DNB magazine 3

juli
dnb magazine nr. 3, 2011
dnb magazine
Dossier: De game-industrie
Bijlage afscheid
Nout Wellink
02 / dnb magazine nr. 3, 2011
In dit nummer…
Vragen over de euro, pensioenen,
banken of verzekeraars?
Bel of mail de informatiedesk:
t 0800 - 020 1068 (gratis)
e [email protected]
Neem eens een kijkje op www.dnb.nl
artikelen
rubrieken
04/ Banktueel
06/ De mensen van het Frederiksplein: Anton van der Kraaij
07/ De wereld in cijfers: ‘Positieve spaarders’
11/ Podium: ‘Kan ik oude Europese munten en biljetten omruilen?’
26/ Profiel: Seychellen
28/ Kunstpodium: Dietmar Lutz
08/ Onderzoek naar Europese identiteit
30/ Seminars
32/ In Beeld
19/ De ECB-president:
spil van monetair Europa
03 / dnb magazine nr. 3, 2011
S.C.H.U.L.D.
Grieken. Verguisd, maar evenzeer geroemd en
dan in het bijzonder om het klassieke verleden.
Ze herinneren de rest van Europa graag aan
dat grote goed dat zij de beschaving schonken:
democratie. Als tegenprestatie nog een blik in
het verleden, soms van mythologische proporties, als krachtbron om de onvermijdelijk zware
tijden tegemoet te treden.
S
olon: Atheens staatsman (circa 640-560
12/ Dossier:
De Nederlandse ­game‑industrie
De gamesector is veelzijdiger dan ooit.
In het creatieve Nederland zijn alle ingrediënten
aanwezig om internationaal flink te concurreren.
v. Chr.), befaamd om zijn hervormingen.
Werd gekozen om een eind te maken aan maatschappelijke onrust. Moest in zijn tijd ook al
een schuldencrisis het hoofd bieden.
C
olossus van Rhodos: een meer dan dertig
meter hoog bronzen standbeeld dat de
haveningang markeerde. Beschouwd als een
van de zeven wereldwonderen.
H
eracles: held der helden, bekend van zijn
twaalf werken, waaronder het uitmesten
van de legendarische Augias-stallen. Kon ooit
kiezen tussen een leven vol plezier en genot en
een leven vol taken ten dienste van de mensheid. Koos voor het laatste.
U
ranos: oudste god. Werd van de troon gestoten, bloederige toestand, maar uit zijn
bloed ontstond het schuim waaruit Aphrodite
werd geboren, godin der liefde en ook in de
­oudheid al geliefd om haar schoonheid.
L
eonidas: koning van Sparta, toonbeeld van
opofferingsgezindheid. Wist in 480 v. Chr.
met slechts 300 strijders een grote overmacht
aan Perzen op te houden bij Thermopylae,
zodat de Griekse vloot en legers zich konden
22/ Essay: Afscheid
Bewust afscheid nemen schrijnt,
meent schrijver Jaap Scholten.
hergroeperen. Die de Perzen vervolgens wisten te verslaan.
D
iogenes: filosoof (circa 400-325 v. Chr.)
die in Athene leefde in zelfgekozen grote
armoede. Onderwees de toenmalige Grieken
dat je niet zo heel veel nodig hebt om rond te
komen.
De redactie
Met dank aan Who’s who in the Ancient World.
banktueel
04 / dnb magazine nr. 3, 2011
Wat je echt wilt weten
Nieuwe
DNB-directie
Per 1 juli treedt de nieuwe directie van DNB aan.
Prof. dr. Klaas Knot (1967) is per 1 juli
Dr. Jan Sijbrand (1954) is benoemd tot
de nieuwe DNB-president. Hij werkte
directielid. Hij krijgt de leiding over het
de laatste twee jaar als plaatsvervangend
bankentoezicht. Sijbrand is de laatste
thesaurier-generaal en directeur financiële
jaren actief als chief risk officer van NIBC
markten op het ministerie van Financiën.
Bank.
Daarvoor werkte hij ook bij DNB, onder
­meer als hoofd van de divisie Toezicht beleid.
Mr. Frank Elderson (1970) is benoemd tot
Het toezicht op pensioen­fondsen,
directielid. Hij is nu werkzaam bij DNB
­verzekeraars en beleggings­ondernemingen
als general counsel en divisie­directeur
behoort tot de portefeuille van mr. Joanne
Juridische zaken. Als directeur krijgt hij
Kellermann (1960), sinds 2007 directielid.
de verantwoordelijkheid voor het intern
bedrijf, betalingsverkeer, juridische zaken,
de interne accountantsdienst en het
directiesecretariaat.
banktueel
Pierson Penning
voor Arnoud Boot
05 / dnb magazine nr. 3, 2011
Econoom Arnoud Boot is op 12 mei
noom die zich heeft onderscheiden door
onderscheiden met de Pierson Penning.
de kwaliteit en diepgang van zijn of haar
De jury heeft de prijs aan hem toege-
publica­t ies. De penning is een initiatief
kend voor zijn gehele oeuvre. Boot is
van de Stichting Mr. N.G. Pierson Fonds
hoogleraar ondernemingsfinanciering en
en genoemd naar mr. Nicolaas Gerard
financiële markten aan de Universiteit
Pierson (1839-1909), voor­malig p
­ resident
van Amsterdam. Daarnaast is hij
van de Nederlandsche Bank, minister
onder meer kroonlid van de Sociaal-
van Financiën en minister-­president.
Economische Raad (SER) en lid van de
Eerdere winnaars waren onder anderen
Bankraad van DNB.
Arnold Heertje, Rick van der Ploeg en
De Pierson Penning wordt eens per drie
Theo van de Klundert.
jaar uitgereikt aan een Nederlandse eco-
Boek
Wellink
aan het woord
Bij zijn afscheid als president van
en ­vertelt wat er achter de schermen
de Nederlandsche Bank op 1 juli
gebeurde. Het boek
verschijnt het boek Wellink aan het woord,
is een uitgave van
de financiële memoires van Nout Wellink
De Bezige Bij en
over zijn president­schap van DNB.
kost EUR 18,50.
In zeven interviews met journalist
ISBN 9789023466079.
Roel Janssen vertelt hij openhartig over
zijn werk. De kredietcrisis, ABN Amro,
Icesave, DSB en Bazel III passeren
de revue. Wellink geeft zijn mening
Cartoon:
De game-industrie
(pag. 13)
de mensen van het frederiksplein
06 / dnb magazine nr. 3, 2011
Toezichtcolleges
Medewerkers in de schijnwerpers.
Deze keer: beleidsmedewerker
Anton van der Kraaij, over
de toezichtcolleges voor
financiële ondernemingen
die internationaal
opereren.
door Marijke Hoogendoorn
Wat is een toezichtcollege?
Aan welke colleges neemt DNB deel?
Dus moet je met een slimme structuur
‘Dat is een groep van toezichthouders uit
‘DNB heeft colleges opgezet voor ING,
voor je college en een uitgekiende agenda
alle landen waarin een financiële onder­
AEGON, Rabobank, ABN AMRO
komen. Sommige punten zijn voor elke
neming opereert. Het voorzitterschap is
en Eureko. In deze colleges is DNB
toezichthouder belangrijk, maar andere
in handen van de toezichthouder uit het
de voorzittende toezichthouder en
slechts voor enkele toezichthouders.’
land waar de onderneming haar hoofd­
verantwoordelijk voor het coördineren
kantoor heeft. Dus voor bijvoorbeeld ABN
van de taken. Verder neemt DNB deel
Zijn de eerste successen al geboekt?
AMRO is dat de Nederlandsche Bank; voor
aan de toezichtcolleges van buiten-
‘Op initiatief van DNB is de strategie van
BNP Paribas is dat de Banque de France.
landse ondernemingen die ook in ons
de financiële onderneming besproken in
De toezicht­houders van zo’n college wisse-
land opereren. Dat zijn bijvoorbeeld
de colleges voor Rabobank, ING, ABN
len infor­matie uit en stemmen plannen op
Deutsche Bank, Allianz, Swiss Re,
Amro, AEGON en Eureko. De plussen en
elkaar af.’
Royal Bank of Scotland, BNP Paribas,
minnen van een strategie zijn aan de orde
Societé Générale en LLoyds Banking
geweest. Ingezoomd is op de potentiële
Hoe lang draaien de colleges?
Group.’
‘Sinds 2008. Les uit de kredietcrisis is dat
risico’s binnen de onderneming. Zo’n dis­
cussie levert nuttige inzichten op, doordat
toezichthouders uit verschillende landen
Al op obstakels gestuit in de praktijk?
je met toezichthouders uit zo veel landen
elkaar goed op de hoogte moeten houden
‘Het organiseren van een college is een
rondom de tafel zit. Een ander voorbeeld
en gezamenlijk in actie moeten komen
heel karwei. Toezichthouders uit alle
zie je binnen de colleges voor verze­
als het ergens mis dreigt te gaan. Zo’n col-
streken van de wereld komen bijeen.
keraars. Daarbinnen coördineert DNB de
lege biedt daarvoor een goed platform.
In sommige colleges zitten toezicht-
voor­bereidingen voor het nieuwe toezicht-
Overigens bestonden dit soort samenwer-
houders uit tientallen landen. Je wilt
raamwerk Solvency II. De gezamenlijke­
kingsverbanden al eerder voor verzekeraars.
natuurlijk niet dat een bijeenkomst
aanpak maakt dat we ons beter kunnen
Inmiddels zijn er tientallen toezicht­colleges.’
uitmondt in een Poolse landdag.
voor­bereiden. Dat is puur winst.’
•
07 / dnb magazine nr. 3, 2011
wereld in cijfers
Positieve spaarders
Vertrouwen in de spaarmogelijkheden
Percentage negatieve en positieve antwoorden t.o.v. 0 procent (= neutraal):
Finland
Luxemburg
Zweden
Nederland
Malta
Hongarije
Bulgarije
53,9%
49,7%
47,4%
29,4%
– 66,1%
– 67,6%
– 72,8%
Nederlanders denken positief over hun
percentage dat inschat dat dit niet lukt.
Bulgaren, de Hongaren en de Maltezen.
appeltje voor de dorst. In april 2011 was
Daarmee zijn Nederlanders positieve
Alleen de Finnen, de Luxemburgers en de
het aantal consumenten dat verwacht
euroburgers: de gemiddelde Europeaan
Zweden zijn nóg optimistischer dan de
de komende twaalf maanden geld
is een stuk pessimistischer. Het somberst
Nederlanders. •
opzij te kunnen leggen, groter dan het
over hun spaarmogelijkheden zijn de
Bron: CBS
08 / dnb magazine nr. 3, 2011
Onderzoek naar
Europese identiteit
Miljoenen Europeanen gebruiken hetzelfde betaalmiddel.
Dat schept een band, zo lijkt het. De Nederlandsche Bank
onderzocht of euromunten en -biljetten inderdaad de
Europese identiteit weten te versterken.
door Hans de Heij
De euro heeft twee uitvoeringen: cash en giraal. De girale
ofwel ‘eenheid in verscheidenheid’ voortaan het motto van
euro’s zijn onzichtbaar en verreweg in de meerderheid.
de EU is. ECB-president Trichet kent deze slagzin ook en
Slechts een paar procent van alle euro’s is tastbaar, namelijk de
benoemde in 2010 de volgende componenten van de Europese
euromunten en -bankbiljetten. Je zou denken dat de euro ons
identiteit: diversiteit, eenheid en openheid naar de wereld.
meer Europeaan heeft gemaakt. Dat valt tegen, zo blijkt uit
onderzoek van de Europese Commissie uit 2010. Ongeveer 15%
Europees voetbal
van de Nederlanders voelt zich met de euro meer Europeaan,
Dit motto blijkt ook Nederlanders aan te spreken. Een Euro­
maar voor de overgrote meerderheid heeft de komst van de
pese identiteit zoeken wij in een balans tussen eenheid
euro hieraan niets veranderd. Wat is eigenlijk typisch Europees
en verscheidenheid, zo laten de resultaten van het DNB-
aan euro cash geld en wat kan er nog worden verbeterd aan het
onderzoek zien. Nederlanders vinden de euromunten
Europese gehalte ervan, zo vroeg de Nederlandsche Bank zich
meer Europees dan de eurobiljetten. Dat komt omdat de
af. Voordat deze vragen worden beantwoord staan we stil bij
euromunten een gezamenlijke én een nationale kant hebben,
wat dat eigenlijk is, die ‘Europese identiteit’.
terwijl de eurobiljetten aan beide kanten voor alle landen gelijk
zijn.
Vanaf 1949 is er in Europa gewerkt aan een omschrijving van
Bij de munten scoren ‘gelijkheid, gezamenlijke kant’ dan ook
de Europese identiteit. In 1973 heeft de Europese Unie (toen
hoog wanneer gevraagd wordt welke elementen het meest
nog EEG) hier voor het eerst over gepubliceerd. In het kort
bijdragen aan een Europese uitstraling; dit wordt door 78% van
kwam het erop neer dat we niet terugkijken, maar vooruit.
de respondenten spontaan genoemd (meerdere antwoorden
De Griekse mythologie en Karel de Vijfde laten we achter ons.
mogelijk). ‘Diversiteit, nationale kant’ vinden we minder
Vandaag de dag zoeken we de Europese identiteit vooral in
belangrijk, de score op dit onderdeel is 63%. Daarbij moet
humanisme (gelijkheid, rechtszekerheid, vrijheid en respect),
wel bedacht worden dat deze vergelijking tussen euromunten
solidariteit tussen de lidstaten en culturele verscheidenheid.
en eurobiljetten iets oneigenlijks heeft: de gezamenlijke kant
In 2000 stelde de Europese Commissie dat ‘United in diversity’
bestaat bij de gratie van een nationale kant. Wanneer beide
09 / dnb magazine nr. 3, 2011
10 / dnb magazine nr. 3, 2011
Munten meer Europees dan biljetten
muntkanten gezamenlijke zouden zijn, zoals bij de biljetten,
de Big Ben worden voorgesteld als af beeldingen voor nieuwe
was dit resultaat niet geboekt. En waarschijnlijk ook niet
eurobiljetten. Belangrijkste les hieruit is niet om de Eiffeltoren
wanneer beide kanten van de euromunten nationaal waren
op de biljetten te zetten, maar wel dat er geen sterke nationale
geweest. Dankzij het bestaan van een nationale kant is er
gevoelens leven bij de keuze van een af beelding. Met andere
wellicht onbewust een ‘gunfactor’ ontstaan voor de ‘andere’
woorden: ‘klompen-tulpen-molens-Rembrandt’ hoeven van
kant van de munt. Dat onbewuste blijkt dan uit de lagere score
de Nederlanders niet per se op de eurobiljetten. Uit onderzoek
voor de nationale zijde. Hoe dan ook, de euromunten met een
van DNB in 2007 was dit ook al gebleken*.
gezamenlijke kant en een nationale kant lijken volgens het
De Europese identiteit van de eurobiljetten kan worden
DNB-onderzoek een schot in de roos.
versterkt door het toepassen van Europese iconen. De huidige
‘top-down’ Europese identiteit wordt zo aangevuld met
De onderzoekers hadden van tevoren verwacht dat de Europese
‘bottom-up’ identiteit. Het is de vraag waar die twee elkaar
vlag op de eurobiljetten als meest Europees zou worden
zullen ontmoeten. Omdat alle eurobiljetten gelijk dienen te
genoemd. Dat bleek niet het geval. Met de af beeldingen
zijn, zou gedacht kunnen worden aan wat meer diversiteit op
van de biljetten erbij mocht men meerdere biljetonderdelen
de biljetten. In plaats van een vrij groot plaatje kunnen ook
aanwijzen als typisch Europees. De kaart van Europa (85%)
een paar kleinere plaatjes worden gedrukt, die uiteraard wel
en het woord EURO (82%) zijn het meest aangewezen als
onderling samenhangen. Het thema ‘Renaissance’ op het biljet
Europees, gevolgd door het euroteken € (73%). De Europese
van 50 euro zou bijvoorbeeld weergegeven kunnen worden aan
vlag komt – onverwacht – op de vierde plaats (69%). Populaire
de hand van de toren van Pisa en het Chateau de Chambord.
onderwerpen als Europees voetbal of het Eurosongfestival
Kritiek op de huidige eurobiljetten is dat er geen mensen op
halen het niet: zij scoren nauwelijks 1%.
staan. Zet de Mona Lisa of Erasmus op de 50 en Beethoven op
de 100 euro en ook aan dit kritiekpunt kom je tegemoet!
Mona Lisa
Hoewel weinig Nederlanders zich Europeaan voelen, denken
wij wel al aardig Europees. De Eiffeltoren, de toren van Pisa en
* Zie DNB Magazine 4, Augustus 2007 •
11 / dnb magazine nr. 3, 2011
podium
Oude Europese centjes
In de rubriek voor lezersvragen
Podium dit keer de vraag:
kan ik oude Europese
munten en biljetten
omruilen?
door Marijke Hoogendoorn
Bij het pakken van de vakantiespullen­
beetje haast is dus geboden als u nog
de meeste centrale banken kunt u geen
vindt u misschien nog wat Spaanse
een vergoeding wilt voor bankbiljetten
munten meer omwisselen. Zo biedt de
peseta’s of Duitse marken. Verstopt in het
uit die landen. Sommige landen hebben
Nederlandsche Bank geen vergoeding
voorvak van een koffer of in het zakje
geen uiterste inleverdatum gesteld, zoals
voor de guldenmuntjes, en krijgt u van
tentharingen. Dat oude geld kunt u vaak
België, Duitsland, Spanje, Luxemburg.
de Griekse ­centrale bank geen cent voor
nog omwisselen voor euro’s bij een cen-
Ook veel nieuwkomers van de eurozone,
uw drachme-munten. Al dat kleingeld
trale bank. Franse francs bij de Banque
waaronder Slowakije en Estland, hanteren
kan natuurlijk nog wel van waarde zijn
de France en Italiaanse lires bij de Banca
geen tijdslimiet.
als collector’s item of gewoon als leuk
d’Italia. In sommige landen kunt u alleen
souvenirtje!
•
nog bankbiljetten omwisselen, in andere
Vindt u nog wat Oostenrijkse munten
landen ook nog de muntjes.
in uw favoriete vakantiejasje? Of wat
Een compleet overzicht van alle om te
Spaanse munten in het zijvak van uw
wisselen biljetten en munten staat op
Tot wanneer geld is om te wisselen,
rugzak? In sommige landen kunt u
de website van de ECB: www.ecb.com.
verschilt per land. Zo kunt u voor
deze voor altijd en eeuwig inwisselen:
Hier vindt u ook links naar de centrale
uw gulden­biljetten nog euro’s krijgen
Duitsland, Estland, Ierland, Luxemburg,
banken van de eurolanden.
tot 1 januari 2032. Frankrijk, Italië,
Oostenrijk en Spanje. In andere landen
Griekenland, Ierland en Finland heb-
kunt u nog enige tijd munten inleveren,
Ook een keer met uw vraag in DNB
ben eind februari/begin maart 2012
bijvoorbeeld Italië (tot februari 2012),
Magazine? Mail uw vraag naar:
als uiterste inleverdatum geprikt. Een
Slovenië (tot 31 december 2016). Maar bij
[email protected].
dossier:
de nederlandse game-industrie
12 / dnb magazine nr. 3, 2011
dossier:
13 / dnb magazine nr. 3, 2011
de nederlandse game-industrie
Op weg naar het
volgende level
De Nederlandse gamesector barst van de potentie, maar er is nog
wel wat nodig om internationaal te kunnen concurreren.
door Ellen Tolsma
Computerspelletjes spelen, dat was in de jaren tachtig ‘Pacman’
minderheid, zo blijkt uit het ‘Nationaal Gaming Onderzoek
doen op de Atari, of skischansspringen op de Commodore 64.
2011’ van marktonderzoeksbureau Newzoo. Rond de 8,5
Het design was simplistisch, de bediening houterig, maar de
miljoen Nederlanders gamet geregeld, gemiddeld 4,5 uur per
impact op een nieuwe generatie revolutionair. Langzamerhand
week. In 2009 was dat nog 2,9 uur. Zo’n 47 procent van alle
werden de games steeds mooier, inhoudelijker en vooral
gamers is vrouw. Vrouwen spelen het liefst puzzels of ‘Social
complexer. Nintendo groeide uit tot een grote naam op de
Games’: dat zijn games die via het internet zijn te spelen en
spelcomputermarkt en kreeg al snel concurrentie van Sony’s
waarin je kunt samenwerken of concurreren met anderen.
Playstation en de Xbox van Microsoft.
Het traditionele beeld van de puberende jongen die eenzaam
Inmiddels ziet de markt er compleet anders uit.
een computerspelletje speelt, blijkt dus niet te kloppen.
De spelconsoles bestaan nog steeds, maar games worden nu
ook en vooral op internet of via de mobiele telefoon gespeeld.
Japan
Spelletjes zijn er niet alleen om iemand te entertainen, maar
Wat ook niet klopt is het idee dat de game-industrie vooral
kunnen ook een boodschap meegeven. Bedrijven gebruiken
een Amerikaanse of Japanse aangelegenheid is. Nederland
games bovendien om een product of dienst aan de man te
weet op internationaal niveau aardig mee te doen. ‘Vroeger
brengen.
leek de game-industie wel wat op de filmbusiness’, vertelt
De game-industrie is veelzijdiger dan ooit en draait om erg veel
Daan Witteveen, managing partner Technologie, Media en
geld. Wereldwijd wordt in 2014 naar verwachting 86,8 miljard
Telecom bij Deloitte. ‘Men werkte met het ‘blockbustermodel’:
dollar aan games verkocht, aldus de ‘Entertainment en Media
er werd volledig ingezet op grote hits voor consoles als
Outlook 2010-2014’ van PwC. Volgens ditzelfde rapport gaat
Xbox en Playstation. Daar ging al het geld naartoe. Wat er
in Nederland in 2014 voor 832 miljoen euro aan games over de
verder nog tot stand kwam was marginaal. Inmiddels is door
al dan niet virtuele toonbank; een gemiddelde stijging per jaar
de opkomst van internet en de toepassingen voor mobiele
van 6,8 procent.
telefoons de drempel veel lager om games naar de markt te
Speelt u nooit spelletjes? Dan behoort u tot een groeiende
brengen. Je hebt minder kapitaal nodig en kunt eenvoudiger
dossier:
de nederlandse game-industrie
14 / dnb magazine nr. 3, 2011
dossier:
15 / dnb magazine nr. 3, 2011
de nederlandse game-industrie
‘Het schaaldenken zit nog niet
tussen de oren’
een bedrijfje starten.’ In Nederland is dit laatste dan ook volop
land en we zijn een creatief volk. Een bedrijf als Spil Games
gebeurd. Er doen hier volgens Deloitte nu 160 bedrijven aan
− wereldleider op het gebied van spelletjes via het internet, met
gameontwikkeling, in totaal met zo’n 125 tot 150 miljoen euro
naar eigen zeggen maandelijks 130 miljoen bezoekers op zijn
omzet. Over het algemeen zijn dit kleine ondernemingen,
sites − bewijst dat we mondiaal meetellen. Wat zou er nodig
met minder dan tien man personeel, en met het zwaartepunt
zijn om de Nederlandse televisiesector, met z’n succesvolle
in Utrecht en Amsterdam. Nederland is vooral sterk in
programmaformats, achterna te gaan en onze creativiteit
‘casual games’ (eenvoudige spelletjes die je via internet of
internationaal nog meer uit te venten?
op de mobiele telefoon kunt spelen en die gefinancierd
‘Dat is in de eerste plaats een financieringsvraagstuk’, zegt Ilja
worden door advertenties), ‘advergames’ (spelletje waarmee
Linnemeijer, kenner van de Video Gamingindustrie bij PwC.
een bedrijf een product probeert te promoten) en ‘serious
‘Veel kleine bedrijfjes in Nederland zijn gefinancierd met
games’ (educatieve spellen die de gebruiker een boodschap
informeel kapitaal. Ze zitten al aan een maximum van wat
proberen mee te geven). ‘We zijn een jonge markt en hebben
ze aankunnen qua cash flow en hebben daardoor moeite om
daardoor minder last van de wet van de remmende voorsprong.
door te stromen naar een volgende fase. Hun kapitaalbehoefte
Waar bijvoorbeeld Duitsland en het Verenigd Koninkrijk zich
is veelal te klein om bijvoorbeeld met professioneel kapitaal
heel lang op de spelcomputers zijn blijven richten, zijn wij
gefinancierd te worden. Als ze toch willen groeien, dan lopen
meteen in het gat van de nieuwe gamevormen gesprongen.
ze aan tegen de onbekendheid met de game-industrie onder
Bovendien zijn we in Nederland ook niet vies van toegepaste
Nederlandse investeerders, maar ook tegen het feit dat ze
games. In bijvoorbeeld Japan heb je een heel sterke scheiding
moeite hebben zichzelf te verkopen. Het ambitieniveau mag
tussen traditionele computerspellen en games in opdracht van
wel wat hoger. Veel gameontwikkelaars denken nog te klein.
bedrijven. Bij ons heb je een meer fluïde markt en wordt de
Als je een spel hebt ontwikkeld voor de Nederlandse politie,
creativiteit voor alle spelvormen ingezet, waardoor je deze naar
zorg er dan voor dat dit moeiteloos omgebouwd kan worden
een hoog niveau weet op te krikken’, aldus directeur Viktor
voor de Duitse politie. Dat schaaldenken zit nog niet echt
Wijnen van Dutch Game Garden, een stichting die met forse
tussen de oren.’
overheidssteun de Nederlandse game-industrie stimuleert.
Andere oorzaak is volgens Linnemeijer het feit dat de overheid
in bijvoorbeeld Singapore en Canada verder gaat dan het geven
Film-cv
van subsdidies (‘de Nederlandse Innovatieboxregeling werpt
Alle geïnterviewden voor dit artikel zijn het erover eens: in
pas vruchten af als je winst begint te maken’) en ook gunstige
Nederland zijn alle ingrediënten aanwezig om internationaal
belastingregelingen kent voor gamebedrijven: ‘Je zou voor
te concurreren. De overheid zet in op een versterking van
de ontwikkeling van nieuwe games kunnen denken aan een
de creatieve sector, er zijn veel game-opleidingen in ons
soortgelijke regeling als het inmiddels gestopte film-cv, met
dossier:
de nederlandse game-industrie
16 / dnb magazine nr. 3, 2011
dossier:
17 / dnb magazine nr. 3, 2011
de nederlandse game-industrie
‘Ontwikkelaars willen gewoon
coole games maken’
fiscale voordelen voor privé-investeerders.’ Daarnaast zou de
vindt in Utrecht. Een van de onderdelen van dit evenement
overheid een belangrijke stimulans aan de sector kunnen geven
is ‘Pitch & Match’. Een ‘marktplaats’ die uitgevers, financiers
door zich op te werpen als opdrachtgever: ‘De overheid zou zo
en ontwikkelaars een half uur met elkaar om de tafel zet:
echt een voortrekkersrol kunnen vervullen. Laat bijvoorbeeld
‘Veel kleine ontwikkelaars laten hun financiering nog op de
in plaats van Postbus 51-spotjes, leuke en educatieve serious
ouderwetse manier via informele kanalen lopen. Dat is heel
games ontwikkelen.’
lovenswaardig, maar ook jammer. Zo kunnen ze nooit verder
groeien. Sommigen doen wél hun best om grote, institutionele
Matchmaker
partijen erbij te trekken, maar dat lukt slechts ten dele.
Daan Witteveen kan zich hier in vinden: ‘Het is vaak moeilijk
Marktpartijen zijn te onbekend met de sector. Als matchmaker
voor organisaties om mensen grip te laten krijgen op complexe,
proberen wij Nederlandse spellen onder de aandacht te
abstracte materie. Serious games kunnen hierbij helpen.
brengen van investeerder én bij ontwikkelaars de schroom
Denk aan een rollenspel, maar ook aan simulatieprogramma’s
weg te nemen om jezelf te verkopen.’ Dit laatste vraagt om
voor brandweer of defensie. Nederland kan zich op dit
een Angelsaksische manier van werken, waar Nederlanders
gebied flink profileren. Steun van de overheid in de vorm
maar moeilijk aan kunnen wennen: ‘Je moet jezelf tijdens
van opdrachtgeverschap zet voor de sector dan veel meer
Pitch & Match in tien minuten neer kunnen zetten. Dat is
zoden aan de dijk dan subsidie.’ Witteveen ziet evenals
on-Nederlands, maar je hebt zo’n houding echt nodig om
Linnemeijer ook de voordelen in van fiscaal aantrekkelijke
verder te komen in het veld.’
fonds-constructies. Grootste uitdaging echter, meent hij, vormt
de toegang tot durfkapitaal: ‘Maar weinig venture capital-
Competitiever
organisaties willen investeren in gamebedrijven. Dit komt
In Utrecht probeert het onderzoeksprogramma ‘Game
deels door de onbekendheid met deze sector, maar deels ook
research for training and entertainment’ (GATE) om
doordat bedrijfjes geen goede businessmodellen hebben.
via onderwijs en onderzoek de Nederlandse gamesector
Veel ontwikkelaars willen gewoon coole games maken en
internationaal op de kaart te zetten. Het project is in 2007
houden zich niet bezig met zaken als business development
van start gegaan met 19 miljoen euro subsidie en bestaat uit
en marketing. De schaalgrootte blijft binnen Nederland zo te
acht partners, onder meer de Hogeschool voor de Kunsten
beperkt om buiten Nederland funding op te halen.’
Utrecht, TNO en de universiteiten van Utrecht, Twente
en Delft. Joost Raessens, hoogleraar Mediatheorie aan de
Er zijn verschillende initiatieven om de financiering meer op
Universiteit Utrecht, is projectleider van een deelonderzoek
gang te krijgen. Seth van der Meer is organisator van ‘Festival
GATE: ‘Het onderzoeksprogramma is ontstaan vanuit de wens
of Games’, een internationaal game-event dat jaarlijks plaats­
om alle onderzoekers op het gebied van spelontwikkeling
dossier:
18 / dnb magazine nr. 3, 2011
de nederlandse game-industrie
‘Bedrijven doen intuïtief
al veel goed’
bij elkaar te brengen. Dit heeft geleid tot een onderzoeks-
de zwakke broeders helpen’, aldus zakelijk directeur Viktor
en onderwijsprogramma waarbinnen opleidingen en
Wijnen. Aan de Neude in Utrecht beheert Dutch Game
gamebedrijven volop samenwerken.’ De thema’s lopen sterk
Garden een pand waarin 35 bedrijfjes voordelig ruimte huren.
uiteen, van een onderzoek naar hoe de Wii-spelcomputer
‘Een creatieve broedplaats waar ondernemingen elkaar steunen
ingezet kan worden voor fysiotherapie tot ‘Design rules
en best practices uitwisselen. Waar expertises bij elkaar komen
for learning through simulated worlds’, dat onder meer
en de lijntjes kort zijn.’
onderzoekt hoe je verhalen in games zó kunt toepassen
Wijnen hoopt met Dutch Game Garden een bijdrage te leveren
dat de speler beter in staat is om informatie tot zich te
aan het uitbouwen van de Nederlandse game-sector. Want er
nemen. Alle onderzoeksprogramma’s zoeken nadrukkelijk
zijn nog genoeg uitdagingen: ‘De financiering in Nederland
de samenwerking met gameontwikkelaars, iets waar volgens
blijft een probleem. Het ondernemerschap van de game-
Raessens alle partijen van profiteren: ‘Veel ontwikkelaars doen
ontwikkelaars is nog te weinig op businessmodellen gericht.
intuïtief al heel veel goed. Voor ons is het dan interessant
De aansluiting tussen opleiding en praktijk kan altijd beter en
om te onderzoeken waaróm bepaalde games zo effectief zijn
de enorme potentie van de Nederlandse serious games kunnen
en andere niet. Wij helpen op onze beurt bedrijven met het
we wat meer zien uit te venten.’
monitoren van nieuwe ontwikkelingen en het bedenken van
nieuwe toepassingen, zonder dat zij een dure Research and
Ilja Linnemijer sluit zich hier volledig bij aan: ‘Investeerders,
Development afdeling hoeven op te tuigen. Daarmee maken
maar ook de overheid, moeten inzien dat niemand in de
wij de sector een stuk competitiever. Voor onze studenten is
toekomst nog om serious games heen kan. Jonge mensen wíllen
het tot slot weer erg aantrekkelijk om bij de bedrijven stage te
op een andere manier leren, en door de vergrijzing is binnen
lopen en er ter plekke een onderzoeksopdracht te doen.’
de gezondheidszorg de inzet van computerspellen straks
onontbeerlijk. Met minder personeel heb je dan technologische
Van Gogh
oplossingen nodig, bijvoorbeeld om mensen te helpen
Ook Dutch Game Garden is ervan overtuigd dat alleen door
revalideren. Het is echt state-of-the-art wat er op dit gebied in
samen te werken, de sector sterker kan worden. De stichting
Nederland gebeurt. De bedrijfjes van Dutch Game Garden
krijgt subsidie van de provincie Utrecht, gemeente Utrecht
profileren zich in de zin van ‘de oude meesters zijn terug’: de
en het EU-fonds ‘Kansen voor West’, verzorgt masterclasses
game-ontwikkelaars treden qua creativiteit in de voetsporen
voor studenten en probeert de opleidingen beter aan te laten
van Van Gogh en Rembrandt. In het buitenland zitten ze
sluiten bij de praktijk. Ook helpt de stichting starters met
volgens mij daarom zeker op onze spellen te wachten, maar
het klaarstomen van hun bedrijf. ‘We geven daarbij alleen de
ook in eigen land is er volop potentie. De gamesector is wat mij
kansrijke bedrijven een extra steuntje in de rug. We gaan niet
betreft klaar voor de volgende fase.’
•
19 / dnb magazine nr. 3, 2011
De ECB-president:
spil van monetair Europa
Een president van de Europese Centrale Bank heeft een zware
taak: zorgen voor prijsstabiliteit in de eurozone. Daarbij moet hij
het hoofd koel houden en het gelaat in de plooi, want een frons
kan al reden zijn tot paniek op de financiële markten.
door Marijke Hoogendoorn
Hij staat op eenzame hoogte, letterlijk en figuurlijk: de
banktoren, helpen honderden mensen mee. Tegelijkertijd zijn
president­van de Europese Centrale Bank. Zijn werkkamer is
er tien­tallen hulpploegen uit andere landen: de experts van de
op de 36ste en hoogste etage van de ECB-kantoortoren, hartje
centrale banken van de eurolanden. Ook DNB levert haar aan-
Frankfurt. Dat biedt een geweldig vergezicht op de wereld,
deel in monetair Europa. Met de vorming van de EMU verloor
heel symbolisch voor het denken van de boss himself. De eerste
DNB weliswaar haar rol als hoedster van de gulden, maar in
die hier aan de slag ging was Wim Duisenberg. Dat was in
ruil daarvoor beslist zij nu mee over het Europese monetaire
1998, toen de Economische en Monetaire Unie van start ging.
beleid. Geen slechte deal.
Onder zijn bewind werd de euro ingevoerd. Liefkozend wordt
hij dan ook wel ‘Mr. Euro’ genoemd. Het gerucht gaat dat zijn
Geen krimp
kamer toentertijd de enige plek in het bankgebouw was waar
Vanaf zijn werkkamer hoeft de president maar een paar passen­
nog gerookt mocht worden. Daar kwam een eind aan toen in
te zetten naar de grote vergaderzaal voor de tweewekelijkse
2003 de Fransman Jean-Claude Trichet hier zijn intrek nam.
­vergadering van de Raad van Bestuur. Rondom de grote ovale
Over enkele maanden zal hij zijn bestuurdersstoel afstaan aan
vergadertafel zitten dan de ECB-president, ECB-directieleden
de Italiaan Mario Draghi, de derde ECB-president, die ook
en de zeventien centralebankpresidenten van de zeventien euro­
wel Super Mario wordt genoemd, naar een populair computer­
landen. Eens per maand neemt deze Raad een besluit over de
spelletje.
rente. Daarbij heeft iedere bankpresident een even zware stem.
Als allerhoogste baas geeft de ECB-president leiding aan het
Terwijl de Raad de beslissingen neemt, is de uitvoering ervan
Europees Stelsel van Centrale Banken en zet zich in voor het
een verantwoordelijkheid van de zeskoppige ECB-directie.
hoofddoel: prijs­stabiliteit, ofwel een inflatie van iets onder de
In het eerste jaar van de EMU stond Duisenberg onder druk van
twee procent in de hele eurozone op de middellange termijn.
de Duitse minister van Financiën om de rente verder te verlagen.
De president beschikt eigenlijk maar over één instrument, de
Duisenberg gaf geen krimp. ‘Ik hoor de politici wel, maar ik
korte rente, om dat doel na te streven. Dat doet hij natuurlijk
luister niet’, zei hij nuchter. Daarmee zette hij in de praktijk de
niet alleen. Onder hem, op de lagere etages van de Europese
toon voor de onafhankelijkheid van de ECB. Onafhankelijkheid
20 / dnb magazine nr. 3, 2011
21 / dnb magazine nr. 3, 2011
is onontbeerlijk voor het vertrouwen in de euro. Dat vertrouwen­
maand verhogen.’ Nee, hij heeft het over ‘strong vigilanc­e’, en
kan alleen maar tot stand komen als de Raad van Bestuur
de topspionnen die deze code proberen te kraken, weten dat
als een team optreedt en beslist voor het Europese belang.
dit een voorbode kan zijn voor een spoedige rente­verhoging.
‘The European Central Bank must look at the euro zone as a
De presidentiële mimiek en de interpretatie daarvan is ook
whole when it sets its monetary policy and cannot delay possible­
een vak apart. Een klein fronsje op het presidentiële gelaat
rate rises to help weaker countries’, stelde ECB-directielid
kan al reden zijn tot algehele paniek op de financiële markten.
Lorenzo Bini Smaghi op 18 mei jl.
Een glimlach kan de markten met procenten omhoog stuwen.
Codes kraken
Euroschuldencrisis
Niet alle 27 EU-lidstaten hebben de euro. Daarom wordt onder-
De ECB is niet almachtig. Prijsstabiliteit is haar doel, maar zij is
scheid gemaakt tussen het Eurosysteem en het Europees Stelsel
er niet om structurele problemen van Europa op te lossen of de
van Centrale Banken (ESCB). Het Eurosysteem omvat de
wisselkoers te stabiliseren. Het begrotingsbeleid van de verschil-
Europese Centrale Bank en de centrale banken van de zeventien
lende overheden moet wel consistent zijn met het handhaven
eurolanden. Het Stelsel omvat ook de tien EU-lidstaten die (nog)
van prijsstabiliteit. Daarom heeft de ECB een rol te spelen in
geen euro hebben. Trichet en de zijnen van de Raad van Bestuur
het (openbare) debat over het begrotingsbeleid. En dat debat is
beslissen over het gemeenschappelijke monetaire beleid voor
hoog opgelopen met de euroschuldencrisis. De oplossing vraagt
de eurozone. Afspraak is dat de EU-lidstaten die nog geen euro
niet alleen om excellente monetaire kennis, maar ook om top­
hebben, toch al samenwerken met het Eurosysteem op monetair
diplomatie in het niet altijd even gelijkgestemde Europese land-
en financieel vlak. Elke keer als er een nieuw euroland bijkomt,
schap. Dat vraagt veel van Trichet de komende maanden, en
wordt er weer een stoel bijgezet aan de grote ovale vergadertafel
daarna van diens opvolger.
in Frankfurt.
Het toelichten van het monetaire beleid is ook een schone taak
Voor het ECB-presidentschap mag elk land een kandidaat
voor de ECB-president. Elk rentebesluit wordt direct gevolgd
naar voren schuiven. Dit keer was er maar één: Mario Draghi.
door een persconferentie. Daarbij wordt gelet op de kleinste
De ministers van Financiën van de eurolanden schaarden zich
details: de exacte woordkeuze, de intonatie en de blik van de
op 16 mei unaniem achter Draghi als nieuwe ECB‑president.
ECB-president. Vooral het interpreteren van de woordenstroom
Nu eind juni het Europees Parlement en de Europese regerings­
doet denken aan een codekraker uit het spannende jongens-
leiders­hun goedkeuring hebben gegeven, mag hij per
boek ‘Hoe word ik topspion?’. Een centralebankpresident zegt
1 november­de scepter zwaaien over heel monetair Europa.
namelijk nooit recht voor zijn raap ‘we gaan de rente volgende
•
22 / dnb magazine nr. 3, 2011
23 / dnb magazine nr. 3, 2011
‘Yep, I know that feeling’
Afscheid nemen is een kunst. Een kunst die niet iedereen
afdoende beheerst.
door Jaap Scholten
Mijn oudste zoon gaat het huis verlaten, iedere dag breng ik
Wij kropen in bed. Mijn grootmoeder liep naar de deur,
hem naar school en ongeveer bij elke kuil in de weg denk ik
maar voordat zij het licht uitknipte om ons alleen te laten
eraan. Collectief lijken wij de eigenschap te bezitten vooral
nam zij de Bolsfles in haar hand. Aan de onderzijde zat een
de waarde van zaken te beseffen als we er afstand van moeten
opwindmechanisme. Het opwinden maakte een geruststellend,
doen. Een vriend van mij formuleerde geluk als de staat waarin
krakend geluid. In de fles zat geen jenever maar een danseresje,
je de waarde van iets doorvoelt zonder dat je het hoeft te
een ballerina met de armen elegant hoog in de lucht gestoken,
verliezen. Daardoor geeft het komende afscheid ’s ochtends
staand op de punten van haar spitzen. Mijn grootmoeder
met mijn zoon naast mij in de autogordel, geen onaangenaam
zette de fles op een tafeltje en trok de deur achter zich dicht.
gevoel. Het is een klein afscheid. Er is natuurlijk maar één
Het danseresje begon loom om haar as te draaien. Dat ik
werkelijk afscheid, alle andere zijn daarbij vergeleken een
jaren later door meerdere ballerina’s betoverd ben geraakt was
aardigheidje. Ze zijn daarmee in zekere zin overwinningen.
misschien minder een poging Louis Ferdinand Céline te
intimideren dan wel met een grote sprong terug in mijn
Mijn grootmoeder bezat een Bolsfles met ingemonteerde
kindertijd te belanden, terug naar die ranke vorm in de fles, die
speeldoos. Het huis van mijn grootouders lag in de Lutte
zich in mijn tere kinderbrein had geëtst.
op een heuvel, in de bossen, ver van de bewoonde wereld,
Bobbels op een draaiende cilinder brachten langwerpige
omringd door krakende beuken, gillende uilen en piepende
metalen tanden in trilling waardoor de melodie van ‘Free as the
vleermuizen. Beneden brandde de open haard en was het
wind’ uit de fles opklonk. Tussen de tijd dat ik angstig in bed
warm en gezellig. Buiten was het pikdonker. De vleugel
lag en de tijd dat ik ballerina’s najoeg heb ik het mechanisme
waar wij neergelegd werden was verlaten. Ik was zes jaar.
onderin de fles gedemonteerd. Het is het rustgevendste
Mijn jongste oom was tien jaar eerder vertrokken om in
melodietje dat ik ken, het geluidje dat de demonen verjoeg.
Cambridge te gaan studeren. Het deel van het huis waar
Het deed ons in slaap vallen.
mijn ooms waren opgegroeid was nu zielloos, met de kilte
en klamheid van leegstand, op bureaus en lampenkappen
Galanterie
een laagje stof. De logeerkamer lag aan het einde van een
Ik werd er eens op geattendeerd dat afscheid nemen van grote
lange gang.
betekenis is, ook het simpele uit elkaar gaan na een diner of
24 / dnb magazine nr. 3, 2011
‘Bewust afscheid nemen schrijnt’
een tezamen doorgebracht weekend. Daar ben ik het mee eens,
gepleisterde vrouw het gevaar loopt blikschade te lijden. Nog los
je moet eigenlijk iemand zo bevredigend groeten dat je geen
van het weinig charmante van de nabijheid van nicotine en net
spijt krijgt van hoe je dat gedaan hebt als je die persoon per
naar binnen gepropte vistoastjes. De handkus is respectvol,
ongeluk nooit meer zult zien. Niet dat je je dagelijkse leven in
afstandelijk, en daardoor verleidelijk.
een aaneenschakeling van melodramatische vaarwelzeggingen
Veel moeilijker dan de handelingen die men uitvoert zijn
– vrijdagmiddag bij het koffieapparaat – moet veranderen
de woorden die men spreekt. Want die moeten welgemeend
en je bij elk verscheiden aan elkaar moet vastklampen of
overkomen. Met de jaren aanvaardde ik dat het soms
alle nog eventueel onduidelijke puntjes in je testament moet
eenvoudiger was te veinzen, nu ben ik zover dat ik af en toe
specificeren alvorens je los te rukken. Het is een kunst,
niet eens meer mijn best doe geloofwaardig te liegen. ‘Ja, het
het gepast en gedoseerd groeten en gedag zeggen van de
was reuzegezellig je te zien jongen!’ daarbij mijn hand amicaal
medemens. Een kunst die ik slechts matig beheers.
op pols of schouder leggend om te verdoezelen dat ik z’n naam
ben vergeten. Als ik mensen gedagzeg hoor ik mijzelf praten –
Het begint ermee dat je elkaar in de ogen kijkt, en een hand
alsof ik in een aquarium zit waarin de woorden weerkaatsen.
geeft of een kus. Die Brabantse hebbelijkheid van drie kussen
moet je natuurlijk vermijden. Het is, tegen mijn wil, ook in
Glazen wand
mijn systeem geslopen. Steeds als ik in een stompzinnige reflex
In de film ‘Paris Texas’ is er de weergaloze scène waarin
drie kussen geef, voel ik de landverrader in me. In een flits
Harry Dean Stanton zijn ex-geliefde – Nastassja Kinski
komt de Tachtigjarige Oorlog voorbij en neem ik mij voor dat
in superverleidelijke, wijde roze mohair-wollen trui – gaat
het de laatste maal is dat ik het doe. Ik hou van symmetrie, dat
opzoeken nadat hij hun zoontje heeft teruggevonden. Zij werkt
maakt deze karakterzwakte helemaal onbegrijpelijk.
in een peepshow. Hij moet betalen. Hij neemt plaats in een hok
en spreekt in een ouderwetse telefoon. Het is als een biecht,
Levend in Hongarije word ik omringd door de galanterie
alleen met dat verschil dat de biechtvader de biechteling niet
uit een verdwenen Europa. De handkus is een superieure
kan zien. Harry Dean Stanton steekt een monoloog af over een
begroeting tussen man en vrouw. Niet het raken van elkaars
grote liefde. Hoe alles wat die man en vrouw samen deden een
wangen, waarbij lippenstift en rouge afgeven en de oudere
avontuur werd, hoe hij haar aan het lachen maakte, hoe hij dol
25 / dnb magazine nr. 3, 2011
Schrijver Jaap Scholten (1963)
schreef dit essay op verzoek van
DNB Magazine. In 2008 verscheen
zijn derde roman ‘De wet van
Spengler’ en in 2010 het boek
‘Kameraad Baron’, waarin Scholten
een beeld schetst van de nazaten
van de Transsylvaanse aristocratie.
Scholten woont in Hongarije.
was op haar lach. En hoe hij jaloers werd, overtuigd als hij was
als van de ballerina in de fles. Ik was tenger, de lange bijl
dat terwijl hij werkte zij andere mannen zag. Als een goede
was zwaar. Ik tilde de bijl niet hoog genoeg op en liet hem
biechtvader zwijgt Nastassja Kinski voornamelijk, alleen
vastlopen in de blokken.
als hij opmerkt dat ze niet met elkaar en niet zonder elkaar
konden leven antwoordt zij: ‘Yep, I know that feeling.’
Mijn grootvader kwam de voordeur uit. Hij was een grote
man met een zachtmoedig gezicht. In de fabriek werd hij op
Het is een van de mooiste filmsequenties die ik ken, niet
handen gedragen. Meneer Frans. Hij keek glimlachend hoe
in de laatste plaats door de spiegelende glazen wand tussen
ik verbeten stond te rammen en zei dat ik het niet goed deed.
hen in – de onbereikbaarheid. Op ongeveer een derde van
Hij nam de bijl over: ‘Je moet de bijl het werk laten doen,’
de monoloog zie je haar schrikken; zij beseft dat dit haar
zei hij. Hij hief de bijl hoog boven zijn hoofd en liet hem naar
verhaal is, dat de vader van haar kind daar zit. Als kijker hoop
beneden suizen. De bijl ging door het blok als een mes door
je één ding; dat zij zich zullen herenigen, dat vader, moeder
een pakje boter.
en kind weer bij elkaar komen. Maar het blijkt een afscheid.
In het donker zet Harry Dean Stanton zijn zoontje bij haar
Hij gaf mij de bijl terug. Ik deed hem na, het werkte.
troosteloze flat af.
Hij stapte in zijn auto, hij ging op weg om twee witte duiven
te halen. Hij hield even in om toe te kijken hoe ik de bijl
Open haard
hoog hief en door het houtblok deed glijden. Enkele uren
Bewust afscheid nemen schrijnt. Ik ben een man van bijna
later, terug op weg naar huis, reed een man zonder rijbewijs
middelbare leeftijd. Als ik bof ben ik nu ongeveer op de helft
in een Mercedes met een onbesuisde inhaalmanoeuvre
van mijn leven. Ik heb van een stuk of tien mensen die mij
frontaal op hem in. Grootvader was op slag dood, de dader
dierbaar waren afscheid genomen. Bij de meesten besefte je
had nauwelijks een schram. Ik had in de tussentijd met grote
niet dat het de laatste maal was dat je iemand zag. Eén geval
halen een stapel hout gespleten voor de open haard van
van onbewust afscheid betreft mijn grootvader. Ik was
mijn grootouders.
twaalf jaar oud en hakte hout buiten bij het huis van mijn
grootouders, in opdracht van mijn grootmoeder, diezelfde
•
profiel
26 / dnb magazine nr. 3, 2011
Seychellen: tonnen tonijn en
honderden honeymooners
De Seychellen: hotspot voor het
koninklijke huwelijkspaar van het jaar,
Prins William en zijn Kate. Deel 3
in een serie over dwergstaten.
door Marijke Hoogendoorn
Het is de droombestemming voor
zo’n 15.000 toeristen per maand. De ope-
kolonie en vernoemd naar de toenmalige
honeymooners: de Seychellen, een groep
ning van het internationale vliegveld in
minister van Financiën de Séchelles.
van 150 eilanden in de Indische Oceaan,
1971 zette de Seychellen op de internatio-
In de kolonie werden katoen- en kokos-
ongeveer 1.600 km van het vasteland
nale toeristenkaart.
plantages opgezet, die in eerste instantie
van Afrika. Prins William en zijn Kate
werden toegewezen aan bewoners van de
kozen dit eilandenparadijs voor hun
Piraten en slaven
eilanden. Voor het werk werden slaven
tiendaagse huwelijksreis. Zij waren niet de
Het land bestaat uit 150 eilanden met
gehouden: in 1804 waren er 3.015 slaven
eerste rustzoekers van koninklijke komaf,
een totale oppervlakte van 455 km 2 , en is
op een bevolking van 4.000 mensen.
volgens de locals. Al 200 jaar lang gaat
daarmee een van de kleintjes der aarde.
In 1814 werd de eilandengroep toegewe-
het verhaal de ronde dat de Dauphin, de
Die eilanden zijn verspreid over een zeer
zen aan Engeland. De Engelsen waren
zoon van Louis XVI en Marie Antoinette
uitgestrekt gebied: meer dan 1.100 km is
vanaf 1860 actief met het bevrijden van
en toekomstige koning van Frankrijk, aan
de afstand tussen de twee verst uiteenge-
slaven van Arabische slavenschepen, en
de guillotine ontsnapte door te vluchten
legen eilanden. Op het grootste eiland
brachten hen over naar onder andere
naar dit eilandenparadijs. Anno 2011
Mahé speelt zich het leven af. Hier woont
de Seychellen om daar op de plantages
kozen prins William en Kate voor een
bijna iedereen, in totaal 90.000 mensen.
te werken. De hoofdstad werd ver-
eilandje dat het verhaal van Robinson
Sommige andere eilanden tellen slechts
noemd naar de Britse koningin Victoria.
Crusoe doet herleven: een onbewoond
enkele honderden inwoners, enkele tien-
Vanaf 1900 werden de Seychellen een
eilandje met mooie witte Bountystranden
tallen of niet meer dan een handjevol.
verbanningsoord voor recalcitrante figu-
met kokospalmbomen, zeeschildpadden,
Maar nog altijd zijn de meeste eilanden,
ren uit het Britse Rijk. Pas in 1976 werd
een zee met koraal en andere schatten die
vier van de vijf, totaal onbewoond.
de eilandengroep volledig onafhankelijk.
uitnodigen tot urenlang snorkelen, duiken
De eilanden waren in de zeventiende en
en zwemmen.
achttiende eeuw geliefd bij piraten, die
Tonijn in blik
Toerisme is al jaren de economische
hier mooi hun buit konden veilig stellen.
Vooral dankzij het toerisme behoren
motor van het land. Gemiddeld komen er
In 1756 werden de eilanden een Franse
de Seychellen tot de hogere midden-
27 / dnb magazine nr. 3, 2011
Seychellen
Hoofdstad: Victoria
Staatsvorm: Republiek
Oppervlakte: 455 km2
Aantal inwoners: 90.000
Nationale taal: Creools
Munteenheid: Seychelse roepie
inkomenslanden: het bruto nationaal
lijks 400 ton vis direct uit de Indische
gierde omhoog, de koopkracht daalde.
in­komen per capita is met 15.000
Oceaan in blikjes geperst.
Extra hulp kwam van de Verenigde
euro een flink stuk hoger dan op het
Arabische Emiraten, China en India.
Afrikaanse continent. De landbouw
Huwelijksreis
Met die hulp kon de regering doorgaan
is van weinig betekenis. Belangrijkste
In 2008 raakte de economie in het slop
met de uitvoering van sociale program-
producten zijn kokosnoten, kaneel,
door de wereldwijde kredietcrisis en de
ma’s, infrastructurele werken en ook het
vanille, zoete aardappelen, cassave,
daarop volgende terugval in het inter-
staatsbudget verbeteren. Na de sterke
copra en bananen. Het meeste voed-
nationale toerisme. De buitenlandse
depreciatie van de Seychelse roepie,
sel, vlees, groente en fruit, wordt uit
schuld rees de pan uit. Het land moest
herwon zij weer waarde in 2009. De werk-
het buitenland geïmporteerd. De rijk-
aankloppen bij het IMF en de broekriem
loosheid is 4,5%, veel lager dan eerder
dom schuilt hier niet in de grond, maar
aanhalen. November 2008 lanceerde de
gevreesd werd dankzij het snelle herstel
in de zee met haar schat aan vissen.
regering een macro-economisch her-
van het toerisme.
Volgens wetenschappers kan dat echter
vormingsprogramma, met als sleutels:
niet lang meer duren en daarom is een
handelsliberalisering, privatisering van
Na twee moeilijke jaren gaat het econo-
duurzaam beheer van de visserij cruci-
staatsbedrijven, het vrijlaten van de vaste
misch weer beter. De economie groeide
aal. Buitenlandse vissers moeten sinds
wisselkoers, devaluatie van de lokale
volgens het IMF met 6% over 2010.
1979 beschikken over een vergunning.
munt, stimulering van de privé-sector,
Ook de vooruitzichten voor 2011 zijn
De Europese Unie bezit de grootste vis-
bezuinigingen op overheidsuitgaven en
gunstig: 4% groei, dankzij het toerisme.
concessie en betaalt daarvoor een fors
belastinghervormingen. Zo werd juli
Dat het koninklijke paar van het jaar
bedrag. Tonijn in blik is het belangrijkste
2010 de inkomstenbelasting geïntrodu-
de eilanden heeft uitgekozen voor de
exportartikel, goed voor 90% van de
ceerd ter vervanging van de traditio-
huwelijksreis, zal ongetwijfeld een nieuwe
totale exportwaarde. In de op een na
nele bijdrage aan de sociale zekerheid.
impuls geven aan het toerisme. Na Kate
grootste tonijnfabriek ter wereld, die
Het hervormingsprogramma was een
en William zullen nog duizenden honey-
van multinational Heinz, wordt dage-
hard gelag voor de bevolking: de inflatie
mooners volgen. •
kunstpodium
28 / dnb magazine nr. 3, 2011
Dietmar Lutz
door Alexander Strengers
Voorzitter Kunstcommissie
Dietmar Lutz
The Mosque (2004)
Acryl op linnen
210 x 150 cm
Veel kunstwerken van Lutz verwijzen
Kunstacademie van Düsseldorf, de plaats
Je kijkt naar het doek, en je ziet de
naar films, veel van zijn werken roepen
waar hij tot op de dag van vandaag
situatie voor je. Zo ook bij The Mosque,
associaties op met een mooi beeld
woont. Na zijn afstuderen in 1995 heeft
een werk uit 2004, dat onlangs door
op het bioscoopdoek. Dat komt ook
Lutz zijn werken getoond op meerdere
de Kunstcommissie is aangeschaft bij
door de omvang van zijn werken, want
internationale tentoonstellingen.
Sotheby’s uit de Stuyvesant-collectie.
Lutz schildert op doeken van groot
Ook heeft hij als lid van de Duitse
Je ziet een jonge donkere man die over
formaat. Zijn schilderijen doen denken
kunstbeweging hobbypopMUSEUM
een groot plein loopt naar de moskee.
aan spannende filmshots, shots die hij
meegedaan aan internationale groeps­
Zijn loop is quasi-nonchalant, een tikje
heeft uitvergroot door ze te schilderen
tentoonstellingen. Bijvoorbeeld op de
onverschillig, maar heeft ergens ook
met sterk verdunde acrylverf. Zo sterk
eerste Biënnale van Athene (2007) en in
iets vastberadens. Het plein ademt een
verdund, dat het net waterverf lijkt.
de Tate Britain (2003).
verzengende hitte, maar de man lijkt er
geen last van te hebben. Hij is op weg, hij
Dietmar Lutz, geboren te Ellwangen
Lutz’ schilderijen komen, net zoals
loopt door, en wij volgen hem. Als in een
in Duitsland (1968), studeerde aan de
filmbeelden, heel realistisch over.
film.
•
29 / dnb magazine nr. 3, 2011
30 / dnb magazine nr. 3, 2011
seminars
Exitstrategieën
Toekomstige seminars
12 juli:
Rodney Garratt (Bank of England)
Veel overheden en monetaire autoriteiten
staan voor de vraag hoe en wanneer ze
20 september:
Simon Gilchrist (Boston University)
27 september:
Sumit Agarwal (Chicago Fed)
Toekomstige conferenties
hun tijdelijke steunmaatregelen moeten
stopzetten. Het macromodel van Ester Faia
(Goethe Universiteit van Frankfurt)
toont dat een snelle gezamenlijke exit
het beste werkt.
door Itai Agur
Recente seminars
02 mei:
Heterogeneous Agent Models in
Economics an Finance Cars Hommes
(University of Amsterdam)
03 mei:
Match Efficiency and the Cyclical
Behavior of Job Finding Rates Petr
Sedlacek (University of Amsterdam)
10 mei:
Exit Strategies Ester Faia (Goethe
University of Frankfurt)
17 mei:
A Pyrrhic Victory? Bank Bailouts and
Sovereign Credit Risk, Viral Acharya (NY
University), a joint CIFRA/DNB seminar
24 mei:
Self –Fulfilling Risk Panics Eric van
Wincoop (University of Virginia/NBER)
Met de kredietcrisis hebben monetaire
met Europese data en simuleerden de
autoriteiten grote liquiditeits­injecties
uitkomsten van verschillende beleids-
uitgevoerd en de beleidsrentes lange tijd
scenario’s. Uit hun analyse blijkt dat
laag gehouden. Tegelijkertijd kwamen
het uitstellen van renteverhoging en
overheden met reddingspakketten voor
begrotings­discipline niet ten goede komt
banken en voerden een anti-cyclisch
aan ­economische groei. Een snelle geza-
beleid, waardoor de schuldenlasten en
menlijke exit van monetair en begrotings­
begrotingstekorten sterk zijn opgelopen.
beleid werkt het beste, waarbij voor
Dat de tijdelijke monetaire en begrotings-
begrotingsbeleid het terugdraaien van
maatregelen op enig moment moeten
uitgaven en het verhogen van de btw aan
worden beëindigd, dat staat buiten kijf.
te bevelen zijn boven hogere inkomsten-
Vraag is alleen wat de beste exitstrategie
belasting.
is opdat het economische herstel zo min
mogelijk hinder ondervindt.
Daarnaast onderzochten Faia c.s. met
hun model ook de gevolgen van de anti-
Om deze vragen te beantwoorden maak-
cyclische kapitaalbuffer van Bazel III. In
ten Ester Faia en twee co-auteurs een
tegenstelling tot wat banken vaak clai-
macromodel met de interacties tussen
men, werkt volgens dit model de nieuwe
banken, monetair beleid en begrotings-
regulering juist groeiverhogend, ook op
beleid. De auteurs voedden het model
de korte termijn.
•
25 mei:
Liquidity Management of Global Banks:
Internal Capital Markets in the Great
Recession Linda Goldberg (Fed New
York/NBER)
14 juni:
Luc Laeven (IMF)
24 juni:
Charles Calomiris (Columbia University)
30 juni:
Enrique Mendoza (Maryland University)
De seminars zijn een platform waar
binnen- en buitenlandse weten­
schappers hun onderzoekresultaten
presenteren. Het actuele programma
staat op www.dnb.nl. Voor meer
­informatie kunt u contact opnemen
met Jolanda Kok, tel. 020-5242157
e-mail: [email protected]
31 / dnb magazine nr. 3, 2011
Colofon
DNB Magazine is een twee­maandelijkse
uitgave van de Nederlandsche Bank.
DNB PUBLICATIES
Onder meer de volgende uitgaven van de Nederlandsche Bank zijn verkrijgbaar:
handleiding
scoren met beleid
Leerlingenboekje
Lesbrief economie voor
over economische verbanden
tweede fase voortgezet
In het spoor van de crIsIs
Achtergronden bij de financiële crisis
onderwijs
Waar
voor je geld
Hoofdredactie:
Loek van Daalen
Over inflatie en monetair beleid
Interactief on line lesprogramma met aparte versies voor:
• tweede fase VWO en propedeuse HBO en WO economie
• tweede fase HAVO
Redactieadres:
DNB Magazine
Postbus 98, 1000 AB Amsterdam
Westeinde 1, 1017 ZN Amsterdam
t 020 524 5781 / 5753
f 020 524 2228
e [email protected]
www.dnb.nl
De Nederlandsche Bank
Naamloos-1 1
08-04-2008 11:11:59
‘Scoren met beleid’
‘Waar voor je geld’
Achtergronden bij
digitaal lesprogramma
praktische lesopdrachten
de financiële crisis
tweede fase havo/vwo
tweede fase havo/vwo
De
geschiedenis
van ons geld
‘Goud, Geld en Geheimen’
‘De geschiedenis
‘Echt of vals?’
publieksbrochure
van ons geld’
cd-rom met de echtheidskenmerken van
de eurobiljetten
• Jaarverslag
• Economische ramingen
• Overzicht Financiële Stabiliteit
DNB publiceert ook over haar wetenschappelijk onderzoek
• Working Papers
• Occasional Studies
Alle uitgaven zijn online beschikbaar.
U vindt ze op www.dnb.nl.
De uitgaven kunt u ook bestellen via onze website,
per e-mail ([email protected]) of via een brief die u kunt
richten aan: De Nederlandsche Bank
Afdeling Facilitaire diensten / Repro & Post
Postbus 98, 1000 AB Amsterdam
Aan dit nummer werkten mee:
Itai Agur, CBS, Hans de Heij,
Jolanda Kok, Jaap Scholten (Essay),
Alexander Strengers
Fotografie/illustraties:
ANP Photo, Rhonald Blommestijn
(illustratie p. 20), Linda Dolman,
Hollandse Hoogte, Keke Keukelaar
(foto Jaap Scholten), Rob Meulemans,
Edwin Weers (In Beeld)
Van kauri tot euro
Periodiek verschijnen
Eindredactie:
Marijke Hoogendoorn, Ellen Tolsma
Vormgeving en druk:
Joh. Enschedé (vormgeving),
Fd-Repro en Post (productie)
Drukkerij De Bink (drukwerk)
Abonnementen:
Een abonnement op DNB Magazine is
gratis en uitsluitend schriftelijk of per
e-mail aan te vragen. Adreswijzigingen
en opzeggingen eveneens schriftelijk
opgeven.
Abonnementenadministratie:
DNB Magazine
Antwoordnummer 2670
1000 PA Amsterdam
e [email protected]
Artikelen uit DNB Magazine mogen niet
zonder toestemming van de redactie
worden overgenomen.
in beeld
32 / dnb magazine nr. 3, 2011
Afscheid nemen.
Gezien door de ogen van
fotograaf Edwin Weers.