Dinka

Dinka
BA TË YENE WEU KE
AUSTRALIA LUÞI THIN NYIC
NYOOTH DE DHEN DE WEU,
KU DHENDË YENE KE LOM NË
KÆT (CREDIT CARD)
ŠOC DE RIAI
CUIŸRPINY DE BILL DE PIU KU
KARABA, KU MAC, KU DHOL BENE
CIN DE WEU DHUŒK NHOM PINY
BA TË YENE WEREEK KE TÞU DE
WEU TE NŒÑ AKUNHOM DE JUIŸR
DE WEU CIT CENTRELINK BA NYIC
Cuer piny de weu ke bill ku dhuk
be në weu dhuk nhim piny
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Thic maktam dun de karaba ku ke de mac ku jiel
ya ke de piu në dhël piœlic leu bin weu ya cuat
piny në niin ke their ku ñuan man ye keek cœl
(fortnight) në nyin bin bill ya cuat piny ke dit në
piëi ke diak.
Ku dhol dë læu bin ya cuar piny ee dhol de
Centrelink man ye cœl center pay ku na kœr ba
nyic ke yin lœ thic Centrelink bi luœi yï.
Ye kandun de Centrelink gam bene weu ya dhuk
nhim piny, kÿt cit man yi pension card ku Health
Care Card. Ye ke nyuth kœc ke maktam de tooc
(Post Office) te le yin bill kan piny. Në bañ de ka
ye ke lœœ kan piny në akunhom de kÿnë weu piny,
weu ke yi karaba, mac ku piu ke yin game limira
dunde jääth (telephone).
Na kœr cin koor ba ya cuar piny në bañ de yi
karaba ke yin ye karaba thiek te bi yin bei šœtdu.
Ku ye ka cin luœi thiek te cin yin ke loi në keek.
Ku ye bÿu ku thiek te lui a læth (heater) de šot ku
thieke awëër e ya.
Ye than de waak cœ kor ka ba ya waak në
than cekic.
Ku tiñ mathurai ye lil ku loi keek.
Ku ye tony kum nhom të thër yin.
Ku ye mac de thar cœ kor ci bë dit arëëtic,
cœ ye tþ në 40 watts.
Ye ño yene ye ya miit de weu në bÿñic
lœ bÿñë yic (Direct Debit) ku tëm ye
akunhom de weu ke tem (Centrepay)?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Direct debit ee dhol de kuany de cok de riœp.
Ee dhol yene weu miit në bÿñ du yic në thaa
ca juir we kœc ke bÿñ.
Direct debit aleu bë piath në ño, yin ce nhom
ye maar në cuiær piny de weu.
Na ye lui në direct debit, ke yin kœr ba
dhaman ye weu ku ben në bÿñ du yic ya nyic.
Na ye cin weu juic ne bÿñ du yic man yen
weu miit thin në thaa miite weu ke kœc ke bÿñ
akum yin në weu cit gœl në $30 leer në $50
thaa thok eben thaañ ye në weu miit ku cin ke
yok ne bÿñdu yic.
Na ye tœ wene ajuiær de direct debit ku kœr
ba riœk, ke yin gaare akunhom de maktam de
ajuier de ken piny de weu ku akunhom de bÿñ.
Centrepay ace direct debit ku ka ce tÿu de
weu në bÿñ du yic. Ee ke ye Centrelink loi.
Centrelink e loom në weu ku yic e ke ken weu
kuun ye ke yin yiin guœ tau ne account du yic.
Na ye Centrepay yen në ca lœi ke yin cin kum
në kë cen bë ya bÿñ du yen në miit tic.
A joint project of the Migrant Information Centre (Eastern Melbourne) and Eastern Access Community Health Centre Financial Counselling Service
Funded by the Consumer Credit Fund on the approval of the Minister for Consumer Affairs.
Loan: dhënde weu
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Weu noñ gel, aka ci keek ya mäi nhim,
aye keek mäi nhim ka ci šoc në keek cit riai
ka šot. Na ca cin kë cuer yin ke piny, ee ka
loom šot ka riai.
Weu cin gel, aye weu cin ke cÿ ya dam në
ke nhim. Aye keek gam abac acin kë dun löm
ku na lœ cul bën kë ka ke dhie ye ke dhiet në
loan nhomë aye jui.
Bÿñ ace weu juic ye loom ci akunhïïm kœk
ke weu kë. Na kœr ba dhen, ee ka kœr ba dhil
nyic ye weu ke de ba ke dhiet në nhim të le
yin cut.
Dhiet de weu (interest) e cin de weu ye loom
akutnhom de bÿñ ye weu juar weu dhen keek
në raan në bÿñic.
Në thaa thok eben akœr ba nyic apiath ajuier
de dhen ke yin kÿ dhek ka kœr raan nyic yene
apiath bi yi kuœny.
Tham ba dhil ya nañ nyic ke yin ken guœ dhen
ku cin wereñ ca thany ku ye weu ke dë ba
keek ya kan piny në pææi ku ba tiñ na leu ka
ci leu.
De kœr ba nyic ee na ca gau ba cut, ke yin
kum ba weu juic col.
6.
7.
8.
9.
Credit Cards (dhæn ce juir de kæt)
1.
2.
3.
4.
5.
Šœi de riai
6.
1.
2.
3.
4.
5.
Na šœc riai të yene rieth šac thin, kë them ba
limira thiec apiath. Ku them ba dhil nyic lan
cenë akunhom šþc cin në nœñ keek ke nyic
nan ce ke gœœr. Thic ran šæc në were de šec
de rieth bë nyuth yin. Kÿ yen nyuoth na ci
pal šþc.
Akœr ba nyic ee ya na nœñ raan nœñ weu ken
tœ në riai kœu ka ba kœc ke tiit de rieth ce ke
gœœr yuœu në 131 171.
Du wereñ de šþi de riai thany ke yin daa piu
yi ba šœc ka ci bë šœc. Tiñe rœt raan ca game
piœu bi kony në kuan de ke ci gœœr.
Raan ci gœœr ye šæc në riæth alue bi
dhil nyuœth,
(I) Wereñ cen në ye gœœr
(ii) Cadaa de kuëth pieth
(iii) Thëm de lönde
(iv) Rin ke ran theer enϖ riai
(v) Cin de weu cen në ke riai loi.
Na yi šþc të yen rieth šac thin, ke yin yin në
niin ke diak bin ke yinhom taak ku bin ke yi
nhom geer. A ci kþr ba werek thany kë yin
dapiœu ku bæær ci šþc.
Na šœc rian ke në kan yœth ke ka ci leu ba
dhuþ nhom ku na šœce enœñ raan de riai ke
dhuñ de ariir aret
Na kuc a dïïr apieth ku yin šþc në rïai, kæ ka
ñuÿn ba raan juur raan bi kony në ñÿnde rian
piath ku na ce yen ke yin jaame we kœc ke
RACV ku ka bï yin kuœny.
A cin raan ye päl bë gëër kë cin cada de gæær
ku na gÿÿre wu ya, ke kœc ke cölde rieth a ci
yin cut të nœñ en kÿ loi rþt.
Raan piœi apieth bë geer ke ne raan ce gæær
jiim yic ku tëu L de në riai nhom tuëñ ku ciæn.
7.
8.
9.
Credit card ee dhæn de weu a ke kede e ka ken
jal luel ku ka cin ke ye dam në kat nhom.
Credit card ayene 15% lœ në 30% dhiet të
jœl yin cut.
Credit card anœñ weu ye ke kan piny në piei
thok eben na cak lœ šoc në yen ka ci cak šoc
ke yin dhil weu kan piny.
Credit card aneñ thaa ye yien yin bin weu kë
col ku ka cin kë ye dhiet, ku na ca thaa dhœñ
thok ke yin jel weu kœk gaam.
Na ca gäu ke yin keen weu kan piny, kÿ yin
yenë weu dhit në piæi thok eben ku ci
beer thök.
Na cak yin tuœi kat thanduk du yic ke yin
dune thany në ke kuc, dhuk nhom, dhue keek.
Apiæth ba nañ nyic në kæt, aleu bi gual nyin ee
të yene kææt luœi thin.
Na ca weu diäk dhën në katic kë ka koc yic
ba keek cöl kene ka kþk loi keek.
A ci piæth ba dhÿÿn acän aci bæñ luel ye yin
nœñ weu na ñëi yic lœ rier ba weu dhuk miak
ke yin lœ nuan.
DHÆN DE KÆÆT KU DHÆN DE WEU
AYE DHÞL YENE KE BŸÑ MIŒC
YIC KE CI NYIC
A JUIER CI A KUTNHOM DE LËËK DE
ABAKÞK PINY DE MELBOURNE KU JŒL
YA AKUTNHOM DE KŒC KE JIEM
A joint project of the Migrant Information Centre (Eastern Melbourne) and Eastern Access Community Health Centre Financial Counselling Service
Funded by the Consumer Credit Fund on the approval of the Minister for Consumer Affairs.