YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ

YUSUFELİ BARAJI ve HES
Projenin Tanımı
Yusufeli Barajı ve Hidroelektrik Santrali Projesi; Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, Çoruh
Nehri üzerinde yer almaktadır. Çoruh Türkiye sınırları içinde 390 km’lik bir uzunluğa sahip
olup, Kuzeydoğu Anadolu’nun en büyük nehirlerinden biridir.
Yusufeli Barajı ve HES, DSİ Genel Müdürlüğü’nün Çoruh Nehri üzerinde
gerçekleştireceği 10 projesinden biridir. Bu projeler, Türkiye’nin toplam enerji üretiminin
yaklaşık % 8’ini, hidroelektrik santrallerinden elde edilen toplam enerjinin ise yaklaşık
% 34’ünü oluşturacaktır. Nehrin en yukarı kısmındaki Laleli ile en aşağı kısmındaki TBMM
85. Yıl Muratlı baraj yerleri arasındaki 1,430 m’lik kot farkı; 2,536 MW’lik kapasiteyle yılda
8,322 GWh’lik elektrik üretimi için kullanılacaktır.
Şekil 1. Çoruh Havzası ve Çoruh Nehri Projelerinin Konumu
Yusufeli Barajı ve HES, tamamlandığında temelden 270 m yüksekliği ile dünyanın
en yüksek kaya dolgu barajlarından biri olacaktır. Tesisin Türkiye enerji üretimine
540 MW’lik (3 x 180 MW) kurulu güç ile katkıda bulunması beklenmektedir. Yüksek kurulu
gücü ve yıllık elektrik üretimi (1,705 GWh/yıl) ile ülkemiz yıllık enerji ihtiyacının % 0.6’sını
karşılayacak ve Türkiye’nin uzun vadeli enerji hedefleri çerçevesinde önemli bir yere sahip
olacaktır.
1/8
LALELİ
99 MW
204 GWh
İSPİR
54 MW
327 GWh
GÜLLÜBAĞ
84 MW
285 GWh
AKSU
120 MW
344 GWh
ARKUN
222 MW
788 GWh
YUSUFELİ
540 MW
1705 GWh
ARTVİN
332 MW
1026 GWh
DERİNER
670 MW
2118 GWh
İnşaat halinde
BORÇKA
300 MW
1039 GWh
İnşaat halinde
MURATLI
115 MW
444 GWh
İşletmede
Şekil 2. Çoruh Nehri Üzerinde Gerçekleştirilmiş Olan ve Plânlanan Projeler
Projenin Tarihçesi
Yusufeli Projesi için ilk çalışmalar; 1970’lerde, Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı
Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından başlatılmıştır. Projeyi de kapsayan
Çoruh Nehri Hidroelektrik Gelişme Master Plânı 1982’de hazırlanmıştır. Yusufeli Projesi ve akış
aşağısındaki Artvin Projesi için fizibilite raporu 1986’da, nihai projeler de 1990’da
tamamlanmış ve onaylanmıştır. Proje, 1997 yılında hükümet tarafından yatırım programına
alınmı ve Hükümetler Arası İkili İşbirliği çerçevesinde inşa edilmesi planlanmıştır.
Yusufeli Barajı, Hükümetler Arası İkili İşbirliği çerçevesinde, Türkiye Cumhuriyeti
Bakanlar Kurulu Kararnamesi uyarınca DOĞUŞ İnşaat ve Ticaret A. Ş. Liderliğinde; ALSTOM,
COYNE & BELLIER ve DOLSAR’dan oluşan Konsorsiyum tarafından inşa edilecek olup,
finansman kısmen uluslararası finans kuruluşlarından sağlanacaktır.
Projenin Önemi
•
Yusufeli Barajı ve HES Projesi Türkiye Cumhuriyeti’nin uzun vadeli enerji vizyonunun
içinde yer alan, önemli bir yatırım projesidir.
•
Proje ülkemiz için refah, çağdaşlık, gelişmişlik, ulusal enerji kaynaklarının verimli
kullanımı ve bölgesel kalkınma adına hayati önem taşımaktadır.
•
İnşaat sırasında ihtiyaç duyulacak personel sayısı ortalamada yaklaşık 1 200 kişidir.
Projenin yoğun dönemlerinde ise yaklaşık 1 800 personel çalıştırılacaktır. Bölgede,
inşaat süresince çalışanlar ve aileleriyle birlikte önemli ölçüde insanın geçimine imkân
sağlanacaktır.
2/8
•
Tamamlandığında, üreteceği yıllık ortalama 1,705 milyar kWh enerji ile ekonomimize
yılda 152 milyon ABD Doları katma değer temin edecektir.
•
Proje ile 850 milyon ABD Doları tutarında bir yatırım gerçekleşecek ve bölge halkı için
iş imkânlarının dışında sosyal ve ekonomik kalkınma imkânları da ortaya çıkmış
olacaktır. Ayrıca yörede zor şartlar sunan mevcut yol, köprü, elektrik hatları gibi altyapı
faaliyetlerinin en çağdaş tekniklerle yenilenmesi sağlanacaktır.
Projenin Gerçekleştirilme Süresi
Proje, işe başlama tarihinden itibaren 88 ay (yaklaşık 7.5 yıl) içinde tamamlanacak ve
işletmeye alınacaktır. Tesis inşaatına 2006 yılında başlaması ve 2013 yılında tamamlanması
öngörülmektedir. Baraj inşaatın başlamasından 79 ay sonra su tutmaya başlayacaktır.
Artvin – Erzurum ve Artvin – Bayburt relokasyon yollarının yapımı inşaat faaliyetlerinin
başlamasından 75,5 ay sonra tamamlanacaktır. Böylece relokasyon yolları su tutulmadan 3,5 ay
önce tamamlanmış ve hizmete girmiş olacaktır.
Projeyi Gerçekleştirecek Olan Konsorsiyumun Yapısı
Yusufeli Projesi’ni gerçekleştirecek olan Konsorsiyum, projenin sahibi olan DSİ’nin
(İdare) müteahhidi olacak ve proje yatırımı için gerekli fon, ulusal ve uluslararası finans
kaynaklarından sağlanacaktır. Bu bağlamda projeyi gerçekleştirecek Konsorsiyumun yapısı
aşağıdaki şekildedir:
Firma Adı
Doğuş İnşaat ve Tic. A. Ş.,
İstanbul/Türkiye
Elektromekanik
İşler ALSTOM
İsviçre
Ltd.
Grubu
Baden/İsviçre
ALSTOM POWER Hydraulique
Levallois-Perret/Fransa
ALSTOM
POWER
Hydro
Grenoble/Fransa
ALSTOM
Brazil
Ltda
Sao Paulo/Brezilya
Mühendislik
ve Coyne & Bellier (C&B)
Müşavirlik İşleri Grubu
Grennevilliers Cedex/Fransa
Dolsar Mühendislik Ltd. Şirketi,
Ankara/Türkiye
İnşaat İşleri Grubu
Rolü
Konsorsiyum Lideri
Elektromekanik İşler Grubu
Lideri
Mühendislik ve Müşavirlik
İşleri Grubu Lideri
Projenin Finansmanı
Yusufeli Projesi için sağlanacak olan toplam kredi tutarı 855 000 000 ABD Doları’dır.
3/8
Projenin Başlıca Özellikleri
Projenin Konumu
Proje, Artvin İli’nin yaklaşık 40 km güneybatısında ve Çoruh Nehri üzerindeki
Yusufeli ilçesinin 10 km akış aşağısında yer almaktadır. Türkiye sınırları içinde Çoruh
Nehri’nin yaklaşık uzunluğu ve su toplama alanı sırasıyla 390 km ve 19,750 km2’dir (bütün
Türkiye’nin yaklaşık yüzde 2,53’ü).
Baraj
Tip
Kret Kotu
Talveg Kotu
Nehir Yatağından Yükseklik
Kret Uzunluğu
Kret Genişliği
Baraj Dolgu Hacmi
Rezervuar
Normal (Yüksek) Su Seviyesi
Maksimum Su Seviyesi
Düşük (Minimum işletme)
Su Seviyesi
Toplam Depolama Kapasitesi
(710 m Kotunda)
Etkin Depolama Kapasitesi
Rezervuar Yüzey Alanı
(710 m Kotunda)
Yıllık Ortalama Akım
: Kaya dolgu
: 719.00 m
: 496.00 m
: 223.00 m
: 410.00 m
: 15.00 m
: 20,240,000 m3
: 710.00 m
: 712.20 m
: 670.00 m
: 2,130 × 106 m3
: 1,080 × 106 m3
: 33 × 106 m2
: 3,777 x 106 m3
Dolusavak
Tip
Boşaltma Kapasitesi
Dolusavak Eşik Kotu
Dolusavak Kapak Üst Kotu
: Enerji dağıtıcı etekli kapaklı şüt
: 8,000 m3/s
: 695.00 m
: 710.50 m
Dipsavak
Tip
Su Alma Yapısı Eşik Kotu
: Tünel
: 552 m
Çevirme/Derivasyon Yapıları
Tip
Tünel-1
Tünel-2
Tünel-1 Çap
Tünel-1 Uzunluk
Tünel-2 Çap
: Tünel, 2 hat
: At nalı biçiminde
: Yukarı kısmı yarım daire, aşağı kısmı dikdörtgen
(ters- U), (7 x 7 m)
: 10.00 m
: 1,257.46 m
: 7.00 m
4/8
Tünel-2 Uzunluk
Projelendirme Kapasitesi
: 1,306.23 m
: 1,530.00 m3/s (526 m kotunda)
Santral Binası
Tip
Uzunluk
Genişlik
Yükseklik
: Yer altı, kesiti mantar şeklinde
: 109.90 m
: 21.40 m
: 45.20 m
Türbin
Tip
Sayı
Maksimum Debi
: Düşey şaftlı Francis
: 3 birim
: 3 × 107.00 m3/s = 321 m3/s
Jeneratör
Tip
Sayı
Birim Kapasitesi
Kurulu Kapasite
Faz Arası Voltaj
Frekans
Devir Hızı
: Senkronize dikey bacalı
: 3 birim
: 200 MVA
: 540 MW (3 × 180 MW)
: 14.40 kV
: 50.00 Hz
: 214 d/d
Transformatör Girişi
Tip
Kablo Tüneli Dahil Yükseklik
Genişlik
Uzunluk
: Yer altı, kesiti mantar şeklinde
: 19.50 m
: 16.90 m
: 91.40 m
Kuyruk Suyu
Tip
Sayı
Çap
Uzunluk
: Beton kaplı yuvarlak kesitli tünel
: 3 hat – 1 hat
: 5.70 – 8.10 m, 10.80 m
: Merkezden birleşme yerine kadar No.1 Merkezden birleşme yerine kadar No.2 Merkezden birleşme yerine kadar No.3 Birleşme yerinden giriş yerine kadar
Kablo Başlığı Çıkış Sahası
Tip
Ana Platform Kotu
: Açık hava
: 565.00 m
Şalt Sahası
Tip
Kot
Genişlik
Uzunluk
: Açık havada
: 925.00 m
: 149.00 m
: 215.00 m
95.16 m
102.51 m
93.09 m
279.73 m
5/8
İletim Hattı
Tip
Voltaj
Uzunluk
Varyant Yolları
Toplam Uzunluk
Tünel Uzunluğu
Yol Platformu Genişliği
Tünel Genişliği
: Kendi destekli çelik kule, çift ve tek devre hat
: 380 kV
: 3 devre x 7.5 km
(kablo başlığı çıkış sahası ve şalt sahası arası)
: 13.1 km
: 5.2 km
: 12 m
: 10 m
Servis Yolları
RY-1 (Kablo Başlığı Çıkış Sahasına),
Uzunluk
: 700.0 m
RY-2 (Çıkış Kapılarına), Uzunluk : 1,300.0 m
RY-3 (Baraj Kretine), Uzunluk
: 190.0 m
RY-4 (Baraj Kretine), Uzunluk
: 2,000.0 m
RY-5 (Şalt Sahasına), Uzunluk
: 2,900.0 m
Köprüler
Geçici Köprülerin Sayısı
Geçici Köprülerin Uzunluğu
Kalıcı Çelik Köprülerin Sayısı
Kalıcı Çelik Köprülerin Uzunluğu
Menfez Sayısı
Menfez Uzunluğu
Relokasyon Yolları
Artvin-Erzurum Karayolu
İnşa Edilecek
Relokasyon Yolu Uzunluğu
Yol Platformu Genişliği
Köprü Genişliği
Tünel Genişliği (Yol Platformu)
Artvin-Bayburt Karayolu
İnşa edilecek
Relokasyon Yolu Uzunluğu
Yol Platformu Genişliği
Köprü Genişliği
Tünel Genişliği (Yol Platformu)
:2
: 100 m
:4
: 200 m
:1
: 60 m
: 31.00 km
: 9.50 m
: 9.50 m
: 9.50 m
: 55.00 km
: 8.00 m
: 8.00 m
: 8.00 m
Yusufeli Projesi Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Raporu
Yusufeli Projesi Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yayınlanmış
olan ve yürürlükte bulunan Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği uyarınca ÇED
yönetmeliği hükümlerinden muaftır. Ancak Dünya Bankası Grubu ve OECD normları
doğrultusunda ÇED çalışmaları detaylı şekilde yürütülmüş ve ÇED raporu tamamlanarak
DSİ’nin internet sitesinde 2006 yılında yayınlanmıştır. Yusufeli Projesi ile 33 km2’lik bir baraj
6/8
gölü oluşacaktır. Baraj gölü, Çoruh Nehri Vadisi’nin bir bölümü ile kolları boyunca
uzanmaktadır.
Şekil 3. Projenin Türkiye’deki Yeri, Baraj Gölü Alanı ve Çalışma Alanındaki Bitki Örtüsü
Yusufeli Projesi Yeniden Yerleşim Eylem Plânı (YYEP)
Yusufeli Barajı ve HES’in inşaatı neticesinde oluşacak baraj gölü, Yusufeli ilçe
merkezini ve 3 köyünü tamamen su altında bırakacaktır. Ayrıca 16 köy ve/veya arazileri de
kısmen su altında kalacaktır. Bu sebeple, Yusufeli Projesi için bir Yeniden Yerleşim Eylem
Plânı (YYEP) hazırlanması çalışmaları ilk olarak proje sahibi DSİ tarafından Ağustos
2000’de başlatılmış; bu çalışmaların neticesinde YYEP Raporu Şubat 2001’de
tamamlanmıştır. Bu tarihten sonra Türk Mevzuatı’nda kamulaştırma ve yeniden yerleşim
konularında önemli değişiklikler meydana gelmiş ve uluslararası kredi kurumlarının
standartları da revize edilmiştir. Mevcut YYEP Raporunun yenilenmesi için çalışmalar
Temmuz 2004’te başlatılmış ve Türk Mevzuatı, Dünya Bankası Grubu ve OECD standartları
doğrultusunda YYEP raporu tamamlanarak DSİ’nin internet sitesinde Temmuz 2006 tarihinde
yayınlanmıştır. Bu raporda detaylı olarak açıklandığı üzere Yusufeli ilçe merkezi, mevcut
Yusufeli’ne yaklaşık 500 m mesafedeki Yansıtıcılar ve Sakut Deresi mevkiine (Yusufeli
Yeniden Yerleşim Alanı) taşınacak olup, ilgili Bakanlar Kurulu Kararı Resmi Gazetede 25 Nisan
2006 tarihinde yayınlanmıştır.
7/8
Şekil 4. Proje Alanı, Etkilenen Yerleşimler ve Yusufeli Yeniden Yerleşim Alanı
8/8