berria - datu

Igandea
Uztailaren 15a
2012. X. urtea
2.812. zenbakia
1,60 €
www.berria.info
Sarrionandia,Ean
Poesia egunetara
argitaratu gabeko lau
poema iritsi dira q 26
Informazio gizartea
Ezagutza ekarriagatik,
salerosgai bihurtu dira
datuak q GEHIGARRIA
«Lurralde elkargoak hartuko ditu
hizkuntza politikaren ardurak»
Elkarrizketa
Max Brisson eta Paxkal Indo
VILLAR LOPEZ / EFE
Kontseilari nagusi eta EEPko presidente ohia,
eta Seaskako presidentea
Max Brissonek eta Paxkal Indok argi diote lege estatusa behar duela euskarak,
«koofizialtasuna», eta estatus berezia izanen duen elkargoaren alde agertu dira biak
ala biak, baita Frantziako Konstituzioa lege horretara egokitu behar bada ere q 2-3
DMuxu bat,eta datorren urtera arte.
Gauerdian amaitu dira aurtengo Iruñeko sanferminak. Eguna azken entzierroarekin hasi
zen —adarkaturik gabekoa—, eta eguerdian, haurrek kiliki eta erraldoiak agurtu zituzten, batzuen muxu eta besteen malko artean. Gauerdian, Pobre
de mí ohiko kanta abestuz esan zioten iruindarrek agur festari, Udaletxe plazan. «Gutxiago falta da» pentsatzen hasi da bat baino gehiago. q 34-40
Murrizketen kontra, nazio
manifestaziora deitu du
EH Bilduk larunbatean
Koalizioak burujabetza ekonomikoa aldarrikatu du krisitik ateratzeko,
eta kalera ateratzera deitu du Bilbon, 17:30ean, Espainiako Gobernuak
aste honetan onartu dituen neurrien aurka protesta egiteko q 7
p GAUR 40 ORRIALDE
q HARIAN 2
IRITZIA 4
EUSKAL HERRIA 6
Eskozian Beñat
Atorrasagasti
atxilotu dute,
ETArekin lotura
duelakoan
Afganistanen
parlamentari
bat hil dute,
beste hemeretzi
lagunekin batera
Ostiral gauean atxilotu
zuten, eta garraio lanak
egitea leporatzen diote;
bihar eramango dute
epailearen aurrera q 7
Nazio Batuen Erakundeak
emakumeen kontrako
«muturreko indarkeriaren»
azken kasuak salatu ditu
Afganistanen q 13
MUNDUA 13
q KIROLA 16
q AGENDA 21
q PLAZA 26
2 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Harian›
Euskara D Lurralde elkargoa sortzeko proposamena
Seaskaren hitzarmenaz,
gai monografikoa Parisen
Euskararen datuak eta geroa
aztergai Udako Ikastaroetan
Joan den asteartean, Euskararen Erakunde Publikoko arduradunak Parisen
izan ziren, Frantziako Hezkuntza Ministerioko ordezkariekin biltzeko. Agendan
puntu bakarra zeukaten: joan den ekainean baliorik gabe gelditu den Seaskaren eta Hezkuntza Ministerioaren arteko
hitzarmen koadroa finkatzea.
Euskal Herriko Unibertsitateko Udako
Ikastaroetan, euskararen egoerari buruz
gogoeta egiteko mintegi bat antolatu
dute Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak eta Soziolinguistika Klusterrak. Bihar eta etzi egingo
dituzte saioak, Donostiako Miramar jauregian. V. Inkesta Soziolinguistikoa eta
Hizkuntzen Kale Erabileraren VI. Neurketa hartuko dituzte gogoetarako oinarri;
biak iaz eginak dira. Bihar, Olatz Altunak,
Jon Aizpuruak eta Agurtzane Ortiz de
Landaluzek xehatuko dituzte datuak.
Asteartean, berriz, Iñaki Iurrebasok, Albert Fabrak, Iñaki Martinez de Lunak, Sagrario Alemanek, Iñaki Lasak, Iker Martinez de Lagosek eta Paxkal Indok egingo
dute gogoeta datuen gainean.
Lekuineko Herriko Etxea
zigortu du Paueko Auzitegiak
Seaskak irabazi egin du Lekuineko (Lapurdi) auzapezaren aurka jarritako salaketa.Gainerako haurrei laguntza ematen
dien artean Seaskan eskolaturiko Lekuineko haurrei laguntza ukatzea leporatu
zion Seaskak.Anitz dira laguntza hori
ematen ez duten herriko etxeak,haurrek
kanpoan ikasten duten estakuruz.
BERRIA
Max Brisson eta Paxkal Indo q
Kontseilari nagusi eta EEPko presidente ohia, eta Seaskako presidentea
Garapen Kontseiluak eta Hautetsien Kontseiluak lurralde elkargoari buruzko gogoeta
abiatu zuten duela urtebete. Horren izaerari loturik ageri da euskararen geroa, eta xede
horren eskumenak eta ezaugarriak zehazteko tenorea helduko da udazkenean.
«Euskarak lege estatus bat behar
du; koofizialtasuna behar du»
Aitor Renteria Baiona
Ez da ohikoa hautetsi batek eta gizarte eragile batek elkarlanaren
ardura partekatzea. Alta, Max
Brisson kontseilari nagusi eta
EEP Euskararen Erakunde Publikoko presidente ohiak eta Paxkal Indo Seaskako presidenteak
ardura hori hartu dute azken urtebetean, Garapen Kontseiluaren
gobernantzari buruzko gogoetaren barruan. Hizkuntzaren arloa
landu dute, adituen ekarpenetan
oinarrituz. Konstituzioaren aldaketa, euskararen koofizialtasuna,
Frantziaren eskumenen ezeztatzea eta euskarazko eskaintza
orokortzea dira eztabaidagai.
Oro har, zein dira Garapen Kontseiluak bultzatu duen gogoetaren arrazoiak,eta zein dira epeak?
MAX BRISSON. Hautetsien Kontseilua eta Garapen Kontseilua elkarrekin ari dira lanean Ipar Euskal
Herrian, aztertzeko nola gauza
daitekeen politika publiko bakoitza era egokian. Eskumenez esku-
men garatzen da. Bi adituk gobernantza mota ezberdinak aztertu
dituzte, bai Pays-Pays Basque egitura oinarri gisa harturik, bai estatutu berezia ukanen lukeen lurralde elkargo baten aukera. Azken horren aldeko adostasuna
sortzen ari da.
PAXKAL INDO. Gobernantza atalez
atal aztertu behar zen. Brissonek
eta biok hizkuntza arloaren ardura hartu dugu duela urtebete.
Hizkuntzaren etorkizuna lurralde elkargoari loturik ageri da lehen aldiz.
Hautetsiek ere bere egiten dute gizarte eragileen gogoeta hori?
P.I. Gizartea aldatzen da. Eta legeak gizarte antolakuntzaren berme gisa datoz. Hautetsi batzuek
argi dute tresna egoki bat behar
dela urruti joateko. Gero jinen dira bertze hautetsiak.
M. B. Martxoaren 8an, bi kontseiluak elkartzen dituen Biltzar Nagusian, adostasuna nagusitu zen.
Euskarari dagokionez, aitzinamendu nabaria dago, bai gobernantzan, bai eskumen politikoe-
tan. Hautetsiek bilduma bera zuten, eta ez dute gaitzespenik adierazi. Estatus berezia ukanen duen
lurralde elkargoari buruzko gogoetarekin segitu behar dela adostu
zen. Eskumenak ikertzeko adostasuna zuten. Lurralde elkargoa
definitzerakoan, adostasuna beharko da. Ipar Euskal Herriko gizarteari eta hautetsiei pausatuko
zaien galdera nagusia da.
2005ean, plantan ezarri genuen
EEP; aitzinamendua izan zen. Alta, borondatezko atxikimendua
mugarrira heldu da. EEP animatzaile bat baino ez da. Trabak
gainditzeko eta eraginkorrak izateko, urrunago joan behar dugu,
eragiketa bide berriak ireki eta estatuaren eskumenen ezeztatzea
eta partekatzea garatzeko.
Karrikak egin du ofizialtasunaren aldarria.Hautsi da tabua? Lurralde elkargoan euskara hizkuntza koofiziala izanen dela diozue.
P.I. Bertze lurralde elkargo batzuetan koofizializazio esperientziak
egin dira. Baina lege esparruak
dena baldintzatzen du, Frantziako Konstituzioko bigarren artikuluak dioelako Errepublikaren hizkuntza frantsesa dela. Irakurketa
hertsia egin du Konstituzio Batzordeak. Euskalgintzako eragileek argi diogu egiturak eta konstituzioa aldatu behar direla euskarari ezagutza aitortzeko.
M.B. Frantziako presidenteak Europako Hizkuntza Gutxituen Ituna berretsiko duela ziurtatu du.
Konstituzioko 2. artikulua aldatu
beharko du: koofizialtasuna aipatzen da. Kontzeptu horiek zama
politiko handia dute. Uste dut
adostasuna dagoela hizkuntzak
lege esparru bat behar duela. Lurralde elkargoak eragin dezake
estatuaren eskumen batzuk ezeztatzea. Legeak aitortzen du esperimentaziorako eskubidea eta,
ondorioz, eskumenak zehaztu behar dira. Ezeztatzearen ildotik, aitzinamenduak egin daitezke, eta
eginkizunak finkatu.
Zein dira eskumenak ezeztatzearen
ondorioak?
M. B. Euskara eta euskarazko irakaskuntza garatzeko politikan,
animatzailea da EEP. Ez du erabakitzeko eskumenik: Frantziako
Hezkuntzak du. Tentsio uneak
egon dira, baina, 2005etik, nagusiki, EEPren ildoak onetsi ditu. Eskumenen ezeztatzea plantan eza-
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 3
11››
14››
Mendekotasun Legearen gaineko eskumena eta
finantzaketa norenak diren, eztabaida sortu da
Eskuinak Paraguain «sorginen ehiza» abiatu
duela salatu du Gizarte Ekintza ministro ohiak
Euskara D Lurralde elkargoa sortzeko proposamena
Seaskaren barnetegiak Euskal
Herritik at joan beharko du
Azken orduko negoziazioek aldaketarik
eragiten ez badute, Seaskaren barnetegiak Baiona utziko du, Tarnosen (Frantzia) kokatzeko heldu den urtean. Ikasleak Baionako Lauga ikastetxera bidaltzea
zen xedea, baina, bertako zuzendariak
ezetz erabaki ondoren, behin-behineko
aterabidea da datorren sartzeari begira.
rriz, Frantziako Hezkuntzarekin
osatu hitzarmen baten bidez, lurralde elkargoak erabakiko luke
nola baliatu irakasle postuak. Lurralde elkargoa sortzen bada, departamendua desagertuko da. Estatuaren antolaketa egokitu eta
Euskal Herriko Akademia Ikuskaritza sortu beharko da. Eskaeraren logikan gaude, ez eskaintzarenean. Baionako Cassin lizeoan
txinera eskaintzeko, ez zen ikertu
eskaera. Euskararekin ez da horrela, eta tentsioak sortzen dira.
P.I. Seaskak eskaera ahula den tokietan ikastolak sortzea deliberatu du. Eginez gero, laster betetzen
dira. Eskaera eskaintza baino
handiagoa da. EEPren bidez hitzartu genuen hori, duela lau urte. Bost urtean bost ikastola ireki
ditugu. Txiki gelditu dira. Aitzinatu nahi den lurralde bati eskumena ematea da ezeztatzea. Esperimentazioari buruzko legeak
egon, badaude. Lege koadroa irekiz eta elkarlanean aritzeko gaitasuna kontuan hartuz, urrunago
joateko aukera dugu. Seaskan,
euro bat jasotzen dugularik, hiru
bihurtzen dira, guztien lanari esker. Ez da Seaskaren berezitasuna, Euskal Herriarena baizik.
Eskaeratik eskaintzara pasatzeko
mugak badaude: Falloux legea,murgiltze eredua garatu ezina...
P. I. Frantziako hizkuntza gutxitu
guztiek pairatzen dituzte muga
horiek. Elkarlanean, horiek haustea lortuko dugu. Falloux legea
deuseztatzea da ardatz bat; neurri
bereziak plantan ezartzea bertze
bat. Seaska, elkarte egitura duen
eskola laikoa, eskola pribatu katolikoaren gisara hartzen dute. Horretatik bereizi behar dute Seaska. Esperimentazio gune bilakatu behar dugu.
M.B. Gizartearen presioa kontuan
hartu behar da, hautetsien borondatea bezala. Biek bat egiten dute.
Kolektibitate bat baldin badago,
Frantziako deszentralizazioaren
hirugarren atala gauzatzen bada,
esperimentaziorako aukerak beharko dira. Kolektibitateak posible luke zuzenbide arruntetik ateratzea. Horrek ahalbideratuko luke status quo-a aldatzea. Hori ere
alda daiteke udazkenean, dezentralizazioaren eraginez. Gizartearen nahia oinarri, esperimentazio
koadroa osa daiteke, eta eskaintzaren logika gauzatu. Hitzartu-
1,6
pEEPk emango duen diru laguntza, milioi eurotan. Eusko Jaurlaritzak eta EEP
Euskararen Erakunde Publikoak heldu
den asteartean jakinaraziko dute euskalgintzako gizarte eragileak laguntzeko
funtsa eta horren banaketa; 1,6 milioi eurokoa izanen da aurten, iaz bezala.
tako koadro esperimentalarekin,
egoitzen afera ere gardenagoa litzateke. Borondate politikoa bada, ikastolen egoitzen arazoa
gaindituko dugu.
EEP da plantan dagoen lanabesa.Ez
ote da erakunde bihurtu behar? Nolako egitura publikoa behar da?
P. I. Garapen Kontseiluaren eztabaidan adostasunik bada, euskararen alorrean da. Zenbat eta eskumen gehiago ukan, zenbat eta
indartsuago izan, orduan eta au-
‘‘
Estatuaren antolaketa
egokitu eta Euskal Herriko
Akademia ikuskaritza
sortu beharko da»
«Hautetsiek adostu
badute xedea, ezkerreko
zein eskuinekoek,
zergatik ez utzi egitera?»
MAX BRISSON
Kontseilari nagusia
kera gehiago eraginkorrak izateko. Helburua da euskara salbatzea. Ez diogu guk, Unescok baizik. Biztanleen herenek baino gutxiagok baldin badakite, hizkuntza galbidean da. Iparraldean,
azpitik gaude. Helburua lortzeko
tresna bat hautatu behar da.
Gehiengoa lurralde elkargoaren
alde da, eskumen gehien dituen
egitura delako. Ipar Euskal Herriko Akademia Ikuskaritza edo
Errektoretza sortzea dakar horrek. Elkargoak hartuko lituzke
hizkuntza politikaren ardurak.
EEPren erakunde izaerak eta izenak bat egitea posible litzateke.
Zoritxarrez, EEPk ezin ditu era-
Inkesta Soziolinguistikoaren
emaitzak,bihar argitara
@ sarean
Euskararen Erakunde Publikoak, Nafarroako Gobernuak eta Eusko Jaurlaritzak
bihar aurkeztuko dituzte V. Inkesta
Soziolinguistikoaren emaitzak. Jaurlaritzak udaberrian ezagutarazi zituen
Araba, Bizkai eta Gipuzkoako emaitzak,
baina bihar aurkeztuko dituzte Nafarroa
Garaiko eta Ipar Euskal Herriko datuak.
Max Brisson eta Paxkal Indoren elkarrizketa Internet bidez ikusteko, Kanaldude
herri telebistaren webgunera jo daiteke.
pwww.kanaldude.tv. Elkarrizketa ikus
daiteke, frantsesez, eta euskarazko azpidatziekin.
pwww.berria.info. Elkarrizketa osotasunean irakurtzeko parada dago.
baki hizkuntza politikaren beharrak eta baliabideak.
M.B. Lurralde elkargo bat sortzen
bada —eta horren alde militatzen
dut—, garrantzi handia eman beharko zaio adostasunari. Udazkenean bukatuko dira lanak, eta
erabakiak hartu beharko dira.
Sortzen bada, hizkuntza politikarako eskumenak ukanen ditu.
Egitura demokratiko bat izanen
da; ordezkariak hautatuko dituzte herritarrek, eskumenak finkatuko, aurrekontuak osatuko.
Lege adituen iritzia eskatu duzue.
Konstituzio aldaketa beharrezkoa
dela diote.Egingarria da?
P. I. Bi murru ditugu. Sobera handia den egitura politiko batean urturik dago Ipar Euskal Herria,
Biarnori lotua. Hurrengo etapa,
logikoki, departamenduaren zatiketa da. Europako Hizkuntza Gutxituen Ituna berresteko aldatu
behar da konstituzioa. Orduko artikuluekin, hizkuntza politika ez
da aitzinatuko. Hizkuntza politikan aitzinamenduak egiteko,
urrunago joan behar da.
M.B. Lurralde elkargoa egiteko, ez
dago konstituzioa aldatu beharrik, baina Euskal Herriak lege
bat behar du konstituzioan. Ez dakit gehiengo politikorik ba ote
den. Hautagaiek engaiamenduak
hartu zituzten kanpainan, eta
orain proposamenak eraman beharko dituzte parlamentura. Traba nagusia bigarren artikulua da.
Kendu ezean, ez da hizkuntza politika eraginkorragorik eginen.
Ipar Euskal Herriko hautetsiei dagokie indarrak biltzea traba hori
kentzeko. Azken aldaketa egin zelarik, blokeoa egon zen, baita eztabaida sakona ere. Landu dira formulazio juridikoak. Errepublika
bizi izan da 2. artikulurik gabe.
Frantziako hizkuntzen aurka baliatu dute. Frantsesaren aldeko
borroka, aniztasunaren aldeko
borroka izan behar du. Ezagutzarik eza eta ezaxolakeria izanen dira zailtasun handienak, ez etsaigoa. Politikariengan eta gizartean atzemanen ditugu. Hautetsiek, diputatuek, senatariek
adostu badute xedea, ezkerreko
zein eskuinekoek, zergatik ez utzi
egitera? Aldiz, badaude estatua-
‘‘
Egiturak eta Frantziako
Konstituzioa aldatu
behar dira euskarari
ezagutza aitortzeko»
«Lege koadroa irekiz
eta elkarlanean arituz,
urrunago joateko
aukera dugu»
PAXKAL INDO
Seaskako presidentea
ren egitura eta funtzionario batzuk, alternantzia politiko ororen
gainetik segitzen dutenak: Estatu
Kontseilua, Konstituzio Kontseilua... Haiek atxikitzen dute zentralismoaren kultura, jarrerarik
jakobinistenak. Indartsuak dira,
eta tenpluaren zaindariak balira
bezala sentitzen dira.
P. I. Ikusi dugu nola desitxuratu
den 2. artikuluaren zentzua. Lamasourek aitortzen du bere nahia
ez zela lurralde hizkuntzen aurka
jotzea. Ongi finkatu behar ditugu
xedeak, tunelaren bertze aldean
argia dagoela ikusteko.
Euskarak karrikan duen erabilpena
neurtu dute. Ipar Euskal Herrian
%6,2 mintzatu ziren euskaraz iaz.
Zuen gogoeta indartzen du datu horrek?
P.I. Inkesta soziolinguistikoek argi
erakusten dute neurrien beharra.
Gure proposamena indartzen dute, geroan beharko ditugun baliabide eta tresnak definitzerakoan.
Aurki helduko zaizkigu inkesta
soziolinguistikoaren emaitzak
ere. Beheko zola izan daiteke
%6,2, adinen piramidea aldatzen
ari delako. Gero eta gazte gehiagok dakite euskara. Lorpen hori
Seaskarena da, nolabait. Ez Seaskarena elkarte gisa, murgiltze
ereduarena baizik. Eskola elebi-
dunek hiztun osoak egin dituzte,
eta inguruan eta familian euskararen transmisioa bermatu da.
Seaskan hiztun osoak egiten ditugu, baita familian edo inguruan
euskararen transmisioa etenik
dagoelarik ere. Normalizazioa neke da, erabilera %6,2 delarik. Estatus berezia ukanen duen lurralde elkargoa da bidea gobernantza
mailari dagokionez.
M. B. Espero dut Paxkalen borondate militante hori errealitate
bihurtzea ondoko urteetan. Ni ere
prest nago baikor izateko, baina
arrisku handi bat badago. Duela
40 urte, euskara presente zen gizartean, eta arrotz eskolan. Gaur,
euskara presente da eskoletan,
baina ez bizimodu publikoan. Guri dagokigu sistema garatu eta
euskarari tokia egitea bizimodu
publikoan. Elkargoak erraztuko
luke bidea, borondate argiagoa
erantsiko liokeelako hizkuntza
politikari, eredu izanen litzatekeelako. Erabilpenaren galdera gizarte osoari pausatzen zaio, baita
euskaldunei ere. Euskararen erabilpena sistematikoa bihurtu behar da ekimen bat egiten den orotan, bizi sozialean, kulturan, ekonomian... Erabilpena indartzeko,
borondatea sustatu behar da
etengabe. EEPko langile kopurua
eta euskara teknikari guztiak ere
ez dira aski horretarako. Baliabideen galdera pausatzen da. Sukalde lan handia behar da; pertsuasioa eta jarraipen hurbila. Euskarak legezko estatus bat behar du;
koofizialtasuna. Erraztuko lituzke gauzak. Urrats garrantzitsua
litzateke, baina ez aski. Gizartearen atxikimendua funtsezkoa da.
Menturaz, ondoko belaunaldiak
ukanen du borondate hori, gatazka arriskuak ekiditeko.
P. I. Balizko asaldatze hori txikiagoa izanen da euskal hiztun osoak
baldin badira. Anitzek ikasi nahi
dute euskara. Ez jakiteak edo ezin
ikasteak ere etsipena eta asaldatzea eragin dezakete.
M.B. Eragin behar da indartsu,
hautetsiek, kultur arduradunek,
kirol taldeek, enpresa buruek eta
ekonomia eragileek euskararen
erabilpena berma eta susta dezaten. Gaur egun ere, nahiz eta lege
koadrorik ez ukan, anitzez gehiago egin daiteke. Auzapezek ez dute eragozpenik egiten dutena baino anitzez gehiago egiteko.
4 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Harian › Iritzia
Normalegia
Lana
H
H
pizterako aulki azpian galdutako oinetakoen bila ibili beharrak sorrarazten
zion angustiarena. «Min ematen badizute, zuloa egingo diet behatza ateratzeko», esaten zion amak, baina berak
erri normal batean zutik mantennahiago zuen behatzak kizkurtu, edo
duko zuten Olympia. Berritu egingo
ahal zuen guztietan oinutsik ibili.
zuten, izen itsusiren bat jarri, InterpretaJuan Luis Zabalak egindako elkarrizzio Zentroa edo antzekoren bat, baina
ketatik, beste esaldi hau ere gorde nuen:
zutik mantendu, bere eskailera, alboko
«Nik uste dut fikzioak errealitateak besarrera eta aulki zaharrekin, eta entzun
rak baino hobeto adieraz dezakeenahi zuen edonori esango zioten, egin
la egia, fede onez idazten denean
kontu, hauxe da Ramon Saizarbitobehintzat».
riaren Hamaika pauso nobelan
Gasolindegia ere agertzen da
azaltzen den Olympia zinema, heliburuan, eta Urrategi, eta Hurtamentxe ikusi zituen Daniel Zabado de Mendozatarren jaurelegik Fu Mantxu, La Mano Negia, baina A herri normalegra eta Hopalong Cassidygia da fikzioari kasu egiteren pelikulak, nahiz eta
ko, eta ez du ezagutzen,
filmetako irudiek ez zioten Jira
oro har, errealitatea beste
gerora larritasunaren oroiXabier
Gantzarain
fikziorik.
tzapena eztitzen, argiak
Zuzendaria:
Martxelo Otamendi
Zuzendariordea:
Iñaki Petxarroman
Edizio arduraduna:
Andoni Alvarez
Argitaratzailea:
Euskal Editorea SM
Publizitatea: Bidera
publizitatea
Lege gordailua:
SS-0662/03
Batzorde parekidea:
0712I84059
Egoitza nagusia:
Martin Ugalde kultur parkea.
Gudarien Etorbidea, z/g.
20140 Andoain.
Telefonoa:
(0034) 943-30 40 30
Faxa: (0034) 943-30 09 43
Webgunea:
www.berria.info
Posta elektronikoa:
[email protected]
Publizitatea:
[email protected]
Harpidetza saila:
(0034) 943 - 30 43 45
Date: 15/07/2012
Exemplaire: 2.812
Editeur: Euskal Editorea s.l.
Directeur de publication:
Martxelo Otamendi
Comission paritaire:
0712I84059
Delegation Labourd:
Lisses 3, 64100-Baiona.
Tel.: (0033) 559256220.
Fax: (0033) 559254303.
E-mail: [email protected]
ORDEZKARITZAK
Araba: Bizenta Mogel, 6.
Posta kodea: 01008
Gasteiz. Telefonoa:
945-15 04 52. Erredakzioko
faxa: 945-14 83 07.
Posta elektronikoa:
araba @berria.info.
Bizkaia: Uribitarte kalea, 18,
3. C. Posta kodea: 48001
Bilbo. Telefonoa:
94-435 26 00. Erredakzioko
faxa: 94-423 49 75.
Posta elektronikoa:
[email protected].
Lapurdi: Lisses, 3. Posta
kodea: 64100 Baiona.
Telefonoa: 559-25 62 20.
Faxa: 559-25 43 03.
Posta elektronikoa:
lapurdi @berria.info.
Nafarroa: Iratxeko Monasterioa, 45, 13. Posta kodea:
31011 Iruñea. Telefonoa:
948-36 66 22.
Publizitatea: 948-36 66 23.
Posta elektronikoa:
[email protected].
berria
diot, ez naiz erratu— natura menderakaitzarekin buruz buru, larruz larru, elkar
zukutzen. Nork nor jango, horra hor borroka. Eta, halaber, gizona gizonaren
kontra, lur gainekoak lurpekoak zukutu
ego euskal herritarren eremuan
nahian. Beste borroka. Horregatik, zermeatzariak izan dira heroi azken
bitzuko lanean aritu garen guztiok senegunetan, baita apolitizismoaren eta fititu dugu inoiz geure burua meatzari: sidakaizkeriaren eskuinaldeko zelaietan
netsi dugu eguneroko errutinak, egunemilitatzen duten askorentzat ere. Eguroko zapalkuntza txikiak, izango duela,
neroko betebeharrek eta eguneroko bibesterik ezean, duintasunaren saria.
zibeharrak lurperatutako duintasuna
Uste dut meatzari horiek etxera
haiekin batera ikusi dugu azalera
esku-hutsik itzultzen badira ere
etortzen. Beltz sentitu gara haien
beren buruaz jabetuta bueltatuaurpegi beltzetan, eta haien koko direla. Irudipena dut, ordea,
petako argiek argitu digute jarraigreba luzean diren CAFeko
tu beharreko noranzkoa. Inoiz
garbitzaileentzat —ai, asbaino mingarriagoa egin
korentzat lan izenik merezaigu Poliziaren erasoa.
zi ez duten emakume zeIzan ere, lanak epikarik
Bira
regin horiek— oso bestebadu, meatzariak dira haIdurre
Eskisabel
lakoa dela bizipena.
ren jabe: gizona —berariaz
Erreferendum
sezesionista bat!
oinarrizko eskubideak begiratzen
badira.
Botoa emateko eskubide demokratikoa baliatzeari dagokionez, berriz, gure herritar batek botoa Basagoitiri ematea, esaterako, hori baliteke Lopezi ematea baino erabaki
egokiagoa eta burutsuagoa izatea.
Baina erabaki horrek ez du zerikusirik demokraziarekin. (...).
Autodeterminazio prozesuaren
hasieran dago gatazka demokratiZuk (euskal herriak) eskubide bat
bereizi edo ez erabakitzen utzi. EsPedro Ibarra,
painiaren batasuna dago ororen gai- balia dezazun. Baina ezartzen ditut koa. Bai agintari espainolak eta bai
Jose Manuel Castells, netik. Nola konpondu halako dile- halako moldez, halako betebeharre- Ruiz Soroa demokratak izango dira,
Xabier Ezeizabarrena, ma (Ruiz Soroaren dilema)? Ezarri- kin, non ezinezkoa edo ez desiratze- eta irizpide demokratikoak ezarriko
Jon Gurutz Olaskoaga ta erreferendum bat, gehiengo oso ko modukoa gertatuko baitzaio ha- dituzte, baldin eta beren burua naEHUko irakasleak
zio gisa berresten uzten badiete Euslakorik baliatu nahi duen edonori.
kualifikatuak (3/5) eskatuko ditueAgerikoegia da demokraziaren kon- kal Herriko autonomia erkidegoan
na bereizketaren alde, eta, gainera,
bizi diren gehienei eta, ondorioz,
trako amarrua. Are gehiago. Ruiz
probintzia guztietan. Nazionalista
uela aste gutxi baSoroak asmaturiko jukutria horrek adierazten baldin badute ahalmen
tzuk, hedabide bate- euskaldunek, jakina, Soroaren usan hitz egin zuen Jo- tez ondotxo baitakite ezinezkoa dela guztiak, aldi berean espainol eta de- osoa dutela beren autogobernuari
buruz egokien deritzotena erabakimokratiko sentiaraztekoak, ez du
se Maria Ruiz Soroa halako emaitzak lortzea, baztertu
tzeko. Eta demokratak izango dira
egingo dute erreferenduma. Horre- inolako zerikusirik demokraziareabokatu bilbotabaldin eta hitzematen badute erreskin.
rrak, eta Euskal Herriaren sezesioa- xek dakar emaitza perfektua. AuAutodeterminazio kontuari dago- petatu egingo dituztela hala euskal
ren aldeko erreferendum bat propo- rrerantzean, nazionalista euskaldunazioak horri dagokionez hartutakionez, honela funtzionatzen dute
satu. Proposamenak harrigarria zi- nek ezingo diete demokraziaren
ko erabakia nola nazio horrek berak
rudien, hain zuzen ere, artikulu ho- kontrako izatea leporatu espainolei eskakizun demokratikoek. Demoerabaki hori hartzeko egindako
krazia dago baldin eta nazio batek
(nazionalista euskaldunak berak
rretan berean, Ruiz Soroa legelaarauak. Gero zer gertatuko den, geahalmena badu bere autogoberdaude erreferendumaren kontra!).
riak nazionalista espainol
konbentzitutzat aurkeztu baitzuen Eta, bestalde, osorik geratzen da Es- nuaz erabakitzeko. Alegia, erabaki- ro zehazki zer erabakiko den, hori
baliteke desegokia, tamalgarria edo
tzeko autonomiari erreferentzia
painiaren batasuna. Batasuna eta
bere burua, eta, beraz, asmo naziozoragarria izatea, baina emaitzek ez
egiten dio demokraziak. Ez erabanalista euskaldunen aurkari delibe- irizpide demokratikoak. Hara!
kiaren emaitzei. Banakoen eskubi- dute inolako zerikusirik izango esTrikimailua ezaguna da, eta sinratutzat. Harrigarria, itxuraz bakakakizun demokratikoekin. Demodeei dagokienez, demokrazia dago
rrik. Proposamena ez da Ruiz Soroa pleegia. Gogora ekartzen du Stalinen teoria eta praktika, Sobietar Ba- baldin eta herritar bakoitzak libreki krazia dago subjektu bati, banaka
bat-batean euskal nazionalismora
nahiz taldean, ez baldin badiote erahautatu ahal badu hainbat hautetasunari «erantsitako» nazioen aubihurtu izanaren adierazgarri, baigozten modu autonomoan erabakitsiren artean. Bata edo bestea hautodeterminazioari buruzkoa. Jakizik eta amarru bat —ustez azkarra—, hain zuzen ere, zeharo kontra- na —zioen Stalinek—, badute auto- tatzen duen, horrek ez dio axola de- tzen bere autogobernua, banakakoa
nahiz taldekoa. Eta kito.
mokrazia balioesteko. Autodeterkoa lortzeko: omena kentzea, zilegi- determinaziorako eta batasunetik
Esandakoak esanda ere, ez da
minazioari dagokionez, egoera bera
tasuna kentzea eta geldiaraztea na- bereizteko eskubidea. Bai horixe.
da. Demokrazia dago baldin eta ko- ezer gertatzen. Halako gai demokrazionalista euskaldunen diskurtsoa Baina nik (Stalinek) erabakitzen
tikoengatik kezkatzeak ohorarazi
eta eskabideak. Trikimailuak hone- dut zer baldintza orokor bete behar munitate bat, kasu honetan nazio
egiten du Ruiz Soroa. Baina ez du
komunitate bat, osatzen duten badiren eskubide hori baliatzeko, eta
la funtzionatzen du. Nazionalista
zertan gehiegi estutu ere, hainbeste
nako guztiek ahalmen mugagabea
euskaldunek demokratikoak ez iza- nik (Stalinek) erabakitzen dut baldintza horiek betetzen diren prakti- badute taldean erabakitzeko nolako gorrotatzen dituen nazionalista
teaz akusatzen dituzte, oro har, naeuskaldun horiek demokratatzat ez
autogobernua nahi duten. Ahalkan, autodeterminazioa nahi duen
zionalista espainolak eta, bereziki,
daukatela-eta. Ez du zertan asmatu
men mugagabeak esan nahi du konazio jakin horretan. Emaitza: ez
haien Estatua, euskaldunei eragozen ematen autodeterminazio esku- munitate horretatik kanpoko inola- inolako argudio amarruzkorik bere
tzi egiten dietelako Espainiatik bearaztasun demokratikoa ezin haureizi edo ez erabaki ahal izatea. Bere bidea baliatzeko ahalmenik, Sobie- ko botere politikok —ezta bestelatsizkoa dela frogatzeko. Autodeterkok ere— ezin erabaki dezakeela
burua demokratatzat izaki, Ruiz So- tar Gobernuak (alegia, Stalinek)
komunitateak ba ote duen erabaki- minazioari dagokionez, demokraerabakitzen zuelako —hori da zoriroa haserrearazi egiten du demoziak baditu betekizun jakin batzuk
tzeko ahalmen hori, ez eta nola eta
txarra!— ez zirela betetzen galdekraziaren kontrako izateaz akusa
—eta ez besterik—. Eta ez baldin banoraino baliatu behar duen ere.
dezaten; batez ere, nazionalista eus- gindako baldintzak. [...] EstalinisGero, ahalmen hori baliatuta, talde- dira betetzen —eta, egiaz, ez dira bekaldunek akusatzen baldin badute, moaren adibideak urrutitik —osozeintzuk grina benetakoaz gutxies- oso urrutik— ikusarazten digu Ruiz an erabakitzeko eskubidea baliatu- tetzen—, bada, zera. Gai horri dagota, komunitateak zehazki zer eraba- kionez, ez da baliatzen demokraziaSoroaren argudioaren tranpa. Nik
ten baititu. Baina, bestalde, ezin dirik. Baina ez dago zertan larritu. Batu muturreraino eraman bere gura- (edo, tira, nire Espainiako Estatuak) kitzen duen, hori ez dagokio demoda kontu okerragorik.
kraziari, baldin eta guztien
hainbat baldintza ezartzen ditut,
ri demokratikoak, eta euskaldunei
D
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 5
Iritzia ‹ Harian
b
Matxura
Hizpideak
Goiaren goitik
Jon Ordoñez
[email protected]
oia jota».Euskararen kale inkestaren emaitzek aurreko astean agerian utzi zuten egungo egoera soziolinguistikoan zaila dela euskarak aurrera
egitea.Hitz egitea berezko gauza den
arren,kalean hautatzen den hizkuntza
kausa baten ondorio den hautu pertsonala da.Hizkuntzak ez dira bere horretan ugaltzen edo galtzen; bultzatu edo
baztertu egiten dira,azken kasu horretan,batzuetan,desagerrarazi arte.
Bihar aurkeztuko dituzte V.Inkesta
G
r
ragan mendearen hasiera samarrean joan omen dira
europar batzuk Txinara, garai hartako auto dotore
haietako batean. Pekinetik hurbil, bidaiariak hor ohartzen
dira autoak gasolina galtzen duela. Lur haietan ez da,
ordea, garajerik, eta errementari bat kontratatzen dute.
Egiteko depositu berri bat, autoak daramanaren
berdin-berdina. Errementeriak zalantzarik izan ez dezan,
keinuka ere errepikatzen diote depositu berdin-berdina
nahi dutela. Txinatarrak agindu zaiona betetzen du, eta
europarrak Pekin aldera abiatzen dira, baina handik
laster autoak berriro ere gasolina galtzen. Bidaiariak
laster ohartuko dira errementariak zuzen asko bete duela
agindutakoa: zulo eta guzti egin du depositu berria;
orijinalaren berdin-berdina. Jean Cocteauk kontatzen du
pasadizoa.
Ordutik, auskalo mendebaldeak zenbat krisi
ekonomiko bizi izan dituen. Baina betiko depositu
zulodun berdin-berdina nahi dugu etorkizunerako ere.
I
Soziolinguistikoaren emaitzak.Paxkal
Indok dio inkestek garbi utzi dutela
neurriak behar direla.Ipar Euskal Herrian herritarrek,eragileek eta erakundeek beharrezkotzat jotzen dute lurralde elkargoak euskararen arloan eskuduntzak hartzea.Max Brissonek dio
irailean hasiko direla erabakiak hartzen.
Brissonek eta Indok gaurko iragarpenak bat egin du Euskal Konfederazioak
eskatu duen hizkuntza politikaren bigarren aroarekin. Aro berri bat behar
da, euskarak ez duelako goirik behar, ez
Iparraldean ezta Hegoaldean ere. Trabak kendu behar dira, euskara hedatu
dadin inork goia ezarri gabe.
Hitz beste
Anjel Lertxundi
Adur
Hilabeterako eginkizunak
E
skerrak garaiz abisatu diguten.Hilabete pasea daukagu oraindik behingoagatik
gure itxuraz serio arduratu eta egin
beharreko txukunketa guztiak egiteko: gertuko distantzietan presentzia beldurgarria duten ile horiek behin betirako kendu; aurpegiko azala garbitu eta leundu; gorputz osokoari astindu bat emateko ere aprobetxa liteke; azkazalek
estimatuko dute errepasotxoren
bat; beharbada ez da beranduegi
bistan geratzen diren garatxoak
desagerrarazteko,eta okerrago ez,
hori guztia egin aurretik bistarena
ere bideratzeko.Edo ondorenerako hobeto igual.Bista hobea onurak antzemateko akatsei erreparatzeko baino hobea baita.Hobea,
emaitzaz gozatzeko,egin gabekoak zerrendatzeko baino.
Behin oinarrizko itxura paregabea lortuta, pelukeriara. Tindatu,
moztu eta iragarkietarako moduko ilajea jarri, eguzkitako antiojo
berriekin ondo datorrena. Edo pelukerei poz pixka bat emateko,
«egidazu nahi duzuna». Behingoagatik.
Larrepetit
Arantxa Iturbe
Komeni da zein
egunetan bizi
garen jakitea,
mendekua hartu
nahi badugu.
Iraila estreinatu
baino lehen
bukatzea komeni
da. Bukatu, dena
Eta aldaketez luzitzeko, eta itxuraz aparte hain ikusgarri ez diren
beste osagai batzuk ere mimatzea
komeni denez, pare bat aldiz antzerkira eta beste pare bat aldiz zinera.
Hilabeteak luzea ematen du
agendan, baina hainbeste eginbehar pilatuz gero, segituan gara irailean. Eta komeni da zein egunetan
bizi garen jakitea, mendekua hartu
nahi badugu. Iraila estreinatu baino lehen bukatzea komeni da. Bukatu, dena.
Ministroak nola zerrendatu dituen entzunda, zerga igoera zorrotzenek zein jarduerari eragingo
dieten ikusita, mezuak argia dirudi:
zaindu zure itxura, jarri ahalik eta
ederren, begiratu ondo eta erosi
antiojoak ez badituzu aldaketak
ongi ikusten, gozatu ikuskizunaz
eta ikuskizunez, zeure buruarenaz
aparte beste batzuek zuretzat egiten dituztenez. Eta hil.
Eta hori guztia, lehenbailehen.
Zeren, irailerako uzten badituzu,
zerga hirukoiztu egingo zaizu eta
beti bezain itxura txarreko jarraituko duzu.
u
Zuzendariari
BERRIAk irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400
karaktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta BERRIAk mozteko
eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria
adierazita: Berria, Martin Ugalde kultur parkea, 20140 Andoain. Eskutitzak
Internet bidez bidaltzeko: [email protected].
Txurro saltzaile
Asmakuntza inportantea izango da, noski. Deia-k, Diario de
Alava-k, EITBk, Gara-k eta
BERRIAk zabaldu dute notizia.
Andoni Luis Adurizen iniziatibaz, jakiak aerosol forman
ekoizten hasi da New food
esprai enpresa; tenpura eta
txurroak espraian. Fabrikan
bertan egindako prentsaurrekoan, Patxi Lopezek «mundua
konkistatzeko giltza» gisa
azaldu du proiektua.
Nik, herritar gisa, salatu
behar dut berrikuntza horren
izenean diru publiko eta pribaturen elkarkidetza goratzen
duen eta proiektuaren erdia
baino gehiago diru publikoz
finantzatu duen lehendakaria.
4,8 milioi euro, gure patrikatik,
txurroen orea espraian saltzeko. Beldurgarria da. Hiritarroi,
sukaldeari eta industriari trufa
egitea da.
Halako produktuak Brasil
eta Angolako merkatuetan
saltzea… proiektuaren (beste)
erdia holding lusitaniar batek
finantzatu badu, uler nezake ia.
Baina jakin al liteke ikerketa
eta garapenerako diru laguntzen irizpide zientifikoak nork
zehaztu dituen?
Euskal sukaldaritzaren konstelazio nagusia omen den
Donostian, bisitari gehien
dabilen bulebarrean, McDonald’sa onartu genuen noizbait. Gero berritzaile katalan
batekin molekulen dantzan
ibili ginen eta Basque Culinary
Center-a sortu genuen. Eta
orain euskal sukaldaritza (edo
sukaldari bat behintzat) munduari txurroak eta tenpura saltzera jarria dago. Oso koherentea da eboluzioa. Baina txurro
saltzaile jarri behar badugu,
gureak egin du!
Irati Izagirre Barandiaran.
6 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Harian › Euskal Herria
ak errespetatzeko; Europako Giza
Eskubideen Auzitegiak Parot
Doktrinaren harira ebatzitakoa
testuinguru horretan jarri du.
Gaixorik dauden presoak kaleratzeko «eskura duten guztia»
egin dezatela eskatu die Herrira
mugimenduak instituzioei, agintari politikoei eta erakunde publikoei. Bide batez, lan hori azkar
Txus Martin presoak
elkartasun mezuak eta
kantak entzun zituen
Zaballako ziegatik
Kartzela politika
«demokratizatzeko»
eskariak ugaldu direla
azaldu du Herrira-k
Ostiral arratsaldean hasi eta atzo eguerdian amaitu zen Zaballako espetxearen aurrean eginiko ekinaldia. RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS
Dozenaka lagunek Zaballako espetxe parean pasa dute gaua, gaixotasun larriak dituzten
presoak aska ditzatela eskatu eta Txus Martini elkartasun mezuak helarazteko.
Kandelen gertutasuna
Jon Rejado Iruña Oka
G
aixotasun larriak dituzten hamalau euskal presoak kaleratzeko aldarria eta horienganako elkartasun mezuak ozen
entzun dira asteburuan Gasteizko Mendien magalean. Dozenaka
lagun bildu ziren ostiraletik larunbat eguerdira arte Zaballako
espetxearen ondoan (Araba), Herrira mugimenduak deitutako
kandela gaua zela eta. Euri zaparradek ez zuten askorik lagundu,
baina ez zituzten itzali ez kandelen sua, ezta abestiz zein irrati
uhinez bidalitako mezuak ere.
Uhinen bitartez bidalitako
mezu horien bidez heldu ziren
kandelen gaueko unerik berezienetako batzuk. Bertan bildutakoek aukera izan zuten Txus Martin
presoari elkartasun mezuak bidaltzeko, Hala Bedi irratiaren bidez. Hori zen, hain zuzen ere, kandela gaua Zaballako espetxean
egiteko arrazoi bat. Martini, buruko gaixotasun larria duen euskal presoari, elkartasuna adieraztea. Eta lortu egin zuten.
«Irratiaren bidez helarazi zizkioten mezuak entzun zituen,
baita hesiaren ondoan abestutako kantak ere; horrek bizigarria
eman dio», jakinarazi du Kontxi
Gonzalezek, Martinen neska-lagunak. Mezua bidaltzeko, taulara
igo eta mikrofonora hitz egin be-
har zen, eta horrek baten bat uzkurtu zuen hasieran, baina egon
zen gitarra eskuan taulara igo zenik ere. Mikrofonoa taulatik jaistean, ordea, anonimotasuna baliatuta, pertsona gehiago animatu zen.
«Presa handia»
Kandela gauaren izaera «humanitarioa» nabarmendu zuen Ane
Zelaiak, ekinaldia amaitzeko elkarretaratzean. Azaldu zuen Euskal Herriko hamalau preso horien gaixotasunak bateraezinak
direla espetxean egotearekin, eta
gaixotasun horiek okerrera doazela presoek bertan jarraitu ahala: eskizofrenia, minbizia, bihotzeko arazo larriak, ia erabateko
itsutasuna... Kasu batzuetan pertsonaren bizia bera arriskuan
egon daitekeela berretsi du Zelaiak. Martin egoera horretan
dago, Jaiki Hadi sendagile eta psikologoen elkarteak jakinarazi
duenez.
«Krudela da espetxean edukitzea, legez eta eskubidez kalean
egon behar bailukete». Egoera hori «mendeku» nahiari egotzi dio
Herrira mugimenduak, eta gaineratu du horrelako jokabideek ez
dakartela «ezer onik bakea eta irtenbidea eraikitzeko» aukera dagoen garai honetan. Zelaiak azaldu du gero eta eskari gehiago daudela kartzela politika «demokratizatzeko» eta presoen eskubide-
Kandelak piztuta egin zioten aurre euri zaparradari, herenegun. HERRIRA
Txus Martinek behar dituen botikak
hartzeko zailtasunaz ohartarazi dute
Kandelen gaua positiboa izan arren, Txus Martinen egoera
kezkagarriaren berri eman zuten bertan. Medikuek aholkatu dioten botika jasotzeko zain dago Martin, Kontxi Gonzalez
haren neska-lagunak jakinarazi duenez. Dagoeneko hiru aste
igaro dira aldaketa hori eskatu zutenetik, baina espetxean arreta
ematen dion psikiatra oraindik ez da bertara joan. Are gehiago,
Gonzalezek adierazi du egun ere ez dituela ondo jasotzen.
«Batzuetan, nahastu egiten dira, eta beste preso baten botika
ematen diote».
Azkenik, nabarmendu du Martin metadona protokoloan dagoen preso batekin dagoela ziegan, eta gaineratu du preso hori ez
dagoela «inor artatzeko moduan». Horrenbestez, ziegan bakarrik
dagoela salatu du, eta horrek egoera zailtzen duela. «Lau euskal
preso politiko bakarrik daude egun, eta Txus da horietako bat,
haren gaixotasuna bakarrik egoteagatik garatu den arren».
D
egitea galdegin du, presazko egoera bat baita. «Urgentzia horrekin
begiratu behar zaio afera honi,
inolako tragediarik gertatu aurretik konponbide bat behar da
eta».
Ildo horretan, Herrira-k iragarri du ekintzak prestatzen jarraituko duela. Amaia Esnal Herrirako bozeramaileak gogora ekarri
du ekainaren 29an egindako ekimena. Hamalau pertsona Madrilgo Espainiako Espetxe Erakundeko bulegoetara joan ziren motxila eta guzti, eta beren burua
eskaini gaixorik dauden presoen
tokian sartzeko.
Hamalau ordu atsedenik gabe
Gaixotasun larria duen euskal
preso bakoitzeko ordu bat egon ziren Herrira-koak eta beste eragileak Zaballako espetxearen ondoan. Arratsaldeko zortzietan hasi
ziren hamalau orduak zenbatzen,
eta, bederatzietarako, 200 bat pertsona bildu ziren bertan. «Musika
emanalditxo batekin hasi ginen;
bertso trama izan genuen gero,
eta, jarraian, mikrofono irekia;
polita joan zen!», azaldu zuen Zarauzko gazte batek. Ordea, antzerkiaren aurretik euria hasi
zuen, eta karpa handi batean babestu ziren denak.
Karparen babespean, bestelako ekintza batzuk egin zituzten
han bildutakoek, eta, gauerdia
iritsi zenean, espetxeko lehen hesira joan ziren kandelak eta aterkiak eskuan. Ordu erdiz egon ziren han, gaixorik dauden presoen
askatasuna aldarrikatzen eta
abesten, ohera joateko ordua heldu arte. Gasteizko eta inguruko
herrietako lagunak etxera joan ziren, eta ehun inguruk espetxearen ondoan eman zuten gaua.
Eguzkia agertzean, goizak aurrera egin ahala, aurreko gauean
joandakoak itzuli ziren, baita
gehiago ere, kandela gaua amaitzeko elkarretaratzean egoteko.
Hamaika sindikatu, alderdi politiko eta elkartetako ordezkariak
bildu ziren bertan, Gasteizko
Mendien magalean, gaixorik dauden hamalau presoak kalera ditzatelaaldarrikatzeko .
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 7
Euskal Herria ‹ Harian
Oskar Matute, Rebeka Ubera, Unai Ziarreta eta Maribi Ugarteburu, Bilbon atzo eginiko prentsaurrekoan. LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS
EH Bilduk manifestazioa egingo du
larunbatean murrizketen aurka
Bilbon izango da
protesta 17:30ean,
‘Murrizketarik ez,
burujabetza
ekonomikoa’lelopean
Erredakzioa Bilbo
«Banka eta kapitalaren interesek
gobernatzen duten Espainiarekiko menpekotasuna hausteko garaia dugu». Horixe erakutsi dute,
Euskal Herria Bildu koalizioaren
ustez, Espainiako Gobernuak iragarri dituen azken murrizketek.
«Erabateko burujabetzarako bideari ekiteko ordua heldu da, bestelako parametro sozioekonomi-
koekin eraikitako Euskal Herria
erdiesteko», adierazi du Rebeka
Uberak EH Bilduren izenean. Koalizioko gainontzeko alderdietako ordezkariak alboan dituela
esan ditu horiek Aralarrekoak;
Alternatibako Oskar Matute,
EAko Unai Ziarreta eta ezker
abertzaleko Maribi Ugarteburu
ondoan dituela. Murrizketei aurre egin eta burujabetza aldarrikatzeko, manifestaziorako deia
egin du.
Burujabetza, «bide bakarra»
Izan ere, koalizioaren ustez, burujabetza da aurrera egiteko «bide
bakarra». Uberaren hitzetan, «Estatutik inposatu dizkiguten azken murrizketek agerian utzi
Beñat Atorrasagasti
atxilotu dute Eskozian
Ostiral gauean atxiki
zuten familiarekin bizi
zen etxean, Guardia
Zibilaren laguntzarekin
egindako operazioan
Erredakzioa
Eskoziako Poliziak Beñat Atorrasagasti Ordoñez atxilotu zuen ostiral gauean Edinburgon, berri
agentziek zabaldu dutenez, Guardia Zibilek bertako poliziekin elkarlanean eginiko operazio batean. Bere etxean atxilotu zuten,
22:00etan. Espainiako Justiziak
1996 eta 2001 artean ETArentzat
garraio lanak egitea leporatu dio.
Bortzirietakoa da Atorrasagasti, eta 36 urte ditu. 2001ean polizia
operazio batetik ihes egin zuenetik dago sasian. Mugalari talde
bat desegin zuela esan zuen orduan Poliziak. Edinburgon bizi
zen aspaldian familiarekin, bizimodu arrunta eginez. Berri agentzien arabera, bihar eramango
dute epailearen aurrera.
Ezker abertzaleak, atxiloketaren karietara, salatu du Espainiako agintariek konponbide prozesurako «borondaterik ez» dutela.
dute Estatutua eta Foru Hobekuntza ez direla tresna baliagarriak babes sozialean, krisiari aurre egiteko neurrietan eta zerga
sisteman politika propioak egin
ahal izateko». Horregatik dio «burujabetzaren ordua» dela: «Euskal gizarteak bere tresna propioak izan behar ditu, eredu ekonomiko eta soziala eraiki ahal
izateko; hau da, herria eta gizartea eraiki ahal izateko».
Behar hori gauzatu ahal izateko ezin dela «hitz hutsetan» geratu sinetsita, mugitzeko deia egin
du. Gizarte eragileek eta gehiengo sindikalak mobilizatzeko egindako deialdiekin bat egin, eta nazio manifestazioa antolatu du datorren larunbaterako. 17:30ean
Jose Javier
Mujika gogoratu
dute, duela
11 urte ETAk hila
Erredakzioa
Duela 11 urte hil zuen ETAk UPNko zinegotzi Jose Javier Mujika,
eta atzo omendu zuten Leitzan
(Nafarroa). Aargitu gabe dauden
ETAren atentatuak ikertzeko eta
«terroristak atxilotzen jarraitzeko» eskatu zuen Yolanda Barcina
Nafarroako gobernuburuak. Bestalde, Donostian, Mujeres por la
Justicia elkarteak protesta bat
egin zuen atzo. Euskal presoen
aurkako leloak zein polizien aldekoak oihukatu zituzten.
abiatuko da protesta Bilboko Jesusen Bihotzetik, Murrizketarik
ez, burujabetza ekonomikoa lelopean. Bertan parte hartzeko eskatu die herritarrei, «guztien eskubideak direlako jokoan daudenak
eta elkarrekin lan eginez bakarrik lortuko dugulako murrizketak geldiaraztea».
«Estatuaren zentralismoa»
EH Bilduk ohartarazi du PPren
gobernuak hartutako neurriak ez
direla ezerezetik sortu: Jose Luis
Rodriguez Zapateroren gobernuak hartutako bidean sakontzea besterik ez dela iruditzen
zaio. Eta erasotzat du bide hori, bi
ikuspegitatik: «ongizate estatua
desegiten» duelako, eta «Estatua-
ren zentralismoan sakontzea» dakarrelako.
Ekonomikoki «lapurreta» dira
Raxoiren gobernuak hartutako
neurriak, Uberaren esanetan;
«modu berezian erasotzen die herritar xumeenei, langabeei, emakumeei, gazteei, pentsiodunei,
menpekotasuna dutenei eta lan
prekarioak dituzten herritarrei».
Hortaz, murrizketak sistema publikoa eta ongizate estatua desegitera datozen «eraso sozial orokorra» direla dio.
Baina ez hori bakarrik. Krisiaren «aitzakiarekin» Espainiaren
zentralismoa indartu nahia ere
ikusi du EH Bilduk neurrien atzean, «estatu osoa Moncloatik gidatu nahi delako».
Horri guztiari aurre egiteko
deia egin du, horretarako indarrak batzeko eskatuta. «Badakigu gure helburuak gauzatzeko
aukera bakarra alderdi politikoen, eragile sozial eta sindikalen
arteko koordinazioa dela, eta, batez ere, herritarrei protagonismoa ematea».
Urkulluren muturreko kezka
Iñigo Urkullu EAJren EBBko presidenteari «muturreko kezka»
eragin dio Espainiako Gobernuaren jarrerak. Urkulluk adierazi
du kezkarik handiena krisia gainditzeko «bide orririk» ez izateak
sortu diola, Efe Espainiako berri
agentziari eskainitako elkarrizketa batean.
PPren murrizketekin 60.000 milioi eurotik gora aurreztu nahi ditu Espainiako Gobernuak. Urkulluk ohartarazi duenez, Europak
Espainiari emango dion laguntzaren kopuru bera. Lotura zuzena
ikusi dio horri.
Beste zerbaitek ere mindu du
Urkullu: «EAJ urtetan ari da
Moncloako Itunaren antzekoak
proposatzen eta diagnosi partekatua egin ondoren krisiari aurre
egiteko laguntza osoa eskaintzen,
baina ez zaio entzun ere egin». Beraz, PPk «inposatutako» neurriak
ez dituela onartuko esan du.
8 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Harian › Euskal Herria
Gary Lupyan q Madisongo Unibertsitateko ikertzailea
Munduan zergatik dauden hainbeste hizkuntza, eta zergatik diren
haien artean hain ezberdinak ikertzen ari da Gary Lupyan irakaslea.
«Inguruneei eta gizarteei
lotuta daude gramatikak»
Mikel Peruarena Donostia
Munduko hiztunen erdiak ingurune eleaniztunetan hezten dira.
Munduko hizkuntzen erdiak Luxenburgo baino eremu txikiagoetan hitz egiten dira, eta 7.000 hiztun baino gutxiago dituzte. «Ingelesa, gaztelania, txinera... ez dira
erregela», azaldu du Gary Lupyan
Wisconsingo Madison Unibertsitateko irakasleak. Lur eremu
handi batean hizkuntza bakar bat
hitz egitea ez da estandarra. Non
gelditzen da euskara erregela horretan? «Uste dut 600.000 hiztun
direla. Tira, ez da hainbeste, baina
7.000 baino gehiago dira».
Lupyanek hizkuntzen aniztasunaren arrazoiak ikertzen dihardu, eta Amerikako Estatu Batuetatik Donostiara etorri da egunotan. Basque Center on Cognition,
Brain and Language erakundeak
antolatutako mintegian, hitzaldia eman zuen ostiralean —Zergatik daude hainbeste hizkuntza,
eta zergatik dira batzuk hain konplexuak?—. Ikerketaren ondorio
nagusia aurkeztu du: «Hizkuntza
baten erabilerak ez du aldatuko
errealitatea, baina bai errealitatearen pertzepzioa. Hizkuntzak
pertzepzio kognitiboa eta gauzak
ikusteko modua alda dezake».
Steven Pinker eta Noam
Chomsky ikertzaileen baieztapen bat —Marteko zientifiko bat
Lurrera iritsiko balitz planeta
osoan hizkuntza bera hitz egiten
dela ondorioztatuko lukeela— ko-
lokan jarri nahi dute Lupyanek
eta Rick Dale Kaliforniako Merced unibertsitateko irakasleek.
Hizkuntzen soinuen artean badira ezberdintasunak, baina funtsean hizkuntza guztiek oinarri
berak dituztela onartzen da hizkuntzalaritzan; «dogma» bat izan
dela erantsi du Lupyanek. «Baina
badaude soinua baino diferentzia
handiagoak. Eta ezin dira hizkuntza guztientzako ezaugarri komunak aurkitu».
Baina, zer da hizkuntzen artean diferentziak eragiten dituena?
Denboran atzera eginez gero, hizkuntzek erro komunak dituztela
eta garai batean hizkuntza bera
izan zirela ikusten da. Taldeak
handitu eta urrundu arau joan ziren hizkuntzak ezberdin egiten,
eta dialektoak hizkuntza bihurtzen. Horrek lagun dezake hizkuntzen aniztasuna esplikatzen,
Lupyanen arabera.
Baina hizkuntza denak ez dira
berdin aldatu; zergatik dira batzuk sinpleagoak eta besteak konplexuagoak? Antzinako ingelesean hwaer eta hwider bereizten ziren (non eta nora); gaur egun hitz
bakarrera bildu dira (where).
Hwaer-en eta hwider-en hitz baliokideak gorde ditu, aldiz, alemanak. Beste adibide bat: erakusleak. Ingelesentzat lau bakarrik dira (here, there, this eta that), baina
sistema konplexu eta askotarikoa
osatzen dute inuitentzat (88 aukera dituzte). Aditzaren konplexutasunean ere graduak daudela esan
du, eta hizkuntza batzuek erredundantzia gutxiago dituztela.
Baina zergatik izan dute hizkuntzek hain eboluzio diferentea?
«Animaliak bezalakoak dira»
Animaliei begiratzea proposatu
du galdera hori ebazteko. «Hizkuntzak animaliak bezalakoak
dira, beren ingurunera egokitzen
dira, eboluzionatu egiten dute».
Gehiago ere esan du: «Hizkuntza
bat hiltzea animalia bat hiltzea
bezala da». Txorien moko diferenteak jarri ditu adibide: bakoitza
dieta bati eta ingurune bati egokitu zaizkiolako dira diren bezalakoak. Hizkuntzentzat ere antzeko
eredu bat proposatu du, hizkuntzen ekologiaren ideiekin bat datorren ikerketa lerroa proposatuz
bide batez. Lupyanentzat, bi dira
hizkuntza baten konplexutasuna
ebazten duten faktore nagusiak:
populazioa (hizkuntzaren hiztun
kopurua), eta ingurune fisikoa.
Sailkapen bat egin daiteke hartara. Mutur batean leudeke hizkuntza analitikoak —hiztun asko, eremu handia, eta kohesio sozial txikia dutenak; ingelesa eta
gaztelania, adibidez—. Muturraren beste aldean leudeke hizkuntza polisintetikoak —hiztun gutxi, eremu txikia eta kohesio sozial handia dutenak; georgiera eta
inuit hizkuntzak, esaterako—.
Lupyanen eta Dalen arabera, hizkuntza analitikoak sinpleagoak
dira, eta polisintetikoak konplexuagoak. «Horrek ez du esan nahi
ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS
batzuk hobeak eta besteak txarragoak direnik», zehaztu du.
Esan nahi du hiztun gehiago dituzten hizkuntzek aditz sistema
sinpleagoak dituztela, posesibo
markatzaile gutxiago, etorkizuna
adierazteko forma gutxiago... Eta
hiztun gutxiago duten hizkuntzek, alderantziz. Alegia: «Zenbat
eta jende gehiagok hitz egin, orduan eta errazagoa da gramatika». Bestela esanda: «Egitura sozialaren eta gramatikalaren artean harreman bat dago».
Ingeles hiztunen %70entzat ingelesa ez da ama hizkuntza. Gauza bera gertatzen da swahiliarekin: hiztunen %10entzat baino ez
da ama hizkuntza. Lingua franca
gisa erabiltzen direnak sinpleago
bihurtzeko joera dutela eman du
aditzera Lupyanek. Helduek hizkuntzak ikasteko zailtasunak dituztela aipatu du, eta hizkuntzen
forma konplexuak galtzeko joera
dutela —euskaran, ergatiboaren
galera esplikatuko luke horrek—.
Asko hitz egiten diren hizkuntzak
egokitu eta sinpletu egiten dira,
helduek errazago ikasteko moduan edo. Haurrekin ez da halakorik gertatzen, ordea, eta ikerketa
haietan zentratzen ari dira orain.
Bestalde, ingurune fisikoak ere
hizkuntzen eboluzioan eragiten
duela nabarmendu du Lupyanek.
Tenejapan Mayan hizkuntzan,
norabidea adierazteko mendian
gora eta mendian behera formak
erabiltzen dituzte Hizkuntza batzuetan ez daude ezker eta eskuin
kontzeptuak; ipareta hegoadierekin moldatzen dira ez galtzeko.
Esaldi bakarrera ekarrita, beraz,
horrela laburtu du ikerketaren
muina Lupyanek: «Ingurumen
eta gizarte baldintzei lotuta daude hizkuntzen gramatikak».
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 9
Euskal Herria ‹ Harian
Ez Irentsi taldeak
odola eman du,
«banpiroek»
lapurtu aurretik
Bankuei eta politikariei
mezu bat bidali die:
«Gure odolaren atzetik
zoazte, baina guk behar
duenari eman diogu»
Erredakzioa Bilbo
Egungo gizarte eredua irensten ez
dutela eta, azken hiru hilabeteetan Bizkaiko hainbat leku ezagunetan egin dituzte protesta ekintzak: Iberdrolaren Bilboko egoitzaren aurrean, Barakaldoko Gurutzeta erietxean, finantza erakundeen atarietan... Atzo, berriz,
Ez Irentsi taldeko kideak Bilboko
Areatzan elkartu ziren, Osakidetzak odola emateko jarri duen autobusaren aurrean. Taldeak ekintza «sinboliko» bat egin nahi zuen:
«banpiroek» xurgatu aurretik,
odola eman zuten, haren beharra
duten herritarrentzat.
Ekintzaren bidez, bankariei eta
«haien zerbitzura dauden politikariei» mintzatu zitzaien Ez Irentsi, eta «banpiroei» mezu bat bidali zien: «Badakigu gure odolaren
atzetik zabiltzatela, baina oraingo honetan aurrea hartu dizuegu,
eta beharra dutenei odola ematera gatoz. Ea ikasten duzuen».
M-15 mugimenduak 2011n Bilboko Arriaga plazan egindako
kanpaldian hasi ziren Ez Irentsi
egitasmoa mamitzen. Taldea api-
Etxea 2006 aurretik
erosi zutenak, zerga
kenkaririk gabe
Espainiako Gobernuak
ohiko etxebizitzaren
mailegua pagatzeagatik jasotzen den zerga kenkaria ezabatuko die etxebizitza 2006ko urtarrilaren 20a baino lehenago
erosi zuten herritarrei. Hala
agindu du Estatuko Aldizkari
Ofizialaren azken alean.
Asteazkenean, Mariano Raxoi Espainiako gobernuburuak
ez zuen iragarri neurri hori, ezta
atzo Cristobal Montoro Ogasun
ministroak ere. Raxoik adierazi
zuen etxebizitza urtarriletik aurrera erosten dutenei soilik ezabatuko zietela kenkaria.
Hala ere, horren gaineko eskumena foru aldundiek eta Nafarroako Gobernuak dute;
PSOEk aurreko legealdian kenkariak murriztu zituenean, eustea erabaki zuten.
D
rilaren 14an jarri zuten martxan,
eta, geroztik, hiru hilabetez, bi
eguneko baraualdiak egin dituzte, bikoteka. Protesta ekintza horrekin aurrera segitzeko asmoa
dute. Murrizketak salatzea, eskubide sozialak defendatzea eta beste gizarte eredu bat aldarrikatzea
da baraualdien helburua. Egiten
duten txanda bakoitza aldarrikapen bati lotuta dago. Ostiral
gauerditik gaur gauerdira arte,
Ez Irentsi taldeak protesta bat egin zuen atzo, odola emateko autobusaren aurrean, Bilbon. LUIS JAUREGIALTZO / ARP
esate baterako, Joseba Argintxona ari da barau egiten, beste lagun batekin. 48 orduz, Asturiasko
(Espainia) meatzariei elkartasuna erakutsiko diete.
Argintxonaren arabera, egungo gizartean iruzur «izugarria»
dago. Uste du herritarrek egoera
salatu eta proiektu alternatiboak
bultzatu behar dituztela: «Sinetsarazi nahi digute ez dagoela beste biderik, baina gezurra da; badaude beste bide batzuk. Korrontearen aurka, beste bideak egin
behar ditugu». Horretarako, Ez
Irentsi taldeak «ezinbestekotzat»
jotzen du herritarrak biltzea eta
ezagutza trukatzea: «Gutxi gara,
eta txikiak; baina, denak elkartuz
gero, egungo gizarte ereduari
buelta ematea lortuko dugu».
Nespresso®* kafe-makinekin bateragarriak
*Café Fo
Fort
rtal
a eza-re
eki
k n harrem
man
anik
ik ez du
uen konpain
p inia
ia bateko
o ma
marka.
10 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Publizitatea ›
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 11
Euskal Herria ‹ Harian
Espainiako Gobernuak mendeko pertsonen autonomia bermatzeko irizpideak aldatzeko eskumenik ez duela berretsi dute EAJk
eta PSE-EEk; eta 2006an legea onartu zeneko eztabaidaren argudio berak agertu dira berriz, baita beste bat ere: legearen finantzaketa.
Mendekotasun Legea, eztabaida hasierara
Jon Rejado Gasteiz
S
ei urte. Ia sei urteren buruan, Mendekotasun Legeari buruzko eztabaida hasierara itzuli da. Espainiako Gobernuak pertsonen autonomia
bermatzeko legearen garapena
gelditzeko eskatu zuenean, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundiek ez entzunarena egin zuten, eta aurrez ezarritako erritmoari eutsi zioten. Ordea, eskubideak murrizterakoan, duela sei urteko argudioak agertu dira berriz.
Espainiako Gobernuak ez du eskumenik gai horretan. Eusko
Jaurlaritzak eta Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundiek horri heldu
diote orain arteko eskaintzari
eusteko. Ordea, Arabako aldundiak Madrildik heldutako agindua betetzeko asmoa agertu du.
Eskumenaren argudioaren
funtsa autonomia bermatzeko eskubidea izendatzeko moduan dago. Espainiako Gobernuak, Gizarteko Segurantzako Erregimen
Orokorraren barruan sartu beharrean, beste bide batetik jarraitu
zuen, legea aurrera ateratzeko.
«Legegileak herritartasun eskubide deitutako horiek erabiltzen
ditu, gehiegi konprometituko ez
duen eskubide subjektibo bat,
egoera ekonomikoaren arabera
erabili ahal izango duena, zehaztu nahi duenean», azaldu zuen
Emilio Olabarria Espainiako
Kongresuko EAJko diputatuak
ostiralean, Deia-n.
Espainiako Gizarte Segurantzak eskubide hori bermatzen ez
duen neurrian, ez dator bat aurretik gizarte arreta hori emateko eskumena zuen administrazioarekin: autonomia erkidegoak —
Araba, Bizkai eta Gipuzkoako
kasuan horren ardura aldundiek
duten arren—. Gemma Zabaleta
Eusko Jaurlaritzako Gizarte
Gaietarako sailburuak eskumen
hori gogorarazi zuen Espainiako
Gobernuak neurrien berri eman
zuenean, eta aldundiei eskatu die
murrizketa horiek ez ezartzeko.
Are gehiago, Eusko Legebiltzarrak EAEko Gizarte Zerbitzuen
Legea onartu zuen 2008an; Espainiako Gobernuak orain hartu dituen erabaki batzuk baztertzen
ditu lege horrek. Besteak beste,
zerbitzuen truke berriro pagatzeko neurriak arautzen ditu.
Lege horren helburuetako bat
zen herritarrei zerbitzu berdinak
ematea, ez probintzien arabera aldatzeko. Dena den, asmo hori bertan behera gera daiteke. Eusko
Jaurlaritzak eta Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundiek alor horretan dituzten eskumena baliatzeko asmoa agertu dute. Ordea,
Arabako Foru Aldundiak aldake-
tak «onuragarritzat» jo ditu, eta
martxan jarriko dituela aurreratu du. Hori gertatuz gero, hainbat
probintziatako biztanleen arteko
ezberdintasunak handituko dira.
Hori argitu bitartean, Mendekotasun Legearen finantzaketaren eztabaidak bere hartan iraungo du. Zabaletak Mendekotasun
Legea finantzatzeko zerga jakin
bat bideratu nahi du. Dagoeneko
proposamenak egin dizkie hiru aldundiei, asmo horrekin. Are
gehiago, ondorengotza zerga horretara bideratzeko proposamena jarri du mahai gainean. Ordea,
aldundien artean aldeak daude
zerga hori ezartzerakoan, eta ez-
berdintasunak areagotu daitezke.
Arabako ahaldun nagusi Javier de Andresek proposamen
hori kritikatu du, eta gaineratu
du zerga horren bidez bildutako
dirua ez dela nahikoa izango legea finantzatzeko. Izan ere, legea
finantzatzeko, aldundiek jarri be-
har dute, gutxienez, Espainiako
Gobernuak bezainbeste diru; ordea, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, aldundiak dira finantzaketaz arduratzen direnak, funtsean.
Gipuzkoan Mendekotasun Legea
garatzeko erabiltzen den diruaren %15 baino ez du jartzen Espainiako Gobernuak, adibidez.
12 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Harian › Euskal Herria
1.671
Gizon baten gorpua aurkitu
dute Donostian,estoldetan
pPreso dauden pertsonak.
1.671 pertsona preso zeuden
Arabako, Bizkaiko, Gipuzkoako
eta Nafarroako kartzeletan 2011
amaieran. Gehien-gehienak gizonezkoak dira. Presoen %9
baino ez dira emakumezkoak.
DONOSTIA › Ospitaletara GI-20 errepidetik igo-
tzeko bidean dagoen ur estolderia batean aurkitu dute gizonezko baten gorpua, Donostian. Hildakoa gorputz sendokoa eta 40 bat urtekoa
dela azaldu du Ertzaintzak. Desagertua zegoela
bazekiela adierazi du Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailak. Atzo, 14:30 aldera, atzeman zuten
gorpua; usteltzen hasia zegoela jakinarazi dute.
300.000
kargutik kendu du Barrikako (Bizkaia) zinegotzi
bat, genero indarkeriagatik inputatu dutelako.
Auzia amaitu artean zeregin politikoak uzteko
eskatu izan dio Bilduk zinegotziari, atzo ohar
batean jakinarazi zuenez, baina zinegotziak uko
egin izan dio. Horregatik kendu du kargutik.
Protesta Olatzagutian,
errausketaren kontra
OLATZAGUTIA › Nafarroako Gobernuak udalez
gaindiko sektore plan izendatu du Olatzagutiko
Portlanden fabrikan hondakinak erretzeko
proiektua, eta manifestazio batekin erantzungo
du 3 Mugak Batera plataformak. Gobernuaren
erabakiaren aurka protesta egitera deitu ditu
herritarrak. Manifestazioa hilaren 21ean eginen
dute, Olatzagutian bertan, 19:00etatik aurrera.
2
j
BARRIKA › Bilduk «automatikoki eta betiko»
Laburrean
Zinegotzi bat kargutik kendu du
Bilduk, genero indarkeriagatik
pONCEren zozketan egokitutako saria. ONCEren sariak
300.000 euro partitu ditu Bilbon eta Getxon. Bilboko Miribilla auzoan, eta Getxoko Areetan
saltu zituzten saritutako zenbakiak: 48.003. Miribilla auzoko
posta kodea da, hain justu, saritutako zenbakia.
2.000
Suteak kaltetutako eremua, airetik hartutako irudian. IÑIGO BEORLEGI
Murugarrenen 21,5 hektarea
uztondo erre dira,makina
batek su hartuta
Erredakzioa Iruñea
pHizkuntzak ikasteko laguntza jasoko duten langabeak.
Lanbide enplegu zerbitzuak milioi bat euroko diru funts bat jarriko du, 18 eta 34 urteko langabeek hizkuntzak ikas ditzaten.
2.000 langabek laguntza baliatu ahal izango dutela kalkulatu
du Lanbidek. Ingelesa, frantsesa eta alemana ikasteko balioko dute laguntzek.
Sute batek 21,5 hektarea erre ditu Nafarroan, Murugarrenen. Ostiralean piztu zen sua, uzta biltzen ari zen makina batek linea elektrikoko kable bat ukitu eta gero. Makinak su hartu zuen aurrena, eta
gero inguruan zeuden zakarretara pasatu zen sua. Ke sendoa sortu
zen, eta ordu batzuz NA-120 errepidea itxita eduki zuten foruzainek. Suhiltzaileek ostiralean 14:20 aldera jaso zuten abisua, eta
17:00ak alderako itzali zuten. Errepidea ere orduan ireki zuten.
Baina sua berriz piztu zen haizearekin, eta Murugarrenera gerturatu
zen. Iluntzerako kontrolatu zuten suhiltzaileek. Atzo bertan jarraitzen zuten lanean, sua berriro ere ez indartzeko lanean. Uztondoa
erre da, batez ere.
Hilberriak
GOTZON MUXIKA
ARANBERRI
Herenegun hil zen, 72 urte zituela, Elizakoak
eta Aita Santuaren Bedeinkapena hartu ondoren.
-Goian begoEmaztea: Maria Luisa Maestu; seme-alabak: Ainhoa, Xabi eta Bea
Lasagabaster eta Ioritz; bilobak, Eneko, Eñaut eta Oier; aitaginarreba: Jesus Maestu; anai-arrebak: Itziar, Koro eta Iñaki Larramendi eta
Arantza; koinatu-koinatak, ilobak, lehengusuak eta gainerako ahaideak.
Haren arimaren alde otoitz bat eskatzen dizuete, eta arren etor
zaiteztela BIHAR, ASTELEHENA, arratsaldeko ZAZPI ETA ERDIETAN,SAN BIZENTE parroki elizan egingo den hiletara.Aldez aurretik,
mila esker.
DONOSTIAn, 2012ko uztailaren 15ean
GOTZON
MUXIKA ARANBERRI
Urak dakarrena
Urak darama
Zuk emandakoa
Gurekin gelditzen da
GOTZON MUXIKA
ARANBERRI
(Lankide erretiratua)
Ikastolen Elkarteko lankideon, eta Artezkaritza Kontseiluko
zein gainerako ordezkarion izenean, gure samina adierazi
nahi dugu ikastolagintzan hainbeste urtetako lagun izan duguna galdu dugulako. Gure doluminik zintzoena azaldu nahi
diogu sendi osoari, une mingots honetan.
Oharra: Gorputz beila ZORROAGA beilatokian egongo da bihar, goizeko 9:45ak
arte.
AGURTZANE
MADARIAGA BILBAO
Lemoan hil zan, 2012ko uztailaren 14an, 78 urte ebazala,
Elizakoak eta Aita Santuaren Bedeinkapena hartu ondoren.
ESKELAK
-Goian begoSenarra: Jesus Echebarria Meabe; seme-alabak: Arkatu eta Tamara; iloba, Manez; neba-ahizpak, lobak, lehengusu-lehengusinak eta
beste senideak.
Hileta elizkizun-meza, BIHAR astelehena, uztailak 16, arratsaldeko ZAZPIETAN, Lemoako Andra Mari eleiz parrokian izango da
LEMOAn, 2012ko uztailaren 15ean
Oharra: Olata Meza, datorren DOMEKAN, uztailak 22, eguerdiko HAMABI ETA
ERDIETAN, parrokia berean izango da.
(0034)943 30 40 30
[email protected]
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 13
Mundua ‹ Harian
Afganistanen
hogei lagun inguru
hil dituzte, eraso
suizida batean
Ahmad Khan
Samangani diputatua
dago hildakoen artean,
‘Gerrako jauntxoa’
ezizenez ezaguna
Jon Fernandez
Ezkontzako gonbidatu bat gehiago balitz bezala, erasotzaile suizidak besarkada bat eman zion Ahmad Khan Samangani Afganistango Legebiltzarreko diputatuari, eta, une horretan bertan, soinean zeramatzan lehergailuak
leherrarazi zituen. Polizia iturriek eman dute atzo goizean Afganistan iparraldeko Aybak hiriko Qasre Almas hotelean gertatutakoaren berri. Samanganiren
alabaren ezkontza ospatzen ari ziren hoteleko areto nagusian. 5.000
gonbidatu inguru zeuden, eta gutxienez 22 lagun hil dira, Poliziaren arabera. Kabulgo gobernuak,
berriz, adierazi du hamazazpi hil
direla. Nolanahi ere, 60 lagun inguru daude zaurituta, asko oso larri, eta Lal Mohamad Ahmadzai
Poliziaren bozeramaileak iragarri du balitekeela datozen ordu
eta egunetan hildako kopuruak
gora egitea.
Samangani diputatua ez da
izan, ordea, azken hilabeteetan
Afganistanen izan den eraso suizidarik odoltsuenean hil den kargudun garrantzitsu bakarra:
Samangan probintziako zerbitzu
sekretuen burua eta Sayed
Ahmad Samay armadako
komandantea ere hil dira. Erasoa, dena dela, Samanganiren
aurkakoa zen.
Gerrako jauntxoa ezizenez ezaguna zen herrialdearen iparraldean, pisu handiko gizona. Uzbekiar etnia minoritariokoa zen,
eta, tradizionalki, talibanen kontrakoa izan da etnia hori. 1980ko
hamarkadan, sobietarren inbasioaren kontra borrokan ibili zen,
eta, 1996tik 2001era, talibanen
agintearen kontra. Hamid Karzai
Afganistango presidentearen aldekoa zen, eta Gen Abdyl Rashid
Dostum uzbekiarren liderraren
kontrakoa. Legebiltzarrerako azken hauteskundeetan, 2010ean,
Samanganik ez zuen eserlekurik
lortu, baina ustelkeria salatu
zuen, eta Hauteskunde Batzordeak eserleku bat onartu zion, beste
zazpi hautagairi bezala.
Ez dira talibanak izan
Karzai presidenteak eraso suizida gaitzetsi du, eta «Afganistanen
etsaiak» egin ditu erantzule, izenik esan barik talibanak seinalatuz. Baina Zabiullah Mujahid talibanen bozeramaileak ukatu egin
du erasoa eurek egin izana: «Guk
ez daukagu zerikusirik kontu horrekin. Ahmad Khan mujahidinen komandante ohia zen, eragin
handiko gizona Afganistan iparraldean, eta ez dago zalantzarik
arerio ugari zituela. Beraz, baliteke liskar pertsonal baten kontu
garbitzea izatea». Karzaik ikerketa batzorde bat sortu du gertatutakoa ikertzeko.
Talibanen aukera baztertuta,
Gizon bat Aybak hiriko (Afganistan) hotelean, leherketaren ostean, atzo. JAWED KARGAR / EFE
erasotzailea IMU Uzbekistango
Mugimendu Islamistako kide bat
izan daitekeela uste dute hainbat
adituk. Al-Qaedarekin lotura du
IMUk, eta Afganistanen iparraldean egiten ditu ekintza gehienak, herrialdeak Uzbekistanekin
duen muga inguruan batez ere.
Aste honetan, hain zuzen, IMUko
ustezko bi kide atxilotu ditu Poli-
ziak, eraso suizidak prestatzen
aritzea egotzita.
Dena dela, talibanek sarri erabili izan dituzte eraso suizidak
aginteko kargudunei eraso egiteko. Eraso suizidetan hil izan dituzte azken urteetan, esate baterako, Afganistan iparraldeko poliziaburu Daud Daud jenerala,
Kunduz probintziako gobernado-
NBEk emakumeen kontrako «muturreko
indarkeriazko» azken kasuak salatu ditu
Michelle Bachelet NBE Nazio Batuen Erakundeko Emakumeen Batzordeko zuzendariak salatu eta gaitzetsi egin ditu
Afganistanen emakumeen kontra egindako «muturreko indarkeriazko» azken kasuak. Kabuli eskatu dio «berehala» erantzuteko:
«basakeria onartezin hori» geldiarazteko eta krimenen egileak
Justiziaren aurrera eramateko.
Polizia batek torturatu eta bortxatutako Lal Bibi gazte afganiarraren kasua ekarri du gogora Bacheletek,baita adulterioa leporatuta harrika hil zuten Najibarena ere.«Zigorgabetasunaren kultura» amaitzeko eskatu dio Kabuli.«Ezinbestekoa da azken hamarkadan emakumeek eman dituzten aurrerapausoetan sakontzea»,
Bacheleten arabera.Uste du egoera gaiztotu egin daitekeela emakumeentzat nazioarteko tropek herrialdea lagatakoan.
D
Eskaintza:
www.eurolan-taldea.com
Eraso gehiago
Samanganiren kontrako erasoa
beste bi erasoren biharamunean
iritsi da. Izan ere, joan den bariku
gauean, miliziano talibanek Abdul Salam hil zuten, haren etxearen aurrean, tiroz; herrialdearen
mendebaldeko Herat probintziako Shindand hiriko alkatea zen.
Bestalde, ekialdeko Laghman
probintzian, Hanifa Safi politikari eta abokatua hil zuten, bonba
eraso baten ondorioz. Emakume
ezaguna zen Safi eskualdean, Afganistango Emakumeen Ministerioko ordezkaria baitzen probintzian. Emakumeen kontrako tratu txarren aurka egiten zuen.
Iaz hasi ziren nazioarteko tropak Afganistandik ateratzen, eta,
harrezkero, gora egin du indarkeriak. 2014rako tropa guztiak irtetea eta boterea Kabulen esku geratzea espero da. Baliteke talibanek agintea berreskuratzea.
Eskaintza:
%18ko BEZa barne
Donostia-Hernani errepidea (Galarreta ondoan). Telefonoa: 943 33 10 06
re Mohammad Omar, eta Abdullah Laghmani zerbitzu sekretuen zuzendariordea.
%18ko BEZa barne
FGA Capital Spain bidez finantzatutako eta
2012ko uztailaren 31 baino lehen matrikulatutako
autoentzat bakarrik balio du eskaintza honek.
14 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Harian › Mundua
Sorginen ehiza Paraguain
Fernando Lugo presidentea kanporatu
zuenetik eskuinak «jazarpen ideologikoa»
hasi duela salatu du Richer ministro ohiak
AEEk denbora eskatu du asteon epaiketa
politikoa aztertu eta erabaki bat hartzeko
J.Fernandez
Dena dago airean Paraguain
ekainaren 22az geroztik. Eskuineko alderdiek kargutik kendu
zuten Fernando Lugo presidentea bi ganberetan egindako epaiketa politiko baten bitartez. Astebete lehenago, Curuguatyn gertatutako sarraskia erabili zuten
aitzakiatzat «estatu kolpe parlamentarioa» emateko —bederatzi
nekazari eta sei polizia hil ziren,
eta oraindik argitzeko dago gertakaria—. Harrezkero Federico
Franco da presidentea, baina nazioarteako potentzia gehienek ez
diote zilegitasunik onartu, eta
Unasur eta Mercosurrek kanporatu egin dute Paraguai. AEE
Amerikako Estatuen Erakundeak, berriz, asteon denbora gehiago eskatu du gertatutakoa ikertu
eta erabaki bat hartzeko; Europako Batasunak ere gauza bera egin
du. Bitartean, herrialdearen etorkizun politiko eta ekonomikoak
larritzen du gizartea Paraguain.
«Sorginen ehiza hasi da. Polarizazio handia dago herrialdean,
eta eskuinak jazarpen ideologikoa hasi du», dio telefonoaren
beste aldean Hugo Richerrek, Lugoren gobernuko Gizarte Ekintzako ministroak. Argi laga nahi
du Paraguain gertatu dena «estatu kolpe instituzional bat» izan
dela, eta Unasurren eta Mercosurren erabakiak halaxe berretsi
duela. Paraguaiko 1992ko konstituzioak epaiketa politikoaren irudia aurreikusi arren, Lugoren
kontrako prozesua inkonstituzionala izan da Richerren arabera:
«AEEko idazkari nagusiak ere aitortu du presidentearen defentsarako eskubidea urratu zela. Lugoren kontrako epaiketa politikoa
konspirazio prozesu luze baten
ondorioa izan da».
Agintean 60 urte egin ostean,
Colorado eskuineko alderdiak
galdu egin zituen hauteskundeak
2008an. Paraguaiko ezkerreko lehen presidente bihurtu zen Lugo,
baina ez zuen gehiengorik lortu
parlamentuan, eta liberalekin
sortu zuen gobernu koalizioa, Colorado alderdia oposizioan lagata. Lau urte ere bete ez dituen
agintaldian 23 aldiz izan dira epaiketa politikoa egiteko saioak legebiltzarrean. «Lugo epaiketa politikotik babesten pasatu ditugu
lau urte. Espero genuen liberalen
traizioa, bagenekien aliatu batzuk konspiratzen ari zirela... baina ez genuen uste orain izango zenik, hauteskundeetarako bederatzi hilabete falta diren honetan».
Izan ere, 2013ko apirilerako aurreikusita zeuden presidentetzarako eta legebiltzarrerako bozak
Paraguain. Bederatzi hilabete
baino ez ziren falta Lugoren agintaldia amaitzeko. Bozak «airean»
daudela uste du Richerrek. «Eskuinak estatu kolpe parlamentarioa zilegitzea lortzen ez badu eta
indar progresistek bozak irabazteko aukera ezerezera gutxitzea
lortzen ez badu, ez da bozik egongo. Kolpea orain jo izanak erakusten du eskuinak ez zuela ziurtasunik hauteskundeak irabazteko».
Rio Tinto Alcanen indarra
Asteotan gizarte mugimenduak
egoera berrian nola jokatu aztertzen ari dira. «Erresistentzia borroka eta kontzientziazioa indartu nahi ditugu», azaldu dio BERRIA-ri
Magui
Balbuena
Conamuri Emakume Langile,
Nekazari eta Indigenen Erakundeen Koordinazio Nazionaleko
Polizia, manifestariak gobernuaren egoitza aurretik kanporatzen, Asuncionen, martitzenean. ANDRES CRISTALDO / EFE
bozeramaile eta Demokraziaren
Defentsarako Fronteko kideak.
«Guretzako jazarpen askoz ere
sistematikoagoa hasten da orain.
Sarekaden beldur gara».
Dagoeneko ehunka funtzionario kaleratu dituztela baieztatu
dute bai Balbuenak eta bai Richerrek. «Ezkertiarrak erakundeetatik kanporatzeko plana dauka eskuinak. Pentsamendu faxista
fundamentalistak ez du onartzen
beste talde batzuekin boterea demokratikoki banatzea. Horregatik eman dute kolpea», Balbuenaren arabera.
Dena dela, kolpearen atzean
mafia eta nekazaritza negozioa
ikusten ditu. «Agintea hartu eta
bi astera RTA Rio Tinto Alcan
multinazionala Paraguaira ekartzea onartu du gobernuak, eta estatuak ordainduko dio gastuen
zati bat, gainera. Gure herrialdearen kanpo zorra gainditzen du inbertsioak». Deigarria da Francoren gobernua onartu zuten lehen
herrialdeen artean hain zuzen ere
Kanada egotea —Vatikanoarekin
eta Alemaniarekin batera—, konpainia kanadarra baita RTA,
munduko bigarren aluminio galdatzaile handiena. Lugo RTA
onartzearen kontra zegoen, baina
eskuinak berehala itxi du tratua.
Era berean, Francok kotoi
transgenikoa onartu du, eta datorren astean artoaren aldaketa genetikorako legea onartzekoak
dira. «Paraguai txikia da, eta multinazionalez josita gaude. Komunitate txikiek ezingo diote hazi
transgenikoari aurre egin, bertoko hazi naturalen kontrako mehatxu zuzena da», Conumariko
eledunaren esanetan.
Egoeraren beltzean, ordea,
Balbuenak badu esperantza non
aurkitu: gizartean. «Jendea ez
dago gustura gertatutakoarekin.
Eskuineko alderdietako jarrai-
tzaile asko alderditik ateratzen
ari dira. Haserrea orokorra da, eskubideak urratu dizkietela sentitzen du jendeak». Gizarte mugimenduek kolpearen kontrako
protesta nazionala antolatu dute
abuztuaren 15erako Asuncionen.
Egun sinbolikoa da: Lugoren kargu hartzearen laugarren urteurrena beteko da, eta Francoren
gobernukideek egun berean zin
egingo dituzte karguak.
Gizarte mugimenduek ez dute
Lugo mitifikatu nahi, baina haren lana aitortu nahi dutela dio
Balbuenak. «Akats ugari ditu Lu-
‘‘
Lugoren kontrako
epaiketa politikoa
konspirazio prozesu luze
baten ondorio izan da»
HUGO RICHER
Lugoren gobernuko Gizarte Ekintza ministroa
«Guretzako jazarpen
askoz sistematikoagoa
hasten da orain.
Sarekaden beldur gara»
MAGUI BALBUENA
CONAMURIko bozeramailea
gok, baina badakigu zaila dela lau
urtetan aurrerapauso handiak
ematea; bereziki, eskuinarekin
batera gobernatuta. Dena den,
herritarren parte hartzearen hasiera interesgarria jarri du martxan. Estatutik bertatik bestelako gizarte eredu bat planteatzen
hasi zen, gizarte eredu partehartzaileagoa bat».
Nazioartearen jarrera
Estatu egitura osoaz jabetu
arren, Franco nazioartean bakarrik geratu dela azpimarratu du
Richer ministro ohiak. «Isolatuta
dago. Nazioartean ez dio ia inork
zilegitasunik aitortu. Erabakirik
egon ez arren, AEEren idazkariaren txostenak ere bide horretan
sakontzen du». Balbuenak, baina, ez du itxaropenik AEErengan: «Normalean AEBetako inperialismoari men egiten dio».
Dena dela, Unasurrek eta Mercosurrek Paraguai kanporatu izana nabarmendu ditu Richerrek.
Brasilen eta Argentinaren artean
kokatuta egonda, Asuncionen pisurik handiena duten erakundeak dira biak, eta horien erabakiek
ondorio politiko eta ekomikoak
dituzte herrialdean. Batetik, «herrialde horiek Franco ez onartzeak ezinezko egingo du hark
2013ko bozetara arteko prozesua
gidatzea. Ezin da demokrazia
eraiki gobernu kolpista batekin».
Bestetik, «aitorpen politikorik
ezak zuzenean kaltetuko du ekonomia, zoritxarrez»; harreman
komertzialen %55 Brasilekin ditu
Paraguaik, eta %30 inguru Argentinarekin. «Halere, Lugok
argi esan du ez dituela Paraguairen kontrako zigorrak hauspotu
nahi —gogorarazi du Richerrek—, herria ez kaltetzeko».
Bien bitartean, Lugo kargutik
kentzeko ustezko arrazoiak, Curuguatyko sarraskiak, argitu barik segitzen du. Bertsio ofizialaren arabera, nekazari talde batek
indarrez hartu zuen etxalde bat
Curuguatyn, eta Poliziarekin tiroketa izen zen gero. Halere, sarraskia frankotiratzaile batzuen
kontua izan zela uste du Richerrek: «Krisi politiko handi asko
oinarritu dira sarraskietan, eta
normalean frankotiratzaileak
agertu izan dira atzean. Gertakari bat, egoera bat, sortu zuten, ondoren epaiketa politikoa justifikatzeko». Lugok ikerketa batzorde bat sortu zuen gertatutakoa
argitzeko. «Francok onartu duen
lehen dekretua hain zuzen ere batzorde hori ezabatzeko izan da».
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 15
Mundua ‹ Harian
NBEren Siriako
behatzaileen
misioak
Tremseh hirira
sartzea lortu du
Oposizioko taldeen
arabera, Damaskoren
armadak 22 lagun
inguru hil zituen atzo
herrialde osoan
Erredakzioa
NBE Nazio Batuen Erakundearen Siriarako behatzaileen misioak Tremseh hirira sartzea lortu
duela jakinarazi du Sausan Ghosheh misioko bozeramaileak. Oposizioak dio Baxar al-Assaden armadak joan den ostegunean berrehun lagunetik gora hil zituela
Hama probintziako hiri horretan;
Damaskok, berriz, «talde terroristei» egotzi die sarraskiaren erantzukizuna. Gertatutakoa argitzeko asmoarekin iritsi dira behatzaileak Tremsehera, baina,
hirira sartu direla baieztatzeaz
gain, ez dute bestelako xehetasunik azaldu.
Bestalde, Hama probintziako
Mahrada hiriko kuartel militar
baten ondoan, bonba-auto batek
eztanda egin duela salatu dute
oposizioko taldeek. Herri Koordinaziorako Batzordeek azaldu
dute zazpi hildako eragin dituela
erasoak. Gainera, salatu dute
atzo herrialde osoan beste 22 lagunek galdu zutela bizia —zibilak
gehienak—. Hama eta Homs probintzietan armadak egindako
bonbardaketek eragin dituzte heriotza gehienak.
Errefuxiatu palestinarrak
Oposizioko taldeek salatu dute Siriako armadak lau iheslari palestinar hil dituela Al-Yarmoukeko
errefuxiatuen kanpalekuan.
Ehunka palestinarrek Al-Assaden kontrako manifestazioa egin
zuten herenegun kanpalekuan,
eta soldaduek tiroz erantzun zieten manifestariei. Al-Yarmouk
iheslari palestinarren kanpalekurik handiena da Sirian. Aste
honetan, hamasei palestinar hil
ditu armadak Sirian.
DLaburrak
Leku-lekutan
Urtzi Urrutikoetxea
Clintonek babesa eman
dio Mursiri, Egipton
KAIRO › Hillary Clinton AEBetako Estatu idazkaria Kairora joan
zen atzo Mohamed Mursi Egiptoko presidente berriarekin bilera bat egiteko, eta adierazi dio
AEBek Egiptoko trantsizio
«osoa» babestuko dutela. Clintonek esan du Washingtonek
ekonomikoki lagunduko duela
Egiptoko egonkortasuna. Konstituzio berria eta parlamentua
osatzeko adostasuna eskatu
du.
Errusiak zazpi gerrillari
hil ditu Dagestanen
MOSKU › Errusiako segurtasun
indarrek zazpi ustezko gerrillari
hil dituzte Dagestanen, «operazio antiterrorista berezi batean». Operazioan, Errusiako
polizia bat ere hil da, eta beste
bat balaz zauritu da. Indarkeriak gora egin du Dagestanen:
maiatzean, hamahiru lagun hil
ziren bonba-autoz egindako bi
eraso suizidatan, Majachkalan.
Kurdistanen liskarrak izan
dira manifestazio batean
ANKARA › Turkiaren menpeko
Kurdistanen liskar gogorrak izan
ziren atzo manifestari kurduen
eta Turkiako Poliziaren artean,
Diyarbakirren.Abdullah Ocalan
askatzeko manifestazioa ez
zuen onartu Ankarak,eta Poliziak negar gasak erabili zituen,
besteak beste.Berrehun lagun
atxilotu dituzte,eta zauritu ugari
izan dira,BDP alderdi kurduko
diputatu batzuk tartean.
Japoniak 230.000 lagun
lekualdatu ditu, euriagatik
TOKIO › Japoniako Gobernuak
230.000 lagun lekualdatzeko
agindua eman du hegoaldeko
lau probintziatan, uholdeengatik. Egunak daramatza Japoniak euri jasa handiak hartzen,
eta hainbat ibaik gainezka egin
dute. Dagoneko, hogei lagun hil
dira, eta beste zortzi desagertuta daude.
Siriako kurduen
hitzarmena
ste berezia izan da Kurdistanen. Ekialde Hurbilean oro har, ziur
asko. Ez dira kasualitatez izan Errusiaren zenbait mugimendu: Vladimir Putin Israelen,
Sergei Lavrov Atzerri ministroa
Baxar al-Assaden erregimena estutzen eta oposizioarekin biltzen.
Siriako odolusteak posizioa indartzeko parada eskaini dio Moskuri.
Inperioen arteko gatazka bihurtu
da neurri handi batean, eta afrikar esaerak dioenez, bi elefantek
borrokatzean, zoruak sufritzen
du. Siria erlijioen arteko gerra zibilera doa. Manaf Tlass jeneralak
Al-Assad utzi eta oposizioaren
alde egin duela hedatu du Mendebaldeak, erregimenarentzako kolpe handi gisa aurkeztuta. Tentuz
hartu behar dira horrelakoak, lehen ere zenbait desertzio antzeratsu aurkeztu dira eta. Baina badirudi erregimeneko eta armadako
sunita erlijioko figura nagusia
zela, eta erlijioen arteko espirala
handituko duela. Iraken antzeko,
baina aurkako panorama indartzen ari da: Saddam Husseinen
erregimenak bere tribu sunitaren
nagusitasuna gehiengo xiitari inposatzen zion artean, Sirian kostaldetik Libanoko mugara doan
gutxiengo alauitak boterea izan
du assadtarrekin. Nahiz eta, aitortu behar den, erregimenaren krimen eta ustelkeria guztiekin, asmatu duela gutxiengo druso eta
kristauak alde izaten, baita klase
ertaineko sunita asko ere. Horregatik, sunita horiek matxinadarekin bat egitea kolpea izan dakioke
erregimenari.
Kurduen auzia desberdina izan
da ia urte eta erdiko matxinadan.
Oposizioarekin bat egin edo
haiengana hurbiltzeko tentazioan —eta ekintzan— ibili dira Siriako Kurdistango hainbat alder-
A
di, eta alderdiez nazkatutako milaka gazte irten dira kaleetara
protestan. Baina Batasun Demokratikoaren Alderdiak (PYD, hau
da, PKK gerrillaren Siriako adarra) protesta horiei aurre egin
die, eta lortu du matxinada Kurdistanera ez zabaltzea. Ez da jarrera politiko erraza izan: Siriako
Kurdistan PYD kontrolpean
dago, baina bi etsairen artean eta
etxe barneko lehian jardun behar
izan du. «Al-Assaden gobernuak
Kurdistanen kontrola galdu du»,
esan zuen asteazkenean Salih
Muslim PYDko buruzagiak. AlAssadekin bat egitea leporatu
diote PYDri: kurduek matxinadarekin bat ez egitearen truke,
PKKri askatasun osoa emango
lioke erregimenak. Lehen ere luzaro erabili zuen Al-Assad aita zenak PKKren karta, harik eta
1998an Turkiak gerrarako mehatxu egin eta Damaskok Abdullah
Ocalan kanporatu zuen arte. Bestelako azalpena eman du PYDk:
Siriako hondamendia Kurdistan
askatzeko baliatu duela, jakinik
erregimenak ez zuela bigarren
fronte bat irekiko. Hamarkada
luzez ukatutakoa, aginte kurdua,
kurduerazko eskolak, hedabideak dauzkate orain Siriako Kurdistanen. Herrien sarrerak kontrolguneak ditu PYDk, eta horiei
eusteko borondatea, herritarren
batzordeen bidez. «Ez, PKKk eta
PYDk, herritarrek eurek eragotzi
diote Siriako Armada Askeari
(FSA) Efrinen (herri kurdu bat)
sartzea. Ez dugu nahi FSA herri
kurduetan sartzea eta militarrei
aitzakia ematea gu txikitzeko.
Gure jendea babestea geure ardura da. FSA ez da armada koordinatua, ehun dibisio ditu. Ez
dira elkarrekin komunikatzen
eta asko lapurrak edo bahitzaileak baino ez dira, FSAren aitza-
kian. Uste dut alderdi kurduek
badakitela beharrezko direla
kontrolgune horiek, aurka daude
beraiek ez daudelako kontrol horietan. Gure atea zabalik dago denentzat. Baina inozoegia da esatea egoera honetan ez dela kontrolik. Kontrolgune horiek ez
baleude, arabiarrak jazarriko litzaizkieke kurduei».
Ia urte eta erdian, PYDk lortu
du Kurdistanen nagusitzea, baina beste alderdiekiko gatazka ere
ekarri dio. Al-Assad ez bota nahi
izatea leporatu diote PYDri, eta
horrek Turkiarekin bat egitea
beste alderdiei. Ezin ahaztu oposizioan indar pixka bat duen Siriako Kontseilu Nazionalak
(SNC) Turkian diharduela, Ankararen erabateko babesarekin.
Eta Turkiaren asmoa Ekialde
Hurbilean nagusitzea bada, are
auzi garrantzitsuago du barnekoa, Kurdistango gatazka. Sirian
PKKren kontrolpean legokeen
Kurdistan autonomoa onartezintzat du.
Siriako oposizioak Abdel Basset Sayda kurdua izendatu zuen
buruzagi ekainaren 10ean, hartara kurduak erakarriko zituelakoan. Baina PYD ez beste alderdiak
biltzen dituen Batzorde Nazional
Kurdua ere gogaitu da Siriako
Kontseilu Nazionalaz, eta geroz
eta ageriago daukan agenda islamista sunita eta arabiarrarekin.
Kairon joan den astean egindako
azken bilera utzi egin zuten kurduek, SNCk, promesez haratago,
ezer izenpetzeari uko egin baitzion. Ez autonomia edo federalismoa soilik, baita kurduera hizkuntza ofizial izatea eta herrialdeak arabiar izena kentzea ere.
Irakeko Kurdistango Gobernuak diplomazia lan handia egin
du gatazkan zehar. Massud Barzani lehendakariak deituta,
behin betikoa izatea erabaki duten hitzarmena izenpetu zuten
PYDk eta gainontzeko alderdi
kurduek, Batzorde Kurdu Gorena sortzeko. Denborak esango du
zein den hitzarmenaren garrantzia, baina kurduek ulertu dute
batuta egon behar dutela. Erregimenaren aurka bezainbat, oposizio islamistari, arabiar nazionalismoari eta, batez ere, Turkiari
indartsu aurre egiteko. Etorkizuna ez dago idatzita, eta kurduek
aukera paregabea daukate. Dena
irabazteko, eta dena galtzeko.
16 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Kirola›
Txirrindularitza D Frantziako Tourra
Peter Sagan eta Andre Greipel esprinta egin eta helmugara sartu berritan, atzo, Frantziako Tourreko hamahirugarren etapan. YORICK JANSEN / EFE
Buruz burukoan, berdinketa
Andre Greipelek hirugarren garaipena lortu
du, esprintean, Peter Sagani aurrea hartuta;
Bradley Wigginsek jarraitzen du lider
Faboritoek gaur dute mugitzeko aukera, bi
mendate gogor gainditu beharko baitituzte
Jon Eskudero
Frantziako Tourrean ez dago arnasa patxadaz hartzeko betarik.
Mendateetan gora eta behera ibili
ondoren, nahiko etapa laua izan
zen atzokoa, baina ez lasaia. Haizeak eta aldapa motz bezain gogor batek ederki astindu zuen tropela, eta uste baino mugatuagoa
izan zen amaierako esprinta. Andre Greipelek (Lotto) eta Peter Saganek (Liquigas) neurtu zituzten
indarrak, eta alemaniarrak altxatu zituen bi besoak azkenean, aurkariari gurpil erdiko aldea aterata. Polita izan zen lehia, ikusgarria, eta alemaniarrak aurtengo
Tourreko hirugarren garaipena
eskuratu zuen. Hain zuzen ere,
Saganen zenbakietara iritsi zen.
Eslovakiarra hirutan izan da garaile orain arte jokatutako hamahiru etapetan, eta Greipel ere
bai. Bien arteko buruz burukoan,
beraz, berdinketa dago.
Aparteko zailtasunik ez zuen
etapa moduan zegoen izendatuta
atzokoa. 217 kilometrokoa bai, luzea bai, baina ez triskantzarik
eragitekoa. Sailkapen nagusian
ez zuen aldaketarik utzi — Bradley Wigginsek (Sky) jarraitzen du
lider—, baina etapa garaipenaren
jokotik kanpo txirrindulari bat
baino gehiago geratu zen. Azken
23 kilometroek eman zuten zeresana, bereziki. Lehenik aldapa
gaizto bati egin behar izan zion
aurre tropelak, eta ez zuten denek
lortu onenei eustea. Mark Cavendish (Sky) eta Matthew Goss (Greenedge), etapa irabazteko faborietako bi, besteak beste, atzean gelditu ziren.
Dena den, begi guztiak Cadel
Evansek (BMC) bereganatu zituen. Erritmo aldaketa bikaina
egin zuen, baina Wigginsek ara-
zorik gabe jarraitu zion. Goraipatzekoa izan zen bien jarrera. Bai
Evansena, aukerarik txikiena
izan zuenean erasoa jo zuelako,
eta bai Wigginsena ere, taldekideen laguntzarik gabe aurrera egiteko erabakia hartu zuelako. Sailkapen nagusiko txirrindulari guztiek elkarrekin igo zuten aldapa.
Kilometro pasatxoko malda
gainditu ostean haizea agertu
zen. Haize bortitzak albotik jo
zien txirrindulariei. 40 bat inguruko tropela osatu zen aurrean,
baina sakabanaketa gertatu zen
berehala. Hainbatek ihes egiteko
baliatu zuten momentu hori.
Egoi Martinez (Euskaltel-Euskadi) izan zen probatzen lehena.
Bezperako nekea gainean eduki
arren, ausart jokatu zuen nafarrak. Alferrik, ordea, oso denbora
gutxi egin baitzuen buruan.
Alexandre Vinokourov (Astana) eta Michael Albasini (Greenedge) izan ziren erasoa jotzen
hurrenak. Eta horiek bai, horiek
apuru larrian jarri zuten tropela.
Helmugarako hamazazpi kilometro falta zirela egin zuten ihes, eta
soilik hiru faltan harrapatu zituzten. Biak ala biak argiak dira halako etapetan, baina atzean Sky
taldea ez zegoen inori oparirik
egiteko.
Urtasun, eguneko ihesaldian
Abiadura izugarria ezarri zuen
Sky-k, eta bat baino gehiago geratu zen tropelari jarraitu ezinik.
Jakina zen esprintak erabakiko
zuela lehia, baina halere Luis
Leon Sanchezek (Rabobank) miraria egin nahi izan zuen. Azken
unean erasoa jo eta aurrera egin
zuen. Gainera, metro batzuk ira-
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 17
18››
20››
Kaikuk irabazi du Groveko estropada,
eta lider jarri da San Miguel ligan
Efren Vazquez laugarren postutik
irtengo da gaur Italiako Sari Nagusian
Txirrindularitza D Frantziako Tourra
Teknologia berriak, onerako?
Nire txokotik
Mikel Astarloza
Euskaltel-Euskadiko txirrindularia
T
xirrindulariok maletan
eramaten ditugun gauzak aipatuko ditut. Jende batek pentsa dezake gauza
arraroak edukitzen ditugula, baina ez da hala. Kanpora hilabeterako joaten garen arren, ez dugu
gauza askoren beharrik izaten,
arropa bera ere egunero garbitzen digutelako.
Arropari dagokionez, pare bat
kulot eta beste hainbat maillot
nahikoak izaten dira. Taldeko
txandala ere eramaten dugu,
pare bat elastikorekin batera. Horrez gain, nezeserra eta pijama
eramaten dugu. Egia esan, Tourrean pisutsua egiten da egunero
gauza berak janztea.
Horrez gain, bakoitzak bere
gauzak eramaten ditu, baina ez
deus arrarorik. Normalean, denok izaten dugu ordenagailu txikiren bat, pixka bat aisialdi garaian prentsari kasu egiteko.
Nola ez, sakelakoa ere ezin falta,
etxekoekin komunikatu ahal izateko. Eta irakurzaletasuna daukagunok pare bat liburu ere eramaten ditugu, ordenagailuan aspertzen garenean irakurtzeko.
Batzuetan, film batzuk ere ikusten ditugu.
Zutabeari amaiera emate aldera, teknologia berriek denongan
eragiten duten menpekotasuna
nabarmendu nahiko nuke. Azke-
nean, nahitaezko bihurtu dira
gure bizitzan. Eta askotan aipatzen dugu talde barruan nola
moldatzen ote ziren lehengo txirrindulariak. Haiek Internetik ez
zuten, sakelakorik ere ez... Argi
dago hoteleko telefonotik deitzen
zutela etxera.
Baina, gaur egun, ez dugu halakorik egiten; teknologia berrien menpe gaude, eta ez zait iruditzen menpekotasun hori ona
denik. Gauza guztiak bezala, erabiltzen jakin behar da, eta, nire
ustez, ez dakigu erabiltzen. Naturaltasuna galtzen ari gara, baita
nik ere. Hotelera sartzen garenean beti galdera bera egiten diogu
masaje emaileari, ea Internet ba
ote dagoen. Orduan, autokritika
horrekin bukatu nahiko nuke.
Teknologia berriek pauso handia
eman dute, baina, era berean,
kaltea ere egiten dute.
G Erreakzioak
Andre Greipel
Lotto
«Izugarri sufritu dut aldapan
gora, eta bigarren talde batean
geratu naiz. Taldekideek, ordea,
lan aparta egin dute, eta haiei
esker irabazi dut. Inoiz ez naiz
hain talde on batean egon.
Amaieran, banekien irabazteko
aukera dezente nuela».
bazi zituen. Baina orduantxe
agertu zen Wiggins, tropelaren
buru zela, hegazkin bat baino azkarrago. Edvald Boasson Hagen
taldekideari esprinta bideratzea
zen liderraren helburua, baina ez
zitzaien ongi atera. Sky taldearen
lana baliatzen Greipelek eta Saganek jakin izan zuten. Azkenean, alemaniarra izan zen indartsuena.
Ikuskizuna etaparen azken
txanpak eman zuen, baina aurrez
zortzi ziklistako ihesaldia saiatu
zen helmugaraino heltzen. Artean, Euskaltel-Euskadiko Pablo
Urtasun. Lehen kilometroan ihes
egin eta tropelarekiko sei minutuko aldea ere eskuratu zuten,
baina helmugarako 23 kilometro
falta zirela amaitu zen haien ametsa. Talde laranja lan bikaina egiten ari da Tourrean, ihesaldi
gehienetan sartzen baita.
Sailkapeneko faboritoek gaur
izango dute zalaparta eragin eta
erasoak jotzeko aukera. Izan ere,
lehen mailako bi mendate igaro
beharko dituzte: Lers eta Mur de
Peguere.
«Etapa hasieratik ihes egin beste erremediorik ez daukagu etapa bat irabazi ahal izateko. Taldean ez daukagu ez igotzaile
petorik ez esprinterrik, eta zaila
izango da helburua lortzen.
Dena den, saiatzen jarraituko
dugu».
Sailkapenak
HAMAHIRUGARREN ETAPA
1.Andre Greipel (Lotto)
4.57.59
2.Peter Sagan (Liquigas)
d.b.
3.Edvald Boasson Hagen (Sky)
d.b.
4.Sebastien Hinault (Ag2r)
d.b.
5.Daryl Impey (Greenedge)
d.b.
6.Julien Simon (Sojasun)
d.b.
7.Marco Marcato (Vacansoleil)
d.b.
8.Philippe Gilbert (BMC)
d.b.
9.Peter Velits (Omega)
d.b.
10.Danilo Hondo (Lampre)
d.b.
11.Vincenzo Nibali (Liquigas)
d.b.
12.Bradley Wiggins (Sky)
d.b.
13.Janez Brajkovic (Astana)
d.b.
14.Kevin Weert (Omega)
d.b.
15.Christopher Froome (Sky)
d.b.
22.Haimar Zubeldia (RadioS.) d.b.
27.Egoi Martinez (Euskaltel)
d.b.
67.Ruben Perez (Euskaltel) 8.36ra
NAGUSIA
1.Bradley Wiggins (Sky)
59.32.32
2.Christopher Froome (Sky) 2.05era
3.Vincenzo Nibali (Liquigas)
2.23ra
4.Cadel Evans (BMC)
3.19ra
5.Jurgen Van den Broeck (Lotto) 4.48ra
6.Haimar Zubeldia (RadioS.) 6.15era
7.Tejay Van Garderen (BMC)
6.57ra
8.Janez Brajkovic (Astana)
7.30era
9.Pierre Rolland (Europcar)
8.31ra
10.Thibaut Pinot (FDJ)
8.51ra
11.Andreas Kloeden (RadioS.) 9.29ra
12.Frank Schleck (RadioShack) 9.45era
13.Nicolas Roche (Ag2r)
10.49ra
14.Jerome Coppel (Sojasun)
11.27ra
15.Christopher Horner (RadioS.)12.41era
16.Denis Mentxov (Katuxa)
17.21era
17.Maxime Monfort (RadioS.) 17.41era
18.Egoi Martinez (Euskaltel) 18.04ra
19.Rui Costa (Movistar)
19.02ra
20.Chris Sorensen (Saxo Bank) 20.12ra
67.Gorka Izagirre (Eusk.) 1.21.59ra
ERREGULARTASUNA
Pablo Urtasun
Euskaltel-Euskadi
2
Bradley Wiggins, etapan zehar, taldekide batekin. NICOLAS BOUVY / EFE
G Gaurko etapa
1.Peter Sagan (Liquigas) 296 puntu
2.Andre Greipel (Lotto)
132 pt.
3.Matthew Goss (Greenedge) 203 pt.
4.Mark Cavendish (Sky)
129 pt.
MENDIKOA
14. Limoux - Foix 191 km
etapa
Lers 1.517 m
3 (11,4 km / %7)
Mur de Peguere 1.375 m
1 (9,3 km / %7,9)
1.Fredrik Kessiakof (Astana) 66 puntu
2.Pierre Rolland (Europcar)
55 pt.
3.Chris Sorensen (Saxo Bank)
39 pt.
4.Robert Kiserlovski (Astana)
37 pt.
Haimar Zubeldia
GAZTEAK
RadioShack
«Pirinioetara apur bat nekatuta
helduko naiz, baina psikologikoki oso ongi nago. Ahalik eta lanik
onena egiten saiatuko naiz.
Gaur etapa zaila izan dugu,
abiadura handikoa, baina helmugan onenekin batera sartu
naizela da garrantzitsuena».
1.Tejay Van Garderen (BMC) 59.39.29
2.Thibaut Pinot (Francaise)
1.54ra
3.Rein Taaramae (Cofidis)
41.59ra
Portel 601 m
2 (5,3 km / %6,3)
TALDEKAKOA
14
Bradley Wiggins
Sky
«Azken egunetan jendea asko
ari da hitz egiten Froomeren eta
nire arteko harremanaren inguruan. Ez daukagu inolako lehiakortasunik, eta lagun onak gara.
Tourrean gaude, hemen guztiok
irabazi nahi dugu, eta elkarrekin
egingo dugu lan».
Irabazlea
Liderra
Irabazlea
Liderra
AE F. Cancellara (RNT)
F. Cancellara
7 Thibaut Pinot (FDJ)
F. Cancellara
1 Peter Sagan (LIQ)
F. Cancellara
8 Chris Froome (SKY)
B. Wiggins
2 M. Cavendish (SKY)
F. Cancellara
9 Bradley Wiggins (SKY) B. Wiggins
3 Peter Sagan (LIQ)
F. Cancellara
10 Thomas Voeckler (EUP) B. Wiggins
4 Andre Greipel (LTB)
F. Cancellara
11 Pierre Rolland (EUP)
B. Wiggins
5 Andre Greipel (LTB)
F. Cancellara
12 David Millar (GRM)
B. Wiggins
6 Peter Sagan (LIQ)
F. Cancellara
13 Andre Greipel (LTB)
B. Wiggins
1.RadioShack
2.Sky
3.Astana
4.BMC
5.Movistar
6.Liquigas
7.Ag2r
8.Francaise des Jeux
18.Euskaltel-Euskadi
178.50.10
12.38ra
25.19ra
35.14ra
53.20ra
58.01era
1.00.22ra
1.03.40ra
2.41.55era
Informazio gehiago nahi
izanez gero, bisitatu
BERRIAren webgune hau:
berria.info/tourra12
@
18 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Kirola ›
Oriok hirugarren
bandera gehitu
dio KAE 1 ligako
ibiliari, Donostian
irabazita
Hiru jardunaldi bete
ditu ligak, eta hiruretan
oriotarrak izan dira
nagusi, indartsuenak
direla berretsita
A.M.
Kaikuko arraunlariak, ahalegin betean, ziaboga ematen, Astilleron (Espainia) jokatutako estropadan. ESTEBAN COBO / EFE
Ahoan sartu, dastatu eta jan
Kaikuk irabazi du San Miguel ligako
bosgarren estropada, Groven,
eta sailkapenaren buruan jarri da
G ‘Euskadi dasta ezazu’ bandera
Atzo arte ligako sailkapenaren
buruan zen Hondarribia laugarren izan da
Kalea Postua Ontzia
Aitor Manterola
Galizian estropada, baina euskal
kutsukoa. Hasteko, banderaren
izena: Euskadi dasta ezazu. Gero,
irabazlea: Kaiku. Jan egin zituen
aurkariak Groveko uretan. Parera ekarri, ahora gerturatu, barrura sartu, dastatu eta jan. Jakirik
gozoena Hondarribia izan zuen,
San Miguel ligako lehen postua
kendu ziolako.
Arratsalde paregabea izan zen
Bizkaiko klubarentzat. Trapua
eta lidergoa, biak bat. Estropada
biribila egin zuen, hasi eta buka.
Azkeneko txandan joan zen, Hondarribia, Urdaibai eta Tiran alboan zituela. Alboan zituen txanda
hasterakoan, traineruak lerrokatuta egoten diren tentsioz beteriko une horretan. Epaileak bandera gorria astindu zuenerako hasi
zuen jankada. Bat barrura, bi barrura, hirugarrena gero... horrela
denak zanpatu arte.
Lehen luzean, enbarazu pixka
bat Urdaibaik egin zion, parean
eta jarriz, baina berehala utzi zituen kontu denak bere lekuan
Kaikuk. Atzo bere eguna zen. Izenez eta izanez, talde indartsuena
dela duda gutxi dago, baina atzo
arteko lau estropadetan, ez zuen
askorik erakutsi. Astilleron, biga-
rren jardunaldian, azaldu zuen
eman dezakeenaren berri. Orduan irabazi zuen lehen bandera.
Atzokoa du bigarrena. Beste hirurak Hondarribiak jaso zituen, azken biak segidan, eta Kaikuk esnatu beharra zeukan. Gosez egin
zuten arraunean arraunlariek,
dotore, batere indarrik egin gabe
ariko balira bezala. Erraz, gozatuz. Bizi zihoan Bizkaitarra trainerua, aurkari denak atzean
utziz. Tiran eta Hondarribia jan
zituen lehendabizi, ia hasi orduko, eta, handik gutxira, lehen ziabogara heldu orduko, Urdaibairi
egin zion koska. Hortik aurrerakoa, iragarrita zegoen esnatzearen kronika izan zen.
Atzetik, estu heldu ziren Urdaibai eta Hondarribia. Azkenean,
bizkaitarrak aurretik, ia segundo
baten aldearekin. Tiran atzerago
sartu zen, 21 segundora, etxean
itxura ona eman ezinda. Hondarribiarren zoritxarrerako, San
Juan ere Kaiku eta beraren artean sartu zen. Sekulako estropada
egin zuten pasaitarrek bigarren
txandan, eta azkeneko sailkapenean, bigarren izan ziren. Kaikuk
ez zien alde handia atera: bost segundo baino ez. Ligako taulan, hirugarren jarri dira Joseba Fernandezenak.
1. Txanda
1. ziaboga
2. ziaboga 3. ziaboga
Amaiaera
1.
9.
Castro
4.46
10.05
15.11
20.21,60
2.
11.
Zierbena
4.48
10.11
15.20
20.36,68
3.
12.
Zumaia
4.44
10.13
15.23
20.44,12
4.
10.
Portugalete
4.44
10.08
15.17
20.33,54
2. Txanda
Kalea Postua Ontzia
1. ziaboga
2. ziaboga 3. ziaboga
Amaiaera
1.
2.
San Juan
4.41
9.49
14.46
19.48,68
2.
6.
Pedreña
4.45
9.56
15.00
20.08,52
3.
7.
San Pedro
4.44
9.57
15.01
20.08,94
4.
8.
Astillero
4.45
10.00
15.04
20.11,44
Zumaia, Gipuzkoako ligan
Orioren beste garaipen horren
aurretik, emakumezkoak aritu ziren lehian, Gipuzkoako ligako hirugarren jardunaldian. Zumaiak
aise menderatu zituen beste bost
aurkariak. Getariarrak izan ziren
bigarren, hogei segundora, eta
sanjuandarrak hirugarren, hogeita hamahirura. Gero, epaileek
hamar segundoko zigorra ezarri
zieten zumaiarrei, estatxa azkarregi askatzeagatik. Lider dira ligan.
Asteburuko estropadak amaitzeko, gaur, KAE 2ko estropada
dago, Donostian, eguerdian.
G Sailkapenak
3. Txanda
Kalea Postua Ontzia
1. ziaboga
2. ziaboga 3. ziaboga
Amaiaera
1.
3.
Urdaibai
4.38
9.46
14.47
19.53,56
2.
1.
Kaiku
4.37
9.42
14.41
19.42,84
3.
4.
Hondarribia
4.42
9.50
14.52
19.54,46
4.
5.
Tiran
4.45
9.56
14.58
20.04,64
G Sailkapena
SAN MIGUEL LIGA
1.Kaiku
2.Hondarribia
3.San Juan
4.Urdaibai
5.Tiran
6.San Pedro
7.Astillero
8 Pedreña
9.Castro
10.Portugalete
11.Zumaia
12.Zierbena
Oriok hirugarren bandera astindu zuen aurtengo KAE 1 ligan.
Donostian izan zen, hirugarren
jardunaldian. Beste garailerik ez
da oraingoz, eta Oriok berak huts
handiren bat egiten ez badu, irabazlea bat eta bakarra izango da
amaiera artean. Ezustea eman
dezakeenetako bat Elantxobe da.
Atzo, estu antzean hartu zuen garailea. Bigarren ziabogan, esaterako, aurretik zen Bizkaiko taldea, lau segundo biziago. Hirugarrenean, segundoa atzetik zen.
Azkenean, hamahiru atera zizkion.
55 puntu
54 pt.
45 pt.
44 pt.
44 pt.
33 pt.
26 pt.
25 pt.
21 pt.
20 pt.
16 pt.
7 pt.
Aurreneko txandan, jaitsierako lekuak jokoan dauden horretan ere izan zen kontu deigarririk. Zierbenak ez zuen azkena
egin. Zumaiak bete zuen leku
hori. Ondorioak, hauek: ligako azken sailkatuak konfiantza pixka
bat hartu zuen, eta justu kontrakoa gertatu zitzaion azken-aurrekoari. Txanda hori Castrok irabazi zuen, erraz, Portugaleteren aurretik.
Gaur, seigarren estropada izango du ligak, Moañan (Galizia),
12:00etan. Atzoko emaitzen arabera osatuko dira txandak.
DONOSTIARRA BANDERA
(KAE 1 LIGA)
1.Orio
21.46,12
2.Busturialdea-Elantxobe
13,32ra
3.Santurtzi
24,70era
4.Lekittarra
28,48ra
5.Donostiarra
55,24ra
6.Getaria
59,92ra
7.Zarautz
1.09,34ra
8.Camargo
1.17,26ra
9.Santoña
1.41,30era
10.Ondarroa
1.53,70era
11.Hondarribia B
1.59,96ra
12.Deustua
2.44,96ra
DONOSTIARRA BANDERA
(GIPUZKOAKO LIGA)
1.Zumaia
2.Getaria-Tolosa
3.San Juan
4.Orio
5.Hibaika
6.Hondarribia
13.08,18
10,62ra
13,58ra
40,78ra
1.15,64ra
2.01,66ra
2012ko uztailaren 15a, igandea
berria 19
‹ Publizitatea
20 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Kirola ›
DLaburrak
DLaburrak
Athleticek Casablancan
jokatuko du asteartean
Euskadiko Txapelketa,
gaur, Alegian
FUTBOLA › Athleticek denbo-
LASTO-JASOTZEA › Hamabi
raldi-aurreko bigarren lagunartekoa jokatuko du etzi,
21:30ean, Casablancan (Maroko). Talde zuri-gorriak herenegun jokatu zuen lehen prestaketa partida, eta 1-2 irabazi zion
Olympique Lyoni Grenoblen
(Frantzia). Aritz Adurizek sartu
zituen Athleticen bi golak.
kirolari ariko dira gaur Alegian
(Gipuzkoa), Euskadiko Lastojasotze Txapelketa irabazi
nahian (18:30): Jose Lauzirika,
Unai Ardeo, Beñat Amade, Jon
Lapazaran, Joxemari Atutxa,
Andoni Agirreurreta, Pello
Argaia, Lander Otermin, Carlos
Sein, Eneko Telletxea, Arkaitz
Retegi eta Andde Arbenoitz.
Efren Vazquez (Honda), atzo, Mugelloko zirkuituan, Italiako Sari Nagusiko sailkatze saioan. DAVID CLARES POZO
Naiara Beristain eta
Ainhoa Vicente, Realera
FUTBOLA › Realak egin ditu
lehen bi fitxaketak datorren
denboraldiari begira: Naiara
Beristain eta Ainhoa Vicente.
Beristainek 20 urte ditu, getxoztarra da jaiotzez, eta Athleticen
aritu da azken bost urteetan.
Vicentek, berriz, 16 urte besterik
ez ditu, donostiarra da jaiotzez,
eta bost urte egin ditu Añorgan.
Sito Alonsok bihar
emango ditu azalpenak
SASKIBALOIA › Alvaro Bilbaok
eta Sito Alonsok, Lagun Aroko
presidenteak eta entrenatzaileak bihar goizean emango dituzte azalpenak entrenatzailearen
kontratu berritzearen inguruan.
Sito Alonsok beste bi sasoirako
berritu du, baina aurretik taldearekin zuen hitzarmena eten
zuen, kontratu hobe bat lortzeko asmoz. Mugimendu horrek
haserrea eragin zuen klubean,
baina, azkenean, ados jarri ziren
bi aldeak.
Lehen lerroaren atarian
Efren Vazquez
laugarren postutik
abiatuko da gaur
Mugellon,
Italiako Sari Nagusian
Behin parrillan toki txukuna
lortuta, ez dio ezeri uko egiten.
«Lasterketa polit bat egiteko aukera asko ditugu. Gogorra izango
da, eta bizi-bizi jokatu beharko dugu, baita burua hotza izanda ere.
Irteeran aurrera egin beharko dugu, lehen taldetxoan sartzeko».
lentziarraren aurretik (Ducati).
12:20an eta 14:00etan jokatuko
dira Moto2ko eta MotoGPko lasterketak.
Espargaro eta Pedrosa
Beste bi mailatan, Herrialde Katalanetako gidariak izan ziren
beste behin azkarrenak. Moto2n,
Pol Espargarok lortu zuen pole-a,
Marc Marquez herrikidearen (Suter) eta Johann Zarco frantziarraren aurretik (Motobi). Zarco, hala
ere, 17. postutik abiatuko da gaur,
epaileek zigorra jarri baitzioten
saio libreetan Espargaro botatzeagatik. MotoGPn, berriz, Dani Pedrosa (Honda) izan zen azkarrena, Jorge Lorenzo balearraren
(Yamaha) eta Hector Barbera va-
ITALIAKO S. N. (MOTO2)
G Sailkapenak
Atutxa II.a eta Azurmendi,
aurrez aurre bihar
AIZKORA › Aitzol Atutxa dimoztarra eta Iñaki Azurmendi
arriandarra elkarren aurka ariko
dira bihar Zornotzan (Bizkaia),
Urrezko Aizkolarien Txapeldunen Ligako bigarren saioan
(12:30). Atutxa II.ak Ugaitz
Mugertzari irabazi zion lehen
saioan. Azurmendik, berriz,
galdu egin zuen Unai Otañoren
aurka.
Erredakzioa Bilbo
Azken sailkatze saioekin alderatuta, jauzia eman zuen atzo Efren
Vazquez gidari bilbotarrak (Honda), Mugelloko zirkuituan, Italiako Sari Nagusian. Gutxigatik ez
zuen muturra sartu lehen lerroan. Azkenean, baina, laugarren
denborarekin konformatu behar
izan zuen. Halere, pozik zegoen
egindakoarekin. «Argi dago laugarren izatea 14. edo 24. izatea baino hobea dela. Horrek lasaitasuna emango digu, ez baitugu arriskatu beharko lehen itzulietan».
1.Pol Espargaro (Kalex)
2.Marc Marquez (Suter)
3.Johann Zarco (Motobi)
1.52,369
0,069ra
0.412ra
ITALIAKO S. N. (MOTO3)
1.Maverick Viñales (Honda) 1.57,980
2.Sandro Cortese (KTM)
0,421era
3.Alex Rinis (Honda)
0,841era
4.Efren Vazquez(Honda) 0,869ra
ITALIAKO S. N. (MOTOGP)
1.Dani Pedrosa (Honda)
2.Jorge Lorenzo (Yamaha)
3.Hector Barbera (Ducati)
1.47,284
0,139ra
0,261era
Swiften bigarren
garaipena Polonian
TXIRRINDULARITZA › Ben Swift
britainiarrak (Sky) Poloniako
Itzuliko bosgarren etapa irabazi
zuen atzo, proba horretan irabazi duen bigarrena. Swiftek
Elia Viviani italiarrari (Liquigas)
eta Pim Ligthart herbeheretarrari (Vacansoleil) hartu zien
aurre esprintean. Michal Kwiatkowski poloniarrak (Omega)
jarraitzen du lider. Gaur amaituko da itzulia.
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 21
D
‹Agenda
Ekitaldiak
Zure ekitaldia BERRIAn agertzea nahi baduzu: www.berria.info/zerbitzuak/agenda/bidali/
Musika
pAlegia. Txintxarri abesbatzaren kontzertua. Gaur, 19:30ean,
San Joan Bataiatzailearen elizan.
pAlegia. Txintxarri abesbatzaren kontzertua. Bihar, 11:15ean,
San Joan Bataiatzailearen elizan.
pBergara.Txus Blues & Jose
Bluefingers taldea. Gaur,
22:00etan, Espoloian.
pDeba. Imuntzo eta Beloki.
Gaur, 17:00etan, Itziarko Lastur
auzoan.
pDonibane Lohizune. Aistrika.
Gaur, 21:30ean, Luis XIV.aren
plazan.
pDonostia. Trikihots erromeria.
Gaur, 20:30ean, Katalunia plazan.
pErmua. Napoka Iria. Bihar,
22:30ean, Valdespina parkean.
pGaldames. Playfull Ensemble. Gaur, 12:30ean, Concejuelo
jauregian.
pHondarribia. Txistu Taldearen
alborada. Gaur, 08:00etan,
Alde Zaharrean eta Mendelun.
pHondarribia. Hondarribia
Blues Festival 2012. Gaur,
11:30ean, Blues Village, San Pedro kalean.
pMaule-Lextarre. Izarrak. Gaur,
21:00etan, kioskoan.
pPasaia. Trintxerpeko musika
bandaren kontzertua. Gaur,
13:00etan, Serafin Esnaola plazan.
pPasaia. Imanol Carballo.
Gaur, 22:30ean, Trintxerpen.
pSanturtzi. Erdizka Lauetan.
Bihar, 20:00etan, Gernika parkean.
pSopela. Su ta Gar, No Drama
eta Sobieht. Gaur, 22:30ean, Urginetxe plazan.
pSopela. Egan. Bihar,
21:00etan, Urgitxieta plazan.
pZarautz. Desguace Beni eta
Las Otras. Bihar, 20:00etan,
gaztetxean.
Antzerkia
pAntzuola. Larrialdia-pronostiko erreserbatua. Gaur,
19:30ean.
pDeba. Disko txiki. Gaur,
19:00etan, Zumardia kalean.
pElorrio. Musikaire . Etzi,
22:30ean, Plazan.
pErmua. Arra arraroa. Etzi,
22:30ean, elizako arkupeetan.
pSopela. Atsoak dantzan kale
antzerkia. Gaur, 13:30ean, Urgitxieta plazan.
Bertsolaritza
pAlegia. Bertso saioa. Gaur,
22:30ean, kultur etxean.
pAlegia. Jaietako Zahagi ardoa,
bertsolariekin. Bihar,
22:00etan.
pBerriz. Bertsolariak. Gaur,
13:00etan.
pDonostia. Bertso bazkaria eta
bertso poteoa. Gaur, 14:30ean,
Txofre plazako sagardo karpan.
pDonostia. Bertso bazkaria.
Bihar, 13:00etan, Gaztelubiden.
pErmua. Bertso saioa. Gaur,
22:30ean, Baldespina parkean.
pLezama. Txakolin eta bertso
dastaketa. Gaur, 12:30ean, Goitioltza auzoan.
pMarkina-Xemein. Bertso
saioa. Bihar, 19:30ean, Uhagon
kultur gunean.
pPasaia. Trintxerpeko III. bertso
jaialdia. Bihar, 20:00etan, Gudari plazan.
pSanturtzi. Bersolariak. Bihar,
19:30ean, txosnen gunean.
Dantza
pBilbo. Gaztedi Dantzari Taldearen emanaldia. Bihar,
19:00etan, Karmelo plazan.
pSopela. Dantzaldia Lotso taldearekin. Gaur, 16:00etan, Urkon.
Hitzaldiak
pDonostia. Bitxikerien elkarrekiko bateraketa - artearen irakaskuntzari buruzko protokolo
irekia. Bihar, 17:30ean, Artelekun.
Ikastaroak
pAduna. Antzerki inprobisazioa
Emmanuelle Thomé-rekin.
Bihar, 11:00etan, Asvinenean.
pBilbo. Belen Carmona idazlearen ikastaro berezia. Bihar,
19:00etan, Fnac-en.
Ikus-entzun
pAstigarraga. Zinema kalean:
Intocable. Gaur, 22:30ean, Foru
plazan.
pDonostia. Kiki Koko eta Moko
pailazoen Parranda-Tutiplen.
Gaur, 18:00etan, Katalunia plazan.
pDonostia. Spy kids. Etzi,
11:00etan, Okendo kultur etxean.
pHendaia. 80 egunean. Gaur,
17:30ean, Les Varietes-en.
pTolosa. ¿Y si vivimos todos
juntos?. Gaur, 19:30ean, Leidor
aretoan.
Bestelakoak
pDonostia. Gesalaren zapore
gazidun ipuinak, gaur,
18:00etan. Urgull Mendiko liburutegian.
pEa. Scanner poema liburuan
oinarritutako errezitaldia. Gaur,
13:00etan, Moilan.
pEa. Ez dok/n armairu errezitala. Gaur, 17:15ean, Natxituako
bolatokian.
pGasteiz. Ipuin kontaketa.
Gaur, 18:00etan, Labastida plazan.
pSopela. Txan Magoa. Gaur,
19:00etan, Iberrota plazan.
Teatrapo taldearen ikuskizuna. BERRIA
Teatrapo taldea, Elorrion
Teatrapo antzerki
taldeak ‘Natura...
principio y fin’
emanaldia eskainiko du,
22:30ean
Erredakzioa
Extremaduratik (Espainia) Euskal Herriraino dator Teatrapo taldea, Natura... principio y fin antzezlana eskaintzera; gaur izango
da emanaldia, Elorrion (Bizkaia),
gaueko 22:30ean.
Natura modu poetiko batean islatzen dute, eta, horretarako, giza
gorputzarekin nahiz bestelako
objektuekin osatutako konposizioak erabiltzen dituzte. Obrak gizakiaren eta biosferaren arteko
harremana du ardatz, eta ekologiaren eta naturaren aldeko mezua trasmititzen du: gizakion kirtenkeria da ama lurraren eta gizakiaren
arteko
harreman
kaotikoaren erantzule bakarra.
Diziplina askotarikoak erabiltzen
dituzte mezu hori transmititzeko,
hala nola dantza, akrobazia, ikusentzunezko teknikak, efektu bereziak, musika, jantziak eta argiztapena. Jose Fernando Delgadok
eta Maria Lamak zuzenduko dute
antzezlana; Mari Paz Blazquez,
Nuria Delgado, Maria Lama, Elia
Perez eta Paula Saragoça dira antzezleak.
1987an sortu zen antzerki taldea, Delgadoren gidaritzapean.
Teatraporen estiloa eta identitatea keinu bidezko umorean eta
kale antzerkian oinarritzen dira;
haien emanaldiek antzerki soziala, herrikoia eta lirismoa tartekatzen dituzte. Bost zentzumenekin
jaso beharreko antzerkia da.
TEATRAPO
pNoiz. Gaur, 22:30ean.
pNon. Elorrioko plazan.
pZer. Natura... principio y fin
antzerki emanaldia.
Indiako aurpegi ezkutua
Inhar Mutiozabal
argazkilariak Indiaren
aurpegi ezezaguna
erakutsiko du
Zarautzen, uda osoan
Erredakzioa
Ya no quedan Maharajásizena du
Inhar Mutiozabalen argazki erakusketak. Argazkilari zarauztarrak Indiara bidaiatu zuen 2011n,
eta orduan eginiko 11 argazki erakutsiko ditu bere herriko taberna
batean, Itzala kafetegian, hain
justu.Erakusketa horrek Indiaren aurpegi ezkutua azaleratzen
du, mendebaldean dugun irudi
idealizatutik erabat ezberdina.
Indiako erregeen luxuzko jauregiek Maharajas izena dute, eta horietako asko gune turistiko bihurtu dira. Aberastasun horrekin
erabat kontrastatzen du kaleko
errealitate gordinak. Kalean topatutako indiarren aurpegiek istorio latzak eta etorkizun eskasa
transmititzen dituzte: «Emaku-
meen aurpegiak beren bizitzaren
ispilu dira. Sakon-sakonetik begiratzen dizute; izan ere, txikitatik
begiak oso kolore ilunez margotzen dituzte», dio. Horiek erretratatu ditu batik bat.
Mutiozabal Publizitateko eta
Harreman Publikoetako lizentziaduna da, baina betidanik gustatu izan zaio argazkilaritza. Kanpaina, ekitaldi, nahiz ezkontzetako argazkiak egiten ditu.
Argazkiak goitik behera planifi-
katzetik, bat-bateko argazkilaritzaren bila joan zen Indiara. Hau
izango da zarauztarraren azken
erakusketa, eta uda osoan iraungo du. Horren aurretik, Donostian, Lasarten eta Eibarren egin
dute erakusketa.
ARGAZKI ERAKUSKETA
pNoiz. Uztailean eta abuztuan.
pNon. Itzala kafetegian
(Zarautz).
pZer. Ya no quedan Maharajás
22 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Agenda ›
b
Eguraldia
JON ALBISU
Joera
Bihar
pItsasoko egoera. Lehen hogei
milietan, ipar-mendebaldeko
haizea etorriko da, 3ko indarrekoa, eta itsaskia sortuko du.
Nahiko ondo ikusiko da.
pOlatuak. Metro bat eta bi metro arteko olatuak altxatuko ditu.
t°
t°
t°
Asteartea, 17
Itsasoa
t°
Asteazkena, 18 Osteguna, 19
p
Baiona 15/20
p
Bakio 14/21
p
Donostia 13/22
p
p
Bilbo 13/22
p
p
p
Balmaseda 13/22
Leitza 12/22
Arrasate 13/22
Amurrio 12/22
Nabarmen eguraldi argiagoa
pZerua. Aroa argitu egingo da.
Egunsentian, lanbroa eta behe
lainoa azalduko dira betiko lekuetan, baina, pixkanaka, ipar
isurialdean eta mendi inguruetan ostarteak irekiko dira. Barnealdean, urdingune gehiago
izango dira. Lizarraldetik hegoaldera, eguzkia eta zeru urdina
nagusituko dira.
pHaizea. Ipar-ekialdeko haizea
ibiliko da.
pTenperatura. Gora. Beroenak,
ipar partean eta mendialdean,
19 eta 23 gradu artekoak izango
dira; barnealdean, berriz, 21 eta
32 gradu artean ibiliko dira eguneko beroenak.
p
p
p
Maule 14/21
Donibane Garazi 14/21
Eibar 12/23
p
Abaurregaina 10/19
p
Gaur
Ostarteekin, egonkor
pZerua. Goizean, lanbroa
eta behe lainoa agertuko
dira betiko tokietan. Ipar isurialdean eta mendi inguruetan, ostarte batzuk irekiko
diren arren, zeru hodeitsua
izango da. Pixkanaka, urdinguneak ugarituko dira, eta
eguraldi egonkorra izango
da. Lizarraldetik hegoaldera,
eguzkia eta goiko hodeiak.
b
p
p
Gasteiz 11/23 Agurain 11/23
t°
Iruñea 12/24
p
p
Tafalla 12/24
Guardia 11/24
pHaizea. Ipar-mendebaldeko haizea ibiliko da.
pTenperatura. Berdin. Beroenak, ipar partean eta
mendialdean, 19 eta 23 gradu artean; barnean, 19 eta
30 gradu artekoak.
p
Tutera 14/27
ORDUA
METROAK
Itsasgora
02:42
3,30
Itsasbehera
08:47
1,69
15:11
3,45
21:27
1,59
Itsasgora
Itsasbehera
Isobara mapa
Eguzkia
S0RTU
06:58
Ilargia
Ilberri
Ilgora
Uztailaren 26a, osteguna
Ilbete
Abuztuaren 2a, osteguna
Ilbehera
Abuztuaren 9a, osteguna
G Sudokua
Eduardo Galeano (Montevideo, 1940)
6
L
A
A
D
A
N
A
A
H
E
N
A
U
D
E
R
I
B
E
O
G
K
A
O
I
K O.
R
T
A
T
A
B
R
U
A
E
N
2
1
8 3
6
9 4
1
4 6
3
8
9
3
7
1
8 2
9
7
R
A
E
A
A
G
T
E
R
I
1
3
1
8
5
2
3
L
,
I
4
R
T
5
A
T
A
A
R
T
I
K
O
K
A
K O,
A
A
I
I
D
A
R
E
S
U
G
I
Z
L
D
I
K
N
G Atzoko erantzunak
1
K
K
9x9-ko laukian hutsik
dauden gelaxkak bete
behar dituzu, 1etik 9ra
bitarteko zenbakiak
idatziz, eta kontuan izanik
zenbaki bakar bat ere ez
dela bi aldiz azaltzen
errenkada eta zutabe
berean, ezta dagokion
3x3-ko laukian ere.
1
2
G Goitibehera
H
21:44
Uztailaren 19a, osteguna
BAGABIGA
Joko honetan beheko taulara eraman behar dituzu puzzlea
osatzen duten pieza guztiak, zein bere tokira. Piezak egokitu eta
gero, Eduardo Galeano idazle uruguaitarraren gogoeta bat
irakurriko duzu. Lana erraztearren, hainbat letra jarri ditugu zure
lagungarri.
E
GORDE
EGUNA
Hitz jokoak
G Hitz gurutzatuak
D
Itsasaldiak
L
L
A
N
E
D
.
O
N
A
L
A
S
G
I
A
L
K
A
T
Z
B
O
R
E
6
7
8
9
Goiti eta beheiti letra bat gutxiago edo
gehiago du asmatu beharreko hitzak.
1. Landan bakarturik dagoen etxe, basetxe. 2.
Euskaldunon egunkaria. 3. Irri. 4. Nafarroako
udalerria, Bortzirietan. 5. Areago. 6. Zoroa.
7. Etorkizuna. 8. Kanaria uharteetako irla.
9. Sopelako auzoa.
1
8
5
3
7
6
2
9
4
6
2
3
4
1
9
8
5
7
4
7
9
8
5
2
3
6
1
5
6
7
1
9
8
4
3
2
8
1
2
6
4
3
5
7
9
9
3
4
7
2
5
6
1
8
2
9
8
5
6
1
7
4
3
3
4
6
9
8
7
1
2
5
7
5
1
2
3
4
9
8
6
Goitibehera: 1. Baionar. 2. Arbona.
3. Barna. 4. Bana. 5. Ana. 6. Anoa.
7. Kanoa. 8. Kanoia. 9. Kokaina.
2012ko uztailaren 15a, igandea
berria 23
‹ Agenda
1
Aretoak
BASAURI
Araba
D IBAIGANE
Ez dago emanaldirik.
GASTEIZ
D YELMO BOULEVARD
D SOCIAL ANTZOKIA
Sombras tenebrosas
Boulevard merkataritza gunea (902-22 16 22).Ikuslearen eguna: osteguna.
D BERMEO. Nestor Basterretxea.
Qué esperar cuando estás ...
El dictador
Lobos de Arga
Elefante blanco
The Amazing Spider-Man
The Amazing Spider-Man 3D
Ice Age 4 3D
Ice Age 4
22:30
22:20
22:10
22:20
20:15 21:00
22:15
Profesor Lazhar 16:30 19:00 21:30
18:45 20:15
El dictador 19:30 21:30
Tengo ganas de ti
Blancanieves y la leyenda ...
Men in Black 3
15:45
16:20
15:40
15:50
15:30
18:00 20:15
18:20 20:20
17:50 20:00
18:00 20:10
17:35 18:15
19:30
15:45 17:45
16:15 16:45 18:15
20:45 22:45
17:30 20:00
22:30
22:00
15:30
12:00 17:30 20:00
12:00 18:00 20:15
12:00 17:30
20:15
12:00 17:30 20:00
12:00
18:00 20:15
12:00 18:00 20:15
18:00 20:15
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
D GURIDI
17:00
18:45 20:30
17:00
18:40 20:35
18:00 20:15
17:30
20:00
17:30 20:00
17:30 20:00
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
D YELMO GORBEIA 3D
The Amazing Spider-Man 3D
Ice Age 4
Ice Age 4 3D
Tengo ganas de ti
El enigma del cuervo
Blancanieves y la leyenda del ...
Intocable
Sombras tenebrosas
Men in Black 3
16:40 18:30 20:20 22:10
15:30 17:50 20:10 22:30
16:10 18:20 20:30 22:40
22:20
16:00 17:00 18:45 19:45 21:30
22:30
18:00 20:45
16:15 18:15 20:15 22:15
15:30 17:15 19:15
17:00 19:30 22:00
19:50
22:10
17:40
15:30
15:45
Bizkaia
BILBO
D COLISEO CINESA ZUBIARTE
Qué esperar cuando estás ...
Lobos de Arga
Ice Age 4
Ice Age 4 3D
Tengo ganas de ti
The Amazing Spider-Man
El dictador
The Amazing Spider-Man 3D
El enigma del cuervo
D GOLEM ALHONDIGA
El dictador
Elefante blanco
La delicadeza
Siempre feliz
The Amazing Spiderman
Tengo ganas de ti
Ice Age 4 3D
Ice Age 4
Moonrise Kingdom
The Turin Horse (JBA)
George Harrison: living ...(JBA)
16:00 18:10 20:20 22:30
16:20 18:10 20:20 22:30
16:00 17:00 18:00 20:00 22:00
19:00 21:00
16:30
19:15 22:00
16:20
19:10 22:00
16:00 18:00 20:00 22:00
17:00 20:00
22:45
16:30 18:30 20:30
17:15 20:00
17:15 20:00
16:30
20:30
17:00 19:45
17:15
20:30
16:30 18:30
18:30 20:30
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
22:00
17:30
D MULTICINES
Eskutza kalea,13 (94-431 03 10).Ikuslearen eguna: astelehena.
Moonrise Kingdom
Elefante blanco
La delicadeza
Hysteria
Profesor Lazhar
Los nombres del amor
Intocable
Lobos de Arga
17:30 19:45
17:30 20:00
17:30 19:45
20:00
17:30 20:00
17:30 19:45
17:30
17:30 20:00
22:15
22:15
22:15
22:15
22:15
22:15
22:15
BARAKALDO
D COLISEO CINESA MAX OCIO
Kareaga kalea,z/g (94-431 03 10).Ikuslearen eguna: astelehena.
The Amazing Spiderman 3D
Project X
Los cachorros y el código de ...
The Amazing Spiderman
El dictador
Qué esperar cuando estás ...
Lobos de Arga
Inmaduros
Tengo ganas de ti
El pacto
Ice Age 4 3D
El enigma de cuervo
Men in Black 3
Sombras tenebrosas
Ice Age 4
16:00
Intocable
Blancanieves y la leyenda del ...
Elefante blanco
17:00 20:00
22:45
16:00
16:20
16:00
16:00
16:00
16:00
16:30
16:00
16:30
16:00
18:00 19:10
18:15 20:30
18:15 20:30
18:15 20:30
21:00 22:00
22:45
22:45
22:45
18:00 19:15 20:45 22:00
18:15 20:30 22:45
18:30 20:45 22:45
22:45
18:15
20:30
17:00 18:00 19:00 20:00 22:00
22:00
16:00
19:00 22:00
16:00 18:15 20:30 22:45
D YELMO MEGAPARK
Erribera etorbidea,z/g (94-418 16 72).Ikuslearen eguna: astelehena.
El dictador
Lobos de Arga
Qué esperar cuando estás ...
The Amazing Spider-Man 2D
The Amazing Spider-Man 3D
Ice Age 4 2D
Ice Age 4 3D
Tengo ganas de ti
Intocable
Men in Black 3
Blancanieves y la leyenda ...
El enigma del cuervo
Los cachorros
15:50
15:50
15:30
15:30
16:15
16:30
15:30
17:50 19:50 21:50
18:00 20:10 22:20
17:50 20:10 22:30
17:00 18:30 20:00 21:30
17:45 19:15 20:45 22:15
18:30 20:30 22:30
17:30 19:30 21:30
17:15 19:45 22:15
15:30
17:40
20:00
22:35
15:30
D DURANGO. Zugaza.
Ice Age 4 2D 17:00
D GALDAKAO. Torrezabal.
El dictador 18:00 20:30
19:00 22:00
GETXO
D GETXO ZINEMAK
Ice Age 4 2D
La delicadeza 2D
Elefante blanco 2D
El pacto 2D
The Amazing Spider-Man 3D
The Amazing Spider-Man 2D
El dictador 2D
Qué esperar cuando estás ...
16:30 18:30 20:30
22:30
16:00 18:10 20:20 22:30
16:30 18:30 20:30 22:30
16:20
19:00 22:00
16:00 18:00 20:00 22:00
16:00 18:10 20:20 22:30
D CINESA ARTEA
Artea merkataritza gunea (902-33 32 31).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Los lobos de Arga
The Amazing Spider-Man
The Amazing Spider-Man 3D
Ice Age 4
Ice Age 4 3D
El enigma del cuervo
Cuando te encuentre
Qué esperar cuando estás ...
El dictador
La delicadeza
Tengo ganas de ti
16:00 18:00 20:00
16:20
19:10
17:00 20:00
16:30 18:30 20:30
17:00 19:00
16:00
22:15
21:00 22:00
22:30
22:45
22:45
16:00 18:10 20:20 22:30
16:15 18:15 20:15 22:15
18:15 20:30
16:30
19:15 22:00
D KULTUR LEIOA
Ez dago emanaldirik.
D LEKEITIO. Ikusgarri.
Blancanieves y la leyenda del cazador 18:00 20:00
D MUNGIA. Torrebillela. Ez dago emanaldirik.
D MUSKIZ. Meatzari aretoa. Ez dago emanaldirik.
D ONDARROA. Bine Onera. Ez dago emanaldirik.
PORTUGALETE
D BALLONTI
El dictador
Ice Age 4
The Amazing Spider-Man
Men in Black 3
Blancanieves y la leyenda del ...
Ice Age 4 3D
The Amazing Spider-Man 3D
Tengo ganas de ti
16:20 18:20 20:20 22:20
16:15 18:15 20:10 22:00
16:30
19:15 22:00
16:00
20:15
18:00
22:15
16:00 18:00
19:50 22:20
17:00 19:30 22:15
SANTURTZI
D SERANTES
El dictador
The Amazing Spider-Man 3D
Sácame del paraíso
17:30 20:00 22:30
17:15 19:45 22:15
17:30 20:00 22:30
Gipuzkoa
DONOSTIA
ERRENTERIA
Tengo ganas de ti
Ice Age 4
Qué esperar cuando estás esperando
El dictador
Las chicas de la sexta planta
The Amazing Spider-Man
The Amazing Spider-Man 3D
Profesor Lazhar (JBA)
17:10
22:30
17:30 19:45
17:15 20:00 22:40
17:30 19:45 22:15
22:45
17:10 20:00 22:40
17:00 19:45 22:30
20:00
14:00
16:30
11:00
16:00
14:00
14:00
14:00
18:00 20:00 22:00
19:30
19:30
16:30
22:00
16:00 18:00 20:00 22:00
20:00
18:00
22:00
16:00
18:00
22:00
22:00
DONIBANE LOHIZUNE
IRUN
D CINEBOX MENDIBIL
El dictador
Men in Black 3
Blancanieves y la leyenda ...
Ice Age 4
The Amazing Spider-Man
Tengo ganas de ti
Qué esperar cuando estás ...
16:15 18:10 20:15 22:30
17:00
19:15 22:00
16:00 18:10 20:10 22:30
16:15
19:15 22:00
16:15
19:15 22:00
15:45 18:00 20:20 22:30
D OCINE TXINGUDI
Qué esperar cuando estás ...
Ice Age 4 3D
The Amazing Spider-Man 3D
Lobos de Arga
Tengo ganas de ti
The Amazing Spider-Man
El dictador
Ice Age 4
Moonrise Kingdom
16:00 18:15 20:30 22:45
17:00
19:00 22:00
16:10 18:15 20:15 22:30
17:00 19:30 22:15
17:00 19:45 22:30
16:30 18:30 20:30 22:45
16:00 18:00
20:00 22:15
D LAZKAO. Areria aretoa. Ez dago emanaldirik.
D OÑATI. Herri antzokia. Ez dago emanaldirik.
D ORDIZIA. Herri antzokia. Ellas
D TOLOSA.Leidor.
Mains armées
11:00
To Rome with Love
The Amazing Spider-Man 3D 14:00
The Amazing Spider-Man 2D
Un bonheur n’arrive jamais ... 11:00
L’âge de glace 4 3D
L’âge de glace 4 2D
11:00
Madagascar3
11:00
Adieu Berthe
The Dictator
Blanche neige et le chasseur 11:00
19:30 22:15
USURBIL
16:00
19:00
16:00
16:00
16:00
16:00
16:00
16:00
16:15
22:00
19:00 22:00
18:15 20:30 22:45
18:15 20:30 22:45
19:00 22:00
18:00 20:00 22:00
18:00 20:00 22:00
19:15 22:15
D LA BRETXA
Ice Age 4 3D
The Amazing Spider-Man 3D
Tengo ganas de ti
The Amazing Spider-Man
Qué esperar cuando estás ...
El dictador
Ice Age 4
Blancanieves y la leyenda del ...
El pacto
La sombra de la traición
El enigma del cuervo
Lobos de Arga
The Amazing Spider-Man 17:00 19:30
17:00 19:45 22:30
17:00 19:00 21:00 23:00
19:30 22:15
18:45 20:45 22:45
17:15 20:00 22:30
18:45
20:45
23:00
17:00
22:30
19:30
17:15 20:00 22:30
17:15
16:00
16:30
16:00
16:00
16:10
16:00
19:15 22:00
17:00 19:30 22:15
17:00 19:45 22:30
18:15 20:30 22:45
18:30 20:30 22:30
18:00 20:00
22:15
18:15 20:30 22:45
18:15
20:15 22:30
18:00 20:00 22:00
D PRINCIPE
Moonrise Kingdom
La cueva de los sueños ...3D
Los nombres del amor
Siempre feliz
¿Y si vivimos todos juntos?
Las nieves del Kilimanjaro
Hysteria
Las chicas de la sexta planta
La delicadeza
Intocable
Elefante blanco
Ellas
17:00 19:00 21:00 23:00
16:45
16:45
D TRUEBA
La delicadeza (JBA)
Marley (JBA)
18:45 20:45 22:45
19:00 21:00 23:00
17:00
19:30 22:00
17:15 19:30 22:00
17:30 20:00 22:30
17:15 19:45 22:15
17:15 20:00 22:30
17:00 19:30 22:15
17:30 19:45 22:15
17:15
19:30 22:15
D AZPEITIA. Soreasu antzokia.
17:00 19:30
D BEASAIN. Usurbe.
Ez dago emanaldirik.
EIBAR
D COLISEO
Tengo ganas de ti
Hysteria
Las chicas de la sexta planta
El dictador
17:00
17:00 20:00
17:00 20:00
20:00
D ZUMARRAGA. Zelai Arizti. Men in black 3
17:00 19:30
BAIONA
D CGR CENTRE
Sammy 2 3D
11:15
Les Kaïra
11:15 13:45 16:00
Ma bonne étoile
11:15 13:45 16:00
Rock Forever
11:15 14:00 16:30
The Amazing Spider-Man 3D 11:00 13:45 16:30
To Rome with Love
13:45 15:50
L’âge de glace 4
11:15 14:00 15:15
18:00 20:00 22:15
18:00 20:00 22:15
19:45 22:15
19:45 22:15
17:55 20:00
16:00 18:0020:00
22:15
Un bonheur n’arrive ...
Blanche neige et le chasseur
Madagascar 3
17:00 20:00 22:15
22:15
11:15 13:30
D L’ATALANTE
To Rome with Love (JBA)
La part des anges (JBA)
17:00
21:00
17:00 19:00
D L’AUTRE CINEMA
Holy Motors
15:15
Les enfants de belle ville (JBA)
Starburck (JBA)
Adieu Berthe
Trishna
80 egunean
Le secret de Movy Dick
15:45
19:00
19:15
21:15
21:00
17:00
17:15
ANGELU
D MONCINE
Rock Forever
Les Kaïra
11:00 14:00 16:30
19:30 22.00
14:00 16:00
20:00
(948-24 54 00).Ikuslearen eguna: astelehena.
El dictador
Qué esperar cuando estás esperando
Elefante blanco
The Amazing Spider-Man 3D
The Amazing Spider-Man 2D
Ice Age 4
Tengo ganas de ti
17:30 20:00 22:30
17:30 20:00 22:30
17:30 20:00 22:30
22:30
17:30 20:00
17:30
20:00 22:30
22:00
22:00
19:30
14:30 17:00
22:00
16:45
19:30
LIZARRA
D GOLEM LOS LLANOS
MS1 Máxima seguridad
Profesor Lazhar
The Amazing Spider-Man
Ice Age 4
20:30
18:00 20:30
18:00 20:30
18:00
TUTERA
17:00
D HENDAIA. Les Varietes.
Prometheus 15:00
Prometheus 3D 21:00
80 jours 17:30
L’âge de glace 4 3D 21:00
MIARRITZE
D ROYAL
Faust
17:20
Holy Motors (JBA)
15:20
19:50
Inside (JBA)
17:45
21:50
Journal de France
14:00
Le part des anges
14:00
19:40
Marley
21:45
Starbuck
21:40
To Rome with Love
15:55
19:45
L’age de glace 4
18:00
Le jardinier qui voulait etre roi 14:00
Madagascar 3 2D
15:55
Nafarroa
D GOLEM BAIONA
Elefante blanco
El dictador
The Amazing Spider-Man
La delicadeza
Ice Age 4
Tengo ganas de ti
Uztailaren 19a arte itxita.
D ALTSASU. Iortia. Ez dago emanaldirik
19:30
19:30
Quand je serai petit 18:00
Un bonheur n’arrive jamais seul 21:00
17:30 20:10 22:30
16:30 18:30 20:30 22:30
17:00 19:45 22:30
17:15 20:00 22:30
16:30 18:30 20:30 22:30
17:15
20:00 22:30
D GOLEM LA MOREA
(948-22 23 33).Ikuslearen eguna: astelehena.
El dictador
Lobos de Arga
Qué esperar cuando estás esperando
El pacto
The Amazing Spider-Man 3D
The Amazing Spider-Man 2D
17:15
17:15
17:15
17:15
17:15
17:15
22:15
Ice Age 4 3D
Ice Age 4
El enigma del cuervo
Tengo ganas de ti
MS1: Máxima Seguridad
Blancanieves y la leyenda del ...
Men in Black 3
Moonrise Kingdom
22:00
17:30 19:30
17:15 20:00
17:15 19:45 22:15
22:15
17:30
17:15 19:30 22:00
19:45 22:00
19:45
19:45
19:45
19:45
19:45
18:30
22:15
22:15
22:15
22:15
22:15
19:45 21:30
D GOLEM YAMAGUCHI
D OCINE
El dictador
Tengo ganas de ti
Qué esperar cuando estás ...
The Amazing Spider-Man
Lobos de Arga
Dylan Dog: Los muertos ...
Blancanieves y la leyenda del ...
Ice Age 4 3D
The Amazing Spider-Man 3D
Las chicas de la sexta planta
La sombra de la traición
Ice Age 4
MS1: Máxima Seguridad
16:15 18:15 20:15 22:15
16:00
19:00 22:00
16:00 18:10 20:20 22:30
17:00 19:30 22:00
16:30 18:30 20:30 22:30
16:30
19:30 22:00
16:00 18:00
20:00 22:30
16:15 18:15 20:15
22:15
16:30 18:30 20:30
22:30
UHARTE
D ITAROA
(902-46 32 69).Ikuslearen eguna: osteguna.
El dictador
El pacto
Qué esperar cuando estás ...
Elefante blanco
Lobos de Arga
The Amazing Spider-Man 3D
The Amazing Spider-Man 2D
El enigma del cuervo
Tengo ganas de ti
Blancanieves y la leyenda ...
Men in Black 3 2D
Los cachorros y el código de ...
Intocable
Ice Age 4 3D
Ice Age 4 2D
16:20
16:20
16:00
16:00
16:10
16:00
16:00
16:30
16:10
16:10
16:00
16:15
18:20 20:20 22:20
18:20 20:20 22:20
18:10 20:15 22:30
18:10 20:15 22:20
18:10 20:10 22:10
19:45 22:15
19:00 22:00
20:00 22:15
18:10 20:20 22:30
19:00 22:10
18:10
18:10
20:20 22:30
18:00
18:15 20:15 22:15
VIANA
D LAS CAÑAS
El dictador
The Amazing Spider-Man
The Amazing Spider-Man 3D
Ice Age 4
Tengo ganas de ti
MS1: Máxima Seguridad
Blancanieves y la leyenda del ...
Men in Black 3
Acto de valor
Los vengadores
16:15 18:15 20:15 22:30
17:15 20:00 22:45
17:00 19:45 22:30
16:00 18:00 20:15 22:30
17:15 20:00 22:35
20:30 22:35
17:15 20:00 22:40
16:00 18:10
16:10 18:15 20:30 22:45
17:00 19:50 22:35
Nafarroa Beherea
D DONIBANE GARAZI. Vauban.
L’âge de glace 3D 18:00
L’âge de glace 21:00
D DONAPALEU. St.Louis.
The Amazing Spider-Man 21:00
(948-22 23 33).Ikuslearen eguna: asteazkena.
En tierra de sangre y miel
Les Lyonnais
Las acacias
Siempre feliz
Ellas
Las chicas de la sexta planta
16:30 18:30 20:30
16:30 18:30
22:30
D SAIDE CARLOS III
D SAIDE OLITE
22:00
IRUÑEA
Lapurdi
Hysteria
Profesor Lazhar
(948-22 55 95).Ikuslearen eguna: astelehena.
16:45
14:30
14:30
D HAZPARNE. Haritz Barne.
D KANBO. L’Aiglon.
¿Y si vivimos todos juntos? 19:30
D CINEBOX URBIL
Blancanieves y la leyenda del ...
El enigma del cuervo
Tengo ganas de ti
Lobos de Arga
Qué esperar cuando estás ...
The Amazing Spider-Man
El dictador
Ice Age 4
The Amazing Spider-Man 3D
D LE SELECT
Sammy 2
11:00
The Amazing Spider-Man 2D
Les Kaïra
Piégée
To Rome with Love
Je me suis fait tout petit
11:00
Ma bonne étoile
11:00
L’âge de glace 4 2D
Mains armées
11:00
Rock Forever
La part des Anges
Madagascar 3
14:30
Un bonheur n’arrive jamais seul
D ZUMAIA. Aita Mari aretoa.
D ANTIGUO BERRI
The Amazing Spider-Man 3D
El dictador
The Amazing Spider-Man 2D
16:45
Lobos de Arga
16:45
Qué esperar cuando estás esperando
Ice Age 4 2D
16:45
Inmaduros
Tengo ganas de ti
Blancanieves y la leyenda del ...
La delicadeza
Men in Black 3
El dictador, Larry Charles zuzendariaren filma. BERRIA
D NIESSEN ZINEMAK
LEIOA
19:45
Gorbeia merkataritza gunea (945-46 06 23).Ikuslearen eguna: asteazkena.
El dictador
Qué esperar cuando estás ...
El pacto
Project X
The Amazing Spider-Man
Lily,la princesa hada y el pequeño unicornio 19:00
Blancanieves y la leyenda del cazador 21:00
Arriluze,z/g (94-431 03 10).Ikuslearen eguna: asteazkena.
22:30
22:30
San Prudentzio,6 (945-23 19 40).Ikuslearen eguna: asteazkena.
The Amazing Spider-Man 3D
The Amazing Spider-Man
El dictador
17:00
Los muertos no se tocan nene
Las chicas de la sexta planta
El profesor Lazhar
Blancanieves y la leyenda del ...
Las nieves del Kilimanjaro
Tengo ganas de ti
Qué esperar cuando estás esperando
D DERIO. Gurea aretoa.
D GERNIKA. Lizeo antzokia. Hysteria
D FLORIDA
San Prudentzio,22 (945-23 19 40).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Elefante blanco
Moonrise Kingdom
Los cahorros y el código de ...
Siempre feliz
Ice Age 4
Muppets
Los nombres del amor
Lobos de Arga
La delicadeza
17:30 20:00
17:30
20:15
22:15
16:30 18:30 20:30 22:30
18:30 20:30 22:30
16:30
20:30 22:30
Zuberoa
D MAULE. Baitha. Ez dago emanaldirik.
24 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Agenda ›
Komunikazioa D
Gutarrak eta aurkariak
Uhinetatik tiraka
Xabier Lasa
Garbiketa. Leopoldo G. Echenique RTVEko zuzendari berriak
ekin dio garbiketa ideologikoari.
Kate motzean lotzeko bidean da,
gero eta eskuinagoan, panorama
mediatikoan kontrolatu gabe geratzen zaion etxe hori. RN1eko
Juan Ramon Lucas (En días
como hoy) goiz magazineko gidaria kendu zuen herenegun, nahiz
eta entzuleak pilatuz joan. Datozen egunetan, ziurrenik, Toni Garrido (Asuntos propios) eta Pepa
Fernandez (No es un día cualquiera) izango dira INEMeko bulegoetatik pasatu beharrekoak. Silvia
Tarragona (Afectos en la noche)
ere kolokan egon daiteke.
RN1 ‘interekonomizatzen’. Likidazio prozesu horretan, ikusteko dago zeintzuk izango diren esatari berriak. Kinielak
onartzen dira; Antonio Jimenez
(El gato al agua, Intereconomia )
azaltzen da Lucasen ordezko.
Betikoa, ez hain betikoa.
Botere aldaketa dagoen aldiro telebista eta irrati publikoetan gertatu ohi den kazetari gutarren
eta aurkarien arteko sailkatzearen aurrean gaude. Baina onartu
behar da Zapateroren aroan gauza ez zela horren sektarioa izan,
RN1en bederen: konfiantzakoak
izan zitezkeen orain kalean geratzekoak direnak, bai, baina urteotan ez dute izendatzaileek ustez
nahiko luketen bezain era alienatuan jardun. Gainera, esan gene-
zake RN1ek frankismotik zekarren kutsu karka eta boterezalea
ezabatzea lortu dutela. Toni Garridok, batik bat; hots, estatuko
irrati generalistetan geratzen
zen ahots progresista, sarkastiko
eta kritikari sozial bakanetakoa.
Umore saiakera. Maialen
Oterminek eta Anartz Zuazuak
umore tarte xelebrea estreinatu
dute aste honetan, elkarrizketa
irudizkoen formula erabiliz (San
Fermin eta Lamarka), astelehen
eta ostegunetan, Itziar Arangurenek gidatzen duen Blai! saioan
(12:05-13:00). Umorea eta EI ez
Itziar Aranguren q Euskadi Irratiko esataria
«Nafarroa osorako ‘Faktoria’bat
egingo nuke gustura, Iruñetik»
Urtzi Urkizu Donostia
EITB
jaiek. Jaietako giro hori irratira eramatea zaila al da?
Adierazi nahi dut saioan aurkezten dudan tonua ez dela ni berez
naizena, ez naiz Marijaia. Tonu
hori ekartzen digute gaiek eta
gonbidatuek. Jaiek beraiek altxatzen digute tonua.
Zuk zer nahiago dituzu hiriburu handietako festak ala herri txikietakoak?
Herri txikietakoak asko gustatzen zaizkit, baina sanferminen
Julian Beloki. Esatari beteranoa Jakin minez saioarekin itzuli
zen mikrofonoetara, EIko zuzendaritzan urtetan boterea kudeatu ostean. Txukun birkokatu da,
unibertsitateak arnasten duen
pentsamendua eta zientzia ostegunero gureganatuz (21:05-22:00).
Lanez gainezka dabil egunotan
gainera, udako ikastaroen berri
emanez laburki (13:45-14:00)) Kultura saioan.
DLaburrak
Astelehenetik ostiralera ‘Udan Blai’irratsaioa gidatzen du Itziar Arangurenek, 12:00etatik
13:00etara. Hirugarren urtea da saioak Euskadi Irratiako uda freskatzen duena.
Lantaldea aldatu den arren,
2010ean hasi zeneko izpiritu berdinarekin heldu dio uztailean
Udan Blai-ri Itziar Arangurenek
(Iruñea, 1980).
Zer moduz doa uda Udan Blai irratsaioan?
Ongi. Uztail hasiera nahiko eskertua izaten da, sanferminak direlako eta informazio asko egoten delako. Abuztuko malda zailagoa
egiten zaigu, normalean.
Zertan aldatu duzue programa?
Beti saiatzen gara saioa berritzen; berritzen ez dena filosofia
da. Uda da, eta bestelako irratia
egin nahi dugu. Udako soinekoa
jartzen dugu. Aldaketei dagokienez, kolaborazio eta tarte berriak
sartzen ditugu. Datozen kazetariek, bestalde, euren proposamenak egiten dituzte, eta izaera ezberdina ematen dio horrek.
Zer berezitasun du uda partean irratiak?
Beste entzuteko modu bat dago.
Urte osoan entzuleak irudikatzen
ditut goizean bizkor-bizkor gauzak egiten, gero autoan, eta akaso
lanean Interneten. Orain, berriz,
eguerdian irudikatzen ditut, etxean lasai bazkari bat lasai prestatzen. Edo, bestela, hondartzan,
igerilekuan... entzungailuak jarrita. Beste tenore eta jarrera batean irudikatzen ditut uda partean.
Irratsaioan presentzia handia dute
dira gehiegitan ezkondu, eta konfiantza eman beharko zaie bi gazteei, ea noraino iristen diren euren lotsagabekeriak.
ostean. Edo oso sanferminzalea
edo oso herri txikietakoa naiz.
Gasteiz eta Bilboko jaietara, adibidez, ez dut joateko ohiturarik.
Iruñean egin bezala, Baionan, Gasteizen, Donostian eta Bilbon egingo
al duzue saiorik handik bertatik?
Pentsatzen dut baietz. Hala ere,
hori azken unera arte ez da erabakiko. Jai horietan egon egongo
gara, baina ez dakigu zer talderekin.
Urte osoan 12:30etik 13:00etara Oi-
lategia izaten da.Saio horretako entzuleak Udan blai-n gelditu direla
iruditzen zaizu?
Iruditzen zait baietz. Ez dugu
datu zehatzik. Baina gure erantzungailuan entzule askok mezuak uzten dizkigute, lehiaketetan parte hartzeko edo zerbait eskatzeko.
Duela gutxi eman ditu EGMk Euskadi
Irratiaren datuak. Datu horiek zeren
seinale dira?
Faktoreen artean eragina izan dezake inguruko euskarazko irrati
txikiei krisiak sekulako jipoia
eman diela, eta hor agian entzule
mugimendu bat egon da. Gu ere
programazioan ahalegin handia
egiten ari gara.
Nafarroari egiten zaio kasu nahikoa
EITBn?
Ez. Eduki aldetik, gu saiatzen
gara. Baina nire amaren etxean,
Txantrean, ez da ETB ikusten.
EITBko irratiak digitalki telebista aparatuetan ezin dira entzun.
Nire umeak ezin ditu euskarazko
marrazki bizidunak ikusi. Egun,
antenen kontu horrekin ez gara
iristen. Behin iritsita, kazetarion
asmoa bada Nafarroa sartzea.
Saio bat emango balizute, nolakoa
egingo zenuke?
Eroso egingo nuke kulturarekin
lotutako zerbait, edo Andromedaren antzekoa ere bai. Oso gustura
egingo nuke Nafarroa osorako
Faktoria bat, Iruñeko egoitzatik.
Bi urte dira ideia hori zuzendaritzaren mahaian dagoela.
Kanpezu eta Larraine bihar
gauean ‘Bizirik’ saioan
TELEBISTA › Urko Aristi kazetaria Arabako Kanpezu eta Zuberoako Larraine herrietara joango da bihar ETB1eko Bizirik
saioan (22:15). Kanpezu inguruko lurretan bilurrak biltzen
dituen jendea elkarrizketatuko
du, eta arrain haztegian zartailu
modalitateko arrantza nola egiten den ikasiko du. Larrainen,
hango alkate Sebastian Uturriagerekin hitz egingo du, eta
Orhiren magalean bizi diren
artzainen bizimodua bertatik
bertara ezagutuko du.
Juanra Bonetek lehiaketa
bat aurkeztuko du Cuatron
TELEBISTA › Garai batean
Caiga quien caiga saioan erreportari eta aurkezle lanetan
aritu zen Juanra Bonet. Orain,
Cuatro katerako lehiaketa berri
bat grabatzen hasi da: Lo sabe,
no lo sabe. Lehiakideak kalean
bertan topatuko dituzte, eta
3.000 euro irabazteko aukera
izango dute. Kaleko lehiakideek
ezingo dituzte galderak beraiek
erantzun, baizik eta beste norbait topatu beharko dute jokoan parte hartzeko.
Herri aldizkarien ikastaroa
udazkenera atzeratuta
PRENTSA › Euskal Herriaren
Adiskideen Elkarteak antolatutako Herri Aldizkarien Fenomenoa ikastaroa egitekoak ziren
datorren astean Azkoitian.
Baina ez dute gutxieneko ikasle
kopurua lortu, eta, ondorioz,
udazkena arte atzeratzea erabaki dute. Udazkenean ikasle
kopuru nahikoa lortzea espero
dute antolatzaileek.
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 25
‹ Agenda
E
Gaurko filmak
Dave, presidente por un día
Fernando Morilloren
zaborrezko artelanak
Mariatxiak eta
Mexikoko dantzak
1984ko Los Angelesko
Olinpiar Jokoak
Fernando Morillo idazleak etxeko zaborrarekin artelanak nola
egin erakutsiko du Amarauna
saioan. Bestalde, oporrak eta
elkartasuna uztartzeaz ariko
dira; gero eta elkartasun proiektu gehiago egiten dira.
Elegancia Mexicana mariatxi
taldea izango da Mexikotik kantari saioaren ardatza; dantzari
mexikarrak ere izango dira. Lazkaon grabatu dute emanaldia,
eta Imuntzo eta Beloki trikitilariek ere parte hartuko dute.
Bruce Greenspanen Los Ángeles 1984, 16 días de gloria dokumentala emango dute gaur La
2en. Los Angelesko Olinpiar
Jokoetan lehiatu ziren kirolarien
istorioak jasotzen ditu, tartean
Carl Lewis atletarena.
‘Amarauna’. Euskadi Irratia, 10:00.
‘Mexikotik kantari’. ETB1, 22:00.
‘El documental de La2’. La 2, 23:40.
11
Les randonneurs
111
p LaSexta, 15:30. Zuz.: Ivan Reitman.
p TF1, 20:50. Zuz.: Philippe Harel.
Akt.: Ben Kingsley, Sigourney Weaver,
Kevin Kline. AEB. 1993.
Akt.: Benoit Poelvoorde, Karin Viard,
Geraldine Pailhas. Frantzia. 1997.
Asterix y Obelix, misión...
Torque. Rodando al límite
11
p Cuatro, 15:45. Zuz.: Alain Chabat.
p LaSexta3, 22:00. Zuz.: Joseph
Akt.: Christian Clavier, Gerard Depardieu, Monica Belluci. Frantzia. 2002.
Kahn. Akt.: Martin Henderson, Ice
Cube, Monet Mazur. AEB. 2004.
Yo soy Sam
Stealth, la amenaza invisible
1111
1
1
p ETB2, 16:10. Zuz.: Jessie Nelson.
p La1, 22:15. Zuz.: Rob Cohen. Akt.:
Akt.: Sean Penn, Michelle Pfeiffer,
Laura Dern. AEB. 2001.
Josh Lucas, Jissica Biel. AEB. 2005.
Piège en eaux troubles
Beautiful girls
1111
p Paramount channel, 18:15. Zuz.:
Ted Demme. Akt.: Timothy Hutton,
Uma Thurman, Matt Dillon. AEB. 1996.
Akt.: Bruce Willis, Sarah Jessica Parker,
Dennis Farina. AEB. 1994.
Détention secrète
Un franco, 14 pesetas
111
p La1, 19:15. Zuz.: Carlos Iglesias. Akt.:
Carlos Iglesias, Javier Gutierrez. 2006.
11
p TF1, 22:45. Zuz.: Rowdy Herrington.
111
p France2, 23:25. Zuz.: Gavin Hood.
Akt.: Reese Witherspoon, Jake Gyllenhaal, Meryl Streep. AEB. 2007.
D
D
Telebista
ETB 1
ETB 2
Hamaika
Antena 3
Cuatro
TF1
06:00: Marrazki bizidunak.
Nafarroarako deskonexioan,
10:00 arte. 07:45: (H)eltzean.
08:15: Bizi berria. 08:25: Ibil2d.
08:55: Arrantza. 09:20: Egi bidean. 09:30: Iparraldearen
orena. 10:00: Meza. 11:15: Zu kirolari. 11:55: Estropadak. San
Miguel liga. Mar de Moaña
bandera. 13:30: Entzierro onenak. 14:00: Gaur egun. 14:15:
Txirrindularitza. Tourra. 14.
etapa. 17:30: ETB Kantxa. Ongay - Ladis Galartza / Gorka Larrinaga. A. Lasa / Zabaleta
/ Mendizabal III.a - Laskurain.
19:30: ETB kantxa. San Fermin torneoko finala: Xala Zubieta / Bengoetxea VI.a Begino. 20:30: Gaur Egun.
21:00: Puntako errekortariak.
22:00: Mexikotik kantari 2012.
00:40: Chiloe. 01:30: Kerman
mintzalagun bila. 02:00: Iparraldearen orena igandea.
07:00: Del país de los vascos.
07:25: Miniatures. 07:55: Pasión por los perros. 08:45:
Nueva vida. 08:50: Los asesinatos de Midsomer. ‘La casa
de Satan’. ‘Otoño oscuro’.
12:20: El payaso. Telesaila.
13:15: Rex. Telesaila. 14:58: Teleberri. Estibaliz Ruiz de
Azuaren eskutik. 16:05: Eguraldia. 16:10: Zinema. ‘Yo soy
Sam’. Zuz.: Jessie Nelson.
Akt.: Sean Penn, Michelle
Pfeiffer. 2001. 18:00: Zinema.
‘La fuerza de la pasión’. Zuz.:
Mike Barker. 2000. 20:58: Teleberri. 22:05: Eguraldia. 22:15:
Conquistour. Mundaka.
23:40: Tu plato favorito.
00:40: Rutas por Euskal Herria. 01:05: Zinema. ‘James
Bond contra goldfinger’. Zuz.:
Guy Hamilton. 02:50: Chiloe.
03:20: Musika gauak klasikoa.
03:50: Musika gauak jazz.
09:00: Alex eta Alexix. 09:55:
Euskal Herria esnatuz. 13:25:
Herri urrats. 14:20: Bat eta bat.
Erreportaje sorta. 15:35: Bi
fashion. Moda saioa. 16:10: 8.
kalea. 16:45: Erritmoz bizi.
18:15: Gipuzkoa kultura. 18:40:
Ikusmira. Backbone taldea.
19:10: Walker, Texas ranger.
Txindoki. 19:40: Bat eta bat.
Magazina. Erreportaje sorta.
20:55: Ibilaldia. 21:55: Bat eta
bat. Erreportaje sorta. 23:10:
Izarren distira. 00:55: Bat eta
bat. Magazina. Erreportaje
sorta. 04:15: Emisioaren
amaiera.
07:30: Megatrix. Barrio sesamo. Pelopicopata. Videos, videos. Los más... Dando la
nota. 14:00: Los Simpson.
15:00: Antena3 noticias. 15:30:
Deportes. 15:45: El tiempo.
16:00: Zinema. ‘La hija de los
Russell’. Zuz.: Jeff Bleckner.
2008. 18:00: Zinema. ‘Donde
quiera que estés’. Zuz.: Ambrogio Lo Giudice. 2008.
20:15: Futbola. 19 urtez azpikoak: Espainia - Grezia. 22:30:
Zinema. ‘Replicant’. Zuz.: Ringo Lam. 2001. 00:00: Videos
musicales. 00:30: Zinema. ‘El
tiburón del pantano’. 2011.
06:45: El zapping de los surferos. 08:15: Lo mejor de top
gear. 10:45: Las playas más
sexys del mundo. 11:45: Callejeros viajeros. 14:00: Noticias
Cuatro. 14:50: Deportes Cuatro. 15:45: Zinema. ‘Asterix y
Obelix: misión Cleopatra’.
Zuz.: Alain Chabat. 2002.
18:00: Zinema. ‘Spy kids’. Zuz.:
Robert Rodriguez. 2001.
20:00: Noticias Cuatro. 21:00:
Deportes Cuatro. 21:30: Ola,
ola. 22:30: Callejeros viajeros.
‘Paraíso mexicano’. 23:30:
Uno para ganar. 01:15: Cuarto
milenio. 04:30: Cuatro astros.
06:30: TFou. 10:10: Telefilma.
‘Au coeur de la famille’. Zuz.:
Michael McKay. 2012. 12:00:
Les 12 coups de midi!. 12:55:
Voile. 13:00: Journal. 13:35:
Walker, Texas ranger. 14:25:
Monk. 16:15: Les Experts. Telesaila. 18:00: Sept a huit. 20:00:
Journal. 20:50: Zinema. ‘Les
Randonneurs’. Zuz.: Philippe
Harel. 1997. 22:45: Zinema.
‘Piège en eaux troubles’. Zuz.:
Rowdy Herrington. 1994.
00:40: Columbo. Telesaila.
02:20: L’actualité du cinéma.
02:25: Réportages. 03:00:
Harry Roselmack.
La 1
Tele 5
Arte
France 2
Txirrindularitza. Tourra. 14:15
Yo soy Sam filma. 16:10
09:50: Abuela de verano.
12:10: Lo que hay que ver.
12:40: Conectando España.
13:30: Cocina con Sergio.
14:00: Solo moda en La1.
14:30: Corazón. 15:00: Telediario 1. 15:50: El tiempo. 16:00:
Txirrindularitza. Tourra. 14.
etapa. 17:30: Zinema. ‘Días de
trueno’. Zuz.: Tony Scott.
1990. 19:15: Zinema. ‘Un franco, 14 pesetas’. 2006. 21:00:
Telediario 2. 22:15: Zinema. ‘La
amenaza invisible. Stealth’.
Zuz.: Rob Cohen. 2005. 00:15:
Zinema. ‘Arma letal 4’. 1998.
02:15: TVE es música.
07:30: ¡Campeones! La Roja.
08:30: El coche fantástico.
09:30: Motoziklismoa. Munduko Txapelketa. Atarikoa.
11:00: Motoziklismoa. Italiako
sari nagusia. 15:00: Informativos Telecinco. 16:00: Revenge. ‘Espiación’. 16:45: Ringer.
‘¿Qué estás haciendo aquí,
guarra?’. 17:45: ¡Qué tiempo
tan feliz!. 20:55: Informativos
Telecinco. Albistegia. 22:00:
Aida. ‘Papa nui’. ‘Los guinnes
al sol’. ‘Top secuestret’. 01:30: I
love TV noche. 02:30: Minutos
mágicos. 04:00: Nosolomusica. 04:30: Infocomerciales.
11:45: Square. 12:30: Carnets
de voyage. 13:00: Karambolage. 13:10: 360º, géo. 14:05:
Deon Meyer. 14:50: L’Art du
parking. 15:20: L’Art et la Manière. 15:45: Schadeberg.
16:40: 39-40, la guerre des
images. 18:30: La cuisine au
sommet. 19:00: Musique pour
orgue de Franz Liszt. 19:45:
Arte journal. 20:00: 360º,
géo. 20:10: Le blogueur. 20:35:
Bad boys. 20:40: Les Rebelles
du foot. 22:15: Johnny Cash at
Folsom Prison. 23:45: Joeystarr à l’Olympia de Paris.
00:45: Udo Lindenberg.
08:30: Les chemins de la foi.
12:05: Tout le monde veut
prendre sa place. 13:00: Journal. 13:30: Faites entrer l’accusé. 14:55: Txirrindularitza. Tourra, zuzenean. 17:20: Stade 2.
18:55: L 4e duel. 20:00: Journal. 20:35: Private Practice.
Telesaila. ‘Projet de naissance’. ‘Un choix impossible’. ‘L’amour, ca fait mal’. ‘Jusqu’a ce
que la mort nous sépare’.
23:25: Zinema. ‘Détention
secrète’. Zuz.: Gavin Hood.
2007. 01:25: Journal. 01:40:
Faites entrer l’accusé. 03:00:
Badjaos ou les Gitans de la...
ETB 3
ETBK Sat
La 2
La Sexta
Teledeporte
France 3
07:05: Trikitraka Trikitron.
09:05: Doraemon. 09:50:
Hartz Txiki. 10:35: Doraemon.
11:15: Hirukiak. 12:05: Abeltxoroak. 12:25: Doraemon. 12:50:
George oihanekoa. 13:35: Doraemon. 13:55: Martin Mistery.
14:40: Trikitraka Trikitron.
16:25: Aitatxoren kanpamentua. 17:50: Doraemon. 18:10:
Clang inbasioa. 18:45: Doraemon. 19:35: Shaggy eta Scoby
Doo. 20:15: Doraemon. 21:00:
Kodea Lyoko. 22:30: BBK live
2012 egunerokoa. 23:30: Muy
Fellini. 23:45: Ahotsenea.
00:10: Breaking bad.
10:00: Robin Food. 11:45: Esto
no es serio. 12:00: Txirrindularitza. Tourra. 13. etapa. 14:15:
Zona zapping. 14:30: Gaur
egun. 14:45: Zona zapping.
15:30: Herri kirolak. Sokatira
(Euskadiko txapelketa).
17:00: Zu kirolari. 17:40: Estropadak. San Miguel liga. Mar
de Moaña bandera. 19:10:
Futbola. Olympique de Lyon Athletic. 20:40: Txirrindularitza. Tourra. 14. etapa. 21:30:
Teleberri. 22:30: ETB kantxa.
Aritz Lasa - Zabaleta / Mendizabal III.a - Laskurain. 23:30:
Estropada. 01:00: Robin food.
12:30: Los oficios de la cultura.
13:00: Mover montañas. 13:30:
El escarabajo verde. 14:00:
Andoni Luis Aduriz: la cocina
de las palabras. 15:00: Saca la
lengua. 15:35: Saber y ganar.
16:10: Grandes documentales. 17:05: Docufilia. 18:45: Miradas 2. 19:00: La expedición
malaspina. 20:00: Más que
perros y gatos. 20:30: Tres 14.
21:00: Página2. 21:30: Redes
2.0. 22:00: Barenboim: Beethoven para todos. 22:55: Docufilia. 23:40: El documental
de La2. ‘Los Angeles 1984, 16
días de gloria’.
07:00: Teletienda. 07:30: LaSexta en concierto. 08:40:
Real NBA. 09:05: Bestial.
10:05: Carreteras secundarias. 10:50: Bares que lugares.
11:55: Vidas anónimas. 13:00:
Salvados. 13:55: LaSexta Noticias. 14:55: LaSexta Deportes. 15:30: Zinema. ‘Dave, presidente por un día’. Zuz.: Ivan
Reitman. 1993. 17:30: Navy:
investigación criminal. 19:20:
¿Quién vive ahí?. 20:00: LaSextanoticias 2. 20:55: LaSexta deportes. 21:30: El club
de la comedia. 22:25: Bones.
Telesaila. 02:00: Astro TV.
09:15: Tenisa. 11:00: Txirrindularitza. Tourra. 12:45: Karting.
13:00: Bela. 13:15: Orientazio
lasterketak. 13:25: Comunicar
es ganar. 13:30: Quebrantahuesos. Zikloturista proba.
14:00: Saskibaloia. Frantzia Espainia, zuzenean. 16:30:
Automobilismoa. 17:45:
Orientazio lasterketak. 18:00:
Atletismoa. Junior mailako
munduko txapelketa, zuzenean. 20:30: Tenisa. ATP 250
Bastad. 22:20: Comunicar es
ganar. 22:30: Txirrindularitza.
Tourra. 00:15: Saskibaloia.
Frantzia - Espainia.
06:35: Ludo. 08:40: Dimanche
Ludo. 12:00: Le 12/13. 12:50: Village départ. 13:50: Txirrindularitza. Tourra, zuzenean.
14:55: Keno. 15:00: En course
sur France3. 15:15: Vu du ciel.
16:55: L’ombre d’un doute.
17:50: Questions pour un super champion. 19:00: 19/20.
20:10: Zorro. Telesaila. 20:35:
Commissaire Montalbano.
Telesaila. ‘L’excursion à Tindari’. 22:40: Soir 3. 23:10: Commissaire Montalbano. Telesaila. 01:00: Zinema. ‘Romeo
et Juliette’. Zuz.: Riccardo Freda. 1964. JBA. 02:35: Soir 3.
26 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Plaza›Kultura
mak izan zituen mintzagai, besteak beste.
70eko hamarkadatik egun arte
musika, poesia eta gizartea asko
aldatu badira ere, musikariek poesiari bideak zabaltzen jarraituko
Elortzak hitzaldia
eman du musikaren
bidez heltzen zaizkigun
poemen inguruan
Sarrionandiaren lanari
eskaini diote poesia
jardunaldietako
bigarren eguna
dutela iritzi dio Elortzak. Bide horretan, poemak margolanekin parekatu zituen. Kantu eta poemen
arteko harremanean, musikariak poemari argia gainean jartzen diola uste du: «Musikariak
ilunpean zegoen poema hori argitara atera eta ikuspuntu batetik
begiratu eta erakusten digu».
Bide horretan, kantua ezagutzeak egiten ditugun poemen irakurketetan eragina duela iritzi dio.
Mikel Elortza poesia eta musikaren arteko harremanen inguruan aritu zen ‘Lp bat poema’ hitzaldian, goizean, Eako Beletxen. ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS
Arnasbide eta elikagai
Poesia errezitaldiek, kontzertuek, hitzaldiek
eta antzezlanek poesiaz zipriztindu dute
herria ‘Eako poesia egunak’jaialdian
Sarrionandiaren argitaratu gabeko lau
poema ziren irakurtzekoak gauean Ean
Nagore Ares Amaya Ea
Zuhaitzaren sustraiek ura xurgatzen duten legez, azalak poesia
xurgatzen du egunotan Ean (Bizkaia). Hitzok paperetik begietara
salto egin eta behin ahoak ahoskatzen dituenean airea zeharkatzen dute eta belarrietatik sartzen
dira, entzuleen barrenak astinduz batzuetan, baretuz, besteetan. Badira bederatzi urte fenomeno bera errepikatzen dela herrian, urtero-urtero, poesiak bertoko txoko guztiak zipriztintzen
dituela uda heldutakoan. Eta hala, uztail erdialdera helduta, Ea
poesiaren sinonimo bihurtzen da.
Aurtengoan, sorpresa ederrak
ekarri dituzte. Atzo arratsaldean,
Mikel Lasak emanaldi bitxia eskaini zuen, eta Eara bertara Joseba Sarrionandiaren argitaratu
gabeko lau poema heldu ziren.
Ondoren, gauean ziren irakurtzekoak.
Ostiralean hasi ziren Eako poesia egunak, eta gaur amaituko
dira. Aurtengo jaialdiaren izenburuak aurreratzen zuen bezalaxe, poesia hutsa eta azukrearekin
dastatzeko aukera izan da. Errezitaldiek ez ezik, kontzertuek, hitzaldiek, antzezlanek eta errezitaldi musikatuek ekarri dute poesia herrira.
Musikak ezagutarazitako poemez aritu zen atzo goizean Mikel
Elortza. Lp bat poema hitzaldian,
bere bizitzako musikaren parte
nimiño bat ekartzearekin batera,
euskal musikari eta poeten arteko harremanez mintzatu zen Beletxen. «Musika poesiari ateak zabaltzeko bidea» dela aldarrikatu
zuen Elortzak. Askotan oharkabean pasatzen bada ere, poesia
asko musikaturik heltzen baitzaigu. Oskorrik musikatutako Gabriel Arestiren poemak, Itoitzek
musikatutako Joseba Alcalderenak, Bernardo Atxaga eta Joseba
Sarrionandiaren letrak oinarritzat dituzten Ruper Ordorikaren
kantak eta Xabier Montoiak musikatutako Mikel Antzaren poe-
Yolanda Castaño poeta galegoa, Eako talaian, errezitatzen. NAGORE ARES AMAYA
Poesia egunetara bildutako lagunak, antolatzaileekin. NAGORE ARES AMAYA
Poesia hutsa eta musikarekin
Ahoskatutako hitzak entzuteari
uzten diogunean ere, soinuak garraiatzen dituzten uhinak ez dira
sekula desagertzen, airean pilatuz doaz, eta horretan galtzen
dira. Bederatzi urtean poesia berba asko metatu dira Ean. Horietako gehienak euskarazkoak badira ere, urtero beste hizkuntza bateko poeta bat ekartzen dute
jaialdira. Aurten, Yolanda Castaño poeta galegoak ekarri ditu berba horiek. Atzo eguerdian bere
poemak irakurri zituen Idazleak
irakurle saioan; Iñigo Astiz, Jon
Gerediaga eta Ione Gorostarzurekin batera. Poeta bakoitzak hiruzpalau poema irakurri zituen, The
Soul Stompers taldearen soul doinuak tartekatuta.
Bazkalostean, berriz, Mikel
Lasa poeta tartean zela, Mikel
Lasa gure artean saioan Garazi
Izagirre eta Itziar Etxetegia musikariek poesia eta musika uztartu
zituzten. Azken hamarkadetan
Lasa oso gutxitan agertu izan da
jendaurrean, eta, neurri batean,
isiltasun horrek harenganako
mirespena handitu egin du, antolatzaileen iritziz. 19:30etik aurrera, berriz, antzerkiak hartu zituen herriko kaleak; Iñigo Aranbarrik idatzitako Munduan beste
lana ikusteko aukera egon zen lehenengo, poesia egunetarako bereziki sortua. Dantzaz Konpainiaren eta Biraka dantza taldearen
Sarritsasoa lanak, berriz, Joseba
Sarrionandiaren hainbat poema
ditu oinarritzat. Sarrionandiaren
poesia izan zen atzoko protagonista nagusia Ean. Gauean, haren poemak oinarritzat hartuta,
Ruper Ordorikak eta Jon Pirisek
Oroimenaren mapa-n kontzertua
eman zuten.
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 27
28››
Tang dinastiako poetarik laudatuenak izan
ziren Du Fu eta Li Bai. Haien lanek bizirik diraute
BBK Live-k inoiz bildu duen jendetzarik
handienaren aurrean, kontzertu borobila egin
zuen Radiohead-ek. 39.000 ikuslek gogotik
kantatu zituzten taldearen ereserki ezagunenak.
Radiohead
indartsuena
eta gozoena
Lander Muñagorri Bilbo
E
z da erraza 39.000 arima
asebetetzeko moduko
kontzertu bat egitea. Radioheadek, ordea, horixe
lortu zuten ostiralean. Kontzertu
txukuna, indartsua, eta ereserkiz
jositakoa eskaini zuten britainiarrek, eta zaleek (eta ez horren zaleek) emanaldi borobil batez gozatzeko aukera izan zuten.
Taldekideentzat, ordea, ez zen
erraza izan taula gainera igotzea.
Are gutxiago, eurekin biran ibiltzen den teknikarietako bat Torontoko (Kanada) agertoki batean soinu probak egiten ari zela
burdinezko estruktura behera
jausita harrapatu eta bertan hil
ondoren. Ordutik, hilabete eskas
igaro da, eta, birako hainbat kontzertu bertan behera utzi eta gero,
agertokietara itzuli direnetik bigarrena izan da Bilboko ikuskizuna. Oraindik dolu aldian dauden
arren, zeukaten guztia eman zuten emanaldian.
Ikuskizunak, ordea, ez zituen
aurrez espero zituzten elementu
guztiak. Istripuan ez baitzuten
kide bat bakarrik galdu, baita azken diskoa aurkezteko biran erabiltzen ari ziren pantaila eta ar-
giak ere. Ikuskizunerako espresuki diseinatuta zeuden, eta, behin
horiek galduta, beste batzuekin
ordezkatu dituzte biran jarraitu
ahal izateko. «Testuingurua zein
den kontuan edukita, ahal dugun
guztia egingo dugu gure jarraitzaileei ahalik eta emanaldirik
onena eskaintzeko», zioen joan
den ekainaren 21ean taldeak argitaratu zuen oharrak. Ez zituzten
nahi beste ikuskizun elementu
izango, baina ikusleek ez zuten
hori eskatzen, nahikoa zuten euren nahiak asebetetzeko kontzertu bat jasotzearekin. Eta horixe
izan zuten.
Ordu eta hiru ordu laurdeneko
ikuskizuna eskaini zuen Radioheadek, ikusleak gogobetetzeko
modukoa. King of Limbs azken
diskoa zabaltzen duen Bloom
kantu sendoarekin hasi zuten
kontzertua, eta ondoren iritsi ziren 15 sSep, Pyramid Song, Morning Mr. Magpie, Lotus Flower,
edo Feral abestiak. Rocka, popa,
musika elektronikoa edo tribala,
denak elkarren nahasian jo zituzten, kantu indartsuen ondoren lasaiagoak emanez, eta alderantziz:
The Daily Mail barearen ondoren, esaterako, Myxmatosis indartsu eta sendoa iritsi zen. Ra-
‘Barrura begiratzeko
leihoak’ filmak 40.000
euro lortu ditu
Zinez ekoiztetxeak
herritarren ekarpenari
esker batu du diru hori,
erakunde publikoen
laguntzei uko eginez
Erredakzioa Donostia
Donostiako Udalak diru laguntza
eman nahi zion Barrura begiratzeko leihoak filmari. Baina bost
euskal presori buruzko doku-
mentala denez, Espainiako Gobernuak horren kontrako kanpaina bat abiarazi zuen. Zinez filmaren ekoiztetxeak, hortaz, diru laguntza publikoei, 31.000 eurori,
uko egitea erabaki zuen, joan den
ekainaren 28an. Jada martxan zegoen herritarren ekarpenaren bidezko finantzaketa sistema, eta,
Zinez-ek atzo adierazi zuen ekarpen horiei esker 40.000 euro bildu
dituztela; filmak aurrera jarrai
dezan behar dutena, alegia. Eskerrak eman dizkiete herritarrei.
Thom Yorke Radioheadeko abeslaria, herenegun Bibon emandako kontzertuan. MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS
dioheadek estilo horiek guztiak
trebeziaz tartekatzen baititu, eta
horrek haien zuzenekoak gorabehera ugariko bidaiak bihurtzen
ditu.
Kobetamendin elkartu zen jendetzak, hala ere, kanturik ezagunenekin jo zuen goia: Karma Police, Kid A, Ideoteque, eta
Everything in its Right Place
abestiek ikusleak aztoratu zituzten. Horren lekuko ziren sakelakoen argiak. Milaka ipurtargi
BBK Live-ko kontzertu nagusietakoa argitzen. Paranoid
Android iritsi zen, azkenik, emanaldi on eta txukunari bukaera
eder bat eskainiz.
Vetusta Morla, berresten
Radioheaden emanaldiari, Vetusta Morla madrildarrenak jarraitu
zion. Kontzertu ederra eskaini zuten; joan den urtean Kobetamendin erakutsi zuten indarra berretsi zuten, eta ikusleen artean sekulako giroa sortu. Talde gaztea
den arren, ereserki ugari ditu dagoeneko, eta garbi geratu zen hori
milaka pertsonek haien kantuak
bata bestearen atzetik kantatu zituztenean. Salvese quien pueda,
Maldita locura, Un día en el mundoedo Copenhaguedira horren lekuko. Etorkizun oparoko taldea
da, eta hori orainaldian erakusten du.
Baina giroa arratsaldetik zetorren. Mumford & Sons inglesen
rock, country eta bluegrass doinuek lehen agertokia hartzen zuten milaka lagunak dantzan jarri
zituen. Kalean disko bakarra duten arren, sona handia daukate
dagoeneko. Hori guztia, banjo, gitarra, biolin eta haizezko instrumentuekin.
The Kooks gazteek ere milaka
jarraitzaileren arreta bereganatu
zuen. 2005ean hasi zirenetik, estiloz garatu dute, baina azken finean formula berdinarekin jarraitzen dute: abesti melodiko, errepikakor eta motzak. Ongi doakien
errezeta dela jakitun, gogotsu jo
zuten Kobetamendiko taula gainean, eta ikusleek ere erruz eskertu zioten ahalegin hori.
Ostiraleko kartelburua iritsi
aurreko ordu betean, musika
elektronikoa egiten duen Four
Tet bakarlaria aritu zen agertoki
nagusian. Gaizki aukeratutako
ordu, eta lekua. Agertoki parean
jende andana bazegoen ere, inor
gutxik egin baitzion jaramon.
28 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Plaza › Kultura
Literatura D
Aurten bete dira 1.300 urte bata jaio zenetik, eta 1.350, bestea hil
zenetik. Tang dinastiako poetarik laudatuenak izan ziren Li Bai
eta Du Fu. Beren lanek, gaur egun ere, bizi-bizirik diraute.
Li Bai eta Du Fu:
hamahiru mendez
bidelagun
Ion Olano Carlos
U
stekabean, Du Furen
(712-770) irudiak ikaragarri zabaldu dira
azken hilabeteotan
Txinan, Du Fu lanpetuta izeneko
ekimenaren ondorioz. Testuliburu bateko erretratua oinarritzat
hartuta, ehunka irudi muntaketa
jarri dituzte sarean: moto gidari,
superheroi, zibernauta… hainbat jardunetan ageri da Du Fu.
Txinatar batzuek txarrera hartu
dute poeta ospetsuaren irudia
arinkeriaz erabili izana; edonola
ere, gertakari arrakastatsu
horrek balio izan du Du Furen
irudia ezagutarazi eta haren
hamahirugarren mendeurrena
gogora ekartzeko.
Du Fu 712an jaio zen, Gongxianen, literatur familia gailen batean. Zazpi urterekin hasi zen poesia idazten, eta, Konfuzioren irakaspenak jarraituz, ikasketa
klasikoak egin zituen. Lur sail batzuk herentzian jasota, hainbat
bidaia egin zituen Du Fu gazteak.
Gerora ezagutu zituen gosetea
eta erbestea, beste hainbat lazeriarekin batera. Esanekoa eta
neurritsua izaki, Du Fuk diziplina zorrotzez apailatu zituen mila-
Du Fu poeta txinatarra soziala eta aszeta zen. BERRIA
Li Bai poeta txinatarra lirikoa eta buhamea zen. BERRIA
ka neurtitz. Horietatik 1.500 soilik
heldu dira gaurdaino.
Li Bai edo Li Tai Bo, mendebaldean Li-Po deitua, 701. urtean jaio
zen, Xuije hirian. Txikitatik kaligrafian aritua, hamaika urterekin Inperio ehiza izeneko poema
bikaina idatzi zuen. Tang dinastiako poeta gehienak ez bezala, Li
Baik ez zuen sekula funtzionario
izateko azterketarik egin. Diotenez, Li Bai harroputza zen, fededun taoista eta mozkortia. Arthur Waileyk honela definitu zuen
bere biografian: «Harroxkoa, krudela, biziotsua, arduragabea eta
faltsua».
Nolanahi ere, Li Bai espiritu askea izan zen. Gaztetatik maite
izan zuen ermitauen bizitza; izatez, «Loto-lore urdinaren ermitaua» izena eman zion bere buruari, «hilezkor deserriratua».
Plazerari emana bizi izan zen; bo-
teretsuen aurrean burua makurtu gabe, erabateko askatasuna
izan zuen xede. Izan ere, tiranoen
eta mandarin ustelen gaitzesle
izan zen, baita buhameen goresle
ere. Garai hartako poesian natura eta guda ziren idazgai nagusiak. Li Baik biak ala biak jorratu
zituen. Jende xehearen bizimoduari buruz idatzi zuen, lagunen
arteko agurren gainean, emakumeei buruz, eta, bereziki, ilargiari
eta ardoari egin zien gorazarre.
Haren heriotzari buruzko bi
bertsio daude: batak dio gaixorik
hil zela, biriketako eta gibeleko
gaitzek eraginda; beste bertsioa
poetikoagoa da, inondik ere. Antza, ohi bezala mozkor-mozkor
eginda zegoelarik, Kaixi ibaian
ilargiaren isla besarkatzen saiatu, eta bertan itota hil zen. Azken
hori da gehienek ezagutzen duten
istorioa, baina, diotenez, Li Baik
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 29
Kultura ‹ Plaza
Literatura D
antzeko istorio bat kontatu zuen
bere poemetako batean.
Alde bakarreko laguntasuna
Guztiz ospetsua da Du Fu eta Li
Bairen arteko laguntasuna.
744an ezagutu zuten elkar, Luoyangen. Ordurako poeta sonatua
zen Li Bai, eta Du Fuk miretsi egiten zuen suharki. Batzuek diote
soilik birritan elkartu zirela poetok, eta orotara hiru hilabete
eman zituztela elkarrekin. Bestetzuek, ordea, baieztatzen dute urtebeteko bidaia egin zutela, hainbat eskualde eta lagun bisitatuz.
Stephen Owen biografoak dio
alde bakarreko laguntasuna izan
zela, hain zuzen, biek miresten
zutelako Li Bai. Elkar ezagutu
ondoren, Du Fuk hamabost poema inguru idatzi zituen lagunaren omenez; Li Baik, berriz, bizpahiru baino ez. Honela goraipatu zuen Du Fuk bere lagun
miretsia: «Pintzela hartzean, haizete eta euriteak eragiten ditu. /
Poema amaitzean, jainko eta deabruei negar eragiten die».
Aparteko irudimena zuen Li
Baik, eta, haren ustez, poemak
berezko oldarrari jarraituz idatzi
behar ziren. Du Fu, aldiz, sorkuntza formalaren maisua izan zen
eta, esaterako, ez zuen kasik poesia erotikorik idatzi. Li Bai lirikoa eta buhamea zen; Du Fu
soziala eta aszeta; Taoismoari
jarraitzen zion Li Baik; Konfuzioren irakaspenei, Du Fuk. Nolanahi ere, elkarren osagarri izan
dira bi poetok, bata yang balitz
bezala, eta bestea, yin—edo alderantziz—.
Du Fu ez, Li Bai bai
Tamalez, oraindik ezin dugu Du
Furen libururik irakurri euskaraz, baina, zorionez, badugu Li
Bairen bilduma eder bat euskarari ekarria. Pello Otxoteko poeta
eta Albert Galvany sinologoaren
artean egin zuten itzulpena, eta
Alberdaniak eman zuen argitara
2006an. Bernardo Atxagak idatzi
zuen hitzaurrea, eta honako hau
esan zuen Li Bairi buruz: «Ezin
dugu ulertu poesia modernoa
bera gabe».
Itzultzaileek, berriz, argi baino
argiago azaldu zuten zergatik
dagoen Li Bairen poesia oraino
bizirik: «Gure ustez, Li Baik darabiltzan gaiak grina unibertsalei
lotuak daude: aldiaren iragaiteari, adiskidetasunari, banatzearen saminari, gerratearen doilorkeriari,
naturaren
kontenplazioari, horditzearen
onurei… Eta hortxe dago haren
arrakastaren gakoa.»
Esate baterako, batere gaurkotasunik ez du galdu Ekialdeko dorrean horditurik izeneko poemak: «Ekialdeko dorrean horditu
nintzen bart / eta kapela gaizki
jantzirik etxeratu. / Nork lagundu ninduen zaldi gainera? / Nola
egin nuen dorretik jaisteko?».
,
Pasarte hautatua
Hirudia
Anton
Txekhov
‘Anna lepoan’
Ezkon-elizkizunaren ondoren
ez zen mokadu arin bat ere izan;
ezkonberriak kopako bana hartu, arropak aldatu eta geltokira
joan ziren. Ezteietako irrada
alaia eta afariaren ordez, musika eta dantzaren ordez, berrehun verstatako erromesbidea izango zen (...).
Lagundu zituzten ezkonberriak. Lankide eta ahaideen ostea edalontziak eskuetan zituztela itxaroten zegoen trena noiz
abiatuko «gora ezkonberriak!»
oihuka hasteko, eta Piotr Leontitx (...) leihatilara tentetzen zen
bere edalontziarekin eta erreguka esaten zuen:
-Anyuta! Anya! Anya, hitz bat
bakarrik!
Anyak burua makurtu zuen
leihatilatik berarengana eta
hark zerbait xuxurlatu zion (...)
IPUINA
pItzultzailea: Xabier Mendigure Bereziartu.
pJatorrizko hizkuntza:
Errusiera.
pArgitalpena: Txekhoven ipuinen bilduma bat argitaratu
zuen Mendiguren Bereziartuk
Ibaizabalekin, 1990ean.
pAzalpena: 1904ko uztailaren
15ean hil zen idazle eta antzerkigile errusiarra.
Idurre Alonso
Literatur ikerlaria
Maite ditut, maite...
erriro ere iritsi da uda
Euskal Herrira, zalantzati, uzkur, ohi duen
bezala. Haurrek pozez
jaso dituzte urtean zehar erabilitako liburu, koaderno eta arkatzak. Zati baterako, azkenengoz
eraman dituzte amantalak etxera. Ikasgeletara, berriz, negua iritsi da; hutsik gelditu dira, ezohiko
isiltasunean.
Nik ere badut amantala jasotzeko ordua, hamabi hilabetez
baino gehiagoz bete dudan BERRIAko sail hau uztekoa. Une honetan ikerketan eta irakurketetan murgiltzeko denbora hartu
nahi dut, Martutene-tik Tolosan
barru ibiltzen utziko didan denbora.
Ezin, baina, agur esan, aukera
hau eskaini didatenei eskerrak
eman gabe. Duda barik, badago
zertaz hausnartu eta zertaz eztabaidatu euskal literaturaren inguruan, eta benetan eskertzen
dut nire hausnarketak plazaratzeko abagunea eskaini izana.
Orain, egia esan, lasaiago irakurriko dut BERRIA, irakurlearen
aulkitik, eta zalantzarik gabe, gozatu egingo dut eztabaida berriekin eta pentsatzera gonbidatzen
gaituzten planteamenduekin.
B
Aurrerantzean, lehenago bezala,
nire konpromisoa izango da paperaren zuri-beltzean dautzan
hausnarketa horiek adiskideen
arteko solas bihurtzea, eta jarraipena ematea igande goizeko kafearen inguruan. Izan ere, hiru mila
eta bostehun karakterez osatutako zubia motz geratzen da irakurlearengana esan nahiko genituzkeen guztiak helarazteko jorratzen dugun gai bakoitzari buruz.
Horrela, zutabegileak ereiten
duena bakarrik garatuko da irakurleak egiten baldin badu hortik aurrerako lana. Aurreko batean nioen nekagarri gertatzen direla, neurri batetik gora, nekerik
gabe irakurtzen diren liburuak.
Ildo horretatik, iruditzen zait testuak zer pentsatua eta zer hausnartua eskaini behar duela, baina irakurlearen lana dela hortik
tira egin eta nork bere irakurketa
osatzea. Eta irakurketa hori taldean eraikitzen bada, are hobeto.
Zutabegileak ereiten
duena bakarrik
garatuko da irakurleak
egiten baldin badu
hortik aurrerako lana
Nik, nire aldetik, espero dut Hirudiko hirukote honek asmatu
izana hausnarketarako gai batzuk proposatzen, aurrekoek asmatu zuten bezala. Eta espero
dut, halaber, aurrerantzean ere
gako berriak jasotzea eztarri berrietatik. Izan ere, benetan garrantzitsuak iruditzen zaizkit Hirudia bezalako arnasguneak, literaturaren erdiguneko diskurtsotik urrutiratzeko aukera ematen
dutenak. Hemen literaturarekin
lotutako askotariko gaien inguruan eztabaidatu daiteke, iritziak
partekatu, zalantzak kaleratu...
Ander Iturriotzek zioen bezala,
horrelako guneetan ere sozializatzen da literatura, eta egia esaten
badizuet, harritu egin nau ikusteak zenbat irakurlek jarraitzen
duen tarte hau. Horri lotuta, esan
behar dut oso gustura jaso ditudala irakurleen iritzi, mezu eta
iruzkinak. Hortaz, mila esker astez aste jarraitu gaituzuen guztioi, bai eta lantzean behin jarraitu gaituzuenoi ere. Artzeri lapurtuko dizkiot azken hitzak, eta Iturriaga eta Elortzari, moldaketa:
«maite ditut/ maite/ geure bazterrak/... baina bizi dituzten pertsonei eskerrak». Baita bizi izan zituztenei ere, nola ez.
30 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Plaza › Kultura
Literatura D
Ukabilean eramateko
Iratxe Esnaola
J
ohn Steinbeckek (Salinas,
Kalifornia, 1902 -New York,
1968) 1939an argitaratu zuen
Suminaren mahatsak (The Grapes of Wrath) bere lan ezagunena. Estatu Batuetako Depresio
Handiaren garaian Kalifornia estatura lan bila doan familiaren
odisea kontatzen du, eta John
Fordek 1940an liburuan oinarritu
zuen izen bereko filmak ezagun
egin zuen mundu osoan obra. Hiru urte lehenago idatzi zuen eleberri labur hau ere Depresioaren
urteetan kokatua dago. Kalifornian, Salinas ibaiaren eta Gabilan mendiaren inguruko lurretan
aurkitzen ditugu George Milton
eta Lennie Small protagonistak,
rantxo batera lan eske abiatu aurreko ilunabarrean. Etxaldez
etxalde lan eske, batetik bestera
dabiltzan milaka gizonen bizimoduaren erakusgarri. Pobrezia,
miseria, gosea, injustiziak nabarmentzeko garaia da krisialdiarena. Eleberri labur bezain trinkoak berehala murgiltzen gaitu hogeita hamarreko hamarkadan.
Etorkizuna ezin pentsatuzko aukera da, eta bizimodua gaur-gaurkoa. Soldata putetxean, edaritan,
jokoan gastatzeko adinakoa, apenas. Belaunaldiaren ametsa, aldiz, eta aberastasunaren ideia,
etxe bat bere soro eta animaliekin. Horixe irudikatzen ematen
dituzte orduak, ametsaren eldarnioak dakartzan ondorio garratzak pairatzen amaitzeko.
Familia gabeko gizon bakartien mundua da Steinbeckek marrazten diguna. Rantxoko bizimodua, garagar alea batzeak
iraun bitartean, gogorra da. Beltzekiko diskriminazio eta zapalkuntza hor daude, bai eta euren
etsipena ere. Iparra galdutako gizonak, gogortuak, liskar bila dabiltzan borrokazaleak. Hierarkiak oso markatuak daude, bai,
baina idatzi gabeko jokabide bat
irristatzen da narratzailearen lumatik, gizon arteko ondradutasuna dei nezakeena, nagusi eta
peoi artean ere lekua baduena,
ohore kode ez-idatzi bat bezalakoa. Beti ere, samurtasunik agertu barik eta inoren bizian gehiegi
sakontzeke. Gizonok pairatzen
duten bakardadearen erdian bi
protagonistek paktu bat dute elkar laguntzeko, eta horrek ezberdintzen ditu. George Milton bizkorra eta abila da. Lennie Small
geldoa, gorputzez erraldoia eta
lagunaren mendekoa. Batek
agindu eta besteak konplitu egiten du. Liburuko gauzarik landuenetakoa da harreman hori.
Elkarrizketa askorekin, eta pertsonaien kontrakotasunean oinarrituz, karakterizazio ona lortzen
da. Georgek aurpegiratzen dio
bakarrik hobe legokeela, Lennieren hanka sartzeengatik lana
galtzeko beldurrean baitabil beti.
Baina lagundu nahi dio, eta hala
egiten du, nahiz gogo txarrez bezala egin, geldoa laguntzeaz lotsaturik. Iruditzen zait mundu
gogor horretan Lennieren gaiztakeria falta eta apaltasunak (bai-
‘SAGUAK ETA GIZONAK’
pEgilea: John Steinbeck.
pItzultzailea: Iñigo Errasti.
pArgitaletxea: Alberdania.
na baita erailtzeko gai den indar
galant kontrolaezin kontrajarriak ere) beste gizonen soslai
maltzurra azpimarratzen duela.
Eleberriko emakume bakarrak,
aldiz, maite ez zuen rantxoko nagusiaren semearekin elkartzea
beste aukerarik ez zuen izan. Gaitzespen tratua jasotzen du gizonengandik. Haien iritzien bitartez ezagutzen dugu, soilik. Arriskutsua da, gizon bila dabil, puta
da. Gaitz guztien sorburua. Trataera horrek emakume on eta
txarraren bereizketa oroitarazten du, eta, gizonen konpainia bilatzen duenean, epaitua, deitoratua, bazterreratua da. Arrakasta
izan zuen eleberriak, eta film bat
ere egin zuten 1992an, Gary Sinise zuzendari zuela. Baina eleberri honek zerbait iradokitzen
badu, hori antzerki obra bat da.
Steinbeck-ek berak antzerki pieza bihurtu zuen, eta, gaur egun,
taularatzen jarraitzen da. Trinkoa da istorioa, ukabil batean bildu eta haren gogortasuna sentitzeko modukoa. 1962an Literaturako Nobel saria jaso zuenaren
beste obra batzuk euskaraz irakurri nahi izatera: Perla, Tortilla
Flat, Zeruko Belardiak, Arthur
erregearen egintzak.
G Haur eta gazte literatura
A elkartea
anpiroak, trolak, aztiak,
sorginak eta gizotsoak
dira, besteak beste, bilduma
honetako pertsonaiak, gaur
egungo Parisko kaleetan
gizartean dabiltzanak, inor
konturatzeke.
Bilduma Jasper izeneko
hamabost urteko mutilaren
bizipenetan oinarritzen da,
nahiz eta bigarren mailako pertsonaiei tarte zabala ematen
zaien, bildumako bigarren alean
Ombe izeneko neskarekin gertatzen den bezala.
B
‘ILUNPEETAKO ARGI
AHULA’
pEgilea: Erik L’Homme.
pItzultzailea. Aitor Arana.
pArgitaletxea. Ibaizabal.
Basque Pirtzin’ Style?
Jasperrek txikitatik erakutsi
duen magiarako gaitasun
harrigarria dela eta,
A elkartea deritzon elkarte
sekretuak harekin
harremanetan jarri nahiko du.
Elkarte horren zeregina da
gizaki arrunten artean bizi
diren izaki paranormalak
kontrolatzea; bereziki,
gizakiak elkarbizitza horren
berri jakin ez dezaten,
baina baita izaki mitologiko
horien balizko erasoetatik
babesteko ere. Hala, A
elkarteak Jasper trebatu eta
hezteko ardura hartuko du
euretako agente bihurtzeko
asmoz.
Bildumaren lehen bi ale
hauek moda-modako
literatura molde berrietako
ezaugarriak konplitzen
dituzte, eta gaia maite duten
nerabeen bazka izateko
egokiak dira. Halere, hutsune
bat sumatzen da: euskal
argitaletxeak Interneten
hainbat edukia eskaintzea
liburu hauen inguruan.
p IMANOL MERCERO
erabeentzako eleberri labur-luzea eskaini nahi digute Donostiako taberna baten
izenarekin bataiatutako obra
honekin.
Dituen berrehun eta zortzi
orrialdeak berrogeita hamaika
ataletan banatuta daude. Testu-aringarriz josita, bai elkarrizketa bidez, bai letra lodiz nabarmendutako esaldiekin, bai eta
tarte, komatxo, letra tipo aldaketa, elipsi, kanta eta erabil litezkeen bestelako aringarri guztiekin ere. Hala, ziurta genezake
liburu irakurterraz bezain arina
dela.
Institutu batean gertatzen da
N
‘LARUNBATEAN
BUKOWSKIN’
pEgilea: John Andueza
pArgitaletxea. Elkar.
dena. Nesken dutxetan argazkiak ateratzen dituzte asmo
txarreko bi ikaslek, eta, gero,
beste baten sakelakoaren bidez
zabaltzen. Gertaera horiek, institutu guztia asaldatzeaz batera, peskizan jartzera bultzatuko
ditu protagonista, Xato, eta haren lagun min bat, Pipi, .
Ardatz nagusi horren inguruan
Xato pertsonaiaren profila landuko da,hala nola bere haren biografiaren zertzelada batzuekin
edota institutuan dituen harremanekin,bai irakasleekin,bai
Pipi-rekin,bai bere bihotza asaldatzen duen neskarekin.
Eleberria Donostian kokatuta
dago, eta hango leku eta ekintzarik topikoenei begiratu bat
ematen die, turismorako gida
baten antza hartzen duen pasarteekin (ikus, esaterako, 7778. orrialdeak), iragarkiak barne
(antologikoa da Fermin Calbeton kaleko taberna bateko sanjuandarren aipamena).
Amaitzeko, nabarmen dezagun irakurterraz izateko asmoarekin kaleratutako liburu bat eskaintzen zaigula. p I.MERCERO
‘OROIMENAREN
LORRATZAK’
pEgilea. Karlos Santisteban.
pArgitaletxea. Alberdania.
Blas de Otero-Bilboko Hiria
poesia saria irabazi zuen Santistebanek liburu honekin. Denbora igarotzeak atzean uzten
duen aztarnaz mintzo da egilea
poemetan, aurrera begiratuz,
baina oroimenaren gaiari loturik. Aztarna horiek poemetako
eszeptizismo leunean nabaritu
daitezke.
‘BLOG’
pEgilea: Jean Philippe Blondel.
pItzultzailea: Irati Fernandez.
pArgitaletxea. Alberdania.
Aitaren traizioak, «bortxaketa
birtualak», matxinada bultzatuko du narratzailea. Hartaram
aitari ez dio hitz erdirik gehiago
esango. Aitak, berriz, barkamena eskatzeko modu bitxi gisa,
semearen esku utzi du bere iraganean murgiltzeko aukera. Ez
da, halere, ondoriorik gabeko
bidaia izango.
‘ULTRAMOREA’
pEgilea: Nancy Huston.
pItzultzailea: Jon Muñoz.
pArgitaletxea: Alberdania.
Kanada krisi ekonomiko larriak,
lehorteak eta goseteak jota
dago 1936an. Lucyk 13 urte bete
ditu, eta erabaki du eguneroko
batean ezin esan duenaz idatziko duela: erlijioa, errebeldia,
familia eta konbentzioen higuina... Mundu itxi baten gaitzespena da egileak nerabeentzat
idatzi zuen lehen eleberrikoa.
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 31
‹ Publizitatea
32 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Plaza › Bizia
pIrten: 06:58.
pSartu: 21:44.
Gerizpean D
D
t°
pUraren
tenperatura:
19 gradu.
pItsasgora:
02:42 (3,30 m.).
15:11 (3,45 m.).
pItsasbehera:
08:47 (1,69 m.).
21:27 (1,59 m.).
«Uzta garaian lokartzen, miserian
irazartzen» pGotzon Garateren ‘Atsotitzak’ liburutik hartua
Hamalau neskak parte hartu zuten emakumeen sokadantzan, atzo eguerdian Erromeria Egunaren barruan egindako ekitaldian. MAIALEN IGARTUA
Erromeriaz gozatzeko eguna
Erromeria Eguna egin dute Errenterian;
musikariek eta dantzariek alaitu dituzte
kaleak, goizetik hasi eta iluntzera arte
Eguerdian, emakumeen sokadantza egin
zuten Zumardian, bosgarren urtez
Maialen Igartua Errenteria
Musikaz eta dantzariz jantzi zen
atzo Errenteria (Gipuzkoa), XIV.
Erromeria Eguna ospatzeko. Herrian erromeriari bizia ematea da
jaiaren helburua, eta atzo, behintzat, lortu zuten. Herriko edozein
txokotatik entzuten zen musika.
Soinu hotsa isildu orduko, dultzainen doinuak hartzen zuen
protagonismoa, eta alderantziz.
Eta, musikaren bueltan, dantzariak, noski.
Goizetik hasi zuten errenteriarrek festa, 10:00etako dianarekin
batera, eta eguna amaitu arte jarraitu zuten. Kalean, nabaria zen
jai giroa; haurrak nahiz helduak
baserritar jantziekin atera ziren
erromeriaz gozatzera. Eguraldia
ere lagun izan zuten. Lainoturik
egon zen egun guztian, baina euririk ez zuen egin, eta errenteriarrek eguna kanpoan pasatzeko
aukera izan zuten, aterkiak etxean utzita.
Eguerdiko herri bazkarira arte
indartsu eta animoz jarraitzeko,
hamaiketakoa egin zuten, Esmalteria plazan. Eta, 12:00etatik aurrera, kalez kale ibili ziren dantzari eta musikari guztiak, batetik
bestera. Plazatik plazara, herri
guztian zabaldu zuten musika eta
dantzarako gogoa.
Adin guztietako jendea ibili zen
dantzan eta musika jotzen, pandero jotzaile gaztetxo batzuetatik
hasi, eta adineko txistulari kuadrilla bateraino. Giroa alaitzeko,
joaldunak ere ibili ziren kaleetan
zehar, eta irrintzirik ez zen falta
izan.
Dantza eta dantza gosetutakoan, Zumardiko txistor usainak
erakartzen zituen errenteriarrak. Ilara luzeak egin zituzten,
han egiten ari ziren taloren bat eskuratzeko.
Aiko taldearen
emanaldiarekin
amaitu zuten eguna
errenteriarrek
Taloak soilik, ez; barazkiak ere
saldu zituzten atzo Errenterian,
Xabier Olaskoaga plazan egin zuten azokan. Nolanahi ere, azokak
ez zien lekurik kendu dantzariei.
Eguerdiko hamabietan, puntuan, 80 pertsona inguruko dan-
tza talde bat sartu zen plazara.
Dultzaineroak eta akordeoi jotzaileak plazaren erdian jarri, eta
dantzariak haien inguruan aritu
ziren.
Herriko txoko guztiak girotu
zituzten, hala, dantzariek eta
musikariek. Goizak aurrera egin
ahala, gero eta jende gehiago
atera zen kalera, eta Zumardian
jende ugari bildu zen, 13:15ean,
emakumeen sokadantza ikusteko. Bosgarren urtez antolatu
dute, eta dagoeneko ohitura
bihurtu da.
Herritarrak zain zeuden Zumardiko plazaren bueltan, tabernetako terrazetan batzuk, eta zutik besteak, herriko neskak noiz
azalduko. Txistulariak agertu ziren lehenik, Udaletxeko plazatik
behera. Atzetik, hamalau neska,
elkarri eskua emanda. Txalo artean hartu zituzten han zeudenek.
Herritarrei harrera eginez, bira
pare bat eman zizkieten lehenik
plazari, txistulariak aurretik zituztela. Banan-banan egin zuten
dantza hamalau neskek. Ikusleen artean, berriz, gurasoak urduri ziren, beren alaben txanda noiz
iritsiko.
Dantzari bakoitzak gizon bat
atera zuen gero plazara, eta
denak batera aritu ziren fandangoa eta arin-arina dantzatzen.
Batzuk besteak baino trebeago
ibili ziren, baina giro ederrean,
nolanahi ere. Ikusleen artetik,
emakume batzuen irrintziak ere
entzun ziren, dantzariei animoak
emateko. Kalejiran irten ziren
azkenean plazatik.
Seietan, erromeria nagusia
Sokadantza amaituta, Zumardia
ere hustuz joan zen gutxika, bazkaltzeko ordua baitzen. Batzuk
etxera, eta besteak Esmalteria
plazara. Herri bazkaria egin
zuten han, 14:30ean, eta 400 pertsona inguru bildu ziren, lagun
artean tripa betetzeko asmoz.
Arratsaldean jarraitu zuen
jaiak. Erromeria nagusia egin
zuten 18:00etan, Zumardia plazatik hasi, eta herriko kaleetan
barrena. 19:00etan, berriz, Aiko
taldearen emanaldia izan zen
Zumardian, Errenteriako XIV.
Erromeria Egunari amaiera
emateko.
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 33
Bizia ‹ Plaza
Gerizpean D
DLaburrak
Astoen lasterketa egin
ahal izango dute azkenean
GASTEIZ › Azkenean, blusek
astoen lasterketa egin ahal
izango dute Santiago egunean,
uztailaren 25ean, El Talo okindegi-gozotegiari esker. Udaleko
aurrekontuak orekatzeko premiak lasterketa bertan behera
uztea ekarri zuen, baina El Talo
okindegi-gozotegiak ekitaldia
diruz laguntzea erabaki du,
«1968. urtetik festaren ardatz
nagusia delako».
G
Non zer
Gaur
pAlegia. Sutarri dantza taldea,
plazan, 12:30ean. Herri kirolak,
Larraitzeko plazan, 18:30ean.
Bertso saioa, kultur etxean,
22:30ean. Dantzaldia Los Rubi
taldearekin, 00:00etan.
pBalmaseda. Herri bazkaria,
San Seberino plazan,
15:00etan. Mus txapelketa,
16:30ean. Baltsa jaitsiera,
20:00etan. Batukada Brincadeira taldearekin, 21:30ean.
pDonostia. Portuko Karmen
Herrietako plazak zinema
bilakatuko dira Zuberoan
MAULE › Zuberoako hainbat
herritako plazetan zinema
emanaldiak egingo dituzte
uztailaren 17tik aurrera, Hebentik elkarteak antolatuta. Xora,
Bertsolari, Debekatuta dago
oroitzea eta Euskara film eta
dokumentalak emango dituzte,
besteak beste. Egutegia
http://hebenik.blogspot.fr/p/b
erriak.html webgunean eskura
daiteke.
Gesaltza Añana, munduko
ondare zerrendan sartzear
GESALTZA AÑANA› Unescoko
Munduko Ondarearen Batzordeak, San Petersburgon (Errusia) eginiko azken biltzarrean,
erabaki zuen Gesaltza Añana
sartzea ondare kultural izendatzeko hautagai izan daitezkeenen zerrendan. Gesaltza Añanak orain dela 200 milioi urteko
itsaso batetik hartzen du gatza.
Paisaia bereziak ez ezik, hezeguneraren bioaniztasunak ere
egiten du ingurua horren baliotsu.
Ikusgai dago Ur Zurrunbilotsuak erakusketa. Irudian, erakusketa aurkezteko ekitaldia. G. GARAIALDE / ARP
Portuko Karmen jaiak. J. C. RUIZ / ARP
jaiak. Sagardo Eguna, 12:30ean.
Patata tortilla lehiaketa,
13:00etan. Afari-merienda,
20:30ean. Suzko zezena,
22:00etan. Erromeria Tximeleta taldearekin, eta 3gabe2 taldearen kontzertua, 22:30ean.
pGasteiz. Adurtzako jaiak. Herri
kirolak, 13:00etan. Txalaparta
ikuskizuna, 14:30ean. Herri bazkaria, 15:00etan. Mus txapelketako finalerdiak eta finalak,
17:00etan. Suziri jaurtiketa,
20:00etan.
pLarrabasterra. Marmitako
lehiaketa, 10:00etan. Apar festa, 13:00etan. Txan Magoaren
ikuskizuna Iberrota plazan,
19:00etan. Sobieth, No Drama
eta Su ta Gar taldeen kontzertuak, Urgitxieta plazan,
23:00etan.
Artea, itsasoarekin bat
Arteak eta beste
hainbat diziplinak
itsasoarekin duten
harremana aztertuko
dute Aquariumean
Erredakzioa
Donostiako Aquariumak eta
Baionako Euskal Museoak itsasoari eta inguruari buruzko erakusketa berezi bat prestatu dute elkarlanean. Ez da nolanahiko erakusketa, gaur egungo zenbait artistaren eta artearekin zerikusi
gutxi duten profesional batzuen
arteko elkarlanetik sortutako
ideiak hartzen baititu. Ur Zurrunbilotsuakizeneko erakusketak arte, historia, biologia eta etnologiaren arteko harremanak erakustea du helburu, askotariko diziplinetako Euro Laborategi baten garapenaren bitartez. Hainbat
artistak parte hartu dute proiektuan, eta bisitariekin interakzioa
izan nahi dute haien lanek.
Pilar Soberon, Jon Cazenave,
Marisa Gonzalez eta Francisco
Ruiz de Infante artisten obrak
ikus daitezke oraingoz. Etorkizunean, artelan gehiago joango zaizkio gehituz erakusketari. Jon Cazenaveren argazki diptiko bat eta
Vicente Zaraguetari eginiko elkarrizketa bat ikus daitezke orain-
goz. Halaber, Marisa Gonzalezek
itsasoaren kutsadurari buruz
egindako irudikapen bat ikus daiteke Aquariumeko erakusleihoan. Horrez gain, Lemoiz zentral
nuklearrari buruzko ikus-entzunezko bat, eta Pilar Soberonek
Aquariumeko arrainontziei buruz eginiko marrazki saila ere
ikus daitezke.
Proiektua 2013. urtera arte ikusi ahal izango da Donostiako
Aquariumean. Denbora horretan, itsasoarekin eta historiarekin harremana duten zenbait artista artelanak eta ideiak proposatuz joango dira. 2014. urtean, Baionako Euskal Museoak hartuko du
erakusketaren ardura.
UDAKO
ARGAZKI LEHIAKETA
1. saria
2. saria
Bi lagunentzako bi gau* eta sasoian
jartzeko zirkuitua.
AISIA HOTELAK
Orio-Orduña-Lekeitio-Derio-Deba-Islares
www.aisiahoteles.com
Sasoian jartzeko zirkuitua,
bi lagunentzat.
LA PERLA
Kontxako pasealekua, z/g
Donostia
Tel.: 943-45 88 56
www.la-perla.net
*Igandetik ostiralera, urteko edozein sasoitan.
DDD
D Diapositibak, papereko argazkiak eta argazki digitalak onartzen dira.
Argazki digitalek bete beharko dituzten baldintzak: gutxienez
1.800x1.200 pixel, eta jpg formatua.
D EUSKAL EDITOREA SMk beretzat gordetzen du jasotako lanak publikatzeko eskubidea. Lehiaketa honetako parte hartzaileak, bidalitako lanaren jabe den neurrian, lanak erabiltzen, jendaurrean erreproduzitzen eta jakinarazten uzten dio EUSKAL EDITOREA SMri, euskarri inprimatuan, Interneten edo ezagutzen den beste edozein modutan.
Zozketa, parte
hartzaileen artean:
Pedro Luis kontserba ekologikoz osaturiko bost saski
D Lanak irailaren 15a baino lehen bidali beharko dira.
Posta arruntez:
D
BERRIA
Martin Ugalde kultur parkea z/g. 20140 Andoain
Posta elektronikoz: [email protected]
Berriketan sare sozialaren bitartez: #udakolehiaketa
D Argazkiak www.berria.info webgunean jarriko dira
ikusgai.
34 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Sanferminak 2012
Udaletxe plazan egin zuten bat atzo haurrek eta haien gurasoek Erraldoien eta Buruhandien Konpartsako kideei agur errateko. Ekitaldi hunkigarria izan zen, urtero bezala. VILLAR LOPEZ / EFE
Agurraren orduan ere, handi
Erraldoien eta Buruhandien Konpartsak
haurren eta gurasoen agur hunkigarria
jaso du, urtero bezala, Udaletxe plazan
Erraldoiei eta buruhandiei musu emateko
aukera izan dute umeek, azken egunean
Edurne Elizondo Iruñea
Sanferminak uztailaren 14ko
gauerdia baino lehen amaitzen
dira Erraldoien eta Buruhandien
Konpartsako kideentzat. Arratsaldeko ordubietan egin zuten
bat atzo, Udaletxe plazan, azken
egunotan inguruan izan dituzten
neska-mutikoei eta haien gurasoei agur errateko. Iruindarrek ez
zuten hutsik egin, eta jendetza
elkartu zen enparantzan, konpartsari esker ona adierazteko. Txalo
artean sartu ziren erraldoiak,
buruhandiak, kilikiak eta zaldikoak herriko etxean, azken agurraren ondotik. Une horretan ere,
handi direla erakutsi zuten konpartsako kideek.
Eguna goibel ernatu zen atzo
Iruñean, eta fresko samar. Alde
Zaharreko giroa, hala ere, eguraldia baino epelago zegoen. Sumatzen zen une berezi baten zain zirela etxeko gazteenak, eta, haie-
kin batera, umeon gurasoak, aitona-amonak eta gainerako lagunak. «Non da Caravinagre?», galdetzen zuten zenbait umek Udaletxe plazan, 13:15 aldera. Ordu
horretan, plazatik inguruko karriketarantz atera ziren konpartsako kideak, Alde Zaharrean azken paseoa egitera. Ez zen paseo
luzea izan, hala ere, 13:30ean udaletxe parean baitziren, berriz ere.
Zaldikoak sartu ziren plazara
lehendabizi. Herriko etxera igo,
eta balkoietatik hasi ziren haurrentzako goxokiak botatzen. Buruhandiak eta kilikiak ere udaletxe inguruko hainbat etxetako
balkoietara atera ziren, haurrei
azken agurra ematera. Zapiak
atera behar izan zituzten Napoleonek eta Patatak, malkoei ezin
eutsi baitziren biak, sanferminak
haientzat amaitzear zirela konturatuta.
Umeen artean ere, emozioa zen
nagusi. Sumatzen zen haien aur-
Erraldoiek dantzatzen agurtu zituzten bildutakoak. IDOIA ZABALETA / ARGAZKI PRESS
pegietan. Inoiz baino gertuago
izan zituzten atzo hainbertze maite dituzten erraldoiak, buruhandiak, kilikiak eta zaldikoak, eta ez
zuten aukera alferrik galdu nahi.
Argazkiak ateratzeko profitatu
zuten unea, eta, batez ere, konpartsako kideei hamaika muxu emateko.
Barbasen besarkada
Kilikiak hurbil-hurbiletik ikusteko aukerak ezustean harrapatu
zuen haur bat baino gehiago. Barbas egon zen etxeko ataritik atera
zenean, harekin egin zuen topo aitaren sorbalden gainean zegoen
mutiko batek, eta irribarre zabal
baten bidez erakutsi zuen kilikia-
rekin topo egin izanak eragin zion
poza. Bost minutu lehenago, Barbas kilikiaren beraren txotxongiloa erosi zion aitak haurrari. Barbasen besarkada zuzenean jasotzeak, hala ere, gehiago poztu
zuen panpina eskuetan eramateak baino. Aurpegian agertu zitzaion irribarreari, zalantzarik
gabe, hainbat egunez eutsiko dio
mutikoak.
Erraldoiek ere piztu zuten haurren poza. Plazan bat egin zuten
umeen artean ibili ziren gora eta
behera ordubetez. Burua jaitsi,
eta haurren musuak hartu zituzten erraldoiek, erruz. Elkarri ere
hamaika musu eman zioten erraldoiek atzokoan. Dantza egiteko
baino ez ziren umeengandik pixka bat urrundu. Iruindarrek txalo zaparraden bidez eskertu zuten
konpartsako kideen azken ikuskizuna.
14:30 aldera, eta musika eta jendearen txaloak lagun, banaka
hasi ziren erraldoiak herriko
etxera sartzen. Azken agurraren
unea ailegatu zela ematen zuen,
baina konpartsako kideak berriz
atera ziren plazara, haurren gozamenerako. Agurraren unea luzatu nahi baitzuten denek.
Dantza egiteari ekin zioten
erraldoiek, berriz ere. Dotore aritu ziren, bertze hamar minutuz
edo. 14:40ean berriz hartu zuten
konpartsako kide guztiek herriko
etxerako bidea. Eta bigarren aldian ez zuten atzera egin. Udaletxeko ateak itxi, eta txalo zaparrada baten bidez amaitu zen konpartsaren azken ekitaldia.
Etxerako bidea hartu zuten
haur gehienek ere. Tristura pixka
bat sumatzen zen gehienen aurpegietan. Hurrengo sanferminak
hasteko urtebete gelditzen baitzaie oraindik. Lehenago, hala
ere, sanfermin txiki bestetan izanen dute umeek konpartsarekin
berriz gozatzeko aukera. Erraldoiei, buruhandiei, kilikiei eta
zaldikoei, berriz ere, kaixo errateko aukera.
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 35
Bizia ‹ Plaza
Sanferminak Iruñean D Balantzea
2.30 minuturen bueltan izan dira.
Zezenen abiaduraren eraginez, korrikalari asko erori dira,
eta, horren ondorioz, kaleko
osasun arreta handitu egin da:
batez
beste,
65
inguru entzierroko. Kolpe eta
bestelako traumatismoen ondorioz, 34 pertsona zauritu dira,
iaz baino bat gehiago. Erresuma Batuko bi herritar bakarrik
daude oraindik ospitalean.
Riau-riau
Horrela ez, alkate, horrela ez
Asteburuetan ez da jendetza itogarririk izan, eta, oro har, ohi baino jende gutxiago izan da aurten. Giro alaia izan da nagusi. LANDER F. ARROIABE / ARGAZKI PRESS
Etxekoen
neurrira
Krisiak markatu ditu sanferminak.
Aurreko urteetan baino jende gutxiago
izan da; batez ere, astelehenetik aurrera
Riau-riaua zinez berreskuratzeko, Udalak
giroa baretzeko ekarpena egin behar luke
Joxerra Senar
Bukatu da. Akabo. 204 orduko
festBukatu da. Akabo. 204 orduko
festa amaiezinaren noria gelditu
da. Hiria gaur ajeak jota esnatzearekin batera, balantzea egiteko
ordua iritsiko da. Iruñeko Udalak
eta gainerako taldeek gaurko utzi
dute azterketa, baina krisia da
aurten nabarmendu beharreko
ezaugarri nagusia. Iruñea sanferminetan burbuila antzeko batean
murgiltzen bada ere, festak ez
daude ingurune sozialetik at, eta
testuinguru ekonomikoa modu
nabarmenean islatu da. Garai batean, aurtengo modura bi asteburu zituen festa batzuek jende
uholde ikaragarria erakarriko zuketen Iruñera. Aurten, bai lehen
hiru egunetan eta bai azkeneko
bietan pertsona kopurua handia
egon bada ere, kaleetan espero
baino jende gutxiago egon den
irudipena nagusitu da.
Jende kopuruak erabat baldin-
tzatu du festa aurtengoan. Bere
alde ona izan du. Atzerritarrak
etorri badira ere, etxekoen neurriko festak izan dira. Beste alde ona
da festa gehiegikeriak egiteko aukera gisa hartzen duten pertsonen presentzia urriagoa izan dela
eta horrek gehiegikeriak gutxitu
dituela.
Sanferminak ogibide dituzten
ostalari, taxista, tabernari eta gainerakoek ordaindu dute alde txarra. Diru sarrera handiko garaia
izan arren, nabaritu dute jende
gutxiago izan dela. Beste alde txarra da, jende gutxiago egon arren,
zabor kopurua handitu dela. Batetik, murrizketen eraginez, garbitzaile gutxiago daudelako, eta,
bestetik, jendeak kalean edaten
duelako.
Kaleko giroa
Giro ona, alde ilunekin
Oro har, giro ona eta izpiritu irekia nabarmentzen dira beti san-
ferminetan. Aurten ere bai. Sanferminen bereizgarritako bat da.
Kaleko giro horren hauspo nagusia peñek, Gora Iruñeak eta txarangek jartzen dute. Horiek gabe,
festak beste kolore bat, beste doinu bat izango luke. Ziurrenik grisagoa, isilagoa.
Kalean izpiritu irekia dago, eta
horrek lagundu egiten du, krisiak
krisi, jende asko biltzen den tokian giro aparta eta istilu gutxi
egon dadin. Dena den, jakina, salbuespenak badira. Gero eta
gehiago. Horregatik, tamalez, joera orokorrago baten sintoma izan
daitekeenez, Iruñeak saltzen
duen jai ereduari buruzko gogoeta egin beharko lukete udaleko arduradunek.
Alde horretatik, aipagarria da
garbiltzaileek egin duten salaketa. Hilaren 6an, garbitzaile bati
eraso zioten hainbat pertsonak,
eta lau egun egin zituen ospitalean. Kolektibo horrek salatu du,
hasieran irainak zirela, baina
orain mehatxuak eta erasoak ere
jasaten dituztela. Giroa gaiztotzen ari da, eta «errespetu falta»
gero eta agerikoagoa da. Atal jakinak izanagatik, kezkagarria da
Iruñea araurik gabeko hiri gisa
hartzea askok.
Eraso sexistak
Festa parekideak, urrun
Erabat lotuta dago. Orain arte jakinarazi dutenez, babes zibileko
langile bati eraso egin zion norbaitek, baina oihuka hasi zen
hura, eta ihesean atera zen erasotzailea. Horrek ez du esan nahi,
inondik inora, festa parekideak
lortzetik gertu daudela sanfermi-
nak. Lekuko baten arabera, hilaren 6an, polizia eske eta shock
egoeran zegoen neska atzerritar
bat ikusi zuen. Hurrengo egunetan jakingo da bortxaketa saiorik
izan den. Salaketak ez egoteak ez
du esan nahi egon ez direla. Festaren aitzakian zenbaitek errespetuaren muga gainditzen dute. Daturik ez dago, baina, tamalez,
errealitate bat da.
Entzierroak
Azkarrak eta antzekoak
Tragediaren mamuaren presentzia entzierro orotan antzematen
da. Entzierroa hastearekin batera
etortzen da eta bukatzearekin batera joaten da. Karrera horren bereizgarria da. Gerta daitekeenaren beldurrez, piztia (entzierro)
kontrolatzeko neurriak ugarituz
joan dira azken urteetan, eta horien sofistikazioak, batez beste,
beti antzeko karrera errepikatzera eramaten du. Azkarra, oso azkarra. Ezaugarri bereko lasterketak nabermendu dira aurten ere.
Ez da halabeharrezkoa. Korrika egitera prestatutako zezenak
ekartzeak, unaien lanak, Mercaderesko bihurgunean ez labaintzeko gai kimikoa botatzeak karrera mota jakin bat errepikatzea
dakar. Zezenak taldean doaz, eta,
bakarrik geratzen ez den zezenik
gabe, adarkadak egoteko arriskua ekiditen da. Asteleheneko Cebada Gago zezenen entzierroan
geratu zen bakarrik Fugado, eta
zezen horrek aurtengo lau adarkadatuetatik hiru eragin ditu.
Historikoki, urtero, batez beste,
zortzi adarkatu izaten dira. Astelehenekoa salbu, beste guztiak
Hogei urteren ondoren, Enrique Maia alkateak aurten Riauriaua berreskuratzea erabaki
zuen. Eginahala antzua izan da,
hasi eta gutxira plaza barruko
istiluengatik bertan behera
uztea erabaki zuelako Maiak.
Ondorengo egunetan, hainbat
lagun atxilotu ditu Espainiako
Poliziak eta autoritateari erasotzea leporatzen die. Han zen
lekuko batek azaldu duenez,
kalez jantzitako poliziak egon
ziren tartean jendea probokatzen. Alkateak berehala ekitaldia bertan behera utzi zuen, eta
hurrengo egunetako egunkarietako tituluak irakurrita,
irudi du politikoki argazki hori
bilatu egin zela.
Riau-riaua zinez berreskuratu nahi bada, Udalak ahalegin
handiagoa egin beharko luke
herri mugimenduekin hitz egin,
eta giroa ez gaiztotzen lagundu
dezaketen neurrietan ados jartzeko. Bi gertaerek harreman
zuzenik ez izan arren, aipagarria da udalak Gora Iruñeari azken orduan bere egitaraua debekatu egin ziola, edo uztailaren
5ean, festen bezperan, hondea
makinak Arantzadiko baratzeetan sartzea eta Aldaia sendiaren
baserria eraisteko agintzea.
Horregatik, Riau-riaua berreskuratzearen aldeko pausoak
eman nahi izanez gero, giroa baretzeko bere ekarpena ere egin
beharko luke udal gobernuak.
Aurrekariek diote ez duela egin,
eta susmagarritzat jo daiteke
polemika bilatu nahi izatea.
Txupinazoa
Polizia presentzia handia
Azkeneko bi urteetan, ikurrinarekiko obsesioa erakutsi du
udal gobernuak. 2010ean udaltzainak sartu ziren kolpeka, ikurrina kentzera; iaz, kuterrekin
moztu zuten ikurrin erraldoia.
Aurten,
berriz,
manifestazio istilutsu baten hasiera zirudien txupinazo aurreko unea. Foruzain, udaltzain eta
polizia ugari istiluen aurkako
materialarekin. Ikurrin txikiak
plazan sartzea baimendu arren,
guztiz neurrigabekoa da sinbolo
baten aurkako jazarpena.
36 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Plaza › Bizia
Sanferminak Iruñan D
Non dira
nire lagunak?
Nire lagunaren lagunak
dioenez
Leire Saralegi eta Erruki Ezkurra q Iruñazarrako tabernariak
Iruñazarra tabernak 40 urte baino gehiago daramatza hiriko erdialdean. Barraren atzetik
sanferminetako alde on eta txarren lekuko dira Leire Saralegi eta Erruki Ezkurra tabernariak.
«Esparru ofizialetatik eraso sexistak
estaltzen dituzte sanferminetan»
Joxerra Senar
A
maitu dira sanferminak... eta nire lagunek ez
diete nire telefono deiei
erantzuten. Seinale arazoak ziurrenik. Korrika, ordezkoak topatu ditut. Nire lagunaren ordezkoak proposatu dit sanfermin osteko sindromeari buruzko
erreportajea egiteko. Sintomak?
«Ezer ez egiteko gogoa, logura,
zezenekin amets egitea, zuri-gorriz urte osoan janzteko irrika...».
Nire lagunaren lagunaren ordezkoak esan dit BERRIAk gaurko
entzierroari bi orri eman beharko
lizkiokeela asteleheneko (!) berripaperean. «Billabesen ganadutegia. Intsignia, lehoia eta kolore
berde eta zuria. Zezen handiak
dira, 10.000 kilotik gorakoak, baina nobleak; ez dute keinurik egiten Santo Domingon gora. Adi:
bakarrik joateko eta ibilbidetik
ateratzeko ohitura. Asteburua
bada ere, batez ere parrandazale
eta nostalgikoak...».
Nire lagunaren lagunaren lagunaren ordezkoak baieztatu dit
azkenean ezin izan dutela Rafaella Carra ekarri Pobre de mí-ra, alkateari jelosia eraso batek eman
diolako. Ez dute amore emango,
eta datorren urterako lehentasun nagusia izango da. Txupinazoaren aukera ez da baztertzen.
Nire lagunaren lagunaren lagunaren lagunaren ordezkoak
txostena pasatu berri dit: «Zure
laguna bederatzi zenbakidun billavesako azken jarlekuan topatu
dute seko lo. Zazpi itzuli eman
dizkio hiriari. Ordainarazi egingo dizkiote bidaiak. Ez du zentimorik. Zure lagunaren laguna lehen orduetan Donostian zuri-gorriz jantzita zigi-zagaka ikusi
dute, eta galtzontzillotan Kontxan bainu bat hartu ostean atxilotu dute... Iskanbila publikoa beharrean osasun publikoaren aurkako delitua leporatuko diote. Ez
du zentimorik. Zure lagunaren
lagunaren laguna ‘agur mundu
krudel’ oihuka eta negarrez atzeman dute Santo Domingoko aldapan, zezentzat zuen autobusak
noiz harrapatu zain. Jada gutxi
falta da ohiko terapiak ez du balio, eta terapia gogorragoak hartu beharko dira. Zure lagunaren
lagunaren lagunaren laguna, berriz, Suitzara bidean doa. Klinika
batean odol transfusioa egin nahi
du. Faktura zuri pasatuko dizu».
Saioa Alkaiza Iruñea
1969an ireki zuten Iruñazarra taberna. Francoren garaian. Abertzaletasunaren eta euskalduntasunaren aldeko txoko bat sortzea
zen asmoa, eta urteekin Iruñeko
Alde Zaharreko erdigunean toki
propioa lortu du. Hango tabernariak dira Erruki Ezkurra (Basaburua, 1974) eta Leire Saralegi
(Iruñea, 1975). Ongi dakite zer den
sanferminetan tabernari eta
emakume izatea. Badakite zer
den eraso sexistei aurre egitea,
eta, hala ere, festen aldeko aldarriari eustea. Jai parekide, euskaldun eta parte hartzaileen alde
egiten du Mercaderes kaleko Iruñazarra tabernak.
Nola sortu zen Iruñazarra?
Erruki Ezkurra. Lehen komanderia
bat zen, militarrek erosketak egiten zituzten bertan. 1969an Aparizio familiak hartu zuen. Haien
nahia zen taberna euskalduna
eta abertzalea izatea, eta lortu
zuten. 1998an beste jabe batzuek
hartu zuten taberna, baina oinarri berberekin jarraitu zuen.
Egun ere hasierako izaerari eusten
dio?
E. Z. Egun ere leku erreferentziala
da abertzale eta euskaldunentzat.
Sanfermin jaietan ere euskalduntasunaren eta abertzaletasunaren biltoki izatearen funtzio hori betetzen
du?
Leire Saralegi. Kanpoko jende pila
etortzen da, eta kutsu euskalduna galtzen du. Oso zaila egiten
zaigu horri buelta ematea. Ez
dakigu nola egin.
E. Z. Jende asko dator eta ezin da
betiko giroa mantendu. Ezin
duzu barran egon liskarrik izan
gabe.
Festetan giro ona dago,baina tabernariek parranda barraren beste aldetik bizitzen dute.Erraza al da?
E.Z. Zu lanean zaude beste guztiak
parrandan daudenean. Askok
lana zailtzen digute.
L. S. Gauean badaude kontrola
galtzen duten asko.
Emakumeak eta tabernariak. Eraso
sexistei aurre egin beharko diezue.
E. Z. Neskak izanda, lan zaila da.
Hilaren 7an lur jota joan nintzen
etxera, eraso batengatik, kamiseta hautsi zidaten lanean nengoela. Ezin da baimendu jarrera sexistarik. Gero eta gehiago daude.
nan nago, emakumea naiz, eta
eskubide osoa dut: soilik nik erabakiko dut zeinek ukitzen nauen.
Gure eskuetan dago buelta ematea emakumeon kontrako erasoei eta jarrera homofoboei.
Sanferminak edozer egiteko jaiak
direla esaten da.
E. Z. Eraso sexistak ere horrekin
justifikatzen dira. «Hemen denak
balio du», esaten digute Iruñeko
Udalak eta Nafarroako Gobernuak. Hori da saldu duten jai eredua. Nazka ematen dit eredu horrek. Esparru ofizialetatik eraso
sexistak estaltzen dituzte sanferminetan, eta horrela eraso gehiago egotea bultzatzen dute.
Zuek Iruñazarran jai eredu partehartzaile, herrikoi eta parekideen
alde egiten duzuela diozue.
L.S. Guk horrela baino ezin ditugu
ulertu festak. Parte hartzean,
herrikoitasunean eta parekidetasunean eraiki nahi ditugu jaiak.
«Oso zaila egiten zaigu
sanferminetan
tabernaren izaera
euskaldunari eustea»
E. Z. Gu bezala, Gora Iruñeak ere,
SAIOA ALKAIZA
L. S. Askok uste dute sanfermine-
tan hemen edozer gauza egin daitekeela, baina hori ez da horrela.
Zein da eraso sexisten aurrean hartzen duzuen jarrera?
E. Z. Autodefentsa. Zaplazteko bat
ematea, ahal izanez gero. Gu ez
gara geldirik geratuko erasoen
aurrean. Atzo jantokian, «macho
iberikook emeak behar ditugu»,
esan ziguten bi gizonek. Tabernatik bota genituen, eta guri «etarrak» ohikatuta alde egin zuten.
Denetarik ikusi dugu; jarrera
homofoboak ere jasan behar izan
ditugu, eta guk ez dugu halakorik
baimenduko. Argi daukat, taber-
G Motzean
pZer da Iruñazarra?
E. Z. Euskaldun eta abertzaleen
biltoki bat.
pZer dira sanferminak tabernan?
E.Z. Lan pila bat, baina umorez
eta gogoz hartutako lana.
pMomentu onena tabernan?
E.Z. Txupinazoa.
L.S. Bermuta.
pGauza txarrena?
E.Z. Eraso sexistak.
L.S. Neurririk gabeko jendea.
bestelako jai batzuk aldarrikatzen ditu. Horretarako gune bat
nahi zuen, eta Iruñeko Udalak ez
dio utzi.
Zuek tabernariak zarete, eta, hala
ere, Gora Iruñearen gunearen alde
zaudete.Ez al da lehia?
E.Z. Ez. Gora Iruñean elkartzen da
herri mugimendua, kaleari bizitza ematen dioten gizon-emakumeak. Guk, tabernariok, elkartasuna adierazi nahi diogu Gora
Iruñeari, eta salatu nahi dugu
Iruñeko Udalak espazioa eman ez
izana.
L. S. Aurten okerragoa da, gunea
ia hitzartuta zeukalako udalarekin. Espazio hori ez emateak
kalte egiten dio hiriari.
Eraso sexistak, herritarren partehartze eskasa...Dena den, sanferminzaleak zarete?
E.Z. Munduko jairik parte hartzaileenak dira, nahiz eta Udalak
hori ez bultzatu. Jende pila bat
ezagut0 daiteke. Kaleko jaia da,
guztiz positiboa. Espontaneoa da.
Adibidez, txistulari bat heldu,
eta, besterik gabe, jotzen hasten
da... Baina gauza negatiboak ere
baditu.
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 37
Bizia ‹ Plaza
Sanferminak Iruñean D Argazkilarien objektibotik
Bukatu da. Atzokoa izan zen aurtengo azken entzierroa, eta, amaitu bezain laster, hesiak kentzeari
ekin zioten langileek. Lana sobera izan zuten. Urtero errepikatzen den irudia da, eta azken besta eguna
goiz hasten dutenei oroitarazten die sanferminak azken txanpan direla. Plazan bukatu zaie besta
entzierroko ibilbidetik aurtengo sanferminetan pasatu diren 54 zezenei. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
Intsektuen hiria. Sanferminek itxuraldatu egiten dute Iruña,
erabat. Bederatzi egunez metamorfosi sakona bizi dute herritarrek.
Karlos III.a etorbidean, intsektu bitxiak agertu dira azken egunotan.
Zer izanen ziren sanferminak hasi baino lehen? JAGOBA MANTEROLA / ARP
Lezioak. Iruñean goiz ikasten dute haurrek sanferminak zer diren. Gurasoek oraindik iruindar
gaztetxoak direla transmititzen diete sanferminekiko pasioa. Gurasoengandik ez eze, lagunengandik
eta beste senideengandik jasotzen dute umeek parrandarako grina. Dantza ongi egitea da ikasi
beharreko lehenbiziko lezioetako bat. Argazkiko ikasleei bikain jarri die andereñoak. JAGOBA MANTEROLA / ARP
Musikarekin, beti. Zer dira sanferminak musikarik gabe? Deus. Horren jakitun dira Orreaga
Fundazioaren kideak. Horregatik, fundazioaren eskutik kantuan atera dira karrikara argazkiko
bestazaleak. Parranda kantuz egitera. Kantuz, bestaz gozatzera. Ez dio axola azken eguna izatea. Ez
dago nekerik. Eztarriak hurrengo urtera arte isildu baino lehen, azken oihua botatzera. JAGOBA MANTEROLA / ARP
Eraikitzen. Sanferminek leher eginda utzi dituzte argazkiko bi
lagunak. Aldamio batera igo, eta besten ondorengo bizitza
berreraikitzeari ekin diote. Lanean ari dira. Ez dadila inor azpitik
pasa kaskoa jarri gabe. VILLAR LOPEZ / EFE
38 berria 2012ko uztailaren 15a, igandea
Plaza › Bizia
Sanferminak Iruñean D Zortzigarren entzierroa
Larunbata izanik, aurreko egunetan baino korrikalari gehiago izan ziren atzoko entzierroan. JOSU SANTESTEBAN / EFE
Zirraragarria eta arriskutsua
Ziztu bizian egin dute entzierroko bidea
Torrehandilla-Torreherberosen adardunek.
Arriskua sortu dute behin baino gehiagotan
Ez da adarkaturik izan, baina lau lagun
eraman dituzte erietxera, kolpeak hartuta
Irene Arrizurieta Iruñea
Lehen aldia zuten TorrehandillaTorreherberoseko zezenek (Jaen,
Espainia) Iruñean. Aurreko egunetako entzierro zozo eta berdintsuei gatza eta piperra jarri zieten
atzo adardunek. Azkar egin zuten bidea; batez ere, Udaletxe plazan taldearen aurrean jarri zen
zezen gorrixkak. Zezen plazaraino bakarrik joan zen, eta hainbat
lasterkari bota zituen lurrera. Zorionez, ez zuen inor adarkatu.
Lau lagun eraman zituzten erietxera, kolpeak hartuta.
Zezen saldoak elkarturik igo
zuen Santo Domingo aldapa. Taldearen bukaeran zihoan zezen
beltz batek lasterkariak harrapatzeko keinuak egin zituen, baina
ez zuen inor harrapatu. Hori bai,
aldaparen eskuineko espaloia
ongi asko garbitu zuen. Udaletxe
plazara iritsi zirenerako, zezen
gorrixketako bat lasterketaren
buruan jarri zen. Plazan sartu bezain azkar, mutil bat muturrarekin jo eta lurrera bota zuen. Handik aurrera, bakarrik egin zuen
ibilbide osoa.
‘Caprichoso’-ren arriskua
Entzierroko protagonista izan
zen Caprichoso izeneko zezen gorrixka. Mercadereseko bihurgunean ez zuen hesia jo, eta ziztu bizian hartu zuen Estafeta kalea.
Han ere, aurrean eraman zituen
parean jartzen zitzaizkion lasterkariak: hiru bota zituen, bata bestearen atzetik, kaleko hainbat zatitan. Bostehun kiloko animaliaren adarrek bizkar eta ipurmasail
bat baino gehiago igurtzi zuten.
Kailejoian ere, zori bera izan zuen
Caprichoso zezen gorrixkak hainbat korrikalari bota zituen lurrera. DANIEL FERNANDEZ / EFE
2012ko uztailaren 15a, igandea berria 39
Bizia ‹ Plaza
Sanferminak Iruñean D Zortzigarren entzierroa
G Entzierroa
1.
2.
Torrehandilla 3.
4.
5.
6.
Torreherberos 7.
8.
Santo
Domingoko
ukuiluak
Adark.
Denb.
2
0
3
0
0
0
0
0
2.30
2.29
3.32
2.22
2.20
2.23
2.25
2.33
Santo
Domingo
kalea
Zauritu bat
Udaletxe
plaza
Pilaketa
Mercaderes
kalea
Zauritu bat
Pilaketa
Zauritu bat
Estafeta
kalea
Pilaketa
Pilaketa
Telefonica
aldea
Pilaketa
Kailejoia
Zauritu bat
Zezenak Mercaderes kaleko bihurgunean. VILLAR LOPEZ / EFE
Estafeta kalean, zezen taldea banatu egin zen. VILLAR LOPEZ. / EFE
Zezen-plaza
beste lasterkari batek. Zorionez,
baina, ez zuen inor adarkatu. Bi
minutu eskasean, zezen plazan
zen, eta arazorik gabe sartu zen
ukuilura.
Atzetik zetozen beste zezenak
eta joaldunak. Estafetan, erabat
luzatu zen taldea, zatitzeraino.
Larunbata izanik, ibilbidea korrikalariz mukuru zegoen. Lanak
izan zituzten adardunen artean
jartzeko. Maiz, zezenak baino
gehiago, lasterkariek korrika egiteko zuten tarte eskasa zen arazo.
Horregatik, lasterkari asko erori
ziren zati horretan. Trosta azkarrean sartu ziren zezen plazara
adardunak, ilaran.
Han izan zen entzierroko unerik arriskutsuena, azkena sartu
zen zezen beltzarekin. Lasterkari
burugabe batek zezenari deitu
zion, eta adardunak hareara bota
zuen, buruarekin. Kapadun bati
esker salbatu zen gaztea handiagoak hartu gabe.
Lau lagun eraman zituzten ospitalera, kolpeak hartuta. Buruan traumatismoa zutela, bi lagun eraman zituzten. Horietako
batek —irlandarra da— behaketan jarraitzen du. Besteari eguerdirako eman zioten senda-agiria.
Hirugarrenak belaunean du kolpea, eta laugarrenak, bizkarrean.
Biak ala biak kalean dira jada.
Torrehandilla-Torreherberose ganadutegiko zezenak estreinakoz izan ziren Iruñean, eta entzierro ziraragarria egin zuten. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
Zezenak kailejoitik zezen plazara sartzen. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
Adarkaturik ez, baina lau lagun eraman zituzten erietxera . L. F. ARROIABE / ARP
r
Zakilixut
D
Igandea
2012ko uztailaren 15a
«Hala itzultzeko, jainkoari otoi ez daitezela gehiago itzuli». Sancho Ozkoidi botikariak Joan
III.a eta Katalina I.aren Nafarroa berreskuratzeko saio baldarraz, 1516ko apirilaren 1ean
tutako bataila, liskar eta amodio ororen
gainean exaierazioneetan aritzeko eskubide eta betebehar historikoarekiko babes
eta bultzada instituzionala.
Uztaila ez beste hilabete guztien kolpeko desagerpena, eta hilabetea osatzen
duten egunen 6tik 14rainoko murrizketaren beharrezkotasuna. Zigortu egingo da,
gainera, aurrerantzean 15 zenbakiarekiko
idatzizko zein ahozko aipamenik egiten
dun edonor. Oin bat moztuko dio borreroak akusatuari lehenengo falta egiten duenean, burua bigarrena egiten duenean, eta
ilea hirugarrenean.
Erresumaren jatorrizko lurraldetasunaren eta galdutako lurren gaineko eskubideen bat-bateko onarpena. Garai bateko mapetan oinarriturik tenperaturak
20 gradutik gora egiten duen istantetik aurrera Castro Urdiales, Zarautz, Donostia,
Hondarribia, Hendaia eta Miarritze inolako ordain eta abisurik eman beharrik gabe
nafar jende librez betetako gurdi eta tropaz okupatzeko eskubidearen nazioarteko
aitortza.
Nafar jende libreen aurkako bestondoen zigor errejimen mingarri eta iniustuen berehalako abolizione erabatekoa.
Erresumaren altxamenduak iraun bitartean kanporatu ahal izan ez diren
haize ororen erabateko liberazione eta berehalako autoretzaren aitortza zalantzarik gabea.
Bilbon izan ezik, nafar orok nahi duen
lekuan jaio, ahal duen lekuan bizi, eta
ebitatu ezin duen lekuan hiltzeko duen eskubidearen onarpena.
Gogoz saiatu arren, nafar jendeen artean, nork bere mihiaz bere ukondoa
mihazkatzeko ezinezkotasuna. [Ikus zure
burua].
Datozen urteetan 1512ko uztailean hasitako Nafarroako erresumaren aldeko altxamendu jendetsu hau gogoratu eta
ohoratzeko betebeharra, eta horretarako
uztailaren 6 guztietan Udaletxe plazan jendea zuri eta gorriz jantzi eta zerura suziri
bat botatzeko konpromisoaren beharrezkotasuna.
3
Ezkutuko kronikak
Iñigo Astiz
E
z dago bertze aukerarik. Azken
unera arte eutsi nahi izan diot altxamenduari nire eliteko zaldun
eta gudariekin, baina alferrik. Alfer-alferrik. Pesadunbreak jota erran beharra dut errendizionea beste soluzionerik ez dakusadala. Baina historiak oroituko ditu altxatzera ausartu zirenak oro! Herritarren memoriak ohoratuko du gure liberationezko enpresa hau! Koblakariek
abestuko dute hemen bazegoela errendizionean ere errenditu ez zen zen nazione
bat, eta bazela gutxirekin asko egin behar
izan zuen nafar jende libreen talde bat. Ez
bedi ahantz hemen eman zituztela hen bizitzak Kukuxumusu S.A. infanteriako Senar zaldun ez hain zuriak, Aezkoako gudari amatriden damak, Elizondoko Edurnetar zaldun beltzak, Oriyoko Pocahontas
printzesa borrokalariak, Alkaizako leinuko zaldien erabileraren aurkako taldeko
zaldunak eta Andoaingo infanteriak. Nafarroak izan ditzala gogoan betirako hen
esfortzuen kausaz.
Gaur, 1512ko uztailaren 15 honetan, galdu egin dugu guda. Iruñea ez da gehiago
izanen orain arteko bera. Eta horregatik
hiru dira nire errendizionerako bi baldintzak: urte beteko festa-etena. Behar-beharrezkotzat jotzen diren salbuespenak gorabehera.
4
5
6
7
8
Nafar infanteriako zenbait kide nafar, errendizionearen notizia jaso berritan. IDOIA ZABALETA / ARP
Nafar erresumaren alde eta Gaztelako
Nola saiatzen den nafar gudaria etsaiekin errendizionerako
baldintzak hitzartzen, eta nola saiatzen den bere kide
izandakoen memoria eta laguntza ak ohoratzen.
rritar eta zaldun ororentzako baldintzarik
gabeko barkamen orokorra; beren noble tituluekiko errespetu osoa; eta amnistia iuridiko eta inmunitate gastroenteritikoa.
Inmunitate gastroenteritikoa, batez ere.
Aurtengo uztailaren 6an Joan III.a eta
Katalina I.aren berezko eskubideen alde hasitako altxamendu orokorrean gerta-
Errendizionerako
baldintzak
1tropen aurka aritutako gudari, eta he-
2
9
[Oharra: BERRIAk barkamena eskatu nahi
die Nafarroako erregeak bere proklamen
kausaz mindurik edo iraindurik sentitu
diren pertsona zein objektu guztiei. Dendenei, Leringo konteari izan ezik. Izorrazionea!].
Igandea
berria
2012ko uztailaren 15a
08 Balearen arrantza Harrapaketak, bere hartan
10 Elkarrizketa Kristiane Etxaluz
21 Valentzia Festaren errautsak
Datuen aroan
Informazio gizartearen argi-itzalak
Igandea • 2012ko uztailaren 15a
02 Datu masiboen aroa
Datu jasan
2012ko uztailaren 15a • Igandea
Datu masiboen aroa03
Garapen teknologikoarekin,gizadiak sortutako informazio kopurua izugarri
hazi da,baita datuak masiboki bildu eta aztertzeko aukera ere.Ezagutza
erruz handitu da aro berri honetan,eta gure datuak salerosgai bihurtu.
Irune Lasa
inneapolisko
(AEB) Target saltoki handiko zuzendariarekin
hitz egin nahi
zuen gizonak. Haserre zegoen: ez
zuen ulertzen nola bidaltzen zizkioten postaz bere alaba nerabeari pixoihalak eta sehaskak erosteko bonuak. Zertan ari ziren? Alabatxoa haurdun gelditzera
bultzatzen? Saltokiko zuzendariak nerabearen posta elektronikora bidaltzeko prest zirenak begiratu zituen ordenagailuan. Bai.
Helbide hartarako, haurdunaldi
arropen, umetxo geletarako altzarien eta haur irribarretsuz jositako publizitate orriak zeuden.
Berehalaxe eskatu zion barkamena gizonari, eta, bezero arretako
prozedurari jarraituz, egun batzuk geroago telefonoz deitu zion,
berriz ere barkamena eskatzeko.
Gizona larri nabaritu zuen, telefonoaren beste aldean. Alabarekin
hizketaldia izan zuela azaldu zion
aitak, eta ez zekizkien hainbat
gauzarekin jabetu zela, berak eskatu behar ziola barkamena,
abuzturako espero zuela haurra
alabak.
Minneapolisko gertaera hori
joan den otsailean kontatu zuen
The New York Times egunkariak,
Targetentzat lan egiten zuen matematikari baten bizipenak oinarri hartuta egindako erreportaje
batean. Kazetariak haren bidez
jakin zuen saltoki kateek hainbat
datu base, eredu matematiko eta
programa dituztela bezeroei buruzko datu guztiak jaso, bildu,
prozesatu eta analizatzeko.
Eta, bezeroen datuez ari garenean, erreportajeak azaltzen zuenez, kontua ez da soilik bezeroaren erosketa ohiturak jakitea, ez;
bezeroen ohitura pertsonalak
ezagutu, identifikatu ere egin
nahi dituzte, hain zuzen ere, ohitura horiek aldatzea baita jomuga nagusia: saltokiaren nahietara
moldatzea. Horregatik, adibidez,
Targeteko sistemaren miran puntu gehien ematen dituzten biktimarik baliotsuenak, jomugarik
preziatuenak, emakume haurdunak dira, eta, ahal bada, haurdunaldiko bigarren hiruhilekoan
harrapatu behar dira. Jopuntuen
zerrendan bigarren, etxez aldatzen den jendea dago. Hots, berriz
ere ohiturak aldatzen ari den jendea.
Haurdun egon daitezkeenak
ordenagailuan identifikatzeko,
nahikoa da 25 produkturen gorabehera. Bezero txartelak ematen
du hurrengo pista: zein motatako
M
arlo publiko zein pribatuko erakundeentzat jendeak zer nahi
duen jakiteko, nahi duela jakin
aurretik ere...».
eskaintzak hobetsi eta erabili ohi
ditu bezeroak? Postaz jasotako
kupoiak? Posta elektronikoz iritsitakoak? Uneko deskontuak?
Datu meatzaritza
Bezeroak harrapatzen
Han merkeagoak direla-eta Targeten detergenteak soilik erosten
dituen emakumeari haurdunaldirako bitaminak eta kremaren
bat erostea otu eta oso gutxira,
bere izenean bonu eta kupoiak jasotzen hasten da, hain justu ere,
une horretan haurdunaldiarengatik behar dituen gauzetarako
—hori bai, beste eskaintza batzuen artean, disimuluan, metodoa findu baitute horren agerikoa
ez izateko eta bezeroak espiatuak
ez sentitzeko—. Emakume haurduna pixoihalak han erosten hasten denean, bezero hori urteetarako ehizatu du saltokiak. Saltokiz saltoki prezio hoberenen bila
ibiltzeko astirik eta gogorik ez duten guraso berriek pixoihaletatik
hasi eta etxeko erosketa ia guztiak hantxe egingo dituzte.
Horrelakoak Ameriketan gertatzen direla uste duzu? Beharbada, bai; besteak beste, hemen ez
dagoelako horren zabaldua saltokietan egiten ditugun etxerako
ohiko erosketak Internet bidez
egiteko ohitura, eta kupoi eta bonuen erabilera ez delako hainbestekoa. Baina gero eta bezero txartel gehiago pilatzen zaizkigu diru
zorroan, baita gure erosketen datuak biltzen dituzten Travel eta
halakoak. Eta horietan guztietan
uzten dute bezeroek euren arrastoa; arrasto digitala.
Orain dela hamar-hogei urte
auzoko arropa dendara joaten zinenean, betidanik ezagutzen zintuen dendariak ere bazekien alferrikakoa zela aberaskumeek modan jarritako alkandora arrosa
hura zuri eskaintzea; edo beste
hura txoratu egingo zela minigona moderno harekin. Bezeroa
ederki ezagutzen zuen dendariak,
eta ez soilik haren erosketa ohiturengatik. Ziurrenez, bazekien bezeroaren erosteko ahalmenaren
berri, zertan lan egiten zuen, uda
horretan familian bataio bat edo
ezkontza bat izango zutela... Eta
berdin gertatzen zen beste bezero
guztiekin ere. Ezagutza horrek
eraginkortasuna ematen zion
dendariari, alferrikako lanik ez
hartzeko, hurrengo denboraldirako horniketa aurreikusteko, bezeroen leialtasuna handitzeko...
Baina nola lortzen da ezagutza
hori bezeroak milaka, milioika direnean? Masa ekonomian, funtzionamendua oso bestelakoa
izan zen. Halaxe etorri ziren iragarkiak telebistan, milioika ikus-
Gure datuak erabiliz,eskaintza pertsonalizatua egingo digute orgatxoek.
lerengana iristeko; bezero posibleen sailkapen oso orokorrak;
produktu baten eta oso antzekoen ekoizpen masiboa; saltoki handiak...
Baina Stephen Bakerrek The
Numerati liburuan azaltzen duen
bezala, azken urteetan «masa
ekonomiatik datu masiboen ekonomiara pasa gara». Nola ez, Internetek zerikusi handia du horretan. On line munduan, dio Bakerrek, «haien guneetan egiten
dugun klik bakoitzean jarraitzen
digute. Badakite nondik gatozen,
zer erosten dugun, zenbat gastatzen dugun, zein iragarkik erakartzen gaituzten... On line munduan, enpresek ez gaituzte masa
gisa ikusten, banakoz osatutako
taldetzarren moduan baizik...».
Eta taldeetan sailkatuz, erosketa ereduak ezagutuz, gure joerak
eta gustuak aurreikus ditzakete;
asko gastatzen badugu, tratu hobea eskaini; produktu jakin bat
ahaztu ote zaigun galdetu —gordeta izango baitute noiz erosi zenuen hori azken aldiz—. Erosketa
orga «inteligenteekin», erosteko
garaian gertatuko da hori laster.
Orduan, jakinda arraina maiz
erosi ohi dugula eta komeni zaiela
legatza arratsalde horretan bertan saltzea, orgako pantailatxoan
legatza eskainiko digute guri propio, eta ez korridorean ondoan dugun beste bezeroari, saltokiak badaki eta hark arraina ostiraletan
bakarrik erosten duela.
Ez al du horrek guztiak auzoko
dendaria gogora ekartzen pixka
bat?
Datu masiboen aroan
Big Data Age deitzen diote. XXI.
mendeko bigarren hamarkada
honetan, Big Data-ren aroan bizi
garela diote, datu masiboen aroan. Kalkulatzen da sarean edo sakelakoarekin egindako transak-
zioek, sare sozialen trafikoak eta
GPS koordinatuek egunero 2,5
kintilioi byte informazio sortzen
dutela; eta datuak salerosgai
bihurtu dira, balio ekonomiko eta
sozial izugarria ekar dezakeen
ezagutza lortzeko lehengai.
Apirilean, munduko saltoki katerik handienak, AEBetako Walmart ezagunak Social Calendar
Facebookeko aplikazioa erosi
zuen. Hamabost milioi erabiltzailetik gora ditu Social Calendarrek; horiek, apirilera artean, 110
milioi jakinarazpen pertsonal
egin zituzten, eta hilero 10 milioi
mezu elektroniko jaso dituzte,
hainbat data gogorarazteko, dela
norbaiten urtebetetzea, dela opor
bidaien nondik norakoak. Orain,
Social Calendarren erabiltzaileen
eta haiek zoriondutakoen datuak
Walmartenak dira. Haien datuak
eskuragarri diren beste datu baseei gehitu, eta Walmartek hobeto osa ditzake milaka, milioika lagunen eta bezero posibleren soslaiak.
Enpresek euren langileak ezagutu nahi dituzte, ahalik eta
modu eraginkorrenean eta produktiboenean antolatzeko; saltokiek bezeroak ezagutu nahi dituzte, modu eraginkorragoan gehiago
saltzeko;
politikariek
hautesleak ezagutu nahi dituzte,
euren mezuak modu eraginkorragoan helarazteko; gobernuek
terroristak ezagutu nahi dituzte,
haien ekintzak hobeto eragozteko...
Honelaxe zioen The Guardian
egunkariak apirilean: «Facebook
eta Twitterreko estatus eguneratzeak, adiskide loturak, gogokoen
izendapenak, Googleko bilaketa
kateak, sakelako telefonoen kokapenak, kreditu txartelekin
egindako ordainketak... datu horiek guztiak ezin dira erraz konputatu, baina hain dira aberatsak
Baina nola lortzen da hori? Milioika datuz ari gara, behar bezala bildu eta aztertu behar direnak. Datu jarioa izugarria da. Datu meatzaritza deitzen diote jario masibo
horrekin jarduten den alorrari.
«Matematika, estatistika eta adimen artifiziala nahasten dituen
alor bat da», azaldu du Iñaki Inzak, kontu horretaz urtero ikasgai bat ematen duen EHUko Informatika Fakultateko irakasleak.
Horretan aritzen direnak gai
dira modelo matematikoak osatzeko gure ibileretan uzten ditugun arrasto digital guztietatik bildutako datuekin, datu meatzaritzako
teknikak
erabiliz,
erregulartasun patroiak topatzeko, datuokin jardunean ikasitako
modeloak lantzen dituzte, langile, bezero edo direnak direlakoak
multzotan bana ditzakete halako
eta horrelako ezaugarrien arabera, soslaiak osatu...
Aurrerapen teknologikoak
ekarri du hori guztia, Inzaren iritziz. «Teknologia asko eta azkar
garatu da: konputazioa, datu baseak... Eta merkatu ere egin da.
Sentsoreak ere asko ugaldu dira:
autoetako matrikulak irakurtzen
dituzten kameretatik hasi, eguraldi iragarpena egiteko neurgailuekin jarraitu eta geneetan markatzaile jakinak identifikatzeko
baliabideetaraino».
Geneez ari garela, Inzak iradoki du Big Data-ren aro honi beste
ikuspegi batetik ere begiratu behar zaiola. Izan ere, datu jario izugarriak biltzeko eta lantzeko teknologiak eta teknikek aukera bikainak ere ekartzen dituzte,
erabilera mehatxagarri, kontrolatzaile edo merkantilistez gain.
Ezagutza zientifikoa zabaltzeko,
adibidez, sekulako laguntza dira
data meatzaritza teknikak.
«Orain dela hamar urte, biologo
batek arratsalde osoa behar zuen
gene berezi bakar baten espresio
maila neurtzeko. Orain, tarte berean, ehun bateko gene guztien
espresioak ikus ditzake. Txipen
bidez, gaitz jakin bat dutenen halako edo besteko geneak monitorizatu daitezke, eta kontrol taldekoekin alderatu, espresio diferenteak identifikatzeko».
Minbizia, gaitz neurodegeneratiboak... Halakoei buruzko ezagutza lortzeko datuen kudeaketan
laguntzen diete Inzak eta bere taldekideek medikuei, zentro tekno(Hurrengo orrialdean jarraitzen du)
Igandea • 2012ko uztailaren 15a
04 Datu masiboen aroa
(Aurreko orrialdetik dator)
logikoei... AZTIrentzat ere aplikazio batzuk landu dituzte, politikariek ahalik eta iragarpen zuzenenak izan ditzaten antxoaren
eta beste arrain espezieen harrapaketa kuotak ezartzerakoan.
«Urtez urte, hainbat kanpaina
egiten dituzte AZTIkoek, eta datu
mordoa biltzen dute espeziearen
biomasari buruz eta ozeanoaren
baldintzei buruz, dela uraren tenperatura, dela gazitasuna... 20-30
aldagaitatik ateratako datuekin,
modeloak osa daitezke, eta hortik, proposamenak egin».
Datu masiboen kudeatzaile
horien lanak osasun arloan aukera ugari ekar ditzakeela ere azaldu du Stephen Bakerrek bere
liburuan. Ez dute soilik neurtuko
zer arrisku dugun gaitz hereditarioak izateko markatzaile genetikoek emandako datu masiboak
aztertuz. Adibidez, gaur egun,
ikertzen ari dira bakarrik bizi
diren adinekoen urruneko jarraipena egiteko aukerak, markatzaile konduktualak ezarri
nahian. Sukaldeko harlauzetan
jarritako sentsoreek egunero
hartutako datuetan norbait
herrenka dabilen antzematea
nahi dute. Amona herrenka
dabil? Zergatik ote? Erori egin
delako? Mugikortasuna galtzen
ari delako? Behatzetako azkazalak moztu ez dituelako —depresioaren edo alzheimerraren seinale—? Edo, besterik gabe, neur
dezakete ea amona sukaldera
sartu den, egunero egiten duen
bezala, edo ez, eta kasu horretan
alerta seinalea eman. Gorputz
barruan ere sentsoreak eramango ditugu laster, eta horien
datuak bildu eta analizatu egingo
dira, osasunarentzat arriskutsuak izan daitezkeen zantzuen
bila.
Gomendioak,
sentimendua...
Gomendio sistemak ere osatzen
dira datu meatzaritzako tekniken
bidez. Amazonek, dagoeneko,
erakusten du liburu bat erosi duten bezeroek zein beste liburu
erosi dituzten. Aplikazio horietako bat oso gustuko du Iñaki Inzak:
«Badaude gune batzuk, Grooveshark, last.fm... abesti bat entzun
ostean hari buruzko iritzia biltzen dutenak: gogoko duzun edo
ez duzun aukera dezakezu, edo ez
erantzun, eta, pixkanaka, zure
soslaia eginez doaz. Zure atsegin
dut eta ez dut atsegin aukeretan
oinarrituta, euren datu base izugarrian begiratu eta antzeko gustuak dituen norbaitek entzundakoak gomendatzen dizkizu, Zeelanda
Berriko
norbaiten
gustukoak, agian».
Milioika datuko uzta kudeatzea eskatzen duen datu meatzaritzako beste erabilpen bat sentimenduen analisiarena da. «Zer
egiten dugu nonbait hotela hartu
behar dugunean? Hari buruz
sarean dauden iritziak begiratu,
ezta?», azaldu du Inzak. Enpresentzat eta markentzat oso interesgarria da jakitea zer esaten
den sarean beren zerbitzu eta
produktuei buruz. Baina, zenbaitetan, horretarako milaka pertsona jarri beharko lirateke blogak
eta foroak irakurtzen, jakiteko
jendeak iritzi ona duen edo ez
auto marka jakin batez. Baina
badaude aplikazioak hori egiten
dutenak, datu meatzaritzako teknikak erabiliz. Aipamenak identifikatu, kontestua aztertu, positiboa den, negatiboa, neutroa...
Horri ere behatzen zaio, bai,
informazio baliotsua delako.
Antzeko bidetik doaz hainbat
gobernuk omen dituzten aplikazioak: hitz jakin batzuen bila,
sarea arakatzen dute, lehergaiak
egiteko azalpenak ematen dituz-
‘‘
Datu meatzaritzak
matematika, estatistika
eta adimen artifiziala
nahasten ditu»
«Gene baten espresioa
neurtzeko behar zen
epean, orain ehun bateko
gene guztiena egiten da»
IÑAKI INZA
Informatika irakaslea, datu meatzaritzan aditua
ten guneen bisitariei jarraitu,
jokaera susmagarriak dituzten
pertsonen datuak bildu... Jakina,
ez da erraza jakitea maila horretan zein aplikazio jakin erabiltzen diren.
Dena dela, argi dago zaintzaile
lanetan sekulako datu kopuruak
bildu eta aztertu behar dituztela.
Joan den martxoan Wired aldizkariak plazaratu zuenez, Utah
estatuko Bluffdale herrixkaren
lurretan sekulako zentroa ari da
eraikitzen NSA (National Security Agency), AEBetako zerbitzu
sekretu nagusia. Zertarako? Big
Data-ren aroan lana nabarmen
handitu zaiolako eta datuak
yottabyteka (1024 byte) kudeatzeko gai izan nahi duelako. Wired
aldizkariak azaltzen duen
moduan, Ciscoren arabera
2010etik 2015era munduko Interneteko trafikoa laukoiztu egingo
da, urteko 966 exabytera iristeraino —milioi bat exabyte dira
yottabyte bat—. Googleko zuzendari ohi Eric Schmidtek 2003an
egin zituen kalkuluen arabera,
bere historia osoan gizateriak
sortutako ezagutza guztia bost
exabytekoa zen.
Erabiltzaileok ez gara Googleren bezero,Googlek bere bezeroei saltzen dien produktua baizik. JOECHEN LUEBKE / EFE
2012ko uztailaren 15a • Igandea
Datu masiboen aroan05
Non dago
‘ezabatu’
tekla?
Datu masiboen aroan kezka berriak
ere agertu dira pribatutasunaren
inguruan. Europan ‘Ahaztua izateko
eskubidea’legez bermatu nahi dute.
Financial Times-en sartu bezain pronto agertzen den oharra.
I.Lasa
Maiatzean sartu zen indarrean
Europako Parlamentuko araua,
eta halaxe betetzen dute, adibidez, Financial Times eta The Economist agerkariek euren webguneetan, bi etxeak britainiarrak direlako: modu ikusgarrian, gunea
bisitatzen dutenei ohartarazten
diete cookie-ak erabiltzen dituztela. Web zerbitzari batek erabiltzailearen fitxategi sisteman
idazten duen testu fitxategi txiki
bat da cookie (galleta ingelesez)
delakoa. Nabigazioari buruzko
informazioa jasotzen du horrela,
eta, besteak beste, erabiltzaileari
orrialde jakin batzuek erakutsi
diezazkioke, bere posta elektronikoko orrialdea adibidez, nabigazioa errazteko.
Baina nabigazioaren informazio hori beste helburu batzuekin
ere erabil daiteke; are gehiago,
informazio hori beste bati eman
edo saltzen dionean web zerbitzariak. Publizitatearen alorrak ateratzen dio informazio baliotsu
horri etekina, eta hori gehienetan erabiltzaileari ia oharkabean
gertatzen zaio. Sare sozialetan
erregistratzean herritarrek
uzten dituzten datuekin ere berdin gertatzen da maiz, inor
gutxik irakurtzen baititu une
horretan aurkezten zaizkion baldintza zerrenda amaigabeak.
Hain da erraza, arina, klik bat
egin eta onartzea.
Oharkabean
Erabiltzailea bere informazioarekin zer gertatzen den jabetu
dadin, hori oharkabean pasa ez
dadin landu dute, hain zuzen, cookie-ei buruzko baimena eskatzeko oharren legea. AEBetako
hedabide eta arloko adituei hein
batean deigarri egiten zaie halako oharrak ikustea, eta gaiaren
inguruan Atlantikoaren bi aldeetan dagoen ikuspegi desberdina
aipatzen dute behin eta berriz.
Hortik ere Europan datuen babesaren inguruan egitekoa den lege
berriaren zirriborroak piztu
dituen kezkak. Ez dute baztertzen arazoa izatea pribatutasunarekin, baina galdetzen dute Europa ez ote doan urrunegi
eskubideen babesean; are gehiago, urtarrilean Vivian Reding
Justizia komisarioak Ahaztua
izateko eskubidea lelopeko legearen zirriborroa aurkeztu ondoren. Zirriborroak dezente harrotu ditu hautsak, batez ere
Interneteko bilatzaile handien,
erraldoien, artean.
Kontua hau da: legearen 17. artikuluak dio norbaitek hala eskatzen badu berari buruzko datuak
sarean jarri dituenak ezabatu
egin beharko dituela datu horiek,
eta sareko bilatzaileei jakinarazi
beharko diela herritarraren borondatea hori dela. Bilatzailea
ere, jakinarazpena jasotakoan,
behartuta egongo da lotura guztiak ezabatzera, edo, bestela, oso
isun handia jasoko du.
Hori da ahaztua izateko eskubidearen berritasun nagusia, bilatzaileak ezabaketa horri lotzeko
modua ezartzen duela. Googlen
pribatutasun aholkulari Peter
Fleischerrek bere blogean ea zentsuratzaile bihurtu nahi duten
galdetzen zuen orain gutxi, «adierazpen askatasuna» aipatuz.
«Salbuespenak badaude jasota
legearen zirriborroan», azaldu du
Datuak Babesteko EAEko Bulegoko inspektore Roman Intxaurtietak: «Adierazpen askatasuna,
interes publikoa, osasuna... Horien eta datuen babeserako eskubidearen artean oreka bilatu behar da, baina oreka horretaz erabakia hartzen duena ezin da
bilatzailea izan».
Orain arte, ordea, Googlek erabakitzen du loturak ezabatzeko
eskakizunetatik zein onartu eta
zein ez. Horregatik, epaitegiek
eta erakundeek egindako eskakizunak bete ez dituela eta, Europa-
Cookie-ei buruzko oharra The Economist-en webgunean.
Erregistroko
datuak salgai
Alemanian
Gobernuak eta goi
ganberak atzera botako dute erabakia, sortu
den eskandaluari erantzunez, baina ezin da ukatu harrigarria izan dela ekaina bukaeran Alemanian gertatutakoa. Alemaniak Italiaren
aurka jokatzen ari zen Europako Txapelketako finalerdietan. Artean Balotelliren
lehen gola iristeko zegoela,
behe ganberan gelditzen ziren 20 diputatuk lege bat
onartu zuten administrazio
publikoei baimena emanez
herritarrek bete beharreko
erregistroetako datuak enpresa pribatuei saltzeko. Hamar egunetara jabetu zen
oposizioa jazotakoaz, eta,
ordu gutxitan, milaka sinadura bildu zituzten legearen
kontra. Publizitate konpainien presioak omen daude
jokaldi bizkor horren atzean.
D
ko Auzitegira eraman du Espainiak Google. Europako beste
herrialdeak ere epai horren zain
daude. Auzitegiak Google-ri arrazoia emango balio, haren argudioa —AEBetako legediari dagokiola— ontzat jo eta europarrek
AEBeko epaitegietara jo beharko
lukete euren datuen babesaren
auziak argitzeko.
Bai Fleischerrek eta bai AEBetako zenbait adituk kezka agertu
dute Redingena bezalako lege
«mugatzaile» batek ez ote duen
okerrerako eragingo sektorearen
bilakaera ekonomikoan, adibidez, isunen beldurrez hainbat
proiektu bertan behera utzita.
Konfiantza
Intxaurtieta ez dago ados horrekin. «Jarduera ekonomikoa
murriztuko dela diote, lan gehigarri bat dela enpresentzat, kontrolak jarri beharko direlako eta
abar. Baina herritarren ikuspegitik begiratuta, erabiltzaileek ez
badute konfiantzarik sarean
erosketaren bat edo beste eragiketaren bat egiteko, ez dituzte
zerbitzu horiek erabiliko. Horrelakoetarako ezinbestekoa da konfiantza sustatzea, eta hori bakarrik datuen babesaren bitartez
lortuko da».
Sekulako abiadan garatzen ari
den on line munduan, Ahaztua
izateko eskubidea nahi izatea ez
dela oso errealista ere egozten
zaio Redingen lege zirriborroari
—bi urtean onartuko omen du
Europako parlamentuak eta Kontseiluak—.
«Egia da norbaitek bere datuak
Interneten jartzen dituenean
haien kontrola galdu egiten duela», onartu du Intxaurtietak. «Ez
dakizu nor sartzen den webgune
horretan, nork lapurtu ditzakeen
datuak edo zertarako erabiliko diren. Hortik begiratuta, agian
apur bat bete ezina da ahaztua
izateko eskubidea. Baina zer edo
zer egin beharko da, eta une honetan lege gutxi daude».
Bruce Schneier konputazioko
segurtasun aditua ere oso
kezkatuta dago datuen babesarekin: «Aro digitaleko datuen arazoa kutsaduraren arazoarekin
alderatzen dut nik», azaldu zuen
Schneierrek hitzaldi batean.
«Industrializazioa hasi zenean,
inor ez zen konturatu gero kutsadurarekin zer-nolako arazoa
izango genuen. Norbanakoen
datuekin gerta daitekeenarekin
arduratsuago jokatu beharko
genuke; bestela, hurrengo belaunaldiek horregatik epaituko gaituzte».
Roman Intxaurtietak ere
kezka berezia du haur eta gazteekin.
Datuak
Babesteko
Bulegoaren
atarian
(www.avpd.euskadi.net) badituzte sare sozialetako erregistroa
egiteko orduan baliagarriak izan
daitezkeen gomendioak, bai gazteentzat eta bai helduentzat.
Legeak bai, baina zerbait
gehiago ere beharrezko ikusten
du inspektoreak: «Mundua aldatu egin da, eta, horregatik, legea
bezain garrantzitsua da hezkuntza, datuen eta pribatutasunaren
kultura hedatzea. Eta jendea
konturatzea bere datuek balioa
dutela, garrantzitsuak direla».
Igandea • 2012ko uztailaren 15a
06 Iritzia
Hemeroteka
Lotsagarria
‘Parot
doktrina’
Vincent Partal
Vilaweb
G
iza Eskubideen Europako Auzitegiak gaitzetsi
egin du Espainiako Estatua, Parot doktrina deritzonarengatik. Denbora kontua besterik ez zen. Antiterrorismoa esaten diotenarekin zerikusia duten
hainbat auzitan bezala, kontu
iluna zen, ezin onartuzkoa. ETAren kontrako borrokaren izenean, doktrina ospetsu horrek Europako zuzenbide araurik oinarrizkoenak urratzen zituen, baita
funtsezkoenetako bat ere: zigor
aldaketa batek atzerako eraginik
ezin duela izan dioena, non eta ez
dituen hobetzen presoaren baldintzak. Oinarri-oinarrizkoa dirudien hori —nago zuzenbide eskoletako lehenbiziko astean erakusten dutela— alderantzira
jarria zuten espainolek, abertzaletasun konstituzional arriskutsuak kutsatu gabeko legelari eskandalagarri batzuen bidez. Eta
horixe galarazi dute Estrasburgon.
Amaigabea da Espainian ETAren eta ETAren kontrako borrokaren inguruan dituzten zentzugabekeria juridiko eta politikoen
zerrenda. Lehenik eta behin, Ordena Publikoaren Auzitegi frankista, zeinak oraindik bere har-
tan baitirau; eta, azkenik, oraingoz, proposamen surrealista bat,
hurrengo hauteskundeetan bozkatzeko eskubidea onartzekoa
aldi batean Euskal Herrian bizi
izan den eta ETAren kontra dagoen edonori. Espainiaren irudiko,
denak balio du ETAren kontrako
borrokan, eta estatua ez dago behartuta ezer errespetatzera. Baina oker dago, ezin okerrago ere.
Espainia bakartuta biziko balitz, agian zilegi izango litzaioke
halabeharrezkotzat jotzea horrelako zentzugabekeriak; baina Europak, hain zuzen ere, asko begiratzen die halako kontuei, eta ez
da lehenbizko aldia, ezta bigarrengoa ere, arretaz erreparatzen
diona espainolek zer modu berezitan darabilten terrorismoaren
kontrako borroka: eskubide zibilak hondatu eta zanpatuta, eta
Europako demokrazien irizpide
sakratu bat urratuta, zeinaren
arabera mundu guztia berdina
baita legearen aurrean.
Orain ere, espainiarrei egokitu
zaie errieta, Andorrako epaile batek emana, hain zuzen, eta ministroak modu ezin harrigarriagoan
erantzun du: esan baitu ez dutela
epaia betetzeko asmorik, eta kito.
Espainia zeruetako erreinu bat
izango balitz bezala, lurreko gainerako guztien aldean urrunekoa eta apartekoa.
Lotsagarria.
Espainiako Justizia ministro Alberto Ruiz Gallardon eta Barne ministro Jorge Fernandez Diaz, Kongresuan. JUANJO MARTIN / EFE
Doktrina baten kontrako ebazpen bat
Editoriala
Noticias de Gipuzkoa
‘Vilaweb’-ek
eta ‘Noticias de
Gipuzkoa’-k diote
Estrasburgoko
Giza Eskubideen
Auzitegiaren
ebazpenak berretsi
egin duela
aspaldidanik jakina
zena; alegia,
Espainian interes
politikoa lehenetsi
dela legearen
gainetik.
G
iza Eskubideen Europako Auzitegiaren ebazpenak, zeinak «legez kanpokotzat» jo duen atxiloketa bat
luzatzea Parot doktrina esaten
zaiona atzerako eraginez aplikatuta, argi uzten du, lehenik eta
behin, arbitrarioa izan dela esku
artean zuten kasuko zigorra
luzatzea: Ines del Rio presoarena,
hain zuzen; baita ETAko kide izatea eta talde horrekin lotutako
zenbait ekintza egin izana egotzi
dieten beste 83 presorena ere.
Horiei ere Gorenaren doktrina
aplikatu diete, zeinak 2006an ezarri zuen —1973tik indarrean
zegoen doktrinaren kontra—
espetxealdia arintzeko neurriak
kondena osoari aplikatu behar
zitzaizkiola, eta ez bete beharreko gehieneko denborari; horrek
luzatu egiten du espetxealdia,
baita hamar urte baino gehiago
ere. Bigarrenik, Giza Eskubideen
Europako Auzitegiaren erabakiak, urratutzat jotzen duenez
gero Giza Eskubideen Europako
Hitzarmeneko 7. artikulua, auzitan jartzen du Auzitegi Gorenak
egindako interpretazioaren beraren legezkotasuna —7. artikulu
horrek «debekatu egiten du zigor
legeak modu zabalean interpretatzea akusatuaren kaltetan»,
eta horretan datza, hain zuzen,
Parot doktrina—, eta, horrenbestez, auzitan jartzen du, halaber,
Auzitegi Konstituzionalaren erabakia, zeinaren arabera, sei urte
geroago, joan den martxoan, eza-
rri zuten kondena irmoaren likidazioa duten kasuetan baino
ezin daitekeen helegiterik jarri
doktrina horren kontra. Horrela,
hirugarrenik, erabakiak begi bistan utzi du Espainiako Justiziaren jardunaren inguruan hainbeste aldiz salatu izan dena:
epaileen zenbait erabaki kutsatuak daudela, komenigarritasun
politikoaren Gobernuaren presioaren ondorioz, eta interes politikoa lehenetsi izan dela legea
zorrotz betetzearen gainetik.
Laugarrenik, horixe ondorioztatzen da, era berean, Barne Ministerioak duen asmotik; hain
zuzen, asmoa du ebazpen hori ez
onartzekoa horren aurkako helegiterik aztertzen ez den arte,
nahiz eta Giza Eskubideen Europako Auzitegiak, ebazpenaren
82. eta 83. puntuetan, auzitegiaren beraren jurisprudentziara
jotzen duen, Europako Hitzarmeneko 46. artikulura —«kasu bereziei» buruzkoa—; auzitegiak
adierazi du Espainiak bermatu
egin behar duela «eskatzailea
libre uztea lehenbailehen».
Horrek desmen egitearen pare
utziko luke Gobernuaren asmoa.
Eta, bosgarrenik —ez du, dena
den, garrantzi txikiagoa—, Giza
Eskubideen Europako Auzitegiaren ebazpenak arrazoia eman die
Parot doktrinaren inguruan
oinarrizko eskubideak urratzeari buruz izan diren salaketei,
baita doktrina hori indargabetzeko eskaerari ere, batez ere orain,
kontuan hartuta gizarteratzeak
behin betiko normalizazioari
lagundu behar diola.
2012ko uztailaren 15a • Igandea
Iritzia 07
Izorra daitezela
A
Bihar jai
Mikel Elorza
Ez dakit halakorik
uste genuen edo ez,
baina agerian
geratu da Sirian ez
daudela oporretan.
Odol uholde bat
behar dugu, tarteka,
odol iturria ez dela
itxi gogoratzeko.
Deitoratzeko,
izugarrikeria izan
dela pentsatu eta,
gero, pixkanaka,
gure oporretara
itzultzeko. Azken
batean, zer egin
dezakegu?
uzitegien erabakiak betetzekoak
dira. Aurka egonda ere. Edo ez.
Aurka egon eta
ahal dela ez dituzu betetzen —
egikaritzen, esaten dugu argot juridikoan—, ez betetzea ere demokrazia arauen barruan dagoela
erabakitzen bada. Batez ere zuk
erabakitzen baduzu zer den demokratikoa eta zer ez.
Espainiako Gobernuak erabaki du demokratikoa dela, epaia
ez betetzea, errekurritu egin du
eta ahal dela ez du beteko. Parot
doktrina izenekoa dela-eta
Estrasburgoren erabakiaz ari
naiz. Kolpe handia da Espainiako
Estatuarentzat, latza, baina,
aizu, aste honetan gogor plantak
egiteko ere ez zaio gaizki etorriko, sikiera horretarako baliatuko
du. Atxiloketa batzuk ere eskertuko lituzke, edo ilegalizazioren
bat eta Josetxo Ibazetarena bezalako kontu batzuk (derradan
bidenabar: egungo haur espainolek esango luketenez, crack bat;
sekula pentsatuko zuen hain aje
handi eta luzea izango zuenik La
Roja-ren ospakizun gauak! Gainera, hozkada egin diote pitbullek, eta ez dute askatuko txikitu arte). Espainiako
Gobernuari Ekonomia eta
murrizketen gaiarekin zezen
handia egokitu zaio, eta antiterrorismoarena beti izan da kapote ona.
Gogoz kontra hartu dituzten
neurriak balira bezala ari naiz,
hartu nahi ez dituztenak, hein
handi batean hala delako. Nahiago lukete hartu behar ez balituzte, ondorio ekonomikoak bainoago hauteskunde ondorioetan
neurtzen dituztelako halakoak.
Gainerakoan, neurriok eskuin
ekonomiko liberalaren errezetaliburuen kanonekoak dira eta bedeinkatuak bitez dakartzaten ondorio ekonomikoak. PPko diputatu batek «izorra daitezela» bota ei
zuen, langabetuez, eta ez dakit
tzan gizajo batzuei laguntzeko!
Lehen ere gertatuko zen, noski,
baina gizarte honek daraman bideari hobekiago ematen dio: auzoarekiko elkartasun faltak,
esan nahi dut. Izorra daitezela,
esango luke askok, ez diputatu ez
PPkoa izan gabe.
Hil omen direla idatzi dut, ezin
baitugu ziurtatu egia den. Gorpu
horiek ez ditu itsasoak bueltatzen. Zeren eta gainera benetan
desatsegina litzateke oporretan
Mediterraneoan zaudela, hurrengo asteetako edozein egunetan,
haurrekin plisti-plasta uretan zabiltzala erdi usteldutako gorpu
bat, beltz batena gainera, zure aldamenera ekartzea itsasoak.
Traumatikoa eta dena gerta dakioke gertatzen zaionari. Eta
oporraldia erabat izorratzen dizute.
Arafaten grafitia Gazako kale batean. MOHAMMED SABER / EFE
eta ez zait inporta langabetuez
beharrean diputatu sozialistez
ari zen, baina islatzen du neurri
ekonomiko eta politiko horien azpian dagoena.
Izorra daitezela, lehendik ere
nahikoa izorratuta daudenak.
Ereduak inporta du, eta gero herritarrek. Eredua babestu behar
da, eta gero herritarrak. Edo herritarrak ez, ereduaren babesak
hori baldin badakar berarekin.
Beteko duen azkenean Estrasburgok erabakitakoa Estatuak?
Ahalik eta gehien luzatuko du,
eta lastima da, espetxe politikan
urratsak emateak giltza inportantea ematen baitu, ez ate guztiak irekitzeko, baina bai orain
gauden ataka gainditu eta bidean aurrera egiteko, maldan gora
eta mantso baldin bada ere.
Akabo oporrak. Nazioarteko
albisteak hartu, izenburuak, eta
dudarik gabe hil aditza da gehien
errepikatzen dena. Bestelako albisterik izaten da, baina nagusiena da han hainbat lagun hil dela
bonba bat lehertuta, beste toki
batean elur jausi batek harrapatuta, beste batean liskarretan, istripuak, gobernuaren bonbardaketak... albiste nagusiena da, normala da. Ez naiz hasiko, gainera,
askotan errepikatutakoa berriro
ekartzen, hildakoen burtsan zuri
batek zenbat beltz-en balioa
duen, zenbatean dagoen truke
balioa Asia eta Hego Ameriketako hildakoen artean, europarrekiko, adibidez.
Asteroko hainbat horien artean, aste honetan patera batean
hil omen direnak ekarri nahi ditut albistera, 50en bat. Deshidratatuta, egarriak eta beroak hil
dira, mare nostrum-aren erdian,
noraezean, batek daki zenbait
itsasontzik beren sokorri mezuak entzunda edo ez, gero eta
gehiagotan gertatzen omen baita
laguntza mezuei kasurik ez egitea, ontzi horrentzat edo dagokion estatuarentzat laguntzak
dakarkeen enbarazuagatik. Lan
bat, bidaia bat burutu beharra
daukate itsasontziek eta nahikoa
lan badute beraienarekin gauzak
dauden bezala, noraezean dabil-
Pozoi garapena.Urek itzuli
ez, baina akaso lurrari lapurtu
beharko zaio Jasser Arafaten gorpua, pozoitu zutela erabakitzeko
(erabakitzeko esatea gehiegi da,
badakit, holakok ez direla zoritxarrez definitiboak izaten). Lehen ere irakurri genuen, baina
asteotan atzera oihartzuna izaten ari da hipotesia, polonioa-edo
erabiliz, gaixotu ote zuten. Beren
lana egin eta gero nahiko azkar
gorputzetik desagertzen diren
substantziak bat baino gehiago
ezagutzen dituzte estatuen kimikariek, eta beraz zail da maiz ezer
erabakitzea.
Bizitzaren eta batez ere heriotzaren paradoxa horietakoa da
gasak hilda milioika lagun galdu
zituen herriak, herri horretako
egungo agintariek, metalez pozoituta hiltzea etsaia. Pozoiak
eboluzionatu dira (perretxikoekin hasi, belarrekin segitu, gasa
gero eta metal erradioaktiboak
orain), baina pozoitze bera ez, hilketa politikoa ez, estatu terrorismoa ez. Funtsean iguala da, printzipioa bera du: besteak etsaiak
dira, izorra daitezela.
Hurrengo
egunetan
Irune Lasa
Euskara
Inkesta soziolinguistikoa
Musika
Jazzaldiak badatoz
Krisia
Murrizketen kontra
Kultura
Nafarroaren konkista
Nafarroa eta Iparraldeko datuak
bihar aurkeztuko dituzte, inkesta
soziolinguistikoa osatzeko. UEUren ikastaroetan ere landuko dute
euskararen erabileraren bilakaera.
Gasteizen asteartean hasiko da
jazz jaialdia, tartean Sonny Rollinsen kontzertuarekin. Donostiakoa
ostegunean hasiko da; besteak
beste, Neneh Cherryrekin.
Murrizketak salatzeko,hainbat
sindikatuk eta gizarte eragilek protestak egingo dituzte asteartean
Lanbideren eta Nafarroako Enplegu Zerbitzuaren bulegoetan.
Amaiur 2012 Haien ametsa gurea
da ikuskizunean, Nafarroaren
konkistaren kontakizuna egingo
dute musikaz, dantzaz eta kantuz,
ostiralean, Amaiurren bertan.
Igandea • 2012ko uztailaren 15a
08 Ingurumena
Arrantza
eteteko
ezgauza
Itsasoko ugaztun handienaren gainbehera geldituko duen
akordiorik gabe amaitu da Baleazaleen Nazioarteko
Batzordearen bilkura. Arrantzaleen bozeramaile huts
bilakatu izana egotzi diote ekologistek erakundeari.
Arantxa Elizegi
uela 66 urte sortu zuten Baleazaleen Nazioarteko Batzordea
(IWC), baleen arrantza eta merkaturatzea arautzeko asmoz eta, bide batez, itsas ugaztun erraldoien iraupena bermatzeko helburuarekin.
Azken urteetan, baina, balearen
arrantzaren aurkako mugimendua indartu bada ere, argi geratu
da erakundeak ez duela nahikoa
ahalmenik harrapaketak gelditzeko.
Joan zen astean Panaman egindako bilera beste porrot bat izan
zen. Itsaspeko zarata gutxitzeko
eta zaborra murrizteko estrategiak onartu zituzten, baina bertan behera geratu ziren ekologisten eskaera nagusiak, hau da,
zientziaren izenean egindako
arrantza komertziala amaitzea
eta Atlantikoaren hegoaldean baleentzako babesleku bat sortzea.
«Beste behin, baleen aldeko mugimenduak porrot egin du batzordean. Gehien-gehienak babeslekuaren alde agertu arren, gutxiengoak bere borondatea betearazi du. Errealitatea da arrantzaleen megafonoa dela IWC, baleen
gainbehera gelditzeko erakundea
baino gehiago», gaitzetsi du baleen aldeko Greenpeaceko arduradun John Frizellek.
D
Gasaren eta petrolioaren
mehatxua
Merkataritza helburuekin egindako arrantzaren gaineko debekuak —1986tik dago indarrean—
ekialdeko baleak ugaritzea eragin du. Azken ikerketen arabera,
20.000tik gora dira gaur egun. Oso
bestelakoa da mendebaldeko balea grisaren egoera. Izan ere, ez
dira 150 baino gehiago. Azken ur-
teotan itsasoko gasa eta petrolioa
ustiatzeko egindako putzuek eta
haien inguruan eraikitako industriak kalte handia egin diete ugaztun erraldoiei. Industria horiek
maiz eragiten dituzten isuriek eta
itsaspeko zarata handitzeak zetazeoen galera azkartzea ekarri
dute.
Errusiako Sakhalin uharteko
adibidea jarri du mahai gainean
WWF Naturarentzako Mundu
Funtsak. Han, dagoeneko, erregaia ateratzeko bi plataforma
eraiki ditu Sakhalin Energy konpainiak, eta beste bat eraikitzeko
asmoa iragarri dute. Arazoa da,
ordea, hara joaten direla balea
grisak euren balekumeak elikatzera, eta plataformek eragiten
duten zarata eta kutsadura ozto-
Baleentzat babesleku
bat sortzeko eskaera
atzera bota dute
batzordeko kideek
Hego Koreak iragarri du
helburu zientifikoekin
baleak arrantzatzen
hasiko dela
poak direla janaria aurkitzeko.
Ondorioz, zientzialariek ohartarazi dute balea grisaren egoera
uste zen baino okerragoa izan daitekeela. Erregai industriak Artikoan zulaketak egiteko agertutako interesa eta horrek dakartzan
arriskuak gehitu behar zaizkio
horri. AEBetako Shell petrolio
enpresak, esaterako, aitortu du
eremu hartan isuririk gertatuz
gero, ezin izango lukeela hura gelditu, ez duelako nahikoa teknologiarik. Hala ere, batzordeak ustiaketen gaineko informazioa eskatu besterik ez du egin oraingoz.
Hala, baleak babesteko batzordearen ezintasuna ikusita, Monakoko ordezkariak itsasoarekin lotutako eztabaidak NBE Nazio Batuen Erakundera eramatea
proposatu zuen, argudiatuz hainbat estatuk baleak arrantzatzen
jarraitzen dutela batzordearen
debekuak saihestuz. Ahaleginak,
ordea, ez zuen behar besteko babesa lortu eta bertan behera geratu zen.
Horiez gain, hiru izan dira aurtengo batzordearen bilkurako gai
nagusiak: baleentzako eremu seguru bat izendatzeko Hego Amerikako hainbat estatuk egindako
proposamena, indigenen arrantza kuotak handitzeko eskaera
eta Hego Korearen iragarpena —
zientziaren argudioarekin, baleak arrantzatzen hasiko da hori—.
Babeslekurik gabe
Ez da lehen aldia Hego Amerikako herrialdeek, Argentina buru
dutela, baleentzako babesleku
bat egiteko proposamena aurkezten dutela. Orain arte, baina, egitasmoa ideia hutsean geratu izan
da. Aurten, lehen aldiz, bozkatu
egin dute, baita onartu ere, nahiz
eta indarrean sartu ahal izateko
nahikoa gehiengorik lortu ez —
batzordeko ordezkarien %65ek
baietsi behar dute—. Ekologistek
dena den aurrerapausotzat jo
dute egitasmoak jasotako babesa.
Animaliak Babesteko Nazioarteko Elkarteko kide Marcela Vargasen iritziz, laster beteko den egitasmo bat da hori.
Egitasmoa, dena den, arrazoi
ekonomikoek bultzatutakoa da,
ekologismoak baino gehiago. Izan
ere, azken urteetan gero eta turista gehiago joaten dira Latinoamerikako kostaldera baleak ikusteko esperantzarekin. Horiek hala,
Japoniak eta baleak arrantzatze-
Balea bat, Pulmo lurmuturreko natur erreserban, Mexikon. GREENPEACE / EFE
2012ko uztailaren 15a • Igandea
Ingurumena 09
aren aldeko beste hainbat estatuk
batzordea «euren interes ekonomikoak bermatzeko» erabiltzea
egotzi diete egitasmoa bultzatu
duten herrialdeei.
Bestalde, batzordearen urteroko lanetako bat da indigenen
arrantza kuotak arautzea. Izan
ere, zenbait indigena talderen
oinarrizko elikaduraren zati da
balea okela. Normalean, kuota
horiek berresten dituzte ordezkariek, besterik gabe. Aurten,
baina, liskarrak piztu dira Danimarkaren eskaeraren haritik.
Kopenhageko eledunak Groenlandiako inuitentzako kuotak
handitzeko eskatu zion batzordeari, argudiatuz txikiegiak zirela
haien beharrak betetzeko. Europako gainontzeko ordezkariak,
ordea, aurka agertu ziren. Izan
ere, ez da lehen aldia indigenentzako kuotak baliatuz balea okela
turistentzako jatetxeei saltzen
dietela. Japonia izan zen Danimarkaren alde bozkatu zuten
gutxienetako bat. «Zenbaitek
balea okela merkaturatzea gaitzesten dute, baina onartua dago
azken batean, indigenentzako
kuoten eta zientziaren izenean
egiten den arrantza baimentzen
duten unetik», azaldu du Akima
Umezawa-k, Japoniako ordezkariak.
Interpretazio askearen
ondorioak
Tamalez, ez zaio arrazoirik falta
Tokiori. Baleak arrantzatzea debekatua dagoen arren, hala nahi
izanez gero, estatuek badute
araudia saihesteko modurik. Horietako bat dira indigenentzako
kuotak. Hori da Danimarkaren
kasua. Batzordearen ezezkoaren
ondorioz, Groenlandiako inuitak
balea arrantzatzeko baimenik
gabe geratu dira. Baina, Kopenhageko gobernuaren iritziz, halako kasuetan eta indigenen «beharrak» betetzeko helburuarekin,
estatuek euren kuotak ezar ditzakete, batzordearen debekua
saihestuz. Gauza bera gertatzen
da zientziaren aitzakiarekin egindako arrantzarekin ere. Japoniak
urtero ehunka balea harrapatzen
ditu nazioarteko uretan, eta
haien okela merkaturatu egiten
du, inolako arazorik gabe, nahiz
eta, araudiaren arabera, arrantza
mota horrek euren kostaldera
mugatua beharko lukeen eta ale
gutxi batzuk hiltzeko soilik luketen.
Hain zuzen ere, Hego Koreak
arrantza mota horretan hasteko
asmoa iragarri du aste honetan
bertan. Seulgo gobernuak bermatu duen arren arrantzatutako baleen okela ez dutela merkaturatuko, erabakiak kritika oldea eragin
du. 1980ko erdialdean debekatu
zuen Hego Koreako Gobernuak
baleak arrantzatzea, baina egungo agintariek argudiatu dute balea kopurua «gehiegi» igo dela azken urteetan.
Balea okela salgai, Tokioko merkatu batean. EVERETT KENNEDY BROWN / EFE
Haragiaren kalteak
Japoniarrek gero eta balea haragia
gutxiago kontsumitzen dute,
eta horrek harrapaketen inguruko
negozioaren gainbehera ekar lezake.
Iraitz Salegi
Baleazaleen Nazioarteko Batzordeak jakinarazi du zetazeoaren
haragiak osasun arazoak sor ditzakeela. Pro Wildlife taldeko biologo Sandra Altheren esanetan,
bale haragiaren kontsumoa neuropatia eta bestelako gaixotasunei lotua dago: «Bizi diren urte luzeetan, baleek merkurio kopuru
handiak pilatzen dituzte gorputzean».
Iritzi publikoa da egun Japoniako bale haragiaren negozioaren etsai nagusia. Osasun arazoen prebentzioa baino gehiago,
gizarteak baleen harrapaketak
begi onez ez ikustea da kontsumoaren beherakadaren arrazoi
nagusia. Herrialdeak mende luze
batez izan duen ohitura gain
behera doa. Aurreko urteko
arrantzaldian harrapatutakoaren laurdena inguru soilik saldu
du; eskaintza eta eskaria ez dira
inondik ere bat etorri.
Balea haragia jateak
osasun arazoak
sor ditzake, adituek
jakinarazi dutenez
1986az geroztik,
teorian, ezin da
balearik arrantzatu
salerosteko
Zetazeoak Ikertzeko Japoniako
Institutuaren ustetan, berriz, salmenten porrota handizkako saltzaileek eta merkatariek baleen
aldekoen errepresaliei dieten beldurraren ondorio da. Balearen
haragia merkaturatzeko beste
bide batzuk aurkitu beharrean
dela adierazi du institutuak. Ez
da kinka horretan gertatu den
lehen aldia, saio ugari egin baititu kontsumoari eusteko edo igotzeko: produktu berriak landu
ditu, hala nola hestebeteak eta
hirugiharra, eta haragia txakurrentzako janaritara bideratu ere
bai.
Arrantzan jarraitzeko aitzakia,
behintzat, ongi babestua dauka:
baleen arrantza «ikerkuntza
zientifikora» bideratzen du ofizialki, horrekin egindako negozioa bigarren maila batean utzita. Teorian, 1986az geroztik ezin
da balearik arrantzatu salerosteko. Hala erabaki zuen Baleazaleen Nazioarteko Batzordeak.
Baina, 2011ko urrian, Islandiak
130 tona balea haragi esportatu
zituen Japoniara. Ikusteko dago
noiz arte iraungo duen ez ikusiarena egiteak. Oraingoz, nazioarteak sekula ez du zorrotz ikertu
Japoniaren arrantza.
Igandea • 20112ko uztailaren 15a
10 Elkarrizketa
Kristiane Etxaluz
«Militante gisa, sentitzen dut
gazterian segida badela»
Domintxainekoa militante historikoa da. Enbatarekin
aurkeztu zen hauteskundeetara duela 40 urte pasa, eta,
oraino, hainbat arlotan aktiboa da. Militantzia, kulturan ere
bizitzen du; antzerkian aspaldi honetan, eta dokumentaletan
parte hartuz berriki, protagonista ala langile gisa.
Joanes Etxebarria Domintxine
Bere sagarrondoak ikusi ziren
Sagarren denbora filmean, baina
mahastia moztea egokitzen zitzaion. Domintxaine eta Sao
Tome artean bizi da, maitasunaren eta errepresioaren ondorioz,
Alfonso Etxegarai bere laguna.
G 1967an Enbatarekin aurkeztu zinen hauteskundeetara. Legebiltzarreko hauteskundeak iragan berri
dira EHBAIren hautagaitzarekin.
Gauzak anitz aldatu dira?
E Gauzak anitz aldatu dira. Gu
zerotik partitzen ginen. Barnealdean sekulako kanpaina egin genuen, herriz herri pasatu ginen
eta 121 bilkura egin genituen orotara hamabost egunez, eta beti
bazen jendea. Orduan, kuriositate bat zen; bai hautagaia kartzelan ibilia zelako, bai emazte eta
gazte nintzelako ere... Eta hurbilekoa, ez beste mundu batekoa.
Nola deabru holako norbait ausartzen ahal zen bere burua aurkeztera? Botzen %4,80 ukan genuen. Baina, oroz gainetik, bazen
giro izigarria. Aurten ez dut sentitu giro hori. Baina gauza bat oso
polita izan da, egiten zituztela bilkurak gai batzuk aipatzeko eta ez
programa aurkezteko. Oraingo
kanpainek badute beste helburu
bat: elkartzeko, indartzeko... Baina uste dut orduan eta orain ere
badela gauza komun bat: estakuru gisara hartzen dugula momentu hori, mobilizatzeko erabiltzen
dugu; hori ez da aldatu. Eta gero
badira ilusio guztiak, jauzi handia izanen dela pentsatzen duzu...
Baina barnealdean 50 urtez emaitzak bikoiztea ez da terriblea...
G Garai horietan emazte militante
bat nola onartua zen? Hautagai
gisa edo militante gisa nola onartua
izan zinen?
E Kopuruan leku gutxi genuen,
bai Enbatan eta bai egon naizen
beste taldeetan ere. Baina hor
geundenak ez dut uste gaizki ikusiak ginenik. Ez ginen hor, eder
egiteko,; gainera, ez ginen ederrak [irriak]. Ez ginen hor kuota
batzuk betetzeko. Hor ginen, zinez pertsonen gisa. Hor ginen, ausardia gehiago genuelako, eta ez
dut erranen bereziki behatuak ginela, baina gure iritziak gizonenak bezainbat garrantzia bazuen.
Generoen kontua, orain aipatzen
den bezala, diskriminazioak salatzeko adibidez, ez zen hala orduan. Pentsatzen dut gizartea
baino gehiago emaztea zela berantean. Emazteak ez ziren ateratzen emana zitzaien egitekotik.
Ez zen, egiazki, debekatua.
G Zure biziaren parte bat hobeki
ezagutu dugu Sagarren Denbora filmarekin. Zer eragin du filma horrek
zuregan?
E Uste dut alde hoberena izan
dela Alfonsorentzat, bere deportazio denbora luze horretan. Filmak gauzak aldatu ditu. Haren-
«Emazteak ez ziren
ateratzen emana
zitzaien egitekotik;
ez zen, egiazki,
debekatua»
«Denbora erdia
pasatzen dut Sao
Tomen, eta beste
erdia, hemen. Neke
da, eta akigarri»
tzat, artikulazio baten gisakoa
izan da, zeren eta hemengo jendeekin zituen harreman gutxiak
beti militante mundukoekin ziren; abokatuak, hautetsiak edo
gestorako jendeak... Berak ez
zuen neurtzen, erraterako, nola
lehenago multzo txiki batean zi-
renak hedatu diren, nola gaurko
gazteriak ez duen militante izateko bere manera. Haien bizian sartua da, ez da esfortzu bat edo sakrifizio bat. Horrekin, berak gauzak irabaziak balira bezala
ikusten ditu. Hara joan ziren 25
urtez beheko hiru gazteek komunikazio tresnak erabiltzen badakite; lehenago ez zen holakorik.
Ez dira gu bezain dogmatikoak.
Alfonsorentzat hauspo gisakoa
izan da, bere barne konfiantza
hauspotu baitu. Niretzat berezia
izan zen herrian, Domintxainen
eta Euskal Herriko Laborantza
Ganbaran erakustea. Herrian ez
dute militantziaz deus ezagutzen,
baina iduri zait Alfonso onartzen
dutela den bezala. Orain, haren
berri galdetzen didate.
G Josu Martinez eta Txaber Larreategik egin zuten film hura, eta orain
presoen inguruko dokumentala bukatzen ari dira beste hiru zuzendarirekin. Horretan ere parte hartu
duzu. Diru laguntzen inguruan polemika gogorra izan duzue.
E Sagarren Denbora egin zen,
12.000 eurorekin, eta lan guztia,
musutruk. Barrura begiratzeko
leihoak filmean nahi izan da maila bat igo, kalitate aldetik, geletan
edo telebistaz hedatzeko irizpide
batzuk badirelako. Horrek badu
prezio bat, eta handia da. Gutxi
gorabehera, 100.000 euro behar
dira. Nongo presoak, hango herriko etxeei galdegin genien diruaren parte bat, eta badakigu zer pasatu den Donostiakoarekin. Gauzak ez mintzeko, diru horri uko
egin zaio. Zinez da zinema independentea, horri atxikirik gaude.
Orain egiten dena da diru biltzea,
eta, beti bezala, Euskal Herrian
jendeak erantzuten du. Uste dut,
alde batetik, publizitate ona izan
dela, Twitteren 8.000 bisita izan
baitira hiru egunez. Uste dut udalek emanen zuten diru hori beste
nonbaitetik aterako dugula, bai-
Motzean
1 Domintxaine. Sorlekua
eta pausagunea. Nire biziaren erreferentzia gehiena.
Herri aski tristea. Beti ihes
egiteko gogoa eman dit, baina itzultzeko gogoa piztu ere.
2 Zuberoa. Zazpietatik xumeena eta sortzaileena.
Amildegiaren hegian.
3 Euskal Herria. Bakoitzak
berea, eta besteena erdizka:
gure aitatxiren sozialismoaren definizioa.
4 Sao Tome. Latitudea 0
eta longitudea 0. Beraz, lur
honetako zentroa, geografikoki, eta, halere ,munduko
leku galdua. Betidanik, erbesteratuen norabide bortxatua. Han ohartu nintzen
esklabotzaren zinezko ondorioez. Oro har, ezagutzen
duenarentzat maitagarria,
nik maite ez dudan arren.
5 Josu Martinez. Ni Amañi
eta nire gizona osaba deitu
gaituen bakarra. Zinemagile
independente handia bilakatzeko, maltzurkeriak jasateko gaitasuna ikasten ari dena
oraindik.
6 Ander Lipus.Parerik gabea. Egiazko euskal iraultzailea,gudaria izan gabe. Artista osoa,filosofo eta guzti. Artedramaren kapitaina. Joan
jun da,baita Iñigo jin ere bazterren harrotzeko.Adiskidea.
na lana da. Beste alde batetik,
erakusten du zentsurak badituela aurpegi anitz. Kanpoari begira
lan egiten delarik, beti hola da.
Bederen, ez zaituzte laguntzen.
Diru laguntzak ematen dituztenek ikusi eta entzun nahi dutenarentzat ematen dituzte.
G Sagarren Denbora-n Alfonso eta
zure egoera aipatzen zen. Segitzen
duzu Sao Tome eta Euskal Herria artean bizitzen?
E Denbora erdia pasatzen dut
han, eta beste erdia, hemen. Neke
da, eta akigarri. Badira 25 urte hola ibiltzen naizela. Hara edo ona
iristean, beti baditut 15 egun txarrak, abiatzearekin ere hamar
egun biziki txarrak... Baina gau-
zak diren bezala izanik, hala eta
ere, atzematen dut xantza handia
dudala segitzea Alfonsorekin eta
hemen bizitzen. Beste deportatu
batzuekin konparatuz, bikoteak
desegin dira, geroz eta gutiago
ikusten dira... Alimaleko xantza
badut pobre banaiz ere; ez da berdin pobre izatea, hautatzen duzulako bidaiak egitea edo pobre izatea eta deus egin ahal ez izatea.
G Zure biziaren beste zati garrantzitsu bat da antzerkia. Lartzabalen
lanekin hasi zinen. Hori ere militantziari lotua zen?
E Euskal antzerkian hasi nintzen Matalas lanarekin, 1968ko
apirilean. Gero Ibañeta eman genuen 1969an eta gero Parisera
joan nintzen. Egia erran, xedea
nuen antzerkia lantzea, baina,
han izanki, ikusi nuen aski ona
nintzela euskal antzerkian, baina
ez aski ona Parisko antzerkian
aritzeko. Itzuli eta agitazio eta
propaganda antzerkia egitea zen
ene xedea. Orduan egin genituen
Iholdiko toberak, Baigorrin etxe
sartzeak (toberak bezalakoa) eta
hiru urtez Garazi-Baigorriko talde batean aritu nintzen, taula zuzendari gisara. Horko gehienak
gero bilakatu dira ELBko liderrak. Antzerki oso amateurra eta
herrikoia zen. Sorkuntzak egiten
genituen, gure intereseko gaiak
lantzeko. Ekartzen genuen ordu
arte erabilia ez zen forma ausartago bat, eta helburua zen gai batzuen inguruan publikoa sentsibilizatzea.
G 1969an Ibañeta eman zenuten,
eta zure asmoa izan zen 2008an berriz taularatzea Ander Lipusen zuzendaritzapean. Zergatik nahi zenuen beste behin emana izan zedin?
E Antton Luku etorri zen behin
Piarres Lartzabali buruz ene lekukotasuna biltzeko, eta Ibañetaz oroitu nintzen. Pentsatu nuen
zer gaurkotasun ukaten ahal
zuen oraindik. Pentsatzen dut
egin zela borroka armatu berri
bat, bazegoelako, Ibañetakoa bezalakoa, non euskaldunak altxatzen ziren botere arrotz baten
kontra, non zilegi zen armen hartzea. Hori zen antzezlan horren
helburua. Lukuren aitzinean berriz aipatzean pentsatu nuen: lan
horrek badu gaurkotasuna! Pentsatzen hasiak ginen orduan bo-
2012ko uztailaren 15a • Igandea
Elkarrizketa 11
rroka armatuak berea egin zuela.
Behar zen ziklo hori bukatu. Pentsatu nuen ziklo hasierarako idatzia zen antzerki horrek bazuela
zer erran zikloa bukatzeko. Ander Lipusek izigarriko lana egin
zuen gurekin. Pentsatzen dut
egun batez ebaluatzen bada, haren lan ederrenetarikoa izan dela.
Berea ez den munduan egin zuen,
laborantza munduan... baina
pentsatzen dut bera ere aberastu
dela lan horrekin.
G Lehen galderarekin bezala,bi aro
konparatzea galdetuko dizut, baina
gazteria aipatuz oraingoan. Gazte
militantea zinen heinean, nola ikusten dituzu gaurko gazteak?
E Lehenik, argi utzi nahi dut holako galderak ez zaizk0idala egokiak iduri. Galdetzen bazenu zer
pentsatzen dudan zaharretaz, beharbada adituagoa naiz maila horretan, haietakoa bainaiz [irriak].
Uste dut ez dela ona gizartea adinen arabera puskatzea. Sinisten
«Badira batzuk
boterea dutenak,
eta beste batzuk,
boterea pairatzen
dutenak»
«Kontzientzia
abertzalea hedatu
da, baina beldur
naiz ez dela
oso zorrotza»
JOANES ETXEBARRIA
dut gizartea puskatua dela, baina
klaseen arabera. Badira batzuk
boterea dutenak eta eginahal egiten dutenak jende multzo bat
haienganatzeko, eta badira beste
batzuk boterea pairatzen dutenak. Baina zilegi da galdetzea zahar bati pozik denetz segidarekin.
Bereziki, hemen, laborarien artean, galdera hori beti egiten da:
etxaldean segida baduzu? Militante gisa sentitzen dut gazterian
segida badela. Gazterian badela
gure garaian baino militante
gehiago. Kontzientzia abertzalea
hedatu da, bai iparraldean eta bai
hegoaldean. Baina beldur naiz ez
dela oso kontzientzia zorrotza.
Mundu honetan bizi gara, eta
masa kultura, kontsumoaren gainean eraikia da. Horren aurka
ontsa ibiltzeko, uste dut ideologia
bat behar dutela: jaun eta jaberik
ez dugula behar benetan euskaldun izateko. Ideologia hori elikatzeko klase borrokaren teoriak
asko balio duela uste dut. Ez diot
marxista naizela, baina gauden
lekuan, gauden momentuan klase borroka aztertzeak anitz balio
du; batez ere, jendeen buruetan
eragiten dituen desmasietaz
ohartzeko. Hori ez egiteak, ene
ustez, ez du laguntzen gauzak
desblokeatzen edo abiadura hartzen gure kopurua handitzeko.
Igandea • 2012ko uztailaren 15a
12 Gosetea
Nekazariak, urre
bila Burkina Fason
Elikagaien krisiak soroak uztera eta meatzeetan etenik gabe lan egitera eraman ditu Burkina Fasoko nekazari asko eta asko.
Meatze txikiak dira, eskulangintzakoak eta nekazariek
eurek zulatutakoak. Lanabes egokirik ez dute, ezta lanerako gutxieneko segurtasun neurririk ere. Esaterako,
40 metroko sakonerako zuloetatik arrokak atera ostean, merkurioa baliatzen dute
urrea harritik bereizteko, eta
biziki toxikoa da material
hori manipulatzea.
Hango gizarte erakundeen
arabera,gizonak dira lanean
jarduten duten gehienak,
baina haurrak ere izaten dira
maiz.Hamabi orduko lanaldiak izaten dituzte,etenik
gabekoak.Erakundeok
ohartarazi dute meatzeen
inguruan kokaguneak sortzen ari direla eta haietan bizi-baldintzak eskasak direla.
D
Zorigaitza
saihestu
nahian
Saheleko herritar askok eta askok egunean behin edo bitan baino ez dute zerbait jaten azken hilabete luzeetan. PABLO TOSCO / INTERMON OXFAM
Milioika lagun gosearen mehatxupean
daude Sahelen, lehorteen eta gatazken
ondorioz. Aurki euria eta laguntza iritsi
ezean, giza hondamendi bat izan daiteke.
Ainhoa Sarasola
uriteak albiste izan
dira Errusian joan den
astean; euri jasek eragindako uholdeetan,
ia 200 lagun hil dira,
eta dozenaka desagertu. Euriak
hondamendiak eragin ditzake,
euririk ezak bezalaxe. Horixe da
arazo nagusia Errusiatik milaka
kilometro hegoaldera, Afrikako
Sahel eskualdean. Azken urteotako lehorterik latzena dute han,
eta, laster euria egiten ez badu eta
inork laguntzarako neurririk
hartu ezean, urteotako giza hondamendirik latzena ere izango da,
gobernuz kanpoko hainbat erakundek adierazi dutenez. Ohartarazi dute denbora amaitzen ari
dela milioika pertsonari eragingo
liokeen zorigaitza eragozteko.
Eskualde ekoklimatiko eta biogeologikoa da Sahel, 5.400 kilometro luze eta 1.000 kilometro zabal
den lur eremua. Saharako basamortutik hegoaldera eta sabanatik iparraldera, Atlantikoko kostaldetik Itsaso Gorriraino hedatzen da, hainbat herrialdetako
mugen gainetik: Senegal, Mali,
Mauritania, Burkina Faso, Niger,
Nigeria, Txad, Sudan eta Eritreako eremu zabalak hartzen ditu.
E
Topografia laua du oso, eta klima
bero eta lehorra, oso euri urrikoa.
Uztailetik irailera izaten da euri
sasoia; beraz, datozen hilabeteak
erabakigarriak izango dira eskualdearen geroari dagokionez.
Izan ere, 2010. urtean lehorte larri
bat izan zuen, eta, horren ondorioz, oraindik guztiz bere onera
itzuli gabe daude lurrak. Iazko urtea ere bereziki lehorra izan zen,
eta, hala, nekazariek ezin dute,
euria ezinbestekoa baita.
Baina lurrak ez ezik, populazioak ere oraindik ez ditu gainditu
2010eko elikadura krisiaren zoritxarreko ondorioak. Hamar milioi laguni eragin zien orduko
hondamendiak. NBE Nazio Batuen Erakundearen Arazo Humanitarioak Koordinatzeko Bulegoaren datuen arabera, 18 milioi herritar baino gehiago daude gaur
egun elikadura segurtasunik gabe; horietatik, milioi eta erditik
gora haurrak dira, eta malnutrizio larria izateko arriskuan daude.
Burkina Fason, esaterako, 2005.
eta 2008. urteetako elikadura krisiei 2010eko uholdeak gehitu zitzaizkien, eta iaz azken 60 urteotako lehorterik larriena izan zuen
herrialdeak. Hala, herritarrek ez
dute nahikoa baliabiderik beste
Nekazariak lanean Uagadugun, Burkina Fason. PABLO TOSCO / INTERMON OXFAM
lehorte bati aurre egiteko. Hamalau milioi biztanle ditu herrialdeak —zeinetatik 1,8 milioi pobreak
edo oso txiroak diren—, eta munduko BPGrik baxuenetakoa du.
Hamar herritarretik zortzi nekazaritza eremuetan bizi dira, eta
edo birritan jaten dutela. Zekalez
eta urez eginiko ore bat izaten dute ohiko jakia —hazkurri balio
handirik ez duena—, baita errepide bazterretan dauden hainbat
zuhaitzetatik hartutako hostoak
ere.
Sahelen, 18 milioitik gora
lagunek ez dute
elikadura segurtasunik,
NBEren arabera
Baliabideak eta laguntza
Lehorteari inguruko
gatazkak eta jakien
prezioen igoera handia
gehitu behar zaizkio
haziak landatzeari ekin diote,
arrakastarik izango ote duten jakin gabe. Abere gutxi batzuk zituztenak horiek saltzen saiatzen
ari dira, merkatuan zekaleak
erosteko. Hilabeteak dira herritar
gehienek egunean soilik behin
NBEk Sahelerako eginiko kanpainaren emaitzak iristeko daudela salatu du Intermon Oxfam
elkarteak —han ari da lanean—.
Gobernuz kanpoko erakunde horrek Burkina Fason duen arduradun Omer Kaboreren hitzetan,
kanpaina horrek oraindik ez ditu
bete helburu gisa jarri zuen ondasun bilketa: 1.500 milioi dolar lortzea da xedea, eskualdea laguntzeko. Baina laguntza ez da iristen ari, eta horrek ekar ditzakeen
ondorio larriez ohartarazi du Kaborek, iritzita giza hondamendia
Afrikako Adarreko herrialdeetan
gertatutakoaren neurrikoa izan
daitekeela. «Ezin dugu lehortea
saihestu, ezta klima aldaketaren
ondorioak ere, baina bai gosetea;
lehortea naturaren fenomeno bat
da, baina horrek gosea ez ekartzea lor dezakegu».
Bide horretan, hainbat gobernuz kanpoko erakunde dabiltza
lanean Sahelen. Intermon Oxfamek, esaterako, hainbat programa ditu martxan haziak banatzeko eta bihitegiak, ur bonbak, letrinak eta dutxak eraikitzeko. Ez da
han lanean dabilen talde bakarra.
Association Aidons l'Afrique Ensemblek prestakuntza eskatzen
du nekazarientzat. «Kolonizazioa
baino lehen, aitzurrekin lantzen
genuen lurra; kolonizazioak
iraun artean, halaxe egiten jarraitu genuen; eta kolonizazioaren
ondotik, berdin jarraitzen du denak», salatu du Alidon Gueteba
Sawadogo elkarteko presidenteak. Unicefek ere ohartarazi du
egoeraren larriaz, Mauro Brero
Burkina Fasoko Elikadura arduradunaren bidez; haren arabera,
«malnutrizio kronikoa» du herrialdeak, eta horri nekazaritzaren krisia gehitu behar zaio.
Zekaleen produkzioa %25 inguru jaitsi zen iaz, FAO Elikadura
eta Nekazaritzarako Erakundearen arabera, eta jakien prezioak
nabarmen gora egitea ekarri du
horrek —%30 inguru—. Hiru gutxi balitz bezala, inguruetako gatazkek are gehiago zaildu dute herritarren egunerokoa; milaka
desplazatu eragin ditu, esaterako,
Mali iparraldeko gatazkak.
Dena ez dago, beraz, eguraldiaren menpe, euria zerutik noiz eroriko zain egoterik ez den bezalaxe.
2012ko uztailaren 15a • Igandea
Osasuna 13
Iraitz Salegi
G Osasun itxaropena bizi-itxaropena baino adierazle errealistagoa
dela diozu.Zertan datza?
E Bizi-itxaropenak inguru jakin
bateko pertsonak zenbat urtez bizi diren kalkulatzen du, heriotza
tasaren arabera. Osasun itxaropenak, berriz, pertsona horiek
osasun onean edo elbarritasunik
gabe bizi diren urte kopurua hartzen du kontuan. Heriotza tasak
ongi laburbildu izan du populazio
jakin baten egoera, baina ikusi da
demografia trantsizio baten ostean, bizi garen urte kopuruarekin
batera, osasuna ere aintzat hartu
beharrekoa dela. Izan ere, hilgarriak ez diren baina bizi-kalitatean eragin zuzena duten gaixotasun kronikoen kopurua igotzen
ari da.
Osasun itxaropenak adierazle
bakar batean biltzen ditu bi alderdiak: urte kopurua eta osasuna.
Posible da gizarte baten bizi-itxaropena igotzea baina osasunak
okerrera egitea. Horixe saihestu
behar da. Bizi garen urte kopurua
osasun hobekuntzaren ondorioz
igotzea izan beharko litzateke helburua, modu horretan lortuko delako gizartearen ongizatea.
G Medikuntzan aurrerapen nabarmenak izan dira azken urteotan; asko ikertu da gaixotasun hilgarrien inguruan. Baina nola egin aurre eritasun kronikoen hazkundeari?
E Gaixotasun garrantzitsuenak
izendatzeko orduan, haiek eragiten duten heriotza kopuruaren
arabera egin izan da neurketa.
Hala, minbiziaren eta eritasun
kardiobaskularren ikerketan inbertitu izan da, esaterako. Zerbitzuak lehenesteko orduan, duten
garrantzia aitortu behar zaie heriotza zuzenik eragiten ez duten
baina pertsonen bizi-kalitate txarra ekartzen duten gaitzei.
Medikuntzan eta osasun sisteman lortzen den aurrerapen oro
da garrantzitsua. Hala ere, osasunaren hobekuntza hartzen badugu helburu orokor gisa, gaixotasunen jatorrian jarri behar dugu
arreta. Sarritan, jatorri hori
kontu sozialetan dago, hau da,
daukagun bizi-ereduan. Adibidez, gaitz kardiobaskularrek
lotura zuzena dute bizi-ohiturekin, eta bizi garen inguruak baldintzatzen ditu ohitura horiek.
Ez da berdina ariketa fisikoa egitea errazten duen inguru batean
bizitzea edo ez.
Gaixotasunak sendatzean jartzen da arreta beti. Bigarren mailan uzten dugu inguru osasuntsuak eratzea, desberdintasun
edo pobrezia gutxiago eragitea,
generoa gure osasuna determinatzen duen faktore bat izatea
saihestea, eta abar. Eritasunen
jatorria ikertu behar da, eta gaixotasuna garatzen laguntzen
duten faktoreak aztertu eta
saihestu.
G Zerbitzu eta baliabideak berraz-
LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS
Unai Martin · Soziologoa
«Uste dugu osasuna
genetikaren eta
zortearen araberakoa
dela, baina ez da hala»
Osasun itxaropenaren inguruko tesia aurkeztu berri du
Unai Martin EHUko soziologoak. EAEko datuak oinarritzat
hartuta, desberdintasun sozialek eta bizi-baldintzek gizartearen
osasunean zuzenean eragiten dutela ondorioztatu du.
tertu behar dira, beraz. Etxean mendeko egoeran dagoen senitarteko
bat izanez gero, bi aukera daude:
zaintza lanetan dirutza gastatu,edo
norbere burua lan horietara kondenatu.
E Orain daukagun osasun sistema ez dago prestatua gaixotasun
kronikoek behar dituzten zaintza
jarraituetarako. Diabetesa duen
pertsona bat krisi bat duenean
soilik joaten da ospitalera; sistemak horrela funtzionatzen du.
Eredu horri buelta eman eta pertsona horrek bere gaixotasuna
etxean eta bere kabuz kontrolatzea lortu behar dugu, bere buruaren zaintza jarraitu bat izan
dezan. Horretarako, baliabideak
erraztu behar zaizkio. Hor dago
gakoa.
Eritasun kronikoek zaintza lan
handia eskatzen dute, eta gaur
egungo osasun publikoak ezin dio
zama horri aurre egin, garrantzirik aitortzen ez diolako hein handi batean. Orain arte familiako
emakumeek hartu izan dute
—eta hartzen dute— lan hau beren gain, baina egoera aldatuz
doa poliki-poliki, eta horrek arazo
«Gaixotasunen
jatorria daukagun
bizi-ereduan dago
sarritan, eta hori
moldagarria da»
«Krisi ekonomikoak
aurrera jarraituz
gero, gizartearen
osasunak okerrera
egingo du»
handi bat ekar lezake. Zerbitzu
publikoek egin beharko liekete
aurre arazo honi, baina, krisi ekonomikoarekin, ez dut uste aurrerantz goazenik. Alderantziz, atze-
rapausoak besterik ez dira eman,
ez baita inongo erraztasunik
ematen.
G Familia ugarik zailtasunak dituzte osasun zerbitzuetan sartzeko,
adibidez.Nola eragiten dute gizarteko desberdintasunek populazio jakin baten osasunean?
E Zuzenean eragiten dute. Esaterako, Bilboko auzo batetik bestera bizi-itxaropena bederatzi
urte igo edo jaistea ez da kasualitate hutsa. Bi kontu iradokitzen
ditu datu horrek: alde batetik,
bidegabekeria handia dela inguru jakin baten jaiotzeagatik urte
gutxiagoz bizitzea; bestetik, argi
uzten du osasunean eragin zuzena duten faktoreak uste dugun
baino haratago daudela. Osasuna ondoriotasun genetikoaren
eta bizitzan izandako zortearen
araberakoa dela uste dugu, eta
hori ez da horrela. Moldagarriak
diren faktore sozialek duten
pisua ikusarazi behar da. Gainera, orain dugun krisi ekonomiko-
ak bizi-baldintzak okertzea eta
baliabide eta zerbitzuetarako sarbidea mugatzea ekarriz gero, osasunak okerrera egingo du, inongo zalantzarik gabe.
G Hezkuntza murrizketak, lan baldintzak okertzea, pentsiodunek botikak ordaindu beharra,Mendekotasun Legearen erreforma... Gizartearen osasuna, hein handi batean,
borondate politikoaren esku dagoela esan genezake?
E Bai, noski. Borondate politikoa ezinbestekoa da egoerari
buelta emateko, eta momentu honetan justu aurkakoa dela iruditzen zait. Politikan, ez zaie behar
besteko garrantzia ematen osasunean eragina duten kontuei, beste interes batzuk direla medio.
Osasuna okertzea ez da soilik krisiak ekarriko duen osasun sistema gero eta txarrago baten ondorio; mendekotasun egoeran dauden pertsonentzako laguntzen
murrizketak, lan erreformak,
langabeziak eta abar zuzenean
eragiten dute gizartearen osasunean.
G EAEko datuei begiratuz gero,
ikus daiteke osasunaren bilakaera
positiboa moteldu dela azken urteetan.
E Bai, hala da, baina oraindik
goiz da horren zergatiak zeintzuk
diren esateko. EAEko datuak oso
onak dira, gainontzeko hainbat
estaturen datuekin alderatuz
gero: osasun mailak bizi-itxaropenak baino igoera handiagoa
izan du. Hala ere, hazkunde hori
aldatuz joan daiteke, Eusko Jaurlaritzak eginiko azken inkestan
(2007) bilakaera moteldu egin
dela ikusten baita. Joera positiboa aldatzen hasteak hainbat
faktoreren hobekuntza mantsotzen hasi dela esan nahi du, baina
oraindik oso zaila da zergatiak
jakitea. Hala ere, kezka sortzeko
moduko datu bat da, eta ez litzateke ez ikusiarena egin beharko.
G Osasuna hobetzeko indarrak
batu behar direla esan izan duzu.
Noren indarrak dira batu beharrekoak?
E Administrazio publikoaren
kasuan, adibidez, pozgarria izango litzateke udal zein departamentu guztiek aurrera eramaten
dituzten plan gehientsuenek osasunarekin lotura zuzena dutela
pentsatzea. Eta ez pentsatzea soilik, baita erabakiak horren arabera hartzea ere: edozein plan diseinatzeko orduan, ikuspegi hori
txertatuta izan beharko lukete.
Esaterako, gure helburua jendeak ariketa fisikoa egitea bada,
eraikinak diseinatzerakoan ezin
ditugu eskailerak ezkutatu eta
igogailuak jarri. Osasuna politika guztietan txertatuta egon behar den ikuspegi bat izan behar
da. Osasun sistemaz haratago
pentsatu behar dugu, gure biziereduan jarri behar dugu arreta,
eta hobekuntzarako pausoak ildo
horretan eman.
Igandea • 2012ko uztailaren 15a
14 Historia
Kondairaren
mugetan
Esteban
Urkiagaren
heriotza
«Matxinada militarra» bultzatzea egotzita fusilatu zuten Lauaxeta.
Lauaxetaren azken hatsa
Iñaki Egaña
urtengo ekainaren
lehenengo egunetan, Larrabetzun
Lauaxetari egindako omenaldia nabarmendu behar da. Kantariek eta
kontalariek lelo hau goraipatu
zuten: Lauaxeta: ez zuten poeta fusilatu. Bertan azaldu zen poetaren gabardina, eta horrek erakutsi zigun mitoen indarra, hezurrak baino gehiago iraun duen
oroimen fisikoa.
Jakina denez, 1937ko apirilaren
26an bonbardatu zuten Gernika.
Urte luzez, bonbardaketari buruzko gezurrak nagusitu ziren:
gorriek eta separatistek, bat eginda, hiri euskaldunari su eman ziotela. Hasieratik, Jaurlaritzak eta
Errepublikaren aldeko alderdi
eta sindikatuek aurre egin zioten
gezurrari. Gernikaren suntsiketak deskoordinazio itzela sortu
zuen. Eusko Gudarostearen barruko deskoordinazioak ondorio
dramatikorik ere izan zuen. Haietako bat Lauaxeta atxilotu eta fusilatzea izan zen.
Apirilaren 29an, Georges Berniard La Petite Gironde Bordeleko egunkariko kazetaria hegazkinez joan zen Miarritzetik Bilbora,
Gernikako bonbardaketari buruzko erreportaje bat prestatzera. Bizkaiko hiriburuan EAJko
miliziekin harremanetan jarri
ondoren, alderdi jeltzaleak auto
bat, gidari bat, laguntzaile bat
eta, luxuzko itzultzailetzat, Esteban Urkiaga Lauaxeta ipini zion
haren eginkizunerako.
A
1937ko maiatzaren
15ean egin zuten
Lauaxetaren
epaiketa, Gasteizko
Artilleria
Erregimentuko
2. aretoan. Hilabete
geroago, Francok
heriotza zigorra
jakinarazi zuen.
Apirilaren 29 horretako goizeko hamaiketan, ordurako faxisten esku zegoen foru hirian sartu
ziren Berniard eta Lauaxeta. Berehalaxe, eta oraindik errepublikanoen esku zegoen hiri batera
heldu zirela uste zutenen harrigarri, matxinatuek preso hartu zituzten heldu berriak. Berniard bi
egun geroago askatu zuten, eta
hark, bere ondorengo artikuluetan, biziki laudatu zuen Franco.
Lauaxeta, ordea, Gasteizen fusilatu zuten, 1937ko ekainaren
25ean.
Esteban Urkiaga Lauaxetapoetaren auzipetzea, zigorra eta exekuzioa atxilotuen aurka frankistek erabilitako ohiko jardueraren
eredu izan zen. Esan bezala,
Lauaxeta Gernikan atxilotu zuten. Gero, Gasteizko karmeldarren komentuko espetxera eraman zuten, eta «prozesu sumari-
simoa» ireki zioten. Haren azken
jarduerak ikertu zituzten: «Mugimendu Nazionala hasi zenean,
Donostian zegoen, Eusko Ikaskuntzako udako ikastaroak ematen». Galdekatu egin zuten, eta
haren erantzunak auzitan jarri zituzten. Ondoren, hainbat lekukok deklaratu zuten, eta «kazetari separatista» eta «zenbait euskal unitateren trebakuntza
burua» izatea leporatu zioten.
Lauaxetak adierazpen horiei
aurre egiteko aukera izan zuen.
Diligentziak bukatutakoan, instrukzio epaileak prestatutako
txostenean Lauaxetari «matxinada militarra» bultzatzea leporatu
zion, «Justizia Militarraren Kodeko 654. artikuluan ezarritakoa betez». Fiskalak bere egin zuen:
«Kode Militarraren 173. artikuluaren arabera, haren erantzukizun kriminalaren larrigarri gisa
Lauaxeta, Mendigoizale Aberkoien
Batzako kide izendatua
Donato Izaren memoriak Eusko Jaurlaritzaren artxiboan
daude. Lauaxetaren aipamenak urriak dira: «1935ean
Mendigoizale Aberkoi Batzako Lurralde Kontseiluko kide izendatu ninduten, Esteban Elgezabal, Pedro Basaldua, Esteban
Urkiaga, Sabin Orueta, Gumersindo Jauregi, Julio Torrealdai,
Aranburu, Felix Retolaza eta Koldobida Larrañagarekin. Propagandako Departamentuko kide bihurtu nintzen, Lauaxetarekin.
Lehen ekitaldietako bat Gernikako mitina izan zen; bertako
frontoian egin genuen: jokalekuan tribuna jarri zuten, eta hondoan, kartel handi bat, federazioaren intsigniarekin, non agertzen baitziren esku bi kate bat apurtuz. Bizkai osoko abertzaleak joan ziren».
D
agertzen dira eta ikus daitezke
Aberriaren interesen aurka auzipetuaren jarrerak izan duen garrantzia. Legearen izenean, Esteban Urquiaga y Basarafi heriotzazigorra ezarri behar zaio».
1937ko maiatzaren 15ean egin
zuten Lauaxetaren aurkako epaiketa, Gasteizko Artilleria Erregimentuko 2. aretoan. Goiz horretan, eraikin berean, beste sei euskal herritar epaitu zituzten,
tartean Jose Placer Martinez de
Lezea EAE-ANVko burua. Presoen defendatzailea Jose Antonio
Saenz de Santamaria alfereza
izan zen. Gerora, frankismo garaian eta trantsizioan, dibisioko
jenerala eta Guardia Zibileko eta
Espainiako Poliziako burua izan
zen.
Gerra kontseiluaren epaia hilaren 15ean bertan jakinarazi zuten. Hilabete geroago, Francok
heriotza zigorra jakinarazi zuen,
eta, handik gutxira, Arabako gobernadore militarrak exekuziorako lekua eta ordua jarri zituen:
«Hilaren 25eko goizean beteko da
zigorra, 05:30ean. Santa Isabel hilerriaren horma parean izango
da, Hipodromoko aldean». Ziurtagiriak etorri ziren gero, tartean
exekuzioarena: «Guardia Zibilaren exekuzio piketeak tiro egin
ondoren, agintean zegoen ofizialak azken tiroa eman zion, eta medikuak gorpua aztertu zuen...».
Arantzadi Elkarteak aurkitu
zuen, Ferrolgo artxibo militar batean, Lauaxetaren «prozesu sumarisimoaren» espediente osoa.
BERRIAk argitaratu zuen espedientea, 2005ean.
2012ko uztailaren 15a • Igandea
Publizitatea 15
Igandea • 2012ko uztailaren 16a
16 Begia
2012ko uztailaren 16a • Igandea
Begia 17
Kanarioak
Amagoia Iban
Badatoz. Badatoz ikatzezko ttuntturroak, Tartalo begiargiak, bolbora errearen usaina Valle-Inclanen esperpentoak txiki uzteko ohitura miserablea duten aktoreen artean zabalduz. Belaunaldiz belaunaldi meatzeetan
lagun izan dituzten kanarioen rolean kantatu
dute Madrilgo Garaipenaren Arkuaren ondotik pasatzean: eztanda egiten duen miseriaz,
itogarri bihurtutako murrizketa aireaz mintzatu dira euren doinuak, Espainiako eskuinak
galego baten ahotik, eta ezker aspaldi erreari
eskerrak, atzoko gezurra gaurko egia biharko
letania errepikatu bitartean. Ez doazelako. Ez
doazelako aspaldi etorritako espiritu txarrak.
Europan jaioak eta legezkoak ei dira etorkin
horiek, bankuetan eserita zeharkatzen dituztelako mugak. Ipurdi guztiak ez direlako berdinak.
Martxa baten lehen notak Madrilen. Joareak adarjotzaileen aurka. Kanarioen ekarpena
kantutegi unibertsalari. Ez gelditzea. Boterea
dantzan jartzea da erronka.
Asturiastik, Gaztela eta Leondik, Aragoitik,
Gaztela-Mantxatik eta Andaluziatik Madrilera oinez heldutako ehunka meatzari, milaka pertsonaren harrera beroa jasotzen, Espainiako Industria Ministeriora protestan
abiatu bezperan. 2012-07-10. KIKO HUESCA/EFE.
[email protected]
Igandea • 2012ko uztailaren 15a
18 Denbora-pasa
BagaBiga
Hitz gurutzatuak
1
2
3
4
7
5
6
8
Goitik behera
1. Haserratuak, sutan jarriak.
2. Daukate.
3. Joak, hunkituak.
4. Basamortu bateko urgunea, landareak hazten diren
gune hezea.
5. Holandar.
6. Lurreko ozeanoa, Ipar Poloaren inguruetan; ez
muga.
12. Erromesek edo bidaztiek eramaten dituzten
makila luzeak.
14. Kontrako.
16. Toka, diote.
18. Arraunlarien tresna.
19. Pluralean, barazki mota.
21. Gatza badu.
Ezker-eskuin
7. Fruitu urak.
8. Alkandora, gizonarena ekialdean eta
emakumearena mendebaldean.
9. Apal, umil.
10. Bizkaieraz, pixontzi, txizagile.
11. Jirafen familiako ugaztun afrikarrak.
13. Agurra, diosala.
15. Urteko hamaikagarren hilabetea; ez muga.
17. Erraz berotzen direnak.
20. Minak, oinazeak.
21. Leun eta bigun.
22. Maileguan hartuak.
23. Uzkur, uzkurturik.
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
Zazpi aldeak
Sudoku gaitza
Antonio Berni (Langabezian)
Sudokuzale porrokatuen gustuko jokoa dakarkizuegu ostera. Klasiko bat da, badakizue, 9 x 9 laukiko bederatzi karratu
dituzten taula horietakoa, baina molde honetako jokoen merkatuan, munduko azoka zabalean, inoiz prestatu direnetan
zailenetakoa, horrelakoxeak nahi baitituzte gure sudokuzale aseezinek. Ezetz ordu erdian asmatu. Eta ordubetean? Tira, ba...
9
6
5
4
1
7
4
4
3
9
1
4
8
7
7
2
9
1
6
2
7
8
3
5
4
3
2
5
2012ko uztailaren 15a • Igandea
Denbora-pasa 19
BagaBiga
pAurtengo Olinpiar Jokoetan lehiatuko diren bi atleta eta tiratzaile bat:
Hitz gezidunak
ZERGAK
1
▼
AHALMENAK
HORMAKO
IREKIUNEA
▼
LEHENENGO ▼
BAKOITIA
(ZAH.)
ZAKURRAK
ISILIK!
▼
▼
▼
HAINBAT KIROL BILTZEN
DITUEN
MODALITATEA
▼
KONTINENTE ▼
BAT
2
OFIZIAL
TURKIAR
ERNE!
▼
ZORITXAR
▼
(INFIN.)
KLIKATU
▼
NAFARROAKO
IBAIA
▼
▼
TXARTELEN
SALTOKI
KRISTALAK
▼
▼
ARDURA
IRIDIOA
▼
GAUEROKOA
▼
SOILIK
▼
BOKALA
IODOA
▼
▼
HANGOA
▼
BEGIRADA
TOKA,NAGO
INGELESEZ,
DA
ZIKINDU
▼
▼
BARNE
HUTS
ESPAINIAKO
HIRIA
RADONA
ITALIAKO
HIRIA
BOROA
▼
LASAITASUNA
▼
▼
▼
▼
PILOTAK HORMA-ZORUAN
ANIMALIA
OTZAN
POTASIOA
▼
SEGURU
ESNEA
GATZATZEN DU
3
GIRONAKO
HIRIA
▼
▼
▼
▼
ARRAIN
MOTA
▼
TRATAMENDU
MOTA
LO
▼
▼
HEGALAK
▼
▼
▼
▼
INTSEKTU
MOTA
▼
▼
TIRATZE
▼
BOKALA
MUSIKA
NOTA
▼
▼
▼
▼
LISKARRA,
EZTABAIDA
MODU
SAKONEAN
2. ZURIÑE
...
EMAKUMEEKIKO HIKA
▼
TXARRAK
ERDIAN DU
KARRASKARI
MOTA
▼
URANIOA
▼
▼
ABAR
▼
MODU
HARTAN
MAHAI
JOKOA
ZAREN
HORRI
NARRASTI
MOTA
▼
▼
▼
1
...EGIN,BORROKAN EGIN
▼
KONDAIRAK
▼
▼
1. MIKEL
...
ADOS
▼
BOKALA
▼
ANAIA,HITZ ▼
ELKARTZEETAN
▼
▼
▼
SENDATUA
BALDAR
▼
AZKENEKOA
▼
BOKALA
▼
▼
ESTAI,
OIN
ATX!
URANIOA
Hitz kateatuak
▼
▼
▼
BOKALA
▼
▼
▼
Erantzunak
11 hizki
Bazkalaurre
Inkestagile
9 hizki
Ezagutzak
Garautegi
Garestitu
Irekigune
Txanpiñoi
Ziklo-kros
8 hizki
Akrobata
Baztertu
Bidaiatu
Ezkutari
Flebitis
Ihiztoka
Konforme
Lanbrotu
Legealdi
Saregile
Trankart
Zulaketa
7 hizki
Aberats
Aingira
Aurkari
Autobus
5 hizki
Asiar
Atomo
Irudi
Senar
Sutik
Zerki
4 hizki
Alak
Alor
Eiki
Gora
Klub
Sasi
Titi
Toki
3 hizki
Adi
Ama
Kui
Lan
Rol
Tai
S
A
K
O
N
K
I
A
M
A
Errotik
Itoaldi
Leinuru
Malgutu
Ruandar
Testigu
Tsarina
Zodiako
B
A
O A
T
R T E L
A
B E
K O R T
S O I
A
S
T I M
U S O
A
A
Diagraman koka itzazu ondoko hitz hauek:
X
A
K
E
13 hizki
Kondenatzaile
Zentralizatze
A
I
▼
HAURRA
S
U R
G O
E D
R
I
G
U
E
Z
▼
ANNO
DOMINI
UKITZERA
BEHARTU
P
A
R
M
A
▼
▼
K
A L
G I
A K
A
I
H
N A
O L
K A
E
T Z
A I
U
A R
▼
KANPO,
LANDA
T
I
R
A
L
D
I
▼
A
A M
D E
I R
I
L K
O A
A
H
B E
G
S O
A
U K
SOBERA,
GEHIEGI
KONTSONANTEA
P
A
L E I H
T X A
A X O L
A
A
A
N I K A K
A R
U
I
E S K
A R K A
L
B A K
O K I N A
T
A
Z
A R
A T
N B U R U
3. JUAN
JOSE ...
EZ EME
T
K R O
A D
Z U R
S I
I K O
I Z
O L O
L
A R A
RUBIDIOA
Igandea • 2012ko uztailaren 15a
20 Publizitatea
Egitura
berria 2012ko uztailaren 15a [email protected]
Festaren
errautsak
Ivan Santamaria
akarra balitz bezala
aipatu ohi da krisia,
marka horren azpian
egoera, bizipen eta
gertaera oso ezberdinak biltzen direla jakina bada ere.
Tokiak eta pertsonak adina, akaso. Leku batzuetan izaera propioa
izan du gainbeherak, gordinagoa
izan da erorketa. Hala izan da Valentzian. Zergatik? Josep Vicent
Boira Valentziako Unibertsitateko irakasle eta saiakeragileak
«ekaitz perfektua» deitu dio.
«Ekaitza beti haize fin batekin
hasten da. Valentziako Gobernuak horretaz ez ziren horretaz
jabetu edo ez zuten jabetu nahi
izan, baina, herrialde bateko eredu ekonomiko tradizionala hausten denean, finantzaketa urria denean, eta buruzagi politikoek jokabide neurrigabea eta ustela
dutenean edozer gerta liteke».
Tesia biltzen duen La Tormenta perfecta (Ekaitz perfektua) argitaratu du orain dela gutxi Boirak, RBA argitaletxearekin. Ez da
Valentziako egoerari buruz idatzi
den saiakera bakarra. Eskuin neoliberalaren aurka alternatiba
sozialdemokrata eraiki beharra
aldarrikatzen dute Joaquin Azagra eta Joan Romero Valentziako
Unibertsitateko irakasleek Desde
la margen izquierda (Ezkerreko
bazterretik) saiakeran, eta Valentziako kasuari arreta berezia eskaintzen.
Valentzia hondamendira eraman zuten praktikak eta gertaerak aztertu dituzte Boirak eta
Azagrak Egitura-rentzat.
B
1. Aurreko gertakariak
Ninot panpinak erretzean amaitzen dira Valentziako festa nagusiak, Fallak. KAI FÖRSTERLING / EFE
Eraikuntzari lotutako hazkundearen,ustelkeria gordinaren,
eta herrilanen nahiz proiektu neurriz kanpokoen ondorioak
gainditzeko ataka zaila du aurrez aurre Valentziak.
Azken hamarkadari lotutako arazoen zerrenda luzea da. Hala ere,
oinarriak eta ondorioak ondo aztertu nahi badira, atzerago begiratzea gomendatu du Josep Vicent Boirak. «Valentziako gizartea ez da berez mafiosoa edo
ustela. Hortaz, gertatzen ari denaren azalpenak beste toki batean egon behar du, edo orain arte
esandakoak baino korapilatsuagoa behar du izan».
Faktore asko ageri dira, urteen
poderioz gizartea bera moldatu
dutenak. «Finantzaketa urria
dago. Valentzian inbertitzen zenaren eta estatuak zerga bidez
lortzen zuenaren arteko aldeari
buruzko lehen kexak 1933. urtekoak dira». Beste une erabakigarri bat 1986an kokatzen du irakasleak, Espainia Europako Batasu(Hurrengo orrialdean jarraitzen du)
Egitura • 2012ko uztailaren 15a
22 Valentziako krisia
(Aurreko orrialdetik dator)
nean sartu zen urtean. «Ez zen
erabili eredu esportatzailea eta
nekazaritzari lotutakoa finkatzeko».
2. Burbuilaren urteak
Valentziak duen krisi bortitzaren
arrazoi funtsezkoena eraikuntzari lotutako hazkundeari egotzi
ohi zaio. Datu hutsek goraldi garaiaren eta erorketaren irudi argia eskaintzen dute. 1996. urtean
19.000 etxebizitza libre baino gutxiago hasi ziren erkidegoan. Hamar urte geroago, 2006an, 93.000
izan ziren. Eraikuntzak goia jo
zuen urte horretan. Erorketa berehalakoa izan zen ondoren. Iaz,
esaterako, 3.700 etxebizitza baino
ez ziren izan. Barne produktu gordinaren %13 inguru izatera iritsi
zen eraikuntzaren pisua.
PPk 1995. urteko hauteskundeak irabazi zituen, gehiengo osorik
gabe. Eduardo Zaplanak Generalitateko lehendakaritza hartu
zuen, Unio Valenciana erregionalistarekin koalizioa egin ondoren.
Botere politikoaren eskualdaketa
hori erabakigarria dela uste du Joaquin Azagrak. «Industria bultzatzea eta zerbitzu aurreratuak sustatzea ahaztu zuen PPk, eta, horren ordez, turismoari eta horri
ezinbestean lotutako eraikuntzari dena ematea erabaki zuen». Ondorio zuzenak egon ziren. «Interes tasa apalek lagunduta, orubeen kalifikazioa aldatu, eta kostan
eraikitzeari ekin zitzaion. Halaber, ekitaldi handiak (America’s
Cup, 1 Formula) erakartzea lehentasun bihurtu zen». Enpresaburuek, bankuek, eta, batez ere, aurrezki kutxek, bat egin zuten norabide aldaketarekin.
«Diru freskoa» aipatzen du Boirak akuilu modura. «Gobernatzen zutenek bide eman zioten
apustuari, lurzorua saltzea herrialdearen arazoak zuzentzeko
panazea izango zeneko uste oso
zabalduak lagunduta». Edonola
ere, Valentziaren egoera ez dela
salbuespen bat nabarmendu du.
«Valentzian baino askoz ere etxebizitza gehiago eraiki ziren Madrilen edo Bartzelonan. Biztanleko eraikuntza kontuan hartuta,
gehiago eraiki zen Toledo, Avila
edo Almerian».
Burbuilak enplegua erakarri
zuen. 2007. urtean populazio aktiboaren %15 sektorean ari zen, ia
335.000 langile. Orain 130.000 dira.
«Etorkinak erakarri zituen enpleguak, eta etxebizitza eskaera are
gehiago pizu zuen horrek, salneurria logikatik kanpoko egoera batera eramateraino», Azagraren
irudiko.
Sortzen ari zen ereduari buruzko kezka handirik ez zegoen gizartean, ingurumen ikuspuntu
batetik egindako salaketak alde
batera utzita. «Ereduak sortzen
zuen aberastasuna klase herriko-
Langile bat, Castelloko aireportu berriko areto nagusian, azpiegitura inauguratu zen egunean. DOMENECH CASTELLO / EFE
eiatara iristen zen, enpleguaren
eta kontsumoaren bidez. Kapitalismoaren izaera da. Jakina da
krisiak sortzen dituela, baina ez
da erraza ezagutzea noiz, eta gorakadari etekina ateratzen ari
zaiona ez da bere kabuz geratuko», azaldu du Azagrak. Administrazioari egiten dio kritika Boirak, berriz. «Nekazaritza eta industria errentagarriak ez direla
ikusten duenean, logikoa da enpresaburuak beste sektore batzuk bilatzea. Administrazioak,
aldiz, ezin du hipotesi hori besterik gabe irentsi. Non zegoen gobernua lehen datu txarrak atera
zirenean?».
3. Zorraren igoera eta
finantzaketa urria
Haizeak alde jo zuen hamarkada
batez, hazkundeari erreparatzen
bazaio, behintzat. 1995. eta 2008.
urteen artean Valentziako barne
produktu gordina %60 inguru
handitu zen. Jauzi hori ematen
ari zen bitartean, beste bat ere gizentzen ari zen administrazioaren kutxan. Zorpetzea etenik
gabe handitu da harrezkero. Espainiako Bankuak emandako azken datuen arabera, 20.800 milioi
zor ditu Generalitateak, BPGaren %20 baino gehiago. Zamarik
handiena duten erkidegoen artean bigarrena da, Kataluniaren
atzetik. Bere burua finantzatzeko
arazo handiak ditu orain.
Bistan da diruak ez duela balio
izan eraikuntza ordezkatuko
zuen eredu batera mugitzeko.
PPko gobernuaren lehentasun
politikoak finantzatzea helburua
‘‘
Gizartea ez da, berez,
mafiosoa edo ustela; beste
nonbait dago jazotakoaren
azalpena»
«Diru freskoak eraiki zuen
burbuila, eta gobernuaren
jarrerak bidea ireki zion
horri»
«Ekintza hutsaletan dirua
xahutu da, baina
estatuaren finantzaketa
urria ere estali da»
«Modernitatearen
abangoardia izan nahi hori
amaitu da; beste narrazio
bat behar dugu»
JOSEP VICENT BOIRA
UVko irakasle eta saiogilea
zen. «Ekitaldi handien politika
martxan jartzeko asmoz Generalitateak sortu zituen enpresa publiko handi guztiek porrot egin
dute, edo defizit itzelak dituzte»,
zehaztu du Boirak. Valentziako
Gobernuak beharrezkoak ez ziren gastuak egin zituela salatu du
Joaquin Azagrak, «etabaita lotsagarriak direnak ere».
Edonola ere, finantzaketaren
arazoak erro sakonagoak dituela
uste dute batak nahiz besteak.
«Zorraren parte bat gehiegikeriaren ondorio da, baina finantzaketa eskasa ere badago», azaldu du
Azagrak. Alegia, estatuari emandakoa baino gutxiago jasotzen du
erkidegoak, haren ustez. «Valentzia eta Balearrak dira estatuaren
finantzaketa ereduak okerren
tratatzen dituen lekuak. Hasieratik, estatuak utzi zituen zerbitzuak beste tokietan baino eskasagoak ziren hor, eta eskasia hori
areagotu zen ez zuelako ahalmenik izandako populazio hazkunde
handiei aurre egiteko ».
Antzeko ikuspuntua du Josep
Vicent Boirak. «Hutsalak ziren
ekintza eta ideietan dirua xahutu
da, baina estatuak finantzatzen
ez zuena ere estali da». Osasunaren adibidea eman du: eskumena
ia beste inork baino lehen jaso
zuen Valentziak, «baina trukean
oso diru baliabide eskasak eman
zitzaizkion».
4. Finantza sistemaren
likidazio osoa
Eraikuntzaren amiltzeak asko
harrapatu ditu azpian. Biktima
nagusietako bat Valentziako fi-
nantza erakundeak dira, adreiluak itota desagertu direnak. CAMen egoera aski argigarria da:
kredituaren %98 higiezin sektoreari emana zion kutxak, Espainiako Bankuak egindako ikerketen arabera. Gehiegizko arriskuek hondoratu zuten.
Espainiako Gobernuak Banco
de Valencia eta CAM nazionalizatu zituen. Bancaja CajaMadridekin bildu zen, Bankia sortzeko
operazio katastrofikoan. Bi urtetan erkidegoa finantzatzeko tresna guztiak desagertu dira. Urte
luzez lortutako ondarea galdu
dute valentziarrek. «Dramatikoa
izan da. CAMen gehiegikeriak
biltzen dituen txostena beldurgarria da. Kutxa propiorik gabe eta
estatuaren finantzaketa bidegabearekin, etorkizun hurbila oso
iluna da», onartu du Boirak.
5. PPren botere
politikoa
1999. urtetik gehiengo absolutuarekin gidatu zituen Alderdi Popularrak Valentziako administrazio
garrantzitsuenak. Botere politiko eta ekonomiko handia pilatu
zuten, eta oraindik badute popularrek. PPro ezin zaiola hondoratzearen ardura osoa egotzi onartu du Azagrak, baina erantzukizuna izan badu.
Erkidegoaren irudi oparoa sortzen asmatu zuten popularrek,
tradizioa eta modernitatea uztatzen zituena, eta etekin handia
atera zion hauteskundeetan, oposizioa gizartetik arroztuta geratzen zen bitartean . «Arazoa da
eredu horrek demokraziaren ka-
2012ko uztailaren 15a • Egitura
Valentziako krisia23
Valentziaren gainbehera
Hasitako etxebizitza libreak
Zor publikoa
Milioi euro. Parentesi artean Zorra/BPG ratioa
20,7
(%19,9)
20
92.991
100.000
90.000
80.000
15
70.000
9.3
60.000
(%11,4)
10
50.000
40.000
30.000
20.968
5
20.000
3.682
2,7
(%6,5)
10.000
0
0
1991
1995
1999
2003
2007
2011
1999
1995
2003
2007
2011
Eraikuntzako langileak
Langileak eta langabezia tasa %tan
30
25
20
%22,5
% 27,4
Langabezia
tasa
% 15
(334.700)
8. Aurrera begira,zer?
15
10
%9
(117.900)
% 8,7
% 7,1
(129.200)
Langileak
5
I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I
1997
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
2010
2012
ITURRIA: SUSTAPEN MINISTERIOA, ESPAINIAKO BANKUA ETA INE.
litatea hondatu zuela. PP kontrol
demokratikotik libratu zen, eta,
bitartean, gizarte zibila kontrolatzeari ekin zion itzalean. Enplegu, kontsumo, kreditu eta diru laguntzen bidez sortzen ari ziren
desoreka fiskal, ekonomiko eta
sozialak estali zituzten», ohartarazi du.
Gehiengo absolutuak ez zaizkio arrotzak erkidegoari. PSOEk
ere izan zituen aldez aurretik.
Ikuspuntu politiko batetik, ustelkeriatik haratago doan oinarria
lortu beharko litzateke, Boiraren
irudiko. «Kohesioa ulertzeko
modu eskasarekin batera, Valentziako eredu ekonomiko tradizionala erortzeak herrialdea suntsitu duten marrazoak azaleratzea
ekarri zuen; irekita zeuden arrakala moral eta ekonomiko horietatik atera dira». Ustelkeria izozmendiaren punta litzateke, krisi
sozial
eta
ekonomikoaren ondorioa, eta ez arrazoia.
6. Ustelkeria hedatzen
Eduardo Zaplanaren eta Francisco Campsen gobernuek arrakastaren eta aurrerapenaren itxura
saltzen ari ziren bitartean, administrazio eta erakundeen hainbat
mailatan ondasun publikoen arpilatze sistematikoa hasi zen. Ustelkeria izan da, ziur asko, azken
urteetan Valentziaren irudi publikoari kalterik gehien egin diona. Ustelkeria ez zen Valentzian
hasi — gogoratu Marbella eta Andaluziako kostaldean gertatu zirenak —, eta ez da soilik Valentzian gertatu, baina eskandaluzko dimentsioak hartu zituela
ukaezina da. Burulerroak eta albistegiak bete dituzte Gurtel kasuak, Campsen jantziek, Carlos
Fabra Castellongo diputazioko
presidentearen ibilerek, eta dozenaka udalerrietan egondako atxiloketek eta salaketek. Emarsa da
sona lortu duen azken kasua. Valentziako urak kudeatzen zituen
sozietate publikoaren bulegoetatik era guztietako gastu eta gehiegikeriak egin zituzten PPri lotutako kargudun publikoek, inolako
kontrolik gabe.
Funtzio publikoaren gardentasuna eta gastuen kontrola erabat
irauli dira. «Ustelkeriak eta klientelismoak ez dute mugarik izan.
Hauteskunde lehiaren berdintasuna hautsi zuen ustelkeria horrek», ziurtatu du Azagrak. Zergatik gertatu da? «Hautsitako
eredu ekonomikoa eta horri Valentziako gizarte eta hiritar multzoaren irmotasun falta baliatu
du ustelkeriak», zehaztu du Boirak.
Kanpotik begiratuta, ustelkeriaren inguruan egondako erreakzio sozialak — edo erreakzio
faltak — kezka sortu du. Harriduraz ikusten zen akusazio gogorrak zituzten politikariek hauteskundeak irabazita nola eusten
zieten gehiengoei. Tolerantzia
egon da ustelkeriarekin? Azagrak baietz dio. «Goraldi garaietan ez zaio garrantzi handirik
ematen, eta, batez ere, gauza bat
da zeure ordezkariak ustelak direla jakitea, eta beste bat, alternatiba gisa ikusten ez duzunari botoa ematea. Alternatibak ikusten
ez direnean, sudurra estalita bozkatu izan da».
Gizarteari berari baino gehiago, sektore jakin batzuen jokabideari erreparatu behar zaio, Boiraren irudiko. «Eskuinari lotutako enpresaburuek eta itzal
handiko gizonek zergatik onartu
zuten pertsona jakin batzuk administrazioa kontrolatzea, hori
galdetu beharko genuke».
7. Irudi higatua
‘‘
Jakina da krisiak egoten
direla, baina gorakadari
etekina ateratzen ari
zaiona ez da geldituko»
«Kontrol demokratikoei
ihes egin, eta itzalean
gizartea kontrolatzeari
ekin zion PPk»
«Gauza bat da zeure
ordezkaria ustela dela
jakitea, eta beste bat,
alternatibari botoa ematea»
«Ez gara Grezia; zergak
ordaindu eta zuzenbide
estatuan sinesten dugu
valentziarrok»
JOAQUIN AZAGRA
UVko irakaslea eta idazlea
dioten mesfidantza ez da berria.
Unamunok idazlan gogorrak idatzi zituen XX. mende hasieran
izaera mediterranearraren aurka». 2010ean egindako azterketa
bat aipatzen du liburuan, Valentziak duen irudiari buruz. EAEko
biztanleei dagokionez, %6k konfiantza adierazten dio, eta %21ek
ez. «Unamunoren ikuspegi horretatik zerbait geratzen da».
Telebista saio edo erreportaje
batzuek mesfidantza hori areagotu dutela uste du Boirak, baina
horrek dituen ondorioak xehetasun gehiagorekin aztertu beharko direla argudiatu du. Kritikak
kritika, Valentziako irudi publikoaren galera «nabarmena» dela
ohartarazi du Azagrak. «Edozein
politika hartu baino lehen, hondatutako irudi hori garbitu beharko da».
Espainia krisian geroz eta gehiago hondoratzen zen bitartean,
gainbehera irudikatuko zuen irudia bilatzeari ekin zioten hedabideek. Metafora perfektua, alegia.
Mediterraneora begira jarri ziren
asko, Valentziara, hain zuzen ere.
Koktel erakargarria eskaintzen
zien erkidegoak. Kontsumoari,
kreditu merkeari eta eraikuntzari lotutako hazkunde jasanezina,
ustelkeria hedatua, edo zalantzazko erabilera izango zuten herrilan faraonikoak. Nork ez du
ikusi, entzun edo irakurri hegaldirik ez duen Castelloko aireportuaren historia?
Alderaketak laster hasi ziren.
Valentziari «Espainiako Grezia»
izatea egotzi zaio, gehiegikeria
burugabe guztien errudun. Alderaketari «bidegabe» iritzi dio Azagrak. «Patologia batzuk antzekoak izan litezke, eta halakoak gertatzen dira Espainiako eta
Europako beste toki batzuetan
ere, baina argi izan valentziarrok
geure zergak ordaintzen ditugula
eta zuzenbide estatuan sinesten
dugula».
Ikuspegi historikoari heltzen
dio Boirak auzia azaltzeko. «Estatuko beste biztanleek Valentziari
Valentziako ospakizun nagusia
dira fallak. Jaiari amaiera emateko, ninot panpinak erretzen ditu
suak, desagertu arte. Hazkundearen festa krisiak irentsi ondoren,
berriro ere ekonomia eta gizartea
bera eraikitzeko ordua da, hurrengo burbuilari itxaron beharrik izan gabe. Ez da bide erraza
izango: populazio aktiboaren %27
beharrik gabe dago Valentzian.
Ezer baino lehen, herrialdearen egoerari buruzko beste narrazio bat eraiki behar dela dio Boirak. «Modernitatearen abangoardia izateko asmo hori amaitu da».
Ondoren, finantzaketa desorekak konpondu behar dira, eta urtero Valentziak biztanle bakoitzeko 200 euro gutxiago jasotzen dituela gogoratu du. Azkenik,
sektore ezberdinak aintzat hartuko duen estrategia eskatu du.
«Berrindustrialitzatzeko, nekazaritza berritzeko, eta turismoa
nahiz logistika bultzatzeko politikak behar dira». Eraiki diren azpiegitura baliogarriak — Valentzia hiriko Arteen eta Zientzien
Hiria, esaterako —, berriro planteatu beharko lirateke, eta berrikuntzaren zerbitzura jarri estrategia globalago baten barruan.
Alternatibak eraikitzea ezinbestekoa iruditzen zaio Azagrari
ere. Giza kapital eta industria indartsutik abiatuta, eta gizarte zibilaren ekarpen handiago batekin. Valentziako sektore publikoa
berriro pentsatu beharko da, haren irudiko. «Hasteko, industria
eta turismoa ezinbestekoak izango diren eredu produktiboa bultzatu beharko du. Ondoren, ongizate estatuaren antolakuntza
hausnartu beharko du, murriztea
edo zabaltzea eskatzen duten presio kontraesankorrak direla eta.
Azkenik, demokraziaren espazioari dagokionez, astindua eman
behar zaio. Sektore sozialen boterea handitu behar da, parte hartzea sustatu, alderdi politikoak
ireki, eta abar».
Egitura • 2012ko uztailaren 15a
24 Hitz bitan
Bakarrizketan
Bankua
barkazio eske
Arroka lehen, penintsula orain
Joanes Segurola
1 Zergatik eskatu du barkamena
Novacaixagaliciako presidenteak?
Finantza jakintza handirik ez zuten
bezeroei bankuaren lehentasunezko
parte hartzeak saldu zizkietelako aurreko aroan. Bezero horien artean
daude, besteak beste, eskolatugabeak, urritasunen bat dutenak eta adingabeak.
2 Zer dira lehentasunezko parte
hartzeak? Epe finkorik ez duten zor
jaulkipenak dira. Ez dira ohiko akzioak, ezta errentagarritasun finkoa duten gordailuak ere. Bankuak lortutako
emaitzen araberako errentagarritasuna ematen die parte hartze horiek
erosi dituztenei. Baliteke irabaziak
lortzea, baina baita galerak izatea ere.
3 Zergatik sortu da zalaparta?
Bankuak galerak izatean, bezeroek interesak ordaindu behar dituztelako.
Espainiako Gobernuak Novacaixagalicia nazionalizatu zuen iazko irailean,
bankuak hondoa jo zuelako.
4 Erositako parte hartzeak ezin
dira bertan behera utzi? Bai, baina
kasu askotan, ehunka urteren buruan
atera daiteke diru hori zerbitzu horretatik.
5 Eta, bitartean? Interesengatikoa
ordaintzen jarraitu beharko dute bezeroek.
6 Bankuak hondoa jo, eta zuzendaritzako kideek ospa egin zuten...
Kargua utzi bakarrik ez, milioika euroko kalte-ordainak jasota alde egin zuten. Esaterako, Jose Luis Pego zuzendari nagusi ohiak 18,6 milioi euro jaso
zituen.
7 Eta egungoek zenbat irabazten
dute? 800.000 euroko soldata jasotzen dute urtean.
8 Bankuaren finantzak zein egoeratan daude? Espainiako bankuak
berregituratzeko FROB funtsetik
3.627 milioi euro jaso ditu. Baina
6.000-7.000 milioi euro gehiago jaso
beharko ditu Europako Batasunak
Espainiari emango dion erreskatetik.
SALVADOR SAS / EFE
Titulutik haratago
Iker Aranburu
H
amar urteko aldea dago
irudi baten eta bestearen artean. Lehenengoan, 2002ko uztailaren
11n, Marokoko jendarme talde bat azaltzen da, Perejil uhartea
konkistatzen, Afrikako iparraldeko kostaldean. «Laila uhartea berreskuratzen»,
Rabaten arabera. Beste irudian, justu hamar urte geroago, 2012ko uztailaren 11n,
Mariano Raxoi azaltzen da, Espainiako
Kongresuan, 65.000 milioi euro nola lortu
nahi dituen azaltzen. Espainiaren subiranotasuna auzitan jarria izan den bi egun
dira.
Lehenengo egoeran, Raxoi bera kide
zuen PPren gobernuak sei egun besterik
ez zuen behar izan Perejil berreskuratzeko. Marokoko soldadu apur batzuk botatzeko balentria egiteko armada osoa mobilizatu zuen: komando bereziak, uhartean lehorreratzeko, eta gerra hegazkin eta
itsasontziak, kontraerasoa eragozteko.
Sekulako indar erakustaldia, uharte izena handi geratzen zaion arroka bat berreskuratzeko. Baina 2012an subiranotasuna ez da iraganeko inperio loriatsuaren
azken-aurreko aztarnaren gainean jokatzen ari; oraingoan, Espainiak bere buruaren gaineko subiranotasuna galdu du.
Eta hori berreskuratzea kostako zaio,
noizbait lortzen badu.
Adjektibo asko balia daitezke Raxoiren
asteazkeneko agerraldia deskribatzeko.
Aldekoenek esan dezakete presidentea
zintzoa izan zela, onartu egin zuelako
hartu dituen neurriek min handia egingo
dietela herritar gehienei, eta, behingoz,
aitortu zuelako hauteskunde kanpainan
agindutakoaren kontrakoa egiten ari
dela. Baina zintzoa bezain patetikoa da
herrialde agintari batek esatea ez duela
nahi duena egiten, uzten diotena baizik;
onartzea egin nahi duena egiteko askatasunik ez duela. Hala egin zuen.
Angela Merkel, François Hollande,
Jose Manuel Durao Barroso, Mario Draghi eta enparauak ez dira gaizki armatutako jendarme marokoarrak. Armarik eraginkorrena dute, dirua. Espainiak merkatuetan gero eta nekezago lor dezakeen
finantzaketa ziurtatzeko prest daude, baina lehenago lotu egin nahi dute, bere kasara egin ez dituen erreformak behingoz
egin ditzan.
Esku hartuta. Eta lotu, ongi lotu dute
Espainia, 100.000 milioiren truke. Internet orrietan esku hartze biguna zertan
den azaltzen ari zirela, Espainia guztiz
esku hartuta geratu dela agerian uzten
duen erreskatearen zirriborroa kaleratu
zuten. Akordiorako Memoranduma,
EBko hizkera beti nahasian. Agiriak ez
du zalantzarako tarterik uzten: banku
sistema lehenik, eta zerga eta gastu politika ondoren, biak Brusela eta Frankfurt
artean prestatutakoak dira. Europak erabaki du Espainiak BEZa igo behar zuela,
langabezia saria gutxitu behar zuela, sektore publikoa argaldu behar zuela, eta Raxoiri utzi diote erabaki horiei zenbakiak
jartzen. Eta Europak pentsioak ere jomugan dituenez, hilabete gutxi batzuk barru
hor ere ezusteko batzuk iritsiko dira.
Banku sistemaren berregituraketa ere
Europak agindu du, eta berak gainbegiratuko du. Horko ezustetxoa da aurrezki
kutxen behin betiko amaiera ekar dezakeen araua, 23. puntuan ezkutatuta: Espainiak lege bat egin beharko du, azarorako, kutxek bankuetan dituzten parte hartzeak «argitzeko», eta, «noizbait», haien
gaineko kontrola kentzeko. Doinu horri
hitzak jartzen dizkiotenean ikusiko da
zer gertatuko den erakunde publikoek
kontrolatutako kutxekin, baina ez dirudi
asko iraungo dutenik.
Eta hori guztia gertatzen zen bitartean,
Amaiurreko eta EAJko diputatuak subiranotasunaz eta autogobernuaz hitz egiten. Hasperen luze bat entzun da...
Espainiako soldaduak beren bandera Perejil uhartean jartzen, 2002ko uztailean. MG / EFE
Asteko enpresak
Peugeot
Kaleratzeen
odoljarioa
Portland
Itxaropenari
eutsita
CAM
Mini
Agur okerren
Ingalaterra txiki
artean okerrenari geratu zaio
PSA Peugeot-Citroenek
8.000 langile kaleratuko
ditu Frantzian, enpresa berregituratzeko plan baten
arabera. Europako merkatuan izandako beherakadaren ostean hartu du erabakia. Izan ere, %18 auto gutxiago ekoitzi ditu urteko
lehen sei hilabeteetan Europa hegoaldean, iazko garai
berarekin konparatuta. Epe
horretan izandako galerak
700 milioi eurora irits litezkeela aurreikusi du.
Esperantzarako albistea
jaso dute aste honetan Cementos Portland Valderrivas enpresaren Lemoako
(Bizkaia) eta Olatzagutiako
(Nafarroa) langileek. Enpresak murrizketei eusten badie ere, sindikatuei aurkeztu
dien planean ez du aurreikusi Euskal Herrian dituen bi
lantegiak ixtea. Oro har, ordea, bostehun langile kaleratzeko asmoa du, eta Bartzelonako lantegia hamar
hilabetez itxi nahi du.
Caja Mediterraneok (CAM)
amaiera eman dio 137 urteko historiari. Astelehenean
desegin zuten, liskarren artean, haren kuota partehartzaileak balio gabe uzteak 54.000 lagunen aurrezkia desagerrarazi duelako.
«Okerren artean okerrena»
deitu zion Espainiako Bankuak CAMi, etxegintza neurrigabe finantzatu zuelako,
porrot egin arte. CAMen
bankua Sabadellek bereganatu du.
Peugeot-Citroen eta Opel
lantegiak non eta noiz itxi
aztertzen ari direla, kontrakoa egin behar du Minik. Haren jabe BMWk erabaki du ia
300 milioi euro inbertitu behar dituela Ingalaterrako fabriketan ekoizpena handitzeko. Gainera, Mitsubishik
Herbehereetan libre utzi behar duen fabrika erosteko
negoziazioetan ari da, Oxfordeko lantegiak aurki joko
duelako bere ekoizpen
muga.
2012ko uztailaren 15a • Egitura
Hitz bitan 25
R puntua
Adi datuari
%0,7
20.700 %9,4
pDefizita 2013an. Eusko
Jaurlaritzak eta Nafarroako
Gobernuak are gehiago estutu beharko dituzte gerrikoak
datorren urtean. Espainiako
Gobernuak beretzat gorde du
defizita murrizteko garaian
EBk eman dion tartea, eta
muga gogorrak jarri dizkie erkidegoei: %1,5ari eutsi beharko diote aurten, eta %0,7koa
izango dute 2013an
(%1,1ekoa zuten lehen).
pAntxoaren hurrengo kanpainarako tona kopurua.
ICES Itsasoa Aztertzeko Nazioarteko Kontseiluak kopuru
hori proposatu du Bizkaiko
golkoan arrantzatu ahal izateko. Europako Batzordeari
helaraziko dio, eta hark du azken erabakia. ICESek AztiTecnaliak eta Itsasoaren Ustiapena Ikertzeko Frantziako
Institutuak egindako ikerketak aintzat hartu ditu.
pPobrezia EAEn. Araba, Bizkai eta Gipuzkoako herritarren
%9,4 pobrezia mailatik behera bizi dira. Gainera, biztanleen %6,6k ez dute lortzen baliabiderik. Bizi-kalitatearen
beherakadak, baina, ez die
berdin eragin herritar guztiei:
etorkinak ari dira pairatzen
gehien. Etxeko diru sarrera
nagusia atzerritarrek lortzen
duten kasuetan, %51,3k ez
dute erosteko ahalmenik.
EMILIO NARANJO / EFE
%60
Asteari so
Joseba Barandiaran
R
-k bota du bere
puntua. Bertsoa
osatzeke dago, baina entzuleari erre
puntua sumatzen
zaio. Uztailak 11ko neurriak inori
gustatzen al zaizkio? Gabonetakoagatik, funtzionarioei ez, gainontzekoei bez (!). Arazoa: gizartearen gehiengoa shock egoeran,
kikilduta eta desesperantzara
kondenatua. Kontsumitzaileen
konfiantza nekez berreskuratuko da horrela, hazkunde planik
eta ekonomia errealaren zentzuzko bultzadarik ezean. Zer behar
dugu, abiadura handiko trenak
edo energia eraginkortasun hobea duen kontsumo arduratsua,
gure zaharrak eta gazteak zaindu
ahal izateko? 48 orduko grebak
konponduko luke ezer, egun hortan bertan Ibon Artolak BERRIA-n
zioskun lez? Errebolta soziala
edo R-ren bueltan jarraitzea, horra bi erremedio. Arrunt ezberdinak, bistan denez.
Espainiako estatuak 90.000 milioiren defizita izan zuen iaz; 15
bilioi pezeta (hasieran eta bukaeran pezeta badago, poto galanta
litzateke, noski). Neurri txikira
behartzen ditu eta gaitu horrek,
rating-ak rating. PPk hondatu zituen kutxak salbatzeko 30.000 milioi gehigarriren premia albora
lagata, betelan ikaragarria da
pMeatzariei murriztu nahi dizkieten laguntzak. Espainiako Gobernuak %60 murriztu nahi ditu
ikatz sektoreko meatzeentzako laguntzak. Hori dela eta, meatzariak hainbat protesta ari dira egiten. Aste honetan, Aragoiko, Asturiasko eta Gaztela eta Leongo meatzariak oinez joan dira Madrilera; han manifestazio bat egin dute, gobernuak hartu nahi dituen neurrien aurka.
Aste honetan entzunak
«Martxa honetan,
gobernuaren neurriei
buruzko adjektiboak
amaituko zaizkit»
«Espainiarrok ezin dugu
erabaki sakrifizioak egin
ala ez; askatasunik ez
dugu horretarako»
«Erkidegoak menpeko
gisa tratatzen gaitu
Espainiako Gobernuak,
eta ez bazkide gisa»
ADOLFO MUÑOZ
MARIANO RAXOI
ANDREU MAS-COLELL
ELAko idazkari nagusia
Espainiako Gobernuko presidentea
Generalitateko Ekonomia kontseilaria
Zortzi milioi
pentsiodun eta
bost milioi langabe
dituen belodromo
itxura du
Espainiak. Begirabegira jende asko,
eta lanean dabilen
gero eta txiro
gehiago
hori Espainiarentzat; zuloaren
araberakoa.
Mikel Zurbano lagun eta irakasleak Facebook bidez jakinarazi dit bestelako errezeta (R-Z) posible bat: R-z harago bai baita hizkirik, noski. Elkarteen gaineko
zerga %35era igo eta 14.000 milioi
gehigarri batuko ei lirateke Espainian; urpeko ekonomiaren
%10 azaleratuz, beste 39.000.
Guindos deitu errege dekretuekin finantza sistema galeretara
kondenatua dagoenez (R puntuak bezain gogorrak dira G puntuak), eta eraikuntzari loturiko
enpresak dauden bezala egonda,
ez dakit 14.000 milioiak gehitxo ez
ote diren, galerak izaten espezialista diren enpresen sarean. Baina saiatu beharreko errima dela,
hortan ez dut zalantzarik.
Urpeko ekonomiarena, berriz,
nola esan, bertsopaperetan jartzen errazagoa da bat-batean egiten baino. Puntu motzagoak, finantza eragiketak zergapetzea,
esaterako, Europako upeleko sagardoa dira kasu. Baina kanpoko
sagarrik ez bada, hemengoa erabiltzea halabeharrezkoa da. Tantaz tanta betetzen dira edalontziak.
Zortzi milioi pentsiodun eta
bost milioi langabe dituen belodromo itxura du Espainiak. Begira-begira jende asko, eta lanean
dabilen geroz eta txiro gehiago.
Baina estatuak bere zorra %7an
saltzen duen bitartean, finantzaketaren lehen puntuak ihes egingo digu. Espainiak edo finantza
merkatuek, bietakoren batek
(edo biek?) markatzen baitu(te)
gure kartzela. Ez harritu zehar
kalte gisa Kutxabank pribatizatu
behar izatea. Baina R-k garbi
esan du, azken goi bilerako akordio politikoak ahalbait azkarren
eta osoki ezarri behar direla,
«merkatuek aldeko erreakzioa
izan dezaten». Epailea nor den
argi dago; R gai-jartzaile arrunt
gogaikarri bat baino ez da.
2008an, Mondragoneko buruetako batek, Txema Gisasolak gerra ekonomia aldarrikatu zuen,
egoerari aurre egiteko. Lau urte
(!) joan dira hori gizarte gehiengoak barneratu duenerako. Ordutik, R-k bere betelanean bota
zuenez, 2.900.000 lanpostu suntsitu dira sektore pribatuan eta
289.000 enplegatu publiko gehiago dago. Datua da. Zenbat jaitsi
ote da ordutik Fagorreko langileen soldata eta zenbat funtzionariena, Markel?
Gure BECtekada dugun arren,
Espainiako belodromotik kanpo
ere bada bizitzarik. Gakoa, ahal
den heinean, burujabe izatean
dago. Zer esan, hura izan, zer ez
esan, zer ez izan, erabakitzeko. R
erreta, edo, arretaz, tentuz.
Egitura • 2012ko uztailaren 15a
26 Turismoa
Hotelek, landetxeek eta kanpinek neguko hondartza hutsak udan betetzea nahi dute. IMANOL OTEGI / ARGAZKI PRESS
Olatu baten zain
Hego Euskal Herriko hotelek, landetxeek eta kanpinek lehengo urtean baino
bisitari gutxiago hartu dituzte urteko lehen bost hilabeteetan; uda ere nahi
baino motelago hasi dute, eta «kezkatuta» daude hurrengo asteei begira.
Arnaitz Lasarte
oteletan , landetxeetan eta kanpinetan
ohikoa da urte hasieran mugimendu
handirik ez izatea.
Aste Santuko oporraldian bisitari
kopuruan gorakadaren bat nabaritzen dute, baina, gainontzean,
lasai samar ibiltzen dira. Aurten
ere urtarril eta maiatz artean turisten zain dauden lekuak erdi
hutsik egotea ez da harritzekoa,
beraz. Hoteletako, landetxeetako
eta kanpinetako arduradunak
«kezkatuta» daude, hala ere;
2012ko lehen bost hilabeteetan iaz
baino bisitari gutxiago ibili da
Euskal Herrian. Sektorea udako
bisitarien olatu baten zain dago.
H
Urtarril eta maiatz artean
1.227.843 bisitari hartu dituzte
Hego Euskal Herriko hotelek,
landetxeek eta kanpinek. Iaz baino 30.000 bidaiari inguru gutxiago. Hiru urteko beheraldiaren ondoren —2008, 2009 eta 2010—, iaz
gora egin zuen kopuru horrek,
baina aurten beheranzko norabidea hartu du berriro. Bisitariek
igarotako gau kopurua murriztu
egin da. Guztira, 2.313.991 gau igaro dituzte. Iaz baino 30.000 gau inguru gutxiago.
Lehen begiradan ez dirudi jaitsiera handiak direnik. Baina turistekin lan egiten duten sektoreko langileek diotenez, irabaziak
mantentzea oso zaila da, bidaiari
kopurua nahiz eta asko ez jaitsi.
Turista bakoitzak gero eta diru
gutxiago uzten du. Krisiaren eraginez, gehiago begiratzen diote
euren poltsikoari. Hori dela eta,
azken urteetan hoteletako prezioak, adibidez, apur bat jaitsi egin
behar izan dituzte. Horrez gain,
behe denboraldian hainbat eskaintza berezi ere egiten dituzte.
Udan, ordea, ez dute horrelako
aukerarik eskaintzen, gelak betetzea «ia ezinezkotzat» jotzen ez
duten arte.
Hoteletako, landetxeetako eta
kanpinetako arduradunen arabera, turistek gero eta beranduago
egiten dituzte erreserbak; gehiago pentsatzen dute oporretara
nola eta zein baldintzatan joan.
Eta aurten ere, hori da esperantza, ea azken uneko deiek arnasa
apur bat ematen dieten. Horreta-
rako, baldintza garrantzitsu bat:
eguraldia. Aste honetan baino indar handiagoz atera beharko du
eguzkiak, sektoreak aurrera segitzekotan.
Hotelak
Neguari buelta ematen
Maiatz artean, emaitza onak lortu ez dituzten hoteletako arduradunak udaren zain egon dira luzaroan. Uda iritsi da, eta orain zerura begira daude; batez ere, haien
hotela kostaldean dutenak. Neguan izandako emaitzei buelta
eman nahi diete. Amaia Urdanpilleta Mendexako Metrokua hoteleko (Bizkaia) arduradunaren
esanetan, urte hasiera motel samarra izan ostean, ekainean ber-
dindu egin dituzte lehengo urteko datuak. Erreserba aldetik,
hala ere, uztaila eta abuztua «iazkoaren azpitik» dituzte oraingoz.
Metrokua hotela Karraspio
hondartzatik gertu dago, eta Urdanpilletak azaldu duenez, haien
kasuan eguraldiak «sekulako»
eragina du: «Kostaldean gauden
hotelek eguraldi ona behar dugu,
eta orain arte ez dugu zorterik
izan alde horretatik». Hurrengo
asteetarako hoteleko gela batzuk
bete gabe dituzte oraindik.
Hala ere, Urdanpilletak ez du
asmorik goi denboraldian eskaintza berezirik egiteko. Behe denboraldian mota guztietako eskaintzak egin ditu: bi gauren truke gosariak doan eman ditu; beste
eskaintza batean, larunbatetako
bazkarietan itsaski jana eskaini
die bezeroei. Orain, berriz, goi
denboraldian, gelak «berezko prezioan» betetzen saiatuko da:
«Hori bai, azken orduan ikusten
badugu ez direla betetzen, beste
zerbait pentsatu beharko dugu».
2012ko uztailaren 15a • Egitura
Turismoa 27
Aitor Aldalur Zarauzko Txiki
Polit pentsioaren (Gipuzkoa) arduraduna da, eta hura pozik dago
uda hasierarekin. «Iazko emaitzak hobetu ditugu azken asteetan». Ez du uste hain eguraldi txarra egin duenik udako lehen egunetan. Aldalurren arabera, iaz
eguraldi «kaxkarragoa» egin
zuen ekain eta uztail hasieran,
eta, horregatik, bisitari gutxiago
ibili zen Zarautz aldean. Aurrera
begira ere itxaropentsu daude
Txiki Politen: «Abuzturako eskaera kopurua ondo doa, iaz baino
hobeto-eta dena».
Azken orduko erreserbak ere
espero dituzte, gainera. Azken urteetan hori da nagusitu den joera,
erreserbak azken egunetan egitea. Aldalurrek, urtero bezala,
Espainiako eta Herrialde Katalanetako bezeroak jasoko ditu, baina baita Euskal Herrikoak bertakoak ere. Irudipena du, gainera,
gero eta euskal herritar gehiagok
bertan gelditzea erabakitzen duela, urrutira joan gabe.
Landetxeak
Oraindik,erreserben zain
Iazko urtearekin alderatuta, Euskal Herriko landetxeetako bezero
kopurua jaitsi egin da urtarril eta
maiatz artean. Urte txarrenak
izan ziren 2009an eta 2010ean baino emaitza hobeak lortu dituzte;
hala ere, iazko betetze mailaren
azpitik dabiltza. Ondorioz, landetxeen jabeek udan jarri behar
izan dute esperantza. Ordea, bisitari kopurua iazko mailara ez dela
iritsiko dirudi, nahiz eta aurreikuspenak egitea «gero eta zailagoa» den.
Izan ere, bisitariek gero eta beranduago egiten dituzte eskaerak. Lehen erreserbak 20 bat
egun lehenago egiteko joera zuten, orain ohikoagoa da lekua astean bertan hartzea, baita bezperan hartzea ere. Hala azaldu du
Idoia Ezkurdia Nekatur elkarteko idazkari teknikoak —Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako 300
bat landetxe biltzen ditu Nekaturrek—: «Faktore garrantzitsuetako bat eguraldia da, Euskal Herria ez baita leku segurua; bestetik, egungo krisi ekonomikoa
dago».
Turistek gero eta gehiago begiratzen diete prezioei eta landetxe
bakoitzak aukeran jartzen dituen
eskaintza bereziei. «Ikusten da
oporretarako aurrekontuak murriztu egin dituztela; deitzen digutenean, prezioetan arreta handiagoa jartzen dute, zenbaitzuek
gehienez zenbat ordaintzeko
prest dauden ere esaten digute».
Ezkurdiaren esanetan, ez dute
nabaritu krisiak hoteletako lehengo bezeroa landetxeetara erakarri duenik. Baina nabaritu
dute lehen urrutirago joaten zen
herritar gero eta gehiagok egiten
duela Euskal Herrian gelditzearen alde. «Lehen, bertako bezeroak urte osoan mugitzen ziren, batik bat; baina iazko udan, bertako
bezeroen gorakada bat igarri zuten landetxeek».
Nekaturreko arduradun teknikoak dioenez, zenbait etxeren jabeek eskaintzak gaur egungo egoera ekonomikora egokitu behar
izan dituzte. «Eskaintzak etxe bakoitzaren araberakoak dira; batzuek hiru gau eskaintzen dituzte
bi gau ordaintzearen truke; beste
batzuek hiru gaueko egonaldietan doan ematen dituzte gosariak».
Rosa Oliden Igeldoko Iturritxo
landetxeko arduradunak (Gipuzkoa) astebetetik gorako egonaldia egiten duten bezeroei soilik
egiten dizkie eskaintza bereziak.
Oliden «ezkor» mintzatu da uztailari eta abuztuari begira: «Iazkoarekin alderatuta, oso motel doaz
logelen erreserbak. Jendeak azken momentuan deitzen du, baina abuzturako toki asko dago
oraindik». Olidenek azaldu duenez, eguraldiaren arabera ez da
gorabehera handirik izaten haren etxean. «Eguraldia ez da arazoa. Batzuek Euskal Herriko freskotasuna ere pozik hartzen dute.
Hemen falta dena dirua da».
Mertxe Aizpuru Zigako Etxezuria landetxeko (Nafarroa) jabea
baikorrago azaldu da: «Iaz baino
Turisten bilakaera
Bisitariak
Egindako gauak
Hego Euskal Herria, urtarriletik maiatzera
Hego Euskal Herria, urtarriletik maiatzera
1.227.843
1,2 milioi
1.147.311
2.183.880
2 milioi
2.313.991
mugimendu gutxiago dugu, baina aurreko urteetan baino handiagoa. Abuzturako ia gela guztiak beteak ditu, eta ziur dago azken dei batzuk ere jasoko dituela.
Kanpinak
Iazko emaitzak berdintzen
milioi bat
Hoteletan
1,5 milioi
800.000
600.000
milioi bat
400.000
500.000
Landetxetan
200.000
2007 2008 2009 2010
2011
2012
2007 2008 2009 2010
Betetze maila
Hotelak
Herrialdeka, urtarriletik maiatzera
ARABA
BIZKAIA
2010
2011
2012
2010
2011
2012
2010
2011
2012
2010
2011
2012
GIPUZKOA
NAFARROA*
2010
2011
2012
2010
2011
2012
2010
2011
2012
2010
2011
2012
%10
%20
%30
%40
%10
%20
2011
2012
Landetxeak
%30
%40
ITURRIA: EUSTAT, INE* (NAFARROAKO BETETZE MAILA)
Hoteletako bisitariak gutxitu egin dira urte hasieran. IÑIGO URIZ / ARGAZKI PRESS
Kanpinetan zalantza gutxiago
dute uda «salbatuko» duten edo
ez. Izan ere, bezero «nahiko finkoa» dute kanpinetan, eta udako
datuak beti izaten dira antzekoak. Angostoko kanpinean (Gaubea, Araba), adibidez, ekaineko
eta uztaileko lehen hamabostaldian iazko emaitza antzekoak lortu dituzte, Eduardo San Emeterio
arduradunaren esanetan. Asteburuetan guztiz beterik izan dute
kanpina; aste barruan, berriz,
%50 inguru izan dute hartua.
Abuztua da, hala ere, hilabeterik «indartsuena». Hurrengo hilerako jendeak lehenago hartu du
lekua, «badakitelako beteta egoten dela garaiz ibiltzen ez badira».
Gainerako hilabeteetan, ordea,
erreserbak azken momentuan
egiten dituzte bisitariek: «Ostegunean begiratzen dute asteburuko eguraldiaren iragarpena,
eta horren arabera antolatzen
dute asteburua: txokoan gelditu,
hona etorri, edo dena delakoa
egin. Lehen hamabost bat egun
lehenago hartzen zuten lekua».
Hori dela eta, bezeroak, batez
ere, urte osoan dauden zubietan
gutxitu zaizkiela azaldu du San
Emeteriok: «Jendeak, oro har,
udako oporraldia mantentzen du,
baina gehiago pentsatzen du urte
osoan asteburu-pasak egin edo
ez». Adierazi du krisiaren eraginez Angostoko kanpineko bezero
mota ia ez dela aldatu: «Lehen,
gehienbat Euskal Herriko bezeroak genituen, eta orain ere bai».
San Emeteriok lan asko egitea espero du aurtengo udan ere. Espero, eta behar, urteari eutsi ahal
izateko.
Zeanuriko Zubizabala kanpina
(Bizkaia) txikiagoa da Angostokoa baino. Duela hamar urte ireki
zuten, eta aurtengo denboraldia
nahiko ondo hasi da, Julen Agirrezabala arduradunaren hitzetan: «Eguraldiak apur bat lagundu du uztaileko lehen hamar egunetan. Gorbeia inguruan gaude,
eta eguraldia baldintza garrantzitsua da guretzat».
Angostoko kasuan bezala, jendeak erreserbak gero eta beranduago egiten dituela dio Agirrezabalak: «Batzuek ekainean, baina gero eta gutxiagok». Krisia
dela eta, 2008an nabaritu zuen
Agirrezabalak bezero mota aldatu zela, baina geroztik ez du uste
aldaketa handirik izan denik.
Neguko emaitza «eskasen» ostean, bertakoak eta kanpokoak,
guztiak «ongi etorriak» izango
dira Euskal Herriko hoteletan,
pentsioetan, landetxeetan eta
kanpinetan.
Egitura • 2012ko uztailaren 15a
28 Lan eskaintza publikoa
Araba
Kultur etxeko atezaina
Arratzua-Ubarrundian
Deialdigilea: Arratzua-Ubarrundiako Udala.
Edukia: Sologana gizarte eta
kultur etxearen atezaintza eta
mantentze zerbitzuen kontratua esleitzeko deia.
Datu orokorrak eta argibideak:
www.arrazua-ubarrundia.com
Epea: Agiriak eta argibideak eskuratzeko hamabost egun
izango dira iragarki hau ALHAOn
argitaratzen denetik.
Helbidea: Uribea kalea,12.
01520 Dura.
Telefonoa: 945-299516.
Helbide elektronikoa: [email protected]
Lotura:
http://www.alava.net/botha/Boletines/2012/077/2012_077_0386
3.pdf
Iturria: 2012-07-04ko 77.ALHAO.
Ingurumeneko idazkaritza
teknikoa Gasteizen
Deialdigilea: Arabako Foru Aldundia.
Edukia: Ingurumen eta Hirigintza Zuzendaritzako Ingurume neko Idazkaritza Teknikoko Zerbitzuaren buru lanposturako
lehiaketa.
Baldintzak:
pArabako Foru Aldundiaren administrazio orokorreko funtzionarioa izatea.
pDeialdi hau argitaratu aurreko
bi urteetan behin betiko posturik lortu ez izana.
Epea: Hamabost egun
izango dira iragarki hau ALHAOn
argitaratzen denetik.
Lotura:
http://www.alava.net/botha/Boletines/2012/079/2012_079_040
06.pdf
Iturria: 2012-07-09ko 79.ALHAO.
Bizkaia
Industria ingeniaria
Bilbon
Deialdigilea: Bizkaiko Ur
Partzuergoa.
Baldintzak:
pBide eta Portuen ingeniari edo
industria ingeniari titulazioa.
pEuskara ezagutza: EGA, HE
edo 3 edo C1 maila.
pGutxienez zortzi urteko esperientzia izatea.
Informazioa: Bilbao Bizkaia Ur
Partzuergoa.San Bizente 8,Albia eraikina I.48001 Bilbo.
Helbide elektronikoa: [email protected]
Telefonoa: 94-4873100
edo 94-4873187.
Faxa: 94 4873110.
Epea: 2012-07-20.
Lotura: http://www.gaztebizz.com/subvenciones/imprimir.asp?Tem_Codigo=290&Idi
oma=EU&ID=15610&P=P5
Gipuzkoa
Aholkulari juridikoa
Errenterian
Deialdigilea: Errenteriako Udala.
Edukia: Aholkulari juridiko lanpostua denboraldi batez betetzeko deialdia.
Baldintzak:
pEspainiako herritartasuna
edukitzea.
p16 urte beteta izatea.
pZuzenbidean lizentziaduna
izatea edo titulua erdiesteko ordaindu beharreko eskubideak
ordainduta edukitzea.
p3. edo 4. hizkuntza eskakizuna
izatea.
pLanpostuaren eginkizunak
betetzea galaraziko duen ezintasun fisiko nahiz psikikorik ez
izatea.
pDiziplina espedienterik zabalik
ez izatea.
Epea: Hamabost egun Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean argitaratzen denetik.
Lotura:
https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog/2012/07/09/c120667
5.pdf
Iturria: 2012-07-09ko 130. GAO.
Baldintzak:
pFuntzionarioa izatea, Gipuzkoako Foru Aldundiaren zerbitzuan edo beste edozein herri
administraziotan, A taldean.
pZerbitzu aktiboan, zerbitzu berezietan edo seme-alabak zaintzeko lan utzialdian egotea.
pDoktorea, lizentziaduna, ingeniaria, arkitektoa edo baliokidea
izatea.
Epea: Hamabost egun iragarkia
Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean
argitaratzen denetik.
Lotura:
https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog/2012/07/11/c1206747
.pdf
Iturria: 2012-07-11ko 132. GAO.
Kirol arloko zerbitzuburua
Deialdigilea: Gipuzkoako Foru
Aldundia.
Edukia: Kirol arloko zerbitzuburuaren lanpostua betetzeko
deialdi publikoa.
Baldintzak:
pFuntzionarioa izatea, Gipuzkoako Foru Aldundiaren zerbitzuan edo beste edozein herri
administraziotan, A taldean.
pZerbitzu aktiboan, zerbitzu berezietan edo seme-alabak zaintzeko lan utzialdian egotea.
pDoktorea, lizentziaduna, ingeniaria, arkitektoa edo baliokidea
izatea.
Epea: Hamabost egun iragarkia
Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean
argitaratzen denetik.
Lotura:
https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog/2012/07/11/c1206748
.pdf
Iturria: 2012-07-11ko 132. GAO.
Ikus-arteen zerbitzuburua
Donostian
Saninazioetarako
laguntzailea Azpeitian
Deialdigilea: Gipuzkoako Foru
Aldundia.
Edukia: Arteleku Ikus-arteen
zerbitzuburuaren lanpostua betetzeko deialdi publikoa.
Baldintzak:
pFuntzionarioa izatea, Gipuzkoako Foru Aldundiaren zerbitzuan edo beste edozein herri
administraziotan, A taldean.
pZerbitzu aktiboan, zerbitzu berezietan edo seme-alabak zaintzeko lan utzialdian egotea.
pDoktorea, lizentziaduna, ingeniaria, arkitektoa edo baliokidea
izatea.
Epea: Hamabost egun iragarkia
Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean
argitaratzen denetik.
Lotura:
https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog/2012/07/11/c1206746
.pdf
Iturria: 2012-07-11ko 132. GAO.
Deialdigilea: Azpeitiko Udala.
Edukia: Saninazio jaietan hainbat eginkizunetarako lanpostuak eskaintzen ditu udalak
(aparkalekuak, su festak...).
Kontuan hartuko dira:
pEuskara ezagutza.
pLangabezian egotea.
pEsperientzia izatea.
Epea: 2012-07-17.
Eskaera orria: http://www.azpeitia.net/images/stories/albiste_orokorrak/eskabide__orri
a.doc
Iturria: Azpeitiko Udala
(www.azpeitia.net).
Nerabe eta gazteen sustapeneko zerbitzuburua
Deialdigilea: Gipuzkoako Foru
Aldundia.
Edukia: Nerabe eta Gazteen
Sustapeneko zerbitzuburuaren
lanposturako deialdi publikoa.
Lapurdi
Garapen ekonomikoaren
arduraduna Mugerren
Deialdigilea: Errobi-Atturri Herri
Elkargoa.
Edukia: Errobi-Atturri Herri Elkargoak eskualderen garapen
ekonomikoa bultzatuko duen
arduraduna behar du.Honako
eginbeharrak izango ditu:
pEnpresei laguntzeko eta harre-
ra egiteko proposamenak egin
beharko ditu.
pHautetsiak aholkatu beharko
ditu garapen ekonomikoari buruz.
pEnpresak sortzeko eta zabaltzeko proiektuak lagundu beharko ditu.
pGarapen ekonomikoa bultzatzeko herri elkargoak dituen
tresnak garatu eta sortu beharko ditu.
p35 oreneko lanaldia.
Baldintzak:
pA mailako lanpostua,ingeniarientzat edo antzekoentzat.
pBAC +2/3 ekonomian.
pB mailako gida baimena.
pInformatikaren ezagutza.
pEsperientzia lurralde erakundeen garapen ekonomikoan.
Epea: 2012-07-20.
Helbidea: Elizaren plaza,32.
Mugerre 64990.
Web orria: www.niveadour.com
Telefonoa: 0559441599 (Daniel Moulia).
Helbide elektronikoa:
[email protected]
Iturria: www.lagazettedescommunes.com
Irakaskuntzako
arduraduna Miarritzen
Deialdigilea: Miarritzeko Herriko Etxea.
Edukia: Miarritzeko Herriko
Etxeak irakaskuntza alorreko
arduraduna behar du. Honako
eginbeharrak izango ditu:
pHaur eskolen eta lehen mailako eskolen kudeaketa: langileen
eta eraikinen gaineko ardura.
pHainbat urterako lehen mailako eskolaren berregituraketa
plan bat egitea.
pIrakaskuntza munduarekin eta
gurasoekin harremana izatea.
pKredituen kontrola.
Baldintzak:
pZuzenbidean,ekonomian edo
kudeaketan 2 mailako master
bat.
pAnalisirako,sintesirako eta entzuteko gaitasuna.
pEsperientzia antzeko lanpostu
batean.
Epea: 2012-07-31.
Helbidea: Giza Baliabideetako
zerbitzua.Herriko Etxea,58 PK.
Miarritze 64202.
Web orria: www.villebiarritz.com
Iturria: www.lagazettedescommunes.com
Kirolen eta gazteriaren
zuzendariaren albokoa
Miarritzen
Deialdigilea: Miarritzeko Herriko Etxea.
Edukia: Miarritzeko Herriko
Etxeak Kirolak eta Gazteria saileko zuzendariaren laguntzaile
bat behar du.
Honako eginbeharrak izango ditu:
pZerbitzuaren ekintzak gainbe-
giratu eta koordinatu beharko
ditu.
pEkipamenduaren ustiakuntza
eta mantenimendua zaindu beharko ditu.
pHondartzen gainbegiratzea.
pKirol jarduera antolatuen gainbegiratzea.
Baldintzak:
pAPSen aholkularien edo laguntzaileen mailako lanpostua.
pBac +3,kirol arloan edo kudeaketan.
pEsperientzia antzeko lanpostu
batean.
Epea: 2012-07-31.
Helbidea: Giza Baliabideetako
zerbitzua.Herriko Etxea,58 PK.
Miarritze 64202.
Web orria: www.villebiarritz.com
Iturria: www.lagazettedescommunes.com
EAE
Euskara eta euskal
kulturako lau irakurle
atzerrian
Deialdigilea: Instituto Vasco
Etxepare Institutua / Basque
Institute.
Baldintza orokorrak:
pUnibertsitateko graduko titulua izatea (edo lizentzia).Lehentasuna izango dute Euskal
Filologiakoek,Euskal Ikasketetako lizentzia edo gradua dutenek edo Itzulpengintza eta Interpretaziokoek (A Hizkuntza:
euskara).
pAurreko tituluak izan ezean,
graduko titulua (edo lizentzia)
eta EGA edo baliokidea izatea.
Baldintza zehatzak:
pLeipzigeko Unibertsitatea eta
Berlingo Freie unibertsitatea:
Alemaneko B2.
pVeneziako Ca’Foscari eta Bolognako Alma Mater Studiorum
unibertsitateak: Italierako B2.
pBirminghamgo Unibertsitatea: Ingeleseko C2.
Edukia: deialdi honen helburua
da Euskara eta Euskal Kulturako lau irakurle hautatzea, ondoko unibertsitateetan eta ikasturteetan aritzeko: Bi Alemanian, Leipzig eta Freie (Berlin)
unibertsitateetan, 2012-2013,
2013-2014 eta 2014-2015 ikasturteetan. Bat Italian, Veneziako Ca’ Foscari eta Bolognako
Alma Mater Studiorum unibertsitateetan, 2012-2013, 20132014 eta 2014-2015 ikasturteetan. Bat, Birminghameko unibertsitatean, 2012-2013
ikasturtean.
Epea: 2012-07-15.
Informazioa: Etxepare Institutua. Prim, 7. 20006 Donostia.
Telefonoa: 943-023400.
Helbide elektronikoa: [email protected]
Iturria: 2012-06-14ko 116.
EHAA.
2012ko uztailaren 15a • Egitura
Lan eskaintza publikoa 29
Nafarroa
Ikertzailea teknologia eta
ingurumena uztartzen
dituen proiektu baterako
Iruñean
Deialdigilea: Nafarroako Unibertsitate Publikoa.
Edukia: Teknologiak eta ingurugiroko aplikazioak izeneko
proiektuan (TAMA) lanpostu
bat eskaintzen da.
Baldintzak:
pEspainiako herritartasuna izatea.
pArkitekturan edo Ingeniaritzan
lizentziaduna izatea.
pLana egitea oztopatuko duen
ezintasunik ez izatea.
pAdministrazio publikoan espedienterik zabalik ez izatea.
Informazioa:
www.unavarra.es
Epea: 2012-07-19.
Lotura: http://www1.unavarra.es/digitalAssets/166/166911_bases_resolucion_1126.pdf
Bekak
Euskara ikasteko
diru laguntzak Laudion
Deialdigilea: Laudioko Udala.
Baldintzak:
pLaudion erroldatuta egotea,
gutxienez,hiru hilabetez.
pIkastaroko eskola orduen
%85era joatea.
Edukia: Euskara ikasteko diru
laguntzak eskatzeko deialdia
zabaldu du Laudioko Udalak.
Ikastaroen ezaugarriak:
pEuskaltegi homologatuetan
egindako euskara ikasketak,
2011ko urriaren 3tik 2012ko ekainaren 29ra bitartean,biak barne.Ikastaro arruntak edo barnetegikoak izan daitezke.
pEuskaltegi homologatuetan
egindako udako euskara ikastaroak,2012ko uztail,abuztu edota irailean.Ikastaro arruntak edo
barnetegikoak izan daitezke.
pLaudio Udalak antolatutako
aitita-amamentzako ikastaro
bereziak,2012ko urtarriletik
ekainera bitartean.
Epeak:
p2012ko uztailaren 16rako,
2011ko urriaren 3tik 2012ko ekaina 29 artean egindako ikastaroetarako.
p2012ko uztailaren 16rako,
2012ko urtarriletik ekainera bitarteko aitita-amamentzako
ikastarokoetarako.
p2012ko urriaren 15erako,
2012ko uztail,abuztu eta iraileko udako ikastaroetarako.
Informazioa: Laudioko Udaletxeko Idazkaritza Nagusia.Herriko plaza z/g.01400 Laudio.
Telefonoa:
94-403 48 00 edo 94-403 49
00.
Helbide elektronikoa:
[email protected].
Lotura:
http://www.alava.net/botha/Boletines/2012/051/2012_051_B.pdf.
Iturria: 2012-05-04ko 51.ALHAO,4.694.orria.
Euskara ikasi eta
sustatzeko diru laguntzak
Astigarragan
Deialdigilea: Astigarragako
Udala.
Edukia: Euskara ikasten dutenentzako, euskarazko udako
ikastaroetarako, merkataritza
eta enpresa alorrerako eta aisialdiko begirale eta zuzendari
titulua ateratzeko ikastarorako
diru laguntzak.
Baldintzak:
pEuskara ikasleentzat:
— Astigarragan erroldatuta
egotea.
— Udalarekin zorrik ez izatea.
— 16 urte beteta izatea.
— Gutxienez eskolen %85eko
asistentzia edo ikasturtean gutxienez urrats bat gainditzea.
— Egin beharreko ebaluazioprobak egitea.
— Matrikula epe barruan ordaintzea.
pEuskarazko udako ikastaroetara joandakoentzat:
— Astigarragan erroldatuta
egotea.
— Udalarekin zorrik ez izatea.
— Ikastaroa euskaraz izatea.
— Ikaslea edo erretiratua izatea,
langabezian egotea edo oinarrizko errenta jasotzea.
pMerkatari eta enpresentzat:
— Denda edo enpresa Astigarragan egon eta 10 langile baino
gutxiago izatea.
— Jarduera ekonomikorako
udal baimena izatea eta, hala
dagokionean baita Udaleko bulego teknikoaren aldeko txostena izatea ere.
— Udalarekin zorrik ez izatea.
— Euskara zuzena eta egokia
erabiltzea.
— Idazpuru nagusiaren kasuan,
saltokiaren izen generikoa euskaraz bakarrik jartzea. Idazpuruan izen espezifikoa bakarrik
erabili denean ez da diruz lagunduko.
— Irudi korporatiboko elementuen laguntzen kasuan eta errotulazio elementuen kasuan, dagokion materiala euskaraz edo
euskarari lehentasuna ematen
jartzea.
— Webgunetarako laguntzen
kasuan, webgune osoa euskaraz edo, eleanitza izanez gero,
euskarari, gutxienez, beste hizkuntzei eman zaion adinako
tratamendua ematea.
— Laguntzarako elementuen
faktura 2012koa izatea.
pAisialdiko begiraleentzat:
— Astigarragan erroldatuta
egotea.
— Udalarekin zorrik ez izatea.
— Ikastaroa euskaraz eta Eusko
Jaurlaritzak homologatua izatea.
— Alderdi teorikoa gainditzea
eta, araututako gehienezko
epearen barnean, titulua eskuratzea.
Epeak:
p2012ko irailaren 28a, euskara
ikasleentzat (2011-12 ikasturtea), udako ikastaroetan ibilitakoentzat (2012. urtea) eta aisialdiko begiraleentzat (2011-12
ikasturtea).
p2012. urtea, merkatari eta enpresentzat.
Lotura:
https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog/2012/07/13/c120691
6.pdf
Iturria: 2012-07-13ko 134. GAO.
Eusko Jaurlaritzaren
225 lankidetza beka,
unibertsitateetan
aritzeko
Deialdigilea: Eusko Jaurlaritza.
Baldintzak:
pAdministrazio egoitza Euskal
Autonomia Erkidegoan izatea,
2012ko urtarrilaren 1a aurretik.
pUnibertsitate titulu ofizialik ez
edukitzea.
pAurreko ikasturteetan horrelako bekarik jaso ez izana eta helburu berarekin beste bekarik jaso ez izana.
pEskaerak aurkezteko epea
amaitzean,kreditu edo ikasgai
guztiak gaindituta izatea —oinarriak ikusi–.
p2012-2013ko ikasturtean falta
zaizkion ikasgai edo kreditu guztietan matrikula egitea.
Edukia: 225 lankidetza beka
ematea graduko,lizentziturako,
ingeniaritzako edo arkitekturako titulu ofizialak lortzeko azken
urtea ikasten ari diren eta,aldi
berean,unibertsitate zentroetan lankidetza eskaini nahi duten unibertsitarioei.
Epea: 2012-09-14.
Dirua: 3.100 euro.
Iraupena: 450 ordu.
Informazioa: Eusko Jaurlaritzaren Zuzenean zerbitzuan.
pAraba: Ramiro Maeztu,10,beheko soilarua.Gasteiz.
pGipuzkoa: Andia,13.Donostia.
pBizkaia: Kale Nagusia,85.Bilbo.
Telefonoa: 012.
Iturria: 2012-05-28 103.EHAA.
Iñaki Goenaga
Zentro Teknologikoen
Fundazioaren
doktorego bekak
Deialdigilea: Iñaki Goenaga
Zentro Teknologikoen Fundazioa.
Baldintzak:
pGoi mailako unibertsitate tituluduna izatea.
pIngeniaritzako tituludunek bukatuta izan beharko dute Ikasketa bukaerako proiektua.
Edukia: Doktoretza egiteko be-
kak eskatzeko deialdia egin du
Iñaki Goenaga Zentro Teknologikoen Fundazioak.
Iraupena: Gehienez ere,4 urtekoa izango da.Lehen denboraldi
bat,bi urtekoa,beka egoeran,
eta bigarren denboraldia,beste
bi urtekoa,praktikaldiko lankontratuarekin.
Dirua: Hilean 1.200 euro gordin.
Epea: 2012-07-15.
Informazioa: Idazkaritza Teknikoa FCT-IG[en].Zamudioko
Teknologia Parkea.Laida bidea.
203.eraikina.48170 Zamudio.
Telefonoa: 94-420 94 88.
Helbide elektronikoa:
[email protected].
Ekintzaileentzako
Gasteizko Udalaren bekak
Deialdigilea: Gasteizko Udala.
Baldintzak:
pGasteizen erroldatuta egotea.
pAdinez nagusi izatea.
pGasteizko udalerrian enpresa
sortzeko ekimen bat izatea,
Ekonomia Sustapen eta Estrategia Plangintzaren Sailak edo
beste edozein erakunde publiko
edo pribatuk babestua.
Epea: 2012-09-28.
Informazioa: Gasteizko Udala.
Ekonomia Sustapen eta Estrategia Plangintza. Frai Zacarias
Martinez, 3. 01001 Gasteiz.
Telefonoa: 945-161206.
Lotura:
http://www.alava.net/botha/B
oletines/2012/054/2012_054_B.pdf
Iturria: 2012-05-11ko 54. ALHAO, 4.834. orria.
Merkataritza arloan
euskararen presentzia
sustatzeko diru laguntzak
Gasteizen
Deialdigilea: Gasteizko Udala.
Euskara Zerbitzua.
Baldintzak:
pBizilekua Gasteizko udalerrian
izatea.
pMerkataritza jardueraren batean aritzea.
pDiruz laguntzen diren lanak
2012ko apirilaren 1etik 2012ko
abuztuaren 31ra bitarteko epean egin izana.
pJarduera enpresa txikitzat jotakoa izatea.
Edukia: Merkataritza arloan
euskararen presentzia sustatzeko diru laguntzak eskatzeko
deialdia egin du Gasteizko Udalak.
Epea: 2012-09-03.
Informazioa: Gasteizko Udala.
Euskara Zerbitzua.
Santa Maria 11.Etxanobetarren
Etxea.
01001 Gasteiz.
Telefonoa: 945-16 15 22.
Lotura:
http://www.alava.net/botha/Boletines/2012/041/2012_041_B.pdf.
Iturria: 2012-04-11ko 41.
ALHAO, 3.714. orria.
Herri administrazioarekin,
zuzenbide publikoarekin
edo administrazio
zientziarekin zerikusia
duten ikerlanak egiteko
laguntzak
Deialdigilea: Eusko Jaurlaritza.
Baldintzak:
pPertsona fisikoa izatea eta
norberaren izenean parte hartzea.
pAdministrazio-auzotartasuna
Euskal Autonomia Erkidegoan
izatea 2011ko urtarrilaren 1az geroztik edo lehenagotik.
pGoi-mailako unibertsitate-tituluduna izatea.
Edukia: herri administrazioarekin, zuzenbide publikoarekin
edo administrazio zientziarekin
zerikusia duten ikerlanak egiteko diru laguntzak emateko
deialdia egin du Eusko Jaurlaritzak.
Dirua: laguntza bakoitza 5.000
eurokoa da; bi zatitan ordainduta.
Informazioa:
pDonostia kalea,1.01010 Vitoria-Gasteiz.
pErrekalde zumarkalea 18.
48009 Bilbao.
pSan Bartolome,28.20007 Donostia.
pUnibertsitatea z/g.20560
Oñati.
pHalaber,eskabideak aurkeztu
ahal izango dira Eusko Jaurlaritzako Herritarren Arretarako Bulegoetan,Lurralde Ordezkaritzetan eta beste erakunde laguntzaile batzutan,edo Herri
Administrazioen Araubide Juridikoaren eta Administrazio Prozedura Erkidearen azaroaren
26ko 30/1992 Legearen 38.4
artikuluan aipaturiko edozein
eratan.
Doktore ez diren
ikertzaileak prestatzeko
doktoretza aurreko
programako bekak
Deialdigilea: Eusko Jaurlaritza.
Hezkuntza,Unibertsitate eta
Ikerketa Saila.
Edukia: agindu honen xedea da
2012-2013 ikasturteko doktore
ez diren ikertzaileentzako beken
oinarri arautzaileak finkatzea
eta beka deialdia egitea.Deialdiaren bidez,beka berriak
emango dira,eta 2011-2012
ikasturterako emandakoak berrituko dira.
Epea:
pBeka berriak eskatzeko epea:
2012-07-29.
pBekak berritzeko eskabideak
aurkezteko epea: 2012ko irailaren 1etik 30era bitartekoa,bi
egun horiek barne hartuta.
Informazioa: Eusko Jaurlaritza.
Hezkuntza,Unibertsitate eta
Ikerketa Saila Zientzia Politikarako Zuzendaritza Erreferentzia:
'Doktoretza-aurreko bekak'.
Iturria: 2012-0628ko 126.
EHAA.
Egitura • 2012ko uztailaren 15a
30Publizitatea
2012ko uztailaren 15a • Egitura
Enpresak 31
Iaz, Nafarroa Behereko 300 enpresek jaso zuten Indar elkartean laguntza. NICOLAS MOLLO
Indar elkartea,ahuldurik
Nafarroa Behereko enpresei laguntza
eskaintzen dabil Indar elkartea, eta
dirua eskas du; herri elkargoei eskatu
die finantzabide gehiago.
Jenofa Berhokoirigoin
afarroa Behereko
enpresek badakite
behar orduan Indar
elkartea daukatela,
laguntza eta kontseiluak eskuratzeko. Iaz, 300 enpresek jo zuten elkarte horren
atea. Diru eskasiagatik, enpresentzako zerbitzuak kitorik segurtatzeko zailtasunak ditu, haatik, elkarteak, eta egoera txartuz
doa egunez egun. 15.821 euroko
defizitarekin bukatu zuten iaz,
eta aurtengo abendurako 43.129
eurokoa aurreikusten dute.
«Kontu egileak argiki erran digu
urtarril bukaeran ez dela gehiago
dirurik izanen langileei pagatzeko», dio azken lau urte horietan
elkarteko presidentea izandako
Jacqueline Sardon-Urrutik.
Bere aulkia uztea erabaki zuen
Sardon-Urrutik, ekainaren 28an
egindako biltzar nagusian: «Hautetsiek haien ardurak hartu behar dituzte, inplikatuz gehiago».
Herri elkargoek garapen ekonomikoaren eskumena ukanki,
2001az geroz hautetsiak daude ad-
N
ministrazio kontseiluan sozioprofesionalekin batera. Haien
mezua entzunik, hautetsi andana
batek hartu zituen ardurak asteazken gauean eginiko bileran.
Adibidez, Barthelemy Agerre
Amikuzeko kontseilari nagusiak
hartu zuen presidente kargua.
Haatik, horrek egoera konponduko duenik ez da hain segur Sardon-Urruti: «Bi animatzaileen
postuei eutsiko zaienez galdetu
diet, baina ez didate ezer eran-
Galerak
43.129
pZuloa. Aurtengo urtea
43.129 euroko zuloarekin bukatuko duela aurreikusten du
Indar elkarteak. Herri elkargoei dirua eskaturik dute,
baina erantzun baikorrik ez
dute jaso. Postu murrizketak
izan daitezke.
tzun...». Erantzunik ez dute jaso,
hautetsiek aterabiderik ez dutelako oraindik adosturik. Beñat
Arrabit Indar-eko presidenteo
rdeak eta Arrosako auzapezak segurtatzen duenez, Indar ez da desagertuko; haatik, postu murrizketak ez ditu baztertzen. Indarrekin gertatzen ari dena ez du
gaizki ikusten: «Gauzak mahai
gainean ezarri, eta egoera berri
bat adostu behar dugu».
arazo berdinak dauzkagu; bi politika ezberdin ukaiteak ez du zentzurik, politika bakar bat behar
dugu adostu». Gaur egun, animatzaile bat dago Garazi eta Baigorriko kantonamenduetan, eta
beste bat, Amikuzen eta IholdiOztibarren. Antolaketa hori bukatu behar dela dio.
Elkargoek,dirua eskas
Gu ahulduz, herri
txikietan ekonomiak
sortzen dituen lotura
sozialak dira ahulduko»
Herri elkargoek ezin dituzte
proiektu guztiak lagundu. Hala
dio Arrabitek. «Proiektu anitz
ditugu, eta parean dirua behar da
horretarako; gaur egun ez dugu
gehiago aski guztia biziarazteko».
Indarren postu murrizketak
izanez gero, enpresekiko duten
«hurbiltasuna» galduko dela dio,
penaturik, Sardon-Urrutik. Horrek ondorio latzak eraginen dituela gehitzen du: «Proiektu berriak dituztenei begira laguntzarik ez da izanen eta orokorkiago,
herri txikietan ekonomiak sortzen dituen lotura sozialak dira
ahulduko». Arrabiten arabera,
antolaketa berri bat asmatu behar da: Merkataritza eta Industria Ganberarekin eta Lanbideen
Ganberarekin lan eginez gehiago,
egituren arteko elkarlana garatuz... Barthelemy Agerrek dio koordinazio gehiago behar dela:
«Amikuze eta Garazi-Baigorrin
‘‘
JACQUELINE SARDON-URRUTI
Indar elkarteko kidea eta presidente ohia
«Proiektu anitz dituzte
herri elkargoek, eta gaur
egun ez dugu gehiago
diru aski guztiarentzat»
BEÑAT ARRABIT
Indar-eko presidente ohia, Arrosako auzapeza
Alta, herri elkargoei begira da
Indar, diru laguntzak ematea espero du. Orainokoan Garazi-Baigorri elkargoak eskas den diruaren erdia ematea onartu badu, holakorik ez du nahi Amikuzekoak.
Gaur egun, 28.000 euro dituzte
Amikuzekotik, 37.000 euro Garazi-Baigorrikotik eta 9.000 IholdiOztibarretik.
1997an sortu zen elkartea, eta
urtez urte laguntza publikoak
ahuldu dizkiete. Hastapenean
Europako Batasunetik eta Esta-
tutik baldin bazituzten, horiek
desagertu, eta Kontseilu Orokorrak eta Eskualdeko Kontseiluak
hartu zuten lekukoa. Baina, apalduz doaz denborarekin, eta badu
bi urte departamendutik ez dutela deus jasotzen. Alarma gorria
aspaldian piztu zuten elkartekoek, baina lurralde elkargoei egin
eskaerak erantzunik gabe gelditu
ziren beti. 2008an ezagutu zuten
lehen defizita, eta diru iturri propiotik hartzen hasi behar izan zuten. Egitura sortzerakoan hainbat sozio-profesionalek eman zuten dirua, eta, orotara, 50.000 euro
inguru bildu zituzten. Baina dena
gastaturik dute.
Zerbitzuak pagarazi beharko
ote dituzten dabiltza batzuk gogoetan. Halakorik ez du nahi Sardon-Urrutik: «Zerbitzu publiko
bat eskaintzen gabiltzala iruditzen zaigu; hainbat zerga ordainduz pagatzen dute jada enpresek
zerbitzua; hor pagaraztea bi aldiz
pagatzea bezala lirateke...».
Kostaldean diren zerbitzuetarik bakarturik izanki barnealdeko lantegiak, hurbileko zerbitzuak proposatzeko sortu zuten
Indar. Hamaika arlotan proposatzen dute laguntza: proiektuaren
ebaluazioa, merkatuaren ikerketa, proiektuari loturiko gai sozial
zein juridikoen azalpena, arazoei
aterabideak aurkitze lanean...
Enpresa mintegi bat ere badute,
eta aterpetze tokia proposatzen
dute proiektu eramaileei.