INFORMATIVNA BROŠURA BOSNA I HERCEGOVINA

INFORMATIVNA BROŠURA BOSNA I HERCEGOVINA

INFORMATIVNA BROŠURA
BOSNA I HERCEGOVINA
(Oktobar 2014)
Odricanje od odgovornosti
Informacije koje je IOM predstavio u ovoj brošuri su prikupljene na najbolji mogući način. U slučaju da
je u međuvremenu došlo do promjena vezanih za predstavljene informacije IOM ne snosi nikakvu
odgovornost. Dalje IOM nije i neće biti odgovoran za bilo kakve izvedene zaključke ili rezultate, koji
mogu biti izvučeni iz informacija obezbjeđenih od strane IOMa
SADRŽAJ
1. UVODNE NAPOMENE ........................................................................................................................ 3
IOM MISIJA U BOSNI I HERCEGOVINI ............................................................................................. 3
2.1 VALUTA ......................................................................................................................................... 3
2.2 KOMUNIKACIJE ............................................................................................................................ 3
3. JAVNA ADMINISTRACIJA U BOSNI I HERCEGOVINI .................................................................... 4
4. SISTEM SOCIJALNE ZAŠTITE U BOSNI I HERCEGOVINI ............................................................. 6
4.1 SOCIJALNA POMOĆ .................................................................................................................... 6
4.2 PENZIJE ........................................................................................................................................ 7
5. ZAPOŠLJAVANJE U BOSNI I HERCEGOVINI ................................................................................. 8
5.1 SITUACIJA NA TRŽIŠTU RADNE SNAGE .................................................................................. 8
5.2 ZAPOŠLJAVANJE ......................................................................................................................... 8
5.4 POMOĆ NEZAPOSLENIMA.......................................................................................................... 9
5.5 MIKRO -KREDITI ........................................................................................................................... 9
6. ZDRAVSTVO I MEDICINSKA NJEGA U BOSNI I HERCEGOVINI ................................................ 10
6.1 ZDRAVSTVENO OSIGURANJE ................................................................................................. 10
6.2 ORGANIZACIJA JAVNOG SISTEMA ZDRAVSTVENE NJEGE ............................................... 12
7. OBRAZOVANJE U BOSNI I HERCEGOVINI .................................................................................. 13
7.1 FEDERACIJA BOSNE I HERCEGOVINE ................................................................................... 13
7.2 REPUBLIKA SRPSKA ................................................................................................................. 15
8.1 POVRAT IMOVINE ...................................................................................................................... 17
8.2 REKONSTRUKCIJA .................................................................................................................... 17
8.3 IZNAJMLJENI SMJEŠTAJ........................................................................................................... 18
8.4 IZNAJMLJENI SMJEŠTAJ U DOMOVIMA ZA STARE OSOBE ................................................ 18
9. JAVNI TRANSPORT U BOSNI I HERCEGOVINI ............................................................................ 18
9.1 AUTOBUSKI SAOBRAĆAJ ......................................................................................................... 19
9.2 AVIONSKI SAOBRAĆAJ ............................................................................................................. 19
Glavni međunarodni aerodrom je u Sarajevu. .................................................................................. 19
10. MEĐUNARODNE I NEVLADINE ORGANIZACIJE U BOSNI I HERCEGOVINI .......................... 19
11. LISTA DIPLOMATSKIH PREDSTAVNIŠTAVA U BOSNI I HERCEGOVINI ................................ 22
I. UVODNE NAPOMENE
U kontekstu Asistiranog dobrovoljnog povratka (AVR) ranjivim osobama u Bosnu i Hercegovinu i
druge Balkanske zemlje, IOM Sarajevo je obnovilo podatke u ovoj informacionoj brošuri u namjeri da
podjeli relevantne informacije u ovom polju sa nadležnim konsultativnim kancelarijama kao i sa
potencijalnim povratnicima u Bosnu i Hercegovinu. Ova brošura može dati svjetnicima o povratku
važne informacije o socijalnoj i ekonomskoj situaciji u Bosni I Hercegovini.
IOM MISIJA U BOSNI I HERCEGOVINI
IOM Sarajevo
Zmaja od Bosne bb
UN Common House
71000 Sarajevo
Internet adresa: www.iom.ba mailto:
Tel: ++387 33 293 400
Fax: ++387 33 293 726
e-mail: [email protected]
II. OPŠTE INFORMACIJE
2.1 VALUTA
Valuta koje se trenutno upotrebliava u Bosni i Hercegovini je konvertibilna marka (KM). Kursna
vrijednost KM i EUR u Oktobru 2014. godine je :
;
1 EURO = 1.95583 KM.
Vrijednosti u ovoj brošuri su izražene u KM i EUR
2.2 KOMUNIKACIJE
Pozivni broj za Bosnu i Hercegovinu je 00 387.
Za pozive na mobilne telephone morate birati sledeće brojeve:
FEDERACIJA BOSNE I HERCEGOVINE (FBIH), REPUBLIKA SRPSKA (RS) I DISTRIKT BRČKO
GSM: +387 61, 62, 63, 65 ili 66+ broj telefona
Za poziv na fiksne telehone morate birati: +387, pozivni broj za regiju koju zovete I broj telefona:
Federacija Bosne i Herecgovine
Kanton
1 UNSKO-SANSKI KANTON
2 POSAVSKI KANTON
3 TUZLANSKI KANTON
4 ZENIČKO-DOBOJSKI KANTON
5 BOSANSKO-PODRINJSKI KANTON
6 SREDNJO-BOSANSKI KANTON
7 HERCEGOVAČKO-NERETVANSKI K.
8 ZAPADNO-HERCEGOVAČKI K.
9 SARAJEVSKI KANTON
10 HERCEGOVAČKO- BOSANSKI K.
Pozivni broj
037
031
035
032
038
030
036
039
033
034
Republika Srpska
Region
BANJA LUKA
MRKONJIĆ GRAD
PRIJEDOR
DOBOJ
BOSANSKI ŠAMAC
BIJELJINA
ZVORNIK
ISTOČNO SARAJEVO
FOČA
TREBINJE
Pozivni broj
051
050
052
053
054
055
056
057
058
059
DISTRICT BRČKO
049
III. JAVNA ADMINISTRACIJA U BOSNI I HERCEGOVINI
Kancelarija Visokog Prestavnika (OHR) je vrhovna civilna agencija za oimplementaciju mira u Bosni i
Hercegovini. Dejtonski mirovni sporazum iz 1995 godine
proglašava Visokog Predstavnika
nadležnim za implementaciju svih civilnih aspekata mirovnog sporazuma u ime međunarodne
zajednice. Također je zadužen za koordinianje svih civilnih organizacija I agencija koje rade u Bosni I
Hercegovini.. Za više informacija posjetiti:www.ohr.int
Postojece politicko uredenje Bosne i Hercegovine je uspostavljeno u okviru Dejtonskog mirovnog
sporazuma potpisanim 14 decembra 1995 godine, koji je predstavio novo uredenje Bosne i
Hercegovine. Bosna I Hercegovina se sastoji od sledćih entiteta i Distrikra Brčko.



Federacija Bosne i Hercegovine (51 % površine), sa svojom vladom i ministarstvima i
javnom administracijom organizovanom na tri nivoa, entiteskom, kantonalnom (10 kantona) i
na opštinskom nivou.
Republika Srpska (49% površine) sa svojom vladom i ministarstvima i javnom
administracijom organizovanom na dva nivoa – entitetski i opštinski.
Distrikt Brčko proglašen odlukom kancelarije Visokog Predstavnika 1999 godine, kao
administrativna jedinica pod ingerencijom države Bosne i Hercegovine.
Statut Distrikta Brčko izmedju ostalog predvida sljedeće:










Zakonodavne odgovornosti su povjerene Skupštini Distrikta;
Sve izvršne funkcije vlasti su povjerene Izvršnom odboru;
Sudovi Distrikta su nezavisni;
Supervizor Distrikta osniva i imenuje Komisiju za reviziju zakona;
Specijalne policijske snage su osnovane pod upravom Međunarodnih policijskih snaga;
Građani učestvuju izborima u Distriktu i u etitetu po izboru;
Svaki simbol kooji predstavlja Distrikt Brčko mora biti politički i etnički neutralan;
Entitetska zastava može biti izložena samo uz državnu zastavu Bosne i Hercegovine;
Ćirilično i latinično pismo su priznati kao zvanična pisma;
Građani mogu tražiti izdavanje lične dokumentacije na bilo kom od tri zvanična jezika
(Bosanskom, Srpskom ili Hrvatskom).
Predsjedništvo Bosne i Hercegovine se sastoji od tri člana (Bosanski, Srpski i Hrvatski), koji se
mjenjaju na poziciji predsjedavajućeg predsjedništva Bosne i Hercegovine. Oni se biraju direktnim
izborima (na pr. stanovnici Federacije Bosne i Hercegovine glasaju za Bosankog i Hrvatskog člana
predsjedništva, dok stanovnici Republike Srpske glasaju za Srpskog člana predsjedništva).
Prema zadnjem zvaničnom prebrojavanju 1991 godine, Bosna i Hercegovina je imala 4.37 miliona
stanovnika. Populacija se sastojala od 43.47% Bošnjaka, 31.21% Srba, 17.38% Hrvata, 5.54%
Jugoslovena i 2.38% ostalih. U 2000 godini, CIA-ina informativna brošura o Bosni i Hercegovini
procjenjuje BIH populaciju na 4.02 miliona u sastavu od 48% Bošnjaka, 37.1% Srba, 14.3% Hrvata i
0.6% ostalih
Prava manjina (na pr. Pojedinaca koje ne pripadaju jednom od tri priznata konstitutivna naroda u
Bosni i Hercegovini) su jednaka pravima svih ostalih građana koji žive u Bosni i Hercegovini.
Kantoni / Opštine u Bosni i Hercegovini
NAJVEĆI GRADOVI U BOSNI I HERCEGOVINI 2014
Rang
Sarajevo
Banja Luka
Naziv
Podjela
Pop.
Rang
Naziv
POdjela
Pop.
1
Sarajevo
Federacija BiH
438,443
11
Zvornik
Republika Srpska 63,686
2
3
4
5
6
7
8
9
Banja Luka
Tuzla
Zenica
Bijeljina
Mostar
Prijedor
Brčko
Doboj
Republika Srpska
FederacijaBiH
Federacija
Republika Srpska
Federacija BiH
Republika Srpska
Brčko Distrikt
Republika Srpska
199,999
120,874
115,298
114,663
113,169
97,588
93,028
77,223
12
13
14
15
16
17
18
19
Živinice
Bihać
Travnik
Gradiška
Sanski Most
Lukavac
Tešanj
Velika Kladuša
Federacija BIH
Federacija BiH
Federacija BiH
Republika Srpska
Federacija BiH
Federacija BiH
Federacija BIH
Federacija BiH
61,201
61,186
57,543
56,727
47,359
46,731
46,135
44,770
10
Cazin
Federacija BiH
69,411
20
Srebrenik
Federacija BiH
42,762
Tuzla
Zenica
IV. SISTEM SOCIJALNE ZAŠTITE U BOSNI I HERCEGOVINI
4.1 SOCIJALNA POMOĆ
4.1.1. Legislativa
Prema zakonima o osnovama socijalne zaštite, zaštite civilnih žrtava rata i zaštite porodice sa djecom
u Bosni i Hercegovini, pravo na socijalnu pomoc u Bosni i Hercegovini imaju osobe koje nisu
sposobne da se same brinu o sebi i koje nemaju prijeko potrebnih sredstava za izdržavanje ili
srodnika koji bi ih izdržavali.
Takode osobe koje su se našle u stanju socijalne potrebe zbog pretrpljene prisilne migracije,
repatrijacije, elementarne nepogode, smrti jednog ili više clanova porodice, povratka sa liječenja,
otpuštanja sa izdržavanja kazne zatvora ili izvršavanja odgojne mjere imaju pravo na socijalnu pomoć
u Bosni i Hercegovini. Ostvarivanje prava iz socijalne zaštite se vrši u opštinskim centrima socijalne
zaštite.
Povratnici koji traže socijalnu pomoc, pri ostvarivanju prava na istu imaju ravnopravan status kao i
ostali gradani Federacije BiH i Republike Srpske i trebaju kontaktirati centre socijalne zaštite u opštini
u kojoj su prijavili svoj boravak po povratku u zemlju.
U Federaciji Bosne i Hercegovine socijalna pomoc obuhvata zdravstveno osiguranje za članove
domaćinstva i materijalnu pomoć u prosječnom iznosu od 114 KM (57 EUR) za jednog člana
domaćinstva + 10% za svakog dodatnog člana domaćinstva; 50 KM (25 EUR) mjesečno za
komunalne mjesečne (primjer Sarajevske općine Centar), mada davanja variraju zavisno od kantona i
općina.
U Republici Srpskoj socijalna pomoć uključuje zdravstveno osiguranje za tražioca njegove/njene
članove domaćinstva i finansijsku pomoć u iznosu do 41 KM (21 EUR) po članu domaćinstva
4.1.2. Uslovi za dobijanje socijalne pomoći
Da bi se ostvarilo pravo na socijalnu pomoć, na primjer: u općini Centar Sarajevo uslovi su sledeći:
a.) da je kvadratura stana manja od 44 m2;
b.) da su primanja po članu domacinstva manja od 58.5 BAM (29 EUR).
Starost podnosioca prijave će također biti razmatrana.
Odluke po zahtjevima se donose na slučaj po slučaj bazi. Nakon podnošenja zahtjeva, donošenje
odluke može potrajati dva ili više mjeseci.
Čak i kada je ostvareno pravo na pomoć, isplata je neredovna zbog nedostatka fondova za
finansiranje socijalne pomoći. Kao rezultat ove situacije povratnici i domicilno stanovništvo ne mogu
racunati na fond socijalne pomoći kao sredstvo preživljavanja
Kompetentne institucije za dodatno informisanje:
 Federacija Bosne i Hercegovine,
Ministarstvo rada i socijalne politike, Marka Marulića br 2, 71000 Sarajevo, Tel: +387 33 661 772,
E-mail: [email protected] ,
 Republika Srpska,
Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite, Trg Republike Srpske 1,78000 Banja Luka,
Теl: +387 51 339 486, Fax: +387 51 339 652, E-mail: [email protected]
4.2 PENZIJE
4.2.1 Legislativa
Svaki građanin Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske koji je primao penziju prije
migracije iz Bosne i Hercegovine, ima pravo na ponovnu uspostavu penzije nakon povratka u Bosnu i
Hercegovinu. Također, svi povratnici koji nisu ostvarili penziju prije migracije, mogu pokrenuti proces
za uspostavljanje primanja penzije.
Društveni fond za penzijsko i invalidsko osiguranje Federacije Bosne i Hercegovine i Javni Fond za
penzijsko i invalidsko osiguranje Republike Srpske, su 18. maja 2000 godine zakljucili Sporazum o
medusobnim pravima i obavezama u sprovođenju penzijskog i invalidskog osiguranja. Ovim
Sporazumom su nosioci osiguranja uredili način podjele obaveza u isplati ostvarenih penzija,
uračunavanja penzijskog staža u postupku ostvarivanja prava na penziju, određivanja srazmjerne
penzije, ostvarivanje prava na invalidsku i porodičnu penziju, nadležnost za odlučivanje o pravima i
podjeli tereta isplate penzija ostvarenih nakon potpisivanja ovog Sporazuma, razmjenu dokumentacije
i podataka i druga pitanja koja se odnose na sprovođenje penzijskog i invalidskog osiguranja i ovog
Sporazuma.
Povratnici i ostali građani koji ispunjavaju uslove zakona o penzijama, koji su navedeni u nastavku,
mogu započeti proceduru za uspostavljanje penzije.
4.2.2 Uslovi za dobijanje penzije
Odobrenje i uslovi za dobijanje penzije u Federaciji Bosne i Hercegovine i Republici Srpskoj su slični.
Penzije u obadva entiteta se automatski odobravaju nakon napunjenih 40 godina radnog staža.
Nakon navršenih 65 godina života, muškarci i žene u obadva entiteta dobijaju penziju ukoliko imaju
20 godina radnog staža, a u Republici Srpskoj 15 godina radnog staža. Žene u Republici Srpskoj su
subjekat drugačije penzijske legislative nego u Federaciji Bosne i Hercegovine. Razlika postoji u tome
što u Republici Srpskoj žene automatski dobijaju penziju nakon napunjenih 35 godina radnog staža i
mogu tražiti penziju kada napune 60 godina života.
Također je moguće dobiti penziju za invaliditet kao rezultat nesreće na radnom mjestu ili bolesti, bez
obzira na godine radnog staža. Ukoliko nosilac takve penzije premine, njegova/njena penzija može
biti dodjeljena supružniku odnosno djetetu koje nije dovršilo školovanje (ako je djete student, mora
obezbjediti potvrdu da polaže ispite na fakultetu tokom školske godine)
Kompetentne institucije za dodatno informisanje:
 Federacija Bosne i Hercegovina,
Društveni fond za penzijsko i invalidsko osiguranje, Biščevića bb ; 88000 Mostar, Tel: +387 36
504 100 ; Fax: +387 36 504 190 i Ložionička 2 ; 71000 Sarajevo ; Tel: +387 33 723 100; Fax:
+387 33 723 200 , E-mail: [email protected]
 Republika Srpska,
Javni Fond za penzijsko i invalidsko osiguranje, Bijeljina, Njegoševa 28a, Tel:+387 55 202 939;
+387 55 212 660; E-mail: [email protected] i and [email protected]
4.2.3 Dobrovoljno penzijsko osiguranje
Zakonom je predviđena i mogućnost dobrovoljnog plaćanja penzijskog osiguranja za sve građane
Bosne i Hercegovine koji ostvaruju slijedeće uslove:



Državljansto Bosnie i Herzegovine, u Federaciji Bosne i Hercegovine ili Republici Srpskoj;
Da je punoljetan;
Da je završio obavezno školovanje;




Radna knjižica;
Lična karta;
Prijava o mjestu boravka izdata od od strane nadležnog Ministarstva Unutrašnjih Poslova;
Ljekarsko uvjerenje o radnoj sposobnosti.
Osobe koje žela da uplaćuju dobrovoljno penzijsko osiguranje plaćaju prosječno 214 KM (107 EUR)
mjesečno.
Isplate penzija su redovne.
Prosječna penzija u Federaciji Bosne i Hercegovine u Septembar 2014. godine je bila 326,17 KM
(167,26 EUR). Prosječna penzija u Republici Srpskoj u junu 2014. godine je bila 325 KM (196.96
EUR).
Kompetentne institucije za dodatno informisanje:
 Federacija Bosne i Hercegovine,
Ministarstvo rada i socijalne politike, Sarajevo, Marka Marulića br 2, Tel: +387 33 661 772, E-mail:
[email protected] ,
 Republika Srpska,
Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite, Trg Republike Srpske 1,78000 Banja Luka, Теl: ++387 51
339 486; Fax: +387 51 339 652, E-mail: [email protected]
V. ZAPOŠLJAVANJE U BOSNI I HERCEGOVINI
5.1 SITUACIJA NA TRŽIŠTU RADNE SNAGE
Zbog teške ekonomske situacije u Bosni i Hercegovini nema mnogo mugućnosti za zapošljavanje.
Polovinom aprila 2013. godine provedena je Anketa o radnoj snazi u Bosni i Hercegovini na uzorku
od 10.541domaćinstava, od čega u Federaciji BiH 5.996, u Republici Srpskoj 3.527 i u Brčko distriktu
BiH 1.018 domaćinstava. Prema ovim podacima u BiH radnu snagu (ekonomski aktivno stanovništvo)
je činilo 1.133.091 osoba, dok je broj neaktivnih bio 1.485.032 osobe. U okviru radne snage bilo je
821.600 zaposlenih i 311.491 nezaposlenih osoba. Stopa nezaposlenosti bila je 27,5% (26,5% za
muškarce i 29,0% za žene) U okviru zaposlenih osoba bilo je 38.569 neplaćeni pomažući član
domaćinstva. Veliki broj osoba je zaposlen u privatnom sektoru a vode se kao nezaposleni u Biroima
za zapošljavanje. Iz tog razloga statistički podatci nisu potpuno primjenjivi
5.2 ZAPOŠLJAVANJE
Pravo na rad je zagarantovano svakom građaninu Bosne i Hercegovine koji je registrovan kao
nezaposleno lice u Birou za zapošljavanje u općini u kojoj boravi ako ima navršenih 18 godina.
Povratnici u Bosnu i Hercegovinu uživaju ista prava i mogu tražiti posao preko općinskog Biroa za
zapošljavanje, prilažući sledeću dokumentaciju:




Prijava o mjestu boravka izdana od strane nadležnog Ministarstva Unutrašnjih Polsova;
Radna knjižca (stara ili novo izdana od strane nadležnih institucija);
Lična karta;
Diploma o završeom školovanju.
5.3. PLATA
U Julu 2014. godine, prosječna neto plata u Bosne i Hercegovini je bila 836
KM (428.71 EUR). Prosječna bruto plata je bila 1299 KM (666.15 EUR )
5.4 POMOĆ NEZAPOSLENIMA
Osobe prijavljene na općinskom Birou za zapošljavanje imaju pravo na novčanu naknadu samo pod
odredenim uslovima:



Razlog prestanka prethodnog zaposlenja u Bosni i Hercegovini ne smije biti krivicom tražioca
pomoći;
Tražilac pomoći mora kontaktirati općinski Biro za zpošljavanje u roku od 30 dana nakon
prestanka prethodnog zaposljenja;.
Tražilac mora imati uplaćene doprinose za zapošljavanje u neprekidnom periodu od 8
mjeseci ili sa prekidima za 8 mjeseci tokom posljednjih 18 mjeseci prije datuma traženja
pomoći za nezaposlene.
Pomoć nezaposlenima varira u zavsinosti od finansijske situiacije u kantonima/općinama. Da bi bili
registrovani za eventualno buduće zapošljavanje (čak i ako on/ona ne traže novčanu naknadu), svaki
građanin Bosne i Hercegovine mora biti registrovan u Birou za zapošljavanje.
Kompetentne institucije za dodatno informisanje:
 Federacija Bosne i Hercegovine,
Zavod za zapošljavanje, Đoke Mazalića 3, 71 000 Sarajevo, Tel: + 387 33 562 900
Kantonalne službe za zapošljavanje:
Sarajevo, Đoke Mazalića 3, (Tel/Fax: + 387 33 251 260; 033 204 177)
Zenica, Dr. Adolfa Goldbergera 6, (Tel/Fax: +387 32 448 200; 032 405 173)
Tuzla, Bosne Srebrene 31, (Tel/Fax: +387 35 228 568; 035 228 573)
Mostar, Kralja Tvrtka 19, (Tel/Fax: +387 36 321 824; )
Bihać, Branislava Đurđeva 1, (Tel/Fax: +387 37 229 755; 037 229 756 )
Orašje, III 25, (Tel/Fax: +387 31 712 306)
Goražde, Maršala Tita 13, (Tel/Fax: +387 38 221 546)
Travnik, Hadžialibega Hasanpašića bb, (Tel/Fax: +387 30 518 764; 038 501 843)
Livno, Kralja Tvrtka 5, (Tel/Fax: +387 34 203 306)
Grude, Trg Herceg-Bosne 1, (Tel/Fax:++387 39 661-396; 039 661 398).
 Republika Srpska,
Zavod za zapošljavanje, Pale, Srpskih Ratnika 44, Tel/Fax: +387 57 223 107; E-mail: [email protected]
Regionalne kancelarije Zavoda za zapošljavanje:
Pale, Srpskih Ratnika 44, (Tel/Fax: +387 57 223 107; 057 227 531)
Banja Luka, Save Mrkalja 14, (Tel/Fax: +387 51 216 266 ; 051 227 531)
Bijeljina, Karađorđeva 15, (Tel/Fax: +387 55 211 192; 055 209 669 )
Doboj, Kralja Dragutina 68, (Tel/Fax: +387 53 241 037; 053 242 162)
Prijedor, Oslobodilaca Prijedora 4, (Tel/Fax: +387 52 214 522; 052 212 033)
Istočno Sarajevo, Danijela Đokića 11, (Tel: +387 57 448)
Trebinje, Kralja Petra I 34, (Tel/Fax: +387 59 272 311; 059 260 181)
5.5 MIKRO -KREDITI
Mikro-kreditne šeme u Bosni i Hercegovini postoje od 1997 godine. Većina kijenata mikro-kreditnih
usluga su osobe malih ili neregularnih prihoda. Shodno tome te osobe ne mogu dobiti kredite od
komercijalnih banaka. Mikro-kreditne organizacije se razlikuju od klasičnih kreditnih institucija po
sledećem:


Brz i jednostavan pristup kreditu;
Kreditni uslovi prilagođeni potrebama klijenta.
5.5.1 Pristup
Korisnici mikro-kreditnih usluga naglašavaju brzinu i jednostavnost pristupa kreditu kao jednu od
najvažnijih karakteristika mikro-kreditiranja, čak važniju od kreditne rate i drugih uslova kredita. U
većini slučajeva, mikro-kreditni zahtjevi se rješavaju u roku od 48 časova. Mikro-kreditne organizacije
koriste svoju individualnu metodologiju da evaluiraju poslovne ideje i platežne mogućnosti klijenata.
Ta metodologija podrazumjeva blizak odnos između mikro-kreditne organizacije i klijenta.
5.5.2 Uslovi
Mikro-kreditne organizacije razvijaju različite kreditne usluge kao odgovor na različite potrebe i
mogućnosti svojih klijenata. Kreditni iznosi, grejs period (period odgode otplate kredita), kreditna rata,
i period otplate kredita mogu biti različiti.
Mikro-kreditne organizacije obezbjeđuju povrat kredita koristeći žirante koji obezbjeđuju povrat kredita
ukoliko bude neophodno. Alternativa ovom modelu je solidarna grupa, koja se sastoji of tri do pet
klijenata koji između sebe garantuju otplatu kredita. Praksa pokazuje da solidarna grupa stvara
povjerenje među članovima grupe kao i pozitivnu kreditnu istoriju među klijentima. Iz tog razloga,
klijenti imaju pritup većik kreditnim sredtvima. Ipak, treba naglasiti da zbog globalne recesije uslovio
dobijanja kredita su postali strožiji a kreditne rate su uvećane.
Loša strane mikro-kreditiranja su veoma visoke kreditne stope. Na primjer: komercijalne banke
odobravaju kredite sa kreditnom stopom 8% do 10%, a mikro-kreditne organizacije od 15% do 18% a
ponekad i preko..
5.5.3 Usluge
Mikro-kreditne organizacije nude konsultativne usluge svojim klijentima. Te usluge uključuju: znanje
naučeno kroz iskustva sa prethodnim klijentima; evaluaciju klijentovog predloga posla, izrada
poslovnog plana, projektiranje finansijskih tokova i saradnja između klijenata.
Pošto je ekonomska kriza negativno utiče na Bosnu I Hercegovinu, veliki broj osoba je ostao bez
posla. Iz tog razloga mikro-kreditne organizacije se suočavaju sa problemom naplate kredita.
Spisak mikrokreditnih organizacija u Bosni i Herecegovini se moze naci i na www.profitiraj.ba
VI. ZDRAVSTVO I MEDICINSKA NJEGA U BOSNI I HERCEGOVINI
6.1 ZDRAVSTVENO OSIGURANJE
6.1.1 Legislativa
Pravo na zdravstvenu zaštitu imaju: zaposleni, penzioneri (i njihovi supružnici), osobe prijavljene na
birou za zapošljavanje i njihovi najbliži srodnici (suprug-a i djeca do 15 godina starosti),takodje djeca
do 18 godina starosti koja se školuju, zemljoradnici i osobe koje primaju socijalnu pomoc. Zbog teške
ekonomske situacije u BiH, vrši se participiranje (djelimicno placanje) troškova zdravstvenih usluga,
kao i lijekova zavisno od tretmana koji primaju.
Usluge besplatne zdravstvene njege su dostupne sledecim kategorijama:





Djeca do 15 godina;
Djeca od 16-18 godina koja idu redovno u školu; Redovni studenti do 25 godine starosti;
Trudnice i žene koje su rodile (do 1 godine starosti djeteta);
Maloljetnici preko 15 godina starosti moraju platiti dorovoljno osiguranje ako nisu pokriveni
drugim načinom
Osobe starije od 65 godina;








Korisnici socijalne pomoci;
Osobe koje boluju od tuberkuloze i drugih zaraznih bolesti;
Osobe sa mentalnim smetnjama koje predstavljaju opasnost po sebe i okolinu (ovo se odnosi
samo na pacijente koje produ medicinski pregled specijalne ljekarske komisisje);
Osobe kojima je potrebna dijaliza ;
Dijabeticari koji koriste insulin (uslovljeno medicinskim pregledom pred specijalnom
medicinskim komisijom);
Osobe koje boluju od malignih oboljenja;
Osobe sa transplantiranim organima;
Osobe oboljele od distrofije.
Treba znati da sve osobe koje potpadaju pod jednu od gore nabrojenih kategorija, moraju po povratku
kontaktirati općinski ili kantonalni ured zdravstvenog osiguranja, sa potrebnom dokumentacijom, da bi
dokazali svoje pravo na besplatne usluge zdravstvenog osiguranja.
Osobe sa mentalnim i psihološkim zdravstvenim problemima će dobiti pravo na besplatne usluge
zdravstvenog osiguranja samo ako dokažu svoje pravo. Pravo na besplatne usluge zdravstvenog
osiguranja treba da bude potvrdeno od strane ljekarske komisije, sastavljene od medicinskih
eksperata za mentalne bolesti, koji ce procijeniti slucaj i donijeti odluku.
Svi građani BiH, bez obzira da li ostvaruju pravo na zdravstveno osiguranje kroz penziju ili socijanu
pomoć, imaju pravo na dobrovoljno zdravstveno osiguranje.
6.1.2 Preduslovi za uplaćivanje Dobrovoljnog zdravstvenog osiguranja:
Da bi se ostvarilo pravo na dobrovoljno zdravstveno osiguranje, potrebno je sledeće:





Uplata zdravstvenog osiguranja za 6 mjeseci unazad u iznosu od 5% bruto plate;
Ljekarski pregled na zahtjev ureda za zdravstveno osiguranje;
Lična karta i prijava boravka izdata od strane nadležnog Ministrstva unutrašnjih poslova;
Obrazac prijave na zdravstveno osiguranje;
Dva svjedoka sa ličnim kartama za ugovor o zdravstvenom osiguranju.
Zavisno od kantonalnih i opštinskih legislative, odluka o zdravstvenom osiguranju može biti izdata
jedan do tre mjeseca nakon podnošenja prijave za zdravstveno osiguranje.. Mjesečni troškovi
dobrovoljnog zdravstvenog osiguranja u Federaciji Bosne i Hercegovine su oko 5% bruto plate.
Članovi porodice osiguranika mogu također biti osogurani nakon podnošenja sledećih dokumenata:


Za djecu: rodni list;
Za odrasle: rodni list, lična karta i radna knjižica.
Dodatni troškovi zdravstvenog osiguranja za svakog člana porodice su 5 USD mjesečno.
Trenutno Fondovi zdravstvenog osiguranja nemaju ugovore sa privatnim klinikama o placanju usluga
lijecenja. Zbog toga, troškovi medicinskog tretmana u privatnim klinikama mora biti plaćeno od strane
pacijenta.
Penzioneri iz Federacije Bosne i Hercegovine imaju pravo na zdravstveno osiguranje u Republici
Srpskoj a penzioneri iz Republike Srpske imaju pravo na zdravstveno osiguranje u Federaciji Bosne i
Hercegovine
Postoji esencijalna lista od 100 razlicitih lijekova su u potpunosti pokriveni od strane Fondova
Zdravstvenih osiguranja u Bosni i Hercegovini. Lijekove koji nisu upisani na listu pacijent mora da
plati. Lijekovi koji se ne mopgu obezbjediti na lokalnom nivou se mogu uvesti iz inostranstva kriz
lokalne veledrogerije i apoteke. Troškove nabavke takode mora da plati pacijent.
6.2 ORGANIZACIJA JAVNOG SISTEMA ZDRAVSTVENE NJEGE
Javni sistem zdravstrva u Bosni i Hercegovini je organizovan na tri nivoa..
Prvi nivo zdravstvene njege je obezbjeđen u lokalnim ambulantama, koje pružaju usluge ograničenih
medicinski tretman.. Ambulante su locirane u manjim naseljima koje ne posjeduju kapacitete za Dom
Zdravlja. Osoblje ambulanti je uglavnom ograničeno na jednog doktora opšte prakse i tri do četiri
medicinske sestre. Ambulante su primarno namjenjene za pružanje usluga prve pomoći i preventivne
medicine.
Drugi nivo zdravstvene njege je obezbjeđen u Domovima zdravlja. U Domu zdravlja je obično
zaposlen tim ljekara opšte prakse, pored nekoliko specijalista i zubara. Dom zdravlja uglavnom
obezbjeđuje sledeće medicinske usluge: opšta medicina, pedijarijske usluge, ginekološke usluge,
kontrola tuberkuloze, zubarske usluge, epidemijske zaraze, psihijatrijske usluge, uho grlo nos usluge,
oftamologija i radiologija. Dom zdravlja također obavlja usluge medicinskih pregleda za zapošljavanje,
redovnih pregleda radnicima i evaluaciju zdravstvenog stanja privremeno nesposobih za rad. Sistem
porodične medicine u Domovima zdravlja se primjenjuje od 2008 godine. Svaka porodica ima svog
porodičnog doktora kome se pacijent obraća za pomoć da bi bio poslat kod specijaliste.
Treći nivo zdravstvene njege je obezbjeđen u bolnicama opšteg smjera i specijalističkim klinikama
(Opšta bolnica i Klinički univerzitetski centar u Sarajevu, Klinički centar u Banja Luci i ostale bolnice
na kantonalnom I regionalniom nivou). Opšte bolnice pružaju medicinske usluge pojedincima koji ne
mogu biti tretirani ambulantski ili u Domovima zdravlja. Specialističke klinike pružaju medicinske
usluge pojedincima svih životnih dobi u specifičnim medicinske oblasima. U poređenju sa evropskim
standardima opremljenost ovih institucija je zadovoljavajuća. Sve uobičajene vrste operacija i
medicinskih zahvata su dostupne u ovim institucijama.
Da bi pacijent bi tretiran u bolnicama izvan kantona/regije njegovog prebivališta, medicinski tretman
mora biti unaprijed odobren od strane nadležnih fondova.
Međunarodna Organizacija za Migracije u Bosni i Hercegovini ne obezbjeđuje medicinsku njegu.
Ipak, zahvaljujući dugotrajnoj saradnji sa lokalnim zdravstvenim institucijama, IOM može da obezbjedi
korisne informacije, savjete i preporuke za buduće tretmane u Bosni i Hercegovini
Kompetentne institucije za dodatno informisanje:

Federacija Bosne i Hercegovine
Federalno Ministarstvo zdravlja, Sarajevo, Tel: +387 33 226 635 ; Fax: +387 33 226 637;
E-mail kab.moh@ bih.net.ba
Klinički Centar, Sarajevo, (Tel: +387 33 297 000)
Državna bolnica, Sarajevo, (Tel: +387 33 285 100)
Unsko-Sanski Kanton, Ministarstvo zdravstva i socijalne politike, Bihac, (Tel:+387 37 222 770)
Posavski kanton, Ministarstvo zdravstva, Odžak, (Tel: +387 31 713 353; 713 345; 711 990)
Tuzlanski Kanton, Ministarstvo zdravstva, Tuzla, (Tel: +387 35 280 182; 280 511)
Zenicko-Dobojski Kanton, Ministarstvo zdravstva, Zenica, (Tel: +387 32 244 618; 246 252; 254
640)
Bosansko-Podrinjski Kanton, Ministarstvo zdravstva, Goražde, (Tel: +387 38 228 439; 221 224 )
Srednjo-Bosanski Kanton, Ministarstvo zdravstva, Travnik, (Tel: +387 30 511 536; 511 219;818
335)
Hercegovacko-Neretvanski Kanton, Ministarstvo zdravstva, Mostar, (Tel: +387 36 326 354; 326
355)
Zapadno-Hercegovacki Kanton, Ministarstvo zdravstva, zapošljavanja i socijalne skrbi, Grude, (Tel:
+387 39 661 675)
Sarajevski Kanton, Ministarstvo zdravlja, Sarajevo, (Tel: +387 33 562 089)
Zapadno-Bosanski Kanton, Ministarstvo zdravlja, Livno, (Tel: +387 34 352 914)

Republika Srpska
Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite, Banja Luka, Tel: + 387 51 339 458; 339 484; E-mail
[email protected]
Javni fond zdravstvenog osiguranja, Zdravke Korde 4, 78000 Banja Luka Tel: + 387 51 216 377;
+387 51 21 65 95 +387 51 216 596, E-mail; [email protected]
VII. OBRAZOVANJE U BOSNI I HERCEGOVINI
7.1 FEDERACIJA BOSNE I HERCEGOVINE
Obrazovanje u je u nadležnosti svakog Kantona posebno. U Sarajevu, obrazovanje u osnovnim i
srednjim školama se organizuje u skladu sa smejrnicama uspostavljenim od strane kantonalnog
Ministarstva za obrazovanje, nauku i informacije.
7.1.1 Uslovi za nastavljanje obrazovanja u kantonu Sarajevo
Svi učenici koji žele nastaviti školovanje u Sarajevskom kantonu dužni su da prevedu školske
svjedodžbe ili druga dokumenta kojima dokazuju dostignuti nivo obrazovanja u inostranstvu. Prevod
treba izvršiti na bosanski odnosno hrvatski jezik, a vrše ga sudski prevodioci čije se adrese dobiju u
općinskim sudovima. Prevod se može izvršiti i u konzulatu ili ambasadi u inostranstvu.
Osnovna škola
 Ako učenik po životnoj dobi ili po obrazovanju potpada u osnovnu školu, on/ona može
nastaviti njegovo/njeno školovanje u osnovnoj školi u Bosne i Hercegovine, nezavisno od tipa
škole koju je pohađao.
Srednja škola
 Ako je učenik završio 8 razred u inostranstvu, smatra se da je završio osnovnu školu i može
nastaviti školovanje u srednjoj školi u Bosne i Hercegovine.

Ako je škola koju je učenik pohađao opšteg karaktera, nema potrebe za dodatne ispite u
pojedinim predmetima. Ipak, ukoliko učenik odluči da nastavi školovanje u nekim tehničkim ili
zanatskim školama, mora položiti razliku u predmetima. Ovi ispiti se održavaju u drugom djelu
školske godine u vrijeme koje odredi školski odbor..

Primjer: ako je učenik završio 8 razreda u inostranstvu, on/ona može nastaviti
obrazovanje u srednjoj školi u kantonu Sarajevo bez polaganja razlike predmeta
ukoliko dokaže da razlike u predmetima nisu značajne. Ukoliko postoji značajna
razlika u predmetima, školski odbor može zahtjevat dodatne ispite.
Visoko obrazovanje
 Učenik koji je u inostranstvu završio dvanaesti razred gimnazije ili realne škole, a nije položio
maturu, može nakon dolaska u BiH prijaviti polaganje mature u opštoj gimnaziji i nakon
položene mature stiče pravo nastavka obrazovanja na visokoškolskim ustanovama u
Federaciji Bosne i Hercegovine.

Ako je učenik završio 12 razreda u inostranstvu, on/ona može nastaviti školovanje u
visokoškolskim institucijama u Federaciji Bosne i Hercegovine pod uslovom da nema velike
razlike u predmentima. Ukoliko postoji velike razlika u predmentima, učenik mora da položi
dodatne ispite.
U Federaciji Bosne i Hercegovine, Ministarstva nekih kantona ne naplaćuju nikakve dadžbine niti
takse za poslove oko izdavanja potvrde o ekvivalenciji određene inostrane svjedodžbe, dok u
pojedinim kantonima taksa iznosi 600 (300 EUR) do 800 KM (400 EUR). Nostrifikaciju svjedocanstva
i drugih dokumenata vezanih za nastavak školovanja vrši Federalno odnosno Kantonalna
ministarstva obrazovanja.
Verifikacija diploma/certifikata o završenom visokoškolskom obrazovanju u inostranstvu vrši
visokoškolska institucija u Federaciji Bosne i Hercegovine koja pruža visokoškolsko obrazovanje u
tom polju. Verifikacja može potrajati do 2 mjeseca. Obrazovne institucije naplaćuju takse u iznosu od
600 (300 EUR) do 800 KM (400 EUR).
7.1.2 Dokumenta potrebna za nastavak školovanja:




Prijava i rodni list;
Kopija originlnog svjedočanstva završenog zadnjeg razreda;
Prevod svjedočanstva zadnjeg položenog razreda od strane
sudskog prevodioca (jedna kopija);
Prevod svih dokumenata relevantnih za nastavak školovanja od strane sudskog
prevodioca.
Dokumenta potrebna za verifikaciju visokoškolskih diploma iz inostranstva:
Pisani zahtjev za verifikaciju diplome se mora podnijeti u odgovarajuću visokoškolsku instituciju u
Federaciji Bosne i Hercegovine sa priloženim:.



Originalna diploma sa Apostil pečatom;
Zvaničan prevod prethodno izdatih certifikata;
Prevod nastavnog plana univerziteta koji je izdao diplomu.
Iako nije uvijek neophodno, preporučujemo da svaki povratnik koji želi da nastavi obrazovanje nakon
povratka u Bosnu i Hercegovinu, prije povratka ovjeri svoju diplomu Apostil pečatom, da bi njena
validnost bila priznata.
7.1.3 Školarina
Mogućnosti za dobijanje studentskog kredita u Federaciji Bosne i Hercegovine su veoma male.
Svaki fakultet na početku školske godine, zavisno od dostupni fondova, nudi novim studentima šansu
da apliciraju za školarinu (plaćeno studiranje). Selekcija se bazira na školskim rezultatima, minimalan
zahtjevani prosječan rezultat 4.0 od magućih 5.0. Također, neki fakulteti su zahtjevali i dodatne
preliminarne testove.
U malom broju slučajeva moguće je dobiti školarinu ohd humanitarnih organizacija NGOa (na pr.
djeca bez roditelja) ili od opštinskih vlasti (na pr. student mora da bude među najboljim u razredu sa
prosjekom od 9.5 i da živi sa roditeljima ispod granice siromaštva)
Redovni student čije je školovanje pokriveno od strane Federacije Bosne i Hercegovine treba da plati
male troškove za obrazovanje u visokoškolskim institucijama. Na primjer na Univerzitetu u Sarajevu
student treba da plati 100 KM (50 EUR) za jednu godinu studiranja. Suprotan primjer, na
Farmacutskom fakultetu vanredni student plaća 3000 KM (1500 EUR) za godinu dana studiranja, jer
troškovi njegovog obrazovanja nisu pokriveni kao u slučaju redovnih studenata.
Kompetentne institucije za dodatno informisanje:
Federacija Bosne i Herecgovine,
Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta, Ante Starčevića bb, Mostar; Tel +387 36 355 700,
Fax: +387 36 355 742, Web: www.fmon.gov.ba, E-mail: [email protected], [email protected]
Unsko-Sanski Kanton, Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta, Alije Đerzeleza br.6,
77 000 Bihać, Tel: +387 37 222 784 Fax: +387 37 223 004,
E-mail: [email protected]
Posavski Kanton, Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sportaTreća ulica 27; 76 000 Orašje
Tel: +387 31 713 356 , Fax: +387 31 713 356
E-mail: :[email protected]
Tuzlanski Kanton, Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta, Slatina 2, 75000 Tuzla;Tel:
+387 35 281 296 +387 35 281 296, Fax: +387 35 281 340, E-mail: [email protected]
Zeničko-Dobojski Kanton, Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta, Zmaja od Bosne bb;
Zenica, Tel: +387 32 243 120, Fax: +387 32 243 120 E-mail: [email protected]
Bosansko-Podrinjski Kanton, Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta,1. Slavne
višegradske brigade 2a; 73 000 Goražde, Tel: +387 38 224 259 , Fax: +387 38 220 934, E-mail:
obrazovanje@[email protected]
Srednjo-Bosanski Kanton, Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta, Stanična br. 43;
Travnik, Tel: +387 30 518 675 , Fax: +387 30 518 675 E-mail: [email protected]
Hercegovačko-Neretvanski Kanton, Ministarstvo obrazovanja, S.Radića 3/III; Mostar, Tel: +387
36 312 186 , Fax: +387 36 312 186 e-mail: [email protected]
Zapadno-Herecgovački Kanton, Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta Stjepana Radića
3; 88 220 Široki Brijeg, Tel: +387 39 703 230, Fax: +387 39 703 235 E-mail: [email protected]
Sarajevski Kanton, Ministarstvo obrazovanja, Reisa Džemaludina Čauševića 1; Sarajevo
Tel: +387 33 562 128, Fax: +387 33 562 128 E-mail: [email protected] web: www.monks.ba
www.škole.ba
Hercegovačko-Bosanski Kanton, Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta, Stjepana III
Kotromanića; 80 000 Livno, Tel: +387 34 200 900, E-mail: [email protected]
7.2 REPUBLIKA SRPSKA
7.2.1 Uslovi za nastavljanje obrazovanja u Republici Srpskoj
Učeniku koji je završio 1 do 4 razreda osnovne škole u inostranstvu priznaje se kompletan razred
završen u inostranstvu kao razred završen u Republici Srpskoj bez dodatnih zahtjeva. Od 5 do 8
razreda osnovne škole i od 1 do 4 razreda srednje škole utvrduje se razlika predmeta.
Ukoliko je razlika predmeta velika i ukoliko bi učenik imao poteškoće da prati nastavu školki odbor
može zahtjevati polaganje dodatnih ispita. Zahtjev za nastavljanje školovanja u Republici Srpskoj se
odobrava u periodu 2 do 10 radnih dana. Učenici iz inostranstva koji nisu pohađali BiH jezike, moraju
proći dodatni ispit.
Verifikacija diploma/certifikata o završenom visokoškolskom obrazovanju u inostranstvu vrši
visokoškolska institucija u Republici Srpskoj koja pruža visokoškolsko obrazovanje u tom polju.
Verifikacja može potrajati do 2 mjeseca. Obrazovne institucije naplaćuju takse u iznosu od 600 KM
(300 EUR) and 800 KM (400 EUR).
7.2.2 Dokumenta potrebna za nastavak školovanja:




Prijava i rodni list;
Kopija originlnog svjedočanstva završenog zadnjeg razreda;
Prevod svjedočanstva zadnjeg položenog razreda od strane
sudskog prevodioca (jedna kopija);
Prevod svih dokumenata relevantnih za nastavak školovanja od strane sudskog
prevodioca.
Dokumenta potrebna za verifikaciju visokoškolskih diploma iz inostranstva:
Pisani zahtjev za verifikaciju diplome se mora podnijeti u odgovarajuću visokoškolsku instituciju u
Federaciji Bosne i Hercegovine sa priloženim:.



Originalna diploma sa Apostil pečatom;
Zvaničan prevod prethodno izdatih certifikata;
Prevod nastavnog plana univerziteta koji je izdao diplomu.
Važno je napomenuti da ne postoji zakonska legislative o troškovima verifikacije diploma. Svaki
fakultet može da odredi svoje cijene. Troškovi verifikacije nisu isti na svim fakultetima, na primjer,
Univerzitet u Iistočnom Sarajevu naplaćuje troškove u iznosu od 400 KM (200 EUR)
7.2.3 Školarina
Mogućnosti za dobijanje studentskog kredita u Republici Srpskoj su veoma male.
Svaki fakultet na početku školske godine, zavisno od dostupni fondova, nudi novim studentima šansu
da apliciraju za školarinu (plaćeno studiranje). Selekcija se bazira na školskim rezultatima, minimalan
zahtjevani prosječan rezultat 4.0 od magućih 5.0. Također, neki fakulteti su zahtjevali i dodatne
preliminarne testove.
U malom broju slučajeva moguće je dobiti školarinu od humanitarnih organizacija NGOa (na pr. djeca
bez roditelja) ili od opštinskih vlasti (na pr. student mora da bude među najboljim u razredu sa
prosjekom od 9.5 i da živi sa roditeljima ispod granice siromaštva)
Kompetentne institucije za dodatno informisanje:
Republika Srpska, Ministarstvo obrazovanja i kulture, Trg Republike Srpske 1, 78000 Banja Luka
Tel: +387 51 338 461; Fax: +387 51 338 461, E-mail: [email protected]
7.3 PRIVATNI UNIVERZITETI U BOSNI I HERCEGOVINI
Uslovi za nastavljanje školovanja u privatnim univerzitetima u Bosni I Hercegovini su isti kao i u
javnim visokoškolskim ustanovama finansiranim od strane vlade (zavisno u kom entitetu je
univerzitet registrovan)
Troškovi studiranja u privatnim univerzitetima u Bosni I Hercegovini su izmedju 2500 KM i 10000
KM (1250 EUR i 5000 EUR) godišnje
VIII. STAMBENA PITANJA U BOSNI I HERCEGOVINI
Implementacija imovinskih zakona u Bosni i Hercegovini je završena u više od 95% slucajeva. U
nekim općinama, trenutni procenat završenih slučajeva je manji ali je generalno gledano proces
okončan.
Ministarstvo za izbjeglice i raseljene osobe Federacije Bosne i Herecgovine i Ministarstvo za
izbjeglice i raseljena lica Republike Srpske još uvijek imaju odjele za stambena pitanja na nivou
opština.
8.1 POVRAT IMOVINE
Ne postoje vremenska ograničenja za podnošenje zahtjeva za povrat privatne imovine. Nakon što se
izda opštinsko rješenja za povrat imovine, privremeni korisnik imovine dobija rješenje o iseljenju. U
slučaju da privremeni korisnik nema pravo na alternativni smještaj, odobrava mu se period od 15
dana da napusti okupiranu imovinu. U Federaciji bosne i Hercegovine kranji rok za podnošenje
zahtjeva za povrat društvene imovine je bio Oktobar 1999 godine a u republici Srpskoj Jun 2000
godine.
Pitanje povrata imovine u Bosni i Herecgovini se smatra kompletiranim. Uputstva za održivo
kompletiranje zakona o imovinskim odnosima se može naći na http://www.ohr.int/plip.
8.2 REKONSTRUKCIJA
Teško je tačno procijeniti troškove rekonstrukcije kao posljedice rata. Na primjer za kuću dimenzija 9
x 8 m² sa pripremljenim temeljima cijena potrebnog materijala za rekonstrukciju je aproksimativno
60,000 KM (30000 EUR).
Da bi ostvario pravo na pomoć za rekonstrukciju uništene imovine, povratnik mora da se registruje u, i
ostane u kontaktu sa, općininskom odjeljenju za izbjegla i raseljena lica. Ova odjeljenja pružaju
informacije o dostupnim projektima rekonstrukcije, kao i o tome ko ih implementira.
Konačnu odluku o dodjeli donacije za rekonstrukciju imovine se donosi na osnovu kriterija donatora
projekta i liste kandidata prijavljanih za rekonstrukciju u općinskoj kancelariji za izbjegla i raseljena
lica. U ovom trenutku, najveći broj projekata za rekonstrukciju imovine je finansiran od strane
institucija Bosne i Hercegovine zbog smanjena sredstava dostupih opd strane međunarodne
zajednice. Samo podnošenje zahtjeva za pomoć u rekonstrukciji imovine nije garant da će zahtjevana
pomoć biti ostvarena.
Prioritet za rekonstrukciju kuca i dalje imaju lica koja se tretiraju kao interno raseljena lica cija je
imovina okupirana od strane drugog lica ili su smješteni u iznajmljenim prostorijama placenih od
strane Opštinskih kancelarija za izbjeglice i raseljena lica u Republici Srpskoj ili kantonalnih ureda
ministarstva rada, socijalne politike, izbjeglica i raseljenih lica u Federaciji BiH.
Općinske kancelarije obezbjeđuju i dodatne informacije o mogućnostima rekonsrukcije imovine. Vžno
je da povratnici kontaktiraju ove kancelarije da bi bili aplicirali za postojeće projekte rekonstrukcije.
Osnovni preduslov je da je povratnik registrovan kao općinski rezident.
.
Ministarstvo za izbjegla i raseljena lica u odabira kandidate za rekonstrukciju u svakoj općini prema
uputstvima vlade i donatora. Općinske kancelarije Ministarstva su zadužene za prikupljnje zahtjeva za
rekonstrukciju.
Kompetentne institucije za dodatno informisanje:
 Federacija Bosne i Hercegovine,
Federalno ministarstvo rada i socijalne politike, Marka Marulića br.2, Sarajevo; Tel +387 33 661
772, +387 33 650 685 Fax: +387 33 255 462, Web: www.fmrsp.gov.ba
E-mail: [email protected]
Ministarstvo za raseljena i izbjela lica, Alipašina br 41, Sarajevo Tel: +387 33 663 997, Fax: +387
33 204 552, E-mail; [email protected]
 Republika Srpska,
Ministartsvo za izbjeglice i raseljene osobe, Trg Republike Srpske 1, 78000 Banja Luka , Теl:
+387 51 338 642, Fax: +387 51 338 847, E-mail: [email protected]
8.3 IZNAJMLJENI SMJEŠTAJ
Cijene iznajmljivanja stanova u Bosni i Hercegovini variraju u zavisnosti od lokacije, velicine i velicine
grada. Iznajmljivanje ili kupovina stanova se uglavnom obavlja preko privatnih agencija. Informacije o
slobodnim stanovima/ kucama su takodje dostupne i putem oglasa u lokalnim izdanjima dnevnih/
nedjeljnih novina. U vecim gradovima u Federaciji Bosne i Hercegovine (na pr Sarajevo) cijena
iznajmljivanja dvosobnog stana se krece od 350 KM (175 EUR) do 1000 KM (500 EUR). Na periferiji
vecih gradova i u manjim gradovima, troškovi iznajmljivanja dvosobnog stana se krecu od 200 KM
(100 EUR) do 350 KM (175 EUR) mjesečno.
U Republici Srpskoj troškovi je najskuplja Banja Luka gdje je cjena iznajmljivanja od 350 KM (175
EUR) i 600 KM (300 EUR) mjesečno, dok u manjim gradovima se cijene iznajmljivanja dvosobnih
stanova krecu od 200 KM (100 EUR) do 350 KM(175 EUR).
Rentiranje ili kupovina nepokretne imovine se uglavnom obavlja preko agencija za nepokretnu
imovinu. Relevantne informacije o dostupnim kućama/stanovima se mogu naći u dnevnim/sedmičnim
oglasima., internet oglasima, lokalnim radio i TV stanicama i sl.
8.4 IZNAJMLJENI SMJEŠTAJ U DOMOVIMA ZA STARE OSOBE
Smještaj u domovima za starije osobe nije besplatan. Ako je osoba u mogucnosti placati svoje
troškove i specijalni ili medicinski tretman ukoliko za to ima potrebu ta osoba može biti prihvacena u
smještaj. Domovi penzionera su uglavnom obnovljeni kroz donatorska sredstava; i svi oni pružaju
pristojan smještaj i uslugu.
Troškovi smještaja u Sarajevskom domu penzionera su prosjecno izmedu 370 KM (185 EUR) and
570 KM (285 EUR) mjesecno za dvokrevetnu sobu, 700 KM (350 EUR) za jednokrevetnu sobu
mjesecno. 24-casovni medicinski tretman je obezbjeden. Medicinski tretman van ustanove je
obezbjeden po osnovu osiguranja ili privatno. Za nepokretne osobe smještaj košta 700 KM (350
EUR) mjesecno u jednokrevetnoj sobi sa pokrivenom intenzivnom medicinskom njegom. Spisak
kompetentnih NGOa koje rade sa starijim osobama prikazan je na strani 26 -27.
Postoji nekoliko domova za starije osobe u BiH:
Sarajevo
Travnik
Banja Luka
Prijedor
Tuzla
Mostar
Gorazde
Nova Bila
Tomislavgrad
+387 33 777 260, +387 33 777 237
+387 30 517 530, +387 30 517 520
+387 51 300 368, +387 51 305 399
+387 52 233 750, +387 52 233 751
+387 35 270 005, +387 35 270 002
+387 36 576 361, +387 36 331 341
+387 38 228 443, +387 38 240 660
+387 30 708 101, +387 30 708 753
+387 34 353 538, +387 34 353 537
9. JAVNI TRANSPORT U BOSNI I HERCEGOVINI
Mreža kopnenih puteva u Bosni i Hercegovini je uspostavljena uglavnom izmedu svih gradova. Iako
svi putevi nisu dobrog kvaliteta, od završetka rata se radi na saniranju oštecenja na saobraćajnicama.
Željeznicki saobracaj jos uvijek nije stavljenu funkciju i saobraca u minimalnom obimu samo lokalno.
Postoje medjunarodna željeznicka linije na relaciji Ploče –Mostar – Sarajevo - Zagreb. Dalje je veza
za Ljubljanu, Budimpeštu, Minhen, Beč itd.
Autobuski saobracaj je uspostavljen izmedu svih vecih gradova u BiH.
9.1 AUTOBUSKI SAOBRAĆAJ
Cijene karata za slijedeće destinacije su:
Destinacija:
Sarajevo - Banja Luka
Sarajevo - Jajce
Sarajevo - Tuzla
Sarajevo - Bihać
Sarajevo - Mostar
Sarajevo - Međugorje
East Sarajevo - Srebrenica
East Sarajevo - Trebinje
East Sarajevo – Vise grad
Cijena karte:
29 BAM (15 EUR)
24 BAM (12 EUR)
20 BAM (10 EUR)
41 BAM (21 EUR)
15 BAM (8 EUR)
20 BAM (10 EUR)
18 BAM (9 EUR)
20 BAM (10 EUR)
14 BAM (7 EUR)
9.2 AVIONSKI SAOBRAĆAJ
Glavni međunarodni aerodrom je u Sarajevu.
Također postoje još tri mala aerodroma; Banja Luka, Mostar, Tuzla.
Međunarodni aerodrom Banja Luka trenutno nudi letove u/iz Ciriha. I Beograd.
Međunarodni aerodrom Mostar, trenutno nudi ljetne čarter letove u/iz Turske.
Međunarodni aerodrom Tuzla, trenutno nudi ljetne čarter letove u/iz Antalije.
Ispod su približne cijene letova za :
Destinacija:
Vienna/Sarajevo direktan let
Vienna/Sarajevo via Ljubljana
Munich/Sarajevo direktan let
Munic/Sarajevo via Ljubljana
Praha/Sarajevo via Budapest
Istanbul/Sarajevo direktan let
Zagreb/Sarajevo
Ljubljana/Sarajevo
Belgrade/Sarajevo
Zurich/Sarajevo direktan let
Geneva/Sarajevo via Vienna
Cijena karte:
582 BAM (291 EUR)
674 BAM (344 EUR)
340 BAM (170 EUR)
594 BAM (297 EUR)
872 BAM (436 EUR)
454 BAM (227 EUR)
308 BAM (154 EUR)
395 BAM (198 EUR)
205 BAM (103 EUR)
420 BAM (215 EUR)
596 BAM (298 EUR)
X. MEĐUNARODNE I NEVLADINE ORGANIZACIJE U BOSNI I HERCEGOVINI
Značajan broj Međunarodnih oganizacija (IOa) i Nevladinih organizacija (NVOa) su aktivne u Bosni i
Hercegovini. Ispod je lista glavnih IOa i NVOa. Općinske vlasti mogu obezbjediti kompletne liste
asocijacija I agencija koje rade na njihovoj teritoriji.
Međunarodne organizacije
Organizacija
Savjet Europe (CE)
Europska komisija (EC)
Europska banka za rekonstrukciju i
razvoj (EBRD)
Adresa
71000 Sarajevo; Fra Grge Martića 2;
++ 387 33 264 360
71000 Sarajevo; Skenderija 3;
++387 33 254 700
71000 Sarajevo; Fra Anđela Zvizdovića 1;
++ 387 33 667 945
Međunarodna komisija za nestale osobe
(ICMP)
Međunarodni komitet crvenog krsta
(ICRC)
Međunarodni fond za deminiranje (ITF)
Međunarodna organizacija rada (ILO)
Međunarodni monetarni fond (IMF)
Međunarodna organizacija za migracije
(IOM)
Međunarodni kriminalni tribunal za bivšu
Jugoslaviju (UNICTY)
NATO glavni štab (NATO HQ) Sarajevo
Kanclarija Visokog predstavnika (OHR)
Oganizacija za sigurnost i saradnju u
Europi (OSCE)
Regionalni centar za zaštitu okoline
(REC)
Međunarodni hitni dječiji fond Ujedinjenih
Nacija (UNICEF)
Razvojni program Ujedinjenih Nacija
(UNDP)
Edukativna, naučna i kulturna
organizacija Ujedinjenih Nacija
(UNESCO)_
United Nations Women (UNW)
Visoki komeserijat Ujedinjenih Nacija za
Izbjeglice (UNHCR)
Kancelarija Svjetske banke u Bosni i
Hercegovini ( WB)
Svjetska zdravstvena organizacija
(WHO)
71000 Sarajevo; Alipasina 45a;
++ 387 33 280 800
71000 Sarajevo; Soukbunar 5;
++ 387 33 565 650
71000 Sarajevo; Tešanjska 1;
++ 387 33 261 180
71000 Sarajevo; Zmaja od Bosne bb;
++ 387 33 293 585
71000 Sarajevo; Maršala Tita 25;
++ 387 33 668 167
71000 Sarajevo; Zmaja od Bosne bb;
++ 387 33 293 00
71000 Sarajevo; Aleja Bosne Srebrene bb;
++ 387 33 568 530
71000 Sarajevo; Hamdije Kreševljakovića 98;
++ 387 33 495 000
71000 Sarajevo; Emerika Bluma 1;
++ 387 33 283 500
71000 Sarajevo; Fra Anđela Zvizdovića 1;
++ 387 33 752 100
71000 Sarajevo; Derviša Numića 6/III;
++ 387 33 713 110
71000 Sarajevo; Zmaja od Bosne bb;
++ 387 33 293 600
71000 Sarajevo; Zmaja od Bosne bb;
++ 387 33 293 450
71000 Sarajevo; Zmaja od Bosne bb;
++ 387 33 293 588
71000 Sarajevo; Zmaja od Bosne bb;
++ 387 33 293 400
71000 Sarajevo; Fra Anđela Zvizdovića 1;
++ 387 33 290 314
71000 Sarajevo; Fra Anđela Zvizdovića 17/B;
++387 33 251 500
71000 Sarajevo; Zmaja od Bosne bb;
++ 387 33 293 591
Međunarodne agencije za razvoj i saradnju
Agencija
UK odjeljenje za međunarodni razvoj
(DFID)
Italijanski Razvoj i Kooperacija
Japanska međunarodna agencija za
saradnju (JICA)
Švicarski ured za saradnju (SDC)
Agencija Sjedinjenih Američkih Država
za međunarodni razvoj (USAID)
Adresa
71000 Sarajevo; ¸Hamdije Čemerlića 39a;
+ 387 33 282 200
71000 Sarajevo; Čekaluša 51;
+387 560 170
71000 Sarajevo; Bistrik 9;
++ 387 33 220 190
71000 Sarajevo; Zmaja od Bosne 11;
++ 38733 254 030
71000 Sarajevo; Robert C. Frasurea 1;
++ 387 33 704 000
NVO koje potpomažu starije i nemoćne osobe
NVO
Adresa
Aktivnosti
Medika Zenica
Krivače 40
72000 Zenica
Tel: +387 32 463 930, 436
920
Fax: +387 32 463 924
-Pomoć ženama (žrtve
trgovine ljudima,
iskorištenim osobama,
žrtve porodičnog nasilja)
-terapijski centar za žene
(medicinska i psihološka
pomoć)
-Edukativni treninzi
HO Merhamet MDD
Bistrik 2
71000 Sarajevo
Tel:+387 33 236 527
Fax: +387 33 534 609
-Programi besplatne hrane
(javne kuhinje)
-Programi podrške u
školovanju
-Podrška pokretanju održivog
biznisa
-isporuka hrane
-Pomoć žrtvama prirodnih i
ratnih razaranja
Crveni križ (Federacija
Bosne i Herecgovine)
Nedima Filipovica 9, 71000
Sarajevo
Tel / Fax: 387 33 645 716;
Crveni križ Federacije
Bosne i Hercegovine
posjeduje 11 regionalnih
kancelarija i 79 lokalna
ogranka
-Socijalne i humanitarne
aktivnosti
-Zdravstvena njega i edukacija
-Prva pomoć
-Donacije krvi
-Pomoć u rješavanju
stambenog pitanja za starije i
nemoćne
-Pomoć mladima
-Konsultantske usuge
-Uzdizanje svjesti o
opasnostima od mina
-Pomoć u kući starijim i
ranjivim osobama koje
obezbjeđuje općinska
kancelarija Crvenog
Krsta.
Crveni križ (Republika
Srpska)
Dobrovoljnih davalaca krvi
71420 Pale
Tel:+387 57 223 533
Fax:+387 57 223 534
Crveni križ Republike
Srpske posjeduje 9
regionalnih kancelarija i 63
lokalna ogranka
-Socijalne i humanitarne
aktivnosti
-Zdravstvena pomoć i
edukacija
-Prva pomoć
-Donacije krvi
-Pomoć u rješavanju
stambenog pitanja za starije i
nemoćne
-Pomoć mladima
-Konsultantske usluge
-Uzdizanje svjesti o
opasnostima od mina
-Pomoć u kući starijim i
ranjivim osobama koje
obezbjeđuje općinska
kancelarija Crvenog
Krsta.
Ruhama Zenica
Zije Dizdarevica 30
32000 Zenica
Tel/Fax: +387 32 246 665
-Podrška ugroženim osobama
(npr. starijim) uključujući
medicinsku i psihološku pomoć
Žene BiH
Trg Ivana Krndelja 3
36000 Mostar
Tel/Fax: +387 36 550 339
-Briga za starije i ranjive osobe
(npr. medicinske usluge,
druženja, dnevni obroci, izleti,
pomoć socijalnog radnika itd)
-Pomoć u kući za osobe koje
ne mogu same da se brinu o
sebi.
- pomoć i podrška domaćim
žrtvama trgovine ljudima,
XI. LISTA DIPLOMATSKIH PREDSTAVNIŠTAVA U BOSNI I HERCEGOVINI
Lista ambasada u Bosni i Hercegovini
(posjetite www.embassypages.com/bosnia)
Ambasada Republike Austrije
Belgijski Diplomatski Biro
Ambasada Republike Bugarske
Ambasada Narodne Republike Kine
Ambasada Republike Hrvatske
Ambasada Češke Republike
Ambasada Arapske Republike Egipat
Ambasada Republike Francuske
71000 Sarajevo; Džidžikovac 7;
tel: 033 279 400; fax: 033 668 339
sarajewo- [email protected]
71000
Sarajevo;
Grbavička
4
tel: 033 208 362; fax: 033 207 462
[email protected]
71000 Sarajevo; Radnička 30;
tel: 033 668 191; fax: 033 668 182
[email protected]
71000 Sarajevo; Braće Begić 17;
tel: 033 215 102; fax: 033 215 108
[email protected]
71000 Sarajevo; Mehmeda Spahe 16;
tel: 033 444 330/1 ;fax: 033 472 434;
[email protected]
71000 Sarajevo; Franjevačka 19;
tel: 033 447 525, 033 446 966; fax: 033 447
526 ; [email protected]
71000 Sarajevo; Nurudina Gackića 58;
tel: 033 666 498;fax: 033 666 499
[email protected]
71000 Sarajevo; Mehmed-bega
Kapetanovića Ljubušaka 18;
tel: 033 282 050; fax: 033 282 052
[email protected]
Ambasada
Savezne
Republike 71000 Sarajevo; Skenderija 3;
Njemačke
tel: 033 565 300; fax: 033 206 400
[email protected]
Ambasada Grčke
71000 Sarajevo; Obala Maka Dizdara 1;
tel: 033 560 550; fax: 033 203 512
[email protected]
Ambasada Republike Mađarske
71000 Sarajevo; Splitska 2;
tel: 033 208 353; fax: 033 268 930
[email protected]
Ambasada Islamske Republike Iran
71000 Sarajevo; Obala Maka Dizdara 6;
tel: 033 650 210; fax: 033 663 910
[email protected]
Ambasada Republike Italije
71000 Sarajevo; Čekaluša 39;
tel: 033 712 100; fax: 033 659 368
[email protected]
Ambasada Japana
71000 Sarajevo; Bistrik 9;
tel: 033 209 580; fax: 033 209 583
[email protected]
Ambasada Velike Socijalističke Narodne 71000 Sarajevo; Patriotske lige 45;
Libijske ArapskeDžamahirije
tel: 033 200 621; fax: 033 226 146
[email protected]
Ambasada Republike Makedonije
71000 Sarajevo; Splitska 57;
tel/fax: 033 810 760
[email protected]
Ambasada Malezije
71000 Sarajevo; Radnička 4a;
tel: 033 201 578; fax: 033 667 713
[email protected]
Ambasada Crne Gore
71000 Sarajevo; Talirovića 4;
tel: 033 239 925; fax: 033 239 927
[email protected]
Ambasada Kraljevine Nizozemske
71000 Sarajevo; Grbavička 4;
tel: 033 562 600; fax: 033 223 413
[email protected]
Ambasada Islamske Republike Pakistan 71000 Sarajevo; Emerika Bluma 17;
tel: 033 211 836; fax: 033 211 837
[email protected]
Ambasada Palestine
71000 Sarajevo; Dzinina 33;
tel: 033 571 446; fax: 033 237 312
[email protected]
Ambasada Republike Poljske
71000 Sarajevo; Dola 13;
tel: 033 201 142; fax: 033 226 844
[email protected]
Diplomatska Misija Portugala
71000 Sarajevo; Čobanija 12;
tel: 033 200 835; fax: 033 443 117
[email protected]
Ambasada Rumunije
71000 Sarajevo; Tahtali sokak 13-15;
tel: 033 207 447; fax: 033 668 893
[email protected]
Ambasada Ruske Fedearcije
71000 Sarajevo; Urijan Dedina 93-95;
tel: 033 668 147; fax: 033 668 148
[email protected]
Ambasada Kraljevine Saudijske Arabije 71000 Sarajevo; Koševo 44;
tel: 033 211 862; fax: 033 212 204
[email protected]
71000 Sarajevo; Obala Maka Dizdara 3a;
tel: 033 260 080; fax: 033 221 469
[email protected]
Ambasada Slovačke Republike
71000 Sarajevo; Skopljanska 7;
++ 387 33 716 440Trnovska 6;
tel: 033 716 441; fax: 033 716 410
[email protected]
Ambasada Republike Slovenije
71000 Sarajevo; Bentbaša 7;
tel: 033 271 261, 033 251 796; fax: 033 271
270, 033 204 318
Ambasada Kraljevine Španije
71000 Sarajevo; Maguda 18;
tel: 033 584 000; fax: 033 539 155
[email protected]
Ambasada Kraljevine Švedske
71000 Sarajevo; Ferhadija 20;
tel: 033 276 037; fax: 033 276 060
[email protected]
Ambasada Švajcarske Konfederacije
71000 Sarajevo; Zmaja od Bosne 11;
tel: 033 275 850; fax: 033 570 120
[email protected]
Ambasada RepublikeTurske
71000 Sarajevo; Vilsonovo šetalište bb;
tel: 033 568 750; fax: 033 267 261
[email protected]
[email protected]
Ambasada Ukraine
71000 Sarajevo; Fra Anđela Zvizdovića 1;
++ 387 33 295 156
Ambasada
Ujedinjenog
Kraljevstva 71000 Sarajevo; Hamdije Čemerlića 39a;
Velike Britanije i Sjeverne Irske
tel: 033 282 200; fax: 033 666 131
[email protected]
Ambasada Sjedinjenih Američkih Država 71000 Sarajevo; Roberta C. Frasure 1;
tel: 033 704 000; fax: 033 659 722
Ambasada Republike Srbije