Bidzig Pirens

Mezma
Ays kirkes Hamşesnagi tarts enele “Can Yayınları”
tsan eladz Cemal Süreya u Tomris Uyar’in Turkesnagi
tartsutsadz kirke bidatsenevetsav. Turkesnagi eladz uriş
kirkeri al put enevetsav. Hamşesnage Latin anubenove
kirele Gor Dergiin eladz “Latin Anubenov Hamşesnag
Kiruş” anunov eladz forme bidatsenevetsav.
Bidzig Pirens
Ta kidim paxçele vayi cincuxnun kyoçin hedn engadzer.
ANTOINE DE SAINT-EXUPÉRY
Bidzig Pirens
Kiroğin resimniyove
Tartsenoğe
Mahir Özkan
Արաս Հրատարակչութիւն
Aras Yayıncılık
İstiklal Caddesi, Hıdivyal Palas 231/Z
34070 Tünel, Beyoğlu-İstanbul
Tel: (90) 212.252 65 18 - 243 06 02
Fax: (90) 212. 252 6519
www.arasyayincilik.com
[email protected]
Sertifika No: 10728
–––––––––––––––––––
ARAS - ԱՐԱՍ 166
–––––––––––––––––––
Bidzig Pirens
ANTOINE DE SAINT-EXUPÉRY
Tartsenoğe
Mahir Özkan
Şidgoğe
Hikmet Akçiçek
Sahifeniye dağvortsenoğe
Melisa Arsenyan
Dabakiroğe
Sena Ofset
Mayis 2016, İstanbul
ISBN 978-605-5753-66-5
LÉON WERTH’İN HAMAR
Bidzignin var menen oç toğ, isa kirkes medz martu
me adamiş ai.. Ama muhim sebeb me unim:
İnçak himi ays martas soy enger me unnatsi oç.
Megal sebebs al, ays martes emmen ikin gimate
kidanoğ mart men a. Dağotse hamar kervadz kirkoun
bila. Edisoği sebebs al: Ays martes himi Firansayi
gabri, kağtsadza, dun tur al çuni. Uine varin toğ guza.
İsa hamradz sebepniyes herker çi ta a, yes al kirkes
anu bidzigutinin adamiş genim. Medzoun bitunn al
meg oxti me bidzigeni. (şidage ases ana,
isa hişoğnin şad kiçin.)
AHA BİDATSADZİN BES POXETSİ:
LÉON WERTH’İN BİDZİGUTİNİN HAMAR
I
An darin vets daragane. Meg or me, gatsin
mednulu tsaxudneri vaan kervadz kirk me desadz
une. Kirkin anune “Abrevadz Hekiyaner” er. Kirkin
meçe şad sefali resim me gar. Resime, anlizu me
udoğ boayi ots me desetsner gu. Aha kopiyan vetis a.
Kirkin meçe gastevir ta: “Boayi otsiye inçu pernin
zate dzamelu gul gudan. Hedev al dağvenun jajel çi
garin. Giradzniye porin meçe hali deyi vets amis kun
gellin.”
Tsaxudnoun meçe kez inçbes paner gelli deyi xore
xore medoruşi geba. Kiçme tadetsa hedev renggan
kiriçov me abrumis emmenu araçi resime ai. Resim
no: 1’e aha aysmaner:
9
Resimes medzoun desetsutsi.
Vaxetsin ta deyi hartsutsi.
“İnçi vaxik? Foteran al vaxvi gu ta?” astin.
Halbukim yes foter ça, fil gul devadz boayi otsi
resim ağadz une. Medziye resimes hasgenal garnan
deyi ays campu boayi otsin meçn al desetsnoğ resim
me ai. Medzoun meg pane patsaipats aselu elli çi.
Resim no: 2’e aysman ağav:
Medziye ays campi, boayin otsin meçnan u
turtsevants desetsnoğ resimner enuşan vaz
antsnim; tarix, aşxarakirutin, matematik u lizui
grameri hede engim uzetsin. Ressam me elluşis
campan vets dareganutinis aysman xepvetsav. İnç
enim? Meg u ergu numera resimniyes havnevetsav
oç. Havases godrevadzer. Medziye zatn inçik inkn
u inkiye hasgenal çi garin. Anots emmen pane
patsenuşn al dağotse hamar şad tejar gelli.
Yes al inç enim, indzi hamar çuzelu al ta elli uruş
pan me uruşetsi. Teyare panetsnuşe sorvetsa, pilot
ağa. Aşxaris şad dağern i yus terçadetsa. An oxtiye
aşxarakirutinn al şad bidatsav indzi. Me me put
enelov Çine vorn a Arizonan vorn a kidana gu. Marte
10
kişere medoğumin meç campan xarna hana ays
kidalikes şad bidana gu.
Abrumis, xelke kelxun şad martu hed xosetsa,
engerutin ai. Medzoun meç şad dariner antsutsi.
Şad erand cançetsi anots. Ali al araçi midkes şad
poxvetsav oç.
Keloxe kiçme tadoğ megi me rast ka hana, emmen
ije modes elloğ meg numera resime desetsne,
senamiş gene. “Gunga hala,” gase yes indzi, “isa
martes şidag xelkvor a ta, ça ta?” Ama yes vorin,
“İsa inçina?” deyi hartsene hana, emmen desnoğe:
“foter” gaser.
En çağe yes al boayi otsin, gatsin mednelu tsaxudnun, astağknun vaan xosir çe. Anots hede; biriçi,
golfi, politikayi, kiravati vaan xose gu. Aner al, inç bes
xelkvor mart me cançetsi deyi haz geneni.
II
Aha isman, vets dari araç, inçak medz Sahra
Anabadin vaan teyares aviyetsav, sirdes vatuşi
şidag meg enger me çunnalu, mesmenenag abretsa.
Motorin meçe inçikert me godradz er. Modes oç
makinist gar, oç al camport. Tağ kelxoves ays tejar
panis dage meda. İndzi hamar ays panes abruş u
mernuşi griver. Modes, xemuşi, ellir ellir meg şapat
me herkuşi çur gar.
Araçin kişer, gumin vaan bargetsa, kun ağa.
11
Emmenu modig kağe hazar mil heru er. Okyanusin
meçgeldağe padi me vaan menatsadz marta me al
aveli menenage. Lusn u mute urişvele çaşit, parag
tseni me hed zartetsa hana inçbes şaş menatsi an al
tuk midk aek. Tsene:
“İnç gelli enger,” gaser, “indzi hamar oçxari resim
me enes gu ta?”
“İnç!”
“Oçxari resim me aa, indzi hamar.”
Vaas i var ambuot engadzi bes dağnas tustera.
Açviniyes soy me aceretsi, erand me put ai. Me m’al
inç desnum: Aşxaris desnevelu, bidzilig mart me
indzi put gena. Hedev aadz emmenu soy portren aha
isa nen sahifeinn a. Ama im resime modelin uine çak
sirun, sefali ağav oç.
Ama mağke im ça. Yes inç enim, medziye vets
dareganis ressam elluşi havases godradz uneni. Yes
al meçnan u tursan desevoğ boayi resimnoun uriş
resim enuşe sorvadz çe.
Açviniyes şeşvadz dağnu dağes menatsi. Molerek
oç, emmenu modig kağan hazar mil heru dağ men
e. Mart unnoğ dağnuknan kilometrenerov heru dağ
men e. Mer bidzilige oç campan gorsutsadzi lemanir
gu, oç al tatrutinan, kağtsutinan, dzarvutinan u
vaxutinan engadz desevir gu. Emmenu modig abad
dağnan hazar mil heru dağe, anabadin meçgeldağe
gorsevadz dağai al lemani çer zate. Yes indzi u egi:
“Da” asti, “tun hosa inç man gu kas?”
12
Hedev aadz emmenu soy portren aha ays a.
Gamats gamats şad muhim
inçi me gasayi bes, ayni
xoskiye me m’al asats:
“İnç gelli, indzi hamar
oçxari resim me enes gu
ta?”
Meg pani me meçe
kağdutsutine ta şadena
martun teve gabvi gu. Avdoğ
çek ama emmenu modig kağan hazar mil heru
dağne, mernuşe egadz tem engadzer, ama yes cebas
bidzig tuğt m’u kiriç me hanetsi. Tam an oxtin inçak
himi aşxarakirutin, tarih, matematik u kiraganutin
sorvuşes midkes eyev. Kiç m’al amçelov bidzigin,
“resim enuşe çkidim” asti.
“Amaaan inç elloğa,” asats, “oçxar me aa kena.”
Abrumis zate oçxari resim aadz çune. Anu hamar
kidatsadz ergu resiman mege ai. Yani boayin otsin
tursevants desetsnoğ resime. Ama mere:
“Ça çaa!” asats oç ta! “Boayin meçe fil desetsnoğ
resim uzer çim. Boan şad
talukeli anlizu men a. Filn
al şad dağ perna gu. Mer
an dağnuke emmen şe şad
bidzilig a. Oçxar me guzim.
İndzi hamar oçxari resim
me aa.”
Oçxarin resime ai.
14
Soy me put aav, hedev:
“Ağav oç” asats, “isa
himigutan şad zayif, hivant
oçxar men a. Meg hadig m’al aa.”
Yes al meg hadig men al ai.
Engeres anuş anuş dzidzağetsav:
“Desnus gu al, isa oçxar ça, xoç a. Godoşvenun
put aa hala.”
Resime noren ai, ama ali havnetsnel çgartsi.
“As al şad halivor a. Yes şad ergen abroğ oçxar me
guzim.”
Al sabres menatsadz çer. Hem teyareyin motore
al aveli bedenelu kaguş guze. Aha isa desadz
resimes ai.
“Ku uzadz oçxare ays senduğis meçn a,” deyi
gedretsi.
Havnuş çkidanoğ bidzig engeris erese megedana
lusatsav.
“Hah, himi im uzadzis bes ağav. Ama inç gases,
isa oçxares şad xod guda ta?
15
“İnçi hartsutser?”
“Mer dağnuke emmen şe şad bidzilig a u andi
hartsutsi.”
“Şad xod uzer çi...bidzilig oçxar me devi kezi.
Resimin vaan i var gerecetsav.
“Ağadik al bidzig ça. Aaaaa! İnçel put enes, kun
ağadza.”
Bidzig Pirensove engerutines aha aysman gebav.
III
Usti eguşe sorvuşis hamar şad oxter antsav.
İndzi çgungelov hartsum hartsenoğ Bidzig Pirense,
im hartsutsadzniyes kidesta zate imanar çer. Ama
aysman aman astadznun emmenn al gamats gamats
hasgetsa. Teyares araçin desav hana (teyareyin
resime enim oç, şad xarevuta, dagnan elle çi garim.):
“Ays al inçbes inçi men a?
“Teyare a. İm teyares. Terçi gu isa.
Terçuşes anu asuşas xendum
ağadze.
“İnç gases!” deyi keloxn i ver
bolokets, “erginkan ta inçar tun!?”
“Ha,” asti keloxes gerecelov.
“Avduşi pan ça! Sud ça ta,
erginkan kas!”
Bidzig Pirense anuş me
dzidzağetsav. Dzidzağuşan
hed şad var menatsi. Kelxus egadz dardoun vaan
umets dzidzağuşe uzer çim.
“Demak tun al erginkan gu kas,” deyi hede tirets.
“Vor gezegenan es tun?”
Anu modes peroğ kağdnike kaguşi gebadze.
Emmedeni hartsutsi:
“Himi tun uriş gezegena ta gu kas?”
İnçik asats oç. Açviniye teyaretsas vegalnelu
gamats gamats keloxe taper gu.
“Xoş ays teyaretsov al şad herutsan egadz
çgarnas gu u…”
Dağnu dağe niyazi me meç gorsevetsav meg oxt
me. Hedev al im aadz oçxari resime ceban hanets u
ays nor hazinen serenuşi gebav.
Peranan paxçoğ “uriş gezegenner” xoske indzi
inçbes meraği meç var tiradz uner, tuk medoretsek.
Panin şidage sorvuşi tadetsa.
“Bidzig enger, ustetsi es tun?” asti. “Mer dağnuke
astadz dağe vor dağa?” Oçxare nor danuş guzes?”
Kiçme tsen hanelu gungetsav medorets, hedev
xosetsav:
“Oçxare senduğis meçe devuşed soy ağav.
Kişerniye aysu meçe bargi gu.”
“Şidag gases. Xelkvor gungis ta a, çvan al gudam,
oçxarin gabes gu. Çvane gabuşi hamar me m’al sun
gudam.”
Bidzig Pirense astadznus vaan şaş menatsadzer:
“Gabuş ta? İnç gases tun!” asats.
Bidzig Pirens F: 2
17