"justua" da egin den berdel kuotaren banaketa - datu

Transcription

Igandea
Martxoaren 9a
2014. XII. urtea
3.322. zenbakia
1,80 €
www.berria.info
M-11ko atentatuak
Igandea
Hamar urte,mila zauri
Espainiak Irakeko gerrari babesa eman izana garesti ordaindu zuten herritarrek, 191 hildako eta 1.800dik gora zauriturekin.
Hilabeteak eta urteak igaro dira geroztik, baina biktimek baztertuta jarraitzen dute; ez soilik Madrilgoek, baita Euskal Herrikoek ere.
Pilar Manjon M-11ko Biktimen Elkarteko presidentea
Aitziber Berrueta Angel Berruetaren alaba
«Terrorismoaren biktimen kolektiboaren barruan,
gu gara atzerriratuak» 6-7
«Une zailak izan ziren, eta are zailagoak ondorengoak,
ez baitziguten lasai egoten utzi» 8-9
«Ordainaren
eskema agortu
egin da hemen,
ETA berandu
heldu delako»
Elkarrizketa
Jonan Fernandez
Eusko Jaurlaritzako Bake eta Bizikidetzarako idazkaria
JUAN HERRERO / EFE
Prozesua alde
bakarretik eraman
behar dela dio,
eta desarmatzeari
horrela ekiteak
aldaketa bat
ekarri duela q 8-9
DRajoyren aurrean ere bai. Martxoaren 8ak morez jantzi ditu kaleak
emakumeen eskubideen alde, eta protestak Espainiako presidentearen aurrera ere iritsi
dira, Donostian. EAEko PPren kongresuan lau emakumek Rajoyren hitzaldia eten dute,
abortuaren aldeko oihuekin. Indarrez kanporatu, eta identifikatu egin dituzte. q 2-3
p GAUR 40 ORRIALDE
q HARIAN 2
IRITZIA 4
EUSKAL HERRIA 8
EKONOMIA 15
MUNDUA 16
q KIROLA 20
q AGENDA 25
q PLAZA 30
2 berria 2014ko martxoaren 9a, igandea
Harian›
Emakumeen Nazioarteko Eguna D Mobilizazioak
Abortuaren legearen aurkako
martxa nazionala apirilean
Espainiako Gobernuak abortuaren
legea aldatzeko erreforma aurkeztu zuenetik, dozenaka protesta egin dituzte
Euskal Herrian. Apirilaren 5ean beste
pauso bat emateko asmoa du mugimendu feministak: manifestazio nazional bat egingo dute. Iruñean izango da,
larunbatarekin. Hainbat talde ari dira
mobilizazio hori prestatzen. Abortatzeko eskubidea aldarrikatuko dute, Alberto Ruiz Gallardon Espainiako Justizia
ministroak bultzatu asmo duen aldaketaren aurrean. Oraindik ez dute jakinarazi manifestazioari buruzko xehetasun
gehiago. Datozen asteetan emango
dute deialdiaren berri zabalagoa.
Nafarroako hiriburuan egingo dute
protesta. Nafarroan ari dira izaten abor-
Gotzaindegian eginiko protesta. MANTEROLA / ARP
tatzeko arazo gehien andreak. Urteetan
kanpora joan behar izan dute haurdunaldia etetera. Herrialdean bada klinika
bat orain, eta horren aurkako kanpaina
egiten ari dira; elkarretaratzeak egiten
dituzte klinika atarian. Iruñeko artzapezpikua ere joan izan da protesta horietara, arrosarioa eskuan. Hain zuzen, herenegun artzapezpikutza aurrean protesta
egin zuten Elizaren jarrera salatzeko.
Abortatzeko askatasun eske
ma Feministak azken urteetan gizarte politiketan egindako murrizketak gogora ekarri ditu manifestazioaren bukaeran, eta hori
bideratzeko eskatu du: Aberastasunaren banaketa zuzena eta orekatua, andre oro eta haien behar
zehatzak artatuko dituen osasun
sistema publikoa bermatzea...
Hezkuntza ere hizpide izan du
plataformak, baita manifestazioan parte hartu duten hainbat pertsonak ere. «Gallardonek abortuan egin nahi duen gauza bera
egin du Wertek hezkuntzan:
eskubideetan hainbat urte egingo ditugu atzera», nabarmendu
du Roberto Aialak, 43 urteko gasteiztarrak, manifestazioa Bakea
kaletik jaisten ari dela. Aialak
gogorarazi du hezkuntza lege
berriak diru laguntza bermatzen
diela ikasleak sexuaren arabera
ikasleak banatzen dituzten ikastetxeei.
Ehunka lagun bildu ziren atzo eguerdian Gasteizen, Martxoaren 8ko manifestazioan. JUANAN RUIZ / ARGAZKI PRESS
Abortuaren lege aldaketa «eskubideen
atzerakadaren gailurra» dela salatu dute
Emakumeen Eguneko ekitaldietan
«Emazte eta ama gisako» emakume eredua
ezartzeko asmoez ohartarazi dute
Jon Rejado Gasteiz
Gure askatasuna borrokatuz lelopean, milaka lagunek ibili zituzten Euskal Herriko hiriburu eta
herrietako kaleak, Emakumeen
Nazioarteko Egunean. Haien bizitzen jabe direla aldarrikatu zuten, «bizitzea merezi duen bizitzaren jabe». Espainiako Gobernuak
egindako «eskubide atzerakadaren» eta, bereziki, abortuaren legea aldatzeko proiektuaren aurrean, haien gorputzei buruz erabakitzeko eskubidea aldarrikatu
zuten; murrizketa horiekin ema-
kumea «adingabeko pertsona
gisa» hartzeko helburua dutela
ohartarazi dute.
Gasteizko manifestazioa hasi
aurretik, San Anton Plazan bildutako jendetza ikusita, behinbehineko balorazio «oso positiboa» egin zuen Eli Etxeberriak,
Arabako Emakumeen Asanbladako kideak. Martxoaren 8a
«aldarrikatzeko» egun berezia
dela aitortu zuen, baita borroka
feminista egunez egunekoa dela
nabarmendu ere. «Abortuaren
lege aldaketa atzerakada erraldoia da, baina ez da bakarra; ema-
kumea berriro etxera itzul dadin
saiatzen ari dira, zaintza lanak
bere gain har ditzan. Eta ez dugu
onartuko».
Martxoak 8 Gasteizko Plataforma Feministak abortatzeko eskubidea aldarrikatu du Emakumeen Egunean. Salatu du «ama eta
emazte gisako» emakume eredua
ezarri nahi dutela, betiere gizon
eta emakumeek osatutako familia nukleoen barruan. «Amatasuna ezartzen diguten heinean, bestetik, debekatu egiten digute», salatu dute plataformako kideek,
lagundutako amatasunerako doako sarbidean egindako murrizketak gogora ekarriz.
«Hasieran bezala gaude»
Sandy —ez du abizenik eman—,
61 urtekoa, bandera morez eta lagunez inguratuta dago San Anton plazan, manifestazioa hasteko zain. «Gauza asko aldarrikatu
behar dira oraindik; hasieran be-
zala gaude», nabarmendu du.
Abortua, emakumearen laneratzea... «Apur bat aurreratu dugula diote, baina desberdintasuna
bertan dago oraindik: lanean,
etxean, kalean...». Hori aldatzeko
bidean manifestazioan parte hartu dutenen pausoa nabarmendu
du; adin guztietako pertsonek
parte hartu dute.
«Krisi ekonomiko-matxistaren» aitzakiarekin egiten ari diren eskubide murrizketa guztiak
nabarmendu ditu Asun Ruizek,
47 urteko emakumezkoak. Abortuaren legea aldatzeko asmoa
«azken gehiegikeria» dela azaldu
du, baina mutur horretara heldu
aurretik hamaika murrizketa
gehiago ere egin dituztela. «Aurten, abortua da manifestazioaren
ardatz nagusia, baina azken urteetako pankartak eta leloak ere
manifestazioan daude, inplizituki bada ere».
Martxoak 8 Gasteizko Platafor-
Jokabide atzerakoiak, saritu
Abortu legea aldatzeko egitasmoak borroka feminista «bizkortu»
duen ustea agertu du Nekane Lopezek (32 urte). Ordea, gaineratu
du gizartearen «erantzun bateratuak» ez duela eraginik izan eskubide murrizketa eragin duten
agintari politikoengan. Are
gehiago, jokabide «atzerakoiena»
dutenak saritzen dituztela ohartarazi du. «Emakumeak iraindu
eta bi egunera, Javier de Andres
Arabako ahaldun nagusia Euskadiko PPko idazkariorde nagusi
izendatu dute».
Gasteizko Bilgune Feministak
gogorarazi du Gasteizko kaleak
ibili zituzten emakumeen borrokatzeko grinak datozen egunotan jarraipena izango duela.
Abortatzeko eskubidearen aldeko Gasteizko Asanblada hirugarrengoz bilduko da asteazkenean,
19:00etan Simone de Beauvoir elkarteen etxean. Bertan, besteak
beste, apirilaren 5ean Iruñean
egingo duten manifestazio nazionalerako prestaketa lanak egingo
dituzte. Askatasunaren alde egunero borrokatzen jarraitzeko.
2014ko martxoaren 9a, igandea berria 3
11››
16››
ETAk Isaias Carrasco hil zuela sei urte
bete direla, ekitaldia egin dute Arrasaten
Ukrainan sortutako krisian aurrerapausorik ez
dute eman, inork amore eman nahi ez zuelako
Emakumeen Nazioarteko Eguna D Mobilizazioak
Rajoyren hitzaldia eten dute,
abortatzeko eskubide eske
Lau emakume, atzo, abortatzeko eskubide eske, oihuka. JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS
Mariano Rajoy Espainiako Gobernuko
presidentea Donostian zen atzo, EAEko
PPren biltzarrean. Haren hitzaldiak itxi
zuen bilkura. Hitza hartu eta berehala,
ordea, geratu egin behar izan zuen, lau
emakume oihuka hasi zitzaizkionean.
PPko jarraitzaileen artean eserita zeuden laurak, eta Rajoy hizketan hasi zene-
an, altxatu, eta «abortu librea!» oihu
egin zuten. «Gure gorputza, gure erabakia!» esanez ere egin zuten garrasi. PPko
jarraitzaileek txalo eginez isilarazi nahi
izan zituzten andreak, eta batzuk «gora
bizitza!» oihuka ere hasi ziren. Segurtasun zaindariek atera egin zituzten, eta
ertzainek, identifikatu. Rajoy presidenteak hitzaldiarekin jarraitu zuen ondoren,
gertatutakoari aipamenik egin gabe.
Justa Montero 1Madrilgo Plataforma Feministako kidea
«Errealitate sozialetik erabat
kanpo dago aurreproiektua»
Maite Asensio Lozano
Jendetza Bilbon. Manifestazio jendetsua egin zuten iluntzean
Bilbon.Saltoki bateko erakusleihoko manikiak eraman,eta elkarren
gainean bota zituzten kalean,hilotzak bezala.Performance bat egin
zuten abortu eskubidearen alde,eta flashmob-a ere bai. ARITZ LOIOLA / ARP
Aldarria eta jaia Iruñean. Ehunka lagun bildu ziren Iruñeko
martxan, eguerdian —4.000 lagun, udaltzainen arabera—. Abortu
eskubidea eskatzeko kartel ugari eraman zituzten. Jai giroan egin
zuten protesta, eta bukaeran flashmob bat egin zuten. MANTEROLA / ARP
Salaketa Baionako erdigunean. Martxoaren 8arekin batera
emakumeen egoera salatzera dei egin zuten hainbat emakume
taldek Baionan. Abortuaren legea, genero bortizkeria eta lan arloko
diferentziak jarri zituzten egoera makurraren adibidetzat. JULEN PASCUAL
Espainiako Justizia ministro Alberto Ruiz Gallardonek abenduan aurkeztutako abortuaren
lege erreforma salatu zuten atzo
feministek, Euskal Herrian ez
ezik, Espainian ere bai. Legea geldiarazteko nahiko indar badu mugimenduak, Madrilgo Asanblada
Feministako eta Mujeres ante el
Congreso plataformako kide Justa Monteroren ustez (Bartzelona,
Herrialde Katalanak, 1955).
Abortuak berriro hartu ditu Martxoaren 8ko leloak.
Bai, pentsaezina zen duela urte
gutxi. Bagenekien gizartean muturreko sektore minoritario batzuk zeudela abortuarekin tematuta, baina ez genuen uste gobernuak halako planteamendu larria
egingo zuenik. Dena den, abortatzeko eskubidearen aldekoa ez da
aldarri bakarra. Lege aurreproiektua emakumeen eskubideen egoera orokorrarekin lotzen
saiatzen ari da mugimendu feminista. Hori ere txertatu dugu Madrilgo manifestazioaren leloan,
adibidez.
Zein lotura du aurreproiektuak murrizketekin?
Gallardon ministroaren ustez,
emakumeen eskubideen artean
nagusia dena defendatzean datza
lege aurreproiektua, hau da, amatasunerako eskubidea. Hori, berez, emakumeen askatasunaren
eta autonomiaren aurkako erasoa da: gure bizi-proiektuen artean amatasuna egon daiteke, edo
ez. Eta hori egin nahi duen gobernuak herritar guztien bizi-baldintzak prekarizatu ditu lan erreformen bidez: aitatasun baimena luzatzeari uko egin dio eta
mendekotasun legearen baliabideak zein haurrentzako zerbitzu
sozial publikoak moztu ditu. Gobernuaren proposamena hipokrita da, ez dituelako emakumeen
eskubideak defendatzen, ezta
ama izan nahi dutenenak ere.
BERRIA
Bestalde, bere hautesleriaren
sektore ultrenari mezu zuzena
igorri dio aurreproiektuak, emakumeen bizitzaren, gorputzen eta
sexualitatearen gaineko kontrolaren ingurukoa.
Emakume eredu jakin batera itzultzea eta genero rolak indartzea ekar
dezake horrek,beraz.
Hori dago lege aurreproiektuaren eta gobernu honen politikaren azpian: eredu sozial jakin batera itzultzea, zeinetan emakumeen rolak zaintzea izan behar
duen, familia tradizional, nuklear
eta erradioaktibo batean. Hau da,
frankismoko ideologiara, familiara eta gizartera itzultzea. Baina
harrigarria da: hierarkia katolikoarengandik hain hurbil egotearen ondorioz, gobernuak gizartearekiko konexio oro galdu du. Ez
dira konturatu emakumeok egin
ditugun aldaketez: egungo errealitate sozialetik erabat kanpo
dago aurreproiektua.
Talka hori PPren barruan ere ikusi da.
Alderdi barneko desadostasunek legea geldiaraz dezaketela uste duzu?
Oso interesgarria da PPren barruko desadostasun horiek azaleratzea, baina kezkatzen nau ez jakiteak zer emango duten: egungo
legea ez dela aldatu behar jendaurrean esan dutenetako batek ere
ez du zehaztu zer egingo duen. Alderdi barruko presioa haztea espero dugu, protesten ondorioz,
baina adi egon behar dugu, PPk
ez dezan egin ohikoa duen joko
politikoa: muturreko proposamena egin boto-emaile ultrenak pozteko, gero punturen bat aldatu,
eta testu hobetu eta adostu gisa
aurkeztu erabat proposamen negatiboa dena. Oso kezkagarria litzateke hori gertatzea, adibidez,
fetuaren malformazioen baldintza txertatuko balute: egun abortatzen duten emakumeen %90en
arazoa konpondu gabe utziko lukete. Hortaz, PPren barne desadostasuna mugimendu feministaren proposamenekiko sostengu
bihurtu behar da.
Desadostasun hori feminismoaren
garaipena dela uste duzu?
Nik uste dut erantzun sozialarekin lotuta dagoela. Ez dut uste halako mobilizaziorik espero zutenik, errealitatetik hain urrun
egonda. Baina mugimendu feminista duela hilabete asko hasi zen
erantzun hori prestatzen, eta Espainiako estatu osoan ikusi da,
hiri handietan zein herrietan; gobernuak entzungor egin nahi du,
baina uneren batean entzutera
behartuta egongo da.
Hortaz, indartsu ikusten duzu mugimendu feminista.
Bai. Manifestazioetan abesten dugunez, hasi ginenean baino askoz
gehiago gara. Eta mobilizazioetan protagonismo handia izaten
ari dira emakume gazteak. Abortuaren auziak andreen bizitzetan
hain eragin handia edukitzeak
ekarri du erantzun sendo hori. Uste dut mugimendu feminista mobilizaziorako eta ekimen politikorako gaitasun handia erakusten
ari dela, eta amaierara arte borrokatzeko indarra badagoela.
Kolektibo profesional ugari ere agertu dira erreformaren kontra. Desobedientzia mugimendu zabala artikula daitekeela uste duzu?
Legea onartuko balitz, ezinbestekoa litzateke desobedientzia zibil
ildo bat planteatzea, arlo guztietan.
Harian › Iritzia
Martxoak 8
bestekoa da. Atzo ez nuen emakumeen
inguruan idatzi. Eta gaur idatzi dut atzo
emakumeen inguruan idatzi ez izanaren
meritua aitor dakidan. Edo dorpezia
tzo ez dakit zenbat aldiz entzun
barka dakidan.
nuen, urtero entzuten dudan bezaIrakurri ditudan artikulu baten batetik
la, urteko egun guztiek behar zutela
ikasi uste dut ezin dudala neure burua
Martxoaren 8a, egunero behar duela
feministatzat hartu. Inoiz pentsatu izan
emakumeen eguna. Atzo, urtero bezala,
dut feminista naizela. Eta esan ere esan
norbaiti entzun nion emakumeek baduizan dut inoiz. Ez dakit, ostera, neure
tela egun bat egutegian, atzokoa, baina
burua ez-feministatzat aldarrika
gizonok urtearen beste 364ak baditudezakedan, edo nezakeen. Nire
gula gure. Topiko berriak sortu bedesira edo biodesira edo dena
harko genituzke akaso.
delakoa emakumeengan ez jarUrtearen emakumeen bigarren
tzeak eztabaida hauetatik neure
egun honetan neure buruari galburua askatuta sentiarazten
detzen diot atzoko medioetan
dudala aitor dezaket?
emakumea gora eta emaHorretan ere oso oker
kumea behera goiburuenabil, seguru. Topiko
tan, grafiko eta estatistiJira
berriak sortu beharko
koetan agertzea kanpaina
Angel
Erro
genituzke akaso.
ona den. Seguruenik ezin-
A
Zuzendaria:
Martxelo Otamendi
Zuzendariordea:
Iñaki Petxarroman
Edizio arduraduna:
Jose Anjel Aldai
Argitaratzailea:
Euskal Editorea SM
Publizitatea: Bidera
publizitatea
Lege gordailua:
SS-0662/03
Batzorde parekidea:
0712I84059
Egoitza nagusia:
Martin Ugalde kultur parkea.
Gudarien Etorbidea, z/g.
20140 Andoain.
Telefonoa:
(0034) 943-30 40 30
Faxa: (0034) 943-30 09 43
Webgunea:
www.berria.info
Posta elektronikoa:
[email protected]
Publizitatea:
[email protected]
Harpidetza saila:
(0034) 943 - 30 43 45
Date: 09/03/2014
Exemplaire: 3.322
Editeur: Euskal Editorea s.l.
Directeur de publication:
Martxelo Otamendi
Comission paritaire:
0712I84059
Delegation Labourd:
Lisses 3, 64100-Baiona.
Tel.: (0033) 559256220.
Fax: (0033) 559254303.
E-mail: [email protected]
ORDEZKARITZAK
Araba: Bizenta Mogel, 6.
Posta kodea: 01008
Gasteiz. Telefonoa:
945-15 04 52. Erredakzioko
faxa: 945-14 83 07.
Posta elektronikoa:
araba @berria.info.
Bizkaia: Uribitarte kalea, 18,
3. C. Posta kodea: 48001
Bilbo. Telefonoa:
94-435 26 00. Erredakzioko
faxa: 94-423 49 75.
Posta elektronikoa:
[email protected].
Lapurdi: Lisses, 3. Posta
kodea: 64100 Baiona.
Telefonoa: 559-25 62 20.
Faxa: 559-25 43 03.
Posta elektronikoa:
lapurdi @berria.info.
Nafarroa: Iratxeko Monasterioa, 45, 13. Posta kodea:
31011 Iruñea. Telefonoa:
948-36 66 22.
Publizitatea: 948-36 66 23.
Posta elektronikoa:
[email protected].
berria
Endorfinak
bost aise asko egingo lituzketenak.Eta
badira,halaber,bost kilometro horiexek
bukatzeko hiru ordu laurden eta nekeak
pasa beharko dituztenak.Baina elkarreman ezazue gaur goizean paseo bat
kin ariko dira,eta elkarrekin irabaziko diDonostian,indarrez beteko baitzatuzte hainbat gauza: andrazkoen kirolazue barrua.Eta ez bakarrik eguraldia zorentzako –eta,beraz,andreentzako– leragarria delako edo beti delako ederra
ku bat kalean zein hedabideetan,eta,
Donostia.Har ezazue arnasa sakon,erbereziki,kirolaren definizio berri bat:
laxatu,eta askatu aurreiritzietatik buruosasuntsuagoa,zabalagoa,partekagorputzak: ikusiko duzue nola sentituko
tzaileagoa,denontzakoagoa.
dituzuen larruazaleko zulotxo guztieArrazoi baitu Claudio Tamburrini
tan barna sartzen Lilatoian lasterka
futbolari ohi eta filosofo argentinaegin duten ehunka emakumeen
rrak: kirola da egun matxismoaren
endorfinak,hunkidura,poza eta
gotorleku sendoena.Eta ez bakagogoa.Laburbilduz,indarra.
rrik Tamburrinik dioen bezala
Ehunkak emakume horien
gizonen ezaugarri fisioloartean izango dira batzuk
gikoak lehenetsiz eraiki
lasterketako bost kilomedelako,baizik eta maskutroak ordu laurden pasaBira
linitate hegemonikoaren
txoan osatuko dituztenak
Idurre
Eskisabel
balioak dituelako zutarri.
eta erritmo berean beste
E
Haragi puska sakratuak
Eduardo Apodaka
Soziologoa eta EHUko irakaslea
A
bortua sakratua da.
Hura da abortuaren
debekuaren kontra
entzun dudan lelorik adigarriena. Gogora ekarri dit Eliza katolikoak
zein gutxitan esaten digun abortua bekatua dela. Zein gutxitan
dioen Jaunaren Legea hausten
duela abortuak, zein gutxitan hitz
egiten digun infernuaz eta paradisuaz, zigorrez eta sariez... Umetan
gure gorputz ekonomia moral osoa
printzipio horien arabera antolatzen zen. Baina handik hona erruz
sekularizatu dira jende-aferak. Eta
munduz kanpoko paradisuetan
gero eta gutxiago inbertitzen
dugu. Egia da, munduan asko dira
Jainkoaren Legea inposatu nahi
dutenak. Hementxe bertan, gauzak bizkor aldatu badira ere, ez da
aspaldi Jainkoa zutela gehiengehienek edozein legeren berme.
Hor ditugu, aztarna gisa, gestio eta
administrazio elkarte haren izenean Jaungoikoa eta Lege Zaharrak.
Baina, esan bezala, erruz aldatu
dira giza legeen bermeak. Boterearen eta Jakintzaren iturri sakratu
eta transzendentaletatik gero eta
gutxiago edaten dugu,ez geure
gain jare garelako, bestelako kateak onesten ditugulako baizik. Naturaren eta bizitzaren frontean
dira gaur bekatuak eta legeak, kateak eta askabideak.
Foucaultek aspaldi hitz egin zigun biopolitikaz. Ulertu nahi zuen,
nonbait, zertan lerratu ziren botere-teknologiak bizitzaren kontrol
xehe eta artatsura, zertan ahalegindu ziren bizitzaren sortzaile jarduten. Modernizazioak, kontatu
digute, arian-arian lege oro profano bilakatu zituen, ordena sakratu
eta transzendentalaren ordez ordena naturala ekarri zigun. Hala, berezko erregulartasunei lege izena
eman zieten. Hala, halaber, giza
munduari eta giza munduko joanetorri mingarriei sendabide ez erlijioso baina guztiz fidagarria eman
nahi izan zieten Lege Metafisiko,
Logiko edota Historikoen bidez.
Guztiek egin digute kale, haien tokian immanentzia adiezin bat baino ez zaigu geratu. Askoren aztoragarri. Nola sortuko ote dugu mundua geure buruaz besterik ez
badugu geure buruaz beste egin
barik? Zerk edo nork ezarriko die
jendeei muga eta arau? Izan daiteke Natura arautegi moral aldaezinen eustarri? Asko dira horretara
bildu direnak. Baina biobotere eta
biopolitikari buruzko gogoetek
diotenez, ez da halabeharrezko aukera izan. Sakratua erabat profanaturik (literal ari naiz: tenplutik
kanporaturik) eta modernoen Natura sakralizatuta, bioboterea monopolizatu nahi dute gainerako kapital eta teknologien jabeek.
Oraingo biomoral guztia hartarako bitartekoa baino ez da.
Bistan da biopolitika aldi berean
dela politikaren gainezkatzea eta
politikaren hedatze logikoa. Politika, gogora dezadan, jendegintza
da. Humanismo gehienek lan hura
jendea heziz, bezatuz eta zibilizatuz egin nahi izan dute mister Humano idoloaren izenean. Materialismoek, berriz, azpiegiturak eraldatzen ahalegindu dira, handik
sortuko omen zen mister Humano
Berria. Mugak birrindu ditugu
mister Humanori lepo egin diogunean. Ez dabiltza oker mister Humano eta Kristo berdintzen dituztenak. Mugak gainezkaturik, ezabaturik, politikak bere zentzu osoa
har lezake, azkenik, ezar genezake
Hiri legeak gure baitarik eta gure
oldez. Beste inongo bermerik gabe.
Jaunik gabe, ez goikorik, ez behekorik. Baina hor da, hain zuzen,
biopolitikaren borroka-gunea.
Mister Humano sorostera etorri
dira Natura eta Bizitza, biak ala
biak benazko jario itsuen mistifikazio metafisikoak, funtsean botere banaketak bere horretan iraun
dezan. Joko-eremu zabala eta sarria da biopolitikarena: osasuna,
elikadura, ingurumena, genoma,
familia, sexua, demografia... Gatazka-fronte guztietan, berriz, xede
berberak sumatzen ditut. Eraldatze eta askatze-politiken ikuspegitik, joko-xedea nork bere erabakien jabe izan dadin ororen berdintasuna da. Erabakimenaren
demokratizazioa, alegia. Zapalkuntzaren aldean, erabakien pribatizazioa eta hierarkizazioa ari
dira sustatzen. Boteredun gutxi
batzuen esku nahi dute ororen erabakimena.
Ez da inondik inora kasualitate
bat abortua borroka horien erdigunean egotea. Emakumea izan da
politikoa barik, gizakume naturala, par excellence. Natura hezkaitz
baina menperatu beharrekoa. On-
Bioboterearen
demokratizazioan
erabakimena dugu
jokoan. Eta, oro har,
jendegintza
librearen etorkizuna.
Horregatik, gorputza
damurik gabe
profanatu eta
desnaturalizatu behar
dugu, edo bestela
esan, sekularizatu
eta politizatu
dare eta baliabide. Osagarri eta
gehiegikeria. Emakumeak diziplinatzeko amatasun ogengabea, plazer gabea esan nahi baita, ezarri
zuten eredu eta arau. Sakratua da,
esango diegu, zuen amatasuna,
zuen gorputz lohiak arazteko bide
bakarra; eta sakratua zuen natura,
haren mendeko zarete, mister Humanoren mendeko zareten gisan.
Ez izan zalantzarik, mister Humanoren ernamuina zuek baino askoz garrantzitsuagoa da. Zuek,
amatasun barik, haragi puska lizunkoiak baino ez zarete.
Jaio ez den umea defendatzen
dutela diotenek ahots gabearen
izenean ari direla diote, eta horrela
hitz egin ezin duen ustezko arimadun puska horren alde eginaz,
emakumea hautsi egiten dute, erdibitu, eta ahotsa, eskumena eta
duintasuna kentzen dizkiote. Fetua berezko eta osoa jotzen dutenean, emakumeari osten dizkiote tasun horiek. Eta umekiari, ordea, ez
diote ezer ematen. Eurentzat dituzte gorde. Haiek dute boza eta
haiek dira amagaldu dohakabe
guztien aurka Bizitzaren zaindariak.
Hortxe dago, horrenbestez, frontea: gure gorputzen osotasuna eta
jabetasuna defendatu behar ditugu, ez baitira gure, gu gara. Ez gaitzatela erditu. Operatiboa nahikoa
argia begitantzen zait: jendeak
bere gorputzarekin dituen harremanak interbenituz, bere buruaz
izan lezakeen erabakimena galtzen du. Horrela, bada, gorputz
otzan erabilgarri bilakatuko gara,
zer aginduko zain. Bioboterearen
demokratizazioan erabakimena
dugu jokoan. Eta, oro har, jendegintza librearen etorkizuna. Horregatik, gorputza damurik gabe
profanatu eta desnaturalizatu behar dugu, edo bestela esan, sekularizatu eta politizatu.
Iritzia ‹ Harian
b
Hau lasaitua!
Hizpideak
Martxoaren 13a eta 14a
Jon Ordoñez
[email protected]
ontakizunaren garrantziaz jabetzeko urteurrena da martxoaren 11.
Etzi, hamar urte beteko dira Madrilen
Al-Qaedak 191 lagun hil eta ehunka
zauritu zituenetik. Gutxi-asko, denok
oroitzen dugu non geunden 2004ko
goiz horretan, baita ondorengo zalaparta ere, norberaren memorian iltzatutako gertakari kolektiboa baita. Ez
dira asko, ordea, bi eta hiru egun geroago hil zirenak gogoratzen dituztenak.
Martxoko egun horietan ez baitziren
K
r
soilik hil bonbak harrapatutakoak. Iruñean Espainiako polizia batek eta haren semeak Angel Berrueta okina hil
zuten, Donibane auzoan, martxoaren
13an. Biharamunean, Berruetaren hilketagatik protesta egiteko manifestazio batean, Kontxi Sanchiz hil zen Hernanin, Ertzaintza oldartu ostean.
Memoria kolektibotik desagerrarazi
dituzte bi biktima horiek, beste askorekin egin duten moduan. Kriminalizazioaren garaia zen. Orain, martxoaren 11ko
egiaz hitz egingo dugun honetan, beste
egia horietaz ere hitz egin beharko litzateke. Egia erdizka ez delako egia, urteurrenak erdizka ez direlako memoria.
au lasaitua!, idatzi zuen Victor Arbeloa sozialistak
bere blogean jakin zuenean Ferrazek ezezkoa esan
diola PSNri. Parlamentari ohiak garbi omen dauka aspalditik: sozialistak UPN bezain nafarrak dira edo nafarrago,
haiek bezain espainiarrak edo espainiarrago, haiek bezain
europarrak edo gehiago (hori guztia, bere blogean irakurria).
Ez dakit Arbeloak zein pisu duen gaur egun sozialista
nafarren negoziadoan, baina hutsaren hautsa balitz ere:
nazionalismoaren kontrako gurutzada batean diskurtso
are nazionalistagoa erabiltzea ez da ez oso koherentea,
ez oso sozialista, ez oso bizkorra. Baina alderdiko buruzagien praktika hurbil dabil Arbeloaren diskurtsotik. Taktikoa dela saldu nahiko dute. Hala balitz ere: porrotetik porrotera, agian egunen batean ohartuko dira noraino den
suizida Legioko ahuntza bera baino patriotago agertzea,
(ustezko) boto gutxi batzuen truke beren arima ideologikoa hain merke saltzea.
H
Hitz beste
Anjel Lertxundi
Zaldieroa
Espainiar laguna
E
zin da Juan Carlos Moreno
Cabrera hizkuntzalaria La
2eko magazine batera gonbidatu kazetariari sinistarazita
Hispanitate guztia, La Roja eta Julio Iglesias dituela berekin: «Espainiera, 500 milioi biztanlerekin,
bigarren hizkuntzarik zabalduena
da munduan». Hizkuntzan biztanle; zoragarria begitandu zait hasiera irrist eta guzti.
«Zergatik da espainiera hizkuntza komuna Espainian ez ezik
munduko beste hainbat herrialdetan?». Moreno Cabrera lasai
mintzo da, boxeolari bikainek soilik duten patxadaz: «zabaldu zen
Ameriketako hizkuntza asko eta
Espainiako besteak zapaldu
zituelako, ez hizkuntzak dituen
ezaugarriengatik». Mundua du
beha esatariak, ordea: «Hainbeste hiztun duen hizkuntza erraza
da, ezta». «Munduko hizkuntza
gehienek dute, gutxi-asko, antzeko zailtasuna. Gaztelerak bost
bokal ditu, baina 1.100 aditz irregular».
Luze gabe hartu du boxeo ring
baten itxura platoak: «espainiera
Larrepetit
Iñigo Aranbarri
Moreno Cabrera
espainiarrekin
adiskidetzen
zaituen pertsona
horietakoa da.
Bestela esanda,
norbera ere
jarrera
negargarrietan
ez erortzeko
antidoto
ezinbestekoa
u
komunikazio-hizkuntza da; hizkuntza gutxitu horiek, ordea, mundu globalizatuan...». «Ez dago hizkuntza bakar bat komunikatzeko
ez dena. Espainiera besteak baino
gehiago delako aurreiritzi hori...
hizkuntza hauek ez dira aurrehistoriako hondakinak, biziak dira,
modernoak, milaka lagunek egunero elkarrekin komunikatzeko
balio dute». «Baina ingelesa...».
«Espainian praktikoagoa da katalana ingelesa baino». Mingostu
egin zaio barre-antza, Dum Dum
Morenoren crochet belusazkoak
betondoan jota bota du Santa Teresaren beso ustelgaitza Babiecaren gainetik: «Espainoloi ez digute
eleaniztasuna estimatzen erakutsi, ez entzuten, ez sentitzen. Gor
bihurtu gaituzte». Esatariak eutsi
ezinik: «Baina horretarako norberak nahi izan behar du!». «Jakina,
nekez estimatzen da ezagutzen ez
dena».
Moreno Cabrera espainiarrekin
adiskidetzen zaituen pertsona horietakoa da. Bestela esanda, norbera ere jarrera negargarrietan ez
erortzeko antidoto ezinbestekoa.
Zuzendariari
BERRIAk irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400
karaktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta BERRIAk mozteko
eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria
adierazita: Berria, Martin Ugalde kultur parkea, 20140 Andoain. Eskutitzak
Internet bidez bidaltzeko: [email protected].
Martxoaren 8a
Martxoaren 8arekin bat eginez,
Elkartu-k (Gipuzkoako Gutxitasun Fisikoa duten Pertsonen
Federazio Koordinatzailea) salatu nahi du, beste behin ere,
urritasuna duten emakume eta
neskatilek jasaten duten era
askotako bazterketa, emakumea edo neskatila eta urritasuna duen pertsona izatearen
egoera bikoitzagatik.
Heziketa, enplegua, amatasuna, komunitateko bizitza,
diru sarreren bermea, kultura
eta aisia bezalako eskubideak,
besteak beste, arriskuan egon
daitezkeen oinarrizko eskubideak dira, beharrezko erabaki
legegileak, politikoak, ekonomikoak eta sozialak hartzen ez
badira, urritasuna duten emakume eta neskatilak gizarte
bazterketako egoera edo arriskura hurbilduz.
Hala, Elkartu-ko kideok alda-
rrikatzen dugu erakunde publiko eta pribatuek beharrezkoak
diren neurriak indar ditzaten,
urritasuna duten emakume eta
neskatilek bizitza politiko, ekonomiko, kultural eta sozialean
parte hartzeko dauzkaten desabantaila edo zailtasun bereziak saihestu edo berdintzeko.
Hori urritasuna duten emakumeen jabe egitearen bitartez
egin behar da, beren eskubideen defentsan eraginkortasuna
bultzatuz eta erabiltzeko moduan dauden baliabideak eskatuz, eta beren parte hartze
zuzena bultzatuz, eragiten dieten gaietan.
Urritasuna duten emakumeen herritartasun eskubideen
onarpen eta bermean aurrerapausoak eman daitezela eskatzen dugu, eta zeharkako moduan sar daitezen generoa eta
urritasuna eremu guztietan.
Jose Ignacio Otaño. Elkartu elkarteko lehendakaria.
Harian › Iritzia
‘Fukushima connection’
Oier Zeberio
Politika Zientziak
graduko ikaslea
A
urten, munduak
bizi izan dituen
istripu nuklear
lazgarrienetako
baten hirugarren urteurrena betetzen da,
hain zuzen ere, Fukushima Daichiiko konplexuaren istripua.
Hiru urte geroago, istripuaren ondorioak konponbidean
egon beharrean, TEPCOren
arabera (Tokio Electric Power
Company, Fukushimako zentral nuklearra kudeatzen duen
enpresa), egunean 200 tona ur
erradiaktibo baino gehiago isurtzen dira Ozeano Barera. Kopuru hori handiagoa ere izan daiteke.
Zentral nuklearraren inguruko hogei kilometroko erradioan
bizi ziren 100.000 pertsonek ezin
izan dute oraindik beren etxeetara itzuli, eta, seguruenik, urte
batzuk pasatuko dira hori posible izan arte.
Istripu lazgarri horrek agerian utzi ditu Japoniak urtetan
eramandako politika energetikoaren ahulgune nagusiak eta
industria nuklearrak izan duen
jarrera merkantilista. Ikuspuntu sismologikotik begiratuta,
Japonia, munduko ezegonkortasun handiena duen lurraldetako bat da: Ozeano Bareko Suzko Eraztunaren barnean dago,
lau plaka tektonikoren gurutzatze gunean. 2011ko lurrikara
gertatu zen eremuan ( Japoniako ipar ekialdeko kostatik 130
kilometrora ) Pazifikoko plaka,
Plaka Ipar Amerikarraren barnean sartzen ari da, eta, ondorioz, lurrikarak gertatzea eta
horiek tsunamiak sortzea probabilitate handia duen fenomeno bat da.
Paradoxikoki, Japoniako Ipar
Ekialdeko kostan (Tohokuko lurraldean) lau zentral nuklear
daude. Iparraldetik hegoaldera:
Higashi Dori (erreaktore bat),
Onagawa (3 erreaktore), Fukushima Daichi (6 erreaktore, horietatik 4 oso kaltetuak leherketaren ondorioz) eta Fukushima
Daini (4 erreaktore). Horiez
gain, Ibaraki prefekturan (Kantoko erregioan) Tokaiko zentral
nuklearra dugu. Nahiz eta
2011ko martxoaren 11ko lurrikara eta tsunamiaren ondorioz
zigor handiena jasan zuen zentrala Fukushima Daichii ko
konplexua izan, beste zentraletan ere ondorioak eragin zituen.
2011ko martxoko lurrikararen eta tsunamiaren ondorioz
gertatu zen istripua ez da izan
Japoniak lurrikara baten erruz
pairatu duen lehena: 2007ko uztailaren 16an, Richter eskalan
6.8 magnitudeko lurrikara batek kalteak eragin zituen munduko konplexu nuklear handienetariko batean, hain zuzen, Nigatako prefekturan aurkitzen
den Kashiwazaki-Kariwa zentral nuklearrean (7 erreaktore).
1.200 litro ur erradiaktibo baino
gehiago isuri ziren itsasora.
Nola uler dezakegu, orduan,
sismikoki hain aktibo diren lurraldeetan industria nuklearrak erreaktore kopuru handi
bat eraiki ahal izana, horrek
esan nahi duen arriskuarekin?
Oso garrantzitsua da kontuan edukitzea Japonian egin
diren hauteskundetara aurkeztu diren hautagaiek euren kanpaina politikoetan industria nuklearraren finantziazioa jaso
dutela. Horrela, industria nuklearrak Japoniako politikan
goi mailako eta baita zentralak
eraiki diren udaletako eta lurraldeetako agintari eta politikariak beraien kontrolpean dituzte.
Takashi Sasaki idazleak Fukushima, vivir el desastre liburuan esaten duenez, norbait
zentralak eraiki diren herri eta
hirietara joaten bada, izugarrizko publizitate kartelak bilatuko
ditu, non fisio nuklearraren bidez lortutako energia inguru-
menarekin begirunetsua den
energia gisa saltzen duten; telebistan, ia egunero energia nuklearraren «segurtasuna» defendatzen duten anuntzio propagandistikoak emititzen dira
gelditu ere egin gabe; auzo buletinetan energia nuklearraren
behar interesatuaren inguruko
informazioa ematen da. Orain
dela hilabete batzuk, telebistan
gau eta egun errepikatzen zen
iragarki batean marrazkitako
pertsonaia barregarri batzuk
agertzen ziren ea herriren bat
prest zegoen galdeginez hondakin nuklearrak ehunka metrotara eta segurtasun osoz gordetzeko».
Lehen aipatu bezala,urteetako buru garbiketaz gain, TEPCOk eta beste hainbat enpresak, hainbat erreaktore nuklearrek zekarten arriskua
ezkutatu dute sistematikoki,
eta populazioari segurtasun faltsu baten ideia eman zaio.
Santiago Vilanova kazetariak
Fukushima: El declive nuclear.
La conspiración del lobby atómico ante el impacto del accidente
nuclear liburuan aditzera ematen duenez, Fukushimako erreaktoreen eztandaren ondorioz,
urteetan presio politikoaren
eraginez isilik egon ziren hainbat ONG ekologista japoniarrek
TEPCOk eta beste hainbat en-
presa elektrikoek egindako manipulazio informatiboaren inguruko aurrekariak eta erabilitako engainu, presio eta ustelkeria frogatzen zuten
dokumentuak argitaratu zituzten. Horri esker hainbat kasu
ezagutu ziren, hala nola Hamaokako zentralaren egoera, bi plaka tektonikok bat egiten duten
tokian eraikitakoa. 1991 eta 2009
bitartean, zentralak hamahiru
intzidentzia eduki zituen.
2002ko irailean, Junichiro
Koizumiren( Partidu Liberal
Demokratikoa) gobernua agintean zegoela, TEPCOk 80. hamarkadaren amaieran, Segurtasun Nuklearraren Agentziari
zuzendutako hogeita bederatzi
informe faltsifikatu zituela jakin zen. Argitaratutako dokumentuek zortzi erreaktore nuklearren segurtasuna kolokan
jartzen zuten arazoak jasotzen
zituzten.
Japoniak izugarrizko arazo
larria du. Ondorengo 30 urtetan
ekialdeko kostan 2011ko lurrikararen antzekoa gertatzeko
eta horrek tsunami bat eragiteko arrisku handia dago. Japoniako gobernuak 360 graduko
bira bat ematen ez badio politika energetikoari eta eremu
arriskutsuetako zentralak berehala ixten ez baditu, historia berriro errepika daiteke.
Gure erabakia da zaintzaile izateko
eta biziari eusteko ardura hartzea?
Olga Aroz Sabanza
Martxoak 8 Batzordea
E
makumeok haurtzarotik esparru afektibo, familiar, ugalkor
eta harremanetan
moldatzeko hazi
izan gaituzte, beste pertsona batzuen zainketarekin harreman
zuzena duten balioak indartu
direlarik. Enpatia eta gure ingurukoek atsegin gaitzaten edota
edertasuna eta estetika erakargarritasunaren bidea dela esan
izan zaigu. Gizonen heziketa,
ordea, indar fisikoaren garapena, independentzia ekonomiko
eta afektiboa, lehiakortasuna…
garatzeko bideratu izan da,
ekintzei zeharo lotuta. Hori dela
eta, lanean sexu banaketa dagoela diogunean, ezin gara boron-
datezko jarrera baten inguruan
aritu.
Hezkuntza edota curriculum
ezkutu honek mendez mende
buruan sartu eta finkatu dizkiguten zenbait erabaki geure
gain hartzea ekarri du, norberaren erabakiak izango balira bezala. Horrek onartuak diren
arauetatik kanpo gelditzea erabakitzen duen emakumeari izugarrizko kostu pertsonal eta gizarte-kostua dakarkio. Gizonek,
aldiz, haurren heziketa edo
menpekotasun egoeretan alde
batera geratzea erabakitzen badute, justifikatu egiten da; hori
egiten duena emakumea bada,
ordea, epaitu egiten da.
Botere organoetan emakume
ordezkapen eskasa dago, eta,
are gutxiago, feminista. Organo
horietatik gizonezkoen nagusitasuna, indibidualismoa eta
lehiakortasunaren gizarte-balioak helarazi edo transmititzen
dira. Era horretan, gure gizartea
gizarte eredu matxista eta patriarkal bat bihurtuz, emakumeak berdintasunik ezean bizi
dira, eta euren erabakien benetako erabakitze gaitasunik ez
dute.
Erlijio katolikoak bere baliomoralak ezarri edo inposatu
nahi dizkigu, eta familiaren eredu heteropatriarkal tradizionala eta beste pertsonen zainketaren ardura eta sostengua emakumeon gain uzten du.
Komunikabideetan, zuzendari postuetan %4 baino ez dago
emakumeen esku, eta, berrietan eta iragarkietan ez ezik, telesailetan, pelikuletan… emakumeon eredu estereotipatua islatzen jarraitzen da.
Hezkuntzari dagokionez, uni-
bertsitateetako errektoretzan
emakumeen presentzia oso eskasa da, ez da % 5era iristen, eta
horrek curriculum zehaztapenetan eta ikerketa hautuetan
eragin zuzena du.
Botere ekonomiko eta finantza-boterea kapitalista eta patriarkala da, eta estatus hori
mantentzeko ahalegin handiak
egin dira. Emakumeak ordaindutako lan-merkatuarekin bat
egitea interesatu denean, bat
egite hori prekarietate baldintzetan egin da, era horretan
emakumeek euren «gizarte funtzioa» alde batera utz ez dezaten.
Zatikako lanaldiak, lanaldien
murrizpena, eszedentziak… lana eta familia uztartzeko abantaila moduan saldu izan dizkigute, baina horren atzean emakumeok zainketa funtzioen ardura
hartzea dago. Modu horretan, gi-
zarte kostu handia saihesten da;
izan ere, emakumeok funtzio horietaz arduratu ezean, prekaritate handia egongo litzateke,
gaur egungo eta etorkizuneko
menpekotasun egoerara eramango gintuzkeelarik.
Horrenbestez, egungo sistema aldatu ezean, ezin dugu emakumeon borondatezko erabakien inguruan hitz egin, zama
handiegia dugu geure gainean
eta beti «beharren» bitartez justifikatua dago, gizartearen zati
baten pribilegio direlarik: tradizioari, familia beharrei eta merkatu beharrei zeharo lotuak.
Gizarte osoaren beharrei eta
bizia mantentzean oinarritutako sistema ekonomiko berri bat
eraiki behar dugu, egungoa alde
batera utzita eta lan ekoizpen
eta ugalkor banaketa erreal bat
aintzat hartuta.
Iritzia ‹ Harian
Enbaxada bila
Martxelo Otamendi
Vicent Partal
BERRIAko zuzendaria
VilaWebeko zuzendaria
Txirbilgailua
z da aurreneko aldia,
Vicent, eta ez da azkena izango, Nafarroa
zutabe honetan aipatzen duguna.
Aurreko batean, sukurtsal
eran lan egiten duten alderdien gainean jardun genuen;
PSNren kasuan, 2007ko udako
hartaz. Berriro gertatu da.
Nafarroako PSOE izango da
munduko alderdi bakarretakoa hauteskundeak irabazi
gabe lehendakari izateko
aukerari bi bider uko egin
diona: 2007an, eta iragan ostegunean.
Nahi eta ezin horretan, txirbilgailua da PSOE handia,
tokian tokiko sozialistei ezer
egiteko aukerarik uzten ez
diena. Zer esango dizuegu
katalanei ez dakizuenik
PSOEk PsCri jartzen dizkion
muga eta ezarpenei buruz.
Metropoliko eta gure nazioetako alderdien arteko desadostasunen iturburua ez da sekula izaten politika sozial,
ekonomiko edo askatasun pertsonalen alorretakoa. Nazio
arazoa da beti, zuenean eta
E
gurean, txinpartak sortu eta
txirbilgailua lanean jartzen
duena, nazio horretako alderdiarekin zer gerta litekeen ezer
axola ez zaiela.
Arazo larria dauka PSOEk
nazioak nola landu asmatzeko
orduan; aspaldikoa izanagatik,
konpontzen ez duena.
Sozialistek arazo horri irtenbidea bilatu bitartean, alegia
hilobi politikoa zulatzen segitzen duten bitartean, Nafarroako lehendakari Barcinak
iraupen estrategiarekin segitzen du; gidari iaioaren
moduan, oposizioak bidean
jartzen dizkion kono zurigorriei izkin egiten.
Gutxiengoan dago Nafarroako Parlamentuan, eta ia alderdian ere. Nafarroako botere
faktikoren bat hasi zaio hauteskundeak aurreratzea iradokitzen, eta aurreko lehendakariaren zurrumurruak sartzen
zaizkio belarrietatik gauaren
isiltasunean.
PSNko idazkari nagusi
Jimenezek izan beharko luke
auzi honen biktima, baina baliteke bakarra ez izatea.
Txirbilgailua da
PSOE handia, tokian
tokiko sozialistei
ezer egiteko
aukerarik uzten ez
diena. Zer esango
dizuegu katalanei ez
dakizuenik PSOEk
PsCri jartzen
dizkion muga eta
ezarpenei buruz
J
D
Batik bat, PSOEk
boto-emaileak
arbuiatzen ditu.
Eskuin horrek
Nafarroan agindu ez
zezan eman zioten
botoa, eta orain
eurek berek sendotu
eta iraunarazi dute
boterean
Arbuioa
spainiako PSOEk harturiko erabakiak, hau
da, Nafarroako PSOEri
inposatu izanak eskuinari boterean jarraitzen laguntzeko, hainbat arbuio biltzen ditu ekintza bakar batean.
PSOEk barne demokrazia arbuiatzen du. PSOEko militante
nafarrak ez dituzte kontuan
hartzen. Berez, militanteak ez
dituzte kontuan hartzen. Zuzendaritzak dauka garrantzia, eta
haren interesek. Ez dago elkarrizketarik, eta ez dute erantzukizunik hartzen. Gutun bat, eta
kito. Irentsi egin behar.
PSOEk autonomia arbuiatzen
du. Nafarroakoa eta nonahikoa;
izan ere, Katalunian antzeko
ikuskizuna ari gara ikusten. Berdin zaio Kataluniako eta Nafarroako errealitatea: Espainiako
errealitateak bakarrik du garrantzia, hau da, Madrilgoak.
Gainera, ez du gaiaren ikuspegi
espainolik ere, Espainia osokorik. Madril hutsa da. Zer esango
dute ultrek, zer esango du prentsak, zer esango du Rajoyk… Madril, Madril, Madril.
PSOEk ideologia arbuiatzen
du. Krisi betean, eskuina bridarik gabe eta zoratuta egonik, hura boterean mantentzeko aitzakia bat aurkitu du. Ezkerreko
politika oro alboratu du, oso moderatua izan arren. Eta utzi
egingo die nahi dutena egin dezaten, beste hilabete batzuetan
behintzat.
Baina, batik bat, PSOEk botoemaileak arbuiatzen ditu. Eskuin horrek Nafarroan agindu
ez zezan eman zioten botoa, eta
orain eurek berek sendotu eta
iraunarazi dute boterean. Beraz,
zertarako balio du haiei botoa
emateak? Zer zentzu dauka Ari
emateak botoa eta ez Bri, azkenean Ak nire botoa erabiltzen
badu Bk goberna dezan?
Ez dakit gogoan duzun biok
Palmako Kongresuan izan genuen elkarrizketa bat; etorkizun
handiko diputatu batekin aritu
ginen, zeina agintari sozialista
garrantzitsu bihurtu zen. Oraindik gogoan dut zer aurpegi jarri
zuen esan nionean PSOEri egun
batean Italian gertatua gertatuko zitzaiola: desagertu egingo
zela. Hori lortzeko eginahalak
eta bi egiten ari dira…
Orain, Anbereseko
epaileak fiskaltzaren
esku utziko du
auzia. Ondorioz,
ikerketa bertan
behera gelditzeko
arriskua dago,
eta atxilotuen
aurkako frogarik
ezak aske utziko ditu
parte hartzera deituz. Datorren
hilabetean, familia eta lagunek
osatutako 60 pertsonako taldea
abiatuko gara Anberesera. Bertako adiskideekin elkartu eta
kasua hurbilagotik ezagutzeko
asmoz.
Gainera, otsailaren 20an Germain Steven Mboyo Bombole
gaztea desagertu zen Hodei Egiluz desagertutako toki berean.
Kasu oso susmagarria hori ere,
eta, beraz, agintariei ikerketa lanetan jarraitzeko eskatzen diegu.
Samina, izua, tristura eta
mina sentitzen dugu. Hodei,
zauden lekuan zaudela, jakin
ezazu zure bila jarraituko dugula. Ez dugu etsiko, eta maite zaitugulako egia jakin arte gogor
borrokatuko gara. Inori desio ez
diogun min honek luze dirau,
eta ezinegonak ez du gugandik
ihes egiten. Jarrai dezagun egiaren bila, Hodeiren bila.
E
Zure bila, Hodei
Tamara
Mendiolagarai Diaz
Hodei Egiluzen lehengusina
B
erriz min hau, Galdakaoko herria
zure argazkiarekin
ikustean. Lau hilabete igaro dira gure
lehengusu Hodei Egiluz Diaz
Anberesen (Belgika) desagertu
zenetik. 135 egun luze, hotz eta
esperantzara kondenatuak.
2013ko urriaren 19an ikusi zuten azkenekoz haren lagunek,
guk bi egun geroago izan genuen desagerpenaren berri. Lur
jota, amorruz beteta, sinetsi ezinik jaso genuen berri txarra. Ordutik gaur arte, Hodei gure egunerokotasunaren parte bilakatu da. Ez dugu etsi; gutxiengo
esperantza dugu, eta haren bila
jarraitzeko indarra ere bai.
Hodei, gazte arduratsua, ikas-
le eta langile fina. Familia giroan elkartzea maite zuen. Gabonak noiz helduko deseatzen egoten zen, etxean familia giroan
igarotzeko. Informatika gustuko zuen, eta ingeniaritza ikasketak bukatzeko Anberes izan
zuen helmuga. Ikasketak osatu
eta lanerako beta izan zuen, gazte askoren ametsa. Anbereseko
bizimodua maite zuen Hodeik;
lantokian pozik zebilen, lagun
berriak ezagutu zituen, eta
proiektuz beteriko bizi berri
bati ekiteko gogotsu zegoen.
Alaia, grinatsua, bizitzari eusteko irrikaz; horrela ikusi genuen
azken aldiz 2012ko Gabonetan.
Lau hilabete gogor igaro ditugu zu gabe. Larritasuna, urduritasuna eta tristura nagusi. Baina ez dugu etsi, ezta etsiko ere.
Hilero, hilaren 19an Galdakaoko herriko plazan elkartu gara,
Gorbeia mendirako igoera egin
dugu, baita zure irudiarekin
mosaikoa osatu ere. Asko izan
dira Galdakaoko eta inguruko
herrietatik etorritako pertsonak eta familiari babesa adierazi digutenak. Ekitaldi askotan
aipatu dute zure izena, besteak
beste, Bertsolari Txapelketa Nagusiko finalean, Realaren eta
Athleticen arteko partidan eta
Ziklokros txapelketan. Sare sozialen bitartez ere oihartzuna
sortzen ahalegindu gara, eta jasotako babesa eta elkartasuna
bihotzez eskertzen dugu.
Orain, Anbereseko epaileak
fiskaltzaren esku utziko du auzia. Ondorioz, ikerketa bertan
behera gelditzeko arriskua
dago, eta atxilotuen aurkako
frogarik ezak aske utziko ditu.
Joan zen hilaren 19an, Galdakaoko Udalean hainbat alderditako politikariak elkartu ziren,
eta udalak adierazpen bat irakurri zuen erakundeetako ordezkarien laguntza eskatuz eta
Harian › Euskal Herria
RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS
Jonan Fernandez q Jaurlaritzako Bake eta Bizikidetzarako idazkaria
Jonan Fernandezen iritziz, Espainiako Gobernuaren eta ETAren arteko elkarrizketa
eta akordioaren bidea «agortuta» dago, eta baldintzak aldatzea ezinbestekoa da.
«ETAk nahi badu, posible
da Jaurlaritzak parte
hartzea desarmatzean»
Edurne Begiristain Gasteiz
Eusko Jaurlaritza ETAren desarmatzean laguntzeko prest dagoela dio Bake eta Bizikidetzarako
idazkari nagusi Jonan Fernandezek (Tolosa, 1962): «ETAk nahi
badu, prest gaude».
Nola definituko zenuke bizpahiru hitzekin bake prozesuaren egoera?
Hobera doa, baina oso mantso.
Joan den larunbatean Baionako Foroan Paul Riosek esan zuen bake
prozesuak geldiuneak izan dituela,
baina une honetan, zorionez, garai
onean gaudela.Bat egiten duzu?
Bai, neurri handi batean. Uste
dut bi aldaketa garrantzitsu izan
direla: batetik, presoen aldetik aldaketa bat egon da, orain arte betidanik planteamendu kolektibo
batean oinarrituta zeukatelako
euren estrategia, eta hori aldatu
egin delako. Eta, bestetik, ETAk
aurreneko pauso txiki bat eman
du desarmatzeari aldebakartasunez ekinez, eta hori eskema aldaketa bat da. Horregatik esan dut
hobera goazela, baina oso mantso.
Uste baino zailagoa izango da ETAren desarmatzea?
Zailagoa izango da Espainiako
Gobernuaren inplikaziorik gabe.
Hala ere, uste dut azkenengo zailtasunetatik atera behar den ondorioa dela prozesua ez dela luzeagoa izango, laburragoa izan beharko duela baizik.
Baina aurrera egin dezake desarmatzeak Espainiako eta Frantziako Gobernuen parte hartzerik gabe?
Bai, baietz uste dut. Formulak
egon badaude, eta horiek artikulatu egin behar dira. Nazioarteko
egiaztatzaileek ere hala diote: zaila dela, baina posible dela.
Zein beste formula daude?
Ez naiz alor horretan teknikoa,
ezta aditua ere, baina uste dut formulak badaudela. Denok ados
bagaude armak ez entragatzeak
kalte egiten duela, uste dut formulak bilatu behar direla horretarako. Inportanteena da gaur
egun erabakita dagoela biolen-
tzia alde batera utzi behar dela
behin betiko.
«Instituzio baten edo gobernu baten» inplikazioa eskatu du egiaztatzaileen batzordeak.Espainiako eta
Frantziako gobernuekin jai dagoela
ikusirik, Eusko Jaurlaritzarengan
dago orain ardura hori?
Eusko Jaurlaritza inplikatuta
egon badago, eta publikoki esan
du prest dagoela zuzenean desarmatzean parte hartzeko. Beste
gauza bat da ETAk hori nahi
duen ala ez. Baina beharrezkoa
balitz, hori posible litzateke.
Lehendakaria eta zu zeu Madrilen
egon zineten nazioarteko egiaztatzaileek Auzitegi Nazionalera deklaratzera deitu zituztenean. Zergatik
joan zineten?
Madrilera joateko erabakia hartu
genuenean ez genuen kalkulu
handirik egin, di-da erabaki genuen. Gure hasierako planteamendua izan zen Madrilen egon
behar genuela giza sentsibilitate
pixka bat agertzeko, enpatia keinu bat hiru pertsona horiekiko,
jakinda zein egoeratan zeuden.
Hori izan zen hara joateko izan genuen lehen bultzada. Eta gero, horrekin batera, babes instituzionala eta pertsonala ematera ere joan
ginen.
Armagabetzea egiaztatu ahal izateko Jaurlaritzaren inplikazioa eskatu
dizue Ram Manikkalingamen taldeak?
Eskatu eskatu espresuki ez digu
ezer eskatu. Iritzi trukaketa bat
izan genuen Madrilen. Gertatutakoarekin harrituta zeuden, eta
egoera aztertzen aritu ginen.
Eta zuek haiei zer helarazi zenieten?
Gure hausnarketa helarazi genien. Egoera honetatik atera dezakegun ondorioa ez da zailtasunengatik hau dena luzatu egingo
dela, guztiz kontrakoa baizik. Ondorio nagusiak izan behar du hau
gertatu delako gauzak lehenbailehen egin behar direla. Bestela
blokeatuta egongo gara, eta ez
dugu aurrera egingo.
Nazioarteko egiaztatzaileen lana
arriskuan dago?
Ez. Kontuan hartu behar dugu
egiaztatzaileek aitortu dutela
euskal gizartearen ordezkari
handi baten babesa izatea oinarrizkoa dela eurentzat, eta horrek
laguntza ematen diela lanean jarraitzeko. Haiek prest daude jarraitzeko, eta ikusten dute bidea
horretarako. Guretzat pertsona
serioak dira, erakunde serioa osatzen dute, eta aurrera egingo
dute.
Zure ustez, zergatik ari da PP egiaztatzaileei lana trabatzen?
Espekulatzea da, baina uste dut
politikan, askotan, planteamendua izaten dela zer irabazten dudan eta zer galtzen dudan. Eta nik
uste dut une honetan Espainiako
ikuspuntutik alderdi batzuek,
PPk barne, balorazio hori egiten
dutela. Eta, noski, galdera horren
erantzunak ematen du ematen
duen emaitza. Horren aurrean
guk beti esaten dugu beharrezkoa dela estatu politika bat, gai
Euskal Herria ‹ Harian
batzuen inguruan ez dela nahikoa galdetzea zer irabazten dudan edo zer galtzen dudan. Gai honetan estatu ikuspegi bat behar
da, bakea eta bizikidetza daudelako jokoan. Gainditu egin behar
dira alderdi batzuen ikuspuntu
matematiko horiek.
Bake prozesuak aurrera egiteko
ezinbestekoa da nazioartearen babesa?
Ezinbestekoa ez da, baina lagungarria izan daiteke, eta ongi etorria da. Hala ere, uste dut une honetan bestelako gauza batzuk direla funtsezkoak. Nire irudiko, lehena ETAren desarmatzea da, desarmatzea bera oztopo bat
bilakatu delako, gainditu beharrekoa. Objektiboki aurrera jarraitzeko oztopo bat bilakatu da
desarmatzea, baina baita ez mugitzeko aitzakia bat ere.
Eta nola gaindi daiteke oztopo hori,
gobernuek ez badute desarmatzean
lagundu nahi?
ETAk eta egiaztatzaileek esan behar dute nola eta noiz entregatuko dituzten armak, nahi badute
Eusko Jaurlaritzaren edo nazioarteko beste edozein erakunderen laguntzarekin. Hor dago gakoa. Badakit zaila dela, baldintza
zehatz batzuen artean egin behar
dela, baina egin behar da.
Orain arte ETAk urrats guztiak aldebakartasunez egin ditu. Hori positiboa da berez,ala arriskuak ditu?
Denak dauka aldeko eta kontrako
ikuspuntua, baina ziur naiz kasu
honetan positiboa dela. Gehiago
esango nuke, prozesu honetan
ongi kokatzeko behar-beharrezkoa da oinak lurrean izatea eta
ameskeriak albo batera uztea.
Eta agian, batzuetan, ameskeria
gehiegi egiten dira prozesuaren
balizko joera batzuen inguruan.
Ez badira ematen aurrerapauso
batzuk aldebakartasunetik, gauzak ez dira mugituko.
Erabateko desarmatzea azkar egiteko eskatu dio Eusko Jaurlaritzak
ETAri.Garrantzitsuak dira epeak?
Bai. Hainbat arrazoirengatik. Batetik, gizartea nekatuta dagoelako eta beste kezka batzuk dituelako. Eta, bestetik, beste arazo batzuei heldu behar diegulako,
adibidez, kartzela politikari. Epe
laburrean hiru gauza egin beharko lirateke: bata jadanik martxan
dago, eta izan da euskal presoek
bakarkako ibilbidea hastea espetxe onurak lortzeko. Bigarrena
ETAren desarmatzea da. Eta hirugarrena da iraganari buruzko
irakurketa kritiko eta sendo bat
egitea.
Egoera honetan eragile denak ongi
kudeatzen ari dira denbora, baita
ETA ere?
Orain arte prozesuan denbora
okerren kudeatu duena ETA izan
da, beti berandu ailegatzen delako. Orain, adibidez, berriro berandu ailegatu da, eta ez da ongi iritsi. Arazo bat da hori. ETA errealitatean kokatu behar da, eta hor
denborak oso inportanteak dira.
Armagabetze prozesua asko luzatzeak arriskuak ditu?
Bai, bai.
Zeintzuk?
Batez ere, gizartea prozesu honetatik kanpo geratzea eta adituok
kudeatu beharreko gai bilakatzea. Gaur egun, nahiko urruti
dago gizartea gai honekiko, baina
erabat aldentzeko arriskua dago
gehiegi luzatzen bada.
«Aldebiko prozesurik
ez da egongo,
ETA berandu
ailegatu delako»
«Desarmatzea aurten
bideratu behar da,
bizikidetza prozesu
on bat garatzeko»
«Egon dira aukerak
Ipar Irlandan egin zen
bezala egiteko, baina
hori bukatu da»
«Aldebakartasunetik
ez badira urratsak
egiten, gauzak
ez dira mugituko»
Zein epe jarriko zenuke desarmatze
prozesua bururaino eramateko?
Oso zaila da epeak jartzea, baina
uste dut aurten desarmatzearen
kontuak bideratuta egon beharko lukeela prozesu osoa behar bezala eraman nahi badugu. Hau
da, bizikidetza prozesu on bat garatzeko eta iraganari buruzko irakurketa kritiko eta sendo bat lehenbailehen egiteko, aurten armagabetu beharko litzateke ETA.
Estatuek geldialditik atera beharko
dute, besteak beste, prozesuak aurrera egiteko. Gizartearen esku dago
giltza?
Gizartearen parte hartzea
garrantzitsua da, baina gizartearen kezka nagusia gaur egun ez
da ETA. Gizartearen parte hartzea bermatu nahi badugu, etxeko lanak lehenbailehen egin
beharko ditugu.
Espainiako Gobernuak ere mugitu
egin beharko du prozesuak aurrera
egiteko,adibidez presoen auzian.
Kontua da ETA berandu ailegatu
dela, eta, horren ondorioz, gaur
egun, konpentsazioaren eskemarik ez dago, agortu egin da. Aurretik egon izan dira aukerak prozesua Ipar Irlandan egin zen bezala
egiteko, hau da, elkarrizketaren
eta akordioaren bidez, baina gaur
egun eredu hori hemen agortu
egin da, bukatuta dago. Historikoki ohituta gaude ikustera
Hegoafrikan, Ipar Irlandan edota
Salvadorren aldebiko prozesuak
egon direla, non batek ematen
dituen pauso batzuk eta besteak
beste batzuk, baina hemen eskema hori errealitatetik kanpo
dago une honetan. Faktore hori
kontuan hartu behar dugu, bestela ez dugu zer eginik.
Hortaz, Espainiako Gobernuaren
aldetik ez dugu urratsik espero
behar?
Oraingo baldintzetan, ez. Aldatu
behar ditugu baldintzak hori
aldatu nahi badugu.
Zer esan nahi duzu?
Hiru gako daude. Bata da presoak
jorratzen ari diren bidea, bestea
desarmatzea, eta hirugarrena,
iraganari buruzko irakurketa
indartsu bat. Hiru elementu
horiek beste egoera batean jarriko gaituzte, baina bitartean...
Baldintza horiek sortzeko Jaurlaritzaren, Espainiako Gobernuaren eta
PSOEren arteko lan eremu bat sortzea proposatu duzu.Nola?
Baldintza egokiak sortzeko
sukaldetxo bat behar dugu. Eta
hemen, gure herrian, lau familia
politikoen artean bilatu behar da
gune bat diskrezioz lan egiteko,
eta instituzionalki lehendakariak, Espainiako Gobernuak eta
Espainiako oposizioko talde
nagusiaren buruak ere espazio
bat izan behar dute gauza hauek
bideratzeko. Zenbait pauso eman
dira. Adibidez, egiaztatzaileen
inguruan egon da adostasun bat
ezker abertzalearen, PSE-EEren,
EAJren eta Eusko Jaurlaritzaren
artean. Horrelako lorpen txikiak
egin behar ditugu.
«Torturatuentzat
erreparazio neurriak
ezarriko ditugu»
E.Begiristain Gasteiz
Torturari buruzko azterketaren
oinarriak lantzeari ekin dio Bake
eta Bizikidetza idazkaritzak. Salaketak azaleratu eta erreparazio
neurriak ezarri nahi ditu.
Jaurlaritzak torturari buruzko ikerketa bat egingo du.Noizko?
Udaberri honetan ikerketaren oinarriak finkatu nahi ditugu. Martxoaren amaieran edo apirilaren
hasieran aurkeztuko ditugu ekinbidearen nondik norakoak.
Zein da azterketaren helburua?
Galdera batzuei erantzun beharko die halako ikerketa batek.
Batetik, zenbat salaketa egon
diren, datuak asko dantzatzen
direlako eta datu fidagarri bat
izan behar dugulako. Ikertu egin
behar da salaketa horien fidagarritasuna, eta horretarako
badaude nazioarteko tresnak.
Ezarri beharko dira tresna
horiek, aztertzeko salaketa indibidual eta kolektibo batzuen fidagarritasun hori. Eta, horrekin
batera, ezarriko ditugu neurri
batzuk erreparazioari, aitorpenari eta prebentzioari begira.
Tortura salaketak azaleratzea da
ikerketaren helburua?
Torturak azalaraztea, eta ondorio
batzuk ateratzea jakiteko zer egin
behar dugun gai honen inguruan
hurrengo urteetan. Nazio Batuen
Erakundeak ezarritako irizpideen arabera, ezinbestekoa da aitorpena, ordaina eta prebentzioa.
Argitu gabe dauden tortura salaketak ikertzeko bideak jarriko dituzue?
Goiz da hori erantzuteko. Kontuan hartu behar da kasu askotan ezinezkoa izango dela ia ezer
ikertzea. Baina egon badaude formulak, gutxienez, aitorpena egiteko.
Bakerako lantaldea kale itsu batean
sartu da? Etorkizunik ba al du?
Ez gaude garai hoberenean,
alderdien kongresuak alde batetik, hauteskundeak berehala...
baina uste dut sortuko dela auke-
ra aurrera egiteko. Nahiko nuke
jada martxan egotea, baina sortuko da aukera; akaso hilabete
batzuk beharko ditu, baina sortuko da. Salagarria iruditzen zait
posible izatea beste edozein lantaldetan lau familia politikoak
elkartzea arazorik gabe, eta ezinezkoa izatea bake eta bizikidetzarako lantaldean. Harrigarria
da.
Lantaldearen lanak geldituta egoteak ez al die beto eskubidea ematen parte hartu nahi ez dutenei?
Erabakia izango balitz berriro ez
biltzea, horrela pentsatuko nuke,
baina uste dut denbora ematean
baldintzak sortzen ari direla.
EPPK-k legeak eskaintzen dituen
onurak eskatzeko asmoa duela iragarri du. Jauzi kualitatiboa dela iruditzen zaizu?
Bai. Uste dut eskema aldaketa
historikoa izan dela, hamarkadatan eredu bat defendatu delako
eta orain beste bat onartu delako.
Legezko bidea jorratuko dute, eta
saiatu behar dute hori ongi kudeatzen.
Presoen auzia desblokeatzen lagundu dezake urrats horrek?
Bai, bai. Hori aspaldi eskatzen genuen batzuek. Zentzu batekin kudeatu behar da.
Eusko Jaurlaritzaren Bake eta Bizikidetza Planak Hitzeman izeneko programa jasotzen du. Euskal presoen
kolektiboarekin alderatu da programa hori?
Oraindik ez dugu programa gorpuztu, ez dugu edukia garatu, eta
asmoa da aurten garatzea. Iritsiko da momentua hitz egiteko eragile guztiekin, baita presoen kolektiboarekin ere.
EPPK-k esan du programa horretaz
ezer gutxi dakiela eta ez duzuela
haien iritzirik eskatu.
Presoen hainbat erakunderekin
egon gara, Herrira-rekin, Etxeratekin... Dena dela, oraindik ez
dugu programa garatu, eta hori
egiten dugunean hitz egingo
dugu presoekin.
Presidentetzan
berretsi dute
Quiroga,%73ko
babesarekin
EAEko PPko presidente batek aspaldian
jasotako babesik txikiena izan du, eta esan du
mezua jaso duela: «Lan asko dugu egiteko»
Rajoy eta Cospedal alderdiaren kongresuan
izan dira, Quirogari sostengua emanez
A.Lasarte-E.Esnaola
Barkatu diote Arantza Quirogari,
baina lanean segitu beharko du
alderdi barruko lidergoa sendotzeko. EAEko PPren 14. kongresuan alderdiaren presidente karguan berretsi zuten atzo. %72, 8ko
babesarekin, ordea, presidente
batek azken hamarkadetan jasotako babesik txikienarekin. Donostian egindako kongresuan
Quiroga zen presidentetzarako
hautagai bakarra, baina ikusteko
zegoen alderdikideek nola erantzungo zuten hark zuzendaritzarako proposatutako aldaketen inguruan. Iñaki Oiarzabal idazkari
nagusiaren karguan ordezkatzeko prozesuan sortutako tentsioaren jakitun, Quirogak barkamena eskatuz hasi zuen bere hautagaitzaren aurkezpena: «Zuetariko bakoitzari barkamena eskatuz
hasi nahi dut. Prozesu zail honetan mindu zareten guztioi, baina,
batez ere, gure alderdiaren siglei
kalte egiteagatik». Ondoren egin
zuten bozketa, eta arratsaldean
eman zuten emaitzen berri:
%72,8ko babesa Quirogarentzat:
«Mezua jaso dut; badakit lan asko
dugula egiteko. Horretan ahaleginduko naiz».
Kursaalean egindako kongresuan alderdiko 959 konpromisariok parte hartu zuten —Bizkaiko
413k, Arabako 405ek eta Gipuzkoako 141ek—. Maria Dolores de
Cospedal PPko idazkari nagusiaren hitzaldiarekin hasi zen, goizean, eta Mariano Rajoy Espainiako
Gobernuko preseidentearenarekin bukatu, arratsaldean. Horien
gainetik, ordea, Oiarzabal bihurtu zen kongresuko protagonista.
Quirogak hura kargutik kentzea
erabaki zuen otsailean. Eta erabaki horrek eragin ditu hurrengo
asteetan sortutako tirabirak.
Bada, Kursaalean bildutakoek
minutu luzeko txalo zaparrada
eskaini zioten Oiarzabali. Quirogak berak ere eskerrak eman zizkion idazkari nagusi ohiari. Oiarzabalek aurretik adierazi zuen
«gustura» dagoela alderdian, eta
ez dela «inora» joango: «Arantzak
gure babesa merezi du. Kontuan
edukiko nau. Ni hor egongo naiz».
Kongresuan etengabe zabaldu
zituzten batasunerako mezuak.
Tartean, Antonio Basagoiti aurreko presidentea: «Denok norabide berean egin behar dugu
arraun, Quiroga buru duen traineruan». Quiroga babestu zuen
Basagoitik, baina, batez ere, Oiarzabalek azken urteetan egindako
lana goraipatu zuen: «Aktibo politiko bat zara PPrentzat, izan hemen edo izan Madrilen». 2008an,
Basagoitik izendatu zuen Oiarzabal idazkari nagusi.
Quirogak ere «batasuna» eskatu zion alderdiari, «barrutik zauritua dagoen gizartea berreraikitzeko». Presidenteak alderdi
«errebeldea eta lotsagabea» nahi
du, «prest» egongo dena «Euskadi
eraikitzeko eta akordioak lortzeko»: «Ulermenetik soilik sinets
daiteke Euskadi hobe batean».
Quirogaren arabera, «konplexurik» gabeko alderdiaren buru izan
nahi du, «eskuinean zein ezkerrean eroso ez dagoen alderdia», eta
eroso sentituko dena «soilik» herritarrei zerbitzuak ematen.
Bestalde, Quirogak gogoan
izan zituen ETAk eragindako biktimak. Haren esanetan, bere alderdiak ez du ahaztuko «milaka
biktimak merezitako egia»: «Ez
dugu onartuko egia min gehien
eragin digutenek idaztea. Ez diegu ezer zor gu hiltzeari utzi diotelako». Horren haritik esan zuen
bere alderdiaren balioak «askatasuna, duintasuna eta norbanakoaren osotasuna» direla, eta balio
horiek gizartean zabaltzea dela
haien asmoa.
Rajoy, ETAz eta Kataluniaz
Rajoyren txanda arratsaldean iritsi zen. Quiroga zoriondu ondoren, ETAren desegiteaz eta Kataluniako burujabetza prozesuaz
hitz egin zuen, besteak beste. Espainiako Gobernuko presidenteak, beste behin, baztertu egin
Cospedal, Rajoy, Quiroga eta Llanos, atzo, kongresuaren amaieran. JUAN HERRERO / EFE
zuen ETArekin negoziatzeko aukera: «ETAri ez diogu ezer zor, ez
dugu ezer haiekin hitz egiteko.
Erraz konpon daiteke: desegin
zaitezte». Rajoyren arabera, ETA
desegin ondoren, «legea» aplikatuko da, «beste herrialde zibilizatu guztietan bezala».
Katalunian azarorako deitutako erreferendumari buruz adierazi zuen PPk oso argi dituela bere
helburuak: «Ez da egongo subiranotasun nazionala ukatzen duen
galdeketarik. Batzuk saiatzen
dira munduaren aurka borrokan,
baina inoiz ez da irabazten mun-
‘‘
Barkamena eskatzen
dizuet guztioi gure
alderdiaren siglei
kalte egiteagatik»
ARANTZA QUIROGA
EAEko PPren presidentea
«ETAri ez diogu ezer zor,
ez dugu ezer hitz egiteko;
erraz konpon daiteke:
desegin zaitezte»
MARIANO RAJOY
Espainiako Gobernuko presidentea
duaren aurka. Ezinezkoa da».
Cospedal Rajoyren bidetik mintzatu zen goizean, ETAri buruz:
«ETAren terrorismoa amaitu behar da. Hori lortu behar da zuzenbidezko estatuaren bidez, trukean ezer eman gabe, eta biktima
bat ere ahaztu gabe».
Nafarroan azken hilabetean
izandako gorabeherak ere izan zituen hizpide Cospedalek. Haren
ustez, «zitalkeria» bat gertatzeko
zorian egon da, PSN eta Bilduren
artean. PSOErentzat ere izan zituen hitzak: «Agintera nola iritsi
pentsatzen dabiltza beti».
G EAEko PPren txosten politikoko pasarteak
Borja Semper Gipuzkoako
PPko presidenteak prestatu du
EAEko PPren 14. kongresurako
txosten politikoa. Honatx pasarte batzuk:
OINARRI IDEOLOGIKOA
pEuskal Herrian XIX. mende
osoan eta XX.eko lehen herenean nagusi izan zen kulturaren oinordekoa da EAEko PP. Monarkiaren defentsa sutsua egiten
zen, Espainiako bizikidetzaren
eta bere nortasun politikoaren
defentsaren berme zelako. Gertueneko ohitura, tradizio eta bizitzeko moduen aldarrikapena
egiten zen, baina beti Espainiako aberri handiaren barruan.
Kultura barneratzailea zen; euskal eta espainiar kultura zen,
dogmatismo eta bazterketarik
gabea.
[2009an] Euskadiko aldaketa politikoan erabakigarria izan
zen PP. Orain, aldaketa garatu
egin behar da. Gizarte ireki baten eta egitasmo partekatuen
eredua garatu behar da, guztion, askatasunean den Euskadi
eraiki. Gizarte ireki batek politikariak behar ditu, ez artzainak.
EAEko PP gobernatzeko bokazio garbia zuen alderdia zen, eta
gobernu alderdia bihurtu da;
Araban eta Gasteizen gobernuan gaude, Gipuzkoan hazten
ari garen indarra gara eta Bizkaian, erabakigarriak.
OINARRI IDEOLOGIKOA
pEuskadin alderdi independentistak, eta bereziki EAJ eta ezker
abertzalea, Euskadirentzako
proiektu independentista batean barnebiltzen dira. Erkidegoko hurrengo hauteskundeetako
emaitzetako aritmetikak ahalbidetuz gero, martxan jarriko
dute egitasmoa.
[EAEko] Autonomia Estatutuan oinarrituta sekulako aurrerapena egon da. Estatutuak
bere perfekziorako tresnak eta
mekanismoak baditu, eta PPk
horretan parte hartuko du, betiere eztabaida parlamentuan
egiten bada eta estatutuari leial
izanda, eta ez desio independentistak gustura uzteko.
BAKEGINTZA
pETAren jarduera terrorista
betiko bukatu zela iragarri ondoren Euskadin egoera berri bat
ireki zela jakitun gara, eta historia triste baten atal garrantzitsua ixteko konpromisoa geure
egiten dugu, indarkeriarik
gabeko etorkizun kolektibo bati
aurre egiteko.
Beharrezkoa da ETAren
amaiera estatuko instituzioek
lideratzea (Espainiako Gobernuak eta Eusko Jaurlaritzak),
PSOErekin eta terrorismoaren
biktimekin koordinatuta
eta batera, estatu gai gisa jota.
Espainiako Gobernuaren betebeharretako batek izan behar
du ETAren behin betiko bukaerak.
Gizarteratzeko bideak errespetatu egiten ditugu, ETA uztea
eta legea betetzea erabaki
duten haientzat hori aurreikusten duelako gure legediak. ETAren amaierak aukera handiagoak ahalbidetuko ditu, eta
sakabanaketa politikak orduan
ez du zentzurik izango.
Isaias Carrasco omendu dute,
ETAk hil eta sei urtera
Lopezek omenaldian
esan du ETA garaituta
dagoela eta «ezberdinen
arteko bizikidetza»
lortu behar dela orain
Erredakzioa Donostia
2008ko martxoaren 7an hil zuen
ETAk Isaias Carrasco PSE-EEko
zinegotzi ohia, Arrasaten (Gipuzkoa). Urte hartako hauteskunde
orokorretarako bi egun falta zirela
izan zen atentatu hura, eta sei urte
geroago ekarri dute gogora PSEEEko kideek, hil zuten tokian bertan. Ordutik hona, «min eta sufrimendu askoren ostean», ETA garaitu dela nabarmendu du Patxi
Lopez PSE-EEko idazkari nagusiak omenaldian, baina orain «ezberdinen arteko bizikidetza baketsua» falta dela irabazteko.
Arrasateko Navas de Tolosa kalean egindako lore eskaintzarekin abiatu zuten atzoko omenaldia. Kale horretan bertan hil zuen
ETAk Carrasco. Ehun bat lagunek parte hartu zuten, eta tartean
izan ziren PSE-EEko agintariak
(Rodolfo Ares eta Iñaki Arriola
kasurako), zinegotzi sozialistak,
Carrasco zenaren alarguna eta
haren hiru seme-alabak (Sandra,
Ainara eta Hodei).
Patxi Lopez PSE-EEko idazkari
nagusiak hartu zuen hitza omenaldian. Carrascoren hilketa gogora ekartzearekin bat ekarri zituen gogora ETAk hildako alderdi sozialistako beste kideak ere,
eta otsailak eta martxoak sozialisten egutegian duten esangura
nabarmendu zuen, hilabete horietan hil zituztelako Enrique Casas, Fernando Mujika, Fernando
Buesa, Froilan Elexpe, Joseba Pagazaurtundua eta Juan Priede.
«Guztiz sendatuko ez diren zauriak dira guztiak», esan zuen Lopezek.
Arrasatearren kontra
Gogor mintzatu zen Lopez arrasatear batzuen aurka. Esan zuen
Carrasco hil zuten egunean eta
ondorengoetan «bizkarra» eman
zietela askok sozialistei. «Herri
honetako bizilagun askok leihoak eta bihotzak itxi zizkioten gure
minari, eta bizkarra eman ziguten». Ina Galparsoro ANVko alkateak hilketarik ez zuela gaitzetsi
ere ekarri zuen gogora: «Bere herrikidea izan arren ez zelako bereetakoa; bereak indarkeria terrorista babesten zutenak ziren».
Eta hori guztia gogora ekarri
beharra dagoela nabarmendu
zuen Lopezek, kontakizunak
asko direla, memoriak asko eta
historiak asko, «baina ezein kontakizunetan ezin dio hiltzaileak
hiltzaile izateari utzi, eta hildakoak biktima izateari. Hiltzen zuena inoiz ezingo da izan aberriaren
salbatzailea eta heroia, ezta ideia
legitimoen defendatzailea ere».
Lopezek «ezberdinen arteko bizikidetza» eraikitzearen alde egin
zuen apustu, baina horretarako
«demokraziaren arauak» errespetatu egin behar direla esanez.
Isaias Carrasco zenaren alabetako batek ere hartu zuen hitza
atzokoan. Sandra Carrascok esan
zuen ETAk egindako urratsak ez
zaizkiola nahikoak iruditzen, eta
«desegitea» dela gelditzen zaien
aukera bakarra. «Eduki dezatela
horretarako ausardia, gizarte honek behingoz bakean bizitzeko
aukera izan dezan».
Carrascoren senitartekoak eta buruzagi sozialistak, atzo. DAVID AGUILAR / EFE
Miguel Casas Brugue q Psikiatria katedraduna
Arreta falta eta hiperaktibitate nahasmendua duten eta tratatzen ez
diren haurren jokabide ezegokiak finkatu egin daitezkeela ohartarazi
du Casas doktoreak, eta helduak direnean mantendu egiten direla.
«Hiperaktibitate eta arreta
falta kasuak ez dira behar
beste diagnostikatzen»
Jon Rejado Gasteiz
«Nik emango dudan azalpena
zientifikoa da, baina badaude beste batzuk ideia honekin bat ez datozenak». Arreta falta eta hiperaktibitate nahasmenduaren inguruko eztabaidak iritzi kontrajarriak pizten dituela aitortu du Miguel Casas Brugue Bartzelonako
Unibertsitate Autonomoko Psikiatria katedradun eta Val de Hebron ospitaleko Psikiatriako zerbitzu buruak (Amer, Katalunia,
1950). Hori jorratu du Gasteizko
Europa jauregian XXIII. Psikiatriako Eguneratze Ikastaroan
emandako hitzaldian.
Arreta falta eta hiperaktibitate nahasmendua eztabaida sortzen duen
gaia dela adierazi duzu zure hitzaldian.
Nahasmendu, disfuntzio edo gaixotasun horrek eztabaida sutsuak pizten ditu, maila guztietan. Gaurko psikiatrian eztabaida
gehien pizten duena, seguru aski.
Zergatik?
Familiek gehiegi diagnostikatzen edo tratatzen dela salatzen
dute. Irakasle batzuek diote diagnostiko gutxi egiten direla; aldiz,
beste batzuek uste dute diagnostiko gehiegi egiten direla. Zientzia komunitatean batzuek onartzen dute, eta beste batzuek ez, eskolaren arabera.
Esan duzunaren arabera, diagnostikoa da eztabaidagai nagusietako
bat. Geroz eta gehiago egiten da?
Gutxiago?
Buruko gaitz guztien nagusitasuna uniformea da Mendebaldeko
herrialdeetan. Liburuek diote
haurren %5-%7k dutela arreta
falta eta hiperaktibitate nahasmendua. Ordea, hiperaktibitate
eta arreta falta kasuak ez dira be-
«Badaude izaera
suntsitzailea dutenak,
baita ekintzaile bikain
diren asko ere»
«Kanpotik tratatzen
ez badugu, umeak bere
burua tratatuko du
antsietatea bilatuz»
har beste diagnostikatzen. Horrek eragin zuzenak ditu.
Zer zentzutan?
Eskolan porrot maila handiena
duen herrialdeetako bat Espainia
da. Kalamu kontsumo altuena
duena. Kokaina gehien kontsumitzen duena.
Alor horiek guztiak lotzen dituzu?
Eskolako porrota faktore askoren
eskutik dator, baina hemengo
ikasleak ez dira tontoagoak. Hemengo irakasleak ez dira Finlan-
diakoak baino txarragoak. Familiak adeitsuagoak dira hemen.
Arrazoia beste bat da. Errendimenduan eragiten duten faktore
psikopatologikoak ez dira diagnostikatzen ez behar bezala, ezta
behar den garaian ere.
Eta horrek zer eragin du?
Arreta falta eta hiperaktibitate
nahasmendua duten umeen %40
bere kabuz sendatzen dira, baina
beste %60 nahasmendu hori izango duten helduak dira. Heldu ahala aldaketak daude nahasmendua agertzeko moduan. Helduengan ia guztiz desagertzen da asko
mugitzeko joera hori. Ordea,
haurtzaroan tratatu ez badituzte
orduan garatutako jokabide ezkorrak, manten ditzakete.
Eta helduen kasuan...
Badaude izaera suntsitzailea dutenak, baina ekintzaile eta artista
bikain asko ere bai. Oldarkortasun, originaltasun eta adimen koziente altuak horretan laguntzen
die: Bill Gates, John Lenon...
Hortaz,ezaugarri horiek bideratzeko
aukera dago?
Azkarrak dira, biziak. Ordea,
XXI. mendeko mendebaldeko gizarte batean nahasmendu horrek
asko baldintzatzen du egunerokotasuna. Oso argiak ez badira,
edo familiaren babesa ez badute,
zailtasunak izan ditzakete.
Heziketa zurrunak, eserita egotea
JUANAN RUIZ / ARGAZKI PRESS
sustatzen duenak, ume horien bilakaera zailtzen al du? Eragozpen
gehiago jartzen al dizkio?
Ohikoena 6 urtetik aurrera diagnostikatzea da. Kontrolatzen ez
bada, arreta falta soila duena tontotzat joko dute. Arreta falta eta
hiperaktibitatea duenak eskolan
porrot egingo du, baina kanpoan
lider bat izango da. 13 urte dituenean sufritzen hasiko da, eta, normalean, kalamua erretzen hasten
dira. Medikazio moduan uler daiteke; kalamuak oldarkortasuna
kentzen die, baina eskolan dituen
arazoak areagotzen ditu.
Hezkuntza sisteman moldaketak
egin daitezke bide horretan laguntzeko?
Batzuek baietz pentsatuko dute,
baina nik ez dut uste posible denik. Ondo diagnostikatu behar
da, hasiera batean. Hiru edo lau
ordu behar ditu espezialista batek diagnostikatzeko.
Tratamenduan, botikaz gain, psikoterapia ere badago,ezta?
Gehienetan terapia kognitibo
konduktuala erabiltzen da, gizabanakoa egituratzeko. Dena den,
aldaketak egon dira. Ume horien
ezohiko jokabidea gaixotasunak
sortutakoa zela pentsatzen zen.
Eta gaur egun?
Jokabide horiek eritasuna konpentsatzeko erreakzioak direla
uste da. Arreta faltak eragin ezkorra du pertsonarengan. Horrek
dopamina sisteman eragiten du.
Hori zuzentzeko bi bide daude:
kanpotik tratatu, edo umeak bere
burua tratatuko du plazera edo
antsietatea bilatuz: besteei eraso
egin... Jokabide horiek finka daitezke umearengan, eta gure ardura da hori ez gertatzea.
«Banderaren
inposizioa»
salatzeko, plaka
bat jarri dute
Elgoibarren
Ibon Iparragirreren
atxiloketa salatu
dute haren senide
eta lagunek
Manifestazioa antolatu
dute gaurko Ondarroan,
‘Giza eskubideak,
Irtenbidea, Bakea,
Ibon askatu’lelopean
Erredakzioa Bilbo
Ibon Iparragirren atxiloketa salatu zuten atzo Ondarroan (Bizkaia) haren senitarteko eta lagunek, eta manifestazioa deitu dute
gaur eguerdirako (13:00). Zumarditik abiatuta egingo da, Giza eskubideak, Irtenbidea, Bakea,
Ibon askatu! lelopean. «Konponbidearen aldeko konpromisoa» hartu duten
herriko talde eta eragileek egindakoa da deialdia.
«Kezkatuta» mintzatu ziren atzoko agerraldian deitzaileak.
Ibon Iparragirreren
osasunaz kezkatuta,
eta haren atxiloketa
ulertu
ezinda.
«2010ean atxilotu zutenetik kartzelan igarotako denboran osasun arazo larriak izan zituen; kartzelako
muturreko
bizi-baldintzek Ibonen bizitza
arriskuan jarri zuten. 2011ko
urriaren 17az geroztik, etxean
egon da Ibon bere osasun egoera
dela eta. Ulertezina zaigu Ibonen
atxiloketa, eta gure kezka adierazi nahi dugu berriz ere Ibon espetxeratzeak bere osasunean ekar
ditzakeen kalteengatik».
Haren inguruko eta lagunek
diote «giza eskubideen urraketa
larria» dela atxiloketa, eta «atzerapauso» bat dela gaixorik dauden presoek izan beharko lituzketen eskubideen alorrean. Antzeko egoerak «desagertzea» eskatu
zuten horregatik. «Euskal Herrian bakea eskuratu eta konponbide demokratikoa garatu ahal
izateko hainbat pauso eman izan
dira azken hilabeteetan. Beharrezkoa da gatazka elikatu
eta urraketak
eragiten dituzten egoerak betiko desagertzea, eta bide
horretan ezinbestekoa da presoen
eskubideak bermatzea».
Alfredo Etxeberria
alkateak (EAJ) udaleko
eskaileretan jarri du
1977an Jaime Arresek
igo zuen ikurrina
Ibon Iparragirreren senitarteko eta lagunak, atzo, Ondarroan. A. LOIOLA / ARP
Ondarroako presoa herenegun
goizean atxilotu zuen Ertzaintzak Gizaburuagako bere
etxean. Hiesa du
Iparragirrek,
oso garatua
gainera. Horregatik,
2011ko urritik etxean ari zen espetxealdia betetzen, oso neurri zorrotzekin eta eskumuturreko te-
lematikoa ezarrita. Espainiako
Auzitegi Nazionalaren aginduz
atzeman zuen Ertzaintzak herenegun. Hain zuzen ere, Espainiako Auzitegi Gorenak astelehenean berretsi zuen Auzitegi Nazionalak Iparragirreri jarritako
zigorra. 299 urteko espetxe zigorra berretsi du, 2008ko irailean
Ondarroan Ertzaintzaren
etxeari eraso egitea egotzita.
Alfonso Zenon abokatuari «ilogikoa» iruditu
zaio sortu den egoera,
Iparragirre etxean ari
zelako bere zigorra betetzen, Espetxe Zaintzak berak horrela
agindu eta onartuta.
Auzitegi Gorenaren
epairik ez du oraindik
jaso Zenonek, baina
hura atxilotu eta espetxeratzearen kontra
helegitea jarriko duela
iragarri du. Basauriko
(Bizkaia) espetxean dute
oraingoz Iparragirre. Abokatuak herenegun hitz egin
zuen harekin, eta ongi dagoela
jakinarazi du. Bihar izango dute
aukera haren senitartekoek bixita egiteko, eta oso litekeena da asteartean argitzea haren egoera,
orduan biltzen baita espetxeko
tratamenduetarako junta, eta
hari baitagokio erabakitzea espetxealdiaren orain arteko baldintzak aldatuko dizkioten edo ez.
Elgoibarko Udalak plaka bat jarri
du udaletxearen kanpoaldean,
«Espainiako banderaren inposizioa» salatzeko. EAEko Justizia
Auzitegi Gorenak Espainiako
bandera jartzera behartzen dituela salatzen da bertan. Alfredo
Etxeberria alkateak (EAJ) jarri
zuen atzo plaka, eta aldamenean
izan zituen udaleko alderdietako
beste zenbait ordezkari eta Markel Olano EAJk Batzar Nagusietan duen bozeramailea. «Elgoibartarrok gurea balitz moduan
sentitzen ez dugun bandera baten
inposizioa da», esan zuen alkateak
sententzia horri buruz. Halaber,
1977an Jaime Arrese EAJko alkateak udaletxe horretan bertan lehen aldiz igotako ikurrina jarri zuten pleno aretorako eskaileretan.
Berriozarko herri
mugimenduak
gazteen karroza
«manipulatu»
izana salatu du
Agerraldi batean eskatu
dute «kulturaren
eta hizkuntzaren alde
lan egiteko eskubidea»
errespetatzeko
Erredakzioa Iruñea
Konpromiso Eguna aurkeztu dute Donostian
Datorren larunbaterako
ekintza ugari antolatu
dituzte, Madrilen
epaitzen ari diren
donostiarrak babesteko
35/02 eta 26/11 sumarioetan auzipetutako bederatzi donostiarrei
elkartasuna adierazteko, Konpromiso Eguna egingo dute datorren
larunbatean, Donostian. Herritar
horiek libre behar dutela aldarrikatzeko, egun osorako egitaraua
antolatu dute Libre dinamikaren
barruan. Antolatzaileek egitaraua bera osatzetik bilatu dute
herritarren konpromisoa. Duela
hilabete pasatxo egindako agerraldian, orri zuri bat jarri zuten
mahai gainean, norbanako bakoitzak bere konpromisoa aurkez zezan. Hala, auzo, talde eta herritar
askok egin dituzte proposamenak. Horietako batzuek agerraldia egin zuten atzo, Konpromiso
Eguneko egitaraua aurkezteko.
Egun osoan hiru gune nagusi
izango dira. Bulebarrean, bi karpa jarriko dituzte. Batean, askotariko ekitaldiak egingo dituzte:
pailazoen emanaldia, dantza ikastaroa, antzerkia... Beste karpan,
berriz, erakusketak, mahai inguruak, ikus-entzunezkoen proiekzioak egingo dituzte. Hirugarren
gunea Trinitate plazan jarriko dute: bertso pilota egingo dute han.
Horrez gain, egun osoan Parte Zaharreko kale eta tabernatan musika saioak edo bertso saioak eskainiko dituzte.
Konpromiso Eguneko ekitaldi
nagusia, hala ere, Bulebarrean
egingo dute, 13:00ean. Baietz Bulebarra bete! lelopean, milaka herritar elkartu nahi dituzte. Denen
artean globo jolas bat egingo dute
bertan. Herritar guztiei dei egin
diete 11:30etik aurrera Bulebarrera azaltzera, bakoitzak bere globoa hartu eta guztia prestatzen
laguntzeko. «Norberaren konpromisoa beharrezkoa da. Inor ez
dago soberan. Guztion indarrak
elkartuz, injustizia hauek amaitzea lortuko dugu».
Berriozarko herri mugimenduak
salatu egin du gazte asanbladaren inauterietako karrozak jasandako «manipulazioa». UPNk eskatuta, Guardia Zibilak Espainiako Auzitegi Nazionalaren esku
utzi du desfileari buruzko informazioa. Herri mugimenduak auzibidea bertan behera uzteko eskatu du: «Eskatzen dugu gure
kulturaren eta hizkuntzaren alde
lan egiteko eskubidea errespetatzeko. Argi utzi nahi dugu ez dugula gure herriaren eta gazteriaren aurkako erasorik onartuko».
Gazte asanbladak asteazkenean ohar batean azaldu zuen haien
karrozan ez zutela ETA parodiatu, azken hilabeteetan D ereduari
buruz esandako guztia baizik.
93,5
Haizeak gogor joko duela
abisu eman dute gaurko
pLoiuko aireportua hobetzen erabilitako dirua, milioitan. Espainiako
Gobernuak 93,5 milioi euro erabili
ditu Loiuko aireportua hobetzeko
2000tik, ireki zutenetik. 25 milioi aireportuko eraikina hobetzeko erabili dituzte. Asteon hasi dira haize denboraleak eragindako kalteak konpontzen.
DONOSTIA › Haizeak gogor joko duela dio gaur-
ko eguraldi iragarpenak, eta abisu horia ezarri du
Eusko Jaurlaritzak. Euskalmeten arabera, orduko ehun kilometroko ufadak ere izango dira haizeguneetan, bereziki mendi inguruan. Goizaldean gogorrago joko duela espero dute. Bestela,
giro eguzkitsua iragarri dute gaurko, eta hurrengo egunetan ere bide beretik jarraituko du.
121
«Sistemari aurre egiteko»
topaketak dituzte gazteek
pErtzaintzak atzemandako billete
faltsuak. Iaz, 121 billete faltsu atzeman zituen Ertzaintzak, eta horiekin
zerikusia dutelakoan, 25 pertsona
atxilotu edo inputatu zituen. Aurreko
urteetako kopuruaren antzekoa da
iazkoa, Segurtasun Sailaren arabera.
DONOSTIA › Ernai eta Aitzina gazte taldeek
antolatuta, topaketa batzuk egingo dituzte apirilaren 17tik 20ra. «Nola aurre egin sistemari?»,
horixe izango dute aztergaia. Gazte Burutakzio
Topaketak jarri diote izena jardunaldiari. Gaiak
lantzeaz aparte, hala ere, eskaintza kulturala
izango da egun horietan. Datozen asteetan jakinaraziko dute non egingo duten jardunaldia.
BARDEA › CHA Chunta Aragonesista alderdiak
salatu du Espainiako armadak maniobra batzuk
egiteko asmoa duela datorren astean Bardeako
tiro eremuan (Nafarroa). Azaldu du Defentsa
Ministerioak ez duela xehetasunik eman ariketa
horiei buruz, baina aurreko urteetan benetako
armamendua erabili izan dutela. Inguruko herritarrei kalte egiten diela salatu du CHAk.
2
Laburrean
Bardean maniobrak hasiko
dituztela ohartarazi dute
Erredakzioa Bilbo
Bizkaiko zahar etxeetan mobilizazioak egiten hasiko dira berriro, bihartik aurrera, ELA sindikatuak deituta. Hamasei hilabete badira negoziatzen ari direla, baina, ELAren arabera, ez
aurrera ez atzera daude. Enpresek Espainiako lan erreforma
ezarri nahi dutela ohartarazi du sindikatuak, eta lan baldintzak kaskartu nahi dituztela horrela. Iazko urrian hasi zituzten
lanuzteak —hamar egunez egin dute greba dagoeneko—,
baina akordioa lortzeko zantzurik ez da. ELAk salatu du asteon egindako bileran jarrera ez duela aldatu patronalak. Sei
egoitzatan bi asteko greba egingo dute bihartik aurrera. Gainera, elkarretaratze bat egingo dute bihar Bizkaiko Foru Aldundiaren egoitzaren aurrean, beharginen egoera salatzeko.
Irudia qIruñea
j
Hegazkin militar bat, Bardean, iaz. JAGOBA MANTEROLA / ARP
Bizkaiko zahar etxeetan
greban hasiko dira berriro,
akordio zantzurik ez eta
ERROMES BAT HIL DA XABIERRALDIAN
Aurtengo lehen Xabierraldia dute asteburu honetan erromesek. Milaka lagun abiatu ziren Iruñerritik Frantzisko Xabierkoaren gaztelura. Errepidetik
egin ohi dute ibilbidearen zati handi bat, oinez, eta
larrialdi taldeek aparteko zaintza ezarri zuten, is-
Hilberriak
ESKELAK
(0034)943 30 40 30
[email protected]
tripuak saihesteko asmoarekin. Erromes bat hil
egin zen arratsaldean, ondoeza eginda; 55 urte zituen gizonak. Gorabehera ugari izan zen, horrez
gain: 19:00ak arte, Gurutze Gorriak 1.200 lagun
artatuak zituen. Elizkizunak dituzte gaur. J.DIGES / EFE
Ekonomia ‹ Harian
Arrantzaleentzat «justua» da
egin den berdel kuotaren banaketa
Tapia sailburuaren esanetan,
«denentzako tokia» dagoela erakutsi du
Espainiako Gobernuaren proposamenak
Asturiasek auzitara joko du; banaketa
«gehiegi» harrapatu dutenen aldekoa dela dio
Miren Garate Orio
Berdelaren «arrantza olinpikoa»
egiten zen orain artean Kantauri
Itsasoan. Ateratzen ziren ontziak
itsasora, eta bakoitzak ahal zuena
harrapatzen zuen, kuota amaitu
arte. Aurten, dagokion kuotaren
barne banaketa bat egitea erabaki du Espainiak, lehen aldiz. Txikizkako modalitatean, Gipuzkoari eta Bizkaiari pastel zatiaren
%42 egokitu zaie, hau da, 4.000 tona inguru aurten. Kopuruarekin
«pozik baina triunfalismorik gabe» daudela esan dute Jaurlaritzak eta arrantzaleek, proposamena «justua» delako.
Korapilatsuak izan dira negoziazioak. Hego Euskal Herriko
arrantzaleek eta Kantabriakoek
beti arrantzatu izan dute berdela;
Asturiaskoek eta Galiziakoek
gutxi erreparatu izan diote
arrain horri, baina, aurten, eurek
ere zati handiagoa erreklamatu
dute. Negoziazioetan, eskubide
historikoak kontuan hartzeko
eskatu dute euskal arrantzaleek.
Azkenean, eredu misto baten
aldeko hautua egin du Espainiako Gobernuak. Harrapaketa historikoak, ontzien tonaje kopurua
eta ontzi historikoen presentzia
hartu ditu kontuan. Ministro
agindu baten bidez egin du proposamena.
«Eurek ere bizi behar dutela
esaten digute. Nola bizi ziren,
bada, orain arte? Ados, denok
arrantzatu behar dugu, baina ez
guri flota kenduta», adierazi du
Iñaki Zabaleta Bizkaiko kofradien elkarteko presidenteak,
Orion egindako agerraldian. Alabaina, keinu bat ere egin dute
Gipuzkoako eta Bizkaiko arrantzaleek: datozen bi urteetan,
eurei zegokien kuotaren %2,5
emango diete Galiziako arrantzaleei. Ez dute zehaztu horrek zenbateko ondorio ekonomikoak
izango dituen.
Arantza Tapia Garapen Ekonomikorako sailburuaren esanetan, keinu hori «erabakigarria»
izan da kuoten banaketa adosteko. «Banaketa honek irizpide
sozioekonomikoak eta eskubide
historikoak kontuan hartu ditu,
eta, horrexegatik, berdelaren
arrantzan guztiontzako tokia
dagoela ikus daiteke, bai aspalditik berdelaren arrantzan aritu
direnentzat, baita hasiberriak
direnentzat ere».
Inguraketan, abendutik ados
Batez ere, Bizkaiko arrantzaleak
aritzen dira txikizkako modalitatean, Bermeokoak. Gipuzkoakoek, bereziki Hondarribikoek,
inguruketa modalitatea erabiltzen dute. Azken horren kuotak
Arantza Tapia sailburua eta kofradietako presidenteak, atzo, Orion. ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS
ere finkatu ditu Espainiak, baina
ez da hainbesteko tirabirarik
izan. Abenduan lortu zuten akordioa, eta Gipuzkoarentzat eta Bizkaiarentzat %48ko kuota izan da
—3.350 tona inguru—. Halaber,
Espainiari dagokion txitxarro
kuotaren %11 pasatxo izango da
haientzat, txikizkako modalitatean.
Ministro agindua tramitatzeko
hiru bat aste beharko direla kalkulatzen du Jaurlaritzak. Orduan hasi ahal izango dira arrantzan. Normalean, martxoko lehen astean ekiten zaio berdelaren
kosterari, eta ekainera arte irauten du; orduan, hegaluzearena
hasten da. Aurtengo atzerapenak
ekonomikoki kalte egingo diela
G Berdel kuotak
INGURAKETA MODALITATEA
Bizkaia. %9,2
Gipuzkoa. %38,9
Kantabria. %24
Coruña. %15,1
Lugo. %2,2
Portevedra. %7,8
Asturias. %3
TXIKIZKAKO MODALITATEA
Bizkaia. %29,7
Gipuzkoa. %12,3
Kantabria. %25,7
Coruña. %6,9
Lugo. %5,8
Portevedra. %4,8
Asturias. %14,7
diote arrantzaleek. Prezioei buruz dituzten aurreikuspenen inguruan galdetuta, iaz baino zertxobait gorago ibiltzea aurreikusten dute arrantzaleek.
Asturias, haserre
Espainiako Gobernuak ministro
agindua kaleratu eta gero ere
haserre jarraitzen dute asturiarrek. Hala, kuoten banaketa «geldiarazteko» auzitara joko duela
esan du Asturiasko Gobernuak.
Espainiako Gobernuak erabili
dituen datuak «fidagarritasun
txikikoak» direla dio, eta azken
urteetan «gehiegi» arrantzatu
dutenei mesede egiten diela uste
du, «arduraz» jokatu dutenen
kaltetan.
Harian › Mundua
Krimeako Errepublikako
Indar Armatuak eratu
dituzte Simferopolen
Orain arte Krimeako Autodefentsa unitate armatuetako kide zirenak soldadu izendatu zituzten atzo. «Ekitaldi historikoa da hau,
Krimeako Indar Armatuak sortu ditugulako», adierazi zuen
eskualdeko lehen ministro Sergei Aksionovek. Krimeako herriari leialtasuna adierazi zioten
indar armatu errusiazaleek,
atzoko ekitaldi ofizialean.
Lehen ministroaren esanetan, defentsa lanetarako sortu
dituzte Krimeako Errepublikako Indar Armatuak, «eta ez inori eraso egiteko». Kieveko agintariek, berriz, Ukrainako Indar
Armatuen egoitza indarrez hartu izana leporatu diete Krimeako soldaduei.
D
Haur bat Sebastopoleko portuan Errusiako banderak astintzen, atzean itsasontzi errusiar bat duela. ZURAB KURTSIKIDZE / EFE
Bakoitzak bereari
Krimeako mataza askatzeko bilerek ez dute
fruiturik eman, alde bakoitzak ez duelako
bestearen legitimitatea onartzen
Botere erakustaldia egin dute Errusiako eta
Mendebaldeko indar militarrek eskualdean
Ion Orzaiz
Nazioarteko gatazka gehienetan
gertatu ohi den bezala, Krimeako
partida maila ezberdin anitzetan
jokatzen ari da. Alde batetik,
Ukrainaren garrantzi ekonomiko
eta geoestrategikoak inperio handien arteko gerra dialektikoa piztu du —AEBek, Errusiak eta Europako Batasunak interes handiak baitituzte herrialdean—.
Bestetik, potentzia guztiek konponbide baketsuen beharraz hitz
egiten duten arren, alde bateko
zein besteko militarrek indar erakustaldia egiten dute Krimeako
joko zelaian. Azkenik, geopolitikaren esparrutik oso urrun, talde
etnikoen arteko gatazka zibilak
ere ez du etenik.
Esparru diplomatikoan, elkarrizketarako borondatea erakutsi
dute gobernu guztiek, baina horrek ez du esan nahi arerioaren
aurrean men egiteko prest daudenik. Aitzitik, bakoitzak bere jarrerari eusten dio. Atzo arratsaldean, esate baterako, bilera egin zu-
ten Errusiako Atzerri ministrorde Grigori Karasinek eta Ukrainak Moskun duen enbaxadore
Vladimir Jeltxenkok. Kremlinaren esanetan, «Errusia eta Ukrainaren arteko alde biko harremanei buruzko auziak jorratzeko aukera» izan zen bilera, eta tentsioa
baretzeko lehen pausotzat jo zuten zenbait hedabidek, baina,
egiazki, administrazio baten
nahiz bestearen posizioak ez dira
milimetro bakar bat ere mugitu.
Moskuk ez du Ukrainako
behin-behineko gobernu berriaren legitimitatea onartzen, «eskuin muturreko nazionalisten
kontrolpean» dagoela iritzita, eta,
Sergei Lavrov Atzerri ministroak
atzo azpimarratu zuenez, baldintza «justuak» ezarri behar dira, bilera soiletatik negoziazio mahaira pasatzeko: «Ukrainako Rada
Gorenaren egungo agintariekin
negoziazio estrategikoak abiatzeko deia egiten digutenean, kontzeptuak nahasten ari dira. Gaur
egun, muturreko ekintzaileek
agintzen dute Kieveko behin-
behineko gobernuan, armen bidezko matxinada bati esker. Ez
dago ordena publikoaren kontrolik, eta Eskuin Sektorea da etxea
gobernatzen duena, indarkeria
eta izua erabilita». Hala ere, Mendebaldearekin hitz egiteko prest
azaldu da Lavrov, baina «baldintza justuetan» soilik: «Maila berean dauden kideen arteko elkarrizketa behar du izan, Errusia gatazkaren erantzule gisa aurkeztu
gabe».
‘‘
Krimea lurralde
ukrainarra da, eta hala
izanen da beti; ez diogu
inori emanen»
ANDREI DESTXISTITSA
Ukrainako Gobernuko Atzerri ministroa
«Krimeako diputatuek
erreferendumaren alde
egin dute, eta prozesua
geldiezina da»
SERGEI AKSIONOV
Krimeako lehen ministroa
Kieveko agintari berriek ere
«negoziazioan eta diplomazian oinarritutako konponbidearen
alde» egin dute publikoki, baina,
aldi berean, bularra harrotu nahi
izan dute Ukrainako iritzi publikoaren aurrean. Andrei Destxistitsa behin-behineko Atzerri ministroak, adibidez, argi utzi nahi
izan du Krimeari uko egiteko asmorik ez dutela: «Krimea lurralde ukrainarra da, eta hala izanen
da beti; ez diogu inori emanen».
Erreferenduma, «geldiezina»
Krimea Errusiaren parte bilakatzeko erreferenduma hilaren
16an da egitekoa, baina kontsulta
ilegaltzat jo du Ukrainako Gobernuak. Simferopolen, berriz, agintariek —eta herritar gehienek—
gaizki hartu dute Kieven «jarrera
itxia», eta halako «probokazioak»
baztertzeko deia egin diete alde
guztiei. «Kontseilu Goreneko
[Parlamentuko] diputatuek, krimearren nahiei men eginez, martxoaren 16an erreferenduma egitearen alde bozkatu dute, eta
inork ez du erabaki hori baliogabetzeko gaitasunik. Prozesua geldiezina da», adierazi zuen atzo
Krimeako lehen ministro Sergei
Aksionovek. Haren esanetan,
erreferenduma «lehenbailehen»
egitea ezinbestekoa da «tentsio
handiko egoera hau gainditzeko».
Egiazki, erreferenduma geldiarazteko aukera gutxi dauzka
Ukrainak, indar errusiazaleek
kontrolpean baitute penintsula
osoa, eta herritar gehienak ere
Errusiarekin batzearen aldekoak
direlako. Beraz, AEBek, EBk eta
Ukrainak Krimeako kontsultaren emaitza onartzen ez badute
ere, litekeena da eskualdeak inde-
pendentzia aldarrikatzea gaur
zortzi. Erreferendumean baietzak irabaziko balu, administrazio aldaketa —Ukrainako jurisdikziotik Errusiar Federaziora—
martxoa amaitu aurretik gauzatuko litzatekeela adierazi du Krimeako lehen ministroak.
Horrek biziki kezkatzen ditu
Mendebaldeko agintariak, eta,
atzo bertan, telefonoz hitz egin
zuten AEBetako presidente Barack Obamak Erresuma Batuko,
Frantziako eta Italiako agintariekin. Auziaren gainean jarrera komun bat adostea izan da elkarrizketaren helburua, eta Errusiaren
kontrako zigorrak zehaztea.
Moskuk, ordea, ez du zirkinik
ere egin mehatxuen aurrean.
Kontrara, START III arma nuklearrak murrizteko itunetik ateratzeko imintzioa egin zuen atzo.
«Errusiako eta AEBetako Defentsa ministerioen arteko elkarlanaren etetea iragarri du Pentagonoak. START programa aplikatu
ahal izateko, ezinbestekoa da bi
aldeen arteko konfiantza giroa,
eta gaur egungo egoeran, halakorik ez dago», esan zuen atzo Errusiako Defentsa Ministerioko bozeramaile batek.
Militarren presentzia
Tentsio politikoak gora egiten
duen bitartean, Krimea inguruan
indar armatuak hedatzea leporatu diote elkarri Mendebaldeak eta
Errusiak. Adibidez, Errusiatik
Krimeara blindatutako 30 ibilgailu militar sartu direla salatu zuen
atzo Ukrainako Mugen Zaintzarako Zerbitzuak. Ibilgailuek ez zeramaten identifikaziorik, baina,
Ukrainako segurtasun indarren
arabera, Errusiako itsas armadako ontzietan heldu ziren Kertxeko portura. Bestalde, Moskuk salatu du AEBetako Gobernuak gerraontzi bat bidali duela Itsaso
Beltzera, eta NATOren presentzia militarra handitzen ari dela
Krimea inguruko uretan.
Mundua ‹ Harian
Bake negoziazioak hasiz geroztiko
lehen bozak dituzte gaur Kolonbian
DLaburrak
Legebiltzar berriak
berebiziko garrantzia
izango du Habanan
adostutakoa indarrean
jartzeko orduan
PEKIN › Kuala Lumpurretik
Pekinera zihoan hegazkin baten
arrastoa galdu zuten atzo goizaldean, Txinako Itsasoa zeharkatzen ari zela. Arratsaldean
jakinarazi zuten bi «olio orban»
topatu zituztela itsasoan eta
hegazkinaren motorrenak izan
daitezkeela. Denera, 239 lagun
zeramatzan.
Samara Velte
Legebiltzarra berritzeko hauteskunde eguna da gaur Kolonbian:
Diputatuen Ganberako 168 kide
eta Senatuko 102 aukeratuko dituzte. Parlamenturako bozek ez
dute irrika handirik piztu ohi, eta
gaur ere abstentzioa handia izatea espero dute. Hala ere, normalean baino ikusmin handiagoa
sortu dute hauteskundeok: Bogotako gobernua eta FARC Kolonbiako Indar Armatu Iraultzaileak
negoziazio mahaian eseri zirenetik deitzen dituzten lehenengoak
dira, eta, dena ondo bidean, haietatik irteten den legebiltzarrak
berebiziko garrantzia izango du
elkarrizketa horietan adostutakoa martxan jartzerakoan.
Egoera politikoa normalizatzeko, keinu zuhur batzuk egin dituzte bi aldeek azken hilabeteotan. Horregatik, «inoizko hauteskunderik seguruenak» izango
direla haizatu dute bertako hedabideek, baina, aldi berean, gobernuak herrialdeko segurtasun indarren erdiak mobilizatu ditu
hauteslekuak zaintzeko: denera,
250.000 militar eta polizia. Atzo
goizaldetik itxita daude herrialdeko mugak, eta debekatuta dago
hauteskundeak amaitu arte alkohola saltzea eta armak eramatea
gainean.
Hamabi urtean hauteskundeetara aurkezteko aukerarik izan ez
duen UP Batasun Patriotikoa alderdi ezkertiarra ere lehiatuko da
aurten. 1980ko hamarkadan
Hegazkin baten arrastoa
galduta Txinako Itsasoan
Hauteskunde legea onartu
du Egiptoko presidenteak
Alvaro Uribe presidente ohia ezin da berriz kargu horretarako lehiatu; Kongresurako zerrendaburua da. CD / EFE
FARCen eta Bogotaren negoziazioetatik jaiotako alderdia da; hurrengo urteetan, paramilitarrek
5.000 militantetik gora sarraskitu
zituzten sistematikoki. 2002an,
Hauteskunde Batzorde Nazionalak bozetara aurkezteko eskubidea kendu zion, aurreko hauteskundeetan boto gutxiegi lortu zituela argudiatuta. Iaz, batzorde
horrek bere eskumenen gainetik
jardun zuela ebatzi zuen Kolonbiako Estatu Kontseiluak —Auzitegi Gorenaren funtzioa betetzen
duen instituzioak—, eta UPri izaera juridikoa aitortu zion ostera,
sarraskia aintzat hartuta.
Dena den, inkestek eskuineko
alderdiei iragartzen dizkiote
emaitzarik onenak. Gehienek
Juan Manuel Santosen gobernuko koalizioa — «U-ren alderdia»
deitzen diotenari— jotzen dute
garaile, baina Alvaro Uribe presidente ohiaren Zentro Demokratikoa ere indartuta irtengo dela dio-
te. Hain zuen ere, sektore hori
izan da orain arte bake negoziazioen aurka presio handiena egin
duena. FARCek eta Bogotak jada
amaitu dituzte parte hartze politikoari buruzko elkarrizketak:
printzipioz, adostuta daukate gatazka armatua amaitu ondoren
gerrillariek politikagintza instituzionalean aritzeko bidea, baina
negoziazio agendako gai guztiak
lotutakoan hasiko dira akordioak
indarrean jartzen. Alderdi uribistak, ordea, nola edo hala eragotzi
nahi du gerrilla alderdi politiko
bihurtzea: Uribek jakinarazi du
ez duela inolako «amnistiarik»
onartuko FARCeko buruzagientzat.
Presidentetzara begira
FARCen eta Bogotaren asmoa honakoa da: Habanako negoziazioak amaitutakoan, bertan adostutakoa gauzatzeko beharrezko legeak sortzen hasiko da
Kolonbiako Parlamentua, eta
amaieran, herritarren erreferendum bidez bozkatuko ditu horiek.
Baina negoziatutakoa indarrean
sartuko den ez du soilik parlamentuaren osaerak baldintzatuko: maiatzaren 25ean presidentea
hautatzeko bozak ere egingo dituzte. Ostiralean amaitu zen hautagaiak aurkezteko epea, eta beste astebete dute moldaketak egiteko. Sei presidentegaik eman
dute izena: Santosek, Batasun
Nazionaleko koaliziotik; Oscar
Ivan Zuluagak, alderdi uribistatik —Uribe ezin da lehiatu, dagoeneko bi agintaldi eginda dauzkalako kargu horretan; Kongresurako zerrendaburua da—; Clara
Lopezek, ezkerreko Polo Demokratiko Alternatibotik; Aida Avellak, UPtik; eta beste bi hautagai
eskuindarrek: Alderdi Kontserbadoreko Marta Lucia Ramirez
eta Herritarren Aukera alderdiko
Jose Antonio Rochak.
KAIRO › Egiptoko behin-behineko gobernuak bere urrats bat
egin du trantsizio politikoan:
Adli Mansur presidenteak hauteskunde legea sinatu zuen
atzo, bozetarako data oraindik
finkatzeko dagoen arren. Legeak Hauteskunde Batzordearen
esku uzten ditu prozesuaren
erabaki nagusiak.
Presidentea bozkatuko
dute gaur El Salvadorren
SAN SALVADOR › Presidentea
aukeratzeko bigarren itzulia
egingo dute gaur El Salvadorren. Otsailaren 2ko bozketan
boto gehien lortu zuten bi hautagaiak lehiatuko dira: FMLN
Nazio Askapenerako Farabundo Marti Fronteko Salvador
Sanchez eta eskuineko aliantzako Norman Quijano.
Idris jada ez da Siriako
Armada Askeko burua
BEIRUT › Oposizioko FSA Siria-
ko Armada Askeak jakinarazi
duenez, Selim Idris buruzagitzatik kentzeko erabakia berretsi du asteburuko bileran. Israelen trebatutako Abdullah
al-Baxir izango da aurrerantzean taldeko burua.
18 berria 2014ko martzoaren 9a, igandea
Publizitatea ›
Mundua ‹ Harian
Leku-lekutan
Urtzi Urrutikoetxea
Krimea eta irredentismoa
emagun datorren asterako Krimean deitu duten
bozketa antzeko gauza
zabar hori zinezko erreferendum bat dela, behar besteko
bermeekin, garaiz deituta, aldeko
zein aurkako taldeei aurrekontu
eta denbora-tarte bera emanda,
eta abar. Eta gutxienean, Kievekin
negoziatu ostean beste aukerarik
ez dagoela ondorioztatuta.
Inbasio eta anexio zuzena izan
ordez, benetako erreferenduma
balitz ere, galdera pare bat egin litezke: Stalinek agindutako tartariarren garbiketa etnikoaren eskutik dator lehena, eta ez du berehalako erantzunik. 80 urtera, demografiari buruzko kontuak baloratzea ez da erraza: tartariar haiek
—zeinak bizirik dauden biktimetako asko— konponbide eskatzen
daramate 20 urte baino gehiago,
behin ere ez dira saiatu Stalinek
kendu eta egun errusiarrak bizi diren euren etxeak berreskuratzen.
Galdera izan liteke, bidegabekeria
bat noiz bihurtzen den atzeraezina: Stalinek Europako mapa berrehun kilometro ekialderantz bota zuen; horrek gaur ez du atzera
bueltarik. Armeniarrek ez dituzte
Turkiako lurraldeak berreskuratuko. Baina horrek esan nahi ote
du palestinarrek edo Tindufeko sahararrek etxera —edo gurasoen
etxera, askotan— itzultzea ahaztu
behar dutela? Ariel Sharonen jarrera ei zen txakur gaiztoarena:
«Nahi dutena dei diezadatela, baina nire lorpenek atzera bueltarik
ez». Marokoko zein kolonok leukake boto-eskubidea Sahara mendebaldean? Bosnia-Herzegovinako
Srpska errepublikari ez zaio aitortzen Serbiarekin bat egiteko aukera, horrek besteak beste Srebrenicako genozidioa justifikatuko lukeelako. Arau orokor bezala, erabakitzeko eskubidea lurralde bateko biztanle guztiei dagokiela
onartu behar dugu, baina arau horrek garbiketa etnikoaren muga
daukala onartu ere bai.
Edozelan ere, bigarren auzia da
interesgarriago Euskal Herritik
begiratuta. Krimeak Errusiarekin
bat egiteari «sezesio», «separatismo» eta antzekoak deitu zaizkio.
Teknikoki, Krimea ez da sezesionista, ez akademian hitz hori erabili den eran gutxienez. Sezesioak
estatu berri baten sorrera dakar.
Gutxitan gertatzen da, baina badira hainbat adibide: Hego Sudanek
2011n gauzatu zuen Sudanekiko
sezesioa, Nazio Batuetan aulkia
lortu duen azken estatua da.
Irredentismo deritzo Krimeak
egin duenari. Argudia daiteke Krimea Errusia izan dela luzaroan, Sobietar Batasunaren baitan egindako muga-aldaketaren ondorio dela,
D
biztanle gehienek hori nahi dutela,
eta denak dira egia. Baina egia da,
halaber, munduko ordenaren zutabeetako bat estatuek elkar aitortzea dela, elkarren arteko mugetan. Hala egin zuten Ukrainak eta
Errusiak 1992an. Beraz, Sebastopolgo basearen erabilerarekin batera, Errusiak Ukrainari aitortu
dio Krimearekiko subiranotasuna.
Erabakitzeko eskubidearen alde dagoenak esan dezake beti dagoela horren alde, erabakia edozein delarik ere. Baina alde nabarmena dago. Autodeterminazio eskubidea eta lurralde batasuna au-
rrez aurre jarri ohi diren eskubideak dira, biak ere Nazio Batuek
onartuta. Hagako Auzitegiak Kosovori buruz emandako ebazpenean argi dakar aldea: lurralde batasuna estatuen arteko harremanari dagokio, Nazio Batuetako 2625
erresoluzioan eta Helsinkiko
1975eko IV. Artikuluan jaso legez:
«Estatu parte-hartzaileek estatu
parte-hartzaile bakoitzaren lurralde-batasuna errespetatuko dute».
Auzi teknikoak bazter, errealitatea da irredentismo kasu asko
egon zirela Europan II. Mundu Gerrara arte... eta bakar bat ez dela
egon ordutik. Gertatu dira sezesioak, baina ez estatu bateko lurraldea beste estatu batera igarotzea.
Londresek aitortu dio eskubide
hori Ipar Irlandari, baina ez da
egundo gauzatu. Ondorioz, sezesioa edo irredentismoa detaile txikia iruditu daiteke ikuspegi politikotik, baina ez da hutsala. Ez
Ukrainan, ez eta Euskal Herrian
lehenengo lurralde bat «askatzea»
eta gero besteak etorriko direla
diotenentzat. Euskal estatu bat
sortzea oso zaila da. Estatu horrek
auzo-estatuen lurralde berriak bereganatzea, ia ezinezkoa.
Alemania naziak Austriaren
Anschlussedo lotura gauzatu zuenekoa konparatu da egunotan. Ez
da egokiena, ziur aski. II. Mundu
Gerra aurreko azken muga-aldaketa beste bat izan zen, Txekoslovakiako Sudeteak bereganatu zituen
Alemaniak, bertako biztanleen
bozkariorako. Chamberlainek ho-
rrekin munstroa baketuko zela
pentsatu zuen, eta Churchillek asmatu aseezina zela. Mendebaldearen orain arteko jarrerak izan du orduko utzikeriaren antzik; abendutik izandako hanka-sartzeak, manipulazioak eta ukrainar ultrak hauspotu dituela onartu ezinik.
Gerraostetik Italiarenak ziren Dodekanesoko uharteak eskuratu zituen Greziak 1946an, eta Frantziak
kendutako —baina estatuan integratu gabeko —Sarre Alemaniara
itzuli zen 1957an. Estatu berri asko
sortu dira hamarkada hauetan:
Maltatik Estoniara, hogei inguru.
Baina ez da behin ere gertatu estatu
batek beste baten lurraldea hartzea, Alemaniaren batasuna hala
hartu ezean. Gauza asko gertatu dira egun gutxian: astelehenean, Putinek Krimea anexionatzeari ezetz
ziotson, eta hara gaur. Datozen zazpi egunak ere zorrotz aztertu beharko dira.
BIRZIKLAPENA
x3
KONPOSTATZE
PLANTA
TRATAMENDU
MEKANIKO
BIOLOGIKO
PLANTA
KUTSADURARIK
GABEKO
GORDETEGIA
Kirola›
G Sailkapenak
LEHEN MAILA
27. jardunaldia
Atzo
Valladolid-Bartzelona
Betis-Getafe
Celta-At. Madril
Granada-Vila-real
Gaur
Ordua
Espanyol-Elx
12:00
Almeria-Sevilla
17:00
Real Madril-Levante 19:00
Valentzia-Athletic 21:00
Bihar
Ordua
Osasuna-Malaga 20:00
Reala-Rayo
22:00
Rico eta Gurpegi, joan den astean, atzelariak Granadari sartutako gola ospatzen. MONIKA DEL VALLE / ARGAZKI PRESS
Mestalla erretzera
Athleticeko ordezkariek G Valentzia
ezohiko anbizioa
Entrenatzailea: Juan Antonio Pizzi
erakutsi dute asteon
s
Diego Alves
Valentziaren aurkako
partidaren aurrean
s
s
s
Senderos
J. Pereira
s
Parejo
Haritz Gallastegi Bilbo
Bernat
s
s
Vargas
Feghouli
s
Javi Fuego
s
s
Mestallara «irabaztera» doa Athletic. Hala adierazi zuen Ander
Iturraspek joan den ostegunean,
eta berretsi egin zuen helburua
Ernesto Valverdek astero egiten
duen prentsa agerraldian. Talde
zuri-gorriko euskarriaren eta entrenatzailearen esanak ez dira
beste mundukoak. Normaltasunaren barruan sar daitezkeela
pentsatuko du askok. Talde guztien helburua lehiatzea eta irabaztea dela esango dute horiek,
bestela ez daukala zentzurik zelairatzeak. Baina hori teoria baino ez da. Egunerokoak bestelako
jarrerak hartzera behartzen du
talde bat baino gehiago.
Sarri ez galtzearekin edo jipoituak ez izatearekin konformatu
behar izaten dute taldeek. Azken
hamarkada bietan, Athletici gertatu zaio hori Valentziara joandakoan. Urte askoan goi mailako
taldea izan da gaur Athleticen
aurkaria izango dena. Mundu
mailako izarrak izan ditu —Silva,
Villa, Soldado, Mijatovic…— . Horrez gain, esne mamitan dagoen
talde batentzat zelai aproposa da
Mestalla. Harmailak ia partida
guztietan betetzen dira, eta gogor
animatzen dute taldea. Hori bai,
emaitzak espero baino eskasago-
Mathieu
Fede
s
Alcacer
Espainiako Liga
C+1
21:00
Mestralla
(55.000 ikusle)
Fernandez
Borbalan
G Athletic
Entrenatzailea: Ernesto Valverde
s
Iraizoz
s
s
s
Gurpegi
Laporte
s
s
De Marcos
s
Susaeta
s
Balentziaga
Iturraspe
Rico
s
Herrera
izan duten mezua. Baina Valentzia ez da azken urteotakoa. Azken bizpahiru denboraldiotan indarra galdu du. Diru kutxan duen
zuloak eraginda, izar guztiak saldu behar izan ditu. Ondorioz,
etengabe krisian dagoen taldeak
espero zuten moduan erantzuteari utzi dio. Egun, bederatzigarrena da ligan. Horrek esan gura du
ligako azken herenean sartuta
Europako postuetatik kanpo dagoela. Europako Liga hiru puntura dauka, eta hamabostera Txapeldunen Liga. Athletic, alegia.
s
Muniain
s
Aduriz
ak direnean, aldeko garrasiak taldearen kontra izateko arriskua
ere beste edozein zelaitan baino
handiagoa da.
Kontua da Athleticek garaipen
bakarra eskuratu duela Valentziaren etxean azken mende laurdenean. Zuri-gorrientzat ligako
talde gogorrenetako baten etxean irabaztea zein gaitza den argi
erakusten duen datua da. Eta horregatik da harrigarria ordezkari
zuri-gorriek asteon zabaldu gura
Pizzirekin, hobekuntza
Valverderentzat «aurkari zuzena» da, baina inork ez du sinesten
hori. Gauza bat da Valentziak
Athletic mendean hartzeko gaitasuna izatea, eta beste bat jokatzeko geratzen diren hamabi jardunaldietan bost aurkari aurreratzeaz gain lehoiei hamabost
puntu jatea. Ezinezkoa da. Valentziak ez du datorren sasoian Europako txapelketarik garrantzitsuena jokatuko, eta Athleticen
parera ailegatzen bada, zuri-gorrien azken txanpa negargarriaren ondorioa baino ez da izango.
Hala ere, ez da komeni aurkaria
gutxiestea. Juan Antonio Pizzik
taldearen ardura hartu zuenetik
hazi egin da; besteak beste, Camp
Noun irabazteko gai izan da. Ez
da gutxi. Talde zuri-gorriak zelairatuko duen hamaikakoari dagokionez, zalantza bakarra dago:
Iraola edo De Marcos. Orain arte
etxetik kanpo jokatutako partida
garrantzitsu gehienetan, arabarra aritu da eskuin hegalean.
Emaitza
1-0
2-0
0-2
TB
C+L / Gol T
C+L / Gol T
C+L / Gol T
C+L / Gol T
TB
C+L / Gol T
Cuatro
Pt. J I B G A K
p 1. Real Madril 64 2620 4 2 73 26
p 2. At. Madril 64 2720 4 3 63 21
p 3. Bartzelona 63 2720 3 4 74 22
p 4. Athletic
50 26 15 5 6 49 30
p 5. Vila-real
44 26 13 5 8 47 31
p 6. Reala
43 26 12 7 6 46 35
7. Sevilla
38 26 10 8 8 44 41
8. Levante
36 26 9 9 8 26 31
9. Valentzia 35 26 10 5 11 38 37
10. Espanyol 33 26 9 6 11 29 32
11. Celta
30 27 8 6 13 32 39
12. Osasuna 29 26 8 5 13 24 39
13. Elx
29 26 7 8 11 23 37
14. Granada
27 26 8 3 15 22 36
15. Getafe
27 27 7 6 14 23 42
16. Malaga
26 26 6 8 12 24 35
17. Valladolid 26 27 5 11 11 29 44
p 18. Almeria
26 26 7 5 14 25 46
p 19. Rayo
23 26 7 2 17 26 59
p 20. Betis
18 27 4 6 17 23 56
p Txapeldunen Ligarap Europako Ligara
p Bigarren Mailara
BIGARREN MAILA
29. jardunaldia
Atzo
Emaitza
Alcorcon-Eibar
0-0
Mirandes-Deportivo
1-0
Sabadell-Girona
4-0
Kordoba-Las Palmas
0-1
Gaur
Ordua
TB
Zaragoza-Mallorca 12:00
C+1
Hercules-Alaves
17:00
Bartzelona B-Mallorca17:00
Sporting-Numantzia 17:00
Tenerife-Recreativo 18:00
Lugo-Real Madril B 18:15
La Sexta
Murtzia-Jaen
21:00 Teledeporte
Pt. J I B G A K
p 1. Eibar
50 29 14 8 7 36 21
p 2. Deportivo 49 29 14 7 8 32 23
p 3. Recreativo 47 28 13 8 7 44 37
p 4. Sporting
45 28 11 12 5 44 35
p 5. Las Palmas 42 29 11 9 9 28 30
p 6. Numantzia 41 28 9 14 5 30 23
7. Zaragoza
38 28 10 8 10 33 33
8. Tenerife
38 28 10 8 10 32 34
9. Kordoba
38 29 10 8 11 29 32
10. Sabadell 38 29 11 5 13 35 39
11. Lugo
38 28 10 8 10 27 33
12. Murtzia
37 28 8 13 7 33 31
13. Bartzelona B 37 28 11 4 13 36 37
14. Mallorca 36 28 9 9 10 36 43
15. Jaen
36 28 9 8 11 31 31
16. Mirandes 35 29 9 8 12 27 33
17. Ponferradina 34 28 8 10 10 31 30
18. R. Madril B 34 28 10 4 14 35 38
p 19. Hercules 34 28 9 7 12 32 45
p 20. Alaves
33 28 8 9 11 40 38
p 21. Alcorcon 33 29 8 9 12 27 27
p 22. Girona
30 29 6 12 11 33 38
p Lehen Mailarap Igoera kanporaketara
p Bigarren B Mailara
Mailari eusteko
borrokan, Malaga
aurkari zuzenari
irabazi beharrean
da Osasuna bihar
Asier Legarda-Ereño Iruñea
Atletico Madrilen aurka 3-0 irabazi ostean, jaisteko postuetatik baino gertuago zegoen Osasuna Europatik. Levanteren zelaian irabazita, behingoz atzera begiratzeari uztea amesten zuten Osasunako zale guztiek, baina 2-0 galduta,
errealitatea gordin azaldu zitzaien ameslariei. Mailari eustea
ez den beste helbururik ezin dio jarri Osasunak bere buruari. Eta
helburu hori betetzeko, oso garrantzitsua izango da bihar Malaga Sadarren mendean hartzea.
Are eta gehiago hurrengo jardunaldian Camp Noun lehiatu
beharko dutela jakinda. Aurkari
zuzena da Malaga, eta garaipena
behar-beharrezkoa da berriz alarma hotsak entzun nahi ez badituzte. Malagak puntu premia larriagoa dauka, eta Bernd Schusterren aurkako kritikak gero eta
ozenago entzuten dira Malaga aldean. Baina Osasunako jokalariek ezin dute pentsatu askoz hobeto daudenik. «Malaga sailkapenaren behean ikustea ezustekoa
izango da, agian, eta argi dago
une larrian daudela. Baina guk
gureari begiratu behar diogu, ez
baikaude salbatuta, ezta gutxiagorik ere», adierazi du aste honetan Emiliano Armenterosek.
Hori buruan dutela lehiatu beharko dute biharko partida.
G Osasuna
Entrenatzailea: Javi Gracia
s
Andres
s
s
Damia
s
Loties
Arribas
s
s
Lolo
Silva
s
s
s
Torres
Cejudo
s
J. Oriol
Armenteros
s
Oriol Riera
Espainiako Liga
Gol T / C+L
Sadar
20:00
(19.800 ikusle)
Teixeira
Vitienes
G Malaga
Entrenatzailea: Bernd Schuster
s
Willy
s
s
S. Sanchez
s
Angeleri
J. Gamez
s
s
Antunes
s
s
Camacho
Iakovenko
Tissone
s
Duda
s
Santa Cruz
s
Amrabat
22››
Jon Santacanak urrezko domina lortu du
Sotxiko Paralinpiar Jokoetan, jaitsieran
G Rayo Vallecano
G Reala
Entrenatzailea: Jagoba Arrasate
Entrenatzailea: Paco Jemez
s
s
Zubikarai
s
Mikel
s
Zaldua
I. Martinez
s
s
Markel
s
s
Jose Angel
s
Mario
s
Zurutuza
s
Z. Castro
Galvez
s
s
Baena
Pardo
s
Canales
Ruben
s
s
Griezmann
s
J. Viera
s
Rat
Saul
s
Bueno
s
I. Falque
s
s
Larrivey
Vela
Espainiako Liga
Gol T / C+L
22:00
Anoeta (32.000 ikusle)
Mateu Lahoz
Europarako
beste pauso bat
Sevillan galdu ostean,
Realak aukera ona du
bihar Rayo Vallecanori
irabazi eta konfiantza
berreskuratzeko
Jon Eskudero Donostia
Denboraldiaren bi herenak igarota, Europa amets ez, helburu du
Realak, eta bide horretan ezin du
hutsik egin bihar Rayo Vallecanoren aurka, Anoetan. Txuri-urdinek aukera ona dute hiru puntuak lortu eta Europako postuetan sendotzeko. Joan den
jardunaldian Sevillaren aurka
galdu ondoren, gainera, konfiantza berreskuratu nahi dute donostiarrek.
Hasiera batean, horretarako
aukera aproposa dutela dirudi.
Rayo Vallecano azken-aurrena
dago sailkapenean, 23 punture-
23››
kin, eta etxetik kanpo arazo handiak ditu puntuak lortzeko. Kontuan izan behar da Reala ligako
talderik onenetakoa dela etxean
jokatzen duenean. Historiari
erreparatuta, Rayok hamazazpi
bider jokatu du Donostian, eta
soilik behin lortu du garaipena.
Bravoren ordez, Zubikarai
Ordea, erne ibili beharko dute
txuri-urdinek, basurde zauritua
are arriskutsuagoa baita. Badago
datu esanguratsu bat: denboraldi
honetan Rayo soilik izan da gai
Bartzelonaren aurka baloia hanketan aurkariak baino gehiago
izateko. Beraz, hori saihesten
ahalegindu beharko du Realak.
Paco Jemezen eskutik, baloi jabetzaren aldeko apustua egin zuen
Madrilgo taldeak, eta askok kritikatu izan badute ere, joko sistema
horri eusten dio entrenatzaileak.
Hortaz, pazientzia izan eta aurrean min egitea izango da etxekoen
xedea.
Hasierako hamaikakoari dagokionez, pare bat hutsune izango
ditu Jagoba Arrasatek, atepetik
bertatik hasita. Claudio Bravo ez
dirudi osatuko denik, eta Eñautek hartuko du haren lekua. Ansotegi ere min hartuta dabil, eta
Mikelek ordezkatuko du. Markel
ariko da taldeari oreka ematen,
eta aurrean Griezmann eta Vela
ziurtzat jo daitezke. Canalesek
ere aukera asko ditu.
Olaizola II.ak eta Apraizek eroso, eta Ezkurdiak
eta Zabaletak sufrituta irabazi dute binakakoan
Erronka zailak dituzte
Athleticek eta Realak
Erredakzioa
Partida gogorrak dauzkate gaur
Athleticek eta Realak ligako 23.
jardunaldian. Levanteren aurka
jokatuko dute zuri-gorriek, etxean, 12:00etan; eta Valentziaren zelaian txuri-urdinek, ordu berean.
Titulua eskuratzeko erronka dezente urrunduta daukate bilbotarrek, liga amaitzeko zortzi jardunaldi falta direnean, hamar pun-
tura daukatela Bartzelona. Baina, bigarren postua sendotzearekin batera, kataluniarrak estutzen jarraitzea da helburua.
Reala, berriz, bolada harrigarrian sartuta dago azken bost partidak irabazita. 32 punturekin,
ondo bideratuta daukate Kopa jokatzeko erronka, baina irteera
zaila daukate gaur, hirugarren
dagoelako Valentzia, 45 punturekin.
Eibar bakar-bakarrik
geratu da lidergoan (0-0)
Erredakzioa
Partida oso onik jokatu gabe, dezente sufrituta eta azken jokaldian garaipena esku-eskura edukita, Eibarrek 0-0 berdindu zuen
atzo Alcorconen zelaian. Oso ona
da puntua, Deportivoren porrotari esker —1-0 galdu zuten galiziarrek Mirandesen zelaian—, gipuzkoarrak bakar-bakarrik gera-
tu direlako sailkapen buruan, 50
punturekin. Jotak eta Urko Verak
eduki zituzten aukerarik onenak
gola sartzeko, azken horrek azken minutuan.
Alavesek, berriz, oso partida
garrantzitsua dauka gaur Herculesen zelaian (17:00). Jaitsiera postuetan daude gasteiztarrak, 33
punturekin, eta 34 dauzka Alacanteko taldeak.
KONTU HANDI BATEK
OPARI HANDI BAT DAKAR
Kontu handi batek baldintza bikainak ditu beti. Horrelakoak dira Nomina, Pentsio eta Profesional
Kontuak: KOMISIORIK GABE, errentagarritasun onarekin eta OPARI HANDI batekin:
LA CARTUJA DE SEVILLA markako 20 piezako ontziteria bikain bat.
10eko Zerbitzua gordailua ere kontratatu dezakezu, eta ontziteria bikain hau eraman. Eskatu informazio gehiago
www.bankoa.com
Kirola ›
Jon Santacana q Eskiatzailea
Galindo eta Santacana
zoratzen, atzo, podiumean.
Ezker oineko orpazurda hautsi zuen orain sei
hilabete, eta urrezko domina kolkoratu du
Sotxiko Paralinpiar Jokoetako lehen egunean.
MIKAEL HELSING / EFE
«Denbora erabat
ona ere ez zela
pentsatu dugu»
Unai Zubeldia
Sotxiko Paralinpiar Jokoetan parte hartu, ez hartu zalantzan egotetik, lehen lehiaketa egunean, jaitsieran, urrezko domina kolkoratzera igaro zen atzo Jon Santacana (Donostia, 1980). Sari banaketa
amaitu eta hotelerako bidean, artean erabat hunkituta erantzun
zion BERRIAren deiari.
Orain sei hilabete ezker oineko orpazurda hautsita,harrigarria da Sotxin
egin berri duzuna.
Uste dut Paralinpiar Jokoak
amaitzen direnean jabetuko naizela benetan zer egin dudan. Intentsitate handiarekin bizi izan
ditut azken hilabete hauek; ahalegin handia egin dut. Eta lehiaketa
amaitu denean, sinetsi ezinda
nengoen, emozioak kanporatu
ezinik bezala.
Nola bizi izan duzu zure jaitsiera?
Bete-betean egiten saiatu naiz;
eman nezakeen guztia eman dut.
Helmugara iritsi garenean, denbora erabat ona ere ez zela pentsa-
tu dugu, zatirik lauenean bihurguneetan, agian, gehiegi zabaldu
naizelako. Baina azken zatia bereziki oso azkar jaitsi dugu, eta, ehuneneko gutxigatik, baina nahikoa
izan da.
Jokoetan parte har zenezakeela dudan egotetik,urrea kolkoratzera.Zer
etorri zaizu burura podiumean?
Shock egoeran nengoen. Hemen
egotea bera oso hunkigarria da niretzat. Entrenamendu ofizialei
ekin eta presio handia neukala
nabaritu nuen, onenen ondoan
egon nintekeela ikusi nuelako.
Egun ona izan zitekeela pentsatuz esnatu naiz, hala ere, aurrean
egon gintezkeela pentsatuz, eta,
zorionez, jaitsiera ona egin dugu,
eta nahikoa izan da irabazteko.
Ez dira motzak izan Miguel Galindo
laguntzailearen ondoan igaro dituzun minutuak,ezta?
Tentsio handiko minutuak izan
dira. Bigarrenak ginen jaisten,
eta ia denak falta ziren artean lanean hasteko, faboritoak tartean.
Tarteko hiru erreferentzia zeuden jaitsieran, eta denborak emanez joan da Miguel. Domina geroz
eta gertuago zegoela ikusten genuen, eta izugarri sufritu dugu.
Izen asko egongo dira eskaintzen
atzean,ezta?
Familiari eskaini nahi diot domina. Oso gaizki pasatu dut, baxualdiak izan ditut tartean, eta babes
handia eman didate une oro. Nik
zalantzak izan ditudanetan ere,
Sotxira irits nintekeela sinetsi dute haiek. Eta, noski, nire fisioterapeutari ere eskaini nahi diot.
Ospakizun txiki bat eta supererraldoia bihar [gaur].
Ospakizun gutxi izango dugu [barrez]. Hotelera iritsi, afaldu, eta
atseden hartzera joango gara.
Ezer gertatu ez balitz bezala lehiatuko naiz supererraldoian, dena
emanez. Ospatuko dugu gero.
Irlanda eta Frantzia
bizirik daude
Sei Nazioetan
Irlandarrek aise irabazi
dute Italiaren aurka
(46-7), eta frantziarrek
sufrituta menderatu
dute Eskozia (19-17)
Eneritz Zabaleta Baiona
Sei Nazioen Torneoko azken-aurreko jardunaldian gauzak ez ziren askorik argitu, eta txapela irabazteko faboritoek hautagaitza
berretsi zuten atzo. Jardunaldia
hasi baino lehen, lau selekzioren
arteko berdinketa zegoen sailkapenean. Gales, Ingalaterra, Frantzia eta Irlanda, porrot bakarrarekin, txapela janzteko aukerekin
zeuden, eta Frantziak eta Irlandak ondo egin zuten euren lana.
Hurrengo astean erabakiko dute,
haien arteko partidan, titulua irabaziko duten ala ez. Gaur, aldiz,
Gales eta Ingalaterraren arteko
partidan, borroka horretatik at
geratuko da bi selekzioetatik bat.
Biek irabazi arren, Frantziak
eta Irlandak zelaian erakutsitakoak bi norabide argi erakutsi zituen. Frantzia ezinean aritu zen
Edinburgon; Eskozia indarrez
apal baina jokoan abil aritu zen
(17-19). Irlandak, berriz, erakustaldia eman zuen, nahiz eta Italiak oso pattal jokatu zuen (46-7).
Irlandak psikologikoki abantaila
txiki bat hartu du hurrengo asteko partidarako. Hori bai, Frantziak Parisen aritzea izanen du
bere alde.
Eskozia eta Frantziaren arteko
partidak sortu zuen atzo ikusmin
handiena. Galesen aise galdu ondotik (27-6), ikustekoa zen frantziarren erreakzioa, eta galanki
izerditu zuten Philippe Saint-Andreren jokalariek. Itxura eskasa
erakutsi zuten, eta atsedenaldian, gibeletik ziren frantziarrak
(9-14). Jean-Marc Doussainen zigor kolpeak eman zien garaipena
azken segundoan. Ozta-ozta sartu zen ostikoa. Irlandak, berriz, gibeleko joko airosaren erakustaldia egin zuen Italiaren aurka. Partida guztiak galduta daude
italiarrak, eta egurrezko koilara
eskuratzeko hautagai argiak
dira.
G Sailkapena
SEI NAZIOEN TORNEOA
1.Irlanda
2.Frantzia
3.Ingalaterra
4.Gales
5.Eskozia
6.Italia
Puntuak
6
6
4
4
2
0
J
4
4
3
3
4
4
I
3
3
2
2
1
0
B
0
0
0
0
0
0
G
1
1
1
1
3
4
‹ Kirola
Azken uneko
hiruko batekin
galdu du
Bilbo Basketek
Cajasolen aurka
GBinakako Txapelketa
LEHEN LIGAXKA
12. jardunaldia
Kwiatkowskik irabazi du
Strade Bianche klasikoa
Herenegun, Angelun
Xala-Zubieta 22; Bengoetxea VI.a-Zabala 20
Atzo,Bilbon
Olaizola- Apraiz 22; Urrutikoetxea-Begino 16
Markagailua 79-79
zegoela, Satoranskik
sartu du hirukoa,
eta Kopako ametsetik
urrundu ditu bilbotarrak
Atzo,Iruñean
Berasaluze-Albisu 19; Ezkurdia-Zabaleta 22
Gaur,Logroñon (17:00,ETB1)
Titin III.a-Merino II.a / Irujo-Barriola
J I G TA TK
1.Olaizola II.a-Aretxabaleta 12 9 3 253 188
U.Zubeldia
Erabat oker hasi (4-13 eta 9-20), eta
are okerrago amaitu (79-82).
Behin hasiera txar-txarra konponduta, Bilbo Basketek ia une
oro kontrolpean izan zuen Cajasolen aurkako partida. Baina azken laurden kaskarra jokatuta
—9-25eko partziala lortu zuen Cajasolek—, eta Satoranskiren azken segundoko hiruko baten eraginez, porrot mingarria jaso zuten, azkenean, bizkaitarrek
(79-82). Bertans hamasei punturekin eta Grimau hamabostekin
izan ziren onenak etxekoen aldetik. Bederatzi garaipen eta hamahiru porrotekin, dezente
urrundu da Kopako ametsa. Atzo
debuta egin zuen Alberto Diazek.
Atzoko porrotaren ondoren,
beste bi euskal taldeen txanda
izango da gaur. Euroligan Panathinaikosi 61-68 irabazita, Europako kolpea ligan berrestea izango du helburu Laboral Kutxak.
Ondo bidean Lamar Odom taldean dela, Joventuten aurka jokatuko dute gasteiztarrek (12:15,
ETB1). Titulurako kanporaketak
jokatzeko postuetatik kanpo daude arabarrak, 9. postuan, eta ezinbestekoa dute gorako bideari ekitea. Hainbesteko presiorik gabe,
baina lehen zortzien artean sartzeko erronkarekin, Unicajaren
kantxa zailean ariko da Gipuzkoa
Basket (18:00). Jaitsiera postuak
hiru garaipenera dituztela, donostiarrek ez diote uko egin nahi
sailkapeneko goiko borrokari.
Bizkaia GDKOren porrota
Erronka zaila zeukan atzo Bizkaia GDKOk Bembibreren kantxan, eta partida serioa jokatu
arren, amore eman behar izan
zuen (70-63). Atsedenaldian 38-35
aurretik zen etxeko taldea, eta
Ciappinaren hemeretzi puntuei
esker, azken unera arte bizirik
mantendu zen Bizkaiko taldea.
Lau garaipenekin, azken postuan
jarraitzen du. Nabarmen gorago
dabil Gipuzkoa EHU. Mann-Filterren kantxan ariko da gaur
(17:00), eta oso garrantzitsua da
partida, bosgarren garaipena jarraian lortuta lau onenen arteko
borrokan sartuko litzatekeelako
buru-belarri. Behin liga erregularra amaituta, lehen laurek jokatuko dituzte titulurako kanporaketak.
DLaburrak
2.Irujo-Barriola
11 9 2 227 176
3.Xala-Zubieta
12 7 5 227232
4.Titin III.a-Merino II.a
11 5 6 196224
5.Urrutikoetxea-Beroiz
12 5 7 198240
6.Berasaluze II.a-Albisu
12 4 8 236 221
7.Ezkurdia-Zabaleta
12 4 8 210238
8.Bengoetxea VI.a-I.Zabala 12 4 8 218246
G Jaialdiak
Berasaluze II.a, atzo, pilota eraman nahian. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
OSTIRALEKO EMAITZAK
Merkatzen ari
da sailkapena
pAngelu. Lemuno-Larunbe 9;
Tainta-Mendizabal II.a 22. XalaZubieta 22; Bengoetxea VI.aIbai Zabala 20.
Urrutikoetxea-Beroizek
eta Berasaluze-Albisuk
galduta, gaur garaipen
baten jiran gera daitezke
azken bost bikoteak
Unai Zubeldia
Inork ez du sailkatu nahi. Edo
inork ezin du lortu erregulartasunik. Irujo-Barriola, Olaizola II.aAretxabaleta eta Xala-Zubieta finalerdietan direla —azken horiek
ia ziur—, elkarri opariak egin eta
egin ari dira gainerako bikoteak;
Berasaluze II.a-Albisu eta Urrutikoetxea-Begino atzo. Pronostikoak beteta Irujok eta Barriolak
gaur Titin III.a eta Merino II.a
mendean hartuz gero, lehen ligaxka amaitzeko bi jardunaldi
faltako direnean garaipen bakarraren aldearekin geratuko dira
azken bost bikoteak. Txartel bakarra jokoan, eta elkarren aurkako neurketa asko. Berasaluze II.a
eta Albisu sei garaipenekin sailkatu ziren iaz finalerdietarako,
eta, gaurko emaitzaren arabera,
aurten ere hortxe egon daiteke
langa.
Lehen ligaxkako 12. jardunaldian egon zitezkeen emaitzak buruan, finalerdietako ligaxkari parez pare begira jartzeko aukera
ederra zeukaten atzo Berasaluze
II.ak eta Albisuk Iruñeko Labriten. Baina Ezkurdia eta Zabaleta-
ren aurka 19-22 galduta, asko zaildu zaie bidea. Txapelketa honetan askotan gertatzen ari den bezala, atzo ere oso maila onean aritu zen Albisu, pilotakada
gehienak gozatuz eta pilota oso
atzean jarriz. Baina oso tanto
onak eta huts larriak tartekatuz
aritu zen Berasaluze II.a. Berrizko aurrelaria ez dago bere onenean, eta atzelaria ematen ari zaion
aukera mordoa baliatu ezinik dabil. Irabazleek, berriz, txapelketatik kanpo geratzeko mehatxua
uxatu zuten, eta bizi-bizirik daude oraindik.
ATZOKO EMAITZAK
pIruñea. A. Lasa-Rezusta 22;
Gorka-Merino 14. Berasaluze
II.a-Albisu 19; Ezkurdia-Zabaleta 22.
pBilbo. Retegi Bi-Larrinaga 22;
Jaunarena-Pascual 13. Olaizola
II.a-Apraiz 22; UrrutikoetxeaBeroiz 16.
pGalarreta. Segurola-Labaka
31; Otaegi-Aizpuru III.a 35. Ezkurra-Endika 30; Uterga-Olazar
40. Etxeberria IV.a-Zubizarreta
40; Etxabe II.a-Agirrezabala 29.
Ezkurra II.a-Larrañaga 26; Juanenea-Zubiri 30.
pDonostia. Fusto-Urkijo 2;
Gaubeka-Larrinaga 0. AltadillIbargarai 3; Zubiri-Imanol 2.
GAURKO PARTIDAK
11-17kotik 19-18kora Iruñean
Oso gorabeheratsua izan zen partida, kontrolik gabea, baina irabazleak lehia hausteko zorian
egon ziren 10-14 eta 11-17 aurreratu zirenean. 23 urte bete zituen
egunean dotore astindu zuen pilota Zabaletak, eta Ezkurdiak ere
asmatu egin zuen aurreko koadroetan, bolea jokoarekin. Atzoko puntuaren garrantziaz jabetuta, ordea, Albisu dominatzera igaro zen atzean, eta Berasaluze II.ak
ere asmatu egin zuen errematean. 11-17kotik 19-18kora igarota,
lasaitu ederra hartu zuten iazko
finalistek. Baina aurkarien hiru
huts baliatuta, 0-4ko partzialarekin amaitu zuten partida Ezkurdiak eta Zabaletak.
Bilbon, berriz, dezente argiagoa izan zen partida. Urrutikoetxeak eta Beginok oso txukun
pLogroño (17:00, ETB1). Mendizabal III.a-Tolosa / Victor-Untoria. Titin III.a-Merino II.a / Martinez de Irujo-Barriola. Apezetxea / Aritz Lasa.
ekin zioten partidari, eta 1-5 eta 7-8
ere izan ziren aurretik. Baina
Olaizola II.ak beste erakustaldi
bat eman zuen errematean: hemezortzi tanto egin zituen jokoan, eta bi tanto gehiago egin zituen sakearekin. Horri aurre egiterik ez dago. 15-10eko arriskutsua 15-14ra eraman zuten galtzaileek, baina goizuetarra gozatzen
ari da errematean. 22-16, bederatzigarren puntua, eta lanak Urrutikoetxea eta Beroizentzat. Tanto
aldea kontuan hartuta, bi partidak irabazi beharrean dira.
TXIRRINDULARITZA › Peter
Saganekin (Cannondale) batera erasoa jo lehenengo, eta
azken igoeran, Santa Caterinan,
eslovakiarra jota utzi gero. Horixe egin zuen atzo Michal Kwiatkowskik (Omega Pharma)
Strade Bianche klasikoan, eta
garaipen zoragarria lortu zuen.
Alejandro Valverde (Movistar)
sailkatu zen hirugarren, poloniarrarengandik 36 segundora.
Mailari eusteko borrokan
huts egin du Bidasoak
ESKUBALOIA › Bidasoak aukera
ona zeukan atzo Port Sagunten
kantxan irabazi eta mailari eusteko ametsetan jarraitzeko.
Baina, bigarren zati txarra jokatuta, irundarrek 32-22 galdu
zuten, eta azken postuan
daude sailkapenean, Villa
Arandak irabazi egin zuelako
etxean, Guadalajararen aurka
(26-23). Anaitasunak, berriz,
27-25 galdu zuen Huescan.
Galdu egin dute
Kukullagak eta Zuazok
ESKUBALOIA › Jardunaldi txarra izan zen atzokoa ohorezko
mailako Bizkaiko bi taldeentzat.
Kukullagak 37-33 galdu zuen
Porriñoren kantxan, eta azken
postuan jarraitzen du sailkapenean, bederatzi punturekin.
Zuazok, berriz, amore eman
behar izan zuen Alcobendasen
aurka, etxean (25-31). Barakaldokoak zortzigarren postuan
daude, hamasei punturekin.
Sufrituz, baina Ordiziak
27-33 irabazi dio Getxori
ERRUGBIA › Ampo Ordiziak
garaipen garrantzitsua lortu
zuen atzo Getxo Artearen
zelaian, 27-33. Hori bai, 10-28
eta 17-33 aurretik izan ondoren,
gipuzkoarrek sufritu egin zuten
amaieran. Erasoko puntua
eskuratu zuten biek. Hernanik
etxean jokatuko du gaur, Bathcoren aurka (12:30), eta Bizkaia
Gernikak Complutense Cisnerosen zelaian, 13:00ean.
Abeba Aregawi suediarra
nagusi 1.500 metrokoan
ATLETISMOA › Abeba Aregawi
suediarrak ez zuen izan aurkaririk atzo Pista Estaliko Munduko
Txapelketan, emakumezkoen
1.500 metroko proban. Genzebe Dibaba etiopiarrak 3.000
metrokoa hobetsita, hasi eta
bukatu nagusi izan zen Aregawi.
Gizonezkoetan, berriz, Ayanleh
Souleiman djibutiarra izan zen
nagusi 1.500 metrokoan.
Publizitatea ›
D
‹Agenda
Ekitaldiak
Zure ekitaldia BERRIAn agertzea nahi baduzu: www.berria.info/zerbitzuak/agenda/bidali/
Musika
pBergara. Ruper Ordorika.
Gaur, 19:00etan, Zabalotegin.
pBilbo. Lagunarteko kontzertu
korala. Asteazkenean,
20:00etan, Xabierko San Frantzisko elizan (Juan Ajuriagerra,
42).
pBilbo. Neil Halstead vs The
Velvet Underground & Nico. Asteazkenean, 20:30ean, Kafe
Antzokian.
pGernika. Espaloian (Itoizi
omenaldia). Bihar, 19:45ean, Lizeo antzokian.
pGasteiz. Cheveu. Gaur,
20:30ean, Ibu Hotsen.
pGasteiz. Neure Buruben. Asteartean, 20:30ean, Parral tabernan.
pIbarra. Bide Ertzean. Gaur,
19:00etan, Gaztetxean.
pItsasu. Oskorri Kantatuz.
Gaur, 17:00etan, Elizan.
pZizur Nagusia. Jazz & Zinema:
Teresa Lujan & Just Friends
Trioren eskutik. Gaur, 12:30ean,
kultur etxean.
pZumarraga. Begiradak, Zumarragako Musika Bandaren
eskutik. Gaur, 13:00ean, Zelai
Arizti aretoan.
Antzerkia
pAtarrabia. La Nave konpainiaren eskutik, Palomica, palomica, aaaaaaa! Gaur, 20:00etan,
antzokian.
pAzkoitia. Urak ttiki dire, Gilkitxaro eta Gaizka Sarasola. Gaur,
19:00etan, Matadeixen.
pBasauri. Umeentzako antzerkia Gorakadarekin: Aladino.
Gaur, 12:30ean, Social antzokian.
pBilbo. La vida resuelta. Gaur,
19:00etan, Campos Eliseos antzokian.
pBilbo. Pankreas tragikomedia, bertsoz paratua. Asteazkenean eta ostegunean,
20:00etan, Arriaga antzokian.
pDonostia. Adaptación. Gaur,
20:00etan, Guardetxean.
pDonostia. 10 Hautsa. Bihar,
13:00ean, Intxaurrondo kultur
etxean.
pDonostia. Ekaitz Magikoa.
Bihar, 17:00etan, Egia kultur
etxean.
pKanbo. Poza: zergatik dantzatzen dute bosniarrek? Gaur,
15:00etan, AIEC gelan.
Bertsolaritza
pAnoeta. Errimak umorez: zerekin egiten dugu barre?, Ainhoa Agirreazaldegirekin. Bihar,
21:00etan, Gaztetxean.
pGasteiz. IV. Bertsokatu Txapelketa. Bertsolariak: Oier Arbina, Xabi Igoa, Aitor Salegi eta
Irati Anda. Gai-jartzailea: Zumai
Olalde. Asteazkenean,
20:00etan, Txapelarri tabernan.
pGetxo. Inauterietako gaztetxoen bertso saioa. Gaur,
18:00etan, Telletxe plazan.
pHondarribia. Hondarribiko
emakumeei omenaldia. Alaia
Martin. Gaur, 12:30ean, Almirante Alonso kaleko lokalean.
pLarrabetzu. Emakumeak gerra sasoian bertso trama. Bertsolariak: Miren Amuriza Plaza,
Maialen Lujanbio, Unai Iturriaga. Gai-jartzailea: Josu Goikoetxea. Gaur, 18:30ean, Hori Bai
gaztetxean.
pMarkina-Xemein. BBK Sariketa. Asteartean, 11:30ean, LeaArtibai ikastetxean.
pZalla. BBK Sariketa. Kanporaketak: Arratia eta Enkarterri. Asteazkenean, 10:00etan, Euskadi plazan.
pZarautz. Ez da kasualitatea
bertso saio musikatua. Bertsolariak: Uxue Alberdi, Rosi Lazkano, Ainhoa Agirreazaldegi eta
Onintza Enbeita. Gai-jartzailea:
Iraia Elias. Gaur, 18:30ean, Modelo zineman.
Dantza
pAia. Dantzaldia Naiara Plaza
eta Eneritz Kaltzakorta trikitilariekin. Gaur, 18:30ean, Andatza
auzoko Aristerrazun.
pDonostia. Igandeak Dantzan.
Gaur, 18:00etan, Antiguako
Merkatuan.
pDonostia. dFeria 2014: Madifathinka (ekaitz magikoa).
Bihar, 17:00etan, Gazteszenan.
Hiru zitroin lur hotzean,
23:45ean, Viktoria Eugenian.
pDonostia. dFeria 2014: Karaoke. Asteartean, 12:00etan, Intxaurrondo kultur etxea. Rite of
Spring-Extended, 13:00ean,
Gazteszenan. Self, 17:30ean,
Viktoria Eugenia antzokian. Hooked. Asteartean, Viktoria Eugenia antzokian.
pErrenteria. Dantza jauziak,
Beti Presten eskutik. Trintxerpeko sutean kaltetuentzako elkartasun hilabetearen barruan.
Gaur, 12:00etan, herriko plazan.
pHondarribia. Dantza jauziak.
Ekitaldi irekia. Gaur, 12:00etan,
Damarri plazan.
Hitzaldiak
pAndoain. Colombianas en
pie. Asteazkenean, 19:00etan,
Bastero kulturgunean.
pAstigarraga. Hitzaldi eta mahai ingurua: Munduko emakumeak zubiak eraikitzen. Asteartean, 18:00etan, kultur etxean.
pDonostia. Mikel Tabernaren
Alkasoroko Benta liburuari buruzko solasaldia. Bihar,
17:00etan, Lugaritz kultur etxean.
pDonostia. Argien mende berri
baten atarian ote?, Juan Ignacio Perez Iglesiasekin. Bihar,
19:00etan, Koldo Mitxelena kulturunean.
Natur zientziak eta giza zientziak berriz lotzeko egitasmoez mintzatuko da EHUko irakaslea. LUIS JAUREGIALTZO / ARP
Zientzien batasunaren alde
Jardunaldi Pedagogikoak
abiatuko ditu Ikastolen
Elkarteak 12an; bihar,
atariko hitzaldia egingo
du Perez Iglesiasek
Erredakzioa
Ikastolen Elkarteak Jardunaldi
Pedagogikoak egingo ditu asteazkenetik aurrera, Gasteizen, hezkuntza munduarekin lotura dutenei begira. Zientziak ikasi eta
irakatsi, zertarako? izenburupean antolatu dituzte aurtengoak.
Bihar, denei zabalduriko atariko
hitzaldia egingo du Juan Ignacio
Perez Iglesias EHUko irakasleak,
Donostian.
Haur Hezkuntzako eta Lehen
Hezkuntzako profesionalentzat
pentsatu dute jardunaldien egitaraua. Ikastoletako eta kanpoko
adituek emango dituzte hitzaldiak, asteazkenean eta ostegunean, Arabako hiriburuko Europa
jauregian.
Zientziek galduriko batasuna
berreskuratzeko ahaleginen inguruan arituko da Perez Iglesias
bihar, 19:00etan, Donostiako Koldo Mitxelena kulturunean. EHUko errektore izandakoa da Iglesias, eta, gaur egun, EHUren Kul-
tura Zientifikoko Katedraren koordinatzailea da. Argien mende
berri baten atarian ote gaude?
izenburupean arituko da. Argien
Mendeak eta ondorengo Erromantizismoak Mendebaldeko
kulturan ekarri zuten banaketaz
mintzatuko da Iglesias. Orduan
aldendu ziren natur zientziak eta
giza zientziak. Ezagutzaren batasuna berreskuratzeko pentsalari
batzuk egiten ari diren ahalegina
zertan den azalduko du.
HITZALDIA
pNoiz. Bihar, 19:00etan.
pNon. Koldo Mitxelena kulturunean, Donostian.
Itoiz,‘Lau teilatu’-tik harago
Juan Carlos Perezen
taldea berpiztu nahi
duen egitasmo bat
aurkeztuko dute
bihar, Gernikan
Erredakzioa
Espaloia du izena egitasmoak,
eta Itoiz taldearen bost jarraitzailek sortu dute. Juan Carlos Perezen taldearen ondasuna gordetzeko lan egin asmo dute, haren musika zuzenean joz. Gaur azalduko
dute egitasmoa zertan den, Gernikako Lizeo antzokian (Bizkaia),
eta, sustatzaileez eta adituez
gain, Perez bera egongo da mahai
inguruan. Ondoren, kontzertua
emango dute.
«Itoiz taldearen musikak zuzenean daukan freskotasuna, edertasuna eta indarra jendeari erakustea» da Espaloian egitasmoaren helburua, bultzatzaileen
arabera. Ondarea euskaldun guztiona dela deritzote, eta ezagutarazi nahi dute, «Lau teilatu abesti-
Espaloian taldeak berriz sortu nahi du Itoizen kontzertuen giroa.
tik harago». Batez ere gazteak dituzte gogoan, taldea bizirik ezagutu ez dutenak, alegia. Itoiz taldeak zuzenean zeukan «magia»
berreskuratu nahi dute kontzertuetan, ez soilik musika, baita eszenografia eta argiak ere.
Gatibu taldeko Haimar Arejita
gitarrista eta Gaizka Salazar bateria jotzailea daude Espaloian.
Dani Asuak joko du baxua, eta
Ander Ertzilla saxofoiaz eta koruez arduratuko da. Alex Arana-
rena izango da lanik zailena: entzuleei Perezen ahotsa berriz aditzen ari direla sinetsaraztea.
Solasaldian, Perez eta Arejita
arituko dira, Jon Eskisabel kazetari eta Badok.com guneko arduradunarekin batera.
HITZALDIA ETA MUSIKA
pNoiz. Bihar izango da,
19:45etik aurrera.
pNon. Lizeo antzokian, Gernikan (Bizkaia).
Agenda ›
b
Eguraldia
Joera
Asteartea, 11
Bihar
pHegoaldeko haizea, 5eko indarrarekin; arratsaldean, ekialdeko ukituarekin eta 4ko indarrez. Lehen 2 milietan, itsaskirria, eta arratsaldean, itsaso
kizkurra. Harago, itsaskia. Olatuak, 2-2,5 metro artekoak.
Asteazkena, 12 Osteguna, 13
p
Baiona 7/22
p
Bermeo 9/21
p
Donostia 7/21
p
p
Bilbo 9/21
p
p
p
Balmaseda 4/20
p
Azpeitia 8/20
p
p
p
Leitza 4/18
Arrasate 5/20
Amurrio 4/19
Itsasaldiak
Maule 5/22
Donibane Garazi 6/22
Durango 6/20
Itsasoa
p
ORDUA
METROAK
Itsasbehera
04:19
1,83
Itsasgora
10:42
3,07
Itsasbehera
16:44
1,99
Itsasgora
23:27
3,13
Abaurregaina -1/10
p
Isobara mapa
p
p
Gasteiz 2/18 Agurain 2/18
Iruñea 4/18
Gaur
Hego haize harroa
pGaur nabarmentzeko aldaketa bakarra, hegoaldeko
haize zakarra. Haize bolada
gogorrak izango dira edonon, batez ere goizaldean
eta goizean goiz. Gero, baretzera egingo du. Itsasertzean
tenperatura beroenak 20
gradu ingurukoak izango
dira, baina barnealdean baliteke apur bat jaistea. Goi-
b
Berdintsu
pOskarbi hasiko da astea. Behe
lainoa sortuko da zoko batzuetan, baina ordu gutxi iraungo
du. Hegoaldeko haizeak indarra
galduko du, eta iparraldekoa
nagusituko da arratsaldean.
Horren ondorioz, freskatu egingo du isurialde atlantikoan,
bereziki kostaldean. Gainontzeko lekuetan tenperaturan ez da
nabarmentzeko gorabeherarik
izango.
p
p
Tafalla 5/17
Guardia 3/16
p
Tutera 5/18
zaldean Araba eta Nafarroako zenbait lekutan baliteke
izotza egitea. Oskarbi egongo da.
Eguzkia
S0RTU
07:35
Ilargia
Ilbetea
Ilbehera
GORDE
19:10
EGUNA
Martxoaren 16a, igandea
Martxoaren 24a, astelehena
Ilberria
Martxoaren 30a, igandea
Ilgora
Apirilaren 7a, astelehena
Hitz jokoak
G Zenbaki kateatuak
G Sudokua
5
4
9x9-ko laukian hutsik
dauden gelaxkak bete
behar dituzu, 1etik 9ra
bitarteko zenbakiak
idatziz, eta kontuan izanik
zenbaki bakar bat ere ez
dela bi aldiz azaltzen
errenkada eta zutabe
berean, ezta dagokion
3x3-ko laukian ere.
3
G Goitibehera
G Aurreko erantzunak
1
2
3
4
5
9 zenbaki
398642105
546329817
701462593
7 zenbaki
1826504
2301759
3807149
4258907
4269831
5098174
5470692
6908173
6945307
7469215
8123976
9736450
6 zenbaki
142597
180297
250798
286013
306845
457632
569748
693814
745089
867130
904276
928731
5 zenbaki
13852
14037
23706
26450
35729
38915
42913
43698
52418
57816
58764
58912
62837
67289
71359
71942
80372
85321
93861
98756
4 zenbaki
1037
2764
4075
4568
4670
6807
7014
7619
8017
9012
9168
9721
3 zenbaki
190
201
249
375
420
482
523
543
571
634
682
715
859
2 zenbaki
15
36
58
89
6
7
8
9
Goiti eta beheiti letra bat gutxiago edo
gehiago du asmatu beharreko hitzak.
1. Estutu, estuago bihurtu. 2. Trebe,
antzetsu. 3. Nafarroako hegoaldeko hiria.
4. Era eman. 5. Zuhaitz mota. 6. Eguzki
sistemako planeta. 7. Baseliza. 8. Zornea.
9. Ugaztunen ordena.
Goitibehera: 1. Heriotza. 2. Hazteri.
3. Iratze. 4. Azeri. 5. Zira. 6. Ziria.
7. Zirria. 8. Irrikaz. 9. Aizkorri.
2014ko martxoaren 9a, igandea
berria 27
‹ Agenda
1
300: El origen de un imperio 12:00
17:15 20:00 22:30
Joven y bonita
12:15 16:30 18:30 20:30 22:30
Las aventuras de Peabody y ...
16:30 18:30 20:30
Monuments Men
12:00
17:15 20:00 22:30
Nebraska
12:00
20:00 22:30
Philomena
12:15 16:30 18:30 20:30 22:30
Aretoak
D GOLEM LA MOREA
BASAURI
Araba
(948-292330).Ikuslearen eguna: astelehena.
12 años de esclavitud
300 El origen de un imperio 3D
300: El origen de un imperio
D SOCIAL ANTZOKIA
GASTEIZ
Futbolín
La gran estafa americana
D FLORIDA
D BERMEO. Nestor Basterretxea.
San Prudentzio,22 (945-231940).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Doraemon y las mil aventuras 16:30 En la flor de la vida 19:00
17:30
20:00
17:30 20:00 22:30
Emperador
18:00 20:15 22:30
Ernest eta Celestine
12:00
Futbolín
12:00
Her
19:50 22:30
Joven y bonita
12:00 17:00 18:45 20:30 22:30
La gran belleza
19:45
La Lego película
12:00
17:00
Las aventuras de Peabody y ... 12:00
17:00 18:45
Monuments Men
20:00 22:30
Nebraska
17:15
22:30
Philomena
20:30 22:30
Vivir es fácil con los ojos cerrados
17:45
D DERIO. Gurea. Un pez fuera del mar 17:00
D YELMO BOULEVARD
GETXO
D DURANGO.
Agosto 19:30
300: El origen de un imperio 18:30 20:30
D ELORRIO. Arriola antzokia.
El caballero Don Latón 17:00 La vida de Adele 20:00
D ERMUA. Ermua Antzokia. La Lego película 3D 17:00
12 años de esclavitud 19:30 ¿Qué hacemos con Maisie? 22:00
D AMURRIO.
Free Birds 17:30 Asier ETA biok 19:30
Bizkaia
BILBO
D COLISEO CINESA ZUBIARTE
Leizaola Lehendakariaren kalea,Ikuslearen eguna: astelehena.
16:00
16:00
300: el origen de un imperio 3D
Frozen
16:15
Gravity 3D
La Lego película
16:00
Las aventuras de Peabody y Sherman
Las aventuras de Peabody y ... 3D 16:00
Monuments Men
Philomena
22:00
18:15 19:45 20:30 22:45
17:00 19:15 22:15
21:30
22:00
18:00
17:00 18:10 18:30 20:20
19:10
20:00 22:15
17:15
21:20
D GOLEM ALHONDIGA
16:30 18:30 20:30 22:30
16:30 18:30 20:30 22:30
19:15 22:30
20:20 22:30
16:30
22:20
16:30 18:30 20:30
17:00 19:20 22:00
16:10 18:10
D IGORRE. Lasarte aretoa. Jelly T.Tarzan eskasa 17:00
D ARRASATE. Amaia. El medallón perdido 17:00
La gran estafa americana 19:30
D CGR CENTRE
300: La naissance d’un ...3D
Dans l’ombre de Mary
La Belle et La Bête
La grande aventure Lego 3D
Le crocodile du Botswanga
Les Trois frères,le retour
M.Peabody et Sherman ...3D
Minuscule
N’importe qui
Non-Stop
Pompéi 3D
Supercondriaque
Un été à Osage County
12 años de esclavitud 19:30
D BEASAIN. Usurbe. La Lego película 17:00
12 años de esclavitud 19:30 22:00
D COLISEO
D CINESA ARTEA
Ikuslearen eguna: astelehena.
Artea merkataritza gunea (902-333 231).Ikuslearen eguna: asteazkena.
16:00
22:15
17:00 19:15 22:00
16:00 18:15 18:45 19:45 20:30
22:45
El médico
22:20
El poder del dinero
16:00
22:15
Frozen,el reino del hielo
17:00
Gravity 3D
16:30
Her
22:15
22:00
La ladrona de libros
22:30
La Lego película
18:00
17:00 18:10 19:10 20:20
Las aventuras de Peabody y ...3D 16:00 18:40
Lluvia de albóndigas 2
16:00
Monuments Men
18:15 20:30 22:45
Philomena
20:00
D MUSKIZ. Meatzari. El caballero Don Latón 17:00
El lobo de Wall Street 19:30
Monuments Men
Pensé que iba a haber fiesta
Un pez fuera del mar
¿Qué hacemos con Maisie?
20:00
17:00 20:00
17:00
17:00 20:00
(05559-557363).
ERRENTERIA
Diplomatie
Un week-end à Paris (JBA)
D L’AUTRE CINEMA
(05559-555298).
16:45
19:30 22:15
16:00 18:05 20:15 22:30
20:30 22:45
El poder del dinero
20:30 22:45
La Lego película
18:10
16:00 18:00 20:15 22:30
Las aventuras de Peabody y ... 3D 16:15 18:15
Monuments Men
17:15 20:00 22:35
Presentimientos
16:00
Abrete ou je continue
Gloria (JBA)
Minuscule
Only lovers left alive
Se battre
The Grand Budapest Hotel
Un beau dimanche
D HERNANI. Futbolín 16:30
D MONCINE
300: La naissance d’un ...
11:00
300: La naissance d’un empire 3D
Dans l’ombre de Mary
11:00
La Belle et La Bête
Les garçons et Guillaume,à table!
Les Trois frères,le retour
M.Peabody et Sherman...
11:00
Minuscule
Non-Stop
Pompei
Supercondriaque
11:00
Tarzan
Un été à Osage County
11:00
IRUN
SANTURTZI
D CINEBOX MENDIBIL
16:30
16:20 18:20 20:30
17:20 20:00 22:30
17:20
22:30
16:30 18:30 20:30
22:30
D MULTICINES
D SERANTES
El poder del dinero
20:30
18:00 20:30
18:00
18:00 20:30
D SONDIKA. Un pez fuera del mar 17:00
Gravity 19:30
17:00 19:30
17:30
17:30 20:00
19:45
17:00
17:15
17:30 20:00
19:45
17:30 20:00
19:45
BARAKALDO
D COLISEO CINESA MAX OCIO
Kareaga kalea z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena.
12:00 16:00
300: El origen de un imperio 12:45 17:00
16:30
Al encuentro de Mr Banks
12:00
Cuento de invierno
12:00
El médico
12:00
El poder del dinero
12:30 16:00
12:30
Futbolín
Gravity 3D
16:00
Hércules: El origen de la leyenda
Jack Ryan: operación sombra 12:45
La Lego película
La Lego película 3D
16:00
Las aventuras de Peabody y ...3D 16:00
12:30
19:00 22:00
19:15 19:45 22:00 23:45
18:45
21:30
17:00
22:00
20:00
18:10 20:20 22:30
17:00
20:50 22:50
22:50
19:15 22:00
22:00
18:00
17:00 18:05 20:10
18:40 19:15
D YELMO MEGAPARK
Erribera etorb.(94-4181672).
22:00
15:45 16:45 18:00 19:00 20:15
21:15 22:30
16:15 18:30 20:45
22:20
18:00
21:30
18:10 20:20
15:45
21:30
22:15
22:30
19:35
17:30
15:30
16:30 18:30 20:30 22:30
16:00 18:00 20:00
15:30 17:45 20:10 22:30
20:15
15:30 17:50
16:00
El lobo de Wall Street
La Lego película
Monuments Men
RoboCop
15:45 18:00 20:15 22:30
16:30
20:15
22:15
16:00 18:00 20:15
16:00 18:00 20:15 22:30
15:45 18:00 20:15 22:30
15:45 18:00 20:15 22:30
D ZORNOTZA. Zornotza aretoa.
Un pez fuera del mar 17:00 12 años de esclavitud 20:00
Gipuzkoa
DONOSTIA
D ANTIGUO BERRI
El poder del dinero
La gran belleza
La Lego película
Las aventuras de Peabody y ... 3D
Monuments Men
Nebraska (JBA)
Philomena (JBA)
16:45
19:30 22:15
17:00 19:00 21:00 23:00
21:30
19:30 22:15
19:30 22:15
17:00
17:15
16:45 18:45
17:15
17:15 19:45 22:00
19:30 22:00
16:45 18:45 20:45 22:45
Blue Jasmine
Cuento de invierno
El poder del dinero
Gravity 3D
Her
La Lego película
Monuments Men
Philomena
D LE SELECT
Arrête ou je continue
Diplomatie
Ida
Le sens de l’humour
Minuscule
N’importe qui
Supercondriaque
Tarzan
Terre des ours
Un été à Osage County (JBA)
D LAZKAO. Areria aretoa.
19:15
300: El origen del imperio 3D
Blue Jasmine
Cuento de invierno
El poder del dinero
Gravity 3D
La Lego película
Monuments Men
Robocop
19:15
16:00 16:30 18:00 18:30 20:30
22:45
20:00 22:15
22:00
19:30
17:00 20:30
17:00
22:00
17:15
20:30
22:30
16:00 18:00
16:00 18:00 20:00 22:00
16:15 18:30
16:00 18:15 20:30 22:45
20:00 22:30
20:45
17:30
14:30 16:45 18:45
21:15
16:00 18:00 20:00
14:00
22:00
14:00 16:30
19:30 22:00
14:00 16:30
20:00
18:00
20:00 22:00
16:00 18:00
14:00
14:00 16:00
20:00 22:00
20:00 22:00
14:00 16:00 18:00 20:00 22:00
18:00
19:30 22:00
D HENDAIA. Les Varietes.
Les Trois frères,le retour 15:00
12 years a slave (JBA) 17:00
D ORDIZIA. Antzokia. Frozen,el reino del hielo 3D 16:45
D KANBO. Aiglon. La grande aventure Lego 16:00
El lobo de Wall Street 19:00 22:00
Le crocodile du Botswanga 18:00
D TOLOSA. Leidor. Zarafa 17:00
MIARRITZE
Urbil merkataritza gunea (943-221622).
300: El origen del imperio 3D
El poder del dinero
La Lego película
Monuments Men
Robocop
16:00 18:15 20:30 22:45
20:30 22:45
16:00
19:30
16:00 18:15 20:30 22:45
16:00
19:00 22:00
16:00 18:00 20:00
16:00 18:15 20:30 22:45
16:15 18:30
15:45 18:05 20:25 22:45
22:00
¿Qué hacemos con Maisie? 19:30
22:15
22:15
D TRUEBA
S.Esnaola,10 (943-271391).Ikuslearen eguna: asteartea.
Her (JBA)
Oh Boy (JBA)
D ZUMAIA. Aita Mari. Doraemon eta Nobita Holmes
Agosto 19:30
22:30
22:45
22:00
16:45
22:45
22:15
17:30 20:00 22:30
17:15 19:30 22:00
17:30
22:30
17:00 19:30 22:00
17:00 19:00 21:00 23:00
D ROYAL
Gloria (JBA)
Hipótesis (JBA)
Le secret de la pierre de lune
Le vent se leve
Les fraises sauvages
Only lovers left alive
Tante Hilda
The Grand Budapest Hotel
Un été à Osage County (JBA)
D CINEBOX URBIL
San Joan,10 (943-421247).Ikuslearen eguna: asteazkena.
19:30
17:00 19:30
18:45 20:45
19:45
17:15 19:45
17:00 19:00
17:15 19:45
16:45 18:45 20:45
D ITAROA
D LAS CAÑAS
Agosto
El poder del dinero
La Lego película
Monuments Men
Robocop
Lucius Dumb,berebiziko bidaia 17:00 Le Week-End 19:30
15:25
17:00 19:45 22:30
16:00 18:05 20:15 22:30
20:30 22:45
17:00
20:30
16:00 18:10 20:30 22:45
19:45 22:30
16:00 18:15
16:00 18:00 20:15 22:30
16:15 18:15
15:50 18:05 20:25 22:50
15:50 18:05 20:25 22:50
21:00
Nafarroa Beherea
21:35
D DONIBANE GARAZI. Le Vauban.
19:20
17:30
Tarzan 15:30
Un beau dimanche 21:00
14:00
15:40
15:45
14:00
19:45
19:45
D DONAPALEU. St.Louis.
Tante Hilda 15:00 Robocop 18:00
Dallas Buyers Club (JBA) 20:30
18:00
Zuberoa
IRUÑEA
D MAULE-LEXTARRE. Baitha.
D GOLEM BAIONA
(948-174141).Ikuslearen eguna: asteazkena.
17:00 19:30 22:00
16:00 18:00 20:00 22:00
16:30 18:30 20:30 22:30
20:10 22:20
22:00
16:15 18:15 20:15 22:15
16:00 18:00
16:30 18:30 20:30 22:30
20:00 22:20
20:00 22:20
16:15 18:15
16:00 16:30 18:00 18:30 20:15
16:00 18:10 20:20 22:30
16:30 18:30 20:30 22:30
16:00 18:10 20:20 22:30
17:25
14:00
Nafarroa
16:30
22:00
16:00 18:10 20:20 22:30
20:00 22:00
18:00 20:00
16:15 18:15 20:15
19:00 22:00
16:15 18:15 20:15 22:15
16:00
22:30
22:00
16:30
16:00 18:00
16:30 18:30 20:30 22:30
16:00 18:00
16:00 18:10 20:20 22:30
20:00
(902-463269).Ikuslearen eguna: osteguna.
Cuento de invierno
El poder del dinero
Futbolín
Gravity 3D
La Lego película
Monuments Men
Philomena
RoboCop
16:30
20:45
11:00
16:30 18:45
11:00 14:15
18:45
18:45
18:45
11:00
14:15
20:45
14:15 16:30
14:15
11:00
20:45
16:30
20:45
Agosto 19:30 22:30
18:00 20:30
18:00 20:30
20:30
18:00
UHARTE
VIANA
D VILLABONA. Gurea aretoa. Futbolin 3D 17:00
16:45
D OCINE
Blue Jasmine
Cuento de invierno
El poder del dinero
Frozen
Gravity 3D
La Lego película
Monuments Men
RoboCop
M.Peabody et Sherman: Les Voyages dans le temps 17:00
L’amour est un crime parfait 21:00
D PRINCIPE
Agosto
Al nacer el día (JBA)
Alabama Monroe
El Emperador
Gravity 3D
Her
Joven y bonita
La venus de las pieles
Monuments Men
Nebraska
Philomena
LIZARRA
D HAZPARNE. Haritz Barne.
USURBIL
22:30
22:30
Lluvia de albóndigas 2 17:00
D LEGAZPI. Latxartegi aretoa.
Cuento de invierno 19:30 22:00
22:30
22:30
22:30
D ALTSASU. Iortia.
Doraemon eta Nobita Holmes 16:30 12 años de esclavitud 19:30
D OÑATI. Herri antzokia. La Lego película 17:00
17:30 20:00
17:30 20:00
20:00
17:30
16:30 18:30
20:15
17:30 20:00
TUTERA
14:15
14:45
D LA BRETXA
Arraindegi eraikina (943-421371).
La Lego película
Monuments Men
Philomena
Agosto
Gloria
Jack Ryan: operación sombra
DONIBANE LOHIZUNE
17:00
19:45
16:00 18:00 20:00 22:30
18:30 20:30
22:15
16:00
20:00 22:15
22:45
16:00
18:00
16:10 18:15 20:15
16:10
18:15 20:30
16:30 18:30 20:30 22:45
(948-551002).
17:30 20:45
19:00
ANGELU
D OCINE TXINGUDI
D ZALLA. El medallón perdido 17:30 Cuento de invierno 20:00
15:30
D NIESSEN ZINEMAK
17:15 20:00
22:30
18:30
22:30
17:15 20:00
22:30
19:45
17:00
18:30 20:30 22:30
20:30 22:30
D GOLEM LOS LLANOS
14:00
(943-345291).
D ONDARROA. Bide Onera. Futbolin 3D 16:30
11:15 14:00 16:00 18:00 20:15 22:15
11:15 13:45 16:00
22:20
18:00 20:15
11:15 14:00
18:15
22:15
18:00
11:15 14:00 16:00 18:15
11:15 14:00
11:15 14:00 16:00
20:15 22:30
16:00
20:00 22:15
18:00
11:15 13:45 16:00 18:00 20:00 22:15
16:00
20:00 22:15
D L’ATALANTE
D ELGOIBAR. Antzokia. El lobo de Wall Street 19:00
Alabama Monroe
Alabama Monroe (JBA)
Asier ETA biok
16:30
Her
Her (JBA)
La gran belleza
La gran belleza (JBA)
Minerita + La mujer del chatarrero (JBA)
Vivir es fácil con los ojos cerrados 16:30
D SAIDE CARLOS III
(0559-599090).
D AZPEITIA. Soreasu. Dinosauroen artean 16:30
EIBAR
LEIOA
Lapurdi
BAIONA
D AZKOITIA. Baztartxo. La estrella 17:15 19:30
Mendibil merkataritza gunea (943-630223).Ikuslearen eguna: osteguna.
17:15
22:30
17:30 20:30 22:30
20:00 22:30
17:00
20:00
22:30
18:30 20:30
22:30
19:40
El poder del dinero
Emperador
Her
La gran belleza
Nebraska
Oh Boy (JBA)
París a toda costa
Philomena
Blue Jasmine
Cuento de invierno
El poder del dinero
Gravity 3D
Her
Jack Ryan : operación sombra
La Lego película
La Lego película 3D
Las aventuras de Peabody y ...3D
Monuments Men
Philomena
Robocop
Agosto 19:30 22:00
Mandela,del mito al hombre 19:30
Eskutza kalea,13 (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena.
300 El origen de un imperio
D ZUMARRAGA. Zelai Arizti. Un pez fuera del mar 17:00
Doraemon eta Nobita Holmes 17:00 12 años de esclavitud 19:30
D LAUREN GETXO
(94-6070767).
Alabama Monroe
Her
Her (JBA)
Joven y bonita
Joven y bonita (JBA)
La gran belleza (JBA)
La Lego película
Monuments Men
Nebraska
Philomena
Philomena (JBA)
D ANDOAIN. Bastero. La Lego película 17:00
D ARETXABALETA. Zaraia zinema.
Arriluze z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: asteazkena.
El Emperador
El poder del dinero
Her
Monuments Men
Philomena
D GOLEM YAMAGUCHI
La Lego película 16:30 Agosto 19:00 22:00
Boulevard merkataritza gunea (902-221622).Ikuslearen eguna: osteguna.
22:25
16:15 18:30 20:45
15:45 18:00 19:30 20:15 22:30
Blue Jasmine
16:00
20:10
El poder del dinero
18:10 20:20 22:30
15:30
Futbolín
15:30
Gravity 3D
22:00
Her
21:45
19:40 22:20
La Lego película
15:50 18:00
16:30 18:30 20:30 22:30
Las aventuras de Peabody y ... 3D 15:30 17:30
Monuments Men
17:00 19:30 22:00
Nebraska
15:30
Philomena
17:45 19:45
Robocop
17:45 20:05
17:35
Las aventuras de Peabody y Sherman, Rob Minkoff zuzendariaren filma.
D GERNIKA-LUMO. Lizeo Antzokia.
El poder del dinero
Emperador
Gravity (3D)
La Lego película
Monuments Men
Philomena
Tres bodas de más
17:00 19:45 22:30
17:30 20:00 22:30
16:15 17:30 18:20 20:00 20:30
22:30
20:30
17:30
22:30
16:30 18:30 20:30 22:30
16:30 18:30 20:30 22:30
22:30
20:00 22:30
16:15 18:20
16:30 17:30 18:30 20:30
17:15 20:00 22:30
16:30 18:30 20:30 22:30
20:30 22:30
17:00
22:30
M.Peabody et Sherman: Les voyages dans le temps 3D 15:00
Supercondriaque 16:00 21:00
Wagma,une fiancée afghane (JBA) 21:00
Agenda ›
Komunikazioa D
Anakronismoa EITBn
Uhinetatik tiraka
Xabier Lasa
EITB,ezjakinez betea.
Anakronikoa da EITBko gaztelaniazko adarretan bizi den egoera,
jatorrizko bekatua dena. Bertako
langile batzuk ez dakite etxe bereko senideek (ETB1, EI, Gaztea…)
zer dioten; horiek erabiltzen du-
ten hizkuntzak galerazten die. Ba
ote antzekorik munduan, bere ingurunearen ezagutza eta hizkuntza komunikatzeko oinarrizko dituen hedabiderik? Errealitate
iraingarri hori zuzentzeko, plangintza aurkeztu berri du Maite
Iturbe EITBko zuzendariak 20132016 eperako. Euskara, EITBren
irudi korporatiboa izan dadin
nahi da, eta doinu gozokoa egitean zaigu belarrietara. Geroak
esan beza zenbatekoa den betetzeko borondatea, zenbatekoa
langile kaltetuen oposizioa eta
zenbatekoa horiei aurre egiteko
zuzendaritzaren irmotasuna!
Ordezkoak. ETB2n eta REn
lan egiteko, aurrerantzean, besteak beste, euskara maila dezentekoa eskatuko omen da, zeregin
komunikatzailean jarduteko batik bat. Neurria polemikoa, ahots
eta aurpegi distiratsu batzurentzat baztertzailea, kalitatearen
kalterakoa eta beste izango dela
iragarri dute EITB orain bezain
erdalduna edo erdaldunagoa
nahi dutenek. Ez du zertan. REn
azken urteetan sartzen ari diren
esatari gazteak, elebidunak
gehienak, aisa hartu dute beteranoen eskarmentua, eta prestatuta dirudite bi hizkuntzetan lan
egiteko, biren errealitateetan berdintasunean eta natural murgiltzeko. Ez dute jakingo Hollywoodek 1957an zeini eman zion Oscarra, esaterako, baina irakurria
edukiko dute Harkaitz Cano edo
Koldo Izagirreren libururen bat,
eta kapaz dira bertso saio bat
itzultzailerik gabe jarraitzeko.
Aukeran? Protokoloa ere iragarri digute, euskara izan dadin
EITBn lehen hitza bezero, ikusentzule eta abarrekin. Zer esan
nahi ote du horrek, REn elkarrizketak ere euskaraz egin ahal izateko aukera erarik naturalean
emango zaiela gonbidatuei? Bada, ikusteko edo entzuteko gaude.
Hermeneutika. Gozagarria
Joxe Ramon Beloki, Iñaki Iriondo
eta Xabier Gurrutxagaren arteko
eztabaida Ganbara-n, ETAren
euskarazko agiriak interpretatzera jarri zirenean zorrotz. Bide
batez, nahiz eta tertulianoen atala ez jorratu Iturberen plangintzak, beharbada, kontenplatu beharko luke euskarazko testuen
hermeneutika egiten ere jakin
beharra tertuliano izateko. Orojakile aurkezten zaigun pertsona
batekin, zer gutxiago...
Askotan jotzen dute ‘Goenkale’-n gaur-gaurko
gizarte gaietara telesaileko gidoia ontzeko.
Azken hogei urteetan, errealitateko gai asko
hartu eta moldatu dituzte telesailera eramateko.
Errealitatea
fikzioan
josten
Adrian Garcia
ikzioa izan arren, gustuko dute Goenkale-n gertuko gaiak lantzea, albistegietan azaldutako
gaiek lekua izan ohi baitute
Arralden. Ume lapurtuen afera,
etxe kaleratzeak, transexualitatea... Gertuko eta bogan dauden
gaiek ikus-entzulea harrapatzen
duelakoan dago Maite Duque
Goenkale-ko gidoilarien koordinatzailea. «Gaurkotasunaren
pare joaten saiatzen gara».
Duquek lehen ataletik egiten
du lan Pausoka etxeak ekoitzitako fikzioan. Orain hogei urte hasi
zen Arraldeko biztanleen tramak
josten. Bi zatitan banatuta dago
gidoilari taldea. Batetik, Duquek
gidatutako taldeak «tratamendu
narratiboa» ontzen du; telesailaren trama osatu, eta atalka banatzen dute. Ondoren, beste gidoilari talde batek pertsonaia bakoitzaren esanak zehazten ditu.
Konplexuak diren gaiak ukitzen dituzte gidoilariek, baina,
normalean, ez dute adituen
laguntzarik izaten. «Aurrekontuak ez du horrenbesterako ematen», dio Duquek. Gidoilari taldeko ezagunengana jotzen dute
F
zalantzak dituzten guztietan.
«Lankideen mediku edo abokatu
lagunei kontsultatzen diegu.
Halere, egun Internetekin informazio iturri handia dugu, nahiz
eta kontuz ibili beharra dagoen».
Gertuko gaiak
Ume lapurtuen auzia eraman
zuten aurreko denboraldian telesailera. Gizarte gaiak ikus-entzuleek «gertuko» sentitzen dituzte,
eta telesailaren haria «aberasten» dute. Halere, Duquek gogo-
Joana Ocaña aktoreak
Erikarena egiten du;
sexuz aldatu den
emakumea da
Gizarte gaiek ikusentzuleak harrapatu
eta telesailaren haria
«aberasten» dute
ratu du gidoilarien helburua ez
dela benetako istorioak kontatzea. «Ez da ahaztu behar guk fikzioa egiten dugula; ikus-entzuleak hori nahi du».
Gai delikatu asko ukitu dituzte
fikzioan, hala nola immigrazioa,
Denboraldi honetako Goenkale-ko lantaldea. Hogeigarrena du telesailak. EITB
etxe kaleratzeak, droga menpetasunak, ustelkeria, homosexualitatea, transexualitatea... Hastapenetik, gainera. «Gure inguruan
ikusten duguna erabiltzen dugu.
Kontuz ibili eta zorrotz jokatu
behar dugu». Duquek gogoratzen
du orain hogei urte Martxelo
Rubio aktoreak Jon Kepa pertsonaiaren rola bete zuela. Atzerritik familia bisitatzera zetorren,
eta homosexuala zen. «Gizarteak
aurrera egiten duen heinean, guk
ere hala egin behar dugu».
Transexualitatea
Transexualitatearen gaia azaleratu dute denboraldi honetan. Joana Ocaña aktoreak egiten du
Erikarena, ebakuntza egin eta sexuz aldatu den emakumearena.
«Guk telesailean beti emakume
gisa aurkeztu dugu», dio Duquek.
Gainontzeko pertsonaiak ikusentzuleekin batera jakin zuten
Erika lehenago gizona zela. Duquek uste du gisa horretako gaiak
lantzeak ikus-entzuleak sentsibilizatzen lagun dezakeela. «Goenkale-ko ikus-entzule batzuk ez
dira bereziki modernoenak. Zati
handi bat, fidelena, tradizionala
da». Tentuz ibili dira gaia lantzerako orduan. Gidoilariaren hitzetan, telesailaren traman pertsonaiaren generoa «bitxikeria bat»
besterik ez da.
Joana Ocañarentzat «erronka
handia» izan da Erikaren rola betetzea. Gaiari buruz dokumentatu eta irakurri du, baita hainbat
film ikusi ere; tartean, Boys don’t
cry. Azaletik jorratu nahi izan du
pertsonaiaren sexu aldaketa.
«Pertsona arrunt bat da. Ez dugu
klixeetara jo nahi izan. Transexuala eta trabestia nahasteko joera dago», gogoratu du Ocañak.
Erikak sexua aldatzeko ebakuntza egina zuen Arralden azaldu zenerako. Momentu intimoetan besterik ez du atzera egiten
eta gizona zeneko barne arazoak
oroitzen. «Erikaren barne gataz-
ka indartsua da», dio Ocañak.
Arraldeko biztanleek, oro har,
modu onean hartu dute Erika,
nahiz eta pertsonaia batzuentzat
arrotza egin horrelako kasuak.
Duquek dioenez, beste gai
batzuekin, itxuraz lantzeko errazagoak, «buruko min» asko izan
dituzte. Gorka Otxoak antzezten
zuen pertsonaiaz oroitu da gidoilaria: gaizki zegoen haragia jateagatik hil egin zen. Horrek zalaparta handia sortu zuen. Nahiz
eta nabarmendu zuten haragia
kanpotik ekarrikakoa zela, harategiak sutan jarri ziren, eta kexa
ugari jaso zituzten.
Errealitateak askotan fikzioa
gainditzen duela esan ohi da.
Horrekin bat dator Duque. «Ingurura begiratu, eta hamaika gai
atera ditzakezu». Hedabideak
dira, kasu askotan, gidoilarien
inspirazio iturri. «Toki batetik
zein bestetik edanez, istorioak
sortzen ditugu, eta Goenkale-ra
eraman».
‹ Agenda
Hollywood
E
Euskaltel (13)
15:45: ‘El pacificador’, akzio
filma (1997).
17:50: ‘Godzilla’, zientzia fikzioa (1998).
20:10: ‘American Pie 2’, komedia (2001).
22:00: ‘Los padres de él’, komedia (2004).
Desperauxen kondaira
Titin-Merino, IrujoBarriolaren aurka
Binakako Txapelketako partidak emango dituzte Logroñotik
(Espainia). Titin III.a-Merino II.a
Irujo-Barriola bikotearen aurka
arituko da. Aurretik, ApezetxeaCecilio / Aritz Lasa-Larrinaga
arituko dira.
‘ETB Kantxa’. ETB1, 17:00.
111
Peligrosamente juntos
111
p ETB3, 12:00. Zuz.: Sam Fell, Robert
p La1, 19:10. Zuz.: Ivan Reitman. Akt.:
Stevenhagen. Animazioa. 2008.
Robert Redford, Debra Winger, Darryl
Hannah. AEB. 1986.
Bailando con lobos
1111
p Cuatro, 15:45. Zuz.: Kevin Costner.
Green Zone: distrito...
Akt.: Kevin Costner, Mary McDonell,
Graham Grene. AEB. 1990.
p La1, 22:00. Zuz.: Paul Greengrass.
Julian Retegi
pilotariaren bizitza
A propósito de Henry
Un sueño posible
Sei irudiren bidez emango digute gaur Julian Retegi pilotariaren bizitza eta ibilbidearen berri.
Buruz buruko 11 txapela irabazi
zituen Retegik. Besteak beste,
Ladis Galarza eta Panpi Ladutxe mintzatuko dira Retegiz.
MGM
Euskaltel (18)
16:05: ‘Al borde de la locura’
(1989).
17:40: ‘Tres pequeños ninjas’
(1992).
19:25: ‘Río Rojo’ (1948).
21:45: ‘Torpedo’ (1958).
23:25: ‘Fuegos internos’
(1991). 01:00: ‘Corazones solitarios’ (1959).
Gaurko filmak
‘6 argazkitan’. ETB 1, 21:45.
111
111
Akt.: Matt Damon. AEB. 2009.
1111
p La1, 16:00. Zuz.: Mike Nichols. Akt.:
p Antena3, 22:20. Zuz.: John Lee
Harrison Ford, Annette Bening, Bill
Nunn. AEB. 1991.
Hancock. Akt.: Quinton Aaron, Sandra
Bullock, Tim McGraw. AEB. 2009.
Culpable
Asfixia
111
111
p ETB2, 16:20. Zuz.: Ed Bazalgette.
p La1, 23:40. Zuz.: Clark Gragg. Akt.:
Akt.: Arsher Ali, Tom Beard, Darren
Boyd. Erresuma Batua. 2013
Sam Rockwell, Anjelica Huston, Kelly
MacDonald. AEB. 2008.
Todos los caballos bellos
11
Y que le gusten los perros
11
p ETB2, 18:45. Zuz.: Billy Bob Thorn-
p Antena3, 00:30. Zuz.: Gary Gold-
ton. Akt.: Matt Damon, Penelope Cruz,
Henry Thomas. AEB. 2000.
berg. Akt.: John Cusack, Diane lane,
Stockard Channing. AEB. 2005.
D
D
Telebista
ETB 1
ETB 2
Hamaika
Antena 3
Cuatro
TF1
07:05: Best of festivals. 07:55:
Kamera ezkutua. 08:55: Iparraldearen orena igandea.
09:25: EITB Kultura. 09:35: Bizi
Berria. 09:50: Egi Bidean.
10:00: Meza. 11:10: Herri kirolak. 12:10: Saskibaloia: Endesa
Liga. Laboral Kutxa-FIATC
Joventut. 14:00: Gaur Egun.
14:50: Eguraldia. 15:00: Hitzetik hortzera. 16:00: Herri kirolak. Olasagasti / Arria V.a.
17:00: ETB Kantxa. Apezetxea-Cecilio / Lasa-Larrinaga, Titin III.a-Merino / IrujoBarriola. 19:30: Gol festa.
20:30: Gaur Egun. 20:40: Eguraldia. 20:45: Gol festa. 21:45:
Sei argazkitan. Julian Retegi.
22:50: Valencia-Athletic.
23:30: Herri Kirolak. Olasagasti / Arria V.a. 00:00: Estopadak: Donostiako bandera.
00:23: Gimnasia Erritmikoa
Euskalgym 2013.
07:05: Del país de los vascos.
‘Vida de Haydee Agirre’. 07:35:
Chiloé. 08:05: Wild China.
08:55: Nueva vida. 09:10: Palabra de ley. 09:40: Teknopolis. 10:05: Sustraia. 10:35: Vaya
Semanita. 12:25: La enfermera jefe. 13:05: Ris (Crímenes
imperfectos). 14:00: Rex.
14:58: Teleberri. 16:05: Eguraldia. 16:20: Zinema. ‘Culpable’.
Zuz.: Ed Bazalgette. Akt.: Arsher Ali, Tom Beard, Darren
Boyd, Teddy Fitzpatrick.
18:45: Zinema. ‘Todos los caballos bellos’. Zuz.: Billy Bob
Thornton. Akt.: Matt Damon,
Penelope Cruz, Henry Thomas, Lucas Black. 20:58: Teleberri. 22:10: El Conquistador
del fin del mundo. 23:35: El
Conquis 2014. Leihaketaren
inguruko eztabaida. 01:20:
Euskadi Movie. Umore saioa.
02:15: Musika gaua Jazz.
08:00: Marrazki bizidunak.
09:00: Telebista 2.1. 12:35:
Ikusten. 12:43: Txomin Arana
Dakarretik bueltan. 13:00: Aizank!. 13:30: Pixukideak. 13:35:
Klaketa. 14:00: Esatea Libre.
15:00: Gurean Gaur. 16:15: Bizi
Musika. 17:45: Aho bizarrik
gabe. 18:50: Euskal Egitura.
18:55: Klaketa. 20:30: Aizank!.
21:00: Atik Zra. 22:00: Klaketa.
22:45: Txomin Arana Dakarretik bueltan. 23:00: Esatea Libre. 00:00: Ilusio Gaua. 00:15:
Euskal Egitura. 01:00: Ur eta
Lur. 01:30: Bizi Musika. 04:25:
Telebista 2.1.
07:00: Pelopicopata. 08:00:
Centímetros cúbicos. 08:30:
Lo más. 11:45: Ahora caigo.
14:00: Los Simpsons. 15:00:
Antena 3 Noticias. 16:00: Zinema. ‘La cuarta esposa’.
AEB. 2013. 17:40: Zinema.
‘Bajo la lluvia de Africa’. Alemania. 2008. 19:15: Zinema.
‘Laberinto de mentiras’. Alemania. 2002. 21:00: Antena 3
Noticias. 22:10: Zinema. ‘Un
sueño posible’. AEB. 2009.
00:30: Zinema. ‘Y que le gusten los perros’. AEB. 2005.
01:50: Zinema. ‘Un sueño
para Holly’. AEB. 2004.
06:30: Malas pulgas. 07:20: El
zapping de surferos. 09:00:
Fauna letal. ‘Mexiko’, ‘Venezuela’. 10:00: El encantador
de perros. 12:00: Callejeros
Viajeros. ‘Santiago de Chile’.
14:00: Noticias Cuatro. 14:45:
Deportes Cuatro. 15:45: Zinema. ‘Bailando con lobos’.
Zuz.: Kevin Costner. Akt.: Kevin Costner, Mary McDonell,
Graham Grene. AEB. 1990.
19:50: Noticias Cuatro. 20:45:
Deportes Cuatro 2. 21:30: Viajando con Chester. Risto Mejidek aurkeztutako saioa.
22:45: Cuarto Milenio.
06:30: TFou. 10:10: Automoto.
11:00: Téléfoot. 12:00: Les 12
coups de midi!. 13:00: Journal.
13:40: Mentalist. Telesaila.
15:25: Lex experts: Miami. Telesaila. 18:00: Sept a Huit.
20:00: Journal. 20:55: Zinema.
‘Die Hard 4: Retour en enfer’.
Zuz.: Len Wiseman. Akt.: Bruce Willis, Justin Long. 2007.
23:25: Esprits criminels. Telesaila. 01:25: Dexter. Telesaila.
02:10: L’actualité du cinéma.
02:20: A l’écoute. 02:50: Le
club de l’économie. 03:15: 50
mn Inside. Erreportajeak.
04:10: Musiques.
La 1
Tele 5
Arte
France 2
Valencia-Athletic. 22:50
‘Todos los caballos...’. 18:45
06:00: Noticias 24h. 09:30:
Fabricando Made in Spain.
10:25: ¡Mira quién baila!. 12:35:
Informe semanal. 13:30: Cocina con Sergio. 14:00: Solo
moda en la 1. 14:30: Corazón.
15:00: Telediario1. 15:55: Eguraldia. 16:00: Zinema. ‘A propósito de Henry’. AEB. 1991.
17:40: Zinema. ‘Sombras en la
mirada’. AEB. 2010. 19:10: Zinema. ‘Peligrosamente juntos’. AEB. 1986. 21:00: Telediario 2. 22:00: Zinema. ‘Green Zone: distrito protegido’.
AEB. 2009. 23:40: Zinema.
‘Asfixia’. AEB. 2008.
06:30: I love TV. 07:30: Medium. 08:15: I love TV. 09:50:
B&B. 11:40: Cazamariposas.
12:25: La voz kids. 15:00: Informativos Telecinco. 16:00: Zinema. ‘Cellular’. Zuz.: David R.
Ellis. Akt.: Kim Basinger, Chris
Evans, Eric Christian Olsen,
Jessica Biel, William H. Macy.
AEB. 2004. 17:45: ¡Qué tiempo tan feliz!. 21:05: Informativos Telecinco. 22:00: Aida. Telesaila: ‘La mora chanante’,
‘Monitos bastardos’, ‘Hermanos de (mala) leche’. 02:15:
Premier VIP. 05:00: Fusión
sonora.
11:15: Metropolis. 12:05: Design. 12:35: Philosophie. 13:00:
Square. 13:45: 360º-GÉO.
14:30: Les soldats oubliés de
Carthage. 15:25: Expédition
Mapaoni. 16:55: Personne ne
bouge!. 17:35: Joyce DiDonato.
18:30: Un quatuor féminin
hors du commun. 19:15: La table verte de Michael Hoffmann. 19:45: Arte journal.
20:00: Karambolage. 20:10:
Vox Pop. 20:45: Zinema. ‘Frida’. 2002. 22:40: Dokumentala. ‘Kismet’. Zuz.: Nina Maria Paschalidou. 2013. 23:40:
Dokumentala. ‘Angela Davis’.
07:00: Thé ou café. 12:05: Tout
le monde veut prende sa place. 13:00: Journal. 13:20: 13h15,
le dimanche... 14:15: Vivement
dimanche. Gonbidatua: Macha Meril. 15:50: Errugbia. Ingalaterra - Gales. 18:00: Stade
2. 18:50: Vivement dimanche
prochain. 20:00: Journal.
20:45: Zinema. ‘Les femmes
du 6e étage’. Zuz.: Philippe Le
Guay. Akt.: Fabrice Luchini,
Sandrine Kiberlain. 2010.
22:35: Faites entrer l’accusé.
‘Anne-Marie Le Couviour, la
mort en hérigate’. 00:15: Histoires courtes.
ETB 3
ETBK Sat
La 2
La Sexta
Teledeporte
France 3
08:15: Hirukiak. 09:05: Doraemon. 10:05: Hello Kitty. 10:55:
Vicky bikingoa. 12:00: Zinema.
‘Desperauxen kondaira’. Zuz.:
Sam Fell, Robert Stevenhagen. 13:30: Doraemon, katu
kosmikoa. 14:55: Hello Kitty.
15:40: Shaun arditxoa. 16:05:
Hirukiak. 17:15: Berebiziko espioiak. 18:10: Aita-amabitxi
magikoak. 19:15: Doraemon.
20:00: George oihanekoa.
20:35: Zinema. Asterix eta
Cleopatra. 21:45: Kamera ezkutua. 00:00: Hello Kitty.
00:55: Dragoi bola GT. 01:50:
Lola eta Virginia.
07:05: Gol Festa. 08:00: Crónicas de Euskal Herria. 10:10: El
chico nuevo. 10:55: La enfermera jefe. 11:35: Emakumezko
Pala. Gomazko pilota. 13:35:
Roma Máxima. 15:30: Ongi
Etorri. 19:20: Equipo ED. 19:30:
ETB Kantxa. Mendizabal III.aTolosa/Victor-Untoria. 20:15:
Pala: Munduko Txapelketa.
Altadill-Imanol / Zubiri-Larrinaga. 21:10: Emakumezko
Pala. Gomazko pilota. 22:30:
Herri Kirolak. Olasagasti /
Arria V.a. 23:30: Tribuna Gol.
00:00: Zu kirolari. 01:00: Boxeo Izarrak. 01:50: Gol festa.
07:30: UNED. 08:00: Los conciertos de la 2. 08:45: Pequeños Universos. 12:00: Dokumentala. 13:00: El escarabajo
verde. 13:35: Agrosfera. 15:05:
Burgos, la tierra tal como era.
15:35: Saber y ganar fin de semana. 16:25: Grandes documentales. 17:15: Dokumentala. 18:05: Ventana al mundo.
19:00: Kanaria Handiko Inauteria. 20:00: Cumbres. 20:30:
Página 2. 21:00: Elogio de la
luz. 21:35: Comisario Brunetti.
23:05: Documentos TV. ‘GPS,
una guerra global’. 00:00:
Mapa Sonoro.
07:15: Historias con denominacion de origen. 07:45: Bestial. 08:30: Piso compartido.
09:15: Hoteles con encanto.
10:00: Plan enfoca. 10:10: Hoteles con encanto. 11:00:
¿Quién vive ahí?. 12:45: Top
trending tele. 14:00: LaSexta
Noticias. 15:00: LaSexta Deportes. 15:45: Zinema. ‘La Red
2.0’. AEB. 2006. 17:45: Futbola: Adelante liga. Lugo-Castilla. 20:00: LaSexta Noticias.
20:55: LaSexta deportes.
21:20: Eguraldia. 21:30: Salvados. 22:30: El objetivo de Ana
Pastor. 23:45: Los ojos Vera.
07:00: Sotxiko Neguko Paraolinpiar Jokoak. Zuzenean. Alpetako eskia. 09:15: Tenisa:
masters 1000 Indian Wells.
Lehen itzulia. 12:05: Waterpoloa: Espainiako kopa. 13:15:
Automobilismoa. WRC Rallye Mexiko. 2. jardunaldiaren
laburpena. 13:40: Zaldi lasterketak. 14:40: Txirrindularitza:
Paris-Niza. 1. etapa: NaonedLa Joile-Naoned. 16:00: Estudio Estadio. 17:40: Estudio Estadio. 18:00: Saskibaloia: Endesa Liga. Monbus-Real
Madrid. 21:00: Fubola: Adelante Liga. Murcia-Jaen.
06:00: Euronews. 06:35: Ludo.
08:10: Dimanche Ludo. 11:30:
Dimanche avec vous. 12:00:
Le 12/13. 12:50: 30 millions
d’amis. 13:55: Txirrindularitza.
Paris - Niza. 1. etapa: Mantesla-Jolie - Mantes-la-Jolie.
15:20: Un dimanche en France. 16:05: En course sur France 3. 16:30: Nous nous sommes tant aimés. 17:00: Les
chansons d’abord. 17:55:
Questions pour un super
champion. 19:00: 19/20. 20:15:
Zorro. 20:45: Inspecteur Lewis. Telesaila. 23:50: Soir 3.
00:10: Zinema. ‘Mayerling’.
Plaza›Kultura
‘Teatro primitiae’
Joseba Apaolaza eta Patxo Telleria, bizkarrez, eta, erdian, Mikel Martinez. LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS
Asteazkenean estreinatuko du hitz neurtuz
sortutako ‘Pankreas’tragikomedia Tartean
konpainiak, Bilboko Arriaga antzokian
Soila da dekoratua, eta hiru pertsonaiek
dute pisua; Patxo Telleriak idatzi du obra
Iñigo Astiz Bilbo
«Eruditoak ez garenez oker egoteko arriskuan egon gaitezkeela
onarturik, ondorio harrigarri batera iritsi gara: gaur egungo ikusle bakar batek ere ez du inoiz euskarazko antzezlan bat bertsoz
ikusi. Eta hortik beste ondorio harrigarriago bat: hau da teatro vasconum primitiae bat». Aspaldi zebilen Patxo Telleria aktore eta antzerkigilea errimaz eta neurrian
emandako antzezlan bat sortu
nahian. Ez zitzaion asko kostatu
euskal tradizioan bertso kantatuko lanak aurkitzea. Hasteko, hor
dira pastoralak. Baina, kantatu
gabeko hitz neurtuko antzerkirik, apenas. XVIII. mendeko Gabonetako ikuskizuna ekitaldi laburra baino ez. Baina ezer askorik ez horrez gain. Eta horregatik
harridura. Berak idatzitakoa da
euskaraz bertsotan emango den
lehen antzezlana: Pankreas. XXI.
mendeko tragikomedia modernoa, eta halere teatro vasconum
primitiae bat. Asteazkenean eta
ostegunean estreinatuko du Tartean konpainiak, Bilboko Arriagan.
«Mendizaleek mendira igotzeko duten arrazoi beragatik egin
dut nik teatroa bertsotan», azaldu du Telleriak. «Everestera zergatik igo nahi duten mendizaleek? Bada, han dagoelako. Zergatik erabili nahi nuen nik bertso
moldea? Bada, hor zegoelako,
gure zain! Eta gainera erronka
bat zen. Hau da zirkuitu profesionalean antzerkia bertsoz egiten
den lehen aldia. Eta hori baliatu
dugu gure alde, zer edo zer berezia eskaintzeko, eta ekarpen txiki
hori egiteko euskal antzerkiari».
Entsegu ordua dute, eta hasi da
saioa. Hiru pertsonaiak oholtzan:
Jonan, Jabilo eta Paul. Telleria,
Mikel Martinez eta Joseba Apaolaza aktoreak. Hiru lagun, eta
haien arteko endredoa. Pankreas
baten premia larria du Jabilok,
eta Paulek aspaldi eman zuen aditzera 60 urte betetzean bere buruaz beste egingo zuela. Urtebete
inguru baino ez zaio falta adin horretara heltzeko, eta Jonanek
batu ditu bi hari muturrak. Lagun baten suizidioa aurreratu,
eta beste lagunaren bizitza salbatu. Baten heriotza, bestearen bizitza. Baina ekuazio gordin eta sinple hori konplikatzen joango da
antzezlanak aurrera egin ahala.
Heriotzaren beldurrak urratu
egingo ditu hiru lagunen maskarak, eta azaleratzen joango dira
pertsonaia bakoitzaren gezurrak.
Oinarri gordineko tragikomedia
da, baina tragikomedia, halere.
Tarteka doaz publikoan isiltasuna eta algara. Telleria: «Ia ehune-
ko portzentaje berean eskainiko
dugu komedia eta drama, gazia
eta gozoa».
Umorean aritu zalea, tragedia
ukitu hori ere maite du Martinezek. «Asko gustatzen zait lortu
dugun tonua. Momentu guztian
gaude gauza tragiko batean, baina egoera barregarria da, eta batzuetan oso barregarria. Nahasketa hori uste dut oso polita dela».
Adibidea ere jarri du. Bertsotan.
Pertsonaiaren ahotsean: «Pankreasa ematen duenik, ez dago
jende askorik. Ama bezala, pankreas bakarra dugu, tamalez. Gil-
‘‘
Lehen aldiz egingo dugu
euskaraz antzerkia
bertsotan zirkuitu
profesionalean»
PATXO TELLERIA
Idazlea eta aktorea
tzurrunarekin aldiz, bakoitzak bina dugunez, bata eman dezakegu
batere pentsatu barik. Diruarekin bezala, bi milioi badaukazu,
bata erregalatzeak ez dizu ematen pereza. Giltzurruna lortzea ez
da ez gauza erraza. Pankreasa behar baduzu, orduan, jai daukazu».
Bertsoaren dotorezia
Erabili dituzte euskal tradizioko
metrikak, eta frantses tradiziokoak eta gaztelerazkoak. Deklamaziorik ez dago, ordea. Natural irudikatu nahi izan dute artifizioa.
Telleria: «Gure helburua da jendeak une batean kasik ahaztea
bertsotan ari garenik ere. Bertsoak ematen dio dialogoari dotorezia eta maila estetiko berezia,
baina ziur gaude une batean jen-
deak ahaztu egingo duela bertsotan ari garenik ere». Karmele
Aranburu izan dute gidari horretarako. Luzez aritu da hura
Espainiako antzerki klasikoarekin lanean, baina euskalduna izanik, euskararekin lagundu ditu
orain Tartean konpainiakoak.
«Bertsoarekin dotorezia eman
nahi genion testuari, baina ez
genuen nahi traba izan zedin»,
azaldu du Telleriak.
Lehen bertsioan antzezlana ez
zegoen bertsoz idatzita, Telleriak
azaldu duenez. «Ongi ikusten
genuen istorioa, interesgarri
zegoen, baina hain zaila da gaur
egun antzezlan bat ateratzea,
hain aukera gutxi daude, bururatu zitzaidan gehigarri bat ematea. Bat-batean iruditu zitzaidan
bertsoena egokia izan zitekeela.
Ez bakarrik ongi egon zitekeelako, baizik eta pertinentea zelako». Eta halaxe azaltzen diote
ikusleari ere antzezlanean. Pertsonaiek bizi duten egoeran hala
aritzen baitira denak. Hori diote.
Soila da dekorazioa. Pasarela
bat eta argi batzuk baino ez ditu.
Grisez doaz aktoreak, eta ezer
gehiagorik ez eszenan. Laino moduko batean dena. Jokin Oregi zuzendariak azaldu du hautua:
«Hain zuzen ere, gure ideia zen hitzari ematea garrantzia. Antzezlana bertsotan izanik, kendu nahi
izan dugu distortsioa sor dezakeen guztia, pertsonaiak eta beren
hitzak gera daitezen bistan».
Arrastotik atera nahia
Handia izan da erronka, Apaolazaren arabera. Ohituta dago testuak ikastera, baina berezia izan
da oraingoa. Metodoa, betikoa:
«Ikasi, ikasi eta ikasi». Esperimentu bat izan dela dio, eta berea
dela pertsonaiarik dramatikoena: suizida. «Paulek [pertsonaiak]
aspaldi erabaki zuen bere buruaz
beste egitea, gaixotasun genetiko
bat duelako, eta gainbeherari aurre hartu nahi dionez, 60 urterekin bere buruaz beste egitea erabaki du. Ez du iritsi nahi bere aita
iritsi zen puntura». Umorea ere
badu pertsonaiak tarteka, baina
gozoari gatz puntua jartzen diote
haren bakarrizketek.
Ez Dok Hiru Bikoteatroarekin
egindako ibilbidetik apur bat
urrundu dela aitortu du Telleriak. Umorea izan dute tresna nagusi azken urteetan Martinezek
eta berak Euskarazetamol, Larru
haizetara, Euskara sentzilloaren
manifestoa eta Lingua Navajorum ikuskizunetan, eta Donostia
Antzerki saria ere jaso berri dute
azken horregatik. Orain, bestela
aritu nahi izan dute.
Apirilean Lekeition izango
dira, irailean Gernikan, urrian
Donostian, eta azaroan Basaurin.
Antzezlanari buruz
egindako bideoa
ikusteko:
www.berria.info
32››
Garikoitz Mendizabalek txistua joko du,
datorren astean, Hego Koreako bi orkestrarekin
34››
Francesc Seres: «Zerbait berria bilatzen dut
beti, irakurlea eta biok asper ez gaitezen»
Ertza konpainiak
‘Madifathinka’
lana estreinatuko
du bihar dFerian
Donostiako antzerki
azoka horrek 26 obra
eskainiko ditu osteguna
bitarte, horietako
18 estreinaldiak
Mikel Lizarralde Donostia
Mugak gaiaren inguruan jolasten
diren 26 obra erakutsiko ditu
bihartik ostegunera bitartean
dFeriak, arte eszenikoen Donostiako azokak. Batik bat programatzaileei begira antolatutako
jaialdia izanik, dFeriak hemezortzi lan estreinatuko ditu, eta horietako asko Euskal Herrian bertan
ekoitzitako obrak izango dira. Honako hauek dira horietako zazpi.
1. Ertza
Aurrenekoz, Ertza dantza konpainiak —Asier Zabaletak zuzentzen du— gaztetxoak izan ditu
begi puntuan sorkuntza bat lantzerakoan. Emaitza Madifathinka (Ekaitz magikoa) da, dFerian
erabateko estreinaldia izango
duena. Bost lagun ditu protagonista, ekaitz magiko batek bultzatuta munduko hainbat lekutatik
iritsitakoak —Errusia, Norvegia,
Brasil, Kuba eta Euskal Herria—,
eta bakoitza bere hizkuntza
—ahozko zein gorputzezko— propioarekin. «Hitzez bakoitza bere
erara komunikatzen da, baina ez
dute beren artean elkar ulertzeko
arazorik». Madifathinka ikuskizun multidiziplinarra da, eta dantzaz gain, antzerkia, bideoa, musika eta bideo-jokoa uztartzen ditu.
‘MADIFATHINKA’
pEguna: Bihar, 17:00etan.
pLekua: Gazteszena.
2. Cielo Raso
Cielo Raso dantza konpainiak Karaoke (Vacio de orquesta) lana erakutsiko du dFerian. Hiru pertsona, bi gizonezko eta emakume
bat, karaoke batean. Hori abiapuntua. Eta mikrofono bakarra
hirurentzat, beren nahiak, beldurrak eta emozioak transmititzeko. Dantza bai, baina baita antzerkia eta kantua ere. «Ekintza espazio honetan kokatzeak, dantza
lan bat antzerkitik edo zinematik
gertuago dagoen giro batean
ezartzeak, irudiak eta emozioak
modu sendoago batean erakusteko aukera ematen dit», azaldu du
Igor Calonge zuzendariak. 50 minutuko pieza da, eta bertan hiru
kantu abesten dituzte aktoredantzariek: Paul Ankaren You’re
my Destiny, Bang Bang, Nancy
Sinatraren bertsioan eta Manha
de carnaval, Orfeu Negro filmekoa. «Guztiak kantu terribleak
dira, baina, era berean, goxoak».
‘KARAOKE (VACIO DE
ORQUESTA)’
pEguna: Asteartean,
12:00etan.
pLekua: Intxaurrondoko kultur
etxea.
3. Ados Teatroa
Dora Salazarren unibertso artistikoari tiraka idatzi du Garbi Losadak El amor después del amor. Haren margoak baliatu ditu hiru erpin dituen maitasun istorio bat
kontatzeko eta, bide batez, Salazarren obraren berrinterpretazio
bat egiteko. Aurora du protagonista (Ane Gabarain), 60 urte bete
gabe alzheimerra duela jakitun
den matematika irakasle ohia.
Burua argi du oraindik, baina ira-
Asier Zabaleta (erdian) eta Madifathinka obrako aktore-dantzariak. JON URBE / ARGAZKI PRESS
ganeko itzalekin nahasten du
Paula alaba (Sara Cozar), eta modu horretan jakingo du Paulak
gaztetan amak emakume batekin
(Dorleta Urretabizkaia) maitasun
harremana izan zuela. «Arriskua
hartzen duen obra da», Losadaren iritziz, eta orain arte egindako
jendaurreko bi entseguetan
—euskaraz Errenterian eta gaztelaniaz Barakaldon—, harrera beroa izan zuen: «Jendeak negar eta
barre egiten du». Euskarazko bertsioa (Maitasunaren ostean, maitasuna) Urretabizkaiak itzuli du.
‘EL AMOR DESPUÉS
DEL AMOR’
pEguna: Bihar, 18:30ean.
pLekua: Antzoki Zaharra.
dena. Biharamunean, ordea,
komunikabideek beste zerbait
kontatuko dute. «Erraietatik sortutako lana da», arrazoitu du
Raul Cancelo zuzendariak:
«Komunikabideen manipulazioa, kontrola... ez da ezer berria,
baina hor dago». Gaztelaniaz
emango dute, baina euskaraz ere
eskaintzen dute ikuskizuna. Eta
aurkezpenaren ostean, festatxo
bat prestatu dute. «DJ batekin
eta garagardoekin».
‘YO ESTUVE ALLÍ... Y NO LO
CONTARON COMO YO LO VI’
pEguna: Asteazkenean,
23:30ean.
pLekua: Atano III.a pilotalekua.
Kaletik oholtzara. Bide hori egingo du Hortzmuga taldearen Yo
estuve allí... y no lo contaron como
lo vi / Ni han izan nintzen... eta ez
zuten nik ikusitakoa kontatu
obrak. Kalean egin du bidea, eta
aurrenekoz areto batean taularatuko dute, ezohiko areto batean
hain zuzen: «Konbentzionala ez
den espazio bat behar genuen,
publikoa obraren protagonista
delako, publikoa eszena-espazioaren barruan kokatzen delako».
Horregatik Atano III.a pilotalekua. Abiapuntua gertaera bat da,
espazio eszenikoan bertan jazo
Europaren mugak, giza eskubideak, gosea, bortxakeria... Traspasos konpainiak «obra gogorra eta
zaila» egin du, Mikel Gomez de Segura zuzendariak azaldu duenez.
«Ideia bikoitz batetik abiatzen
gara: emakumearen gorputza batailarako eremu gisa eta bortxaketa gerra arma bezala».
‘NADA TRAS LA PUERTA’
pEguna: Ostegunean,
13:00ean.
pLekua: Gazteszena.
7. Aukeran
Tanttakak estreinatua du Zazpi
aldiz elur, baina dFeriako plazan
ere izango da Mikel Laboaren lanean oinarritutako obra hori. Laboak bezala, esperimentatu egin
dute Mireia Gabilondo zuzendariak eta lantaldeak (IñakI Salvador, Angel Unzu, Maria Berasarte, Iñaki Rikarte), Laboaren nahi,
bizipoz eta sentimendu ezagun
nahiz ezezagunak azaleratu
nahian.
Miren Agur Meaberen poema bat
abiapuntu izanik, Aukeran konpainiak bidaia bat proposatzen
du, ohi bezala, dantza tradizionala eta garaikidea uztartuz. Edu
Muruamendiaraz zuzendariak
azaldu duenez, «mugimenduaren
ideiarekin» jolastu dira: «Bizitza
treneko bidaia bat bezalakoa da.
Jendea igo eta jaitsi egiten da, eta
zurekin partekatzen du bidaiaren parte bat. Eta bakoitzak bere
maleta dauka, bizipenez betea».
Musika Alos Quartet taldeak idatzi du.
‘ZAZPI ALDIZ ELUR’
pEguna: Asteartean, 20:30ean.
pLekua: Viktoria Eugenia antzokia.
‘GELTOKIA’
pEguna: Ostegunean,
20:30ean.
pLekua: Viktoria Eugenia.
5. Tanttaka
4. Hortzmuga Teatroa
6. Traspasos
Plaza › Kultura
DLaburrak
Garikoitz Mendizabal q
Txistularia
‘Las Brujas de
Zugarramurdi’ saritu dute
Ez daki zerekin topo egingo duen Hego
Korean, baina hango bi orkestrarekin txistua
jotzen ibiliko da Mendizabal datorren astean.
ZINEMA › Alex De la Iglesia zinemagile bilbotarraren Las Brujas
de Zugarramurdi pelikulak
efektu berezi onenen saria irabazi du Portoko Fantasport
Nazioarteko Zinema Jaialdian
(Portugal). Gainera, jaialdiko
publikoarentzat proiektatutako
lanik onena izan da. Aurtengo
Goya sarietan sari gehien irabazi zuen filma izan zen; zortzi
guztira.
Mamoru Samuragochik
barkamena eskatu du
«Txistuaren muga
geografikoak
apurtuko ditugu
Hego Korean»
MUSIKA › Mamoru Samurago-
chik jakinarazi zuen joan den
otsailean harenak balira bezala
saldutako hainbat konposizio
arrakastatsu ez zirela, egiazki,
harenak. Beethoven japoniarrak —hala deitzen diote, haren
ustezko gortasunagatik— barkamena eskatu zuen, herenegun, prentsa agerraldi jendetsu
batean. «Barkamena eskatu
nahi dut nire gezurrek eragin
dituzten arazoengatik».
Alaia abesbatza Burgosen
arituko da gaur
MUSIKA› Donostiako Alaia
itsuen abesbatzak XIV. ONCE
Musikaren Biurtekoan parte
hartu zuen joan den ostegunean, Burgosen (Espainia), eta
gaur itxiera kontzertuan kantatuko du, Burgosen bertan. Guztira, zortzi abesbatza aritu dira
biurtekoan.
Ane Urrutikoetxea Tolosa
Txistuarekin Hego Korean itzulia
egingo du datorren astean Garikoitz Mendizabalek (Zestoa, Gipuzkoa, 1973). Bertako Chu Cheon
eta Gyongbook orkestra filarmonikoekin jotzera gonbidatu dute,
bide batez txistuak sortu dezakeen doinu erregistroa ezagutzera
emateko. Iñaki Letamendia Tolosako Udal Txistulari Bandako kidearekin eta Jesus Mari Garmendia lagunarekin bidaiatuko du
Mendizabalek, eta Txistu Symphonic proiekturako sortutako piezak interpretatuko dituzte. Aurretik, Bratislavako Orkestrarekin (Eslovakia) landu zituen Mendizabalek Txistu Symphonic-eko
piezak, baina atzerriko herrialde
batean zuzeneko kontzertuan interpretatuko dituen lehen aldia
da. Urduri eta, aldi berean, itzulia
hasteko irrikaz daude.
Astebeteko itzulian, bost kontzertu eskainiko dituzte. Datorren ostiralean, Seulen, Chun
Cheon orkestrarekin bakarlari
moduan izango da Mendizabal,
eta, ondorengo egunetan, bandarekin ariko da Dokdo uhartean,
Busan hirian eta Espainiako enbaxadan. Euskal Herriko kulturaren enbaxadore lana egiteko asmoa du txistulariak, eta Tolosako
eta Zestoako udalen babes ekonomikoa lortu du. Trukean, Euskal
Herriko gastronomia eta turismoa sustatuko dituzte.
Zergatik Hego Korea? Nola sortu da
proiektua?
Txistua nazioartean ezagutzera
emateko proiektua duela hiru urte sortu zen. Folkloretik harago,
txistuak badu errepertorio zabala, eta, batik bat, XX. mendeko
konpositoreek orkestra eta txistua biltzen dituen material asko
sortu zuten. Lan horiekin, txistua
ezagutzera emateko modu dotorea aurkitu dut, txistua bere esentzian erakusten dutelako. 2010ean
hasi nintzen obra horiek aztertzen, eta hurrengo urtean gauzatu zen Txistu Symphonic proiektua, Bilboko Orkestra Sinfonikoarekin.
Nolakoak dira Txistu Symphoniceko piezak?
Proiektuari ingelesezko izena jarri nion, hain zuzen ere, nazioartera begira sortu nuelako. Guzti-
«Orkestran txistuari
bakarlari moduan
aritzeko aukera
eman nahi diot»
«Pentsa daitekeena
baino erregistro
zabalagoa dauka
instrumentu honek»
ra, txisturako 11 doinu biltzen
ditu, orkestratuak denak. Parisko bi musikarik orkestratu zituzten doinuak, atzerriko entzuleek
txistua hobeto uler dezaten. Ordutik eman ditu fruituak. Bratislavako Orkestrarekin egin ge-
JON URBE / ARGAZKI PRESS
nuen lehen saioa, eta duela gutxi
Madrilgo Balleterako prestatu ditut doinuetako batzuk. Datorren
urtean, Bartzelonako Liceun erabiliko da material hori. Beraz, ari
gara nazioartean bidetxoa egiten,
poliki-poliki. Hemendik urte batzuetara, helburua orkestra guztiek txistuarekin modu eder eta
elegantean lan egiteko aukera
izatea da.
Bratislavan hasi zinen proiektuarekin. Orkestra eta txistua ezkontzea
al da zure helburua?
Ez, ez da hori planteatzen duguna. Euskal Herrian, orain dela 30
urte integratu zen txistua orkestran. Egiten ari garena bestelakoa da. Sustatzen ari naizena da
orkestraren filosofian edo giroaren barruan txistuari bakarlari
moduan aritzeko aukera eskaintzea. Tradizioan oinarria duten
doinuekin txistua eta orkestrarako grabazioa egin genuen Bratislavan 2012an, ondoren doinu horiekin lan egiteko.
Hego Korean nolako harrera espero
duzue?
Egia esan, ideiarik ere ez. Dakidan gauza bakarra da kulturalki
jakin-min handikoak direla. Bratislavan giroa ezberdina izan zen,
grabaketa batean jendea lan giroan dagoelako, baina kontzertua
eskainiko dugun lehen aldia izanik, ez dakigu nola hartuko gaituzten bertako entzuleek. Euskal
Herriko doinu folklorikoekin lan
egiten dugula kontuan hartuta,
ziur harridura sortuko dugula.
Berezia al da txistua atzerrian?
Gainontzeko herrialdeetan ere
existitzen dira hiru zuloko instrumentu arinak, eta antzina denek
izan dituzte elementu komunak,
baina folklorean gelditu dira. Ordea, txistuak hasiera batean pentsa daitekeena baino erregistro
zabalagoa du, eta doinu azkar eta
biziak entzutean, jendea harritu
egiten da. Salbuespenak salbuespen, esango nuke haizezko instrumentu folklorikoen artean txistuak izan duela bilakaerarik handiena.
Folkloretik harago zenbat eman dezake?
Aurpegi asko eskaini ditzake txistuak, eta ahalik eta erregistro
gehienetan landu dadila da nire
helburua. Instrumentuaren bilakaera posible izan da hezkuntza
eta profesionalizazioari esker. Horrekin batera, instituzioen aldetik laguntza handia jaso dugu, eta
horrek guztiak aurrera egitera
eraman gaitu.
Zeintzuk dira txistuak eskaini ditzakeen aurpegi horiek?
Egunerokoan dago txistua: kalean egon daiteke, eta baita kontzertuetan eta bakarka ere.
Hurrengo bidaia nora izango da?
Oraindik ez dakit nora, baina
atzerrira joaten jarraitzeko asmoa daukat. Jakin-mina eta
txundidura sortzea bezalakorik
ez dago, horrek ateak irekitzen
dizkigulako guztioi.
‹ Publizitatea
EL AMOR
DESPUÉS DEL AMOR
ADOS TEATROA
ELTZE FESTA
FIESTA DE PIÑATA
Altza
Martxoak 09 /11:30
Antzoki Zaharra
Martxoak 10 / 18:30
gaztelania
ÁVIDAS PRETENSIONES
FERNANDO ARAMBURU
LIBURU AURKEZPENA
Okendo K.E.
Martxoak 10 / 19:00
gaztelania
DOCTOR DESEO
Intxaurrondo K.E.
Martxoak 14-15 / 22:00
gaztelania
MOJO WORKIN’
DONOSTIKLUBA ZIRKUITUA
Gazteszena (Egia)
Martxoak 14-15 / 14, 23:00; 15, 21:00
MUJERES
EN LAS ARTES VISUALES
PROIEKZIOAK ETA SOLASALDIAK
San Telmo Museoa
Martxoak 11, 13 / 19:00
gaztelania
dFERIA
ANTZERKIA ETA DANTZA
Martxoak 10-13
www.dferia.com
MUGAKOA
DANTZAZ KONPAINIA
Victoria Eugenia
Martxoak 12 / 20:30
CASA DE MUÑECAS
CULTURARTS
GENERALITAT VALENCIANA
www.tga.cc
Victoria Eugenia
Martxoak 10 / 20:30
gaztelania
LA ESCUELA DE LOS VICIOS
MORFEO TEATRO
Antzoki Zaharra
Martxoak 11 / 19:00
gaztelania
RULO Y LA CONTRABANDA
Antzoki Zaharra
Martxoak 15 / 20:00
gaztelania
GALIARREN AROAN.
CESAR AURREKO
AKITANIA
OTEIZAREN
KAXA BELTZA
KRESALA DANTZA TALDEA,
VERDINI DANTZA TALDEA
Victoria Eugenia
Martxoak 15 / 20:00
San Telmo Museoa
Maiatzaren 25era arte
NEIL HALSTEAD VS
VELVET UNDERGROUND
& NICO + KEZIA
EMAKUMEA DENOK
GARA HORIETAKO BAT
FRANCISCO
MAGALLÓN
Intxaurrondo K.E.
Martxoak 21 / 22:00
Aiete K.E.
Apirilaren 27ra arte
VÍCTOR RUTTY +
ELSSO RODRÍGUEZ +
KULTO KULTIBO
ZAZPI EMAKUME
MARGOLARI TALDEA
Atano III
Martxoak 12 / 23:30
Okendo K.E.
Martxoaren 22ra arte
Larratxo K.E.
Martxoak 22 / 21:00
BAZKIDEAK
-%10
YO ESTUVE ALLÍ… Y NO LO
CONTARON COMO YO LO VI
HORTZMUGA
gaztelania
ILARGIAREN DOINUAK
AJENJO COMPAÑÍA,
SOLEDAD RUZ
MADAMA BUTTERFLY
ASOCIACIÓN LÍRICA
LUIS MARIANO
Victoria Eugenia
Martxoak 22 / 20:00
Victoria Eugenia
Martxoak 20 / 20:00
SARRERAK
HAURRENTZAKO TAILERRA
Victoria Eugenia Antzokia: 943 48 18 18
Antzoki Zaharra: 943 481 970
www.kutxasarrerak.net
Zatoz haurrekin Victoria Eugeniara
Info +:
www.victoriaeugenia.com
gaztelania
Plaza › Kultura
Literatura D
Francesc Seres q Idazlea
Euskal Herrian izan da asteon Francesc Seres, Pasazaite argitaletxearen eskutik,‘Hobe kontatzen ez badizut’
ipuin katalanen antologia aurkezten. Aragoitarra da sortzez, katalana mintzairaz, idazlea ogibidez.
«Zerbait berria bilatzen dut beti,
irakurlea eta biok asper ez gaitezen»
Ion Olano Carlos
Aragoiko (Espainia) herri batean
sortu zen, eta han kokatu zituen
bere lehen hiru liburuak. Gero
Kataluniara joan zen ihesbide
bila, eta baita Errusiara ere, asperduratik ihesi. Gaztea izanagatik, egungo literatura katalanean
idazle sendoenetako bat da Francesc Seres Guillen (Saidi, Espainia. 1972). Joan den ostegunean
Garoa liburu dendan izan zen, Zarautzen (Gipuzkoa), Pasazaiteren
azken alea aurkezten: Hobe kontatzen ez badizut.
Nolako sentipena utzi dizu Zarauzko
aurkezpenak?
Bada, oso ona. Han izan ziren
Aritz [Galarraga] eta Gerardo
[Markuleta], baita liburu dendako jendea ere. Ederki hartu ninduten, eta aurkezpena oso ondo
joan zen. Izan ere, zenbait ikuspuntu azaldu genituen: antologoarena, itzultzailearena eta egileetako batena. Hartara, ikusmira
zabalez azaldu ahal izan genuen
zer-nolako garrantzia duen ipuingintzak egungo literatura katalanean. Gainera, esango nuke bertaratu zirenek ere oso ondo hartu
zutela.
Antologiarako aukeraturiko zure
hiru ipuinetan jende arrunta ageri
da,kezka eta arazo arruntak dituztenak. Zure ipuingintzaren lagin adierazgarria dela uste duzu?
Bai. Uste dut antologoak helburuan jo duela; izan ere, sakon aztertu du hainbat egileren lana,
eta, nire kasuan, konforme nago
hautaketarekin. Ipuinetako jendeari buruz mintzatzeko, ez dakit
arrunt hitza erabiliko nukeen,
baina bai, beharbada, ohikoa. Ze,
ipuinotan ageri direnak ohiko
susmagarriak dira. Maite dut esamolde hori, erakusten baitu denok ezkutatzen dugula zerbait
gure egunerokotasunean. Gauza
arraroak, susmagarriak... hain
zuzen, arruntzat jotzen ez direnak. Dudarik gabe, denok ditugu
beldurrak, ziurgabetasunak, banitateak eta, finean, horrek egiten gaitu gizaki.
Hitz gutxitan azalduko al zeniguke,
euskal irakurleoi,nola ikusten duzun
egungo narratiba katalana?
Ea bada: begira jarrita, ikusten ditut irudi dinamikoak, ez finkoak.
GORKA RUBIO / ARGAZKI PRESS
Nondik gatozen jakinda, ikus dezakegu zer gertatzen ari den
orain, eta nora jo dezakegun. Urte
asko eman ditugu berreskuratzen, normalizatzen, industria
editoriala sendotzen, eta abar. Kakots artean esan genezake lortu
dugula halako heldutasun moduko bat. Era berean, heldu gara
besteekiko berdintasunera, kakots artean betiere. Alegia, orain
geure kabuz azal dezakegu zein
den gure mundua. Idazle katalanok elkarrizketan ari gara gainerako idazleekin. Dena den, aitortu behar dut galderak ihes egiten
didala.
Zabalegia delako, jakina. Zure lanera itzulita,2012ko Mossegar la poma
da (Sagarrari ausiki) argitaratu duzun azkena. Aurkezpen testuak dioenez, ipuinotan amodioaz mintzo
zara,eta haren bikote desamodioaz.
Bereizezinak al dira?
Ez dakit... [barrez]. Tira, baietz
esango nuke, baina zaila da horri
buruz hitz egitea, pinpirinkerian
erori gabe. Egun eta gau ari gara
maitemintzen jendearekin, gauzekin, eta aldi berean desmaitemintzen. Liburu horretan argi
ikusten da etengabe jorratzen ditugula estrategiak desamodioa
uxatzeko; edo, bederen, hori erakusten saiatu nintzen.
Prentsarako idatzi ohi dituzu gaurkotasunezko iritzi artikuluak, eduki
politiko esplizituz. Egungo kazetaritzari zelako ekarpena egin diezaioke
idazketa literarioak?
Uste dut joan-etorriko bidea dela.
Irakurleari iritzia zehatz-mehatz
adierazi beharrak zera esan nahi
«Antologoak
helburuan jo du, sakon
aztertu baitu hainbat
egileren lana»
«Narratiba katalanean
geure kabuz azal
dezakegu, orain, zein
den gure mundua»
«Ekonomikoki
sendoak ginela uste
genuenean, orduan
zegoen dena kolokan»
du: diozunaz oso ziur egon behar
duzula. Nik eduki politiko esplizituak ematen ditut, zinez; ihesbiderik gabe, bete-betean sartzen
naiz ene testuetan. Esaterako,
pentsatzen badut Kataluniak
independente izan behar duela,
hala adierazten dut, hedabidearen [El País] ildo editorialarekin
bat ez badator ere. Badago gauza
bat behintzat ikasi dudana: hobe
dela ez pentsatzea zer ezin dudan
esan. Denok izan dugu, noizbait,
astakeria bat botatzeko tentazioa. Baina horrela esango al
nuke? Erantzuna ezezkoa bada,
hobe horretan ez pentsatzea.
Estutze hori ere badago narratiban; gainera, argi dago literaturan mundua azaltzeko moduek
eragiten dutela kazetaritzan.
Ontzi komunikatuak dira, zentzurik hertsienean.
Contes russos (Ipuin errusiarrak)
balizko idazle errusiarren antologia
faltsu bat da. Proposamen berezia
benetan, eta arriskatua. Zein asmoz
idatzi zenuen?
Egiari zor, ordura arte egindakotik aldendu nahi nuen. Estreinako liburuak argitaratzean, kritikari askok aipatu zuten ene estiloa, bereizgarria balitz bezala, eta
berezkoa. Ez dakit hala den; neurri batean bai, eta bestean ez. Hortaz, ipuinak idazten hasi nintzen,
imitazioz, eta Errusian kokatu nituen. Nirekin zerikusirik ez zuten
idazleak hautatu nituen, esaterako [J. D.] Salinger, eta haren ipuin
baten egitura mantenduz, Errusiara lekualdatu nuen. Hamabost
bat ipuin osatzean, editoreari bidali nizkion, eta hark berehala argitaratu nahi izan zituen. Ni zalantzatan geratu nintzen: liburua
izenpetuko dut, ala ez? Urteak
eman nituen lan horretan,
2002tik 2008ra, apurka-apurka,
entrenamentu gisa, plazaratzeko
asmorik gabe.
Kronika liburu berezia da, era berean, La matèria primera (Lehengaia).
Elkarrizketatan oinarrituta, kontatzen duzu nola ateratzen duen jendeak bizimodua. Badoa galdera potoloa: prekarietatea berezkoa al da
gizakiongan?
Ufa, ez dakit zer erantzun. Esan
dezakedana zera da: badirudi
pentsatzen dugula, une batetik
aurrera, dena joango dela bere kabuz. Elkarrizketak egiten ari nintzela, ohartu nintzen ozta-ozta
eutsita zegoela dena. Izan ere,
dena zen prekarioa, baita prekarietatearen aurretik ere. Edo, hobeto esanda, are prekarioagoa
zen orduan. Ekonomikoki sendoak ginela uste genuenean, orduan zegoen dena kolokan, egonkortasunik gabe. Lehen, klase ertainekoak uste zuen hori zela
bere lekua, ez zegoela jaitsigailu
sozialik. Bada, mundu osoan badagoenez, hemen ere badugu jaitsigailua, alafede!
Zure lehen ipuin liburuak, La força de
gravetat-ek (Grabitatearen indarra), irakurle asko harritu zituen. Badirudi arriskua konstantea dela zure
ibilbidean.
Arriskatua iruditzen zait arriskuaz hitz egitea. Ene ustez, gehiago du berrikuntzatik, arriskutik
baino. Izan ere, zerbait berria bilatzen dut beti, irakurlea eta biok
asper ez gaitezen. Arazo handi
bat daukat horrekin: ez naiz asperdurari eusteko gai. Beharbada, pazientzia falta dudalako.
Trilogia sonatua izan da De fems i de
marbres (Simaurrez eta marmolez),
harrera aparta izan duena irakurle
eta kritikari artean.Nola oroitzen dituzu lehen urrats haiek?
Oroiminez, hain ziren xaloak.
Eta, batez ere, askatasun handikoak. Istorio haien ingurunea nik
bakarrik ezagutzen nuen: neu
Kultura ‹ Plaza
Literatura D
nintzen jaun eta jabe! Ez nion inori konturik eman behar, nahi nuena esan nezakeen. Diotenez, denok daramagu liburu bat gure
baitan. Nireak hiru ziren, baina
bakarra zen. Hori botatakoan,
bila jarraitu behar izan dut.
Katalunian egin zenituen Arte Eder
eta Antropologia ikasketak. Horren
aurretik, ba al zenuen idazle izateko
asmorik?
Ez. Izatez, uste dut Arte Ederrak
ikasten hasi nintzela ihes egiteko
gogoa nuelako. Premia nuen
mundu berriak ezagutzeko, ordura arteko guztia aldatzeko. Egia
esan, ez naiz gauza sentitzen arrazoi argirik emateko. 18 urte nituelarik, den-dena nuen argi, arrazoiak izan ezik. Baina, beharbada, hasieratik uztartu nahi izan
nituen bi kontu: ikasteko gogoa
eta sormena.
Aragoiko herri batean sortu eta hazi
zinen, hain justu, katalana mintzo
den inguruan. LAPAO delakoari buruz, hobe galdetzen ez badizut,
ezta?
Lasai asko galde dezakezu, noski.
Hizkuntza pururik ez dago inon,
denok mintzo gara idiolektoz, eta
gurean, katalanez mintzo gara.
Zorigaiztoko egitate bat da LAPAO, erakusten duena Aragoik ez
duela inolako proiekturik, gaurgaurkoz. Edozein pitokeria asmatzeko gai dira, soil-soilik, izutzen
dituen hori ez aipatzearren: katalana!
Katalanezko
ipuin garaikideen
antologia
argitaratu du
Pasazaitek
Quim Monzo, Imma
Monso, Sergi Pamies,
Empar Moliner eta
Francesc Seres dira
narrazioen egileak
Juan Luis Zabala
Quim Monzo, Imma Monso, Sergi
Pamies, Empar Moliner eta Francesc Seres idazle katalanen hamalau ipuin jasotzen ditu Pasazaite argitaletxeak argitaratu
duen Hobe kontatzen ez badidazu
katalanezko ipuinen antologiak.
Imma Monsoren bi narrazio daude liburuan, eta gainerako idazleenak hiruna. Aritz Galarragak,
antologiaren prestatzaileak, bizirik diren egileen «azken urteetako ipuinak» hautatu ditu libururako, hitzaurrean dioenez, eta
haiek euskaratzeaz Gerardo Markuleta arduratu da, Zazpi poeta
katalan poesia antologiaren
(Ibaizabal, 1997) itzultzailea.
Hirudia
Miren Agur Meabe
Idazlea
Gizonki azaldutako emaztekiak
rabestismoa beti presente Karnabaletan. Pasa den mendearen hasieran jarri zuen hitza
zirkulazioan M. Hirschefldek, homosexualen eskubideen defendatzaile izaniko sexologo alemanak,
«kontrako sexuaren arropa janzteko joera grinatsua» definitzeko.
Definizio medikuak biltzen duen
kasuistikan eta trabestismo literarioen auzian ere sartu gabe, dudarik ez trabestismoa herri kulturaren parte dugula.
Txikitatik ikusi ditut emakumez jantzitako gizonkoteak parrandan, portuko txokoetatik besotik helduta irteten edo tabernetan kantuan. Peluka buruan eta
bizarra musuan, jendeari barrealgarak ateratzen zizkieten bitartean, gure ume-begiek bazeukaten nahikoa lan halako titi irtenak nola lortzen zituzten ulertzeko. Graziaren funtsa harrapatzeko inozoegiak ginen, harik eta
baten batek azaldu zigun arte
amaren edo arrebaren bularretakoak egunkari-paperez beteta
obratzen zela misterioa. Txalotu
egiten ziren karakterizazio ausart haiek; eta ausart diot huraxe
baitzen kalifikatibo entzunena:
«Mutil atrebiduak gero!».
Tradizioz emakumeak antzeratzeko zaletasun horretan izango zuen zerikusirik gaur eguneko
katalogoen aukera ez egoteak,
nork zelan nahi, halaxe mozorrotzeko. Alabaina, gabeziak eragindako alternatiba izanik ere, gizonezko askori gustatu zaio andraz
janztea, orotariko bertsioetan, señora, kabaretera nahiz txika yeye. Ohiko tokietan norberaren
buruarentzat ohikoa ez den eran
aurkeztea jaiaren muin-muinean
dago, eta egun baterako emakume bihurtzea ere askatzailea gerta liteke.
Ozartasun osasungarri bezain
kilikagarria da alegiazko sexu-aldaketa, begirada askorentzako
imana eta borondate batzuentzako amua, kontuan izanik janzkeraren edota figurazioaren transgresioak izan lezakeen eragin
erotikoa.
Konparazioz, ordea, askoz gutxiago dira festetan «gizon bihurtzera» jotzen duten emakumeak,
ez bada pailazo edo pirataren mozorroari helduta. Arrazoi estetikoak ote daude tartean, emakumeok, ustez, ez gaudelako prest
jendaurrean gure erakargarritasunaren izpirik galtzeko? Edo-
T
zein kasutan ere, ez du arrakasta
bera maritxu agertzeak edo marimutil agertzeak.
Eta banator, azkenean, zutabearen ardatzera. Izan ere, Karnabalak eta martxoaren 8a bata
bestearen ondoan izateak piztu
dit emakume batzuen meritua
azpimarratzeko premia. Historiak ez ezik, mitoek eta baladek
eman digute gizon-itxura hartutako emakumeen berri.
Soldadu, «aita» santu, musikari edo mediku jardun zuten, kasu
batzuetan gizon sentitzen zirelako, baina kasu guztietan, askeago izan nahi zutelako, libre bidaiatzeko, ikasteko, lan egiteko,
beren dohainak garatzeko edo seguruago sentitzeko.
Idazleei dagokienez, izen maskulinoa izan zen batzuen kamuflaje aproposa: Cecilia Bölh de Faber/Fernan Caballero; edo Charlotte, Emily eta Anne Brontë/Currer, Ellis eta Acton Bell. Beste batzuei gizon mozorrotzeak
lagundu zien emakume jaiotzeagatik ezarritako rol mugatzaileak
gainditzen: Concepcion Arenal,
Aurore Dupin, Isabelle Eberhardt…
Generoa konstrukto kulturala
ere badela onartzeko berdeegi zegoen mundua. Eta halaxe zabaldu ziren metamorfosiaren ideia
xelebreak: talentua omen emakumeak gizon bilakatzen zituena. Gizontasuna neurritzat hartzen zuen gizarte hartan, gizon
janzteak lagundu zien emakume
jaiotzeagatik ezarritako rol mugatzaileak gainditzen. Desberdintasunaren aurka jantzi ziren.
Erraza dirudi. Eta errazegia dirudi artikulu honek. Baina egin
dezagun ariketa une batez, eta
imajinatu bat-batean ezereztu
egiten dela literaturaren, artearen, politikaren edo lanbide liberalen esparruan lortutako tokia.
Jokatuko genuke hain gizonki,
hitzaren zentzu laudagarrienean; hots, hain ausart eta zintzo?
Plaza › Kultura
Literatura D
Trenak balio du oraindik
Alex Gurrutxaga
T
rena Modernismoaren
sinbolo gorenetakoa da.
1868an, hauxe idatzi
zuen Theophile Gautierrek
modu profetikoan: «Antzinatean
tenpluari zegokion arkitektura,
Erdi Aroan elizari zegokiona,
gure garaian estazioarena izango
da». Modernismoan asko izan
dira ezleku hori —estazioa, trena,
trenbidea— sinbolikoki baliatu
dutenak: tartean dira Apollinaire, Maiakovski, Marinetti, Machado eta, gurean, Antonio Arruti edo Lizardi. Tradizio sendoa
duen elementu poetikoa da trena, beraz, eta, jakina, egun bizirik dagoena. Luis Gardek Haize
hegoaren aroak (2007) poemategiaren pasarte batzuetan landu
zuen jada sinbolikoki; adibidez:
«Trena, bidea, geltokia naiz./ Hutsik bidaiatzen naiz ezdeusetik
ezdeuserantz». Oraingo honetan,
ordea, trena erdigunean jarriz
bilbatu du bere pentsamendu poetikoa, eta maila oneko liburua
ondu du.
Hasier Rekondok egile beraren
Maizter arrotza-ri buruz (Erein,
2013) zioen «pentsamenduaren
poesian» kokatzekoa dela. Terminoak balio lezake Trenen abiadura-rentzat ere. Trena, bizitzaz ari
garela, mugimendua da, denboraren joana. Ni poetikoak mundua behatzen du leihotik, paisaiaren aldakortasuna, espazioen mudantzak; literatura ere
—inork unibertso deitua— begiztatzen du, eta tradizio poetikoa.
«Beiratik haratago» dagoenaren
eta bidaztiaren artean leihoa
dago, eta horrek bi espazio ditu
sortzen: kanpokoa, bestea, eta
barnekoa, kristalean islatua
—ikusi 19. orrialdeko irudia—,
norbere identitatearen egoitza.
Garderen lanak bi poema luze
ditu. Aurrenekoan gogoeta modu
dialogikoan aurkezten zaigu:
Paul Valeryren hitzak daude batetik —«gizakiak gaur ez zukeen
poesia asmatuko»—, eta ni poetikoarenak bestetik. Denborari buruzko dialektika planteatzen du
Gardek: poesiari kontrajartzen
zaio mundu garaikidearen presa.
Garai batean abiadura izugarriaren irudi zen trena, baina gaur
«astitsu» eta «lasai» da, eta poeta
gai da bertatik «paisaia habitagarriak» inauguratzeko.
Bigarren poemak, luzeenak, bi
bidaia ditu ardatz: subjektuak
Youtuben ikusten duen transiberiarrarena, eta oroitzen duen
Bartzelona-Venezia bidaia erromantikoa. Poema narratiboa da,
lirikaren errekurtsoak tonu narratibo biluziagoarekin konbinatzen dituena. Jorratzen diren gai
nagusietako bi, denboraz gain,
amodioa eta deserrotzea dira.
Elementu gehienak daude gai horiei lotuta; esaterako, emakumeak irakurtzen duen liburua, Denbora gure laugarren dimentsioa,
‘TRENEN ABIADURA’
pEgilea: Luis Garde.
pArgitaletxea: Pamiela.
ikuspegi existentzialetik begiratuz, bizialdiaren metafora da. Deserrotzea, berriz, deserri existentziala, sentipen iraunkor eta
esanguratsua da poeman. Halere, badaude pasarte ahulak ere,
pentsamenduan behera egiten
dutenak edo topikoak direnak.
Leihotik begira, aldakuntza
etengabea da; abiapuntua, helmuga eta bidaztia aldatzen ari
dira. Bidaiariak bilatzen zuen
agindutako lurra desagertu egiten da une oro, helmuga «Amets
Habitaezina» (57) bihurtzen da istant bakoitzean, galdu egiten
dugu «lur agindua/ hura ikusi
edo hatz-puntekin ukitu bezain
fite» (68), ez dago itzulera posiblerik. Azkenean, ez da deserria
—trena— baizik gelditzen, «ukitze, igurzte, urratze, higatze» (72)
xume bat, nostalgia apur bat, «higidura baino gehiago gaur dena
nostalgia baita» (25), eta poesia.
Trenen abiadura poesia fina eta
orekatua da, eta bigarren poema
distiratsua ez bada ere, oro har,
pentsamendu-figura neurritsuek, han-hemenkako metafora
eta irudi adierazkorrek, eta kadentzia prosodikoak liburu interesgarria egiten dute.
G Haur eta gazte literatura
Zientzialari eroa
ranny K. Stein Zientzialari
Eroa deitzen den bildumaren lehen liburukia dugu hau.
Hamasei atal laburrez osatua
dago, denera 120 orrialde irudiz
ongi hornituak hartzen dutenak,
dagoeneko kalean den bigarren
alearen iragarpena barne (Hamabost metroko kupidoaren
erasoa).
Ingelesez zazpigarrena kaleratu berri dutenez, pentsatzekoa da salmenta onak edukita
bildumak aurrera egingo duela,
noizbait gertatu den bezala.
Baina zer da salmenta ona euskal merkatuan?
Pertsonaia nagusiaren izenak
F
‘KALABAZA MUNSTROA’
pEgilea: Jim Benton.
pItzultzailea: Usoa
Wyssenbach.
pArgitaletxea: Desclee
de Brouwer.
—Franny K Stein— eta bere zaletasunak —zientzialari eroa
izatea— ezin hobekiago laburtzen dute bertan topatuko duguna: Frankenstein nobela handiari omenaldia (gogoan izan,
irakurle, oraintxe argitaratu dutela Erein-Igelakoek edizio berri
ezinbestekoa!).
Kontaketaren zati handiena
pertsonaia femenino bihurri,
suhar eta aske bat eraikitzen
ematen da. Logikoa, bilduma
baten lehen alea izanik. Eskergarria, ezaugarri horiek erakusten dituzten pertsonaia femeninoak gutxitan proposatzen direlako. Tristea, abentura laburra
—laburregia— gertatzen delako
irakurzalearentzat; baina asegarria, irakurle hasiberrien trebetasun juxtuarentzat.
Bilduma honen ezaugarri aipagarriena da haurrak amoralak direla —nahiago bada aurremoralak direla—, ondorioz ez
dutela zuzentasunaren zama
eramaten euren jokamoldea
zuritzeko, eta horrek asko arintzen duela narrazioa, libertimenduaren onetan,
prefosta.p IMANOL MERCERO
Patxadaz irakurtzeko
ezinbesteko obra
tzo egin zituen 155 urte juxtu obra honen idazlea Keneth Grahame (1858-1932) Eskozian jaio zela.Denbora igaro
da,bai,obra honen eta gure artean —liburuak orain dela 104
urte ikusi zuen argia— baina zer
esango dugu guk,euskaraz lehen aldiz iazko azaroan argitaratu zen eta.Une onean,Eskozia
modan dagoen honetan.
Halere liburu honek ez du modarik behar bere burua saltzeko,
barruan gorderik baitauka altxorra,irakurlearen zain.Bere bertuteez jakitea oso erraza da,gomendio zerrenda guztietan
A
‘HAIZEA SAHATS ARTEAN’
pIdazlea: Kenneth Grahame.
pIlustrazioak: Elena Odriozola.
pItzultzailea: Miren Arratibel.
pArgitaletxeak: Erein eta Igela.
agertzen da,literatura foroetako
zutabe da,haur literaturaren historiaren mugarri...Ezer berririk
esatea ezinezkoa bihurtzeraino.
Liburua eskuratuko duzulakoan,
kritika luze eta sakonak irakurriko,ez naiz horretan arituko.Aldiz,
euskarazko edizio kaleratu berriaren ezaugarriak aipatzea
nahiago,euskal jendea harengana hurbilaraziko dudalakoan.
Ez gara lausengu zale txoko
honetan,baina liburu honi dagokionez ezin uzkurtuko gara: Luxuzko edizioa da,paper ona,azal
gogorra,irudi koloredun ugariak...
hoben txikia duela letra tamaina.
Eskuetan mardul egiten da bere 200 orrialde eskasetan.Aurkibidean hamabi atal,fidel jatorrizkoari.Itzulpena bezala: anpulosoa,antigoalekoa nire haurren
belarrientzat.
Ilustrazioak bitxikeria hutsa,
Odriozolaren eskutik.Giroarekin
bat datozenak,sotilak,fabularen
eta eleberriaren fusioa den obra
honentzat,Juan Kruz Igerabidek
dioenez atariko-solasean.p IMANOL MERCERO
‘BEGIA AMODIOAREN
EHIZTARI’
pEgileak: Harkaitz Cano, Andres Gostin, Josune Muñoz, Aitor Arregi eta Joseba Macias.
pArgitaratzailea: Matadeixe
Zinematogram.
Duela lau urteko maiatzean
Azkoitiko Matadeixen (Gipuzkoa) zinemaz egindako Zineaz
jardunean jardunaldietan esandakoak biltzen ditu liburu
honek. Testuez gain, egileek
aipatutako filmetako fotogramak ere eskaintzen ditu.
‘MARIA GALANTA,
ABADESA’
pEgilea: Toti Martinez de Lezea.
pItzulpena: Rosetta Testu
Zerbitzuak.
pArgitaletxea: Erein.
Maria Esperantza da,1517an,
Avilako Madrigalen (Espainia),
monasterio bateko abadesa.
Aita santuaren gutun bat iritsi
zaio; Fernando Katolikoaren ezkontzaz kanpoko alabatzat aitortzen du.Gutunean ez da aipatzen amaren izena zein den.
‘XILDAS’
pIdazlea: Antonio Manuel
Fraga.
pItzultzailea: Garbiñe Ugarte
Grazianteparaluzeta.
pArgitaletxea: Sushi Books.
Sesgaño herrian,Catuxa neskato bihurriak Xildas izeneko iratxoa aurkitu du ezustean.Sushi
Books Pontevedrako (Galiziako) argitaletxeak lau hizkuntzatan eskaintzen dituen liburuetako bat da hau: euskaraz,galizieraz,katalanez eta gaztelaniaz.
Bizia ‹ Plaza
Miguel Angel Barrero 1Palindromo sortzailea
«Gogo jarrera ona
dudan uneetan
sortzen ditut»
I.L. Bilbo
Markos Gimeno, bere herrian, Ermuan, bertako frontoian eginiko pintaketarekin. JON URBE / ARGAZKI PRESS
Ikasten zebilela, liburuari kasu lar egin ez, eta palindromoak egiteari ekin
zion Karlos Gimenok. Dagoeneko ia hamabost urte daramatza horretan,
eta lehen liburua kaleratzeko finantzaketa bila dabil.
Ezker zein eskuin,
esanahia berdin
Iñaki Larrañaga Bilbo
urretik atzera; atzetik
aurrera. Bi norabideetan zentzu bereko
esaldiak eraikitzeko
gai da Markos Gimeno (Ermua,
1974). Beste era batera esanda, palindromo egilea da. Hau da: hitz
multzo baten erdian alegiazko ispilua kokatu eta bi aldeetara
modu berean irakur daitekeen jolasaren egilea da. Horien inguruko liburu bat prestatu berri du
oraintsu, azken hamabost urteetan eginiko lana jasoz. Argitaratzeko diru bila dabil.
Esanik erruz egi bat ta bi gezurrekin ase. Hori da Gimenoren
palindromorik kuttunena. Izan
ere, eraiki zuen lehena izan zen.
Duela hamalau urte izan zen, eta
gogora dakar: «Palindromoak
egiten hasi nintzen arratsalde
hartan egin nuen hori. Esan daiteke egin nuen lehen palindromoa izan zela. Betidanik eraman
dut eta betiko daramat nirekin;
tatuaturik daramat nire gorputzean».
1997an otu zitzaion hain jolas
aldrebes batekin hasteko ideia.
Ikasten zebilela —«ez asko, egia
esanda»—, palindromoen inguruko irratsaio bat entzuten hasi
zen, eta bururatu zitzaion momentu hartara arte ez zuela euskarazko adibiderik ezagutzen.
Gutxi batzuk sortu, eta horiekin
A
ernegatu zen. Zeregin horretan
dihardu orain arte.
Gaur arteko bidean, gainera,
hainbat proiekturi heldu dio.
Hasi eta gutxira, Nazioarteko Palindromo Elkarteko kide egin
zen, eta horrek hitz jokoetarako
hainbat onura ekarri dizkio, beste
jolas batzuk ikasteko beta izan
baitu. Duela urte batzuk Herrialde Katalanetan eginiko kongresuko euskal ordezkari bakarra
izan zen.
‘‘
Nik nire bidea egiten
dut.‘Friki’xamarra naiz?
Agian bai, baina ez nau
asko kezkatzen»
«‘Esanik erruz egi bat
ta bi gezurrekin ase’da
nire kuttunena, lehen
egunean egin bainuen»
MARKOS GIMENO
Palindromo egilea
Hala ere, hitz jokoak jolas moduan hartzen ditu. Hala sentitzen
du, eta besteentzat horrela izatea
du helburu. Blog bat sortu zuen
helburu horrekin, 2007an. «Hasieran, nire gauzatxoak idazteko
izan behar zuen, baina palindromoekin jolasteko gune bihurtu
zen». Palindromozaleen bilgune
bihurtu da Zerorajasoa.com. As-
telehenero buruhauste bat aurkeztu, eta astean zehar bildutako
erantzunak aztertzen ditu.
Horrekin gutxi ez, eta orain 131
AZA. Palindromo ariketak liburua prestatu berri du. Liburuak
131 palindromo ariketa ditu.
Gehienak azken urte hauetan aipaturiko webgunean plazaratutakoak dira. Dena den, inoiz argitaratu gabeko beste bost ariketa
ere jaso ditu liburuan.
Palindromoekin ariketak nola
egin galdeginda, azaldu du helburua berak utzitako pistei jarraituz
ezkutuko palindromoa aurkitzea
dela. Liburuak 170 orrialde ditu.
Honela dago egituratuta: azalpenak, aurkibidea, 131 ariketa eta
erantzunak.
Liburuaren argitalpena finantzaketa kolektiboa oinarri duen
webgune baten bitartez finantzatzeko asmoa du. Martxan jarri zenetik sei egun igaro dira, eta behar duenaren erdia lortu du. 3.000
eurotara heltzea du amets. Kopuru horretara heltzerik ez badauka, ezer gabe geratuko da. Hori da
finantzaketa kolektiboak jartzen
duen baldintza.
Euskal Herrian bere bide berbera egiten duen edonor ezagutzen duen galdetuta, ezetz dio:
«Nik nire bidea egiten dut. Friki
xamarra naiz? Agian bai, baina ez
nau askorik kezkatzen. Hizkuntzarekin oso lotuta dagoen afizioa
da».
Euskal Herriko palindromorik
onenaren saria jaso berri du Miguel Angel Barrerok (Olatzagutia, Nafarroa, 1971), Euskal Herriko Palindromoen Txapelketan garaile suertatu ostean. Arrasaten
(Gipuzkoa) jokatu zen txapelketa,
eta Auzi aurrean, amaren zain, iaz
neramana: errua, izua esaldiarekin lortu du garaikurra Barrerok.
Beste hirurogei palindromoren
artean gailendu zen. Zailtasuna
handia da, eta euskaldun berria
delako.
Noiz sortu zitzaizun palindromoekiko zaletasuna?
Egia esanda, ez naiz gogoratzen.
Urteak daramatzat palindromoak eta hitz jokoak egiten, baina ez
dut hasiera gogoratzen. Asko jota, duela hamabost urte inguru
hasiko nintzen jolas horiekin.
Palindromo txapelketak lau edizio
bete ditu aurtengoarekin. Zuk zenbatetan parte hartu duzu?
Hau izan da lehenengoa. BERRIAn
irakurri nuen azkenengoz egin
zen txapelketari buruzko informazioa, eta interesgarria iruditu
zitzaidan. Aurrekoan garaile irtendako palindromoa irakurri,
eta geroztik buruan gordea izan
dut txapelketa hau. Dena den,
orain arte erdaraz egiten nituen
jolasak, euskaldun berria bainaiz. Egun batean, euskaltegian
jostatzen hasi, eta astebetean palindromo irabazlea izan dena bururatu zitzaidan. Iazko apirilean
izango zen, eta ordutik gordeta
eduki dut. Izan ere, palindromo
ona iruditu zitzaidan.
Nola sortzen dituzu? Badago truko
matematikorik?
Nire kasuan, behintzat, ez. Gogo
jarrera ona dudan uneetan sortzen zaizkit gehienetan, eta horrelakoak aprobetxatzen ditut. Palindromoez gain, beste hitz joko
batzuk sortzeko baliatzen dut
egoera hori: pangramak, adibidez. Alfabetoko letra guztiak biltzen dituzten esaldiak dira pangramak, baina oraindik gazteleraz egiten ditut bakarrik. Ez naiz
euskaraz egiten ausartu. Izan ere,
zaila egiten zait oraindik.
Nolakoa izaten da hitz joko horiek
sortzeko prozesua?
Gehienetan egongelako sofan nagoenean sortzen ditut; telebistaren aurrean eta afalostean, beti.
Paper zati bat hartu, eta zirriborroz betetzen hasten naiz. Hasiera
posible bat aurkitzen badut, tiraka hasten naiz, jarraitzea posible
den ala ez pentsatuz.
Badago joko horiek egiteko formula
ezagunik, ala bakoitzaren sorkuntzaren araberakoa da?
Nik dakidala ez dago formula matematikorik. Bakoitzaren sormenaren araberakoa da hori ere.
Zure inguruan badago zaletasun
berbera duen norbait?
Ni kimikaria naiz lanbidez; beraz,
hitzen mundutik aldenduta bizi
naiz. Hala ere, esan beharra daukat buruhausteak gustatzen zaizkidala, erronkak. Honek guztiak
badu horien zantzua.
Txapelketaren laugarren aldia izanda, badago zuen artean sortutako
sarerik?
Egon, egongo da, baina ni libreki
nabil.
Plaza › Bizia
Ezarian D Mendi ibilbide luzeen egoera
Mendiko ibilbide luzeak mantentzeko Nafarroako Gobernuak hitzemandako laguntzarik gabe gelditu da
mendi federazioa, eta bide horietan sor daitezkeen istripuen erantzule gobernua egin du erakunde horrek.
Seinaleetarako dirurik gabe
Irene Arrizurieta Iruñea
nean, balizatzea nola egin. Laguneko, bost kilometroko ibilbidea
izaten da ohikoena. Batzuetan
gehiago izaten dute, eta biko taldeetan ibiltzen dira, 10-15 kilometroko tartea mantentzeko. Boluntarioen lana goraipatu du Tximenok. «Boluntarioei esker egin
dugu lana. Haiei esker daude bideak egoki. Nafarroako Gobernuak eman digun diru laguntzarekin ez genuke kafeak ordaintzeko ere izanen». Egiten duten
lanaren truke autoaren kilometrajea eta mendiko lizentzia ordaintzen zaie boluntarioei.
Krisiarekin batera, 2011n hasi
ziren arazoak. Diru laguntzak ez
ziren iristen. 2012an 51.000 euro
ordainduko zizkiola esan zion Nafarroako Gobernuak federazioari. Baina urte bukaera arte zain
egon ondoren, ez zuten deus jaso.
Iñigo Alli Ongizate, Kirol eta Gazteria kontseilariarekin bildu ziren 2012ko abenduan. Afera moldatuko zuela hitzeman zien, baina ez zuen deus egin. 2013ko
martxoan federazioari 35.000 euroko diru laguntza ematea onartu zuen Nafarroako Parlamentuak. Baina dirua ez zen iritsi.
Urte bukaeran Pruden Indurain
Kirol zuzendariarekin egindako
bileran, berehala erantzunen ziela hitzeman zien. Baina oraindik
haren deiaren zain daude. «Ez
dute gaia moldatzeko inolako borondaterik», salatu du Tximenok.
afarroako Mendi Federazioak argi esan
du: foru gobernuaren
jarrera aldatu ezean,
ez dira egingo mendi ibilbide luzeen egoeraren erantzule, ezta gerta daitezkeen ezbeharrena ere.
Mendi Federazioak eta Nafarroako Gobernuak 2007an sinatu zuten ibilbide luze horiek (GR) berreskuratzeko eta mantentzeko
azken hitzarmena, hiru urterako.
Ibilbide luzeko bideak 50 kilometro baino gehiagokoak dira, eta
askok Pirinioak zeharkatzen dituzte. Hiru urterako akordio horren bidez, 347.000 euroko diru laguntza lortu zuen federazioak.
Epe hori iraganda, lanekin jarraitzeko urtero diru laguntza bat lortuko zuten, baina 2011n arazoak
hasi ziren. Harrezkero, gobernuak ez die sosik eman, eta egoera zailean utzi ditu ibilbideak.
Duela zazpi urteko akordioari
esker, mendi federazioan bideez
arduratzen den sailak GR 11, 12
eta 20a berreskuratu zituen: ibilbideak mapan mugarritu, margotu, balizak jarri, argibide taulak
eta zutoinak jarri... Hori bakarrik
ez, GR 220a ere berreskuratu
dute, eta loturak egin dituzte GR
10, 11 eta 12aren artean, bizpahiru
eguneko txangoak egiteko. Nafarroatik pasatzen diren Pirinioetako lau GRak ere moldatu dituzte.
Egun, Bidaso aldea zeharkatzen
duen GRa egiten ari dira. Informazio panelak jartzea bakarrik
falta zaie.
N
Boluntarioen lana
Nafarroan dauden GR bideen bultzatzailea edonor izan daiteke,
Nafarroako Gobernua bera ere
bai. Baina horiek egoki mantentzeko lanen zuzendaritza Mendi
Federazioko Bidexken Batzordeak darama. «Lan guztia egiten
dugu: bideak nondik doazen zehaztu, panelak, balizak, altzariak
eta halakoak egin, diseinatu, mapetan islatu, eta publikatu», esan
du Josu Tximenok, federazioko
kideak. Horretaz gain, mendi federazioko teknikoek homologatzen dituzte, ikuskaritza pasatu
ondoren. Federazioak boluntarioen bidez egiten ditu bide horien
egokitze eta mantentze lanak.
Egun, 180 boluntario dituzte.
Ikastaro batean trebatzen dira
boluntarioak. GRak antzemateko seinale zuri-gorriak nola eta
non margotu erakusten zaie. Fi-
GR 220 bidea da mendi federazioak berreskuratu duenetako bat: Iruñerriari itzulia ematen dio. J. MANTEROLA / ARP
Ez dira mantenduko
Nafarroako GRak —800 kilometro— joan den urtera arte egoki
zeuden. Nafarroako Gobernuak
jarreraz aldatu ezean aurrerantzean ez direla mantenduko dio
mendi federazioak. Erantzukizunez jokatu nahi dute, eta ez dute
homologazioa bere gain hartuko.
«Seinaleak gaizki jarritako bideetan jendea galtzen bada, gurea da
erantzukizuna, eta ez dugu erantzukizun hori onartu nahi», dio
Tximenok. Orain arte egindako
«lan ona» kolokan egon daitekeela salatu du. «Nafarroako GRak
beste erkidego batzuen ispilu
izan dira, baina ospe ona arriskuan egon daiteke».
Nafarroako Gobernuaren jokabidea salatu du. Berriki Iruñean
egin den Navartur nazioarteko
turismo azokan mendi ibilaldiak
sustatzen ibili da, baina horiek
egoki mantentzeko ez dago dirurik. «Errepideetako seinaleak
egoki dauden moduan, mendietakoek ere horrela egon behar dute.
Bizia ‹ Plaza
Ezarian D Mendi ibilbide luzeen egoera
Jendea ibiltzeko bideak dira. Bestela, jendea galdu egiten da, eta
orduan sortzen dira arazoak».
Erritmo ezberdinak
Euskal Herriko beste herrialdeetako mendi federazioak ere GRak
egoki mantentzeko lanean dabiltza, baina erritmo ezberdinetan.
Nafarroan bezala, Gipuzkoan eta
Bizkaian federazioek badute
akordioa aldundiekin. Gipuzkoako Mendi Federazioak duela bi hamarkadatik du akordioa, baina
duela sei urte arte ez zen hasi bideen egoera aztertzen. Artean ez zegoen argi nor zen bidearen bultzatzailea. Horregatik, bide asko deskatalogatu egin dituzte. Egun, 66
GR daude homologatuak. Orain
arte ez zuten bultzatzaile argirik.
‘‘
Boluntarioei esker egin
dugu lan, eta Nafarroako
GRak beste erkidego
batzuen ispilu izan dira»
«Errepideetako seinaleak
ongi dauden moduan,
mendietakoek ere
horrela egon behar dute»
JOSU TXIMENO
Nafarroako Mendi Federazioko kidea
«Aspaldi markatuak daude, baina azterketa egitea nekeza eta zaila da», dio Urdin Elortzak, Mendi
Federazioko Bideen arduradunak. Boluntariorik gabe lan egin
dute, eta hilaren 12an egun osoko
ikastaroa antolatu dute boluntario talde bat sortu eta trebatzeko.
«Jende gutxi gara, eta talde txiki
bat hartzea da asmoa».
Gipuzkoan federazioak homologatzeko eta ikuskatzeko eskumena du, baina zaindu bultzatzaileak egiten du. «Gaur egun dugun
egoera ez da txarra. Orain arte lan
asko egin da, baina asko dago egiteko».
Bizkaian kontua bestelakoa da.
«Beste federazioekiko oso atzeratuak gabiltza. 2012an sinatu genuen lankidetza hitzarmena»,
esan du mendi federazioko ordezkari Josu Rekerok. GRak «nahiko
utziak» daude, eta ez da mantentzeko konpromisorik egon. Orain
arte, GR 121aren hamazazpi zati
egokitu dituzte —Bizkaiari itzulia ematen dio—.
Ipar Euskal Herriko GRak egoki mantentzeaz Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Nagusia arduratzen da 1995az geroztik. Mila kilometro baino gehiago dituzte Ipar
Euskal Herria eta Biarno artean
mantentzeko. Guztira, zortzi GR
dituzte, eta, aurki, bederatzigarrena. Frantziako Mendi Federazioak ezarritako irizpideak aintzat hartuz, ehunen bat boluntario aritzen dira lan horretan.
Horiez gain, gizarteratzen laguntzeko bederatzi elkarteetan izaten dituzten pertsonek ere egiten
dituzte mantentze lanak. «Bide
guztiak ez dira menditik pasatzen. Baina sasoia hasi aurretik,
maiatz hasierarako, guztiek prest
egon behar dute», dio Nicolas Wateau Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Nagusiko Mendi Bideetako
arduradunak.
Beste federazioek ez bezala,
Araban dauden GR bide gehienen mantentzea diputazioak berak egiten du. Sei daude, eta bosten ardura darama. Seigarrena,
Ebroko Natur Bidea, Espainiako
Ingurumen Ministerioaren esku
dago. «Federazioa homologazioaz
eta ikuskaritzaz arduratzen da.
Ongi balizatuak daude, eta egoki
mantentzen dira. Oraingoz, ez
dugu boluntariorik behar», dio
Jabier Calvo Mendi Federazioko
presidenteak.
Azken bost urteetan egin dute
bideen egokitze lan hori. Orain,
gainontzeko bidexkak zein egoeratan dauden aztertzen dihardute, gero zer egin erabaki eta adosteko.
Maurice Delpeche 1GR 10 mendi bidexkako balizatzailea
«Seinaleak erraz ikusteko
moduan jarri behar dira»
Irene Arrizurieta
Maurice Delpeche ainhoarrak 76
urte ditu, baina sasoian da oraindik. Lehenik, militar gisa aritu
zen Aljerian, eta, gero, banketxe
batean langile; duela hogei urte
hartu zuen erretreta. Atlantikotik Mediterraneora doan GR 10
ibilbide handiko bidearen zati bat
balizatzeaz arduratzen da. Duela
hiru hamarkada hasi zen boluntario mendizaleek ez galtzeko jarraitu behar duten bidea margotzen.
Noiz hasi zinen GR 10 balizatzen?
Aljeriatik bularrak kasik ustelduak nituela etorri nintzen, tuberkulosiarekin. Ezkerrekoa kendu behar zidatela erran zidaten,
eta ibiltzen hasi nintzen. Batak
bestea ekarri zuen. Geroztik, kasik egunero ibiltzen naiz. Kasik 30
urte dira hasi nintzela. Ainhoako
Atsulari mendi taldeko kidea
naiz. Bide horretan jende asko
ibiltzen zela ikusirik, hura markatzeko jendea behar zela esan zidaten, eta hala hasi nintzen.
Zein zati balizatzen duzu?
Senpere-Ainhoa [Lapurdi] mugatik hasi eta Bidarraiko [Nafarroa
Beherea] mugaraino doan bidea
egiten dut, deabruaren lepoa deitzen zaion tokiraino. Hogei bat kilometro dira. Garai batean Sarako [Lapurdi] Berrouet Bentaraino egiten nuen, baina orain bada
jende gehiago lan hori egiteko.
Hendaia [Lapurdi] eta Banyuls
[Katalunia] lotzen dituen GR 10a
balizatzen asko gara.
Nola lan egiten duzu?
Frantziako Mendi Federazioak
erraten digu zer egin behar den.
SYLVAIN SENCRISTO / LE JOURNAL
Ematen dizkigu pinturak eta pintatzeko tresnak. Pauera joaten
gara materialaren bila. Badut
pintura poteak eramateko sei kutxako kaxa bat, metalezko eskuila bat, espatula bat, pintura gorria eta zuria eta pintzelak. Udaberri hastapenean egiten dira
lanak, apirilaren amaierarako
dena prest izateko.
Hasi zinenetik asko aldatu da bidea
balizatzeko modua?
Jakeline emazteak eramaten ninduen autoarekin tokiraino, eta,
mendiz mendi margotzen, herriraino itzultzen nintzen. Orain ere
berdin da, baina egiten ditugun
kilometroak ordaintzen dizkigute.
Lan zaila da?
Arituz ikasi dut zeregina. Buruz
ezagutzen dut bidea. Hoberena
haritzetan edo pagoetan ematea
da, eta harkaitzetan. Batzuetan,
iratzeak dauden tokietan, egurrez egindako piketeak jartzen ditugu, nahiz eta askotan pottokek
urratu egiten dituzten haien kontra igurzterakoan. Seinaleak
erraz ikusteko moduan jarri behar dira, ez sobera behera eta ez
sobera gora. Gorago jartzen baduzu, jendea oharkabean pasatzen
da.
Markak zenbateko jarri behar dira?
Usaia dut 100 metrotik 100 metrora jartzeko; beste batzuek tarte
luzeagoak uzten dituzte. Zuriz eta
gorriz margotzen diren seinaleek
zentimetro bateko zabalera izaten dute, eta hamar zentimetroko
luzera. Eguzkiak, euriak edo elurrak urratzen ez badu, seinaleak
bi-hiru urterako balio dezake.
r
Zakilixut
D
Igandea
2014ko martxoaren 9a
Orio, Zarautz, Usurbil eta Tolosaren arteko kirol erronka, atzo. Ergometroko proban hiru kilometro egin behar izan zituzten arraunlariek. A. CANELLADA / ARP
Oriok irabazi du Kilometroen karietara egin den kirol erronka. 26 segundo atera dizkio Tolosari.
Atzetik sailkatu dira Usurbil eta Zarautz. Urriaren 5ean ikasleek hartuko dute kirolarien lekukoa.
Berotzen joateko erronka
Ainara Arratibel Gascon Orio
oi mailako kirolarien
jardunak ez ezik, eguraldiak eta Orioko
plazara bildutako jendeak berotu zuten atzo Orioko,
Tolosako, Usurbilgo eta Zarauzko
goi mailako kirolarien artean
jokatutako kirol erronka. Garaipena, gainera, etxean geratu zen.
Baina lehiatik eta ikuskizunetik
harago, Kilometroen egunean
ikastolen artean jokatuko den
Erronkarako giroa berotzen joatea zen atzokoaren xedea, eta
ikastetxeak bertan parte hartzera animatzea.
Iaz antolatu zen estreinakoz
Erronka Kilometroen barruan.
Arrakasta ikusita, Tolosako Laskorain ikastolak sortutako ekinbidearen arrastoari jarraituko dio
G
aurten Orioko Herri Ikastolak.
Ikastola horri egokitu zaio aurtengo Kilometroak antolatzea.
Baina gazteek lekukoa hartu aurretik, atzokoan goi mailako kirolariak aritu ziren nor baino nor.
10:00etan zuten ordua, baina lehenagotik parte hartzaileak prestaketa lanetan ari ziren: giharrak
behar bezala berotu, neoprenoa
edo maillota behar bezala egokitu, ergometro edo bizikleta neurrira jarri... Egitekoa: 750 metro
igerian, bost kilometro bizikletan, hiru kilometro ergometroan
eta lau kilometro korrika. Euro
baten truke apustuak egiteko aukera zegoen. Hor, herrikideen
alde egin zuten apustulariek.
Lanean hasten aurrenak igerilariak izan ziren. Moila inguruko
uretan aritu ziren. Hiru joan-etorri egin behar izan zituzten, baina
ez zuten lan erraza izan. Aste honetako eguraldi kaxkarra tarteko, ura dezente hotz zegoen, eta,
gainera, korronte txikiei aurre
egin behar izan zieten. Lehen ordutik probak ikustera bertaratu
ziren ikusleek gogotik eskertu eta
txalotu zuten igerilarien ahalegina. Tolosako Maider Gaztañagak
hasieratik hartu zuen abantaila,
eta amaieran hura izan zen onena.
Kilometro gehiago egitera ohituta, minutu gutxiko ahalegin betea egin behar izan zuten txirrindulariek bizikleta estatikoan.
Hanketan eta aurpegian nabari
zitzaien hori. Binaka aritu ziren:
Tolosa Usurbilen aurka aurrena,
eta Orio Zarautzen aurka ondoren. Abraham Olano txirrindulari ohia izan zen bost kilometroak
azkarren egin zituena. Tolosako
ordezkari moduan aritu zen atzo
anoetarra. Hain proba motzak korritzeko ohitura gutxi izan du.
«Egia esan, nik nahiago ditut proba luzeagoak. Gehiago gozatzen
dut».
Pozik zegoen garaipenarekin.
«Urte batzuk igaro dira goi mailako lehiaketa utzi nuenetik. Baina
halako erronketan parte hartzea
gustuko dut, barruan geratzen
zaidan lehiarako grina txiki hori
gozatzen laguntzen didalako. Kilometroen, euskararen alde izanda, are gehiago». Olano izan zen,
hain zuzen, iaz Tolosan egindako
erronkaren sustatzaileetako bat.
«Oso ondo atera zen, eta espero
dut aurten ere hala izatea». Lehen bi probak Tolosak irabazita,
garaipena etxerako bidean ote zegoen galdetuta, zuhurtziaz mintzatu zen. «Oraindik bi proba ge-
ratzen dira, eta zaila izango da irabaztea».
Ez zitzaion arrazoirik falta.
Orio herri arraunzalea izanik, ergometroko proba hastearekin batera are gehiago bete zen plaza.
Hara bildu zirenen animoak gogotik jaso zituzten lau herrietako
arraunlariek, guztiak Orion aritutako arraunlariak baitziren.
Baina, zalantzarik gabe, txalo eta
animo gehien Iñigo Mujikak jaso
zuen, herriko ordezkariak. Orioko Herri Ikastolako irakaslea ere
bada Mujika, eta hara joandako
ikasleek etengabe animatu zuten. Denek ikastolako elastikoa
zeramaten. Mujikak irabazi egin
zuen, eta zoramena izan zen nagusi gaztetxoen artean.
Ergometroan parte hartzen
emakume bakarra izan zen Sarai
Lizaso, Usurbilen izenean. Azkena amaitu arren, gustura zegoen
egindako lanarekin San Juango
arraunlaria. «Guretzat proba luzea da hau. Normalean ergometroan bi kilometro egiten ditugu.
Baina gustura aritu naiz. Banekien denbora dezente aterako zidatela, baina neure buruari egindako erronka moduan hartu dut,
eta pozik nago egindakoarekin».
Korrika proba erabakigarria
Azken probaren faltan, Tolosa
zen aurretik. Korrika hasieratik
nabarmendu zen Orioko Hossain
Kaanache. «Eman egurra Hossain [Kaanache], eta jarri emozioa», esaten zioten errepide bazterretik. Erraz gailendu zen Kaanache, eta Tolosarekiko aldea
gainditzea lortu zuen.
Hala, Oriorentzat izan zen garaipena. Tolosa sailkatu zen bigarren, Usurbil hirugarren eta Zarautz laugarren. Kaanachek balorazio oso positiboa egin zuen
egunaz: «Kirola egitea astialdirako aukera paregabea dela erakustea izan da helburua». Horri
Erronkaren aldeko jarduera izatea gehitu behar zaio. «Kilometro
en egunean ondo pasatzeko beste
modu bat eskaini nahi diegu gazteei». Ikastetxeen erantzuna ona
izatea espero du: «Iazkoek errepikatzea aurreikusten dugu, eta
besteren bat animatzea».
Igandea
berria
06 Elkarrizketa Pilar Manjon
08 Berrueta eta Sanchiz Beste biktimak
15 Kutxabank Pribatizatzeko bidean
M-11ko atentatuak
Sarraskiaren bihurguneak
Suhiltzaileak eta osasun langileak Atochako treneko bagoi batetik gorpu bat ateratzen, 2004ko martxoaren 11n. BERNARDO RODRIGUEZ / EFE
Igandea • 2014ko martxoaren 9a
02 Martxoaren 11ko atentatuak
Hamar urte,
mila zauri
Madrilen Atochako geltokian izandako leherketetan zaurituetako bi, 2004ko martxoaren 11n. JOSE HUESCA / EFE
2014ko martxoaren 9a • Igandea
Martxoaren 11ko atentatuak03
Leherketak,hildakoak,zaurituak,izua,samina,haserrea
eta gezurrak,gezur asko,etengabe...egun haiek betiko
geratuko dira bizi izan zituztenen bihotzean eta buruan.
Arantxa Elizegi
aziren hiru urte irailaren 11ko atentatuak egin zituztela,
eta urtebete Espainiako orduko presidente Jose Maria Aznar Azoreetan bildu zela AEBetako estatuburu George Bush eta Erresuma
Batuko lehen ministro Tony Blairrekin —bilera hartan ultimatuma eman zion hirukoak Saddam
Husseini, ohartaraziz bere armategia desegin ezean ondorio larriak izango zirela—. Urrun zegoen, ordea, New York, eta urrunago Bagdad. Inork ez zuen espero
Al-Qaedak Madrilen aurkako mehatxua beteko zuenik, are gutxiago 2004ko martxoaren 11 hartan.
«Irratitik deitu zidaten. Esnatu
berria nintzen, eta esan zidaten
Atocha inguruan leherketa batzuk izan zirela, eta zaurituak zeudela, eta zer ote zen ikustera joateko. Pentsatu nuen alferrik joango
nintzela, ziurrenik istripu txikiren bat izango zela eta iristerako
dena bukatua egongo zela. Baina
ahalik eta azkarren jantzi, eta hara joan nintzen». Aritz Agirre
Euskadi Irratiko berriemailea
zen garai hartan Madrilen. Atochara gerturatu ahala ohartu zen
zerbait larria zela hura; ez, ordea,
zenbaterainokoa: «Sirena hotsak
zeuden, eta kea ikus zitekeen».
Norbaiti entzun zioten bazela beste leherketa bat handik gertu, Tellez kalean, eta hara abiatu ziren
Agirre eta Radio Nouko kazetari
bat. «Han ere anbulantzia ilada
bat zegoen; jendea odoletan ikusten zen, eta beste asko oso urduri
senideen bila. Halako batean,
emakume bat gerturatu zitzaigun. Bere onetik aterea zegoen.
Esan zigun emakume bat ikusi
zuela trenetik ateratzen, haurra
besoetan zuela, eta gero hilda zeudela biak». Emakumearen etxera
sartu eta egongelako leihotik begiratu zuenean hasi zen Agirre
gertatutakoari neurria hartzen.
«Treneko bagoi bat zegoen zulo
B
izugarri batekin, misil batek jo
ziola zirudien, eta inguruan gorpuak eta gorpuzkinak, tren zatiekin eta identifikatu ezin ziren
gauzekin nahastuta, eta erre usaina».
Atochan oso antzeko irudiekin
topo egin zuen Amaia Etxezarreta Euskal Telebistako kazetariak.
«Iritsi ginenerako geltokia itxita
zegoen. Izugarria zen: polizia bat
ikusi genuen zorabiatuta lurrera
erortzen. Emakume bat etorri zitzaigun, negarrez, bere onetik aterata, esanez bere seme-alabak
tren horretan zeudela eta mesedez esateko hildakoen izenak».
Atochako eta Tellez kaleko leherketez gain, beste bi eztanda izan
ziren goiz hartan, Santa Eugenian bata eta El Pozon bestea.
Orotara, 191 pertsona hil ziren,
eta ia bi mila zauritu.
ETA,nahitaez
Barne Ministerioa azkar mugitu
zen. Ikerketa ildo bakarra onartzen zen, ETArena, nahiz eta goizeko lehen ordutik islamisten egiletzari buruzko zurrumurruak zabaltzen hasiak izan. Hiru egunen
buruan hauteskundeak egingo ziren, eta PPk bere alde zituen inkestak; guztia zen onargarri, baita komunikabideei presio egitea
ere. «Orduan, Jesus Zeberio zen El
País-eko zuzendaria. Lehen aldia
zen Aznar boterera heldu zenetik
guri deitzen ziguna. Zeberiok galdetu ere egin zion ia ziur ote zegoen, eta hark baietz. Noski, ontzat
eman genuen informazioa, nork
pentsatuko zuen estatuko presidente batek gezurra esango zigula?», azaldu du Luis R. Aizpeoleak, El País-eko kazetariak.
Orduak igaro ahala, bi edo hiru
hildakoak dozenaka bihurtu ziren, eta horiek, sarraski. ETA izan
zitekeen berriek, berriz, hotzikarak eragiten zituen euskal herritarren artean. «Ez nintzen ausartu emakume haren telefonoa erabiltzen Bilboko lankideekin hitz
egiteko. Ez nintzen ausartu haren
aurrean euskaraz egiten», dio
Kronologia
2004ko martxoaren 11
pLeherketak (07:37). Madrilgo Atochako geltokian sartzen
ari zen tren batean izan zen lehen leherketa, eta segundo gutxian tren berean beste bi lehergailuk egin zuten eztanda.
Hiru minuturen bueltan, Madrilgo trenbide sarean zebiltzan beste hiru trenetan ere eztandak izan ziren: Pozo del Tio
Agirrek. Etxezarretak ez zuen aukerarik izan, nahiz eta zenbaitek
ohartarazi zioten kontuz ibiltzeko.
Acebesen ostean etorri ziren
beste agerraldiak, tartean, Juan
Jose Ibarretxerena: ETAri kontuak eskatu zizkion. Gaitzesteak
ugaritu ahala handitu ziren zalantzak ere, batez ere Euskal Herrian. «Erredakziotik geldetzen
ziguten, ‘baina ziur zaudete ETA
dela?’, eta guk baietz, ez zegoela
beste hipotesirik. Eguerdian, ordea, gauzak asko aldatu ziren.
Kangooa aurkitu zuten», gogora-
moaren Aurkako Ituna deitzeko
eskatu ziola Mariano Rajoyri,
PPren presidentetzarako hautagaiari, baina hark ezetz esan zion.
Moncloan emandako prentsaurreko baten ostean, presidentetzarako idazkariari galdetu nion
zergatia, Francisco Javier Zarzalejosi, eta hark esan zidan ez zirela
sozialistez fidatzen eta nahiago
zutela kudeaketa lana beren gain
hartu. Ez zuten inola ere zabaltzea nahi atentatua terrorismo islamistarekin lotuta zegoela», dio
Aizpeoleak.
Nahi eta ezina
‘‘
Treneko bagoi bat
zegoen zulo izugarri
batekin, eta, inguruan,
gorpuak»
ARITZ AGIRRE
Euskadi Irratiko kazetaria
«Inork espero ez zuena
gertatu zen: ETAren
aurka egin ordez, jendea
azalpen eske hasi zen»
AMAIA ETXEZARRETA
Euskal Telebistako berriemailea
«Mundua Moncloara
mugatzen zela uste izan
zuen Aznarrek, eta bozak
galarazi zizkion Rajoyri»
LUIS R. AIZPEOLEA
‘El País’-eko kazetaria
tu du Agirrek. Haren barruan, berriz, Koraneko pasarteak zituen
zinta bat. «Nahasmena izugarria
zen. Gobernua tematuta zegoen
ETA izan zela, eta, aldiz, Polizia
Lavapies inguruetan zebilen ikertzen, eta atxiloketak ere han egin
zituzten hurrengo egunean. Guk
ezin genuen imaginatu Barne ministro batek datuak era horretan
ezkuta zitzakeenik», nabarmendu du Agirrek.
PPk, ordea, ate guztiak itxi zituen, eta uko egin zion informazioa sozialistekin partekatzeari
ere. «Jakin banekien [Jose Luis
Rodriguez] Zapaterok Terroris-
Itxaropen eta negar malkoak izan
ziren arratsaldeko protagonistak.
Gorpuak IFEMAn bildu zituzten,
eta zaurituak, ospitaleetan. «Zerrendak sarreran jarri zituzten.
Hildako gehienak oraindik identifikatu gabe zeuden; zure senidearen izen-abizenak han aurkitzen
bazenituen, normalean zorteko
zinen, ziurrenik erietxeren batean egongo baitzen. Hura izan zen
okerrena; jendea lur jota ikusi genuen, eta beste batzuk okerrena
gerta ez zedin otoitzean, haien senide edo laguna koman zegoelako
eta bere onera etortzeko aukera
txiki bat zegoelako», gogoratu du
Agirrek.
Leherketen unean trenean
zihoazenetako asko etorkinak ziren, paperdunak batzuk, gabeak
besteak. «Ez zait inoiz ahaztuko
nola gobernuak esan zuen paperik gabeko etorkinik bazen senideren bat galdu zuena gerturatzeko beldurrik gabe, ez zituztela
atxilotuko eta. Guri batzuk gerturatu zitzaizkigun galdetuz ea egia
ote zen, ea ez zituzten beren herrietara bidaliko. Pentsa zer egoera beldurgarria: zure gertuko bat
galdu duzula uste duzu, baina ez
zara galdetzera ausartzen, paperik ez duzulako».
Senideek euren hildakoen bila
jarraitzen zuten bitartean, Aznarren gobernuak eraikitako harre(Hurrengo orrialdean jarraitzen du)
(Hurrengo orriladean jarraitzen du)
Raimundo geltokian (bi leherketa), Vallecasko Santa Eugenia geltokian (leherketa bat)
eta Atochako geltokitik 500
metrora, Tellez kalean (lau leherketa).
pEduardo Zaplana (09:30).
Espainiako Gobernuko bozeramaile Eduardo Zaplanak adierazpenak egin zituen irratietan,
«ETA talde kriminal eta hiltzai-
leari» egotziz «hilketa kolektibo hau».
pJuan Jose Ibarretxe (09:30).
EAEko lehendakariaren agerraldia. «ETA bere azken orrialdeak idazten ari da», zioen. «Ez
dadila euskal terrorismoaz hitz
egin berriro; terrorismoa ETAk
egiten du; bihotz oneko euskaldunak ez luke sekula inoren
kontra atentaturik egingo».
pArnaldo Otegi (09:30). Herri
Irratian egindako elkarrizketan
baztertu egin zuen ETA izan zitekeenik atentatuaren egilea.
Atentatua iragartzen deirik ez
zela jaso nabarmendu zuen,
eta «jarduteko moduak, hildako kopuru altuak eta ekiteko
moduak» zer pentsatua ematen ziola gaineratu. Bere hipotesia: «atentatua erresisten-
D
tzia arabiarreko sektoreen operatibo bat» izan zitekeela.
pLehergailu gehiago (10:00).
Artezilariek hiru leherketa kontrolatu egin zituzten, bi Atochan eta bestea El Pozo geltokian.
pAbisurik ez (10:15). Leherketen aurretik abisurik ez zutela
jaso jakinarazi zuen Renfek.
pKangooa (10:15). Espainiako
(Aurreko orrialdetik dator)
sian arrakalak irekitzen hasi ziren. «Miguel Sebastianek, gerora
Zapaterorekin Industria ministro
izan zenak, harremana zuen
AEBetako zerbitzu sekretuekin,
eta haien bitartez jakin zuen Washingtonek erasoa islamistei egozten ziela. Arratsalde hartan bertan, Zapaterok hipotesi horren alde egin zuen. Pentsa, orduan
PSOEko idazkari nagusia zenak,
Jose Blancok, Gabriel Elorriagari
deitu zion, eta esan zion uzteko ergelkeriak alde batera eta esateko
egia», azaldu du Aizpeoleak.
Gainbehera
«Beste garai batzuk ziren. Orduan gobernuak iragartzen zituen manifestazioak, eta hala
egin zuten aldi hartan ere, baina
inork espero ez zuena gertatu zen:
ETAren aurka egin ordez, jendea
azalpen eske hasi zen», dio Etxezarretak. Aizpeoleak bertatik bertara ikusi zuen aldaketa: «Oihuak
entzuten ziren alde guztietatik.
‘Nor izan da?’, galdetzen zuen jendeak, eta Aznarren aurka ere egin
zuten. Hura, berriz, urduri, Felipe
Borboikoaren aldamenean jarri
zen, orduan Errege Etxeak izen
ona baitzuen. ETAren aurkako
manifestazioa behar zuena gezurra esan zuen gobernuaren kontrako bihurtu zen. Bartzelonan
okerragoa izan zen. Han, Espainiako presidenteorde Rodrigo Ratok eta Zientzia eta Teknologia
ministro Josep Piquek ihes egin
behar izan zuten, jendeak erasoko
zien beldur».
Izan ziren, hala ere, PPren bertsioa sinetsi zutenak —gero hamar urtean iraun duen banaketa
islatu zen egun hartan—. «Ni manifestazioaren buruan joan nintzen, eta han Aznarren eta gobernuaren aurkako jarrera zen nagusi. Baina erditik atzera egoera oso
desberdina zen: han ETAko kideen aurkako heriotza zigorra eskatzen zuten. Hala kontatu zidaten
lagun euskaldun batzuek. Esaten
zuten oso gaizki sentitu zirela, euskaldunen aurkako oihuak zirelako nagusi», azaldu du Agirrek.
Heldu zen hausnarketa eguna
izan behar zuena ere. PPk eraikitako harresitik harri batzuk soilik
geratzen ziren. Galdua zuten
J
Euskal presoak,
mendeku
gosearen biktima
PPk bultzatutako hasierako usteek eta ondorengo gezurrek ondorio
larriak izan zituzten espetxeetan. Izan ere, euskal preso
eta senideek une gogorrak
bizi izan zituzten atentatuen
osteko lehen orduetan. Alcala-Meco, Brieva eta Villenako kartzeletan zeuden
neskek jipoiak, mehatxuak
eta eskubide murrizketak jasan zituzten. Berdin Alcalako gizonezko presoek ere.
Gerora, zenbait preso sozialek aitortu zutenez, erasoak
lasai egiteko esan zieten
funtzionarioek, edozer gertatuta ere ez zituztela zigortuko. Puerto I espetxera bisitan zihoazen senideek ere
erasoak salatu zituzten. Horretaz gain, bisitak ukatu zizkieten 87 presori eta beste
hainbat bakartze ziegetan
sartu zituzten.
D
Miren Azkarate · Jaurlaritzako bozeramaile ohia
«Ez dut uste ETAri atentatua
egozteagatik barkamena
eskatzea zegokionik Ibarretxeri»
A.E.
lehia, baziren bi egun Al-Qaedak
atentatua bere gain hartu zuela,
baina Aznarrek zabaldutako bideari eutsi zion burugogor Rajoyk, dena amaituta ez balego bezala. «Rajoyk elkarrizketa eskaini
zion El Mundo-ri, erasogilea ETA
zela esanez eta PPren alde bozkatzeko eskatuz. Arratsaldean, Alfredo Perez Rubalcabak deitu
zion Acebesi azalpenak eskatuz,
baina hark ilunabar arte ez zuen
aitortu dagoeneko mundu guztiak bazekiena, alegia, islamisten
egiletza ikertzen ari zirela. Hori
bai, ETA erabat baztertu gabe»,
adierazi du Aizpeoleak.
Azkenean, Aznarren estrategia
erabateko porrota izan zen: hauteskundeak galtzeaz gain, alderdia bera eta batez ere gobernua gizartearen haserrearen jomuga
bihurtu ziren. Hala ondorioztatu
du Aizpeoleak: «Mundua Moncloara mugatzen zela uste izan zuen
Aznarrek, eta, ondorioz, bozak galarazi zizkion Rajoyri; gainera, gero hari egotzi zion erantzukizuna,
errudun bakarra bera izanik ere».
G Badira hamar urte martxoaren
11ko atentatuak gertatu zirela. Nola
gogoratzen dituzu lehen ordu
haiek?
E Ni orduan bozeramaile nahiko
izendatu berria nintzen. Beraz,
berriaz jabetu nintzenean, mundua gainera etorri zitzaidan. Batez ere gogoratzen dut goiz hura,
eguerdi partera arte ez genuelako
argi ikusten islamismoaren inguruko terrorismoa izan ote zitekeen. Gero gauza asko esan diren
arren, goizean lehen orduan denok uste genuen ETA izan zitekeela. Gero, berriz, gertakaria oso
larria izanda ere, nolabaiteko lasaitua hartu genuen, jomugan ez
geundelako ez euskaldunak ezta
gobernua ere.
G Esan duzu lehen albistea komunikabideen bitartez jaso zenuela,
baina Espainiako Barne Ministerioaren deirik ere izango zenuten,ezta?
E Bai, bai, jakina. Ajuria Enean
jaso zuten, eta bai lehen informazio hartan eta bai Aznar presidenteak eta Acebes Barne ministroak gerora emandako datuetan ere
ETA egiten zuten erantzule, eta
Ibarretxe lehendakariak jaso
zuen informazioa horixe izan zen.
G Gerora askok leporatu izan diote
Ibarretxeri ETAren egiletza aipatu
izana, oraindik ezer argi ez zegoenean.
E Halakoetan jendeak espero
izaten du agintariek lehenbailehen azalpenak ematea. Ibarretxe
lehendakaria 09:30ak aldera irten
zen lehen adierazpenak egitera.
Momentu hartan nik ez dut uste
inork bestelako usterik zuenik.
Arratsaldean sortu ziren susmo
horiek, furgoneta aurkitu zutenean eta Koraneko zatiak aurkitu zituztela zabaldu zenean. Atentatuaren nolakotasunak argitzen
joan zirenean ere zalantzak handitzen joan ziren, erasoek azpiegitura handia eskatzen zutelako.
Baina lehen momentu hartan
guztiok gogoan genuen 2003ko
Gabonetan, hiru hilabete lehenago, bonbak jarri zituela ETAk
tren batean, Madrilen, Chamartinen lehertu zitezen. Zorionez ez
zen ezer gertatu.
G Ezker Abertzaleak egun horretan
bertan esan zuen ez zela ETA izan.
E Arnaldo Otegik eguerdi aldera egin zituen adierazpenak.
Ordurako hasiak ginen zerbait
entzuten furgonetari buruz.
Gogoan dut Ajuria Enean bertan
Balza harrituta zegoela, ETAk ez
zituelako inoiz hainbeste bonba
jarri, eta horrek azpiegitura handia eskatzen zuela. Gu arratsaldean hasi ginen gauzak argiago
ikusten. Hurrengo egunean bai
Ibarretxek baita neronek ere
azalpenak eskatu genizkion
Espainiako Gobernuari. Gero
jakin dugu hark ere zenbaterainoko presioa egin zuen, esaterako, enbaxadetan nazioarteak
ETAren hipotesia sostenga
zezan, ordurako hemen eta Europan inor gutxik sinesten zuenean
haren egiletzan.
manifestaziorako deia egin
zuen biharamun arratsalderako, Biktimen alde, Konstituzioaren alde, terrorismoa suntsitzearen alde leloarekin.
pRajoy hautagaiaren agerraldia (11:50). Espainiako presidentetzarako PPko hautagai
Mariano Rajoyk atentatua gaitzetsi zuen, ETAri egotziz.
pOtegi prentsaurrean
(13:00). «Ezker abertzaleak ez
du kontenplatzen, ezta hipotesi bezala ere, gaur gertatutakoaren atzean ETA erakunde armatua dagoenik».
pMiguel Sanz (13:00). Nafarroako lehendakariak «astakeriatzat» jo zuen atentatua.
«Ibarretxe Plana eta beste batzuk ETAren helburuekin bat
datoz, eta desagertu egin be-
har dute», esan zuen. «Igandean demokratek bozkalekuetan
garaituko dute ETA».
pAznarren deiak (13:05). Gobernuko bozeramaile Eduardo
Zaplanak gerora aitortuko zuen
bezala,Jose Maria Aznarrek
hainbat hedabidetako zuzendariekin hitz egin zuen telefonoz 13:30era bitartean.«Ziurtasuna dugu ETA izan dela»,
G Baina Ibarretxek ez zuen barkamenik eskatu.
E Lehendakari bati badagokio
barkamena eskatzea, eskatu
behar denean. Baina ez ETAri,
eta are gutxiago horrelako egoera batean. Batez ere, arratsalde
horretan bertan atera nintzenean, eta hurrengo egunean goizean bigarren prentsaurrekoa
eman genuenean beste bide bat
markatuz eta Espainiako Gobernuari leporatuz ez zela egia esaten ari. Nik uste dut hori badela
nahikoa. Ikusirik Gabon gauean
bonba jartzen, 500 kilo lehergai
harrapatu dizkiotelarik Cuenca
inguruan eta jakinik beste garai
batzuetan nolakoak egin dituen,
ez dut uste ETAri atentatua egozteagatik barkamena eskatzea
zegokionik Ibarretxeri.
G Euskal Herrian ere izan zituen
bestelako ondorioak Berruetaren
hilketarekin eta Sanchizen heriotzarekin.
E Horiek oso momentu gogorrak izan ziren, beti zabiltzalako
esperoan eta desioan giroa baretuko dela eta poliki-poliki bakea
etorriko dela, eta bestelako gertakariak ikusten dituzu, gizarteari
gogor eragiten diotenak.
G Sanchizen kasuan, Ertzaintzari
leporatu zioten laguntza ukatu
izana.
E Nik beti nabarmendu nuen
Ertzaintzaren jokabidea egokia
izan zela eta, guri kontatu zigutenaren arabera, ez zela okerrik edo
arduragabekeriarik gertatu.
Bestetik, azpimarratzekoa izan
zen zenbateraino jokatu zuen
zeken Espainiako Gobernuak
martxoaren 11ko biktimekin,
zenbat sufritu zuten haren jarrerarekin, eta sufritzen jarraitzen
duten, kontuan izanda PPko
gobernu hark ETAren biktimei
zenbaterainoko ustezko babesa
eman nahi zien.
Poliziak abisua jaso zuen: goizeko zazpiak inguruan, gizon
talde bat, hainbat motxila gainean zituztela, Alcala de Henaresko geltokian sartu zela eta
ataritik hurbil utzi zuela Renault Kangoo auto bat. Lehen
inspekzioan ez zen leherkaririk
topatu.
pManifestaziorako deia
(10:15). Espainiako Gobernuak
esan omen zion Aznarrek El
País-eko zuzendari Jesus Zeberiori: «Esan zidan beste terrorismo bati buruzko bertsioak
atentzioa desbideratzeko zirela,ETAtik bertatik zetozela».
pEgunkarien edizio bereziak.
Madrilgo egunkari nagusiek
edizio bereziak atera zituzten
arratsaldean. Guztietan ETAri
leporatzen zitzaion atentatua.
Pernando Barrena · Batasuneko kide izandakoa
«Madrilen intoxikazio
kanpainaren biktima izan ziren
Berrueta eta Sanchiz»
A.E.
G Nola gogoratzen duzu goiz hura?
Frantziako lehen ministro Jean Pierre Raffarin eta
Espainiako presidente Jose Maria Aznar, Italiako lehen ministro
Silvio Berlusconi atzean dutela, 2004ko martxoaren 12an. ANGEL DIAZ / EFE
Londrestik heldu
zen aitorpena
Protagonismo berezia izan zuen ‘Al
Quds Al Arabi’egunkariak, hark jaso
baitzuen Al-Qaedaren komunikatua.
A.E.
Madrilgo gobernuak ETAren hipotesiari eusten zion arren, Londresen, Al Quds Al Arabi egunkariak komunikatu bat eman zuen
argitara. Al-Qaedako Abu Habs al
Masri Brigadena zen. «BERRIAk
erabaki zuen Londresera joatea.
Ni Mundua sailean nenbilen orduan, eta niri egokitu zitzaidan
Londreserako hegazkina hartzea», kontatu du Ainara Mendiola kazetariak. «Elkarrizketa eskatu genuen, eta baiezkoa eman ziguten. Iritsi, eta berehala erakutsi
zidan komunikatua. Arabieraz
zegoen, eta ez nuen ulertzerik
izan», gogoratu du.
Al Quds ez zen izan, ordea, mezua jaso zuen bakarra. Ohar bera
bidali zuen Al-Qaedak BBCra,
CNNra, Reutersera eta Al Jazeera-ra. Horiek, baina, ez zuten argitaratu. «Ez zen argitu zergatia.
Dena den, Sana Aloul zuzendariak nabarmendu zuen betiko bideetatik iritsi zitzaiela eta berarentzat erabat sinesgarria zela
hura, Al-Qaedak aldarrikatu zituela atentatuak, eta berak ez
zuela inolako arrazoirik ikusten
erasoa ETAri egozteko», azaldu
du Mendiolak.
Aloulek azkar erantzun zituen
kazetariaren galderak, baldintza
bakarrarekin: ez zuen argazkirik
nahi: «Bitxia izan zen. Ez nuke hipotesirik egin nahi. Pentsatzen
dut segurtasun kontuak izango
zirela, maiz jasotzen baitzituzten
Al-Qaedaren komunikatuak».
E Irratian entzun nuen. Hasi ziren leherketa baten berri ematen,
eta hasieran bi hildako esan zuten, baina zerrenda goraka zihoan, kontaketa guztiz beldurgarri
batean. Gogoan dut goiz horretan
bertan Arnaldo Otegi elkarrizketatzekoa zutela irrati batean, eta
hara joan aurretik bildu nahi genuen.
Hasieratik oso garbi geneukan
ezinezkoa zela ETA Madrilen gertatzen ari zenaren atzean egotea,
batez ere, ikusita zer indiskriminatua izan zen erasoa eta aukeratutako modua. Gainera, momentu hartan nazioarteko testuinguru politikoan guztiz kokatua
zegoen Irakeko gerraren afera,
eta, kontuan izanda Espainian
bertan izan zuen parte hartzea,
iradokitzen zuen jihadistak egon
zitezkeela horren atzean. Gogoan
dut momentu latza zela eta presio
handikoa, baina ezker abertzalea
izan zen hasierako jarreran mantendu zen bakarra.
G Eguerdian eman zenuten prentsaurrekoa, baina aurretik beste alderdiekin izan zenituzten kontaktuak.Zer erantzun jaso zenuten?
E Oro har, hitz egin genuen
alderdi abertzaleekin, baita
sozialistekin ere. Gogoan dut
Arnaldok telefonoz hitz egin
zuela Ibarretxe lehendakariarekin, eta esan ziola ez genuela
sinesten inondik inora ETA izan
zenik. Gero ez zuen balio izan.
Uste dut Madrilek jarritako bideari jarraitu ziola Ibarretxek askorik pentsatu gabe, eta gaur oraindik damu dela hori egin izanaz.
Oso oroitzapen garratza daukat
Ibarretxeren portaeraz. Oso itsusia izan zen, batez ere goiz hartan
telefonoz Arnaldok esan ziolako
JAVIER ETXEZARRETA / EFE
zer iritzi geneukan eta, hala ere,
berak nahiago izan zuen Madrilen hitza entzun eta ETAren eta
ezker abertzalearen aurka egin.
Ez zait inoiz ahaztuko basapizti
hitza erabili zuela. Ibarretxe ezagututa, ziur nago pertsona bezala
une hura gogoratzen duela bere
bizitza politikoan egindako
hanka sartze sonatuenetako bat
bezala.
Gogoratzen dut baita ere goizean, 11:00 aldera edo, Arnaldok
hitz egin zuela Iñaki Gabilondorekin eta hark ere aitortu ziola Madrilen lanean ari zen Poliziarengandik jaso zuela halako informazioa, baina ezin zuela irratitik
esan.
G Zer gertatuko zen gezurra inoiz
argitu izan ez balitz?
E Beldurgarria izango zen. Kanpaina hura martxan jarri zuten
Espainiako Gobernuak ezin zuelako jasan espainiarrei azaldu behar izatea hau gertatu zela Irakeko gerran parte hartzea erabaki
zuelako, horrek hauteskundeetan oso emaitza txarrak ekar zitzakeelako PPrentzat. Bestetik,
bazuten esperientzia luzea bertako terrorismoaren kontra egiten;
gogoratu behar da bazela urtebe-
te Alderdien Legea indarrean sartu zela, eta bide batez gezur hura
ongi zetorkien euskal independentismoa jotzen jarraitzeko.
Une hartan kanoi guztiak jarri zituzten Euskal Herrirantz begira,
97an Miguel Angel Blancoren garaian gertatu zenaren remake bat
egiteko, baina azkenean ezinezko
izan zen, estatuko iritzi publikoa
segituan konturatu zelako gezur
handi bat zela. Aznarrek eta haren gobernuak ordaindu zuten
gezurra esan izana, eta ez hainbeste Irakeko gerran parte hartu
izana. Hori argitara atera izan ez
balitz, ondorioak izugarriak izango lirateke. Oroitzen naiz larunbatean Carod Rovirarekin hitz
egin genuela telefonoz, eta esan
zigula Aznarren asmoa zela ETAren egiletza frogatu izan balitz autonomia bertan behera uztea eta
bestelako neurri errepresibo potoloak hartzea, eta segur aski ezker abertzaleko militantzia jopuntuan jartzea.
G Batzuek larrutik ordaindu zuten
PPren gezurra.
E Askok aipatzen dute 48 orduko tentsioa, baina tarte hori izan
zen soilik atentatuak izan eta
ETAk agiria eman artekoa.
Gogoratu behar da larunbat
horretan bertan Angel Berrueta
hil zutela Iruñeko Donibane
auzoan, eta haren hilketa salatzeko igandean antolatutako
manifestazioan Kontxi Sanchizi
bihotzekoak eman ziola. Egun
oso gogorrak izan ziren. Berruetaren hil kaperan izan ginen, eta
Polizia oso gogor oldartu zitzaigun beilatoki barruan geundenoi. Azken finean, Madrildik
martxan jarri zen intoxikazio
kanpainaren biktima izan ziren
Berrueta eta Sanchiz. Bi haien
izenak gehitu egin behar dira
martxoaren 11k eragin zituen
biktimen zerrenda luzean.
El País: «ETAren sarraskia Madrilen»; El Mundo: «130 hildakotik gora, gure historiako sarraski terrorista handienean».
La Razón: «Hiltzaileak»; Abc:
«Sarraskia Madrilen».
pAcebesen lehen agerraldia
(13:30). Espainako Barne Ministroak Otegiren «jokabide
miserablea» aipatu zuen, «inolako zalantzarik ez» zegoela
atentatuaren egilea ETA izan
zela. Leherkariez galdetuta, ez
zuen argibiderik eman.
pZapatero hautagaiaren agerraldia (13:42). Presidentetzarako PSOEren hautagaiak, aurretik irratietan egindako adierazpenetan ez bezala, ez zuen
inoren egiletzarik aipatu.
pAznarren adierazpen instituzionala (14:40). Espainiako
presidentearen lehen agerraldi
publikoa izan zen. Adierazpen
luzean, berariaz ez zuen ETA
behin ere aipatu, «banda terrorista» esan zuen behin.
pAcebes, leherkariaz ( 14:45).
Efe agentziaren teletipo batek
Barne ministroaren hitzetan jarri zuen «ETAk erabili ohi zuen
leherkaria» zela atentatuan
erabilitakoa.
pKangooa (15:30). Alcala de
Henaresko Renault Kangooa
15:30ean iritsi zen Canillasko
polizia etxera.Zazpi detonagailu eta arabierazko audio zinta
bat topatu zituzten barruan.
Orquesta Mondragon taldearen zinta bat ere bazegoen,gerora zenbait hedabideri autoan
MCCren txartel bat agertu zela
esateko bide eman ziona.
D
pEuropol (15:40). Europoleko
zuzendari Jurgen Storbeckek
esan zuen ez zegoela argi zein
zen atentatuen egilea, abisurik
ez ematea ez zetorrela bat
ETAren ohiko jokabidearekin.
pKangooa (17:00). Poliziako
adituek ikusi zuten autoan topatutako detonagailuak ez zirela ETAk erabili ohi zituenak.
pEspainiako enbaxadak
A.Elizegi
Duela ia hamar urteko goiz hartan gelditu egin zen Pilar Manjonen bizitza (Plasencia, 1958). Harentzat denbora ez da igaro, hamar urte pasatu diren arren.
Denborak ez baititu beti zauriak
sendatzen.
G Hamar urte igaro dira, eta oraindik bada jendea konspirazioaren teoriari heltzen diona.
E Denbora daramagu zalantza
horiekin bizitzen. Teoria konspiranoikoak ez dira atzo gauekoak,
eta ez balitz beste pertsona batzuei eragiten dien sufrimenduagatik, ez genieke batere kasurik
egingo. Gertatzen dena da beharrezkoa ez den sufrimendua eragiten diela jende askori... Adibide
bat jarriko dizut: Rodolfo Ruiz Vallecasko komisarioari leporatu
zioten bera izan zela El Pozon lehergailua utzi zuena, edo behintzat ez zuela ezer egin hura
saihesteko. Haren emazteak, horren ondorioz, depresio larria
izan zuen, eta bere buruaz beste
egin zuen. Ez dakit bidezkoa den
inor trantze horretatik pasaraztea. Une honetantxe errumaniarrak sufritzen ari diren trantze
bera [El Mundo egunkariak leporatu zien bi lekuko horiei gezurra
esan izana Jamal Zougamen aurkako epaiketan, era horretan herritartasuna lortu ahal izateko].
Konspirazioa ez da inoiz amaitzen. El Mundo-k zuzendaria aldatu eta bi egunera lerro beretik
jarraitzen dute, eta orain diote
Errumaniako kontsula kontraesanetan dabilela lekukoen auzian, baina kontsulak inoiz ez du
deklaratu orain arteko epaiketetan. Goizero jaikitzen zara pentsatuz hurrena zer ikusiko duzun, baina arreta handirik jarri
gabe. Adibidez, bost egun egin zituzten lehergailuei buruz hitz eginez, eta gero grabagailu bateko
zatia zela jakin genuen aparatu
bat ere aurkeztu zuten.
G Zergatik burugogorkeria hori?
E Lehenik eta behin, martxoaren 14ko hauteskunde porrota
ezin izan dutelako oraindik onartu. Guri ez zitzaigun batere axola
hauteskundeak bertan behera
utzi izan balituzte ere. Ez ginen
ari horretan pentsatzen, nahikoa
lan bagenuen gureen bila. Gu ez
J
Pilar Manjon
«Hobe zatekeen ETA izan
balitz; ez ginateke bigarren
mailako biktima izango»
«Jarraitzen dut eta jarraituko dut», irakur
daiteke Pilar Manjonen Twitterreko
kontuan. Bost hitz horiekin laburbiltzen
dira M-11ko Biktimen Elkarteko
presidentearen azken hamar urteak.
BALLESTEROS / EFE
(17:00). Ana Palacio Atzerri
ministroaren oharra enbaxadoreei: «Berorrek aurkezten
zaizkion aukera guztiak baliatu
beharko lituzke ETAren egiletza berresteko, alde batzuek pitzarazi nahi dituzten zalantzak
argitzen laguntzeko».
pMiren Azkarate (18:00).
ETB2n hitz egin zuen Jaurlaritzako bozeramaileak esanez
ikerketa Espainiako Barne Ministerioaren esku zegoela eta
handik esan zutenaz aparteko
susmorik ez zegoela.
pKangooa (18:00). Autoan
topatutako arabierazko zinta
itzultzera bidali zuen Espainiako Poliziak; Koranaren txatalak
zituela jakin zen ondoren.
pNBE (18:40). Nazio Batuen
Erakundeko Segurtasun Kon-
tseiluak Espainiak eta Frantziak aurkeztutako 1530 ebazpena onartu zuen aho batez,
«ETA talde terroristak egindako» atentatuak gaitzetsiz.
pBatasuna (19:00). Ohar batean, «klase politiko guztiaren
jokamoldea» salatu zuen Batasunak, «atentatuaren egiletzat ETA jotzeagatik, inolako
frogarik erakutsi gabe».
pKontzentrazioak (20:00).
Euskal Herrian eta Espainian
hainbat hiritan elkarretaratzeak egin ziren atentatuak gaitzesteko. Gasteizen, zenbait lagunek Ibarretxeren eta EAJren
aurkako oihuak bota zituzten.
«Lehendakari hiltzailea, ETA
eta EAJ gauza bera dira...».
pAcebes (20:15). Barne ministroak Kangoo furgonetaren
berri eman zuen. «Hipotesi
guztiak zabalik» zeudela esan
zuen, eta lehentasunezko ikerketa ildo nagusia ETArena zela
berretsi zuen.
pJuan Carlos Borboikoa
(20:30). Espainiako erregeak
atentatua gaitzetsi eta elkartasuna agertu zien biktimei; ez
zuen atentatuen egiletzarik aipatu, bai Konstituzioa.
gara batzuen porrotaren errudun
edo besteen garaipenaren erantzule. Baina ez dira gai izan bozetako porrota onartzeko, eta guri
botatzen digute errua. Bozak ez
zituzten galdu trenetan hildakoen eta zaurituen erruz, euren gezurren edo hiltzaileen ondorioz
galdu zituzten.
Hobe zatekeen ETA izan balitz,
orduan ez ginatekeelako izango
bigarren edo hirugarren mailako
biktima, eta emaitza bera izango
zatekeen, nire semea ez baitzen
itzuliko, baina lehen mailako biktima gisara tratatuko gintuzten.
Hori da haiek pentsatu ez dutena;
guri ez zaigula axola borreroa nor
den. Haiek besaulki bat galdu zuten, baina nik semea galdu nuen.
G Hori askotan aipatu izan duzu,lehen eta hirugarren mailako biktimak
daudela.
E Bai, oraindik baztertuta gaude, maila guztietan. Baina ez
orain bakarrik: beste alderdi bat
egon da gobernuan zortzi urtez,
eta egoera ez da aldatu. Terrorismoaren biktimen kolektiboaren
barruan gu gara atzerriratuak,
nire lurretik guardia zibil izateko
irten eta oinak aurretik zituztela
etxera itzuli zirenen senideekin
batera. Inor ez da haietaz gogoratu, eta inork ez die inoiz omenaldirik egin. Gu asko gara, eta elkarte
bat osatu genuen, eta horri esker
ahanzturaren arlauzak ez gaitu
bigarrenez hil. Baina ez gara lehen mailako biktimak.
G Zer harreman duzue biktimen
beste elkarteekin?
E Ona. Badira, noski, iritzi desberdinak edo bat ez etortzeak,
baina harreman ona dugu. Gainera, egingo ditugu ekitaldi bateratuak martxoaren 11 honetan ere.
Madrildik kanpora kokatuta dauden elkarteak federazio batean
bildu dira, eta hainbat ekintza antolatu ditugu. Agian, distantzia
gehien izan dezakegun elkartea
M-11ko Biktimentzako Laguntza
da, baina bat ez etortze horiek
epaiketarekin daude lotuta, ez
egunerokoarekin.
G Zuek inoiz ez duzue alderdi politikoekin bat egin, independentziaz
mugitzen ahalegindu zarete.Garesti
ordaindu duzue?
E Bai, independentzia diru laguntzarik gabe ordaintzen da.
Parlamentura joan nintzenean
argi hitz egin nuela uste dut; orduan esan nuen denon izenean ez
genuela utziko inoiz gure mina alderdi bateko bandera balitz bezala erabiltzen. Baina hemeroteka
lana egiten baduzu, ikusiko duzu
askotan leporatu digutela politizatuta egotea, batez ere politikagintzatik bizi den jendeak. Baina
hori irain moduan erabiltzen duten unetik oso estimu gutxi diote
beren lanari.
Gu ez gaituzue ikusiko gobernu baten aurka egiten. Gauza batzuk argi ditugu, besteak beste,
biktima elkarte batek badituela
helburu batzuk eta haien alde lan
egin behar duela, eta biktima estatusa eman ziguten egunean ez
zigutela eman gobernuen terrorismoaren aurkako politikak kudeatzeko makila magiko bat, hori
agintarien lana delako. Gure elkartea, 1.700 kiderekin baino
gehiagorekin, ez da izango boto
arrantzarako kala egokia, ez dugulako alderdirik sortu eta ez dugulako beste inorekin bat egin,
eta duela zazpi edo zortzi urte egiten genuen lan bera egiten jarraitzen dugulako, hau da, terrorismoaren biktimei erabateko babesa eskaintzen.
G Bete zuen Madrilek biktimei kalte-ordainak eta herritartasuna
emateko bere hitza?
E Kalte-ordainak eman beste
erremediorik ez zuten izan, epaitegiek hala agindu baitzuten. Lagundu batere ez, ezta herritartasuna eman ere, bai baitaude
oraindik paperen zain dauden
biktimak. Biktimei laguntzeaz
hitz egiten dugunean, hala ere, zehaztu behar da terrorismoaren
biktima batek behar duen laguntza ez dela ekonomikoa, nahi duena da protesi berri bat behar duenean bi edo hiru urte zain egon behar ez izatea. Biktima batek
lanpostua nahi du, eta lehen telefonista bazen, baina atentatuaren ondorioz entzumena galdu
badu, zail izango du lehengora
itzultzea.
Epaia atera zenean, proiektu
bat aurkeztu genuen, hark esaten
zuelako biktimek ez zutela hobera egingo, eta hori kontuan hartuta aztertu egin behar zuten biktima bakoitzaren egoera, eta horren araberako ikasketak eskaini,
pertsona horrek aurrera egiteko
«Batzuk ez dira gai
izan bozetako
porrota onartzeko,
eta guri bota
digute errua»
«Askotan leporatu
digute politizatuta
egotea, batez ere
politikagintzatik
bizi den jendeak»
«Herri honetan
ez gara oroitzen
zer den dimititzea
eta erantzukizunak
onartzea»
«Martxoaren 11ko
biktima bakar bat
ere ez da itzuliko
atentatuaren
aurretik zena
izatera»
baliabideak eskura zitzan. Baina
erantzun ere ez ziguten egin. Gizarteak ulertu behar du guk ez genuela tren hartan egon nahi; guri
ez zaigu loteria tokatu. Borreroak
gizarteratzeko legeak egon badaude, baina ahaztu egin dugu
biktimek ere gizarteratu egin behar dutela, egun hartan egunerokotik kanpo utzi gintuztelako, eta
horretara itzuli nahi dugu, lan-
postu duin batekin, ohe beroetan
lo egin beharrik gabe, elkarte honen babesik gabe haurren eskola
ordaintzeko baliabideekin... horrek guztiak biktima guztien esku
egon beharko luke. Ez gara hitz
egiten ari eraikuntza lanak gelditu direlako langabezian geratu
den kolektibo batez, atentatu baten ondorioekin bizi behar duen
giza talde batez ari gara, zeinak esfortzu gehigarria behar duen gizarteratzeko.
G Egon da justiziarik zuentzat?
E Ez. Ezin dut ahaztu seik ihes
egin ziotela Poliziari, tartean El
Pozon, nire semea hil zen tokian,
motxila utzi zuenak. Hura Marokon dago, baina Marokok ez ditu
bertakoak estraditatzen, eta alor
horretan borroka bat dut Europako Batasunarekin, hango laguntzak jasotzen dituen herrialde
batek onartu egin beharko lituzkeelako nazioarteko legediak.
Bestetik, izan dugu epaiketa bat
baino gehiago: sei iheslariak
etxean hartu zituenaren aurka
egin zena, dokumentazio eta
dirua eman zienaren kontrakoa,
eta abar... Orain, bi edo hiru erlijioso musulmanen aurkako prozesuaren zain gaude, zeinak kide
berriak errekrutatu eta entrenamendu zelaietara bidaltzeaz dauden akusatuak. Justizia egin da?
Tira, prozesuan urratsak egin
dira. Baina ez dago erabateko justiziarik. Pentsa jendeak leporatu
izan didala egia, batzuek aldarrikatzen duten egia absolutu hori,
jakin nahi ez izatea, nik jarri nuenean hilkutxa. Norbaitek egia
jakin nahi badu, neronek jakin
nahi dut, edo uste dute nik semea
hiltzea nahi nuela? Halakorik
dioena ez dago burutik ondo.
Egia absolutua diktaduretan
bakarrik egon ohi da. Hemen egia
epaien bidez idazten da, guri gustatu edo ez. Eta nik badiotsut niri
ez zaidala gustatzen. Espainian
191 pertsona hiltzea oso merkea
da. Otsailaren 8an hiltzaileetako
bat atera zen kartzelatik —ez da
atera Marokok haren aurkako estradizio agindua eman duelako,
terrorismoagatik—, eta martxoaren 16an beste bat irtengo da. Gu
ez gara joango Puerto II espetxeko atarira haren kontra ohiukatzera, nahiago luke hori egingo
bagenu. Baina hura estraditatze-
ko eskatuko dugu, paperik gabeko etorkin bat delako, eta Ceutako hamabostak [guardia zibilek
gomazko pilotekin egin zieten
tiro etorkinei, eta hamabost hil zituzten] bezainbeste eskubide dituelako.
G Erantzule politikoek jaso dute zigorrik?
E Justizia unibertsalerako legearen erreformaren ondotik, jadanik ez dut federik justizia horretan. Herri honetan jada ez gara
gogoratzen zer den dimititzea eta
erantzukizunak onartzea.
G Nola igaro dira zuentzat hamar
urte hauek?
E Hamar urte hauek ez dira
egon. Bihotzez erantzun behar
badizut, esango dizut 2004. urteko
martxoaren 11ko min eta hutsune bera dudala [emozioa nabari
da haren hitzetan]. Baina arrazoiz hitz eginez gero, epaiketa
aipatuko dizut, elkartea hazi egin
dela esango dizut, baita haur
asko jaio direla ere... alegia,
buruak hamar urteotan bizitako
hainbat momentu ekartzen dizkizu gogora, baina bihotzak
hutsune berak ditu, laztan berak
falta zaizkizu, semearekin bizi
asmo zenuen proiektu hori falta
zaizu. Nik uste dut martxoaren
11ko biktima bakar bat ere ez dela
itzuliko atentatuaren aurretik
zena izatera, inor ere ez. Oso zaila
da atzera itzultzea. Zure lehentasunak aldatu egin dira. Etorkizuna baldintzapekoa da. Ez duzu
luzerako planik egiten. Arrazoiak dio hamar urte igaro direla,
baina bihotzeko zauria ez da sendatu, martxoaren 11 atzo izan
balitz bezala da. Batzuek esaten
dizute: «Hamar urte igaro dira,
nahikoa duzu!». Baina nire semeak 30 urte bete zituen abenduaren 19an, eta haren hiltzaileetako
bat martxoaren 16an aterako da,
eta bizitzaz gozatzen jarraitu
ahal izango du. Oso gogorra da
aurrera egitea.
G Inoiz amaituko da borroka?
E Elkarte baten buruzagitzan
denbora gehiegi da hamar urte,
eta bada garaia pauso bat atzera
emateko. Ez dut inoiz utziko nire
elkartea, baina ez naiz izango
aurpegia ematen duena. Jarraituko dut lanean eta laguntzen,
baina bizitza pertsonal apur batekin.
pAl-Qaeda (21:15). Londresko
Al Quds Al Arabi agerkariak AlQaedaren aldarrikapena jaso
zuen.
pWall Street (22:00). Al-Qaedaren izenean egindako deiaren berriak amildu egin zituen
AEBetako burtsak.
pSER irratia terrorista suizidei buruz (22:00). «Hiru iturri
desberdin» aipatuz, trenetako
batean «terrorista suizida bat»
zihoala zabaldu zuen SER irratiak. Gerora gezurtatu egin zen
datu hori.
pMotxila Vallecasen
(02:40). Treneko bidaiariren
batena zelakoan, beste hainbat gauzarekin nahasita zegoen motxila batean telefono
bati kablez lotutako lehergailu
bat topatu zuten Vallecasko
polizia etxean. Leherkaria
Goma 2 ECO zen, ez Titadyne .
pEgunkarien azalak. Espainiako egunkarietan,ETArekin
batera,Al-Qaeda aipatzen zen
egile posibletzat; nazioarteko
egunkarietan lerroburuetan,AlQaedaren ildoa nagusitu zen.
pIbarretxe, argipen eske
(10:35). Bezperan egindako
ETAren gaitzespena «fede
onez» egindakoa zela esan
zuen EAEko lehendakariak,
Barne Ministerioak «zalantzarik gabe» ETA izan zela esan
zuelako. Informazio «frogagarria» eskatu zuen, egilea bata
zein bestea izan «balorazio politikoa ezberdina delako».
pAznar (11:20). Bere agerral-
D
dian, gobernuak «duen informazio guztiaren berri» eman
zuela esan zuen. «Logikaz»
hitz egin zuen ETAren egiletzan
pentsatzeko, «herri honetan
oso ongi ezagutzen ditugun terroristak» aipatuz. Haserre, uko
egin zion bere nazioarteko politikei buruz erantzuteari.
pOtegi prentsaurrean (goizean). Espainiako eta Euskal He-
Beste
zauriak
Madrilgo erasoak izan eta bi egunera,
Angel Berrueta tiroz hil zuten Iruñean
Espainiako polizia batek eta haren
semeak. Sendiak biktima izaera aitor
diezaiotela eskatzen jarraitzen du.
Ainhoa Sarasola Iruñea
spainiako Gobernuak
lau haizeetara zabaldu
nahi izan zuen ETA zegoela Madrilgo atentatuen atzean. Horixe ei
zen haren hipotesi nagusia, behin
eta berriro errepikatu zuenez. Gerora jakin zen Poliziak jasotako lehen frogek egilea talde islamista
bat izan zitekeela iradokitzen zutela. Baina bereari eutsi zion Aznarren gobernuak. Eta ondorioak
ekarri zituen horrek. Larriena,
Iruñean. Espainiako polizia batek
eta haren semeak Angel Berrueta
Legaz hil zuten, tiroz eta labankadaz, Donibane auzoko bere okindegian. 61 urte zituen iruindarrak, eta Gurasoak elkarteko kidea zen. Hil zutela, hamar urte
egingo ditu heldu den astean.
Egunero bezala, 2004ko martxoaren 13ko hartan ere, Berruetak zabalik zuen Martin Azpilikueta karrikako denda. 13:30 aldean, emakume bat sartu zen
okindegira, Maria Pilar Rubio,
eta ETA ez zioen afixa jarri nahi
izan zuen bertan; ezetz erantzun
zion okinak, eta eztabaida izan
zuten biek. Dendaren alboko atarian bizi zen Rubio, eta etxera jo
zuen, haserre bizian, senarrari
eta semeari gertatutakoa kontatzera. Aita-semeak, Valeriano de
E
J
la Peña Espainiako Poliziako kidea eta Miguel de la Peña 19 urteko gaztea, handik gutxira jaitsi ziren okindegira. Lau tiro bota zizkion poliziak —hiruk jo zuten—,
eta aihotza sartu zion haren semeak. Bertan hil zuten Berrueta.
«Ni lanean ari nintzen, oso gertu, auzoan egiten bainuen lan, eta
alboko drogeriakoak deitu egin
ninduen, guztia ikusi zuena izan
zela, eta hark esan zidan», gogoratu du, hunkituta, Aitziber Berruetak, Angel Berruetaren alabak. «Berehala joan nintzen, eta
hesituta topatu nuen dena. Hasieran ezin duzu sinetsi esan dizutena gertatu dela, ezin dela izan
pentsatzen duzu... baina iritsi eta,
bai, hala zen». Poliziaz inguratuta
zegoen haren aitaren denda, eta
auzokide ugari ere hurbildu ziren
bertara. «Poliziek ez ziguten dendara sartzen uzten; alboan ginen,
eta ez ziguten ezer esaten...». Ospitalean baieztatu zieten senideei
haien aita hilik zela.
«Une zailak izan ziren, eta are
zailagoak ondorengoak, ez baitziguten lasai egoten utzi», dio Aitziber Berruetak. Tentsio handikoak izan ziren ondorengo egunak
Donibane auzoan: omenaldietan
eta protestetan parte hartu zutenei oldartu zitzaien Espainiako
Polizia, baita Berruetaren gorpua
beilatzera joandakoei ere beilato-
Bi lagun krabelinak eskutan, Angel Berrueta eta Kontxi Sanchiz oroitzeko
orain hiru urte Iruñean egindako ekitaldi batean. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
ki atarian bertan. «Auzoa indartsu zegoen, kalera atera zen eta
babestu egin gintuen. Poliziarik
egon izan ez balitz, ez zen liskarrik izango». Euskal Herri osoan
protesta ugari eragin zituen hilketak, eta horietako askotan manifestarien aurka egin zuten poliziek. Baina Hernanin Ertzaintzak egindako oldarraldiak utzi
zuen ondorio larriena: babes bila
atari batean sartu eta bihotzekoak jota hil zen Kontxi Sanchiz.
Bien bitartean, De la Peña aitasemeak atxilotu egin zituen Poliziak, eta espetxera bidali zituen
ondoren epaileak. Maria Pilar Rubio, aldiz, inputatu egin zuen, eta
Iruñeko erietxe psikiatriko batean ingresatu zuten, «buruko arazoak» omen zituelako.
Epaiketa
2005eko ekainean egin zuten Berruetaren hilketaren nondik norakoak argitzeko epaiketa, Nafarroako Lurralde Auzitegian. De la
Peña aita-semeak eta Rubio eseri
ziren akusatuen aulkian; lehen
biak Berrueta hil izana leporatuta, eta azkena, hilketaren bultza-
tzaile izatea egotzita —fiskalak ez
zuen haren aurkako akusaziorik
egin, eta haserrea piztu zuen epaiketaren aurretik egindako adierazpenekin, gertatutakoa «bizila-
‘‘
Nire aita ez zen polizia,
ez hautetsia... okina zen;
beraz, instituzioen
aldetik ez dago traturik»
AITZIBER BERRUETA MAÑAS
Angel Berruetaren alaba
gunen arteko liskar bat» baino ez
zela izan adierazi baitzuen.
Frogek eta lekuko ugarik berretsi zuten moduan, aita-semeek
onartu egin zuten haiek hil zutela
Berrueta, baina ez zutela hil nahi
izan gaineratu zuten, baita arazo
psikologikoak zituztela eta Rubiok ez zuela zer ikusirik izan ere.
«Luzea eta gogorra» izan zen Berrueta-Mañas sendiarentzat epaiketa, baita akusatuak «elkar besarkatzen eta barrez» ikustea ere.
Berrueta arrazoi ideologikoengatik hil zutela ebatzi zuen zinpeko epaimahaiak. Erailketa egin
zutela frogatutzat jota, 20 eta 15
urteko espetxe zigorrak ezarri zizkieten Polizia kideari eta haren
semeari, hurrenez hurren, eta 10
urtekoa, berriz, Rubiori, hilketa
proposatzeagatik. «Justizia egin
zela» pentsatu zuen orduan familiak, baina hilabete gutxira Rubio
errugabetzat jo zuen Nafarroako
Auzitegi Nagusiak. Manifestazioa izan zen Iruñean errugabetzea salatzeko, eta bertan, Berruetaren seme-alabak jo egin zituen Poliziak. Bien bitartean,
senideek erasoak eta mehatxuak
jasaten jarraitu zuten. Lehena,
Berrueta hil eta bi egun eskasera,
telefono bidez denak hilko zituztela esanez. Ondoren, dendaren
aurka, autoaren aurka, mehatxuzko pintaketak, telefono dei
gehiago...
rriko politikarien jarrera salatu
zuen Arnaldo Otegik: «Putreak
bezala aritu dira». Atentatuak
arbuiatu zituen, eta ETAk zerikusirik ez zuela berretsi.
pElkarretaratzeak, sindikatuek deituta (12:00). Euskal
sindikatuek deituta, ordu laurdenez elkarretaratzeak egin ziren euskal hiriburuetan. Madrilgo atentatuak arbuiatu eta
PPko gobernuaren jarrera salatu zuen jendeak.
pAcebes (18:14). Barne ministroak Goma 2 ECOaz eta Vallecasko motxilaz hitz egin zuen
bere agerraldian: ETAk Goma 2
leherkaria iraganean erabili
izan zuela azaldu zuen. Beste
edozein norabide baztertu
gabe, «ETA da segurtasun indarren ikerketa ildo nagusia».
pETAren deiak (18:30).
EITBra eta Gara egunkarira
egindako dei banatan erakundeak esan zuen ez zuela «ardurarik» Madrilgo atentatuetan.
pJendetza eta galderak manifestazioetan (19:00). Milioika pertsona atera ziren kalera.
Madrilen, jendetzak «nor izan
da?», galdetu zuen oihuka,
manifestazioburua, Aznar bar-
ne, pasatzen zen tokietan. Bartzelonan, gerraren kontrako
oihuak entzun ziren.
pRajoy,‘El Mundo’-n. Mariano
Rajoy hautagaiaren elkarrizketa plazaratu zuen El Mundo
egunkariak. «ETA izan delako
ziurtasun morala dut».
pHiletak. Egun osoan, Espai-
niako hamaika txokotan atentatuetan hildakoak agurtzeko
hiletak izan ziren.
pZaplana (12:00). Espainiako
Gobernuko bozeramailearen
agerraldia. «Batzuek ETA baztertu nahi dute, guztiak erakusten duen arren talde hori dela
atentatuen egilea».
pMiren Azkarate (12:00).
Jaurlaritzako bozeramailearen
Auzokideek loreak eta kandelak jarri zituzten dendan Berrueta hil eta hurrengo egunean. LANDER FDEZ. ARROIABE / ARP
Edur Perez · Angel Gogoan plataformako kidea
«Urratsak egin behar dira egia,
aitortza eta erreparazio bidean»
2010eko martxoan, Berrueta hil
zuteneko seigarren urteurreneko
omenaldiak aurkeztearekin batera, beste berri bat eman zuten haren bizilagunek: poliziak eta haren semeak espetxetik ateratzeko
baimenak zituztela, hainbat tokitan ikusi izan zituztela. Familiak
ofizialki, ordea, ez daki ezer.
Aitortza aldarri
«Egunero gogoratzen dugu aita,
baina data hurbiltzean, egun zailak izaten dira guretzat...», aitortu du Aitziber Berruetak. Ez da
erraza harentzat ordukoez mintzatzea, baina aitaren biktima
izaera aldarrikatzen jarraitzeko
beharra ikusten du, aitorpen hori
oraindik ez baitute jaso. «Gatazka
politiko bat denean, arrazoi politikoek eragindako hilketa bat izan
zela esanez epai bat egonik eta
hiltzailea estatuko polizia bat izanik, uste dut faktore horiek baditugula; bai, biktima gisa aitortua
izan behar du». Aitortza hori da
alabarentzat garrantzitsuena,
«eta egia, gertakariak; ez zela bizilagunen arteko liskar bat izan, fiskalak adierazi bezala». Gogorara-
zi duenez, egun haietan «giroa berotuta zegoen Espainiako Gobernuaren aldetik; ‘dena ETA’ zenez,
bada hura ere ETA izan zen. Jakin zenean ez zela ETA izan, aitak
denda itxi zuen, biktimekiko elkartasunez, baina aitaren hiltzaileen buruetan oraindik ETA zenez, bada hori... azkenean, bere
etxean afixa bat ez jartzeagatik
hil zuten».
Instituzioen aldetik familiak jasotako tratua ere salatu du. «Arazoa da traturik ere ez dela izan.
Kontua da aita ez zela guardia zibila, zinegotzia, alkatea, presidentea... okina zen, beraz, ez dago
traturik». Horregatik ez dutela
biktimatzat hartzen uste du. Iruñeko Udalean asteon aurkeztutako mozioarekin gertatua ikusita,
«duela hamar urte bezala» jarraitzen dutela uste du.
Auzokoek lehen egunetik azaldutako babesagatik, berriz, oso
eskertuta daude. «Urtero egin da
zerbait bera gogoratzeko; auzoak
ez du ahaztu». Sendiarentzat ere,
alabaren hitzetan, hamargarren
urteurren hau «lehena balitz bezala izango da».
A.S. Iruñea
Bizpahiru urte dira Berruetaren
senide, lagun eta auzokideek Angel Gogoan plataforma eratu zutela. Sinadura bilketa abiatu zuen
auzoan abenduan, eta gertatua ez
ahazteko zein justizia egiteko eskariak bi milatik gora bizilagunen babesa lortu du dagoeneko.
G Zergatik eta zertarako sortu zenuten plataforma?
E Bere garaian, auzokideak antolatu egin ziren erantzun bat
emateko, kalera atera eta justizia
eskatzeko. Azken urteotan, ibilbide bat egin da, baina ikusi dugu
Angel bigarren mailako biktima
gisa tratatu dutela, batez ere instituzio eta ordezkari politikoen aldetik. Hor bada lan bat egiteko,
eta plataformak bere buruari xedetzat jarri zion ideia argi bat helaraztea gizarteari: Angel indarkeria politikoaren ondorioz suertatutako biktima bat izan zela, eta
aitortua izan behar dela. Urratsak
egin behar dira egia, aitortza eta
erreparazioaren bidean.
G Instituzioen jarrera maiz salatu
duzue.Nola jokatu dute?
JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
E Lehen momentutik instituzioak ez dira familiarengana hurbildu, ez dute egin beharreko guztia
egin biktima gisa aitortu eta eragin zaien sufrimendua erreparatzeko; alde horretatik, desagertuta egon dira. Gainera, mehatxuak
eta erasoak salatu ditu familiak
urteotan, eta ez dute erantzunik
izan. Horrez gain, urteotan egin
diren mobilizazioetan hainbatetan oldartu da Polizia, eta senideak eurak ere jipoitu ditu. Ez dute
urratsik egin egia aitortu eta erre-
paratzeko bidean. Justu aurkakoa jaso du familiak.
G Auzoaren babesa, ordea, lehen
unetik eskertu du sendiak.
E Bai; alde horretatik, lehen
unetik eta urtero egin diren ekitaldi guztietan, babes handia jaso
du familiak. Baina salatzen duguna da guztiok ordezkatzen gaituztenen partetik ez dela hala izan.
G Zer lortu nahi duzue sinadura bilketarekin?
E Aukera ikusi genuen irudikatzeko plataformak eskatzen duenak babes handi eta zabala duela.
Azken bizpahiru hilabeteotan auzoko denda askok lagunduta aritu gara sinadurak biltzen, eta edonork izan du aukera babesa agertzeko bi punturi: batetik, Angelen
hilketa indarkeria politikoaren
ondorio izan zela eta hala aitortua izan behar dela, eta, bestetik,
auzokideok eskubidea dugula haren memoria gordetzeko. Hainbat sentsibilitatetako ehunka lagunen babesa jaso da.
Bestalde, urtero egiten dugun
bezala, dendaren aurrean ekitaldi bat egingo dugu, Angelekin
gertatutakoa oroitzeko.
agerraldia: «Gizarte osoa konbentzituta dago ez zaiola egia
osoa esaten ari, egia ezkutatu
egiten zaigula, engainatzen ari
zaizkigula». ETAren deiari «sinesgarritasun osoa» aitortu
zion.
pAtxiloketak datoz (13:00).
Gerora jakingo zen bilera honen
berri: Guardia Zibilaren informazio buru Jesus Garcia Vare-
lak Acebesi jakinarazi zion
«muturreko islamismoa» zutela ikergai eta zenbait atxiloketa egingo zituztela ordu gutxi
barru.
pAngel Berrueta (13:30). Iruñeko Donibane auzoko bere
okindegian,Valeriano de la Peña poliziak eta haren semeak
tiroz hil zuten Angel Berrueta .
pAcebes (14:47). «ETA da le-
hentasuna ikerketan», esan
zuen berriz ere. Beste ikerketa
ildoa ere aipatu zuen: «Batean
eta bestean aurreratzen ari
gara. Aurreneko lehentasuna
ETA izateak ez du esan nahi horrek mugatu egiten duenik beste ildoa. Lehentasuna, Espainian, beti da ETA erakunde terrorista».
pAtxiloketak (15:30). Espai-
niako Poliziak hiru marokoar
eta espainiar jatorriko bi indiar
atxilotu zituen, Vallecasen lehertu gabeko motxilan agertutako telefonoko txartelaren
zantzuei jarraituta.
pEfe (17:05). «Zantzuek ETAra daramate, eta ez Al-Qaedara», zuen lerroburu Eferen teletipo batek.
pPPko egoitzetan (18:00).
D
Milaka herritar PPren egoitzen
atarietan biltzen hasi ziren
hainbat hiritan, «informazioaren manipulazioa» salatzen.
pIstiluak Iruñean (19:30). Angel Berruetaren beilatokiaren
atarian istiluak izan ziren; poliziak protestan ari zirenei oldartu zitzaizkien.
pDeia Telemadriden (19:40).
Telemadridetik Poliziara deitu
Hernanira
zabaldu
zen dolua
Berruetaren hilketa salatzeko protesta
batean Ertzaintza oldartu ostean hil zen
Kontxi Sanchiz. Familiak salatu zuen
ertzainek laguntza ukatu egin zietela.
A.S. Donostia
erritarrak Iruñeko
Donibane auzoan jazotakoa oraindik sinetsi ezinik zeudela,
beste heriotza baten
albistea iritsi zen Hernanitik. Berrueta hil eta hurrengo egunean,
hilketa salatzeko manifestazioa
egin zuten herrian, Euskal Herriko beste hainbat txokotan bezala.
Martxa amaitu baino lehen, Ertzaintza oldartu egin zitzaien manifestariei, eta korrika hasi ziren
asko. Kontxi Sanchiz atari batean
babestu zen, beste hainbat herritarrekin. Atarira sartu eta berehala erori zen lurrera, bihotzekoak jota. Familiak salatu zuen ertzainei laguntza eskatu zietela,
baina «niri bost axola» izan zela
haien aldetik jaso zuten erantzuna. Handik gutxira, ospitalean hil
zen 58 urteko hernaniarra.
Orain hamar urteko martxoaren 14ko igande hartan 400 bat lagun elkartu ziren Hernanin, Berruetaren hilketa salatzeko. Han
zen Kontxi Sanchiz ere, senideekin batera, Ainhoa eta Olatz Gonzalez alabek gogoan dutenez:
«Goizean jaiki, eta etxean gurasoekin gosaltzen izan ginen, ondo.
Gero beraiek norabait bazkaltzera joatekoak ziren. Denok batera
atera ginen etxetik, normal, eta elkarrekin joan ginen manifesta-
H
J
Xingola beltza duen ikurrin bat Hernaniko kaleetan, Sanchizen omenez, orain hamar urte. JON URBE / ARGAZKI PRESS
ziora, eguerdian». Gudarien plazatik abiatu zen martxa, 12:30 pasata. Urbieta kale inguruan ertzainek manifestazioa geldiarazi
eta pankarta zeramaten lagunak
identifikatu egin zituzten. «Tentsio apur bat zegoen», gogoratu
dute. «Eta orduan oldartu ziren».
Korrika hasi zen jendea, baita
Sanchiz eta haren alabak ere; eta
izeba-osabak bizi ziren etxeko atarian sartu ziren denak. «Atarian
geratu nintzen ni, eta ama ere sartzen ikusi nuen, baina ja erori
egin zen», azaldu du Olatz Gonzalezek. «Lagun batzuekin izebaren
etxera igo nintzen ni», kontatu du
Ainhoa Gonzalezek, «baina leihotik, izeba eta lehengusu bat osasun etxerantz korrika ikusi nituen, eta orduan aita etorri zen,
‘amari zerbait gertatzen ari zaio!’
esanez. Jaitsi, eta ama jada lurrean zegoen».
Manifestazioak aurrera jarraitu zuen, eta asko ez ziren gertatutakoaz jabetu amaitu arte. Ertzainak inguruan ziren oraindik. Eta
beste alaba bat ataritik kalera atera zen korrika, haiengana, laguntza eske. «Nagore korrika atera
zen, eta Ertzaintza zegoen hor. Laguntza eskatu zuen, ama lurrean
zegoela eta laguntza behar genuela, anbulantzia bat, eta ‘niri bost
axola’ erantzun zioten. Izeba orduan korrika joan zen osasun
etxera». Ertzainek berehala alde
egin zutela gogoan dute biek. «Istant batean ja ez zeuden, inon ez».
Handik gutxira, hamar minutu
ingurura iritsi ziren atarira anbulantzia eta medikua, eta bertan
saiatu ziren Sanchiz suspertzen.
Baina lortu ez, eta ospitalerako bidea hartu zuten. 13:30 inguru iritsi
zen Sanchiz ospitalera. Minutu
gutxira jakinarazi zieten senideei
hilik zela.
egin zituen aurrez esandakoak,
«Kontxi Sanchiz Ertzaintzaren oldarraldiaren ondorioz» hil zela,
eta kasua argitzeko arduraz jokatzeko eskatu zion Javier Balza orduko Herrizaingo sailburuari.
Hark apirilean eman zituen azalpenak Eusko Legebiltzarrean, eta
irmo defendatu zuen Sanchizen
heriotzak eta ertzainen jarrerak
ez zutela inolako loturarik izan;
Herrizaingo Sailaren
bertsioa,mingarri
Arratsalde hartan bertan agerraldia egin zuten senide eta lagunek
gertatutakoa azaldu eta salatzeko. Herrizaingo Sailak oharra kaleratu zuen, «berria jakin bezain
laster ikerketa abian» jarria zuela
esateko. Ordea, bi egunera, familiak eta lekukoek emandakoaren
oso bestelako bertsioa zabaldu
zuen: «Emakume horri laguntza
emateko anbulantzia eskaera
13:15ean du gorderik Osakidetzak, eta ertzainen salba jaurtitzea 13:21ean izan zen». Ertzaintza oldartu aurretik eman ziola,
beraz, Sanchizi bihotzekoak. Alabak egindako laguntza eskaeraren inguruko aipamenik ez zuen
egin ohar hartan Herrizaingo Sailak, eta gogor hartu zion kargu ezker abertzaleari, «beste gezur latz
bat» zabaldu zuela eta «zuzenketa
berehala» egin zezala exijituz. Ezker abertzaleak, berriz, berretsi
‘‘
haren hitzetan, Sanchiz oldarraldiaren aurretik sentitu zen ondoezik, gainera ez zen manifestazioan egon, eta senideek ertzainei laguntza eskatu izana ukatu zuen.
Herrizaingo Sailaren bertsioarekin oso minduta agertu zen orduan Sanchizen familia, eta be-
gaineratu zuen, «ezta lotura
edo kolaboraziorik ere».
pETAren agiria. Gara egunkarira agiria bidali zuen ETA erakundeak: Madrilgo atentatuen
«ekintzaren moldea eta helburua ez dira inoiz ETArenak izango».
pRajoyren agerraldia (21:15).
Espainiako presidentetzarako
hautagaiak «hauteslegoaren-
gan eragina izateko helburuarekin egindako manifestazio
ilegalak» salatu zituen, «gertakizun antidemokratikotzat»
joz.
pRubalcaba (21:30). PSOEren hauteskunde kanpainako
buru Alfredo Perez Rubalcabak
ukatu egin zuen PPren egoitzen
aurreko manifestazioetan eraginik eduki izana. «Espainiako
herritarrek gezurrik esango ez
dien gobernu bat merezi dute».
pProgramazio aldaketa
TVEn. Espainiako telebistak
bere programazioa aldatu eta
Fernando Buesaren hilketari
buruzko Asesinato en Febrero
dokumentala emititu zuen gau
hartan.
pZaplana (22:30). Espainiako
Gobernuko bozeramailearen
Ahizpa korrika atera zen
eta laguntza eskatu zuen;
‘niri bost axola’,
erantzun zioten»
AINHOA GONZALEZ SANCHIZ
Kontxi Sanchizen alaba
ren kontakizuna berretsi zuten;
«gezurrik ez esateko» eta beren
minarekin «ez jolasteko» eskatu
zioten Herrizaingo Sailari. Oraindik ere ondo gogoan dute samin
hura: «Momentu horietan, zure
ama hil denean, izan den egoeran,
gainera entzun behar izatea gezurretan ari ginela, ama ez zegoela
manifestazioan...», dio Ainhoa
Gonzalezek. «Lekuko asko zegoen, gainera; jendeak gertatu zena
ikusi zuen», gehitu du ahizpak.
Gertaeren lekuan izan zen kaleko jantzitako ertzain batek gutuna idatzi zion Herrizaingo sailburuari, bertsio ofiziala gezurtatuz.
Horrek, baina, ez zituen gauzak
aldatu. Salaketa jarri zuten senideek, bildutako testigantzak froga gisa gehituta. Ordea, ez zuen
aurrera egin. Herrizaingo Sailak
zabaldu zuen ikerketaz ere ez dute
ezertxo ere jakin izan. «Ez dute
ezer egin», uste dute alabek.
Hala, sendiak instituzioen aldetik jasotako tratua txarra izan dela diote. Herritarren partetik, aldiz, «sekulako babesa» jaso izan
dute. «Herriko jendea izugarri ondo portatu zen, bai Hernanikoak
bai Iruñekoak, guretzat beste familia bat direnak. Beti egongo gara eskertuak. Oraindik ere eguna
iristen denean hurbiltzen zaigu
jendea zer moduz gauden galdetzera. Horrekin geratzen gara; hori da geratzen zaizuna».
zuten, dei anonimo bat jaso zutela esanez; haren arabera,
atentatuak aldarrikatuz Madrilgo toki jakin batean bideo
bat zegoen utzita.
pAcebes (20:15). Barne ministroak Madrilen egindako
atxiloketen berri eman zuen.
«Ikerketaren abiapuntua da»,
esan zuen. Hori bai, beste ikerketa ildorik ez zela baztertzen
agerraldia. «Agertu egin behar
izan dut bozeramaile batek gobernuari leporatu diolako iritzi
publikoari gezurretan ibiltzea»,
esan zuen. «Faltsua da hori,
eta PSOEk badaki».
pAcebes (00:46). Barne ministroak Poliziak Telemadridetik jasotako deiaren eta ondo-
Gezurraren buztan laburra
Informazioa manipulatzeko ahalegin erraldoia
egin zuen Espainiako Gobernuak M-11ko atentatuen
inguruan, baina, adituen ustez, saioa porrota izan zen.
Gotzon Hermosilla
ezurrak buztana labur du, euskal esaera
zaharraren arabera.
2004ko martxoaren
11ko atentatuen inguruko gezurrak, sarraskiaren
erantzukizuna ETAri leporatu
nahi izan zionak, ibilbide motza
izan zuen gertakarien osteko egunetan. Lehenengo orduetan, hedabide gehienak makurtu ziren
Espainiako Gobernuak emandako bertsio ofizialera, baina orduak igaro ahala, eta datu berriak
plazaratzen ziren ginoan, gezurraren buztana gero eta ageriago
gelditu zen.
Espainiako hedabide batzuk
bertsio ofizialari eusten saiatu ziren arren, martxoaren 13an izandako manifestazio jendetsuek eta
14ko hauteskundeetako emaitzek erakusten dute inor gutxik
irentsi zuela amua, lehenengo orduetako nahasmendua igarota.
Atentatuak gertatu eta berehala, egilea ETA izan ote zen zabal-
G
du zuten hedabide gehienek. Bertsio hori indartuta gelditu zen
eguerdian Angel Acebes Espainiako Gobernuaren Barne ministroak agerraldia egin zuenean:
sarraskiaren egilea ETA zela berresteaz gain, deskalifikazio larriak bota zituen bertsio hori zalantzan jartzen zutenen kontra.
Iluntzean, Acebesek bigarren
agerraldia egin eta minutu gutxira, Al Jazeera eta BBCk hasieran,
eta beste hedabide guztiek ondoren, zabaldu zuten Al-Qaedak Al
Quds egunkarira bidalitako komunikatuaren berri. Zalantza hedatzen hasia zen.
PPren akatsa
Baina Espainiako Gobernuak hasierako bertsioari eustea erabaki
zuen. PPren «sekulako hanka sartzea» izan zen hori, Euskal Herriko Unibertsitateko kazetaritza
irakasle Txema Ramirez de la Piscinaren aburuz, «pentsatu zuelako Interneten garaian ere informazioaren erabateko manipulazioa egingarria zela».
Ez zen hori Aznarren gobernuak informazioaren kudeaketan egindako oker larri bakarra.
Ramirezek zerrendatu zituen gai
horren inguruan aspaldi idatzitako ikerketa batean: errealitatea
«era gordinean» ezkutatzea, informazio iturri antagoniko fidagarriei sinesgarritasuna kentzen
saiatzea, Interneten eragina
ahaztea eta gizartearen erantzuna gutxiestea. «Informazioa manipulatzeko ahalegin erraldoia
egin zuen, baina porrot egin zuen
erabat», gaineratu du.
Angel Rekalde soziologia eta
kazetaritza ikasia da, eta kazetaritza kontuetan aditua da: doktore tesia Espainiako hedabideek
euskal gaiei ematen dieten tratamenduaz egin zuen, eta liburu
bat koordinatu zuen Txalaparta
argitaletxerako, 11-M. Tres días
que engañaron al mundo (Mundua engainatu zuten hiru egun),
atentatuen inguruan izandako
manipulazio saioaz. Bat dator
Ramirezekin Internet eta bestelako informazio iturrien garrantzia
Angel Acebes. S. BARRENECHEA / EFE
nabarmentzean: «Nik uste dut
nazioarteko hedabideek garrantzi handia izan zutela. Ordura
arte ez zegoen ohitura handirik
kanpoan zer esaten zen Interneten bidez begiratzeko. Orduan
apurtu zen ohitura hori, eta kanpoko hedabideek oso nabarmenki adierazten zuten ezinezkoa
zela egilea ETA izatea».
Konspirazioa
Hala ere, batzuk tematu dira errealitateari bizkarra ematen. Atentatuen inguruko ikerketa eta horren osteko auzibidea abian jarri
zituztenean, El Mundo egunkariak kanpaina bati ekin zion iker-
Martxoaren 11n zenbait egunkarik ateratako edizio berezien azalak.
ren Poliziak jasotako bideoaren
berri eman zuen. Bideoan, arabiarrez, Al-Qaedak Europan
duen eledun militar gisa aurkezten zuen bere burua Abu
Dujan al-Afgani izeneko batek,
eta bere gain hartu zuen atentatuen erantzukizuna. «Bushi
eta haren aliatuei eman diezun
babesari emaniko erantzuna
dira», esan zuen gizon hark,
«eta [eraso] gehiago egongo
dira».
pKontxi Sanchiz (12:35). Angel Berruetaren hilketa salatzeko Hernanin egindako elkarretaratzearen une batean, Ertzaintza pilotak botatzen hasi
zen, eta jende talde bat atari
batean babestu zen, Kontxi
Sanchiz tartean. Lurrera erori
zen Sanchiz, konorte gabe. In-
gurukoek laguntza eskatu zieten ertzainei. «Niri bost axola»,
esan zien batek. 14:00etan, ospitaleko medikuek Sanchizen
heriotzaren berri eman zuten.
pBerruetaren agurra (13:00).
Angel Berrueta ehortzi zuten
Iruñean. Ondoren egitekoa zen
manifestazioa galarazi egin
zuen Poliziak, eta istiluak izan
ziren.
pAcebes (14:30). Atxiloketei
buruzko informazio gehiago
eman zuen Acebesek. «Terrorismoa demokraziak dituen
mehatxuen artean handiena
da. Terrorismo guztiak berdinak dira», esan zuen.
pHauteskundeen emaitzak
(20:00). PSOEk irabazi zituen
hauteskunde orokorrak,
gehiengo sinplez.
ketaren ustezko puntu ilunak nabarmendu eta atentatuen egileei
buruz zalantzak sortu nahirik.
Alde batetik, El Mundo-k oihartzun handia eman zien Jose Emilio Suarez Trashorrasen adierazpenei. Atentatuaren egileei leherkaria saltzeagatik espetxean
dago Trashorras, eta El Mundo-ri
emandako zenbait elkarrizketatan esan zuen egileek kontaktuak
zituztela ETArekin, Espainiako
Poliziak dena kontrolpean zuela
eta abar. Duela gutxi, Interneteko
albistegi bati emandako elkarrizketan, Trashorrasek aitortu du
gezurretan ibili zela eta «giroa nahasteko asmoz» egin zuela.
Trashorrasen adierazpenez
gain, bestelakoak ere erabili zituen El Mundo-k bere tesia nola
edo hala elikatzeko: erabilitako
leherkariaren inguruko zalantzak, polizia txostenen ustezko
puntu ilunak eta abar. Estrategia
horretan Alderdi Popularreko
zenbait buruzagi izan zituen bidelagun: Jaime Ignacio del Burgok
ehunka galdera egin zituen Espainiako Parlamentuan 2004tik
2008ra aferaren inguruan, eta Rajoyk berak esan zuen, 2004ko
urrian, ez zuela sinesten atxilotuak benetako egileak zirela, Espainiako presidente izendatu zutenetik horri buruzko adierazpen
gehiago egin ez badu ere.
Helburu politikoak egon daitezke nahasmena sortzeko estrategia horretan. Edo, besterik
gabe, barregarri gelditu denaren
harrokeria: «Oraindik ere, kazetari batzuei izugarri kostatzen
zaie hanka sartu dutela aitortzea», dio Ramirezek. «Herritarren inteligentzia gutxietsi egin
zuten; pentsatu zuten herritarrek
koska egingo ziotela amuari, eta
huts egin zuten». Joan den astean, El Mundo-ko zuzendari ohi Pedro J. Ramirezek hauxe adierazi
zuen LaSexta telebista kateko
saio batean: «Gaur egun, sinesgaitza iruditzen zait ETAk parte
hartu izana, erabat baztertzen ez
dudan arren».
2004ko apirilaren 3a
pLeganes (21:03). Madrilgo
Leganes auzoko etxebizitza
batean leherketa itzela izan
zen. Telefono txartelen arrastoari jarraiki, gizon talde bat lokalizatu zuen Poliziak. Inguratuta zeuzkatela, etxeko zazpi
lagunek beren buruaz beste
egin zuten. Leherketan hil zen
GEO bat ere.
12 Iritzia
Bortizkeria
haren burmuinean sartzen den kapituluaz.
Plankton, beraz. Has gaitezen.
Gaur gauean, amets egin dut Plankton
nintzela eta Bob Rubalcaba Esponjaren garunean sartzen nintzela PSOEren sekretuaren bila: ezkerreko alderdia izatearen
itxura egin bidenabar, nola eman babesa
statu quo-ri. Hara! Espainiako ipar aldeko
koloniei dagokien tiraderan, burmuineko
muturreko eskuinean, Nafarroari buruzko
burutazioak aurkitu ditut: «Nafarroa ez da
PSNrena, UPNrena baizik; zernahi egiten
dugula ere, galtzekotan, gehienez ere bi jarleku galduko ditugu Madrilen, baina terrorismoaren aldekoekin paktatuz gero, jarleku anitz gal genitzake Espainia osoan. PSN
sakrifika daiteke».
Eta bat-batean itzarri naiz. Aingeru Epaltza etorri zait burura —zer eginen diogu,
bada: irudi erotikoak ikusten ditut bertze
batzuetan—, eta haren esaldi bat: «Zer pentsatu behar dugu, PSN gabe aldaketa zaila
dela, baina PSNrekin ezinezkoa?» Batek
daki: akaso, nahi gabe, PSOEk oztopo bat
kendu digu trabatik, eta aldaketa posible
izanen da azkenean.
Arriskua
Josteta
[email protected]
Inoizko erdarakadarik hoberena erabiliz,
«gaupasa egindako inperialismoa» egozten
zion idazleak nobelako pertsonaia bati —
barnean Google translatorrik ez daramatenendako oharra: un imperialismo trasnochado—. Bilboko Global Forum Spain-era ekarri zuten inperialismoa ez zen itzarri berria,
baina franko eguneratua bai: orain, urruneko bulegoetan hartzen diren erabakien bidez milaka herritarren bizimodua kaskartu
edo hondatu egiten da, dotore-dotore, odolik
isuri gabe. Badira, Lagarderen eta haren
kastakoek gomendatzen dituzten politika
neoliberalen ondorioz, lana eta etxea eta
itxaropena galdu eta beren buruaz bertze
egiten dutenak, baina nor bere patuaren
jabe da, eta ez da inoren errua —eta are gutiago Global Forum Spainekoena— norbaitek, ekintzaile espiritu falta duelarik, mundu honetatik koldarki ihes egiteko hautua
egiten badu.
Bilboko Forumean, lehen Raxoi eta orain
Rajoy gisa ezaguturiko artistak erran zuen
puri-purian dagoen neoliberalismoaren
kontrako borroka gaupasa egindako ideologia dela. Modatik inoiz pasatzen den errege-
ak mezu vintage aukeratu zuen —gero eta
hobeki gaude—, haren egoera fisikoa hobetze horren lekuko. Eta dena borobiltzeko,
Lagardek adierazi zuen guti dutenek gutiago izatea merezi dutela, anitz dutenek gehiago izan dezaten —tira, ez zuen preseski hitz
horiekin erran, baina uste dut mezuaren
funtsa ongi laburbildu dudala—. Herritarren etorkizuna iluntzeko proposamenak
egiten ziren bitartean, istilu batzuk izan
omen ziren karriketan, baina ez du balio josteta horiek aipatzea ere, egiazko bortizkeria
bertze nonbait baitzegoen.
Inside Rubalcaba’s head
Beharbada ez du balio nire buruaren prozesuen berri ematea, baina hasmentan, Richard Fleischerren Fantastic Voyage aipatzekotan egon naiz; berehala, ordea, erreferentzia zaharregia iduritu eta Honey, I
Shrunk the Kids lehenetsi dut; gero, gogoratu dut Doraemonen kapitulu batean Nobitaeta txikiagotu eta Shizukaren gorputzean
sartzen direla (baina lehenik azaltzen diote
haren ipurtzulotik aterako direla —mazela
gorrituak, irriño ergelak—); eta, hondarrekoz, Bob Esponjaz oroitu naiz, eta Plankton
hanburgesa perfektuaren sekretuaren bila
Aldaketa posible zelakoan, atzo bizarra bai,
baina bibotea egin gabe utzi nuen. Emazteak berehala deitu zuen nazio batzordea bilera batera, eta, nire lurralde batzordeak
deus erabaki baino lehen, ezpain gaineko
ile itsusi horiek kentzeko agindua helarazi
zidan: sudurpeko horrek guardia zibil itxura ematen dizu, eta hori ezin daiteke onartu
etxe honetan. Baina lasai, gehitu zuen,
agindua goxatu nahian, euskaldunak gara;
beraz, ongi doa dena. Bibotea egindakoan,
ordea, sekulako mina hartu nuen aurpegian ura eskuoihalarekin kentzean: odoletan nituen mazelak, kokotsa eta kopeta. Beharrik begiak onik zeuden: begiratu eta
hara, ikurrina zen esku artean nuen toalla.
Iruñeko epaile batek delitu zantzu ugari
ikusten du aurtengo txupinazoan ikurrina
erraldoi bat hedatu izanagatik. Bandera,
dio epaileak, kohetea jaurtitzen ikustera
bildutakoen gainera erori eta kalte larriak
eragin zitzakeen. Are gehiago, ikurrina han
paratu izanak, hau da, telebisten aitzinean
eta —batez ere— debeku guzien gainetik
paratu izanak, txupinazoa hogei minutuz
gibelatzea ekarri zuen, eta horrek are handiago bihurtu zuen oihal toxikoaren azpiko
jendetzaren lanjerra. Hori alkatearen erabakia izan zelakoan nengoen ni, baina egia
berdaderoa da uhin telepatikoen bidez ikurrinak agindu ziola kohetea ez botatzeko.
Epailearen zorroztasuna poztekoa da, zeren nafar zintzo batek dena jasaten ahal du
—dena: ustelkeria, guardia zibilaren
mamu-txostenak, ospitaleetako zabor-janaria—, dena, bere buruaren gainetik oihal
koloredun bat jartzea izan ezik. Pazientzia
handienak ere bere muga badu-eta.
Iritzia 13
Fikziozkoa balitz
M
Bihar jai
Mikel Elorza
Martxoak 8 zituen
atzo. Data horren
karietara izan dugu
azterketa baten
berri, Europan hiru
emakumetik batek
inoiz erasoren bat
jaso duela. Eta
azterketak gainera
Europako mapa
azpikoz gora jartzen
zigun. Hirutik bat.
Ondo dago mapak
azpikoz gora
jartzea; baina
batzuk beti azpian
geratzen dira.
altzur ikusi
ditut hainbat komunikabide, Roberto Jimenezek «PSOE ni naiz Nafarroan»
zioen esaldia behin eta berriro
errepikatzen, norbere atean sartutako gol txoroa balitz bezala,
mutikoa nabarmen uzteko. Berak esan zuen Nafarroan PSOE
bera zela baina denok dakigu zer
esan nahi zuen, horrekin benetan esan nahi zuena zen, zera,
bera bazela baina… Bueno, ez
naiz gauza horrekin benetan zer
adierazi nahi zuen hitzetara
orain ekartzeko, baina hori nire
arazoa da, ni ez naizela politikarion mailara iristen. Eta orain serio idatzita: zail baita politikarion
mailara iristea, hain da baxua,
hain da arrunta, hain da kaxkarra.
Ez diot Nafarroan azken asteetan gertatu denaren errotari
buelta gehiago emango, nahikoa
ehotu dugu gaia eta gainera agerikoegia da, ez du behar inoren
azterketarik. Ale bati egingo diot
koxka, dena den, hain zuzen ere
PSOEren komunikatuari. Zentsura-mozioa ez babesteko eman
zituen argudioez eta bestelakoez
gain, karranka eragin zidana Bilduren aipamena izan zen, PSOEk
oharrean adierazi zuenean Yolanda Barcinak presidente izaten
jarraituko duela Bilduren eserlekuen “babesarekin”. Badakit
uste dutela subnormalak garela,
edo batzuk behintzat hala direla,
eta besteez futitzen dira. Bost
axola zaie gezurra agerian esatea, astakeria botatzea, badakite
ez daukala inolako ondoriorik.
Horrek kezkatzen nau, hori barneratu dela eta normaltzat jotzen
dela: politikari edo agintariak
izugarria esan dezakeela, latza
bota, gezurra tartean, agerian
geldituta ere ez duelako ondoriorik.
Oroz marrazkilariak ostiralean esan bezala, agian dena fik-
PSNko idazkari nagusi Roberto Jimenez joan den ostegunean. VILLAR LOPEZ /EFE
ziozko dokumental bat zen. Hainbat jokabide ulertzeko esplikaziorik zuzenena litzateke, baina
bueno, Krimean egitekoak diren
erreferenduma dela-eta Twitterren irakurri ahal izan dudana
gure paraderoaren erakusgarri
da: Europako instituzioek onartzen dituzte arma bidez ezarritako mugak, eta ez erreferendum
bidez ezarritakoak.
Kidetza. Gogorra behar du
izan, aste honetan bederen, PSNkoa izatea. Gogorra edo. Hortik
gora ez. HBkoa izatea ez da gogorra, delitu da. Herri Batasunekoa
izatea talde terroristako kide izatea da, fiskalak adierazi duenez.
Espero dezagun auzitegiak ez
egitea bere fiskalaren eskaera,
baina etxe hartako jarrerak eta
ondorioz erabakiak indarkeriarik gabeko aro berrira nola egokitu diren ikusita, dardaraka jartzeko modukoa da. Auzipetuen
eserlekuan ipurdia hainbat hilabetez jarri dutenak, batez ere.
Munduan zehar demokrazia
lekzioak ematen dituzten bitartean, indarkeria baliatzen duten
oposizioak zilegiztatuz besteak
beste, Espainian hogei urtez
ehundu duten errepresio eta zigor sare gogorrean segitzen dute.
Ñabardura larrigarri batekin,
gainera, aro berri honetan: agendatik atera dutela gaia. Madrilen
hogeitaka lagunen aurkako epaiketa egin da, haien jarduera politikoa terrorista izan dela esanez
eta zigor oso gogorrak eskatuz
(jaitsi ditu fiskalak, bai, baina
arrazoi formalak medio, ez jarduera ez hain larria iruditzen
zaiolako) eta Espainiako hedabideetan zazpigarren mailako albiste gisa pasatu da. Zigortzen
badituzte, orduan bai, orduan lerroburu aurkeztuko dute, terroristak zigortu dituztela esanez,
eta kito.
Bilboren irudia. Terrorismoa, alde batera behintzat, zein
erraz hedatzen den kontuan hartuta, dabiltzala erne Bilbon astelehenean atxilotu zituztenak, eta
bideo-kamera eta bestelako identifikazioen bitartez auzipetu ditzaketenak. Hedabide ofizialetan
—EITBz ari naiz batez ere, Vocen-
toz— istiluei eman zaien oihartzuna eta garrantzia ikusita, oso
litekeena da fiskal eta epaileek
abiada hartzea. Agintariek ere
oso gogor salatu dituzte erakusleiho hausteak, kontainer erreketak eta beste: indarkeria ez da bidea, Guggenheimen bildu zirenekin ados ez egonda ere —eta
eurak ez daude ados eta azpimarratzen dute—, istiluak vandalismo hutsa izan ziren…
Jakin nahiko nuke istiluek eragindako kalteen koponketarena,
hainbeste aipatu zaiguna, Guggenheimgo bileraren antolaketa
baino diru gehiago izan ote den.
Ezetz egingo nuke nik trabesa.
Baina ez da hori kontua, jakina.
Kontua da bata delitua dela, eta
gainera ezer konpontzen ez duena; eta bestea ez.
Eta zer esango dizuet Bilboren
irudiari buruz, hain kaltetuta
gertatu omen den horri buruz.
Ezetz esango diot horri ere. Bilboren irudia kaltetu dezakeen istilurik ez dago; are, alkate batek
ere, munduko alkate onena izanda ere, nekez zikindu dezake Bilboren irudia. Eta saiatu dira.
Hurrengo
egunetan
Irune Lasa
35/02 auzia
Epaiketaren amaiera
Kultura
Yoko Ono,Bilbon
Erlijioa
Frantziskoren lehen urtea
Ingurumena
Garoñaren kontra
Urriaren 17an hasi zen herriko tabernen auziko epaiketa, 11 urte luzatutako sumario baten ostean.
Asteazkenean izango da epaiketako azken eguna.
Ostiralean zabalduko da Guggenheimen Yoko Ono. Half-A-WindShow. Atzera begirakoa erakusketa. Aurretik, asteazkenean, hiru
performance antzeztuko ditu.
Ostegunean beteko da urte bat
Eliza katolikoko kardinalek Jorge
Bergoglio argentinarra aita santu
izendatu zutela. Orduan hartu
zuen Frantzisko izena.
Garoñako zentral nuklearra berriz
zabaltzeko edozein saio salatzeko, larunbatean manifestazioa
izango da Gasteizen, Araba Garoñarik Gabe plataformak deituta.
14 Denbora-pasa
BagaBiga
Hitz gezidunak
t
GURA
EZIN
GOZATUZKOA
ZINKAK
IGORRIAK
t
KANPO,
LANDA
BIZKAIERAZ, t
GEHIEGI
t
ERRUMANIAKO
HIRIA
KEALDIAK
t
ITSAS
UGAZTUNA
t
t
t
GAZTELAKO
HIRIA
EZABATZEA
NOKA,
GENITZAKE
t
AZERBAIJANGO
HIRIBURUA
ZEGOEN
t
t
BALDINTZETAN
JARIATZEN t
DEN ZERNAHI
t
XABOI
MOTA
t
POESIARI
DAGOKIONA
t
t
LAPURDIKO
HERRIA
t
ZORRAK
ORDAINDU
AHOTSAREN
MAILA
t
t
t
t
NORBAIT
INGURUAN
BIRAKA
ZINTZOKI
ALKALOIDE
POZOITSUA
t
t
LIZUNAK
HARTU
t
t
t
t
ILUNBEA
t
PL.,ARTERIA
NAGUSIA
ARAZO
EZTABAIDATUAK
,
t
t
GIZON
IZENA
t
ARRAZA
t
GAINAZALA
t
ERROTA,
BOLUA
t
GAITZ
MOTA
LASAITUAK
GELA
HANDIA
LO EGITEKO
PRESTATU
t
t
ERABAT
ITXITA
t
BARRETSUA
t
t
BOKALA
ONTZI
MOTA
t
LEHENGUSUAK
SOILIK
t
KANPO,
LANDA
t
AMETAL
MOTA
t
t
EUROPAKO
IBAIA
KUKUSO
POZIK
GARAI BATEKO
ALTERNATIBA
t
t
URREZKO
PLATERTXOAK
t
AIAKO
BIZTANLE
t
t
ZELAI
t
OTOITZ
EGINA
t
ZAPATEN
AZTALAK
t
PL.,PISU
UNITATEA
t
t
t
HARRAPA
EZAN!
t
OHITURA,
USADIOA
t
AZPIKO
GIZON
IZENA
t
t
t
AUZOTEGI
ZAROKO
BIZTANLE
t
t
t
t
t
Hitz gurutzatuak
Erantzunak
1
2
3
5
4
7
6
8
10
G
E
N
I
T
Z
A
K
E
N
S
T A
O R
N A
U
A N
A
A S
L A
A I
I T
Z
U
I O A
L I K
13
12
14
18
17
21
A
T Z
A
I M
N O
G R
U A
R
U S
K O
A I
L
E K
Z I
20
R
19
P
O
T
O
A
16
G
J
E Z A
A L E R
N
N I
E A
A
M O A K
I R R I
A T E N
A T
E K O A
A
A D
T S
I
A U Z O
R A R A
15
B
B A K
A
I
K O T
U N A
E T
T S U
A K
N I K
K
U
A T S
N O I
K A
K
K
11
M
A
Z
O
P
A
9
P E
D
B E
N
Z A
L
E
E
23
G
22
N
L
Z A K A I
I H E R A
N I A
S
K
L A I
A N D U
T O I Z T
U
A I A
A R K A K
K O
K O
D M
I
L A U N A
E N G O K
R O A R
7. Zurginen eta beste askoren
tresna. 8. Pisua edo zama
kendu. 9. Azterketa. 10.
Zilarraren distira duen metal
gotorra eta biguina. 11. Ipar
Euskal Herrian eta, murgiladia.
13. Gisako, eratsu. 15. Biloak. 17.
Siriako hizkuntza, arameieraren
ondokoa. 20. Parean jarri,
alderatu. 21. Edariak eta
isurkariak hartu. 22. Irudikatze
abstraktuak eta orokorrak. 23.
Ipar Euskal Herrian eta,
ohiturak, ekanduak.
SAGUAREKIN
EGIN OHI
DUGU
P
O
E
T
I
K
O
A
Ezker-eskuin
t
POTASIOAREN
IKURRA
BARNE
ASALDURAK
1. Bi konkor ditu animalia setati
honek. 2. Ipar Euskal herrian,
plater. 3. Atzamarka,
atzaparkada, zarramiko. 4.
Orbanik edo inolako
zikintasunik gabe. 5. Oihal edo
soineko maiztutik zintzilikatzen
den zarpa. 6. Despedidak. 12.
Usoen ehizalekua. 14. Idaztia.
16. Kuluxka da laburra denean.
18. Saudi Arabiako hiriburuko.
19. Zango. 21. Erran, hitzen
bidez, ahoz nahiz izkribuz,
gogoan dena adierazi.
t
INTERJEKZIOA
ITSAS
HEGAZTIA
KONTSONANTEA
Goitik behera
URANIOAREN
IKURRA
t
ZIRKONIOAREN
IKURRA
t
t
ZILBOR
NOIZBAIT
t
ERREKA
t
t
UKATZEKO
TOKA,
NENGOKE
IDI,HITZ
ELKARTZEETAN
t
GARRA
ZEIN
t
t
t
ILE MULTZO
t
TREBEA,
ABILA
t
PINU
MOTA
t
KOLPEAREN
ONOMATOPEIA
t
500 ETA 1000
HANKAKO
GILTZA
t
KONTSONANTEA
t
MUGALDEKO
MARRA
t
t
t
KOKOTEKO
KOLPEAK
t
t
DIOSAL
HITZA
BIZKAIKO HERRI
BATEKO
POZOIA
t
Egitura
berria 2014ko martxoaren 9a [email protected]
Pribatizazioa
buruan du
Kutxabankek kontrol
publiko osoa izateari
utzi eta bankuan
inbertitzaile pribatuak
sartzea proposatuko
du Mario Fernandezek.
Ivan Santamaria
asteizko aurrezki kutxak 165 urte beteko lituzke 2015. urtean. Araba, Bizkai eta Gipuzkoako kutxa publikoen sistema osatzen duten jatorriko sei erakundeetatik zaharrena
da. Ez du urtemuga beteko, ordea. Aurtengo
abenduaren 28rako BBK-k, Kutxak eta Vitalek aurrezki kutxa izateari utziko diote, legeak aginduta. Banku
fundazio bihurtuko dira. Ez da, gainera, forma juridikoaren moldaketa hutsa izango. Aldaketa sakonago baten
atarian leudeke kutxak, bereziki Mario Fernandez Kutxabankeko presidenteak aurreratu duen bide orria
gauzatzen bada. Kutxek, fundazio bihurtuta, bankuaren kontrol osoa galtzea eragingo luke, lehen unean, ondoren gehiengoa ere galtzeko. Beste era batera esanda,
Kutxabank pribatizatzeko bidean dago. Borroka politiko bihurtzeko osagai guztiak dituen prozesua.
G
ALFREDO ALDAI / EFE
Egitura • 2014ko martxoaren 9a
16 Kutxabanken etorkizuna
Porrot baten historia da hau.
Ziur asko, aurrezki kutxen eredu historikoaren heriotza idatzita geratu zen 2012. urteko maiatzaren 9an. Egun horretan, Bankiaren
kontrola hartu zuen Espainiako Gobernuak. Caja Madrid,
Bancaja eta beste kutxa txikiago batzuen
arteko batuketatik
sortutako bankuaren hondoratzeak behartu zuen gero gobernua erreskate bat
eskatzera. Europako Batasunak 100.000
milioi euro arteko mailegua onartu zuen finantza sektorea onbideratzeko. Horietatik
42.000 milioi euro gastatu ziren. Baina dirua ez zen doan etorri: trukean, finantza
sistemaren erreforma sakonago bat exijitu
zuen troikak. Tartean, kutxen birmoldatzeari azken buelta ematea.
Azken erreformak ia ezinezko bihurtzen
du aurrezki kutxen eredua. Estuegiak dira
ezarritako mugak. Esan liteke, hortaz, galtzaile atera direla forma juridiko hori erabilita sendotasunari eusteko gai izan diren
erakundeak. Kutxabank osatzen duten
hiru kutxak eta Kataluniako La Caixa, bereziki. Troikak mesfidantzaz hartzen duen
sistema batetik —kontrol publiko osoa—
datozen erakundeak dira. «Finantza negozioa banku batera bideratzeak ibilbide luzeagoa izan dezake, bankuaren forma eta
elkarte anonimo baten akzioak inbertitzaileentzat ezagunagoak direlako», laburbildu du PwC aholkularitzak, kutxen birmoldatzeari buruz egindako azterketa batean. Horixe izan baita, kutxak merkatura
eta inbertitzaile pribatuetara hurbiltzea,
troikaren lehentasunetako bat.
Egia esan, prozesua arinago hasi zen
BBK, Kutxa eta Vitalentzat. 2011. urtean
historiako aldaketarik handiena egin zuten: aurrezki kutxa gisa finantza negozioa
alde batera utzi, bildu, eta banku baten bidez kudeatzeko akordioa lortu zuten. Erdibideko urratsa izan zen. Kutxabank elkarte anonimo gisa hasi zen funtzionatzen,
baina jabetza osoa, akzio guztiak, aurrezki
kutxen eskuetan geratu ziren. Kontrol pu-
blikoa eta kudeaketa pribatua bateratzen
zituen alternatiba horrek. Haatik, moldaketa historiko hori onartu eta bi urtera kolokan geratu da.
Urtebete luze iraun zuen aurrezki kutxen eta banku fundazioen lege berriaren
Akzioen gehiengoa izaten jarraitzeko,
berriz, finantza planetik aparte erreserba
funts bat sortzera eta hornitzera behartzen ditu legeak. Ñabardura batzuekin, jakinak ziren baldintza horiek, baina orain
lurrikara sortu duena Mario Fernandezen
ondorioa da: ezinezkoa da horiek betetzea. Ez, haren ustez,
gizarte ekintzaren
geroa arriskuan jarri
gabe. Belarri guztiak
erne jarri dituen aitorpena.
Muga berri horiek bete behar ez izateko,
legeak emandako bidezidor bat hartuko lukete aurrezki kutxek. Bankuan duten jabetza murrizteko prozesu batean engaiatzen
badira, bost urtean aurrera eramateko au-
kera eskaintzen die araudiak. Dokumentu
sekretu batean, desinbertsio horren bide
orria aurkeztu behar diote fundazioek Espainiako Bankuari. Egutegi estua ezarrita
dago, gainera. Banku fundazio bihurtu bezain pronto, hiru hilabete baino ez dituzte
fundazioek dokumentu hori aurkezteko.
Alegia, etorkizunerako estrategia guztia
agiri horretan finkatu beharko lukete
BBK, Kutxa eta Vitaletik sortutako fundazio berriek. Atzera bueltarik ez duen prozesua hasiko litzateke, horrela. Horren
amaieran irudikatzen duen etorkizuna aurreratu du Fernandezek: Kutxabanken
%30 fundazioen eskuetan, eta %70 beste
inbertitzaile batzuen eskuetan. Ehuneko
horri eusteak bankuaren norabidea kontrolatzeko botere nahikoa bermatuko lukeela ziurtatu du.
terako, EAEko funtzionarioen Itzarri funtsa. Esparru publikoa alde
batera utzita, enpresa eta interes
pribatuei ateak irekitzea legoke,
ahaztu gabe langileei jabetzaren
parte bat eskaintzeko aukera.
Behin bide hori hasita, argitu beharreko beste puntua da Kutxabankek
zenbat balio duen. Fernandezek prozesuari eman nahi dion azkartasunak horrekin
zerikusia luke: epemugak hurbildu ahala,
parte hartzeak behar baino merkeago saldu behar izateko arriskua dago. Merkatuetan erabiltzen den neurgailuetako bat PER
ratioa da. Enpresa batek urtebetean dituen mozkinen 10-12 aldiz kalkulatzen da
oinarri gisa merkatu balio egokia. Kalkulu
horrek arazo ugari ditu orain egiteko.
2015. urterako 800 milioi garbi irabaztea
aurreikusi zuen bankuak, baina finantza
krisiak merkatua erabat baldintzatu du.
Iaz, 108 milioi irabazi zituen Kutxabankek.
Krisitik aparte, aktibo kutsatuak eta balizko galerak estaltzeko Espainiako Bankuak
ezarri dituen hornidurak oso handiak izan
dira. Joan den urtean, esaterako, 470 milioi
jarri zituen Kutxabankek. Egoera egonkortu ahala hornidurak jaitsi eta bankua
350-400 milioi inguruko etekinak ematera
bueltatzen bada, 3.500-4.800 milioi arteko
balioa izan dezake, PER ratioari jarraituz.
Salmentak garrantzi erabakigarria du
Fernandezek diseinatu duen planean, banku fundazioen egitekoa ere aldatuko litzatekeelako. Hala, Kutxabanken dituzten akzioen salmentatik lortzen dituzten etekinak gizarte ekintzaren sostengu nagusia
bihurtzea litzateke helburua. Kutxabanken jabetza murriztuta dibidendu gutxiago jasoko dutenez, bestelako diru sarrerekin ordezkatu beharko dute, halabeharrez.
Akzioen kapital hori inbertituta lortuko
lukete finantzaketaren zatirik handiena.
Hala, banku fundazioek diru kopuru bat
non eta nola gastatu erabakitzeaz gain, inbertsioak non eta nola egiten diren ere erabakiko lukete: enpresen akzioak, zor publikoa edo bestelako finantza tresnak. Aldaketa oso sakona litzateke: jarduera sozialak finantzatzeko erakunde izateari utzi
eta munta handiko inbertitzaile bihurtuko
lirateke kutxa ohiak.
Testuingurua
tramitazioak. Eztabaida korapilatsua izan
zen. Batetik, sektoreko erakundeak eta Espainiako Gobernua nahiz Espainiako Bankua. Bestetik, Bruselaren eta Europako
Banku Zentralaren betebehar eta baldintza zerrenda. Oreka ezinezko
bat bilatu zen. Azaroan, legeari buruzko akordioa iragarri
zuten EAJk eta PPk. Hitzartutako edukiari esker, BBK, Kutxa eta Vitalen gizarte ekintza
«salbu» zegoela iragarri zuen
Pedro Azpiazu diputatu jeltzaleak. Azkar zabaldu zen, asko
jota, BBK-k zuen jabetza
%50era baino ez zela mugatu
behar, dituen akzioen %7 salduta. Ez zegoen kontrola arriskuan. Bi hilabete geroago, ordea, iragarpen horiek guztiak
ezerezean geratu dira.
Zer gertatu da? Deabrua, ohi
bezala, xehetasunetan dago.
Finantza negozioa zeharka
egiteko baldintzak gogortu
zaizkie banku fundazioei. Zenbat eta bankuaren kontrol
handiagoa izan, orduan eta betebehar handiagoak jarri zaizkie. Jabetzaren %30 baino
gehiago kontrolatzeko finantza plana aurkeztu beharko
dute. Funtsean, bankuaren balizko galerak estaltzeko dirua
nondik aterako litzatekeen argitzea exijituko du Espainiako
Bankuak.
Inbertitzaile bila
Prozesuari buruzko zalantzak
berehala azaleratu dira. Nori
salduko zaizkio akzioak? Zenbat balio du Kutxabankek? Fernandezek nahiago izan du bideari buruz
isilik geratu. Kutxen arteko pisu proportzioari eustea gustatuko litzaioke. Hortik
aparte, gauza gutxi atera zaizkio, bi ideia
nagusirekin: taldearen errotzeari eutsiko
zaiola eta gizarte ekintza babestuko dela.
«Badakit nola egin, eta oso erraz, gainera»,
esaldi enigmatikoa baino ez du utzi jendaurrean. Buruan gordea du gainerakoa.
Laburrera begira, burtsan kotizatzen
hastea da oraingoz baztertu den aukera bakarra, aurrera begira erabat itxi gabe. Finantza sektoreko iturrien arabera, aukeretako bat Caixak hartu zuena izan liteke: jabetza sakabanatu, eta, akaso, akzio mota
batzuen boz eskubideak mugatu. Hori bai,
Caixabanken %64 kontrolatzen du oraindik kutxak, eta erreformari nola erantzungo dion ez du oraindik jakinarazi.
Beste aukera bat bazkide zehatzak aukeratzea da. Horien artean sektore publikoko
administrazioak leudeke, udalak edo aldundiak, esaterako. Haatik, bide horrek
baditu zailtasun batzuk. Batetik, zalantzazkoa da halako inbertsioak egiteko baliabideak dituzten, diru sarrerak nabarmen murriztuak baitituzte azkenaldian.
Bestetik, Europak estatu laguntzei ezarritako mugak daude. Eusko Jaurlaritza akziodun bihurtzeko aukera baztertu du asteon Iñigo Urkullu lehendakariak.
Erdibideko aukera bat da BGAE Borondatezko Gizarte Aurreikuspenerako Erakunde ezberdinak bazkide bihurtzea. Esa-
2014ko martxoaren 9a •Egitura
Kutxabanken etorkizuna17
Jokalekuaren pieza asko falta
dira. Datorren hilabetean administrazio kontseilura proposamen zehatzago bat eramateko
konpromisoa hartu du Kutxabankeko buruzagi nagusiak. Azken hitza,
hala ere, bankuko akziodunek
izango dute. Alegia, aurrezki
kutxek, eta kutxen kontrola, azken finean, alderdi politikoen
eskuetan dago. Prozesua bururaino eramateko akordio politiko bat lortzea ezinbestekoa izango da, azken finean.
Aurrezki kutxen sistemari egin dizkioten erreformek administrazio publikoen
ordezkaritza eta kontrola mugatzea bilatu
badute ere, bezeroei dagozkien hautagaitzak ere alderdiek bultzatutako platafor-
ma izan dira. Hots, ordezkari politikoak.
Paradoxa hor dago: alderdiek eurek erabaki beharko dute orain arte Kutxabanken
izan duten kontrol osoari uko egitea eta aurrezki kutxa historikoak desegitea.
askoz ere zailagoa da. EH Bilduk babesa
emateko jarri zuen marra gorrietako bat,
hain zuzen ere, pribatizazioa eragoztea
zen. Kutxen arteko jatorriko akordioak jabetzaren %49 arte bestelako inbertitzaileei
Akordio politikoak
Orain dela hiru urte, Hego Euskal Herriko lau sektore politiko handienak ados jartzeko gai izan zen Mario Fernandez. Kutxabank sortzeko akordioa babestu zuten denek. Bi urte geroago, aldiz, gauzak asko
aldatu dira. Halako adostasun bat lortzea
saltzeko aukera zabalik uztea aurreikusten zuen, baina aukera hori integrazio kontratutik desagertu zen ezker abertzalearen
sinadura lortzeko. Kontuan hartu behar
da, halaber, harrezkero bankuaren eta koalizio abertzalearen arteko harremanak
tenkatu direla. Kutxako lehendakaria aukeratzeko prozesuan gertatu zen polemikarekin, edo Kutxabankek etxegabetzeen
auziari buruz duen jokabidearekin oso kritikoa izan da EH Bildu.
Gainerako alderdietan, oraingoz, zuhurtzia nagusitu da. Fernandezen proiektua entzuteko
prest daude denak, eta ez dute
kontrako jarrera irmorik iragarri, oraingoz. EAJ, PP eta PSEEEren babesarekin nahikoa da
BBKn eta Vitalen proiektuaren
aldeko gehiengo sendoa bermatzeko. Kutxan ez, ordea. Kutxan bestelako babesak
bilatu beharko lituzkete. Berriro ere, Gipuzkoako erakundea erabakigarria izango
da aurrezki kutxak desagertu ondoren geratuko den egoera definitzeko.
Kutxabank
Sorrera
2012
Presidentea
Mario Fernandez
Egoitza
Bilbo
Berankortasuna
Estaldura tasa
Oinarrizko kapitala
%11,16
%57,71
4.400 (%12,02)
milioi euro
Akziodunak
Langileak
6.626
Bulegoak
1.066
Kutxa automatikoak
2.007
Balantzea
Aktiboak
60.761
Kreditua
45.927
Gordailuak
44.135
Negozio bolumena
111.000
Funts propioak
4.676
Emaitzak
57
32
BB
K
Bezeroak
Handizkako
bezeroak
4
321
Hornidurak
430
Irabazi garbiak
108
96
k
716
Komisioak
ro
a
Interes marjina
ze
Milioi euro
Datozen hilabeteotan partida luzea jokatuko da, aurrezki kutxen ondarearen geroa argitu
beharko duena. Urtebete barru,
asko jota, aldaketa horien norabideak erabakita egon beharko du. Fernandezek iradoki duen bide orriari buruzko eztabaida
hasi baino ez da egin. Akaso, erreakziorik
aipagarriena Iñigo Urkullu lehendakariarena izan da. Kutxabankeko presidentearengan «konfiantza
osoa» duela ziurtatu du Urkulluk, hitzaldi batean egin zioten
galderari erantzunez. «Bankuaren errotzea eta gizarte ekintza
defendatzen du Fernandezek,
eta seguru nago hala izango
dela». Urkulluren hitzek alde adierazgarria dute pribatizazioa zalantzan jarrita
Jose Luis Bilbao Bizkaiko ahaldunak aurretik esandakoekin.
Europako erakundeek behartutako
moldaketa bat dela da pribatizazioa defendatzeko erabili den argudio nagusia. Kapital pribatuaren sarrerarekin kritikoak diren eragileek oinarri hori zalantzan jarri
11
Kutxa
Milioi euro
JON HERNAEZ / ARGAZKI PRESS
Vital Kutxa
Txikizkako b
e
ITURRIA: KUTXABANK
dute, ordea. Ekai Center politika publikoei
buruzko ikerketa zentroko lehendakari
exekutiboak, Adrian Zelaiak, abiapuntu
hori gezurtatu du. «Ez da egia Europak horretara behartu dituenik. Europan kontrol
publikoa duten dozenaka finantza erakunde eredu daude», adierazi du. Antzeko iritzia du Anton Borja ekonomialari eta BBK
aurrezki kutxako batzarkideak. «Erreska-
sarrera errazteko. Sortzen ari da testuinguru bat beste biderik ez dagoela esateko».
Kutxetan dagoen informaziorik eza salatu
du Borjak, horren haritik. «Kutxak dira
bankuaren jabeak, baina obskurantismo
itzela dago; ez digute ezer esaten».
Kutxabanken parte handi bat pribatizatzeko apustuak erakundeko egungo zuzendaritzaren «borondate politikoari» eran-
Hasi da eztabaida
tearen truke Espainiak eta Europak sinatu
zuten akordioak, MoU delakoak, ez du horretara behartzen».
Lege moldaketak aldez aurretik diseinatuta zegoen estrategia bat justifikatzeko
erabiltzen ari direla uste du Zelaiak, halaber. «2011. urtean argudiatzen zena banku
handi bat sortzeko beharra defendatzeko,
orain erabiltzen ari da kapital pribatuari
tzuten dio, Ekai Centerreko lehendakariaren aburuz. Hori dela eta, benetako eztabaida parametro politikoetan kokatu behar dela uste du, hainbat araudik ezarritako baldintza teknikoetan baino gehiago.
Edonola ere, kontrol publiko osoari eusteko «ehun modu ezberdin» egon litezke,
inbertsore pribatuetara jo gabe. Bide bat
jabetza erakunde publikoetara —aldun-
dietara eta udaletara— itzultzea litzateke.
«Legeak ez du inola ere erakunde publikoek finantza erakundeetan parte hartzea
debekatzen. Benetan nahi izanez gero, ez
dago arazo teknikorik jabetza publikoari
eusteko. Partaidetza berregin liteke, eta
nahi baldin bada, gaur egun herrialdeek
duten proportzioak bere horretan utzita».
Beste aukera posible bat ere iradoki du Zelaiak: forma juridikoa aldatu eta
kreditu kooperatiba bihurtzea.
Mario Fernandezek aurreratu duen diseinuan «asmo onak»
ikusten ditu Borjak, baina,
behin inbertitzaile pribatuei bidea irekita, gizarte ekintza indartsu bati eusteko zailtasunak
aurreikusten ditu.
Oraingoz, balizko pribatizazioa jendaurrean salatu duen indar politiko bakarra
EH Bildu izan da. Aldaketa horrek Kutxabank sortzeko sinatu ziren akordioak urratuko lituzkeela ohartarazi du koalizio abertzaleak. Kontratu eta akordio horietan ere
lege aldaketei aurre egiteko tresnak aurreikusi zirela gogoratu du.
18 Hitz bitan
Bakarrizketan
Renzi ez da
Neron
Jaurlaritza eta lan harremanak
Jon Fernandez
1 Zein zen Neron? Erromako enperadorea izan zen Kristo ondoko 54. urtetik 68.era bitartean. Bi milurteko
pasatu badira ere, erromatarrek
oraindik gogoan dute Neron, hiria sutan zegoen bitartean lirarekin musika
doinu berriak sortzen aritu zelako, arduragabe. Egunotan, hain zuzen, honako hau bota du Mateo Renzi Italiako lehen ministro berriak: «Ni ez naiz
Neron berri bat izango».
2 Zergatik esan du Renzik bera ez
dela Neron? Italiako hiriburuaren finantzak kiebraren atarian daudelako.
Erroma hondoratzear dagoelako ekonomikoki. Renzik zirt edo zart egin behar izan du boterera iristearekin batera, eta dekretuz onartu du Erromaren
erreskatea. Estatuak 570 milioi euro
utziko dizkio betiereko hiriari.
3 Erromak nahikoa du erreskatearekin? Ez. Guztira, ia 14.000 milioi euroko zorra du. Aldi baterako arnasa
baino ez da erreskatea. Udalak bere
25.000 funtzionarioei soldatak ordaintzeko, ur eta argi zerbitzu publikoari eusteko eta garraio eta zabor
bilketari eusteko balioko dio Ignazio
Marino alkate demokristauari, baina
aldi batez baino ez. Izan ere, iazko
ekainean udalera iritsi zenean, 816
miloi euroko aurrekontu defizitarekin
topo egin zuen Marinok.
4 Zergatik dago Erroma kiebratik
gertu? Funtsean, krisia baino lehen,
Italiako eta Europako beste hiri askok
bezala, Erromak ere finantza deribatuak erosi zituelako inbertsio gisa. Jakina, 2008an krisia lehertu zenean, ia
balio barik geratu ziren inbertsio guztiak. 2008an bakarrik, 150 milioi euro
galdu zituen hiriak finantza produktu
horiengatik.
5 Detroiten bideari jarraituko dio
Erromak? Iazko uztailean, Detroitek
AEBetako historiako udal kiebrarik
handiena deklaratu zuen, ia 20.000
milioi euroko zorrarekin. Oraingoz,
adabaki bat jarri eta aurrera egitea
erabaki du Renzik. Florentziako alkate
zena boz barik iritsi da gobernura, eta,
orain, de facto Erromako alkate
bihurtu da erreskatea pagatuta.
CLAUDIO PERI
Titulutik haratago
Xabier Martin
Z
enbait praktikatarako bai
baina enplegua sortzeko ez
duelako balio izan» ez du
gustuko Eusko Jaurlaritzako lehendakari Iñigo
Urkulluk Espainiako lan erreforma. Horrela esanda, inork pentsa dezake Lakuak nahiago zuela Madrilek lan harremanetara bidalitako tsunamiaren aurreko egoera, baina ez da horrela. Arantza
Tapia Garapen Ekonomikoko sailburuari
galde diezaiotela, bestela. Adegik bere hirugarren bidea edo enpresa kultura berria aurkeztu zuenean, sailburuak babesa eman zion eredu horri, patronalak Donostian egindako ekitaldian egonda.
Gero iritsi ziren ezezkoak, Juan Maria
Aburto Lan sailburuaren ahotan gehienak: Jaurlaritzak ez duela babesten enpresak eta langileak bakarka zuzenean
negoziatzea, sindikatuak bazter utzita;
itun kolektiboen alde dagoela eta abar.
Baina Tapiak legebiltzarrean EH Bilduri
erantzuten ostegunean botatako hitzak
entzun baino ez dago, Urkulluren gobernuak Adegik proposatzen duen filosofiarekin bat egiten duela ohartzeko. «Gardentasuna, komunikazioa eta parte hartzea» aipatu zituen Tapiak sindikatuek
eta patronalak adostu beharko luketen
eredua azaltzeko; Lakuaren eredua azaltzeko, alegia. Hiru hitz horiek erabili zituen Adegik bere lan eredu berria plazaratu zuenean. Sindikatuen hitzetan, «Urkulluren gobernuak, beraz, Espainiako
patronal erreakzionarioenaren» filosofiarekin bat egiten du; hitzez hitz letra txikia
ere irensten duen jakitea falta da.
Urkulluk berak aztarna eman du aste
honetan. Bakarrik sindikatuei eskatu die
«ardura», lan harremanetan dagoen
inoizko blokeo handiena gainditzeko, «batzuei besteei baino gehiago», ELAri erreparatuz. Jaurlaritzak kudeatzen dituen
Araba, Bizkai eta Gipuzkoan laugarren
alderdia denak Madrildik ekarritako lan
erreforma nahitaez aplikatu nahi duen
patronalari, txintik ere ez. Gehiago esan
du Urkulluk enpresarien aurrean, Forum
Deuston: malgusegurtasunaren aldekoa
dela, esaterako, Adegik aspaldian Europako iparraldetik ekarritako panazea, eta
enpresek «lanabesak» behar dituztela
gaur egun «benetako egoerara moldatzeko». Baietz, itun kolektiboen aldekoa
dela, baina malgusegurtasun horretatik
lehen zatia ikusten duela orain behar-beharrezkoa, malgua alegia, malgutasuna,
enpresarien alde betiere.
Itun urratzearen «lanabesa»
Inori zalantzarik geratuz gero, Tapiak Legebiltzarrean emandako azalpenei berriro erreparatzea baino ez dago. «Lanabesak lortzeko» bidean aurrera egin behar
dela uste du sailburuak, itunak aplikatzea «malguagoa izan dadin», enpresa bakoitzaren «benetako beharrei egokitzeko». Beraz, ehunka milaka langile euskal
herritarren lan eskubideak galtzea ekarri
Tapia, Erkorka eta Urkullu. A.R.H / EFE
duen egoera gainditzeko, Tapiaren formula da enpresari nahi beste malgutasun
ematea, itun batek traba egiten badio aurrean eraman dezan. Eta hori lan harremanen «eredu propioa, aurreratua eta
modernoa» da Tapiarentzat.
Jakin beharko luke sailburuak —eta
badaki— enpresariak baduela nahi beste
malgutasun ematen dion «lanabesa»: ituna urratzeko aukera, adostutakoa betetzen uzteko aukera. PPren lan erreformek
ondo baino hobeto jaso dute, gutxieneko
aitzakia batzuekin atonduz, eta dagoeneko ondorio garbiak izaten ari da, sindikatuei «ardura» eskatzen zaien bitartean.
Lan Harremanetarako Kontseiluaren azken datuen arabera, 2012tik bikoiztu egin
da inaplikaziora jotzen duten enpresen
kopurua. Iaz, 58k egin zuten hautu hori, 69
kasutan, eta haiek 3.059 langileri eragin
zieten. Batik bat, soldatari lotutako akordioak urratu zituzten enpresek.
Finean, Urkulluk ez duela maite erreforma «hori», dagoena, alegia, baina behar dela erreforma bat, eredu berri bat
martxan jarriko lukeen erreforma «propioa». Jaurlaritzaren ideia, lerro artean
irakurria. Itun kolektiboak bai, baina
haiek enpresen «beharren arabera» luzatu-laburtu-moldatzeko «lanabesak» ere
behar direla.
Eta, bitartean, Lakua kezkatuta dagoela ikusten duen giro gaiztotuarekin, lan
gatazkak handitu direlako, aldagai horrek «ez duelako laguntzen» krisia gainditzeko baldintza egokiak eraikitzen. Ez alferrik, 2012tik %173 igo dira negoziazio
kolektiboaren aldeko protestak, LHKren
arabera. Datuak ematen hasita, Jaurlaritzako ideologoek kontuan hartu beharko
lukete inoizko lan arau malguenak —desarautzeak de facto— zer ekarri duen: itunik gabe daude gipuzkoarren %85, bizkaitarren %63 eta arabarren %58. Espainiako itunetara pasatu dira 29.000 langile
—baldintzak okertuz—, eta enpresetan
124 itun baino ez dira egin. Horra, itun kolektiboari pila kentzearen emaitza.
Asteko enpresak
TUV Rheinland Mercadona
Oraingoan ere
515 milioi euro
akordiorik ez
irabazi ditu
Kider
Langileak,
jada kaleratuta
Bouygues
SFR-ren truke,
14.5000 milioi
Bederatzi hilabete daramatzate greban TUV Rheinlanden Irun eta Urnietako lantegietako langileek —ibilgailuen ikuskaritza teknikoa
egiten dute—. Ostegunean
Precon bildu ziren zuzendaritzarekin, baina ez zuten
akordiorik lortu. Langileek
salatu dute enpresak hitzarmena sinatzeko baldintzatzat jarri duela ikuskaritzen
tarifak igotzea. Hori Jaurlaritzak erabakitzen duela diote, ez langileek.
Enpresa salba zezakeen
balizko erosle batek atzera
egin ostean, Kiderrek otsailean hasi zuen likidazio
prozesua. 388 langileek,
berriz, aste honetan sinatu
dute kontratuen amaiera.
Denda eta supermerkatuetarako altzariak egiten
zituen Kiderrek, eta lantegiak zituen Murgan, Amurrion, Barakaldon eta Indiako Pune hirian. Horiez gain,
biltegi bat zeukan Azkoienen.
Frantziako Bouygues telekomunikazio konpainiak
SFR operadorea eskuratu
nahi du. Haren truke, 14.500
milioi euroko eskaintza egin
dio Vivendiri. 10.500 milioi
dirutan jasoko lituzke, eta
gainerakoa, bien artean sortuko luketen konpainiaren
kapitalaren %46ren bidez.
Akordioa sinatuz gero, Frantziako konpainia nagusia
izango lirateke telefono finkoen merkatuan, eta bigarrenak sakelakoetan.
2012ko irabaziak %1 gehitu
zituen iaz Mercadonak. Guztira, 515 milioi euro eskuratu
zituen. Gora egin zuen fakturazioak ere, %4, 19.812
milioira iritsi arte. Emaitzekin «oso gustura» zegoela
esan zuen Juan Roig presidenteak, urte hasieran galerak izatea ere ez baitzuen
baztertzen. Gaur egun, ez
du saltokirik Araba, Bizkai
eta Gipuzkoan. Urte amaieran Araban hiru irekitzekoa
da.
2014ko martxoaren 9a • Egitura
Hitz bitan 19
Adi datuari
%0,25 %5,19
%60,3
pInteres tasak. Inflazio apalaren aurrean zerbait egiteko
presioa zuen Mario Draghi Europako Banku Zentraleko presidenteak. Alabaina, gauzak
zeuden moduan uztea erabaki zuen osteguneko bileran.
Hala, interes tasek %0,25ean
jarraituko dute . Izan ere, Draghiren esanetan, gauzak hobetzen ari dira. Horren adibide
da iazko azken hiruhilekoan
%0,3 hazi izana BPGa.
pHitzarmena berritu gabe.
Lan Harremanen Kontseiluak
emandako datuen arabera,
iazko urte bukaeran langileen
%60,3 zeuden lan hitzarmena berritzeko zain. Lan erreformak ematen duen aukeraz
baliatuta, iaz 58 enpresak
erabaki zuten hitzarmena ez
betetzea, aurreko urtean halako bik, alegia. Alabaina, langileen oniritzia izan zuten guztiek.
pBilboko Portua. Bost urtean
jarduera murriztu ostean, urte
positiboa izan zen 2013a Bilboko Portuarentzat. 30 milioi
tonako garraioa izan zuen, aurreko urtean baino %2,24
handiagoa. Alabaina, urtarrila
ez da iazkoa bezain ona izan.
Izan ere 2,2 tona merkantzia
garraiatu ziren, iaz epe berean
baino %5,19 gutxiago. Pasaian, aldiz, %17ko hazkundea izan da.
23
pLan istripua Donostian. Langile bat hil, eta beste bi zauritu ziren, asteazkenean, Donostiako
Errotaburu auzoan izandako lan istripuan. Osalanen ikerketaren lehen emaitzen arabera, enkofratua eta hormigoiaren zati bat erori ziren, eta harekin batera, beharginak, 23 metroko garaieratik. Donostiako Udalak sustatutako babes ofizialeko etxebizitza batzuetan gertatu zen ezbeharra. Hildakoak Amenabar enpresak azpikontratatutako Volumocivil Construçoes enpresarentzat
egiten zuen lan. Portugalgoa da hura eta langilea ere hala zen.
Aste honetan entzunak
«Sindikatuek ez dute
izan behar bide bakarra
enpresa eta langileen
komunikaziorako»
«Espainiak lan kostuak
murrizten segitu behar
du, baina ez ezinbestean
soldatak jaitsita»
«Kontratu berrietan
nagusitu den
prekarietatea erakusten
dute langabezia datuek»
ARANTZA TAPIA
CHRISTINE LAGARDE
UNAI SORDO
Garapen Ekonomikorako sailburua
Nazioarteko Diru Funtseko zuzendaria
Euskadi CCOOko idazkari nagusia
Lehengo lepotik
burua
Asteari so
Aitor Aranburu
B
ilbon aste honetan
Global Forum
Spain delakoa egin
dute. Konferentziaren protagonista
nagusia Christine Lagarde izan
zen, Nazioarteko Diru Funtseko
zuzendaria. Aurretik bagenekiena esan zuen: egoera ekonomikoa
oraindik oso ahul dagoela eta egoera normalizaziotik oso urrun dagoela. Alde horretatik, orain arte
emandako erreformekin jarraitzeko beharra adierazi zuen. Haren hitzaldi osoa bai Europako
Batasunak eta bai Espainiako Estatuak egin beharreko erreformen gomendioan oinarritu zen.
Europako Batasunari dagokionez, hiru gomendio egin zituen.
Lehenengoa, finantza sektoreari
dagokio. Europako bankuen
batasun prozesuan sakontzeko
beharra aldarrikatu zuen. Horretaz gain, bankuen finantza egoera konpondu behar dela ziurtatu
zuen. Baldintza horiek beharrezkoak ikusten ditu gaur egungo
kredituaren banaketa asimetrikoa murrizteko —herrialde
batzuetan gehiegizko likidezia
dago, eta besteetan,
urritasuna—, eta kredituaren
hazkunderako. Bigarren iradokizuna politika monetario eta fiskalean oinarritu zen. Lehenengoari buruz, EBZri aholkatu zion
neurri gehiago hartzeko inflazio
tasa eta hazkunde tasa maila
baxuei eta langabezia tasa altuari aurre egiteko. Alferrik. EBZren osteguneko bileran ikusitakoaren ondorioz, ez dirudi Mario
Krisitik ateratzeko
Lagardek eta beste
agintariek
proposatzen
dituzten neurriak
sua gehiago pizten
ari dira
Draghi eta enparauak iritzi berekoak direnik.
Lagarderen azken gomendioa
da lan merkatua eta produktibitatea bultzatzea zenbait erreforma eginez.
Hitzaldiaren bigarren zatia Espainiako Estatuan oinarritu
zuen. Hobekuntza bat ematen ari
dela aipatu zuen, eta horretan zerikusi handia zutela azken urteotan hasitako erreformek. Hiru
arlo desberdinetan sailkatu zituen. Lehenengoa finantzarioa,
Europatik jasotako erreskateak
nola erakundeen kapitalizazioan
lagundu zuen eta, erregulazioaren indartzearekin, aurrezki kutxek beren gisara jardutea galerazi zuen. Bestalde, lan merkatuan eginiko erreforma guztiz
defendatu zuen, hari esker enplegua suspertzen ari dela aipatu
baitzuen. Esan ez zuena izan zen
sortzen ari den enplegu hori kalitate oso kaxkarrekoa dela. Asteartean kaleratu ziren datuei begiratu besterik ez dugu. Otsailean
sinatutako kontratu guztien
%8,97 besterik ez zen izaera finkokoa eta, gainera, herenak lanaldi partzialekoa ziren.
Amaitzeko, erreforma fiskala
aipatu zuen. Kasu honetan ere,
alde batera utzi zituen doikuntza
politikek ekarri duten gizartearen pobretzea eta, azken finean,
apenas lagundu dutela defizita
murrizten.
Ondoren, krisiaren zauriak oso
sakonak direla adierazi zuen lagardek, eta ixteko oraindik ere
urteak behar direla. Jarraian,
hazkunde ekonomikoa eta enplegua sortzeko jarraitu beharreko
errezeta eman zuen. Lehenik eta
behin, lan erreforman sakontzea
gomendatu zuen. Oraindik ere
prekarietate gehiago, Lagarde
anderea?
Zor publikoari buruz ere eman
zituen aholkuak: defizitaren murrizketarekin jarraitu behar dela,
eta horretarako, zeharkako zergetan gehiago oinarritu behar
dela. BEZa igotzea, azken finean,
baina noiz arte?
Laburbilduz, nabaria da Lagardek eta munduko beste agintari
ekonomikoek burua lehengo lepotik dutela; urteak daramatzan
krisi ekonomiko honetatik ateratzeko proposatzen dituzten neurriak, hobekuntza bat ekarri baino gehiago, sua gehiago pizten
ari direla. Beraz, aurretik aipatu
izan dudan L itxurako ekonomia
egoerak badirudi urteetan jarraituko duela. Halaber, desberdintasun sozialak eta prekarietatea
areagotuz joango dira hau dena
aldatzen ez den bitartean.
20 Fagor Etxetresnen porrota
DOMENECH CASTELLO / EFE
Lur errearen aukera
Ia 2.000 lanpostu galdu ziren aurreko urtean euskal industriaren suterik
handienetakoan. Fagor Etxetresnen lur errea, ordea, ez da antzua enplegu
sorrerari begira, 500 lanpostutik gora eskaintzeko gai izan daiteke-eta aurki.
Xabier Martin
ur errearen gainean enplegua sortzeak ez du
erraza ematen, baina
Fagor Etxetresnen suteak egindako txikizioa
ordenatu, eta berriro eraikitzen
hasteko garaia da, oraindik ere ke
zutabeak urrutitik ikusten diren
arren. Likidazioa badator. Enpresa zuzendaritzak konkurtsoaren
aurrea eskatu zuenean (2013-1017) laztura eragiten zuen likidazioak bazkide-langile askorengan, baina dagoeneko gauzatuko
dela ez dago zalantzarik, hartzekodunekin egin zitezkeen itunentzako garaia pasatu eta gero. Aitzitik, orain ez du horrenbesteko
beldurrik sortzen likidazioak, ez
L
behintzat kezka handiena lanpostu bat aurkitzea dutenen kasuan.
Euren aurrezkien galeran aurrerapauso gisa ikusten dutenentzat
oso bestelako adiera dauka, noski.
Keak ez lituzke, ordea, enpleguari lotutako kopuruak ikusezin bihurtu beharko. Kasik 2.000
lanpostu erre dira Fagorren, eta
haren errautsetatik 500 bat atera
daitezke luze gabe aurreikuspen
baikorrak betetzen badira. Mondragon taldeak, bestalde, 1.000
bazkideri lanpostu berria edo
erretiroa eskaini die jadanik;
maiatzerako, 1.100 inguru izango
dira. Arrasateko ikurraren sutean langile asko kiskali dira, baina
aukera berria izango dutenak ere
ez dira gutxi.
Edonola ere, Fagor Etxetresnen ekoizpen unitate batzuk berriro martxan jartzeko aukera
bat emango du likidazioak, balizko erosleek, orain gutxi arte Fagorren lehiakideak kasu batzuetan,
lantalde eta zorretatik garbi eskuratu ahal izango baitituzte. Eskaintzarik bada mahai gainean,
eta Pedro Malagon Donostiako
Merkataritza epaitegiko titularrak luze gabe abiaraziko duen
prozesuan balizko erosleen zerrenda luzatzea espero dute hala
konkurtso administratzaileek
nola enpresa zuzendaritzak.
Euskal industriaren barruan
izandako suterik handienetakoaren artetik errautsak baino
gehiago aterako direla erakusteko garaia da, beraz. Fagor Etxe-
tresnen arduradunek azken hilabeteetan izan duten kontsolamendu bakarretakoa da zabaltzear dagoen aro itxaropentsua, jadanik eskaintzak jaso baitira.
Lanpostu berriak sor daitezke,
eta langabeziaren sua bizitzeko
ekarpen handia egin izanagatik,
su hori bera amatatzeko ahaleginak emaitzak izan ditzake aspaldiko partez Fagor Etxetresnen
barruan. Aste gutxian ikusiko da
gaurko esperantzak biharko
egiak diren ala ez.
Cevitalen eskaintza
Fagor Etxetresnek jaso duten eskaintzarik garrantzisuena Cevital Aljeriako taldearena da. Issab
Rebraben taldeak FagorBrandtek erakarri zuen (Fagorren Fran-
tziako adarra), eta azkenean Fagorren aktiboen zatirik handiena
eraman dezakeela ematen
du.Oraingoz, 25 milioi euro eskaini ditu Fagor Irelanden truke. Enpresa hori «karpeta bat baino ez
da» iturri judizialek BERRIA-ri
esan ziotenez, baina garrantzitsua zinez, Frantzian preziatuak
diren marken gordailua delako.
De Dietrich, Vedette, Sauter,
Easycook eta Brandt bera ekoitzi
eta saltzeko legezko eskubideak
emango lizkioke Cevitali Fagor
Ireland edukitzeak. Malagon
epaileak kudeatzen du haren
konkurtsoa, eta jadanik abiarazi
du salmentaren prozesua, legezko epeak finkatuz.
Cevital eta Fagorren harremanak fruituak emateko hainbat
begi lotu behar dira kate bat osatuz. Markak gabe Cevitalek ez du
Brandten zati handi bat erosiko,
eta hura gabe ez du Euskal Herrian eros dezakeen zatia eskuratuko. Garagartza (Arrasate) eta
Eskoriatzako lantegiak berega-
Fagor Etxetresnen porrota 21
Lanpostuak
500
pBerreskura daitezkeen
lanpostuak. Iritsi diren eskaintzen arabera, 500 bat
lanpostu sor daitezke Fagor
Etxetresnen errautsetatik.
1.900dik gora galdu ziren, eta
Mondragonek 1.100 ingururi
eskaini die lana edo erretiroa.
natzeko 2,5 milioi euroko eskaintza egin du Cevitalek (markengatik egindako eskaintzaren %10).
Frantzian, Nanterreko epaitegiak Orleans eta Vendomeko lantegien truke eskainitakoa ontzat
ematen badu, zutik jarraituko
dute euskal lantegiengatik egindako eskaintza; bestela, ez. Ostegunerako emango du bere erabakiaren berri Nanterreko epaitegiak. Hura baiezkoa izan dadin,
Donostiako epaitegiak Fagor Irelanden salmenta baimendu beharko du aurretik.
Enpleguari begira, garrantzitsua da pieza guztiak bat etortzea,
Rebraben taldeak 300 bat lanpostu sortzeko asmoa baitu Arrasate
eta Eskoriatzako plantetan, egosketa eta etxetresna txikien lerroetan. Luze gabe ez du baztertu 450
langile enplegatzea, negozioaren
aurreikuspen ekonomikoak betez
gero. Lerro zurian (etxetresna
handiak) ez litzateke sartuko,
nahiz eta San Andreseko (Arrasate) hornidura eta gai guztiak nahi
dituen, ezta Confort atalean ere,
esaterako Edesan (Basauri). Frantzian 1.200 lanpostu inguru salbatuko lituzke, ordea, eta Polonian
(Fagor Mastercoock) beste 300 bat.
Osatu behar den puzzlea
Cevitalena ez da, ordea, jaso den
eskaintza bakarra, nahiz eta osoena izan. Confort atalaren barruan, Bergarako Geyser lantegia
eskuratzeko bi eskaintza behintzat badaude. Haren %50 eskuratzeko alegia, Bergarako plantaren erdia Vaillantena baita. Harekin konpondu beharko lukete
balizko erosleek Geyserren jointventurean sartzeko, baina Fagor
Etxetresnen zuzendaritzak badaki 200 bat lanpostu bahintzat sor
daitezkeela Bergaran, eskaintzak
mamitzen badira.
Kataluniako Cata taldearen eskaintzaren berri ere eman dute
azken egunetan Fagor Etxetresnen gertuko iturriek. 320 lanpostu sortuko lituzkeen proiektua
garatu du hark, baina ez dira ezagutzen xehetasunak.
Beraz, bistan da lortzen diren
piezen arabera puzzle handiagoa
edo txikiagoa aterako dela, baina
Fagor Etxetresnen konkurtsoaren barruan 500 lanpostu sortze-
ko baldintzak egon daitezkeela
esan daiteke, denak likidazio fasea zabaldu eta gero. Jarduerarekin lehenbailehen hasi behar dela
ere, begien bistakoa da, zenbat
eta denbora gehiago pasatu orduan eta zailagoa baita bezero,
hornitzaile eta merkatuei begira
proiektu bideragarriak egitea.
Hala, Cevitalek nola Geyserren
erdia erosi nahi dutenek aurtengo lehen seihilekoaren barruan
hasi nahi dute.
1.900 lanpostutik gora galdu ziren iazko urte bukaeran Mondragon taldearen barruko porrot
handienean. Bere kooperatiba
ikurra kiskalita ikusteak ondorioak ekarriko ditu taldearen egitura eta gobernantza sistemari
begira; baina dagoeneko martxan den hausnarketa prozesu
baten fruitu izango diren ondorioetatik harago, ezin da esan Mondragonek beste alde batera begiratu duela prozesu honetan, langabezia apaltzeko ahaleginean.
Dagoeneko 1.000 bazkide-langile
dira lanpostu berrian (taldeko
beste kooperatibetan) edo aldez
aurretiko erretiroa eskuratu dutenak, eta 1.100dik gora izango
dira maiatzerako.
Bazkide ez direnen patua
Arrasatek onartu du bazkide askoren lekualdatzeek aldi baterako kontratua zuten langileek ez
jarraitzea eragin duela kooperatiba askotan. Alegia, taldeko bazkideek bazkide ez direnen lekua
hartu dutela. Egia da aldi baterako langileei egokitu zaiela parterik okerrena, baina Arrasatek dio
ez direla kaleratu sartu diren adina bazkide. Lanpostu berria lortu
duten hamar bazkideko soldatapeko bost langilek galdu dute eurena. Beraz, 400 bat izan daitezke
kontratua berritu ez, eta langabeziara joan behar izan dutenak.
Kooperatiba batzuetan tentsioa
sortu du horrek, gainera.
Lur errea dira oraindik ere Fagor Etxetresnak, baina galdutako
1.900dik gora lanpostu horietatik
zati esanguratsu bat berreskuratzeko bidean da. Ez kooperatiba
sistemaren barruan, soldatapeko
langile moduan baizik, jarduera
berreskuratzen dituztenek ezartzen dituzten lan baldintzekin alegia. Gerta daiteke Fagorreko bazkide batzuek Lagun Aroren langabezian jarraitu nahi izatea, lanpostu berri horietako batean egotea baino. Gerta daiteke nahiago
izatea beste kooperatibaren batean sor daitekeen lanposturen baten zain geratzea, edo aldez aurretiko erretiroaren zain. Gizarte Segurantzan daudenentzat, ordea,
adibidez Edesa eta Grumaleko beharginentzat, aukera egokia izan
daiteke balizko proiektu berrietan
sartzea. Logikoa da pentsatzea,
bestalde, martxan jartzen diren
lanpostuak lortzeko, haiek hobekien ezagutzen dutenek izango
dutela aukeratzeko lehentasuna.
Balizko erosleen
erretratua
Cevital eta Cata izan daitezke erosle:
Aljeriako pertsona aberatsenaren
multinazionala da bata; Kataluniako
etxetresna konpainia bestea.
Jon Fernandez
Bi balizko erosle behintzat badira, besteak beste, Fagor Etxetresnetako Garagartzako (egosketa)
eta Eskoriatzako (eltzeak) lantegientzat: Cevital eta Cata. Aljeriarra da bata, kataluniarra bestea.
Baina zelako enpresak dira? Galderaz, dudaz, esperantzaz eta
errezeloz beteta daude beharginak zein erakundeak. Arantza
Tapia Jaurlaritzako Garapen
Ekonomikoko sailburuak ere
ziurgabetasun hori bermatzeko
premian jarri du fokua: «Ez du bi
urterako proiektu bat izan behar», luzera begirakoa baizik, eskualdean enpleguari eta jarduera
ekonomikoari eutsiko diona. Debagoienan zalantza nagusia da
eroslea funts putre bat izango ote
den. Cevitalekin eta Catarekin, ez
dirudi arrisku hori dagoenik.
Issab Rebrab aberats aljeriarra
da Cevital multinazionalaren
presidentea eta sortzailea. 1944an
Kabilian jaioa, Frantziatik independizatu berri zen garaiko Aljerian hasi zituen negozioak.
1968an kontulari bulego bat ireki
zuen, eta 1971n metalurgia konpainia bateko akzioen %20 erostea gomendatu zion bezero batek.
Pausoa eman zuen, eta orduan
hasi zen Cevital eraikitzen: gaur
egun, multinazionalaren zuzen-
daritzan dabiltza haren bost
seme-alabak ere. Forbes aldizkariaren arabera, Aljeriako pertsonarik aberatsena da Rebrab, eta
Afrikako aberatsenetan zazpigarrena, 2.300 milioi eurorekin.
Cevital Afrika iparraldeko konpainia konglomeratu handienetako bat da, eta, jatorrian metalari lotutako jarduera bazuen ere,
gaur egun guztiz dibertsifikatuta
dago. Nazioarteko hedapen bizian dago, gainera. Multinazionalak 19 adar ditu energia energia
arloan, autogintzan, banaketan,
etxeko tresnetan eta elikagaien
Iazko abenduan
Asturiasko aluminio
planta bat erosi zuen
Cevitalek
industrian. Besteak beste, Samsung markaren produktuak banatzen ditu Samha adarraren bitartez; Hyundai automozio markako produktuak ere banatzen
ditu; eta Aljeriako Liberté egunkariaren jabea da.
Guztira, 13.000 langile inguru
ditu Cevitalek, eta, 2012an, 2.500
milioi euroko negozio bolumena
izan zuen. Konpainia nazioarteko
hedapen prozesu batean sartuta
dago 2012az geroztik, bereziki
etxetresnen sektorean. Konpai-
niaren nazioartekotzea atzerrian
erositako planten bidez egitea da
Rebraren helburua, eta horretan
ari dira. Joan den abenduan, esaterako, Asturiasko (Espainia)
Ciaño aluminio planta erosi zuen
Frantziako Oxxo Evolution adarraren bitartez. Bestalde, Valentzian (Herrialde Katalanak) ere
logistika plataforma bat erosi
zuen Aljerian ekoitzitako beira
xaflatua esportatzeko.
Fagor Etxetresnen kasuan, Cevitalek Eskoriatzan eta Garagartzan 300 lanpostu sortzea proposatu du: horietako 240, zuzenean
edo zeharka produkzioan, eta 60,
banaketa eta komertzial lanetan.
Luze gabe,berriz, 450 lanpostu
sortzea jarri du helburu.
67 urteko eskarmentua
Beste balizko erosleak, Cata etxetresnak konpainiak, Bartzelonan
du egoitza nagusia. 1947an sortu
zen Torello herrian; gaur egun,
180 herrialdetan du presentzia,
eta fabrika nagusiak Torellon,
Sao Paulon (Brasil) eta Xiao Lanen (Txina) ditu. 500dik gora langile ditu fabriketan.
Sukaldeko kanpaiak, labeak,
mikrouhin labeak, plakak, harraskak, iturriak, aireztatze sistemak, eta sukaldeko produktu osagarriak ekoizten ditu. Besteak
beste, Brasilera, Erresuma Batura, Errusiara, Frantziara eta Indiara esportatzen ditu bere produktuak. Fakturazioaren %51 esportazioei esker lortu zuen
2012an. Bestalde, Gironan hiru
Michelin izar dituen Can Roca
jantokiko Roca anaiekin elkarlan
proiektuak ditu Catak.
Frantziako telebista publikoan Cevitalen FagorBrandten balizko erosketaz. EGITURA
22 Enpresak
Sustrai ahuleko igoera
Soldatak
7,4
pI. Sanchez Galan. Iberdrolako presidenteak 7,4 milioi
euro patrikaratu zituen iaz:
6,16 milioi eurotan, eta 1,28
milioi, berriz, akzioetan.
pFrancisco Gonzalez.
BBVAko presidenteak 5,167
milioi irabazi zituen 2013an.
Iberdrolaren 2013ko akziodunen batzarra, Bilbon egindakoa. LUIS TEJIDO / EFE
2012ko jaitsieraren ondoren, 2013an
Burtsan kotizatzen duten enpresak
gora egin dute Euskal Herriko enpresa
kotizatuen mozkinek. Salmentak eta
Irabaziak
Salmentak
Langileak
enplegua, ordea, beherantz doaz.
Burtsan kotizatzen duten hamabost euskal enpresen balantzea, 2012-2013
Iker Aranburu
ehen begiratuan, urte
ona izan zen 2013a burtsan kotizatzen duten
Euskal Herriko hamabost enpresentzat. 2012
kaskar baten ondoren, irabaziak
%30,1 igo ahal izan zituzten. Baina datu horrek bi zenbaki kaskarrago ezkutatzen ditu: bata da salmentak %4,8 jaitsi zituztela, eta
bestea 5.000 langile gutxiago enplegatzen dituztela. Batek zein
besteak erakusten dute irabazien
igoerak oso sustrai ahulak dituela.
Enpresa kotizatuak behartuta
daude otsailaren 28rako bere
emaitzen berri ematera CNMV
Espainiako merkatuen gainbegiratzaileari. Gehien-gehienek aurreko asteko azken egunetan egin
zuten. Horietan ikusten denez,
burtsan kotizatzen duten hamabost enpresek 5.093 milioi euro
irabazi zituzten iaz. Irabazi horien %94 Bilbon egoitza soziala
duten bi enpresari dagokie: Iberdrolari (2.571,8 milioi) eta BBVAri
(2.222,7 milioi). Urte oso desberdina izan dute batek zein besteak.
Argindar konpainiaren irabaziak
L
%7 jaitsi dira, krisiak Espainian
duen negozioa jaitsi diolako, baina baita ere zerga gehiago pagatu
zituelako iaz. Ignacio Sanchez Galan Iberdrolako presidentea oso
haserre azaldu zen Madrilgo gobernuarekin argindar tarifaren
zuloaren zati bat estaltzeko zerga
berriak ezarri dizkielako elektrizitate enpresei, eta kostu txikiagoak onartzen dizkiolako sortutako argindarraren truke. Ez zen
kexatu, ordea, balantzeak berritzeko aukera izan duelako; horren ondorioz, zerga gehiago ordaindu dizkio aurten Bizkaiko
Ogasunari, baina gutxiago pagatu beharko du hurrengo urteotan.
BBVAk, berriz, igoera ikusgarria izan du irabazietan: %32,9.
Baina datu horrek ere badu bere
tranpa: ez da berez mailegu gehiago ematen ari delako eta horrek
irabaziak handitzen dizkielako
—%5,2 jaitsi zaio negozioa—, baizik eta finantza operazio handiak
egin dituelako eta 2012an egin zituen hornikuntza handiak txikiagoak izan direlako orain. Azken
arrazoi horrek handitu ditu Euskal Herriko beste bi finantza erakunde handienen emaitzak ere,
Milioi euro
%
Milioi euro
%
Iberdrola
2.571,8
-7,0
32.807
-4,1
BBVA
Aldea
30.678
-660
2.227,7
32,9
23.512
-5,2
Viscofan
101,5
-3,4
765
1,7
4.660
283
CAF
91,0
-9,3
1.535 -10,8
7.477
473
CIE Automotive
60,1
-1,5
1.760
Vidrala
52,3
12,4
473
3,4
Gamesa
45,0
-
2.335
-12,3
Faes Farma
22,6
15,8
180
2,4
755
Baron de Ley
18,5
1,0
82
2,3
182
-3
Tubacex
15,0
26,5
554
4,1
1.947
95
Iberpapel
7,3 -58,6
209
-2,9
325
-26
Tubos Reunidos
6,6 -37,2
350 -24,6
1.644
-146
Azkoyen
Tavex
Cementos Portland
Guztira
6,9
109.305 -6.547
19.762 3.973
1.891
-39
6.268 -1.367
-37
0,3 -74,2
115
-2,2
745
17
-52,9 -42,1
382
-11,7
5.175
-483
541
-17,2
2.161
-850
65.605
-4,8
192.975
5.317
-73,0 -51,0
5.093,7
30,1
Laboral Kutxarena (104 milioi)
eta Kutxabankena (108 milioi).
Gauza batean bat egin dute
BBVAk eta Iberdrolak, enplegua
suntsitu baitute batek zein besteak: 6.547 bankuak eta 600 enpresa
elektrikoak.
Gamesaren aizkora
Enplegu aldetik, beste berri txarra Gamesak eman du: 6.268 langile ditu orain, duela urtebete baino 1.367 gutxiago. Gainera, kaleratze horietako ez gutxi Euskal
Herrian bertan gertatu dira, Nafarroan batez ere. Bere neurria eskari txikiagoeta egokitzen ari da
konpainia eolikoa, eta hainbat fabrika itxi zituen iaz, haien artean
Tuterakoa. Beste lantegietan ere
azken bi urteotan egindako kaleratzeek aurrera jarraitu dute:
2011n, 8.000 langile zituen Zamudioko enpresak, eta 6.268 dira
orain. Hori bai, berregituraketa
gogor horrek izan du ondoriorik
enpresaren errentagarritasunean: 2012an 650 milioi eurotik gora
galdu ondoren, 2013an irabazietara itzuli da Gamesa (45 milioi),
bere salmentek behera jarraitu
arren (-%12,3).
Enplegu aldetik Gamesa bada
ifrentzua, CIE Automotive da aurkia: 19.762 langile zituen 2013aren
amaieran autoentzako osagaien
ekoizleak, urtebete lehenago baino ia 4.000 gehiago. Herrialdez herrialdeko lantaldearen bilakaeraren berri ez du eman enpresak,
baina pentsatzekoa da langile berri gehienak atzerrian hartu dituela, hedapen prozesuan baitago. Urrian, Mahindra taldearekin
lortutako akordioa dela eta, India
ko eta Alemaniako zortzi fabrika
batu ziren taldera, eta beste hiru
sartuko dira aurten. Horiei esker,
2.225 milioi euroren fakturazioa
lortuko du CIEk, iaz baino %25
gehiago. Azken erosketa urtarrilean iragarri zuen, Frantziako
Advanced Comfort Systemsen
geratzen zitzaion erdia. Edonola
ere, hogei lantokitik gora ditu
Euskal Herrian, horietatik hamasei autogintzarako osagaien
ekoizleak.
Ohikoak galeretan
Enplegua handitu duten enpresa
industrialen artean Vidrala (283
langile gehiago) eta CAF daude
(473). Azken horren irabaziak eta
fakturazioak jaisten jarraitzen
dute, baina eskaera zorro sendoa
dauka. Aste honetan, Budapesterako gutxienez beste 37 tranbia
egiteko akordioa itxi du. 90 milioiko kontratua da.
Hamabostetik bi enpresak soilik dituzte galerak: Tavexek eta
Cementos Portlandek. Batek zein
besteak urteak daramatzate zenbaki gorrietan. Eraikuntzaren
amiltzeak ekoizpen gaitasuna seko moztera eraman du porlan enpresa: 2010ean, 3.528 langile zituen, eta 2.161 baizik ez azken urtean. 73 milioiren galerak, edonola ere, 2012koen erdia dira (166 milioi). Galerak %42 txikitu ditu
Tavexek ere. Langile gehienak
Ameriketan ditu azken horrek.
Lan eskaintza publikoa 23
EAE
Udaltzainen lan poltsa
Deialdigilea: Eusko Jaurlaritzako
Segurtasun Saila.
Edukia: Tokiko Poliziako bitarteko
agenteen lan-poltsa bat, zeina prozeduraren baitako fase gisa prestakuntza-ikastaro batez osatuko den, sortzeko hautaketa-prozedurarako deia
egiten da, kidego hartan aldi baterako
jarduteko.
Baldintzak:
p Aldez aurretik eskabidea egitea.
p Espainiako nazionalitatea izatea.
p 18 urte baino gehiago eta 35 baino
gutxiago izatea eskabideak aurkezteko
epea bukatzen den egunean. Udaltzaingoko kidegoetan sartzeko adinaren goi-muga, dena den, toki administrazioan, udaltzaingoko kidegoetan
emandako zerbitzuekin konpentsatu
ahal izango da.
p Gizonezkoen gutxiengo altuera 1,65
m izatea eta emakumeena 1,60 m.
Proba fisikoei ekin aurretik egiaztatuko
da altuera.
p Bigarren Hezkuntzako graduatu titulua, eskola graduatua, 1. graduko lanbide heziketako titulua edo horren baliokidea edo hortik gorakoren bat izatea.
p Euskal Herriko Poliziaren hautespen
eta prestakuntza-araudia onesten
duen dekretua bigarren aldiz aldatu
zuen otsailaren 17ko 36/2004 dekretuan agertzen den medikuntzako bazterketen taulako kasu batean ez egotea. Baldintza hori hamahirugarren
oinarriko prestakuntza-ikastaroa egin
bitartean egiaztatuko da.
p Dolozko delituagatik kondenatua ez
izatea, herri administrazioaren zerbitzutik bereizia ez izatea eta funtzio
publikoak egiteko ezgaituta ez egotea.
Dena dela, zigor- eta administrazioarauekin bat, errehabilitatu izana onuratzat hartuko da baldin eta izangaiak
horren dokumentu erakusgarria aurkeztuta hala frogatzen badu.
p Hutsegite larria edo oso larria egin
izanagatik Euskal Herriko polizia-kidegoren batean sartzeko hautaketa-prozeduratik baztertua ez izatea, baztertzea aitortu zen egunetik zenbatzen
hasita preskripzio epearen baliokidea
den denbora pasatu bada izan ezik.
p B eta A-1 motetako ibilgailuak zein
ibilgailu lehenetsiak, edo horien baliokideak, kalean gidatzeko baimen
administratiboa izatea, gidarien araudi
prokorra onartzeko maiatzaren 30eko
772/1997 Errege Dekretuarekin bat.
p Ezintasuneko edo bateraezintasuneko legezko motibo batean sartuta ez
egotea.
Epea: 2014-03-13.
Webgunea:
https://www.euskadi.net/contenidos/empleo_publico/2014_arkaute_a
gente_interino/eu_def/adjuntos/ARK
AUTE_EU.pdf
Iturria: 2014-02-25eko EHAA, 25. zk.
Gipuzkoa
‘Etorkizun’egitasmorako
koordinatzailea,Azpeitian
Deialdigilea: Azpeitiko Udala.
Edukia: Deialdi honen helburua,
Azpeitiko Euskara Patronatuan etorkinen gizarte eta hizkuntza integraziorako Etorkizun egitasmorako koordinatzaile bigarren lan-poltsa osatzea da.
Era berean, sortuko den lan-poltsa,
Euskara Patronatuan sor daitezkeen
aldi baterako beharrak betetzeko erabiliko da, beti ere, deialdi honetan
parte hartzeko baldintzak dagokion
beharrekin baliokideak badira.
Baldintzak:
p Europar Batasuneko kide diren estatuetako baten herritartasuna izatea,
edo, Europear Batasunak egindako eta
Espainiako Estatuak berretsitako
Nazioarteko Itunei jarraiki, langileen
zirkulazio askea aplikatzen zaion estaturen bateko herritarra izatea. Parte
hartu ahal izango du, baita ere, Europar
Batasuneko kide diren estatuetako
herritarren ezkontideak, beti ere zuzenbideko banaketarik gabekoak badira;
baita ere bere ondorengoak eta bere
ezkontidearenak, baldin eta zuzenbideko banaketarik gabekoak badira, eta
ondorengo horiek hogeita bat (21) urte
baino gutxiagokoak badira, eta adin
horretatik gorakoak, baina bere pentzuan bizi direnak.
p 16 urte beteta izatea.
p Unibertsitateko Diplomaduna izatea
edo baliokidea.
p Euskarari dagokionean, 4. hizkuntza
eskakizunaren pareko ezagutza izatea.
Baldintza hori egiaztatzeko, izangaiek
azterketa bat egin beharko dute. 4. hizkuntz eskakizuna edo horren baliokideren bat egiaztatzen duten izangaiek
ez dute aipatutako proba hori egin
beharrik.
Epea: 2014-03-14.
Webgunea: http://www.azpeitikoudala.com/images/stories/iragarki_tau
la/oinarriaketorkizun2014.pdf
Kontu hartzailea,Usurbilen
Deialdigilea: Usurbilgo Udala.
Edukia: Oinarri hauen xedea Lezoko
Udalean lan egiteko zuzenbideko lizentziatuen lan-poltsa eratzeko hautaketa-prozedura arautzea da.
Baldintzak:
p Deialdi honen helburua honako hau
da: Kontuhartzaile postua bitarteko
izaeraz hornitzeko pertsonala hautatzea, zerbitzu berezietan dagoen titularra itzuli edo estatu mailako gaikuntza duen funtzionarioz hornitzen ez
den bitartean eman daitezkeen pertsonal beharrak asetzeko.
p 16 urte beteta izatea eta, hala
badagokio, nahitaez erretiroa hartzera
behartzen duen adina bete gabe izatea.
p Lanpostuko zereginak egiteko gaitasun funtzionala izatea. Baldintza hori
dagokionean egiaztatu beharko da
mediku azterketaren bidez.
p Diziplinazko espedientearen
bidez administrazio publikoetakoetatik baztertua ez egotea edo organo
konstituzionaletako edo autonomi
erkidegoetako organo estatutarioetako zerbitzutik baztertuta ez egotea; eta ebazpen judizial bidez ezgaitasun erabatekoa edo berezia ez
izatea enplegu edo kargu publikoetarako, edo funtzionarioen kidegoan
edo eskalan sartzeko.
p Honako titulu akademiko hauetako
bat izatea edo berau jasotzeko eskubideak ordainduta izatea: zuzenbidean
lizentziatua, enpresen administrazio
eta zuzendaritzan lizentziatua, ekonomian lizentziatua edo finantza eta
aktuariotza zientzietan lizentziatua
edo dagokion graduaren titulua.
Epea: 2014-03-18.
Webgunea:
https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog
/2014/02/26/c1401583.pdf
Iturria: 2014-02-26ko GAO, 38. zk.
Kontu hartzaile idazkaria,
Ormaiztegin
Deialdigilea: Ormaiztegiko Udala.
Edukia: Deialdi honen helburua honako hau da: langileen plantilan hutsik
geratuko den idazkari-kontuhartzaile
lanpostua bitarteko funtzionario bidez
betetzeko hautaketa prozesuaren
deialdia egitea, lehiaketa-oposaketa
sistema bidez eta txanda irekiz, postu
hori izaera nazionaleko gaikuntza duen
funtzionario batek bete bitartean.
Baldintzak:
p 16 urte beteta izatea eta, hala badagokio, nahitaez erretiroa hartzera
behartzen duen adina bete gabe izatea.
p Lanpostuko zereginak egiteko gaitasun funtzionala izatea. Baldintza
hori dagokionean egiaztatu beharko
da mediku azterketaren bidez.
p Honako titulu akademiko hauetako bat izan beharko du: zuzenbidean
lizentziatura, zientzia politiko eta
administrazioan lizentziatura, soziologian lizentziatura, enpresen administrazioan eta zuzendaritzan lizentziatura, ekonomian lizentziatura,
finantza eta aktuariotza zientzietan
lizentziatura edo baliokide den graduko titulua.
p Edozein Herri Administrazioetako
edo organo konstituzional edo autonomia erkidegoetako organo estatutarioetako edozein zerbitzutatik diziplinazko espedientearen bidez kanporatu ez
izana, eta, ebazpen judizial bidez,
enplegu edo kargu publikoetarako, edo
funtzionarioen kidegoan edo eskalan
sartzeko, ezgaituta edo antzeko egoeran ez egotea.
Epea: 2014-03-13.
Webgunea:
https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog
/2014/02/21/c1401626.pdf
Iturria: 2014-02-21eko GAO, 35. zk.
Lapurdi
Segurtasun ikuskatzailea,
Baionan
Deialdigilea: Baionako Herriko Etxea.
Edukia: Segurtasun ikuskatzailea kontratatzeko deialdia egin du Baionako
Herriko Etxeak.
Baldintzak:
p Osasun arloko legedia ezagutzea.
p Harremanetarako gaitasuna, erredakzio lanetarako gaitasuna eta jende
ezberdinaren aurrean komunikatzeko
gaitasuna izatea.
p Taldean lan egiten jakitea, antolakuntzarako gaitasuna izatea eta inte-
res orokorraren alde egiten jakitea.
p B motako gidabaimena izatea.
p Beharren arabera toki batetik bestera mugitzeko aukera izatea, eta
behar izanez gero, gauetan eta asteburuetan ere lan egiteko prest izatea.
Epea: 2014-03-20.
Webgunea:
http://emploi.lagazettedescommunes.com/jobSearch/showOfferExt/off
erId/144171
Iturria: La gazette des communes.
Nafarroa
Familia langilea,Corellan
Deialdigilea: Corellako Udala.
Edukia: Deialdia iragarri da, familialangileen lanpostua betetzeko izangaien zerrenda hautaproben bidez eratzeko.
Baldintzak:
p Espainiako nazionalitatea izatea,
edo Europar Batasuneko Estatu kideetako nazionalitatea eta familiakoak,
abuztuaren 30eko 251/1993 Legegintzako Foru Dekretuaren 7. artikuluan
ezarritako moduan. Legezko bizilekua
Espainian duen atzerritarra izatea, edo
indarra duen lan baimena edukitzea.
p 16 urte beteak izatea eta nahitaezko
erretiroa hartzeko ezarritako adina
gainditua ez izatea.
p Eskola Graduatuaren titulua edo
baliokidea izatea.
p Lanpostuaren eginkizunak betetzeko behar den gaitasun fisiko eta psikikoa izatea.
p Eginkizun publikoetan aritzeko
ezgaitu edo gabetua ez egotea eta
administrazio publikoren baten zerbitzutik bereizia ez izatea.
Epea: 2014-03-18.
Webgunea:
http://www.navarra.es/home_eu/Act
ualidad/BON/Boletines/2014/39/Anu
ncio-7/
Iturria: 2014-02-26ko NAO.
Bake epailea eta haren
ordezkoa Arellanon
Deialdigileak: Arellanoko Udala.
Edukia: Botere Judizialari buruzko
Lege Organikoaren 101. artikuluan eta
Bake Epaileei buruzko ekainaren 7ko
3/1995 Erregelamenduaren 5, 6 eta 7.
artikuluetan xedatua betetzeko, deialdi publikoa egin da udalerri honetako
bake epaile titularraren eta ordezkoaren karguak betetzeko.
Epea: 2014-03-21.
Webgunea:
ncio-15/
Bake epailearen ordezkoa,
Ribaforadan
Deialdigileak: Ribaforadako Udala.
Edukia: Botere Judizialari buruzko
uztailaren 1eko 6/1985 Lege Organikoa
eta Bake Epaileei buruzko ekainaren
7ko 3/1995 Erregelamendua bete
beharrez, deialdia iragarri da udalerriko
bake epaile ordezkoaren kargu hutsa
betetzeko.
Epea: 2014-03-21.
Webgunea:
ualidad/BON/Boletines/2014/43/An
uncio-26/
ordezkoa,Erriberrin
Deialdigileak: Erriberriko Udala.
Edukia: Bake Epaileei buruzko ekainaren 7ko 3/1995 Erregelamenduaren 5.
artikuluan xedatua bete beharrez, iragarki honen bidez hamabortz egun
balioduneko ireki da, Nafarroako Aldizkari Ofizialean argitaratu eta biharamunetik aitzina, interesa izan eta gaitasunaren eta bateragarritasunaren
aldetik eskatzen diren baldintzak
betetzen dituenak bake epaile titular
nahiz ordezko izateko Erriberriko Udalak egin duen deialdian onartua izateko eskaera egin dezan.
Epea: 2014-03-21.
Webgunea:
ualidad/BON/Boletines/2014/42/An
uncio-22/
ordezkoa,Deierrin
Deialdigileak: Deierriko Udala.
Edukia: Bake epaileei buruzko ekainaren 7ko 3/1995 Erregelamenduan ezarritakoari jarraituz, deialdi hau iragarri
da Deierriko udal mugapeko bake epaile titular eta ordezko izateko eskaerak
aurkez daitezen.
Epea: 2014-03-15.
Webgunea:
ncio-23/
Bekak
Doktoretu ondoko 25 plaza,
EAEn
Deialdigilea: Ikerbasque. Basque
Foundation for Science.
Edukia: Ikerbasquek deialdia egin du
Euskadiko ikerketa zentroetan aritu
nahi duten ikertzaileentzat. 25 plaza
izango dira.
Baldintzak:
p 2004/01/01a eta 2011/12/31 bitartean doktoretza ikasketak burututa
izatea. Epe horiek aldatu ahal izango
dira kasu berezietan, tartean amatasunagatik.
p Euskadin plaza finkoa duten ikertzaileek ezingo dute aurkeztu deialdira.
p Azken 3 urteetan 12 hilabete baino
gehiago Espainian bizi ez direnentzat
izango dira plazen %75 gutxienez.
p Gutxienez bi aipapen gutun aurkeztea. Gehiago aurkeztea ere baloratuko
da.
p Nazioarteko esperientzia kontuan
hartuko da.
Epea: 2014-03-31.
Kontratuaren iraupena: Gehienez
bost urte.
Soldata: 32.500 euro gordin urtean.
EAE kanpotik datozenek mugikortasunagatik aparteko diru sari bat ere izango dute.
Webgunea: http://www.ikerbasque.net/fellows
24 Publizitatea

"justua" da egin den berdel kuotaren banaketa - datu

Transcription

Similar documents

Amtsblatt Nr 42 vom 20 Oktober 2006

"Ugarteko" ez dutelako inputatu - datu