Boila Neni Kudi Mufundiji Mukatampe

Transcription

—
˜
BOILA NENI KUDI MUFUNDIJI MUKATAMPE
“Lekai bidi, twana-twalukeke
twiye kwami.”
˜
BOILA NENI KUDI
MUFUNDIJI MUK ATAMPE
Luka 18:16.
lr-KU
—
˜
BOILA NENI KUDI MUFUNDIJI MUKATAMPE
“Lekai bidi, twana-twalukeke
twiye kwami.”
˜
BOILA NENI KUDI
Luka 18:16.
lr-KU
DINO DIBUKU I DYA
© 2006
WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY
OF PENNSYLVANIA
Boila Ñeni Kudi Mufundiji Mukatampe
Balupwile
WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY
OF SOUTH AFRICA NPC
1Robert Broom Drive East,
Rangeview, Krugersdorp, 1739, R.S.A.
Ditampwe mu 2012
Dino dibuku ke dya kupotejapo. Kulupulwa kwadyo i umo wa mu mingilo ya kufundija
bantu Bible kujokoloka ntanda yonso, ukwatakanibwanga na byabuntu.
Poso’nka kilombwelwe mu muswelo mukwabo kete,
bisonekwa i bilupulwe mu
Mukanda Ukola wa Mwine Leza.
Learn From the Great Teacher
Kiluba (lr-KU)
Made in the Republic of South Africa
Ditampwe mu Afrika wa Kunshi
J.G.
˜
BOILA NENI KUDI
MUFUNDIJI MUKATAMPE
˜
BOILA NENI KUDI
MUFUNDIJI MUKATAMPE
vw
“Lekai bidi, twana-twalukeke twiye
kwami kemukitukankaja, mhm.”
—
Luka 18:16.
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
vw
˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
BINE BISAKA BANA KU BAMBUTWILE ˙
˜
BAMBUTWILE bonso balonanga
mwanda umo
mukatampe ukolela bantu kwivwanija. Bambu˜
twile bonso babidi batyananga
kipindi kimo kimo
kya ku ngitu yabo ke kintu kimo. Kine kyobatyangila pamo’kya kitaminanga munda mwa mama
¯ mutuntulu. Nanshi ke kya kutuke muntu mumi
lumukapo shi bantu beta kubutulwa kwa mwana
bu “kingelengele kya lubutulo.”
Na bubine, kubutula bana i ngalwilo’tu ya kiselwa kya bambutwile. Dibajinji,
bana ba bantu bekalanga bidi balelwa mu
byonso, ino pobenda batama, basakilwanga kadi kutebwa mutyima ku bikwabo,
ke’nkapo ku bisakibwa bya ku ngitu kete.
Basakilwanga kwibakwasha mwa kutami˜
na’bo mu neni,
mu malango, mu mwikadilo, ne ku mushipiditu.
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
Pa kufikila pa butuntulu bonso, bana basakanga nakampata buswe bwa bambutwile. Nansha shi binenwa bya buswe bidi na mvubu, ino kulombola buswe mu bilongwa i kutabuke ne binenwa bine. Bine, bana basakanga kumona
kimfwa kiyampe kya bambutwile. Basakanga kuludikwa mu mwikadila, ko
˜
kunena’mba misonanya
ya mwa kwikadila. Kadi basakilwa byonso bino tamba ku bunkasampe bwabo. Shi mwana kapebwapo bukwashi pa kitatyi kifwaninwe, ubwanya, ne i bine ukalonga bintu bizozeja mutyima.
˜
Misonanya
milumbuluke kupita yonso i yoya itanwa mu Bible. Bufundiji
bwimanine pa Bible budi na kamweno kupita bukwabo bonso. Shi bana bafundijibwe Bible, bakafula ku kujingulula amba byobya bibalombolwa, ke
¯ unena’byo.
muntupo wibasapwila’byo, ino i Umpangi wabo, Shabo wa mulu,
Kino kikalengeja madingi ekale na lupusa lukatampe mpata kupita onso.
Bible ukankamika bambutwile kwingila na bukomo mwanda wa kutweja
˜
˜
misonanya
myoloke mu neni
ya babo bana. Inoko, kitatyi kyenda kitama
bana, pavule pene bambutwile bamonanga’mba i bikomo kwisamba nabo
vw
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
6
xy
˜
myanda ya mvubu mpata. Kino kitabo, Boila Neni Kudi Mufundiji Mukatampe, i kilembwe mwanda wa kukankaja ino ngikadilo kutyina’mba yakendelela. Kidi na myanda ya ku mushipiditu ikakwasha bambutwile kutangila’yo
¯
pamo na babo bana. Ne kadi, kishinsakanyanga mısambo
pa bukata bwa bankasampe ne boba batanga dino dibuku pamo nabo.
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
Ukamona’mba kino kitabo kilomba bana kuleta’po malondololo. I mulembwe bipangujo bivule bifwaninwe. Shi ubafika pa bino bipangujo, ukamo¯ (—). Kino kikuvuluja pantu pa kwishinkija ne kukankamika
na’po kashıko
mwana anene’po mwalangila. Bana basakanga nabo banena. Shi mwana ka¯
twejibwapo mu mısambo,
ukata mutyima kungi bukidibukidi.
Kintu kikwabo kya mvubu mpata i kino, bino bipangujo bikakukwasha
˜
uyuke bidi mu neni
ya mwana. Kunena na bubine, mwana ukokeja padi kuleta malondololo a bubela. Inoko myanda milembwe ilonda kipangujo ne kipangujo i ya kukwasha mwana alame mulangilo moloke.
Kintu kikwabo kidi mu dino dibuku kishile na mu makwabo i bifwatulo
byadyo 230. Bifwatulo bivule bidi na bushintuludi bulomba malondololo a
˜
mwana, kukwatanana
na byamona ne byatanga. Pa kino, bandaula bifwatulo
¯ neni
˜
na mwana. I bingidilwa bilumbuluke bya bufundiji bilupwila patoka
ya
kuboila ku myanda yaefunda.
Kintu kya makumi abala-anga a myaka kunyuma, bintu byadi bimweka bu
¯ bwa munyamwiko ku bana kutala’byo, byo byobatala pano, kimfwa bul adi
nji, bya majende, ne bilongwa bikwabo bya bumvu. Pa kino basakilwa bula¯
mi, o mwanda kino kitabo kileta’bo na bulemantu
inoko pampikwa kafinda.
Inoko, bana bafwaninwe nakampata kuludikwa ku Nsulo ya tunangu tonso,
¯ kadi. Yesu Kidishitu, Mufundiji Mukatake Yehova Leza, Tata wetu wa mulu
¯ uludikila bantu nyeke. Tukulupile na mutyima onso amba
mpe, ye kwaadi
kino kitabo kekikabulwepo kwimukwasha banwe ne kisaka kyenu kumo ku¯ bwenu bwikale bwa kusangaja Yehova, kadi na bubine mukelongolola bumi
selwa madyese a nyeke ne nyekeke.
7
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
Shi mwana wayuka kutanga, mukankamike ekale ukutangila kino kitabo,
witangila’kyo ne aye mwine. Kitatyi kyonso kyatanga’kyo, madingi mayampe
˜
adi’mo nao akenda ashala mu neni
ne mu mutyima wandi. Ino pa kuningija
¯
bijimba bya buswe ne kal emo
pa bukata bobe ne obe mwana, longa buninge
bobe bonso mwikale mutangila kino kitabo pamo, kadi kitatyi ne kitatyi.
xy
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
vw
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
˙
Shapita
KIFUNKA ˙
Paje
¯ Mufundiji Mukatampe « « « « « « « « « « « « « « « «
1 Mwanda Waka Yesu Wadi
10
2 Mukanda Utambile Kudi Leza wa Buswe « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « «
¯
3 Yewa Walongele
Bintu Byonso « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « «
16
21
4 Leza Udi na Dijina « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « «
26
5 “Uno I Wami Mwana” « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « «
¯
6 Mufundiji Mukatampe Waingidile
Bantu Bakwabo « « « « « « « « « « « « « «
32
¯
7 Kikokeji
Kikulamanga « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « «
42
8 Kudi Betutabukile Bukata « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « «
47
9 Tufwaninwe Kukomena Matompo « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « «
52
10 Yesu Utabukile Bademona Bukomo « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « «
57
11 Bukwashi bwa Bamwikeulu ba Leza « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « «
62
12 Yesu Witufundija Kulombela « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « «
¯
13 Boba B aikele
Bana ba Bwanga ba Yesu « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « «
67
72
14 Mwanda Waka Tufwaninwe Kwikala na Lulekelo « « « « « « « « « « « « « « « «
77
15 Bufundiji bwa Mwa Kwikadila Biyampe « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « «
82
16 I Bintu’ka bya Mvubu Binebine? « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « «
87
17 Muswelo wa Kwikala na Nsangaji « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « «
92
37
18 Lelo Uvulukanga Kufwija’ko? « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 97
¯
19 Lelo i Biyampe Kumana?
« « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 102
20 Le Abe Usakanga Kwikala Nyeke Umbajinji? « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 107
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
21 Lelo Tufwaninwe Kwitatwila Bintu Kampanda? « « « « « « « « « « « « « « « « « « 112
22 Mwanda Waka Ketufwaninwepo Kubepa « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 117
23 Mwanda Waka Bantu Babelanga « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 122
24 Kokikala Ngivi Nansha Dimo! « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 127
vw
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
8
Shapita
xy
Paje
25 Lelo Boba Balonga Bibi Babwanya Kwalamuka? « « « « « « « « « « « « « « « « « « 132
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
26 Mwanda Waka I Bikomo Kulonga Biyampe « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 137
27 Lelo Leza Obe I Ani? « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 142
¯
28 Mwa Kuyukila Yewa Otufwaninwe Kukokela
« « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 147
29 Lelo Masobo Onso Asangajanga Leza? « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 152
30 Bukwashi bwa Mwa Kupwila Moyo Wetu « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 157
31 I Kwepi kwa Kumona Busengi « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 162
¯
32 Muswelo Walaminwe
Yesu « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 167
33 Yesu Ubwanya Kwitulama « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 172
34 Le Tukekala Namani Shi Tubafu? « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 177
35 Tubwanya Kulanguka mu Lufu! « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 182
¯ Bakasangulwa? Le Bakekalanga Kwepi? « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 187
36 I B ani
37 Vuluka Yehova ne Wandi Mwana « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 192
38 Mwanda Waka Tufwaninwe Kuswa Yesu « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 197
39 Leza Wavuluka Wandi Mwana « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 202
40 Mwa Kusangeja Leza « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 207
41 Bana Basangaja Leza « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 212
42 Mwanda Waka Tufwaninwe Kwingila « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 217
¯
43 Le Banabetu I B ani?
« « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 222
44 Balunda Netu Bafwaninwe Nabo Kuswa Leza « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « 227
46 Mema Abaonakanya Ntanda—Le Akonakanya’yo Dikwabo? « « « « « 238
47 Mwa Kujingulwila Amba Amakedona Ibafwena Pabwipi « « « « « « « « « 244
48 Ntanda Impya ya Leza ya Ndoe—Nobe Ubwanya Kwikala’mo « « « 250
9
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
45 Bulopwe bwa Leza i Bika? Mwa Kulombwela Amba Tusaka’bo « « « 232
xy
xy S H A P I T A 1 vw
¯
MWANDA WAK A YESU WADI
P
¯
ANO ke papite myaka tununu tubidi ne musubu, kwabutwi¯
lwe mwana umo mwishile na bonso, pa kutama waikala
ke
¯
muntu mukatakata kasha. Mu mine myaka’ya, i kutupu mu¯
¯
ntu wadi na maamviyo nansha na myotoka. Kekwadipo
bintu pamo
bwa matelevijo, makompyuta, ne Entelenete.
¯
¯
Bainikile
mwana’wa dijina dya bu Yesu. Waikala
ke muntu wa tu¯
nangu kupita bonso bekele pano pa ntanda. Kadi Yesu waikele
ke
¯
mufundiji muyampe kutabuka. Wadi ushintulula bintu bikomo mu
¯ kwivwana.
muswelo upela
¯ ufundija bantu konso konso kwaadi
¯ wibatana. Wadi
¯ wiYesu wadi
¯ wibabafundija kufulakufula kwa dijiba ne mu mato mwine. Wadi
¯
¯
fundija mu mobo ne mu lwendo. Yesu kadipo
na motoka, kadipo
¯ wenda koku ne
wenda lwa motoka nansha lwa kudiye. Yesu wadi
koku, wenda ufundija bantu.
Tuyukilanga bintu bivule ku bantu bakwabo. Ino kotukokeja kuyukila bintu bya mvubu mpata i kudi Yesu, Mufundiji Mukatampe.
Binenwa bya Yesu bitanwa mu Bible. Potwivwana bino binenwa mu
Bible, i pamo’nka bwa Yesu mwine witulombola’byo.
¯ Mufundiji Mukatampe uno muswelo?
Mwanda waka Yesu wadi
¯
¯ uyuBubinga bubajinji i buno: Yesu nandi wafundijibwe.
Kadi wadi
¯ wikile amba kwivwana kudi na mvubu mpata. Ino le Yesu wadi
¯ umufundija?— I Shandi wadi
¯ umufundija.
vwana ani? I ani wadi
Shandya Yesu i Leza.
¯ wikele
Kumeso kwa Yesu kwiya pano pa ntanda bu muntu, wadi
¯ pamo na Leza. O mwanda Yesu wadi
¯ mwishile na bantu
bidi mulu
10
¯
M WA N D A WA K A Y E S U WA D I M U F U N D IJ I M U K ATA M P E
¯
¯ kubakwabo mwanda kekudipo muntu mukwabo waikele
bidi mulu
¯ Mwana muyameso kwa kubutulwa’ye pano pa ntanda. Yesu wadi
¯
¯ ubwanya
mpe momwa mulu, Mwana wivwana Shandi. Yesu wadi
¯
kufundija bantu byobya byaafundile
kudi Leza. Nobe ukeula Yesu shi
wivwana shobe ne inobe.
¯
Bubinga bukwabo bwalengeje
Yesu ekale Mufundiji Mukatampe i
¯
¯ uswele kukwasha bantu befukuswa kwaadi uswele bantu. Wadi
¯
¯ uswele
nde myanda ya Leza. Yesu wadi uswele bakulu, kadi wadi
Mwanda waka bana
¯ basangela kwikala
badi
pamo na Yesu?
ne banuke bene. Banu¯ baswele kwike nabo badi
kala pamo na Yesu, mwanda
¯ wisamba nabo ne kwibewadi
vwana.
¯ ele
¯
Difuku dimo, bambutwile bamo balet
¯
Yesu babo bana batyetye. Ino balunda nandi balanga
amba Mufundiji Mukatampe kadipo na kyaba kya kwisamba na bana batyetye.
¯
¯
Ebiya bebanena
bajoke nabo. Ulanga Yesu wanene’po
namani?—
¯
Yesu wanena’mba: “Mwitulekei bidi twana twiye kwami kemukitu¯ usaka bana batyetye baye
¯ kwadi. Pa kino,
kandai.” Bine, Yesu wadi
11
˜
B O I L A N E N I K U D I M U F U N D IJ I M U K ATA M P E
¯ muntu wa tunangu mpata kadi mupite bul eme,
¯
Yesu nansha byaadi
¯
wet¯ udile’ko
kitatyi kya kufundija bana batyetye.—Mako 10:13, 14.
¯ ufundija bana ne kwibeLelo uyukile mwanda waka Yesu wadi
¯ usaka bekale na nsangavwana? Bubinga bumo i pa mwanda wadi
¯
ji na kwibasapwila myanda ya Leza, Shandi wa mulu.
Lelo nobe
ubwanya namani kuletela bantu nsangaji?— I na kwibasapwila myanda ya Leza yowifunda.
¯
˜
Kitatyi kimo, Yesu wafundije
balunda nandi baboile neni
mikata¯
¯
mpe ku mwana mutyetye. Wakwete mwana wamwimika umbukata
mwa Bandi bana ba bwanga, ke balondi Bandi kadi. Penepa Yesu wa-¯
nena amba bano batame bafwaninwe kwalamuna bilongwa byabo bekale pamo bwa uno mwana mutyetye.
¯ kisaka kunena Yesu pano? Le uyukile musweLe i kika kyadi
lo ukokeja mukulumpe nansha mwana mutame kwikala pamo bwa
mwana mutyetye?— Biyampe, mwana mutyetye kayukilepo bintu
bivule pamo bwa mukulumpe, o mwanda usangelanga kwifunda.
¯ unena amba bandi bana ba bwanga bafwaniNanshi Yesu wadi
nwe kwityepeja pamo bwa bana batyetye. Bine, batwe bonso
˜
tubwanya kuboila neni
mivule ku bantu bakwabo. Kadi
batwe bonso tufwaninwe kuyuka amba bufundiji bwa
¯
Yesu budi na bul eme
bukatampe kupita’ko milangwe ya batwe bene.—Mateo 18:1-5.
¯
Bubinga bukwabo bwalengeje
Yesu ekale Mufundiji Mukatampe uno muswelo i
¯ uyukile kufundija bintu bimwanda wadi
¯ ushintulula bintu
sangaja bantu. Wadi
¯
¯
mu muneneno up ela,
wa patokelela.
Bakulumpe ne bana batame babwanya
˜
kuboila neni’ka
ku mwana mutyetye?
12
˜
¯
I neni’ka
yotuboila ku byafundije
Yesu
pa toni ne pa maluba?
¯ pa toni, pa maluba ne pa bintu bilongekanga mafuku
¯
Wesamb
ıle
onso amba bantu bemvwanije senene myanda ya Leza.
¯ ku l ulu,
¯
¯
Difuku dikwabo Yesu wadi
bantu bavule baiya
kwadi.
¯
Yesu washikata kaebafundija nansha kwibasapwila, enka na momwenine pa kifwatulo. Buno bufundiji butelwanga bu Busapudi bwa ku
¯
¯
¯
Lulu.
Yesu wanena’mba:
‘Talai toni twa mulu.
Ato ketukunangapo nkunwa. Kadi ketungwijangapo bidibwa mu bitala. Ino Leza wa
¯ witudishanga. Mwene banwe mutabukile toni bul eme?’
¯
mulu
¯
˜
Yesu wanena
monka’mba: ‘Boilai neni
ku maluba a mu ntanda.
Atamanga, ino kwingila mpika. Bine, talai moekadile manenge¯
le! Nansha Solomone, Mulopwe mpeta, kadipo
uvwala binengele
kupita ano maluba a mu ntanda. Shi Leza utele ano maluba mutyima amba atame, le abulwe namani kwimuta banwe mutyima?’
—Mateo 6:25-33.
13
˜
¯ kisaka kufundija Yesu?— Kadipo
¯
Le ubaivwana kyadi
usaka tukambakanye mityima amba i kwepi kotukamona byakudya ne byakuvwala. Leza uyukile kala amba tusaka bino bintu byonso’bi. Shako
¯
Yesu kanenepo
amba ketufwaninwepo kwingidila bidibwa ne bi¯
¯ Leza pa kifuko kivwalwa. Ino wanene amba tufwaninwe kutula
bajinji. Shi tulonga namino, Leza ukata’ko mutyima kutyina amba
twakabulwa byakudya ne byakuvwala. Le abe nobe ukulupile uno
mwanda?—
“Uno i wami Mwana . . .
Mwikale kumwivwana”
¯
M WA N D A WA K A Y E S U WA D I M U F U N D IJ I M U K ATA M P E
¯
Yesu pa kupwa kufundija, le bantu balangile’po
namani?— Bible
¯
¯
unena amba batendele kufundija kwandi. Bantu badi basangela mpa¯ unena byakweshe
¯
ta kumwivwana. Bintu byaadi
bantu balonge byoloke.—Mateo 7:28.
˜
O mwanda mwine i kya kamweno tuboile neni
kudi Yesu. Lelo
˜
uyukile motukokeja kuboila neni kwadi?— I nenki, tudi na binenwa
byandi mu dibuku. Lelo uyukile i dibuku’ka?— I Mukanda Ukola.
Kino kishintulula amba tubwanya kwivwana Yesu shi tuta matwi ku
¯
myanda yotutanga mu Bible. Mu Bible mudi m anga
imo ilombola
¯
mwanenene
Leza aye mwine amba tufwaninwe kwivwana Yesu. Twi¯
vwane mobyapityile.
¯
¯
¯
Difuku dimo Yesu waselele
balunda nandi basatu bakanda
pa lulu
lulampe. Majina abo i ba Yakoba, Yoano, ne Petelo. Tusa kuyuka bivule mpata pa bano bana-balume kumeso’ku, mwanda abo bonso ba¯ balunda ba Yesu ba pa mutyima. Ino pa kino kyaba kya pa
satu badi
¯
bula, mpala ya Yesu yashilula
kukelema bininge. Ne bivwalwa byandi
˜
¯
kebye nenya to, enka na momwena’byo pa kifwatulo.
¯
¯
Kupwa papo, Yesu ne balunda nandi baivwana
diwi ditamba m ulu.
Kedinena’mba: ‘Uno i wami Mwana, muswedibwe, unsangaja pa mutyima; mwikale kumwivwana.’ (Mateo 17:1-5) Lelo uyukile dino diwi
¯ dya ani?— Bine, dyadi
¯ diwi dya Leza! Na bubine, i Leza wane¯
dyadi
ne amba bafwaninwe kwivwana wandi Mwana.
¯
Le batwe netu dyalelo? Lelo tukakokela
Leza ne kwivwana wandi
Mwana, Mufundiji Mukatampe?— Kino kyo kyotufwaninwe kulonga batwe bonso. Lelo uvulukile muswelo otukokeja kumwivwana?—
Eyo, tubwanya kwivwana Mwana¯ Leza na kutanga myanda ya mu
¯
Bible inenena pa bumi
bwandi. Mufundiji Mukatampe udi na bintu
bivule bilumbuluke bya kwitusapwila. Kukabulwepo kusangela kubo˜
ila neni
ku bino bintu bilembelwe mu Bible. Kadi shi usapwila bakwenu bintu biyampe byowifunda nabya ukekala na nsangaji.
Pa kusaka kuyukila’ko milangwe mikwabo miyampe itala pa byabuyabuya bilupuka
¯
ku kwivwana Yesu, putula
Bible obe utange Yoano 3:16; 8:28-30; ne Bilongwa 4:12.
15
MUK ANDA UTAMBILE KUDI
LEZA WA BUSWE
N
SAPWILE’PO bidi, lelo i dibuku’ka dyoswele mpata kupita
onso?— Bana bamo bakokeja kutonga dyodya disambila pa
banyema. Bakwabo nabo bakokeja kutonga dibuku didi na
bifwatulo bivule. I kya nsangaji kutanga ano mabuku.
Inoko mabuku mayampe mu ino ntanda yonso i oa etusapwila bubinebine bwa padi Leza. Mu ano mabuku namo mudi dibuku dimo
¯
ditabuke bul eme.
Lelo widiyukile?— I Bible.
¯
Mwanda waka Bible i mupite bul eme?—
Mwanda i dibuku ditambe kudi Leza. Ditulombola myanda imutala ne bintu biyampe
byaketulongela. Kadi ditulombola byotufwaninwe kulonga mwanda wa kumusangaja. Didi pamo’nka bwa mukanda mutambe kudi
Leza.
¯ ubwanya kulemba Bible yense mutuntulu momwa
Eyo, Leza wadi
¯ kupwa wapa’ye bantu. Ino kalongelepo
¯
mulu,
namino. Nansha mila¯
ngwe idi’mo byoitamba kudi Leza, ino aye waingidije bengidi bandi
ba pano panshi balembe kipindi kikatampe kya Bible.
¯
Le Leza walongele
kino namani?— Pa kusaka twivwanije’kyo senene, langa bidi uno mwanda. Potwivwananga diwi dya muntu ku ladiyo, padi diwi’dya i dya muntu udi kulampe kwine. Kadi potutalanga
televijo napo, tumonanga bifwatulo bya bantu badi mu matanda makwabo, kadi twivwana ne byobanena bine.
Bantu bakokeja kwenda kulampe kufika enka ne pa kweji mu maapolo abo, kadi batuma misapu pano panshi abo pa kweji. Le wadi
kala muyuke uno mwanda?— Shi bantu bakokeja kulonga namino, le
¯
Leza kabwanyapo kutuma misapu itamba mulu?—
Bine, Leza ubwa16
M U K A N D A U TA M B I L E K U D I L E Z A WA BUS W E
¯
nya kwiituma! Ne weitumine
kala kene ne bantu bene kebapungile
ladiyo ne televijo mwine.
¯
¯ panena Leza. Mosesa kadipo
¯
Mosesa waivwene
na bubine padi
uko¯
keja kumona Leza, ino wadi’ko wivwana diwi dya Leza. Bantu tunu¯
¯
nu ne tununu batenwe
panenene
Leza. Ebiya, mu dyodya difuku
¯
¯
¯
Leza watenkenya l ulu lonso, kadi kwakungula
mikungulo ne mape¯
ni ponka. Bantu bayuka amba i Leza unena, kebazakala byamwiko.
Ebiya kebanena Mosesa amba: “Kokaleka Leza kwisamba netu kutyi¯
na padi twakafwa.” Mafuku pa kupita’po, Mosesa wasoneka
bintu
¯
¯
byanene Leza’bya. Kadi byonso byalembele Mosesa bidi mu Bible.
—Divilu 20:18-21.
I muswelo’ka otwayuka amba Leza ukokeja kwisamba netu aye
koku wikele kulampe?
˜
¯
Mosesa walembele
mikanda itano mibajinji ya Bible. Ino ke’nka¯
¯
po aye kete walembele, mhm. Leza waingidije
bana-balume bakwabo
¯
kubwipi kwa 40 balemba bipindi bikwabo bya Bible. Bano bantu ba-¯
¯ myaka miikele’ko pa kala, ke papite kitatyi kilampe, ne kadi palele
¯
vule kumeso kwa kupwa Bible. Bine, papityile
kintu kya myaka 1600!
¯ bampikwa
I kya kutulumukwa mwanda nansha bano bantu byobadi
¯
˜
kwiyuka abo bene na bene, byonso byobalembele
i bikwatanane
kya
pamo.
¯
¯ batuBantu bamo baingidijibwe
na Leza pa kulemba Bible badi
¯ mukumbi wa mikoko,
¯
¯
mbe. Mosesa nansha byadi
waikele
ke mwe¯ mulopwe wa neni
˜
ndeji wa muzo wa Isalela. Solomone wadi
kupita
¯
bonso kadi wadi mpeta kutabuka bonso pano pa ntanda. Ino balembi
¯ bampikwa kuyukana senene. Kimfwa Amose
bakwabo shabo badi
¯ ulongolola mityi ya bikuyu.
wadi
¯ mu nanga.
˜
Kadi, mulembi umo wa Bible wadi
Le uyukile dijina dya¯
ndi?— I Luka. Mulembi mukwabo wadi musonkeji wa musonko. Di¯ mujidiki wa bijila, mupotolodi
jina dyandi i Mateo. Ungi nandi wadi
¯
¯
mukata wa bijila mu mutotelo wa Bayuda. Walembele
mikanda mivule ya mu Bible kupita bonso. Le uyukile dijina dyandi?— I Polo.
¯ nabo balembi
Kadi bana ba bwanga ba Yesu, ba Petelo ne Yoano, badi
¯ babiluwe ba lui.
ba Bible, nansha byobadi
¯
¯ bisaka kulonga
Balembi bavule ba Bible balembele
bintu byadi
¯ bayuka bino bintu namani abyo
Leza mu mafuku a kumeso. Le badi
¯ wibasapwila’byo. Wadi
¯ wibasapapo kebyalongekele?— Leza ye wadi
pwila bintu bisa kufika.
¯ Yesu Mufundiji Mukatampe pano pa ntanda, kipindi kikataPadi
¯ kala ke kilembwe. Ino, vuluka, Mufundiji Mumpe kya Bible kyadi
¯ wikele kala momwa mu madiulu. Wadi
¯ uyukile byadi
¯
katampe wadi
¯ witabije amba Bible i mutambe kudi
bilonga Leza. Lelo nandi wadi
¯ witabije.
Leza?— Bine, wadi
¯ usapwila bantu mingilo ya Leza, wadi
¯ utanga mu BiYesu paadi
¯ utela myanda idi’mo ku mutwe bitupu.
ble. Kyaba kikwabo wadi
18
M U K A N D A U TA M B I L E K U D I L E Z A WA BUS W E
¯
Kadi Yesu wetuletele
myanda mivule ya kudi Leza.
¯
Yesu wanene amba: Bintu “byo nenanga ku badi
pano pantanda i byonka byo naivwene kudi aye.”
¯
(Yoano 8:26) Yesu waivwene
bintu bivule kudi Leza
¯
mwanda wadi wikele pamo na Leza. Shi ke pano
¯
i kwepi kotukokeja kutanga myanda yanene
¯
Yesu?— I mu Bible. Yalembelwe
mwanda wa batwe twiitange.
¯
Na bubine, panene
Leza
¯
bantu balembe Bible, bale¯
mbele’ye mu ludimi lob adi besamba mafuku onso.
O mwanda mwine myanda
¯
mingi ya mu Bible yalembelwe mu Kihebelu, imoimo
mu Kialamia, kadi ne mikwabo mivule mu Kingidiki. Dyalelo bantu bavule byokebayukilepo
kutanga ino ndimi, o mwanda
mwine Bible i mwalamunwe mu ndimi mikwabo. Dyalelo Bible, mutuntulu
nansha bipindi byandi, utanwa mu ndimi mipite pa 2 260. Langa’po bidi
pa buno buvule! Bible i muka¯ bantu
nda wa Leza watumıne
konso kobatanwa. Nansha
byatentwilwe misunsa
mivule, ino musapu mwine i mutambe kudi Leza.
Le bano balembi
ba Bible majina
¯
abo i bani?
˜
¯
Myanda inena Bible idi na mvubu kotudi. Walembelwe
pa kal a¯
kene. Ino witulombola bintu bilongeka ano mafuku. Kadi witulo¯
mbola bisa kulonga Leza mu mafuku aya’ko.
Bine, Bible unenanga
bintu bisangaja mpata! Witupa lukulupilo lwa kutendelwa.
Bible witusapwilanga ne muswelo mwine usaka Leza twika¯
le mu bumi
bwetu. Witulombola biyampe ne bibi. Abe ne
ami, tufwaninwe kuyuka kino. Bible witusapwilanga bantu ba-¯
¯
longele bibi ne kine kyebafikile,
mwanda wa netu twepu¯
ke makambakano ebatene.
Kadi witulombola
¯
bantu balongele biyampe ne byabuyabuya
¯
byobamwenine’mo.
Byonsololo bino bya-¯
lembelwe pa mwanda wa kamweno
ketu.
Ino pa kusaka amba tumwene nakampata mu Bible, bitusakila tuyuke malondololo ku
kipangujo kampanda. Kipangu¯
jo kine i kino: Lelo wetupele
Bible
i
ani?
Le
abe
ulanga’po
namani?—
Le i bintu’ka byokokeja
Bine, Bible yense mutuntulu i mutakwifunda potanga Bible?
mbe kudi Leza. Le penepo, i muswelo’ka otukalombola amba tudi na tunangu binebine?— I na kuteja
Leza ne kulonga byanena.
Nanshi bitulomba kwikala na kitatyi kya kutangila Bible pamo.
Potutambulanga mukanda utamba kudi muntu otuswele bininge,
˜
twiutananga
ne kwiutangulula misunsa ne misunsa. Wikalanga wa
¯
bul eme kotudi. Uno o muswelo otufwaninwe netu kumona Bible,
mwanda i mukanda mutambe kudi Yewa wituswele kutabuka. I mukanda mutambe kudi Leza wa buswe.
¯
Shi ke pano, witudile’ko
kitatyi kityetye kya kutanga bino bisonekwa bilombola
¯
amba Bible i Kinenwa kya Leza binebine, kyalembelwe
pa mwanda wa kamweno
ketu: Loma 15:4; 2 Temote 3:16, 17; ne 2 Petelo 1:20, 21.
20
¯
YEWA WALONGELE
BINTU BYONSO
N
DYUKILE kintu kimo kiyampe. Lelo nobe uswile kwikiyuka?— Witale bidi mu dikasa dyobe. Konya
minwe yobe. Pano boya kya kuboya. Dikasa dyobe dibwanya kulonga bintu
bivule, kadi dikokeja kwibilonga biya¯
mpe. Lelo uyukile i ani walongele
makasa
etu?—
¯
Bine, i yenka yewa walongele
kyakanwa kyetu, mulu wetu, ne meso etu mene.
I Leza, Shandya Mufundiji Mukatampe.
Mwene tusangele mwanda Leza i mwitupe meso?— Tubwanya kumona nao bintu
bivule. Tukokeja kubandila maluba. Tukokeja kubandila biyombo bibishi ne diulu difituluka. Tukokeja kumona nansha ke
toni twana tudila nzala, pamo na tuno tudi
¯
pa kifwatulo’tu. Bine tutendelanga potuLe i ani walongele
¯
mona bintu pamo na bino’bi, mwene i amo?— bintu byonso byumi?
¯
Ino, le i ani walongele
bino bintu? Lelo i muntu
¯
¯
kampanda wa pano panshi webilongele?
Ehe. Bantu bakokeja kubaka njibo. Ino kekudipo muntu ubwanya kupunga kiyombo kime¯
na panshi. Bantu kebabwanyapo kulonga koni kana komi,
diluba
¯
dimena, nansha kintu’ka kikwabo kyumi.
Le wadi kala uyukile
namino?—
¯
¯
I Leza walongele
bintu byonso. Leza walongele
madiulu ne nta¯
¯
nda. I aye walongele ne bantu bene. Wapangile mwana-mulume
21
¯
Njibo byoidi ne muntu weilongele,
le i ani
¯
walongele maluba, mityi, ne banyema?
umbajinji ne mwana-mukaji umbajinji. Yesu, Mufundiji Mukata¯
mpe, wafundije
uno mwanda.—Mateo 19:4-6.
¯
¯
Le Yesu w ayukile
namani amba Leza ye w alongele
mwana¯
¯
mulume ne mwana-mukaji? Lelo Yesu wamwene Leza paadi wibalo¯
¯ pamo na Leza padi
¯ papanga
nga?— Bine wamumwene.
Yesu wadi
Leza mwana-mulume ne mwana-mukaji. Yesu ye muntu umbajinji¯ mwikeulu, kadi wadi
¯ wikele
bajinji kupangwa na Leza. Yesu wadi
¯
kala pamo na Shandi momwa m ulu.
¯
Bible witulombola amba Leza wanene
amba: “Leka bidi tulo¯ usapwila ani?—
nge muntu.” (Ngalwilo 1:26) Le uyukile Leza wadi
¯ usapwila wandi Mwana. Myaka pa kupita’po uno Mwana waWadi
¯ usapwila waiya
¯
¯
adi
pano panshi waikala
ke Yesu.
Mwene uno i mwanda usangaja mpata? Langa’po’tu bidi! Shi tu¯ pamo na Leza kitatyi
teja Yesu, nabya tufundijibwanga na yewa wadi
¯ kilonga Leza ntanda ne bintu bikwabo byonso. Yesu wafundi¯
kyadi
22
¯
Y EWA WA LONG E L E B I N T U BYON S O
¯ wingila nandi pamo momwa mulu.
¯
le bivule kudi Shandi paadi
Bine, ke kya kutulumukapo shi Yesu i Mufundiji Mukatampe!
¯ ubudilwe nsangaji paadi
¯ bunka kumeLe ulanga amba Leza wadi
¯ na nsangaji,
so kwa kupanga wandi Mwana?— Mhm. Ebiya shi wadi
¯
¯
¯
le mwanda waka walongele
bintu bikwabo bidi na bumi?—
Webilo¯
ngele mwanda aye i Leza wa buswe. Wasakile
bakwabo nabo bekale’¯
¯
ko, basangele bumi. Tufwaninwe kufwija’ko Leza mwanda wetupele
¯
bumi.
¯
Byonso bilongele Leza bilombola buswe bwandi. Leza walongele
¯
dyuba. Dyuba ditupanga kitokeji
ne kyanga. Shi twadi amba ketudipo na dyuba longa bintu byonso i bikwate mashika ne kadi longa i
¯ pano pa ntanda. Mwene usangele mwanda Leza walo¯
kutupu bumi
ngele’ko dyuba?—
Leza unokejanga ne mvula. Kyaba kikwabo, kusangelangapo mvula mwanda ukubudijanga kukakaila panja shi kanoke. Inoko mvula
umenejanga maluba. Penepa shi tubamone maluba mayampe, le i ani
otukafwija’ko?— I Leza. Ne shi tubadi mani ne bipa bitobala, lelo i
ani otufwaninwe kufwija’ko?— Tufwaninwe kufwija’ko Leza mwanda dyuba dyandi ne mvula wandi byo bitamijanga bikunanwa.
¯
Langa’po shi muntu wakwipangula amba, ‘Lelo Leza ye walongele bantu ne banyema bene?’ Le ukanena’po namani?— I biyampe
¯
kunena amba: “I amo, Leza ye wapangile
bantu ne banyema.” Ino le
¯
ukanena namani shi muntu ketabijepo amba Leza ye walongele
bantu binebine? Le shi wanena amba bantu batambile ku banyema le?
¯
Eyo, Bible kafundijangapo nankyo. Unena amba Leza ye wapangile
¯
bintu byonso byumi.—Ngalwilo
1:26-31.
Ino muntu kampanda ukokeja kukusapwila amba
ketabijepo mudi Leza. Le abe ukanena’po namani?—
Ubulwe’po kumufunkila njibo? Kupwa
wamwipangula’mba: “I ani ulongele yoya
njibo?” Muntu yense uyukile amba kudi
23
˜
muntu kampanda ulongele’yo. Na bubine njibo keilongelepo ayo
mine!—Bahebelu 3:4.
Kupwa endai kokwa kudi maluba, umulombole diluba dimo. Pe¯
nepa umwipangule amba: “I ani wedilongele?”
Ke muntupo wa pano
panshi ehe. Monka kemwiubakidile njibo ayo mine, ne dino diluba
¯
nadyo kedilongelepo adyo dine. Kudi muntu walongele’dyo.
I Leza.
Nena muntu’wa emane pamo evwane mudidilo wa koni. Kupwa
¯
mwipangule amba: “I ani walongele
toni ne kwitufundija mwa ku¯
didila?” I Leza. Bine, Leza ye walongele madiulu ne ntanda ne byo¯
¯
¯
nso byumi!
I Aye upananga
bumi.
Ino, padi muntu ukokeja kunena amba aye witabijanga enka bintu byamona na meso. Padi wanena’mba: ‘Kyokya kyonkibwanyapo
kumona, nkikokejapo kwikitabija.’ O mwanda bantu bamo banenanga amba kebetabijepo mudi Leza mwanda kebakokejapo kumumona.
I bine ketukokejapo kumona Leza. Bible unena’mba: ‘Kekudipo
muntu ubwanya kumona Leza.’ Kekudipo mwana-mulume, mwanamukaji, nansha mwana mutyetye pano pa ntanda ubwanya kumona
Leza. Nanshi i kutupu muntu ufwaninwe kulonga kifwatulo nansha
kyelekejo kampanda kya Leza. Leza mwine witupeleje kulonga kyelekejo kyandi. Nanshi ketusapo kusangaja Leza shi tudi na bintu bya
uno muswelo mu yetu njibo.—Divilu 20:4, 5; 33:20; Yoano 1:18.
Ino shi ketumonangapo Leza, le tuyukile namani amba Leza udi’ko binebine? Langa bidi kino nakyo. Lelo ukokeja kumona luvula?— Nansha dimo. Kekudipo muntu ukokeja kumona luvula. Ino
ubwanya kumona bintu bilonga luvula. Shi luvula ke lupukuma
mani ajinanga ku mitabi nansha ku misambo ya mutyi. Papo waitabija ne kwitabija amba luvula ludi’ko.
¯
Ne bintu byalongele
Leza nabyo ukokeja kwibimona. Pomonanga
diluba dimene nansha koni, umonanga nanshi kintu kilongele Leza.
Papo waitabija ne kwitabija amba Leza udi’ko binebine.
24
¯
Y EWA WA LONG E L E B I N T U BYON S O
¯
Padi muntu kampanda ukakwipangula amba, ‘I ani walongele
¯
dyuba ne ntanda?’ Bible unena’mba: ‘Leza wapangile
madiulu ne
¯
ntanda.’ (Ngalwilo 1:1) I amo, Leza ye walongele bino bintu byonso
bya kutendelwa! Le ulanga’po namani?—
¯
Mwene kwikala na bumi
i kintu kiyampe? Tubwanya kwivwana
mididilo miyampe ya toni. Tukokeja kumona maluba ne bintu bikwabo bilongele Leza. Kadi tukokeja kudya bidibwa bitupele Leza.
Tufwaninwe kufwija’ko Leza pa bino byonso. Nakampata, tufwa¯
ninwe kumufwija’ko mwanda i aye witupele bumi.
Shi binebine tudi
na mutyima wa kufwija’ko Leza, ketukabulwepo kulonga’po kintu
kampanda. Le i kintu’ka?— I kwivwana Leza, ne kulonga byobya
byaetusapwila mu Bible. Mu uno muswelo tukalombola amba tu¯
swele Yewa walongele
bintu byonso.
¯
Tukokeja kufwija’ko Leza pa mwanda wa byonso byaalongele.
Muswelo’ka? Tanga
¯
bilembelwe mu Mitoto 139:14; Yoano 4:23, 24; 1 Yoano 5:21; ne Kusokwelwa 4:11.
Le uyukanga namani
amba kudi luvula?
LEZA UDI NA DIJINA
P
OWIYUKANGA na muntu musunsa umbajinji, pavule pene
lelo i kintu’ka kyobadikilanga kumwipangula?— Bine,
umwipangulanga bidi dijina dyandi. Batwe bonso tudi na
¯
majina. Leza wainikile
muntu mubajinji pano pa ntanda dijina. Wa-¯
¯
mwinikile bu Adama. Wainika
mukaja Adama bu Eva.
Inoko, ke enkapo bantu badi na majina. Langa bidi, ne bintu bikwabo bine nabyo bidi na majina. Shi muntu wakupe kyana kya kikololo (kipopi) nansha pushi, le ubulwe’po kwikipa dijina?— Bine
¯
kwikala na dijina i kintu kya buleme.
˜
Tala’po bidi nenyenye
mingimingi bufuku. Lelo ulanga’mba idi
˜
˜
na majina?— Bine idi nao, Leza i mupe lunenyenye
ne lunenyenye
¯ dijina. Bible witusapwila’mba: ‘Ubalanga nenyenye;
˜
lwa m ulu
wita¯
nga lumo ne lumo pa dijina dyalo.’—Mitoto 147:4.
¯
Lelo ukokeja kunena amba muntu wa buleme
bukatampe mpata
¯
m ulu ne pano pa ntanda i ani?— Bine, i Leza. Lelo ulanga amba na¯
ndi udi na dijina?— Yesu wanene
amba Leza udi nadyo. Dyuba dimo
¯
Yesu wanene Leza mu milombelo amba: ‘Nayukija balondi bami dijina dyobe.’ (Yoano 17:26) Le uyukile dijina dya Leza?— Leza aye
mwine i mwitulombole’dyo. Unena’mba: “Ami ne Yehova, dyo dyami dijina.” Nanshi dijina dya Leza i YEHOVA.—Isaya 42:8.
Le wiivwananga namani shi bantu bakwabo bavuluka dyobe dijina?— Bine usangalanga, mwene i amo?— Yehova nandi usakanga
bantu bayuke dijina dyandi. O mwanda mwine tufwaninwe kutela
dijina dya Yehova shi twisambila padi Leza. Mufundiji Mukatampe
¯ utela dijina dya Leza, Yehova, paadi
¯ wisamba na bantu. Difuwadi
¯
ku dimo Yesu wanene
amba: “Ukasanswa Yehova Leza obe ne mutyima obe onso.”—Mako 12:30.
26
¯ uyukile amba dijina
Yesu wadi
¯
“Yehova” dyo dya buleme
mpata kupita
¯
onso. O mwanda mwine wafundije
balondi
¯
bandi kutela dijina dya Leza. Webafundije bekale ne kunenena pa dijina dya Leza mu milo¯ uyukile amba Leza usakanga
mbelo yabo. Yesu wadi
bantu bonso bayuke dijina Dyandi dya bu Yehova.
¯
¯
Pa kala¯ Leza walombwele
buleme
bwa dijina dyandi kudi Mosesa, umo wa mu bana ba Isalela. Bana
¯ betwa ne bu bene Isalela, badi
¯ bekeba Isalela, badi
le mu ntanda ya Edipito. Bantu ba mu yoya ntanda
¯ batelwa bu bene Edipito. Bamunine
¯
badi
bene Isalela bupika ne kwibamwesha malwa mapitepite.
¯
¯
Patamine
Mosesa, wasakile
kukwasha mwanabo
¯
umo. Kino kyakalabaja Felo, mulopwe wa Edipi¯ kasake kwipaya Mosesa! Ebiya Mosesa
to. Wadi
¯
wanyema
mu Edipito.
¯
¯
Mosesa w anyem
ene
ku ntanda ingi.
¯
Yadi ntanda ya Midyana. Kwine’kwa Mo¯
¯
sesa wasonga’ko
mukaji, washilula
ku¯
lela kisaka. Kadi wadi kaingila’ko bu
¯ kala uyukile amba
Lelo wadi
˜nenyenye yonso idi na majina?
˜
¯
¯ ukumba mikoko
¯
mukumbi wa mikoko.
Difuku dimo Mosesa wadi
¯ lumo, wamona
¯
yandi kubwipi na lulu
kintu kimo kya kutulumu¯
kwa. Wamona kimuna kya miba kitema mudilo, ino kulota’kyo
¯
mpika! Mosesa wafwena’ko
amba ajingulule biyampe.
¯
¯
Lelo uyukile byapityile’po?—
Mosesa waivwana
diwi dimwita mu
¯
bukata bwa kimuna kya miba kitema mudilo’kya. Diwi’dyo dyadi
¯ unena nankyo i ani?— Bine, i
dita’mba: “Mosesa! Mosesa!” Le wadi
¯ unena! Leza wadi
¯ na mwingilo mukata wa kupa Mosesa.
Leza wadi
¯
Leza wanena’mba:
‘Iya nkutume kudi Felo, mulopwe wa Edipito, we¯
nde ukalupule bantu bami, bana ba Isalela, mu Edipito.’ Leza walaya Mosesa amba nkakukwasha pa kwibatambija’mo.
¯
Ino Mosesa kanena
Leza amba: ‘Shi nakafika kudi bana ba Isalela mu Edipito ne kwibanena’mba: Leza wantume. Shi nabo bakangipangule’mba: Le dijina dyandi i ani le? Ino ami nkebalondolola
¯
namani?’ Leza walombola
Mosesa kusapwila bana ba Isalela amba:
‘Yehova wantume komudi. Amba Yehova dyo dijina dyami dya nyeke ne nyekeke.’ (Divilu 3:1-15) Kino kilombola amba Leza uketwa
¯
¯
Le i kintu’ka kya buleme
kyafundile
Mosesa
ku kimuna kya miba kitema mudilo?
28
nyeke dino dijina dya bu Yehova. Kakashinta’dyopo nansha dimo.
¯
Leza wasakile
amba bantu bamuyuke nyeke pa dijina dyandi dya bu
Yehova.
¯
¯
Pafikile
Mosesa mu Edipito, bene Edipito balangile
amba Yeho¯
va i leza mutyetye bitupu wa bene Isalela. Kebalangilepo amba ye
¯
Leza mwine¯ ntanda yonso. O mwanda mwine Yehova wasapwidile
mulopwe wa Edipito amba: ‘Nsa kuyukanya dijina dyami pano pa
¯
ntanda ponsololo.’ (Divilu 9:16) Bine Yehova wayukenye
dijina dya¯
ndi. Le uyukile muswelo waayukenye’dyo?—
¯
Eyo, waingidije
Mosesa pa kutambija muzo wa Isalela mu Edipi¯
¯
to. Pobafikile pa Kalunga Katyila, Yehova webaladila’mo
dishinda
¯
¯
¯
dyumu mwa kupityila. Bene Isalela baabuka senene she pa nshi
¯
myumu.
Ino Felo ne basola bandi bonso pa kutwela mu kyalo kya
¯
¯ medinde bwa mumbu mitamba
dijiba pa nshi myumu,
mema adi
¯
¯
yonso ibidi alobeja
bene Edipito bafwa
bonsololo.
¯
Tamba penepa, pano pa ntanda ponsololo bantu bashilu¯
la kwivwana kyokya kyalongele
Yehova pa Kalunga Ka¯
tyila. Le tuyukile namani amba baivwene’kyo?—
Tala,
¯
myaka 40 pa kupita’po, bene Isalela bafikile mu Kena¯
ni, yoya ntanda yebalaile
Yehova kwibapa. Kwine’kwa
¯
bene Isalela babidi basapwilwa na mwana-mukaji
¯
I muswelo’ka wayukenye
Leza dijina
dyandi pa Kalunga Katyila?
˜
¯
¯
witwa dya bu Lehaba amba: ‘Twaivwene
bya¯ umije
Yehova mema a
Kalunga Katyila ku meso enu po mwalupukile mu
Edipito.’—Yoshua 2:10.
Dyalelo bantu bavule badi pamo’nka bwa
bene Edipito. Kebetabijangapo amba Yehova i Leza mwine¯ ntanda yonso.
Nanshi Yehova usakanga bantu
bandi basapwile bakwabo mya¯
nda imutala. Kino kyo kyalongele
¯
Yesu. Ku mfulo ya bumi
bwandi
¯
pano pa ntanda, wasapwidile
Yehova mu milombelo amba:
‘Nebayukija dijina dyobe.’
—Yoano 17:26.
¯
Yesu wayukenye
dijina dya Leza.
Lelo ukokeja kulombola padi dijina dya Leza
mu Bible?
L E Z A U D I N A D IJ I N A
Lelo nobe usenswe kwikala bwa Yesu? Nabya sapwila bantu bakwabo amba dijina dya Leza i Yehova. Bine ukamona amba bavule
kebayukile’dyopo. Padi ukokeja ne kwibalombola kisonekwa kya mu
¯ 83:18. Leka bidi tutadidile’nka pano mu Bible, tuBible kya Mitoto
¯
tane kino kisonekwa batwe bonso. Kinena’mba: “Bayuke’mba,
abe
enka, wa dijina dya bu-Yehova, wi Mwinemukatakatamwine panopantanda ponsololo.”
Lelo i kika kyotwayuka pa kutanga kino kisonekwa?— Bine, tu¯
bayuka amba dijina Yehova dyo dipite majina onsololo buleme.
I di¯
jina dya Leza Mwine Bukomo Bonso, Shandya Yesu, kadi ye Aye
¯
¯
walongele
bintu byonso. Kadi vuluka, Yesu wanene
amba tufwaninwe kuswa Yehova Leza ne mutyima wetu onso. Lelo nobe uswele
Yehova?—
Le tukokeja kulombola namani amba tuswele Yehova?— Muswelo umo i kumuyuka pamo bwa Mulunda. Muswelo mukwabo i kusapwila bantu bakwabo dijina dyandi. Tukokeja kwibalombola’dyo
mu Bible amba dijina dyandi i Yehova. Tubwanya kadi kwibasapwila bintu byakutendelwa bipangile Yehova, ne bintu biyampe
byalongele. Bino bisangajanga Yehova bininge mwanda usakanga
bantu bamuyuke. Tukokeja kumuyukanya ku bakwetu, mwene i
amo?—
Ke bonsopo basa kwivwana potunena myanda itala Yehova. Na¯ ufundija myanda
nsha ke Yesu mwine, Mufundiji Mukatampe, paadi
¯
¯
itala Leza, bantu bangi kebadipo
bamwivwana. Ino kino kekyakankejepo Yesu kwisamba myanda itala Yehova.
Nanshi netu twikalei pamo bwa Yesu. Ketwakilekai’byo kwisamba myanda ya Yehova. Shi twisamba myanda imutala, nabya Yehova Leza uketusangela mwanda tulombolanga amba tuswele dijina
dyandi.
¯ bwa diShi ke pano tutange mu Bible bisonekwa bikwabo bityetye bilombola buleme
jina dya Leza: Isaya 12:4, 5; Mateo 6:9; Yoano 17:6; ne Loma 10:13.
31
“UNO I WAMI MWANA”
S
HI bana balonga bintu biyampe, boba bebalelele basangalanga.
Shi mwana mwana-mukaji nansha mwana mwana-mulume ulonga bintu biyampe, shandi usepelelanga ne kwitemba’ye ku bakwabo amba: “Uno i wami mwana.”
˜
Yesu ulonanga
nyeke bintu bisangaja Shandi. O mwanda mwine
¯
Shandi witembanga’ye. Lelo uvulukile kyalongele
Shandya Yesu di¯
¯
fuku dimo padi Yesu na balondi bandi basatu?— Bine, Leza wanene
¯
¯
¯
aye mulu,
kaibasapwila’mba:
“Uno i wami Mwana o nsenswe, untokele mutyima.”—Mateo 17:5.
Yesu usepelelanga nyeke kulonga bintu bisangaja Shandi. Le uyukile mwanda waka ulonga namino? Mwanda uswele Shandi bya binebine. Shi muntu ulonga bintu na kuningilwa, bikamumwekela bu
bikomo. Ino shi aye mwine usakile kwibilonga na mutyima to,¯ bike¯ Lelo uyukile mushintulwila kulonga kintu na mutyima
kala bipela.
¯
to?— Kishintulula kusaka bya binebine kulonga kintu kampanda.
¯ usangeNansha ke kumeso kwa Yesu kwiya pano pa ntanda, wadi
¯ kimusakila Shandi kulonga. Mwanda
la kulonga kintu kyonso kyadi
¯ na kitenta kitendelwa moaye uswele Shandi, Yehova Leza. Yesu wadi
¯
¯ na mwingilo wa pa bula
mwa mulu pamo na Shandi. Ino Leza wadi
¯ ufwaniwa kupa Yesu. Pa kusaka kwingila uno mwingilo, Yesu wadi
¯
¯ wa kubutulwa bu kana kalukeke
nwe kutaluka momwa mulu.
Wadi
¯
pano panshi. Yesu wasakile
kwingila uno mwingilo mwanda Yehova
¯
wadi usaka engile’o.
Pa kusaka amba Yesu abutulwe bu mwana walukeke pano pa nta¯ bilomba ekale na inandi. Lelo uyukile i ani waikele
¯
nda, byadi
ke ina¯
ndi?— Dijina dyandi i Madia. Yehova watumine mwikeulu wandi
¯ aye kwisamba na Madia. Ngabudyele wa-¯
Ngabudyele kutamba mulu
¯
musapwila amba ukabutula mwana mwana-mulume. Mwana’ye wadi
32
“ U NO I WA M I M WA N A ”
Lelo mwikeulu Ngabudyele
¯
walombwele
Madia bika?
ufwaninwe kupebwa dijina dya bu
¯
Yesu. Lelo shandya mwana wadi
wa kwikala ani?— Mwikeulu wa-¯
nene amba Shandi ukekala Yehova Leza. O mwanda mwine Yesu
¯ wa kwitwa bu Mwana¯ Leza.
wadi
¯
Molangila, Madia weivwene
na¯
mani?— Lelo wapelele amba: “Ami
nkisenswepo kwikala inandya Yesu”?
¯ usepelele kulonga kyadi
¯
Ehe, Madia wadi
kisaka Leza. Ino le Mwana¯ Leza wa momwa
¯ wadi
¯ wa kubutulwa bu kana kalukeke namulu
¯ kwishile namamani pano pa ntanda? Le kubutulwa kwa Yesu kwadi
ni na kubutulwa kwa bana bakwabo bonso? Lelo uyukile kino?—
¯
Eyo, Leza walongele
bambutwile betu babajinji, ba Adama ne Eva,
mu muswelo obakokeja kusambakena pamo mu dishinda dimo dya
¯ wa kushilula kukula munda mwa
kutendelwa. Kupwa, mwana wadi
inandi. Bantu banenanga amba bine kino i kingelengele! Mona amba
nobe uketabija amba i amo.
¯
Pano napo kadi Leza walongele
kingelengele kitulumukwa mpata.
¯
¯
¯ kupwa watundulwi¯
Wayete bumi bwa wandi Mwana momwa mulu
¯
¯
la’bo munda mwa Madia. Kasha, Leza wadi kalongele kino kintu, ne
¯
kupwa papo kalongele’kyo
monka. Kino kingelengele pa kulongeka,
¯
Yesu washilula kukoma munda mwa Madia pamo’nka mukomena¯
nga bana bakwabo munda mwa bainabo. Kupwa, Yosefa watundaila
Madia.
¯
Kitatyi kya Yesu kubutulwa pa kubwana, Madia ne Yosefa baende¯
¯
le mu kibundi kya Betelema. Ino mwadi muyule bantu ba. Kemwa-¯
dipo nansha kyumba kimo kya kufikila’mo ba Madia ne Yosefa,
33
˜
¯
o mwanda mwine bakashikete
mu kipombo kya banyema. Mwine’¯ kya
¯
¯ ulwa
¯
mwa mo mwabutwidile Madia, ebiya Yesu wat
mu kidılo
¯
banyema, enka na mowikimwena pano’pa. Kidılo i kyaba kyelelwa˜
nga’mo banombe
ne banyema bakwabo byakudya.
¯ udilwe
¯
¯
Mwanda waka Yesu wat
mu kidılo?
¯
¯
Mu bufuku bwabutwilwe
Yesu mwalongekele
bintu bileta nsangaji.
¯
¯
Mwikeulu wamwekele bakumbi bamo kubwipi na Betelema. Webasa¯
pwila amba Yesu i muntu wa mvubu mpata. Mwikeulu wanena’mba:
‘Talai’po byonemuletela myanda miyampe ya kusepelela kukata kwa
bantu bonso. Dyalelo dino’di kubemubutwilwa yewa ukapandija bantu.’—Luka 2:10, 11.
¯
Mwikeulu wasapwila
bakumbi amba bakatana Yesu mu Betele¯
¯
ma, ul ele mu kidılo. Penepo lubilo lonka bamwikeulu bakwabo ba
¯ belunga
¯
mulu
pamo na mwikeulu mubajinji’wa kebatumbija Leza.
34
¯
Mwikeulu walombwele
bakumbi
myanda’ka miyampe?
“Leza atumbijibwe ntumbo,” bo bamwikeulu bemba’bo, “ne pano panshi napo ndoe
ikale ku bantu bonso bamusangaja.”—Luka
2:12-14, Myanda Miyampe ku Bonso.
¯
Bamwikeulu pa kutaluka, bakumbi baenda
¯
ku Betelema, batana Yesu. Abo pa kufika’ko,
¯
basapwila
ba Yosefa ne Madia bintu byonso bi¯
¯
yampe byobaivwene.
Langa’po nsangaji yaikele
¯
na Madia pa mwanda wa kwitabija kwaaitabije
kwikala inandya Yesu!
¯
Mwenda mafuku, ba Yosefa ne Madia baenda
na Yesu
¯
ku kibundi kya Nazala. Ye ako kwatamine Yesu. Aye pa ku¯
tama, washilula
mwingilo wandi mukatampe wa kufundija.
¯ isaka Yehova Leza wa¯
Uno wadi umo wa mu mingilo yadi
¯ usangedile
ndi Mwana engile’yo pano pa ntanda. Yesu wadi
˜
¯ uswele mpata Shandi wa
kwingila uno mwingilo mwanda Yesu wadi
¯
mulu.
Kumeso kwa Yesu kushilula uno mwingilo wa bu Mufundiji Mu¯
katampe, wabatyijibwe
bidi mu Munonga wa Yodano na Yoano Mu¯
batyiji. Kupwa kwalongeka bine kintu kimo kitulumukwa! Yesu pa
¯
¯ amba: ‘Uno i wami
kutamba mu mema, Yehova wanena
aye mulu
¯
Mwana wa kuswedibwa o ntokelwe
pa mutyima.’ (Mateo 3:17) Mwene nobe wivwananga nsangaji kitatyi kikusapwilanga bambutwile
bobe amba bakuswele?— Tukulupile amba ne Yesu mwine nandi wa-¯
ivwene nsangaji.
¯ ulonga nyeke bintu byoloke. Kadipo
¯
Yesu wadi
wilangila bikwabo
¯
aye koku wikele muswelo ungi. Kadipo
usapwila bantu amba aye ye
¯
Leza mwine. Mwikeulu Ngabudyele walombwele
Madia amba Yesu
¯
¯
uketwa bu Mwana Leza. Yesu aye mwine wanene amba ndi Mwana¯
¯
Leza. Kadi kadipo
usapwila bantu amba aye uyukile bintu bivule ku¯
pita Shandi. Wanene amba: “Tata untabukile bukata.”—Yoano 14:28.
¯ mwine, Shandya Yesu shi wamupe mwingilo wa
Nansha ke mulu
¯ wingila’o. Kadipo
¯
kwingila, Yesu wadi
unena’mba nsa kwingila’o, ino
¯ uswele Shandi. O mwanda
wakolama kalonga kintu kingi. Aye wadi
¯
¯ Yesu pano pa ntamwine wadi wivwana binena Shandi. Ebiya paile
¯ Shandi wa mulu
¯ ulonga byobya byamutum
¯
¯ kulonga. Ka-¯
nda, wadi
ıne
dipo ujimija kitatyi kyandi mu kulonga kintu kingi. Bine, i kimweke
¯ amba Yehova usangelanga wandi Mwana!
patoka
Netu tusakanga kusangaja Yehova, mwene i amo?— Nabya tulo¯ mumutejeja Yesu. Leza
mbolei amba tutejanga Leza binebine, mwadi
wisambanga netu kupityila mu Bible. Ke biyampepo kulanga amba
tutejanga Leza koku kadi twitabija ne kulonga bintu byampikwa ku˜
kwatanana
na Bible, mwene i amo?— Kadi vuluka amba, tukekala
na dyese dya kusangaja Yehova enka shi tumuswele binebine.
Shi ke pano tanga bisonekwa bikwabo bya mu Bible bilombola amba tusakilwa kuyuka ne kwitabija myanda itala padi Yesu: Mateo 7:21-23; Yoano 4:25, 26; ne 1 Temote 2:5, 6.
36
¯ MUFUNDIJI MUK ATAMPE
WAINGIDILE BANTU BAKWABO
M
WENE bikusangajanga shi muntu kampanda wakulongela kintu kiyampe?— Bine, ne bantu bakwabo nabo basangelanga kwibalongela kintu kiyampe. Batwe bonso
¯ uyukitusangelanga’kyo. Mufundiji Mukatampe wadi
¯ ulongela bantu bintu nyeke.
le kino, ne kadi wadi
¯
˜
Wanene amba: ‘Ami nkyaidilepo amba baningidile mingilo, mhm, poso’mba ami nebengidile.’
—Mateo 20:28.
¯
Lelo balondi ba Yesu badi
bepatenya bika?
Batwe netu shi tusaka kwikala pamo
bwa Mufundiji Mukatampe, le tufwaninwe kulonga bika?— Tufwaninwe kwingidila bantu bakwabo. Tufwaninwe
kwibalongela bintu biyampe. Kunena na bubine bantu bavule
˜
kebalo nangapo
namino. Mwanda
bavule baswele enka bakwabo bebengidila. Kyaba kimo balondi ba
¯
Yesu nabo balangile
uno muswelo.
¯ usaka kwikala
Muntu ne muntu wadi
¯
mukatampe nansha wa buleme
kupita
bakwabo.
¯ wenda pamo
Difuku dimo, Yesu wadi
na bandi bana ba bwanga, ke balondi bandi
¯
kadi. Kupwa bakatwela
mu kibundi kya Kapanama, kubwipi na Dijiba
¯
dya Ngadilea, bonso pa kimo batwela
mu njibo kampanda. Mwine’¯
mwa Yesu webepangula kipangujo amba: “Lelo kyokya kyo mwadi mwi¯
¯ baya
¯
patenya mu dishinda i kika le?” Batalala’tu
nya,¯ mwanda badi
37
˜
bepatanya mu dishinda basaka bayuke mukatampe umbukata mwabo.
—Mako 9:33, 34.
¯
Yesu wayukile
amba ke biyampepo mwana¯ bwanga nansha umo ekale
kwilangila bu mukatampe kupita bakwabo. Ebiya, pamo’nka na motwe¯
fundile’kyo kala mu shapita mubajinji wa kino kitabo, waimikile
mwana
mutyetye umbukata mwabo ne kwibalombola amba bafwaninwe kwi¯
˜
tyepeja pamo’nka bwa mwana mutyetye’wa. Ino kebaboile’kopo
neni.
¯
Penepa kumeso’tu kwa aye kufwa, Yesu webafundija bufundiji bumo bo¯
¯
kebadipo
mwa kwidilwa nansha dimo. Le i kika kyaalongele?—
¯ bakidya bidibwa, Yesu waimana
¯
¯ ula
¯ biI kino, pobadi
ku meza, wav
¯
¯
sandi byandi bya pangala. Wasela kipeta kya mbwija, wepombeleja’¯
¯
kyo mu kifuka. Kupwa wayata
kyoilo, waela’mo
mema. Balondi bandi
¯
¯ usaka kulonga. Abo papo bamukebabudilwepo
kutulumuka kyaadi
¯
tala, Yesu kapite
ku muntu ne muntu, ubandama ne kwiboija ku mau¯
lu. Ebiya webapampula ku maulu na kipeta’kya. Langa’po’tu bidi! Shi
¯
¯
¯ wa kumona’byo
nobe wadi’po,
longa walongele
namani? Lelo wadi
namani?—
¯
Balondi bandi kebamwenepo
amba i byendele’mo Mufundiji Mukata¯
mpe ebengidile mu uno muswelo. Bine byebapwile
bunwa. Inoko Petelo
¯
kaitabijepo Yesu amwingidile uno mwingilo wa kwityepeja. Ino Yesu mwi¯
¯ kya mvubu engile’o.
ne wanene
amba kyadi
Mu ano mafuku ketudipo na kibidiji kya kwioija ku maulu batwe bene
¯ Yesu pano pa ntanda kino kyadi
¯ kilongwa. Lelo uyuna bene. Ino padi
¯ balongela nabya?— I kino: mu ntanda yadi
¯ ikele’mo Yesu
kile kyobadi
¯ bavwalanga bikwabilo nansha masandala
ne balondi bandi, bantu badi
ashiya mayo pululu. Ebiya pa kwenda mu dishinda dya luvumbi, mayo
¯ atokana luvumbi to.¯ Koija muntu wiile kwimupempula luvumbi
abo adi
¯ kilongwa kiyampe.
lwa ku maulu kyadi
¯
Ino mu dino difuku kekwadipo
mwana¯ bwanga wa Yesu nansha umo
¯
¯
watalukile amba oije bakwabo ku maulu. Ebiya Yesu aye mwine weboi¯
ja’ko. Pa kulonga kino, Yesu wafundije
balondi bandi bufundiji bumo bu¯
˜
katampe. Byadi bibasakila baboile neni ku buno bufundiji. Netu dyalelo
˜
tufwaninwe kuboila’ko neni.
38
¯
M U F U N D IJ I M U K ATA M P E WA I NG I D I L E B A N T U B A KWA B O
˜
Lelo uyukile neni
yotukokeja kuboila’ko?— Yesu pa kuvwala monka
¯
¯
bisandi bya pangala, washikete
pa kifuko kyandi ku meza, kashintu¯ kyo nemulongela nankyo’kyo’ni, a? Banwe
¯
lula’mba: “Lelo umbayuka
muntelanga’mba: Mufundiji! kadi amba: Mfumwetu! i biyampe byo mu¯ ku maunenanga. Ami uno mo monka. Ino talaipo bidi byo nemwoıja
¯
lu enu ami Mfumwenu—ami Mufundiji—kibemufwaninwa ne banwe
¯ ku maulu enu.”—Yoano 13:2-14.
bene kwioıja
¯
¯ usaka balondi
Mufundiji Mukatampe walombwele
pano amba wadi
¯
bandi bekale kwiingidila abo bene na bene. Kadipo wibasakila muntu ne
¯
muntu ekale wilangila’nka aye mwine. Kadipo
usaka balange amba enka
¯
¯ usaabo bo ba buleme bafwaninwe kwingidilwa nyeke na bakwabo. Wadi
ka bekale na mutyima muyampe wa kwingidila bakwabo.
¯ bufundiji buyampe?— Lelo nobe ukekala bwa
Mwene buno bwadi
Mufundiji Mukatampe na kwingidila bantu bakwabo?— Batwe bonso
tufwaninwe kulongela bakwetu bintu kampanda. Kino kikebasangaja.
Ino kupityidila, bikasangaja Yesu ne Shandi.
Kwingidila bantu bakwabo kekukomenepo. Shi ute’ko mutyima,
ukamona bintu bivule byokokeja kwibalongela. Langa’po bidi: Lelo
¯
Le Yesu wafundije
balondi
bandi bufundiji’ka?
˜
kekudipo nansha kintu kimo kyokokeja kulonga mwanda wa kukwasha inobe? Uyukile amba inobe ukulongelanga abe ne bonso
ba mu kyenu kisaka bintu bivule. Le kubwanyapo kumukwasha’ko?— Mwene i kiyampe kumulomba amba nsaka nkukwashe’ko?
Padi ukokeja kuteakanya meza kumeso kwa
kisaka kwiya kudya. Nansha kadi kisaka pa
¯ adi adikupwa kudya ukokeja kutalula masani
lwa’mo ku meza ne kupampula’po. Bana bamo
belanga bya busala ku kyala difuku ne difuku.
Kyonso kyobwanya kulonga shi kika shi kika, nabya i kwingila koingidila bantu bakwabo, pamo’¯ mulongela Yesu.
nka na mwadi
Lelo udi na bankasobe bokokeja kwingidila? Vu¯
luka amba Yesu, Mufundiji Mukatampe, waingidile
nansha ke balondi bandi bene. Nobe ukeula
Yesu na kwingidila bankasobe. Lelo ukokeja kwibalongela bika ne bika?—
Ubwanya padi kwiba¯
kwasha bayuke kutula bintu byobakayanga
Le i bika byokokeja
kulonga mwanda
wa kukwasha bantu
bakwabo?
¯
M U F U N D IJ I M U K ATA M P E WA I NG I D I L E B A N T U B A KWA B O
nabyo pa kifuko kyabyo shi abapu kukaya. Nansha kadi ukokeja kwiba¯
kwasha na kwibavwika. Pakwabo ukokeja kwibakwasha na kwibadila
butanda bwabo. Ulanga i kintu’ka kikwabo kyokokeja kwibalongela?— Shi
¯ baswedile Yesu
wibalongela bino bintu bakakuswa, pamo’nka na mobadi
kudi balondi bandi.
Ukokeja kwingidila bantu bakwabo ne ku masomo. Kimfwa bomufundanga nabo nansha mwadimu wenu. Shi muntu kampanda
waponeja tuye nansha bitabo byandi, kikekala kiyampe
kumuboila’byo. Padi ukalomba kubula ku tabulo nansha
kulongela mwadimu wenu kintu kikwabo. Nansha
ke kushitwila muntu mulango nako i mwingilo
muyampe.
Kyaba kimo, tubwanya kwingidila bantu ino
abo ne kwitufwija’ko kwine mpika. Lelo ulanga
amba kino kifwaninwe kwitulekeja kulonga bi¯
yampe?— Nansha dimo! Bantu bavule kebadipo
bafwija’ko Yesu pa mwanda wa mingilo yandi miya¯
mpe. Ino kino kekyamukankejepo
kulonga biyampe.
Nanshi ketukilekai nansha dimo
kwingidila bantu bakwabo. Tuvulukei Yesu, Mufundiji Mukatampe, ne
kulonda nyeke kimfwa kyandi.
Tanga bino bisonekwa bikwabo bilombola mwa kukwashisha bantu bakwabo: Nkindi 3:27, 28;
Loma 15:1, 2; ne
Ngalatea 6:2.
41
¯
KIKOKEJI KIKUL AMANGA
L
E USAKANGA kulonga kintu kyonso enka mosakila? Lelo
kudi byaba bikwabo byokusakilepo muntu mukwabo ukulombola amba longa nenki ne nenki? Nombole’tu na bubinebine molangila’po.—
˜
Ino lelo kiyampe mpata kodi i kika? Le bine i kya neni
kulonga
¯
kyonso kyosaka’ni, nansha i biyampe kukokela shobe ne inobe?—
¯
Leza unena amba ufwaninwe kukokela
bambutwile bobe, ne kudi
¯
bubinga bwendele’mo bwa kwibakokelela. Leka bidi tuyuke bubinga bwine.
Lelo kodi na myaka inga?— Lelo
uyukile bungi bwa myaka ya shobe?—
Le myaka ya inobe nayo ke inga, ne ya
bankambo bobe, babutwile ba shobe
¯ myane inobe, nayo i inga?— Ke balale
ka mingi kukupita. Kadi shi muntu
¯ myaka mingi, uyukanga bintu
walala
bingi. Mwanda mwaka ne mwaka wivwananga myanda mingi kadi umonanga ne kulonga bintu bivule.
O mwanda mwine banuke bako˜
keja kuboila neni
ku bakulumpe.
Lelo uyukile muntu kampanda
okudile nobe?— Le mwene nobe wimuyuke bintu bingi kumupita?— Mwa¯
nda waka abe uyukile bingi kumupita?— I pa mwanda kodi mulale
mafuku mangi. Kodi muyuke bintu bingi kupita yewa ukidi mwanuke mpata.
Mwanda waka ufwaninwe
kuteja binena batame?
42
¯
K I KO K EJ I K I K U L A M A NG A
¯ mafuku mavule kukupita, kumpita ami nansha
Le i ani ke mulale
kupita muntu mukwabo yense?— I Yehova Leza. Aye uyukile bivule kukupita, kadi i muyuke bivule kumpita. Shi wetusapwila kulonga kintu kampanda, tufwaninwe kukulupila amba i kintu kyoloke
kulonga, nansha shi i kikomo kulonga’kyo. Le uyukile amba nansha
¯
ke Mufundiji Mukatampe mwine wamwene
kitatyi kimo amba i bi¯
komo kukokela?—
¯
Kitatyi kimo Leza wanene
Yesu kulonga kintu kimo kikomo
¯
mpata. Yesu walombela pa mwine mwanda’wa, enka na motumwe¯
na pa kifwatulo’pa. Walombele
amba: ‘Shi usakile umfundule ami
¯
kino kitomeno.’ Pa kulombela uno muswelo, Yesu walombwele
¯
amba ke kipelapo
nyeke kulonga kiswa-mutyima kya Leza. Ino le
¯
Yesu wafudije lulombelo lwandi namani? Le uyukile?—
¯
Yesu wafudije’lo
amba: “Ke mwendele po kiswamutyima kyami, enhe, poso kyobe kilonge¯
ke.” (Luka 22:41, 42, MB) Bine, wasakile
amba
kiswa-mutyima kya Leza kilongeke, ke kyandipo.
¯
Kadi waendelela
kumeso ne kulonga kyokya kisa¯ ulanga aye
ka Leza pa kyaba kya kyokya kyaadi
mwine bu kiyampe.
˜
Lelo i neni’ka
yotukokeja kuboila pa uno mwa˜
nda?— Neni yotuboila’ko i ino: i kiyampe ku¯
longa nyeke binena Leza, nansha shi kebipelapo
˜
kulonga. Ino kudi˜ neni
mikwabo yotuboila’ko.
˜
Le i neni’ka
Lelo wiiyukile?— Neni yotuboila’ko i ino: Leza ne
yotuboila ku
Yesu ke muntu umopo, pamo na munenenanga
milombelo
ya Yesu?
bantu bakwabo. Yehova Leza i mukulu kadi uyukile bintu bivule kupita biyukile wandi Mwana Yesu.
¯
Shi tukokele
Leza, nabya tubalombola amba tumuswele. Bible
unena’mba: “Buno namino bo buswe bwa Leza, amba tulame mbila
43
˜
yandi.” (1 Yoano 5:3, New World Translation) Mwene ubaivwana,
¯
¯
batwe bonso tufwaninwe kukokela
Leza. Abe usakanga kumukokela, mwene i amo?—
¯
Tuputule
Bible wetu, tutale Leza byanene bana kulonga. Tutange
munenena Bible mu Efisesa shapita 6, vese 1, 2, ne 3. Amba: “B a-¯
¯
¯
nwe bana,
kokelai
bakwimubutula monka mudi Mfumwetu, kekintu i kyendelemo biyampe. Lemeka shobe ne inobe mwine kumo;
(kyo kijila kibajinji kino kya pa mwanda-wamulao) amba umone bi¯
yampe, she,¯ ne myaka yobe ıvule
ya kwikala panopantanda.”
¯
Mwene ubaivwana, i Yehova Leza mwine ukunena amba kokela
¯
shobe ne inobe. Lelo ‘kwibalemeka’
kushintulula bika? Kushintulu¯
la amba ufwaninwe kwibapa buleme. Kadi Leza i mulaye amba shi
¯
¯
ukokela
bambutwile bobe, ‘ukamona biyampe she.’
¯
¯ bwaIvwana nkusapwile lusango lwa bantu bamo bapandije
bumi
¯
¯ nakyo. Bano bantu badi’ko
¯
bo mwanda wa kikokeji
kyobadi
pa kala
mu kibundi kikatakata kya Yelusalema. Bantu bavule ba mu kino
¯
¯
kibundi kebadipo
bevwana binena Leza, o mwanda Yesu webadyumwine amba Leza usa konakanya kibundi kyabo. Kadi Yesu we-¯
¯
basapwidile ne mwa kupandila shi baswele byoloke. Wanena’mba:
‘Pomukamona ku Yelusalema bibumbo bya mvita bibajokoloka konso konso, yukai’mba bonakani bwandi bubafwena. Penepa kitatyi
kibabwana kya kutamba mu Yelusalema ne kunyemena ku ngulu.’
—Luka 21:20-22.
¯
¯ kutamba
Bine, enka mwanenene
Yesu, bibumbo bya mvita byaile
¯
Yelusalema bulwi. Bibumbo bya mvita bya bene Loma byamujoko¯
loka mitamba yonso. Kupwa, bashidika bajoka,
pangala pa bubinga
¯
¯
kabidye. Bantu bavule balanga amba kyaka kibapite. Ebiya bashala
¯
¯ bafwaninwe kulomu kibundi. Ino lelo Yesu wanenene
amba badi
¯ wikele mu Yelusalema, le waswile
¯
nga bika?— Shi nobe wadi
ku¯
¯
longa namani?— Boba baitabije Yesu binebine bashile mobo abo,
banyemena ku ngulu kulampe na Yelusalema.
44
¯
Kikokeji
ku
˜
musonanya
wa Yesu
¯
kyapandije
bano bantu
muswelo’ka?
¯
Kw apita
mwaka mutuntulu,
kutupu kintu kilongekele mu Yelusalema. Mu mwaka wa bubidi, ku¯
tupu kyalongekele.
Ne mu wa busatu
mwine, nansha kimo. Padi bantu bamo
¯
¯
balangile
amba boba banyemene
mu ki¯
bundi badi babivila. Ino ke mu mwaka wa
¯
¯
buna,´ bibumbo bya mvita bya bene Loma byaalukila’ko.
Byajokolo¯ ke bikomo mwa
ka monka Yelusalema mitamba yonso. Pano byadi
¯
kunyemena. Owa mwaka’wa bibumbo bya mvita byaonakanya
futu¯
¯
¯
¯
tu kibundi’kya. Bantu bavule badi’mo bafwa, ne bashele bomi nabo
¯
baselwa
bu misungi.
¯
¯ okele
¯
¯
Ino le byaikele
namani ku boba bak
Yesu?— Abo bapandi¯ kulampe na Yelusalema. O mwanda mwine kebafikilwepo
¯
le. B adi
¯
¯
na kibi nansha kimo. Kikokeji
kyebalamine.
¯
Shi nobe udi na kikokeji,
lelo kikakulama?— Bambutwile bakokeja kukusapwila amba kokikaila nansha dimo mu kilayi. Mwanda waka babwanya kunena nabya?— Mwanda motoka ukokeja
45
Mwanda waka
¯
ufwaninwe kukokela
nansha shi kwamwene kyaka nansha kimo?
kukukonga. Ino padi mafuku makwabo ukalanga’mba: ‘Pano i mutupu myotoka. I kutupu kinonga. Ami monanga nyeke bana bakwabo bakaila mu kilayi ino kukongwa mpika.’
¯ ulanga bantu bavule ba mu Yelusalema. Pa-¯
Uno o muswelo wadi
¯
fundukile bibumbo bya mavita bya bene Loma, abo bamwene
amba
abapande. Pa kumona amba bantu bakwabo beshadile biyampe mu
¯
¯
¯
kibundi, nabo bashala’mo.
B adyumwinwe,
ino kebadipo
bevwana.
¯
¯
Kino kyebafikije ku kujimija bumi bwabo.
Tubandaule kimfwa kikwabo. Lelo wibidile kukaya na tutyi twa
alumetyi?— Poakijanga mudilo ku kifofolo bimwekanga bu makayo
asangaja mpata. Ino kukaya na alumetyi i kyaka kileta musa¯
la. Bine njibo yonso mituntulu ibwanya kutema
mudilo,
padi ne abe mwine wafwa!
¯
Vuluka amba kukokela
enka’tu na dimodimo keku¯
¯
bwenepo. Ino shi ukokele mafuku onso, kikokeji
kika¯
kulama binebine. Le mwine ukusapwila’mba: “Banwe
¯
¯
bana,
kokelai
bakwimubutula” i ani le?— I Leza.
¯
Kadi vuluka amba aye ukunenanga kukokela
mwanda ukuswele.
Shi ke pano tanga bino bisonekwa bilombola mvubu mine ya kwika¯
dila na kikokeji:
Nkindi 23:22; Musapudi 12:13; Isaya 48:17, 18; ne
Kolose 3:20.
46
KUDI BETUTABUKILE BUK ATA
N
KULUPILE amba nobe witabije amba kudi bantu badi na lupusa, na bukata nansha na bukomo kumpita ami ne abe mwine. Le momwena abe, i ani witutabukile bukata?— I Yehova
Leza. Lelo wandi Mwana, Mufundiji Mukatampe nandi? Lelo nandi
witutabukile bukata?— Na bubine, i mwitutabuke bukata.
¯ wikele m ulu
¯ pamo na Leza. Aye wadi
¯ Mwana wa ku muYesu wadi
¯
shipiditu, nansha mwikeulu. Lelo Leza walongele
bamwikeulu bakwa¯
bo, nansha bana ba ku mushipiditu bakwabo?— Eyo, webalongele
midiyo ne midiyo. Bano bamwikeulu nabo betutabukile bukata ne
¯
bukomo.—Mitoto104:4;
Danyele 7:10.
¯
Lelo ukivulukile dijina dya mwikeulu wesambile
na Madia’wa?—
¯
I Ngabudyele. Wasapwidile
Madia amba wandi mwana ukekala Mwa¯ udile
¯
¯
na¯ Leza. Leza wat
bumi
bwa wandi Mwana wa ku mushipiditu
munda mwa Madia mwanda wa Yesu abutulwe bu kana ka lukeke
pano panshi.—Luka 1:26, 27.
Lelo witabije kino kingelengele? Le witabije amba Yesu
¯ wikele pamo na Leza momwa m ulu?—
¯
¯
wadi
Yesu wanene
¯ m ulu.
¯ Le Yesu wayukile
¯
amba wadi
ino myanda namani?
¯
¯
Eyo, paadi ukidi nkasampe, padi Madia wamusapwidile
¯
byanene Ngabudyele. Kadi, mobimwekela Yosefa wa-¯
sapwidile Yesu amba Shandi mwine i Leza.
¯
Ino Yesu pa kubatyijibwa, Leza mwine wanene’¯ amba: ‘Uno i wami
nka ne kunena Aye m ulu
Mwana.’ (Mateo 3:17) Ne bufuku bukya ke ku¯
fwa kwandi, Yesu walombele
amba: “ATata, pano
Le mobimwekela ba Madia ne Yosefa
¯
basapwidile
Yesu bika?
47
˜
umpe ntumbo yo nadi nayo kwako kobe kalakala ne panopantanda
¯
pene kepaikele’ko.” (Yoano 17:5, MB) Bine, Yesu walombele
kwenda
¯
¯
kukekala monka pamo na Leza momwa m ulu. Le wadi wa kukekala’mo namani?— I enka shi Yehova Leza wamwalamuna monka bu muntu wa ku mushipiditu wambulwa kumweka, nansha bu mwikeulu.
Pano nsaka nkwipangule’ko kipangujo kimo kya mvubu. Lelo bamwikeulu bonso i bayampe? Le ulanga’po namani?— Eyo, shako kwa-¯
¯ bonso bayampe. Badi
¯ bayampe mwanda i
di kitatyi kimo kyobadi
¯
Yehova webapangile,
ne kintu kyonso kyalongele i kiyampe. Ino ku¯
¯
pwa mwikeulu umo waalamuka
ke mubi. Le waalamukile
namani?
¯
Pa kutana kilondololwa, tujokele bidi ku kitatyi kyapangile Leza mwana-mulume mubajinji ne mwana-mukaji
mubajinji, ke ba Adama ne Eva kadi. Bantu bakwabo
banenanga amba lusango lwabo i lwano bitupu. Ino¯ uyukile amba i
ko Mufundiji Mukatampe wadi
mwanda wa bine.
¯ kya kukwasha ba
I kika kyadi
Adama ne Eva bekale nyeke
mu Paladisa?
¯
Leza paapangile
ba Adama
¯
¯
ne Eva, webatudile mu budimi bunengele, mu kifuko kitelwa
¯ kyombe kya mityi ne banyema, eyo, yadi
¯ paladisa.
bu Edena. Kyadi
¯
B adi ba kwikala mu Paladisa nyeke kadi na bana bavule, kisaka kika¯ bafwaninwe kwifunda kintu kimo kya mvubu. Ketutampe. Ino badi
di kala besambile pa kino kintu. Tutale bidi shi tukivulukile’kyo.
48
K U D I B ET U TA BU K I L E BU K ATA
¯
Yehova walombwele
ba Adama ne Eva amba ku bipa bya mityi yo¯ mutyi
nso ya mu budimi babwanya kudya’ko mobasakila. Ino kwadi
¯
¯
¯ kya kuumo okebadipo
banenwe kudya’ko. Leza webalombwele
kyadi
¯
kebafikila shi badye’ko. Wanene amba: “Mwiko, kufwa ukafwanga.”
¯ ba kwifunda kintu’ka?—
(Ngalwilo 2:17) Le ba Adama ne Eva badi
¯ ba kwifunda kikokeji.
¯
¯ bwimanine’nka pa kikoke¯
B adi
Bine, bumi
¯
¯
ji kya kukokela
Yehova Leza! Ba Adama ne Eva kebadipo
ba kunena’¯
¯
tu bitupu amba basa kumukokela. B adi bafwaninwe ne kwikilombola
¯ balonga. Shi bakokele
¯
¯
mu bintu byobadi
Leza, longa balombwele
¯
amba bamuswele ne amba basaka ekale Mulopwe wabo. Namino badi
¯ kya
ba kwikala nyeke mu Paladisa. Ino shi badya ku mutyi’wa, kyadi
kulombola bika?—
¯ kya kulombola amba kebayukilepo kufwija’ko Leza pa mwaKyadi
¯
¯
¯ okele
¯
nda wa byonso byaebapele.
Shi nobe wadi’ko,
lelo longa wak
¯ bakokele.
¯
Yehova?— Dibajinji, ba Adama ne Eva badi
Ino muntu
¯
¯
¯
umo wadi wibatabukile bukata waongola Eva. Wamufikija ku
¯
¯ ani?—
kuleka kukokela
Yehova. Le wadi
¯
I ani walengeje
nyoka esambe na Eva?
¯
Bible unena amba nyoka wesambile
na Eva.
Ino uyukile kala amba nyoka kabwanyapo kunena.
¯
Penepa wakokeje
namani kunena?— I mwikeulu umo
¯
wamwekeje amba i nyoka wisamba. Ino na bubine i mwike¯ wisamba. Mwikeulu’wa ye washilwile
¯
ulu wadi
kulanga bintu
¯
¯
¯ usabibi. Wadi kasake ba Adama ne Eva bamutote aye. Wadi
¯ usaka ayate kitenta kya Leza.
ka balonde byanena. Wadi
¯ milangwe yampiEnka namino uno mwikeulu mubi watula
kwa koloka mu mutyima wa Eva. Kamunena kupityila kudi nyoka’mba: ‘Leza i mwimubepele. Kemukafupo shi mudye ku uno mutyi.
˜
¯ amba i abe, lelo loMukekala na neni’nka
bwa Leza mwine.’ Shi wadi
¯
nga waitabije
uno mwanda?—
¯
¯
¯
Eva washilula
kwabila kintu kyokebamupelepo
kudi Leza. Wadya
¯
ku kipa kya mutyi mujidikwe. Kupwa wapa’ko
ne Adama mwine. Sha¯
¯
¯ usaka kwiko Adama kaitabijepo byanene nyoka. Ino kusaka kwaadi
¯
¯ uswele Leza. Ebiya nandi
kala pamo na Eva kwatabukile
buswe bwaadi
¯
wadya ku mutyi’wa.—Ngalwilo 3:1-6; 1 Temote 2:14.
¯
¯
Lelo i bika byalupukile’ko?—
Ba Adama ne Eva baikala
bampi¯
¯
¯ ke bampikwa
kwa kubwaninina, banunupa,
ne kufwa bafwa.
Byobadi
¯
kubwaninina, babo bana bonso nabo baikala
bampi¯
kwa kubwaninina ne kadi banunupa
¯
¯
ne kufwa bafwa.
Bine Leza kabe¯
I kika kyafikile
ba Adama ne Eva
¯
¯
pobalekele kukokela
Leza?
K U D I B ET U TA BU K I L E BU K ATA
¯ bwimanine pa kumuko¯
pelepo! Nanshi i kya bine kunena amba bumi
¯
¯ Eva’wa
kela. (Loma 5:12) Bible witusapwila amba mwikeulu wabep
ele
¯
witwanga bu Satana Dyabola, ne bamwikeulu bakwabo baikele
ke babi
nabo betwanga bu bademona.—Yakoba 2:19; Kusokwelwa 12:9.
¯
Le pano ubayuka mwanda waka mwikeulu muyampe wapangilwe
¯
¯
na Leza waalamukile
ke mubi?— Mwanda washilwile
kulanga bintu
¯
¯
bibi. Wasakile ekale Umbajinji. Wadi uyukile amba Leza i munene ba
¯
Adama ne Eva babutule bana, ne amba usaka bantu bonso bamutote
¯
aye. Dyabola usakanga bantu bonso baleke kukokela
Yehova. O mwanda mwine utompanga kutweja milangwe mibi mu mityima yetu.
—Yakoba 1:13-15.
Dyabola unenanga amba kekudipo muntu nansha umo uswele Ye˜
hova. Na bubine aye ulananga
amba abe ne ami ketuswelepo Leza ne
amba ketusakilepo kulonga binena Leza. Aye ufwatakanyanga amba
¯
tukokelanga
Yehova enka shi bintu byonso bilongeka monka motusakila. Lelo bilanga Dyabola i bya bine? Le ye motwikadile?
¯
Mufundiji Mukatampe wanene
bya bine amba Dyabola i mbepai!
¯
¯
Ino Yesu walombwele patokelela amba uswele binebine Yehova, mwa¯
¯
¯
¯
nda wamuk
okele.
Kadi Yesu kadipo
ukokela
Leza enka mu bintu
¯
¯
¯
¯ kibipela kete. Wadi ukokele kitatyi kyonso, nansha ke kitatyi kyadi
¯ ulamete kudi Yehova kufika’nka ne
mukoleja bantu bakwabo. Wadi
¯
¯
¯
ku lufu lwandi. O mwanda mwine Leza wamusangwile,
wamupa
bumi
bwa nyeke ne nyekeke.
Shi ke pano, le ukokeja kunena amba walwana netu mukatakata i
ani?— Bine, i Satana Dyabola. Lelo ubwanya kumumona?— Nansha
dimo! Inoko tuyukile amba udi’ko ne amba witutabukile bukata ne
kadi udi na bukomo kwitupita. Nansha nankyo, le ani utabukile Dyabola bukata?— I Yehova Leza. Nanshi tubayuka amba Leza ye ubwanya kwitukinga.
¯
Tanga binenwa bitala Yewa otufwaninwe kutota:
Kupituluka 30:19, 20; Yoshua
24:14, 15; Nkindi 27:11; ne Mateo 4:10.
51
TUFWANINWE KUKOMENA
MATOMPO
L
E KUDI muntu ke mukunene kulonga kintu kibi?— Lelo wadi
ukuningila amba enka ulonge’kyo? Nansha le wadi ukulombola amba i kukaya’tu kotukaya, na bubine ke bibipo kwikilonga?— Shi muntu witunena kulonga bintu bidi namino’u, nabya i
kwitutompa kwaetutompa.
Le tukalonga namani shi tubatompibwa? Lelo tukaponena’mo na
kulonga kibi?— Shi tulonge, nabya kebikasangajapo Yehova Leza.
Ino le uyukile obikasangaja?— I Satana Dyabola.
Satana i walwana na Leza, ne kadi i walwana netu. Ketubwanyapo
kumumona, mwanda i muntu wa ku mushipiditu. Inoko aye witu¯
monanga. Difuku dimo Dyabola wesambile
na Yesu, Mufundiji Mu¯
¯
katampe, kadi wamutompa ne kumutompa. Tutale mwalongele’po
Yesu. Nabya tukayuka netu kiyampe kya kulonga shi tubatompibwa.
¯ nyeke usenswe kulonga kiswa-mutyima kya Leza. Weki¯
Yesu wadi
¯
lombwele patokelela
na kubatyijibwa mu Munonga wa Yodano. Na¯ kyendele’mo Satana atompe Yesu kinondanonda
nshi kyadi
na kubatyijibwa Kwandi. Bible unenena padi Yesu amba
‘madiulu amujikukila.’ (Mateo 3:16) Mobimwekela kino
¯
kishintulula amba pano Yesu washilwile
kuvuluka byo¯
¯ paadi
¯
nso bitala pa bumi bwandi bubajinji bwa mulu
pamo na Leza.
¯
Yesu pa kupwa kubatyijibwa, waendele
kukala¯
ngulukila pa myanda yaashilwile
kuvuluka’ya.
¯
Le Yesu washilwile
padi
¯
kuvuluka bika paabatyijibwe?
52
T U F WA N I N W E K U KOM E N A M ATOM P O
¯
Papityile
mafuku makumi ana´ dyuba ne bufuku. Mu mene mafuku’a
¯
¯
Yesu kadilepo
kantu nansha kamo, ebiya papo nzala yamusansa
bini¯
nge. Enka pa kine kitatyi’kya Satana waiya kutompa Yesu.
¯
¯
Dyabola kanena’mba:
“Shi udi Mwana Leza unene ao mabwe ala¯ wa kutobala mu kine kyaba’muke ke mikate.” Bine, mukate wadi
¯ ubwanya kwalamuna mabwe ke mikate?—
kya! Ino lelo Yesu wadi
¯ ubwanya. Mwanda waka? Mwanda Yesu, byaadi
¯ Mwana¯
Bine, wadi
¯ na bukomo bwishile na bwikalanga na bantu.
Leza, wadi
¯ amba i abe obanene
¯
Shi wadi
kudi Dyabola kwalamuna mabwe ke
¯
¯ na nzala. Penepo byomikate, le waswile kwalamuna’o?— Yesu wadi
¯
¯
wadi musunsa’tu umo onka, le kebyadipo bya kwikala byendele’mo
¯ uyukile amba i bibi kwingidija bukomo
kwalamuna’o?— Yesu wadi
¯
bwandi uno muswelo. Yehova wamupele
buno bukomo amba afwenye nabo bantu kudi Leza, ke pa kamweno ka aye mwinepo.
¯
Ebiya, pa kyaba kya kulonga nabya, aye Yesu wasapwila
Satana bi¯
lembelwe mu Bible, amba: ‘Muntu kakamwenapo bumi mu mikate
yonka, mhm, poso mu myanda yonso itamba mu kyakanwa kya Ye¯ uyukile amba kulonga bisangaja Yehova.’ Yesu wadi
hova kudi na mvubu kutabuka ne kwikala na
bidibwa kwine.
¯
Inoko Dyabola wamutompa
monka. Wa-¯
twala Yesu mu Yelusalema ne kumutenteka
¯
Le i muswelo’ka waingidije
Dyabola mabwe mwanda wa
kutompa Yesu?
˜
¯
peulu pa tempelo. Ebiya Satana kanena’mba:
‘Shi wi Mwana¯ Leza
nankyo tumbuka wiele panshi. Mwanda kisonekelwe’mba: Bamwikeulu ba Leza bakakukobola kutyina amba waketapa bilonda.’
¯
¯ utompa Yesu
Mwanda waka Satana wanene
namino?— Wadi
˜
mwanda wa alonge kintu kyampikwa neni.
Ne pano pene Yesu ka-¯
¯
tejejepo Satana. Wasapwila
Satana amba: “Kisonekelwe’mba: Koka¯ uyukile amba ke biyampepo
tompa Yehova Leza obe.” Yesu wadi
¯ bumi
¯ mu kyaka.
kutompa Yehova na kutula
¯
¯
Nansha nabya, Satana kalekele’byopo.
Kadi wakakandija
monka
¯
Yesu pa l ulu lulalula. Penepa kamulombola malopwe onso, nansha
¯
imbikalo ya pano pa ntanda ne ntumbo yayo. Ebiya Satana kanena
¯ nankyo byobya byonso nkaYesu amba: “Shi umfukamina kuntota
kupa’byo.”
¯ bisaka kupana
¯ Dyabola. Lelo binebine
Langa bidi pa bino byadi
malopwe onso ano’a, nansha imbikalo ya bantu i ya Satana?— I kya
¯
¯ wa kutuna shi
bine, Yesu katuninepo
amba ke bya Satanapo. Wadi
¯
keadipo
a Satana. Bine, Satana ye mulopwe wa mizo yonso ya pano pa
ntanda. Nansha ke Bible mwine umutela bu “mulopwe wa panopantanda.”—Yoano 12:31.
¯ wa kulonga namani shi wadi
¯ amba i abe obalaile
¯
Le wadi
kudi
¯
¯
Dyabola kukupa kintu kampanda shi ubamutota?— Yesu wadi uyu¯ Dyabola i kubi, nansha shi bamutandila kumupa
kile amba kutota
¯
mpalo ya muswelo’ka. O mwanda mwine Yesu wanene
amba: ‘Funduka papo abe Satana! Ke-pantu Bible unena amba: Ukafukatyi¯
la kutota’nka
Yehova Leza obe. Kadi ye-yenka okengidila mingilo.’
—Mateo 4:1-10; Luka 4:1-13.
Ne batwe netu tutanwanga na matompo. Le uyukile’ko amoamo?— Tulete’po kimfwa kimo. Padi inobe wateka bitumbula bitobala bya kudya midi. Ukokeja kukusapwila amba kokadya’mo nansha
kimo shi kitatyi kya kudya kekyabwene. Ino nzala nayo ibaku54
¯ kapana
¯
Mwanda waka Satana wadi
malopwe ano’a onsololo kudi Yesu?
sansa bininge, padi mutyima ukutonona amba
¯
dya’mo. Lelo ukakokela
inobe?— Satana usaka
¯
uleke kumukokela.
¯
Vuluka Yesu. Nandi nzala yamusense
bininge.
¯
Ino wadi uyukile amba kusangaja Leza kudi na
mvubu kutabuka ne kudya kwine. Shi ulonge binena inobe ukalombola amba ubaifwana Yesu.
Padi banuke bakwabo bakakunena kutoma shi binini, shi bintu’ka. Bakokeja padi
Le ukalonga bika shi
ubatompibwa?
˜
kukusapwila amba bikakukwasha wiivwane mu ngitu senene. Inoko
˜
bino bintu bikokeja kwikala bikolwanana
ne bileta lunjingwe. Bibwanya kukubeleka bininge nansha kukwipaya. Nansha kadi muntu
ukokeja kukupa mfwanka, nayo iletanga lunjingwe, ne kukuningila
amba toma’ye. Le ukalonga’po namani?—
¯
¯ bumi
¯ bwa Yesu mu kyaka
Vuluka Yesu. Satana watompele
kutula
¯
na kumusapwila amba atumbuke peulu pa tempelo. Ino Yesu wapelele kutumbuka’po. Le ukalonga namani shi muntu wakuningila ku¯
longa kintu kileta kyaka?— Yesu katejejepo
Satana. Nansha ke abe
nobe kokateja muntu ukukokela ku kulonga bintu bibi.
Kepabulwe padi difuku kampanda bakakunena amba ulonge kilo¯ kyelekejo kampanda kipelejibwe na Bible.
ngwa kimo kya kutota
(Divilu 20:4, 5) Padi i kulonga bisela kampanda bilongwa ku masomo. Bakokeja kukusapwila amba shi kulongele’byopo nankyo kokapita monka ku masomo. Le
ukalonga’po namani?—
¯
Bipelanga
kulonga biyampe shi muntu ne
muntu wibilonga. Inoko i bikomo mpata shi
bakwabo betukokela ku kulonga bibi. Babwanya kunena amba byobalonga ke bibipo
nansha dimo. Ino kipangujo kya mvubu i
kino: Le Leza unena’po namani? Aye uyukile myanda senene she.¯
Nanshi nansha shi bantu bakwabo betunene bika, ketufwaninwepo kulonga bintu
binena Leza amba i bibi. Mu uno muswelo,
tukasangaja nyeke Leza, ne ketukasangajapo
Dyabola nansha dimo.
Mwanda
waka i bibi
kwingidija byelekejo
¯
mu butotyi?
Ubwanya kutana myanda mikwabo ya mwa kuko¯ 1:1, 2; Nkimenena matompo a kulonga bibi mu Mitoto
ndi 1:10, 11; Mateo 26:41; ne 2 Temote 2:22.
56
xy S H A P I T A 1 0 vw
YESU UTABUKILE
BADEMONA BUKOMO
L
¯
E UKIVULUKILE kyaikadije
umo wa mu
bamwikeulu ba Leza ke Satana Dyabola?— I kilokoloko kya aye mwine kya ku¯
saka kutotwa
kyamulengeje ekale ke walwana na
¯
Leza. Lelo bamwikeulu bakwabo nabo baalamu¯
kile ke balondi ba Satana?— I bine, baalamukile.
Bible wibatela bu ‘bamwikeulu ba Satana,’ nansha bu
bademona.—Kusokwelwa 12:9.
Bano bamwikeulu babi, nansha amba bademona,
lelo nabo betabije mudi Leza?— ‘Bademona betabije
amba Leza udi’ko,’ ye munenena Bible. (Yakoba 2:
19) Inoko pano bazakalanga. Mwanda bayukile
amba Leza ukebapa mfuto pangala pa bintu bibi
byobalongele. Le i bibi’ka byobalongele?—
Bible unena amba bano bamwikeu¯
¯
lu bashile
bifuko byabo momwa mulu,
¯
baiya
pano panshi kushikata
¯
bu bana-balume. Kyobaidi¯
le i kusaka kulala na banabakaji ba buya bwa dyangi
pano panshi. (Ngalwilo 6:1, 2;
Yude 6) Le uyukile amba bula-¯
di i bika?—
¯ i kusambakena paBul adi
mo kwa mwana-mulume ne
I bibi’ka
¯
byalongele
bano
bamwikeulu?
˜
mwana-mukaji kupityila ku dishinda dimo dya pa bula. Kupwa kusambakena pamo, mwana ubwanya kwanza kutami¯ i kilubo.
na munda mwa inandi. Ino ku bamwikeulu buladi
¯
Leza usaka amba bul adi bulongwe enka na ba mwanamulume ne mwana-mukaji besonge kete. Nankyo nansha shi
mwana wabutuka, ba mulume ne mukaji’ba bakamulela.
¯
¯ na
Pavwele
bamwikeulu imbidi ya bu muntu ne kulala
¯
bana-bakaji pano pa ntanda, babo bana pa kutama’bo bai¯ baswele bya luma mpata, kadi
kele ke batumpangala. B adi
¯
¯
badi basanshija bantu. Ebiya Leza waleta
dilobe dikata
dya kutukija batumpangala’ba ne bantu babi bonso.
¯
¯
Ino wanena
Noa kubaka
safini, bwato bukataka¯ balonga
ta, mwa kupandijija bantu batyetye badi
¯
byoloke. Mufundiji Mukatampe wanene
amba
¯
kuvuluka byobya byalongekele pa Dilobe i
kwa kamweno.—Ngalwilo 6:3, 4, 13, 14;
Luka 17:26, 27.
¯
Lelo uyukile kyafikile
bamwikeulu
¯
babi’ba kitatyi kyaile Dilobe?—
¯
B alekele
kwingidija imbidi ya
¯
bu muntu yobavwele,
kebajo¯
¯
kela kadi m ulu.
Ino kebaikelepo monka bamwikeulu ba Leza,
¯
baikele
ke bamwikeulu ba Satana, nansha bademona. Ne i kika
¯
kyafikile
babo bana, batumpa¯
ngala’ba?— Bafwile
ku DiloMwanda waka dyalelo
kudi kavutakanya
pano pa ntanda kupita
myaka yonso?
Y E S U U TA BU K I L E B A D E MON A BU KOMO
¯
be. Kadi ne bantu bakwabo bonso bampikwa kukokela
Leza nabo
¯
bafwile.
Tamba kitatyi kya Dilobe, Leza kalekelepo kadi bademona amba
bealamune bu bantu dikwabo. Ino nansha byoketubwanyapo kwibamona, bademona bendelelanga kulongeja bantu bintu bibi mpata. Baletanga kavutakanya kupita ne pabajinji pene. Mwanda i bapangwe
¯ ne kwelwa pano panshi.
m ulu
Lelo uyukile mwanda waka ketubwanyapo kumona bademona?—
Mwanda badi na imbidi keimweka. Ino tuyuke’tu amba badi’ko
¯
bomi.
Bible unena amba Satana ‘ongolanga bantu ba pano pa ntanda
ponso,’ ne bademona bandi nabo bamukwashanga’ko.—Kusokwelwa 12:9, 12.
Lelo Dyabola ne bademona bandi babwanya kwitongola nansha
kwitudimba netu?— Bine, babwanya shi ketudyumukilepo. Inoko,
¯
ketudipo ne kyotukwatyilwa moyo. Mufundiji Mukatampe wanene
amba: ‘Dyabola kadipo na lupusa pondi.’ Shi tufwene kudi Leza, nabya uketukinga kudi Dyabola ne bademona bandi.—Yoano 14:30.
I biyampe tuyuke bintu bibi bitompanga kwitulongeja bademona.
¯ bilonga bamwikeulu poEbiya langa’po bidi. Le i bintu’ka bibi byadi
¯
¯
baile
pano panshi?— Kumeso kwa Dilobe, balele
na bana-bakaji,
¯
kintu kyadi kibi kulongwa na bamwikeulu. Dyalelo bademona ba¯
sangelanga bantu pobaleka kukokela
mbila ya Leza itala pa bula-¯
¯ bufwaninwe kulongwa’nka na bani
¯
di. Nkwipangule’ko bidi, buladi
kete?— Ubanena bya bine, i enka bantu besonge kete.
¯
Dyalelo, banuke bana-balume ne bana-bakaji bamobamo balalanga
na bakwabo, inoko i bibi byobalonga. Bible shandi wisambila pa
“mutaka” wa mwana-mulume, nansha bya bwana-bulume. (Levi 15:
1-3, Bisonekwa Bitokele) Kadi wisambilanga ne pa mutaka wa mwanamukaji, nansha bya bwana-bukaji. Bino bipindi bya ku ngitu, Yehova
¯
wapangile’byo
na mpango ya pa bula ifwaninwe kuloelelwa enka bantu besonge kete. Bademona basangelanga kumona bantu balonga
59
˜
bintu bijidikilwe na Yehova. Kimfwa, bademona basangalanga shi
mwana mwana-mulume ne mwana mwana-mukaji bekaila ku mitaka. Batwe ketusakepo kusangaja bademona, mwene i amo?—
Kudi kintu kikwabo kisangajanga bademona ino Yehova ushiki¯ 11:5) Tutelanga
lwe’kyo. Le wikiyukile?— I bikandangobo. (Mitoto
bikandangobo shi bantu bamwesha bakwabo malwa ne kwibasanshi¯ mulongela batumpangala’ba, bana ba baja. Vuluka amba ye mwadi
demona.
Kadi bademona basangelanga kuzakaja bantu. Kitatyi kimo bemwekejanga bu bantu bafwe. Bakokeja nansha ke kwiula mawi
a bafwile. Mu uno muswelo bademona bongolanga bantu bavule
bakulupila amba bafwe badi’ko, ne amba babwanya kwisamba na
¯
¯
bomi.
Bine, bademona i bafikije
bantu bavule ku kukulupila mu
bibanda.
Le tukokeja
kwikala
namani shi
tubandila bya
bikandangobo?
Nanshi tufwaninwe kudyumuka kutyina
amba Satana ne bademona bandi baketongola. Bible udyumuna’mba: ‘Satana wimwekejanga aye mwine bu mwikeulu muyampe, ne
60
Y E S U U TA BU K I L E B A D E MON A BU KOMO
˜
bengidi bandi bene nabo balonanga’nka
nabya.’ (2 Kodinda 11:14, 15)
Inoko, na bubine, bademona i babi. Tutale muswelo obakimbanga
kwitukoka twikale pamo bwa abo.
¯ bwa
Lelo i kwepi kufundanga bantu bya bikandangobo ne buladi
munyanji ne bya mishipiditu ne bibanda?— Mwene i mu kubandila bilombolwa ku matelevijo ne masinema, mu makayo a mu
kompyuta ne a mu video, mu bikimbwakimbwa mu Entelenete, ne mu
mabuku a bya kusepeja obatanga?
Lelo kulonga bintu bya uno muswelo kwitufwenyanga kudi Leza’ni, nansha kwitufwenyanga kudi Dyabola
ne bademona bandi? Le ulanga’po namani?—
¯ betusakila kwiMolangila, le i bani
vwana ne kubandila bintu bibi?— Bine, i Satana ne bademona bandi. Penepo, abe ne ami
Le i bintu’ka biyampe
byotufwaninwe
i bika byotufwaninwe kulonga?— Batwe tukulonga?
fwaninwe kutanga, kuteja, ne kubandila bintu
biyampe ne byobya bitukwasha mwa kwingidila Yehova. Lelo ubwanya kufwatakanya’ko bintu biyampe bimobimo byotukokeja kulonga?—
Shi tulonga biyampe, nankyo kekudipo kyotukwatyilwa moyo wa
bademona. Yesu wibatabukile bukomo, kadi nabo bamwivwananga
¯
moyo. Difuku dimo bademona basamine
ku meso a Yesu amba: “Uba¯
iya kwitonakanya’ni?” (Mako 1:24) Mwene tukasangalanga pakafika kitatyi kya Yesu konakanya Satana ne bademona bandi?— Ino
pano’ko bidi, tukulupile amba Yesu uketukinga ku bademona shi twe¯
ndelela kufwena kwadi ne kudi Shandi wa m ulu.
Shi ke pano tutangei byobya byotufwaninwe kulonga, mu 1 Petelo 5:8, 9 ne Yakoba 4:7, 8.
61
BUKWASHI BWA
BAMWIKEULU BA LEZA
B
ANTU bamo banenanga amba betabijanga enka kintu kyoba˜
mona na meso. Ino kuno i kubulwa neni.
Mwanda kudi bintu
bivule bine bidi’ko ino byoketwamwene kasha¯ na meso etu.
Lelo ubwanya kutela’ko kimo?—
Lelo luvula lotwesa nalo’lu le? Mwene tubwanya kwilwivwana ku
ngitu?— Olola kuboko kobe, pepwila’po umpuya. Mwene kudi kyowaivwana?— Bine ubaivwana, ino kubwanyapo kumona luvula, le ke
amopo?—
¯ kala pa bantu ba ku mushipiditu, boketubwanyapo kuTwesambıle
mona. Twayukile amba bamo i bayampe ino bakwabo i babi. Tela’ko
bidi bantu bamobamo bayampe ba ku mushipiditu boketubwanyapo
kumona.— Bine, kudi Yehova Leza, Yesu, ne bamwikeulu bayampe.
Lelo bamwikeulu babi nabo badi’ko?— Bible unena amba badi’ko.
Nsapwile byowafundile pangala pabo.—
Kintu kimo kyotuyukile i kino: bamwikeulu bayampe ne babi bene,
¯ uyukile
bonsololo betutabukile bukomo. Mufundiji Mukatampe wadi
¯ kala mwikeulu kumebivule bitala pa bamwikeulu. Mwanda aye wadi
¯ wiso kwa kubutulwa’ye bu mwana wa lukeke pano pa ntanda. Wadi
¯
¯ uyukile midiyo ne
kele pamo na bamwikeulu bakwabo mulu.
Wadi
midiyo ya bamwikeulu. Lelo bamwikeulu bonso’ba badi na majina?—
˜
Eyo, twafundile amba Leza wapele nenyenye
majina. Nanshi tubwanya kunena amba ne bamwikeulu bonso nabo badi na majina. Kadi tuyukile amba babwanya kwisamba abo bene na bene, mwanda Bible
wisambila pa ‘ndimi ya bamwikeulu.’ (1 Kodinda 13:1) Le ulanga amba
bamwikeulu besambilanga pa bika? Lelo besambilanga ne pa yetu myanda pano panshi?—
62
BU KWA S H I BWA B A M W I K E U LU B A L E Z A
Tuyukile amba bamwikeulu ba Satana, bademona, batompanga kwitutonona tutombokele Yehova. Nanshi besambilanga pa muswelo wa
kwitutombokeja. Basakanga twikale pamo bwa abo mwanda wa Yeho¯
va etupele pamo nabo. Ino le bamwikeulu ba kikokeji
ba Leza nabo? Le
ulanga amba nabo besambanga yetu myanda?— Bine, besambanga’yo.
Abo basakanga kwitukwasha. Ivwana nkusapwile muswelo bamwikeu¯
¯ baswele Yehova ne
lu bamobamo ba Leza mobakwashishe
bantu badi
kumwingidila.
¯ mwana-mulume umo wadi
¯ wikalanga mu Babiloni,
Kimfwa, kwadi
¯
dijina dyandi i Danyele. Bantu bavule ba mu Babiloni kebadipo
ba¯
swele Yehova. Batula enka ne mbila ya kunena amba yense waka¯
lombela kudi Yehova Leza bakamupa mfuto. Ino Danyele kadipo
¯
ubwanya kuleka kulombela kudi Yehova. Lelo uyukile kyobalongele Danyele?—
¯
I kika kyalongele
Leza
pa kupandija Danyele?
Bine, bantu babi
¯
baeleje Danyele mu kina
¯
kya bantambo. Danyele wadi’mo enka bunka bwandi pamo
ne bantambo bapepeketa nzala. Lelo
63
˜
¯
uyukile mobyapityile?—
Danyele mwine unena amba: “Leza watume
mwikeulu wandi wamumija byakanwa bya bantambo.” Bine, i kutupu
¯
kantu kobamulongele!
Bamwikeulu babwanya kulongela boba bengidila Yehova bintu bitulumukwa.—Danyele 6:18-22.
¯ kitatyi kimo kyaelelwe
¯
Kupwa kyakyo kwadi
Petelo mu kifungo.
¯
Vuluka, Petelo wadi mulunda na Mufundiji Mukatampe, Yesu Kidishi¯
¯ pebasapwila
¯
tu. Bantu bamo kebadipo
basaka padi
Petelo amba Yesu i
¯
¯
¯
Mwana Leza. O mwanda mwine baelele Petelo mu kifungo. Basola badi
¯ muntu wadi
¯ ukobalama Petelo kutyina amba wakanyema. Lelo kwadi
keja kumukwasha?—
¯ ul ele
¯ pa bukata bwa batulama babidi, au koku, au
Petelo wadi
koku, mukutwe nkano ku maboko. Inoko Bible unena’mba: ‘Pe¯
Mwikeulu umo wakweshe
Petelo
atambe mu kifungo muswelo’ka?
BU KWA S H I BWA B A M W I K E U LU B A L E Z A
¯
¯
nepo kala, mwikeulu wa Yehova waiya,
ne kike kyatokeja
momwa
¯
¯
¯
mu kifungo. Watenga Petelo mu lubavu wamulangula kamunena’mba:
“Taluka bukidi!” ’
¯
Ponka’po, nkano yandi yazulumuka
ku makasa andi! Kadi mwikeu¯
lu wamunena’mba:
‘Vwala bivwalwa ne bikwabilo byobe, unonde.’ Ba¯
¯
kalama kebadipo
bakokeja kwibemika, mwanda mwikeulu ye wadi
¯
¯
ukwasha Petelo. Ebiya pobafikile pa kinjilo kya kyuma, kwalongeka
¯
¯
kintu kekyalongekele
kasha.¯ Bine kinjilo’kyo kyeshitukila
akyo kine!
¯
Mwikeulu’wa wanyongolwele Petelo mwanda wa Petelo endelele na
kusapula.—Bilongwa 12:3-11.
Lelo bamwikeulu ba Leza babwanya kwitukwasha netu?— Eyo, babwanya. Lelo kino kishintulula amba kebaketulekapo tutanwa na kyaka nansha dimo?— Ehe, bamwikeulu kebaketwimikapo ku kyaka shi
˜
tulonga bintu byampikwa neni.
Inoko nansha shi tulonga bintu na
˜
neni,
tukokeja kutanwa na kyaka. Bamwikeulu kebanenwepo kukinga
bantu amba bino byaka bileke kufika. Ke-pantu Leza i mwibape mwingilo wa pa bula wa kwingila.
¯
Bible wisambila pa mwikeulu usapwila bantu konsokonso batote Leza. (Kusokwelwa 14:6, 7) Le mwikeulu wibasapwilanga namani?
¯ mu muswelo ubwanya muntu ne muntu
Lelo welanga lubila aye mulu
kumwivwana?— Mhm, balondi ba Yesu badi pano panshi bo basapwila bakwabo myanda ya Leza, ebiya bamwikeulu nabo benda bebakunkuja mu mwingilo wabo. Bamwikeulu batanga mutyima ku boba
¯
basaka binebine kuyuka myanda ya Leza amba bamone katokwe
ka
kwivwana. Netu twingilei uno mwingilo wa kusapula, ne bamwikeulu
nabo baketukwasha.
Ino le bikekala namani shi bantu bampikwa kuyuka Leza abetukambakanya? Le shi betwela mu kifungo namo le? Lelo bamwikeulu
baketulupula’mo?— Bakokeja kwitulupula’mo. Ino ke ponsopo poba˜
lonanga
uno muswelo.
¯
¯ wenda lwa
Kitatyi kimo bakutyile
Polo, mulondi wa Yesu. Wadi
¯
bwato mu kivula kibikibi. Ino bamwikeulu kebamukutulwilepo
ponka
65
˜
¯ bantu bakwabo badi
¯ banenwe kwivwana
na ponka. Mwanda kwadi
¯
myanda ya Leza. Mwikeulu umo wanena’mba:
“Abe Polo, kokikwatwa
¯
¯ wa
moyo, poso’nka ukemane ne ku meso a Kesala.” Bine, Polo wadi
kukafikijibwa kudi Kesala mulopwe wa ntanda, mwanda wa akamu¯ nyeke bayukile konso kudi Polo, ne badi
¯ basapwile. Bamwikeulu badi
mukwasha. Netu shi twingidila Leza binebine nabya baketukwasha.
—Bilongwa 27:23-25.
Kudi mwingilo mukwabo mukatampe usa kulonga bamwikeulu panopano ponka. Kitatyi kya Leza konakanya babi kekidi pabwipi po¯
nka. Bonso kebatotapo
Leza wa bine bakonakanibwa. Boba banena
amba kebakulupilepo mu bamwikeulu mwanda kebabwanyapo kwibamona bakemwenanga abo bene kwiongola kobeongwele.—2 Tesalonika 1:6-8.
Le batwe biketupityila namani?— Shi tudi ku mutamba wa bamwikeulu ba Leza, nabya baketukwasha. Ino lelo batwe tudi
ku mutamba wabo?— Tudi’ko shi twingidilanga Yehova. Ne shi twingidila Yehova, nankyo tukasapwila
bantu bakwabo nabo
bamwingidile.
Pa kusaka uyuke
muswelo utenekwanga
bamwikeulu na
¯ bwa
myanda ya bumi
¯
bantu, tanga Mitoto
34:7; Mateo 4:11; 18:10;
Luka 22:43; ne
Bilongwa 8:26-31.
Mwikeulu usapwilanga
Polo bika pano?
66
YESU WITUFUNDIJA
KULOMBEL A
L
ELO kodi musapwile Yehova Leza myanda?— Aye usakanga
umusapwila myanda. Kusapwila Leza myanda ko kwi¯ wisamba
twa bu milombelo. Pavule pene Yesu wadi
¯
¯ usaka kwikala pa
na Shandi udi mulu.
Dimodimo wadi
bunka bwandi pa kwisamba na Leza. Kyaba kikwabo,
¯ kasuku kaBible witusapwila amba, “Wakandile l ulu
ndi kulombela, ino kyolwa kyamolobela konka bunka bwandi.”—Mateo 14:23.
Lelo i kwepi kobwanya kukalombela kudi Yehova
pa kasuku kobe?— Padi ubwanya kwikala pa kasuku
¯
pa kwisamba na Yehova bufuku kumeso kwa kul ala.
¯
Yesu wanene
amba: “Pa kulombela nobe utwela monka mu kadimbwa ka njibo yobe, ushiteko ne kinjilo
kyobe, ebiya kolombela kudi Shobe.” (Mateo 6:6) Lelo
ulombelanga kudi Yehova difuku dyonso bufuku
¯
kumeso kwa abe kukal ala?—
Ufwaninwe kulonga kino.
¯ uloKadi Yesu wadi
mbela ne kitatyi
¯
Yesu wadi
ulombela
pa bunka bwandi . . .
¯
ne paadi
na bantu
bakwabo
Mwanda waka
ufwaninwe kuteja
senene milombelo
ilombelwa mu
kupwila?
¯ pamo na bantu bakwabo. Pafwile
¯
kyaadi
mulunda nandi Lazalasa, Yesu
¯
¯
walombele
ku meso a bantu kokwa kwajikilwe
Lazalasa. (Yoano 11:
¯
¯
41, 42) Kadi Yesu wadi ulombela paadi ubungakena pamo na bandi
bana ba bwanga. Lelo nobe wendanga ku kupwila, kokwa kulombelwanga milombelo?— Pavule pene, muntu mutame ye ulombelanga’ko.
Teja senene byanena’bya, mwanda wisambanga na Leza pa kyobe kyaba. Nabya ukamona mwa kunenena amba “Amena” ku milombelo’ya.
Lelo uyukile mushintulwila kunena amba “Amena” ku mfulo kwa milombelo?— Kishintulula amba ubasangela milombelo’ya. Ko kunena
amba ubaitabija binenwe’mo ne ubasake amba ikale yobe milombelo.
¯ ulombela pa kudya. Wadi
¯ ufwija’ko Yehova pa mwaKadi Yesu wadi
¯
nda wa bidibwa byandi byapana.
Lelo nobe ulombelanga kumeso kwa
kudya bidibwa?— I biyampe kufwija’ko Yehova pa mwanda wa bidibwa kumeso kwa batwe kudya. Padi i muntu mukwabo ukalombela shi
mudila pamo kitango. Ino le ukalonga namani shi udya pa bunka
bobe? Ne kadi ukalonga namani shi mudila pamo na bantu kebafwijangapo Yehova?— Nabya ufwaninwe kulombela milombelo ya abe
mwine.
Lelo bikulomba kulombela nyeke enka na diwi ditunduke’ni? Nansha Yehova ubwanya ne kwivwana shi ubalombela munda mwa
¯
mutyima kwampikwa kutulula diwi?— Tutana malondololo pa byafi¯
¯
¯
¯
kıle Nehemia. Wadi mutotyi wa Yehova wadi wingidila mu ndaku
68
ya Alatazelekishishi, Mulopwe wa Pele¯ mufishia. Difuku dimo Nehemia wadi
¯
twe mutyima mpata mwanda waivwene
amba nsakwa nansha lubumbu lwa Yelusalema, kibundi kikulupilwe kya wandi
¯
muzo, i lututwe.
Mulopwe pa kwipangula Nehemia
mwanda waka i mufitwe mutyima, di¯
¯
bajinji Nehemia w alomb
ele
lulombelo lwa mundamunda. Kupwa
¯
Nehemia w asapwila
mulopwe
¯ kimufityije mutyima, wa-¯
kyadi
mulomba ne kumulomba shi
ukokeja kwenda ku Yelusalema
¯
kukobakulula
nsakwa. Le bya-¯
pityile namani?—
¯
Bine, Leza w alondolwele
lulombelo lwa Nehemia. Mu¯
lopwe wamunena
amba uko¯
keja kwenda! Mulopwe wapa
Nehemia enka ne mbao mi¯
vule ya kubaka
nayo nsakwa.
Nanshi na bubine Leza ubwanya kulondolola milombelo
yetu, nansha shi i ya munda mwa mutyima.—Nehemia 1:2, 3; 2:4-8.
I kitatyi’ka kyobwanya
kulombela lulombelo
lwa mundamunda,
pamo bwa Nehemia?
˜
Langa’po bidi kino nakyo. Lelo ufwaninwe kubandika mutwe shi
kolombela? Lelo ufwaninwe kufukata manwi panshi? Le ulanga’po na¯ ufukata manwi panshi shi kamani?— Mu byaba bimobimo Yesu wadi
¯ wimana bwimwa. Ne pakwabo napo
lombela. Mu byaba bikwabo wadi
¯ utulula mutwe katale meso mulu,
¯ pamo na mwaa-¯
pa kulombela, wadi
¯
longele paalombele pa mwanda utala Lazalasa.
Penepo, le bino bishintulula namani?— Bine, bishintulula amba
mushikatyilo nansha mwimanino obe ke akyopo kintu kya mvubu. Mu
¯ meso. Mu
byaba bimobimo i biyampe kubandika mutwe obe ne kuputa
byaba bikwabo nabyo ukokeja nansha ke kufukata mu manwi, na mwa-¯
di mufukatyila Yesu. Inoko, vuluka amba mu bitatyi byonso, wikale
mwinya nansha bufuku, tubwanya kulombela Leza, nandi uketwivwana. Kintu kine kya mvubu pa kulombela i batwe kwikala na kikulupiji kya binebine amba Yehova witwivwananga. Lelo nobe ukulupile
amba Yehova wivwananga milombelo yobe?—
Lelo i bika byotufwaninwe kulomba mu milombelo yotulombela kudi Yehova?— Nsapwile’po bidi: Polombelanga, le i bika byosapwilanga Leza?— Yehova witupanga
bintu biyampe bivule byotufwaninwe kumufwijija’ko, mwene i amo?— Tubwanya kumufwija pa mwanda wa bidibwa byotudya. Ino le
umufwijanga’ko nyeke ne pa mwanda wa
kufituluka kwa diulu, mityi ya musombelo
wa mani a lulundu, ne maluba a buya bya
¯
dyangi?— I aye walongele
ne bino bine.
Difuku dimo, bana ba bwanga ba Yesu
¯
banene Yesu ebafundije muswelo wa kulombela. Ebiya Mufundiji Mukatampe
¯
nandi webalombola
bintu bya mvubu kutabuka bya kulomba mu milombelo. Lelo
uyukile bino bintu i bintu’ka?— Sela BiLelo i bika byobwanya kusapwila
Leza mu milombelo?
70
Y E S U W I T U F U N D IJ A K U LOM B E L A
¯
ble obe, putula
mu Mateo shapita wa 6. Mu vese wa 9 kufika ku wa 13,
tutana’mo lolwa lulombelo lobetanga kudi bavule bu lwa Tata Wetu
nansha bu Lulombelo lwa Mfumwetu. Tutange’lo bidi batwe bonso
pamo.
Pano tubayuka’po amba Yesu i mwitusapwile twikale kulomba pa
¯
mwanda wa dijina dya Leza. Wanene
kulombela amba dijina dya Leza
dijile kijila, nansha amba dimonwe bu dikola. Le dijina dya Leza i
ani?— Bine, i Yehova, ne tufwaninwe kuswa dino dijina.
¯
Kya bubidi, Yesu wetufundije
kulombela Bulopwe bwa Leza bwiye.
Buno Bulopwe budi na kamweno mwanda bukaleta ndoe pano pa ntanda ne kwiyalamuna ke paladisa.
¯
Kya busatu, Mufundiji Mukatampe wanene
kulombela amba kiswamutyima kya Leza kilongwe pano pa ntanda enka na mokilongelwa
¯ Shi tulombela pa bino bintu, nankyo tufwaninwe kulomomwa mulu.
nga byobya bisaka Leza.
¯
Kikwabo, Yesu wetufundije
kulombela pa mwanda wa bidibwa bya
¯
bukile bukya byotusaka. Kadi wanene
amba tufwaninwe kulombola
Leza amba tufitwanga mutyima shi tubalonga bintu bibi. Kadi tufwaninwe kulomba Leza etulekele. Ino kumeso kwa Leza kwitulekela, tu¯
fwaninwe netu kulekela bakwetu shi abetulubila. Lelo bikupelelanga
kulekela bakwenu?—
¯
Kya mfulo, Yesu wanene
amba, tufwaninwe kulombela kudi Yehova
Leza etukinge kudi yewa mubi, Satana Dyabola. Nanshi bino byonso’bi i bintu biyampe kulomba kudi Leza.
Tufwaninwe kukulupila amba Yehova wivwananga milombelo yetu.
Kutentekela pa byotumulomba kwitukwasha, tufwaninwe ne kumufwija’ko nyeke. Aye usangalanga potulomba na mutyima wa bubinebine ne shi tumulomba bintu byendele’mo. Nandi uketupa bintu’bya.
Lelo nobe ukulupile kino?—
Pa bitala milombelo, ukatana madingi makwabo mayampe mu Loma 12:12; 1 Petelo 3:12; ne 1 Yoano 5:14.
71
¯
BOBA BAIKELE
BANA BA BWANGA BA YESU
L
E MWINGIDI wa Leza mulumbuluke kupita bonso nyeke i ani?—
Bine, i Yesu Kidishitu. Lelo ulanga amba tubwanya kumwifwa¯
na?— I amo, Bible unena amba wetushidile
kimfwa kya kulonda. Kadi witwita twikale bandi bana ba bwanga.
Le uyukile mushintulwila kwikala mwana¯ bwanga wa Yesu?— Ki˜
shintulula bintu bivule. Kibajinji, tufwaninwe kuboila neni
kwadi. Ino
ke’nkapo kyakyo kete. Kadi tufwaninwe ne kwitabija binebine byobya byanena. Shi twitabije’byo bine, nabya tukalonga byobya byaitusapwila.
Bantu bavule banenanga amba betabije mudi Yesu. Le ulanga amba
abo bonso i bandi bana ba bwanga binebine?— Ehe, bavule ke bandi
bana ba bwangapo. Abo’ko bendanga ku kipwilo. Inoko bavule kebe¯
¯ ıle’kopo
¯
tud
kyaba nansha kimo kya kwifunda byafundije
Yesu. Na
bubine, enka boba balonda kimfwa kya Yesu bo bandi bana ba bwanga kete.
¯
Twisambile’ko bidi pa bamobamo baikele
bana ba bwanga
¯
ba Yesu paakidi pano panshi. Umo wa mu bana ba bwanga
¯
babajinji i Fidipa. Fidipa nandi wakatana
mulunda nandi
Natanela (wa dikwabo dya bu Batolomyu), ye yeu omona
ushikete munshi mwa mutyi’u. Natanela pa kufika kudi
Yesu, Yesu wanena’mba: “Awa shandi mwine Isalela wa
bine, wampikwa budimbidimbi munda.” Natanela wee¯ kaipangula amba: “Lelo ubandyuka namanyi?”
la mulu
¯
Le uno mwana-mulume’u i ani, ne waikele
¯
mwana bwanga wa Yesu namani?
72
¯
B OB A B A I K E L E B A N A B A BWA NG A B A Y E S U
Yesu amba: “Nakumwene kala po wakidi munshi mwa mutyi wa
kikuyu ne Fidipa mwine kakakwityile.” Natanela wabezemuka bininge pa kumona amba Yesu wadi muyuke enka ne kwaadi kwine, o
mwanda Natanela wanena’mba: “Wi Mwana Leza, kadi wi Mulopwe wa Isalela.”—Yoano 1:49, MB.
¯
Kudi bakwabo baikele
kala bana ba bwanga
ba Yesu kumeso kwa ba Fidipa ne Natanela. I ba Andele (Andeleo) ne tutu
¯
¯ amba bekale bandi
Lelo Yesu waityile
bani
bana ba bwanga?
wandi Petelo, pamo ne Yoano pakwabo padi ne Yakoba, tutu
wa Yoano. (Yoano 1:35-51) Inoko, kupwa, abo bonso buna´ abajokela ku mwingilo wabo wa buluwe bwa mishipa. Ebiya difuku
dimo Yesu pa kwenda ukunkuja ku Dijiba dya Ngadilea, wamone Petelo ne Andele bata bukonde mu dijiba. Yesu webete amba: “Nondei.”
Yesu waenda kumeso bityetye, wamone ba Yakoba ne Yoano nabo.
Badi mu bwato ne shabo mwine monka, babanga makonde abo. Yesu
¯ abe obaityile
¯
¯
webete nabo bamulonde. Shi wadi
kudi Yesu, le waswele
73
˜
¯
kulonga namani? Lelo longa waendele
nandi ponka na ponka?— Bano
bana-balume bayukile Yesu biyampe. Bayukile amba i mutumwe na
Leza. O mwanda mwine abaleka ponka na ponka mwingilo wabo wa
buluwe bwa lui kebalonda Yesu.—Mateo 4:18-22.
¯
Bano bana-balume pobaikele
ke balondi ba Yesu, lelo ko kunena
¯
amba tamba penepa badi kebalonga nyeke enka byoloke?— Ehe. Vulu¯ bepatanya’nka ne kwipatanya lupata
ka amba bano bana-balume badi
¯
lwa kusaka kuyuka i ani utabukile bakwabo bukata. Inoko batelekele
¯ na mutyima wa kushinta mulangilo wabo. Shi netu tudi
Yesu, kadi badi
na mutyima wa kushinta, nabya tukokeja kwikala bana ba bwanga ba
Yesu.
¯
Yesu waityile
bantu ba miswelo yonso bekale bandi bana ba bwanga.
¯ kudi
Difuku dimo, nsongwalume mpeta muludiki nansha mfumu waile
¯
¯
Yesu, wamwipangula
muswelo wa kukamona bumi
bwa nyeke. Uno
¯
mfumu mpeta wanena
amba ulamine kala bijila bya Leza tamba ku bwa¯
nuke bwandi, penepo Yesu wamwita’mba:
‘Iya wikale mulondi wami.’
¯
Lelo uyukile mobyapityile?—
¯
Tala, uno mwana-mulume paayukile
amba kwikala mwana¯ bwanga
¯ kya kwikala kintu kya bul eme
¯
wa Yesu kyo kyadi
mpata kupita’ko kwi¯
¯
kala mpeta, mutyima wamufita’nka
fututu. Kaikelepo
mwana¯ bwanga
¯ uswele lupeto lwandi kupita’ko mwaadi
¯ uswelewa Yesu mwanda wadi
le Leza.—Luka 18:18-25.
Yesu pa kupwa kusapula kubwipi kwa mwaka umo ne kipindi, wa-¯
tongele bana ba bwanga 12 mu bakwabo amba bekale batumibwa.
¯ utuma kukengila mwingilo kaBatumibwa i boba bana-balume baadi
mpanda wa pa bula. Lelo uyukile abo majina?— Tutompe bidi kwifunda’o. Wibatale pano pa bifwatulo bidi pano’bi, penepo tompa
shi ubwanya kutela majina abo. Kupwa tompa kutela majina abo ku
mutwe.
¯
Mwenda mafuku, mutumibwa umo wa boba 12 waalamuka
ke mubi.
¯
¯
¯
I Yudasa Isakadiota. Kupwa, mwana bwanga mukwabo watongwa waikala ke mutumibwa. Lelo uyukile dijina dyandi?— I Matyiasa. Mwe74
Petelo
Yudasa Isakadiota
nda mafuku, ba Polo ne Banabasa nabo
¯
¯
baikala
ke batumibwa, ino kebadipo
babadilwa mu boba 12.—Bilongwa 1:23-26;
14:14.
Yudasa (wa dikwabo
dya bu Fadeusa)
Enka na motwefundile kala mu dino
¯
dibuku mu Shapita 1, Yesu wadi
utele bana batyetye mutyima.
¯
Mwanda waka?— Mwanda wadi
uyukile amba nabo bakokeja
Andele
kwikala bandi bana ba bwanga.
Na bubine, bana babwanya divule kwisamba myanda mu
muswelo ubwanya’nka ne batame bene kwivwana ne kusaka
Yakoba
kwifunda bivule padi Mufundiji
(tutu wandya
Mukatampe.
Yoano)
Ne bana-bakaji bavule nabo ba-¯
ikele bana ba bwanga ba Yesu.
¯ benda pamo naBamobamo badi
ndi kukasapula ku bibundi bikwabo. Ba Madia Madaleni, Njoana, ne
¯
Shimona Susana baendele nandi pamo. Padi
Yakoba (mwana¯ Afesa)
Yoano
Mateo
Tomase
Fidipa
Natanela
¯ bakwasha Yesu paadi
¯ wenda usapula i bani?
¯
Bano bana-bakaji badi
¯ bakwasha ne ku kumutekela bidibwa ne kumukendela bivwabadi
lwa.—Luka 8:1-3.
Lelo nobe usaka kwikala mwana¯ bwanga wa Yesu?—
Vuluka amba, kwikala wandi mwana¯ bwanga ke kwa kunenapo ku kanwa bitupu, ehe. Tufwaninwe kulonga
bintu bya bu bandi bana ba bwanga konso kotudi, ke’nkapo’tu na kwenda ku kupwila kwa bwine Kidishitu kete, ehe. Le i kwepi kumo komona bu kuyampe
kulonga bintu bilombola amba twi bana ba bwanga ba
Yesu?—
Na bubine, tufwaninwe kulonga uno muswelo ku
njibo. Ino kadi kifuko kikwabo i ku masomo. Kintu
kyoketufwaninwepo kwilwa nyeke abe na ami i
kino: pa kusaka kwikala mwana¯ bwanga wa bine
wa Yesu, tufwaninwe kulonga bintu enka na
¯ ulongela’byo aye mwine mafuku onso
mwaadi
nyeke, mobukila mobukila, konso kotudi shi
kwepi, shi kwepi.
Shi ke pano, tutange kya pamo kyokya kinena Bible pa bitala bana ba bwanga ba Yesu, mu Mateo
28:19, 20; Luka 6:13-16; Yoano 8:31, 32; ne 1 Petelo 2:21.
I kwepi kuyampe kulonga bintu
bilombola amba twi bana ba
bwanga ba Yesu?
MWANDA WAKA TUFWANINWE
KWIKALA NA LULEKELO
L
ELO kudi muntu kampanda kemukulubile?— Lelo wakulongele kintu kisansa’ni nansha wakunene bibi?— Lelo nobe ukamulongela bibi na mwaakulongele aye?—
Bantu bavule shi abebalubila, nabo bajokejejanga muntu’wa enka
¯
kibi’kya. Inoko Yesu wafundije
amba tufwaninwe kulekela boba betulubila. (Mateo 6:12) Le tukalonga namani shi muntu wetulubila
misunsa mivule? Le tufwaninwe kumulekela misunsa inga?—
¯ kisaka kuyuka Petelo. Ebiya difuku dimo waipa¯
Kino kyo kyadi
ngula Yesu amba: ‘Lelo nkamulekela kufika ne ku misunsa isamba¯
ibidi’ni?’ Misunsa isamba-ibidi i mityetye. Yesu wanene
amba:
‘Ufwaninwe kumulekela misunsa makumi asamba-abidi
ne isamba-ibidi’ shi muntu wakulubila misunsa
mivule namino.
Bine, i misunsa mivule! Mwanda
ketukokejangapo kubala bungi bwa
¯
bilubo nansha bintu bibi bitulubıle
muntu, mwene i amo? Kino kyo kye-¯
tusapwidile Yesu amba: Ketwakasomonwai
kubala bungi bwa bilubo bitulubila bakwetu. Shi abetulombe lusa, nabya tufwaninwe kwibalekela.
¯ usaka kulombola bandi bana
Yesu wadi
ba bwanga kamweno kakatampe kadi
mu kwikala na lulekelo. Ebiya pa kupwa kulondolola kipangujo kya Petelo,
77
¯
Lelo i kika kyadi
kisaka kuyuka Petelo
pa bitala lulekelo?
¯
¯
Le mulopwe walongele
namani pamulombele
¯
mupika amba ntukijije mutyima
nsa kukufuta lupeto?
¯
wasekunwinine
bandi bana ba bwanga lusango lumo. Lelo nobe usaka kwivwana’lo?—
¯ mulopwe umo muyampe. Wadi
¯ na
Kwadi
¯ wapuja’nka ne lupeto ku
kanye mpata. Wadi
bapika bandi shi abafudilwa. Ino difuku
¯ disaka mulopwe amba bapika bandi
dyadi
¯
bamufute lupeto lob amwapwile
dy a-¯
¯
¯
bwana. Ebiya, bamuletela
yewa waapwile mulopwe bityele midiyo 60
¯ lupeto
bya lupeto. Bine, lwadi
lungi mpata!
¯ ke
Ino mupika’ye wadi
mudye lupeto lwa mulopwe lonso ne mwa
kujokejeja’lo mulopwe
¯
Lelo mupika walongele
mupika mukwabo
¯
namani paakomenwe
kumufuta mapu?
M WA N D A WA K A T U F WA N I N W E KW I K A L A N A LU L E K E LO
¯ nanya
˜
mwine mwakoma. Ebiya mulopwe waso
amba bamupoteje.
¯
Kadi mulopwe wanena amba bapoteje ne mukaja mupika mwine, ne
¯ nabyo. Ebiya lupeto lobebapota
bandi bana bene ne byonso byaadi
¯
nalo’lwa lukafutwa mulopwe. Le momwena yao mupika weivwene
mu bidyoma namani?—
¯
¯
¯
Wafukata
mu manwi ku mpala kwa mulopwe kamwis
ashila’mba:
¯
‘Bantukijije’ko
bidi mutyima, nkakulubwila byonso byonkwapwi¯
¯
le.’ Shi wadi amba abe ye mulopwe, le longa walongele
mupika’wa
¯
bika?— Mulopwe wakwatyilwe mupika wandi lusa. Ebiya mulopwe
¯
¯
wamulekela
mambo. Wasapwila
mupika amba kakifuta monka nansha lupeto lutye, nansha kakityele kamo kene ka ku byobya bityele
¯
midiyo 60 mine. Bine, ye kino kyasangeje
mupika’wa mpata!
¯
¯
Ino kupwa papo, le i kika kyalongele
mupika? Wafundukile
wa-¯
¯
sambakana umpika mukwabo, wamwapwile
enka’tu bityele katwa
¯
kete. Wafina
mupika mukwabo’wa lukono, amba: ‘Mfute katwa ka
lupeto lowangapwile!’ Lelo ubwanya kulanga amba muntu ukitamba mu kulekelwa bivule na mulopwe ukokeja kulonga kala kintu
kya uno muswelo?—
¯
Na bubine, mupika’wa waapwile
enka bityele katwa bya lupeto
¯ mulanda mulume nobe. Kadipo
¯
wadi
ubwanya kufuta lupeto’lwa po¯
nka na ponka. O mwanda mwine waaponene
ku maulu a umpika
¯
¯
¯
mukwabo, kamwis ashila’mba: ‘Bantukijije’ko bidi mutyima, nkaku¯ ukijije
¯
lubwila byonso byonkwapwile.’ Lelo uno muntu wat
mupika
¯
¯
mukwabo mutyima?— Shi wadi abe longa walongele’po namani?—
¯
¯ mwikadile mulopwe.
Uno muntu kadipo
biyampe, na mwadi
¯ usaka lwandi lupeto lumweke’nka ponka’pa. Mupika mukwaWadi
¯
¯
bo byakadipo
na muswelo wa kufuta’lo, wakamweleja
mu kifungo.
¯
¯ okejepo
¯
Ino bapika bakwabo pa kumona mobyapityile’mwa, kebyebat
¯
ku mutyima. Bafitwa
ku mutyima fututu pa mwanda wa mupika
¯ mu kifungo’wa. Penepo baenda
¯
wadi
kukalombola’byo mulopwe.
¯ okelwepo
¯
¯
Mulopwe nandi kat
mutyima nansha dimo pa byalonge¯
le mupika’wa. Wakalabela
bininge yewa mupika wampikwa lulekelo.
79
˜
¯
Ebiya wamwita,
kamunena’mba: ‘Abe mupika mubi, le nkinakuleke¯
langapo byobya byonso byowangapwile?
Mwene nobe wadi ufwaninwe kulekela mukwenu momumuninwe?’
¯ wa kuboila neni
˜
Uno mupika wampikwa lulekelo wadi
kudi mu¯
¯
˜
lopwe muyampe’wa. Ino yo, kaikelepo kuboila’ko neni. O mwanda
¯
mwine mulopwe waeleje
mupika’wa mu kifungo enka ne byapwa ku¯ kadi mu buloko,
futa bityele byonso midiyo 60 bya lupeto. Byaadi
¯
kadipo
kadi na mwakumwena nansha dimo lupeto lwa kujokejeja
¯
¯
mulopwe. Nanshi washele’mo
lonso enka ne byaafwile.
¯
¯
Yesu paapwile
kusekununa luno lusango, wasapwila
bandi bana ba
¯
bwanga’mba: “I enka namino ne Tata wa mulu, aye ukemulongela
¯
monka, shi kadi banwe
bonso ku muntu, ku muntu, kemukalekele
ne mutyima wa binebine mambo a bamwanenu.”—Mateo 18:21-35.
Yuka amba, batwe bonso tudi na mapu makatampe kudi Leza. Na
¯
bubine, bumi
bwetu bonso butamba kudi Leza! O mwanda mwine
shi tudingakanye mapu otudi nao kudi Leza ne etwapwile bakwetu,
¯
Le mulopwe walongele
mupika wampikwa
lulekelo bika?
M WA N D A WA K A T U F WA N I N W E KW I K A L A N A LU L E K E LO
etwapwile bakwetu i matyetye. Mapu obetwapwile adingakene na bi¯
tyele katwa bya lupeto byaapwile
mupika’wa kudi mukwabo. Inoko
˜
mapu otwapwile Leza pa mwanda wa bintu bibi byotulonanga
adi¯
ngakene na byobya bityele midiyo 60 byaapwile yewa mupika kudi
mulopwe.
Leza udi na kanye kakatampe. Nansha shi tubalonga bintu bibi,
aye witulekela mambo etu. Aye ketufutyijangapo mapu na kwitusu¯ nyeke ne nyekeke. Inoko neni
˜
minwa bumi
yotwaboila’ko yotufwaninwe kuvuluka i ino: Leza witulekelanga mambo etu enka shi netu
tulekela bantu betulubila mambo abo. Kino i kintu kya kulangulukila’po bininge, mwene i amo?—
Penepa shi muntu kampanda wakulonga kintu kisansa ino kupwa wealakanya
amba yo,¯ mfwile’ko lusa, le ukalonga’po namani? Lelo usa kumulekela?—
Le ukalonga namani shi wakulubila misunsa mivule? Lelo ukamulekela’nka kumulekela?—
Shi i batwe balomba kufwilwa lusa,
mwene tukasaka bakwetu betulekele mambo etu, mwene i amo?— Nanshi netu
tufwaninwe kulongela mukwetu’nka nabya. Ketufwaninwepo kunena ku kanwa
konka amba tubamulekela, ino tufwaninwe kumulekela bya binebine mu mutyima wetu. Shi tulekela bakwetu namino,
nabya tubelombola binebine amba tusakanga kwikala balondi ba Mufundiji
Mukatampe.
Pa kusaka kwivwanija senene kamweno kadi
mu kulekela bakwetu mambo, tutangei ne Nkindi
19:11; Mateo 6:14, 15; ne Luka 17:3, 4.
81
Lelo ukalonga namani
shi muntu wakulombe
kumulekela mambo?
BUFUNDIJI BWA MWA
KWIKADILA BIYAMPE
L
E UYUKILE amba mfwatakani i kika?— Eyo, mfwatakani i kufı-¯
tyilwa muntu kampanda mwanda’tu i mwishile nobe nansha
mwanda unenanga ludimi lungi. Nanshi kwikala na mfwatakani i kulangila nansha kumona muntu kampanda bibi abe kwamuyukile biyampe.
Lelo ulanga amba i biyampe kushikwa muntu kumeso kwa kumuyuka binebine mwaikadile nansha mwanda’po’tu i mwishile nobe?—
Anha, ke byolokepo kwikala na ntondo, kadi ke biyampepo nansha
dimo. Ketufwaninwepo kuleka kulonga biyampe ku muntu kampanda mwanda’po’tu i mwishile netu.
Langa’po bidi. Lelo uyukile’ko muntu omwishidile nandi musombelo wa lukoba nansha yewa unenanga ludimi lwishile na lwenu?—
Padi uyukile ne bantu bamweka bingi mwanda badi na bilonda nansha na misongo. Lelo udi biyampe na bantu beshidile nobe ne wibaswele?—
Shi tuteja Mufundiji Mukatampe, Yesu Kidishitu, nabya tukekala
biyampe na bantu bonso. Nansha ekale muntu wa ntanda’ka nansha
wa lukoba lwa musombelo’ka, i bimo byonka kotudi. Tufwaninwe
¯
kwikala biyampe nandi. Buno bo bufundiji bwafundije
Yesu, nansha
bantu bavule byokebetabije’bopo. Leka bidi twisambile’po.
¯ ufwatakenya bakwabo bibi waile
¯
Muyuda umo wadi
kudi Yesu
kamwipangula kino kipangujo amba: ‘Lelo kyomfwaninwe kulonga
¯
¯
i kika pa kwikala na bumi
bwa nyeke?’ Yesu wayukile
amba uno
¯
mwana-mulume wadi padi usaka Yesu anene amba tufwaninwe kwikala biyampe enka na bantu ba wetu musaka nansha muzo. O mwanda
¯
¯
mwine Yesu kalondolwelepo
kipangujo’kya aye mwine, ino waipa82
BU F U N D IJ I BWA M WA KW I K A D I L A B I YA M P E
ngwile muntu’wa amba: ‘Lelo Bijila bya Leza binena amba tufwaninwe kulonga bika?’
¯
Muntu’wa walondolola’mba:
‘Ukasanswa
Yehova Leza obe ne mutyima obe onso, kadi
ukasanswa mukwenu’nka bwa abe mwine.’
Yesu nandi amba: ‘Ubalondolola bya bine.
Endelela kulonga enka nankyo nabya uka¯ bwa nyeke.’
mona bumi
¯
Inoko, uno muntu kadipo
usaka kwikala biyampe nansha kuswa bantu beshile
¯
nandi. Penepa watompa
kukimba pa kwibi¯
ngijija. Kaipangula Yesu amba: ‘Lelo mukwetu
¯ usaka Yesu amulombole amba: “Bamwine i ani’le?’ Padi wadi
lunda nobe bo abo bakwenu,” nansha amba “I boba bomwiifwene
¯
nabo.” Pa kulondolola kipangujo, Yesu wasekunwine
lusango lwa Muyuda ne mwine Samadia. Lunena namino.
¯ utuka
¯ mu dishinda, utamba ku Yelusalema weMuntu umo wadi
¯ Muyuda. Paadi
¯ wenda, batubwalala
¯
nda ku Yediko. Muntu’wa wadi
¯
¯
bamukwata.
Bamushinda
panshi ne kumusela lupeto lwandi ne bi¯
¯
¯
vwalwa byandi bine. Batubwalala’bo
bamukupila
bininge, bamushiya
mupungile kufula kwa dishinda.
¯ upityila mu dyoKitatyi kityetye pa kupita’po, kitobo umo wadi
¯
nka dishinda’dya. Wamona
muntu’wa bamutapetape bilonda bibi.
Le i muswelo’ka otufwaninwe kwikala na bantu
botwishidile nabo?
¯ abe longa walongele’po
¯
¯
Shi wadi
namani?— Ebiya kitobo wakongolo¯
¯
kele kufula kwa dishinda waenda.
Kaimenepo
nansha kwimana kwi¯
ne. Kalongelepo kantu nansha kamo kene ka kukwasha uno muntu.
¯
¯ ukila
¯
Kupwa, muntu mukwabo mutotyi
mukatampe enka wat
mu
¯ wingidilanga mu tempelo mu
dyonka dishinda’dya. I mwine Levi wadi
¯
Yelusalema. Lelo waimene
mwanda wa kumukwasha?— Ehe. Nandi
¯
¯
walonga enka mwalongele kitobo’mwa.
¯
Ku mfulo, mwine Samadia nandi wapityila
monka. Le ubamumo¯
¯
ne mwaila mwishinda mu kitonto’mwa?— Wamona Muyuda’wa ulele
panshi bamutapetape bilonda bibi. Mu kine kyaba’kya, bene Samadia
¯
bavule kebadipo
beswele na Bayuda nansha dimo. (Yoano 4:9) Le
uno mwine Samadia ukashiya muntu’wa kwampikwa kumukwasha?
Lelo ukeneneja aye mwine amba: ‘Le kyonkakwashisha uno Muyuda i
84
BU F U N D IJ I BWA M WA KW I K A D I L A B I YA M P E
kika? Mwene aye kakankwashapo shi nami bantapa bilonda’?
Ino, uno mwine Samadia pa kumumona mulume
¯ kufula kwa dishinda, wamukwatyilwa
¯
nobe ulele
¯
lusa. Wakomenwa
kumushiya bitupu amba efwile.
¯
¯
Penepo watuka
pa nyema wandi, waenda
padi mu¯
ntu’pa, washilula kumundapa bilonda byandi. Ka-¯
¯ ne vinyu. Bino byadi
¯ bya
mupungulwila’po m ani
¯
¯
kumija bilonda. Kupwa w amupombela kipeta kya
mbwija pa bilonda’pa.
¯
Uno mwine Samadia watekuna
biyampe she¯ muntu mu¯
¯
tapwe’wa wamutentamija
pa nyema wandi. Kupwa kebenda batuka
mu dishinda bityebitye kufika ne pa kifikilo kya beni, pa hotela mitye¯
¯ kadi
tye. Kwine’kwa mwine Samadia wafutyila
muntu’wa kwa kulala,
¯
wamulama
biyampe she.¯
¯ wisamba nandi
Pano Yesu kaipangula muntu waadi
¯ mukwaamba: ‘Molangila abe i ani pa bano basatu wadi
¯ abe longa walondolwele’po
¯
bo muyampe?’ Shi wadi
namani? Le i kitobo’ni, i mwine
Levi’ni, nansha i mwine Samadia?—
¯
Muntu’wa w alondolola’¯
mba: ‘Yewa muntu w aimene
ne kundapa muntu mutapwe bilonda’wa ye mukwabo
muyampe.’ Penepo Yesu nandi amba: ‘Ubanena bya bine.
Enda nobe ukalonge’nka namino.’—Luka 10:25-37.
Mwanda waka mwine
¯ mukwetu
Samadia wadi
muyampe?
Nobe ukekala mukwetu muyampe muswelo’ka?
Mwene luno i lusango luyampe? Lu¯
¯
lombola patokelela
bakwetu i bani.
Ke’nkapo balunda netu ba pa mutyima.
Kadi ke’nkapo bantu botudi
nabo lukoba lumo nansha besamba lwetu ludimi, ehe. Yesu i
mwitufundije kwikala biyampe
na bantu bonso kwampikwa kutala kwabo, mobamwekela, nansha ludimi lobanena.
Mo mwikadile Yehova Leza.
Aye kadipo na ntondo. ‘She¯ utemejanga
¯
nu wa m ulu
dyuba
dyandi ku babi ne ku baya¯
mpe bene kumo,’ ye mwanenene Yesu. ‘Kadi unokeja ne mvula ku bayampe
ne ku babi bene.’ Penepo nanshi, tufwaninwe kwikala
biyampe na bantu bonso, enka mwikadile nabo Leza.—Mateo 5:44-48.
Penepa nobe shi wamona muntu mwitape kintu, le ukalonga namani?— Le ukamutala namani shi i muntu wa ntanda ingi nansha shi i
wa lukoba lwishile na lobe? Ufwaninwe kumukwasha, mwanda nandi
i enka mukwenu. Shi kadi ubamone amba kukokejapo kumukwasha
mwanda wi mwanuke, nabya ita muntu mutame amukwashe. Ukokeja kwita nansha mpulushi nansha mwadimu wa ku masomo. Kulonga
¯ mwikadile mwana-mulume mwinamino ko kwikala biyampe, mwadi
ne Samadia.
Mufundiji Mukatampe witusakila kwikala biyampe. Witusakila tu¯ O mwanda mwine wasekunwine
¯
kwashe bakwetu, nansha shi i bani.
luno lusango lwa mwine Samadia muyampe.
Pa bitala buno bufundiji bwa mwa kwikadila biyampe na bantu kwampikwa ku˜
sanuna
misaka nansha mizo yabo, tanga Nkindi 19:22; Bilongwa 10:34, 35; ne 17:26.
86
I BINTU’KA BYA MVUBU
BINEBINE?
D
¯ kudi Yesu. Wadi
¯ uyuIFUKU dimo, mwana-mulume umo waile
˜
¯
kile amba Yesu i muntu wa neni
mivule, o mwana wamunene
amba: ‘Abe Mufundiji, banenene mwanetu angabile’ko bintu
¯ ufwatakanya amba nandi ufwanibimo byadi nabyo.’ Muntu’wa wadi
nwe kwikala’ko na bintu kampanda.
¯ Yesu, longa walongele’po
¯
¯
Shi abe wadi
namani?— Yesu wajingulwile
amba muntu’wa udi na mwanda umukoleja. Ino mwanda mwine kewa-¯
dipo wa kusaka bintu bidi na mwanabo. Mwanda mwine i uno: muntu’¯
¯
wa kadipo
uyukile bintu bya mvubu binebine umbumi.
Tulange’po bidi. Lelo kotudi i bintu’ka bya mvubu kupita byonso? Lelo i bintu bikaibwa nabyo biyampe’ni, i bisaLe i mwanda’ka
ndi bipya’ni, nansha bintu bya uno muswelo?—
¯ na uno
wadi
Ehe, kudi kintu kampanda kya mvubu kupityimwana-mulume?
¯
dila. Buno bo bufundiji bwasakile
Yesu kufundi¯
ja. O mwanda wasekunwine
lusango lwa muntu
¯
waidilwe Leza. Lelo nobe usaka kwilwivwana?—
¯ mpeta byamwiko. Wadi
¯ na
Uno muntu wadi
¯ bya bidibwa. Bidibwa
ntanda yandi ne bibıko
¯ udimine byatambile
¯
byaadi
biyampe mpata.
¯
¯
Wabulwa ne kyaba mu bibıko byandi kya ku¯
bika bidibwa byonso. Le penepo walongele’po namani? Ebiya, kaineneja aye mwine
¯ byami’bya, nka¯ bibıko
amba: ‘Nkatute
shimike’po bikwabo bikatampe. Ebiya
nkomeke’mo bidibwa byami, ne bintu
byami byonso biyampe.’
87
˜
¯
˜
Mpeta’wa wafwatakenye
amba kulonga namino yo neni.
¯
˜
Walangile
amba shi webikila bintu bivule nabya udi na neni
mivule mpata. Kupwa kaineneja aye mwine amba: ‘Kendi na bintu bingibingi binengele bibikilwe. Bikankwasha myaka mivule. Nanshi pano nkeneikadila bitupu. Nsa kudya ne kutoma, kadi
¯ na kintu kimo
ne kwisangaja ami mwine.’ Inoko mpeta’wa wadi
¯ wikibi mu mifwatakanyo yandi. Lelo abe wikiyukile?— Wadi
¯
langila’nka aye mwine ne nsangaji ya aye mwine. Waidilwe
Leza.
Lelo i bika bilanga uno mpeta?
Ebiya kwivwana kudi Leza kanena mpeta’wa amba: ‘Abe kivila.
Mu bonka buno bufuku ukafwa. Lelo bintu byowadi wiungwijija bikekalanga pano bya ani?’ Lelo uno mpeta ukengidija monka
bintu’bya shi wafu?— Ehe, muntu mukwabo ukayata’byo. Kupwa
¯
Yesu wanena’mba:
“I mo mwikadile ne ku yewa muntu wiungwijija byabupeta bya aye mwine, kumweka bu mpeta kudi Leza mpika.”
—Luka 12:13-21, MB.
Abe shobe kusenswepo kwifwana uno mpeta, mwene i amo?— Ki¯ kyadi
¯ enka kya kupeta bupeta bwa bintu bya ku
tungo kyandi umbumi
88
I B I N T U ’ K A BYA M V U BU B I N E B I N E ?
¯ ukimba enka kupetela’ko. Ino
ngitu. Kino i kilubo. Mafuku onso wadi
¯
kadipo
“mpeta kudi Leza.”
Bantu bavule badi pamo bwa uno mpeta. Bakimbanga nyeke byabupeta bivule. Ino kino kibwanya kwibafikija ku makambakano makatampe. Tulete’po kimfwa, udi na bintu bya kukaya nabyo, mwene i
amo?— Le i bintu’ka bimobimo byodi nabyo? Ntelele’byo.— Le umona namani shi mulunda nobe umo udi shi na futu nansha kikololo
(kipopi) nansha kintu kikwabo kya kukaya nakyo kyobudilwe? Lelo bikekala biyampe ukolele bambutwile bobe amba enka bakupotele nobe
kyobe?—
Bitatyi bimo kintu kikaibwa nakyo kikokeja kwikala na kamweno mpata. Ino le kikalanga namani shi mafuku mavule
apite’po?— Kyonekanga. Kikasusakana, kukiswe’kyopo na-
¯
Le i kika kyodi nakyo kidi na buleme
kupita bintu bikaibwa nabyo?
¯
nsha dimo. Ino na bubine, udi na kintu kya buleme
mpata kitabukile
bintu bikaibwa nabyo. Lelo wikiyukile amba i kika?—
¯ bobe budi na mvubu mpata mwanda shi kudipo
¯ bobe. Bumi
I bumi
¯ bobe
nabo, kubwanyapo kulonga kintu nansha kimo kine. Inoko bumi
89
˜
bwimanine pa kulonga byobya bisangaja Leza, mwene i amo?— Nanshi
¯
ketwakikala bwa yewa mpeta kivila waidilwe
Leza.
Ke’nkapo banuke kete bakokeja kulonga bintu bya buvila pamo bwa
˜
yewa mpeta. Batame bavule nabo balonanga’byo.
Bamo bakimbanga
nyeke bintu bipite bungi kutabuka’ko byobadi nabyo. Bakokeja kwikala
na bidibwa bya difuku ne difuku, bivwalwa, ne pa kwikala. Inoko bakimba bitabuke pene’pa. Bakimba bivwalwa bingibingi. Kadi bakimba
mobo mapite bukata. Bino bintu bilombanga lupeto luvule. O mwanda
bengila mpata mwanda wa kumona lupeto luvule. Abo basokola lupeto luvule kadi po pene basakila’ko lukwabo.
Batame bamobamo beelelelanga mu kukimba lupeto babulwa ne kitatyi kya kushikatyila pamo na bisaka byabo. Ne kebakidipo na kitatyi
kya kwingidila Leza kine. Lelo lupeto lwabo lubwanya kwibalamina
¯
bumi?—
Mhm, kelubwanyapo. Lelo shi bafwe babwanya monka kwingidija lupeto lwabo?— Ehe. Mwanda bafwe kebakokejapo kulonga kantu nansha kamo kene.—Musapudi 9:5, 10.
Lelo ko kunena amba i kibi kwikala na lupeto?— Anha. Mwanda
tukokeja kupota bidibwa ne bivwalwa na lupeto. Bible unena amba lu˜
peto lwitukinanga.
(Musapudi 7:12) Inoko shi tuswe lupeto, nankyo
tukekokela makambakano. Tukekala pamo bwa yewa mpeta kivila we-¯
¯
ungwijije bya bupeta ino kadipo
mpeta kudi Leza.
Le kwikala mpeta kudi Leza kishintulula namani?— I kutangidija
¯ bwetu. Bantu bamo banenanga amba i betabiLeza ku meso mu bumi
je mudi Leza. Bafwatakanya amba kisakwa’tu kine i enka kwitabija kete.
Ino lelo bine bano bantu i bampeta kudi Leza?— Ehe, badi pamo bwa
¯
yewa mpeta waidilwe
Leza.
¯
¯ Katompelepo
¯
Yesu kaidilwepo
kasha¯ Shandi wa mulu.
kwiungwijija
¯
¯
lupeto luvulevule. Ne kadipo na bintu bivule bya ku ngitu. Yesu wadi
¯
muyuke kintu kya mvubu binebine umbumi.
Le nobe wikiyukile?—
I kwikala mpeta kudi Leza.
Nsapwile bidi, le i muswelo’ka otukokeja kwikala bampeta kudi
Leza?— Tubwanya kwikala bampeta kudi Leza shi tulonga bintu bimu90
I B I N T U ’ K A BYA M V U BU B I N E B I N E ?
¯
˜
sangaja. Yesu wanene
amba: “Ami nami nonanga
byonka bya kumuto-¯
keja ku mutyima wandi mafuku onso.” (Yoano 8:29) Leza usangalanga
shi tulonga bintu byaetusakila kulonga. Shi ke pano nsapwile, i bintu’ka byokokeja kulonga mwanda wa kusangaja Leza?— Eyo, ukokeja kutanga Bible, kwenda
ku kupwila kwa bwine Kidishitu, kulombela Leza,
ne kukwasha bantu bakwabo bamuyuke. Na bubine
¯
bino byo bintu bya mvubu mpata mu bumi.
¯ mpeta kudi Leza, o mwanda Yehova
Yesu wadi
¯
¯
¯
wamulamine.
Wapadile
Yesu mpalo ya kwikala mumi
nyeke. Shi netu twifwane Yesu, Yehova uketuswa kadi
uketulama. Nanshi twifwanei Yesu ino ketwake¯
fwanaipo nansha dimo yewa muntu waidilwe
Leza.
Tala bisonekwa bimobimo bya mu
Bible bilombola mwa kwikadila
na mumweno mufwaninwe wa
bintu bya ku ngitu: Nkindi 23:4; 28:20; 1 Temote 6:6-10; ne
Bahebelu 13:5.
Lelo i bintu’ka
bya mvubu binebine
bilonga uno mwana?
MUSWELO WA KWIKALA
NA NSANGAJI
B
ATWE bonso tusakanga kwikala na nsangaji, mwene i amo?—
Ino na bubine ke bantupo bavule badi nayo. Lelo uyukile kyokebekadilepo nayo?— Mwanda kebayukilepo kine kiletanga
nsangaji. Bafwatakanya amba kwikala na bintu bivulevule o muswelo wa kwikala na nsangaji. Inoko bapwa kumona bino bintu, nsangaji yabo ne kwendaenda’yo kwine mpika.
Tala kintu kine kya mvubu kileta nsangaji. Mufundiji Muka¯
tampe wanene
amba: “Dyese dyakupana ditabukile dyakupebwa.” (Bilongwa 20:35) Shi ke pano, i muswelo’ka wa kwikala
na nsangaji?— Bine, i kupa bakwetu bintu ne kwibalongela bya
¯ kala uyukile kino?—
kwibalongela. Lelo wadi
¯
Tulange’po bidi monka. Lelo Yesu wanene
amba muntu utambula kyabuntu kampanda kakekalapo na
¯
nsangaji?— Ehe, kanenepo
nankyo. Abe
I kika kikadije Yehova bu
‘Leza wa nsangaji’?
I kika kikakupa nsangaji
bininge kupita’ko kudya bitumbula
byobe byonso bunka bobe?
usangelanga kutambula byabuntu, mwene i amo?— Bantu bonso basangelanga’byo. Tusepelelanga potutambulanga
bintu biyampe.
¯
Inoko Yesu wanene
amba nsangaji
¯
ya potupana yo mine itabukile bukata.
Molangila, le i ani upele bantu bintu
bivule mpata kupita muntu ye-yense?—
I amo, i Yehova Leza.
¯
Bible unena amba Leza ye mwine ‘upana
¯ ne umpuya ne bintu byonso.’
ku bonsololo bumi
¯ ne mwinya, mwanda wa
Witupanga mvula wa m ulu
kutamija mityi ne bikunanwa netu ketumwena’ko bidibwa. (Bilongwa 14:17; 17:25) Ke kya kutulumukapo shi Bible wita Yehova bu
¯ i kimo kya mu byobya bi‘Leza wa nsangaji’! (1 Temote 1:11) Kupana
¯
lengeja Leza ekale wa nsangaji. Netu shi tupana,
tukekala na nsangaji.
Shi ke pano, lelo i bika byotubwanya kupa bantu bakwabo? Le ulanga’po namani?— Dimodimo kyabuntu kilombanga lupeto. Shi i
kyabuntu kitanwa ku mangajini, bikulomba kukapota’kyo. Nanshi pa
¯ kyabuntu kya uno muswelo, bikusakila bidi kubika
kusaka kupana
lupeto enka ne byolukabwana penepa kokapote kyabuntu’kya.
Ino ke byabuntu byonsopo bipotwanga. Kimfwa, difuku dyokudi
kyanga, na bubine nkopo wa mema atalala ufukatyijanga mutyima.
Nanshi shi upa muntu udi na kyumwa kino kyabuntu, ubwanya ku¯
mwena’mo nsangaji ya kupana.
Padi dyuba dimo abe ne inobe mukokeja kukanga bitumbula. I biyampe mpata. Ino le ukokeja kulonga kika kya kukupa nsangaji na
bitumbula bimo pa kyaba kya kwibidya bunka bobe?— Bine, ukokeja kupa’ko muntu mukwabo nansha balunda nobe ku buntu. Lelo
ubulwe kulonga namino kyaba kikwabo?—
93
Lelo Didya unena
ba Polo ne
Luka bika?
Mwanda waka Didya waikala na
nsangaji pa kupa ba Polo ne Luka
bisakibwa byabo?
M US W E LO WA KW I K A L A N A N S A NG AJ I
¯ bayukiMufundiji Mukatampe ne batumibwa bandi abo bonso badi
¯
¯ bapana
¯ ku bantu bakwale nsangaji ya kupana.
Lelo uyukile kyobadi
¯
bo?— Bine i kintu kitabuke bintu byonso buya mu ino ntanda! Badi
¯ basapwila bakwabo
bayukile bubinebine butala padi Leza, kadi badi
¯ basapula’yo kwampikwa
ino myanda miyampe na mutyima to.¯ Badi
¯ bapana.
¯
kukimba muntu ebafute lupeto pa mwanda wa byobadi
Difuku dimo mutumibwa Polo ne mulunda nandi muyampe mwa¯
¯
¯ nandi usaka kwikana bwanga Luka batene
mwana-mukaji umo wadi
¯
¯
la na nsangaji ya kupana.
Bamutene
kubwipi na munonga. Polo ne
¯
¯
Luka baendele’ko mwanda baivwene amba i ku kyaba kya milombelo.
¯
¯
¯ balombela.
Ne i bine, pobafikile’ko,
bekutene
bana-bakaji badi
¯
Polo washilula
kusapwila bano bana-bakaji myanda miyampe ya Ye¯ utelwa dya
hova Leza ne Bulopwe bwandi. Mwana-mukaji umo wadi
¯ wivwana na katentekeji. Pa kupwa, Didya wasa¯
bu Didya, nandi wadi
kile kulonga’po kintu kilombola amba wasangela myanda miyampe
¯
¯
yaaivwene.
Penepo wazenza
ba Polo ne Luka amba: “Shi mubamone’mba naitabija Mfumwetu binebine, nankyo iyai mukashikate kwami.”
¯
Kupwa webatundaila
ku njibo yandi.—Bilongwa 16:13-15, MB.
¯ usepelele kwikala na bano bengidi ba Leza mu njibo yaDidya wadi
¯
¯
ndi. Webaswele
mwanda bamukweshe
kuyuka myanda itala Yehova ne
¯
Yesu ne muswelo bantu obakokeja kukamona bumi
bwa nyeke. Bya-¯
mupele nsangaji pa kupa ba Polo ne Luka bidibwa ne kyaba kya kula-¯
¯ kwa Didya kwamupele
¯
¯ usaka
la. Nanshi kupana
nsangaji mwanda wadi
¯ binebine. Uno i mwanda otufwaninwe kuvuluka. Padi muntu
kupana
kampanda ubwanya kwituningila tulete kyabuntu. Ino shi ketusaki¯ binebine, nansha shi tubapana’kyo
¯
lepo kwikipana
ketukekalapo na
nsangaji.
Kimfwa, ulanga namani shi udi na mabombo osaka kulamba? Shi
nakunena amba abila’ko mwana mukwabo nandi, lelo ukasangela kumupa’ko ponka na ponka?— Inoko ukalonga namani shi ubetana
na mulunda osenswe bininge kitatyi kyodi na mabombo? Shi abe’wa
95
˜
mwine ubalanga kupa’ko mulunda nobe amo, mwene kikakusangaja?—
Byaba bikwabo tukokeja kuswa muntu mpata ne kusaka kumupa kintu kyonso kyotudi nakyo kwampikwa batwe bene kushala’ko nansha
na kantu kamo. Uno o muswelo otufwaninwe kupa Leza, penda patama buswe botumuswele.
¯
Mwanda waka uno
Mufundiji Mukatampe w adi
uyukile
¯
mwana-mukaji
mwana-mukaji mulanda walongele uno mu¯
mulanda waikele
na
¯
¯
swelo. Wamumwene
ku tempelo mu Yelunsangaji pa kupana
¯
¯
salema. Wadi’tu’nka na tubityele tubidi kete
tonso twaadi nato?
¯ nato. Ino wae¯
twa lupeto; ye tonka twaadi
lele’to tonso tubidi mu kasanduku ka milambu nansha ka kyabuntu ka mu tempelo.
¯
¯
Kekudipo wamunene
kutula’to.
Bantu bavule
¯
¯
¯
¯
badi’po kebayukilepo amba watudile’to.
Ino
¯
¯
¯
watudile’to mwanda aye mwine wadi usaki¯ uswele ne pa mwanda wa Yehova waadi
¯ kwamupele
¯
le binebine. Kupana
nsangaji.
—Luka 21:1-4.
Kudi miswelo mivule yotukokeja ku¯
p ana. Lelo ubwanya kuvuluka’ko
¯
imo?— Shi tupana
na kusaka kwetu,
tukekala na nsangaji. O mwanda mwine Mufundiji Mukatampe witusapwila’mba: “Mwikale kupana.” (Luka 6:38)
¯
Shi tupana,
tukasangaja bakwetu. Ne
batwe bene tukekala na nsangaji kupita bonso!
Tutange’ko myanda mikwabo
¯
ilombola kupana mokuletelanga
nsangaji, mu Mateo 6:1-4; Luka
14:12-14; ne 2 Kodinda 9:7.
96
LELO UVULUKANGA
KUFWIJA’KO?
L
E WADI ubadi bidibwa dyalelo?— Lelo uyukile watekanga’byo?— Padi i inobe nansha muntu mukwabo, ino le i kika
kine kyotufwijija Leza pa mwanda wa bidibwa?— Mwanda
Leza ye utamijanga bidibwa. Inoko, tufwaninwe kadi kufwija’ko
yewa watekanga bidibwa nansha yewa wetupanga’byo.
Byaba bikwabo twilwanga kufwija’ko boba betulongela biyampe,
¯ Mufundiji Mukatampe pano pa ntanda, kwadi
¯
mwene i amo? Padi
¯
bamakopo bamo baidilwe’ko
kumufwija’ko.
Lelo uyukile mwikadilanga wamakopo?— Wamakopo i muntu
ubela luba lwitwa bu makopo. Luno luba lubwanya’nka ne kuketa
¯ Yesu pano pa ntamwita wa ku ngitu ya muntu wataluka’ko. Padi
¯ betolwela kulampe na bantu bakwabo. Kadi shi
nda, bamakopo badi
¯ udyumuna muntu’wa ekale
wamakopo wamone muntu wiya, wadi
¯ kikwasha bantu bakwabo kutyina amba
kulampe nandi. Kino kyadi
¯ mpata ne kusambukilwa na luba lwa makopo.
bakafwena pabwıpi
¯ biyampe na bamakopo. Difuku dimo paadi
¯ wenda
Yesu aye wadi
¯
¯
ku Yelusalema, Yesu wapityile
ku kakibundi kamo katyetye. Paafwe¯
nene ku kakibundi’ka, bamakopo dikumi baiya
kumusambakana.
¯
B aivwene amba Yesu udi na bukomo bwa Leza bwa kundapa nabo
mba´ ya miswelo yonso.
¯
¯
¯
Bamakopo kebafwenenepo
Yesu pabwıpi.
B aimanine
kulampe
¯
mpata. Inoko badi bakulupile amba Yesu ubwanya kwibapwa mako¯
¯
po abo. O mwanda pobamwene
Mufundiji Mukatampe, bamwelele
lubila’mba: ‘Abe Yesu, Mufundiji, witukwashe’ko!’
97
˜
Yesu unena
bano bamakopo balonge bika?
¯ wibaLelo ukwatyilwanga bantu babela bulanda?— Yesu wadi
¯ uyukile amba i kya bulanda kwikala wamakokwatyilwa’bo. Wadi
¯
¯
po. O mwanda webalondolwele
amba: ‘Endai mukelombole
kudi
babitobo.’—Luka 17:11-14.
¯
Mwanda waka Yesu webalombwele
balonge namino? I pa mwa¯
nda wa kijila Yehova kyaapele bantu bandi kitala bamakopo. Kino
¯ kinena amba kitobo wa Leza wadi
¯ ujingulula misunya ya
kijila kyadi
¯ ukokeja kusapwila wamakopo shi luba
wamakopo. Kitobo ye wadi
¯ wiya kushikata
lwandi lonso lubapu. Shi wakoma biyampe, wadi
monka pamo na bantu bakomo.—Bene Levi 13:16, 17.
¯ bakidi na luba lwabo. Le penepa ba-¯
Inoko bano bamakopo badi
¯
endele kudi kitobo monka mwebasapwidile
Yesu’mwa?— I amo,
98
¯
baendele’nka
ponka’pa. Bano bana-balu¯
me badi bakulupile amba Yesu ubwanya
¯
kundapa luba lwabo. Le by apityile
namani?
¯ bakyenda kudi kitoI namino, pobadi
¯
bo, luba lwabo lwebapwila
mu dishinda.
¯
Misunya yabo yaikala biyampe. Bine, ba-¯
komene kebadi biyampe! Lwitabijo lwabo mu bukomo
¯
¯
bwa Yesu lwebapadilwe mpalo. Bine, baivwene
nsangaji mpata! Ino
¯
pano, le badi ba kulonga bika mwanda wa kulombola kufwija’ko
¯ abe, waswele
¯
kwabo? Shi wadi
kulonga’po namani?—
¯
¯ ele
¯ kudi Yesu. Washilula
¯
Umo wa mu boba baundapilwe’ba
wajok
¯
kutumbija Yehova ntumbo, kanenena Leza maya. Kino kyaalongele
¯ kiyampe mwanda bukomo bwa kundapa bwaile
¯ kudi Leza.
kyadi
¯
Kadi uno muntu waponena
ku maulu a Mufundiji
¯ muyulwe mutyiMukatampe kamufwija’ko. Wadi
ma wa kufwija’ko mpata pa byonso
¯
byalongele
Yesu.
Lelo bana-balume bakwabo kitema’ba nabo? Yesu
¯
w aipangwile
amba: ‘Mwene
bamakopo bapwibwa badi dikumi? Le bakwabo kitema badi
kwepi le? Lelo
i enka umo wajoka kutumbija
Leza ntumbo?’
Eyo, i amo. I enka umo
kete wa mu boba bantu dikumi
Le uno
wamakopo
¯
wavulukile
kulonga
bika?
˜
¯
watumbije
Leza ntumbo, ne kwiya kufwija’ko Yesu. Kadi uno mu¯
ntu wadi mwine Samadia, muntu wa ntanda ingi. Boba bakwabo ki¯
¯
tema kebafwijije’kopo
Leza, kadi kebafwijije’kopo
ne Yesu mwine.
—Luka 17:15-19.
Le abe wifwene’po wepi pa bano bantu? Tusakanga kwifwana mwine Samadia’wa, mwene i amo?— Penepo
shi muntu wetulongela kintu kiyampe, lelo tufwaninwe kuvuluka
kulonga kika?— Tufwaninwe kumufwija’ko. Pavule pene bantu belwanga
kufwija’ko. Inoko i biyampe kufwija’ko. Shi tufwija’ko, Yehova Leza
ne wandi mwana Yesu basepelelanga.
Shi ulange’tu biyampe, usa
kuvuluka amba bantu ke bakuLe i muswelo’ka obwanya
longele bintu biyampe bivule.
kwiula yewa wamakopo
¯
¯
Kimfwa, lelo ubelanga kyaba kimowajokele kudi Yesu?
kimo?— Padi kwabelele kasha¯ pamo
bwa bano bamakopo dikumi, inoko padi kodi mukwatwe na kipwiji nansha kusumwa munda.
Lelo kekwadipo muntu wadi ukukwatakanyanga?— Padi badi bakupa lawa nansha bwanga kampanda ne kukulongela bintu bikwabo. Mwene wadi usangala pobadi bakukwasha amba wivwane
biyampe?—
¯
¯
Mwine Samadia wafwijije’ko
Yesu mwanda wamubelwile,
ne kino
¯
kyasangeje Yesu. Lelo ulanga amba inobe ne shobe nabo bakasangala shi wibafwija’ko kitatyi kyobakulongela bya kukulongela?—
Bine, bakasangala.
100
L E LO U V U LU K A NG A K U F W IJ A ’ KO ?
Bantu bamo bakulongelanga bintu difuku ne difuku nansha
yenga ne yenga. Padi yo mingilo yabo yobengila. Bakokeja kwingila’yo na nsangaji. Inoko ukokeja kwilwa kwibafwija’ko. Mwadimu
wenu wingilanga bininge mwanda wa kwimufundija. Ao shao o wandi mwingilo. Inoko ukasangala shi umufwija’ko pa mwanda wa
byaemufundija.
Byaba bikwabo bantu bakulongelanga tubintu tutyetutye. Le
kudi muntu kemukushitwile mulango ne
kukukwatyila’o amba utwele? Lelo kebakutambikile byakudya ku meza pa
kudya? I kiyampe kunena amba wafwa’ko nansha ke ku tubintu tutyetutye namino.
Shi tuvuluka kufwija’ko bantu ba
pano panshi, nankyo tukavuluka nyeMwanda waka i biyampe
kuvuluka kufwija’ko?
ke kufwija’ko Tata wetu wa
¯
m ulu.
Bine, bintu bya kufwijija’ko Yehova i bingi kasha!¯
¯
Witupele bumi
ne bintu byo¯
nso biyampe bisangaja umbumi. Nanshi tudi na bubinga
bonso bwa kutumbijija Leza
ntumbo na kumunenena
maya difuku ne difuku.
Pa mwanda utala kufwija’ko, tu¯ 92:1; Efisesa 5:20; Kolotange Mitoto
se 3:17; ne 1 Tesalonika 5:18.
¯
LELO I BIYAMPE K UMANA?
L
E UYUKILE bansongwalume nansha bansongwakaji basenswe bya
kwiyuja kadi ba lonji?— Lelo usenswe kwikala nabo kisense’ni? Nansha usenswe kwikala pamo na muntu muyampe kadi
¯
usaka ndoe?— Mufundiji Mukatampe wanene
amba: “Dyese dyo dya¯ ba Leza.”
bo boba ba kupwanya, ke-bantu abo bakatelwanga bu-bana
—Mateo 5:9.
˜
Inoko dimodimo bantu bakwabo balonanga
bintu bitukwatyija nsungu. Mwene i amo?— Pa kino tukokeja kwikala na mutyima wa kwiba¯ ne bana ba bwanga ba Yesu
¯ ıle
lubwila kinongo. Dyuba dimo, kino kyafik
¯ benda ku Yelusalema. Ivwana nkusapwile mobyapityile.
¯
pobadi
¯
¯
Pobaendele’mo’tu
kakyaba, Yesu wabadikije
bandi bana ba bwanga
¯
bamo ku kibundi kya Samadia kukakimba’ko kyaba kya kukokolo¯
kelwa. Ino bantu ba ku kyokya kibundi kebadipo
basaka kwibata¯
¯
mbula’mo, mwanda bene Samadia badi na mutotelo mukwabo.
¯
Kadi kebadipo
basaka muntu nansha
¯ ku kibundi
umo wenda kukatota
kya Yelusalema.
¯
Lelo ba Yakoba ne Yoano badi
basaka kulubwila bene
Samadia kinongo namani?
¯
L E LO I B I YA M P E K U M A N A ?
¯ abe obalongele
¯
¯
Shi wadi
nankyo, longa walongele’po
namani? Lelo
¯
¯
longa nsungu yakukwete? Le wadi wa kusaka kwibalubwila kinongo?—
¯
Ye kyo kyasakile
kulonga bano bana ba bwanga, ba Yakoba ne Yoano.
¯
¯ mulu
¯ kwibaloteBanene Yesu amba: “Lelo uswile tunene mudilo utuke
¯
ja fututu?” Bine, ke kya kutulumukapo shi Yesu webetyile
bu Bana ba
¯
Kukungula bwa Mvula! Inoko Yesu webasapwidile amba ke biyampepo
kulonga bantu owa muswelo.—Luka 9:51-56; Mako 3:17.
Na bubine bitatyi bimo bantu bakokeja kwitulongela byampikwa
kwendela’mo. Padi banuke bakwabo kebakasakepo batwe kukaya nabo
mu abo makayo. Bakokeja’nka ne kunena’mba: “Ketwimusakilepo
pano.” Shi abetulonga kintu kya uno muswelo, kibwanya kwitusansa,
mwene i amo? Tukokeja kwikala’nka ne na mutyima wa kusaka kwibajokejeja byobetulonga’bya. Ino le tufwaninwe kwibajokejeja’byo?—
¯
Le ubulwe’po bidi kuyata Bible obe? Tuputule
mu Nkindi shapita 24,
vese wa 29. Tutanga’mo amba: “Kokanena’mba: Nkamulonga monka
mwanongela ami; nkalubwila muntu’wa mwendele mwingilo wandi.”
Le kino kishintulula namani kodi?— I kunena amba ketufwaninwepo kujokeja kinongo. Ketufwaninwepo kusanshija muntu mwanda’po’tu nandi wetusanshija. Ino le ukalonga namani shi muntu ukukolomona
¯
amba mumane
nandi? Padi wakukwatyija nsungu na kukushola mutonko. Padi wakufutulula na kukusepa amba ubatyina. Kimfwa shi wakwita bu kisenga kidi na moyo. Le ukalonga’po namani? Lelo ukaloba kala
¯
koumana
nandi?—
¯
Tutalei monka kinena’po Bible. Putula
mu Mateo shapita 5, vese 39.
Yesu unena’mo amba: “Kemutwala na mubi lupata mhm, nanshi wakukukupila kutama kumo nabya mwalwije ne kukwabo.” Molangila, le i
¯ kisaka kunena Yesu pano? Lelo wadi
¯ usaka kunena amba shi
kika kyadi
muntu wakukupila kikoni ku ditama dimo, ufwaninwe kumuleka akukupile ne ku dikwabo dine?—
¯
Ehe, Yesu kadipo
nansha dimo usaka kunena nankyo. Kukupilwa kunenwe pano i kwishile na kukupilwa kikoni. Ako kuno i kutononwa
103
˜
nansha kukununwa. Muntu ukokeja kwitukupila namino mwanda wa
¯
kwitusomba tumane.
Kyasaka i nsungu itukwate. Le shi netu tubakwatwa nsungu, twamutonona nansha kumukununa, le bikafula namani?—
Kepabulwe padi tukekupididila.
¯
¯
Inoko Yesu kadipo
usaka bandi bana ba bwanga bomane.
O mwanda
¯
mwine wanene amba shi muntu wetukupila, ketufwaninwepo netu ku¯
mujokejeja. Ketufwaninwepo kukwatwa nsungu ne kumana
nandi. Shi
¯
tumane, nabya tubamwekeja amba netu ketudipo biyampe pamo’nka
¯
bwa yewa washilulanga luma.
Le tufwaninwe kulonga bika shi muntu
¯
ukimba kumana
netu?
Shi kavutakanya kabashilula, molangila le i kika kiyampe mpata kulonga?— I kusonsoloka’po. Padi muntu’wa ukakutonona nansha kukukununa misunsa mikwabo. Inoko bikokeja padi kufudila’nka papo. Shi
104
¯
L E LO I B I YA M P E K U M A N A ?
ubasonsoloka’po, ke kunenapo amba wi muzoze. Ko kunena amba udi
na bukomo bwa kulonga byoloke.
¯
Inoko bikekala namani shi waumana
ne kushinda mukwenu? Le
kupwa bikapita namani?— Yewa owakupila ukokeja kukaloba balunda nandi. Babwanya’nka ne kukupola kimutyi nansha kukutapa
¯ kitupelejeja Yesu kuma¯
lupete. Shi ke pano, mwene ubamone kyadi
na?—
¯
Le tukalonga namani shi twamona bantu bomana?
Lelo tufwaninwe kwitabila muntu kampanda nansha kankenge?— Bible witusapwila
¯
kyokya kyoloke. Putula
mu Nkindi shapita 26, vese wa 17. Unena’mba:
¯
“Yewa upita kwiela ku luma ke lwandipo, i pamo’nka bwa muntu ukwata mbwa [ku] matwi.”
˜
Le mbwa ulonanga
namani shi ubamukwata ku matwi? Bikalanga bisansa mbwa’wa, kadi ukokeja’nka ne kukusuma,
mwene i amo? Mbwa pa kwisunya bininge amba asomboloke,
nobe papo ukamukwatyidila bininge ku matwi, nabyo po
pene bikalobeja mbwa bikata. Shi umulekelele, kakabulwepo padi kukusuma bisansa. Ino le ukokeja kwimana’nka ponka’pa kasha umukwata ku
matwi lonso?—
Na bubine, ano o makambakano otubwanya
¯
kutanwa’mo shi twikuja mu luma
lwa bene.
¯
Padi ketuyukile ne washilulanga luma mwine
¯
nansha kine kyobomena.
Padi yewa obakupila’wa i mwibe kintu kya mukwabo. Shi tumwitabile, nabya tubakwasha ngivi. Ke biyampepo,
mwene i amo?
˜
Lelo kutwela mu numa
ya bene
i pamo na kukwata ku matwi a mbwa namani?
Bakokeja kukusanshija, nanshi leka’byo!
105
˜
¯
Byobidi nankyo, le ukalonga namani shi wamona bantu bomana?—
Shi i ku masomo, ukokeja kuketa mwadimu lubilo. Ino shi ke ku masomopo, ubwanya kwita mbutwile obe nansha bampulushi. Bine, nansha
¯
shi bantu bakwabo basaka kumana,
batwe tufwaninwe kwikala ba kupwanya.
˜
Bana ba bwanga ba bine ba Yesu balonanga
bukomo bwabo bonso
˜
kutyina’mba bakatwela mu numa. Shi tulonga namino, tulombolanga
amba twi bakomo mu kulonga byoloke. Bible unena amba ku mwana¯
¯
¯
bwanga wa Yesu ‘luma
i kijila, ino ekale wa kikokeji
ku bonso.’—2 Temote 2:24.
˜
Shi ke pano tutale madingi makwabo mayampe aketukwasha tunyeme numa:
Loma 12:17-21 ne 1 Petelo 3:10, 11.
Le ukalonga namani shi
¯
wamona bomana?
106
LE ABE USAKANGA KWIKALA
NYEKE UMBAJINJI?
L
E UYUKILE muntu kampanda usakanga kwikala nyeke umbajinji?— Ukokeja kutonona bakwabo kwasaka aye ekale umbajinji ku mulongo. Lelo kodi mumone bino bilongeka?—
¯
Mufundiji Mukatampe wamwene’nka
ne batame bene besakila bifu¯
¯
ko bibajinji, ko kunena’mba bifuko bya buleme
kutabuka. Ino kasa¯
ngedile’byopo. Tutale mobyapityile.
¯
Bible witusapwila amba Yesu waityilwe
ku masobo makatampe
¯
kwa Mufadiseo umo, wadi mwendeji mukatampe wa kipwilo. Yesu
¯
pa kufika’ko, washilula
kutala betwa bakwabo batwela kebetongela
¯
abo bene bifuko bilumbuluke. Ebiya wasekunwina
betwa’ba lusango
lumo. Lelo uswile nobe wivwane’lo?—
Lelo kodi mumone bantu bakimba kwikala babajinji?
¯
Yesu wanene
amba: ‘Shi muntu wakwite ku masobo a butundaile, koketongela kushikata pa kifuko kilumbuluke, nansha kya bule-¯
¯
¯ Yesu nabya?— Washintulwile
¯
me kutabuka.’ Lelo uyukile kyanen
ene
¯
amba padi muntu mupite buleme
nandi i mwitwe’ko. Ebiya, enka
na momwenine pa kifwatulo’pa, mwine¯ masobo waiya kanena’mba:
‘Mushile uno mukelenge kyaba, abe enda popa.’ Le uno wityilwe ukeivwana namani?— Ukevwana bumvu mwanda bonso bakamukupwi¯
la meso pataluka kaenda ku kifuko kya buleme
butyetye.
¯ ulombola amba ke biyampepo kwisakila kifuko kya paYesu wadi
¯
ngala. O mwanda wanene
amba: ‘Pa kwitwa ku masobo a butundaile,
¯
enda ukashikate pa kifuko kya kubulwa buleme.
Ino mwine wakwita
pa kwiya akunene’mba: “Abe mulunda, tundulukila ku kifuko kya
¯
¯
buleme.”
Ebiya abe pa kutundulukila pa kifuko kya buleme
nabya
¯
ukekala muleme ku meso a bakwenu bonso betwe.’—Luka 14:1,
7-11.
Lelo ubaivwanija kine kimanine’po lusango lwa Yesu?— Tulete’po kimfwa
tutale shi ubaivwanija’kyo. Langa
shi ubaikila mu motoka muyule
bantu ba.¯ Lelo ukanyemena kutonga pa kushikata ne kuleka
muntu mukulumpe emane bwimwa?— Lelo Yesu ukasangela shi
abe ubalonga nankyo?—
Padi muntu mukwabo ukanena
amba Yesu kadipo mwanda na byotulonga.
¯ ku
Ino le nobe witabije kino?— Yesu paadi
masobo makatampe ku njibo ya Mufadiseo’wa,
¯
¯ betongela
¯
wadi utala bantu mobadi
bifuko byabo bya kushikata.
Le kulangapo amba enka ne dyalelo dine utele mutyima ku byotu¯ po pene pabwanya kwilonga?— Pano Yesu byakadi momwa mulu,
tubandila biyampe.
108
Shi muntu ukimba kwikala mubajinji, kino kikokeja kuleta bikambija. Pavule pene kebyo kuleta lupotopoto ne kukwatyija bantu nsungu. Dimodimo kino kilongekanga shi bana abakanange pamo lwa
motoka. Enka’tu milango ikishitulwa, bana kala banyemena’mo kwikala babajinji. Kyobasaka i bityi bipite buya, byobya bya pabwipi na
makalashi. Le penepo i bika bibwanya kulupuka’ko?— Bine, babwanya kwikalela abo bene na bene.
Kwisakila kwikala mubajinji kubwanya kuleta kavutakanya kaka¯
tampe. Kwaletele
ne kavutakanya umbukata mwa batumibwa
ba Yesu. Enka na motwafundile kala mu Shapita wa 6
¯
wa dino dibuku’mwa, bepotomeje
mwanda wa kuyuka i
ani mukatampe kutabuka umbukata mwabo. Le penepa
¯
¯
Yesu walongele’po
kika?— Eyo, webadingile.
Inoko
¯
kitatyi pa kupita’po, bepotomeja monka.
¯
Tutale bidi mobyashilwidile.
Batumibwa, ne bantu
bakwabo,
¯
Le i bufundiji’ka bwafundije
¯
Yesu paadi wisambila pa
boba betongela bifuko bipite
buya, nansha bibajinji?
˜
badi mu lwendo lwa mfulo pamo na Yesu, benda ku kibundi kya Yelusalema. Yesu wadi wibasapwila mwanda utala Bulopwe bwandi, ebiya ba Yakoba ne Yoano kebalanga mwa kukabikadila bu balopwe
pamo nandi. Mwanda’o, abakesambe’o enka ne na inabo Salome.
(Mateo 27:56; Mako 15:40) Penepo abo bakidi mu dishinda benda
ku Yelusalema, Salome waiya kudi Yesu, wafukata ku meso andi, kamulombe amwitabijije’ko byalomba’bya.
Penepo Yesu wamwipangula’mba: “Lelo byosaka i bika?” Aye amba
usaka Yesu ashikatyije bandi bana mu Bulopwe bwandi, au ku lundyo
au nandi ku lunkuso. Mofwatakenya, lelo batumibwa bakwabo dikumi abeivwana ku mutyima namani pa kuyuka kyokya kyalomba inandya ba Yakoba ne Yoano?—
Bine, abafityilwa ba Yakoba ne Yoano mityima fututu. Penepo Yesu
wadingila batumibwa bandi bonso madingi mayampe. Yesu webasaLe Salome ulomba Yesu bika, ne bibafule namani?
L E A B E US A K A NG A KW I K A L A N Y E K E U M B AJ I NJ I ?
pwila amba bamfumu ba Bajentaila baswele kwikala bakatampe kadi
¯
ba buleme.
Basakanga bekele na bitenta bikatampe mwanda wa ba¯
ntu bonso bebakokele.
Inoko Yesu kasapwila balondi bandi amba
abo kebafwaninwepo kwikala uno muswelo. Ino Yesu webanena’mba:
‘Yewa usaka kwikala mubajinji umbukata mwenu ufwaninwe kwikala umpika wenu.’ Langa’po bidi wao mwanda!—Mateo 20:20-28.
˜
Lelo uyukile bilonanga
umpika?— Kakungilangapo bamwingidile,
aye’ko ye wingidila bantu bakwabo. Kashikatangapo pa kifuko kibaji˜
nji, inoko i pa kya panshi. Kalonangapo
bintu bu muntu mupite bu¯leme, inoko bu wa buleme
¯
butyetye mpata ku bonso. Kadi vuluka,
¯
Yesu wanene amba yewa usaka kwikala umbajinji ufwaninwe kwingila bwa umpika wa bakwabo.
Shi ke pano, molangila le kino kishintulula kika kotudi?— Lelo
umpika ubwanya kwipotomeja na mfumwandi amba i ani wa kushikata pa kityi kipite buya? Nansha le ubwanya kupatena kuyuka i ani
ukadya dibajinji? Le ulanga’po namani?— Yesu washintulwile amba
umpika utangidijanga nyeke mfumwandi kumeso.—Luka 17:7-10.
Nanshi pa kyaba kya kutompa kwikala umbajinji, le i kika kyotufwaninwe kulonga?— Bine, tufwaninwe kwikala bwa bapika kudi bakwetu. Kadi kino kishintulula kutangidija bakwetu kumeso kwetu.
¯
Ko kunena amba tufwaninwe kumona amba bakwetu badi na buleme
kwitupita. Lelo ubwanya kulanga’ko miswelo yokokeja kutangidija
bakwenu kumeso?— Ubulwe’po bidi kujokela ku paje wa 40 ne
wa 41, utale monka miswelo imoimo yobwanya kutangidija bakwenu
kumeso na kwibengidila.
¯
Ukavuluka amba Mufundiji Mukatampe watangidije
bakwabo ku¯
meso kwa aye mwine na kwibengidila. Mu kyolwa kya mfulo kyaadi
¯
pamo na batumibwa bandi, wafikile
enka ne kuzonzama kaeboija ku
maulu. Shi netu tutangidija bakwetu kumeso na kwibengidila, nabya
tukasangaja Mufundiji Mukatampe ne Shandi Yehova Leza mwine.
Tutange’ko bisonekwa bikwabo bya mu Bible bitukankamika kutangidija bakwetu
kumeso kwetu: Luka 9:48; Loma 12:3; ne Fidipai 2:3, 4.
111
LELO TUFWANINWE
KWITATWILA BINTU KAMPANDA?
L
ELO kwitatula i kulonga namani? Le wikuyukile?— Tala kino kimfwa. Lelo kodi mutompe kulonga kintu kampanda kyokuyukile mwa kwikilongela senene? Padi kodi mutompe kutuma
nansha kupoba futu. Nansha kadi padi kodi mutompe kukaya makayo
a kutumbuka monji. Lelo kudi muntu wadi ukusepa’mba: “Aha! Ha!
Ha! Ami’wa mbwanya kukaya senene kukupita”?— Bine, yao muntu
wadi witatula.
Le wivwananga ku mutyima namani shi bakwenu betatula? Le bikusangajanga?— Penepa, ulanga namani shi nobe witatula, le bakwenu
nabo bakevwana namani ku mutyima?— Lelo i kiyampe kusapwila muntu amba: “Ami’wa ne muyampe mpata kukutabuka”?— Lelo Yehova
usangelanga bantu balonga nankyo?—
¯ uyukile bantu badi
¯ belangila bu bayaMufundiji Mukatampe wadi
¯ betatula, nansha kwianya abo
mpe mpata kutabuka’ko bakwabo. Badi
bene, bamona bakwabo bonso bu badi panshi. O mwanda mwine Yesu
¯
webasekunwinine
lusango lumo lwa kwibalombola amba i kibi kwitendela abo bene. Ivwana molunenena.
Lusango lwine lunenena pa Mufadiseo umo ne usonkeja musonko
¯ bafundiji ba bipwilo, ne pavule pene badi
¯ baumo. Ino, Bafadiseo badi
longa bintu mu muswelo wa kwimwekeja bu boloke mpata nansha bu
bajila kupita’ko bantu bakwabo. Mufadiseo wa mu lusango lwa Yesu’o
¯
waendele
kukalombela ku tempelo ya Leza mu Yelusalema.
¯
Yesu amba usonkeja musonko nandi wakalombele
konka ku tempe¯
¯ bamona
lo. Bantu bavule kebadipo basenswe basonkeja musonko. Badi
¯ batompa kwibadimba. Ne i kya bine, baamba basonkeja musonko badi
¯
sonkeja musonko bavule badi divule ba budimbidimbi.
112
L E LO T U F WA N I N W E KW I TAT W I L A B I N T U K A M P A N D A ?
¯
Mu tempelo’mo, Mufadiseo’wa washilula
kulombela Leza namino
amba: ‘Abe Leza, nakufwija’ko mwanda ami nkidipo kipya-mambo
pamo bwa bantu bakwabo. Nkidimbangapo bakwetu nansha kwibalongela bintu bibi kwine mpika. Nkidipo pamo bwa uno usonkeja musonko uno’u, mhm. Ami’wa ne muntu moloke. Nshikilwanga na nzala ku
yenga mafuku abidi, ku yenga mafuku abidi, mwanda’tu wa kwikala na
kitatyi kivule kya kukulanga abe. Kadi nambulanga mu tempelo kintu kyo-kyonso kya dikumi kyomonanga.’ Na bubine uno Mufadiseo
¯ ulanga amba aye i muyampe mpata kupita’ko bakwabo, Mwene i
wadi
¯ usapwila’byo ne Leza.
amo?— Kadi wadi
¯
¯
Inoko usonkeja musonko kadipo
namino. Kasakilepo
nansha kutu¯ paadi
¯ ulombela. Waimanine
¯
lula meso andi kutala’o m ulu
kulampe, ka¯
sha ubandika mutwe panshi. Usonkeja musonko waivwene mutyima
¯
kusansa pa mwanda wa bubi bwandi, penepo kaikupila
pa kyadi kya¯
ndi na njia. Katompelepo kusapwila Leza mwaikadile muyampe. Ino
¯ kalombela’mba: ‘Abe Leza, mfwile’ko lusa
wadi
ami kipya-mambo.’
Mofwatakenya i wepi pa bano bantu ba¯
¯
bidi wasangeje
Leza? Le i Mufadiseo wadi
wilangila amba i muyampe kupita’ni? Na¯
nsha i usonkeja musonko, waivwene
mutyima kusansa pa mwanda wa bubi bwandi?—
¯
Yesu wanenene
amba uso¯
nkeja musonko ye w asangeje Leza. Mwanda waka? Yesu
¯
washintulwile
amba: ‘Mwanda
yewa wakutompa kwimwekeja bu muyampe kupita bantu
¯
bakwabo ukapelulwa.
Ino yewa
¯
wa kwip eleka ku meso a aye
¯
mwine nabya ukal emekwa.’
—Luka 18:9-14.
Mwanda waka Leza
¯
wasangedile
usonkeja
musonko, ino Mufadiseo
mpika?
˜
¯
¯ ufuLelo i bufundiji’ka bwafundije
Yesu mu luno lusango?— Wadi
ndija amba i bibi kufwatakanya amba batwe twi bayampe kupita bakwetu. Ketukokejapo padi kunena amba twilangilanga bu bayampe,
ino bilongwa byetu bikokeja kulombola amba twilangilanga bu ba¯
yampe. Lelo nobe ye molongelanga?— Tala byatene
mutumibwa Petelo.
¯
Yesu paalombwele
bandi bana ba bwanga amba bakamunyema poba¯
kamukwata, Petelo weaninye
amba: ‘Nansha shi bonsololo’tu bakushiye,
¯ wiongola. Aye wadi
¯
ami nkikakushiyepo nansha dimo!’ Bine Petelo wadi
¯
¯
mwikulupile aye mwine bipitepite. Ino wanyemene
Yesu. Inoko, waalamukile pa mutyima, na motukefundila’kyo mu Shapita wa 30 wa dino
dibuku.—Mateo 26:31-33.
Tala kimfwa kya mu ano mafuku. Padi ku masomo bakokeja kwimwipangula’ko bipangujo pamo na omufundanga nandi. Le ukemona namani shi abe’wa ubwanya kulondolola bukidibukidi, ino mwana¯
masomo mukwenu kubwanya’byo mpika? Na bubine, shi abe uyukile
malondololo ukeivwana biyampe. Ino lelo bikekala biyampe shi kowidingakanya na yewa wija pa kulondolola?— Lelo i byendele’mo kwitendela amba ami ndi biyampe ino mukwetu udi bibi?—
¯
¯ witatula amba aye i
Kino ye kyo kyalongele
Mufadiseo’wa. Wadi
muyampe kutabuka usonkeja musonko. Inoko Mufundiji Mukatampe
¯
¯
wanene
amba Mufadiseo’wa weongwele.
Kunena na bubine, muntu
ubwanya kulonga kintu kampanda biyampe kupita’ko mukwabo. Inoko ke kunenapo amba aye ye utabukile binebine bantu bonso.
Byobidi nankyo, shi tuyukile bivule kupita’ko muntu mukwabo, lelo
bwabo bo bubinga bwa kwitatwila?— Langa’po bidi. Lelo i batwe bene
¯
balongele buongo bwetu?— Ehe, Leza ye wetupele
batwe bonso buongo.
Kadi bintu bivule byotuyukile, twi befundile’byo ku muntu mukwabo.
Padi kudi bintu byotutangile mu dibuku kampanda. Nansha kadi kepabulwe i muntu kampanda wetusapwidile’byo. Nansha shi i kintu kyo¯ batwe bene, le twikiyukile namani?— I amo, i pa kulanga na
twiyukıle
buongo bwitupele Leza.
114
Shi uyukile bivule kupita mukwenu, lelo
kyakyo kyo kikwikadija bu muntu
upityile muntu ye-yense?
Shi muntu walonga buninge ino kalongelepo senene, i biyampe abe
umunene binenwa bimukankamika mu bidyoma.
Musapwile amba abe usangedile kyawalonga’kya.
Padi ubwanya enka ne
kumukwasha alonge biyampe kupita penepa. Nobe usakanga bantu bakulongela nabya, mwene i
amo?—
Bantu bamo badi na lukupa kupita’ko bakwabo. Le ukalonga namani shi udi na lukupa kupita mwanenu
mwana-mulume nansha mwana-mukaji?
Lelo bo bubinga bwa abe kwitatwila?—
Ehe, ke amopo. Bidibwa byotudyanga byo
Mwanda waka i bibi
bitutamija na bukomo. Kadi Leza ye upa-¯
kwitatula shi tudi na lukupa
nanga mwinya, mvula ne kintu kyonso
kupita muntu mukwabo?
kisakibwa pa kutamija bidibwa, mwene i
amo?— Nanshi shi tutama na bukomo, tufwaninwe kufwija’ko Leza.—Bilongwa 14:16, 17.
Umbukata mwetu kekudipo usangelanga muntu wianya, mwene i amo?— Tuvuluke’ko binenwa bya Yesu, bya amba:
‘Monka momusakila bantu bemulongele, nenu mwibalongelei’nka nabya.’ Shi
tulonga namino, nankyo ketukefwanapo
¯ witatula wa
kasha¯ yewa Mufadiseo wadi
¯
mu lusango lwasekunwine
Mufundiji Mukatampe.—Luka 6:31.
115
˜
¯
Difuku dimo muntu umo waityile
Yesu bu muyampe. Lelo Mufundi¯
¯
ji Mukatampe wanene amba, ‘Eyo, ami uno muyampe’?— Ehe, kanene¯
po nankyo. Ino aye wanene amba: “Kutupu muyampe poso Leza enka.”
¯ binebine mubwaninine, ino
(Mako 10:18) Mufundiji Mukatampe wadi
¯
¯ utendela mitendelo yonso i Shandi Yehova.
ketatwilepo.
Inoko waadi
Pa kino, lelo kudi muntu kampanda otubwanya kutendela?— Eyo,
udi’ko. Tubwanya kutendela Umpangi wetu, Yehova Leza. Kitatyi kyotubandila buya bwa mikejima ya kupona kwa dyuba nansha kintu
kikwabo kitendelwa kya mu bupangi, tukokeja kulombola muntu ka¯
mpanda amba, ‘Leza wetu wa kutendelwa, Yehova, ye walongele
bino
bintu!’ Nanshi twikalei nyeke beteakanye kwisambila pa bintu bikatakata bilongele kala Yehova ne byobya byakalonga mu mafuku a kumeso.
Tutange binena Bisonekwa pa bitala kwitatula, nansha kwianya, ne kadi tuyuke
muswelo otufwaninwe kwepuka kwitendela batwe bene: Nkindi 16:5, 18; Yelemia 9:
23, 24; 1 Kodinda 4:7; ne 13:4.
Lelo i kika kianinya uno mwanuke?
MWANDA WAK A
KETUFWANINWEPO KUBEPA
L
ANGA’PO bidi shi mwana mwana-mukaji wasapwila inandi
amba: “Eyo, nsa kwiya ku njibo shi tubapu’tu kutamba ku masomo.” Inoko aye washala ukaya na balunda nandi, ke mungya
kala kasapwila inandi amba: “Pa kupwa kufunda, wetu mwadimu wanenanga amba shala bidi.” Lelo i byendele’mo kunena namino?—
Nansha kadi padi i mwana mwana-mulume usapwila shandi
amba: “Aa, nkitelepo futu mu njibo.” Ino bikekala namani shi bine
wadi watela’yo mu njibo? Lelo ke bibipo kunena amba nkitelele’mopo
futu?—
¯
Mufundiji Mukatampe wetusa-
pwidile kintu kiyampe kulonga.
Amba: ‘I biyampe kinenwa kyenu kyomunena’mba Eyo kikale
enka Eyo, Ehe wenu nandi ekale Ehe; mwanda kintu kikwabo
kyo-kyonso kya kutentekela’ko
kitamba kudi yewa mubi.’ (Ma¯ kisaka kuneteo 5:37) Lelo kyadi
na Yesu pano i kika?— I kunena
amba tufwaninwe kulonga byobya byotunena.
Mu Bible mudi lusango lumo
lulombola mwanda waka i kipite
I kibi’ka kyalonga uno nkasampe?
117
˜
¯ betela’buya kunena bya binebine. Lunenena pa bantu babidi badi
¯
mba i bana ba bwanga ba Yesu. Ivwana mobyaikadile.
Yesu wafu, kubapite kubwipi kwa myeji ibidi, bantu bavule batamba kulampe abaiya mu Yelusalema pa mwanda wa masobo makatampe a Bayuda etwa bu Pentekosa. Mutumibwa Petelo wanena
mwisambo utulumukwa mwaebasapwila bantu myanda ya Yesu
wasangwilwe na Yehova mu bafwe. Uno i musunsa umbajinji wasapwila bantu bavule baile mu Yelusalema myanda itala Yesu. Pano kebasake bayukidile bivule
bine. Le penepo, abalonga namani?
Abashala’mo mafuku mavule kupita obadi balangila. Ino kitatyi pa kupita,
bamobamo umbukata
mwabo lupeto lubebapu pwe,¯ pano kebisakila bebakwashe
mwa kupotela bidibwa.
Bana ba bwanga ba mu
Yelusalema abasake kukwasha bano beni.
O mwanda mwine, bavule umbukata mwabo
abapoteja bintu byabo
ne kuleta lupeto kudi
batumibwa ba Yesu. Penepa batumibwa nabo
kebabanya lupeto’lwa
ku boba babudilwe’lo.
Ananaisa wabepela
Petelo bubela’ka?
Ananaisa nandi ne mukajandi Safaila, ba mu kipwilo kya bwine
Kidishitu kya mu Yelusalema, abapoteja bwabo budimi. Kekudipo
wibanene amba potejai’bo. I abo’tu bene batonga kupoteja’bo. Ino
118
M WA N D A WA K A K ET U F WA N I N W E P O K U B E P A
kyobapotejeja’bo ke mwandapo wa kuswa kobaswele bano bana ba
bwanga bapya ba Yesu. Na bubine, ba Ananaisa ne Safaila kyobasaka
i bantu bebamone amba i bantu bayampe mpata, abo nanshi badi bi¯ lupeto
ngi. Penepo abakwata mulangwe wa kunena amba tusa kupana
¯ enka kipindi
lonso lukwashe bakwabo. Ino na bubine basa kukatula
¯ lonsololo. Lelo ulanga’kya lupeto inoko basa kunena amba abatula
po namani?—
Ebiya, Ananaisa waiya kwimona na batumibwa. Webape lupeto’lwa. Ino na bubine, Leza uyukile amba kaletelepo lupeto lonso. Ebiya Leza wasokwela mutumibwa Petelo amba Ananaisa kanenenepo
bya binebine pa wao mwanda.
Kwivwana Petelo amba: ‘Abe Ananaisa, le i bika byowalekela Satana kukulongeja uno muswelo? Budimi bwadi bobe. Wadi ukokeja kuleka kupoteja’bo. Kadi pa kupwa kwibupoteja, i abe mwine wadi
ufwaninwe kutonga kya kulonga na luno lupeto. Lelo i kika kyonenena amba wi mulete lupeto lonso abe mulete kipindi bitupu? Nanshi
pa kino, kwitubepelepo enka batwe, ino ubabepela Leza.’
Mwanda i musumininwe. Bine Ananaisa wabepa bubela! Byobya
byaanena amba nalonga, kalongele’byopo. Wabepa’tu amba ye mwaalongela. Bible witusapwila mobyapityila kupwa pene’pa, amba: ‘Ananaisa pa kwivwana binenwa bya Polo, wapone panshi, wafwididila.’
I kika kyafikila Ananaisa pa
mwanda wa bubela bwaabepa?
˜
Bine, Leza waipaya Ananaisa! Kupwa, abatambija umbidi wandi panja, abakamujika.
Kintu kya nsaa isatu pa kupita’po, Safaila nandi watwela. Kayukilepo kyokya kyafikila wandi mulume. Ebiya Petelo wamwipangula’mba: ‘Lelo banwe bonso bubidi mwapoteje budimi enka ku buno
bungi bwa lupeto lomwetupa’lu?’
Safaila amba: ‘Eyo, twapoteje budimi’bwa enka’tu ku bwabo bungi bwa lupeto.’ Ino bine i bubela! Mu lupeto lobapoteje budimi i
bafye’mo lumo. Penepo Leza waipaididila ne Safaila mwine.—Bilongwa 5:1-11
¯ ba Ananaisa ne Sa˜
¯ ıle
Lelo i neni’ka
yotukaboila ku kyokya kyafik
faila?— Kitufundija amba Leza kaswelepo bambepai. Aye usaka tunena bya binebine mafuku onso. Inoko bantu bavule banenanga amba
kubepa bubela i kuyampe. Le molangila babo bantu banenanga bya
bine?— Lelo uyukile amba misongo, masusu, ne lufu bidi pano pa
¯
ntanda byonso byaikele’ko
enka pa mwanda wa bubela?—
¯
¯ Eva, mwana-mukaji mubajinji. Wamu¯
Vuluka, Dyabola wabep
ele
¯
sapwila amba shi kukokelepo
Leza ne shi udye ku kipa
¯
kyakunene Leza amba kufwaninwepo kudya’ko kuka¯
¯
fupo. Eva waitabija
kya Dyabola, wadya
kipa’kya.
¯
¯
Kadi Eva wadisha’kyo ne Adama mwine. Papo baikala ke ba bubi, ne babo bana bene bonso badi ba
¯
kubutulwa bu ba bubi. Byobaikele
ke ba bubi, o
¯
mwanda mwine bana ba Adama bonso basusukile
¯
ne kufwa. Le ¯ i muswelo’ka washilwile
makambakano onso?— Ashilwile na bubela.
¯
Nanshi ke kya kutulumukapo shi Yesu wane¯
Yesu wanene
amba
¯
i ani wabepele
bubela bubajinji,
nabo i bulupule
bika?
ne amba Dyabola ‘i mbepai, ye enka shandya ne
bubela bwine!’ Aye ye mubajinji kubepa bubela.
Kitatyi kibepa muntu shi ani, shi ani, bubela, na¯
bya walonga kyokya kyalongele
Dyabola dibaji120
M WA N D A WA K A K ET U F WA N I N W E P O K U B E P A
nji. Tufwaninwe kwikala na ino milangwe kitatyi kyonso kyotwikala
na mutyima wa kusaka kubepa.—Yoano 8:44.
Le i kitatyi’ka kyoikalanga na mutyima wa kusaka kubepa?—
Mwene i kitatyi kyolonga kintu kibi?— Padi ubwanya kulala kintu
kampanda kwampikwa kusaka. Shi bakwipangula amba i ani uladile’kyo, le ukatela mwanenu amba ye uladile’kyo? Nansha ukanena
amba ami nkiyukilepo ne mokyaladikilanga mwine?—
Le bikekala namani shi badi abakupe mwingilo wa kulonga ku njibo ino abe kupwile’opo? Lelo ukanena amba ubaingilanga’o onso,
abe kupwa’o mpika?— Tufwaninwe kuvuluka Ananaisa ne Safaila.
Basapwile ne bya bine’mo ne
I kitatyi’ka kyokokeja
¯
bya bubela monka. Leza webekwikala na mutyima wa kubepa?
paile mwanda wa kulombola
amba i bibi.
Nanshi nansha tulonga shi
bika, shi bika, tukabipija
myanda nyeke shi twela’mo
bubela, kadi ketufwaninwepo
nansha kwisamba bya bine bityange na bubela. Bible
unena’mba: “Mwisambe byabinebine.” Kadi monka’mba:
¯
“Kemukibepela banwe
bene,
mhm.” Yehova unenanga bya
binebine mafuku onso, witusakila netu tunene bya binebine.—Efisesa 4:25; Kolose 3:9.
Tufwaninwe kunena nyeke bya binebine. Uno o mwanda ulombwelwe mu Divilu 20:16; Nkindi 6:16-19;
12:19; 14:5; 16:6; ne Bahebelu 4:13.
MWANDA WAKA
BANTU BABELANGA
L
ELO kudi muntu kampanda oyukile ubela?— Padi nobe ubelanga
bitatyi bimobimo. Ukokeja kubela kipwiji, nansha kusanswa
munda. Bantu bamo babelanga bininge. Babwanya’nka ne kukomenwa kwimana bwimwa shi kekudipo muntu wa kwibemika. Pavule pene kino kifikilanga bantu shi abanunupa kupita.
Muntu yense ubelanga bitatyi bimobimo. Le uyukile mwanda
¯ ele
¯
waka bantu babelanga, banunupa ne kufwa?— Difuku dimo balet
Yesu muntu kakokejapo kwenda, penepo Yesu walombola mwanda
mwine ubelelanga bantu ne kufwa. Ivwana nkusapwile uno mwanda.
¯ ku njibo imo mu kibundi kyadi
¯ pabwipi na Dijiba dya
Yesu wadi
¯
¯ bantu baNgadilea. Kibumbo kya bantu kyaiya
kumumona. Kwaile
¯
vule, penepo ne kyaba kya kutwelela mu njibo kine kyabulwa.
I ku¯ ubwanya nansha kufwena pa kibelo pene. Leka, bantu
tupu wadi
¯
¯
bungi’bo, baya’nka
kwiya! Kibumbo kya bantu bamo kyaiya
kiselele
¯
muntu wa bulebe kabwanyapo nansha kwenda kwine. Padi pasakilwa
bana-balume bana´ ba kumusela pa kakitanda, nansha kitalu.
¯
¯
Le uyukile kyobaidile
na uno muntu ubela kudi Yesu?— Badi
¯ bakulupile
na lwitabijo lwa amba Yesu ubwanya kumukwasha. Badi
¯
amba Yesu ukokeja kumundapa misongo’ya. Le uyukile mobafikijije
¯ Yesu mu njibo muyule bantu nabya?—
wa bulebe’wa padi
¯
¯ DiTala, kino kifwatulo kyomona pano’ki kilombola mobalong
ele.
¯
¯ musaka mubajinji, bakandije
muntu’wa pangala pa musaka. Wadi
¯
batalale. Kupwa, batubula’mo kipunzu kikata. Ku mfulo, batukijija
ubela’wa pa kipunzu’kya bityebitye kufika ne munshi mwa njibo, ka¯ na lwitabijo lukomo
sha utandabala pa kitalu kyandi’kya. Bine, badi
mpata!
122
M WA N D A WA K A B A N T U B A B E L A NG A
¯
¯
¯
Bantu bonso mu njibo babezemuka
pobamwene
byobya byalonge¯
kele. Muntu wa bulebe wika umbukata mwabo wiladile
pa kitalu.
¯
¯
¯
Lelo Yesu wakwetwe bulobo paamwene byalongele bantu’ba?— Na¯ na nsangaji pa kumona amba badi
¯ na lwitabijo. Wa-¯
nsha dimo! Wadi
nena wa bulebe’wa amba: ‘Bubi bobe bubakulekelwa.’
¯ kebalanga amba kebyendele’mo
Bantu bamo b adi
¯ balanga amba kabwanyapo
Yesu kunena nabya. B adi
kulekela bantu bubi. Kupwa, mwanda wa kwibalo¯
mbola amba udi na luno lupusa, Yesu wanena
mu¯
ntu’wa amba: “Buka, utekune kitalu kyobe, wende
kunjibo kobe.”
¯
Yesu pa kunena namino, muntu’wa wapwibwa
¯
ne kupwibwa! Kakidipo
kadi monka na bule¯ kadi na bukomo bwa
be nansha dimo. Pano wadi
¯
Le Yesu walombwele
muntu
wa bulebe kulonga kika?
˜
¯
kwiimanina aye mwine ne kwenda. Bantu bamwene
kino kingelenge¯
¯
le batulumukile mpata. Bine, badi kebamwene kasha¯ kintu kya kute¯
ndelwa pamo na kino! Penepo batendela
Yehova
pa kwibapa uno Mufundiji Mukatampe,
¯ ukokeja ne kundapa bantu misowadi
ngo yabo.—Mako 2:1-12.
˜
Le i neni’ka
yotuboila ku kino
kingelengele?— Kitufundija amba
Yesu udi na bukomo bwa kulekela bantu bubi ne bwa kundapa
babela. Ino kadi kitufundija kintu
kikwabo kya mvubu mpata. Kitufundija amba bantu babelanga pa mwanda
wa bubi.
Batwe bonso tubelanga mu bitatyi kampanda, lelo kino kishintulula amba batwe bonso twi babipya-mambo?— I amo, Bible unena
˜
Le i neni’ka yotwaboila amba batwe bonso twi babutulwe na bubi. Le
uyukile bubinga bubutwilwa bantu na bubi?—
ku kino kingelengele?
Ko kunena amba twi babutulwe bampikwa
˜
kubwaninina. Dimodimo tulonanga
bintu bibi, nansha shi ketusakilepo kwibilonga. Lelo uyukile motwaikadile batwe bonso na
bubi?—
¯ okelepo
¯
Twi bapye’bo mwanda muntu mubajinji, Adama, kak
Leza.
¯
¯
Walongele bubi kitatyi kyaajilwile kijila kya Leza. Batwe bonso netu
twi bapyane bubi kudi Adama. Lelo uyukile muswelo mwine otupile
bubi kwadi? Ivwana nkushintulwile’byo mu muswelo obwanya kwivwana biyampe.
Padi kodi mumone pasoka muntu mikate mu kikombola. Lelo mikate ikatamba namani shi kikombola kidi na kikunu? Le uyukile
¯
moikekadila?— Kabulema’ka,
nansha kikunu’kya, kikafiyula mikate
yonso ikalongelwa mu kikombola’kya, mwene i amo?—
124
M WA N D A WA K A B A N T U B A B E L A NG A
Adama udi pamo bwa kino kikombola, batwe netu bwa mikate. Paa-¯
¯
jilwile kijila kya Leza, waikele
ke wakubulwa kubwaninina.
¯
¯
Waikele
pamo bwa aye watambilwe na kikunu, nansha ka¯
bulema
kabi. Pa kino, le bana nabo badi
ba kwikala namani?— Bana bonso badi ba
¯
kutamba na kabulema
kamo konka ka kubulwa kubwaninina.
Le batwe bonso
twaikele na bubi
muswelo’ka?
Bana bavule shabo kebabutulwangapo na bu¯
lema
bumwekelele bobwanya kumona amba abu
kebo. Kebabudilwepo shi kuboko shi kulu, mhm. Ino
kubulwa kubwaninina kobadi nako i kukatampe bininge, o mwanda
kwibafikijanga ku kubela ne, mwenda mafuku, bafwa ne kufwa.
Na bubine, bantu bamo babelanga kitatyi kyonso kupita’ko bakwabo. Mwanda waka? Lelo ko kunena amba abo babutulwanga na
bubi buvule kupita?— Ehe, bantu bonso babutulwanga na bubi bwa
muswelo umo. Batwe bonso tubutulwanga bampikwa kubwaninina.
O mwanda, mwenda mafuku, muntu ne muntu wikalanga ubela mi¯
songo kampanda. Nansha ke bantu bekankamikanga kukokela
ku bijila byonso bya Leza, kwampikwa kulonga kabi nansha kamo kene,
nabo babelanga.
Penepa, mwanda waka bantu bamo babelanga bininge kupita’ko bakwabo?— Kudi bubinga buvule. Padi i pa mwanda kebadipo
na byakudya bivule. Pamo kadi kebadyangapo bidibwa biyampe. Pakwabo padi badyanga bitumbula ne mabombo mapite kipimo. Bubinga bukwabo i buno: padi beijanga bufuku bininge babulwa ne tulo
twine tufwaninwe. Kadi padi kebavwalangapo bibapa kyanga senene
pobatambila mu mvula nansha mu mashika. Maitu a bantu bamo nao
ekalanga’nka mazoze, o mwanda kebabwanyapo kupitwa na misongo,
nansha shi batompa kwilama muswelo’ka.
125
Lelo tukekalanga bakomo
mu ngitu muswelo’ka kitatyi
kikapwa bubi bwetu?
Le kukekalanga kitatyi kyoketukabelapo kadi dikwabo? Le tukanyongololwanga ku bubi?— Tutale, i kika
¯
ky alongele
Yesu na yewa muntu wa
¯
¯ bubi
bulebe’wa?— Yesu w amulek
ele
bwandi ne kumukomeja. Pa kino, Yesu
¯
walombwele
byakalongela boba bonso
beelela’ko kulonga byoloke.
Shi twilombola amba ketusakilepo kulonga bubi ne amba tushikilwe bibi, nabya Yesu
uketundapanga. Mu mafuku a kumeso, uketutalula kubulwa kubwaninina kotudi nako pano’ku. Uketutalula’ko mwanda aye ye Mulopwe wa
Bulopwe bwa Leza. Bubi kebuketutalulwapo musunsa umo kala ne kobwaya jimejime. Buketutalulwa mu bula bwa kitatyi kampanda.
Kupwa shi bubi bwetu bubapwididila ne pa mfulo, papo ketukikabelapo dikwabo nansha dimo.
Batwe bonso tukekalanga na bukomo bwa ngitu bubwaninine.
Bine, akekalanga madyese a kasha!¯
Pa kuyuka milangwe mikwabo ilombola bubi mobwikadile na lupusa
pa umo ne umo, tanga Yoba 14:4;
¯ 51:5; Loma 3:23; 5:12;
Mitoto
ne 6:23.
KOKIKALA NGIVI
NANSHA DIMO!
L
ELO ke bapwe kala kukwiba kintu kampanda?— Le weivwene
namani?— Yewa wakwibile’kyo i ngivi, ne kadi i kutupu muntu usenswe ngivi. Le ulanga amba muntu wikalanga ngivi
muswelo’ka? Le ubutukanga kala ngivi?—
Twafundile’nka pano¯ amba bantu babutukanga na bubi. Nanshi
batwe bonso twi bampikwa kubwaninina. Ino i kutupu muntu ubutukanga ngivi. Ngivi ukokeja kutamba mu kisaka kiyampe. Bandi bambutwile, banababo bana-balume ne bana-bakaji bakokeja kwikala
bampikwa budimbidimbi. Inoko kilokoloko kyandi kya kusakasaka
bintu pamo bwa lupeto ne bintu bipotwa na lupeto kikokeja kumwikadija ngivi.
Molangila le ngivi mubajinji i ani?— Tulange’po bidi. Mufundiji
¯ ukidi momwa m ulu,
¯
¯ kala muyuke uno muMukatampe, paadi
wadi
¯ mwikeulu. Ino Leza walongele
¯
ntu. Mwine ngivi’o wadi
bamwikeulu
¯
bonso babwaninine, le penepo kadi yao mwikeulu waikele ke ngivi
muswelo’ka?— Eyo, pamo’nka na motwefundile mu Shapita wa 8 wa
¯ kakimbe kintu ke kyandipo. Lelo ukivulukile
dino dibuku, wadi
¯ i kika?—
amba kyadi
Leza pa kupwa kupanga mwana-mulume umbajinji ne mwana-mu¯ kasake bamutote
¯ aye. Kebadipo
¯
kaji umbajinji, yao mwikeulu wadi
ba¯
¯
¯
¯
fwaninwe kumutota aye. Butotyi bwabo bwadi bwa kutota Leza kete.
¯
¯
¯ aye, yao mwikeIno waibile’bo!
Paafikije
ba Adama ne Eva kumutota
¯
¯
ulu waikele
ke ngivi. Waikala
ke Satana Dyabola.
¯
Le i kika’le kyafikije
uno muntu ku kwikala ngivi?— I kilokoloko
kya kusaka bintu bya bene. Kino kilokoloko kibwanya kubaya ne
127
˜
kwalamuna nansha ke bantu bayampe nabo balonga bintu bibi. Kita¯
tyi kimo, bantu bekalanga ke bangivi kebalamukangapo
nansha dimo
¯
pa mutyima nansha kulonga monka biyampe. Ye mwaikadile mutumibwa umo wa Yesu. Dijina dyandi i Yudasa Isakadiota.
¯ uyukile’tu amba i bibi kwiba mwanda wafundijibwe
¯
Yudasa wadi
¯ uyukile’tu amba difuku
Bijila bya Leza tamba ukidi mwanuke. Wadi
¯
¯ ne kusapwila bantu bandi amba: “Kokedimo Leza wanene
Aye m ulu
¯
ba, mhm.” (Divilu 20:15) Yudasa pa kutama, wetene
na Mufundiji
¯
Mukatampe, penepo waalamuka ke wandi mwana wa bwanga. Mafu¯
¯
ku pa kupita’po, Yesu wafikila
enka ne pa kutonga Yudasa waikala
ke
umo wa mu bandi batumibwa 12.
¯ bidibwa
¯ benda pamo. Badi
¯ badıla
Yesu ne batumibwa bandi badi
¯ bamona lwadi
¯ lubikwa mu kabyabo pamo. Kadi lupeto lonso lobadi
¯
sanduku. Yesu wapele
Yudasa kasanduku’ka amba ekalame. Inoko lu¯
¯
peto’lwa kelwadipo lwa Yudasa. Ino le uyukile byalongele
Yudasa
mafuku pa kupita’po?—
¯
Yudasa washilwile
kwiyatyila lupeto mu kasanduku’mwa kwampi¯ uyata’mo shi bakwabo kebamwenepo,
kwa kupebwa kishima. Wadi
¯ kakimbe ne mashinda a kumona lupeto luvule kupita. Wa-¯
kadi wadi
shilula kulanga’nka myanda ya lupeto kitatyi kyonso. Pano tutale
¯
kwamufikije
kino kilokoloko kibi mafuku matyetye’tu kumeso kwa
Mufundiji Mukatampe kwipaibwa.
¯
¯
Madia, mwanabo na Lazalasa mulunda na Yesu, wayatyile
m ani
¯
malumbuluke mpata wapungulwila’o
pa maulu a Yesu. Ino Yuda¯
¯
¯
sa watompola. Le uyukile kyaadi utompwela?— Wanena
amba ano
¯
¯
m ani adi afwaninwe nansha kupotejibwa ne lupeto’lwa lwapebwa ba¯ usaka i kwikala na lupeto luvule mu kasanduku
landa. Inoko kyaadi
mwa kwibila’lo.—Yoano 12:1-6.
¯
Yesu wasapwila
Yudasa amba kakikambakanya Madia, mwanda
¯
¯
wadi na mutyima muyampe mpata. Yudasa kasangedilepo
bino bya-¯
¯
¯
munene Yesu, o mwanda waendele
kudi babitobo bakatampe, badi
128
KO K I K A L A NG IV I N A N S H A D I MO !
¯ bakimba kukwata Yesu, ino badi
¯ basaka bamubalwana na Yesu. B adi
kwate bufuku kutyina amba bantu bakebamona.
¯
Yudasa wasapwila
babitobo amba: ‘Shi mumpe lupeto nkemusapwila muswelo wa kukwata Yesu. Le mukampa inga?’
¯
Babitobo nabo bamulondolola’mba:
‘Tukakupa bityele makumi
asatu bya ndalama.’—Mateo 26:14-16.
¯
¯ pamo’nka bwa aye wapoteje
¯
Yudasa wasela
lupeto’lwa. Byadi
Mufundiji Mukatampe kudi boba bantu! Lelo ubwanya kufwatakanya
amba muntu ukokeja kulonga kintu kibi kidi namino?— Eyo, ye
mobikadilanga shi muntu waalamuka ke ngivi, kaibe ne lupeto. Uswanga lupeto kutabuka ne mwaswidile bantu
bakwabo nansha ke mwaswidile Leza mwine.
Padi usa kunena’mba, ‘Ami nkibwanyapo kuswa nansha dimo kintu kampanda kutabuka’ko monswelele Yehova
Leza.’ Shi ulanga nankyo i biyampe.
¯
Yesu paatongele
Yudasa ekale mutumibwa, kepabulwe padi ne Yu¯
dasa nandi w adi
ulanga uno
¯
muswelo. Bakwabo b aalamukile
¯ padi balake bangivi nabo badi
nga enka nankyo. Pano twisambile’ko bidi pa bamobamo.
¯ mwingidi wa
Umo wadi
Leza wa dijina dya bu
¯
Akana, waikele’ko
pa
¯
kal a ne Mufundiji
Mukatampe mwine
Mwanda waka Yudasa
¯ wiba?
wadi
I bintu’ka bibi
bilanga ba Akana ne
Davida?
¯
¯
k abutwilwe.
Akana wamwene
mutwelo muyampe, ludimi lwa
nsahabu, ne bityele bya nda¯
lama. Kebyadipo
byandi. Bible
¯
unena amba by adi bya Yeho¯
va mwanda byaselelwe
ku balwana na bantu ba Leza. Ino
¯
Akana w aabile’byo
mpata ne
¯
kwiba waiba’byo.—Yoshua 6:19; 7:11, 20-22.
Tala kimfwa kikwabo. Tamba kala,¯ Yehova
¯
watongele
Davida kwikala mulopwe wa bene
Isalela. Difuku dimo,
¯
Davida washilula
kubandila mwana-mukaji wa
buya bwa dyangi, Bafe¯
sheba. Wabambila
Ba¯
fesheba meso so kalanga
kumuselela ku njibo yandi akekale nandi bu mu¯ mukaja
kaji. Inoko, wadi
¯ wa
Udia. Le Davida wadi
kulonga kika?—
¯ wa kuleka kulanga bya kuyata
Davida wadi
¯
Bafesheba. Ino kalongelepo
nankyo. Penepo
¯
¯
Davida wamuselela ku njibo. Kupwa waipa¯ ngivi muswelo’ka?
Abisalome wadi
KO K I K A L A NG IV I N A N S H A D I MO !
¯
ija ne Udia mwine. Le i kika ky alongeje
Davida bintu bibibibi
¯
namino?— Mwanda waendelele kwabila mukaja bene.—2 Samwele 11:2-27.
¯
¯
¯
Davida byaesashile,
Yehova wamulekele
m umi.
Inoko tamba pene¯
pa Davida watenwe na bikambija bivule. Wandi mwana Abisalome
¯ kasake kubikula Davida amupingakane bu mulopwe. Wadi
¯ ulowadi
¯ olonga namino: shi muntu waiya kumona Davida, Abisalome wadi
¯
la maboko andi wamufumbakanya
ne kumwimuna na kumufifya
milomo. Bible unena amba: ‘Abisalome waiba mityima ya bantu ba
¯
Isalela.’ Waalamuna
bantu bekale na mutyima wa kumusaka aye bu
mulopwe pa kyaba kya Davida.—2 Samwele 15:1-12.
¯
Lelo nobe kodi musake kwikala na kintu kipite bukata na mwalongele ba Akana, Davida, ne Abisalome?— Shi kintu’kya i kya bene,
¯ kisakusela’kyo kwampikwa lupusa i kwiba. Lelo ukivulukile kyadi
¯ usaka bantu bamutote
¯ aye
ka yewa ngivi mubajinji, Satana?— Wadi
¯ Leza. Nanshi Satana waibile
¯
pa kyaba kya kutota
pa kwalamuna ba
¯
Adama ne Eva bamukokele.
Shi muntu udi na kintu kyandi, i aye mwine udi na lupusa lwa ku¯
pana’kyo. Kimfwa, ukokeja kukakaila na bakwenu mu yabo njibo.
Lelo i biyampe kusela’mo shi kintu’ka shi kintu’ka ne kwenda nakyo
mu yenu njibo?— Mhm, ukasela’kyo poso shi shabo nansha inabo
wakusapwila amba sela’kyo. Ino shi usele kintu kampanda mu njibo
kwampikwa kulomba, bwabo i bwivi.
I kika kinenenwa amba nobe ukokeja kwikala na mutyima wa kwiba?— I shi wabila kintu ke kyobepo. Nansha shi i kutupu muntu
ukumwene posela’kyo, le i ani ukumwene?— I Yehova Leza. Kadi tufwaninwe kuvuluka amba Leza ushikilwe bwivi. Nanshi buswe bwa
kuswa Leza ne mukwenu bo bukakukwasha uleke kwikala ngivi nansha dimo.
¯
Bible unena patokelela
amba i bibi kwiba. Tanga Mako 10:17-19; Loma 13:9; ne
Efisesa 4:28.
131
LELO BOBA BALONGA BIBI
BABWANYA KWALAMUKA?
M
WENE kyadi kya kwikala kiyampe mpata shi bantu bonso
badi balonga biyampe?— Ino i kutupu muntu nansha
˜
umo ulonanga
nyeke’nka biyampe. Le uyukile mwanda
˜
waka batwe bonso tulonanga bibi kitatyi kimokimo, nansha shi tusaka kulonga biyampe?— Mwanda batwe bonso twi babutulwe na
bubi. Inoko bantu bamo i batondeje’byo kulonga bibi bivule kupita.
Bashikwa bantu bakwabo ne kwibasanshija ku kusaka. Le ulanga
amba babwanya kushinta ne kwifunda kwikala bayampe?—
Tala pa kifwatulo yeu nsongwalume ulamine bivwalwa bya pangala bya boba basa Shitevani mabwe’ba. Dijina dyandi dya Kihebelu i
Solo, ino dyandi dya bwine Loma i Polo. Usangedile kwipaya kobepaya Shitevani, mwana¯ bwanga wa Mufundiji Mukatampe. Pano tutale kilongeja Solo bintu bibi namino.
Solo udi mu kitango kya kipwilo kya Buyuda kya boba betwa bu
Bafadiseo. Bafadiseo badi na Kinenwa kya Leza, ino batele mutyima
kutabukidila ku bufundiji bwa bendeji babo bamobamo ba kipwilo.
Kino kyo kilongeja Solo bintu bibi.
Padi pakwatwa Shitevani mu Yelusalema, Solo wadi ponka. Shitevani waselelwa ku njibo ya kidye kya mambo, ne batyibi bamobamo
badi’ko i Bafadiseo. Shitevani kadipo na moyo, nansha byobamunenena bibibibi. Aye wesambe na kininga ne kadi usapwila batyibi bukamoni bwa myanda itala Yehova Leza ne Yesu.
Inoko bano batyibi kebasepelelepo byobya byobevwana. Kuyuka’ko bayukile kala myanda mivule ya Yesu. Mwanda, mafuku matyetye kumeso kwa uno mwanda, baipaije Yesu! Ino kupwa, Yehova
132
L E LO B OB A B A LONG A B I B I B A BWA N YA KWA L A M U K A ?
¯
wamujokejeja mulu.
Pano, pa kyaba kya batyibi kushinta bilongwa
byabo, abo’ko kebalu na bana ba bwanga ba Yesu.
Batyibi abakwata Shitevani, abamukokela panja pa kibundi. Abamushindila panshi kebamwase mabwe. Ne kadi, enka momwena mu
kifwatulo’mu, Solo au keye ponka utala. Aye ulanga amba i byendele’mo kwipaya Shitevani.
¯ MufaLe uyukile kilangija Solo uno muswelo?— Bine, Solo wadi
¯
¯ ukulupile amba bufudiseo mu bumi
bwandi bonso, ne kadi wadi
¯ umona bano bantu bu
ndiji bonso bwa Bafadiseo i bwa bine. Wadi
¯ wibeula.—Bilongwa 7:54-60.
bimfwa biyampe, o mwanda wadi
Kupwa kwa Shitevani kwipaibwa, pano Solo kalonga’ka?— Bine,
pano kakimbe kujimija bana ba bwanga ba Yesu bashele’ko! Wakatwelelela ne mu mobo abo mwine ukoka’mo bana-balume ne banabakaji. Penepo wenda wibela mu kifungo. Bana ba bwanga bavule ba
Yesu abataluka mu Yelusalema, ino kebalekele’byopo kusapula myanda itala Yesu.—Bilongwa 8:1-4.
I kika kifwatakenya Solo amba i biyampe
kwipaya Shitevani?
˜
Kino kyo kine kyavudija mushikwa wa Solo washikilwe bana ba
bwanga ba Yesu. Penepa waenda kudi Kaifasa Kitobo Mukatampe
amba bamupe’ko kishima kya kukuta bene Kidishitu mu kibundi
kya Damakasa. Solo kyasaka i kwibaselela ku Yelusalema bu bakutwa ba kupa mfuto. Ino aye ukidi mu dishinda wenda ku Damakasa,
kubalongeka kintu kimo kitulumukwa.
¯
Kike kya mudilo kibatambe mulu,
ne diwi kedinena’mba: “Abe
Solo! Abe Solo! Le i kika kyo umpangilapangila?” Bine, i Yesu une¯
˜
na aye mulu!
Kike byokye nenya
bininge, kibalonga Solo ke mpofu,
ne bantu badi pamo na Solo abamukunkuja kufika ne ku Damakasa.
Mafuku asatu pa kupita’po, Yesu wamwekela mu kimonwa mwa¯
na bwanga umo wa mu Damakasa, dyandi i Ananaisa. Yesu wasapwila Ananaisa ende kukapempula Solo, akamutalule bupofu bwandi,
ne kwisamba nandi. Ananaisa pa kukesamba nandi, Solo waitabija
bubinebine butala padi Yesu. Waanza ne kumona monka. Mwikadi¯ ubashinta, waikala ke mwingidi wa kiko-¯
lo wandi onso wa umbumi
keji wa Leza.—Bilongwa 9:1-22.
¯ kilongela Solo bibi?— I pa mwaLelo pano kubamone’po kyadi
¯
¯ ulonda bantu bakubulwa
nda wafundijibwe
bintu bya bubela. Wadi
¯
¯ mu kitango kya bantu batangidija mikukokela
Leza. Ne kadi wadi
fwatakanyo ya bantu kumeso kwa Kinenwa kya Leza. Ino mwanda
¯ bwandi ne kushilula kulonga biyampe, nawaka Solo washinta bumi
nsha Bafadiseo bakwabo byobendelela kulwa Leza bulwi?— Mwanda na bubine Solo kashikilwepo bubinebine. O mwanda mwine aye
pa kulombolwa amba bino byo biyampe, waitabija kwibilonga.
¯
¯
Le uyukile Solo waikele
ke ani mwenda mafuku?— Bine, waikele
kuyukana bu mutumibwa Polo, mutumibwa wa Yesu. Kadi vuluka,
¯
Polo walembele
mikanda mivule ya mu Bible kupita’ko muntu yeyense.
Kukidi bantu bavule badi pamo bwa Polo babwanya kwala¯ mwanda kudi muntu kampamuka. Inoko ke mwandapo upela
134
L E LO B OB A B A LONG A B I B I B A BWA N YA KWA L A M U K A ?
nda ulonga buninge bwa kutonwena bantu ku kulonga
¯
bibi. Lelo umuyukile amba i ani?— Yesu wanene
wa¯
¯
¯
ndi mwanda paamwekele Solo mu dishinda paadi we¯
nda ku Damakasa’pa. Yesu wasapwidile
Solo aye
¯
mulu amba: “Nakutume [ku bantu] kukebaputula meso bavundamine ku fukutu, batadile ku
mwinya, batambe ku lupusa lwa Satana batale
kudi Leza.”—Bilongwa 26:17, 18, MB.
Bine, i Satana Dyabola utonwenanga bantu bonso ku kulonga bibi. Lelo byaba bikwabo umonga amba kulonga byoloke i kukomo?—
I kwitukomene batwe bonso. Satana ye wikukomeja. Ino kudi bubinga bukwabo bokebikadile¯ kulonga byoloke. Lelo uyukile i
po nyeke bipela
bubinga’ka?— I buno: batwe bonso twi babutulwe na bubi.
¯
Bubi buno bo bwitulengeja nyeke tupelelwe
kulonga bibi kupita’ko kulonga byoloke. Penepo, le tufwaninwe kulonga kika?— Bine, tufwaninwe kulwa bulwi pa kulonga byoloke. Shi
tulwe namino, tukokeja penepo kukulupila
amba Yesu wituswele, ne uketukwasha.
¯ Yesu pano pa ntanda, wadi
¯
Padi
¯ balonga biuswele bantu badi
¯
ntu bibi, ino kupwa baalamuka.
¯ uyukile mobikaMwanda wadi
dile bikomo kudi abo pa kwala¯ bana-bakaji
muka. Kimfwa, kwadi
¯ balala
¯ na bana-balume
bamo badi
I ani unena Solo, ne watume Solo
akalonge bika?
˜
¯ bibi. Bible utela bano bana-bakaji bu
bavulevule. Na bubine, byadi
ba bwitwa, nansha bu ba busekese.
¯
Difuku dimo, mwana-mukaji umo wa uno muswelo waivwe¯
¯
ne myanda ya Yesu, waiya kwaadi mu njibo ya Mufadiseo umo.
¯
¯ ku maulu ne kumupampula na nyweWapungulwila
Yesu mani
¯
¯
ne yandi impolo ya amusumijije
ku maulu. Wealakenye
bininge
¯
pa mwanda wa bubi bwandi, ebiya Yesu nandi wamulekela. Ino¯
ko Mufadiseo kadipo
ufwatakanya amba yewa ukokeja kulekelwa
bubi.—Luka 7:36-50.
¯
¯
Le uyukile kyanene
Yesu ku Bafadiseo bamo?— Webasapwidi¯
le amba: “Babusekese, ab emubadikidila
kutwela
mu bulopwe bwa Leza.” (Mateo 21:31)
¯
Yesu wanenene
namino mwanda ba
¯
busekese b amwitabije, ne kushinta
¯ balonga. Inoko Bafadibibi byobadi
¯
seo baendelele
kulonga bana ba bwanga ba Yesu bibi.
Nanshi shi Bible wetulombola
amba byotulonga i bibi, tufwaninwe kwalamuka na mutyima
wetu onso. Ne kadi shi tubefunde byobya bitusakila Yehova kulonga, tufwaninwe
kwibilonga lubilo lonka.
Nabya Yehova uketusangela
¯ bwa nyene kadi uketupa bumi
ke ne nyekeke.
Mwanda wa kwitukwasha twepuke
¯ 119:9-11;
bintu bibi, tutange Mitoto
Nkindi 3:5-7; ne 12:15.
136
¯ ele
¯
Mwanda waka Yesu walek
¯
uno mwana-mukaji wadi
ulonga bibi?
MWANDA WAKA I BIKOMO
KULONGA BIYAMPE
P
¯
¯ usangaja?— I Satana
ADI palonga Solo bibi, le i ani waadi
¯ usangaja ne bendeji ba bipwilo bya BaDyabola. Ino kadi wadi
yuda. Kupwa kwa Solo kwikala mwana¯ bwanga wa Mufundiji
¯
¯
Mukatampe, kaitwe
bu Polo, bendeji ba bipwilo’bo bashilula
kumushikwa. Mwene pano ubamone mwanda waka i bikomo kudi
mwana¯ bwanga wa Yesu kulonga
biyampe?—
Dikwabo, kitobo mukatampe
wa dijina dya bu Ananaisa wa˜
sonenye
bantu bakupile Polo mu
¯
mpala. Ananaisa wamweleja
enka
¯
ne mu kifungo. Polo w asusuki¯
le mpata paalamukile
ke mwana¯
bwanga wa Yesu. Kimfwa, ba¯
ntu babi bakupile
Polo, basa ne
kumwipaya na mabwe makatakata.—Bilongwa 23:1, 2; 2 Kodinda 11:24, 25.
Bavule bakakimba kwitulongeja bintu bifityija mutyima wa Leza.
Shi ke pano kipangujo i kino, I
muswelo’ka nobe oswele byobya
biyampe? Lelo nobe uswele mpata kulonga biyampe nansha shi
¯
I masusu’ka asusukile
Polo pa
kulonga biyampe?
Mwanda waka bano bantu
basaka kwipaya Yesu?
bakwenu bakushikilwa’byo? Kino kilomba kwikala na bukankamane,
mwene i amo?—
Padi ukeipangula amba, ‘Mwanda waka bantu betushikwa pa mwa¯ bafwaninwe kusangenda wa biyampe byotulonga? Mwene b adi
¯
la’byo?’ Ukokeja shobe kulanga namino. Pavule pene bantu badi
¯
basangela Yesu pangala pa bintu biyampe byaadi ulonga. Difuku
¯ bonso kungwila ku kibelo kya
dimo, bantu ba mu kibundi kimo baile
¯ ushikete’mo. Kyobaidile
¯
¯ undapa
njibo yaadi
i pa mwanda Yesu wadi
babela.—Mako 1:33.
¯
¯ bifundija Yesu.
Inoko byaba bimo bantu kebadipo
basangela byadi
¯ ufundija nyeke bya binebine, bamobamo badi
¯ baNansha byaadi
138
M WA N D A WA K A I B I KOMO K U LONG A B I YA M P E
¯ wisamba.
mushikwe bya mwiko pa mwanda wa bubinebine bwaadi
¯
¯
Ye mokyaikadile
difuku dimo mu Nazala, kibundi mwatamine
Yesu.
¯
¯
¯
Waendele mu shinakoka, ko kunena amba momwa mwadi mutotelanga Bayuda Leza.
¯
Yesu wanena’mo
mwisambo mulumbuluke wimanine pa Bisone¯
¯
kwa. Dibajinji bantu basangela’o.
B atendela
ne kutendela myanda
¯
¯
miyampe yadi itamba mu kyakanwa kyandi. B akomenwa
ne mwa
¯ mu
¯
kwitabijija mwine amba i yenka yewa nsongwalume watam ıne
kyabo kibundi’wa.
¯ pa
¯
¯
Ino pa kupwa, Yesu wanena’po
mwanda mukwabo. Wesamb
ıle
¯ okelwe
¯
bitatyi Leza byaat
bininge bantu bampikwa kwikala Bayuda.
¯ mu shinakoka bakalabala.
¯
Yesu pa kunena uno mwanda, boba badi
Le
¯
¯
uyukile kyobakalabedile?— Mwanda badi befwatakenya amba i enka
¯ batokelwe
¯
abo kete bobadi
mutyima na Leza kupita bantu bonso.
¯
B adi befwatakenya amba abo bo bayampe kutabuka bantu bakwabo.
¯
¯
O mwanda mwine bashikilwe
Yesu pa mwanda wa byaanenene.
Le
¯
uyukile kyobasakile kumulonga?—
¯
Bible unena’mba: ‘B akokele
Yesu ne kumutakikila panja pa kibu¯
¯
ndi. B amutwele ku nenekelo ya lupongo lwa kalulu,
amba bamu¯
takikile mu lupongo ne kumwipaya! Ino Yesu aye webasomboloka
¯
waenda.’—Luka
4:16-30.
¯
¯
Shi i abe obalongele
kino, lelo longa wajokele
monka kukasapwila
bano bantu myanda ya Leza?— Kino kilomba bukankamane, mwene
¯
i amo?— Ino, mwaka pa kupita’po, Yesu wajokela
kadi monka ku Na¯
zala. Bible unena’mba: “Wibafundija mu shinakoka yabo.” Yesu kale¯
kelepo kwisamba bubinebine pa mwanda wa kutyina bantu kebadipo
baswele Leza.—Mateo 13:54.
¯ pa kifuko padi
¯ muntu
Difuku dikwabo, dya sabado, Yesu wadi
¯
¯ na bukomo
wa kuboko kumu,
ko kunena amba kufwe. Yesu wadi
¯
bwa kwa Leza bwa kundapa uno muntu. Ino bantu bakwabo badipo
¯
¯
badi bakimba Yesu myanda. Le Mufundiji Mukatampe walongele na¯
¯
mani?— Dibajinji waipangwile
amba: ‘Shi mudi na mukoko,
nao
139
˜
uponene mu kina kilampe mu difuku dya Sabado, mubulwe kwenda
kukewabula’mo?’
¯ bakokeja kwabula mukoko,
¯
Bine, badi
nansha ke mu dya Sabado
¯
¯
mwine, difuku dyobadi banenwe kukokolokwa. O mwanda Yesu wa-¯
nene amba: ‘Nanshi i biyampe kukwasha muntu mu dya Sabado,
¯ kulampe kwine!’ Bine, i bimwekemwanda muntu upityile mukoko
¯ amba Yesu wadi
¯ ufwaninwe kukwasha uno muntu na
lele’tu patoka
kumundapa!
¯
Yesu wanena
muntu’wa kolola kuboko kwandi. Enka ponka’pa
¯
kwakoma. Bine, yao muntu waivwene
nsangaji kasha!¯ Ino le bantu
¯
¯
bakwabo’ba nabo? Le nabo basangele?—
Ehe. Po pene bashikwa
Yesu
¯
bya mwiko. Penepo balupuka kebamukutyila kitumba kya kumwipaya!—Mateo 12:9-14.
Dyalelo nadyo bidi enka muswelo umo. Nansha shi tulonge bintu’ka, ketukokejapo kusangaja bantu bonso. Nanshi tufwaninwe kutonga’po yewa otusaka kusangaja binebine. Shi i Yehova ne wandi
Mwana, Yesu Kidishitu, nankyo tufwaninwe nyeke kulonga byobya
byobafundija. Ino shi twibasangaje abo, le i ani uketushikwa? Lelo i
ani ukalengeja tukomenwe kulonga biyampe?—
¯ bakwabo?— I ne boba bongolwe na
I Satana Dyabola. Ino i ne bani
¯
Dyabola ne kwitabija bintu bya mabela. Yesu wasapwidile
bendeji ba
¯
bipwilo ba mu andi mafuku amba: “B anwe shenu mwine i dyabola,
ne byamakomwameso bya shenu byo mutwelemo mityima yenu kulonga.”—Yoano 8:44.
Kudi bantu bavule bobaswele kudi Dyabola. Yesu wibatela bu ‘ntanda.’ Le ulanga amba ‘ntanda’ inenena’po Yesu i ntanda’ka?— Biyampe, tutale mu Yoano shapita 15, vese 19. Tutanga’mo bino binenwa
¯
byanene
Yesu amba: “Poso mwadi ba mu bapanopantanda, mwa¯
nda bapanopantanda besenswe
abo bene na bene, ino byo kemudi
˜
ba mu bapanopantanda, nanshi ami napu kwimutonamo
mu bapanopantanda, po pa mwanda ne mwanda pene pano o bemushikilwe.”
140
M WA N D A WA K A I B I KOMO K U LONG A B I YA M P E
Nanshi ntanda ishikilwe bana ba bwanga ba Yesu i bantu bonso bampikwa kwikala balondi bandi. Mwanda waka ntanda ishikilwe bana
ba bwanga ba Yesu?— Langa’po bidi. Lelo mulopwe wa ino ntanda i
¯ mu lupusa lwa Umbi.’
ani?— Bible unena’mba: ‘Ntanda yonso ilele
Uno Umbi i Satana Dyabola.—1 Yoano 5:19.
Le kubamone’po kyobikadile bikomo kulonga biyampe?— Satana ne ntanda yandi bo bakomeja’byo. Inoko kudi kadi ne bubinga
bukwabo. Le ukibuvulukile?— Mu Shapita wa 23 wa dino dibu¯
ku, twefundile’mo
amba batwe bonso twi babutulwe na bubi. Mwene bikekala biyampe mpata shi bubi, Dyabola, ne
ntanda yandi mine bibatukidila ke kutupu’byo?—
Bible ulaya’mba: “Ntanda ipita.” Kino
kishintulula amba bonso bampikwa
kwikala balondi ba Mufundiji Mukatampe kebakekala’kopo dikwabo, ehe.
¯
Kebakapebwapo bumi
bwa nyeke. Le
¯
uyukile mwine ukekala na bumi
bwa
nyeke?— Bible unena’po amba: ‘Yewa
ulonga kiswa-mutyima kya Leza wikele nyeke ne nyeke.’ (1 Yoano 2:17) Bine,
enka boba balonga biyampe kete, boba
balonga ‘kiswa-mutyima kya Leza,’ bo
¯
bakekala na bumi
bwa nyeke mu ntanda impya ya Leza. Nanshi nansha
byobidi bikomo, batwe tusakanga
kulonga biyampe, mwene i amo?—
Tutange batwe bonso pamo bino bisonekwa bilombola kyobikadile bikomo kulonga biyampe: Mateo 7:13, 14; Luka 13:
23, 24; ne Bilongwa 14:21, 22.
Shi ino ntanda ibapite,
le i kika kikafikila
boba balonga biyampe?
LELO LEZA OBE I ANI?
M
WANDA waka kino kipangujo kipangulwa amba, Lelo Leza
obe i ani, i kipangujo kya mvubu mpata?— Mwanda bantu
¯
¯
batotanga
baleza bangibangi. (1 Kodinda 8:5) Paikele
mu¯
tumibwa Polo kutambula bukomo bwa kundapa muntu wadi kaende¯
¯
le kasha,¯ bantu batulwile
diwi kebanena’mba: “I baleza ke bealamuna
¯
¯ kebasake kutota
¯ ba Polo
umbu-bantu, betutukila
pano!” Bantu badi
¯
ne mulunda nandi Banabasa. Bainika
Polo dya bu Mekyule, Banaba¯
sa nandi bu Yupita, ano adi majina a baleza ba mabela.
¯
Inoko ba Polo ne Banabasa kebadipo
bakokeja kuleka bantu beba¯
¯
tote. Banyemena monka mu bukata bwa kibumbo, kebanena’mba:
¯
‘Vundaminai byobya bityani muvundamukile kudi Leza mumi.’
(Bi¯
¯
longwa 14:8-15) Lelo “Leza mumi,” wapangile bintu byonso i ani’le?— Bine, i Yehova, ‘Mwine Mukatakata Mwine pano pa ntanda
¯
ponsololo.’ Yesu waityile
Yehova bu “Leza wabinebine kasuku.” Pene¯
po nanshi, le i ani ufwaninwe kutotwa
kasuku kandi?— I enka Ye¯
hova kete!—Mitoto 83:18; Yoano 17:3, MB; Kusokwelwa 4:11.
¯
Bantu bavule batotanga
baleza bakwabo pa kyaba kya “Leza wabi¯
nebine kasuku.” Batotanga nyeke bintu byobepungila abo bene, bya
mityi, bya mabwe, nansha bya byuma. (Divilu 32:4-7; Levi 26:1;
Isaya 44:14-17) Nansha ke bana-balume ne bana-bakaji bekalanga
bankanka betwanga byaba bikwabo bu baleza, babingwa, nansha ku¯
totwa
bu bankishi. Lelo i biyampe kwibatumbija ntumbo?—
¯
Solo pa kupwa kwikala ke mutumibwa Polo, wasonekele
amba
kudi “bakusabibwa meso a mutyima kudi Leza wa panopantanda,
boba bakubulwa kwitabija.” (2 Kodinda 4:4) Le uno leza i ani?—
Bine, i Satana Dyabola! Satana udi na bukomo bwa kufikija bantu ku
¯ milwi ne milwi ya bantu ne bintu.
kutota
142
¯
Mwanda waka ba Polo ne Banabasa bapeleje
bantu kwivukwila kobadi?
¯
¯
Satana paatompele
kunena Yesu amba amufukatyile ne kumutota,
¯
¯
lelo Yesu wasapwidile Satana bika?— Amba: “Ukafukatyila kutota’¯
¯ engidila
¯
nka Yehova Leza obe. E yenka ok
mıngilo.”
(Mateo 4:10)
¯
¯
¯
¯ enka
Pa kino Yesu walombwele patoka amba butotyi i bwa kutota
Yehova kete. Leka bidi tutange mwanda wa bansongwalume bamo
¯ bayukile kino. Majina abo i ba Shadelake, Meshake, ne Abebadi
denengo.
¯ ba mu muzo wa Leza wa IsaBano bansongwalume Bahebelu badi
¯
lela ne baselelwe
bu misungi mu ntanda ya Babiloni. Mulopwe witwa
¯
bu Nebukaneza washimikile’mo
nkishi wa nsahabu (olo) mukataka¯
˜
ta. Difuku dimo wasonanya amba shi byombanwa bibavuma, muntu
¯
yense ufwaninwe kufukatyila nkishi’wa. Wadyumuna’mba:
‘Yewa ke¯
¯
vukwilapo kutota ukelwa umbukata mwa nkelwa ya mudilo utema.’
¯ abe, longa walongele’po
¯
Shi wadi
namani?—
143
I kika kyapelela bano bantu
kufukatyila nkishi?
Ba Shadelake, Mesha¯
ke, ne Abedenengo b adi
balonga nyeke kintu kyonso kiba˜
¯
sonanya
mulopwe. Ino bapelele
kufukatyila
¯
nkishi. Le uyukile kyobapelele?— Mwanda kijila kya Leza kinena’mba: ‘Kokekala ne baleza bakwabo pondi. Kokepungila nkishi
kadi kokamufukatyila.’ (Divilu 20:3-5) Nanshi ba Shadelake, Mesha¯ okele
¯
¯
ke, ne Abedenengo bak
kijila kya Yehova pa kyaba kya kukokela mbila ya mulopwe.
¯
¯
Mulopwe wayulwa
bulobo byamwiko, ponka’po wakaseleja
banso¯
¯
ngwalume Bahebelu basatu’ba baletwa kwadi. Kaipangula’mba: ‘Lelo
i bine amba kemwingidilangapo baleza bami? Nsa kwimupa’ko ka¯
tokwe
kakwabo. Pano shi mubaivwana kuvuma kwa byombanwa,
¯ nkishi onapungile. Ino shi kemutotelepo,
¯
mwivukwilei ne kutota
mu¯
kelwa umbukata mwa nkelwa ya mudilo utema; lelo i leza’ka ukemunyongolola mu makasa ami, a?’
¯ ba kulonga namani? Shi wadi
¯
Lelo bano balumyana basatu badi
¯
¯
abe, longa walongele’po
namani?— Abo basapwidile
mulopwe amba:
‘Leza wetu otwingidila ukokeja kwitunyongolola. Ino nansha shi ke¯ nkishi
tunyongolwelepo, ketukengidilapo baleza bobe, nansha kutota
obe wa nsahabu.’
¯
¯ nanya’mba:
˜
Mulopwe wayulwa
bulobo byamwiko. Waso
‘Kabijai
nkelwa misungu isamba-ibidi, kutabuka ne moikabijibwanga mafu˜
ku onso!’ Ebiya wasonanya
bantu bandi bakomokomo kukuta Sha144
L E LO L E Z A OB E I A N I ?
delake, Meshake, ne Abedenengo, ne kwibela mu nkelwa! Nkelwa
¯
¯
byoyakabile
bibibibi, lubimbi lwa mudilo lwaipaya
bantu ba mulopwe’ba! Le Bahebelu basatu’ba nabo?
¯
Ba Shadelake, Meshake, ne Abedenengo b aponene
bakutwe
¯
¯
¯
umbukata mwa mudilo utema. Ino kupwa baimana bwimwa! Kebate¯
¯
menepo. Ne kadi kebakidipo
bakutwe monka. Le kino kyabwanikile
¯
¯
muswelo’ka?— Mulopwe watala mu nkelwa, ebiya byaamwene bya-¯
¯
mulengeja moyo mpata. Kaipangula’mba:
‘Mwene twadi tubaela bantu basatu umbukata mwa mudilo?’ Bengidi bandi amba: “I amo, abe
mulopwe.”
Kupwa mulopwe kanena’mba: ‘I! talai! ami namone bantu bana,´
bananga umbukata mwa mudilo, kadi mudilo keusokelepo
´
nansha muntu umo mwine.’ Le uyukile muntu wa buna’¯ ani?— Wadi
¯ mwikeulu wa Yehova. Wakingile
¯
wa wadi
Bahebelu basatu’ba kutyina’mba bakatema.
¯
Ebiya, mulopwe pa kumona nabya, wafwena
pabwipi
¯
na kyakanwa kya nkelwa, kaite na diwi ditunduke amba:
“Shadelake, ne Meshake, ne Abedenengo, banwe bengidi
ba Leza Mukatakata Mwine, lupukaimo, mwiyei kuno!”
¯
Pob atambile’mo,
bantu bonso bebamona bampikwa
¯
Yehova wapandije
bengidi bandi mu nkelwa ya mudilo muswelo’ka?
˜
kutema nansha pamo pene. Nansha luvumba
lwa mudilo kununka pobadi mpika. Penepa
¯
kadi mulopwe kanena’mba:
‘Leza wa Shadelake,
¯
ne Meshake, ne Abedenengo, atotwe,
watuma mwikeulu wandi kunyongolola bengidi bandi, mwanda
¯
kebatotelepo
leza ungi, shi ani, shi ani, poso’nka
Leza wa abo bene.’—Danyele, shapita wa 3.
˜
¯
Netu tubwanya kuboila neni
pa kino kyalongekele’ki. Nansha ke dyalelo dine bantu baki˜
¯
pu nanga
byelekejo, nansha bankishi ba kutota.
Dibuku dimo (The Encyclopedia Americana)
dinena’mba: “Lwembela nansha ndalapo,
nayo i ijila, pamo’nka bwa musalaba.” Byelekejo bibwanya kwikala bya mityi, bya mabwe, bya
byuma, nansha bya bisandi. Bana ba bwanga ba¯
¯ mbikavu mwine
bajinji ba Yesu kebadipo
batota
¯
Loma, kadi mulembi wa manga
Daniel P. Mannix
unena pa uno mwanda amba kino kibwanya kudingakanibwa pamo na “kupela kukupidila ndalapo
¯
buzu nansha kupituluka mu mpiko ya kukokela
buludiki.”
Shi ke pano, le ulanga amba ku meso a Leza
¯
kebidipo na mwanda shi kyelekejo kya mutotelo
Dyalelo, i
kampanda i kipungwe na kisandi, dibwe, nansha kibankishi’ka
londa?—
Lelo i kyendele’mo mwingidi wa Yehova
bobatumbija
¯
kutota kyelekejo kya uno muswelo?— Ba Shadelake,
ntumbo kudi
¯ otelepo,
¯
bantu?
Meshake, ne Abedenengo kebekit
o mwanda
¯
¯
Yehova nandi webatokelwe mutyima. Le i muswelo’ka
obwanya kwiula kimfwa kyabo?—
¯ muntu mukwabo nansha kintu. TaBoba bengidila Yehova kebabwanyapo kutota
nga binenwe pa uno mwanda mu Yoshua 24:14, 15, 19-22; Isaya 42:8; 1 Yoano 5:21;
ne Kusokwelwa 19:10.
146
MWA KUYUKILA YEW
¯ A
OTUFWANINWE KUKOKELA
D
IMODIMO bikalanga bikomo kuyuka i ani otufwaninwe
¯
kukokela.
Shobe nansha inobe ukokeja kukunena kulonga
kintu kampanda. Ino kupwa padi mwadimu nansha mpulushi nandi wakunena kulonga kintu kingi. Shi nobe kibakufikila
¯
namino, le i ani umo pa abo okakokela?—
Ku ngalwilo kwa dino dibuku, mu Shapita wa 7, twatangile Efi¯
sesa 6:1-3 mu Bible. Banena’mo amba bana bafwaninwe kukokela
¯
bambutwile babo. “Kokelai
bakwimubutula monka mudi Mfumwetu,” ye munenena kisonekwa kine. Le uyukile kwikala “mudi Mfumwetu” kushintulula namani?— Bambutwile badi mudi Mfumwetu
¯
bafundijanga babo bana kukokela
ku bijila bya Leza.
Ino bantu bakwabo batame kebetabijepo mudi Yehova. Penepo, le
bikekala namani shi umo wa mu abo wanena amba kudimba nansha
¯ kwakutentula mu ekizame ku masomo ne kusela kintu mu kibıko
mpikwa kufuta i biyampe? Lelo i biyampe shi mwana udimba nansha kwiba?—
¯ nenye
˜
Vuluka, Mulopwe Nebukaneza waso
bantu bonso kufuka¯
tyila nkishi wa nsahabu waashimikile. Ino ba Shadelake, Mesha¯
¯
ke, ne Abedenengo bapelele
kufukata. Le uyukile kyobapelele?—
¯ enka Yehova
Mwanda Bible unena amba bantu bafwaninwe kutota
kasuku kandi.—Divilu 20:3; Mateo 4:10.
¯
Kupwa kwa Yesu kufwa, batwejeje
batumibwa bandi mu Sanhedrini, kidye kikatampe kya mambo kya Bayuda. Kitobo Mukatampe
¯
Kefasa k anena’mba:
“Ketwemunenepo twa’mba: Kemukikolwa kadi kufundija mu dino dijina [dya Yesu], a? Talaipo bidi, byo
147
˜
mwasambakanya Yelusalema ense na kufundija kwenu.” Mwanda
¯
¯
waka batumibwa kebakokelepo
Sanhedrini?— Petelo walondolwele Kefasa, pa kyaba kya batumibwa bonso, amba: ‘Batwe
I bika binena Petelo
¯
tufwaninwe kukokela
Leza
kudi Kaifasa?
bu mulopwe, kupita’ko bantu.’—Bilongwa
5:27-29.
Mu kine kitatyi’kya, bendeji ba bipwilo bya
¯ na lupusa luBayuda badi
katampe lwine. Inoko, nta¯ yendejibwa
nda yabo y adi
na umbikalo nansha bulopwe bwa bene Loma. Mu¯
twe wa owa umbikalo wadi
witwa bu Kesala. Nansha
¯
Bayuda byokeb adipo
basaka Kesala kwibabikadila, umbikalo wa bene Loma
¯
¯ bantu bintu biyawalong
ele
mpe bivule. Ne imbikalo
ya dyalelo nayo ilongelanga be˜
kadi bayo bintu biyampe. Le uyukile bintu bimobimo byoilonanga?—
Imbikalo yo isebejanga bilai mwa kwendela kadi i ayo ifutanga
bampulushi ne bakubula mudilo mu bibundi bikata mwanda wa
kwitukinga. Kadi yubakijanga masomo a kufunda’ko banuke ne kukwatakanya banunu. Byonso bino bilomba lupeto luvule pa kusaka
amba umbikalo wibilonge. Lelo uyukile kumonanga umbikalo luno
lupeto?— I mu bantu. Lupeto lufutanga bantu ku umbikalo lwitwanga bu mpalata nansha musonko.
148
¯
M WA K U Y U K I L A Y EWA O T U F WA N I N W E K U KO K E L A
¯ Mufundiji Mukatampe pano pa ntanda, Bayuda bavule kePadi
¯
badipo
basaka kusonka mpalata ku umbikalo wa bene Loma. Ebiya difuku dimo babitobo batuma bantu bende kwipangula Yesu
¯ kino: ‘Le
kipangujo kya kumupija myanda. Kipangujo kine kyadi
tunenwe kusonka musonko wa Kesala’ni nansha tuleke’o?’ Kino ki¯ kya kumuta dikinga. Shi walondolwele
¯
pangujo kyadi
amba: ‘Eyo,
¯
mufwaninwe kusonka musonko,’ Bayuda bavule kebadipo ba kusa¯
ngela byanena. Ino Yesu nandi kadipo
ukokeja kunena’mba: ‘Mhm,
¯ bya kwikala bibi kunekemufwaninwepo kusonka musonko.’ Byadi
na nabya.
¯
¯
Penepo, Yesu walongele’po
namani? Ebiya wanena’mba:
‘Nombo¯
¯
lei’po kityele kimo kya lupeto.’ Pobamuletele’ko kimo, Yesu webepangula’mba: ‘Lelo ino mpala ne dijina bidi’po i bya ani?’ Bantu’ba
amba: “I bya Kesala.” Penepo Yesu amba: “Ino penepo kadi lubulai kudi Kesala bya Kesala, bya Leza nabyo mulubule kudi
Leza.”—Luka 20:19-26.
¯ ubwaBine, mu ano malondololo kekudipo nansha umo wadi
nya kuboya’mo kantu kabi nansha kamo. Shi kudi bintu Kesala byalongelanga bantu, i biyampe nanshi kufuta Kesala lupeto
¯
Le Yesu walondolwele
namani kipangujo kya kumutompa kya bano bantu?
˜
lwapungile’lwa pa mwanda wa bino bintu byalonga. Pa kino, Yesu
¯
walombwele
amba i biyampe kusonka mpalata ku umbikalo pa
mwanda wa bintu byotutambulanga.
Pano’ko, abe shobe kwafikile pa myaka ya kusonka mpalata. Inoko kudi kintu kampanda kyokokeja kulubwila umbikalo. Lelo wiki¯
¯
yukile?— I kikokeji
ku bijila bya Leta. Bible unena’mba: ‘Kokelai
bakatampe balupusa.’ Bano balupusa i boba badi na bitenta mu
¯
umbikalo. Nanshi i Leza unene amba tufwaninwe kukokela
ku bijila bya Leta.—Loma 13:1, 2.
Padi kudi kijila kipeleja kwela mapapye nansha bintu bikwabo
bya busala mu kipito. Lelo ufwaninwe kulama kino kijila?— Eyo,
¯
Leza ukusakila kwikilama. Lelo ufwaninwe kukokela
ne bampulushi?— Umbikalo o ufutanga bampulushi mwanda wa kulama ba¯
¯
ntu. Kwibakokela
kudi pamo’nka na kukokela
umbikalo.
Penepa shi wenda abe amba utyibuluke kipito mpulushi nandi
wakunena amba “Kungila bidi!” le ukalonga’po namani?— Ino shi
bakwabo abatyibuluka lubilo, lelo nobe ukatyibuluka?— Abe ufwaninwe kukungila, nansha shi ubashala ukungila bunka bobe. Leza
¯
ukunena kukokela.
Padi kudi tuvutakanya mu mukenza wenu, padi kudi mpulushi
wanena’amba: “Kemukilupukilai mu bipito. Kemukitambai panja.”
¯ kowiipangula shi i kika
Inoko abe amba wivwane kyungwe kibatuta,
kyalongeka. Lelo ukalupukila panja kukabandila?— Shi utambe, le
¯
kwako ko kukokela
“bakatampe balupusa”?—
¯
Mu byaba bivule, umbikalo o ubakijanga
masomo, ne kufuta ba¯
dimu. Ino le ulanga amba Leza ukusakila kukokela
mwadimu?—
Langa’po bidi. Umbikalo o ufutanga mwadimu mwanda wa kufundija, enka moufutyilanga ne mpulushi mwanda wa kukinga bantu.
¯
Nanshi kukokela
shi mpulushi, shi mwadimu, kudi pamo’nka na
¯
kukokela umbikalo.
150
¯
Le i kika kyotufwaninwe kukokelela
mpulushi?
Ino le bikekala namani shi mwadimu kanena amba ufwa¯ kyelekejo kampanda? Le penepo ukalonga naninwe kutota
¯
mani?— Boba Bahebelu basatu kebafukatyilepo
kyelekejo, nansha
¯
Mulopwe Nebukaneza byaebanene kwikifukatyila. Le ukivulukile
¯
¯
¯
kyobapelele?—
Mwanda kebasakilepo
kuleka kukokela
Leza.
¯
¯
Mulembi wa m anga
William Durant walembele
myanda ya bene
¯
¯
Kidishitu babajinji, amba ‘kikokeji kyabo kipityile kyonso kekyadi¯
¯ kya kukokela
¯
po kya kukokela
Kesala, ehe.’ Bine, kyadi
Yehova! Na¯
nshi vuluka amba tufwaninwe kutangidija Leza kumeso mu bumi
bwetu.
¯
¯
Tukokelanga
umbikalo mwanda i Leza witusakila tukokele.
Ino
shi abetunena kulonga kintu kitupeleja Leza kulonga, le tukanena
¯
namani?— Nabya tufwaninwe kunena byobya byanene
batumibwa
kudi kitobo mukatampe amba: ‘Tufwaninwe kukokela Leza bu mulopwe kupita’ko bantu.’—Bilongwa 5:29.
¯
Kulemeka
bijila i kufundijibwe mu Bible. Tanga byobya bilembelwe mu Mateo 5:41;
Tetusa 3:1; ne 1 Petelo 2:12-14.
151
LELO MASOBO ONSO
ASANGAJANGA LEZ A?
L
ELO uswele kutanwa ku masobo nansha ku mafetyi?— Kubwanya
kwikala nsangaji ne tusepo mpata. Le molangila Mufundiji Mukatampe ukokeja kwitusakila kwenda ku masobo?— I amo,
¯
¯ utundamwanda nandi waendele
ku masobo a muntu wadi
¯
ila mukaji, ne bandi bana ba bwanga bamobamo baendele
pamo nandi. Yehova i ‘Leza wa nsangaji,’ o mwanda
usangalanga potutanwa ku masobo nansha fetyi miyampe.—1 Temote 1:11; Yoano 2:1-11.
Paje wa 29 wa dino dibuku witusapwila amba Yehova wa-¯
˜
kalanenye
Kalunga Katyila mwanda wa bene Isalela babuke. Le ukivulukile motwatangile’po?— Kupwa
¯
¯
kwabuka, bantu baimbile
kadi bajile
luja ne ku¯
fwija’ko Yehova. Kyadi’nka
pamo bu masobo. Ba¯
ntu basangele
mpata, kadi tubwanya kunena amba
¯
ne Leza mwine wasangele.—Divilu
15:1, 20, 21.
Kubwipi kwa myaka 40 pa kupita’po,
¯
bene Isalela bakatenwe
ku masobo makwabo
¯
makatampe. Inoko luno lwendo, bantu bebe¯
¯ Yehova. Na butyile kebadipo
nansha batota
¯
¯ bafukatyila
bine, bano bantu bebetyile badi
¯ baleza bakwabo kadi badi
¯ bebidine kutota
¯ busekese na bantu bokebesongelepo
le kul ala
¯ biyampe kwenabo. Lelo ulanga amba byadi
nda ku masobo a uno muswelo?— Na bu¯
¯
bine, Yehova kasangelepo,
o mwanda wapele
bene Isalela mfuto.—Umbadilo 25:1-9; 1 Kodinda 10:8.
¯
Mwanda waka Leza wasangedile
ano masobo?
L E LO M A S OB O ON S O A S A NG AJ A NG A L E Z A ?
Kadi Bible wisambila pa masobo abidi a mafuku a kubutulwa. Lelo
¯ a kuvuluka difuku dya kubutulwa kwa Mufundiji
masobo amo adi
Mukatampe?— Ehe. Ano masobo a mafuku a kubutulwa onso abidi
¯ a bantu badi
¯ kebengidilapo Yehova. Amo adi
¯ masobo a difuku dya
adi
¯ mbikavu wa ntanda
kubutulwa kwa Mulopwe Heloda Antipese. Wadi
¯
ya Ngadilea kitatyi kyadi’ko
Yesu.
¯
¯
Mulopwe Heloda walongele
bintu bibi bivule. Wayete
mukaja mwanabo ke wandi. Dijina dya mwana-mukaji’wa i Helodyasa. Yoano Mu¯
batyiji, mwingidi wa Leza, wasapwidile
Heloda amba i bibi kulonga
¯
¯
nabya. Kino kyafityije
Heloda ku mutyima. O mwanda waelele
Yoano
mu kifungo.—Luka 3:19, 20.
Difuku dya kuvuluka kubutulwa kwa Heloda pa kufika, Yoano wa-¯
¯
kidi mu kifungo. Heloda wasobele
masobo nansha fetyi mikatampe.
¯
¯
¯
Waityile’ko bantu ba ntumbo bavule. Bonso badya,
batoma
ne kwisa¯
¯
ngaja. Penepo mwana¯ Helodyasa mwana-mukaji waiya’mo
kaebajıla
¯
luja. Bonso basangedile
luja lwandi byamwiko, penepo Mulopwe Helo¯
¯
da kasake amupe kyabuntu kikatampe mpata. Kamunena’mba:
‘Kyonso kyowakalomba, shi kika, shi kika, nkupa’kyo, nansha ke kipindi
kya bulopwe bwami.’
¯
I kika kyalongekele
pa masobo a difuku dya
kubutulwa kwa Heloda?
153
˜
¯
Le walombele
kika? Lelo i lupeto’ni? i bivwalwa binengele’ni? na¯
nsha i njibo yandi miyampe she?¯ Nsongwakaji’wa wakomenwe
ne kya
¯
kulomba kine. Penepo waenda kudi inandi Helodyasa, kaipangula’mba: ‘Le nkalombe kika le?’
¯ ushikilwe bikatampe Yoano Mubatyiji. PeneHelodyasa nandi wadi
¯
pa wasapwila wandi mwana akalombe mutwe wa Yoano. Nsongwakaji’¯
wa nandi waalukila
mudi mulopwe kanena’mba: ‘Nsaka nanshi bampe
¯
mutwe wa Yoano Mubatyiji mu nsani.’
¯
¯ uyukiMulopwe Heloda kadipo
usaka kwipaya Yoano mwanda wadi
¯
le amba Yoano i muntu muyampe. Inoko Heloda watyipile
mutyi¯
po, ne wadi katyina bikamulangila bantu badi ku masobo shi ashinte
¯
mulangwe wandi. O mwanda mwine watumine
mwana-mulume umo
¯
ku kifungo amba ende akatyibe Yoano mutwe. Kepaijijepo
mulumya¯
¯
¯
na’wa wajoka ne kujoka. Waiya na mutwe wa Yoano mu nsani,
wa-¯
¯
pa’o nsongwakaji’wa. Kupwa nsongwakaji’wa nandi wakapa’o
inandi.
—Mako 6:17-29.
Masobo makwabo¯ a difuku dya kubutulwa esambila’po Bible nao
¯
keadipo mayampe. Adi a mulopwe wa Edipito. Mu ano masobo namo,
¯
mulopwe watyibile’mo
muntu mutwe. Kupwa kumutyiba’o,
¯
I kika kinenenwa amba Yesu kabutwilwepo
mu mafuku 25 Kweji wa 12?
L E LO M A S OB O ON S O A S A NG AJ A NG A L E Z A ?
¯
wayeyeka
muntu’wa amba adibwe na byoni! (Ngalwilo 40:19-22) Lelo
¯
¯ ukokeja
ulanga Leza waitabije
oa masobo abidi’a?— Lelo nobe wadi
kwenda’ko?—
Tuyukile amba kyonso kidi mu Bible kidi ne kyokilembelwe. I munenene enka pa masobo abidi kete a mafuku a kubutulwa. Kadi mu
¯
onso abidi, mutelwa bintu bibi byalongelwe’mo.
Pa kino, le ubwanya
kunena amba i kika kitusapwila Leza pangala pa masobo a mafuku a kubutulwa? Lelo Leza witusakila tuvuluke mafuku a kubutulwa
kwetu?
Shako dyalelo mu masobo a uno muswelo, bantu kebatyibanga’mopo muntu mutwe. Inoko mulangwe mwine wa kulonga fetyi ya mafu¯
¯
¯ Leza wa bine.
ku a kubutulwa washilwilwe
na bantu kebadipo
batota
Dibuku dimo dya kipwilo dinenena pa mafetyi a mafuku a kubutulwa
¯ baalombwelwe mu Bible amba: “Enka banonga-bibi kete . . . bo badi
¯
sangela difuku dyobabutwilwe.”
(The Catholic Encyclopedia) Lelo netu
tusaka kwibefwana?—
¯
Lelo mufundiji mukatampe nandi? Lelo walongele
fetyi ya difuku
¯
dya kubutulwa kwandi?— Ehe, Bible kanenepo amba Yesu wasobele
masobo a difuku dyandi dya kubutulwa. Na bubine, balondi babajinji
¯
ba Yesu kebalongelepo
fetyi ya difuku dya kubutulwa kwandi. Le uyu¯
kile bantu kyobatongele ke mungya kala kulonga fetyi ya difuku dya
kubutulwa kwa Yesu mu mafuku 25 Kweji wa 12?—
¯
Enka munene’kyo dibuku dimo, dino difuku dyatongelwe
mwanda
¯ kala balama’dyo bu Masobo a Saturne, dyo badi
¯ ba“bene Loma badi
longa fetyi ya difuku dya kubutulwa kwa dyuba.” (The World Book
¯
Encyclopedia) Nanshi bantu batongele
kulonga fetyi ya difuku dya ku¯
butulwa kwa Yesu mu difuku dyadi kala Bajentaila na fetyi!
¯
Lelo uyukile kine kinenenwa amba Yesu kabutwilwepo
mu Kwe¯
ji wa 12?— Mwanda Bible unena amba pabutwilwe
Yesu, bakumbi
¯ bakesha bufuku mu ntanda. (Luka 2:8-12) Bine, kebadipo
¯
badi
mwa
kwikadila panja mu mashika makomo, ne mu mvula wa mu Kweji
wa 12.
155
˜
Bantu bavule bayukile amba Noele ke difukupo dya kubutulwa kwa
¯ balonga feYesu. I bayuke kadi amba mu dyadyo difuku Bajentaila badi
˜
tyi keisangajapo Leza. Ino nansha nankyo, bavule balonanga fetyi dya
Noele. Batele mutyima mpata ku kusoba masobo pa kyaba kya kuyuka
kine kilanga’po Leza. Inoko batwe tusakanga kusangaja Yehova, mwene i amo?—
Nanshi shi ketusoba masobo, i biyampe tutadije shi i mayampe ku
meso a Yehova. Tubwanya kwiasoba kitatyi kyo-kyonso kyotusaka mu
mwaka. Ketukakungilapo enka difuku kampanda ditongwe kala. Tubwanya kudya bidibwa kampanda biyampe kutabuka ne kukaya makayo mayampe. Lelo nobe usakanga kulonga namino?— Nabya ukokeja
kwisambila’po na bambutwile bobe bakukwashe mwa kulongolwela
masobo. Kino kikekala kiyampe mpata, mwene i amo?— Inoko kubajinji kwa abe kulongolola masobo, bikusakila bidi kuyuka shi akokeja kwitabijibwa na Leza.
Kamweno ka kulonga nyeke bintu bitabija Leza i kalombolwe ne mu Nkindi 12:2;
Yoano 8:29; Loma 12:2; ne 1 Yoano 3:22.
Le tukayuka
namani amba
masobo etu
asangaja Leza?
BUKWASHI BWA MWA KUPWIL A
MOYO WETU
L
¯
ELO kwingidila Yehova kukupelelanga?—
Mufundiji Mukata¯
¯
mpe k anenepo amba bip ela. Bufuku bulondakana na
¯
¯
dyawaipailwe,
wasapwidile
batumibwa bandi amba: “Shi bapa¯
nopantanda abemushikwe, nanshi yukai bidi byo babadikila kunshikwa ami.”—Yoano 15:18.
¯
¯
Petelo wetatwile
amba nkikanyemapo Yesu, ino Yesu wanena
amba
Petelo ukamutuna misunsa isatu mituntulu bwine bufuku’bwa amba
¯
nkimuyukilepo. Ne bine Petelo wamutunine!
(Mateo 26:31-35,
¯
¯
69-75) Lelo Petelo wamutunine’byo namani?— Petelo wamutuni¯
¯
ne mwanda wakwetwe
moyo, monka mwakwatyilwe’o
batumibwa
bakwabo.
¯
Lelo uyukile mwanda waka batumibwa bakwetwe
moyo?— Mwa¯
nda bakomenwe kulonga kintu kya mvubu mikatampe mpata. Kuyuka kino kuketukwasha tumwingidile Yehova, nansha shi betulonga
bika nansha kwitunena shi bika, shi bika. Ino pa kushilula, tutalei
¯
¯ Yesu pamo na batubidi byalongekele
mu bufuku bwa mfulo bwadi
mibwa bandi.
¯ pamo masobo a Pashika. Pashika byadi
¯ bidibwa
Dibajinji abadıla
¯ bidibwa mwaka ne mwaka mwabishile na bikwabo mwanda byadi
¯
nda wa kuvuluja bantu ba Leza kukulwa
kwabo mu bupika bwa
¯
Edipito. Kupwa Yesu washilula nabo bidibwa bikwabo bishile na bikwabo byonso. Tukesambila’po mu shapita wa kumeso ne kushintulula mwanda waka bino bidibwa bituvuluja Yesu. Pa kupwa kudya
bino bidibwa ne kupwa Yesu kukankamika batumibwa bandi, waenda nabo ku budimi bwa Ngesemani. Kino i kifuko kyobaswele mpata kadi ko kobanangilanga pavule pene.
157
˜
Yesu wetolwela pa bunka bwandi mu budimi’mwa kalombela. Kadi
wanena ba Petelo, Yakoba, ne Yoano nabo balombele. Inoko abo abaponena mu tulo buku.¯ Misunsa isatu mituntulu Yesu wetolwela pa
bunka bwandi kulombela, bine, kadi pajoka misunsa isatu yonso’ya,
watana Petelo ne bakwabo mu tulo! (Mateo 26:36-47) Lelo uyukile
kine kyobadi bafwaninwe kukeshesha na milombelo?— Twisambile’po bidi.
¯
Yudasa Isakadiota wadile
bidi Pashika pamo na Yesu ne batumibwa
¯
bakwabo mu kyolwa’mwa. Nalanga ubavuluka, Yudasa waikele
ke
ngivi. Pano napo kadi waaba Yesu. Aye uyukile kifuko kya mu budimi bwa Ngesemani kwitaninanga pavule pene Yesu na batumibwa Bandi. Ebiya Yudasa waiya konka ne basola ba kukwata Yesu. Abo pa
kufika, Yesu webepangula’mba: “Le o musaka i ani?”
Basola abalondolola’mba: tukimba “Yesu.” Yesu kakwetwepo
moyo, webalondolola’mba: “Ami uno.” Basola ababezemuka bikata
pa mwanda wa bukankamane bwa Yesu penepo kebetole kimvundanyuma ne kupona abapone panshi. Ebiya Yesu amba: ‘Shi i
ami omukimba, nanshi lekai’ko batumibwa bami beendele.’—Yoano 18:1-9.
Basola pa kukwata Yesu kebamukute, batumibwa abakwatwa
moyo, kebanyema lubilo. Inoko ba Petelo ne Yoano abasake kumona
mobipityila, kebenda balonda koku bekele’ko ka kyaba kalampe. Ku
mfulo, abafikija Yesu ku njibo ya kitobo mukatampe, Kaifasa. Yoano
byobamuyukile kala kudi kitobo mukatampe, kalama wamutweja aye
ne Petelo mwine munda mwa kipango.
Babitobo kebafike kala ku njibo ya Kaifasa mwanda wa kusambija
Yesu. Basaka Yesu epaibwe. O mwanda mwine abapaye batumoni ba
kumubepela bubela. Bantu kebakupila Yesu bikoni ne mapi. Papita
bino byonso’bi, Petelo udi pabwipi ponka.
Nsongwakaji, kalama watwejanga ba Petelo ne Yoano’wa, wajingulula Petelo. Kamunena’mba: “Abe nobe wadi ne Yesu”! Inoko Petelo
158
Mwanda waka ba Petelo, Yakoba,
ne Yoano badi bafwaninwe kukesha?
watune Yesu amba nkimuyukilepo nansha dimo. Pabapite kakyaba
katyetye, nsongwakaji mukwabo wajingulula Petelo kalombola boba
bemene’po amba: “Uno’u nandi wadi ne Yesu.” Petelo watune monka
amba nkimuyukilepo. Kakitatyi pa kupita’po bantu bamo abamone
Petelo kebamunena’mba: ‘I binebine nobe nanshi udi wa ku abo.’ Pe¯
telo watune musunsa wa busatu amba: “Ami nkiyukilepo
muntu’o”!
Petelo watyipe’nka ne mutyipo amba byanena’bya i bya bine, penepo
Yesu nandi waalamuka wamutale.—Mateo 26:57-75; Luka 22:54-62;
Yoano 18:15-27.
¯
¯ Petelo?— Bine, i moyo wamukwete.
¯
Le uyukile kyabep
ele
Ino i
¯
¯
kika kyamukwatyije moyo? Le i kika kyaakomenenwe kwikala na
¯
bukankamane? Langa’po bidi. Lelo i kika kyapele
Yesu bukanka¯
¯
mane?— Wadi ulombela kudi Leza, Leza nandi wamupa bukankama¯
ne. Kadi vuluka, Yesu wasapwidile
Petelo misunsa isatu mituntulu
¯
amba lombela, ne kutala, ne kwendelela na kukesha. Ino byaikele
namani?—
¯ ulala
¯ tulo. Kadipo
¯
Kitatyi ne kitatyi, Petelo wadi
ulombela, kadi
¯
¯
kadipo wendelela na kukesha. O mwanda watulumukile’tu abakwata
159
¯
Mwanda waka Petelo wakwetwe
moyo kabepa amba nkiyukilepo Yesu?
¯ bakupila Yesu
Yesu. Kupwa mu kisambo’mwa, pobadi
¯
ne kukuta nkuku ya kumwipaya, Petelo wakwatwa
¯
moyo. Ino, nsaa mityetye yabadikile, le Yesu wasapwi¯
dile batumibwa bandi kutengela kika?— Yesu webasapwidile amba enka mobamushikilwe kudi ntanda, ne
abo bene bakebashikwa.
Shi ke pano tutale netu kintu kikokeja kwitufikila kiifwene pamo na
¯
kyokya kyafikile
Petelo. Kimfwa mudi
mu masomo, penepo bantu bakwabo abashilula kwisambila bibibibi
pa boba kebemunangapo ndalapo nansha kebadyangapo masobo a Noele.
Le bikekala namani shi muntu wakutale kakwipangula’mba: “Le bine banwe
nanshi kemwimunangapo ndalapo?”
Le nobe ukokeja
kutanwa namani mu ngikadilo
¯
iifwene na yatenwe’mo
Petelo?
BU KWA S H I BWA M WA K U PW I L A MOYO W ET U
Nansha bakwabo nabo amba: “Bine twivwananga amba banwe kemudingapo ne Noele mine!” Lelo ukakwatwa moyo pa kunena bya
¯
bine?— Lelo ukekala na mutyima wa kubepa, pamo na mwabepele
Petelo?—
¯
Kupwa papo, Petelo wakwetwe
bulanda bukata pa mwanda wa ku¯
¯
¯
tuna kwaatunine amba nkiyukilepo Yesu. Paalangile
kyokya kyaalo¯ kudi Yesu.
¯
¯ ıle
ngele, mulume nobe waenda
panja kadila. Bine, waaluk
(Luka 22:32) Langa’po bidi pano. Lelo i kika kibwanya kwitukwasha
¯
tuleke kukwatwa moyo ne kunena mwanenene
Petelo?— Vuluka, Pe¯
telo wabudilwe kulombela ne kwendelela na kukesha. Penepo, momwena i kika kyotufwaninwe kulonga twikale balondi ba Mufundiji
Mukatampe?—
¯ palombela
Bine tufwaninwe kulomba bukwashi kudi Yehova. Padi
¯
¯ Leza?— Watumine
¯
Yesu, lelo uyukile kintu kyamulong
ele
mwikeulu
wa kumukankamika. (Luka 22:43) Lelo bamwikeulu ba Leza babwanya kwitukwasha netu?— Bible unena’mba: ‘Mwikeulu wa Yehova
welele umbukata bwa nsakwa boba bamwakaminwe, kadi wibanyo¯ 34:7) Ino pa kutambula bukwashi bwa Leza,
ngololanga.’ (Mitoto
tufwaninwe ne kulonga kintu kikwabo, ke’nkapo kulombela kete,
mhm. Le uyukile i kika kikwabo kyotufwaninwe kulonga?— Yesu
¯
wasapwidile
balondi bandi amba bekale batala ne kwendelela na kukesha. Le ulanga tubwanya kutala ne kukesha namani?—
Tufwaninwe kuteja na katentekeji byobya binenwa mu kupwila
kwetu kwa bwine Kidishitu ne kuta mutyima ku byotutanga mu Bible. Ino kadi tufwaninwe kulombela Yehova kitatyi kyonso ne kumulomba etukwashe tumwingidile. Shi tulonga namino, tukatambula
bukwashi bwa mwa kupwila moyo wetu. Kupwa tukasangala ponso
potumona mukenga wa kusapwila bakwetu myanda itala Mufundiji
Mukatampe ne Shandi.
Bino bisonekwa biketukwasha tuleke kwikala na moyo wa kutyina bantu basaka kwitulekeja kulonga byoloke: Nkindi 29:25; Yelemia 26:12-15, 20-24; ne Yoano 12:42, 43.
161
I KWEPI KWA KUMONA
BUSENGI
L
ELO kwakwetwe kasha¯ bulanda nansha na mukose pa kasuku
kobe?— Lelo kwanene kasha¯ amba kekudipo muntu unswele?— Bana bamo banenanga uno muswelo. Inoko Leza i mulaye amba: “Amiwa nkikakwilwa po.” (Isaya 49:15, BB) Mwene kino i
kintu kya kutendelwa kifwaninwe kulanga’po?— Bine, Yehova Leza
wituswele bya binebine!
¯
Mulembi umo wa Bible wanene
amba: ‘Shi ba tata ne lolo abande¯
˜
kelela, Yehova ukamboyanga.’ (Mitoto 27:10) Kuyuka kino kwituse na-
nga bya binebine, mwene i amo?— I amo, Yehova witusapwila’mba:
“Kokakwatwapo moyo, mwanda ndi nobe. . . . Nkakukwasha” binebine.
—Isaya 41:10.
Inoko, byaba bimo, Yehova ulekanga Satana etuletele makambakano. Yehova ulekanga Satana atompe’nka ne bengidi Bandi. Kyaba
¯
¯
kimo Dyabola wasuswile
Yesu bikata, byafikija
Yesu ku kwabija Yehova amba: ‘Leza wami! Leza wami! Lelo i bika byowandekela?’ (Ma¯ ususuka, wadi’tu
¯
teo 27:46) Nansha Yesu byaadi
uyukile amba Yehova
¯
umuswele. (Yoano 10:17) Inoko Yesu wadi kadi uyukile amba Leza
ulekele Satana utompa bengidi Bandi ne kadi umulekele wibasusula.
Shapita mukwabo ukashintulula mwanda waka Leza ulekele Satana
˜
ususulanana.
Shi tukidi banuke, tukomenwanga kutalula moyo bitatyi bimobimo.
Kimfwa, lelo kodi ne mujimine koenda?— Lelo wakwetwe moyo?—
Bana bavule bakwatwanga moyo. Difuku dimo Mufundiji Mukatampe
¯
¯
wasekunwine lusango lwa kujimina. Inoko kadipo
mwana wajimine.
¯ mukoko.
¯
Ino wadi
¯
Mu bintu bikwabo nobe udi pamo bwa mukoko.
Mu muswelo’ka?
¯
Bine, mikoko ke mikatakatapo kadi ke mikomokomopo. Kadi isakanga
162
Molangila le i muswelo’ka
¯ mujimine?
witelekele uno mukoko
muntu wa kwiilama ne kwiikinga. Muntu
¯ witwanga bu mukumbi.
ulama mikoko
¯ pa
¯
Mu lusango lwandi, Yesu wesamb
ıle
¯ na mikoko
¯ katwa. Inoko mwaji¯
muntu wadi
¯
¯
¯
mina mukoko umo. Padi mukoko wadi usaka
bidi kukatala bidi bukila bukwabo bwa mu¯
¯
¯
kuna. Ino kepaijijepo,
mukoko’o
waikala
ku¯
lampe na mikwabo. Le ulanga wao mukoko
¯
¯
wetelekele
namani powatadile
koku ne koku
¯
wemona amba udi’nka pa bunka bwao?—
¯
¯
Lelo mukumbi walongele
namani paamwe¯ umo keudi’popo? Lelo wanene
¯
ne amba mukoko
amba i ao mwine wajimina, nkidipo ne kyonekambakenya pa mwanda wao kine’ni? Nansha
¯
¯
washile
bidi yoya mikoko
99 pa kyaba kiyampe
¯
¯
kakakimbe mukoko
umo’wa? Lelo mukoko
umo
onka udi’tu na mvubu ya nao beukambakene bika¯ amba abe ye uno
tampe uno muswelo?— Shi wadi
¯ mujimine, le wadi
¯ wa kusaka mukumbi akukimukoko
mbe?—
¯ uswele mpata mikoko
¯ yandi yonso, naMukumbi wadi
¯
nsha ke owa umo wajimine mwine. O mwanda mwine wa
¯
waendele
kukakimba ne owa mwine mujimine. Fwatakanya’¯
¯ mujimine’wa pa kumona
po bidi nsangaji yaikele
na mukoko
¯
mukumbi wao wiya! Kadi Yesu unena amba mukumbi wasepe¯ wandi. Wasepelele
¯
¯
lele pa kumona mukoko
bikatampe mukoko
umo’wa kupita’ko mikwabo 99 yampikwa kujimina. Shi ke pano,
i ani udi pamo bwa mukumbi wa mu lusango lwa Yesu? Le i ani
˜
¯
witulamanga biyampe she¯ pamo na mwaikadile
uno mukumbi na mu¯
¯
¯ Ne Shandi mwikoko wandi?— Yesu wanene amba i Shandi wa mulu.
ne i Yehova.
Yehova Leza i Mukumbi Mukatampe wa bantu bandi. Aye uswele
boba bonso bamwingidila, kwela’mo ne bana batyetye pamo bwa abe
bene. Kasakilepo nansha umo wa mu batwe alongwe bibi nansha konakanibwa. Na bubine i kya kutendelwa kuyuka amba Leza witutele
mutyima bikatampe uno muswelo!—Mateo 18:12-14.
Lelo witabije binebine mudi Yehova Leza?— Lelo umumwene bu
muntu udi’ko binebine?— Kunena na bubine ketubwanyapo kumona
Yehova. Mwanda aye i Mushipiditu. Aye udi na umbidi keumonwepo
na etu meso. Inoko aye i muntu udi’ko binebine, ne kadi aye wi-
Lelo i ani udi pamo bwa mukumbi
¯
¯ wandi?
wanyongolwele
mukoko
tumonanga. Uyukile ne kitatyi kyotusakilwa
bukwashi. Kadi tubwanya kwisamba
nandi mu milombelo, pamo’nka na
motwisambilanga na muntu mukwabo yense pano pa ntanda. Yehova usakanga twisambe nandi.
I KW E P I KWA K U MON A BUS E NG I
Penepo nanshi shi ubakwatwa bulanda nansha ubemone amba udi
pa bunka, lelo i kika kyofwaninwe kulonga?— Sapwila’mo Yehova.
Fwena kwadi, nandi ukakusenga ne kukukwasha. Vuluka amba Yehova ukuswele, nansha kitatyi kyowiivwana amba udi enka pa kasuku kobe. Shi ke pano tutekune bidi Bible wetu. Betulombola mu
¯ 23, kushilwila pa vese 1 amba: “Yehova i Mukumbi wami;
Mitoto
nkikabulwangapo [kintu], mhm.
¯
Undadikile
mu madyo a lumenya;
¯
unkunkuja pa mema atalala, nya.”
Tadija kibweja’ko mulembi, mu
vese wa 4, amba: “Eyo, i binebine, nansha mpityile mu kipaka˜
sa kya muji nininya
wa lufu,
nkikakwatyibwapo moyo ku kibi,
shi kika, shi kika? mhm; mwanda
¯
abe udi n ami:
Kamama kobe ne
˜
mukombo obe binse nanga
ku mutyima.” Ye mwitelekelanga boba bo¯ Yehova bu Leza wabo.
nso batota
Basengibwanga pobatanwa mu makambakano. Lelo nobe ye mowitelekelanga?—
Lelo abe umwene Yehova bu
Pamo’nka na mulelelanga mumuntu udi’ko bine
kumbi muyulwe lusa luombe lwamwikadile’ko shobe nansha
ndi, mo monka ne Yehova nandi
muntu mukwabo yense?
mwalelelanga bantu bandi. Wibalombolanga dishinda dyoloke dya
kwenda, nabo bamulondanga na nsangaji. Nansha shi bajokolokwe
na bikambija, kebadipo na kyobakwatyilwa moyo. Mukumbi wingidijanga kamama kandi nansha mukombo wandi mwanda wa kukinga
¯ ku banyema bakokeja kwiilonga bibi. Bible ulombola muswemikoko
¯
¯
lo waikele
nkasampe mukumbi Davida kukinga mikoko
yandi kudi
ntambo ne kimbwi. (1 Samwele 17:34-36) Ne bengidi ba Leza nabo
165
˜
bayukile amba Yehova ukebakinga. Betelekanga bu bantu bashikete ku
matwi talala mwanda Yehova udi nabo.
¯ yandi binebine, ne kadi wiilamine biyampe.
Yehova uswele mikoko
Bible unena’mba: ‘Ukadisha luombe lwandi bwa mukumbi; ukakwata¯ mu kuboko kwandi.’—Isaya 40:11.
kanya twana twa mikoko
Lelo kino kibakupe nsangaji pa kuyuka amba Yehova udi pamo
¯ wa mu mibwa uno mukumbi?— Lelo nobe usaka kwikala mukoko
¯
¯
koko
yandi?— Mikoko
ivwananga diwi dya mukumbi wayo. Ikalanga pabwipi nandi. Lelo nobe wivwananga Yehova?— Lelo udi nandi
pabwipi?— Nabya kekudipo kyokwatyilwa moyo. Yehova ukekalanga
nobe.
Yehova ukwatakanyanga na buswe boba bamwingidila. Tutange kya pamo kinena
¯ 37:25; 55:22; ne mu Luka 12:29-31.
Bible pa uno mwanda, mu Mitoto
Lelo i ani ubwanya kwitukwasha
¯
pamo bwa mukumbi ukinga mikoko
yandi shi tudi mu bikambija?
¯
MUSWELO WAL AMINWE YESU
D
˜
IMODIMO Yehova ulonanga
bintu bya kutendelwa mwanda
wa kukinga bankasampe ne boba kebabwanyapo kwikinga
abo bene. Shi ubaenda mu ntanda, ukamona muswelo umo
˜
ulonanga Yehova kino kintu. Inoko dibajinji kukokejapo padi kwivwanija kine kilongeka’kya.
Ukokeja kumona kyoni kya mu ntanda kitumba panshi pabwipi nobe. Kimweka bu kitapwe bilonda. Kibulula dipapa dimo
panshi ne kusonsoloka shi kowikifwena. Abe ulonda kyoni’kya,
akyo nakyo kyenda kumeso abe kwikipeta mpika. Kupwa, na mu
kukopa kwa diso, kyoni kyatumbuka. Bine, dipapa dyakyo kedyadipo na kilonda nansha! Lelo uyukile kyadi kilonga kyoni’kya?—
Bine, pabwipi na padi kyoni’pa padi pafyeme twana twakyo mu kimuna. Kyoni kya twana kyadi kityina amba abe
wakakwata twana ne kwitusanshija. O mwanda kyadi
kiengelekeja bu kitapwe mwa kukupalwila ku twana.
Lelo uyukile yewa ubwanya kwitulama pamo bwa kyoni kilama twana twakyo?— Mu Bible, Yehova i mudingakanibwe na kyoni kitwa bu mukebo, mwanda
kikwashanga twana twakyo.—Kupituluka 32:11, 12.
167
Le kino kyoni kya twana
kilamanga twana
twakyo namani?
˜
¯
Mwana¯ Yehova wa bul eme
kutabuka i Yesu, wandi Mwana muswe¯
¯
¯
dibwe. Padi Yesu mulu, wadi muntu wa ku mushipiditu wa bukomo
¯ ubwanya kwilama aye mwine. Ino pabu¯
pamo’nka bwa Shandi. Wadi
¯ ke wampikwa
twilwe Yesu pano pa ntanda bu mwana wa lukeke, wadi
¯ kebimusakila kulamwa.
bukomo. Byadi
Pa kusaka amba Yesu afikidije kiswa-mutyima kya Leza pano pa
¯ bidi wa kutama ne kwikala bu muntu mubwaninine,
ntanda, wadi
¯ kakimbe kumwipaya aye katamine.
mutame senene. Ino Satana wadi
¯ ukimba kwipaya Yesu paadi
¯ ukidi mwana mutyetye
Kukimba kwaadi
¯
ne muswelo wamulamine Yehova i mwanda usangaja’po kasha.¯ Lelo
nobe usaka kwiwivwana?—
¯ kupwa kwa Yesu kubutulwa, Satana wataPabapite’tu kitatyi kıpi
˜
˜
¯ mutamba wa kutunduka. Bantu
mbija lu nenyenye kelwe nenya
mulu
˜
˜
betwa bu bambuki ba malumba a nenyenye,
bantu befundanga nenyenye, kebelulonda ku tutwa twa makilometele dya ku Yelusalema. Kufika kwine’kwa, abaipangula kwadi kwa kubutwilwa yewa wa kwikala
mulopwe wa Bayuda. Abaipangula bantu bayukile binena Bible pa uno
mwanda, nabo abalondolola’mba: ‘I mu Betelema.’—Mateo 2:1-6.
Kupwa kwa bambuki ba malumba a
˜
nenyenye
kupempula Yesu,
lelo Leza webape kidyumu’ka
kyapandija Yesu?
¯
M US W E LO WA L A M I N W E Y E S U
Kupwa, Heloda mulopwe mubi wa mu Yelusalema waivwana mwanda wa uno mulopwe mupya wabutulwa panopano mu kibundi kya
˜
pabwipi kya Betelema, kasapwila bambuki ba malumba a nenyenye
amba: ‘Kimbai kako kana, kadi shi mubekamone nankyo mwiye munsapwile.’ Lelo uyukile Heloda kyasakila kuyuka kokwa kobakatana
Yesu?— Mwanda Heloda udi na mukao ne kadi usaka amwipaye!
Lelo Leza nandi walama wandi Mwana muswelo’ka?— Eyo, ba˜
mbuki ba malumba a nenyenye
pa kutana Yesu, abamupe byabuntu.
Kupwa Leza wape bambuki’ba kidyumu mu kilotwa amba kemukyalukila kudi Heloda. Ponka’po nabo pa kwenda kwabo abapityila dishinda dingi kwampikwa kujokela ku Yelusalema. Heloda pa kuyuka
˜
amba bambuki ba malumba a nenyenye
abaenda dingi, wakalabala
bibi. Heloda byakanine’nka kwipaya Yesu, waipaija bana bana-balume bonso ba munshi mwa myaka ibidi! Inoko papo, Yesu ke mwende
kala.¯
Lelo uyukile mwanyemena Yesu?— Papwile’tu bambuki ba malu˜
mba a nenyenye
kutaluka ku njibo, Yehova wadyumuna Yosefa mulumya Madia amba talukai munyemene
kulampe, ku Edipito. Kwine’kwa
ko kwapandila Yesu ku makasa a uno muntu mubi Heloda.
Myaka pa kupita’po, ba Madia ne Yosefa pa kutamba na
Yesu mu Edipito, Leza wape
Yosefa kidyumu kikwabo. Wamusapwila mu kilotwa kwenda
mu Nazala, mukashikata Yesu ku
matwi talala.—Mateo 2:7-23.
Nkasampe Yesu wapandijibwa
monka namani?
Mwene ubamone muswelo Ye¯
hova wa alamine wandi Mwana?— Nobe momwena lelo i ani udingakene na toni twana tobafile
¯ mwana
mu mapapa kudi inato nansha udingakene na Yesu paadi
169
˜
mutyetye? Mwene nobe udi pamo bwa abo?— Nobe kudi bakimba
kukusanshija. Le wibayukile?—
Bible unena amba Satana udi pamo bwa ntambo ubuluma ukimba
kwitubokota. Ne kadi, enka muvudile bantambo kubotokela banyema batyebatye, Satana ne bademona bandi nabo babotokelanga divule bana batyetye. (1 Petelo 5:8) Inoko Yehova i mukomo kupita
Satana. Yehova ubwanya kulama bandi bana nansha kutalula kintu
kyonso kibi kibalonga Satana.
Le ukivulukile binena Shapita wa 10 wa kino kitabo pa bintu bitusakilanga Satana ne bademona bandi kulonga?— Eyo, bakimbanga
¯ binena Leza amba i bibi. Ino le i
kwitutweja mu bilongwa bya buladi
¯
bani kete bafwaninwe kusambakena pamo?— Bine, i enka ba mwanamulume ne mwana-mukaji batame besongele kete.
Ino i bya bulanda, mwanda kudi bakulu ba kala bamo baloelelwa
¯ na banuke. Pobalonga namino, banuke bana-balume ne banakulala
bakaji nabo bakokeja kwanza kulonga bintu bibi byobefundile kudi
batame’ba. Bano bana nabo bashilula kwingidija mutaka wabo mu
¯
muswelo mubi. Kino kyo kyalongekele
pa kala¯ mu kibundi kya Sodoma. Bible unena amba bantu ba mu kine kibundi’ki, “banuke ne ba¯ bakimba kulala
¯ na bana-balume baile
¯ kupempula Lota.
kulu,” badi
—Ngalwilo 19:4, 5.
¯ musakila Yesu kulamibwa, ne abe mwine
Nanshi, monka mwadi
nobe bikusakila kulamibwa ku makasa a batame—nansha ke ku bana
¯ nobe. Pavule pene, bano babakwabo bene—bakakimba padi kulala
ntu bakemwekeja bidi bu balunda nobe. Bakokeja kukupa enka ne bintu, shi wibalaya amba kukasapwilapo bantu bakwabo byobasaka
kulonga nobe’bya. Inoko bano i bantu besakila abo bene, pamo’nka
bwa Satana ne bademona bandi, kadi besakila enka nsangaji ya abo
¯ na bana batyebene kete. Ne mine nsangaji’yo bakimba’yo mu kulala
tye. Bine, kino i kibi mpata!
Lelo uyukile kyobakokeja kulonga kobasaka kwisangaja abo
bene?— Bine, bakokeja padi kukukaila ku bya mutaka. Pakwabo
170
Le ukalonga namani shi muntu kasake
kukutenga mu muswelo mubi?
bakanza kukufukila nansha kutengeja
bya mutaka byabo ku byobe. Ino abe
kokolwa kuleka muntu nansha umo
kukaya na obe mutaka wa bwanabulume nansha wa bwana-bukaji. Abe
pela nansha shi i tutu obe nansha
kaka obe, nansha inobe nansha shobe
mwine. Bino bipindi bya ngitu yobe i
byobe kasuku kobe.
Lelo i muswelo’ka obwanya kulama ngitu yobe ku bantu balonga bintu bibi namino?— Dibajinji bidi,
kokolwa kuleka muntu ukukaila ku
bya mutaka. Shi muntu kasake kukukaila’ko, munene na kusumininwa na
diwi dikatampe amba: “Leka nankyo!
Nsa kukakusapula!” Kadi shi muntu’wa kanena amba i abe waluba, kokitabija’byo. Ke bya binepo, ehe. Abe enda’nka kukamusapula nansha shi i ani! Nansha shi
wanena amba byomwalonga’bya bimutala enka banwe bubidi kete,
amba kokisokwela’byo muntu mukwabo, abe ufwaninwe enka kukamusapula. Nansha shi muntu’wa wakunena kukupa byabuntu’ka
biyampe nansha wakutyinija amba usapule nkulonga bibi, abe ufwaninwe enka kwenda kukamusapula.
Kokikwatwa moyo, ino ufwaninwe kwikala mukosoke. Shi bobe
bambutwile abakudyumuna amba tyina boba bantu nansha kokwa
kuntu kudi kyaka kodi, ufwaninwe kwibevwana. Shi wibevwana, nabya ukanyema bantu babi babwanya kukulonga bibi.
¯
Pa kuyuka myanda ya mwa kwilamina abe mwine ku bilongwa bibi bya buladi,
tanga Ngalwilo 39:7-12; Nkindi 4:14-16; 14:15, 16; 1 Kodinda 6:18; ne 2 Petelo 2:14.
171
YESU UBWANYA KWITUL AMA
Y
¯
¯
¯ ukiESU paatamine
ne kuyuka muswelo waalaminwe
paadi
¯
di mwanuke, lelo ulanga amba walombele
kudi Yehova ne
¯
kumufwija’ko?— Le ulanga Yesu walombwele ba Yosefa ne
¯
¯
¯
Madia bika mwenda mafuku paayukile
amba bapandije
bumi
bwandi na kwenda nandi mu Edipito?—
Pano’ko shako, Yesu ke mwanapo wa lukeke. Ka¯
kishiketepo ne pano panshi pene mwaashikatyilepo dibajinji. Ino mwene uyukile amba ne pano
pene bantu bamo bamweka bu balanga amba Yesu
¯
ukidi enka bu mwana wa lukeke udi mu kidılo
kya banyema?— I kya bine, mwanda kitatyi kya
Noele mu bifuko bivule bifwatulo bikimwekeja
Yesu bu mwana wa lukeke.
Nansha Yesu byakakidipo monka pano pa
¯
ntanda, lelo witabije amba ukidi m umi?—
¯
Bine, wasangwilwe
mu bafu, ne panenwa
¯
pano i Mulopwe wa bukomo momwa m ulu.
˜
Molangila, le ulonanga bika mwanda wa
¯
kukinga boba bamwingidila?— Eyo, paadi
¯
pano pa ntanda, Yesu walombwele
muswelo wakokeja kulama boba bamuswele. Pano
¯
¯ difuku dimo dyaadi
¯
tutale bidi mwaalong
ele
pamo na bandi bana ba bwanga mu bwato.
Lelo umwene Yesu namani—bu
Mulopwe mukomokomo’ni
nansha bu mwana wa lukeke
wampikwa bukomo?
172
Y E S U U BWA N YA KW I T U L A M A
Dyuba ke ku kyolwa. Yesu wapu kufundija difuku dyonso dituntulu ku dijiba dya Ngadilea, didi na makilometele 20 mu bula ne 12 mu
bunkimbwa. Ebiya walombola bandi bana ba bwanga amba: “Twabuke bidi bukila bwa dijiba.” Penepo abaikila mu bwato abashilula kuvuwa batyibulule dijiba. Yesu udi na mpungiji mikatampe, o mwanda
¯ ne kutula
¯ mutwe pa musamo.
waenda kunyuma kwa bwato, walala
Bukidi bonka waponena mu tulo buku.¯
Bana ba bwanga badi enka batala mwa kolwela bwato senene.
Mu kitatyi kampanda, lwendo ludi enka biyampe, ino kupwa luvula
lukatampe lubashilula kupukuma. Kelupukuma’nka kupukuma bikatampe, ne mabimbi nao enda akanda’nka kukanda. Mabimbi abaanza kusampukila mu bwato, papo bwato bubashilula kuyula
mema.
Bana ba bwanga abakwatwa moyo amba dya balo¯
bela. Inoko Yesu kakwetwepo moyo. Wiladile
sha¯
ndi enka nya kunyuma kwa bwato. Ku mfulo,
bana ba bwanga abamulangula, kebanena’mba: ‘A Mfumwetu, Mfumwetu! Witupandije; tubafu mu kino kivula.’
Penepo, Yesu walanguka kakande luvula ne mabimbi’a. Ka¯
nena’mba: ‘Ish! Talalai nya!’
Le Yesu unena luvula ne
mabimbi a mema bika?
˜
Enka ponka’po luvula lubaleka’byo kupukuma, ne pa dijiba pabatalala’tu nya.¯ Bana ba bwanga abatulumuka. Badi kebamwene kasha¯
kintu kya uno muswelo. Abashilula kwisamba abo bene na bene
˜
amba: ‘Le uno nandi i ani le, usonanya’tu
ne luvula ne mema nabyo
¯
bimukokela’tu namino?’—Luka 8:22-25; Mako 4:35-41.
Lelo abe uyukile amba Yesu i ani?— Le uyukile i kwepi kwamona¯
nga bukomo bwandi bukatampe?— Bana ba bwanga kebadipo
ba¯
fwaninwe kukwatwa moyo pobadi na Yesu pamo, mwanda Yesu ke
¯ ukokeja kulonga bintu
muntupo udi pamo bwa bantu bonso. Wadi
bya kutendelwa kebibwanyapo kulongwa na muntu mukwabo shi ani, shi ani. Ivwana nkusapwile kintu kikwa¯
bo kyaalongele
pa dijiba papukuma
kimpumpu.
¯ ulonga bingelengele?
Mwanda waka Yesu wadi
Dyadi difuku dimo nenki mwenda mafuku. Kyolwa pa koloba,
Yesu wasapwila bandi bana ba bwanga bekile mu bwato ne kumuba¯ kwa
dikila bukila bukwabo bwa dijiba. Ebiya Yesu wakanda ku lulu
bunka bwandi. I ku kifuko kwampikwa lungwe kwabwanya kulombela Yehova Leza Shandi.
174
Y E S U U BWA N YA KW I T U L A M A
Bana ba bwanga abaikila mu bwato kebavuwe batyibulule dijiba. Ino
kepejije luvula lubashilula kupukuma. Kelupukuma’nka kupukuma
bikata. Bufuku nabo pano bubaile. Balumyana papo abatalula fwele
nansha bisandi byendejanga bwato na luvula kebavuwe. Ino kebenda¯ mobenda.
po ne kulampe kwine mwanda kudi kivula kikomo kıya
Bwato kebupena nansha kutunkaila koku na koku pa mwanda wa mabimbi makatampe, ne mema nao keatampukila mu bwato. Bano banabalume abaningija amba bafike ku ntanda, ino abakankalwa.
¯
Yesu papo ukidi kasuku kandi ku lulu.
Waije’ko kitatyi kilampe.
Ino pano wamone amba bandi bana ba bwanga badi mu kyaka kya ku¯ ku
lobela na mabimbi a mema makatampe. O mwanda mwine watuka
¯ wafika ku mbadi nansha kufula kwa dijiba. Bine, Yesu usaka kululu
kwasha bandi bana ba bwanga, o mwanda washilula kwibalonda wenda ulandala pa dijiba papukuma kivula!
Le bikekala namani shi kosake kulandala pangala pa mema?— Ukakulukila’mo, kadi ukokeja kushika panshi. Ino Yesu i mwishile na bantu bonso. Udi na bukomo bwishile na bwa bonso. Yesu usa kwenda
lwendo lulampe pa kukafika kudi bwato. Bufuku kebusa kukya, penepo bana ba bwanga abamone Yesu wiya kobadi ulandala pa mema. Ino
kebetabijepo kyokya kyobamona. Abakwatwa moyo bya mwiko, kebasame pa mwanda wa kutuyuka. Kupwa Yesu webanena’mba: “Tukijai
mityima i amiwa uno, kemukwatwa moyo.”
Yesu wikila’tu mu bwato, kivula kibatalala’tu nya.¯ Bana ba bwanga
kebatendela monka. Kebafukamina Yesu ne kunena’mba: “I binebine
nanshi abewa wi Mwana Leza.”—Mateo 14:22-33; Yoano 6:16-21.
¯
Shi netu twadi’ko
mu kyokya kyaba ne kwimwena batwe bene pa¯ ba kutendela’byo?—
longa Yesu bintu bya uno muswelo, mwene twadi
¯ kilongela Yesu bino bingelengele?— Kyaadi
¯ ulongeLe uyukile kyadi
¯ uswele bandi bana ba bwanga ne kadi
la bino bintu i kuswa kwaadi
¯ usaka kwibakwasha. Ino kadi walongele
¯
wadi
bino bintu mwanda wa
¯
kulombola bukomo bukatampe bwaadi nabo ne bwakengidija mu ma¯ kumeso pakekala Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza.
fuku aya
175
˜
Nansha ke dyalelo dine Yesu
wingidijanga bukomo bwandi
mwanda wa kulama balondi bandi ku bukomo bulonga Satana
bwa kwibemika baleke kusapwila bakwabo myanda ya Bulopwe bwa Leza. Inoko Yesu
kengidijangapo bukomo bwandi mwanda wa kukinga bandi
bana ba bwanga ku misongo nansha kwibondapa shi ababela.
Nansha ke batumibwa ba Yesu
¯
bene bafwile
abo bonso mwenda mafuku. Yakoba mwana¯
bo na Yoano watapilwe,
kadi
¯
ne Yoano mwine wakutyilwe
mu kifungo.—Bilongwa 12:2;
Kusokwelwa 1:9.
Ne dyalelo dine mo monka.
Bantu bengidila Yehova ne boba
kebamwingidilapo, bonso babelanga kadi bafwanga. Inoko panopano ponka, mu buludiki bwa
Yesu, pasa kubikala bu Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza,
bintu bisa kushinta. Kekukekalapo kadi muntu wivwana moyo
kasha,¯ mwanda Yesu ukengidija bukomo bwandi ne kwesela
¯
dyese bonso bamukokele.—Isaya 9:6, 7.
Le Yesu ulamanga balondi bandi
namani dyalelo?
Bisonekwa bikwabo bilombola bukomo bukatampe bwa Yesu, mwine ubikikilwe na
Leza bu Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza, i Danyele 7:13, 14; Mateo 28:18; ne Efisesa 1:20-22.
176
LE TUKEKAL A NAMANI
SHI TUBAFU?
E
NKA moyukile kala, dyalelo bantu bekalanga banunupa, babela, ne kufwa bafwa. Enka ne bana batyetye bene nabo
bafwanga. Lelo ufwaninwe kutyina lufu nansha muntu kampanda ufwile?— Lelo uyukile motwikadilanga shi tubafu?—
¯
Na bubine, ku bantu bonso bakidi bomi
dyalelo dino, i kutu-
pu nansha umo kadi mufwe ne kusanguka wa kwitulombola mwi¯
kadilanga boba bafwa. Inoko Yesu, Mufundiji Mukatampe, paadi
¯
¯
¯
pano pa ntanda, kwadi mwana-mulume umo wafwile wasanguka. Pa
kutanga mwanda wa uno muntu, tusa kuyuka mwikadilanga boba
¯ mulunda na Yesu ne wadi
¯ wikalabafwa. Uno mukelenge wadi
nga mu Betani, kibundi kityetye kya pabwipi na Yelusalema. Diji¯ na bana babo bana-bakaji babidi,
na dyandi i Lazalasa, ne kadi wadi
¯
ba Mata ne Madia. Shi ke pano tutale binena Bible pa mobyapityile.
Difuku dimo Lazalasa wabela byamwiko. Papo Yesu nandi kulampe. Ebiya ba Mata ne Madia abatume mukendi wa kukalombola
Yesu amba mwanabo Lazalasa wabela. Abatume mukendi mwanda
bayukile amba Yesu ubwanya kwiya kundapa mwanabo. Eyo, Yesu ke
˜
mu nangapo,
inoko udi na bukomo bwa kwa Leza bwabwanya kunda´
pa nabo mba ya miswelo yonso.—Mateo 15:30, 31.
Ino kumeso kwa Yesu kwiya kutala Lazalasa, misongo ya Lazalasa
ibakoma wafwididila. Inoko Yesu wasapwila bandi bana ba bwanga
¯ mu tulo ne amba usa kwenda konka akamulaamba Lazalasa wal ala
ngule. Bana ba bwanga kebevwanijepo i bika bisaka kunena Yesu. Penepo Yesu webasapwididila’tu biyampe amba: “Lazalasa wafu.” Lelo
kino kilombola amba lufu ludi namani?— Bine, ko kunena amba
177
˜
lufu ludi pamo’nka bwa tulo tukatampe. I tulo twa buku¯ twakubulwa nansha kilotwa kine.
Pano Yesu waiya kupempula ba Mata ne Madia. Balunda bavule ba
¯ kufwija bano bana-bakaji mwakisaka ke bapwe kala kufika. I baye
nda wa lufu lwa mwanabo. Mata pa kwivwana amba Yesu waiya,
waenda kukamutundaila. Kepejije Madia nandi waenda kukalubula
Yesu. Madia udi na bulanda mpata, udila ne kudila, o mwanda waponena ku maulu a Yesu. Balunda bakwabo badi balonda Madia nabo
badila.
¯
Mufundiji Mukatampe waipangula i kwepi kobatudile
Lazalasa.
Ebiya bantu abakatwala Yesu ku muta kujikilwe Lazalasa. Yesu pa kumona bantu bonso badila, nandi washilula kudila. Mwanda uyukile
amba kufwilwa muswedibwe kusansanga ku mutyima.
Ku muta i kujikwe dibwe, ebiya Yesu amba: ‘Fundulai dibwe’di.’
Lelo basa kufundula’dyo’ko?— Mata walanga amba uno ke mulangwepo muyampe. Penepo wanena’mba: “Abe Mfumwami, pano kanunka, le muntu mufwe mafuku ke ana´ nenki.”
Inoko Yesu wamulondolola’mba: “Le nkyakunenepo’mba: Shi witabije nankyo ukamonanga ntumbo ya Leza, a?” Yesu usaka kunena
amba Mata usa kumona kintu kya kutumbija Leza ntumbo. Lelo
Yesu usa kulonga kika? Pa kupwa kufundula’ko dibwe, Yesu walombela kudi Yehova na diwi dikatampe. Penepo Yesu wanena na diwi
ditunduke amba: “Abe Lazalasa, lupukamo!” Lelo bine ukalupuka’mo? Bine?—
¯ mu tulo?—
Tala bidi, lelo abe ukokeja kulangula muntu ul ele
Bine, shi wamwita na diwi dikatampe, usa kulanguka. Ino le ubwa¯ mu tulo twa lufu?— Ehe. Nansha
nya ne kulangula muntu ul ele
umwite na diwi dikatampe namani, muntu mufwe kakevwanapo. Kekudipo nansha umo, ekale i abe nansha ami nansha shi muntu’ka
mukwabo udi pano pa ntanda dyalelo ubwanya kulangula muntu
mufwe.
178
L E T U K E K A L A NA M A N I S H I T U BA F U ?
Ino Yesu i mwishile na bonso. Udi na bukomo bwa
kwa Leza bwishile na bwa bonso. O mwanda Yesu pa
kwita Lazalasa, kubalongeka kintu kimo kya kwanwa.
Bine, uno muntu wadi mufwe ke mafuku ana´ matuntulu watambe mu muta! Abamujokeja monka ku
¯
Bine, pano ukokeja kadi kwesa, kwenda
bumi!
ne kunena! I kya bine, Yesu wasangula Lazalasa mu bafwe.—Yoano 11:1-44.
¯
¯ Lazalasa bika?
Le Yesu walong
ele
¯ namani paafwile?
¯
Pano langa’po bidi: Lelo Lazalasa wadi
Lelo
¯
kyandi kipindi kimo—shi muya, shi mushipiditu—kyatambile mu
¯
umbidi wandi kyakekala
pantu pakwabo? Lelo muya wa Lazalasa wa-¯
¯
´
¯ mumi
¯
endele mulu?
Lelo mu mafuku ana’mwa
wadi
ushikete pamo
na Leza ne bamwikeulu bandi bajila?—
¯
¯
¯
¯
Ehe, kadipo
mumi.
Vuluka, aye Yesu wanene
amba Lazalasa wadi
¯ mu tulo. Le bikalanga namani shi nobe ul ele
¯ mu tulo? Shi
ul ele
¯
uponene mu tulo tukatampe buku, kukiyukapo bipita kufula kobe,
mwene i amo?— Kadi ne pa kulanguka pene, kuyukapo ne bula bwa
¯ poso enka utale ku nsaa.
kitatyi kine kyowadi ul ele,
179
¯ namani
Lazalasa wadi
¯ mufwe’pa?
paadi
Ye mwikadile ne bantu bafwe bene. Kebayukilepo nansha kamo
kene. Kebemvwanapo nansha kintu kimo. Kadi kekudipo kyobako¯ mwikadile ne Lazalakeja kulonga nansha kimo kine. Mo mwadi
¯ mufwe. Lufu ludi pamo’nka bwa tulo tukatampe
sa kitatyi kyaadi
¯ muntu twakakokejapo kuvuluka nansha kantu kamo kene.
tul ele
Bible unena’mba: “Bafwe kebayukilepo nansha kimo kine.”—Musapudi 9:5, 10.
¯ momwa mulu
¯
Kadi langa’po kino nakyo: Shi bine Lazalasa wadi
mu ano mafuku ana,´ lelo longa wabudilwe kwisamba uno mwa¯ mulu,
¯
¯
nda?— Shi kadi wadi
lelo longa Yesu wamulupwile
mu kyo¯
kya k ıkalo kilumbuluke ne kumujokeja pano pa ntanda?— Na
bubine, ke amopo!
Inoko, bantu bavule banenanga amba tudi na muya, ne kadi amba
shi ngitu ibafu, muya keufwangapo. Banena amba muya wa Lazala¯ mumi
¯
sa wadi
pantu kampanda. Ino Bible aye kanenepo nankyo.
¯
Unena amba muntu mubajinji Adama, Leza wamulongele
“muya
¯
¯
mumi.” Adama wadi muya. Kadi Bible unena amba Adama pa kulo¯
¯
¯
nga bubi, wafwile.
Waikala
ke “muya mufwe,” wajokela
monka ku
¯
luvumbi kwaalupwilwe. Bible unena kadi amba lutundu lwa Adama
¯
nalo lwapyene
bubi ne lufu.—Ngalwilo 2:7; 3:17-19; Umbadilo 6:6;
Loma 5:12.
180
L E T U K E K A L A NA M A N I S H I T U BA F U ?
¯
Nanshi i kimweke patoka
amba ketudipo na muya musansane
na umbidi wetu, ehe. Umo ne umo potudi’pa ye muya mwine.
Ne kadi bantu byobapyene bubi kudi muntu mubajinji, Ada¯
˜
ma, Bible unena’amba: “Muya
ulo nanga
bubi, kufwa ukafwanga.”—Ezekyele 18:4.
Bantu bakwabo batyinanga bafwe. Kebasakangapo
˜
kwenda pabwipi na bibundu mwanda balananga
amba
bafwe badi na myuya misansane na maitu abo ne amba
¯
ikokeja kulonga bomi
bibi. Lelo muntu mufwe ubwa¯
nya kusanshija muntu m umi?—
Ehe, kabwanyapo.
Bantu bakwabo bakulupile amba bafwe bakokeja
¯
kujoka mu luvula kwiya kupempula b omi.
O mwa¯
nda mwine bat udilanga bafwe bidibwa. Inoko
bantu balonga namino kebetabijepo kine kinena
Leza pa mwikadile bafwe. Shi twitabije binena
Leza, nabya ketukatyinapo bafwe. Ne shi bine
tudi na mutyima wa kufwija’ko Leza pa
¯
mwanda wa bumi,
nabya tukalonga bintu bitabijibwe na Leza.
Inoko ukokeja padi kwiipangula’mba: ‘Lelo Leza ukajokejanga
¯
bana bafwa ku b umi?
Lelo bine
usakanga kwibajokejeja’ko?’ Tukesambila’po mu shapita ulonda’ko’u.
Tutange mu Bible myanda mikwabo
ya mwikadile bafwe ne ilombola amba
¯ 115:17;
muntu i muya, mu Mitoto
146:3, 4; ne Yelemia 2:34.
Mwanda waka kekudipo
kyotutyinina bafwe?
TUBWANYA KUL ANGUK A
MU LUFU!
S
HI tubafu, lelo Leza uswile kwitusangula, ko kunena’mba, kwi¯
¯
tujokejeja monka ku bumi?—
Yoba, muntu muyampe wadi
¯
ukulupile amba Leza usa kukamujokejeja ku bumi.
O mwanda
¯
¯
mwine pamwene Yoba amba kasake kufwa, wanene Leza amba: “Shi
¯ nankyo nka kwitaba.” Yoba wanene
¯
abe ukete,
amba Yehova udi na
mutyima wa kuloelelwa, nansha amba uswile mpata kukamusangula.—Yoba 14:14, 15.
Yesu udi pamo’nka bwa Shandi, Yehova Leza. Yesu uswi¯
le kwitukwasha. Pamunene
muntu umo ubela makopo
¯
˜
amba, “Shi uswile, nankyo uyuke
kunundapapo,”
Yesu
¯
¯
walondolwele amba: “Nswile ukome.” Penepo waundapa
muntu ubela’wa makopo andi.—Mako 1:40-42.
¯
˜
Yesu waboile
kudi Shandi neni
ya kuswa bana ba¯
tyetye. Misunsa ibidi mituntulu, Yehova waingidije
bengidi bandi kusangula bana ba¯
tyetye. Ediya walombele
Yehova kusangula mwana wa
¯ biyamwana-mukaji wadi
mpe na Ediya. Yehova na¯
ndi w alongela
monka.
Le Yehova
¯
walombwele
namani amba uswele
bana batyetye?
T U BWA N YA K U L A NG U K A M U LU F U !
¯
Kadi monka Yehova w aingidija
mwingidi wandi Edisha kusangula mwana mwana-mulume.—1 Balopwe 17:17-24; 2 Balopwe
4:32-37.
Mwene i kya kutendelwa pa kuyuka amba Yehova wituswele mpa¯
ta?— Aye ketulangilangapo enka potukidi b omi
kete, ehe. Aye
¯
kadi wituvulukanga nansha shi tubafu. Yesu wanene amba Sha¯
ndi umonanga boba bafwe baswele pamo’nka bwa abo bakidi bomi!
¯
(Luka 20:38) Bible unena amba ‘nansha lufu, nansha bumi,
nansha
¯
˜
bintu bidipo panopano, nansha bikayako kumeso, kebiketukalananyapo na buswe bwa Leza.’—Loma 8:38, 39.
¯ Yesu pano pa ntanda, walombwele
¯
Padi
amba Yehova utele bana
¯
batyetye mutyima. Vuluka amba Yesu wadi ushiya’ko kyaba kya kusapwila bana batyetye myanda ya Leza. Ino le wadi kala uyukile
¯
amba Leza wapele
Yesu bukomo bwa kujokejeja banuke bafwile ku
¯
¯
bumi?— Leka bidi twisambile’ko pa kusangula kwasangwile
Yesu kansongwakaji ka myaka 12, kana ka mukelenge umo wa dijina dya bu
Yelusa.
Yelusa wikalanga ne mukajandi ne wandi mwana wa bunka pabwipi na dijiba dya Ngadilea. Difuku dimo kano kabo kana kanakakaji kababela bikata, ne Yelusa wamone’tu amba kekasake kufwa.
Washilula kulanga Yesu, yewa mwana-mulume wa kutendelwa waadi wivwana amba undapanga bantu. Penepo Yelusa waenda kukamukimba. Wakatana Yesu ku Dijiba dya Ngadilea, ufundija bantu
bavule.
Yelusa wapite mu kibumbo ne kuponena ku maulu a Yesu. Kanena Yesu amba: ‘Kana kami, kana-kakaji, kabela’tu byamwiko. Le ku¯
kiya’po bidi wikondape, shi uswile? Nakwisashila’po,
wiye.’ Ponka’po
Yesu waenda pamo ne Yelusa. Kibumbo kya bantu baile kutala Mufundiji Mukatampe nakyo kekyenda kilonda. Inoko bapwa’tu kwenda
kyaba, bana-balume bamo batamba ku njibo ya Yelusa kebamusapwi¯
la amba: “Mwanobe wapu kufwa, lelo kadi i bika byokambakenya
Mufundiji pano?”
183
˜
Yesu waivwana binena
bana-balume’ba. Yesu uyukile mobipepela Yelusa
mutyima pa kujimija wandi mwana umo yenka.
O mwanda mwine wamusapwila’mba: ‘Kokikwatwa moyo. Itabija’tu
mudi Leza, ne obe mwana usa kwivwana biyampe.’ Ebiya abaenda
kufika ne ku njibo ya Yelusa. Kwine’ko kudi balunda ba kisaka badila
miyoa. Badi na bulanda
mwanda mulunda nabo
nkasampe wafu. Ino
Yesu webanena’mba: ‘Lekai kudila. Mwana ka˜
Le i neni’ka
yotwaboila ku kusangulwa
¯ mu
¯
fwilepo, ino ul ele
kwa mwana Yelusa na Yesu?
tulo.’
Yesu pa kunena nabya, bantu abashilula kumusepa na kibengo
mwanda bayukile amba mwana i mufwe’tu bya bine. Le penepa mo¯ mu tulo?— Momwena i bulangila, i kika kinenena Yesu amba ulele
fundiji’ka bwasaka kufundija bantu?— Wibasakila bayuke amba lufu
ludi pamo’nka bwa tulo tukata. Usaka kwibafundija bayuke amba
¯
na bukomo bwa Leza, ukokeja kujokejeja muntu mufwe ku bumi
¯ mu
pakubulwa kukolelwa enka na motulangwilanga muntu ulele
tulo.
Yesu watambija bantu bonso mu njibo washiye’mo enka batumibwa bandi, ba Petelo, Yakoba, ne Yoano ne ba shandya mwana
ne inandi. Kupwa watwela mudi nsongwakaji’wa. Wamukwata ku
kuboko kanena’mba: “Abe mwana, langukapo!” Ponka’po walangu184
T U BWA N YA K U L A NG U K A M U LU F U !
ka kaenda ne kwenda! Ba shandi ne inandi abayulwa nsangaji ba.¯
—Mako 5:21-24, 35-43; Luka 8:40-42, 49-56.
¯
Shi ke pano langa’po bidi. Yesu byaajokejeje
uno nsongwakaji ku
¯
bumi, lelo abulwe’po ne kukasangula bantu bakwabo muswelo umo
onka?— Lelo molangila ukebasangula binebine?— Bine, ukebasa¯
ngula. Yesu aye mwine wanene
amba: “Mwaka wiyako’wa bonso badi
mu bibundu bakevwana diwi [dyami] ne kutamba bakatambemo.”
—Yoano 5:28, 29.
Lelo molangila Yesu uswile kusangula bantu?— Kimfwa kikwabo kidi mu Bible kiketukwasha tulondolole kino kipangujo. Kyokya
¯
kyalongekele
difuku dikwabo mu kibundi kya Neni kilombola muswelo Yesu waivwaninanga bantu badi mu madilo bulanda.
Mwana-mukaji umo wadi wenda na kibumbo kya bantu badila batamba mu Neni na lufu lwa wandi mwana mwana-mulume. Dibajinji
¯
bidi wandi mulume wafwile,
pano napo ke wandi mwana, wandi umo
enka, wafwa. Bine, udi na bulanda kasha!¯ Bantu bavule ba mu Neni
benda balonda ponso pobaselele umbidi wa mwana mufwe’wa panja
pa kibundi. Uno lolo udila ne mipolo izululuka, bantu ababulwe ne
mwa kumusengela mwine.
Mu dino difuku’di, Yesu ne bandi bana ba bwanga badi benda
ku kibundi kya Neni. Kufika pabwipi na kibelo kya kibundi, abasambakana kibumbo kya bantu benda kukajika mwana wa uno
lolo. Yesu pa kumona mudidila uno lolo, wamukwatyilwa lusa. Mutyima wandi ubatenekwa na bulanda bwandi bukatampe. Wasake
kumukwasha.
Penepo wamunena na kinyenye koku usumininwe, amba: “Kokidila mipolo.” Buyampe bwandi ne kilongwa’kya kibafikija bonso kumubambila meso so.¯ Ponso penda pafwena Yesu ku umbidi mufwe’wa,
bonso abatulumuka kebatale byasa kulonga. Yesu wesambe na lupusa
amba: “Abe nsongwalume! nakunena: Languka!” Enka ponka’pa wabuka kashikete! Kanena ne kunena.—Luka 7:11-17.
185
˜
Langa’po bidi mweivwanina uno lolo! Shi wadi’mba i abe longa le
ubeivwana namani pa kutundaila muntu oswele wadi mufwe waikala
¯
m umi
monka?— Lelo kino kekilombolapo amba Yesu uswele bantu
binebine ne kadi amba uswile kwibakwasha?— Fwatakanya’po mokikekadila kya kutendelwa kasha¯ pakatundailwa bantu bakasangulwa
mu ntanda impya ya Leza!—2 Petelo 3:13; Kusokwelwa 21:3, 4.
Mu kine kitatyi’kya bamobamo bakasangulwa bakekala bantu bo¯ tuyukile kala, kubadila’mo ne bana batyetye bene. Tukebayuka
twadi
¯
amba i ba kampanda pamo’nka bwa Yelusa mwaayukile
wandi mwana
¯
¯
pamusangwile Yesu. Bakwabo bakekala bantu bafwile ke kupite tutwa
¯
nansha tununu twa myaka. Ino Leza kakebelwapo mwanda’po’tu baikele’ko ke papite myaka mivule bininge.
Mwene i kya kutendelwa pa kuyuka amba Yehova ne wandi mwa¯
na Yesu, betuswele bikata?— Kyobetusakila, kekwikalapo na bumi
¯
bwa myaka mityetye, ehe, ino i na bumi
bwa nyeke ne nyekeke!
Pa kuyuka lukulupilo lwa kutendelwa lutala pa bafwe, tanga Isaya 25:8; Bilongwa 24:15; ne 1 Kodinda 15:20-22.
Le lusangukilo lwa uno mwana umo
enka wa uno lolo lulombola kika?
186
¯
I BANI BAK ASANGULWA?
LE BAKEK AL ANGA KWEPI?
M
U MASHAPITA abidi otwapita’a, le twatangile’mo bantu
banga basangwilwe?— I batano. Mwadi bana batyetye banga?— Basatu. Kadi ne wa buna´ mwine wadi witwa bu
nsongwalume. Molangila le kino kilombola kika?—
Eyo, kilombola amba Leza uswele banuke. Inoko ukasangula ne
bantu bakwabo bavule. Lelo Leza ukasangula enka boba badi balonga biyampe kete?— Padi ye motulangila. Ino, kudi bantu bavule
¯
kebafundilepo
kasha¯ bubinebine butala padi Yehova Leza ne wandi
¯ balonga bibi mwanda badi
¯ bafundijibwa bintu
Mwana. Nanshi badi
bya bubela. Lelo ulanga amba Yehova ukasangula bantu ba uno muswelo?—
Bible unena’mba: “Kusanguka kwa bafu kudiko, kwa boloke, ne
bampikwa koloka kumo.” (Bilongwa 24:15) Mwanda waka bampikwa koloka, ko kunena’mba boba kebadipo balonga byoloke, nabo
¯
¯
bakasangulwa?— I pa mwanda kebaikelepo
kasha¯ na katokwe
ka
Mwanda waka Leza
ukasangula bantu
¯ balonga
bamobamo badi
byampikwa koloka?
I kwepi kudi Paladisa Yesu yalombola uno muntu?
kwifunda myanda itala padi Yehova ne byasakila bantu kulonga.
Le ulanga amba bantu bakasanguka kitatyi’¯
¯
ka?— Langa bidi monka byalongekele
pafwi¯
le Lazalasa, ne Yesu paalaile
mwanabo Mata
¯
amba: ‘Mwanenu ukasanguka.’ Mata watentu¯
¯
lwile amba: “Kuyukako
ngyukile’mba,
ukasangukanga ponka pa kusanguka pa difuku dya
¯
mfulo.” (Yoano 11:23, 24) Le i kika kyadi
¯
kisaka kunena Mata paanene
amba Lazalasa
ukasangukanga pa “difuku dya mfulo”?—
¯ ke mupwe kala kwiBine, Mata wadi
¯
vwana mulao walaile
Yesu amba: ‘Bonso
badi mu bibundu bivulukwa bakatamba’mo.’ (Yoano 5:28, 29) Nanshi “difuku dya
mfulo” i kyokya kitatyi kikasangulwa boba
bonso bobavulukile kudi Leza. Dino difuku dya mfulo ke difukupo dya nsaa 24.
Dikekalanga difuku dya myaka kanunu.
Bible unena amba i mu dino difuku Leza
¯
“dyakatyibilamo
mambo a bapanopantanda.”
Mu boba bakatyibilwa mambo mubadilwa
ne boba bakasangulwa.—Bilongwa 17:31;
2 Petelo 3:8.
Langa’po modikekadila bine difuku dya
¯
nsangaji ya kasha! Mu bula bwa dino difuku dilampe dya myaka
kanunu, mamidiyo ne mamidiyo a bantu bafwe bakajokejibwa ku
¯
bumi.
Yesu utela kifuko kyobakajokejibwa kwikala’mo bu Paladisa.
Shi ke pano tutale kwine kukekala Paladisa ne moikekadila.
Kubwipi kwa nsaa isatu kumeso kwa Yesu kufwa ku mutyi
wa masusu, wesambila pa Paladisa na muntu umo udi ku mu188
tyi mukwabo. Uno mukelenge
kyaipailwa i bupolapola bwalo˜
nanga.
Ino uno kabwalala pa
kumona Yesu ne kwivwana byobamunena, washilula kwitabija
mudi Yesu. Penepo kabwalala
kanena’mba: ‘Umvuluka pokatwela mu bulopwe bobe.’ Yesu
walondolola’mba: ‘I bine nakunena dyalelo dino’di amba:
Ukekalanga nami mu Paladisa.’—Luka 23:42, 43.
Le i bika bisaka kunena Yesu pa kunena bino? Le
Kitatyi kyotutanga
Paladisa idi kwepi?— Langa’mwanda wa Paladisa, i
po bidi. Lelo Paladisa mibajikika kyotufwaninwe
¯ kwepi?— Vuluka amba
˜
nji yadi
kulama mu neni?
¯ udile
¯
Leza wat
muntu mubajinji, Adama, ne wandi mukaji mu paladisa enka pano pa ntanda.
¯ itwa bu budimi bwa Edena. Mu budimi’mwa mwadi
¯ banyema,
Yadi
¯
¯ mityi ya
ino kebadipo
basanshija muntu nansha umo. Kadi mwadi
¯ kifuko
bipa biyampe, ne munonga mukatampe monka. Bine kyadi
kiyampe mpata kwikala’mo!—Ngalwilo 2:8-10.
Nanshi potutanga amba yewa kabwalala ukekala mu Paladisa, tu˜
fwaninwe kulanga mu neni
amba i ino ntanda ikalamunwa ke kifuko kya buya bwa dyangi kwikala’mo. Lelo Yesu ukekala enka pano
panshi na yewa wadi kabwalala?— Ehe. Lelo uyukile mwanda waka
kakekalapo pano panshi?—
¯ bu Mulopwe wa kuludika
I pa mwanda Yesu ukekalanga m ulu
Paladisa ya pano pa ntanda. Nanshi kunena amba Yesu ukekalanga na uno muntu kushintulula amba ukamusangula mu bafwe
ne kumupa bisakibwa byandi. Ino mwanda waka Yesu ukaleka
189
kipolapola’wa ekale mu Paladisa?—
Tutale shi tukokeja kutana kilondololwa pa uno mwanda.
¯ uyukile mpaLelo uno kipolapola wadi
ngo ya Leza kubajinji kwa kwisamba na
¯
¯ ulonga bintu bibi
Yesu?— Ehe, kadipo
wiiyukile. Wadi
¯
mwanda kadipo
uyukile bubinebine butala padi Leza. Ukafundijibwa mpango ya Leza mu Paladisa. Penepa ukekala na mukenga wa
kulombola amba binebine uswele Leza na kuI kwepi kukekala
longa kiswa-mutyima Kyandi.
bakasangulwa ne i
bika byobakalonga’ko?
Lelo bonso bakasangulwa bakekalanga mu
Paladisa pano pa ntanda?— Ehe, ke bonsopo.
Lelo uyukile i mwanda waka?— Mwanda bamo bakasangulwa mwa¯
nda wa kwikala pamo na Yesu momwa m ulu.
Bakabikalanga pamo
nandi bu balopwe pa Paladisa ya pano pa ntanda. Tutale kituyukija
uno mwanda.
Yesu wasapwila batumibwa bandi bufuku bulondakana na dya¯
¯ mu kipango kya Tata mudi bıkalo
fwa’mba: ‘Mulu
bivule bine. Naenda kukemulongolwela kyaba.’ Kupwa kadi Yesu webalaya’mba:
“Kadi nsa kwiya dikwabo kwimutambwila ko ndi, amba ko ngikele
¯
ami ne banwe
mwikale konka.”—Yoano 14:2, 3.
¯
I B A N I B A K A S A NG U LWA ? L E B A K E K A L A NG A KW E P I ?
Le Yesu waenda kwepi pa kupwa kusanguka?— Eyo, wajokela
¯
m ulu kukekala pamo na Shandi. (Yoano 17:4, 5) Nanshi Yesu ulaya
batumibwa bandi ne balondi bakwabo amba ukebasangula mwanda
¯ Le bakalonga’mo bika na Yesu?—
wa bakekale nandi momwa mulu.
Bible unena amba bandi bana ba bwanga basangulwa “lusangukilo
¯ ne kukabikadila ntanda
lubajinji” bakekalanga pamo nandi m ulu
bu ‘balopwe mu myaka kanunu.’—Kusokwelwa 5:10; 20:6; 2 Temote 2:12.
Le i bantu banga bakasangulwa “lusangukilo lubajinji” ne kubi¯
kala pamo na Yesu bu balopwe?— Yesu w asapwidile
bandi
¯
bana ba bwanga amba: “B anwe kaluombe katyetye! Kemukikwatwa
¯
moyo, mwanda Shenu i mutokwe
pa mutyima kwimupa bulopwe.”
(Luka 12:32) Ba kano “kaluombe katyetye,” bakasangulwa mwanda
¯
wa kwikala na Yesu mu Bulopwe bwa m ulu,
bungi bwabo i buyukane. Bible ulombola amba bantu “tununu katwa ne makumi
´ i basangulwe kutamba pano pa ntanda.—Kusokweana´ ne tuna”
lwa 14:1, 3.
Le i bantu banga bakekala mu Paladisa pano pa ntanda?— Bible
¯ bakatelelepo bungi. Ino Leza wasapwidile ba Adama ne Eva pobadi
kidi mu budimi bwa Edena amba babutule bana ne kuyuja nta¯
nda. Na bubine, bakomenwe
kwiiyuja. Ino Leza ukafikidija mpango
yandi ya kuyuja ntanda na bantu bayampe.—Ngalwilo 1:28; Isaya 45:18; 55:11.
Langa’po mobikatobela kwikala mu Paladisa! Ntanda yonso ikekalanga pamo’nka bwa kyombe nansha kyano kya mityi. Mukekalanga muyule toni ne banyema kadi mwa buya bwa dyangi, mwa mityi
ne maluba a miswelo yonso. Kemukekalapo muntu nansha umo
ukevwana misongo amba wabela, nansha amba wafu. Bantu bonso
bakekalanga balunda abo bene na bene. Shi tusaka kukekala nyeke
mu Paladisa, kino kyo kitatyi kya kwilongolola mwa kukekadila’mo.
Tanga myanda mikwabo itala mpango ya Leza pa ino ntanda mu Nkindi 2:21, 22;
Musapudi 1:4; Isaya 2:4; 11:6-9; 35:5, 6; ne 65:21-24.
191
VULUK A YEHOVA
NE WANDI MWANA
L
ANGA’PO shi muntu wakupe kyabuntu kiyampe bininge. Le
ukeivwana namani ku mutyima?— Le ukamufwija’ko’tu bitupu amba Wafwa’ko, kupwa waididilwa’ko ne mwine wakupa’¯
kyo’ni, nansha ukamuvuluka aye ne kine kyakulongele?—
¯
Yehova Leza i mwitupe kyabuntu kiyampe bininge. Watumine
wandi Mwana pano panshi mwanda wa kwitufwila batwe. Le uyukile
¯
mwanda waka Yesu wetufwidile?—
Kino i kintu kya mvubu mikatampe kyotufwaninwe kwivwanija.
¯
Pamo’nka na motwefundile mu Shapita wa 23, Adama walongele
bubi pa kujilula kijila kibwaninine kya Leza. Netu twi bapyane bubi
kudi Adama, tata wetu batwe bonso. Penepo le ulanga amba tusaki¯
lwa bika?— Bine, bitusakila kwikala na tata mupya, waikele’ko
na
¯
bumi bubwanine pano pa ntanda. Le ulanga amba uno tata i ani?—
I Yesu.
¯
Yehova watumine
Yesu pano pa ntanda amba ekale pamo bwa tata
pa kyaba kya Adama. Bible unena amba: “Muntu umbajinji Adama
¯
¯
wapangilwe muya m umi;
ino Adama wefulako
i mushipiditu wa ku¯
¯
pana bumi.” Le Adama umbajinji i ani?— Bine, i yewa wapangilwe
na
Leza ku luvumbi lwa panshi. Le Adama wa bubidi nandi i ani?—
I Yesu. Ye mulombwela’kyo Bible poinena amba: “Muntu umbajinji
[Adama] i wa nshi ke wa panopantanda, ino muntu wa bubidi [Yesu]
¯
aye i Mfumwetu wa mulu.”—1
Kodinda 15:45, 47; Ngalwilo 2:7.
¯
¯
¯ webutundulwila
¯
Leza waselele
bumi
bwa Yesu momwa m ulu
munda mwa mwana-mukaji wa dijina dya bu Madia, o mwanda Yesu
¯
kapilepo
bubi nansha bumo bwa kudi Adama. O mwanda mwine
192
V U LU K A Y E H OVA N E WA N D I M WA N A
¯ muntu mubwaninine. (Luka 1:30-35) Kadi kyo kyanene¯
Yesu wadi
¯
ne mwikeulu umo kudi bakumbi kitatyi kyabutukile
Yesu amba:
‘Dyalelo dino’di kubemubutwilwa Mupandiji.’ (Luka 2:11) Ino le uno
¯ wa kulonga bika dibajinji dya kwikala
mwana wa lukeke Yesu wadi
¯ ufwaninwe bidi kukula, ekale ke muntu mutaMupandiji?— Wadi
¯ mwikadile Adama. Penepo Yesu kaikala bu ‘Adama wa
me, mwadi
bubidi.’
Yesu, Mupandiji wetu, ukekala kadi “Tata wa nyeke.” Ye mumutelela Bible. (Isaya 9:6, 7, NW ) Bine, Yesu muntu mubwaninine uko¯
keja kwikala tata pa kyaba kya Adama, mwanda Adama waikele
ke
¯
wampikwa kubwaninina paalongele bubi. Mu uno muswelo tubwanya kutonga kwikala na ‘Adama wa bubidi’ bu tata wetu. Shako, Yesu
mwine nandi i Mwana¯ Yehova Leza.
Byotwayuka myanda itala Yesu, tubwanya pano kumwitabija bu
Mupandiji wetu. Lelo ukivulukile i ku bintu’ka kotukapandijibwa?
¯
—Eyo, i ku bubi ne ku lufu byotupyene kudi Adama. Bumi
bubwa¯
¯
¯
ninine bwapene Yesu pa mwanda wetu paadi muntu mutame senene
¯ ene
¯ kikulwa
¯
¯
bwitwa bu kikulwa.
Yehova wap
mwanda wa tulekelwe
bubi bwetu.—Mateo 20:28; Loma 5:8; 6:23.
Bine ketusakangapo kwilwa byobetulonge-¯
le kudi Leza ne wandi Mwana, mwene i
¯
amo?— Yesu walombwele
balondi bandi muswelo umo muyampe bininge
wa kwitukwasha tuvuluke kyokya kya¯alongele. Twisambile’po bidi.
¯
Ba Adama ne Yesu badi
beifwane mu bika, ne mwanda
¯ kya mvubu
waka kyadi
beifwane uno muswelo?
¯ akingile
¯
Le mashi a kana ka mukoko
bene Isalela muswelo’ka?
Fwatakanya’tu bidi bwa abe udi
mu kyumba kya pa ngala kya njibo
mu Yelusalema. Bufuku pano bubaile. Yesu ne batumibwa bandi badi ku
¯
meza. Pa meza padi kana ka mukoko
koshe, bipindi bya mikate mipapakane, ne vinyu ityila. Badi na bidibwa
bishile na bikwabo. Le uyukile mwanda waka i bishile?—
Bino bidibwa i bya kwibavuluja
¯
byalongele
Yehova tutwa twa myaka
kunyuma, bantu bandi bene Isalela
¯ bapika mu Edipito. Kine kitapobadi
¯
tyi’kya Yehova wasapwidile
bantu ba¯ ku
ndi amba: ‘Tapai kana ka mukoko
kisaka ne kisaka, ne kushinga mashi
˜
pa nunji
ya bibelo bya mobo enu.’ Ku¯
pwa wanena amba: ‘Twelai mu mobo
¯
enu, ne kudila’mo kana ka mukoko.’
I kika kibwanya kwitulongela mashi
¯
a Yesu, awadingakenye
na vinyu?
V U LU K A Y E H OVA N E WA N D I M WA N A
¯
Mo mwalongele
bene Isalela. Ne kadi mu bwine bufuku’bwa, mwi¯
¯
keulu wa Leza wapita mu ntanda ya Edipito. Mwikeulu waipaya
¯ umomwana umbedi yense mu mobo mavule. Ino mwikeulu paadi
¯
˜
¯ upita peulu
na mashi a kana ka mukoko
pa nunji
ya kibelo, wadi
¯
pa mine njibo’ya. Mu mene mobo’a, kemwadipo
mufwa mwana na¯
¯
nsha umo. Felo, mulopwe wa Edipito, wakwetwe moyo pa kyalonge¯
le mwikeulu wa Yehova. Penepo Felo kasapwila
bana ba Isalela amba:
‘Pano mudi na bwanapabo bwa kwenda. Tambai mu Edipito!’ Penepo
kala kebakute bitundu byabo pa bangamedia babo ne pa bimbulu ne
kutaluka kebataluka’mo.
¯
¯
¯
Yehova k asakilepo
bantu bandi belwe muswelo w aebak
udile.
¯
O mwanda webanene
amba: ‘Musunsa umo pa mwaka pa mwa¯
ka mukadya bidibwa na byomwadile mu kine kyolwa’kya.’ B aityile
¯
bino bidibwa bishile na bikwabo bu Pashika. Le uyukile kyobebityile nabya?— Mwanda mu bwine bufuku’bwa mwikeulu wa Leza
¯
“w apityile
peulu” pa mobo mashingwe mashi.—Divilu 12:1-13,
24-27, 31.
Yesu ne balondi bandi balangulukilanga pa uno mwanda pobadya
bidibwa bya Pashika. Kupwa papo, Yesu walonga’po kintu kya mvubu mikata. Ino, kumeso kwa kwikilonga, Yudasa mwana¯ bwanga wa¯
mpikwa kikokeji
watambe’mo. Kupwa Yesu wayata kipindi kimo kya
ku mikate yashalanga, walombelela’kyo, wekityumuna, watambika’kyo bandi bana ba bwanga. Kaebanena’mba: “Yatai, mudyei.” Kupwa
webasapwila’mba: ‘Uno mukate i kyelekejo kya umbidi wami onkapa-¯
na pa kwimufwila.’
Ebiya kadi Yesu wayata kitomeno kya vinyu ityila. Pa kupwa kufwija’ko monka mu milombelo, wekipityija kobadi, kanena’mba: ‘Tomai banwe bonso.’ Kadi webanena monka’mba: ‘Ino vinyu i kyelekejo
kya mashi ami. Nkamwanga’o panopano ponka mwanda wa kwimulekela mambo enu. Endelelai kulonga’kyo pa kumvuluka.’—Mateo
26:26-28; 1 Kodinda 11:23-26.
195
˜
¯
Lelo kubamone’po amba Yesu wanene
amba bafwaninwe kwende¯
lela kulonga kino pa kumuvuluka?— Kebadipo
kadi bafwaninwe
¯
kudya bidibwa bya Pashika. Ino badi bafwaninwe kudya bino bidibwa bishile na bikwabo bya kuvuluka Yesu ne lufu lwandi musunsa
umo ku mwaka. Bino bidibwa bitwa bu Bidibwa bya ku Kyolwa bya
Mfumwetu. Pavule pene dyalelo twibitanga bu Kivulukilo. Mwanda
˜
¯
¯ Yesu
waka?— Mwanda bituvulujanga mu neni
kyokya kyetulong
ele
ne Shandi Yehova Leza.
¯
Mukate wituvuluja umbidi wa Yesu. Wasakile
na mutyima umo
¯
¯
kupana uno umbidi mwanda wa twikale na bumi bwa nyeke. Le vinyu ityila nayo?— Nayo ituvuluja mvubu ya mashi a Yesu. Adi na bu¯
¯ ka Pashika wadilwe
¯
leme
mpata kutabuka mashi a kana ka mukoko
¯
mu Edipito. Le uyukile byoekadile na buleme
kutabuka?— Bible
unena amba mashi a Yesu abwanya kwitulengeja tulekelwe bubi bwetu. Kadi potukatalulwa bubi bonso, ketukabelapo dikwabo, ketukanunupapo, nansha kufwa kwine mpika. Tufwaninwe kulanga bino
bintu ponso potutanwa ku Kivulukilo.
Lelo i bantu bonso bafwaninwe kudya mukate ne kutoma vinyu ku
¯
Kivulukilo?— Tala, Yesu wanene
boba ba kudya ne kutoma amba:
‘Mukekala umbulopwe bwami ne kutentama ponka pa bipona pamo
¯
¯ kishintulula
nami momwa m ulu.’
(Luka 22:19, 20, 30) Kino kyadi
¯ kukekala bu balopwe pamo na Yesu. Nanshi
amba bakendanga m ulu
enka boba badi na lukulupilo lwa kubikala pamo na Yesu momwa
¯ bo abo kete bafwaninwe kudya mukate ne kutoma vinyu.
m ulu
Inoko ne boba kebadyangapo mukate nansha kutoma vinyu kwine
bafwaninwe kutanwa ku Kivulukilo. Le uyukile i mwanda waka?—
¯ ene
¯ bumi
¯ bwandi ne pa mwanda wetu. Kitatyi kyoMwanda Yesu wap
twenda ku Kivulukilo, tulombolanga amba ketwidilwe’kopo, ehe. Tuvulukanga kyabuntu kya kutendelwa kya Leza.
¯
Mu bisonekwa bilombola mvubu ya kikulwa
kya Yesu mubadilwa ne 1 Kodinda
5:7; Efisesa 1:7; 1 Temote 2:5, 6; ne 1 Petelo 1:18, 19.
196
MWANDA WAK A TUFWANINWE
KUSWA YESU
F
WATAKANYA bidi shi udi mu bwato bwenda bulobela. Mwene ukasaka amba muntu kampanda akupandije?— Le umona
¯ bwandi mwanda wa kukupanamani shi muntu wajimija bumi
¯
ndija?— Eyo, kino kyo kyalongele
Yesu Kidishitu. Enka na motwe¯ ene
¯ bumi
¯
¯
fundile kala mu Shapita wa 37, wap
bwandi bu kikulwa
mwanda wa tumone kupanda.
Shako, Yesu ketupandijepo ku kulobela mu mema. Le i ku bika
kwaetupandije? Le ukivulukile’ko?— I ku bubi ne lufu byotupyene
¯
batwe bonso kudi Adama. Yesu wafwidile
nansha ke bantu balonga
¯ bumi
¯ bobe mu kyaka
bintu bibi bininge bene. Le abe ukokeja kutula
mwanda wa kupandija bantu ba uno muswelo?—
Bible unena amba: ‘Kekudipo wa kufwila moloke; padi ku muya¯
mpe, kepabulwe, bamobamo baketulapo
kumufwila.’ Ino, Bible ushintulula amba Yesu aye “wafwidile bakubulwa bwine-Leza.” Bine, i
kubadila’mo ne boba kebengidilapo Leza bene! Kadi Bible unena’mba: “Po twakidi bipya-mambo [tukilonga bintu bibi], Kidishitu wetufwila.”—Loma 5:6-8.
¯ ulonanga
˜
Le ukokeja kuvuluka’ko mutumibwa umo wadi
dibajinji
¯
bintu bibi bininge?— Mwine mutumibwa’ye walembele amba: “Kidishitu Yesu waile pano pantanda kupandija babipyamambo, ami ye
¯
mwine kipyamambo mutabuke.” Uno mutumibwa wanenene
namino
¯
˜
¯
i Polo. Unena amba wadi bidi ‘wampikwa neni’ ne amba wadi ulonga
“bibibibi.”—1 Temote 1:15, MB; Tetusa 3:3, MB.
¯ na Leza pa kutuma waLanga’po’tu bidi buswe bukatampe bwadi
ndi Mwana kufwila ne bantu ba uno muswelo! Ubulwe’po bidi
197
˜
kuyata Bible obe, tutange uno mwanda mu Yoano shapita wa 3, vese
¯
wa 16. Panena amba: “Leza byasenswe
bapanopantanda nenki, wapana Mwana wandi wa bunka’mba, bonso bakumwitabija nankyo keba¯
¯
konekapo, ehe, poso batambule bumi
bwa kuladila
monka nyeke ne
nyeke.”
¯
¯
¯ na buswe bumo bonka na
Yesu walombwele
patoka
amba wadi
¯ na Shandi. Ukokeja kuvuluka kino mu Shapita wa 30 wa dino
bwadi
¯
dibuku, twatangile’mo pa bitala masusu amoamo asusukile
Yesu bu¯
¯
¯
fuku bobamukwete. B akamutudile ku njibo ya Kitobo Mukatampe
¯
¯
Kefasa, kobakamusambije.
B aiya’mo
na batumoni ba mabela ba kuponeja Yesu bya mabela, koku bantu bamukupila bikoni ne mapi.
¯
Kino kyo kitatyi kyatunine
Petelo amba kayukilepo Yesu. Pano tufwatakanye pamo’nka bwa batwe badi pene’pa ne kumona byonso bipita’ko.
Bufuku bubaki. Yesu, mulume nobe, wadi’nka bwimwa bufuku bonso. Kisambo kya bufuku byokyadi kyampikwa kwendela’mo mungya bijila, bukidibukidi bonka babitobo ababunge Sanhedrini, ko
kunena amba kidye kikatampe kya Bayuda, kebakwata kidye kikwabo. Mwine’mwa abasambila monka Yesu amba unenenanga Leza bibibibi.
Kupwa babitobo abakute Yesu myonji, abamutangija kebenda nandi kwa Pilato, mbikavu mwine Loma. Kebasapwila Pilato amba:
‘Yesu unenenanga umbikalo bibi. Ufwaninwe enka kwipaibwa.’ Ino
Pilato wajingulula amba babitobo ababepa mabela. Ebiya Pilato webasapwila amba: ‘Nkimwenepo kabubi nansha kamo kalongele uno
¯
muntu. Nsa kumulekelela.’ Ino babitobo ne bantu bakwabo abatuta
kyungwe amba: ‘Anha! Mwipaye!’
Kitatyi pa kupitapo, Pilato watompa monka kusapwila bantu amba
˜
usa kulekelela Yesu eendele shandi. Inoko babitobo abasonanya
bibumbo bya bantu kwela mbila amba: ‘Shi umulekelele, nankyo nobe
ufutulwile bubikavu! Mwipaye afwe!’ Kyungwe kya bibumbo kibatonda. Le uyukile kyalonga Pilato?—
198
Pano wanekena. Dibajinji wanena
bakupile Yesu nsonde. Kupwa wamu¯
pana
kudi basola amba bakamwipaye.
Abavwika Yesu kilukwa kya miba ku
mutwe, kebamusepa bya kibengo na kumufukatyila. Kupwa abatwika Yesu mulamba nansha mutyi mukata wa kusela,
abalupukila nandi panja pa kibundi kufika ne kuntu kobeta bu Kiboyongolo. Pa kufika, abapopela makasa ne maulu a
Yesu ku mutyi. Kupwa abaimika mutyi bwimwa papo Yesu, mulume nobe kayela’ko. Mashi koku amuzululuka. Bimusansa bininge
mpata.
Yesu kafwilepo ponka na ponka. Ino
ukiyela bidi enka ku mutyi. Babitobo bakatampe kebamusepa bya kibengo. Ne bapityeshinda nabo kebamunena amba: ‘Shi
¯ ku mutyi wa
abe wi Mwana¯ Leza, tuka
¯
¯
¯
I masusu’ka asusukile
Yesu pa kwitupanina
bumi
bwandi?
masusu’ko!’ Ino Yesu uyukile
¯ Shandi kukine kimutum ıne
longa. Uyukile amba ufwa¯
¯
ninwe kupana
bumi
bwandi
bubwaninine mwanda wa tu¯ bwa nyeke. Ku
kamone bumi
mfulo, kubwipi na nsa isatu ya ku kyolwa, Yesu waabija Shandi na diwi dikata
ne kufwa wafu.—Mateo
26:36–27:50; Mako 15:1;
Luka 22:39–23:46; Yoano 18:1–19:30.
¯ mwishile
Bine, Yesu wadi
I bika byotubwanya
kulampe na Adama! Adama ka-¯
kulonga pa kulombola
¯ o¯
dipo na buswe bwa kuswa Leza. Kak
amba tuswele Yesu?
¯
kelepo Leza. Kadi Adama kadipo
wituswele.
¯
Pa mwanda wa bubi bwaalongele, batwe bonso tubutwilwanga mu
¯ uswele Leza ne batwe bene kumo. Wadi
¯ uko¯
bubi. Ino Yesu aye wadi
¯ ene
¯ bumi
¯
kele Leza mafuku onso. Kadi wap
bwandi mwanda wa kutalula bibi bitukolomwenine Adama.
¯
Lelo nobe utendelanga kino kintu kikatampe mpata kyalongele
Yesu?—Polombelanga kudi Leza, le umufwijanga’ko pa kwitupa kwa¯
¯
etupele wandi Mwana?—Mutumibwa Polo watendele
kyokya kyamu¯
¯ Kidishitu. Polo walembele
¯
longele
amba Mwana¯ Leza “wansenswe,
ne
¯
kwipana aye mwine padi ami.” (Ngalatea 2:20) Yesu wakufwidile
abe
¯ ene
¯ bumi
¯
ne ami mwine. Bine, wap
bwandi bubwaninine amba tu¯
mwene’ko bumi bwa nyeke! Bine buno bo bubinga bwine bukata botufwaninwe kuswela Yesu.
¯
¯ bene Kidishitu ba mu kibundi kya
Mutumibwa Polo walemb
ele
Kodinda amba: ‘Buswe bwa Kidishitu bwituningilanga.’ Lelo buswe
bwa Kidishitu bwituningilanga tulonge bika? Le ulanga’po namani?— Tala kilondololwa kya Polo: ‘Kidishitu wafwidile bonso’mba
200
M WA N D A WA K A T U F WA N I N W E K US WA Y E S U
¯ ponka padi aye. Kebakeikadilangapo na bumi
¯ bwa kwibekale na bumi
sangaja abo bene, mhm.’—2 Kodinda 5:14, 15.
Le ulanga i mu bika mobwanya kwilombola amba nobe udi na
¯
bumi
bwa kusangaja Kidishitu?—Eyo, dishinda dimo i kusapwila bakwenu byowifundile padi. Nansha kadi langa bidi pa kino: Ukokeja
kwikala pa bunka bobe, inobe nansha shobe kebakokejapo kumona byolonga, kadi i kutupu muntu mukwabo ubwanya kukumona.
Lelo ukabandila ku televijo nansha ku Entelenete bintu byoyukididi¯
le’tu amba kebisangajapo Yesu?—Vuluka amba, Yesu bine i m umi
ne
ubwanya kumona kintu kyonso kyotulonga!
Bubinga bukwabo botufwaninwe kuswela Yesu i buno: tusaka¯
nga kwiula Yehova. Yesu wanene
amba: ‘Tata unswele.’ Le uyukile
mwanda waka aye uswele Yesu ne mwanda waka netu tufwani¯
nwe kumuswa?—I pa mwanda Yesu wasakile
kufwa pa kusaka amba
kiswa-mutyima kya Leza kilongeke. (Yoano 10:17) Nanshi tulonge
¯ bakyokya kitunena Bible amba: “Mwikale bakulonda Leza bu-bana
kuswedibwa. Munangile monka mu lusa, monka mwimusanshilwe
¯
Kidishitu nandi, pa kwitwipanina aye mwine padi batwe.”—Efisesa 5:1, 2.
Pa kusaka amba utamije mutyima wa kufwija’ko Yesu pa mwanda wa byaetulo¯ tanga Yoano 3:35; 15:9, 10; ne 1 Yoano 5:11, 12.
ngele,
Le i ani ubwanya
kumona kantu konso
kotulonga?
LEZA WAVULUK A
WANDI MWANA
Y
¯
¯
ESU wadidile
impolo pafwile
mulunda nandi Lazalasa. Lelo
¯
¯
ulanga’mba Yehova waivwene bibi pasuswilwe
Yesu ne paa-¯
fwile?— Bible unena amba Leza ‘ufitwanga ku mutyima’ na¯ 78:40, 41; Yoano 11:35.
nsha ‘kutapwa’ na bintu bilongeka.—Mitoto
¯ bisanshila Yehova ku mutyiLelo ukokeja kufwatakanya mobyadi
¯
¯
ma paamwene
mufwila wandi Mwana muswedibwe?— Yesu wadi
uyukididile’tu biyampe amba Leza kakamwilwapo. O mwanda mwi¯
ne kubajinji kwa kufwa, wanene
bishima byandi bya mfulo amba:
¯
‘Abe Tata, nalubwila bumi bwami mu maboko obe.’—Luka 23:46.
¯ uyukile’tu biyampe amba usa kusangulwa, kadipo
¯
Yesu wadi
wa
kushibwa “mu kalunganyembo,” ko kunena amba mu kibundu.
¯
Yesu pa kupwa kusangulwa, mutumibwa Petelo wapitulukile
¯
mu byobya byalembelwe
mu Bible pangala pa Yesu, amba:
¯
“Kakashıbwapo mu kalunganyembo nansha mubidi wandi
¯ 16:10)
kubola’o bubole, mhm.” (Bilongwa 2:31; Mitoto
Mwanda waka mu kibundu i mutupu?
Le i kika kyalongeka?
L E Z A WAV U LU K A WA N D I M WA N A
¯
Umbidi wa Yesu kewaijijepo
mu kibundu kitatyi kyoubwanya kubola, nansha koneka ne kununka bibibibi.
¯ Yesu pano pa ntanda, walombwele
¯
Padi
bandi bana ba bwanga
¯
amba kakashalapo mufwe kitatyi kilampe. Webashintulwidile
amba
‘ukepaibwa, kupwa ukasangulwa mu difuku dya busatu.’ (Luka 9:22)
¯
Nanshi, na bubine bana ba bwanga kebadipo
bafwaninwe kutulumu¯
¯
ka pa kusangulwa kwa Yesu. Ino le batulumukile?— Tutale mobyaikadile.
Yesu wafu ku mutyi wa masusu pa nsaa ya busatu ya kyolwa, mu
Dya Butano. Yosefa, mpeta umo wa mu Kidye Kikatakata, nandi i
mwana¯ bwanga wa mu bufyafya wa Yesu. Aye pa kuyuka amba Yesu
wafu, waenda kudi Pilato, mbikavu mwine Loma. Wamulombe atukije umbidi wa Yesu ku mutyi wa masusu ende akeujike. Kupwa, Yosefa waselela umbidi wa Yesu mu budimi mudi kibundu, momwa
mobajikanga bantu bafwe.
¯ umbidi mu kibundu, kupwa abakunkulwila dibwe dikataAbatula
mpe dine ku ntambilo. Adyo dyo dyajika ku kibundu. Pano ke difuku dya busatu, ko kunena amba Dya Yenga. Pakifita mwanda dyuba
kedyatambile. Kudi bana-balume balama kibundu. Babitobo bakulu
bo bebatumine kwikilama. Le uyukile kyobalamina’kyo?—
Babitobo nabo badi bevwana padi panena Yesu amba usa kusangu¯ balami ku kibundu mwanda wa kutyina amba bana
ka. Ino abakatula
¯ kwiba umbidi wandi ne kunena amba Yesu waba bwanga bakaya
sanguka. Ino mu kitulumukila, nshi ibashilula kuzakala. Mu mfindi’mo, kike kibakemuka’mo. Bine, i mwikeulu wa Yehova! Basola
abapungila moyo kebakijina ne kujina kwine. Mwikeulu waiya ku kibundu, watalula’ko dibwe. Bine, mu kibundu i mutupu muntu!
¯
Bine, bibalongeka enka na mwanenene
mutumibwa Petelo mafuku pa kupita’po amba: “Uno Yesu aye, Leza wamusangula.” (Bilo¯
¯
ngwa 2:32) Leza wasangwile
Yesu na umbidi wiifwene na owa waadi
¯
nao kumeso kwa aye kwiya pano pa ntanda. Wasangwilwe na umbidi
wa ku mushipiditu udi pamo na wa bamwikeulu. (1 Petelo 3:18)
203
˜
O mwanda Yesu wadi wilongela ngitu ya bu muntu shi kasake bantu
bamumone. Le ye mwaalongela pano?—Tutale bidi.
Dyuba pano dibatambe. Bashidika abaenda. Madia Madaleni, ne
bana-bakaji bakwabo bana ba bwanga ba Yesu nabo papo benda ku
kibundu. Benda besamba amba: ‘Lelo i ani uketukunkulwila’ko di¯
bwe dilema
nabya’dya?’ (Mako 16:3) Ino abo pa kufika ku kibundu,
abatana dikunkulule’ko kala. Kadi kutala nenki, mu kibundu mutupu! Bine, umbidi mufwe wa Yesu ne kowaya jimejime! Ponka’po
Madia Madaleni wavukula lubilo kaenda kudi batumibwa ba Yesu bamobamo.
Bana-bakaji bakwabo abashala ku kibundu. Kebeipangula’mba:
‘Le mubidi wa Yesu udi kwepi?’ Na mu kukopa kwa diso, kubebatambila bantu babidi bavwele bisandi bikelema. Bine, i bamwikeulu!
Kebanena bana-bakaji’ba amba: ‘Le kyomukimbila Yesu kuno i kika?
Wasanguka mu lufu. Endai lubilo mukasapwile bandi bana ba bwanga.’ Bine, fwatakanya’po bidi lubilo lwanyema bano bana-bakaji!
Abo bakyenda mu dishinda, abesambakana na mwana-mulume umo.
Le uyukile i ani?—
Bine, i Yesu, wavwala umbidi wa bu muntu! Nandi wasapwila
bana-bakaji’ba amba: ‘Endai mukasapwile bami bana ba bwanga.’
Bana-bakaji abasepelela byamwiko. Abakatana bana ba bwanga kebe¯
basapwila amba: ‘Yesu i m umi!
Twadi tubamunone!’ Madia wapu
kala kulombola ba Petelo ne Yoano amba mu kibundu i mutupu.
Pano abakatale’ko, enka momwena pa kifwatulo’pa. Kebatale bisandi
bya bukonge byobadi bapombele Yesu, ino mwa kwitabijija bibebapu
˜
¯
neni.
Bibasakila betabije amba Yesu pano ke m umi
monka, ino bikibakolela kwitabija amba i bya bine.
Kitatyi pa kupita’po, enka mu Dya Yenga’mo, Yesu wamwekela bandi bana ba bwanga babidi mu dishinda pobadi benda ku kibundi kya Emese. Yesu kaenda wisamba nabo, ino kebamujingulwilepo
¯ nayo dibajinji.
mwanda kakidipo na ngitu ya muswelo umo na yaadi
Abajingulula Yesu enka pa kudya pamo nabo ne pa kulombela. Bine,
204
L E Z A WAV U LU K A WA N D I M WA N A
bana ba bwanga abakunkwa ku mutyima bininge kebeyumbija kujokela ku Yelusalema konso ne bula! Padi kinondanonda na pano, Yesu
¯
wamwekela Petelo mwanda wa kumulombola amba i m umi.
Kupwa mu dyonka dya Yenga’mo kyolwa, bana ba bwanga bavule
abebungila mu kyumba kimo. Milango papo mishitwe mbu.¯ Bine’nka na mu kukopa kwa diso, Yesu au kadi pamo nabo mu kyumba!
¯
Pano abayukididila’tu amba Mufundiji Mukatampe i m umi
binebine. Langa’po bidi mobasangela!—Mateo 28:1-15; Luka 24:1-49; Yoano 19:38–20:21.
Pano ke mafuku 40 matuntulu Yesu umweka na imbidi mishileshile ya bu muntu mwanda wa kulombola bandi bana ba bwanga amba
I bika padi bilanga ba Petelo ne Yoano?
˜
¯
i m umi.
Kupwa wataluka pano panshi ne kujokela kudi Shandi
¯ (Bilongwa 1:9-11) Kepejije kala bana ba bwanga kemomwa m ulu.
basapwila bantu bonso amba Leza i musangule Yesu mu bafu.
Nansha babitobo bebakupila ne kwipaya’ko bamobamo, kebalekele’byopo kusapula. Mwanda bayukile amba nansha shi abafu, Leza ukebavuluka pamo’nka na
mwaadi wavulukila wandi Mwana.
Bine, balondi babajinji ba Yesu i beshile
kulampe kwine na bantu bavule dyalelo! Mu
˜
matanda amo bantu balananga
enka myanda ya tululu twa Pasaka ne mai a Pasaka
¯
mapente senene pa kitatyi kya mwaka kyasangwilwe Yesu. Inoko Bible kanenenepo nansha kamo kene pa myanda ya tululu ne mai
a Pasaka. Ino Bible inenanga myanda ya kwingidila Leza.
Tubwanya kwifwana bana ba bwanga ba Yesu shi netu tusapwila bantu
¯
amba Leza w alongele
kintu kya ku¯
tendelwa paasangwile wandi Mwana.
Ketudipo ne kyotukakwatyilwa moyo
nansha shi bantu banena amba basa
kwitwipaya. Nansha shi twafwa, Yehova uketuvuluka ne kwitusangu¯
la, monka mwaasangwidile
Yesu.
Pa kitatyi kya
¯
mwaka kyasangwilwe
˜
Yesu, le bavule balananga
namani? Ino abe
ulanga’po namani?
Mwene netu tubasangala pa kuyuka amba Leza uvulukanga boba
bamwingidila ne amba ukebasangulanga mu bafu?—Kuyuka kotwayuka bino bintu kufwaninwe kwitupa mutyima wa kusaka kuyuka
mwanda waka tufwaninwe kusangaja mutyima wa Leza. Le wadi uyukile kala amba tukokeja kumusangaja?— Tusa kwisambila’po mu shapita ulonda’ko.
Kwitabija lusangukilo lwa Yesu kukaningisha lukulupilo lwetu ne kukomeja lwitabijo lwetu. Tanga’po bidi Bilongwa 2:22-36; ne 4:18-20; ne 1 Kodinda 15:3-8, 20-23.
206
MWA KUSANGEJA LEZA
L
E BIKA byotukokeja kulonga mwanda wa kusangaja Leza? Lelo
kudi kintu kampanda kyotubwanya kumupa?— Yehova unena’mba: “Banyema bonso ba muntanda i bami.” Kadi unena
¯ 24:1;
amba: “Ndalama i yami, ne nsahabu mine i yami.” (Mitoto
50:10; Hakai 2:8) Inoko, kudi kintu kyotubwanya kupa Leza. Le i
kintu’ka?—
Yehova i mwituleke batwe bene tutonge kumwingidila nansha
kuleka kumwingidila. Aye ketuningilangapo amba tulonge enka
byaetusakila kulonga, ehe. Pano tutompe bidi kujingulula mwanda waka Leza i mwituleke batwe bene tutonge kumwingidila nansha kuleka kumwingidila.
Padi uyukile mashini kampanda mapungilwe kwingila nao kaji.
˜
Mashini a uno muswelo alonanga
enka byobya byoasakilwa kulonga
na wiapungile. Mashini keakokejapo kwitongela ao mene kya kulo¯ ukokeja kwitulonga pamo’nka bwa mashini. Wadi
¯
nga. Yehova wadi
ukokeja kwitulonga mwanda wa tulonge enka byaetusakila kulonga.
¯
¯
¯
Ino Leza kalongelepo
namino. Le uyukile kyakalong
elepo
uno muswelo?— Eyo, bikaibwa nabyo bimo bidi pamo’nka bwa mashini. Shi muntu wafinye pa
buto, bilonga enka byobya byobapwile kwibitongela kulonga kudi yewa wibilongele. Le
kodi mumone kikaibwa nakyo
kya uno muswelo?— Pavule
Mwanda waka Leza
ketulongelepo pamo
bwa ano mashini?
˜
¯
˜
bantu bakokanga
kukaya nabyo mwanda bilonanga
enka byobya byo¯
bebitungıle kulonga, nansha byobebilongele. Leza kasakilepo tumuko-¯
kele mwanda’po tupwile kala kwikala andi mashini mapungilwe’nka
kumwingidila. Yehova usaka tumwingidile mwanda
¯
tumuswele kadi tusakanga kumukokela.
¯ wiLe ulanga Tata wetu wa m ulu
vwananga namani ku mutyima shi
¯
tumukokela
na kusaka kwa batwe
bene?—Nsapwile bidi, le bilongwa
˜
byobe bitenanga
bambutwile bobe
ku mutyima namani?— Bible une˜
na amba mwana wa neni
“usangaja
shamuntu,” ino unena kadi amba
mwana mulembakane “i njia ya inandi.” (Nkindi 10:1) Mwene ubamone amba shi ulonga byobya bikunena
ba shobe ne inobe bibasangajanga?—
Ino le bakeivwana namani ku mutyima shi
¯
kwibakokelapo?—
Pano tulangile bidi Yehova, Tata wetu
¯ nandi. Aye i mwitulombole muwa mulu
I muswelo’ka okokeja
swelo otubwanya kumusangaja. Kwata’po
kusangaja Yehova ne
¯
bidi Bible obe, uputule
mu Nkindi 27:11.
bambutwile bobe?
Leza witunena’mo amba: “Wami mwana,
˜
wikale waneni ne kusangaja mutyima wami, amba nondolole yewa
umpunika.” Le uyukile kupunika muntu mokushintulwila?— Na bubine, muntu ukokeja kukupunika shi ukusepa koku ukunena amba
kubwanyapo kulonga byowadi unena amba usa kubwanya’byo. Ino le
Satana upunikanga Yehova muswelo’ka?— Tutale bidi.
Vuluka, twefundile mu Shapita wa 8 wa kino kitabo amba Satana
usakanga kwikala Muntu Umbajinji ne kadi amba usakanga bantu
¯
¯
bonso bamukokele
aye. Satana unenanga bantu amba kyobatotela
208
M WA K US A NG EJ A L E Z A
¯
Yehova i enka’tu pa mwanda wa bumi
bwa nyeke bwasaka kwibapa. Satana pa kupwa kutombola ba Adama ne Eva
¯
¯ kadi kakolomona Leza.
baleka kukokela
Yehova, Satana wadi
¯
Kasapwila
Leza amba: ‘Bantu bakwingidila’tu mwanda wa bintu byowibapa. Abe ndekele’tu kyaba, umone monsa kwibatalwila kodi.’
Shako na bubine, bino binenwa kebinenwepo mu Bible nami¯ amba Sano. Ino potutanga mwanda wa Yoba, i bimweke patoka
¯
¯
tana wanene
Leza kintu kiifwane na kino’ki. Na bubine, uno wadi
mwanda mukatampe ku meso a Satana ne a Yehova mwine, kuyu¯
¯
¯
ka shi Yoba ukokele
Leza nansha shi kamukokelepo.
Tuputule
¯
Mabible etu mu Yoba shapita 1 ne 2 tumone mobyapityile.
Tala kinenwe mu Yoba shapita 1, amba bamwikeulu pa kwiya
ku meso a Yehova, Satana nandi waiya’ko. Penepa Yehova waipangula Satana amba: “Lelo koiya i kwepi, a?” Satana walondolola
˜
amba nadi nendakana
koku ne koku panshi. Penepo Yehova wamwipangula monka amba: ‘Lelo umutalanga mwingidi
Kupwa kwa Adama ne Eva kulonga bubi, le Satana
¯
wakolomwene
Yehova namani?
˜
˜
wami Yoba, u ningidilanga
kadi kalonangapo
kabi nansha kamo?’—Yoba 1:6-8.
¯
Ponka’po Satana webingija. Amba, ‘Yoba kyakutotela’tu kine i pa mwanda wa kwikala kwaikele’nka mu biyampe. Shi uleke’tu kumukinga ne kumwesela, ukakutuka
ku mpala yobe.’ Penepa Yehova nandi amba: ‘A Satana,
nanshi pano mulonge’tu kyonso kyosaka, ino kokalonga Yoba
mwine kibi.’—Yoba 1:9-12.
¯
Le Satana nandi walonga’po bika?—Watonona bantu baye
˜
kwiba banombe
ba Yoba ne bimbulu ne kwipaya boba badi be¯
balama. Kupwa mudilo wa nzaji nao ubapone, ubasoka mikoko
ne bakumbi bayo bene. Kitatyi pa kupita’po, bantu abaibe bangamedia ne kwipaya boba badi bebalama. Ku mfulo, Sata¯
na wapukumija luvula lukatampe lubaponeja njibo mwadi
bana ba Yoba dikumi dituntulu, abafu bonsololo. Nansha
Yoba byaafikilwa na bino byonso’bi, aye ukingidila’nka Yehova.—Yoba 1:13-22.
Yehova pa kumona Satana dikwabo, wamulombola muswelo wimanije Yoba na
¯
kikokeji.
Satana webingija, amba: ‘Shi
undeke’tu ntenge ngitu yandi, ukakutuka
ku mpala yobe.’ Penepo Yehova waleka Satana kutenga ngitu ya Yoba, ino wamudyumuna amba kokepaya Yoba.
¯
Le Yoba wauminine
bika, ne
¯
mwanda waka kyasangeje Yehova?
M WA K US A NG EJ A L E Z A
Satana wameneja Yoba mpusu ya bilonda bisansa ngitu yonso. Binunka bibibibi, o mwanda kekukidipo muntu usaka kumufwena
pabwipi. Enka ne mukaja Yoba mwine kamunena amba: ‘Tuka Leza
ufwe!’ Boba betela bu balunda ba Yoba abaiya kumupempula ne kumunena bishima bisansa amba kabudilwepo’tu kulonga bintu bibi
mpata, o mwanda nabyo bibamuletela bino byamalwa byonso’bi.
Nansha Satana byawaletela Yoba bino byamalwa ne misanshi yo¯
nso’i, inoko Yoba aye wingidila’nka kwingidila Yehova na kikokeji.
—Yoba 2:1-13; 7:5; 19:13-20.
¯
Molangila, le Yehova wetelekele
namani ku mutyima pa kumona
¯
¯
¯
kikokeji kya Yoba?—Kyamusangeje, o mwanda Yehova wasapwidile
˜
˜
Satana amba: ‘Ubamone Yoba! Uningidilanga
mwanda usakile ku ningidila.’ Lelo nobe ukekala pamo bwa Yoba, bu muntu Yehova wakokeja kufunka bu kimfwa kya kujingulula nakyo Satana?— Bine,
i dyese kupa Leza malondololo atuluja mifwatakanyo ifwatakanya
Satana amba ubwanya kongola muntu yense aleke kwingidila Yeho¯
va. Bine, ne Yesu nandi wekimwene
bu dyese.
¯
Mufundiji Mukatampe kalekelepo
nansha dimo Satana amutonwene ku kulonga kintu kibi. Bine, langa’po kyandi kimfwa mo¯
¯ ukokeja kufunka Yesu ne
kyaikele
kusangeja Shandi! Yehova wadi
¯
¯
kulondolola Satana amba: ‘Tala wami Mwana! Walama
kikokeji
kya
binebine kondi mwanda unswele!’ Langa’po kadi nsangaji idi nayo
¯
Yesu ku mutyima pa kusangaja mutyima wa Shandi. Yesu waumini¯ na mine
ne ne lufu lwa kufwa ku mutyi wa masusu mwanda wadi
nsangaji’i.—Bahebelu 12:2.
Le nobe usakile kwikala pamo bwa Mufundiji wetu Mukatampe
ne kusangaja Yehova?— Nabya endelela na kwifunda byobya bikusakila Yehova kulonga, ne kadi musangaje na kulongela monka!
¯
Tanga byobya byalongele Yesu mwanda wa kusangaja Leza ne byotufwaninwe netu
kulonga, mu Nkindi 23:22-25; Yoano 5:30; 6:38; 8:28; ne 2 Yoano 4.
211
BANA BASANGAJA LEZA
M
¯ musangaje Yehova kupiOLANGILA, i mwana’ka kadi
ta bonso pano panshi?—I wandi Mwana, Yesu. Tusa
¯
¯
kwisambila pano pa bintu byalongele
Yesu byasangeje
¯
Shandi wa m ulu.
¯ kishikatanga ku kibundi kwendwa
Kisaka kya ba Yesu kyadi
lwendo lwa mafuku asatu shi muntu utamba ku Yelusalema, kwi¯ tempelo ya buya bwa dyangi ya Yehova. Yesu waityile
¯
ne kwadi
te¯
mpelo bu “Njibo ya Tata.” Aye ne kisaka kyabo badi benda’ko
mwaka ne mwaka kukadya masobo a Pashika.
¯ na myaka 12, kisaka kyabo kyadi
¯ mu lweMwaka umo, paadi
ndo lwa kujokela kwabo kupwa kwa Pashika. Bufuku pa kwila ba-¯
imana, amba batale Yesu kadipo nabo, kadipo nansha na babutule
¯
nansha na balunda bene. Ponka’po ba Madia ne Yosefa bajokela
¯ kwepi?—
ku Yelusalema kukakimba Yesu. Le momwena Yesu wadi
¯
¯ uteja bafundiji, wibepangula ne
Batene
Yesu mu tempelo. Wadi
¯ ulondobipangujo. Ne shi abamwipangula kintu kampanda, wadi
¯ batendela malondololo mayampe aadi
¯ ulondolola. Mwelola. Badi
¯ usangela wandi Mwana?—
ne ubamone Leza kyaadi
¯
¯ ukije
¯
Na bubine, ba Madia ne Yosefa pobamwene
Yesu, bat
mu¯
¯
tyima mpata. Ino Yesu kadipo uzumbija mutyima. Mwanda wadi
uyukile amba tempelo i kifuko kiyampe kwikala’mo. O mwanda
¯
waipangwile
amba: “Le kemuyukilepo’mba kimfwanyinwe ngika¯ uyukile amba tempelo i njibo ya
le mu Njibo ya Tata?” Yesu wadi
¯ uswele kwikala’mo.
Leza, kadi wadi
¯
Kupwa ba Madia ne Yosefa bajokela
na Yesu kwabo ku Nazala,
¯ namani na bandi baYesu papo na myaka 12. Molangila Yesu wadi
212
B A N A B A S A NG AJ A L E Z A
mbutwile?—Eyo, Bible unena amba “wadi wibakokele.” Le
¯ na kiko-¯
molangila i kunena’mba’ka?— I kunena amba wadi
¯ ulonga byobya byadi
¯ bimunena bakeji kobadi. Bine, wadi
mbutwile bandi kulonga, nansha shi abamutume, kimfwa
kukateka mema mu mushimwa.—Luka 2:41-52, MB.
Penepa langa bidi pa kino: Nansha Yesu bya¯adi mubwaninine, wadi
¯ ukokele
¯
bambutwile bandi
¯
bampikwa kubwaninina. Le kino ky asangeje
¯
Leza?— Bine, kyamusangeje,
mwanda Kinenwa
¯
kya Leza kinena bana amba: “Kokelai
bakwimubutula.” (Efisesa 6:1) Nobe ukasangaja Leza
¯
¯
shi ukokele
bambutwile bobe, mwalongele
Yesu.
Muswelo mukwabo obwanya kusangaja Leza i
kusapwila bakwabo myanda ya Leza. Bantu bamo
bakokeja kunena amba banuke kebafwaninwe¯
po kala kusapula. Ino bantu pobatompele
kuka¯
nkaja bana batyetye kusapula, Yesu wanene
amba: ‘Kemwatangile nanshi mu Bisonekwa amba, mu kyakanwa kya twana,
˜
¯
mo mune nenye
mitoto?’
(Mateo 21:16)
Nanshi shi bine tuswile, batwe bonso tubwanya
¯
I muswelo’ka waikele
Yesu kusanga Leza
pa bwanuke?
˜
kusapwila bakwetu myanda ya Yehova ne kumuyukanya mwaikadile Leza wa kutendelwa. Ne shi tulonga namino, tukasangaja
Leza.
Le i kwepi kotukafunda myanda ya Leza mwa kukalombwela’yo bakwetu?— I mu kwifunda Bible ku njibo. Ino twifundanga
kadi bivule ku kifuko kubungakenanga bantu ba Leza mwanda wa
kwifunda. Ino le i muswelo’ka otusa kuyuka bantu bandi?—
˜
Tutale, le i bika bilonanga
bano bantu ku kwabo kupwila? Lelo
˜
binebine bafundijanga byobya bidi mu Bible? Lelo batananga
Bible ne kwisambila pa myanda idi’mo? Uno o muswelo otutejanga
Leza, mwene i amo?— Kadi ku kupwila kwa bwine Kidishitu ko
kotufwaninwe kwivwana binena Leza, mwene i amo?— Ino le bikala namani shi bantu banena amba kufwaninwepo kulonda bine¯ bobe? Le ukanena amba i bantu ba Leza?—
na Bible mu bumi
Tala kintu kikwabo kya kulangulukila’po. Bible unena amba bantu ba Leza bakekala ‘bantu ba dijina dyandi.’ (Bilongwa 15:14)
Dijina dya Leza i Yehova, nanshi tubwanya kwipangula bantu shi
Yehova ye Leza wabo. Shi bapele amba ke Leza wabopo, nankyo tubayuka kala amba ke bandi bantupo. Kadi bantu ba Leza bafwaninwe kusapwila bakwabo myanda ya Bulopwe bwa Leza. Ne kadi
bafwaninwe kuyukana amba baswele Leza mwanda balamine bijila byandi.—1 Yoano 5:3.
Shi uyukile bantu balonga bino byonso’bi, nankyo bo bantu bo¯ nabo pamo. Ufwaninwe kuteja senene ku kuno
fwaninwe kutota
kupwila; ne shi abaipangula bipangujo, nobe walondolola. Kino
¯
¯ mu njibo ya Leza. Ne shi ulonga bino bikyo kyalongele
Yesu paadi
¯
ntu, ukasangaja Leza mwamusangejije
Yesu.
¯
Le nobe ubulwe’po kutela’ko bana bakwabo basangeje
Leza batelelwe mu Bible?— Temote i kimfwa kiyampe mpata. Shandi ka-¯
dipo witabije mudi Yehova. Ino inandi Yunisa, ne nkambo wandi
214
¯
Temote wasakile
kulonga bika nansha
¯ wampikwa kwitabija?
shandi byaadi
¯ betabije. Temote wadi
¯ wibevwana ne kwifunda myanda
Loisa, badi
ya Yehova.
¯
Temote pa kutama, mutumibwa Polo wakapempwile
kibundi
¯
¯
mwaadi ushikete. Wajingulula amba Temote usenswe bikata kwi¯
ngidila Yehova. O mwanda mwine waityile
Temote kwenda nandi
¯
¯ benda basapwiakengidile Leza bininge. Konso kobadi benda, badi
la bantu myanda ya Bulopwe bwa Leza ne myanda itala padi Yesu.
—Bilongwa 16:1-5; 2 Temote 1:5; 3:14, 15.
¯
Lelo mu Bible mudi enka bimfwa bya bansongwalume basange¯
je Leza kete?— Ke’nkapo abo bonka kete, ehe. Tala bidi mwalongele kansongwakaji kamo kene Isalela. Mu myaka yabo’ya, muzo
¯ mu lwana na muzo wa Isalela. Difuku dimo bene
wa Shidea wadi
¯
¯
Shidea balwa
bulwi na Isalela ne kukwata bakwata
kansongwaka¯
ji’ko bu kapika. Penepo bekatuma ku njibo ya mukata wa basola,
¯
dijina dyandi i Nemani. Kaikala
ke kapika ka mukaja Nemani.
215
Kano kansongwakaji kene
¯
Isalela kasangeje
Leza namani?
¯
Papo Nemani nandi w adi
na
luba lwitwa bu makopo. Mu ba˜
¯
nanga
bonso kekwadipo
nansha
¯
umo wadi ubwanya kumundapa’lo. Ino kano kansongwakaji ka
¯ kakulupile amba
mu Isalela kadi
mwingidi umo wa Leza, ubadilwa mu bengidi beshile na bakwabo, ukokeja kukwasha Nemani.
Inoko ba Nemani ne mukajandi
¯
¯ Yehova. Le kansokebadipo
batota
¯ kakokeja kwibangwakaji’ka kadi
¯ kayukile?
sapwila byobya byok adi
¯ abe longa walongele
¯
Shi wadi
namani?—
¯
Bine, kano kansongwakaji kanene
amba:
‘Shi Nemani waenda ku meso a mupolofeto wa Yehova udi mu Samadia’wa! nankyo ukamundapa makopo andi.’ Ne¯
¯
mani waivwene
kansongwakaji’ka, waenda
kudi mupolofeto wa
¯
¯
Yehova. Nemani pa kulonga byamunene mupolofeto, wakoma.
¯
¯ wa Leza wa bine.—2 BaKino kyalengeje
Nemani ekale mutotyi
lopwe 5:1-15.
Lelo nobe usakanga kukwasha muntu kampanda ayuke Yehova
¯
ne byonso byakokeja kulonga, pamo na mwalongele
kansongwa¯
kaji’ka?— Le i bani bokokeja kukwasha?— Ino na bubine, dibajinji
kebakalangapo amba basakilwa bukwashi. Ino abe ukokeja kwibasapwila bintu biyampe bilonga Yehova. Papo bakokeja kwivwana.
Kulupila’tu amba kino kikasangaja Leza.
Kukankamikwa kukwabo kukankamikwa bankasampe baloelelwe kwingidila Leza
¯ 122:1; 148:12, 13; Musapudi 12:1; 1 Temote 4:12; ne Bahebekutanwa mu Mitoto
lu 10:23-25.
216
MWANDA WAK A TUFWANINWE
KWINGIL A
L
ELO i bika byosakanga kutabuka, i kwingila’ni nansha i kukaya?— Na bubine, kukaya ke kubipo. Bible unena amba mu
¯ mwa ‘kuyula bankasampe bana-balume ne
Yelusalema mwadi
bana-bakaji bene, bazua mu mikenza.’—Zekadia 8:5.
¯
Mufundiji Mukatampe wasangedile
kubandila bana pobakaya. Paa-¯
¯
di kaile pano panshi, wanene
amba: “Nadi [na Leza] pabwipi bwa
sendwe mwine mukata . . . kusepelela nyeke ku meso andi.” Ubajingu¯ mwingidi wingila pamo na Yehova momwa mulu.
¯
lula amba Yesu wadi
¯ ukidi mulu,
¯
¯
¯ ndoelelwe byadi
¯
Ne paadi
wanene
amba: ‘Bintu byonadi
na bana ba bantu.’ Bine, enka motwefundile, Mufundiji
¯ biloelelwa Mufundiji
I bika byadi
Mukatampe kubajinji kwa kwiya
pano panshi?
¯ usangela bya binebine muntu ne
Mukatampe wadi
muntu, ne bana bene kumo.—Nkindi 8:30, 31.
¯ mwanuke
Lelo ulanga amba Yesu nandi paadi
¯ ukayanga makayo?— Kepabulwe wadi
¯ ukayawadi
¯
nga. Ino bya adi
‘mwingidi mwine mukata’
¯
¯ wingila ne pano panshi
momwa mulu, le wadi
¯ beta Yesu bu “mwapene?— I amo, bantu badi
¯ kadi bamwina sendwe wa mbao.” Ino b adi
ta bu “sendwe wa mbao.” Le kino kishintulula
¯ ulebika?— Ko kunena’mba Yosefa, mwine wadi
¯
lele Yesu pamo’nka bwa wandi mwana, wamu¯
fundije. O mwanda mwine Yesu nandi waikele
ke sendwe wa mbao.—Mateo 13:55, MB; Mako
6:3, MB.
¯ sendwe wa mbao wa muswelo’Le Yesu wadi
¯ sendwe mwine mukata moka?— Byaadi
¯
¯
mwa mulu,
le ulanga kadipo
wa kwikala
¯
I mingilo’ka ibidi yaingile
Yesu
¯
paadi pano pa ntanda?
M WA N D A WA K A T U F WA N I N W E KW I NG I L A
sendwe wa mbao pano panshi?— Langa’po mwingilo wa bu sendwe wa
¯ ukomene mu mine myaka’ya. Padi Yesu wadi
¯ wendanga
mbao mowadi
¯
kukateta mutyi, weulala
bibese, ebiya kaselela bibese’bya ku njibo, ne
kupwa kalonga mbao mwanda wa kupunga nayo mameza, bityi nansha
bibasa, ne bintu bikwabokwabo.
¯ uloelelwe uno mwingilo?— Shi abe wadi
¯
Le molangila Yesu wadi
upungila bantu mameza mayampe ne bityi ne bintu bikwabokwabo,
¯ bya kukusangaja?— Bible unena amba i biyampe muntu
mwene byadi
‘kusepelela mu mingilo yandi.’ Mwingilo uletanga nsangaji yokubwanyapo kutana mu makayo.—Musapudi 3:22.
˜
Na bubine, kwingila kulumbululanga neni
ne ngitu yetu. Bana bavule bashikatyile’tu enka kutala televijo, kukaya makayo a video, kuta
kalata nansha kisolo. Kino kibafikijanga ku kubaya bibi ne kuzoza,
kadi kebekalangapo bine na nsangaji. Ne kadi kekudipo obasangaja nansha umo. Penepo i bika byotufwaninwe kulonga mwa kwikadila na
nsangaji?—
Mu Shapita wa 17 wa kino kitabo, twefundile’mo amba kukwasha bantu bakwabo na kwibalongela bintu kuletanga nsangaji. (Bilongwa 20:35) Bible utela Yehova bu “Leza wa nsangaji.” (1 Temote 1:
¯
11, NW ) Kadi, enka motwadi tubatangila mu Nkindi’mwa, Yesu wadi
¯
na ‘nsangaji nyeke’ ku meso andi. Mwanda waka Yesu wadi na nsanga¯
ji?— Aye mwine i mutele’ko bubinga bumo paanene
amba: “Tata wingilanga ne pano pene ne ami nami mo monka.”—Yoano 5:17.
¯ Yesu pano panshi, kaingilepo
¯
Padi
enka bu sendwe wa mbao mu
¯
¯
bumi
bwandi bonso. Yehova Leza wamupele
mwingilo wa pa bula
¯
wa kwingila pano pa ntanda. Lelo wiuyukile?— Yesu wanene
amba:
“Mfwanyinwe kusapula Myanda Miyampe ya Bulopwe bwa Leza . . . ,
mwanda e kyo kyantumine Leza.” (Luka 4:43, MB) Dimodimo Yesu
¯ usapwila bantu, badi
¯ bamwitabija, kupwa nabo kebasapwila bapaadi
¯
¯
kwabo byaadi unena, pamo na mwalongele
uno mwana-mukaji mwine
Samadia omona pano’u.—Yoano 4:7-15, 27-30.
¯ witeleka namani pa kwingila uno mwingilo? Le molaLe Yesu wadi
¯
¯
ngila wadi usenswe kwiwingila?— Yesu wanene
amba: “Bidibwa byami
219
˜
i byonka bino’mba: Ngube kiswa-mutyima kya yewa wakuntuma, ne
¯
kumupwila mıngilo
yandi.” (Yoano 4:34) Le usangelanga mpata kudya
¯ usabidibwa byosenswe kutabuka?— Ne Yesu nandi mo monka, wadi
¯
ngela mwingilo wamupele
Leza.
Leza i mwitulonge mu muswelo wa kwikala na nsangaji shi tubefunde kwingila kaji kampanda. Unena amba i mupe muntu kyabuntu
kya “kusepelela mu mingilo yandi.” Nanshi shi wifunde kwingila po¯
kidi mwanuke pano, ukekala na nsangaji mikatampe mu bumi
bobe
bonso.—Musapudi 5:19.
Shako, kekunenapo amba mwanuke ubwanya kwingila mwingilo wa
batame, inoko batwe bonso tubwanya kwingila mwingilo kampanda.
Bambutwile bobe bakokeja kukengila bukile bukya mwa kumwena lupeto mwanda wa kisaka kikale na bidibwa bya kudya ne njibo mwa
kwikala. Kadi, enka moyukile kala, ku njibo kudi mingilo mivule ya
kwingila pa kusaka amba njibo ikale dyangi she¯ kadi mikombwe senene.
Le i mwingilo’ka okokeja kwingila ukekala bu dyese ku kisaka kyonso kituntulu?— Ukokeja kukwasha ku kaji ka kwala meza, kukenda
¯
¯
masani,
kukela bityakuku ku kyala, kukomba mol alanga,
ne kupanga
˜
bintu byokayanga nabyo. Padi ulonanga’ko
kala bintu bimobimo mu
bino. Bine uno mwingilo i dyese ku kisaka.
Pano tutale mwikadile mwingilo pamo bwa uno bu dyese. Shi uba¯ byokaya nabyo’bya kufula. Molangila
pu kukaya ufwaninwe kutula
mwanda waka kulonga namino kudi na mvubu?— Kino kilengejanga
njibo ikale nyeke na bukundwe, ne kadi kiketwepeja ku byaka. Shi
kutalwilepo byobya byokaya nabyo, difuku kampanda inobe ukoke¯
ja kupityila’mo uselele bil ema
wanyanta’ko kimo. Ukokeja kukukala
ne kupona wetapa kilonda. Padi byamufikija ne kwenda ku lupitalo.
¯ bintu byokaya
Mwene kino kikekala kibi mpata?— Nanshi shi utula
nabyo kufula kupwa kwa kukaya, i dyese ku bonso.
Kudi kadi mwingilo mukwabo ufwaninwe kwingila bana. Kimfwa,
mwingilo wa kufunda masomo. Mufundanga ku masomo mwa kuta220
M WA N D A WA K A T U F WA N I N W E KW I NG I L A
ngila. Bana bamo bamonanga’mba kutanga i kuyampe mpata, ino bakwabo nabo amba i kukomo. Nansha shi kumweka bu kukomo ku
ngalwilo, shi wayuka’byo kutanga senene ukekala na nsangaji. Shi ubayuka kutanga, kudi bintu biyampe bivule byokokeja kwifunda. Ubwanya ne kwitangila abe mwine Bible, dibuku dya Leza. Nanshi shi
wingila mingilo ya ku masomo biyampe, i dyese dya binebine, mwene i
amo?—
Kudi bantu bakwabo banyemanga mingilo. Padi nobe uyukile’ko bantu bamo banyemanga’yo. Ino Leza byawitulongele amba twikale twingila, tufwaninwe nanshi kufunda mwa kusangela’yo. Le Mufundiji
¯ usangela mwingilo wandi namani?— Aye wadi
¯ umoMukatampe wadi
na kwingila pamo’nka bwa kudya bidibwa byasakanga. Ao mwine i
¯ unenena’po?— I wa kusapwila bakwabo myanda ya
mwingilo’ka waadi
Yehova Leza ne muswelo obabwanya kukekala na
¯ bwa nyeke.
bumi
Kudi kintu kibwanya kwitukwasha
twikale kusangela kwingila. Wiipangule amba, ‘Mwanda waka uno mwingilo ufwaninwe kwingilwa?’ Shi uyukile
mvubu ya kintu kampanda, kikekala
¯ kwikilonga. Kadi nansha mwikipela
ngilo wikale mukata nansha mutyetye,
ingila’o biyampe byonka. Shi wingila
biyampe, ukasepelela mwingilo wa ma¯
kasa obe, pamo na mwasepelele’o
Mufundiji wetu Mukatampe.
Bible ukokeja kukwasha muntu ekale mwingidi muyampe. Tanga binenwe mu Nkindi
10:4; 22:29; Musapudi 3:12, 13; ne Kolose 3:23.
¯
Mwanda waka i biyampe kutula
byokaya nabyo kufula shi ubapu
kukaya?
¯
LE BANABETU I BANI?
D
¯
IFUKU dimo Mufundiji Mukatampe waipangwile
kipa¯
ngujo kimo kitulumukwa. Amba: “Lelo lolo ne bana betu
¯ le?” (Mateo 12:48) Le shi nobe wadi’po,
¯
i bani
longa wa-¯
londolwele kino kipangujo?— Padi uyukile kala amba inandya
Yesu dyandi i Madia. Ino lelo uyukile majina a banababo bana-ba¯ kadi ne na banababo bana-bakaji?—
lume?— Le wadi
Bible unena amba banababo na Yesu bana-balume i ba ‘Yakoba,
¯ na banabane Yosefa, ne Shimona, ne Yudasa.’ Kadi Yesu wadi
¯
¯
¯ wenda usapula’pa. Yesu byaadi
¯
bo bana-bakaji bakidi
bomi
paadi
¯ bankasa.—Mateo 13:55, 56;
mwana umbedi, banababo bonso badi
Luka 1:34, 35.
¯ bandi bana ba bwanga?— Bible
Le banababo na Yesu nabo badi
unena amba dibajinji ‘kebadipo bamwitabija.’ (Yoano 7:5) Mafuku
pa kupita’po, ba Yakoba ne Yudasa (wa dikwabo dya bu Yude) ba-¯
¯
ikala ke bandi bana ba bwanga, balemba
enka ne mikanda ya mu
¯
Bible. Lelo uyukile mikanda mine yobalembele?— I mukanda wa
Yakoba ne wa Yude.
Nansha byokebatelelepo majina a banababo na Yesu bana-baka¯ nansha na babidi. Inoko, badi
¯ baji mu Bible, tuyukile amba wadi
kokeja ne kwikala bavule. Lelo bano bankasandi bana-bakaji nabo
¯
baikele
ke bandi bana ba bwanga?— Bible kanenepo kintu, o
¯
mwanda ketuyukilepo. Ino le uyukile kyaipangwidile
Yesu amba,
¯
¯
“Lelo lolo ne bana betu i bani le?”— Leka bidi twivwane.
¯ ufundija bandi bana ba bwanga, ebiya muntu umo
Yesu wadi
¯
wamukalakanya’mba:
‘Inobe ne banabenu badi panja, basaka
¯
kwisamba nobe.’ Penepo Yesu watwelela
pa mwine mukenga’wa
222
¯
L E B A N A B ET U I B A N I ?
¯
kafundija
bufundiji bwa mvubu na kwipangula kino kipangujo ki¯ betu i bani
¯ le?” Waolola
¯
tulumukwa’mba: “Lelo lolo ne bana
ku¯
boko kwandi kafunka bandi bana ba bwanga ne kulondodidila aye
mwine amba: ‘Tala, lolo ne banabetu aba shabo!’
¯
¯ usaka kunena, amba: “KeKupwa Yesu washintulula
kyaadi
¯
muntu yewa wakulonga kiswa-mutyima wa Tata wa m ulu,
nabya
¯
¯
ye tutu ne kaka wami ne lolo.” (Mateo 12:47-50) Kino kilombola
¯ upwene mpata na bandi bana ba bwanga. Wadi
¯
amba Yesu wadi
¯ pamo’nka bwa bawitufundija amba bandi bana ba bwanga badi
nababo ba munda, ne bainandi.
Mu kine kitatyi’kya, banababo ba munda—Yakoba, Yosefa,
¯
Shimona, ne Yudasa—kebadipo
betabije amba Yesu i Mwan a¯
¯
¯
Leza. Kebadipo
betabije byobalombwele
inabo kudi mwikeulu
¯
Ngabudyele. (Luka 1:30-33) Nanshi badi
bakokeja kushikwa Yesu. Muntu yense
¯
ulonga namino kadipo
ukokeja kwikala
¯
Yesu washintulwile
amba
¯
banababo i bani?
˜
mwanabo wa binebine. Le uyukile’ko muntu shi ani, shi ani ushikilwe mwanabo?—
Bible unena myanda ya ba Esau ne Yakoba ne muswelo Esau
¯
¯
waakalabele
byamwiko kanena’mba:
“Nkatapanga mwanetu Ya¯
¯
koba.” Inabo Lebeka wakwatwa moyo mpata, penepo watuma
Yakoba kungi kulampe kutyina amba Esau wakamwipaya. (Ngalwilo
¯
¯
27:41-46) Inoko, myaka mingi pa kupita’po, Esau washinta,
wapa¯ ne kumufifya.—Ngalwilo 33:4.
mba Yakoba bıpa
¯
Mwenda myaka, Yakoba wabutula
bana 12.
¯
Ino bana ba Yakoba bakulu kebadipo baswele
¯
nkasabo Yosefa. Bamukwatyilwa
mukao mwa¯
nda wadi mwana muswedibwe mpata na sha¯
¯
bo. Pa kino, bamupoteja
ku bansunga badi
bepityila benda mu Edipito. Kupwa ba-¯
kasapwila shabo amba Yosefa i mwipaibwe na banyema ba mu ntanda.
(Ngalwilo 37:23-36) Mwene kino
¯ kilenga’nka ne moyo?—
kyadi
Myaka pa kupita’po, banababo na
¯
Yosefa bealakanya pa byobalongele.
¯
Penepo Yosefa webalekela.
Mwene
¯
ubamone amba Yosefa wadi pamo’nka bwa Yesu?— Batumibwa ba Yesu
¯
¯ mu masusu,
bamunyemene
pa adi
˜
I neni’ka
yotufwaninwe
kuboila ku kyokya
¯
kyalongele
Kena kudi
Abele?
¯
L E B A N A B ET U I B A N I ?
¯
Petelo wamutuna
enka ne kumutuna amba nkimuyukilepo. Ino,
¯
Yesu webafwidile abo bonso lusa, pamo’nka bwa Yosefa.
¯ ne bana na bana babidi, ba Kena ne Abele. TubwaEbiya kwadi
˜
¯
nya kadi kuboila neni
kobadi. Leza wamwene
mu mutyima wa
¯
¯
Kena amba kadipo uswele mwanabo. Penepo Leza wanena
Kena
¯
amba ufwaninwe kushinta mwikadilo obe. Shi Kena wadi uswele
¯
¯
Leza binebine, longa waivwene.
Ino aye kadipo
uswele Leza. Difu¯
ku dimo Kena wanena Abele amba: ‘Twaya mu ntanda.’ Abele wa-¯
¯ bakidi mu ntanda mwa bunka bwabo, Kena
enda na Kena. Pobadi
¯
¯
wakupila
mwanabo bibi wamwipaya.—Ngalwilo
4:2-8.
˜
Bible witusapwila amba tukokeja kuboila’ko neni
mikatampe
mpata. Lelo wiiyukile?— ‘Uno o mwanda omwaivwene ne ku ngalwilo kwine’mba; twisanswei batwe bene na bene, e mokyendele’mo; ke pamopo bwa Kena watambile kwa yewa mubi.’ Nanshi
bana na bana bafwaninwe kwisanswa abo bene na bene. Kebafwaninwepo kwikala pamo bwa Kena.—1 Yoano 3:11, 12.
I kika kinenenwa amba ke biyampepo kwikala bwa Kena?—
¯
Mwanda Bible unena amba ‘watambile
kwa yewa mubi,’ Satana
¯
Dyabola. Kena byaalongele pamo’nka bwa Dyabola, nanshi Dya¯
bola waikele
pamo’nka bwa shandi.
Mwene ubamone mwanda waka i biyampe kuswa banabenu?—
¯ boiula?— I bana ba DyaboShi kwibaswelepo, nabya i bana bani
la. Abe kukasakepo kwikala mwana¯ Dyabola, mwene i amo?—
Penepo le ukalombola namani amba usakanga kwikala mwana¯
Leza?— I na kuswa banabenu bya binebine.
Ino buswe bwine i bika?— Buswe i milangwe ya munda itutonona twikale na mutyima wa kulongela bantu bakwabo bintu
biyampe. Tulombolanga amba tuswele bakwetu shi twibalangila biyampe ne kwibalongela biyampe. Penepo banabetu bene
225
˜
¯ le?— Vuluka, Yesu wafundije
¯
botufwaninwe kuswa i bani
amba i
boba badi mu kisaka kikatakata kya bene Kidishitu.
Mwanda waka kuswa bano banabetu bene Kidishitu kudi na
mvubu?— Bible unena’mba: “Yewa wakubulwa kuswa mwanabo
¯
¯
¯
o bemwene
nandi, kayukapo
kuswa Leza o kebemwene
nandi.”
(1 Yoano 4:20) Nanshi ketufwaninwepo kuswa enka’tu bantu
batyetye mu kisaka kya bwine Kidishitu. Tufwaninwe kwiba¯
¯
swa bonso. Yesu wanene
amba: “Po ponka po bakemuyukila
bu¯
bana-bami-babwanga ponka pa kwisanswa mo mwikadile banwe
bene.” (Yoano 13:35) Lelo nobe uswele batutu ne bakaka bonso?— Vuluka amba, shi kwibaswelepo, nabya bine kuswelepo ne
Leza mwine.
Le tubwanya kulombola namani amba tuswele banabetu binebine?— Eyo, shi twibaswele, ketuketolwelapo kulampe nabo
mwanda wa kupela kwisamba nabo. Tukekala biyampe na bonsololo. Tukebalongela biyampe mafuku
onso ne kwiabila nabo bintu na mutyiLelo nobe ukalombola
namani amba uswele
ma to.¯ Ne shi abakolelwa, tukebakwamwanenu?
sha mwanda na bubine tudi mu kisaka
kimo kikatampe.
Shi tuswele binebine banabetu bonso, le kino kilombola
namani?— Kilombola amba
twi bana ba bwanga ba Yesu,
Mufundiji Mukatampe. Mwene ye motusakila kwikadila?—
Kuswa banabetu i kwisambilwe kadi
ne mu Ngalatea 6:10 ne mu 1 Yoano 4:
¯
8, 21. Le wabulwa’po bidi kuputula
Bible
obe utange bino bisonekwa?
226
BALUNDA NETU BAFWANINWE
NABO KUSWA LEZA
B
ALUNDA i bantu botusenswe kwisamba nabo ne kwikala
nabo kyaba kivule. Ino i kipite buya kwikala na balunda bayampe. Molangila, le i ani mulunda netu muyampe mpata
kupita bonso?— Bine, i Yehova Leza.
Lelo na bubine tubwanya kwikala balunda na Leza?— Bine tu¯
bwanya, mwanda Bible unena’mba Abalahama, muntu waikele’ko
¯ ‘Mulunda na Yehova.’ (Yakoba 2:23) Le uyukile
pa kala kene, wadi
¯
kyamwikadije
mulunda na Leza?— Bible ulondolola’mba Abalaha¯
¯
¯ ukokela
¯
¯ bamuma wadi ukokele Leza. Wadi
nansha kitatyi kyobadi
nena kulonga kintu kikomokomo. Nanshi pa kwikala mulunda na
Yehova, tufwaninwe kulonga byobya bimusangaja, pamo bwa Aba¯ mulongelanga Mufundiji Mukatampe mafuku
lahama ne mwadi
onso.—Ngalwilo 22:1-14; Yoano 8:28, 29; Bahebelu 11:8, 17-19.
¯
I kika kyalengeje
Abalahama ekale
‘mulunda na
Yehova’?
¯ ushikata na kino kisaka shi
Mwanda waka pavule pene Yesu wadi
waenda ku Yelusalema? Lelo uyukile majina abo?
¯
Yesu wasapwidile
batumibwa bandi amba: “Banwe mwi balunda
nami shi mulonga kino kyo nemunena.” (Yoano 15:14, MB) Kintu ne
¯ kinena Yesu kyadi
¯ kitamba kudi Yehova, nanshi Yesu
kintu kyadi
¯ unena’mba balunda nandi i boba badi
¯ balonga bibanena Leza.
wadi
¯ baswele Leza.
I bine, balunda nandi bonso badi
¯ batumiBalunda ba pa mutyima ba Mufundiji Mukatampe badi
bwa bandi, bomona pa bifwatulo bya pa paje wa 75 wa kino kita¯ benda nandi pamo ne kumukwasha ku mwingilo wa
bo’ki. B adi
¯ kitatyi kivule pamo na bano bana-balume.
busapudi. Yesu wadi
¯ bidibwa pamo. B adi
¯ badıla
¯ besambila pamo myanda ya Leza.
B adi
¯ balongela bintu bikwabo pamo. Ino Yesu wadi
¯ na balunda
Kadi badi
¯ ushikata nabo pamo, kadi wadi
¯ upityija nabo
bakwabo bavule. Wadi
byaba bya nsangaji.
¯ kisenswe Yesu kwikala nakyo pamo kyadi
¯ mu
Kisaka kimo kyadi
kibundi kityetye kitwa bu Betani, kufula’tu kwa kibundi kikatampe
¯ ba Madia, Mata ne
kya Yelusalema. Lelo ukibavulukile?— B adi
¯
mwanabo Lazalasa. Yesu waityile
Lazalasa bu mulunda nandi. (Yoa228
B A LU N D A N ET U B A F WA N I N W E N A B O K US WA L E Z A
¯ uswelele kino kisaka ne kuloelelwa kwino 11:1, 5, 11) Yesu kyaadi
¯ baswele Yehova ne kumwingidila.
kala nabo pamo i pa mwanda badi
¯
Ino ke kunenapo amba Yesu kadipo
biyampe na bantu kebengi¯
¯
dilapo Leza. Wadi nabo biyampe. Wadi wenda ne ku mobo abo ne
¯
kudya nabo pamo. Kino kyafikije
ne bamo kunena’mba Yesu i ‘mulunda ne basonkeja-musonko ne babipya-mambo.’ (Mateo 11:19)
¯ penda Yesu ku mobo a bano bantu, ke kuKunena na bubine, padi
¯ usenswe mwikadila wabo wa umbumi,
¯
nenapo amba wadi
ehe. Kya¯adi wendela kwabo i mwanda wa kumona mwa kwisambila nabo
¯ utompa kwibakwasha bashinte mwikadila
myanda ya Yehova. Wadi
wabo mubi bamwingidile Leza.
¯
Ye mokyaikadile
difuku dimo mu
¯
kibundi kya Yediko. Yesu wadi’tu
wipityila lwandi wenda ku Yelusalema.
¯ kibumbo kikata kya bantu, ne
Kwadi
¯ muntu wa
mu kibumbo’mwa mwadi
¯ usaka
dijina dya bu Zakiasa. Wadi
¯
nandi amone Yesu. Ino Zakiasa wadi
¯
¯ kakokejapo kumumwıpi,
ne wadi
mona mwanda wa kibumbo. Penepa
¯
wanyemena
lubilo kufula kwa dishi¯
nda wakakanda ku mutyi mwanda
wa kumona Yesu biyampe pa kupita.
Yesu pa kufika pa mutyi’¯
¯ kanena’mba:
¯
wa, watala
kulu
¯
“Tuka
bidi bukidi bukidi,
ke-pantu dyalelo dino’di
nsaka mfikile mobe munji¯ mpebo.” Ino Zakiasa wadi
¯
ta w adi ulonga bintu bibi.
¯
I kika kikandıle
Zakiasa ku mutyi?
˜
¯
Mwanda waka Yesu wasakile kwenda ku njibo ya muntu wa uno muswelo?—
¯ kyendela’ko Yesu,
Kyadi
¯
ke kunenapo amba w adi
usenswe mwikadilo wa uno
¯
muntu, mhm. Waendele’ko mwanda wa kusapwila Zakiasa myanda ya Leza.
¯
Wamwene
muswelo wakambakene uno muntu pa
¯
kumumona. Pa kino wayukile amba kepabulwe padi
¯
Zakiasa ukevwana. Kyaikele
kyaba kiyampe kya kumusapwila munenena Leza pa
mufwaninwe kwikadila bantu.
Penepa bibafule namani
pamo na motumwena paMwanda waka Yesu wakapempula
Zakiasa, nandi walaya kulonga bika? no’mu?— Zakiasa wasangela bufundiji bwa Yesu.
¯ udimbanga bantu, kadi
Wealakanya bininge pa mwanda wa byaadi
¯
¯ udyanga ku manyengenyenge.
walaya
kujokeja lupeto lonso lwaadi
Ebiya waikala ke mulondi wa Yesu. Enka’tu kupwa papo, ba Yesu ne
Zakiasa abaikala balunda.—Luka 19:1-10.
Shi tulonde kimfwa kya Mufundiji Mukatampe, lelo netu tusa
kupempula bantu bampikwa kwikala balunda netu?— Eyo, tusa
kwibapempula. Ino kyotwendela ku abo mobo, ke kunenapo amba
tusenswe mwikadilo wabo, ehe. Kadi ketukasakepo kulonga bintu
bibi byobalonga. Tukebapempula mwanda wa kwibasapwila myanda
ya Leza.
230
B A LU N D A N ET U B A F WA N I N W E N A B O K US WA L E Z A
Ino balunda netu ba pa mutyima i boba botusenswe kwikala nabo mu kisense kitatyi kilampe. Pa kusaka bekale balunda
bayampe, bafwaninwe kwikala bantu bobasenswe kudi Leza. Bamobamo kebayukilepo ne Yehova mwine. Ino shi basaka kumuyuka, tukokeja kwibakwasha. Ne shi mwenda mafuku abasu Yehova
na motumuswelele batwe, papo nabya tubwanya kwikala balunda
nabo ba pa mutyima.
Kudi muswelo mukwabo wa kuyuka shi muntu ukokeja kwika˜
la mulunda muyampe. Abe tala bintu byalonga. Lelo aye ulonanga
bantu bakwabo bintu bibi koku usepa ne kusepa? Byabyo ke biyampepo, mwene i amo?— Lelo i muntu upyanga myanda kitatyi
kyonso? Batwe ketukasakepo kwitweja mu myanda yandi, mwene i
˜
amo?— Ne le ulonanga
bibi ku kusaka ne kufwatakanya amba i
mukosoke mwanda kekudipo umukwete? Nansha shi kekudipo
muntu umukwete, Leza umwene byalonga, mwene i amo?— Le
ulanga amba bantu balonga bintu bya uno muswelo bakokeja kwikala balunda netu bayampe?—
Kwata’po bidi Bible obe. Tutale mwanenena pa muswelo ukoke¯
ja kwitona bakwetu mu bumi
bwetu. I kisonekwa kya 1 Kodinda
shapita wa 15, vese wa 33. Lelo ubatana’kyo?— Kitangwa’mba:
“Kemukyongolwai; kwinangila kubi kuboleja miswelo milumbuluke.” Kino kishintulula’mba shi tunanga na bantu babi, netu
tukokeja kwikala babi. Kadi na bubine balunda bayampe nabo baketukwasha twikale na bibidiji biyampe.
Ketukilwa’ko nansha dimo amba Yehova ye Muntu mupite bu¯leme mu bumi
¯
bwetu. Ketukasakepo nansha dimo kona bulunda
botusambile nandi, mwene i amo?— Nanshi tufwaninwe kwikala
badyumuke amba twikale enka na balunda baswele Leza kete.
¯ 119:115; Nkindi
Mvubu ya kwikala na balunda bayampe i milombolwe mu Mitoto
13:20; 2 Temote 2:22; ne 1 Yoano 2:15.
231
BULOPWE BWA LEZA I BIK A?
MWA KULOMBWEL A
AMBA TUSAK A’BO
L
¯
E UYUKILE lulombelo lwafundije
Yesu balondi bandi?— Shi kuyukile’lopo, tubwanya kutanga’lo pamo mu Bible, mu Mateo 6:
9-13. Mu luno lulombelo, lwitanga bavule bu lwa “Tata Wetu,”
mudi ne binenwa binena’mba: “Bulopwe bobe bufike.” Le uyukile Bulopwe bwa Leza i bika?—
Ivwana, mulopwe i muntu ubikadile ntanda nansha mwaba kampanda. Ne umbikalo wandi nao witwanga bu bulopwe. Mu matanda amo
yewa wendeja umbikalo witwanga bu mwimaniji nansha pelejida. Le
Muludiki wa Umbikalo wa Leza nandi witwa namani?— I Mulopwe.
O mwanda mwine umbikalo wa Leza witwa bu Bulopwe.
Lelo uyukile i ani watongelwe na Yehova bu Mulopwe wa umbikalo Wandi?— I wandi Mwana, Yesu Kidishitu. I kika kinenenwa
amba Yesu i mwendeji muyampe kupita’ko mulopwe ye-yense ukokeja
kutongwa na bantu?— Yesu i mwendeji muyampe mwanda uswele
¯ kwingila Yesu pano panshi?
I mwingilo’ka waile
BU LO PW E BWA L E Z A I B I K A ?
˜
Shandi Yehova bya binebine. O mwanda mwine aye ulonanga
enka
byoloke.
¯
Pa kal a¯ kubajinji kwa Yesu kubutulwa mu Betelema, Bible wesa¯ pa kubutulwa kwandi ne kunena’mba aye ye ukekala Mulombıle
pwe mutongwe na Leza. Leka bidi tutange uno mwanda mu Isaya 9:
6, 7. Unena’mba: “Mwana i mwitubutwilwe, mwana mwana-mulume
i mwitupebwe po tudi; penepa buledi bwa ntanda bukekalanga pa kipuji kyandi; ino dijina dyandi dikenikwa bu . . . Mwana-mulopwe wa
ndoe. Ntundubuko ya bubikadi bwandi ne ya ndoe mine, kekukekalapo mfulo nansha patyetye pene.”
Le uyukile kityilwa Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza pano bu
“Mwana-mulopwe”?— Eyo, mwana-mulopwe i muntu ubutwilwe na
mulopwe. Ne Yesu nandi i Mwana wa Mulopwe Mukatampe, Yehova.
¯
Ino Yehova wabikikile
ne Yesu nandi bu Mulopwe wa umbikalo wandi, ye ukabikadila ino ntanda mu myaka kanunu. (Kusokwelwa 20:6)
¯
Kupwa kwa Yesu kubatyijibwa, waalwile
“kusapula myanda miyampe’mba: Alamukai bidi ku mityima ke-buntu bulopwe bwa Leza bubafwena pa bwipi.”—Mateo 4:17.
¯ kinenena Yesu amba Bulopwe kebudi paMolangila, i kika kyadi
¯ wa kukabikala mulu,
¯
bwipi?— I mwanda aye mwine Mulopwe wadi
¯
¯
wadi kadi kala pamo nabo! O mwanda Yesu wasapwidile bantu amba:
“Bulopwe bwa Leza budi mu bukata bwenu.” (Luka 17:21, BB) Mwene nobe wadi wa kusangala shi Mulopwe utongelwe na Yehova udi pabwipi nobe pokokeja nansha kumutenga?—
¯
Nsapwile’po bidi, i mwingilo’ka wa mvubu waidile
Yesu pano pa¯
nshi?— Yesu mwine walondolwele kino kipangujo, amba: “Mfwanyinwe kusapula Myanda Miyampe ya Bulopwe bwa Leza ne ku bibundi
bikwabo monka, mwanda e kyo kyantumine Leza.” (Luka 4:43, MB)
¯ uyukile amba kakokejapo kusapula buno busapudi bonso
Yesu wadi
¯
bunka bwandi. Penepa, molangila walongele’po
namani?—
233
˜
¯
¯
Yesu waselele
bantu bakwabo, webalombola
mwa kwingidila uno
¯
¯ 12, boba baato¯
mwingilo wa busapudi. Bantu babajinji baafundije badi
¯
ngele bu batumibwa bandi. (Mateo 10:5, 7) Ino le Yesu wafundije’nka
batumibwa bandi kete kwingila uno mwingilo? Ehe, Bible unena’mba
¯
Yesu wafundije
kadi ne bantu bakwabo bavule ba kusapula. Mwenda
¯
¯
mafuku, watuma bana ba bwanga bakwabo 70, webatuma
babidi babi¯
¯
di. Ne le badi bafundija bantu bika?— Yesu wanene’mba: “Mukebanena’mba: Bulopwe bwa Leza bubemufwenenena pa bwipi.” (Luka 10:9)
¯
Uno o muswelo wayukile
bantu Bulopwe nansha umbikalo wa Leza.
Pa kala mu Isalela, balopwe bapya pa kutwela mu kibundi dibajinji,
¯
badi bakanda pa kana ka kimbulu mwanda wa kukelombola ku bantu.
Pano, Yesu nandi wakanda pa kana ka kimbulu pa kukapempula Yelusalema musunsa wa mfulo. Ubamone pano, Yesu usa kwikala Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza. Lelo bantu bamusaka ekale Mulopwe
wabo?—
Ivwana, aye pa kwiya utentamine pa kana ka kimbulu, bantu bavule mu kibumbo abashilula kwala bisandi byabo mu dishinda kumeso
kwaenda. Bakwabo baposola’nka ne bimuna bya mityi ne malala ne
kwala’byo mu dishinda. Pobala namino’u, i kulombola kobalombola
amba basaka Yesu ekale Mulopwe wabo. Kebela mabila amba: “Keye
wadyese ne dyesepo! Mulopwe wakwiya mu dijina dya Yehova!” Ino ke
bonsopo basepelela. Mwanda bakulumpe ba bipwilo bamo abanena
Yesu amba: ‘Kanda bidi bana bobe ba bwanga.’—Luka 19:28-40.
Mafuku atano pa kupita’po, abakwata Yesu ne kukamutweja mu njibo mikata amba akasambe ku meso a mbikavu, Pontyusa Pilato. Balwana na Yesu kebanena amba Yesu witelanga aye mwine bu mulopwe ne
amba unenenanga bulopwe bwa bene Loma bibibibi. Penepa Pilato waipangula Yesu pa uno mwanda. Yesu walombola amba aye kakimbengapo kuponeja bulopwe. Wasapwila Pilato amba: “Bulopwe bwami
kebudipo bwa panopantanda, mhm.”—Yoano 18:36.
Kupwa Pilato watambe panja, wasapwila bantu amba nkimwenepo
mwanda udi nao Yesu nansha umo. Ino pano bantu kebasakilepo
234
Yesu ekale Mulopwe wabo. Kebasakilepo bamuMwanda waka
kutulule ende. (Yoano 18:37-40) Pa kupwa kwi¯
bantu bashintyile
samba monka na Yesu, Pilato wamone amba na
milangwe yabo
bubine Yesu kadipo na mwanda mubi walongele.
kebapele Yesu
Penepo, ke ku mfulo, Pilato watambijija Yesu pakwikala
nja musunsa wa mfulo, kanena’mba: “Monai bidi,
Mulopwe
Mulopwe wenu yao!” Ino bantu abaningija mawi
wabo?
amba: “Mutwalei! Mutwalei! Mukamwipaye”!
Pilato waipangula’mba: “Nemwipaile mulopwe wenu’ni a?” Babito¯
bo bakulu nabo amba: “B atwe
ketudipo ne mulopwe
mukwabo poso’nka Kesala.” Ulanga i biyampe namino? Bano babitobo ababwanya kwalamuna bantu kebapele Yesu!—Yoano 19:1-16.
Dyalelo nadyo bidi enka muswelo umo. Bantu bavule kebasakepo Yesu kwikala Mulopwe wabo. Bakokeja kunena
amba betabije Leza, ino koku bapela Leza nansha Kidishitu
kwibalombola byobafwaninwe kulonga. Basaka enka malopwe a
abo bene a pano pa ntanda.
Lelo batwe netu? Kitatyi kyotwifunda myanda ya Bulopwe bwa
Leza ne bintu bya kutendelwa byobukalonga, lelo bitufikijanga ku kumona Leza namani?— Bitufikija ku kumuswa, mwene i amo?— Le penepa, tubwanya kulombola Leza namani amba tumuswele ne amba
tusaka Bulopwe bwandi bwitubikadile?—
Tubwanya kulombola Leza malango etu na kulonda kimfwa kya
¯
Yesu. Le Yesu nandi walongele
namani mwanda wa kulombola amba
¯
˜
uswele Yehova?— Yesu wanene amba: “Ami nami nonanga
byonka bya
¯
kumutokeja ku mutyima wandi mafuku onso.” (Yoano 8:29) Bine,
¯
kyaidile
Yesu pano panshi i ‘kulonga kiswa-mutyima kya Leza’ ne “ku¯
¯
mupwila mıngilo
yandi.” (Bahebelu 10:7; Yoano 4:34) Tutale byalongele Yesu kubajinji kwa kushilula mwingilo wandi wa busapudi.
¯
Yesu waendele
ku Munonga wa Yodano kudi Yoano Mubatyiji. Abo
¯
pa kwikila mu mema, Yoano watokenya
Yesu aye yense mu mema ku¯
¯
pwa kadi wamwabula’mo. Le uyukile Yoano kyaabatyijije
Yesu?—
¯
I Yesu wanene
Yoano amubatyije. Ino le tuyukile namani
¯
amba Leza wasakile Yesu
Mwanda waka Yesu
¯
wabatyijibwe,
ne Leza
¯
walombwele namani amba
umwitabije?
I kwepi kotubwanya kusapwila bakwetu
myanda ya Bulopwe bwa Leza?
abatyijibwe?— Twi bekiyuke mwanda Yesu pa
¯
kwabuka’tu mu mema, waivwene
diwi dya
¯
Leza mulu dinena’mba: ‘Abe wi wami Mwa¯
na wa kuswedibwa ontokelwe
pa mutyima.’
¯
Leza watuma ne mushipiditu sandu wandi mu
¯
kimfwa kya nkunda w atentama
Yesu. Na¯
nshi Yesu walombwele
kupityila ku lubatyijo
¯
amba usenswe kwingidila Yehova mu bumi
bwandi bonso, nyeke.—Mako 1:9-11.
Pano nobe yeu wenda utama. Ino le
ukalonga bika shi ubakule?— Lelo nobe
ukefwana Yesu ne kubatyijibwa?— Ufwaninwe kumwiula, mwanda Bible unena
amba aye “wemushia bu-kitompekejo kya ku¯
¯ andi.” (1 Petelo 2:
mulonda banwe
mu mayo
21) Shi ubakabatyijibwa, nabya ukalombola
amba usakanga binebine kubikalwa na Bulopwe bwa Leza. Ino kubatyijibwa konkakonka kekubwenepo.
¯
Tufwaninwe kulonda byonso byafundi¯
je Yesu. Yesu wanene
amba ketufwaninwepo kwikala ‘ba ino ntanda.’ Lelo tukekala
¯
bamukokele
shi twikujije mu bintu bya ino ntanda?
¯ betalule mu bya ino ntanda. (Yoano 17:
Yesu ne batumibwa bandi badi
¯ balonga bika?— B adi
¯ basapwila bantu bakwabo
14) Ino le abo badi
¯ mwingilo mukatampe mu
myanda ya Bulopwe bwa Leza. Uno o wadi
¯
bumi
bwabo. Lelo netu tubwanya kwiwingila?— Bine, tubwanya, ne
tukewingila shi tulonga mungya byobya byotulombela amba Bulopwe
bwa Leza bwiye.
Tala bino bisonekwa bikwabo bitusapwila byobya byotubwanya kulonga mwanda
wa kulombola’mba tusakanga Bulopwe bwa Leza bwiye: Mateo 6:24-33; 24:14; 1 Yoano 2:15-17; ne 1 Yoano 5:3.
237
MEMA ABAONAK ANYA NTANDA
—LE AKONAK ANYA’YO
DIKWABO?
L
ELO wivwananga bantu besambila pa mfulo ya ntanda?—
Dyalelo bantu bavule besambilanga’po. Bantu bamo bala˜
nanga’mba
ntanda ikafula mu divita dya mabombe a mu
lwelele dikalwa bantu. Lelo molangila Leza ukonakanya ntanda
˜
yetu ya buya bwa dyangi ne madiulu etu otuswele ne nenyenye
˜
yao yenenya’i?—
Enka na motwefundile kala, Bible unenanga myanda ya
mfulo ya ntanda. Bible unena’mba: “Panopantanda papitanga.” (1 Yoano 2:17) Le ulanga’mba mfulo ya ntanda
Lelo i ntanda’ka
¯
yaonakanibwe
mu
mafuku a Noa?
M E M A A B AON A K A N YA N TA N D A — L E A KON A K A N YA ’ YO D I KWA B O ?
yo ikekala mfulo ya pano panshi?— Ke amopo, Bible unena amba
¯
¯
Leza wapangile
pano panshi “amba pekalwe,” bine, wapangile’po
¯
amba bantu bekale’po ne kuloelelwa bumi
ponka. (Isaya 45:18)
¯
Mitoto 37:29 inena’mba: “Boloke bakapyananga ntanda, ne kwikala monka nyeke.” O mwanda mwine Bible unena’mba pano
¯ 104:5; Musapupanshi pasa kwikala’ko nyeke ne nyeke.—Mitoto
di 1:4.
Penepa shi mfulo ya ntanda ke mfulopo ya pano panshi, le mfulo ya ntanda i bika?— Tukatana malondololo shi tubandaule bya
¯
binebine byobya byalongekele
mu mafuku a Noa. Bible ushintulula’mba: “Ko konka kwaonekele ne yoya ntanda yadiko’ya pa kulobelwa’yo mu mema.”—2 Petelo 3:6.
¯
¯
Le kudi ne bantu bapandile
pafikile
mfulo ya ntanda pa Dilobe,
¯
mu mafuku a Noa?— Bible unena’mba Leza walamine
‘Noa, mwe¯
di wa mbila ya boloke, ne bakwabo’po basamba-babidi, paletele
dilobe pano pa ntanda pa bakubulwa bwine Leza.’—2 Petelo 2:5.
¯
¯ ntanda’ka? Le yadi
¯ nshi’ni, naLe penepo, ntanda yafudile
yadi
¯ ‘ntanda ya bakubulwa
nsha i bantu babi?— Bible unena’mba yadi
bwine Leza.’ Kadi tala, Noa i mutelwe bu “mwedi wa mbila” na¯ usapula?— Noa wadi
¯
nsha musapudi. Le ulanga amba i bika byaadi
udyumuna bantu pa mwanda wa mfulo ya “ntanda yadiko’ya.”
¯
¯
Yesu paisambile
pa dino Dilobe dikatampe, wasapwidile
bandi
¯
bana ba bwanga bine byadi bilonga bantu kumeso’tu kwa mfulo
¯
kufika. Webasapwidile
amba: “Mu oa mafuku abadikile ku meso a
¯
¯ ıila;
¯
dilobe dya mema, [bantu] badi badya bed
batoma betomena,
¯
¯
¯ ne ku dyobasonga besongela,
basongwa nabo besongelwa;
kutula
¯
¯
dya difuku dyatwelele
Noa mu safini, ne kuyukapo
mpika, ino pa
¯
kufika dilobe dyatukija bonso.” Kupwa Yesu wanena amba kumeso
kwa mfulo kufika, bantu bakekalanga balonga enka nabya.—Mateo 24:37-39.
239
˜
˜
Binenwa bya Yesu bitulombola amba tukokeja kuboila neni
ku
¯
byadi bilonga bantu kumeso kwa Dilobe. Powatangile Shapita
¯ bilonga bano bantu?—
wa 10 wa kino kitabo, le ukivulukile byadi
¯ na lonji kadi badi
¯ balonga bintu bya kumwesha
Bantu bamo badi
bakwabo malwa. Inoko, enka munenene’kyo Yesu, bakwabo bavu¯
¯
le nabo kebadipo
bateja Leza paatumine
Noa kwibasapwila.
¯
Ebiya difuku dimo, Yehova walombola
Noa amba usa konaka¯
nya bantu babi ku dilobe. Mema adi a kulobeja ntanda yonso, enka
¯
¯ bwa
ne ngulu mine. Yehova wanena
Noa obake safini mukata. Yadi
kisanduku nansha bu kikabatyi kimo kikata, kilampe, na mokoke¯ dya kunyuma.
ja kwikimwena pa paje 238 shi ubalule m ani
¯
Leza wanena
Noa apope safini mikata mwa kutwela aye ne kisa¯
ka kyandi pamo ne banyema. Noa ne ba mu kisaka kyandi baingile
¯
mwingilo mukata. Bashindile
mityi mikatampe, basonga’yo mbao,
¯ mwingilo wa myakupwa kebapunga safini abo bonso pamo. Wadi
¯ mikatampe mpata.
ka mivulevule mwanda safini yadi
¯ kilonga Noa mu myaka yoLe ukivulukile kintu kikwabo kyadi
¯ ubaka
¯
¯ usapula, wenda udyumuna bantu
nso yaadi
safini?— Wadi
¯ Le kwadi
¯ ne bantu baivwene?
¯
amba Dilobe dyadyo dıya.
Kutupu
¯
nansha umo waivwene, poso enka kisaka kya Noa kete. Ino bantu
¯ bekwete’ko enka na kulonga bintu bingi. Shi
bakwabo bonso badi
¯
¯ balonga?— Badi
¯ beukivulukile byanene
Yesu, le i bika byobadi
¯
kwete’ko na kudya ne kutoma ne kwisonga. Kebadipo
befwatake¯
nya amba i babi, kadi kebadipo na kyaba kya kwivwana Noa. Shi
¯
ke pano, tutale byebafikile.
Kupwa kwa Noa ne kisaka kyandi kutwela mu safini, Yehova
¯
¯
washita mulango. Nansha nankyo, bantu bashele
panja pa safini
¯
kebadipo betabije amba Dilobe disa kwiya. Ino enka’tu na mu ku¯
¯
¯
kopa kwa diso, mema ashilula
kulakata mulu!
Kadipo’tu
mvula
¯
unokanga mafuku onso’u. Bine, kwadi i kupunguluka kwa mema
byamwiko! Bukidi bonka mema keakuke milungu bwa minonga
240
M E M A A B AON A K A N YA N TA N D A — L E A KON A K A N YA ’ YO D I KWA B O ?
¯
¯ na lupumo lukatakata. Adi
mikata, ne kututa
apitula mityi mikatakata ne kukunkumuna mabwe makatampe ulanga’mba i tuma¯ bantu badi
¯ ıle
¯ panja pa safini?—
bwe tutyetutye. Lelo i kika kyafik
Yesu unena’mba: “Dilobe dikatampe dya mema dyafika, dyebaku¯ panja pa safini bafwa.
¯
bija bonsololo.” Bantu bonso badi
Mwanda
¯
waka?— Yesu wanene amba i mwanda wa “kuta’ko mityima mpi¯
ka.” Bine, kebaivwenepo!—Mateo
24:39, MB; Ngalwilo 6:5-7.
¯
¯
Pano vuluka, Yesu wanene
amba byobya byafikile
bantu i kidyu˜
mu kotudi dyalelo. Le i neni’ka yotuboila’ko?— I ino, bantu keba¯ babi, ino
onakanibwepo enka’tu pa mwanda wa amba badi
¯
i pa mwanda bavule kebadipo
na kyaba kya kwifunda
¯
myanda ya Leza ne byaadi usaka kulonga. Netu tufwaninwe kutadija kutyina twakeifwana nabo, mwene i
amo?—
Lelo ulanga’mba Leza ukonakanya ntanda dikwabo na dilobe?— Mhm, Leza i mulae amba
kabwanyapo kukonakanya’yo monka ku dilo¯
be. Wanene
amba: “Nabika nkongolo wami
mu dikumbi; nandi ukekalanga ke kiyu¯
keno.” Yehova w anene
amba nkongolo
ukekalanga ke kiyukeno kya kuyukila’po amba “mema keakikaleta dilobe monka dya kukonakanya bu-ngitu bonso,
mhm.”—Ngalwilo 9:11-17.
Nanshi tukulupilei’tu amba Leza
kakonakanyapo ntanda dikwabo na
dilobe. Inoko, enka na motwadi tubamwena’mwa, Bible wisambilanga
pa mfulo ya ntanda. Kitatyi kikona¯
kanya Leza ino ntanda, lelo i bani
Mwanda waka ketufwaninwepo enka
kukaya makayo?
˜
¯
bakashiya bomi?—
Lelo i bantu batele mutyima’nka ku bintu bingi bapela ne kwifunda myanda ya Leza? Le i boba bekwete na kulonga bintu bikwabo ino kwifunda Bible mpika? Le ulanga’po
namani?—
¯ na Leza,
Batwe tusakanga kubadilwa mu boba bakalamwa bomi
mwene i amo?— Mwene kikekala kiyampe mpata shi kisaka kyetu
kyaikala pamo na kya Noa, shi Leza wetupandija batwe bonso?—
Pa kusaka’mba tukapande ku mfulo ya ino ntanda, tufwaninwe
kwivwanija muswelo mwine ukonakanya’yo Leza ne mwakaletela
yandi ntanda impya ya boloke. Tutale bidi mwine mwakalongela’byo.
Bible witupa malondololo mu Danyele shapita 2, vese 44. Kino
kisonekwa kisambila pa ano etu mafuku amba: “Penepa kadi mu
¯ ukemika bulopwe [nansha
mafuku a boba balopwe Leza wa mulu
¯
umbikalo] kebukonakanibwapo
nansha patyetye, nansha bulopwe
bwine bwabo kupityila ku bantu bangi, ehe; ino bukatyumuna bipindibipindi ne kukubija malopwe ano’a onsololo, kadi bukemananga nyeke.”
Lelo ubaivwanija kino?— Bible unena’mba bulopwe bwa Leza
busa kukonakanya malopwe onso a pano pa ntanda. Mwanda
¯
waka?— Mwanda keakokelepo
Yewa mwine ubikikilwe na Leza bu
Mulopwe. Le mwine obabikikile i ani’le?— Bine, i Yesu Kidishitu!
Yehova Leza ye udi na lupusa lwa kutonga bulopwe nansha
umbikalo ufwaninwe kuludika, ne i mutonge wandi Mwana, Yesu,
kwikala bu Mulopwe. Panopano ponka, Yesu Kidishitu, Mulopwe
mutongwe na Leza, usa kutangidila mwingilo wa konakanya malo¯
pwe onso a ino ntanda. Mu Kusokwelwa shapita 19, vese 11 kutula ku 16, ulombola mwakaletela buno bonakani, pamo’nka na
mwikilombwela kino kifwatulo’mu. Mu Bible, divita dya Leza dikonakanya malopwe onso a pano pa ntanda ditelwa bu Amakedona nansha Halamakedona.
242
Pano, Leza unena’mba Bulopwe bwandi busa konakanya imbikalo ya bantu.
Ino lelo i mwitunene batwe tonakanye’yo?— Mhm, ke amopo, mwanda mu Bible,
Amakedona utelwa bu “divita dya difuku
dikatakata dya Leza, Mwinebukomobonso.”
(Kusokwelwa 16:14, 16) Bine, Amakedona i
divita dya Leza, ne ukengidija Yesu Kidishitu
mwanda wa kutangidila bibumbo bya bulwi
¯ mu dino divita. Lelo divita dya
bya mulu
Amakedona kedidi pabwipi? Tutalei mwa
kujingulwila’kyo.
Tutange batwe bonso pamo tujingulule kitatyi kikatukija Leza babi bonso ne kupandija boba bamwingidila, mu Nkindi 2:21, 22; Isaya 26:20, 21; Yelemia
25:31-33; ne mu Mateo 24:21, 22.
Yesu Kidishitu, Mulopwe
mutongibwe na Leza, ukonakanya
ino ntanda ku Amakedona
MWA KUJINGULWILA AMBA
AMAKEDONA IBAFWENA
PABWIPI
M
ONA’MBA uyukile kiyukeno i kika, mwene i amo?— Mu
¯
Shapita 46 twatangile’mo myanda itala kiyukeno kyaletele Leza kilombola’mba kakonakanyapo monka ntanda na
¯
dilobe nansha dimo. Kadi, batumibwa nabo baipangwile
kiyukeno
kya kuyukila’ko kitatyi kikajoka Yesu ne kya kuyukanya amba mfulo ya ntanda nansha ngikadilo ya bintu keidi pabwipi.—Mateo 24:3.
¯ mwadi, nanshi bilomba kwiYesu kabwanyapo kumweka mulu
kale kiyukeno kya kumona bantu kilombola’mba pano ke mushi¯
lule kubikala. O mwanda Yesu walombwele
bintu byadi bikokeja
kutadila’ko bandi bana ba bwanga pano
panshi. Shi bino bintu bibamweka, bikalombola’mba wajoka ne amba washilula kubikala bu Mulopwe momwa
¯
mulu.
Yesu pa kufundija bandi bana ba
¯
bwanga mvubu ya kukesha, webalombwele amba: ‘Talai’po bidi ku
¯
I bufundiji’ka bwafundije
¯
Yesu paadi wisambila
pa kikuyu?
244
kikuyu ne ku mityi yonso. Poishipuka mumonanga
ne banwe bene mwayuka’mba: Buyo bubafika.’ Nobe
ujingululanga shi buyo kebudi pabwipi. Ne kitatyi
¯
kyomona bintu byanene
Yesu bifikidila napo mo
monka, ukokeja kujingulula amba Amakedona pano
keidi pabwipi.—Luka 21:29, 30.
Mu uno paje ne mu ulonda’ko, tusa kutala’¯
mo bifwatulo bya bintu byanene
Yesu amba bibadilwa mu kiyukeno kilombola’mba Bulopwe
bwa Leza budi pabwipi. Kitatyi kikafikidila byonso bino, Bulopwe bwa Leza bukendejibwa na Kidishitu bu Mulopwe bukatyumuna bipindibipindi
1
2
3
5
4
6
M WA K UJ I NG U LW I L A A M B A A M A K E D ON A I B A F W E N A P A BW I P I
ano malopwe onsololo, pamo’nka na motwatangile’kyo mu Shapita
wa 46.
Nanshi tadija bidi biyampe bifwatulo bidi pa mapaje abidi abadikile uno’u, kupwa tusa kwisambila’po. Mu Mateo 24:6-14 ne mu
Luka 21:9-11, ubwanya kutanga’mo myanda ya bifwatulo byomona
mu bino bifwatulo’bi. Kadi, tala ne kibalwa kityetye kidi pa kifwatulo ne kifwatulo. Kibalwa kityetye kyonka’kya kitanwa ne ku ngalwilo ya musango ushintulula kine kifwatulo’kya. Shi ke pano, tutale
¯
shi bipindi bivule bya mu kino kiyukeno kyaletele
Yesu byendanga
bifikidila dyalelo.
¯
(1) Yesu wanene’mba:
“Mukashilwila kwivwana byamalwi, ne
myanda yonka ya byamalwi o balwa, . . . muzo ukataluka kukatamba
muzo mukwabo, ne bulopwe nabo monka.” Lelo nobe wivwananga
myanda ya malwi obalwa?— Divita dibajinji dya ntanda yonso dya-¯
¯ ku 1918, ne kupwa papo kwalonda kadi
lwilwe tamba 1914 kutula
¯ ku 1945.
divita dya bubidi dya ntanda yonso, tamba 1939 kutula
¯
Bine, kwadi kekwalupukile kasha mavita a ntanda yonso! Pano kudi
mavita kujokoloka ntanda yonso. Difuku ne difuku ku televijo, ku
ladiyo, ne mu majulunale, twivwananga ne kutanga myanda ya mavita.
¯
¯
(2) Kadi Yesu wanene
amba: “Kukekalanga
bimpengele bya nzala
. . . kyadi koku, ke kidi koku.” Enka na moyukile kala, ke bantupo bonso badi na bidibwa bivule bya kudya. Difuku ne difuku tununu ne
tununu twa bantu bafwanga mwanda kebadipo na bidibwa bibwane.
¯
¯
(3) Yesu wabweja’ko
amba: ‘Kukekalanga
kungi kungi konso bipu´
po bya mba.’ Lelo uyukile amba kipupo kya luba i kika?— I misongo
nansha luba lwipaya bantu bavulevule. Kipupo kya luba kimo kibi¯
¯
kibi kitwa bu Kipupo kya manzamba kyalupukile
mu Espanye kyaipaile bantu kintu kya midiyo 20 mu mwaka umo kete. Mu ano etu
mafuku bantu bavule, padi kupita ne bano bene, bafwanga SIDA.
Kadi kudi ne luba lwa dyaya, lwa dityima, ne misongo mikwabo ipaya tununu ne tununu twa bantu mwaka ne mwaka.
247
˜
¯
¯
(4) Yesu watelele
kipindi kikwabo kya kiyukeno, amba: “Kukekalanga . . . bintenshi bya kutenkanya ntanda, kyadi koku, ke kidi koku.”
Le uyukile kintenshi kya kutenkanya ntanda amba i kika?— Kintenshi kya kutenkanya ntanda kizakajanga nshi munshi mwa maulu
obe. Mobo papo apona, kadi pavule pene kipayanga bantu. Tamba
mwaka wa 1914, nshi itenkenanga divule mwaka ne mwaka. Lelo
kodi mwivwane banena myanda ya bino bintenshi bizakaja nshi?—
¯
(5) Kipindi kikwabo kya kiyukeno kyatelele
Yesu i ‘kuvula kwa
bubi bwa kujilula bijila.’ O mwanda mwine kudi bwivi ne bupolapola bupitepite. Konso konso bantu bekalanga na moyo wa kutyina ku˜
pomwenwa mobo ne kutwelelwa. Kekwaikele kasha¯ bunonaona
ne
butapani mu byaba bivulevule bya ntanda pamo na mobikadile’ko
dyalelo.
¯
(6) Yesu walombwele
kipindi kimo kya mvubu mpata kya kiyukeno amba: “Kadi Myanda Miyampe ino’i ya Bulopwe ikasapulwa panopantanda ponso, amba ikale bu kiyukeno ku mizo yonso, penepa
¯ myandamfulo keifika shayo.” (Mateo 24:14, MB) Shi witabije “ıno
miyampe,” nabya ufwaninwe nobe kusapwila’yo bantu bakwabo. Nankyo nobe ubafikidija kino kipindi kya kiyukeno.
¯
Bantu bakwabo bakokeja padi kunena’mba bintu byalaile
Yesu bikalanga’ko kala nyeke. Ino kekwaikele kasha¯ kitatyi kimwekele bino
bintu byonso kya pamo uno muswelo mu bipindi bivulevule bya ntanda kadi mu kitatyi kimo kyonka. Lelo pano ubaivwanija’mba kiyukeno kilombola bika?— Kilombola’mba kitatyi kyotumona bino
byonso bifikidila, ko kunena’mba ino ntanda mibi keidi pabwipi na
kupingakanibwa na ntanda impya ya Leza.
¯ kadi ne pa kitatyi kimo
¯
¯
Paletele
Yesu kino kiyukeno, wesamb
ıle
¯
kya mu mwaka kishile na bikwabo. Wanene
amba: “Mwikale kulo¯
mbela Leza amba, lubilo lwenu kelukekala pa umpepo wa mashika.”
¯ usaka kunena?—
(Mateo 24:20) Molangila, i bika byaadi
Bine, shi muntu usaka kunyema kimpengele mu kitatyi kya ma¯ kukutakane, kuleta’nka ne kyaka pa
shika, kitatyi kimweka kulu
248
M WA K UJ I NG U LW I L A A M B A A M A K E D ON A I B A F W E N A P A BW I P I
kwenda, le bibwanya kwikala namani?— Shi nansha wapanda’ko,
ukapanda na makambakano makata. Mwene i bya bulanda shi muntu wafwa mu kimpumpu kya pa umpepo wa mashika mwanda’po’tu
wadi ukikwete’ko bidi na kulonga bintu bingi pa kyaba kya kwenda?—
Lelo ubajingulula kyadi kinenena Yesu amba kebisakepo kwilaija
¯
enka shi umpepo wa mashika ubafika penepa ke kunyema?— Wadi
witulombola’mba byotwayuka amba Amakedona keidi pabwipi, ketufwaninwepo kwilaijailaija pampikwa kulonga kintu kilombola amba
¯
tuswele Leza na kumwingidila. Shi twikale na kalengwa, tukeela m ulu
ke mungya kala. Nabya tukekala pamo bwa boba ba mu kitatyi kya
¯ bevwana Noa ino bapela
¯
Dilobe dikatampe, abo badi
kutwela mu safini.
Shi ke pano, twisambile pa ngikadilo ikekala’ko shi
divita dikatampe dya Amakedona dibapite. Tukayuka byobya bitulongolwedile Leza batwe bonso
bamuswele ne kumwingidila.
Bino bisonekwa bikwabo nabyo bilombola’mba
Amakedona keidi pabwipi: 2 Temote 3:1-5
ne 2 Petelo 3:3, 4.
¯
Panene
Yesu amba
i biyampe kunyema
kitatyi kya umpepo wa
¯
mashika, i bika byaadi
usaka kufundija?
NTANDA IMPYA YA
LEZA YA NDOE
—NOBE UBWANYA KWIKALA’MO
L
¯ udile
¯
EZA wat
ba Adama ne Eva mu budimi bwa Edena. Nansha
¯
¯
¯
¯
byokebaikelepo kukokela
ne kufwa bafwa,
Leza wasakile
amba
babo bana, kubadila’mo ne batwe bene ba dyalelo, bekale na
¯
bumi
bwa nyeke mu Paladisa. Bible ulaya’mba: “Boloke bakapyana¯ 37:29.
nga ntanda, ne kwikala monka nyeke.”—Mitoto
Bible wisambila pa “madiulu mapya” ne “ntanda mipya.” (Isaya 65:
17; 2 Petelo 3:13) “Madiulu” a dyalelo i maludiki a bantu adi’ko dya¯
lelo, ino Yesu Kidishitu ne boba ba kubikala pamo nandi momwa mulu
o akekala “madiulu mapya.” Bine, kikekala kya kutendelwa kitatyi kikaludikwa ino ntanda yonso na ano madiulu mapya, ko kunena’mba
buludiki boloke bwa Leza bwa ndoe!
Lelo penepo, “ntanda mipya” nayo i ntanda’ka?— Ntanda mipya i
boba bantu bayampe baswele Yehova. Ubaivwana, shi Bible wisambila
pa “ntanda,” kitatyi kimo ifunkilanga pa bantu badi pano pa ntanda,
¯ 66:4; 96:1) Nanshi
ke pa nshi minepo, mhm. (Ngalwilo 11:1; Mitoto
bantu babundile ntanda impya bakekalanga enka pano panshi.
Ino ntanda ya bantu babi keikekala’kopo monka. Vuluka amba, Di¯
lobe dya mu mafuku a Noa dyatukije
ntanda imbi ya bantu. Kadi, enka
na motwefundile’kyo kala’mwa, ino ntanda imbi ya dyalelo nayo ikonakanibwa ku Amakedona. Shi ke pano, tutale mwine mukekadila
¯ mu ntanda impya ya Leza kupwa kwa Amakedona.
bumi
¯
Lelo nobe usaka kukekala na bumi
bwa nyeke mu Paladisa mu
˜
ntanda impya ya Leza ya ndoe?— Kekudipo mu nanga
nansha umo
¯
ubwanya kwitupa bumi bwa nyeke. Kekudipo lawa nansha bwanga
250
Usa kuyuka mukekadila banyema mu ndoe pa
kutanga Isaya 11:6-9, ne Isaya 65:25. Tala
¯
bino bifwatulo. Tala pano kana ka mukoko,
˜
´
kana ka mbuji, nge, kyana kya nombe,
ntambo mukata, ne mwana mutyetye bekele
pamo. Lelo ubwanya nobe kutela bano
banyema bakwabo batelelwe mu Bible?— Tala
˜
yeu mwana mwakaila na nando!
Kekudipo
nansha umo ukwatwa moyo mu ntanda
impya. (Hosea 2:18) Le ulanga’po
namani?—
Tala pano mwikadile bantu ba mizo yonso mu ndoe.
¯
Beswele abo bonso, pamo’nka na mwanenene
Yesu
balondi bandi. (Yoano 13:34, 35) Byabulwi pano
byobi bifulwa ke bintu bya kulongolola nabyo
ntanda. Bible wisambila pa ndoe ya binebine
ne mutyima-ntenke bikekala nabyo bantu mu
ntanda impya ya Leza. Tubwanya kutanga
ino myanda mu bisonekwa, kimfwa mu
¯ 72:7; Isaya 2:4; 32:16-18;
Mitoto
ne Ezekyele 34:25.
Tala bantu badi pa dino dyani. Aba
˜
kebo balongolola ntanda, beinenenya
ikale
¯
kıkalo kilumbuluke. Tala yoya njibo miyampe
yobobaka, ne bipa bitobala ne mityi miyampe
ilombwelwe pano’pa. Bantu badi mu ndoe pano
¯
pa ntanda, pano ke paladisa pamo na mwadi
mwikadile budimi bwa Edena. Tubwanya
¯
kutanga bino bintu bilumbuluke mu Mitoto
67:6; 72:16; Isaya 25:6; 65:21-24;
ne Ezekyele 36:35.
Pamo’nka na momwenine pano’mu, bantu bonso i
bakomo nke¯ kadi badi na nsangaji. Bantu bonso
babwanya kutumbuka’nka bwa tusha. Kekudipo
kilema, mpofu, nansha ubela. Bine, tala kadi ne
boba bantu basanguka mu bafu! Bible witusapwila
bino bintu mu Isaya 25:8; 33:24; 35:5, 6; Bilongwa
24:15; ne Kusokwelwa 21:3, 4.
N TA N D A I M PYA YA L E Z A YA N D O E — NOB E U BWA N YA KW I K A L A ’ MO
bubwanya kwitulama tuleke kufwa. Dishinda dimo kete dya kwitufiki¯
ja ku bumi
bwa nyeke i kufwena kudi Leza. Mufundiji Mukatampe i
mwitusapwile mwa kufwenena kudi Leza.
¯
Tuputule
bidi Bible wetu mu Yoano shapita wa 17, vese wa 3. Tutanga’mo bino binenwa bya Mufundiji Mukatampe, amba: “Ebiya’mba,
¯
bakuyuke,
abe Leza enka wa binebine, ne Yesu Kidishitu o watumine
¯ ne bumi
¯ bwine bwa kul adila
¯
nankyo bo bumi
nyeke na nyeke.”
¯
Pa kino, le Yesu wanene
amba i bika byotufwaninwe kulonga pa ku¯
saka’mba tumone bumi
bwa nyeke?— Dibajinji, tufwaninwe kuyuka
¯
¯ ene
¯ bumi
¯
Tata wetu wa mulu,
Yehova, ne kuyuka wandi Mwana, wap
bwandi pa mwanda wetu. Kino
kilombola’mba tufwaninwe kwifunda
˜
Bible. Dino dibuku, Boila Neni Kudi Mufundiji Mukatampe, ditukwasha kwifunda Bible.
Inoko kwifunda myanda ya Yehova kuketukwasha namani tumone
¯
bumi bwa nyeke?— I namino, enka na motusakilanga kudya bidibwa
difuku ne difuku, mo monka mobitusakila kwifunda myanda ya Yehova difuku ne difuku. Bible unena’mba: “Muntu nanshi kakamwenapo
¯
¯ mu mikate yonka, mhm, poso mu myanda yonso ıtamba
bumi
mu kyakanwa kya Mwine Leza.”—Mateo 4:4.
¯
Kadi tufwaninwe ne kuyuka Yesu Kidishitu mwanda Leza watumine
uno wandi Mwana mwanda wa kwitutalula bubi bwetu. Bible unena’mba: “Kadi mutupu mukwabo, nansha umo, wakupandilwako.” Kadi
Bible unena monka’mba: “Wakwitabija mudi Mwana nabya udi ne
¯
¯
bumi
bwa kul adila
monka nyeke ne nyeke.” (Bilongwa 4:12; Yoano
3:36) Penepa, “kwitabija” mudi Yesu kishintulula namani?— Kishintulula’mba twi betabije Yesu binebine ne kuyuka’mba ketubwanya¯
po kwikala na bumi
bwa nyeke kwampikwa aye. Lelo netu twitabije
˜
kino?— Shi twi betabije uno mwanda, nabya tukendelela kuboila neni
kudi Mufundiji Mukatampe difuku ne difuku, kadi tukalonga byanena.
˜
Muswelo umo wa kwitukwasha twikale kuboila neni
kudi Mufundiji Mukatampe i kutanga kino kitabo misunsa ne misunsa ne kutala
255
˜
bifwatulo bidi’mo ne kulangulukila’po. Tompa bidi shi ukokeja kutana malondololo a bino bipangujo bidi pa bifwatulo’bi. Ne kadi, tangai
kino kitabo pamo na inobe nansha shobe. Shi bambutwile bobe kebadipo kokwa kodi, nankyo tangai’kyo pamo na batame bakwabo ne na
bana bakwabo. Mwene i kiyampe shi ukwasha bantu bakwabo nabo
˜
baboile neni
kudi Mufundiji Mukatampe na kuyuka byobya byobafwa¯ bwa nyeke mu ntaninwe kulonga mwanda wa nabo bakekale na bumi
nda impya ya Leza?—
Bible witulombola’mba: “Panopantanda papitanga.” Ino kadi Bible
¯
witushintulwila ne mwa kumwena bumi
bwa nyeke mu ntanda impya
ya Leza. Unena’mba: “Yewa ulonga kiswa-mutyima wa Leza aye wikele
nyeke.” (1 Yoano 2:17) Le penepa tukalonga namani shi tusaka tukekale mu ntanda impya ya Leza?— Bine, tufwaninwe kwifunda mwanda
wa kuyuka Yehova ne wandi Mwana muswedibwe, Yesu. Ino tufwaninwe kadi kulonda byobya byotufunda. Bine, tusaka kwifunda kowifunda kino kitabo kukukwashe ulonge bino bintu.
Lelo usaka kuyukila’ko bikwabo?
Nankyo lembela Batumoni ba Yehova ku www.jw.org.

Boila Neni Kudi Mufundiji Mukatampe

Transcription

Similar documents

dn nti na yesu huu amane na owui?

Sash! Ganbareh

Kristofo Nnwom (Christian Hymns)

Vybz Kartel Addi Truth

hanyu pinyin version

New techniques applied in the development and

Dwe Mar Adek 2015: Wheche Manyien Mokor E

Bisonekwa Bijila—Bushintuludi bwa Ntanda Mipya (Mateo

NOTES ON SOME INSECTS ASSOCIATED TO FRANKINCENSE

The Study of Persian Shi`ism in the Malay

Juba Arabic Mrath to raas fi indak fi hayataki?