Gréckokatolícky drevený chrám Ochrany Presvätej BOhOrOdičky

Gréckokatolícky drevený chrám Ochrany Presvätej BOhOrOdičky

Gréckokatolícky drevený chrám
Ochrany Presvätej Bohorodičky
Projekt je spolufinancovaný Európskou úniou z prostriedkov Európskeho
fondu regionálneho rozvoja a štátnym rozpočtom v rámci Programu
cezhraničnej spolupráce Poľsko – Slovenská republika 2007 – 2013
Drevený
gréckokatolícky
chrám v Miroli bol postavený
na dominantnej plošine v roku
1770. Zasvätený je Ochrane
Presvätej Bohorodičky. Má
charakteristickú zrubovú konštrukciu a trojdielnosť vonkajšieho i vnútorného členenia.
I v tomto chráme sa dodnes používa cirkevnoslovanský jazyk
v bohoslužbách ako dedičstvo
našich otcov siahajúce ku slovanským vierozvestcom, svätým Cyrilovi a Metodovi.
Jedná sa o trojpriestorovú
sakrálnu stavbu lemkovského
typu. Zvonku je trojpriestorovosť zdôraznená stupňovitými
pyramidálnymi strechami. Veža
stojí samostatne mimo zrubovej časti na štyroch nosných
stĺpoch. Zvonku je celá stavba
opláštená doskami a šindľovou
strechou. Horná tretina veže je
vertikálne olatovaná, s malými
ozvučnými otvormi. Strecha
veže je pyramidálna s osadenou
plochou cibuľou, pokračujúcou do náznaku laterny. Nad
jej strieškou je menšia cibuľa
a nad ňou trojramenný kríž.
Ikonostas pochádza z obdobia
výstavby chrámu. Ikony hlavného radu z prvej tretiny 18.
storočia sú zo známeho okruhu
takzvaných rybotických majstrov, pochádzajúcich z poľských Ryboticz. Druhá, vrchná časť ikonostasu, pochádza
z druhej polovice 18. storočia.
Rozdiel je badateľný na prvý
pohľad. Prvý rad zľava obsahuje ikony svätého biskupa
Mikuláša, Bohorodičku Hodigitriu, Krista Učiteľa a chrámovú ikonu Ochrany Presvätej
Bohorodičky, ktorá zobrazuje
zjavenie Bohorodičky vo Vlachernskom chráme začiatkom
10. storočia. Zaujímavé sú
stredné cárske dvere z konca
17. storočia. Dvere sú osadené
šiestimi medailónmi, dvoma
medailónmi Zvestovania a medailónmi štyroch evanjelistov.
V druhom rade, rade sviatkov,
sú vyobrazené najväčšie sviatky liturgického roka. Uprostred
radu je umiestnená Posledná
večera. Tretí rad apoštolov
je ovplyvnený západnou kultúrou. Zľava rad obsahuje ikony:
svätý Tomáš, svätý Bartolomej,
svätý Andrej, svätý Matúš, svätý Jakub Zebedejov, svätý Peter.
Uprostred je ikona Krista Veľkňaza, nazývaná Pantokrator
a rad pokračuje apoštolmi: svätý Pavol, svätý Ján, svätý Jakub
Alfejov, svätý Júda Tadeáš, svätý Šimon a svätý Filip. Štvrtý
rad prorokov pozostáva z dvanástich medailónov v šiestich
nadstavcoch. Vrch ikonostasu
je ukončený tabuľovou ikonou
Ukrižovania s evanjelistom
Jánom a Máriou pod krížom.
Hlavný rad je tehlovočervenej
farby, zvyšok je kombináciou
modrej, bielej a zelenej farby
s jemným zlátením. Ikonostas
prešiel viacerými opravami. Posledné reštaurovanie prebehlo
v rokoch 1977 – 1979, oprava
cárskych dverí v roku 2008.
Za ikonostasom sa nachádza
oltár s ikonou Krista nesúceho
kríž z 19. storočia s vyrezávaným rustikálno-rokokovým
rámom. Na bočnom oltári je
umiestnený reliéf Ukrižovania
z polovice 18. storočia.
Steny chrámu zdobí bohatá galéria ikon, ktoré pravdepodobne
pochádzajú zo staršej drevenej
cerkvi z konca 17. storočia.
Takmer všetky boli reštaurované v rokoch 2003 – 2009.
Za pozornosť stojí najmä ikona Narodenia Bohorodičky.
Krásna je ikona Pozdvihnutia
svätého Kríža, taktiež vzácny
procesijový obojstranne maľovaný kríž.
Vo svätyni je umiestnená ikona archanjela Michala a ikona
Bohorodičky Hodigitrie s pochvalou. Hodigitria je tá, ktorá
sprevádza, ukazuje cestu a je
ochrankyňou pútnikov. Pochvalou nazývame zobrazenie
prorokov po okrajoch ikony
s ich proroctvami o Spasiteľovi.
V predsieni sú umiestnené liturgické predmety nájdené pri
jednotlivých opravách chrámu.
Za povšimnutie stojí najmä
vzácna pláštenica, pravdepodobne zo 17. storočia. Je to
rozmerná ikona na plátne, zobrazujúca Ukladanie Krista
do hrobu, ktorá sa našla v roku
2004 uložená vo vnútri oltára.
Osobitnou kapitolou sú vzácne
knihy používané pri bohoslužbách prevažne zo 17. storočia,
ktoré majú v spodnej časti strán
umiestnené dobové poznámky
o darcoch a iných skutočnostiach. Chrám bol niekoľkokrát
opravovaný, naposledy prešiel
kompletnou opravou v rokoch
2005 až 2008.
Drewniana greckokatolicka cerkiew w Miroli została zbudowana na dominującej platformie
w 1770 r. Poświęcona jest Opiece Najświętszej Bogurodzicy.
Ma typową zrębową konstrukcję i trójdzielny zewnętrzny
i wewnętrzny układ. W tej świątyni do dziś używa się podczas
liturgii język staro-cerkiewno-słowiański jako dziedzictwo naszych ojców sięgające
do słowiańskich misjonarzy
śśw. Cyryla i Metodego.
Widzimy trójdzielny sakralny
budynek typu lemkowskiego.
Z zewnątrz jego trzy części
akcentowane są stopniowymi
piramidalnymi dachami. Wieża
stoi samodzielnie, poza zrębową częścią, na czterech głównych kolumnach. Cała budowla
została pokryta deskami i gontowym dachem. Górna część
wieży jest pionowo listwowana, z małymi akustycznymi
otworami. Dach wieży jest
piramidalny z osadzoną płaską
cebulą, przedłużającą się jak by
do latarenki. Nad jej daszkiem
jest mniejsza cebulka a nad nią
trójramienny krzyż.
Ikonostas pochodzi z czasu budowy świątyni. Ikony
głównego rzędu z pierwszej
części XVIII wieku pochodzą
ze znamienitego kręgu tzw.
Rybotyckich mistrzów, z polskich Rybotycz. Górna część
ikonostasu pochodzi z drugiej
połowy XVIII wieku. Różnica
jest zauważalna na pierwszy
rzut oka. Pierwszy rząd zawiera ikony: świętego Mikołaja,
Bogurodzicę Hodigitrię, Chrystusa Nauczycziela i patronalną ikonę Opieki Najświętszej
Bogurodzicy, która przedstawia objawienie Bogurodzicy
we Konstantynopolitańkiej
świątyni z początku X wieku.
Ciekawe są środkowe, carskie,
wrota z końca XVII wieku.
Są zdobione sześcioma medalionami, dwoma medalionami
Zwiastowania i medalionami
czterech ewangelistów. W drugim rzędzie, rzędzie świąt, są
przedstawione największe święta liturgicznego roku. W środku
tego rzędu jest ikona Ostatniej
Wieczerzy. Trzeci rząd, rząd
apostołów, jest pod wpływem
zachodniej tradycji. Patrząc
od lewej zawiera on ikony:
św. Tomasza, św. Bartłomieja,
św. Andrzeja, św. Mateusza,
św. Jakuba Zebedeusza, św.
Piotra. W środku znajduje się
ikona Pantokratora czyli Chrystusa Najwyższego Kapłana
i dalej apostołów: św. Pawła,
św. Jana, św. Jakuba Alfeusza,
św. Judy Tadeusza, św. Szymona i św. Filipa. Czwarty, rząd
proroków, powstaje z dwunastu
medalionów w sześciu rozszerzeniach. Szczyt ikonostasu jest
zakończony tablicową ikoną
Ukrzyżowania z ewangelistą
Janem i z Maryją pod krzyżem. Glówny rząd jest cegłowoczerwonego koloru, reszta
jest kombinacją niebieskiego,
białego i zielonego koloru
z delikatnym złoceniem. Ikonostas przeszedł wiele remontów.
Ostatnie remonty przebiegały
w latach 1977-1979, odnowienie carskich wrót w 2008 r.
Za ikonostasem znajduje się
ołtarz z ikoną Chrystusa niosącego krzyż z XIX wieku
z rzeźbioną rustykalno-rokokową ramą. Na bocznym ołtarzu
umieszczony jest relief Ukrzyżowania z połowy XVIII wieku.
Ściany cerkwi zdobione są
bogatą kompozycją ikon, które prawdopodobnie pochodzą
ze starszej drewnianej cerkwi
z końca XVII wieku. Prawie
wszystkie zostały odrestaurowane w latach 2003-2009. Warte uwagi są zwłascza ikony Narodzenia Bogurodzicy. Śliczna
jest ikona Podwyższenia św.
Krzyża, także cenny procesyjny, obustronnie malowany,
krzyż.
W prezbiterium jest umieszczona ikona archanioła Michała
i ikona Bogurodzicy Hodigitrii z pochwałą. Hodigitria jest
tą, która towarzyszy, wskazuje
drogę i chroni pielgrzymów.
Pochwałą nazywamy przedstawienie proroków po krawędziach ikony z ich proroctwami
o Zbawicielu.
W przedsionku są umieszczone
liturgiczne przedmioty znalezione podczas różnych remontów świątyni. Warto zauważyć
sczególnie cenną płaszczenicę,
prawdopodobnie z XVII wieku.
Jest to wielka ikona na płótnie, przedstawiającą Układanie Chrystusa do grobu, która
w roku 2004 została ułożona we
wnętrzu ołtarza.
Osobną ekspozycją są wyjątkowe księgi, najczęściej z XVII
wieku, używane podczas liturgii, które mają w dolnej części
stron umieścione historyczne
dodatki o ofiarodawcach i innych ciekawych wydarzeniach.
Świątynia była kilkakrotnie
remontowana, ostatnio przeszła całkowity remont w latach
2005-2008.
The wooden Greek Catholic
church in Miroľa was built
on a dominant plain in 1770 and
is dedicated to the Protection
of the Mother of God (Pokrov).
The church has its architecture
of Lemko‘s type, having three
spaces. From outside is this division into three spaces stressed
by gradual pyramidal roofs. The
tower stands independently,
outside the main structure, constructed on four bearing pillars.
The whole structure is covered
from outside with panels and
also with a shingle roof. The
upper third of the tower is covered with panels and equipped
with small acoustic holes. The
roof of the tower is pyramidal,
having on the top a flattened
onion dome that continues into
a lantern. Above its roof is an-
other tiny onion dome finished
with a three barred cross.
Iconostasis may be dated to
the period of the construction
of the church. Icons of the main
row are from the first third
of the 18th century, and are
from the famous circle of the
masters from the polish town
of Ryboticze. The second, upper part of the iconostasis is
from the second half of the 18th
century. The difference is visible already from the first sight.
The first row contains the icons
of the holy bishop Nicholas, the
Mother of God the Hodegetria,
Christ the Teacher and the patron feast icon of the Protection
of the Mother of God, which
depicts the apparition of Mary
in the church of Blachernae
at the beginning of the 10th
century. Interesting are also
middle – royal doors from the
end of the 17th century. They
have two medallions of the Annunciation and four medallions
of the Evangelists. In the second row are the greatest feasts
of the church year. In the middle
of the row is the icon of the
Last Supper. Western culture
influenced the third row, that
of the apostles. In its middle
is the icon of Christ the Highpriest, called also Pantocrator.
The fourth row, of prophets,
consists of twelve medallions
in six extensions. Top of the
iconostasis depicts the Crucifixion with St. John and Mary.
The wood of the iconostasis
is of various colors. Main row
is brick – red, the rest is a combination of blue, white and
green color, with slight gilding.
The iconostasis went through
various renovations. The last
one occurred in 1977 – 1979,
the royal doors were renovated
in 2008.
Behind the iconostasis is an altar with the icon of Christ, bearing His cross, dated to the 19th
century and having carved, rustically – rococo styled frame.
On the side altar – the prothesis
is placed a relief of the Crucifixion, dated to the middle
of the 18th century.
Walls of the church are adorned
with a rich icon collection, being from previous wooden
church, probably from the end
of the 17th century. Almost all
of them were renovated in 2003
– 2009. Worth to mention is especially the icon of the Nativity
of the Mother of God. Splendid
is also the icon of the Exaltation of the Holy Cross, and also
a precious processional cross,
painted on both sides.
Icons of St. Michael the
Archangel as well as the one
of the Mother of God the Hodegetria with compliments are in
the sanctuary. The Hodegetria
is the one that is accompanying,
showing the way and is also
the protector of the pilgrims.
Compliments are the depictions
of the prophets on the edges
of the icon with their prophecies about the Savior.
In the narthex are liturgical objects, found during various renovations of the church. Worth
to mention is especially the
epitaphios, an icon on the cloth,
depicting the Entombment
of the Christ, found in 2004
inside the altar. It dates back
probably to the 17th century.
Special category are also rare
books, used during the services,
mostly from the 17th century,
having historical notes about
the donors and some interesting facts on bottom parts of the
pages. The church was already
several times renovated. The
last, complex renovation took
place between the years 2005
– 2008.
Die Holzkirche in Miroľa wurde
im Jahre 1770 gebaut. Sie ist dem
Festtag Mariä Schutz und Fürbitte gewidmet. In dieser Holzkirche
werden Gottesdienste bis heute
in kirchenslawischer Sprache zelebriert. Griechisch-katholische
Kirche in der Slowakei bekennt
sich zu den Traditionen von hl.
Kyrill und Method.
Die Holzkirche in Miroľa ist ein
dreiteiliges sakrales Gebäude.
Sie besteht aus dem Vorraum,
dem Kirchenschiff und dem Altarraum. Die Dreiteiligkeit ist
durch stufige pyramidale Dächer
erhöht. Von außen ist das Gebäude mit Holzbretten umgemantelt.
Das Kirchendach ist mit Holzschindeln bedeckt.
Die Ikonostase stammt aus der
Aufbauzeit der Holzkirche. Die
Ikonen der Hauptreihe stammen
aus dem ersten Drittel des 18.
Jahrhunderts. Sie stammen aus
der Hand polnischer Meister von
Ryboticze. Der Oberteil der Ikonostase ist aus der zweiten Hälfte
des 18. Jahrhunderts. Der Unterschied ist sofort sichtbar. In der
Hauptreihe der Ikonostase sind
folgende Ikonen: hl. Bischof Nikolaus von Myra, hl. Gottesgebärerin Hodegetrie-Wegweiserin,
Christus als Lehrer, PatroziniumIkone Mariä Schutz und Fürbitte.
Interessant ist die zweiflügelige
Mitteltür, die sog. Königstür,
in der Mitte dieser Ikonenreihe
aus dem Ende des 17. Jahrhunderts. Sie enthält zwei Medaillons der Verkündigung an Allreine Jungfrau und vier Medaillons
der vier Evangelisten. In zweiter
Ikonenreihe sehen wir die Ikonen
der zwölf größten byzantinischen
Feste. In der Mitte dieser Ikonenreihe ist die Ikone Das Letzte
Abendmahl. Die dritte Ikonenreihe, die sog. Apostelreihe, ist
durch westliche Kultur beeinflußt.
Auf den Ikonen fehlen die Inschriften. Von links enthält dritte
Ikonenreihe folgende Ikonen: hl.
Thomas, hl. Bartholomäus, hl.
Andreas, hl. Mathäus. hl. Jakobus Zebedäus, hl. Petrus. In der
Mitte dieser Ikonenreihe ist die
Ikone Christus der Allherrscher.
Weiter sehen wir: hl. Paulus, hl.
Johannes. hl. Jakobus Alfäus. hl.
Judas Thaddäus, hl. Simon und
hl. Philippus. Die vierte Ikonenreihe der alttestamentlichen
Propheten besteht aus zwölf Medaillons. Ganz oben auf der Ikonostase ist die Ikone der Kreuzigung mit dem Evangelisten
Johannes und der Gottesmutter
unter dem Kreuz. Die letzte Restaurierung der Ikonostase fand
in den Jahren 1977-1979, der
Königstür im Jahre 2008 statt.
Hinter der Ikonostase ist ein Altar
mit der Ikone des kreuztragenden
Christus aus dem 19. Jahrhundert
mit einem Schmuckrahmen. Auf
dem Rüsttisch im Altarraum ist
ein Relief der Kreuzigung mit
dem Evangelisten Johannes und
der Gottesgebärerin aus der Mitte des 18. Jahrhunderts.
An den Kirchwänden hängen
mehrere Ikonen. Sie sind wahrscheinlich aus einer älteren
Holzkirche aus dem Ende des 17.
Jahrhunderts. Fast alle diese Ikonen wurden in den Jahren 2003
– 2009 restauriert. Sehenswürdig
ist vor allem die Ikone der Geburt der Gottesgebärerin an der
nördlichen Wand mit dem Volksmotiv der Mädchen in den Trachten. Sehr schön ist die Ikone der
Kreuzerhöhung an südlicher
Wand und das auf beiden Seiten
bemalte Prozessionskreuz.
Im Altarraum ist die Ikone des
Erzengels Michaels und die Ikone der Gottesgebärerin Hodegetrie (Wegweiserin) mit „Pochvala“. Unter „Pochvala“ versteht
man die Ikonen um den Rand der
Ikone der Hodegetrie. Diese Ikonen stellen alltestamentliche Prophezeiungen über den Heiland
dar. Die Mehrheit dieser Ikonen
stammt aus dem Kreis der Meister aus polnischem Ryboticze.
Im Vorraum der Kirche sind liturgische Geräte, die wärend der
Rekonstruktion dieser Kirche gefunden worden sind. Sehenswürdig ist vor allem die Ikone auf
Leinen der Grablegung Christi
aus dem 17. Jahrhundert. Sie ist
im Altar im Jahre 2004 gefunden
worden.
Interessant sind kostbare liturgische Bücher aus dem 17. Jahrhundert mit den Bemerkungen
über die Stifter der Kirche und
andere interessante Tatsachen.
Die Holzkirche in Miroľa wurde
mehrmals rekonstruiert, zuletzt
in den Jahren 2005 – 2008.
ISBN-978-80-89543-11-3
Vydalo Gréckokatolícke arcibiskupstvo Prešov v roku 2011 v rámci projektu
Záchrana drevených chrámov na Medzinárodnej drevenej ceste
© Gréckokatolícke arcibiskupstvo Prešov, Hlavná 1, 080 01 Prešov
E-mail: [email protected], web: www.grkatpo.sk
Tel.: +421/51/756 26 01, Foto: Archív ABU, Tlač: ŠANZI