Anna Grajkowska

ANNA GRAJKOWSKA-SOROKA
KOBIETY I MĘŻCZYŹNI – STEREOTYPY
„ Aby młodych ludzi zafascynować, rozbudzić w nich prawdziwe zainteresowanie,
trzeba wyjść poza banał załatwiania codziennych spraw; trzeba tak uczyć, by uczniowie nie
tylko umieli mówić, ale i żeby mieli o czym mówić.” (Żylińska 2003: 50) - To zdanie
przeczytane niedawno w jednym z artykułów metodycznych zapadło mi mocno w pamięć.
Postanowiłam spróbować wyjść więc nieco poza „banał spraw codziennych” i zaproponować
uczniom cykl lekcji, które można, jak sądzę, określić mianem interkulturowych. Wybrałam
temat „Kobiety i mężczyźni – stereotypy”, bo wydaje mi się, że dotyczy on każdego z nas.
Chciałam, by te lekcje pomogły uczniom zrozumieć innego człowieka, uwrażliwić na
problem stereotypów i uprzedzeń oraz by sprowokowały do dyskusji.
Impulsem, który miał prowokować dalsze działania, stała się piosenka Herberta
Grönemeyera pt. ”Männer”.
Lekcja pierwsza: „Jacy są mężczyźni wg Herberta Grönemeyera?”
Uczniowie otrzymali tekst piosenki, jednak był to tekst niepełny, brakowało w nim
kilkunastu wyrazów (Załącznik nr 1). Pierwszym zadaniem uczniów było więc uzupełnienie
tekstu podczas słuchania piosenki. Po dwukrotnym wysłuchaniu całego utworu tekst został
odczytany, aby wszyscy mogli mieć przed sobą pełną wersję piosenki. Następnym zadaniem
uczniów było przetłumaczenie tekstu, jednak chodziło nie o dosłowne, ale o „literackie”
tłumaczenie. Wbrew pozorom nie było to łatwe zadanie. Najwięcej problemów sprawiły
uczniom zwroty takie jak: „Männer sind schon als Baby blau“, „Männer kriegen dünnes
Haar”. Itp.
Jako zadanie domowe uczniowie mieli spróbować dokonać krótkiej charakterystyki
mężczyzn na podstawie piosenki.
Lekcja druga „ Typowy chłopak? Typowa dziewczyna?”1
Lekcja rozpoczęła się od przypomnienia tekstu Grönemeyera i wysłuchania
charakterystyki mężczyzn. Niektórzy uczniowie przyznali, że mieli kłopoty ze
scharakteryzowaniem mężczyzny z piosenki, tekst był bowiem pełen sprzeczności.
Na kolejnym etapie lekcji uczniowie otrzymali kartki, na których wypisane były zdania
w języku niemiecki, takie jak np. „Dżudo, idź lepiej do baletu” „Zostaw gotowanie twojej
siostrze”...(Załącznik nr 2). Po wyjaśnieniu słownictwa uczniowie mieli dopasować zdania do
postaci chłopaka i postaci dziewczyny, tzn. które zdanie można powiedzieć chłopakowi, a
które dziewczynie. Aby sprawdzić, jak uczniowie wykonali zadanie, narysowałam na tablicy
postać chłopca i dziewczynki, a zdania miałam wypisane na większych oddzielnych kartkach.
Po zrobieniu przez siebie zadania uczniowie podchodzili do tablicy i przyczepiali kartkę z
wylosowanym zdaniem przy odpowiedniej postaci, gdy były jakieś wątpliwości,
wywiązywała się dyskusja. Najciekawsza była, gdy chłopacy w jednej z grup stwierdzili, że
zdanie „Allein bist du ganz anders als in der Clique” pasuje do dziewcząt, a dziewczyny
twierdziły, że jest przeciwnie. W końcu zawarliśmy kompromis i kartka z tym zdaniem
została przypięta między narysowanymi postaciami.
1
Pomysł tej lekcji powstał podczas warsztatów metodycznych w Getyndze. Współautorkami pomysłu są Lucyna
Seredyńska, Małgorzata Ulrich-Kornacka, Maria Zielińska-Sierpowska i Anna Grajkowska-Soroka
Następnie zadałam uczniom pytanie, jakim pojęciem możemy określić znajdujące się na
tablicy zdania. Odpowiedź nasunęła się dość szybko, wszyscy zgodnie nazwali te zdania
stereotypami. Poprosiłam uczniów, by spróbowali poszerzyć tę listę stereotypów dotyczących
chłopców i dziewcząt a efekt był następujący:
WEITERE STEREOTYPE
Fußball ist nicht für Mädchen
Mädchen sollen artig sein
Mädchen dürfen sich nicht schlagen
Jungen spielen mit Autos
Mädchen spielen mit Puppen
Männer verdienen Geld
Frauen kochen und betreuen die Kinder
Männer waschen nicht ab
Frauen sollen gepflegt sein und schön aussehen
Jako zadanie domowe uczniowie mieli napisać zwrotkę lub dwie piosenki o kobietach.
Niektórzy dopisali jeszcze samodzielnie zwrotki o mężczyznach.
Drugim zadaniem było sprawdzenie w słowniku języka polskiego, co znaczą pojęcia
„stereotyp” i „uprzedzenie”
Lekcja trzecia „Uprzedzenia – ich przyczyny i skutki”
Lekcja rozpoczęła się od analizy pojęć „stereotyp” i „uprzedzenie”. Uczniowie
sprawdzali w domu te pojęcia po polsku, na lekcji dostali definicję z „Duden Deutsches
Universalwoerterbuch” (taka definicja jest także w podręczniku Partnersprache cz.1). Po
zapoznaniu się z definicjami uczniowie zostali podzieleni na niewielkie grupy i dostali do
czytania tekst „Wetten, dass ... keiner ohne Vorurteile ist?” z podręcznika „Deutsch
international. Integrationsstufe” (Pfeiffer, Drażyńska-Deja, Karolak 1998: 61-62) Po
przeczytaniu tekstu, każda grupa próbowała znaleźć odpowiedź na pytania: Dlaczego istnieją
uprzedzenia? , Wobec kogo ludzie są uprzedzeni?,
Do czego prowadzą uprzedzenia? i wreszcie Jak je zwalczać? Uczniowie dyskutowali w
grupach a wyniki pracy zostały zapisane na tablicy i w zeszytach:
VORURTEILE
Warum gibt es Vorurteile?
die Menschen sind subjektiv
wir haben Angst vor Fremden
die Menschen wollen die Verantwortung vermeiden
Vorurteile können gewisse Benehmen rechtfertigen
einige Menschen wollen ihr Selbstwertgefühl stärken
Es gibt Vorurteile gegen:
2
Ausländer
Menschen anderer Konfession
Menschen anderer Hautfarbe
Behinderte
Kranke
Homosexuelle
Minderheiten
Fremde
Wozu können Vorurteile führen?
zur Intoleranz
zum Hass
zum Gewalt
Wie kann man Vorurteile abbauen bzw. vermeiden?
nicht an alles glauben, was die anderen sagen
andere Menschen kennen lernen
viel reisen
offen sein
Bücher, Zeitungen und Zeitschriften lesen
Dokumentarprogramme im Fernsehen sehen
Uważam, że ta lekcja otwiera przed nauczycielem wiele możliwości kontynuacji tematu,
lekcje poświęconą stereotypom wobec innych narodowości można znaleźć np. we
wspomnianym już podręczniku „Partnersprache” cz.1.
Moja propozycja podsumowania całego cyklu to praca projektowa.
Lekcja czwarta i piąta „Idealny mężczyzna? Idealna kobieta? – Projekt.”
Na dwóch kolejnych godzinach uczniowie wykonywali i prezentowali projekt: „Idealna
kobieta” to chłopcy i „Idealny mężczyzna” – dziewczyny.
Na zakończenie całego cyklu uczniowie wypełnili ankietę ewaluacyjną, z której wynika,
że zarówno forma jak i treści tych lekcji były dla uczniów atrakcyjne. Najważniejsze było, że
mogli dyskutować w grupach, że musieli często samodzielnie pracować ze słownikiem,
szukając słów, które sami chcieli powiedzieć, które nie były im narzucone, że musieli sami
szukać argumentów i to zmusiło ich do zastanowienia się głębiej nad problemem uprzedzeń i
stereotypów. Praca z projektem została też oceniona jako atrakcyjna dlatego, że w czasie
lekcji poświęconych pracy projektowej uczniowie mogli swobodnie poruszać się po klasie,
„podpatrywać”, jak z wykonaniem pracy radzą sobie koledzy i koleżanki.
Sądzę, że warto odejść czasami od podręcznika i zaproponować uczniom inne formy pracy na
lekcji. Może to zmotywować ich do własnych poszukiwań i do efektywnej nauki języka
obcego.
3
Załącznik nr 1
Männer
Herbert Grönemeyer
1. Männer nehm´n in den Arm
Männer geben Geborgenheit.
Männer weinen heimlich.
Männer brauchen viel Zärtlichkeit
Oh, Männer sind so verletzlich
Männer sind auf dieser Welt einfach unersetzlich.
Refrain: Männer haben´s schwer, nehmen´s leicht
Außen hart und innen ganz weich,
werd´n als Kind schon auf Mann geeicht.
Wann ist ein Mann ein Mann?
2. Männer kaufen Frauen
Männer stehen ständig unter Strom
Männer baggern wie blöde
Männer lügen am Telefon.
Männer sind allzeit bereit.
Männer bestechen durch ihr Geld und ihr Lässigkeit.
3. Männer haben Muskeln
Männer sind furchtbar stark.
Männer können alles
Männer kriegen ´n Herzinfarkt.
Männer sind einsame Streiter
müssen durch jede Wand, müssen immer weiter
4. Männer führen Kriege
Männer sind schon als Baby blau
Männer rauchen Pfeife
Männer sind furchtbar schlau
Männer bauen Raketen.
Männer machen alles ganz ganz genau.
Wann ist ein Mann ein Mann?
5. Männer kriegen keine Kinder
Männer kriegen dünnes Haar
Männer sind auch Menschen
4
Männer sind etwas sonderbar.
Männer sind so verletzlich
Männer sind auf dieser Welt einfach unersetzlich.
Załącznik nr 2
Allein bist du ganz anders als in der Clique.
Heute gehen wir einen saufen.
Motorradführerschein? Das schaffst du nie!
Zuviel Selbstbewusstsein schreckt die Jungs ab.
Du brauchst keine Ausbildung, du heiratest ja später.
Lass das lieber deine Schwester kochen.
Du bist nicht mehr mein liebes kleines Mädchen.
Die braucht nur zu heulen, schon kriegt sie, was sie will.
Ein richtiger Mann heult nicht.
Zieh doch einen netten Rock an!
Bei Mädchen musst du rangehen.
Lass doch! Den Reifen kann dein Bruder flicken.
Der braucht nie Hausarbeit machen.
Wieso Judo? Geh lieber zum Ballett!
Textilgestaltung? Das ist doch Frauensache.
Nimm Rücksicht auf die Mädchen!
5
Załącznik nr 3
Männer
Männer
Männer
Männer
Einmal
sind wie Kinder.
brauchen Frauen.
wollen gut aussehen.
sind wie Schokolade:
süß, einmal bitter.
Magda
Männer trinken Bier.
Männer essen viel.
Männer lieben Frauen und Sport.
Das sind eben die Männer!
Marcin
Männer
Männer
Männer
Männer
sind egoistisch.
halten das Wort nicht
arbeiten allzeit.
sind intolerant und eifersüchtig.
Monika
Männer sind wie Kinder.
Männer lieben Frauen.
Männer spielen Fußball.
Männer rauchen Zigaretten.
Männer sind unersetzlich.
Kuba
Frauen geben Glück.
Frauen sind romantisch.
Frauen verzeihen alles.
Frauen weinen oft.
Frauen sind nervös
Aber jede Frau ist sehr schön.
Łukasz
Frauen sind schön und geheimnisvoll.
Frauen unterstützen Männer.
Frauen bekommen gern Blumen.
Frauen sehen Filmserien.
6
Gosia
Frauen
Frauen
Frauen
Frauen
mögen Blumen.
mögen Sonne.
sind lieb.
duften schön.
Frauen sind wie Rosen,
sie können verletzen
aber sind so schön.
Frauen kann man nicht trauen
aber man muss sie lieben.
Adam
Frauen sind wie ein Magnet
Sie locken Männer an.
Frauen sind heiß.
Sie ändern oft den Satz.
(es geht um die Meinung)
Arek
Frauen erziehen Kinder.
Frauen sprechen lang per Telefon.
Frauen machen Einkäufe
Und räumen auf.
Darek
Frauen haben langes Haar
Frauen sind einfach wunderbar.
Sie sind jung oder alt.
Sie sind heiß oder kalt.
Frauen sind so süß,
dass man sie lieben muss.
Beata
7
Bibliografia
1. OBIDNIAK, Dorota; BREWIŃSKA, Ewa; JORAS, Monika; ŚWIERCZYŃSKA,
Elżbieta, 2002. Partnersprache, Podręcznik, cz.1. Warszawa, Wydawnictwo Szkolne
PWN
2. PFEIFFER, Waldemar; DRAŻYŃSKA-DEJA, Maria; KAROLAK, Czesław, 1998.
Deutsch international. Integrationsstufe. Warszawa, WsiP
3. ŻYLIŃSKA, Marzena, 2003. „Podejście interkulturowe, czyli o konieczności zmian w
nauczaniu języków obcych”. W: Języki Obce w Szkole 5. Warszawa, Wydawnictwo
CODN, s. 49-62
8