Word huursoldaat

Oorlog
Word huur soldaat
De term ‘huursoldaat’ roept een beeld op van een
gespierde vent, omhangen met munitie en wapens.
Voor een flinke zak geld doet hij jouw vuile werk.
De werkelijkheid is nog veel schokkender.
H
uurlingen noemen zich
meestal geen huurling.
Ze zijn beveiliger, contractor of vrijwilliger.
In de media gaan ruigere typeringen rond. Zoals guns for hire, of
dogs of war. Rende van de Kamp
kan het niet zo veel schelen. Deze
49-jarige ex-militair diende eerst
in de Nederlandse krijgsmacht.
En daarna werkte hij elf jaar lang
als huursoldaat in drie verschillende legers. ‘Ik wilde spanning en
avon-tuur in mijn leven en iets
mee-maken wat in een vergeten
hoekje in de wereld gebeurt. Dan
zie je dat de werkelijkheid soms
heel anders is dan je leest in de
korte krantenberichten.’
77TEKST: SANDER KOENEN
Huurlingen in Irak. Voordat je je
bij hen aansluit: het is geen beroep
dat je alom geliefd maakt.
WORD HUURSOLDAAT
Geen baan?
100 miljard dollar per
jaar. Alleen het bedrijf
Sinds de
Amerikaanse invasie
Halliburton is al goed
in Irak is oorlog big
voor 13 miljard dollar
business geworden.
aan contracten in Irak
Zogenoemde private
(2003-2007). Dat is
2,5 keer meer dan de
military companies,
die defensiepersoneel totale kosten voor de
verhuren, opereren in
Eerste Golfoorlog in
meer dan 50 landen.
1991. Andere grootSamen hebben ze een verdieners zijn Xe
geschatte omzet van
services en DynCorp.
TIP
55
De meeste huursoldaten
van nu zijn ongewapende
arbeidskrachten
54
03/2010
LUISTER JAZZ
Je kunt natuurlijk wéér Radio 538 opzetten
en de laatste hits je hersenpan binnen laten
dreunen. Maar echt ontspannen word je daar niet
van. Wellicht is jazz iets om mee te relaxen? Jazz
in 6 cd’s:
TIP
56
1. Kind of Blue, Miles Davis (1959)
2. My Favourite Things, John Coltrane (1960)
3. Heavy Weather, Weather Report (1977)
4. Future Shock, Herbie Hancock (1983)
5. Doo-bop, Miles Davis (1992)
6. The Hermit Sessions, Kyteman (2009)
A Dagen waren saai
Van de Kamp sloot zich in 1981
in Zuid-Libanon aan bij de milities van de beruchte majoor Saad
Haddad. Deze majoor was gedeserteerd uit het Libanese leger en
werd financieel en militair door
Israël gesteund. De Nederlander
hoopte onder Haddad in actie te
kunnen komen: ‘Ik was eerder al
met de VN vredesmissie UNIFIL
in Libanon geweest. Maar dat was
vooral pappen en nathouden. Met
deze milities wilden we Israël van
de Palestijnse PLO bevrijden.’
Van de Kamp beschrijft zijn dagelijks leven als huurling in zijn boek
Onder vreemde vlag. De spanning
waarop hij hoopte, bracht Libanon
maar zelden. Het waren lange en
saaie dagen, die af en toe werden
onderbroken door een patrouille.
Het salaris
was met
twee­honderd
TIP 55
gulden per
maand ook niet
indrukwekkend.
Na Libanon meldde Van
de Kamp zich aan bij het vreemde­
lingenlegioen in Frankrijk. Daar
was hij zeven jaar actief. Het loon
was wel wat beter, maar opnieuw
bleven gevechtsacties uit. De huursoldaat verliet het legioen en ging
freelance verder in het voormalige
Joegoslavië: ‘In die tijd was het
niet moeilijk om als huursoldaat
aan de bak te komen. Je pakte de
trein in Amsterdam en stapte uit
in een oorlogsgebied. Met andere
huurlingen vocht ik aan de kant
van de Kroaten tegen de Serviërs.
We werden daar beschoten door
scherpschutters, mitrailleurvuur
en mortieren.’
A Huurleger groeit
3500 jaar lang was een huurling
simpelweg een soldaat die vocht
voor geld (zie kader ‘Historische
huurlingen’). In de laatste twintig
jaar is dat veranderd. Overal ontstonden bedrijven die gewapende
én ongewapende krachten gingen
verhuren. Bekende voorbeelden
zijn het Amerikaanse Blackwater
(nu Xe Services), DynCorp en de
ArmorGroup. Oorlog werd big
business. Een huursoldaat ging
private militaire uitvoerder of
contractor heten. In de Eerste
Golfoorlog (1990) was een op
honderd militairen ingehuurd. In 0
CITEER SHAKESPEARE
Imponeer je
day?’ (Sonnet 18):
collega’s, je
‘Jij bent echt het
vrienden en potentiële lekkerste wijf dat op
liefdes met citaten uit aarde rondloopt.’
het werk van de grote
2. ‘Nature teaches
William Shakespeare
beasts to know their
(1564-1616). Hier 4
friends’ (Coriolanus):
klassieke citaten plus ‘Die gast is echt niet
hun losse moderne
te vertrouwen.’
vertaling...
3. ‘Look like the
1. ‘Shall I compare
innocent flower, but
thee to a summer’s
be the serpent under
TIP
57
it’ (Macbeth): ‘Wat
is dat mens van de
administratie toch
een secreet.’
4. ‘All the world’s a
stage, and all the
men and women
merely players’ (As
you Like It): ‘Ach, joh,
na vijven klokken we
lekker uit en gaan we
naar huis.’
03/2010
55
Oorlog
Het gedrag van huursoldaten in Irak zorgde meer dan eens voor flinke opschudding
0 de oorlog in Irak (2003) was dat
een op twee! In Afghanistan zijn
nu zelfs meer contractors dan
militairen actief.
Rem Korteweg is onderzoeker bij
het The Hague Centre for Strategic Studies. Hij zegt: ‘Sinds de
Koude Oorlog gaan de defensiebudgetten omlaag. Maar landen
willen ook de veiligheid en stabiliteit in de wereld waarborgen. De
trend is verder om overheidstaken
te privatiseren. VN-operaties
kunnen vandaag de dag niet meer
zonder particuliere beveiligers.
Dat geldt ook voor het Neder-­
landse leger in Afghanistan. Wil
je alles zelf doen? Dan moet je de
dienstplicht weer invoeren.’
A Beveiliger is huurling
De moderne private militaire uitvoerder is de geëvolueerde versie
van de ouderwetse huursoldaat.
Hij kan nu van een helikoptermonteur tot een veldchef of een
gewapende beveiliger zijn. ‘Het
grootste deel van de uitvoerders
heeft tegenwoordig onbewapende
functies’, zegt Korteweg. ‘Zo zit
de ArmorGroup veel in Irak en
Afghanistan. Dit bedrijf is onderdeel van Group4Securicor, dat is
met een half miljoen medewerkers
het grootste beveiligingsbedrijf
van de wereld. In Nederland kom
je ze ook tegen, als beveiligers van
bedrijventerreinen.’
Verreweg het grootste deel van de
uitvoerders is ongewapend. Maar
de klassieke huursoldaat bestaat
toch ook nog wel? Omhangen met
munitie, op zoek naar ruzie? Van
deze extreme variant van de huurling zijn er enkele tienduizenden
tot honderdduizend in de wereld,
schat Korteweg. Ze duiken zo nu
en dan wel op in de media. In
2004 bijvoorbeeld, toen vier zwaar
bewapende beveiligers van het
bedrijf Blackwater op patrouille
waren in de Iraakse stad Fallujah.
Volgens ooggetuigen hadden ze
hun gezichten bedekt en gooiden
ze handgranaten naar auto’s. De
Blackwater-huursoldaten werden
aangevallen, verbrand, verminkt
en opgehangen aan een brug. Het
Contractor gaat vrijuit
ver de juridische
O
aansprakelijkheid
van contractors bestaat
veel onduidelijkheid. Zelfs
bij landen die ze inzetten.
Private militaire uitvoerders vechten wel in een
oorlog, maar het blijven
burgers. Ze vallen dus
niet onder het militaire
tuchtrecht. Amerikanen
krijgen bovendien vaak
immuniteit voor de lokale
Afghan Secu­rity Guard die de
Nederlandse kampen bewaken,
mogen zich dus wel verweren.
Huursoldaten in opspraak
A 16 september 2007:
5 beveiligers van Blackwater openen het vuur
op ongewapende burgers
in Irak. Er komen 17
mensen om het leven.
De 5 zeggen dat op hen
werd geschoten, maar
de FBI vindt hiervoor
geen bewijs. Een rechtszaak wordt geseponeerd
na vormfouten. Irak
Een autobom ontploft
als een Blackwaterkonvooi langsrijdt.
STOP MET KLAGEN
We klagen
7 Doe de armband
zo’n 15 tot 30 om een van je polsen.
keer per dag, zegt Will 7 Elke keer als je
Bowen. Maar vaak is
klaagt, roddelt of
dat onnodig. De Ame- kritiek uit, doe je
rikaanse predikant
het armbandje om
stelde zijn volgelingen je andere pols. Zo
daarom voor om te
ontdek je hoe negastoppen met klagen.
tief je bent.
Hij gaf hen een paars
7 Wijs je een ander
armbandje en de
met een armband
volgende instructies:
erop dat hij klaagt,
verbiedt Blackwater om
daar nog langer te opereren. Het beveiligings­
contract ter waarde van
915 miljoen dollar wordt
overgenomen door concurrent DynCorp. Blackwater verandert de naam
in Xe Services.
A 7 maart 2004: in
Zimbabwe wordt een
vliegtuig met 67 huurlingen onderschept.
Het privé-leger moest
Teodoro Obiang, president van Equatoriaal-
Guinea afzetten om de
oppositieleider Severo
Moto in het zadel te
helpen. Moto bood 1,8
miljoen dollar en oliecontracten in Zimbabwe
voor de coup. Eén van
de financiers is Mark
Thatcher, de zoon van
oud-minister-president
van Engeland Margaret
Thatcher. Hij krijgt een
boete van 500.000
dollar. De huurlingen
zitten een korte straf uit
en krijgen daarna een
TIP
58
56
03/2010
presidentieel pardon.
A 2 juni 2000: de
Amerikaanse militaire
politie doet een inval bij
DynCorp in Bosnië. De
aanleiding is het relaas
van klokkenluider Ben
Johnston. Medewerkers
maken zich volgens hem
op grote schaal schuldig
aan mensenhandel en
seksslavernij. Een aantal
van hen wordt ontslagen.
Ze worden niet vervolgd,
vanwege hun immuniteit
voor de Bosnische wet.
In een model van een passagiersvliegtuig oefenen
medewerkers van het beruchte bedrijf Blackwater.
incident leidde de Amerikaanse
invasie van Fallujah in, waardoor
de oorlog in Irak nog verder werd
aangewakkerd.
Ook het Nederlandse leger is in
de Afghaanse provincie Uruzgan
afhankelijk van private uitvoerders. Dat zegt een woordvoerder
van het ministerie van Defensie.
Maar de uitvoerders voeren níet
de militaire kerntaken uit. Ze zijn
actief in de catering, transporten
Het werd een enorm
succes. De paarse
bandjes waren niet
aan te slepen. Inmiddels zijn er wereldwijd
6 miljoen verspreid.
Meer weten? Bowen
schreef het boek Een
betere wereld en hij
heeft ook een site:
www.acomplaintfreeworld.org
en het onderhoud aan materieel.
Dat soort taken wordt dus voor
een deel uit­besteed. Onder andere
aan het Amerikaanse DynCorp.
Het mono­polie op alle offensieve
acties ligt bij de Nederlandse
staat. Al wil dat niet zeggen dat
contractors in Nederlandse dienst
helemaal niet schieten. Bij defensieve acties mogen die private
militaire uitvoerders wel geweld
gebruiken. De 250 leden van de
MAAK EEN BORD: ‘TOETER ALS JE VROLIJK BENT!’
In zijn boek
huis waar het bord
A Complaint
stond. Een man
Free World (zie tip
liet hem binnen en
58) vertelt Will Bowen vertelde hem dat
over een bord dat hij
hij het bord neerlangs een snelweg in
gezet had toen zijn
South Carolina zag.
vrouw ernstig ziek
‘Honk if you’re happy’ was. Veel mensen
stond erop, toeter als
toeterden. Al dat
je vrolijk bent. Op een getoeter maakte
dag besloot Bowen
hem en zijn vrouw
aan te bellen bij het
ook weer vrolijk.
TIP
dan moet hij hem
wisselen en jij ook.
7 Probeer 3 weken je
armband om dezelfde
pols te houden. Niet
gelukt? Begin weer
opnieuw. Gemiddeld
doen mensen er 5
tot 7 maanden over
om het doel van 21
klachtenvrije dagen
te halen.
wetgeving. Daardoor zijn
ze, als ze zich misdragen,
alleen verantwoording
schuldig aan hun hoogste
baas. En dus niet aan de
rechter.
De wetgeving schiet
tekort. Dat stelt de
Adviesraad Internationale
Vraagstukken (AIV). De
AIV deed onderzoek naar
het inhuren van dit soort
private militaire bedrijven
59
A Soldaat zoekt werk
Stel: je wil ook
contractor
worden. En
dan geen
veredelde
stadswacht,
maar iets in het
hogere ‘gewelds
spectrum’. Waar
moet je in dat geval
heen? Volgens ex-huursoldaat
Van de Kamp is het sinds de commercialisering allemaal erg lastig
geworden. ‘Vroeger kreeg iedere
idioot een godsvermogen om in
conflictgebieden te werken. Nu
wordt dat een halt toegeroepen.’
Wie het toch wil proberen, moet
echt iets te bieden hebben, zegt
Anton Melein. Hij is eigenaar
van het private beveiligingsbedrijf The Group, vroeger High
Level Security Holland. Melein
is ex-marinier en was zeventien
jaar in dienst bij Defensie. The
Group heeft de beschikking over
ruim honderd mensen die hij waar
in 2007. De Nederlandse
regering moet volgens
de AIV ‘betere juridische
waarborgen scheppen’.
Er zou ook een Europese
gedragscode moeten
komen en uiteindelijk
zelfs internationale
wetgeving. Alles om
ervoor te zorgen dat
Nederland greep blijft
houden op de private
militaire uitvoerders.
ook ter wereld kan inzetten. ‘We
zoeken geen knapen van zeventien die op zoek zijn naar een
spannend bestaan. De meeste van
onze mensen hebben meer dan
tien jaar ervaring bij Defensie of
de politie. Het zijn solide mannen,
vaak voormalig commando’s en 0
Het huurlingenvak is interna­tionaal.
Deze Servische huursoldaat legt in
1997 aan het Zaïrese leger uit hoe
je een raketwerper hanteert.
MAAK JE KIND WETENSCHAPPER
Kleuters zijn
Het resultaat is het
onderzoekers. programma Kleuters
Ze zijn nieuwsgierig,
aan zet. Daar leren
kennen geen grenzen
kleuters alles over
en geven niet snel op. hun schaduw, door
Het zijn een soort
onder andere een
miniwetenschappers.
voorstelling en het
Daar moeten we iets
maken van een
mee, dachten het
schilderij. Kleuters
sciencecenter NEMO
aan zet vindt plaats
en de Universiteit van
op vrijdagen, zaterAmsterdam.
dagen en zondagen
TIP
60
in 2010. In februari
kunnen ouders en
kinderen meedoen
aan een wetenschappelijk onderzoek. Een
ontwikkelingspsycholoog bekijkt hoe jouw
kleuter observeert,
ondervraagt en
speelt. Meer info:
www.e-NEMO.nl/
kleutersaanzet
03/2010
57
Oorlog
Huurling worden? Bereid je voor op het
betalen van forse verzekeringspremies
0 mariniers.’ The Group wordt ook
ingeschakeld bij de bestrijding
van piraterij aan boord van de internationale koopvaardijschepen
rond Somalië, beveiligt hoogwaardigheidsbekleders en geeft
trainingen aan non-gouvernementele organisaties. The Group
opereert binnen de wet. Of, zoals
Melein het zorgvuldig verwoordt:
‘Als het erop aankomt, onder de
juiste omstandigheden en volgens
de lokale wetgeving, kunnen we
over wapens beschikken.’
A Univé verzekert niet
Voor mensen met huursoldaatambities heeft Melein een belangrijke tip: denk eerst goed na. Het
Historische
huurlingen
klinkt spannend om te werken in
een oorlogsgebied. Maar weet wat
er allemaal bij komt kijken. Hoe
ga je om met geweld? Hoe ga je
om met de religie en de gebruiken
van een land? En met het risico
dat je loopt om te sterven?
Welk salaris krijg je voor het lopen
van dat risico? Als monteur, cateraar of bevoorrader heb je een
mooie loonstrook, maar niet mooi
genoeg om over op te scheppen.
De ‘zware jongens’ verdienen veel
meer, aldus onderzoeker Korteweg. ‘Als vuistregel krijgt een
particulier in een maand wat een
militair in een jaar verdient. Denk
aan bedragen van duizend dollar
per dag, oplopend tot 50.000 per
maand. Daar wordt meestal geen
belasting over betaald. Maar je
krijgt ook geen ziektekostenver-
goeding, pensioen of verzekering.’
Melein zegt dat dat hier niet geldt.
Je verdient in Nederland minder.
‘De markt doet z’n werk. De
private beveiliging is een vol­
wassen bedrijfstak geworden. In
Nederland zijn het freelancers en
zelfstandigen zonder personeel die
dit werk doen. Ze betalen gewoon
belasting en verzekeringspremies.
Voor dat laatste hoef je overigens
niet aan te kloppen bij Univé. Je
hebt het dan over gespecia­liseerde
verzekeringsmaat­schappijen. En
over premies van soms wel 1200
euro per week. Er blijven met die
kosten echt geen duizenden euro’s
over als dagloon. De tijd dat je als
huursol­daat stinkend rijk kon,
worden, is voorbij.’ 7
Prototype
huurling
obert (Bob) Denard was
R
zelfbenoemd kolonel. Hij
leidde vanaf 1961 een groep
nietsontziende huurlingen,
‘de verschrikkelijken’. Later
was hij betrokken bij wel 4
staatsgrepen op de Comoren.
Frederick Forsyth baseerde de
bestseller Dogs of War op het
leven van Denard. Dat leven
eindigde verrassend: Denard
stierf op 78-jarige leeftijd een
natuurlijke dood.
De Franse
Bob Denard
was vooral
in Afrika
actief.
[email protected]
oor professionele vechters­
V
bazen is altijd werk geweest.
Een greep uit de geschiedenis.
A Oudheid: het Oude Egypte en
Perzië (nu Iran) zetten complete
legers van huursoldaten in.
A Romeinse Rijk: maakte gebruik
van auxilia, hulptroepen van nietRomeinse afkomst, zoals ‘Nederlandse’ Bataven.
A Middeleeuwen: huursoldaten­
legers domineerden in Europa.
A 19de en 20ste eeuw: nationale legers vochten de oorlogen
uit. Huursoldaten werden vooral
in kleine groepjes ingehuurd voor
staatsgrepen of aanslagen.
MEER INFORMATIE
Shadow Company, Nick Bicanic en Jason Bourque, Purpose
Films (2006): documentaire
over huursoldaten.
Onder vreemde vlag, Rende
van de Kamp, Aspekt (2006):
relaas van een huursoldaat.
Guns for hire, Tony Geraghty,
Portrait (2007): over het leven
van freelance soldaten.
www.privateforces.com: online
private security-gemeenschap.
www.blackwaterwatch.com:
volgt alles over het omstreden
Blackwater.
www.privatecontractor.nl:
nieuws, blogs, boeken en meer.
De Bataven vochten voor én tegen
de Romeinen. Hier zijn ze aan de
winnende hand.
WORD DEEN
Voor een
flinke portie
geluk hoef je niet zo
ver van huis: ga naar
Denemarken. In dat
land wonen de gelukkigste mensen van
de wereld. Dat blijkt
uit de World Values
Survey, een internationaal cultuuronderzoek. Inwoners van tal
TIP
61
58
03/2010
van landen geven
aan hoe gelukkig ze
zijn, op een schaal
van heel gelukkig
tot heel ongelukkig.
Doorslaggevende
factoren voor een
hoge score zijn
volgens de onderzoekers een open
democratie en een
hoog inkomen.
Nederland staat
in de lijst op de
8ste plaats. Helemaal onderaan
bungelt Zimbabwe,
vermoedelijk door
de economische
malaise en de politieke instabiliteit.
Vermoedelijk wilde
je daar toch al niet
naartoe verhuizen.