æharib mîde ¸hanuse sîsenūs xoaÅgaub Ægaragu dis Åkha
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
ÆKhāsigu
58
ÆKHĀSIB
/æHOA¸AMÆKHAIS
XRAT 1
XRAT 2
XRAT 3
 sîsenū xoaÅgaub Ægaraga ¸hanuse:
 sîsenū xoaÅgaub Ægaraga ¸hanuse:
- gaxu Åōmûdi ge gaxugaxusaoba ra
Ægui¸amhe
ā (dā, mā, sā, ¸nā, ¸hā)
ē (Ågē, nē, bē, æēs)
ī (Åkhī, sī, ¸gī, æī)
ō (ō, æhōs, ¸gōse, ¸ō)
ū (ænūse, Ågū, æūs)
- gaxu Åōmûdi ge gaxugaxusaoba ra
Ægui¸amhe
ā (dā, mā, sā, ¸nā, ¸hā)
ē (Ågē, doebē, æēækhō)
ī (Åī, dī, ¸khī, æī)
ō (dōs, æōs, ¸khōb, ¸ōxa)
ū (ægū, Åkhū, ænūs)
- Ænunuænâbesa Åōmûdi ge
Ænunuænâbesaosa ra Ågawahe
â (dâ, sâ, Æâ, Ægâ, ¸gâ)
î (sî, Ågîxa, hîa)
û (¸nû, mû, hû)
- Ænunuænâbesa Åōmûdi ge
Ænunuænâbesaosa ra Ågawahe
â (Ægâ, dâ, Ækhâb, Ægâ, ¸khâs)
î (dî, mî, hîna)
û (Ågû, æû, æhû)
- Ænunuænâbesa ÅgamÅōb ænâ
Ænunuænâbesaosa ¸guro Åōmûs ai
¸nûi
aiÆg. dôas, Ægôaxa, sâi, Æhûis,
ægâu
- Ænunuænâbesa ÅgamÅōb ænâ
Ænunuænâbesaosa ¸guro Åōmûs ai
¸nûi
aiÆg. gôas, ¸hôaxa, mâi, Ågûis,
ænâu
59
10.
æHaraæâis
¸Gui æharigu ai hâ Ækhāsiga ga hō¸uis æaroma-i ge ækharaga æharaæâis mâsiga a ¸hâbasa ¸Am
¸amæharib ai îts Åoasa mâi-aiæâs ÆkhāÆkhāsenao-i aiægûs tsî sīænâdi disa hō. Garu-a æHaraæâis
ge nî ægāsa, supu tsî dīhōhe Ækhā, tsî Åoasase ægaoægaosa i Ågôa-i ai æammaisa ægaoægaogu tsî
sîsen¸uib Åkha.
ÆKhāÆkhā¸gaekhâib ænâ hâ Ækhāsigu ge ra mâi-aiæâ Ænâuæāgu tsî Ækhāsigu ÆkhāÆkhāsenaon nî
sīænâse igu, tsî nî æharaæâihese iga. Nausas ¸âiænâÆguis nē ÆkhāÆkhā¸gaekhâib disa
ÆkhāÆkhāsens ai a ægaoægaosa tsî æharaæâis ai ægaoægaosa tama xawe.
10.1
æHaraæâis ÆGūbadi
¸Âibasens Garu-a æharaæâis dis ge ¸gom¸gomsa tsî ama īsib ÆkhāÆkhāsenao-i aiægûs diba hōsa
Ækhāsiga sīænâs ænâ. Nē ¸ans ge nî sîsenūhe ÆkhāÆkhāsenaona ¸an¸ans Æîn di Ågaisa tsî ¸khawusa
ækhaide Ægau¸uis æaroma, mâpan ægâise ra dīs tsî tare-i æaromas asa, tsî mâpan Ågaisase nî dītsâsa,
mâti tsî tare-i æaroma. ÆGûn ge Æaeba xu Æaeb Æga nî ¸an¸anhe skoli raporti ænâ-ū Æîn Ågôan di
aiægûs xa. ÆÎn ge nî ¸gao¸gaoænâhe în sīænâhe ra ægâiægâba mādawa-am tsî Æîn Ågôan
ÆkhāÆkhāsensa ¸khâænâ.
Garu-a æharaæâis ge Ægauænâ-aon tsîna ra hui Æîn di Ægauænâsa ægâiægâiænâs ænâ tsî
ÆkhāÆkhāsenaona ægâi ÆkhāÆkhāsens ¸an-tsî-hōæâsa māsa. ¸Âis ge æharaæâis ÆkhāÆkhās dis
æaroma nî dīhe tsî tā ÆkhāÆkhāsensa æharaæâis ai hâ. æHaraæâis ra dībahes ge ¸gom¸gomsa īsib
Ågôa-i diba hōsa Æî-i sīænâdi Ækhāsigu didi ænâ nēs Åkha huiænâhe hâse aiæâ hâ
Ægauænâs/ÆkhāÆkhāsensa, mā ÆkhāÆkhāsens huiænâde tsî Ånō aitsamab di ÆkhāÆkhās Ågauga.
10.2
æHaraæâis di dīÅgaugu (æharaæâiænôadi)
ÆAposase ÅaweÆguisa tama hâ æHaraæâis dīÅgaugu
ÆGauænâ-ao-i ge nî æharaæâi mâtikō ægâise i go mâ ÆkhāÆkhāsenao-i hoa-e Ækhāsigu hîa ¸Guro
Gowab (Khoekhoegowab) ÆkhāÆkhāæâb ænâ xoaægāægāsaga a sīænâ ækhaisa, tsî nēsa xu nî mû¸an
Ækhā mâ hoaænâ-aixa aiægûsa i go ÆkhāÆkhāsenao-e a sīænâsa. Kai amses ge nēsa Æaposa tama hâ
Ågaub ai a dīhe Ækhā daoÆgausa mûæharadi mâ ÅguiÅguibe Ågôa-i hoa-i aiægûs hîa
ÆkhāÆkhāsens tsî æâisens di mâsigu ænâ khomain ra xūn, xoas, Ænâu¸harugus, tsî Æîn di hoaænâaixa Æhaos ænâ-ū.
æKharaga Æaposase ÅaweÆguisa tama hâ æharaæâis dīÅgaugu ge nî sîsenūhe, aiÆgause ôaænâs
Ægui¸amdi, mûæharas dīÅgaugu, ÅaweÆguisa tama hâ dîn, æhoaÆaredi tsî Æîænāpe mûæharagus,
aiÆgause. æHaraæâis ge ¸âisa nî ¸nûi ægaoægao Ækhāsigu ai tsî nî ægaeÆaresa æâubasendi mâ
æhoa¸amækhais didi Åkha tsî a ækhō¸gā Ækhā Åguri ra dīhe, ÅgamÅgamse tsî ænandi ænâ Æaxasina.
Mâ æharos ÆkhāÆkhāsens dīÅgaub dis hoas ænâ-i ge Ægauænâ-ao-e Æawosasiba nî ūhâ Ågôan
ægaoægao Ækhāsiga ra sīænâsa.
ÆAposase ÅaweÆguisa æHaraæâis dīÅgaugu
Nēs ækhō¸gā hân ge æharaæâis Ågauga ¸gaekhâisa, aiÆgause ænubu dîæâdi, ænubu æâitsâdi,
amke-aibe æâitsâdi tsî Ægui¸am¸hawegu tsîna. ÆGui¸am¸hawegu ge kai huib ase ī tsî xoaai¸gawab tamas ka io ¸hawe-i ais tsîna dīhe Ækhā. Kaise i ge a ¸hâbasa Ægauænâ-aon nî
Ågôana æharaæâisa Ænāti ÅaweÆgui tsî saoguba æoa Ægui¸uisa tsî ægôaga 6 xrat æharigu
ai māsa. Sîsenūs ÅaweÆguisa xoasa tsî amke-aibe æâitsâdi dis ge kaise Åoro ægôab di Ækhāsigu
Åguiga nî æâi tsî Ænā-amaga kai ÆkhāÆkhās di Æaeba ækhō¸gā tide. æNubu Æaeb ænâ nî dītoahe
ænubu æâitsâdi ge ¸Guro Gowab (Khoekhoegowab) ÆkhāÆhās Æaeb ænâ nî dīhe tsî Ænaetisa
ÆkhāÆkhāsens Æaxasi-i gowab di-i ase nî ægawaÅîhe.
60
10.3
Xratga mās æHarigu
ÆKhāÆkhāsenao-i di ægâiægâba sīænâs di æharib æGaoægao ÆKhāsigu, ¸Guro Gowab
(Khoekhoegowab) ÆkhāÆkhā¸gaekhâib Åkha ægaeÆaresase, xoamûdi xratgu ænâ ra Ægau¸uihe.
Xoamû xratgu ga māheo, o-i ge kaise a ¸hâ¸hâsa Æîgu nî amabe sīænâs æharib ÆkhāÆkhāsenao-i dib
Ækhāsigu Åkha ægaeÆaresase Ægausa. Xratdi 1sa xu 3s kōse hâdi ænâ gu ge xoamû xratga ænaniægôab Åkha ægaeÆaresase ra dīhe. æGaeÆares māhe go xratgu tsî Ækhāsigu Æaegu hâs ge sao rase
a Ægausa.
Xratgu
% gu
æGôab
(Gr. 1-12)
ÆKhāsigu Xoaægāægās
Sīænâ hâ Ækhāsiga kaise ¸oa¸amsase. ÆKhāÆkhāsenao-i ge a
¸oa¸amsa hoa æharigu Ækhāsigu digu ænâ.
A
80%+
B
70-79%
C
60-69%
Sīænâ hâ Ækhāsiga ægâise. ÆKhāÆkhāsenao-i ge sīænâ hâ
Ækhāsiga ¸khî¸khîsase ¸ansa tama mâsigu tsî ækhaigu ænâ.
D
50-59%
Sīænâ hâ Ækhāsiga ¸khî¸khîsase. ÆKhāÆkhāsenao-i di sīænâs
ge ra Ågau ÆaeguÅnōb ¸gaoÅkhādi Åkha. ÆKhāÆkhāsenao-i
ge Ånî æâgu ænâ huiænâ ra Ægauænâsa a ¸hâba Ækhā.
E
40-49%
Sīænâ hâ Æîb a Åoro ægôab di Ækhāsiga Ækhāsiba ūhâse
ægawaÅîhes æaroma . ÆKhāÆkhāsenao-i ge Ånîsi hoa
Ækhāsiga sīænâ tama hâ, xawes ge Æî-i sīænâsa ¸âuÅoa hâ tsî
ækharuÅkhā hâ Æîb a Åoro Ækhāsib di æhariba.
ÆKhāÆkhāsenao-i ge ænāsa æâgu ænâ huiænâ ra Ægauænâsa
¸hâba hâ.
U
0-39%
Xrata māhe Æoa. ÆKhāÆkhāsenao-i ge sīænâ tama hâ Æîb a
Åoro ægôab di Ækhāsiga, ¸âuÅoa hâ huiænâs Ægauænâ-ao-i dis
tsîn Åkha. ÆKhāÆkhāsenao-i ge ænauaænoexase huiænâ ra
Ægauænâsa ¸hâba hâ.
Sīænâ hâ Ækhāsiga kaise ægâise. !Gao!gao ÆKhƒsiga ¸oa¸amsase.
ÆKhƒÆkhƒsenao-i ge Ågapi Ækhƒsiba !nƒsa dana !khaidi Ækhƒsib
didi !nâ ¡hâ
10.4 æKhōÆaresa DaoÆgaugu Garu-a æHaraæâis æAroma (DaoÆgaugu ge ¸Am
¸Amæharib di æHūænāsi XoaÆgui DaoÆgaub ænâ a hōhe Ækhā).
æHaraæâis ge nî æâ ÆkhāÆkhās tsēkorobe ai¸homis ÅaweÆguib ænâ tsîdi ge ægāsa æharais di
¸gaoÅkhāde nî ¸gaekhâihe. ÆGauænâs Æaeb ænâs tsî ÆkhāÆkhāsenaon Ænaetisa sîsengu Åkha a
Æaxa hîa, Ægauænâ-ao-i ge Æaposase æamÆaresa æharaæâis tsî Æaposase æamÆaresa tama
æharaæâira hoa ækharaga Ækhāsigu ænâ hoa ÆkhāÆkhāæâgu ænâ ra dī. ¸Am ¸Amæharib ænâs ge
æharaæâisa ¸gaekhâisa ¸gaoÅkhādi ai ægaoægaosa. Nēs ge ra ¸âibasen ægôagu tamas ka io xoamûdi
xratgu ga Ågôa-i di æharaæâis sīænâs Ånōba Ægaus æaroma a māhe, os nēsa kaise a ¸hâ¸hâsa ækhaisa
ÆkhāÆkhāsenao-i di ama sīænâs æharib Ækhāsigu diba nî Ægause īsa.
10.4.1 ÆAposase æAmÆaresa Tama Garu-a æHaraæâis
ÆAposase æAmÆaresa tama Garu-a æHaraæâis ge ¸ōrisa æharaæâisa dīs tsî xoamâisa xūn (aiÆgaus
10.4.3 ænâ mās Æga kō) ænâ-ū ra dīhe. Nēs ra ¸âibasens ge, ÆkhāÆkhāsenaon a Åhape
ÆkhāÆkhāsens Æaxasin Åkha hîa-i Ægauænâ-ao-e ÆkhāÆkhāsenaon Åondi¸haweb ai æhara-i go
sīænâdi tamas ka io ænubusina ra saomâisa. Nē ra saomâihe xūn tamas ka io aoÆguigu ge daoÆgaub
ase ī ægoaxa Æaeb ÆkhāÆkhās ai¸homis ænâ, huiænâ Ægauænâs ¸gaoÅkhādi tsî mâtits ÆAposase
61
æAmÆaresa tama Garu-a æHaraæâis æaroma ægôaba nî mās tsîna. ¸Hâbasa tama i ge hâ mâ Ækhāsib
hoab æaromats nî xūna saomâi tamas ka io aoÆguiga māsa - ¸hanu a ti ra ¸âibasen saob(√) Åguib tsîn
ge ¸âuÅoa hâ, Ægaub ra amaga ÆkhāÆkhāsenao-i Ænā Ækhāsiba go sīænâsa. Nausas ge xoamâisa
ÆgauÆgausa a ¸hâbasa ÆkhāÆkhāsenao-i ga ægomsina ūhâ tsî aiæâ hâ huiba nî ¸hâbas karao.
10.4.2 ÆAposase æAmÆaresa Garu-a æHaraæâis
ÆAposase æAmÆaresa Garu-a æHaraæâis ge Ænaetib æoagu danaækhais Åams tamas ka
iob Ånî æâba æharaæâisa nî ¸gaoÅkhās kara Åasa æâb Åkha tsoatsoas aiæâ, o ra dīhe.
ÆGauænâ-aon ge Ånîkhamikō ægôab di ænubu æâide mā Ækhā, aiÆgause xoahe nîse tamas
ka io amke-aibese nî dīhese termains ænâ Ågora¸gāsase. Nēn æaroman ge ægôaga ra mā 6
xrat æharigu æoagu (mû 10.4.3).
ÆNā ¸gui æharaæâidi hîa ra termains ænâ dīhede xus ge Ågui Æaposase æamÆaresa æharaæâis
Åguisa ra xoa¸gāhe. Nē æharaæâis ge skoli Æaeb ænâ nî dīhe. Nēs ge ra ¸âibasen Åguis ti ra mîhe
¸Am ¸Amæharib Ægauænâs Ågôa-i Xrat 1sa xu 3 kōse hân æaroma-i “æâitsâs wekheb” tamas ka io
“æâitsâs Æaeb Ågora¸gāb” ti hâ xū-e a Åkhaisa.
ÆAposase æamÆaresa æharaæâis ægôagu ge mâ ÆkhāÆkhāæâb hoab æaroma Garu-a æHaraæâis
Xoa¸gāænâs ¸Hawegu ænâ ra xoa¸gāhe. Termains di Åams ai-i ge mâ ÆkhāÆkhāæâb hoab di ægôaba
“Kaiægôab” kolommi ænâ ra xoahe. “ÆAeguÅnōb” ge ægôab “kaigôab”di ægôagu hîa Ånōb di
æharaæâidi Åkha Ågorasaba tsîs ge desimal ægôasa nî Ægauhe, aiÆgause 3.2. ÆNāpa xus ge
“ÆAeguÅnōb” ægôasa ægupuægupuhe tsî Xratsa ra māhe 10.3 ænâ Ægausase.
62
11.
MÎDI SAOGUB
¸ÂIS ÆNÂ ŪHÂ
¸Âibasendi nēpa a māsa di ge mîdi ra nē ÆkhāÆkhā¸gaekhâib !nāmab ænâ ¸âibasen Ågaus
Åkha Ågui a dīxūxa tsî Ånîhâ mâsib ænâ Ækhā ¸âibasensa a ūhâ Æoa
ÆNâus hōæâs
Ænâus Åkha ægaeÆaresa ūhâ tamas ka io Ænâus
ægûÆnâÅgaub Åkha dīxūxa; sîsenni Ågôa-i ¸gaera tsî ¸khûs
dib hîa mûhō, æoe!ā tsî Ænâuæās Ænâûn go xū-i dis
XoamûÅhaoÅhaos
ÅhaoÅhaos Ågam tamas ka io ænāsa xoamûdi dis ægōsase mîdi
tsoatsoas tamas ka io Åams tawa, aiÆgause /st/ tsēs; /oa/ doa;
/Åkh/ Åkhuru; /ts/ sats
ÆKhāsigu
Ånōhesa Ækhāsigu hîa kaise ¸hâ¸hâsase ra ægawaÅîhegu Æguiaisa dīs tamas ka io mîÆguisa æhariba sīænâs ænâ
Garu-a æharaæâis
Ågôa-i aiægûsa Ånōs sîsenni ægubis ænâ i go dib xas tamas ka
io dîÆkhanrodi tsî æâitsâs termains tamas ka io kurib ænân
goro dī sîsenni ¸ama, Ågui kai æâis Åguisa dīs soas ænâ
æGâi¸ūsi
Ågaugu tanisens digu hoaænâ-aixase ¸hanu-ase ūæoahe hâgu
¸Âibasensa dī¸uis
kuru tsî Ænâuæā ¸âibasens xoasa mîn disa
ÅGam¸gerexa Åōb
Ågam xoamûra tamas ka io nam¸naub tsî Åui ÅhūÅōmûs hîa
Ågui Åōba ra ¸nûÆkhaeba ra aiÆgause /Åg/ Ågaeb; /ts/ tsurib;
/æn/ ænō; /kh/ kharob; /kh/ dākhui
ÅGamÅōb
Ågam ækhara mâxōÅkhāgu hâ Åōmûra hîa Ågui Åōba ra
¸nûÆkhaeba ra aiÆgause, /oe/ ækhoe; /ui/ Ægui; /ae/ Åaes;
/oa/ ¸noa; /ôa/ Æôab
æGâæhūb
Æaeb tamas ka io ækhaib Ægae¸hôas/æâ-i gere ÅhuruÆnâb
Hoaæhūbaisi
hoa æhūbaisi æam¸gās tsî omkhâisens ægâiægâiænâsa
texnoloxib tsî Ænâu¸harugus xa æaromahe hâse; Ånî Æaega ra
ÅguiÅguibe æhaoænāsi ¸ūsin di ¸oa!nâs ase ī
ÆGaeÅapes
Ægae¸hôas ra ægûÆnâ Ågaub tamas ka io saogub ænaeækhain
dib, aiÆgause gaxuÆnē¸hôas ænâ
Sîsenænâ¸khanib
¸khanib hîan Ågôana mîde xoamû¸gaisa Æî-aitsama ra
æâisenænâb; Ægauænâ-ao-i ge Æaekorobe kō tsî ¸hanu tamana
ra ¸hanu¸hanu
ÅGapi æharib dîdi
‘mâti’ tamas ka io ‘tare-i æaroma’ dîdi hîa Ågôana ra ¸gaoÅkhā
in ¸âiÅgauga mā tamas ka io Æî-i mû¸gāba Ågoragu xū-i hîa-i
ge Ænâu tamas ka io khomai hâ-i i ai a ægaoægaosase
ÆNaetisase ra sîsenūhe
mûmahe ra mîdi
Ænaetisase ra sîsenūhe mîn hîa ænāsase æân ænâ ra hân tsî
Ænā-amaga Ågôan nî ¸an tsî îganÅges ose nî khomai Ækhān,
aiÆgause ge, mâ, mî, sao, dī, Ænāti tsî Ænāti
63
ÆKhāxoamûmîs
mîdi Åguiti ra xoahe tsî ¸gai¸uihe xawe ækharaga ¸âibasende
ūhâdi, aiÆgauseTita ge ægarob ænâ ¸âuna xoa tsî xoa-ū ta ra
æommi Åkha goro xoasen.
æAm¸gās/ækhō¸gās
hoana ækhō¸gās dīÅgaub
Gowab æamÆareÅgaub
gowa¸ans tsî ¸âibasenæoeæās gowab dis
ÆKhāÆkhāsens ækhō¸gāb
xoasa ækhaidi tarenan Ågôana nî ¸ans tsî dī Ækhās Æîn
Ægauænâs Åam¸oas ase ÆkhāÆkhās Æaeb Åams ai, aiÆgause
¸Am ¸Amæharib Åams ai. ÆKhāÆkhāsens ækhō¸gāb ge ra
xoaæā tarenan Ægauænâ-aona nî ÆkhāÆkhāse is tsî tarenan
Ågôana nî ÆkhāÆkhāsens tsîna
æOaæû hâ dîdi
‘tari-e’, ‘tare-e’ and ‘mâpa’ dîdi hîa Ågôana ra ¸gaoÅkhā supu
æereamde xoasa æân tamas ka io amke-aibe æâna xu māsa
æHoaÅōÅgaub ¸ans
æHoaÅōÅgaub ¸ans ge æhoas Åōgu Åkha Ågui a dīxūxa, xoasa
abetseb xoamûdi tamas ka io Åōgu ose tsî a ¸hâ¸hâsa tsî
¸gom¸gomsa Åhaexū ægôaxa Æaeb khomais ægâiægân disa
ÆNaetisa skolgu
skolgu hîa Ågôan sorosi ænubusina ūhâ taman ¸hâsigu ænâ ra
dīÅoaÅoagu.
ÅŌmûs ai!â tsî Åōmûs tsî
Æîs khaoægâ
Ågora¸gās Åōgu dis Åguimî-araxa mîdi ænâs, aiÆgause
‘dans’ ænâs ge Åōmûs aiæâsa a /d/ tsî Åōmûs khaoægâsa
a /ans/.
ÅŌænomab
Æîb a ¸khariro Åōb mîs dib hîa ¸âibasensa ūhâ Ækhāb,
aiÆgause /ā/ dās ænâ, /oa/ soas ænâ
ÅŌgu
khomaisa ÆkhāÆkhās Ågaub Åōgu hîa di xoamûde ra māba
mûæās dib; ægaeÆares Åōgu tsî saodi Æaegu hâs
ÅŌ¸ans hōæâs
ÆnaeÆgaus khoe-i di Ænâuæās Åōgu Ågaub æhoahe ra mîdi
dib dis. Nēs ækhō¸gā hâs ge ¸an¸uis tsî sîsenūs Åōgu disa tsî
sao ra Æaxasina ækhō¸gā hâ, ÅgauÅgaus, mî-arakhôas, Åōmûs
aiæâs tsî Åōmûs khaoægâs tsî mûæās Åōgu dis tsî ægaeÆares
mîdi Åkha hâs tsîna.
¸Âihō/¸âi-oa
Ægam tamas ka io xoa ¸an-tsî-hōæâs xa
ÆKhawa Ægam
Ækhawa Ægam ¸hôasa ægâ tamas ka iots go khomaitoas
khaoægâ
Aitsama-kōægâs
aitsama kōægâs Ågauba sîsenūs Åkha Æîb ænâ-ūts mîdi tsî
¸âibasenga ra Åaro, Åari¸ui tamas ka io Ækhawa Ænumi-ūnuse,
64
ænāsa khomaisaon tsî gowa¸ans ge ¸hanuse ra sîsenūhe tsî
ænāsa xoamû¸gais dīsan ge ra dī-ūnuhe
Skoli æaroma ¸homisas/
Ai¸homisens Proxrammi -
¸ÂibasenæamÆares
æNona¸gerexaÅōgu
Mûnanai
Mûs hōæâs
Mîdi Saogub
proxrammi hîa Xrat 1s Namibiab Ågôan æaroma a ¸gaekhâisab
¸anægâsa mās ¸auna Ågôan noxopa skoli æaroma ¸homisa tama
hâ skola tsoatsoas aiæâs dise. Nē proxrammi ge a ¸gaekhâisa
Ågôana Ænā æâgu tsî Ækhāsigu hîa ÅaweÆguisa Ægauænâs
æaroma a ¸hâbasagu ænâ huis æaroma gu
¸nuwis mîæân, gowa¸ans tsî ¸âibasenga kurus dis
nam¸naub tsî ‘kh’ Ågam¸gerexa Åōb hîa Ågui Åōba ra
¸nûÆkhaeban aiÆgause /¸kh/ ¸khoab ænâ; /ækh/ ækhoes ænâ
īsib xū-i diba sa danas ænâ kurus
sîsenni Ågôa-i mûra tsî ¸khûs dib hîa mûhō, æoe!ā tsî
Ænâuæās mûn go xū-i dis
æoe!ās mîdi ¸âibasens tsî sîsenūs mîdi dis
65
The National Institute for Educational Development
Private Bag 2034
Okahandja
NAMIBIA
Telephone: +64 62 509000
Facsimile: +64 62 509033
E-mail: [email protected]
Website: http://www.nied.edu.na
© NIED 2014

First Language

Transcription

Similar documents

Elob di Igui-!nâxasib,Islam ⱡgoms !nâ !Nubū mâi ai!âs Islam ⱡgoms

MINISTRY OF EDUCATION JUNIOR PRIMARY PHASE FOR

Yamaha News,ENG,No.6,1996,11月,11月,Growing from the roots up

Damara Glossary - Sekolo Projects

Il Sogno di Ravana – Un Mistero

Paunang Salita