1970 – 2012 - Universiteti i Prishtinës

Transcription

UNIVERSITETI I PRISHTINËS
TEMPULLI I DIJES
Monografi
1970 – 2012
Botues:
Universiteti i Prishtinës
Rektor:
Prof. dr. Mujë Rugova
Redaksia:
Prof. dr. Sali Bashota
Prof. asc. dr. Ibrahim Berisha
Prof. dr. Edi Shukriu
Prof. asc. dr. Muhamet Mala
Prof. asc. dr. Naser Mrasori
Lektor:
Prof. dr. Fadil Raka
Disenji:
Hekuran Rexhepi
UNIVERSITETI I PRISHTINËS
TEMPULLI I DIJES
Monografi
1970 – 2012
Prishtinë, 2012
TEMPULLI I DIJES
Monografi
1970 – 2012
Shtatorja e Hasan Prishtinës para Rektoratit të Universitetit të Prishtinës
Përmbajtja
Fjala e Rektorit .....................................................................................9
Historiku i Kosovës ..............................................................................11
Fillet e arsimit dhe të shkencës .............................................................39
Institucionet e para të arsimit të lartë ...................................................41
Themelimi i Universitetit të Prishtinës .................................................45
Universiteti i Prishtinës - identitet i kulturës, arsimit dhe shkencës.......51
Universiteti i Prishtinës në kohën e aparteidit dhe rezistencës ...............55
Universiteti i Prishtinës në procesin e reformimit dhe të modernizimit....61
Bashkëpunimi ndërkombëtar ...............................................................69
Çmimet Doctor Honoris Causa..............................................................79
FAKULTETET E UNIVERSITETIT TË PRISHTINËS..................103
Fakulteti Filozofik .............................................................................105
Fakulteti i Shkencave Matematike-Natyrore .......................................113
Fakulteti i Filologjisë ..........................................................................121
Fakulteti Juridik ................................................................................133
Fakulteti Ekonomik ...........................................................................141
Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës .........................................147
Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike ...........................153
Fakulteti i Inxhinierisë Mekanike .......................................................159
Fakulteti i Mjekësisë...........................................................................165
Fakulteti i Arteve................................................................................171
Fakulteti i Bujqësisë dhe Veterinarisë..................................................177
Fakulteti i Gjeoshkencës dhe Teknologjisë në Mitrovicë .....................183
Fakulteti i Shkencave Sportive............................................................189
Fakulteti i Edukimit ...........................................................................195
Fakulteti i Shkencave të Aplikuara të Biznesit në Pejë .........................203
Fakulteti i Shkencave Teknike të Aplikuara në Mitrovicë ....................209
Fakulteti i Shkencave Teknike të Aplikuara në Ferizaj........................215
Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës ..............................221
BIBLIOGRAFIA ...............................................................................226
TEMPULLI I DIJES
Monografi
9
1970 – 2012
Fjala e Rektorit
niversiteti i Prishtinës e ka krijuar
historinë e vet të mbështetur në ide
kombëtare dhe në vlera evropiane.
Duke e filluar veprimtarinë me degët e
para të studimeve albanologjike, në të gjitha
etapat e zhvillimit, me ngritjet dhe rëniet e
tij, Universiteti i Prishtinës është bërë
identitet i arsimit, i shkencës, i kulturës dhe
i shoqërisë së Kosovës në përgjithësi.
Edhe në fillimet e tij në vitet ’70 të
shekullit të kaluar, në periudhën e zhvillimit
dhe të afirmimit, në kohën e dhunës serbe e
të mbijetesës shqiptare, në kohën e paqes e
të luftës, dhe tani në vitet e reformimit e të
modernizimit, Universiteti i Prishtinës është
bërë vlerë e veçantë kombëtare.
Universiteti i Prishtinës veprimtarinë e
tij e mbështetet në hulumtim, zhvillim dhe
U
teknologji, duke i dhënë përparësi mësimit
dhe shkencës, apo mision diturisë dhe fuqi
mendimit shkencor, por edhe fjalës së lirë
dhe parimeve demokratike.
Universiteti i Prishtinës i ka kushtuar një
rëndësi të veçantë bashkëpunimit ndërkombëtar, duke qenë udhëheqës në shumë projekte
dhe duke ndërtuar partneritet të frytshëm me
shumë universitete në rajon, Evropë, Shtete
të Bashkuara të Amerikës e më gjerë.
Universiteti i Prishtinës ka luajtur rolin
dhe misionin e veçantë në rrafshin ndërkombëtar edhe me nderimin e personaliteteve të
njohura botërore politike, shkencore, arsimore, humanitare, kulturore me ndarjen e
titullit Doctor Honoris Causa.
Universiteti i Prishtinës është një ndër
universitetet e para në rajon, i cili ka filluar
TEMPULLI I DIJES
10
Monografi
1970 – 2012
reformën sipas sistemin të ri evropian të
studimeve, prandaj e ardhmja e këtij
institucioni është pikërisht arritja e standardeve më të përparuara ndërkombëtare në
fushën e arsimit të lartë, të cilat ndërlidhen
edhe me Deklaratën e Bolonjës.
Universiteti i Prishtinës është bërë simbol
i edukimit, i dijes, i kulturës së gjeneratave të
studentëve dhe profesorëve, të cilët kanë
sakrifikuar me përkushtimin më vetëmohues
të tyre për projektin kombëtar të pavarësisë
së Kosovës.
Universiteti i Prishtinës ka formuar
personalitete të rëndësishme të jetës intelektuale, arsimore, shkencore, kulturore,
politike, të cilët janë bërë bartës të mendimit
shkencor, politik, humanist në Kosovë e më
gjerë, duke kontribuar në formimin e
institucioneve të Kosovës, si dhe duke u bërë
burim i vlerave në të gjitha fushat e jetës për
zhvillimin e Kosovës, por edhe të rajoneve të
tjera me popullsi shqiptare: Maqedoni, Mal i
Zi, Serbi etj.
Universiteti i Prishtinës për 40 vjet me
radhë është mbushur me ngjarje dhe
zhvillime që e kanë përcaktuar fatin e tij,
ecjen drejt lirisë dhe misionit të tij mësimor
e shkencor, duke vazhduar rrugëtimin e tij
drejt edukimit, dijes dhe shkencës,sipas
traditave më të avancuara të universiteteve
më të njohura evropiane e më gjerë.
Universiteti i Prishtinës ka zgjuar
ndërgjegjen kombëtare në tërë hapësirën
shqiptare dhe lirisht mund të quhet paraprijësi i lirisë së Kosovës, prandaj është dhe
do të mbetet një ndër shenjat më të veçanta
kombëtare të Republikës së Kosovës në të
gjitha periudhat e historisë së saj.
Kjo Monografi e paraqet vetëm një pjesë
të veprimtarisë së gjerë dhe të rëndësishme
të Universitetit të Prishtinës në periudha të
ndryshme kohore.
Rektor i Universitetit të Prishtinës
TEMPULLI I DIJES
Monografi
11
1970 – 2012
Historiku i Kosovës
ë Kosovë, në hapësirën udhëkryqe të
Evropës Juglindore, jeta njerëzore nisi
që në kohën e gurit. Këtë e mundësuan
pasuritë natyrore, klima kontinentalebregdetare dhe pozita e volitshme
gjeostrategjike. Në këtë hapësirë lindën dhe
u zhvilluan banorët më të lashtë të saj,
dardanët, një ndër fiset më të mëdha ilire.
N
Parahistoria
Gjatë epokës së paleolitit dhe epokës së
mezolitit, kur ekzistenca sigurohej përmes
gjahut dhe mbledhjes së frutave dhe njerëzit Fot. 1 Figurina të neolitit të hershëm
jetonin kryesisht në shpella, jeta në Kosovë
paralajmërohet me gjetjet në shpellën e
Në kontinuitetin e jetës nga neoliti i
Radavcit (Pejë).
vonë popullata vendëse neolitike njohu
bakrin dhe nisi përdorimin e tij, duke
Klima e nxehtë dhe me lagështi atlantike, shkelur kështu nga koha e gurit në kohën e
e cila dominoi gjatë epokës së neolitit mu- metaleve (faza Vinça-Plloçnik). Figurinat e
ndësoi zhvillimin e bujqësisë (6.000-3.500) kultit të fazës Vinça-Plloçnik i arritën majat
dhe njëkohësisht edhe sigurimin më të qën- e shprehjes artistike në hapësirën e Kosovës,
drueshëm të ekzistencës(fot. 1). Në këtë në varinatin Kosovë-Moravë Jugore (Fot. 2,
kohë u krijuan vendbanimet sedentare. Të 3). Epokës së neolitit i përket dhe okarina
tilla ishin vendbanimet në Ilirion/Runik, nga Runiku, një nga instrumentet më të vjeZhitkoc, Glladnicë, Gradishtë të Vlashnjës, tra të Evropës (Fot. 4).
Tupec apo Reshtan.
Në epokën e neolitit nisën dhe valët e
dyndjeve indoevropiane (Fot. 5)
TEMPULLI I DIJES
12
Monografi
1970 – 2012
Fot. 4 Okarina, instrument frymor (Runik)
Fot. 2 Hyjnesha në fron (Prishtinë)
Fot. 5 Idol indoeuropian. Foto: Muzeu i Kosovës
gërmuara të epokës së bronzit lejon konstaFig 3 Figurinë zoomorfe dhe altarë. Foto: Muzeu i Kosovës time të përgjithshme për ekzistimin e vendbanimeve në kodra (Vlashnjë, Teneshdoll)
Gjatë epokës së bronzit të mesëm u dhe në rrafsh (Ljushtë, Qëndresa/Gllarevë,
krijuan dhe lidhjet me kulturën e Mikenës Glladnicë, Nasalë, Berrnicë).
(shekujt XVI-XV. Tumat në Qëndresa/
Gllarevë). Numri i vogël i lokaliteteve të
TEMPULLI I DIJES
Monografi
13
1970 – 2012
Në fazat e hershme të epokës së hekurit
varrimi është bërë edhe në varret e dysta me
urna - kultura e Berrnicës (Berrnicë, Grashticë. Fot 6), ndërsa gjatë gjithë epokës së
hekurit në nekropole tumulare. Në vendvarrimet tumulare janë përfshirë të dy ritualet
e varrimit, trupdjegia dhe trupvënia (Romajë, Rogovë, Ujz, Shirokë, Dibiçak, Porodime, Përçetë, Bajë e Pejës, Llashtishtë,
Gurëz/Gërlicë, Biti, Moklikë. Fot 7-9).
Fot. 6. Urnë, kultura e Berrnicës. Foto: Muzeu i Kosovës
Degëzimin e dardanëve duhet parë edhe
në suazat e valëve të migrimeve indoevropiane. Migrime të fiseve dardane kishte edhe
në Itali në kapërcyell të epokës së hekurit
(shekulli XII p.K.). Në Apuli u vendosën
daunët dhe darda, ndërsa galabrët zunë
juglindjen e Italisë, duke ia dhënë edhe
emrin territorit Kalabria.
Fot. 7 Përkrenare ilire. Foto: E. Shukriu
Gjatë shek. VI-IV u krijua aristokracia
fisnore dhe u zhvillua faza paraurbane
dardane. Zejtarët dardanë prodhuan stoli,
armë dhe vegla pune, traditën e së cilës
shekuj më vonë e vë në pah Plini, duke
shkruar: Madje edhe burrat mbajnë në llërën
e sipërme të dorës (rrathë ari), të cilat vinin nga
Dardania dhe për këtë quheshin dardane
(Plin. Naturalis Historiae XXIII 3, 12).
Fot. 8 Stoli ilire, Bajë e Pejës. Foto: Muzeu i Kosovës
TEMPULLI I DIJES
14
Monografi
1970 – 2012
Kishte edhe importe, si dëshmohet nga
Menada e Prizrenit (Fot. 10), ojnohea dhe
kupat me figura të zeza nga Baja e Pejës,
qeramika e stilit Wave-Line, qeramika e tipit
Saint Valentin nga Gadimja e Cernica,
mbishkrimi grek AITOYGAN nga Kulina apo
ena me mbishkrimin unik me alfabetin arkaik
grek nga Gadimja. Përhapjen e shkrimit grek
në hapësirë e Kosovës e dëshmon edhe
prezenca e shkronjës E në pitosin nga Cernica,
të shkronjës Psi nga Bardhi i Madh, të
shkronjës M nga Gadimja apo i shkronjës B në
pitosin nga Hisari i Suharekës/Therandës.
Historia antike
Fot. 10 Menada e Prizrenit. Foto: Muzeu Britanik
Historia antike e Kosovës nis me
krijimin e shtetit të Dardanisë në shek. IV p.K. Shteti u krijua falë zhvillimit paraprak
protourban dardan (shekujt VI-IV), të
diferencimit shoqëror dhe të shthurjes së
organizimit fisnor, të zhvillimit të zejtarisë
dhe të krijimit të qendrave urbane.
Shteti dardan kishte territor kompakt
dhe të përkufizuar, si dhe popullsi të njohur
me emrin dardan. Ishte kjo arsye që vetëm
këta banorë të Ballkanit Qendror u quajtën
nga shkrimtarët antikë me termin përcaktues
gjeografik dhe politik: dardanë dhe Dardania
(Strab. VII c. 313, c. 316). Shteti kishte
ushtri të organizuar dhe institucion të
mbretit (Longari, Bato, Monuni), fron
trashëgues (Bato trashëgoi të atin Longarin)
dhe zhvilloi veprimtari diplomatike, si dhe
bëri martesa dinastike (princesha dardane
Etuta u martua me mbretin ilir Gencin).
Shteti u zgjerua me përvetësimin e
territoreve të tribalëve dhe të autariatëve në
Fot. 9 Simbole ilire të ciklit të jetës dhe përjetësisë.
veri dhe veriperëndim (rreth Novi Pazarit të
Foto: Muzeu i Kosovës
TEMPULLI I DIJES
Monografi
15
1970 – 2012
tën në një pozitë juridike gjysmë të varur foedus iniquum (D. Cass. XXXVIII 10, 1-2),
por kjo nuk e ndali rezistencën dardane ndaj
pushtuesve romakë.
Pas luftës së Mezisë (28 p.K.) romakët e
lidhën fatin e Dardanisë me provincën të
Mezisë (Moesia) dhe, më pas, të Mezisë së
Epërme (Moesia Superior).
Prodhimet artizanale, bujqësore e
blegtorale, metalet e çmuara dhe përpunimi
Fot. 11 Cjapi i bronzit nga Prizreni (Muzeu i Vranjës)
i tyre dhe tregtia krijonin bazën e ekonomisë
së shtetit dardan (Fot. 11-13). Prodhimet
sotëm), të taulantëve në jugperëndim, si dhe dardane u bënë të njohura në botën antike,
të hapësirës deri te Gostivari i sotëm. Kufijtë si djathi i Sharrit apo djathi dardan (caseus
perëndimorë përfshinë edhe territorin e
pirustëve (rajoni i Kukësit të sotëm). Me
përfshirjen e gati gjithë Peonisë Dardania u
bë fqinji i drejtpërdrejtë i Maqedonisë.
Fuqia dardane shprehet dhe nga ndihma
prej 20.000 ushtarësh, të cilën mbreti i
Dardanisë ia ofroi mbretit të Maqedonisë,
Ptolome Keraunit për
luftë kundër invazionit gal, të cilin ky e
refuzoi (viti 279 p.K.,
Shih: Iustin. Historiarum Philippicarum
XXIV 4 9-11).
Pas krijimit të
provincës romake të
Maqedonisë, fqinj të
ri jugor të Dardanisë,
dardanët u bashkuan
me ilirët e tjerë në
luftërat kundër roFot. 12 Lotore, faza urbane makëve. Nga viti 75
dardane. Foto: E. Shukriu
p.K. dardanët u gje-
Fot. 13 Lajmëtari, Piranë. Foto: M. Shukriu
TEMPULLI I DIJES
16
Monografi
1970 – 2012
dardanicus), bashkë me dhjamin e derrit,
hekurin dhe plumbin (Descriptio totius
mundi et gentium A 51).
Nga shekulli IV p.K. u intensifikua dhe
qarkullimi i monedhave. Të pranishme ishin
monedhat e Damastionit, në qarkullim deri
në vitin 320 p.K.
Periudha romake
Pushtimet romake sollën ndryshime të
mëdha të organizimit administrativo-juridik,
si dhe në jetën e banorëve. Në vitin 44
Dardania u vendos në provincën e Mezisë,
ndërsa në vitin 86, kur provinca e Mezisë u
nda, Dardania u përfshi në provincën Mezia
e Epërme.
Dardanët nuk u pajtuan me okupimin
dhe as me përfshirjen e tyre në kufijtë e
imponuar, gjë që u shpreh me kundërshtime,
sidomos të kryengritësve dardanë (latrones
dardanicii). Ishte kjo dhe një nga arsyet e
krijimit të Provincës së Dardanisë (viti 279),
si pjesë e Prefekturës së Ilirikut. Kufijtë e
provincës ishin të njëjtë me ata të shtetit të
dikurshëm dardan, pos pjesës verilindore, e
cila iu kishte ndarë më parë Provincës Dacia
Ripensis. Si e tillë qëndroi deri në kohën e
reformave të perandorit bizantin Justinianit
(shek. VI).
Fot. 14 Kokë aktori, Ulpianë. Foto: Muzeu i Kosovës
Magjistralja Lissus-Naissus ishte rruga
më e rëndësishme. Te stacioni Viciano kjo Fot. 15 Merkuri, hy romak i tregtisë. Foto: Muzeu i Kosovës
magistrale kryqëzohej me atë që shkonte në
Romakët u koncentruan në veçanti në
lindje në drejtim të Shkupit (Scupi) dhe
lidhej me magjistralen po aq të rëndësishme shfrytëzimin e xeheve në dy komplekset më
të mëdha xehetare, në kompleksin e Ibrit
Viminacium-Scupi-Thessalonike.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
17
1970 – 2012
rekës), Siparantum (Pejë), te Dersniku i
Klinës, Çiflaku i Gjakovës apo te Kllokoti e
Goshica e Vitisë.
Ulpiana ishte qyteti më i rëndësishëm i
Kosovës antike (Fot. 17-18). Si qendër
administrative dhe e menaxhimit xehetar, u
shtri në një hapësirë prej mbi 100 ha, ndërsa
qyteti në brendi të mureve rrethuese kishte
28 ha. Në të gjendej edhe kampi ushtarak
Fot. 16 Mozaiku i Orfeut me shtazë, Vendenis.
(400 x 400 m). Duke u ngritur në rang
municipiumi nga shekulli II, Ulpiana fitoi
karakteristikat e një qyteti romak, me skemë
(Trepçë-Kopaonik-Rogoznë)
dhe
në të qëndrueshme urbanistike me rrugë ortokompleksin Kosovë - Moravë Jugore (Ajvali- gonale, komplekse të ndërtesave me funksione
Janjevë-Artanë).
të veçanta dhe me ujësjellës e kanalizime.
Gjatë periudhës romake u soll qarkullimi
i ri monetar dhe në Kosovë janë gjetur gati të
gjitha monedhat e farkuara gjatë shekujve IV. Në thesarin numizmatik përfaqësohen
qendrat e ndryshme të farkimit, siç janë ato
të Romës, Londrës, Lionit, Akuilesë, Arlit,
Konstantinopojës, Selanikut, Antiokisë,
Sisakut, Mitrovicës së Sremit apo dhe të
Heraklesë. Vlera të veçanta kanë monedhat
e xeheroreve dardane të gjysmës së parë të
shekullit II. Monedhat me mbishkrim
METALLA ULPIANA farkoheshin në minierat e rrethit të Prishtinës, ndërsa ato me
mbishkrim DARDANICI dhe me figurë të Fot. 17 Ulpiana: bazilika, porta veriore
Hyjneshës Dardane.
Vendbanimet e periudhës romake në
Ulpiana u shkatërrua edhe nga tërmeti
Kosovë janë të shumta dhe ato dëshmojnë katastrofal i vitit 518. E rindërtoi perandori
për një jetë mjaft dinamike (Fot. 14-16). bizantin Justiniani dhe e riemërtoi si
Qendra administrative u bënë munici- Iustiniana Secunda. Ky në afërsi ndërtoi edhe
piumet si Ulpiana pranë Prishtinës, Munici- qytetin Iustinopolis (Procop., De aedeficiis
pium DD (Soçanicë), Vendenisi (Gllamnik), IV 1 30; 19 30). Në Ulpianë vepruan dhe u
Viciano, Theranda (midis Prizrenit e Suha- vranë dy martirët e krishterimit të hershëm:
TEMPULLI I DIJES
18
Monografi
1970 – 2012
Fot. 19 Municipim DD, Soçanicë. Foto: Muzeu i Kosovës
Dardania u bë pjesë e Perandorisë
Romake të Lindjes, pas ndarjes së
Perandorisë Romake (395), dhe pastaj të asaj
bizantine. Sulmet nisën me ato të hunëve, të
cilët e pushtuan Nishin, njërin nga qytetet
më të rëndësishme të Dardanisë (441). Pastaj
sulmuan gotët e fiset e tjera dhe më vonë
Fot.18 Kompleksi i Memories,nekropoli verior, Ulpianë
Flori dhe Lauri. Aty lindi ipeshkvi Gergenci,
i njohur si misionar i krishterimit përgjatë
brigjeve të Detit të Kuq (shek. VI). Qyteti
përmendet në Kartën e perandorit bizantin
Fot. 20 Mozaikë të periudhës romake. Foto: Muzeu i Kosovës
Bazilit II të vitit 1020.
Nivelin e lartë të jetës gjatë periudhës
romake e pasqyrojnë mozaiku polikrom i
Orfeut të rrethuar me shtazë i Gllamnikut
(Fot. 16) dhe mozaikët në Nerodime ,
pastaj monumenti i Hyjneshës Dardane
me dy labirinte (Fot. 22) dhe nekropolet e
qyteteve si Ulpiana, Municipim DD dhe Fot. 21 Objekte luksoze të periudhës romake.
Vendenis.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
19
1970 – 2012
Fot. 22 Monumenti i Hyjneshës Dardane, Smirë . Koleksioni Arkeologjik i Fakulteti Filozofik të Universitetit të Prishtinës
avarët, të përcjell nga sllavët (Procop. të Pejës, Shën Flor të Lipjanit, si dhe ato
Historiae quae dictur arcane 18 20).
brenda dhe jashtë fortesave, në Veletin,
Brainë, Harilaç, Bajicë, Strezoc, Samadrezhë,
Krishterimi në Dardani u organizua në Balloc e të tjera.
shekullin IV, me kryepeshkopinë në Shkup.
Dëshmi e krishterimit të hershëm në
Dardani janë kishat e krishterimit në
Ulpianë, (Fot. 26) Vërmicë (Fot. 27),
Bellacërkë, Shën Prendë të Prizrenit, Bajicë
Fot.24 Objekte nga nekropoli verior i Ulpianës.
Fot. 23 Monument varri dardan, Xërxë. Foto: M. Shukriu
Gjatë shekujve VI-VII në territorin e
Kosovës depërtuan valët avaro-sllave, të cilët
shkonin kryesisht në drejtim të brigjeve të
Trakisë dhe të Konstantinopojës. Në mesin e
TEMPULLI I DIJES
20
Monografi
1970 – 2012
Fot. 25 Bazilika e shekujve V-VI dhe nekropoli mesjetar, Vërmicë. Foto: M. Shukriu
shekullit VII, sipas burimeve bizantine, nuk
evidentohet asnjë territor i pushtuar nga
sllavët (skllavini) në Dardani, Prevalitanë,
Epir të Ri e Epir të Vjetër, përderisa ato
ekzistonin në hapësirën nga Thrakia deri në
Peleponez. Siç pohon Kosntantin Jireçek,
depërtimi sllav në Kosovë dhe në jug, filloi
në masë nga fundi i shekullit XI.
Kosova u përfshi në shtetin e mbretit
bullgar Samuilit (976-1014), për të rënë
përsëri nën pushtetin bizantin. Në vitin
1275 u bë pjesë e shtetit mesjetar serb, Fot. 26 Bazilika e shekujve V-VI, Ulpianë.
ndërsa në vitin 1455 pjesë e Perandorisë Foto: Muzeu i Kosovës
Osmane.
*Shënimet i hoqi Redaksia.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
21
1970 – 2012
K O S O VA
Historia e mesjetës
dorin Justiniani I, i lindur në Taurisium të
Gjatë gjithë Mesjetës territori i Kosovës u Shkupit në vitin 527, i cili, përveç tjerash, e
bë një epiqendër e zhvillimeve historike jo kodifikoi edhe të drejtën romake që i shërvetëm për Perandorisë Bizantine, por edhe beu si bazë juridike shtetit bizantin.
për popullatën autoktone dardane ilire, e
cila në kushtet e reja u ruajt dhe mbijetoi
duke u transformuar dhe paraqitur me
emrin mesjetar Arbër e më pas më emrin e
ri shqiptar. Rrethanat historike nga shek.VII
e determinuan ndryshimin e pjesërishëm
etnik e kulturor të Ballkanit pas procesit të
kolonizimit të fiseve sllave, të cilat të ardhura nga Malet e Karpateve, zunë vend edhe
në hapësirën e dikurshme të Ilirisë duke e
ndryshuar strukturën etnike. Por, në Kosovë
dhe trevat e tjera arbërore procesi i
ndryshimeve etnike nuk përjetoi përmbysje
të mëdha, që dëshmohet edhe me ruajtjen e
trajtave të vjetra të emrave të qyteteve, të
cilat nuk morën emra sllavë.
Në Dardani, pas invazionit sllav kultura
materiale e Mesjetës së hershme njësohet me
tipat e kulturës së ngjashme, si në trojet e Justiniani I ( 482-565) Perandor bizantin me origjinë ilire
tjera shqiptare duke shënuar një kontinuitet nga Dardania
të njëjtë dhe të pandërprerë kulturor.
Madje duke qenë në lidhshmëri më rrjedhat Gjatë shek. IX-XI kur Perandoria Bizantine
politike të kohës, Dardania respektivisht, iu rrek riorganizimit politik dhe administraKosova, i dha Perandorisë Bizantine disa tiv në formën e ndarjes në provinca
perandorë nga të cilët do ta veçonim peran- ushtarake të quajtura Thema, Kosova u ri-
Periudha e sundimit bizantin dhe sllav
TEMPULLI I DIJES
22
Monografi
1970 – 2012
afirmua në formimin e Themës së Shkupit,
e cila gjatë shekujve X-XII u drejtua nga fisnikët arbërorë. Riorganizimi administrativ
bizantin i themave përkon edhe me pushtimin bullgar dhe ekspansionin e tij drejt
Kosovës. Kosova mori një rëndësi të dorës së
parë duke u përfshirë në konfliktin në mes
Bullgarisë dhe Perandorisë Bizantine, por
edhe në këtë rast dëshmitë historike nuk
flasin për përmbysje të strukturave administrative vendore arbërore. Në vitin 1014
Shkupi u kthye prapë në duar të pushtetit
bizantin dhe Perandoria u përkujdes të vendoste marrëdhënie të mira me popullsinë autoktone. Gjatë kësaj kohe popullata vendore
arbërore e Kosovës ishte e lidhur me të
gjitha proceset kulturore e fetare që ndodhën në Ballkan dhe në këtë drejtim në Dardani (Kosovë ) ashtu si edhe provincat e tjera
shqiptaret, u përqafua krishterimin, i cili në
Iliri daton që nga periudha apostolike.
Persekutimet e të krishterëve nga perandorët
romakë u shprehen fort edhe në Dardani,
e cila dha edhe martirët e parë ilirë të krishterimit, Florin dhe Laurin.
Përkundër përpjekjeve të vazhdueshme për
reforma, rënia e Perandorisë Bizantine në
fund të shek.XII ishte evidente dhe kjo rënie
u pasua nga forcimi i shtetit të Rashës që më
vonë do të njihet më emrin Serbi. Sipas të
dhënave historike, kufiri në mes të Bizantit
dhe Serbisë shkonte jashtë kufijve të
Kosovës së sotme. Dinastia serbe Nemanjidase arriti brenda disa brezave sundimtarësh gradualisht ta pushtonte Kosovën
duke e futur në kuadrin e sistemit të vet politik e fetar. Ky pushtim u shoqërua me pasoja
të rënda për popullsinë vendore në aspektin
Flori dhe Lauri martirët e parë të krishterimit në Dardani
politik, ekonomik dhe fetar. Për ta përforcuar ndikimin e tyre fetar e politik në
Kosovë, si dhe për shkaqe të sigurisë nga
sulmet e fiseve kumane, shteti serb i Rashës
e barti edhe selinë kishtare nga Zhiça e Serbisë në Pejë të Kosovës. Pushtimi serb i
Kosovës u shoqërua edhe me konflikte
fetare. Kisha serbe synonte që në këto treva
të zinte vendin e Konstantinopojës dhe të
pengonte shtrirjen e ndikimit katolik, me të
cilin identifikoheshin shumica e shqiptarëve
gjatë Mesjetës. Për këtë qëllim filloi një program shtetëror i përvetësimit, adoptimit dhe
serbizimit të kishave të krishtera paleokristiane arbërore, siç është rasti me Manastirin
e Graçanicës, të Deçanit, Patriarkanën e
Pejës etj. Kjo politikë u sanksionua edhe me
akte ligjore mesjetare që u përmblodhën në
TEMPULLI I DIJES
Monografi
23
1970 – 2012
të ashtuquajturin Kodi i Dushanit. Disa nga
nenet e tij i referoheshin luftimit të herezisë
katolike dhe favorizonit të ortodoksisë serbe.
Me shembjen e Perandorisë Serbe të Stefan
Manastiri i Deçanit shek.XIV Trashëgimi kulturore e Kosovës
Novobërda(Artana) gjatë shek. XIV-XV ishte qendra më e
zhvilluar ekonomike e Evropës Juglindore
Dushanit në vitin 1355 disa qytete ranë në
duar të feudalëve shqiptarë. Aty nga viti
1370 familja e Balshajve zotëroi Prizrenin
dhe Pejën, si dhe territorin e Kriva Rekës
afër Novobërdës. Në këto kohë edhe selia e
kishës serbe u rikthye në Zhiçë, ku e kishte
pasur selinë më herët. Pas vrasjes së Balshës
II , në Kosovë u rikthye pushteti i princërve
serbë, të cilët tashmë kishin pranuar
vasalitetin e sulltanit turk.
Gjatë shek. XIII-XV qytetet e Kosovës u
shndërruan në qendra
të rëndësishme të
prodhimit
zejtar.
Qytetet e Kosovës si
Novobërda, Janjeva,
Zveçani,Trepça etj.,
dalloheshin për nxjerrjen dhe punimin e
arit, argjendit dhe
plumbit. Këto qytete
vizitoheshin nga tregtarët e Raguzës (sot
Dubrovniku
në Stema e familjes arbërore të
Kroaci), Venedikut, Balshajve
Splitit, Kotorrit,
Durrësit etj. Në
Prizren dëshmohet prezenca e konsullit
raguzian, të paktën nga viti 1332, dhe kjo
dëshmon rëndësinë ekonomike dhe politike
të trevës së Kosovës në atë kohë.
Forcimi i Perandorisë Osmane e bëri të pashmangshëm depërtimin e tyre drejt Kosovës
si trevë e rëndësishme strategjike në rrugëtimin e tyre pushtues drejt Evropës. Në vitin
1386 turqit osmanë e pushtuan Nishin dhe
pushtimi i Kosovës u vu në rend dite. Në
qershor të vitit 1389 duke dashur t’i rezistohej një depërtimi të tillë osman, u organizua
një koalicion i princave ballkanikë dhe në
Fushë të Kosovës në pjesën veri-perëndimore të Prishtinës, u zhvillua Beteja historike e Fushë -Kosovës në mes të forcave
osmane të udhëhequra nga sulltani osman
TEMPULLI I DIJES
24
Monografi
1970 – 2012
betejë e vendosi Kosovën nën vasalitetin
turk, por depërtimi i pushtuesve turq në
Kosovë vazhdoi edhe në kohën e sulltanëve
osmanë Mehmeti I dhe Murati II deri në
gjysmën e shekullit XV.
Tyrbja e Sulltan Muratit I në vendin ku u zhvillua Beteja e
Parë e Kosovës më 1389
Hartë e vjetër ku shënohet Prizreni
Pamje nga Prishtina e vjetër
Murati I dhe forcave të koalicionit ballkanik
ku bënin pjesë princërit nga Kosova,
Shqipëria, Serbia, Rumania, Bosnja, Kroacia
dhe Hungaria. Fitorja e osmanëve në ketë
Nga koha e Mehmetit II (1451-1481) prania
osmane në këto treva u bë element i pandarë
i jetës politike e shoqërore. Përpjekjet për ta
ndaluar
presionin osman në rritje
megjithatë nuk pushuan. Trashëgimtari hungarez i fronit princi Janosh Huniadi në marrëveshje me princin shqiptar Gjergj Kastrioti
Skënderbeu u organizuan për një betejë të
re, e cila ashtu si edhe e para, u zhvillua në
Fushë të Kosovës, në tetor të vitit 1448.
Mirëpo, qëndrimi joparimor i sundimtarit
serb Gjergj Brankoviq dhe bashkëpunimi i
tij me sulltanin osman penguan ardhjen me
kohë të Skënderbeut në fushëbetejë dhe si
pasojë edhe thyerjen e forcave hungareze gjë
që e përshpejtoi rënien e Kosovës nën
sundimin osman, të cilën gjë me një operacion të fuqishëm ushtarak në verën e vitit
1455 e realizoi sulltan Mehmeti i II.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
25
1970 – 2012
Periudha e sundimit osman
Vendosja e pushtetit osman në Kosovë shënon
kthesë në proceset dhe zhvillimet politike
ekonomike dhe shoqërore të vendit. Një pjesë
e territorit të Kosovës u përfshi në njësinë administrative osmane që u quajt Vilayeti Vëlk
(vendi i Vukut) , me ç’rast u krye edhe
regjistrimi i popullsisë dhe pronave. Duke filluar nga vitet 80 të shek. XV, pjesa kryesore e
Kosovës u përfshi në sanxhakun e Vushtrisë,
ndërsa trevat perëndimore të Kosovës ku bënin
pjesë edhe Peja, rrethina e Gjakovës dhe një
pjesë e rrethinës së Prizrenit u përfshin në sanxhakun e Shkodrës, ndërkohë që disa pjesë në
juglindje u përfshin në sanxhakun e Shkupit.
Nga kjo periudhë qytetet e Kosovës filluan të
funksiononin si qendra administrative kulturore dhe ekonomike e një sistemi të ri politik
osman. Në qytete u përqendrua shumica e personelit administrativ dhe ushtarak osman, por
edhe kleri islam bashkë me institucionet e kultit, gjë që ndikoi në përhapjen dhe islamizimin
e një pjese të madhe të popullatës vendore
shqiptare. Islamizimi i popullsisë në masë u
shoqërua e dhe me ndërtimin e shumë objekteve të kultit islam si xhami, teqe, shkolla
(medrese), objekte bamirësie (imarete) duke i
shtuar qyteteve pamjen urbanistike të tipit islamiko-oriental.
Megjithatë procesi i islamizimit nuk u zhvillua
pa pengesa, kështu që një formë e rezistencës
ndaj këtij procesi ishte kriptokatolicizmi apo
katolicizmi i fshehtë që paraqitet si dy besime
duke bërë që krishtenizmi të ruhet të një pjese
e shqiptarëve. Megjithatë, realiteti fetar i periudhës osmane flet qartë për një popullsi me
shumicë të theksuar islame,por edhe më tutje
një vend dhe rol të rëndësishëm vazhdoi të
Xhamia e Madhe në Prishtinë shek. XV. Trashëgimi kulturore
e Kosovës
mbajë popullsia shqiptare e besimit katolik, e
cila nga pikëpamja administrative bënte pjesë
në Ipeshkvinë Shkup-Prizren.
Qytetet e Kosovës si Peja, Prizreni, Prishtina,
Vushtria, Shkupi dallojnë për nga prodhimtaria zejtare siç ishte, prodhimi i stolive
nga ari dhe agjenti, prodhimi manifaktural i
armëve, përpunimi i lëkurës, mëndafshit etj.
Nga qytetet e Kosovës në këtë periudhë primatin vazhdonte ta mbante Prizreni, i cili
kishte lidhje tregtare me shume qytete
shqiptare dhe evropiane.
Megjithatë pas një periudhe të stabilizimit
të pushtetit turk në Kosovë fillon periudha
e kryengritjeve antiosmane që fituan shkas
veçanërisht nga Lufta austro-turke e viteve
TEMPULLI I DIJES
26
Monografi
1970 – 2012
Ipeshkvi shqiptar Pjetër Bogdani 1630-1689
Kryengritjet u shuan me ashpërsi nga
pushteti osman ndërkaq tërheqja e austriakëve nga Kosova rezultoi me hakmarrjen e
ushtrisë osmane ndaj popullsisë vendëse. Kjo
i dha hov procesit të islamizimit si dhe shpërnguljes jashtë Kosove të një numri të
kryengritësve shqiptarë në mesin e të cilëve
kishte edhe serbë. Në lidhje me këtë ngjarje
në historiografinë serbe është bërë një
spekulim i madh duke e rritur numrin e të
shpërngulurve serbë nga Kosova dhe kinse
popullimin e saj me shqiptarë të ardhur nga
zonat malore të Shqipërisë. Në kohën në
vazhdim përkundër situatave jostabile politike u arrit që të krijohej dhe të forcohej një
Stoli dhe veshje me motive kombëtare nga Kosova
klasë aristokrate vendore shqiptare, e cila filloi të bëhet bartëse e proceseve politike në
1683-1699. Kryengritja ishte shkaktuar nga vend. Kështu që u forcuan familjet fisnike
keqpërdorimet e rënda të pushtetit osman shqiptare siç ishin: Begollajt e Pejës, Rrotulndaj popullsisë dhe ajo u udhëhoq nga lajt e Prizrenit, Gjinollajt e Gjilanit dhe Pripeshkvi shqiptar Pjetër Bogdani.
ishtinës etj.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
27
1970 – 2012
Historia moderne
Periudha e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare dhe i Perandorisë Osmane e nxiti Rusinë që t’i
shpallte luftë kësaj të fundit. Në këtë rast
lufta për pavarësi
Rrethanat e shumta shoqërore e politike të
komplikuara e zgjatën rreth pesë shekuj
sundimin osman në trevat shqiptare.
Shekulli XIX i solli ata në përpjekje më intensive për çlirim dhe pavarësi. Kriza Lindore që lidhej pandashëm me krizën e
përgjithshme të Perandorisë Osmane i vendosi shqiptarët në pozitë që impononte opsionin e mbetjes nën Perandorinë Osmane
ose opsionin e bërjes pre të synimeve
ekspansioniste të shteteve fqinje të sponsorizuara dhe të përkrahura nga Rusia. Serbia
dhe Greqia që nga gjysma e shek XIX kishin
shpallur haptas në formë të projekteve
shoviniste dhe hegjemoniste të Naçertanies
dhe Megali Idesë, sidomos pretendimet e
tyre ndaj tokave shqiptare, duke mohuar
ekzistencën e kombit shqiptar, por edhe të
drejtën për formimin e shtetit të pavarur. Në
katër Vilajetet e Kosovës, të Shkodrës, të
Manastirit dhe të Janinës, ku shumicën e
popullsisë e përbënin shqiptarët, gjendja
ekonomike e sociale u përkeqësua shumë.
Kjo gjendje nxiti një varg kryengritjesh në
qytetet e Kosovës që shpërthyen si përgjigje
ndaj reformave turke të njohura me emrin
Tanzimat. Mirëpo, dobësimi i vazhdueshëm
Serbia dhe Mali i Zi u rreshtuan krahas Rusisë me qëllim qe t’i realizonin aspiratat
pushtuese ndaj trevave shqiptare. Pas disfatës
së ushtrisë osmane forcat serbe kryen
pastrimin etnik duke i shpërngulur rreth 160
mijë shqiptarë që jetonin në mbi 700 fshatra
dhe qytete të rajonit të Nishit, Prokuplës,
Kurshumlisë,Vrajës dhe Leskocit.
Muhaxherë shqiptarë duke ikur nga trojet etnike
Në këto rrethana u imponua organizimi i
potencialeve njerëzore ushtarake e politike të
shqiptarëve për qëllime mbrojtëse. U krijua
Komiteti i Stambollit si organizatë që do ta
udhëhiqte luftën e shqiptarëve për mbrojtje
dhe çlirim. Në pajtim me këto synime u organizua Kuvendi i përgjithshëm kombëtar.
Punimet e këtij Kuvendi u hapën me 10
TEMPULLI I DIJES
28
Monografi
1970 – 2012
qershor 1878 në qytetin e Prizrenit ku
morën pjesë rreth 110 delegatë nga të gjitha
trevat shqiptare, por shumica ishin nga Vilajeti i Kosovës. Që në ditën e parë Kuvendi
vendosi ta formonte Lidhjen Shqiptare që
ishte organizatë me karakter polik dhe
ushtarak duke e quajtur Lidhja e Prizrenit.
Në komitetin qendror të kësaj Lidhjeje
bënin pjesë figurat atdhetare si: Abdyl
Frashëri, Sylejman Vokshi, Ymer Prizreni etj.
shqiptare nga fqinjët sllavë dhe grekët.
Përkundër pamundësisë për ta mbrojtur
tërësinë territoriale në mënyrë të duhur,
Lidhja e Prizrenit hodhi themelet për krijimin e shtetit kombëtar shqiptar.
Shtypja e lidhjes së Prizrenit rezultoi edhe
me një shtetrrethim dhe dhunë të paparë
ushtarake e politike ndaj shqiptarëve nga ana
e Portës së Lartë. Shumica e ideatorëve të
Lidhjes u dënuan dhe u burgosën me shumë
vite robëri. Filloi një etapë e përpjekjeve osmane për shkombëtarizimin e shqiptarëve
gjë që rezultoi përsëri me një varg kryengritjesh në territorin e Kosovës, veçanërisht gjatë
viteve 1883-1893. Lëvizja Kombëtare
Shqiptare krahas luftës së armatosur shtroi
sërish kërkesat politike për autonominë e
Shqipërisë dhe bëri përpjekje për realizimin
e kësaj kërkese duke themeluar organizatën
kombëtare të quajtur Lidhja e Pejës, nën udhëheqjen e patriotit Haxhi Zeka.
Shtëpia e Lidhjes së Prizrenit
Fqinjët ballkanikë të Shqipërisë kishin shpallur haptas pretendimet e tyre tokësore
ndaj trevave shqiptare. Rezistenca e shqiptarëve për t’iu nënshtruar pushtuesve të rinj
dhe komplikimi politik e ushtarak i situatës
në Ballkan imponoi ndërhyrjen e Fuqive të
Mëdha, që rezultoi me mbajtjen e Kongresit të Berlinit. Ky Kongresi i imponoi
Perandorisë Osmane dorëzimin e territoreve
shqiptare fqinjve ballkanikë, Serbisë, Malit
të Zi dhe Greqisë. Një situatë e tillë acaroi
marrëdhëniet e shqiptarëve me Perandorinë
Osmane dhe me shtete fqinje duke iniciuar
një luftë të gjatë mbrojtëse që përfundoi me
pushtimin e disa territoreve dhe qyteteve
Kuvendi Kombëtar
i Lidhjes i mbajti
punimet nga 23 deri
më 29 janar të vitit
1899 në qytetin e
Pejës në praninë e
delegatëve nga shumë qytete shqiptare. Lidhja u shpall
si një organizatë e
përgjithshme kombëtare që bashkonte Haxhi Zeka (1832-1902)në gjirin e saj gjithë ideator i Lidhjes së Pejës
shqiptarët,gegë e
toskë, myslimanë e të krishterë dhe detyrë
kryesore kishte mbrojtjen e tërësisë territori-
TEMPULLI I DIJES
Monografi
29
1970 – 2012
ale nga synimet pushtuese të shteteve fqinje,
Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë.
Në fillimin e shek. XX lëvizjet reformiste që
filluan brenda Perandorisë Osmane nuk e
përmirësuan aspak gjendjen e rëndë të nënshtetasve e në veçanti të shqiptarëve.
Përkundrazi Komiteti i Turqve të Rinj që
mori përsipër realizimin e reformave në
Perandorinë Osmane inicioi një fushatë
shkombëtarizimi të shqiptarëve duke bërë
unifikimin e fesë me kombin dhe duke tentuar asimilimin e shqiptarëve myslimanë në
turq. Këto qëndrime nxitën një varg
kryengritjesh në tërë Shqipërinë. Vatër kryesore u bë sërish Kosova. Këto kryengritje filluan gjatë viteve 1909 -1912 dhe rezultuan
me shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë.
Ideatorë të këtyre kryengritjeve në Kosovë
ishin Hasan Prishtina, Bajram Curri, Isa Boletini etj. Për të organizuar kryengritjen erdhën në Shqipëri edhe Ismail Qemaili dhe
Luigj Gurakuqi. Pas kryengritjes së verës së
vitit 1912, në vjeshtë të po këtij viti, pasoi
Lufta Ballkanike dhe pushtimi i Kosovës nga
ushtritë serbe-malazeze. Ky pushtim u
shoqërua me një dhunë të paparë vrasjesh,
përndjekjesh, shkatërrimesh e djegiesh të
fshatrave dhe vendbanimeve shqiptare.
Dëshmitarë të këtyre ngjarjeve ishin edhe
shumë gazetarë të huaj që e ngritën zërin
kundër këtyre veprimeve gjenocidale të forcave serbe dhe malazeze në Kosovë. Në
kushte të tilla gjendja në Shqipëri po bëhej
shumë kritike dhe e rrezikshme për vetë
ekzistencën e qenies kombëtare duke
parashtruar si imperativ të kohës shpalljen e
pavarësisë së Shqipërisë në Kuvendin Kombëtar në Vlorë me 28 nëntor 1912.
Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë dhe Deklarata e
Pavarësisë, 28.11.1912
TEMPULLI I DIJES
30
Monografi
1970 – 2012
Periudha e okupimit-sundimit serb
dhe jugosllav në Kosovë
Roli aktiv i Kosovës në shpalljen e Pavarësisë
së Shqipërisë pasqyrohet jo vetëm me pjesëmarrjen e delegatëve nga Kosova, por edhe
me pjesëmarrjen në kryengritje të vazhdueshme kundër pushtimeve të huaja. Krijimi i Shqipërisë së pavarur duke lënë jashtë
trevën e Kosovës, Çamërinë dhe viset e tjera
etnike rezultoi me vazhdimin e luftës të
shqiptarëve nga këto vise për çlirim përfundimtar kombëtar. Në fakt, për shqyrtimin e problemeve politike që shkaktuan
ngjarjet e Ballkanit e veçanërisht Luftërat
Ballkanike gjashtë fuqitë e mëdha u pajtuan
që të mbanin në Londër Konferencën në
nivel ambasadorësh, e cila filloi punën më
17 dhjetor 1912.
Caktimi i kufijve të Shqipërisë në Konferencën e
Ambasadorëve në Londër
Në konferencë u zhvillua një luftë e ashpër
për përcaktimin e kufijve të Shqipërisë,
sidomos në mes Austro-Hungarisë dhe Rusisë. Pas diskutimeve të gjata dhe luftës
diplomatike në mars të vitit 1913 Konferenca caktoi kufijtë veriorë dhe verilindorë,
duke lënë nën sundimin serb e malazez
gjithë territorin e Kosovës, trevat e Shkupit,
Tetovës, Dibrës, Gostivarit, Strugës etj.
Është ironik fakti se nga 15 qendra
shqiptare, 8 nga ato iu dhanë shteteve
fqinje, Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë.
Aneksimi i Kosovës dhe viseve të tjera nga
Serbia u shoqërua me një fushatë shtypjeje
e terrori që kishte për qëllim pastrimin e
tokave të pushtuara nga elementi shqiptar.
Për mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve të
cenuara nga pushteti okupues serb më 1
maj 1918 në ilegalitet u formua Komiteti
Mbrojtja Kombëtare e Kosovës që në program kishte çlirimin e viseve të pushtuara
shqiptare. Konferenca e Paqes e Parisit, e organizuar pas Luftës së Parë Botërore nuk i
mori parasysh kërkesat e shqiptarëve për
përmirësimin e padrejtësive që i ishin bërë
në të kaluarën dhe ata konfirmuan
vendimet e Konferencave të mëparshme
duke
vazhduar copëtimin e trevave
shqiptare. Edhe kjo konferencë vendosi që
Kosova dhe trevat e tjera shqiptare të aneksuara të përfshihen në Mbretërinë e sapokrijuar Serbo-Kroato-Sllovene. Në kushte të
tilla qëllimi parësor i politikës Serbo-KroatoSllovene ishte ndërrimi i strukturës etnike
shqiptare. Jetësimi i këtyre qëllimeve u realizua përmes formave të ndryshme, veçanërisht përmes procesit agrar-kolonizues që
kishte të bënte me shpronësimin e tokave
shqiptare duke i lënë ata pa burime jetese
dhe duke i detyruar të shpërngulën në vise
tjera, veçmas në Turqi dhe Shqipëri dhe sjelljen në vend të tyre të popullatës sllave nga
viset e tjera të Mbretërisë. Ky proces në periudhën në mes dy luftërave botërore rezultoi
me vendosjen e 15 mijë kolonëve serbë e
malazezë në Kosovë dhe njëkohësisht me shpërnguljen e rreth 150 mijë shqiptarëve.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
31
1970 – 2012
Kosovë në aktivitetin e vet në Konferencën
e Parë të Këshillit Nacionalçlirimtar për
Kosovë e Dukagjin, mbajtur më fund të vitit
1943 dhe në fillim të vitit 1944 në fshatin
Bujan në Malësi të Gjakovës solli Rezolutën
ku mbështeste dëshirën e shqiptarëve të
Kosovës për bashkim më Shqipërinë. Pas
kësaj Rezolute Lufta Antifashiste u masivizua dhe u shtuan formacionet luftarake
antifashiste, kështu që në gjysmën e dytë të
Të burgosurit shqiptarë në Beograd, viti 1912
Shkatërrimi i Jugosllavisë gjatë Luftës së
Dytë Botërore rezultoi me ndarjen e Kosovës
në tri zona okupuese: italiane, gjermane dhe
bullgare. Në gusht të vitit 1941 zona
okupuese italiane u bashkua me Shqipërinë
duke përfshirë edhe qytetet shqiptare në
Maqedoni dhe në Mal të Zi. Ky bashkim
pati një rëndësi të madhe, sepse u rivunë
kontaktet ekonomike, kulturore, politike, arsimore e shpirtërore që ishin ndërprerë që
nga viti 1913. Megjithatë në Kosovë dhe
viset e tjera shqiptare u demonstrua dhe luftua
kundër pushtimit fashist. Si rezultat i rezistencës së armatosur antifashiste në Kosovë u
themeluan brigadat partizane që mbanin
emrat e luftëtarëve shqiptarë të rënë në luftë
kundër fashizmit. Duke ndjekur zhvillimet
politike dhe duke dashur ta ruante
bashkimin kombëtar, një grup nacionalistësh
dhe intelektualësh shqiptarë në shtator të
vitit 1943 shpalli Lidhjen e Dytë të Prizrenit,
e cila angazhohej për ruajtjen e Shqipërisë
Etnike. Ndërkohë, Lëvizja Komuniste në
Faksimili i dokumentit me nënshkrime të pjesëmarrësve të
Konferencës së Bujanit
nëntorit të vitit 1944 Kosova u çlirua nga
fashizmi. Pas çlirimit nga pushtuesit fashistë,
në Kosovë depërtuan njësitë partizane serbemalazeze dhe maqedone, që ushtruan dhunë
e terror ndaj popullsisë shqiptare. Masat terrorizuese u kryen veçanërisht pas vendosjes
së Administrimit Ushtarak në Kosovë në
shkurt të vitit 1945. Me pretekst të shuarjes
TEMPULLI I DIJES
32
Monografi
1970 – 2012
së kryengritjes antikomuniste u ndërmor një
aksion i egër vrasjesh e dënimesh pa gjyqe,
sidomos në Drenicë, ku u vranë mbi 4000
veta. Po ashtu, ndaj ushtarëve të mobilizuar
kosovarë në njësitë partizane të Jugosllavisë u krye një terror i paparë, siç është rasti
i masakrës në qytetin bregdetar të Tivarit në
prill të vitit 1945, ku u masakruan me mijëra shqiptarë. Këto veprime kishin për qëllim pengimin e zbatimit të vendimeve të
Konferencës së Bujanit që kërkonte
bashkimin e Kosovës më Shqipërinë. Këto
vendime jo që nuk u respektuan nga pushteti
jugosllav, por trevat shqiptare në Jugosllavi
u ndanë në katër njësi Federale të Jugosllavisë, në Kosovë, Serbi, Mal të Zi dhe Maqedoni. Kosova madje mbeti si krahinë e
veçantë në kuadër të Serbisë. Aneksimi i serishëm i Kosovës nga Serbia ngjalli pakënaqësi dhe rezistencë te shqiptarët, të cilët si
formë qëndrese organizuan grupe politike
pro-perëndimore. Ndër grupet më të rëndësishmet dallohet Komiteti Nacional
Demokratik Shqiptar që shtriu veprimtarinë
e vet në të gjitha viset shqiptare në Jugosllavi.
Vetëm nga pranvera e vitit 1945 e deri në
mars të vitit 1947 në territorin e Kosovës vepronin 55 grupe politike shqiptare, ndaj
anëtarëve të të cilëve u ndërmor një fushatë
e egër përndjekjeje burgimi afatgjatë dhe
likuidimi fizik. Një formë e dhunës dhe
represionit fizik ishte edhe aksioni kinse i
mbledhjes së armëve nga shqiptarët që u
zhvillua në dimrin e viteve 1955-1956 dhe
u organizua nga pushteti serb e që rezultoi
me likuidim fizik dhe trajtim jonjerëzor të
mijëra shqiptarëve, të cilët për t’i ikur përndjekjes u dëbuan me dhunë nga Kosova.
Lëvizja çlirimtare dhe lufta
për pavarësi të Kosovës
Rënia nga pushteti i garniturës nacionaliste
serbe dhe ndryshimet politike që u bënë në
Jugosllavi pas Plenumit të Brioneve në vitin
1966 e përmirësuan për një kohë të shkurtër
pozitën e shqiptarëve në Jugosllavi duke
shtuar njëherit kërkesat për zgjerimin e autonomisë së Kosovës në kuadër të federatës
jugosllave. Realizimi i këtyre kërkesave mendohej të bëhej përmes rrugëve institucionale,
por edhe në formën e organizimit të demonstratave dhe protestave gjithëpopullore.
Kështu, gjatë tetorit dhe nëntorit të vitit
1968 në shumë qytete të Kosovës u organizuan demonstrata masive ku kërkohej
vetëvendosja, kushtetuta, universiteti dhe ajo
më e rëndësishmja avancimi i statusit politik të Kosovës. Përkundër masave represive,
vrasjeve dhe burgosjeve të shqiptarëve këto
demonstrata patën efektet e veta sepse përshpejtuan dhe mundësuan themelimin e
Universitetit dhe miratimin e Kushtetutës së
Kosovës duke lejuar një hapësirë më të gjerë
politike.
Përkundër këtyre ndryshimeve, pozita e
Kosovës mbeti ende e pa avancuar sa duhet
politikisht dhe e pazhvilluar ekonomikisht,
madje nga kjo pikëpamje Kosova shfrytëzohej nga republikat e tjera të Jugosllavisë në
veçanti nga Serbia. Një situatë e tillë bëri që
sërish pas një periudhe qetësie relative të shpërthejnë demonstrata të fuqishme në tërë
Kosovën. Marsi i vitit 1981 shënoi fillimin
e demonstratave të fuqishme të përkrahura
nga të gjitha shtresat e shoqërisë shqiptare.
Në këto demonstrata të zhvilluara në të
gjitha qytetet e Kosovës pati të vdekur e të
TEMPULLI I DIJES
Monografi
33
1970 – 2012
Pamje nga Demonstratat e vitit 1968 në Prishtinë
plagosur, si dhe filloi një fushatë e egër burgosjesh, diferencimi dhe largimi nga puna.
Nga viti 1981 e deri më 1989 kemi të bëjmë
me periudhën e presionit të madh politik ndaj
institucioneve të Kosovës dhe përpjekje për
suprimimin e autonomisë nga Serbia. Popullsia shqiptare e Kosovës pa dallim u shprehen
fuqishëm kundër kërkesave të Serbisë për
gllabërimin politik të Kosovës. Mobilizimi
dhe rezistenca popullore u mbështet fuqishëm
nga Lëvizja e Nëntorit e vitit 1988, u dalluan
minatorët e minierës së Trepçës, të cilët në
periudhën 19 deri 28 shkurt u mbyllën në
minierën e Trepçës duke bërë kërkesë për ruajtjen e parimeve kushtetuese të Kosovës të
vitit 1974 si dhe shqyrtimin e të drejtave të
shqiptarëve në Jugosllavi. Me këto kërkesa u
solidarizuan studentët e Universitetit të Prishtinës dhe gjithë populli i Kosovës.
Në mbrojtje të autonomisë u angazhuan
edhe intelektualët e Kosovës 215 nga ata i
drejtuan apelin opinionit jugosllav dhe Kuvendit të Serbisë për respektimin e kushtetutshmërisë së Kosovës. Në rrethana të një
shtetrrethimi të plotë Serbia imponoi Kuvendit të Kosovës dhënien e pëlqimit për
ndryshimet kushtetuese dhe në mbledhjen e
Pamje nga Demonstratat e vitit 1981 në Prishtinë
Kuvendit të Serbisë me 28 mars 1989 autonomia e Kosovës u suprimua. Gjatë manifestimeve kundërshtuese ndaj këtyre
ndryshimeve vetëm në mars dhe prill të vitit
1989 policia serbe së bashku me forcat e tjera
jugosllave vrau rreth 30 shqiptarë të Kosovës.
Presioni dhe format e tjera për shtypjen dhe
shpërnguljen e shqiptarëve nuk pushuan.
Gjatë periudhës mars-maj 1990 u bë
helmimi masiv kur pësuan mbi 7000 nxënës
shqiptarë. Për mbrojtjen e të drejtave të cenuara rëndë të shqiptarëve në dhjetor të vitit
1989, u themelua Këshilli për Mbrojtjen e të
TEMPULLI I DIJES
34
Monografi
1970 – 2012
Drejtave të Njeriut, ndërsa pak ditë më vonë
u themelua edhe partia e parë politike
shqiptare Lidhja Demokratike e Kosovës, që
u angazhua për zgjidhjen e çështjes së shqiptarëve në Jugosllavi në bazë të parimit të
vetëvendosjes. Kryetar i parë i kësaj partie u
zgjodh intelektuali dr. Ibrahim Rugova. Më
tutje, pason edhe formimi i partive të tjera
shqiptare dhe shoqatave demokratike. Për t’i
bërë ballë vrasjeve masive dhe terrorit
shtetëror nga rinia shqiptare filloi aksioni për
pajtimin e gjaqeve dhe ngatërresave që u
shndërrua në një lëvizje gjithëpopullore të
prirë nga intelektuali Anton Çetta. Në këto
rrethana të vlimeve politike e kombëtare në 2
korrik të vitit 1990, 115 delegatë të Kuvendit të Kosovës shpallën Deklaratën
Kushtetuese si dokument mbi barazinë e
Kosovës me njësitë e tjera federative apo konfederatave në rast të rikonfigurimit eventual
të Jugosllavisë. Pas këtij akti Kuvendi i Serbisë suprimoi Kuvendin e Kosovës, Qeverinë, organet administrative dhe gjyqësore.
Pushteti serb mbylli Radiotelevizionin,
gazetën “Rilindja”, edicionin e botimeve etj.,
dhe goditi rëndë sistemin ekonomik, arsimor dhe shëndetësor të Kosovës.
Pas shpalljes së Deklaratës Kushtetuese delegatët e Kuvendit të Kosovës në mbështetje të
vullnetit të popullit më 7 shtator 1990 në
qytetin e Kaçanikut shpallën Kushtetutën e
Republikës së Kosovës. Në zhvillimet e
mëtejme Serbia ndërmori hapa më radikalë
ndaj shqiptarëve të Kosovës që rezultuan me
përjashtim të tërësishëm të shqiptarëve nga
institucionet duke përfshirë arsimin, shëndetësinë, administratën etj. Ndërkohë
mbështetur në Dispozitat e Kushtetutës së
aprovuar të Republikës së Kosovës në shtator të vitit 1990 nga forcat politike shqiptare
u realizua referendumi për Kosovën shtet i
pavarur dhe sovran. Pas referendumit Kuvendi i Republikës së Kosovës në pajtim me
Këshillin Koordinues të partive themeloi
Qeverinë e Përkohshme të Koalicionit. Një
hap më tutje u bë edhe me organizimin e zgjedhjeve të para shumëpartiake, në maj të
vitit 1992 ku kryetar i Republikës së Kosovës
u zgjodh dr. Ibrahim Rugova, ndërkaq Qeveria kaloi në mërgim.
Ibrahim Rugova ish-president i Republikës së Kosovës dhe
Bill Klinton, ish-president i SHBA-ve
Represioni i rëndë serb megjithatë nuk arriti
ta shuante Lëvizjen Gjithëpopullore dhe organizimin politik të shqiptarëve. Gjatë periudhës së viteve 1990-1999 u themeluan
dhe funksionuan shumë institucione të
pavarura nga pushteti serb. Institucionet
shqiptare, edhe pse në kushte të represionit
të përhershëm, vazhduan punën në arsim në
të gjitha nivelet, shëndetësi, shkencë, kulturë, informim, sport dhe në organizimin e
formave të mbrojtjes dhe vetëmbrojtjes.
Represioni dhe shtypja e vazhdueshme
TEMPULLI I DIJES
Monografi
35
1970 – 2012
rezultoi me protestat e studentëve të Universitetit të Prishtinës më 1 tetor 1997, të
cilat patën një reflektim të fuqishëm në dinamizimin e rezistencës së shqiptarëve dhe
krijimin e një realiteti të ri politik. Ky realitet mori dimensionin e fuqishëm me
paraqitjen e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës
(UÇK-së), si forcë e armatosur dhe me
përkrahjen e pakursyer të faktorit
ndërkombëtar në zgjidhjen e çështjes së
Kosovës. Paraqitja e parë publike e UKÇ-së
më 28 nëntor 1997 dhe aktivitetet e saj në
terren e bënë këtë forcë faktor kryesor të
luftës së armatosur që e shtoi edhe më
shumë ndërkombëtarizimin e problemit të
Kosovës. Pushteti serb duke parë masivizimin e luftës së armatosur të shqiptarëve futi
në veprim të gjithë makinerinë ushtarake
dhe policore e propagandistike jo vetëm
kundër UÇK-së, por edhe kundër popullatës civile. Popullata civile u masakrua dhe
u vra mizorisht pa përjashtuar këtu as fëmijët, gratë dhe pleqtë.
Djegiet dhe shkatërrimet e fshatrave ishin
formë e zakonshme e veprimit të forcave
serbe. Masakra të mëdha u kryen gjatë muajit shkurt dhe mars të vitit 1998, sidomos në
territorin e Drenicës, por që vazhduan edhe
gjatë gjithë vitit anë e mbanë Kosovës. Intensifikimit të Luftës çlirimtare i kontribuoi
edhe më tepër lufta heroike dhe flijimi i
familjes së Jasharajve në fshatin Prekaz të
Drenicës. Një familje e tërë prej tre gjeneratash u flijua me një heroizëm të paparë
duke u përballur me ushtrinë e policinë serbe
të armatosur dhe të pajisur me armatimin
më modern të kohës. Kjo luftë e udhëhequr
nga Adem Jashari u bë frymëzimi i pashuar
në aspiratat e popullit shqiptar për liri e
pavarësi.
Adem Jashari, Komandat legjandar i Ushtrisë Çlirimtare të
Kosovës
Kulla e Jasharajve në Prekaz
Kosova ishte vërshuar nga njësitë ushtarake e
policore serbe, të cilat intensifikuan dhunën
dhe vrasjet ndaj shqiptarëve. Operacionet e
vazhdueshme ushtarake e policore serbe
shkaktuan pasoja katastrofale humanitare
për popullsinë civile. Të detyruar të ikin nga
vatrat e tyre shqiptarët e përndjekur krijuan
TEMPULLI I DIJES
36
Monografi
1970 – 2012
kolona refugjatësh, numri i të cilëve sillej në
rreth 430.000 mijë në periudhën janardhjetor të vitit 1998. Po ashtu, gjatë kësaj
kohe u vranë rreth 2000 shqiptarë. Lufta e
armatosur çlirimtare hyri në fazë te re pas
Masakrës në fshatin Reçak në afërsi të
Shtimes, në janar të vitit 1999. Kjo masakër
ku u ekzekutuan nga afër fshatarë duarthatë
të të gjitha moshave imponoi veprimin më
aktiv të faktorit ndërkombëtar, i cili nuk
mund të qëndronte më indiferent ndaj
masakrave dhe katastrofave humanitare që i
shkaktonin forcat ushtarake policore serbe.
Faktori ndërkombëtar duke tentuar që luftën
ta vendosë në binarë diplomatik, organizoi
bisedimet politike. Gjatë muajve shkurt dhe
mars të vitit 1999 në Rambuje dhe Paris u
mbajtën bisedime në mes faktorit politik
shqiptar të Kosovës dhe atij nga Serbia me
ndërmjetësim ndërkombëtar.Bisedimet përfunduan pa e bindur Serbinë në domosdoshmërinë e ndërprerjes së luftës dhe
tërheqjen e forcave militare e policore nga
Kosova. Si rezultat i dështimit të bisedimeve
më 19 mars 1999 nga Kosova u tërhoq Mision Verifikues i OSBE për Kosovë. Tani forcat serbe filluan haptazi realizimin e planit
për spastrimin etnik të shqiptarëve të
shoqëruar me vrasje, masakrime, përdhunime, djegie dhe spastrim etnik të planifikuar. Gjatë kësaj kohe UÇK-ja vazhdoi
veprimtarinë e luftës së armatosur kundër
forcave serbe, ndërsa për një veprim më të
efektshëm bëri organizimin dhe formimin e
Zonave operative.
Refuzimi i Serbisë për zgjidhje politike të
problemit, ndërsa masakrat ndaj shqiptarëve
shtoheshin dita ditës, nxiti veprimin e
Pjesëtarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës
Aleancës Veriatlantike që të fillonte me sulme
ajrore ndaj caqeve ushtarake dhe policore
serbe në Kosovë dhe Serbi. Bombardimet filluan më 24 mars 1999 dhe vazhduan për 72
ditë deri sa Serbia u detyrua ta nënshkruante
Marrëveshjen për tërheqjen ushtarake e
policore nga Kosova. Marrëveshja u nënshkrua me 10 qershor 1999 në qytetin e Kumanovës në Maqedoni . Gjatë kohës së
bombardimeve të NATO-së forcat serbe në
mënyrë të planifikuar ndërmorën aksionin
për spastrimin etnik të Kosovës nga shqiptarët
dhe dëbuan më dhunë mbi një milion shqiptarë për në Shqipëri,Maqedoni dhe Mal të Zi.
Gjatë kohës së bombardimeve ushtria serbe
vrau mbi 15.000 shqiptarë, në mesin e të
cilëve shumë gra dhe fëmijë. Forcat serbe
hapën rreth 500 varreza masive dhe për t’i
mbuluar krimet i humbën pa gjurmë mbi
3000 shqiptarë, ndërsa mbi 5000 i morën
peng dhe i burgosën në Serbi. Pas përfundimit të luftimeve, në qershor të vitit
1999, Këshilli i Sigurimit i OKB-së vendosi
pushtetin civil ndërkombëtar në Kosovë,
ndërsa pushtetin ushtarak dhe të sigurisë e
morën forcat e NATO-së.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
37
1970 – 2012
Kampi i Bllacës me shqiptarë të përndjekur nga Kosova, pranverë e vitit 1999
Hyrja e Trupave të NATO-së në Kosovë, 12 qershor1999
Në ndërkohë nga strukturat e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës u formua qeveria e
përkohshme me në krye Hashim Thaçin, ish
udhëheqës i UÇK-së. Në shtator të vitit
1999 Ushtria Çlirimtare e Kosovës u transformua në Trupat Mbrojtëse të Kosovës.
Nevoja për një zhvillim sa më demokratik të
jetës politike në Kosovën e pas luftës bëri që
të organizohen zgjedhjet e para parlamentare
në Kosovë të pranuara edhe nga faktori
ndërkombëtar. Qeveria e koalicionit të gjerë,
dalë nga këto zgjedhje u formua më 28
shkurt 2002. President i shtetit u zgjodh dr.
Ibrahim Rugova, nga Lidhja Demokratike e
Kosovës, Kryeministër Bajram Rexhepi nga
Partia Demokratike e Kosovës, kurse Kryetar
i Kuvendit u zgjodh akademik Nexhat Daci,
po ashtu, nga Lidhja Demokratike e Kosovës.
Në tetor të vitit 2004 u organizuan zgjedhjet
e dyta parlamentare që rezultuan me
formimin e Qeverisë së koalicionit në mes
Lidhjes Demokratike të Kosovës dhe partisë
Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës që nxori
si kryeministër Ramush Haradinajn. Vitet
2005-2007 shënuan një varg bisedimesh të
organizuara me ndërmjetësim ndërkombëtar
dhe të zhvilluara në mes shqiptarëve dhe serbëve në Vjenë të Austrisë. Bisedimet ud-
TEMPULLI I DIJES
38
Monografi
1970 – 2012
Z. Hashim Thaçi, kryeministër i Qeverisë së Kosovës, lexon Deklaratën e Pavarësisë
hëhiqeshin nga diplomati finlandez Marti
Ahtisari dhe përfunduan pa marrëveshje në
mes të palëve. Në ndërkohë, në janar të vitit
2006 vdiq Presidenti dr. Ibrahim Rugova.
Zhvillimet politike rodhën drejt organizimit
të zgjedhjeve të dyta lokale dhe parlamentare të mbajtura në nëntor të vitit 2007.
Këto zgjedhje i fitoi Partia Demokratike e
Kosovës dhe u krijua qeveria e koalicionit.
Në postin e Presidentit të Republikës u
rikonfirmua dr. Fatmir Sejdiu, Hashim Thaçi
u zgjodh Kryeministër, kurse Jakup Krasniqi,
Kryetar i Parlamentit të Kosovës. Zhvillimet
politike në Kosovë imponuan nevojën e
definimit të qartë të statusit politik të
Kosovës. Avancimi i proceseve demokratike
në Kosovë si dhe bindja e ndërkombëtarëve
se me bisedime me Serbinë nuk mund të
zgjidhet statusi përfundimtar i Kosovës në
pajtim edhe me dokumentin bazë të dër-
Deklarata e Pavarësisë së Kosovës
guarit special të sekretarit të OKB-së, për
statutin e Kosovës Marti Ahtisari, institucionet dhe udhëheqja politike e Kosovës në
seancën solemne të Kuvendit të Kosovës
mbajtur më 17 shkurt 2008 shpalli Kosovën
shtet të pavarur dhe demokratik. Po kështu,
Kuvendi i miratoi simbolet shtetërore të
Kosovës dhe Kushtetutën duke jetësuar vullnetin shekullor të popullit të Kosovës për
çlirim dhe për zhvillim demokratik.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
39
1970 – 2012
Shkolla e Lartë Pedagogjike në Prishitnë
Fillet e arsimit dhe të shkencës
dentiteti kulturor i Kosovës është krijuar
në kontinuitetin specifik historiko-etnik
që nga Iliria e deri më sot. Kështu që,
pavarësisht okupimit nga perandoritë:
romake, bizantine, otomane dhe okupimit
serb, të cilat për kohë të gjatë qëndruan në
Kosovë dhe në viset shqiptare, ky rajon krijoi
një identitet specifik kulturor, në të cilin
gërshetohen vlera dhe tradita të ndryshme.
Në Kosovë, në një periudhë të gjatë
kohore kanë munguar institucionet arsimore
dhe shkencore. Prandaj, në mungesë të
këtyre institucioneve, shumë personalitete
nga Kosova emigruan në qendra të
I
ndryshme të kulturave evropiane dhe të
Lindjes, në të cilat realizuan arritje në fusha
të dijes dhe të urbanistikës.
Intelektualët shqiptarë lanë gjurmë
kulturore. Njëri ndër këta, Pjetër Bogdani
(lindi rreth 1630-1689), me veprat e tij me
karakter letrar, humanist, arsimues e fetar të
shekullit XVII kontribuoi në afirmimin e
identitetit kulturor të shqiptarëve edhe në
përmasa ndërkombëtare. Veprat e tij janë
bërë pikë referimi për humanistikën
shqiptare, si dhe për zhvillimin e letërsisë
shqipe, ashtu edhe për edukimin kulturor të
shqiptarëve e më gjerë.
TEMPULLI I DIJES
40
Monografi
1970 – 2012
Edhe në periudhën e Perandorisë
Osmane edhe në periudhën e okupimit serb
pas vitit 1912, në Kosovë paraqiten
intelektualë, të cilët në mënyrë individuale
bënë studime në fusha të ndryshme, veçmas
në shkencat humane dhe në fushën e traditës
dhe të arkeologjisë. Njëri nga personalitetet
më të rëndësishme që la pas vetes veprat më
të njohura për shkencën dhe traditën
shqiptare është Shtjefën Gjeçovi – Kryeziu
(1874-1929).
Rrjeti i institucioneve të arsimit fillor
dhe të mesëm, që u krijua në Kosovë pas vitit
1941, bëri të mundur që të hapen edhe
institucionet e para shkencore, informative,
botuese, bibliotekare etj. Instituti i parë
shkencor në Kosovë u formua në janar të
vitit 1943, në Prizren, nga një grup
profesorësh të njohur, të cilët ishin të
arsimuar në universitetet e njohura
evropiane. Në krye me prof. Selman Rizën
u themelua Qendra e Vogël për Studimeve
Kosovare në Prizren që kishte në fokus të
punës studime nga shkencat humane,
gjuhësore dhe tradita, si dhe specializimin e
kuadrove në fushën e arsimit.
Edhe në periudhën e komunizmit, kur
Kosova kishte mbetur me një status autonom
në kuadër të ish-Jugosllavisë, vazhdoi tradita
e krijimit të institucioneve të reja arsimore
dhe shkencore. Në Prizren, në dhjetor të vitit
1944 themelohet institucioni i parë
bibliotekar - Biblioteka Krahinore e Kosovës,
e që sot është Biblioteka Kombëtare dhe
Universitare e Kosovës. Institucionet e para
shkencore-hulumtuese nga fusha e bujqësisë
fillojnë të funksionojnë që nga viti 1946.
Enti Veterinar Bakterologjik themelohet në
Instituti Albanologjik i Prishtinës
vitin 1946, pastaj ky ent shndërrohet në
Institutin e Veterinës në Prishtinë. Stacioni
Qendror i Meliorimit në Pejë dhe Stacioni
Rajonal Eksperimental Bujqësor në Prishtinë,
pas vitit 1949 e themelojnë Institutin për
Hulumtime Bujqësore në Pejë. Këto institute
kanë zhvilluar veprimtarinë hulumtuese e
shkencore në fushën e bujqësisë dhe të
blegtorisë.
Në vitin 1953 në Prishtinë themelohet
qendra shkencore, Instituti Albanologjik i
Prishtinës. Instituti nis punën me studime
nga fusha e gjuhësisë, letërsisë, historisë dhe
traditës shqiptare. Mirëpo, pas dy vjetësh, pra
në vitin 1955, me ndërhyrjen e administratës
së pushtetit komunist ndërpritet puna e tij,
ndërsa biblioteka shkatërrohet dhe punëtorët
shkencorë largohen nga ky Institut. Shërbimi
sekret shtetëror i sekuestroi dorëshkrimet dhe
punëtorët shkencorë i transferoi dhe i dëboi
nga puna. Në vitin 1967 u rithemelua
Instituti Albanologjik i Prishtinës me vetëm
pesë punëtorë shkencorë dhe u vendos në një
ndërtesë të vjetër të ish-kazermës ushtarake.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
41
1970 – 2012
Studentë të Albanologjisë dhe Profesorë të Universitetit të Prishtinës, Tiranë 1964
Institucionet e para të arsimit të lartë
egët e para të studimeve albanologjike
u themeluan në kuadër të Shkollës së
Lartë Pedagogjike në vitin 1958, ndërsa
Katedra e Albanologjisë u hap në vitin 1960
në Fakultetin Filozofik. Me krijimin e këtyre
institucioneve filloi edhe arsimimi i lartë
institucional në Kosovë. Gjithashtu,
Konsulta Gjuhësore e Prishtinës, në vitin
1968, i parapriu Kongresit të Drejtshkrimit
të Gjuhës Shqipe që u mbajt në vitin 1972
në Tiranë.
Grupet e para studimore, që u organizuan
në Shkollën e Lartë Pedagogjike të Prishtinës,
ishin: Grupi i Gjuhës dhe i Letërsisë Shqipe,
D
Grupi i Gjuhës dhe i Letërsisë Serbokroate,
Grupi i Biologjisë dhe Kimisë, Grupi i Bazave
të Arsimit Teknik dhe Fizikës, Grupi i
Matematikës dhe Fizikës. Në vitin e parë
akademik 1958-1959 u regjistruan 93
studentë të rregullt dhe 55 me korrespondencë. Studimet u zhvilluan në gjuhën
shqipe dhe serbokroate. Pos Prishtinës filloi
edhe zgjerimi i shkollave të larta në qendrat e
mëdha urbane të Kosovës. Në vitin akademik
1961-1962, në Prizren, hapet paralelja e parë
e Shkollës së Lartë Pedagogjike të Prishtinës,
në të cilën u regjistruan 100 studentë, nga të
cilët 48 prej tyre shqiptarë. Duke pasur
TEMPULLI I DIJES
42
Monografi
1970 – 2012
parasysh interesimin dhe nevojat që paraqiten
për kuadro në fushën e arsimit dhe të
edukimit në këtë pjesë të Kosovës, në vitin
1962 Shkolla e Lartë Pedagogjike e Prizrenit
bëhet e pavarur duke u emërtuar Shkolla e
Lartë Pedagogjike “Xhevdet Doda”.
Ndërkohë, Shkolla e Lartë Pedagogjike e
Prishtinës hap edhe Qendrën për Studime me
Korrespondencë në Novi Pazar (qytezë që
gjendet në Serbinë Jugore), në të cilën
studionin 50 studentë.
Në fazën e parë institucionet e arsimit të
lartë në Kosovë ballafaqohen me mungesë të
theksuar të kuadrit të specializuar, mungesë të
hapësirës dhe të kushteve të duhura për
realizimin e projekteve hulumtuese shkencore.
Nevojat për kuadro në fushën e administratës në institucionet e vendit, nxisin
marrjen e vendimit për të hapur edhe
Shkollën e Lartë Administrative në Prishtinë
në vitin 1959. Në dy vitet e para akademike
në këtë institucion studionin 184 studentë
të rregullt dhe 407 me korrespondencë. Më
vonë, Shkolla e Lartë Administrative në
Prishtinë do të paraqesë bërthamën e Fakultetit Juridik-Ekonomik.
Në vitin 1960, në Pejë, themelohet
Shkolla e Lartë Ekonomike Komerciale, në
të cilën në vitin e parë dhe të dytë, studimet
i vijonin 362 studentë, prej tyre 186 të
rregullt dhe 176 me korrespondencë. Viti
1960 shënon edhe krijimin e Shkollës së
Lartë Bujqësore në Prishtinë. Në vitin
studentë të rregullt dhe 395 me korrespondencë. Ligjëratat mbaheshin kryesisht në
gjuhën serbokroate dhe një numër të lëndëve
mësimore e mbanin profesorët që vinin nga
qendrat e tjera universitare të ish-Jugosllavisë.
Fakulteti Filozofik në Prishtinë u hap në
tetor të vitit 1960 dhe paraqet institucionin
e parë të lartë arsimor-shkencor në Kosovë.
Në kuadër të këtij fakulteti u themeluan
edhe gjashtë katedra: Katedra e Gjuhës dhe
Letërsisë Shqipe, e Gjuhës Serbokroate dhe e
Letërsisë Jugosllave, e Matematikës, e Fizikës, e Kimisë, e Biologjisë. Pas një kohe të
shkurtër, në vitin akademik 1961-1962 nisin
punën edhe katedrat: Gjuhë dhe Letërsi
Ruse dhe Gjuhë dhe Letërsi Angleze. Në
vitin e parë akademik 1960-1961 u regjistruan 97 studentë të rregullt (60 shqiptarë,
32 serbë dhe 5 të tjerë) dhe 141 me korrespondencë. Mësimin e mbanin 7 mësimdhënës (2 shqiptarë dhe 5 serbë) dhe 7
bashkëpunëtorë (2 shqiptarë dhe 5 serbë).
Prej tyre 4 ishin doktorë shkencash dhe 1
magjistër.
Pas hapjes së Fakultetit Filozofik, e filloi
punën në vitin 1961 edhe fakulteti i dytë në
Kosovë, Fakulteti Juridik-Ekonomik. Në
vitin e parë u regjistruan 586 studentë: 185
në drejtimin juridik (43 të rregullt dhe 142
TEMPULLI I DIJES
Monografi
43
1970 – 2012
me korrespondencë) dhe 401 në atë
ekonomik (120 të rregullt dhe 281 me
korrespondencë). Prej tyre, ishin 323 serbë,
134 shqiptarë dhe 129 të tjerë.
Edhe në këto vite kishte shumë mungesë
të kuadrit akademik shqiptar. Pos drejtimeve
në shkencat filologjike, shoqërore, juridike,
ekonomike, në Kosovë ishte paraqitur kërkesë
e theksuar edhe për kuadro të fushave teknike.
Në vitin 1961 hapen dy shkolla të larta
teknike: Shkolla e Lartë Teknike në Prishtinë,
në të cilën u regjistruan 364 studentë (87 të
rregullt, 277 me korrespondencë), dhe
Shkolla e Lartë Teknike në Mitrovicë, në të
cilën u regjistruan 51 studentë (33 të rregullt,
18 me korrespondencë).
Numri i studentëve, si dhe numri i
profesorëve dhe i asistentëve në katër shkollat
e larta dhe në dy fakultetet e hapura deri në
vitin 1961 rritej vazhdimisht. Kështu në atë
vit, në këto institucione studionin 3.320
studentë (1.046 të rregullt dhe 2.274 me
korrespondencë), prej të cilëve 2010 serbë,
928 shqiptarë dhe 382 të tjerë.
Shkolla e Lartë Teknike e Prishtinës në
vitin 1965 avancohet në nivel më të lartë
shkencor dhe shndërrohet në Fakultetin
Teknik të Prishtinës.
Pos Prishtinës dhe Prizrenit, edhe në
qytetet e tjera të Kosovës hapen institucione
të larta, në të cilat përfshiheshin një numër i
caktuar i studentëve. Kështu në vitin 1967
në Gjakovë fillon punën Shkolla e Lartë
Pedagogjike “Bajram Curri”.
Në vitin 1969 bëhet një hap i rëndësishëm në zhvillimin e institucioneve të
arsimit të lartë në Kosovë, kur në Prishtinë u
themelua Fakulteti i Mjekësisë.
Në shkollat e larta dhe fakultetet që
punonin në disa qendra të Kosovës, për
nevoja të studentëve u adaptuan dhe u
ndërtuan objekte për banim, ndërkohë që u
hapën edhe mensat e para për studentë. Në
vitin 1961 u ndërtua konvikti numër 1 i
studentëve dhe pas realizimit të këtij projekti
në këtë konvikt banonin 750 studentë, ndërsa
mund të strehoheshin deri 1000 studentë.
Deri në vitin 1966 pjesa më e madhe e
lëndëve mbaheshin në gjuhën serbokroate,
përjashtim bënte vetëm Dega e Albanologjisë, në të cilën që nga viti 1960 mësimi
mbahej në gjuhën shqipe, përpos në lëndët
pedagogji dhe sociologji, në të cilat ligjëratat
dëgjoheshin bashkërisht nga studentët
shqiptarë dhe ata të katedrave në gjuhën
serbokroate. Të diplomuarit e parë në
Fakultetin Filozofik në vitin 1964 ishin 31
studentë, të gjithë këta të regjistruar në
gjeneratën e parë të studimeve. Nga këta të
diplomuar 16 ishin shqiptarë dhe 15 të
katedrave në gjuhën serbokroate.
Hapja e Fakultetit Filozofik, Juridik,
Teknik dhe të Mjekësisë, si dhe puna e
shkollave të larta në Prishtinë, Prizren,
Gjakovë, krijoi edhe mundësi ligjore për
themelimin e institucionit më të lartë arsimorshkencor, të Universitetit të Prishtinës. Është
theksuar se ndër faktorët që kanë ndikuar në
krijimin e Universitetit të Kosovës është edhe
ndryshimi i vërejtur politik që u bë nga
politika e komunizmit jugosllav ndaj shqiptarëve dhe Kosovës pas Plenumit të Brioneve
në vitin 1966. Në këtë vit, hapet mundësia më
e madhe për të parë krijimin dhe presionin
shtetëror që ishte bërë ndaj shqiptarëve në
përgjithësi, identitetit dhe traditës së tyre, dhe
TEMPULLI I DIJES
44
Monografi
1970 – 2012
në veçanti, të ndjekjes së intelektualëve dhe
tendencës për të tkurrur zhvillimin e arsimit
shqip. Po në këtë periudhë hapet debat për të
realizuar një afirmim më të madh nacional të
shqiptarëve të Kosovës në politikë, arsim,
shkencë, kulturë, ekonomi etj.
Në demonstratat e vitit 1968 që u
organizuan nga studentët e fakulteteve dhe
të shkollave të larta të Kosovës, u artikuluan
kërkesat krahas atyre politike, edhe për
themelimin e Universitetit të Prishtinës. Po
kështu, edhe klima politike kishte bërë që
krijimi i Universitetit të Prishtinës të shihej
si një mundësi reale, pikërisht për të realizuar
synimet e një zhvillimi më të shpejtë arsimor,
kulturor, social dhe ekonomik të Kosovës.
Në këtë drejtim, nisin proceset e avancimit
të statusit politik dhe kushtetues të Kosovës,
e cila për shkak të trajtimit jo të barabartë
dhe të drejtë, mbeti rajoni më i pazhvilluar
në ish-Jugosllavi.
Krijimi i Universitetit të Prishtinës do të
ishte një shtytës themelor për krijimin e
specialistëve të profileve të ndryshme që do
t’i shërbenin zhvillimit socio-kulturor dhe
ekonomik të Kosovës, në këtë kontekst,
edhe të shqiptarëve si popullsi shumicë në
Kosovë.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
45
1970 – 2012
Kuvendi i parë zgjedhor i Universitetit të Prishtinës, 13 shkurt 1970
Themelimi i Universitetit të Prishtinës
ë 18 nëntor 1969 Kuvendi i Krahinës
Socialiste Autonome të Kosovës,
miratoi Ligjin mbi themelimin e
Universitetit të Prishtinës. Miratimi i këtij
ligji ishte realizim i një procesi të gjatë për
përparimin e punës arsimore, kërkimore dhe
shkencore, si dhe për aftësimin e kuadrove
të reja në fusha të ndryshme, veçmas në
gjuhën shqipe.
Në nenin 1 të Ligjit mbi themelimin e
Universitetit të Prishtinës shkruan: “Theme-
M
lohet Universiteti i Prishtinës. Universiteti ka
cilësinë e personit juridik”. Kuvendi themelues i Universitetit të Prishtinës u mbajt më
13 shkurt 1970, kurse më 15 shkurt, dy ditë
më vonë, u mbajt edhe mbledhja solemne e
Kuvendit për përurimin e tij. Dita e 15
shkurtit ishte shpallur Ditë e Universitetit
të Prishtinës. Në këtë Kuvend u promovua
edhe rektori i parë i Universitetit të
Prishtinës, prof. dr. Dervish Rozhaja.
Gjatë viteve ‘70 Universiteti i Prishtinës
TEMPULLI I DIJES
Monografi
46
1970 – 2012
REKTORËT E UNIVERSITETIT TË PRISHTINË NGA THEMELIMI DERI MË SOT
Prof. dr. Dervish Rozhaja
Prof. dr. Idriz Ajeti
Prof. dr. Feriz Krasniqi
Prof. dr. Gazmend Zajmi
Prof. dr. Minir Dushi
Prof. dr. Hajredin Hoxha
Prof. dr. Skënder Karahoda
Prof. dr. Ejup Statovci
Prof. dr. Zejnel Kelmendi
Prof. dr. Enver Hasani
TEMPULLI I DIJES
Monografi
47
1970 – 2012
zgjerohet edhe me hapjen e institucioneve të
reja të arsimit të lartë. Në vitin 1971 bëhet
ndarja e Fakultetit Filozofik dhe Fakultetit të
Shkencave Matematike-Natyrore, të cilët deri
në këtë kohë e zhvillonin veprimtarinë e tyre
në një institucion të përbashkët. Po në këtë
kohë, bëhet ndarja e Fakultetit Ekonomik dhe
Juridik në institucione të veçanta akademike.
Fakulteti i Bujqësisë në Prishtinë themelohet në vitin 1973, ndërsa në vitin 1974 në
Mitrovicë themelohet Fakulteti XehtaroMetalurgjik. Në vitin 1975 filloi punën
Fakulteti i Arteve në Prishtinë, si edhe
Shkolla Pedagogjike “Skënderbeu” në
Gjilan. Shkolla e Lartë Teknike (Qendra për
Arsimin e Lartë) hapet në vitin 1976 në
Ferizaj, ndërsa Fakulteti i Kulturës Fizike në
Prishtinë konstituohet në vitin 1979.
Në vitin 1980, me një marrëveshje të
veçantë, të gjitha shkollat e larta iu bashkuan
Universitetit të Prishtinës. Bashkimi i të
gjitha institucioneve të arsimit të lartë bëri që
Universiteti i Prishtinës të bëhet një qendër e
fuqishme e arsimit, shkencës dhe kulturës.
Rritja e numrit të fakulteteve dhe të shkollave
të larta bënë të mundur edhe shtimin e
numrit të studentëve, sidomos numrin e
studentëve shqiptarë. Në vitin akademik
1969-1970, kur u themelua, në Universitetin
e Prishtinës studionin 7712 studentë (5303
TEMPULLI I DIJES
48
Monografi
1970 – 2012
Eqrem Çabej me studentët e Albanologjisë të Fakultetit Filozofik të Prishtinës, viti 1971
të rregullt, 2409 me korrespondencë), prej të
cilëve shqiptarë ishin 3669, ndërsa serbë
4043 studentë. Numri i studentëve ishte i
vogël, sidomos i atyre shqiptarë. Këtë e
dëshmojnë faktet, se në atë vit akademik
numri i studentëve shqiptarë ishte për 374
më i vogël se i atyre që studionin në gjuhën
serbokroate. Ndërkaq, gjatë dhjetë vjetve të
zhvillimit të tij, Universiteti i Prishtinës u
shndërrua në një qendër të fuqishme
universitare, me numër të madh studentësh,
sidomos në studimet në gjuhën shqipe.
Në vitin akademik 1979-1980 kishte
34922 studentë (25009 të rregullt, 9913 me
korrespondencë). Mësimet në gjuhën shqipe
i vijonin 24771 studentë, ndërsa 10151 në
gjuhën serbokroate. Gjithashtu u shtua edhe
numri i vajzave shqiptare që studionin në
fakultete e në degë të ndryshme (803 sosh).
Në këtë drejtim, rritet edhe numri i
mësimdhënësve dhe bashkëpunëtorëve,
sidomos për mësim në gjuhën shqipe. Derisa
në vitin akademik 1969-1970 në Universitetin e Prishtinës punonin rreth 200
mësimdhënës dhe 200 bashkëpunëtorë, në
vitin akademik 1979-1980 në këtë Universitet punonin rreth 600 mësimdhënës dhe
400 bashkëpunëtorë. Në marrëdhënie të
rregullt pune ishin mbi 190 doktorë shkencash (126 shqiptarë) dhe 173 magjistra (134
shqiptarë). Për një kohë relativisht të
shkurtër, u krijua kuadri mësimor për
TEMPULLI I DIJES
Monografi
49
1970 – 2012
mbajtjen e mësimit në gjuhën shqipe në të
gjitha degët, përkatësisht lëndët mësimore.
Me Kushtetutën e vitit 1974 sistemi i
arsimit në Kosovë fitoi një autonomi. Në
vitin 1979 u nënshkrua marrëveshja mbi
bashkëpunimin në Universitetin e Prishtinës
dhe aty veprimtarinë e zhvilluan edhe
institutet shkencore, siç ishin ai i studimeve
sociologjike, i ekonomisë etj., të cilët u
morën me hulumtime konkrete dhe aktuale
të zhvillimit social dhe ekonomik të Kosovës.
Krahas kuadrove vendore, në këtë aspekt
ndihmuan edhe mësimdhënësit nga Universiteti i Tiranës, sidomos në vitet 1978-1981.
Për lëndët mësimore në gjuhën serbokroate
profesorët e universiteteve të Beogradit, të
Shkupit, të Nishit dhe ndonjë nga qendra të
tjera universitare ishin të angazhuar prej
themelimit të tij. Edhe gjatë këtyre dhjetë
vjetëve një numër i kufizuar i mësimdhënësve nga mësimi në gjuhën serbokroate, në
mungesë të kuadrit shqiptar, u mbante
mësim edhe studentëve shqiptarë në gjuhën
serbokroate. Mësimi dhe studimet në gjuhën
joamtare për studentët shqiptarë, paraqitnin
vështirësi serioze, e që, pa dyshim, ndikonte
edhe në efikasitetin e studimeve.
Me Ligjin mbi Shkollimin e Lartë
(“Gazeta zyrtare e KSAK” nr. 43-74), arsimi
i lartë në Kosovë për herë të parë rregullohet
në mënyrë të tërësishme. Në disa degë, si në
atë të Albanologjisë, të Pedagogjisë, të
Historisë, pastaj në Fakultetin Juridik, në
Fakultetin e Shkencave Matematike-Natyrore etj., u themeluan edhe studimet pasuniversitare. Me qëllim të intensifikimit të
mësimit, bëhen hapat e parë për hartimin e
teksteve universitare që mungonin, sidomos
për studimet në gjuhën shqipe. Nis reformimi i planeve dhe programeve të studimeve
dhe krijimi i kushteve më të mira për
studime dhe veprimtari shkencore. Pothuajse
në të gjitha degët, në drejtimet dhe katedrat
e fakulteteve, u themeluan bibliotekat, sallat
e leximit dhe u sigurua literaturë për
studentët dhe mësimdhënësit, ndonëse ajo
nuk ishte e mjaftueshme.
Gjithashtu, për studentët e Universitetit
të Prishtinës ofrohen shërbime që kanë të
bëjnë me standardin e tyre, siç është
ndërtimi i restaurantit në vitin 1974, pastaj
objekti i mbrojtjes shëndetësore të studentëve etj. E një rëndësie të veçantë ishte edhe
mbështetja financiare e studentëve përmes
kredive dhe bursave, si dhe themelimi i
çmimit “Student i dalluar”. Ky çmim ka
pasur dhe vazhdon të ketë edhe sot e kësaj
dite një rëndësi të veçantë në nxitjen dhe
avancimin e dijes shkencore.
Veprimtaritë sportive dhe argëtuese të
studentëve kanë pasur një ndikim të veçantë
në rrjedhat e procesit jashtëmësimor. Kështu,
formohet Lidhja e Organizatave të Kulturës
Fizike e Universitetit (LOKF-a), ku vepronin
20 shoqëri sportive me 11 klube, me afro
4000 anëtarë. Shquhen: klubi i skitarisë
(1969); klubi basketbollistik “Universiteti”
(femra), formuar më 1972; klubi xhudo
“Universiteti” (1969), pastaj klubi i shahut,
i volejbollit, i hendbollit, i pingpongut, i
shenjëtarisë etj., që arritën rezultate të
mëdha. Këto klube në vitin 1979 u përfshinë
në Shoqërinë Sportive “Universiteti”.
Për nxitjen e jetës kulturore-artistike të
studentëve gjatë kësaj periudhe, rol të veçantë
luajti Shoqëria Kulturo-Artistike e studentëve
TEMPULLI I DIJES
50
Monografi
1970 – 2012
“Ramiz Sadiku”, e cila është formuar në vitin
1962 dhe ka zhvilluar një veprimtari të
pandërprerë në seksionet: muzikë popullore,
folklor, kor, art dramatik në gjuhën shqipe dhe
serbokroate, pastaj grupi letrar, recitativ etj.
Studentët botonin edhe revistat e tyre
“Bota e re” dhe “Dituria”. Në periudhën e
viteve 1970-1980, në Universitetin e Prishtinës u diplomuan mbi 9500 studentë në 46
profile dhe u mbrojtën mbi 100 disertacione
të doktoratave. Pjesa më e madhe e tyre ishin
në gjuhën shqipe.
Krahas punës mësimore, në fakultetet e
Universitetet të Prishtinës, prioritet kishte
edhe puna hulumtuese, kërkimore-shkencore.
Në disa prej fakulteteve më të mëdha, siç ishin
Fakulteti i Shkencave Matematike-Natyrore,
Filozofik, Juridik, i Mjekësisë etj., u
themeluan edhe institute kërkimoreshkencore, si dhe klinika të veçanta për
shërbime me karakter shkencor. Po ashtu,
edhe rritja e numrit të doktorëve dhe
magjistrave, sidomos të atyre shqiptarë, pastaj
botimi i veprave dhe i teksteve universitare, i
buletineve të ndryshme shkencore, ka ndikuar
në zhvillimin dhe zgjerimin e veprimtarisë
shkencore në Universitetin e Prishtinës.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
51
1970 – 2012
Universiteti i Prishtinës - identitet
i kulturës, arsimit dhe shkencës
ë vitet 1981-1983 emri i Universitetit
të Prishtinës ndryshohet në Universiteti i Kosovës në Prishtinë, por pa
pasur vendim të ligjshëm nga organet
legjitime të Universitetit, as nga institucionet
e Kosovës. Pas dy vjetësh, i rikthehet
emërtimi i mëparshëm.
Që nga viti 1981 ndaj Universitetit të
Prishtinës filloi të zbatohet presion i shtuar
politik. Universiteti trajtohet si qendër e
“nacionalizmit dhe irredentizmit shqiptar”,
N
mirëpo edhe në këtë periudhë institucionet
e arsimit të lartë e kanë ruajtur dhe zhvilluar
veprimtarinë e tyre mësimore dhe shkencore.
Pas një periudhe të zhvillimit, që
përfshinin vitet 1970-1980, u bë e mundur
që rrjeti i institucioneve të shkollave të larta
dhe të fakulteteve të plotësohet dhe të
zgjerohet më tej. Në vitin akademik 19801981 numri i studentëve në Universitetin e
Prishtinës ishte 31073 me mësim në gjuhën
shqipe, 12248 në gjuhën serbokroate dhe
TEMPULLI I DIJES
52
Monografi
1970 – 2012
223 shtetas të huaj. Në këtë periudhë shtohet
edhe numri i vajzave shqiptare, të cilat
studiojnë në degë të ndryshme të fakulteteve
dhe të shkollave të larta. Në këtë vit
akademik studiojnë 6802 studente shqiptare.
Numri i studentëve në Universitetin e
Prishtinës filloi të shënonte rënie graduale.
Në vitin akademik 1988-1989 Universiteti i
Prishtinës kishte 31598 studentë (20529 të
rregullt, 11069 me korrespondencë).
Mësimet në gjuhën shqipe i vijonin 24039
studentë, ndërsa në atë serbe 7559 studentë,
prej të cilëve 755 të huaj (kryesisht grekë).
Një vit më vonë, numri i studentëve
shqiptarë u zvogëlua për 6.434 studentë,
përkatësisht 26.76%. Nga 24039 studentë,
sa ishin një vit më parë, numri i tyre
zvogëlohet në 17605, ndërkohë që numri i
studentëve serbë mbeti i njëjtë.
Në vitin akademik 1980-1981 në
Universitetin e Prishtinës punonin 916
mësimdhënës dhe 434 bashkëpunëtorë,
ndërsa në vitin akademik 1988-1989 kishte
1316 mësimdhënës dhe 726 bashkëpunëtorë,
shumica prej të cilëve për mësimin në gjuhën
shqipe. Në këtë periudhë u botua një numër
i teksteve universitare në gjuhën shqipe. Prej
vitit 1970 – 1990 tekstet universitare në
pjesën më të madhe të lëndëve mësimore
botohen nga Enti i Teksteve dhe i Mjeteve
Mësimore të Kosovës të financuara nga BVI
e Arsimit dhe BVI për Punë Shkencore të
Kosovës. Në vitin 1983 Enti i Teksteve dhe i
Mjeteve Mësimore në Prishtinë botoi dhe
ribotoi mbi 60 tekste universitare. Në
Universitetin e Prishtinës brenda periudhës
njëzetvjeçare u diplomuan 46280 studentë,
në të dy gjuhët mësimore. Vetëm në vitin
1988 u diplomuan rreth 3700 studentë, prej
të cilave 1200 studente.
Në vitin 1986 punonin më shumë se
1500 punëtorë shkencorë, 1100 prej të cilëve
ishin në marrëdhënie të rregullt pune. Mbi
400 prej tyre ishin doktorë dhe magjistra
shkencash. Një e treta e tyre i përfundoi
studimet në Universitetin e Prishtinës.
Deri në vitin 1986 në Universitetin e
Prishtinës doktoruan mbi 300 kandidatë dhe
magjistruan 320. Pas lëvizjes studentore në
pranverën e vitit 1981, me të cilën u
solidarizuan shqiptarët, dhuna politike dhe
policore u shtua ndaj profesorëve dhe
studentëve të Universitetit të Prishtinës,
kështu që filloi të zhvillohej fushatë e ashpër
e diferencimeve, ndëshkimeve dhe përjashtimeve nga puna e kuadrit mësimdhënës dhe
të studentëve shqiptarë. Universiteti i
Prishtinës nga organet politike dhe shtetërore
të ish-Jugosllavisë nis të trajtohet si një
institucion që prodhon destabilitet dhe
armiqësi ndaj shtetit komunist. Në këtë
proces të diferencimeve e drejta për të
TEMPULLI I DIJES
Monografi
53
1970 – 2012
studiuar iu mohua 568 studentëve. Si masë e
domosdoshme për regjistrimin në vitin e parë
të studimeve ishte “dëshmia për cilësitë
moralo-politike të studentëve” që duhej të
merrej në organet lokale nga të cilat vinin
studentët.
Nga procesi mësimor-shkencor nga viti
1981 deri në vitin 1989 u larguan 18
mësimdhënës dhe asistentë të Universitetit
të Prishtinës: akademik Mark Krasniqi,
akademik Ali Hadri, akademik Gazmend
Zajmi, prof. dr. Fehmi Agani, prof. dr. Ymer
Jaka, doc. dr. Muhamet Tërrnava, doc. dr.
Shaqir Shaqiri, mr. Ukshin Hoti, prof. dr.
Sahadete Mekuli, prof. dr. Jusuf Rexhepi, dr.
Shefqet Canhasi, prof. Pajazit Nushi
(bashkëpunëtor i jashtëm), mr. Mahmut
Bakalli (bashkëpunëtor i jashtëm), asistentët
Nexhmedin Rexhepi, mr. Ruzhdi Sefa, mr.
Hamdi Gashi, Shemsi Reçica dhe dr.
Skënder Boshnjaku.
Në periudhën e viteve 1981-1991 numri
i studentëve shqiptarë u zvogëlua për 11.068
ose 35.93%, përkatësisht nga 30.804, numri
i studentëve u zvogëlua në 19.736 , për
shkak të masave ideopolitike dhe rrethanave
gjithnjë e më të vështira ekonomike.
Ndërkaq, vetëm në periudhën e viteve
1981-1989 u larguan 18 mësimdhënës
shqiptarë, disa prej tyre edhe u burgosën.
Krahas shtimit të presionit, rritet edhe
rezistenca e profesorëve dhe e studentëve. U
rezistohej vendimeve që merreshin nga
institucionet e dhunshme serbe kundër lirisë
dhe funksionimit normal të Universitetit të
Prishtinës. Në vitin 1990 u nxor vendimi për
masat e dhunshme në Universitetin e
Prishtinës nga Kuvendi i Republikës së
Serbisë, ndërsa në qershor të vitit 1991 u
futën masat e dhunshme në fakultetet e
Universitetit të Prishtinës.
Për të vënë nën kontroll të plotë të gjitha
proceset në Universitetin e Prishtinës,
Kuvendi i Republikës së Serbisë më 27
qershor të vitit 1991 nxjerr vendimin: “Për
aplikimin e masave të përkohshme për
mbrojtjen e të drejtave vetëqeverisëse dhe të
pasurisë shoqërore ndaj Universitetit të
Prishtinës dhe ndaj fakulteteve në përbërje
të tij, Fakultetit të Filologjisë, Fakultetit
Filozofik, Fakultetit të Shkencave Matematike-Natyrore, Fakultetit Juridik, Fakultetit
Ekonomik, Fakultetit Elektroteknik, Fakultetit të Makinerisë, Fakultetit të Ndërtimtarisë dhe të Arkitekturës, Fakultetit të
Bujqësisë, Fakultetit të Arteve, Fakultetit të
Kulturës Fizike dhe ndaj Fakultetit XehetarMetalurgjik të Mitrovicës.” (“Službeni
glasnik SRS, nr. 38, Beograd, 27.VI.1991).
Në Universitetin e Prishtinës, praktikisht,
fillon të zbatohet aparteidi ndaj profesorëve
dhe studentëve shqiptarë. Për të realizuar këtë
synim aparteidi, në fillim të vitit akademik
1991-1992 profesorët shqiptarë të Universitetit të Prishtinës nuk e nënshkruan
marrëveshjen me Bashkësinë e Shkollave të
Larta dhe me Bashkësinë e Fakulteteve të
Serbisë. Më 1 tetor 1991 Fondi Krahinor për
Arsimin e Lartë në Kosovë ndërpreu financimin e mësimit shqip në të gjitha fakultetet
dhe shkollat e larta. Nga Universiteti i
Prishtinës përjashtohen profesorët dhe
studentët shqiptarë, duke mbetur ky veprim
një nga shenjat më të dhunshme të regjimit
serb ndaj kulturës, arsimit dhe identitetit
shqiptar.
TEMPULLI I DIJES
54
Monografi
1970 – 2012
TEMPULLI I DIJES
Monografi
55
1970 – 2012
Protesta studentore kundër gjenocidit serb
Universiteti i Prishtinës në kohën
e aparteidit dhe të rezistencës
ga kjo situatë e krijuar në rrethana të
okupimit, profesorët, studentët dhe
institucionet e Kosovës u detyruan të
organizonin procesin mësimor-shkencor të
fakulteteve dhe shkollave të larta të
Universitetit të Prishtinës jashtë objekteve që
u përkisnin. Në vitin akademik 1991-1992,
filloi periudha e riorganizimit dhe e
rezistencës, për të mbijetuar mësimi në
gjuhën shqipe. Në mbledhjen e mbajtur të
Kuvendit të Universitetit të Prishtinës më 26
N
nëntor 1991 u vendos që mësimi në gjuhën
shqipe të organizohet jashtë lokaleve legale
që ishin uzurpuar nga administrata dhe
policia serbe. Në këtë kohë zgjidhet edhe
rektori i ri i Universitetit të Prishtinës, prof.
dr. Ejup Statovci. I tërë procesi mësimorshkencor që nga dhjetori i vitit 1991
organizohet mbështetur në dispozitat ligjore
që ishin nxjerrë nga institucionet e Kosovës.
Në mbledhjen e Kuvendit të Universitetit, më 10 dhjetor 1991, rektori prof. dr.
TEMPULLI I DIJES
56
Monografi
1970 – 2012
Rektori Statovci duke e falënderuar Hysni Varoshin nga Ferizaj, i cili e kishte lëshuar shtëpinë e tij për mësim
Ejup Statovci, paraqiti programin e punës
dhe parashtroi vizionin e tij për organizimin
e punës në këtë institucion. Kontribut të
veçantë në nismën e aktivitetit për
riorganizimin e punës në Universitet dha
prof. dr. Eshref Ademaj, veçmas për fillimin
e vitit akademik 1991-1992. Realizimin e
konkursit dhe pranimin e studentëve të rinj
e mundësuan institucionet e arsimit të lartë.
Kjo bëri të mundur të vazhdonte puna legale
në pranimin e studentëve, e më vonë edhe në
organizimin institucional në objekte private.
Bazën themelore juridike të Universitetit
të Prishtinës e përbënin Ligji mbi Arsimin e
Lartë i KSA të Kosovës (1989) dhe
Dekretligji për Ndryshimin dhe Plotësimin
e Ligjit mbi Arsimin e Lartë të Kosovës,
miratuar nga Qeveria e Kosovës, më 10 janar
1992, me të cilin legalizohej veprimtaria e
Universitetit të Prishtinës në rrethana të
jashtëzakonshme dhe përligjej regjimi i ri
specifik i studimeve në këto kushte. Më 22
qershor 1994 Qeveria miratoi Dekretligjin
mbi Shkollimin e Lartë të Kosovës, i cili
ndikoi në konsolidimin e mëtejmë të bazës
ligjore, të veprimtarisë dhe të reformimit të
këtij institucioni.
Universiteti i Prishtinës në këtë periudhë
ishte i përbërë prej 13 fakulteteve dhe 7
shkollave të larta. Në këtë institucion
punonin 845 mësimdhënës dhe bashkëpunëtorë në marrëdhënie të përhershme
pune dhe 247 sish në punë plotësuese, prej
të cilëve 131 femra. Ata jetuan dhe punuan
pa kushte elementare për punë, në lokale
private të ngushta, në disa ndërtesa që ishin
me lagështi e pa ngrohje, në shtëpi pa mjete
mësimore, pa biblioteka etj., dhe për më
tepër nën presion të vazhdueshëm të dhunës
policore serbe.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
57
1970 – 2012
Foto me rastin e 28 vjetorit të themelimit të Universitetit të Prishtinës, më 15 shkurt 1998
Studimet në Universitetin e Prishtinës në
vitin akademik 1991-1992, i vijuan 19622
studentë: 15826 të rregullt dhe 3796 me
korrespondencë. Në atë vit akademik
diplomuan 1122 studentë. Në vitet që
pasuan numri i studentëve u zvogëlua
dukshëm. Në vitin akademik 1993-1994 në
Universitetin e Prishtinës studimet i vijonin
vetëm 12.103 studentë shqiptarë (8.481 të
rregullt dhe 3.622 me korrespondencë).
Studentët jetonin dhe studionin në kushte
shumë të vështira ekonomike, jetësore,
shëndetësore dhe pedagogjike. Vëmendje e
veçantë iu kushtua punës mësimore, duke
bërë ndryshime në programet e mësimit, për
të arritur cilësinë e kërkuar të studimeve,
kështu që disa lëndë ekzistuese në fakultete e
në degë, u zëvendësuan me lëndë të reja. Në
këto kushte mësimi organizohej kryesisht
përmes metodave dhe formave tradicionale
(ligjërata dhe konsultime), ndonëse u bënë
përpjekje edhe për punë mësimore
laboratorike etj. Studentët nga Fakulteti i
Shkencave Matematike-Natyrore dhe të
Fakultetit të Mjekësisë mësimin praktik e
realizuan në institucionet e Universitetit të
Tiranës etj. Në këtë periudhë mësimdhënësit
hartuan dispensa dhe botuan rreth 150
tekste universitare në gjuhën shqipe. Në disa
fakultete vazhduan edhe studimet pasuniversitare. Gjithashtu, u organizuan edhe
mbrojtje të tezave të magjistraturës dhe të
doktoratës. Edhe në këto kushte bëhen
përpjekje për reforma të programeve e të
profileve të studimeve, sidomos në disa
fakultete (Ekonomik, në vitin akademik
1992-1993). Në vitin 1997 themelohet edhe
Fakulteti i Mësuesisë, në kuadër të
përpjekjeve për zgjerimin e institucioneve të
arsimit të lartë, si dhe për t’i plotësuar
TEMPULLI I DIJES
58
Monografi
1970 – 2012
Demonstratat studentore të vitit 1997
TEMPULLI I DIJES
Monografi
59
1970 – 2012
kërkesat për kuadrin e mësuesve në institucionet parauniversitare.
Pavarësisht kushteve shumë të vështira për
shkak të kufizimeve për të lëvizur lirisht
profesorët dhe studentët, Universiteti i
Prishtinës nënshkroi dhe realizoi disa
marrëveshje të rëndësishme me universitete të
rajonit e më gjerë. Në vitin 1994 konstituohet
Konferenca Kombëtare e Universiteteve
Shqiptare, në të cilën Universiteti i Prishtinës
ishte njëri nga themeluesit. Ky bashkëpunim
përfshin Universitetin e Tiranës, Universitetin
“Freidrich Schiller” të Jenës, Universitetin
Teknik të Dresdenit, Universitetin e Lirë të
Berlinit, Universitetin e Lubjanës, Universitetin
e Vjenës, Universitetin e Leçes, Universitetin e
Ulmit, Universitetin e Padovës, Universitetin e
Firencës, Universitetin e Zagrebit etj.
Po kështu, mësimdhënësit e Universitetit
të Prishtinës dhanë ndihmesë të veçantë në
ngritjen dhe zhvillimin e Universitetit të
Tetovës në Maqedoni, i cili u themelua në
vitin 1994.
Krahas studimeve, përmes organizatës së
tyre, Unioni i Pavarur i Studentëve, me
ndihmën e arsimtarëve, u përpoq të ringjallte
veprimtarinë e gjithmbarshme studentore në
Universitet, duke përfshirë këtu edhe tribuna
shkencore, ekspozita artistike, koncerte
muzikore etj. Më 18 prill 1994 Unioni i
Pavarur i Studentëve botoi revistën
studentore “Bota e re”. Kjo organizatë bëri
punë me vlerë edhe për afirmimin e këtij
Universiteti në arenën ndërkombëtare.
Unioni bëri punën kryesore në organizimin
e protestave kundër regjimit okupues serb në
1
Ceremonia e kremtimit të përvjetorit të Universitetit
Prishtinës në objekte private
vitin 1997. Studentët e Universitetit të
Prishtinës kanë kontribuar në luftën për
çlirimin e Kosovës në vitet 1998-1999. Një
pjesë e tyre kanë dhënë kontribut të
pakursyer edhe në organizimin e luftës së
Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.
Nga viti akademik 1991-1992 deri në
vitin akademik 1998-1999, ndonëse në
rrethana të jashtëzakonshme, në Universitetin e Prishtinës diplomuan 8785 studentë. Megjithatë, përkundër entuziazmit dhe
punës me shumë sakrifica nga studentët,
arsimtarët etj., rezultatet e studimeve (cilësia
dhe efikasiteti i tyre), në këto rrethana, nuk
ishin as nuk mund të ishin të larta, sidomos
në disa fusha mësimore-shkencore. Veprimtaria mësimore, shkencore dhe artistike e
Universitetit të Prishtinës në kushte të
jashtëzakonshme vazhdoi deri më 21 mars
1999, kur u ndërpre përkohësisht për shkak
të luftës. Në këtë luftë, në vitet 1998-1999,
u vranë 322 studentë dhe 8 arsimtarë të
Universitetit të Prishtinës.1
Më gjerësisht: Në kërkim të dijes dhe të lirisë-Searching for Knowlege and Freedom-Dëshmorët dhe viktimat e Universitetit të
Prishtinës 1997-1999-Martyrs and Victims of the University of Prishtina 1997-1999, Universiteti i Prishtinës, Prishtinë, 2004.
TEMPULLI I DIJES
60
Monografi
1970 – 2012
TEMPULLI I DIJES
Monografi
61
1970 – 2012
Universiteti i Prishtinës në procesin
e reformimit dhe të modernizimit
ë Universitetin e Prishtinës procesi
mësimor-shkencor
rifilloi
të
organizohet më 2 gusht 1999 në 14
fakultete dhe 7 shkolla të larta. Deri më 15
tetor 1999 u bë kompensimi i mësimit të
humbur për shkak të luftës gjatë periudhës
mars – qershor 1999. Mësimi u zhvillua në
objekte legale të Universitetit. Bëhet edhe
pranimi i studentëve të rinj dhe vazhdimi i
mësimit të rregullt në gjuhën shqipe.
Gjatë vitit akademik 1999-2000 në
Universitetin e Prishtinës diplomuan 1.617
N
studentë, prej të cilëve 1.205 në shkencat
shoqërore-humanitare dhe 412 në shkencat
natyrore-teknike. Në vitin akademik 20002001 në Universitetin e Prishtinës i vijuan
studimet 20.277 studentë, prej të cilëve
15.493 në fakultete dhe 4.784 në shkolla të
larta. Të rregullt ishin 14.596 dhe me
korrespondencë 5.681 studentë. Numri i
studentëve të rregullt ishte përafërsisht në
nivelin e vitit akademik paraprak, ndërkaq
numri i studentëve me korrespondencë u
zvogëlua, ndërkohë që regjistrimi i
TEMPULLI I DIJES
62
Monografi
1970 – 2012
Ndërtesa e Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës
studentëve për studime me korrespondencë
u ndërpre.
Në Universitetin e Prishtinës nis të rritet
numri i studentëve. Kështu, në vitin akademik
2004-2005 në këtë Universitet studimet i
vijuan 28.832 studentë, prej të cilëve 13.236
femra dhe 15.596 meshkuj. Nga viti në vit
rritet edhe numri i studentëve të diplomuar.
Vetëm nga 1 tetori 2003 deri më 30 shtator
2004 diplomuan 3013 studentë (1920 në
fakultete dhe 1093 në shkolla të larta).
Ndërkaq, nga gjenerata e parë e studentëve, që
u regjistruan sipas modelit evropian të
studimeve (Deklarata e Bolonjës), deri më 30
shtator 2004 diplomuan 249 studentë (143 në
fakultete dhe 106 në shkolla të larta).
marrëdhënie të përhershme pune ishin 879
mësimdhënës dhe bashkëpunëtorë, prej tyre
366 doktorë dhe 225 magjistër shkencash.
Ndërkaq, me punë plotësuese ishin 296
mësimdhënës dhe bashkëpunëtorë. Në vitin
akademik 2004-2005 në marrëdhënie të
rregullt pune ishin 1007 mësimdhënës (192
profesorë të rregullt, 50 profesorë të asocuar,
150 profesorë asistentë etj.), prej të cilëve
427 doktorë dhe 272 magjistra shkencash,
dhe 631 mësimdhënës në punë plotësuese
(122 profesorë të rregullt, 27 profesorë të
asocuar etj.), prej të cilëve 276 doktorë dhe
126 magjistra shkencash. Krahas kësaj, pas
qershorit të vitit 1999 filloi një kapitull i ri
në rindërtimin dhe në reformimin e sistemit
të arsimit në Kosovë, duke përfshirë edhe
arsimin e lartë, bazuar në Rezolutën 1244 të
KS të OKB. Kjo reformë vazhdoi të jetë
TEMPULLI I DIJES
Monografi
63
1970 – 2012
Ndërtesa Ministrisë së Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë
pjesë integrale e transicionit të përgjithshëm
të shoqërisë kosovare.
Nga viti akademik 1999-2000 në
Universitetin e Prishtinës fillojnë të bëhen
reforma rrënjësore. Synimi i kësaj reforme
gjithëpërfshirëse ishte arritja e standardeve të
përparuara arsimore dhe shkencore, në
mënyrë që Universiteti i Prishtinës të
integrohet me sukses në hapësirën evropiane
të arsimit të lartë. Për zhvillimin e arsimit të
lartë në Kosovë, në këtë kuadër edhe të
Universitetit të Prishtinës, rëndësi të veçantë
ka Ligji mbi Arsimin e Lartë në Kosovë
(2003), i cili mbështetet në dokumentet
relevante ndërkombëtare dhe synon
reformimin e arsimit të lartë në Kosovë në
frymën e Deklaratës së Bolonjës (19 qershor
1999). Sipas nenit 5.1 të Ligjit në fjalë,
“bartësit publikë të arsimit të lartë janë
universitetet dhe institucionet e tjera të
arsimit të lartë”, të cilat themelohen me
vendimin e Ministrisë së Arsimit, Shkencës
dhe Teknologjisë, të ratifikuar nga Kuvendi
i Kosovës. Bartësit e arsimit të lartë kanë
autonominë e tyre; ata “gëzojnë të drejtën e
mësimdhënies dhe në rastin e universiteteve,
në punën kërkimore-shkencore në kuadër të
licencave të tyre, pa ndërhyrje të autoriteteve
publike në veprimtarinë e tyre, përveç
rasteve që parashihen në dispozitat e këtij
Ligji.” (neni 7.1).
Me këtë Ligj krijohet baza juridike për
themelimin e institucioneve private të
arsimit të lartë. Gjithsesi, kjo mundësi
krijon kushte për konkurrencë dhe cilësi në
këtë fushë. Ligji ofron mundësi për
TEMPULLI I DIJES
64
Monografi
1970 – 2012
Qendra e Studentëve
organizimin e mësimit me dhe pa shkëputje
nga puna, në distancë dhe forma të tjera, të
parashikuara me statutin e institucionit
përkatës. Më 15 korrik 2004 Kuvendi i
Kosovës miratoi edhe Statutin e Universitetit
të Prishtinës, sipas të cilit “Universiteti është
institucion publik autonom për arsimin e
lartë, që zhvillon arsimim akademik,
kërkime shkencore, krijimtari artistike,
këshillime profesionale dhe fusha të tjera të
veprimtarive akademike. Sipas këtij statuti,
“njësitë akademike të Universitetit janë:
Fakulteti, veprimtaria e të cilit është arsimi
akademik, dhe Fakulteti i Shkencave të
Aplikuara, me programe akademike të
orientuara në praktikë. Universiteti i
Prishtinës, sipas legjislacionit aktual, është
një tërësi unike legale. Organet qeverisëse të
tij janë: Senati (organi më i lartë akademik),
Këshilli drejtues dhe Rektori.
Sipas modelit të ri evropian të studimeve,
Deklarata e Bolonjës parasheh studimet
themelore trivjeçare (bachelor), studimet
profesionale dyvjeçare (master) dhe studimet
shkencore profesionale trivjeçare (doktor i
shkencave). Filozofia themelore e tij është
komunikimi midis universiteteve në hapësirën
evropiane të arsimit të lartë. Më 1 tetor 2002
në Universitetin e Prishtinës filloi jetësimi i
Sistemit Evropian të Transferit të Kredive
(ECTS). Kjo ngërthen edhe praktikën e
përparuar të mësimdhënies, të studimeve dhe
të vlerësimit në Universitet, me theks të
veçantë që studenti të jetë subjekt aktiv në
jetën dhe në veprimtarinë arsimore dhe
shkencore të Universitetit, e njëkohësisht
bashkëpunëtor i mësimdhënësit. Dokument i
rëndësishëm për Universitetin e Prishtinës dhe
arsimin e lartë në Kosovë, përgjithësisht, është
edhe Strategjia e Zhvillimit të Arsimit të Lartë
në Kosovë, miratuar nga Ministria e Arsimit,
e Shkencës dhe e Teknologjisë, në vitin 2004.
Reforma në Universitetin e Prishtinës
solli ndryshime edhe në strukturën e
TEMPULLI I DIJES
Monografi
65
1970 – 2012
organizimit. Në vitin 2002 u themelua
Fakulteti i Edukimit, me seli në Prishtinë,
me katër qendra rajonale: Prishtinë, Gjilan,
Gjakovë, Prizren. Në kuadër të tij u
integruan shkollat e larta pedagogjike dhe
Fakulteti i Mësuesisë, ndërsa shkollat e larta
teknike në Mitrovicë dhe në Ferizaj, si dhe
Shkolla e Lartë e Biznesit në Pejë, në
procesin e reformimit në harmoni me Ligjin
mbi Arsimin e Lartë, u shndërruan në
fakultete të veçanta.
Shkollat e larta dhe fakultetet e
Universitetit të Prishtinës, sipas modelit
evropian të studimeve (për bachelor), filluan
të punojnë në vitin akademik 2001-2002,
ndërsa në semestrin e dytë të vitit akademik
2004-2005 filluan studimet profesionale për
master. Vazhdoi puna për botimin e teksteve
universitare, ndonëse interesimi i Universitetit nuk ishte në shkallë të duhur. Vazhdoi
të thellohet bashkëpunimi i Universitetit të
Prishtinës me universitete, institucione dhe
asociacione ndërkombëtare, duke përfshirë
këtu edhe Asociacionin e Universiteteve
Evropiane, Konferencën e Rektorëve të
Danubit, Rrjetin Evropian të Arsimit në
Distancë etj.
Në muajt korrik-gusht 2001 në kuadër
të Universitetit të Prishtinës filloi punën
Universiteti Veror Ndërkombëtar, me
program të hapur për studentë, profesorë dhe
specialistë vendës dhe të huaj, për të vazhduar
deri më tani. Në reformimin e Universitetit
të Prishtinës ose të fakulteteve të veçanta të
tij, kontribut të veçantë kanë dhënë edhe
organizata qeveritare e joqeveritare vendore
dhe ndërkombëtare. Nga viti 1998
mbështetje të madhe ka dhënë WUS i
Austrisë, pastaj UNMIK, Këshilli i Evropës,
OSBE, SOROS etj. Tërë kjo u reflektua edhe
në veprimtarinë shkencore, mësimore dhe
artistike të Universitetit. Përkundër vështirësive materiale-financiare vazhdoi realizimi
i projekteve të ndryshme shkencore, hartimi
dhe botimi i monografive shkencore etj. Në
bashkëpunim me institucione dhe asociacione ndërkombëtare u realizuan një numër
i konsiderueshëm i projekteve të rëndësishme
në fakultete. Gjithashtu, u organizuan
veprimtari të ndryshme shkencore, duke
përfshirë edhe konferencën shkencore me
temë: “Universiteti dhe Shoqëria Bashkëkohore” (Prishtinë, 16-17 nëntor 2002),
“Vizioni për Fakultetin e Edukimit” (Prishtinë, 18 shkurt 2005) etj.
Një segment shumë i rëndësishëm i
reformës universitare ka të bëjë edhe me
organizimin dhe veprimtarinë e studentëve,
sipas rregullativës së re. Studentët janë
faktorë aktivë dhe shumë i rëndësishëm i
jetës, i veprimtarisë dhe i reformës së
Universitetit të Prishtinës. Organizatat
studentore e kanë formuar Parlamentin e
tyre pluralist me përfaqësim përkatës në
Senatin e Universitetit. Unioni i Pavarur i
Studentëve të Universitetit të Prishtinës,
gjatë këtyre viteve të pasluftës, zhvilloi një
veprimtari të dendur në shkallë kombëtare
dhe ndërkombëtare. Ndër të tjera, më 14
shkurt 2005, studentët e universiteteve në
hapësirën gjeografike shqiptare formuan
Unionin e Studentëve Shqiptarë, me qëllim
të intensifikimit të bashkëpunimit dhe të
integrimit në shkallë kombëtare.
Në Universitetin e Prishtinës gjatë 40
vjetëve u diplomuan kuadro që dhanë
TEMPULLI I DIJES
66
Monografi
1970 – 2012
kontribut të rëndësishëm në shumë vende,
p.sh. në Maqedoni, Mal të Zi, Sanxhak, në
trevat shqiptare të tjera në Serbi etj. Në disa
periudha të mëparshme Universiteti i
Prishtinës përgatiti kuadro me arsim të lartë
profesional edhe për nevojat e vendeve të
tjera, sidomos të Greqisë.
Në shumicën e shteteve evropiane shkalla
e përfshirjes së gjeneratës në arsimin e mesëm
është mbi 90 %, kurse në Kosovë asnjëherë
nuk ka arritur të përfshihet 50 përqindëshi i
gjeneratës. Në vitet ‘90 përfshirja e gjeneratës
në arsimin e mesëm ishte rreth 35-40 %,
kurse e maturantëve rreth 30 %. Pra, nëse
merret për bazë shkalla e përfshirjes së
maturantëve, ekziston një përqindje e lartë,
sepse nga 12.000-14.000 nxënës, që
mesatarisht e kryejnë shkollën e mesme në
arsimin e lartë, regjistrohen 6000 – 7000
studentë ose rreth 50 % e maturantëve. Në
vitet ‘80 të shekullit të kaluar, rreth 60 % e
maturantëve ishte regjistruar në arsimin e
lartë në Kosovë, çka do të thotë së përfshirja
e gjeneratës së maturantëve ishte e lartë.
Universitetin e Prishtinës ishin të regjistruar
gjithsej 10.368 studentë të rregullt dhe me
korrespodencë. Nga ata, të rregullt ishin
7283 studentë ose 70.24 % nga numri i
përgjithshëm i studentëve, kurse me korrespodencë ishin 3085 studentë ose 29,76 %.
Ky numër i studentëve ishte nga të gjitha
trojet shqiptare të ish Jugosllavisë, numri i të
cilëve nuk ishte i vogël.
Në këtë vit akademik në arsimin e lartë
ishte përfshirë gjenerata e të lindurve në vitet
1949, 1950, 1951 dhe 1952. Në këto katër
vjet në Kosovë kanë lindur 112.298 fëmijë
(janë hequr të vdekurit). Shkalla e përfshirjes
së përgjithshme të kësaj gjenerate, duke
llogaritur studentët e rregullt dhe ata me
korrespodencë, ishte 9,23 %, kurse si
studentë të rregullt ishin përfshirë vetëm
6,48 %. Mirëpo, edhe kjo shkallë e
përqindjes nuk është reale, meqë në numrin
e përgjithshëm të studentëve, rreth 15-20 %
e tyre ishin nga viset jashtë Kosovës.
Në vitin akademik 1981-1982 numri i
studentëve të rregullt dhe me korrespodencë
kishte arritur në 40.371 sish. Krahas numrit
të studentëve, është shtuar edhe numri i të
rinjve të gjeneratës së të lindurve në vitet
1960, 1961, 1962 dhe 1963 në 143.004.
Duke krahasuar numrin e studentëve dhe
numrin e të rinjve të gjeneratës, mund të
konstatohet se në këtë vit akademik ishin
përfshirë 28,23 % të gjeneratës. Sipas
shënimeve zyrtare statistikore, prej 40.371
studentëve, që studionin në Universitetin e
Prishtinës, 6.623 studentë ishin nga trevat
jashtë Kosove. Megjithatë, gjendja reale e
përfshirjes se gjeneratës duhet të merret
vetëm ajo e studentëve të rregullt. Kështu,
prej gjithsej 26.037 studentëve të rregullt,
nga Kosova ishin 22.018, ndërsa nga viset e
tjera të ish-Jugosllavisë ishin 4.019 studentë,
ose 15,46 %. Pra, përfshirja e gjeneratës së
të lindurve kosovarë ishte 15,40 %.
Numri i përgjithshëm i studentëve pas
dhjetë vjetësh, në vend që të shtohej me
dinamikën e shtimit të të rinjve të kësaj moshe,
në vitin akademik 1990-1991 ishte zvogëluar
për 11.355 sish apo për 28,13 %. Numri i
studentëve të rregullt kishte rënë për 5.029
veta, ose për 19,31 %. Kështu, në këtë vit
TEMPULLI I DIJES
Monografi
67
1970 – 2012
akademik ishin të regjistruar 29.016 studentë,
prej tyre 21.008 studentë ishin të rregullt. Nëse
këtij numri ia heqim rreth 15 % të studentëve
nga viset e tjera të ish-Jugosllavisë, atëherë del
se studentë të rregullt kosovarë ishin 17.857
sish. Shkalla e përfshirjes së gjeneratës së të
lindurve në vitet 1969, 1970, 1971 dhe 1972
(169.321) ishte 10,55 %.
Në vitet e nëntëdhjeta shkalla e përfshirjes
së gjeneratës së të lindurve ka rënë nën 10 %.
Në disa vite ajo ishte rreth 5 e 6 %.
Më 15 korrik 2004 Kuvendi i Kosovës
miratoi Statutin e Universitetit të Prishtinës,
në të cilin përcaktohet : “Universiteti është
institucion publik autonom për arsimin e
lartë, që zhvillon arsimim akademik, kërkime
shkencore, krijimtari artistike, këshillime
profesionale dhe fusha të tjera të veprimtarive
akademike”.
Një shtim më i theksuar është shënuar
në 2-3 vjetët e fundit. Në vitin akademik
2004-2005 janë regjistruar gjithsej 28.832
studentë të rregullt dhe me korrespodencë
(në gjuhën shqipe, turke dhe boshnjake). Për
studentët në gjuhën serbe Universiteti i
Prishtinës nuk ka shënime, kështu që nuk
mund të përcaktohet saktësisht shkalla e
përfshirjes së gjeneratës. Në këtë vit
akademik në arsimin e lartë janë përfshirë të
rinjtë e gjeneratës së të lindurve në vitet
1982, 1983, 1984 dhe 1985. Nga këto
gjenerata, sipas shënimeve statistikore, janë
198.828 të rinj. Nëse këtij numri ia heqim
10 %, që mendohet se nuk janë shqiptarë,
atëherë mund të konstatohet së në arsimin e
lartë kosovar janë përfshirë 16,11 % nga
178.945 veta të gjeneratës.
Universiteti i Prishtinës ka 17 fakultete
me 48 departamente – degë, 55 drejtime, 2
module, 2 profile dhe 32 programe të
Fakultetit të Edukimit nëpër qendrat e tij.
Në vitin akademik 2007-2008 në marrëdhënie të përhershme pune në Universitetin e
Prishtinës ishin 1046 mësimdhënës, prej tyre
440 doktorë dhe 272 magjistra shkencash.
Sipas titujve, përbërja e stafit akademik ishte:
profesorë të rregullt – 163, profesorë të asocuar
– 105, profesorë asistentë – 242, profesorë të
SHLP-së – 23, ligjërues – 80, lektorë – 4,
asistentë – 110, asistentë të rinj – 319.
Në vitin akademik 2008-2009 në marrëdhënie të përhershme pune në Universitetin e
Prishtinës ishin 1065 mësimdhënës, prej tyre
504 doktorë dhe 314 magjistra shkencash.
Sipas titujve, përbërja e stafit akademik ishte:
– 128, profesorë asistentë – 257, profesorë të
SHLP-së – 15, ligjërues – 58, lektorë – 5,
asistentë – 122, asistentë të rinj – 317.
marrëdhënie të përhershme pune në Universitetin e Prishtinës janë 1018 mësimdhënës,
prej tyre 498 doktorë, 269 magjistra shkencash dhe 16 master. Sipas titujve, përbërja e
stafit akademik është: profesorë të rregullt –
160, profesorë të asocuar – 130, profesorë
asistentë – 268, profesorë të SHLP-së – 14,
ligjërues – 58, lektorë – 6, asistentë – 97,
asistentë të rinj – 285.
Në vitin akademik 2008-2009 në këtë
institucion studimet i vijuan 31.474
studentë, prej të cilëve 15.306 studente dhe
16.168 studentë.
Nga 1 tetori 2007 deri më 30 shtator
2008, sipas plan-programeve para Deklaratës
së Bolonjës u diplomuan 1647 studentë, prej
TEMPULLI I DIJES
68
Monografi
1970 – 2012
tyre 701 studente dhe 973 studentë. Të
diplomuar nga 1 tetor 2007 deri më 30 shtator
2008, me plan-programe sipas Deklaratës së
Bolonjës, ishin 2973 studentë, prej të cilëve
1580 studente dhe 1393 studentë.
Numri i studentëve të Universitetit të
Prishtinës, të cilëve iu dha bursa universitare
prej vitit 2002-2009 është 5095, ndërsa
Çmimi “Student i dalluar” në periudhën e
viteve 2001-2009 iu dha 408 studentëve.
Numri i studentëve të regjistruar në vitin
akademik 2009-2010 është 38291. Nga ky
numër, 30263 janë studentë të rregullt,
ndërsa 4290 studentë me korrespondencë,
ndërkaq po në këtë vit akademik studimet
master i vijojnë 3738 studentë, ndërsa
studimet e doktoratës 152 kandidatë.
Biblioteka Kombëtare dhe Universitare me
fondin e saj të përgjithshëm afër 2 milion njësi
bibliotekare të të gjithave llojeve, ndër të tjera,
ofron shërbime për studentët e Universitetit të
Prishtinës. Këto shërbime kanë të bëjnë me
koleksionet e ndryshme bibliotekare, sidomos
me tekstet universitare, periodikun në formën e
shtypur dhe elektronike, pastaj shërbimet përmes
programit elektronik bibliotekar Aleph 500 etj.
Në vitin 2009 numri i studentëve banues
në konvikte në Qendrën e Studentëve është
3073.
Sipërfaqja e objektit i Rektoratit të
Universitetit të Prishtinës është 614,5 m2.
Sipërfaqja e përgjithshme e Universitetit
te Prishtinës është gjithsej 73322,70 m2
***
Në periudhën e viteve 2009-2012
Universiteti i Prishtinës i ka kushtuar kujdes
të veçantë rregullimit të kampusit dhe rritjes
së hapësirave për mbarëvajtjen sa më të
suksesshme të procesit mësimor. Në këtë
drejtim, është bërë përmirësimi i infrastrukturës në shumicën e fakulteteve në Prishtinë,
si dhe në qendrat e tjera të Kosovës: Pejë,
Mitrovicë, Gjilan, Gjakovë, Ferizaj etj.
Një ndër ngjarjet më të rëndësishme
duhet dalluar vendosjen e Shtatores së
atdhetarit Hasan Prishtina para Rektoratit të
Universitetit të Prishtinës, e cila u përurua
më 28 nëntor 2011.
Nga ceremonia solemne me rastin e organizimit të sesionit shkencor kushtuar jetës dhe veprës së Hasan Prishtinës
TEMPULLI I DIJES
Monografi
69
1970 – 2012
Nënshkrimi i Protokollit të parë të bashkëpunimit mësimor-shkencor midis Universitetit të Prishtinës
dhe Universitetit të Tiranës
Bashkëpunimi ndërkombëtar
niversiteti i Prishtinës ka për qëllim
promovimin e kontakteve bilaterale me
universitetet e tjera, duke u bazuar në
marrëveshjet e bashkëpunimit të nënshkruara, të cilat synojnë: shkëmbimin e personelit
akademik, studentëve, personelit administrativ dhe profesional, organizimin e kurseve të
përbashkëta, vizitave studimore, pjesëmarrjen
në konferenca shkencore, simpoziume dhe
seminare, projekte të përbashkëta shkencore,
shkëmbimin e përvojave për hartimin e
programeve, metodologjive të mësimdhënies
dhe tekno¬logjive të përdorura në procesin
didaktik, shkëmbimin e publikimeve shken-
U
core, si dhe forma të tjera të bashkëpunimit
me interes të përbashkët.
Universiteti i Pishtinës jep prioritet të lartë
bashkëpunimit ndërkombëtar, të fokusuar
drejt participimit intensiv në Kartat e
programeve-Tempus, Erasmus Mundus,
iniciativave rajonale të Evropës Juglindore,
bashkëpunimit me shtetet fqinje dhe më gjerë.
Zyra për Marrëdhënie me Jashtë ofron
informacione për aktivitetet e saj ndërkombëtare, programet e studimit jashtë
vendit, partneritetet me universitetet tjera, si
dhe prezanton mundësitë për mobilitet të
studentëve dhe stafit akademik.
TEMPULLI I DIJES
70
Monografi
1970 – 2012
Bashkëpunimi
ndërkombëtar
i
Universitetit të Prishtinës realizohet përmes
Zyrës për Marrëdhënie me Jashtë, e cila
kontribuon në avancimin e dijes, mësimit
dhe kërkimit shkencor në një nivel të lartë
ndërkombëtar të përsosmërisë.
Kjo zyrë ofron informacione për
aktivitetet e saj në nivel ndërkombëtar, për
programet që mundësojnë studim jashtë
vendit, për partneritetet me universitetet e
tjera, si dhe për mundësitë që u ofrohen
studentëve ndërkombëtarë. Veprimtaria e saj
mbështetet në këto nivele: integrimin e
përvojave akademike ndërkombëtare, integrimin e programeve ndërkombëtare në programet akademike vendore, krijimin e qendrës
për hulumtime shkencore, programet për
studime jashtë vendit, ndërkombëtarizimi i
Universitetit të Prishtinës etj.
Shkëmbimi ndërkombëtar i studentëve
dhe i personelit akademik mbështetet nga
grantet e BE-së (Erasmus Mundus Action 2),
si dhe nga grante të tjera ndërkombëtare.
Nga këto grante kanë përfituar qindra
studentë dhe profesorë, të cilët kanë vijuar
studime në të gjitha nivelet. Bashkëpunimi
në fushën e arsimit të lartë është realizuar me
këto vende: Austri, Belgjikë, Slloveni,
Holandë, Spanjë,Turqi, Lituani, Çeki,
Bullgari, Suedi, Kroaci, Gjermani, Itali,
Finlandë, Norvegji, Shtete të Bashkuara të
Amerikës, Indi, Izrael, në vendet e rajonit etj.
Disa nga projektet e rëndësishme të cilat
kanë kontribuar në ngritjen e kapaciteteve
akademike dhe profesionale të Universitetit
të Prishtinës dhe të cilat kanë mbështetur
financiarisht UP-në janë: BASILEUS që
paraqet një bashkëpunim në skemën e
lëvizshmërisë së studentëve dhe stafit
akademik në fushën e arsimit të lartë. Është
nismë e Zyrës Evropiane për Ndihmë dhe
Bashkëpunim dhe zbatohet nga Agjencia
Ekzekutive për Arsim dhe Kulturë. Ky
projekt ka nxitur bashkëpunimin midis
institucioneve të arsimit të lartë dhe synon
shkëmbimin e studentëve, studiuesve dhe
stafit akademik dhe kontribuon në lëvizshmërinë e studentëve dhe stafit akademik,
në veçanti të vendeve që nuk janë anëtare të
BE-së në shtetet anëtare të BE-së.
JOINEU-SEE, ka për qëllim përmbushjen e objektivave të përgjithshme të
programit, siç janë: promovimi i arsimit të
lartë evropian, për të mbështetur përmirësimin dhe zgjerimin e perspektivave të
dijetarëve në karrierë, si dhe promovimin e
komunikimit ndërkulturor dhe mirëkuptimit
përmes bashkëpunimit me vendet partnere
në konsorciumin e projektit. Programi
JOINEU-SEE ka kontribuuar në zhvillimin
e qëndrueshëm të vendeve të treta në fushën
e arsimit të lartë në përputhje me objektivat
e politikës së jashtme të Bashkimit Evropian
përmes mobiliteteve në të gjitha nivelet e
arsimit të lartë, duke përfshirë studentë në
nivelet universitare: bachelor, master,
doktoratë dhe post-doktoratë, si dhe për staf
akademik dhe administrativ. Gjithashtu,
programi Jean Monnet paraqet një nismë të
Komisionit Evropian për integrimin e
studimeve evropiane në planprogramet e
universiteteve.
WUS (World University Service) Austria,
që funksionon si një organizatë joqeveritare
akademike e pavarur angazhohet për
promovimin e të drejtave të njeriut për
arsimim mbi bazën e lirisë akademike dhe
autonomisë universitare, duke mbështetur
TEMPULLI I DIJES
Monografi
71
1970 – 2012
Bashkëpunimi i Universitetit të Prishtinës me Universitetin e Tiranës, nëntor 1972
mobilitetet e studentëve të UP-së në
universitetet austriake me të cilat UP ka
bashkëpunim të ndërsjellë në fushë të arsimit
të lartë.
Kontribute të rëndësishme kanë dhënë
edhe KAS (Kosova Academic Services) , e cila
ofron shërbime këshillimi dhe informimi për
bursa universitare në universitetet britanike
me renome botërore për studentët e
Projektet KAIP I dhe II (Kosovo Austria
Institutional Partnership) ofrojnë programe
të specializimit si: “Research and
Development and the Importance of Higher
Education", “ Kosovo and Research”,
“National Research Council”, “Kosovo
Center for International Cooperation in
Research and Technology (K-CIRT)”,
“Center for Innovations and Technology
Transfer (CITT)”, “National Research
Program 2010-2015” etj.
Në vitin 2012, si vazhdimësi e këtyre
programeve ka rifilluar projekti The National
Research Programme of the Republic of
Kosovo Higher KOS, projekt ky i financuar
nga Agjensioni Austriak për Zhvillim dhe i
bashkëfinancuar nga Ministria e Arsimit,
Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT), i cili
mbulon tri fusha të rëndësishme të arsimit të
lartë: kualitetin e edukimit, promovimin e
hulumtimeve shkencore dhe menaxhimin e
cilësisë dhe qeverisjen.
Përfitues të projektit janë Universiteti i
Prishtinës, Universiteti i Prizrenit, Ministria
e Arsimit Shkencës dhe Teknologjisë, Qendra
NARIC si dhe Agjensioni Kosovar i
Akreditimit.
Në zhvillimin e këtyre projekteve kanë
kontribuar përmes bursave dhe formave tjera
edhe ambasadat ndërkombëtare që janë në
Kosovë : Ambasada e Shteteve të Bashkuara
të Amerikës, Ambasada e Republikës Çeke,
Ambasada e Mbretërisë së Bashkuar,
Ambasada e Finlandës, Ambasada e Japonisë,
Ambasada e Norvegjisë, Ambasada e Francës,
Ambasada e Republikës Federale të
Gjermanisë, Ambasada e Italisë, Ambasada e
Zvicrës etj.
TEMPULLI I DIJES
72
Monografi
1970 – 2012
Bashkëpunimi i Universitetit të Prishtinës me Universitetin e Tiranës, dhjetor 1979
Duke u mbështetur në principet e
Bolonjës për njohje dhe implementim të
ECTS kredive, zhvillimit të politikave dhe
sistemit të sigurimit të cilësisë në edukimin e
lartë, zhvillimit të strategjisë universitare për
edukim të vazhdueshëm, Universiteti i
Prishtinës merr pjesë në projekte evropiane
për zhvillim dhe harmonizim të kurrikulave,
mobilitet të studentëve dhe të stafit
akademik, si dhe në shumë bashkëpunime
reciproke në fusha të ndryshme.
Nga tetori 2009 deri më tani, nga
programet Erasmus Mundus Action 2, kanë
përfituar bursa studimi 160 kandidatë të UPsë (përfshirë të gjitha nivelet e studimit),
ndërsa në vitin akademik 2009-2010, nga
programi i Komisionit Evropian JOINEUSEE, koordinuar nga Universiteti Graz i
Austrisë, kanë përfituar 29 bursistë nga të
cilët: 18 studentë të nivelit Bachelor, 10
studentë të nivelit Master, 1 student në
studime të Doktoratës. Po kështu, në vitin
akademik 2010-2011, nga i njëjti projekt
kanë përfituar 18 bursistë, nga të cilët: 10
studentë të nivelit Bachelor, 2 studentë të
nivelit Master, 3 studentë në studimeve të
Doktoratës, 2 studentë në studime të PostDoktoratës, 1 staf administrativ nga Universiteti Granada i Spanjës.
Në vitin akademik 2008-2009, nga
programi i Komisionit Evropian BASILEUS,
koordinuar nga Universiteti Ghent i Belgjikës
kanë përfituar 12 studentë nga të cilët 3
studentë të nivelit Bachelor dhe 9 studentë të
nivelit Master
Në vitin akademik 2009-2010, nga
programi i Komisionit Evropian BASILEUS,
koordinuar nga Universiteti Gent i Belgjikës,
bursa me karakter studimi kanë përfituar 39
bursistë, nga të cilët 19 studentë të nivelit
Bachelor, 8 studentë të nivelit Master, 7
studentë të studimeve të Doktoratës, 1
student i Post-Doktoratës, si dhe 4 profesorë
kanë kryer kërkimet shkencore. Një vit më
vonë, nga i njëjti projekt kanë përfituar 8
bursistë: 5 studentë të nivelit Bachelor, 2
studentë të nivelit Master, 1 student i
studimeve të Doktoratës
Në vitin akademik 2011-2012 kanë
vazhduar mobilitetin 11 studentë të
TEMPULLI I DIJES
Monografi
73
1970 – 2012
Universitetit të Prishtinës në kuadër të
programit BASILEUS, koordinuar nga
Universiteti Ghent i Belgjikës nga të cilët: 5
studentë të nivelit Bachelor, 4 studentë të
nivelit Master, 1 kandidat i nivelit të PostDoktoratës dhe 1 staf akademik. Gjithashtu,
në këtë vit akademik kanë vazhduar
mobilitetin 16 studentë të Universitetit të
Prishtinës në kuadër të programit JOINEUSEE, koordinuar nga Universiteti Graz i
Austrisë, nga të cilët 10 studentë të nivelit
Bachelor, 2 studentë të nivelit Master, 2
studentë të nivelit të Doktoratës, 2 kandidatë
të Post- Doktoratës, 3 kandidatë nga
universitetet partnere evropiane.
Në kuadër të programit JOINEU-SEE,
koordinuar nga Universiteti Graz i Austrisë,
në vitin akademik 2012-2013 kanë përfituar
22 studentë të Universitetit të Prishtinës,
ndërsa 2 studentë të universiteteve evropiane
partnere në kuadër të të njëjtit projekt, do t’i
vijojnë studimet në UP.
Një e arritur tjetër e rëndësishme është,
gjithsesi, njohja e diplomave të Universitetit
të Prishtinës në universitetet ndërkombëtare
që u mundësua nga realizimi i marrëveshjeve
të shumta bilaterale.
Programi arsimor Lifelong Learning
ofron mundësi për trajnime praktike në
Evropë dhe më gjerë për personelin
akademik dhe për studentë nëpërmjet këtyre
skemave: Fulbright, American Councils for
International Education, Leonardo da Vinci,
Socrates, Erasmus Mundus Action 2
(Basileus, Joineusee, SIGMA), Tempus etj.
Një mundësi tjetër për shkëmbimin e
studentëve nga vende të ndryshme të botës
është organizimi i Universitetit Veror
Ndërkombëtar të Prishtinës, projekt që
realizohet nga Universiteti i Prishtinës.
Që nga fillimi i veprimtarisë së tij
Universiteti i Prishtinës ka zhvilluar bashkëpunim me universitete dhe institucione
ndërkombëtare në rajon dhe më gjerë. Në
fillimet e tij, Universiteti i Prishtinës ka pasur
bashkëpunim me universitete të ishJugosllavisë, si: Universitetin e Beogradit, të
Shkupit, të Zagrebit etj. Bashkëpunimi më
intensiv u zhvillua edhe me qendra të tjera
universitare, sidomos me Universitetin e
Tiranës, me të cilin filloi një bashkëpunim i
frytshëm që nga viti akademik 1970-1971
dhe vazhdoi deri në vitin 1981. Në këtë
drejtim, kontributi i profesorëve eminentë të
shkencave filologjike, historike etj., ndikoi në
zhvillimin e shkencave historike dhe
albanologjike në përgjithësi.
Që nga viti 1971 u krijuan mundësitë
për bashkëpunim edhe me Universitetin
“Frie¬drich Schiller” të Jenës (Gjermani), me
Univer¬sitetin e Mahaçkallës (Dagestan,
BRSS), me Institutin e Lartë Teknik të Jashit
(Rumani), me Universitetin “Kliment
Ohridski” të Sofjes, me Universitetin “Kuan
Si” të Nankigut të Kinës, me Universitetin La
Sapienza të Romës, me Universitetin
Marmara të Stambollit, Turqi, me Universitetin “Etvesh Lorand” të Budapestit, me
Universitetin Valadolidos të Spanjës, si dhe
me shumë universitete të tjera me të cilat u
vunë kontakte të bashkëpunimit në fushën e
arsimit të lartë dhe ndihmuan në krijimin e
rrjeteve edhe me universitete të tjera.
Përmes këtyre bashkëpunimeve, është
afirmuar puna kërkimore e shkencore, si dhe
është bërë afirmimi i Universitetit të
Prishtinës me pjesëmarrjen e profesorëve në
seminare, simpoziume, konferenca, kongrese
TEMPULLI I DIJES
74
Monografi
1970 – 2012
duke promovuar dhe shkëmbyer vlerat e tyre
shkencore. Gjithashtu, edhe organizimi i
aktiviteteve të ndryshme me karakter
ndërkombëtar nga fakultetet e Universitetit
të Prishtinës ka dëshmuar për cilësinë dhe
arritjen e veprimtarisë shkencore në Kosovë
në sferën ndërkombëtare.
Themelimi i Seminarit Ndërkombëtar
për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën
Shqiptare në vitin 1974 në Fakultetin
Filozofik, ka bërë që të ftohen studentë dhe
studiues nga vende të ndryshme të botës, të
cilët me pjesëmarrjen e tyre kanë afirmuar
gjuhën, kulturën, historinë kombëtare edhe
në nivele ndërkombëtare.
Universiteti Veror Ndërkombëtar i
Prishtinës është themeluar në vitin akademik
2002-2003 në bashkëpunim me Ministrinë
e Punëve të Jashtme të Holandës dhe në
mbështetje të ATA-s (Academic Training
Association), ku ndër të tjera e ka promovuar
veprimtarinë
mësimore-shkencore
të
Universitetit të Prishtinës në nivele të larta
akademike.
Universiteti i Prishtinës i ka kushtuar një
rëndësi të veçantë bashkëpunimit ndërkombëtar, duke qenë udhëheqës në shumë
projekte dhe duke ndërtuar partneritet të
frytshëm me shumë universitete të Evropës,
të Amerikës, të Kanadasë e më gjerë.
Universiteti i Prishtinës ka dëshmuar një
bashkëpunim të fuqishëm me universitete
dhe institucione me renome dhe vlera të larta
akademike, që kanë shënuar rezultate në
fusha të ndryshme të shkencës dhe të dijes.
Në këtë drejtim janë ripërtërirë marrëveshjet
paraprake të bashkëpunimit, si dhe janë
nënshkruar marrëveshje të shumta të reja të
bashkëpunimit.
Universiteti i Prishtinës si institucioni më
i lartë i arsimit në Kosovë, është anëtarësuar
në organizata, institucione dhe asociacione të
rëndësishme botërore, të cilat i përkasin botës
akademike dhe shkencore. Duhet veçuar
anëtarësimin
në
Asociacionin
e
Universiteteve Evropiane, Magna Charta,
Konferencën e Rektorëve të Danubit,
Compostela Group of Universities (CGU),
Business Initiative, Quality Summit, Europe
Business Assembly – Oxford Summit of
Leaders, pastaj pjesëmarrjen në projektet
evropiane të arsimit të lartë në kuadër të
programit TEMPUS, që kryesisht kanë të
bëjnë me zhvillimin e programeve të reja.
Universiteti i Prishtinës, ndër të tjera, ka
propozuar krijimin e Zonës Kombëtare të
Arsimit të Lartë, si një proces i integrimeve
evropiane dhe i krijimit të standardeve
kombëtare në fushën e arsimit të lartë.
Universiteti i Prishtinës është anëtarësuar
edhe në këto rrjete akademike, ndër të cilat
mund ti përmendim: Rrjetin e Universiteteve me Mësim nga Distanca , Rrjetin e
Universiteteve Katalane (anëtar nderi),
Rrjetin e Qendrave të të Drejtave të Njeriut
të Evropës Juglindore, Asociacionin Evropian
të Konservatoreve, Akademive dhe i
Shkollave të Muzikës, Shoqatën Evropiane
për Arsim Ndërkombëtar, Rrjetet Kombëtare
të Studentëve në Evropë etj.
Universiteti i Prishtinës ka luajtur rolin
dhe misionin e veçantë në rrafshin
ndërkombëtar edhe me nderimin e
personaliteteve të njohura botërore politike,
shkencore, arsimore, humanitare, kulturore
me ndarjen e titullit Doktor Nderi–Honoris
Causa. Nga themelimi e deri në vitin 2011,
ky çmim iu dha Josip Broz Titos, Kryetar i
TEMPULLI I DIJES
Monografi
75
1970 – 2012
Bashkëpunimi i Universitetit të Prishtinës me Universitetin e Tiranës, dhjetor 1979
ish-Republikës Socialiste Federative e
Jugosllavisë (1975), Fahrudin Ali Ahmed,
Kryetar i Republikës së Indisë (1975),
akademik Dragisha Ivanoviç, profesor i
Universitetit të Beogradit (1987), Michael
Weninger, Ambasador i Austrisë në Beograd
(2001), dr. Bernard Kouchner, Kryeadministrator i Kosovës, (Francë) (2002), dr.
William Kerr, Kryetar i Kolegjit La Roche
(SHBA) (2003), William Jefferson Clinton,
President i SHBA-ve (2003), Ismail Kadare,
shkrimtar (Shqipëri) (2003), prof. mag. dr.
Wolfgang Benedek, profesor në Fakultetin
Juridik-Grac, Austri (2004), prof. dr. Bamir
Topi, President i Republikës së Shqipërisë
(2008), Anthoni Charles Lyndon Blair,
Kryeministër i Mbretërisë së Bashkuar
(2008), prof. dr. Erhard Busek, Rektor i
Universitetit të Shkencave të Aplikuara
Salzburg, Austri (2009), prof. dr. Sali Berisha,
Kryeministër i Republikës së Shqipërisë
(2009), dr. Albert Rohan, Republika e
Austrisë, Ambasador (2009), Doris Pack,
Republika Federale e Gjermanisë, anëtare e
Parlamentit Evropian (2010), Recep Tayyip
Erdogan, Kryeministër i Republikës së
Turqisë (2010), Adem Demaçi, Republika e
Kosovës, Veprimtar i Çështjes Kombëtare
(2011), Wolfgan Ischinger, Republika
Federale e Gjermanisë, Ambasador (2011).
Universiteti i Prishtinës deri më tani ka
nënshkruar marrëveshje të shumta të
bashkëpunimit me universitete dhe
institucione arsimore-shkencore: Universiteti
i Tiranës, Shqipëri; Universiteti Politeknik i
Tiranës, Shqipëri; Universiteti Bujqësor i
Tiranës, Shqipëri; Universiteti “Luigj
Gurakuqi”, Shkodër, Shqipëri; Universiteti
“Eqrem Çabej”, Gjirokastër, Shqipëri;
Universiteti “Fan Noli”, Korçë, Shqipëri;
Universiteti i Evropës Juglindore, Maqedoni;
Universiteti Shtetëror i Tetovës, Maqedoni;
TEMPULLI I DIJES
76
Monografi
1970 – 2012
Universiteti “Kirill dhe Metodij”, Shkup,
Maqedoni;
Universiteti
“Aleksandër
Xhuvani”, Elbasan, Shqipëri; Universiteti i
Sarajevës, Bosnje e Hercegovinë; Universiteti
i Tuzllës - Fakulteti Filozofik, Tuzëll, Bosnje e
Hercegovinë; Universiteti i Zagrebit, Kroaci;
University of Georgia, SHBA; Arizona State
University, SHBA; Illinois Institute of
Technology, SHBA; La Roche College,
SHBA; Pennsylvania University, SHBA;
Pittsburg University, SHBA; The University
of Hawaii, SHBA; Universiteti Teknologjik i
Vjenës, Austri; Universiteti Graz, Austri; Freie
Universität, Berlin, Gjermani; Friedrich
Alexander-Universitat Erlangen-Nurnberg,
Gjermani; Karl Von Ossietzky Universitat
Oldenburg, Gjermani; Univeristeti Fraiburg,
Gjermani; Universiteti “Friedrisch Schiler of
Jena, Gjermani; Instituti “Juan Lusi Vives”
Barcelona, Spanjë; Technical University of
Catalonia, Spanjë; Universiteti Valla¬dolid,
Spanjë; IUFM D’Alsace-Strasbourg, Francë;
Unive¬rsitetin Greonoble, Francë; Gjøvik
University College, Norvegji; Kolegji
Headmark College Hedmark, Norvegji;
Kolegjin Hillehamer (College Lillehammer),
Norvegji;
Univeristeti Tuscia Viterbo;
Universitetin Tampere, Finlandë; Universite
d’Auvergne Clermont-Ferrand, Francë;
Universiteti “Marmara”, Turqi; Universiteti
Staffordshire, Angli; Universiteti Teknik i
Vjenës, Austri; Växjö University, Suedi;
Pierre Mendes, France; University of
Grenoble II, Francë; Medical Foundation for
the Care and Victims of Torture, Londër,
Britani të Madhe; International Centre for
Community and Enterprise Development
(ICCED); National University of Ireland,
Galway, Irlandë; Compostela Group of
Universities; Universiteti Teknik i Vlorës,
Shqipëri; Universiteti i Elbasanit, Shqipëri;
Fachhochschule Regensburg (University of
Applied Sciences); European Research Group
France (ERG), Paris, Francë; History and
Archeology of Balkans; University of Paris,
Francë; The Institute of Technology, Carlow,
Irlandë; ATA-Academic Training Association;
Oxford University College, Norvegji;
FSDEK-II (Projekt finlandez); University of
Udine, Faculty of Veterinary Medicine, Itali;
Universiteti Bujqësor, Tiranë, Shqipëri;
University of Wyoming, ShBA; Medical
Faculty Carl Gustav Carus, Dresden,
Gjermani; Technical University of Dresden,
Gjermani; University of Baja California,
Mexico; Clausthal University of Technology,
Gjermani; European Centre for Peace and
Development (themeluar nga Kombet e
Bashkuara); University of Firence, Itali;
University of Iowa, SHBA; Diplomatic
Academy of Vienna, Austri; Medical
University of Graz; Institute of Informatics
Sciences, Maribor, Slloveni; University of
Zara, Kroaci; University of Lubljana, Slloveni;
Leibniz University of Hannover, Gjermani;
AACCDS and OSCE, American Bar
Association, Rule of Law Initiative;
Biodiversity Centre, Suedi; Fondacioni
SOROS; MABETEX; Raffeisen Bank;
Universiteti “St. Kliment Ohridski”,
Maqedoni, FH Johanneum Gesellschaft;
University of Applied Sciences, Mexico;
University of Napoli Studies ‘L Orientale’,
Itali; University “Dzemal Bijedic” of Mostar,
Bosnje dhe Hercegovinë; University of Lower
Silesia in Wroclaw, Poloni; Bozok University,
Turqi; WUS Austria, University of MichiganFlint; University of Trieste, Itali.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
77
1970 – 2012
Nga ceremonia e pranimit të Universitetit të Prishtinës në Magna Carta - Bolonjë, Itali
Që nga viti 2009 e deri me sot janë
nënshkruar dhe ripërtërirë marrëveshje të
bashkëpunimit me universitete dhe
institucione ndërkombëtare, si: The College
of Agriculture and Life Sciences, University of
Iowa, SHBA; Texas State University-San
Marcos, SHBA; Pedagogische Hochschule
Ludwigsburg; Universitetin Balikesir, Turqi;
Qendra për Studime dhe Shërbime
Psikologjike dhe Sociale ENCOMPASS;
Universitetin e Shkencave të Aplikuara
HAMK, Finlandë; Universitetin e Stambollit,
Turqi; Universitetin Miman Sinan, Turqi;
Universitetin Pamukkale, Turqi; Universitetin
Teknik të Stambollit, Turqi; Bibliotekën
Kombëtare Gjermane për Ekonomi, Leibniz;
Universitetin e Shkencave të Aplikuara
Joanneum, Austri; Universitetin e Norvegjisë
për Shkencë dhe Teknologji; GTZ, UNICEF,
Shoqërisë (Societa) CERTIPASS; Institutit
Yunus Emre; Universitetin Barath Chennai,
Indi; Universitetin Montanuniversitaet
Leoben, Universitetin Graz, Austri; Universitetin Sakarya, Turqi; Universitetin Granada,
Spanjë; IPF Multiversity, Londër; Universitetin Zenica, Bosnje dhe Hercegovinë;
Universitetin Albstadt-Sigmaringen, Gjermani, Universitetin Edinburgh Napier,
Universitetin La Sapienza, Romë, Itali;
Fakultetin Juridik të Universitetit LUM në
kuadër të programit Jean Monnet, Bari-Itali;
Universitetin Nevsehir, Turqi; Universitetin
Iowa, SHBA; Universitetin e Perugias, Itali;
Universitetin Paris-Est, Universitetin Pierre
Mendes France Grenoble; Universitetin
Ndërkombëtar të Virxhinias, SHBA;
TEMPULLI I DIJES
78
Monografi
1970 – 2012
Universitetin Kirklareli, Turqi; Universitetin
Ben-Gurion, Izrael; Universitetin e Lubjanës,
Slloveni; Universitetin Volda, Norvegji;
Universitetin Kent State, SHBA; Universitetin
Wisconsin-Madison, SHBA; Universitetin
Gjovik, Lillehammer dhe Hedmark, Norvegji;
Universitetin Sakarya, Turqi; Universitetin e
Burimeve Natyrore dhe Shkencave të
Aplikuara,Vienë, Austri; Universitetin
Ndërkombëtar të Qipros; Universitetin
Nigde, Turqi; Universitetin Hohenheim,
Gjermani; Agjencia e Shteteve tëpër
Bashkuara të Amerikës për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID); Universiteti Amerikan
Girne, Qipro Veriore; Universitetin Clemson,
SHBA; Universitetin Pula, Kroaci;
Universitetin Kocaeli, Turqi; Universitetin
Yakin Dogu, Turqi; OSBE, Universitetin
Haccetepe, Turqi; Fakultetin e Inxhinierisë
Civile në Trieste, Itali; Universitetin Michigan,
SHBA; WUS-Austria; Universitetin BOZOK,
Turqi; Universiteti Silesia, Wroclaw, Poloni;
Universiteti “Dzemal Bijedic”, Bosne dhe
Hercegovinë.
Është më rëndësi të veçantë bashkëpunimi i Universitetit të Prishtinës në kuadër të
projekteve TEMPUS (Trans-European
Mobility Scheme for University Studies) dhe
të projekteve të tjera që është realizuar, po
ashtu, përmes këtyre institucioneve: Ministrisë së Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë,
Shqipëri; Ministrisë së Punëve të Jashtme të
Austrisë; Bayerisches Staatsminis¬terium Für
Unterricht und Kultus München, Gjermani;
Konferencës së Rektorëve të Gjermanisë;
World University Services (WUS) Austri;
Odës Ekonomike të Kosovës; Ofres, Francë;
Pädgogische Akademie des Bundes in Wien,
Austri; Pädagogische Akademie des Bundes
Übungsvolksschule, Austri; Universitetit të
Gjirokastrës; Universitetit të Leçes Itali;
Universitetit të Novi Sadit: Universitetit
Siegen, Gjermani; Universitetit të Vlorës,
Shqipëri; Universitetit Roskilde, Danimarkë;
Universitetit Vaxo, Angli; Universitetit Vrije
në Bruksel, Belgjikë; Universitetit të
Podgoricës, Mali i Zi; Universitetit Banja
Luka, Bosnje e Hercegovinë; Universitetit të
Mostarit, Bosnje e Hercegovinë; Akademinë
Peda-gogjike të Universitetit të Sarajevës,
Bosnje e Hercegovinë; Institutit të Lartë
Politeknik të Jashit, Rumani; Universitetit të
Bolonjës, Itali; Universitetit të Kalabrisë,
Itali; Universitetit të Perugias, Itali;
Universitetit të Udinës, Itali; Universitetit të
Mesinës, Itali etj.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
1970 – 2012
Çmimet Doctor Honoris Causa
79
TEMPULLI I DIJES
80
Monografi
1970 – 2012
TEMPULLI I DIJES
Monografi
81
1970 – 2012
Bernard Kouchner nderohet
me “Doctor Honoris Causa”
2 9 m a r s 2 0 0 2
Rektori Zejnel Kelmendi ia jep çmimin Bernard Kouchner-it
në kalova një pjesë të jetës me ju
dhe një pjesë e zemrës prejse jam
kthyer në Francë ka mbetur me ju.
Mendimet e para shkojnë për të vdekurit
dhe të zhdukurit, për të gjithë ata që në këtë
rajon vuajtën nga dhuna dhe aparteidi ...
Dhe unë e di se çka ndodhi në vitin 1998
këtu në këtë Universitet në mesin e
profesorëve në mesin e studentëve... Unë
mbaj më vete kujtimet gjatë orëve të tëra të
kaluara me familjet e të zhdukurve. Jam
gëzuar shumë kur kam dëgjuar për lirimin e
“U
të gjithë të burgosurve. Kush do të kishte
besuar para tre vjetësh kur ndodhnin tmerre
të papara se Kosova do të ndryshojë kaq
shpejt. Gjithçka duhej të fillohej nga fillimi,
që nga dialogu në mes komuniteteve,
vendosja e një tregu të ekonomisë, sistemit të
arsimimit, shëndetësisë, e mos të flasim për
rrugë etj.”
TEMPULLI I DIJES
82
Monografi
1970 – 2012
William Jefferson Clinton nderohet
1 9 s h t a t o r 2 0 0 3
Rektori Zejnel Kelmendi ia jep çmimin ish-Presidentit të ShBA-ve Bill Clinton
falënderoj Universitetin e Prishtinës që më ka shpallur doktor
nderi. Jam shumë i kënaqur që si
president kam pasur mundësinë t’i bëjë ato
gjëra që sot janë diskutuar. Jam duke e
ndërtuar një bibliotekë presidenciale në
vendlindjen time në Little Rock të Arkansasit, ku vizitorët nga e tërë bota do të kenë
mundësi ta shohin dhe çmimin që mora sot,
si pjesë e rrëfimit për Kosovën, sfidat e
“E
Ballkanit në dramën e madhe të konfliktit
religjioz, racial, etnik në përfundim të
shekullit XX dhe në fillim të shekullit XXI.
Dua t’ju falënderoj të gjithë juve që po
punoni në ndërtimin e një Kosove të re,
njerëzve nga ShBA, misionit të OKB-së,
bashkësisë ndërkombëtare...
TEMPULLI I DIJES
Monografi
83
1970 – 2012
Ismail Kadare nderohet
2 1 n ë n t o r 2 0 0 3
Pamje nga ceremonia e dhënies së çmimit Ismail Kadaresë
iria shqiptare është sot pjesë e lirë që janë shqiptarët, aq më të lirë do të
ndërgjegjes dhe e lirisë europiane. jenë edhe fqinjët tanë në Ballkan”.
Liria e kombit shqiptar, kryesisht
këtu në Kosovë, nuk është as penguese as
bezdisëse për lirinë e popujve që janë rrotull
nesh, të fqinjve tanë. Përkundrazi, sa më të
“L
TEMPULLI I DIJES
84
Monografi
1970 – 2012
William Kerr nderohet
9 n ë n t o r 2 0 0 3
Rektori Zejnel Kelmendi ia jep çmimin William Kerr-it
Do të jem gjithmonë pranë jush dhe popullit tuaj të mrekullueshëm.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
85
1970 – 2012
Bamir Topi nderohet
2 5 j a n a r 2 0 0 9
Rektori Enver Hasani dhe Presidenti i Shqipërisë Bamir Topit, para ceremonis së laurimit
niversiteti i Prishtinës, ky simbol i kapitull i ndritur i historisë së popullit
qëndresës sonë historike ndër vite, shqiptar dhe veçanërisht i Kosovës
ky simbol i së drejtës sonë moderne”.
historike, ka qenë dhe do të mbetet një
“U
TEMPULLI I DIJES
86
Monografi
1970 – 2012
Erhard Busek nderohet
6 q e r s h o r 2 0 0 9
Pamje nga ceremonia e dhënies së çmimit Erhard Busek-ut
am shumë i lumtur që Kosova sfida të mëdha dhe probleme të cilat duhet
tashmë është e pavarur dhe që kam të tejkalohen”.
pasur mundësi të jap kontributin
tim në këtë rrugë të saj. E vërej se është
shënuar progres, por mendoj se ka ende
“J
TEMPULLI I DIJES
Monografi
87
1970 – 2012
Sali Berisha nderohet
6 t e t o r 2 0 0 9
Rektori Mujë Rugova ia jep çmimin Kryeministrit të Shqipërisë Sali Berisha
y Universitet më ka frymëzuar, më
ka frymëzuar për gjatë jetës sime
më shumë se çdo gjë tjetër në
historinë tonë kombëtare...
Kosova dhe Shqipëria janë dy vende
vëllezër. Ato janë dy vende të ndryshme, por
kurrë të huaja për njëra-tjetrën. Ato me një
“K
bashkëpunim të gjithanshëm dhe partneritet
vëllazëror duhet të kapërcejnë pasojat e
gjithanshme të ndarjes shekullore, bazuar në
proceset dhe standardet më të mira të
integrimit europian”.
TEMPULLI I DIJES
88
Monografi
1970 – 2012
Ambasadori Albert Rohan nderohet
2 4 n ë n t o r 2 0 0 9
Pamje nga ceremonia e dhënies së çmimit Ambasadorit Albert Rohan
avarësia e Kosovës është e
pakthyeshme dhe nuk mund të
ketë kthim prapa. Unë do të doja
që Beogradi ta pranonte realitetin e ri, ta
njohë pavarësinë e Kosovës dhe ta shtrijë
dorën e pajtimit. Të njëjtën e dua edhe nga
shtetet e tjera, të cilat akoma nuk e kanë bërë
“P
njohjen....E ardhmja e Kosovës është në
Bashkimin Europian. Unë jam shumë i
bindur se do ta shoh ditën kur kjo do të
ndodhë”.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
1970 – 2012
Tony Blair nderohet
9 k o r r i k 2 0 1 0
Rektori Mujë Rugova ia jep çmimin Kryeministrit të Mbretërisë së Bashkuar Tony Blair
në dhe vendi im do të jemi
përkrah jush në rrugën tuaj drejt të
ardhmes, sot dhe përgjithmonë”.
“U
89
TEMPULLI I DIJES
90
Monografi
1970 – 2012
Doris Pack nderohet
3 n ë n t o r 2 0 1 0
Pamje nga ceremonia e dhënies së çmimit Ambasadorit Doris Pack
ërtet jam shumë e prekur dhe e këtë vend, mund të jetoj në një kohë tjetër,
emocionuar. Ky është nder i ku njerëzit jetojnë të lirë”.
madh për mua. Jam shumë
krenare që sot, 21 vjet pas ardhjes së parë në
“V
TEMPULLI I DIJES
Monografi
91
1970 – 2012
Recep Taip Erdogan nderohet
4 n ë n t o r 2 0 1 0
Pamje nga ceremonia e dhënies së çmimit Recep Taip Erdogan
am shumë i emocionuar që nga
Universiteti më i rëndësishëm dhe
më i vjetër në Kosovë nderohem
“J
dhe marr titullin ‘Doctor Honoris Causa’,
dhe këtë ndjenjë dua ta ndaj me juve”.
TEMPULLI I DIJES
92
Monografi
1970 – 2012
Adem Demaçi nderohet
1 7 j a n a r 2 0 1 1
Rektori Mujë Rugova ia jep çmimin shkrimtarit dhe veprimtarit të çështjes shqiptare Adem Demaçi
u më keni bërë nder të madh, më dëshirën dhe synimin që të lirohemi, që na e
keni nderuar shumë. Por, në të lanë trashëgim mendimin se jeta pa liri nuk
vërtetë, keni nderuar të gjithë ata që ka kuptim”.
na e lanë trashëgim vetëdijen kombëtare,
“J
TEMPULLI I DIJES
Monografi
93
1970 – 2012
Wolfgang Ischinger nderohet
2 7 q e r s h o r 2 0 1 1
Rektori Mujë Rugova ia jep çmimin Wolfgang Ischinger
endoj se Bashkimi Evropian ka Jam i kënaqur që Kosova ka perspektivë të
vepruar mirë shumë vite më parë, qartë si shtet i pavaruar, si anëtare e ardhshme
duke hapur perspektivën për e BE-së së zgjeruar”.
anëtarësim të vendeve të këtij rajoni në BE.
“M
TEMPULLI I DIJES
Monografi
94
1970 – 2012
Titulli anëtar nderi të Universitetit
të Prishtinës
Ali Hadri
Fehmi Agani
Dervish Rozhaja
Gazmend Zajmi
itulli anëtar nderi të Universitetit të
Prishtinës – postmortum iu dha
profesorëve: akademik Ali Hadrit,
akademik Dervish Rozhajës, prof. dr. Ejup
Statovcit, prof. dr. Eshref Ademajt, anëtar
T
Ejup Statovci
Eshref Ademaj
Ukshin Hoti
korrespondent i Akademisë së Shkencave dhe
Arteve të Kosovës, akademik Fehmi Aganit,
akademik Gazmend Zajmit, ndërsa titulli
anëtar nderi i Universitetit të Prishtinës iu
dha profesorit mr. Ukshin Hotit.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
95
1970 – 2012
Këshilli Drejtues i Universitetit të Prishtinës, 2010
Rektorët, prorektorët dhe anëtarët e Këshillit
Drejtues të Universitetit të Prishtinës
ektorët e Universitetit të Prishtinës:
prof. dr. Dervish Rozhaja (19701973), prof. dr. Idriz Ajeti (19731975), prof. dr. Feriz Krasniqi (1975-1979),
prof. dr. Gazmend Zajmi (1979-1981), prof.
dr. Minir Dushi (1981-1983), prof. dr.
Hajredin Hoxha (1983-1985), prof. dr.
Bozhidar Çollakoviq (1985-1989), prof. dr.
Skënder Karahoda (1989-1991), prof. dr.
Ejup Statovci (1991-1998), prof. dr. Zejnel
Kelmendi (1998-2004), prof. dr. Enver
Hasani (2006-2009), prof. dr. Mujë Rugova
(2009-2012).
R
Prorektorët e Universitetit të Prishtinës:
prof. dr. Bozhidar Jovanoviq, prof. dr. Minir
Dushi (1969-1971), prof. dr. Syrja Pupovci,
Prof. inxh. Vera Ivanoviq, (1971-1973),
prof. dr. Feriz Krasniqi, prof. dr. Petar
Stanishiq, (1973-1975), prof. dr. Gazmend
Zajmi, prof. dr. Svetomir Stozhiniq, (19751977), prof. dr. Gazmend Zajmi, prof. dr.
Svetomir Stozhiniq (1977-1979), prof. dr.
Halil Turku, prof. dr. Vladimir Bovan
(1979-1981), prof. dr. Ali Dida, prof. dr.
Dragoslav Pejçinoviq, prof. dr. Ahmet
Mumxhiu, Bukurije Ferati (studente) (1981-
TEMPULLI I DIJES
96
Monografi
1970 – 2012
1983), Doc. dr. Lubisha Shqepanoviq, prof.
dr. Rexhep Gashi, prof. Mazllum Hasimja,
Flaka Surroi (studente), (1983-1985), doc.
dr. Muhamet Bicaj, doc. dr. Habib Hashani,
prof. Ramiz Musa, Qamil Feka (student),
(1985-1987), doc. dr. Muhamet Bicaj, Prof.
dr. Habib Hashani, prof. Drita Shoshi,
Marina Përlinçeviq (studente), (19871989), prof. dr. Misho Doshliq, prof. dr.
Stanoje Doganxhiq, Doc. dr. Dali
Emërllahu, (1989-1991), Doc. dr. Dali
Emërllahu, Hashim Thaçi (student) , (19911992), prof. dr. Eshref Ademaj, prof. Selman
Bryma, Blerim Rexha (student), (19921993), prof. dr. Emrush Gashi, prof. dr.
Ahmet Geca, (1993-1998), Prof. dr. Emrush
Gashi, prof. dr. Ahmet Geca, Mr. Minavere
Rashiti, (1998-2001), prof. dr. Arsim
Bajrami, prof. dr. Musli Bajraktari, (20012004), prof. dr. Marjan Dema, Prof. dr.
Luan Ahma, prof. dr. Suzana Manxhuka
(2006-2009), prof. dr. Enver Kutllovci, prof.
dr. Bajram Berisha, prof. dr. Naser Mrasori
(2009-2012)
Anëtarët e Këshillit Drejtues të Universitetit të Prishtinës në vitet 2000-2003: prof.
dr. Zejnel Kelmendi, prof. dr. Arsim Bajrami, prof. dr. Musli Bajraktari, Destan Hal-
imi, doc. dr. Justina Pula, doc. dr. Nuhi
Rexhepi, prof. dr. Ismail Gojani, prof. dr.
Hivzi Muharremi, Mr. Hilmi Hasimja.
Anëtarët e Këshillit Drejtues të Universitetit të Prishtinës në periudhën gjashtëmujore: prof. dr. Jahi Hoxha, kryetar, prof. dr.
Rahmil Nuhiu, prof. dr. Enver Mehmeti,
prof. dr. Abdullah Aliu, prof. dr. Ibrahim
Gashi, prof. dr. Isa Mustafa, prof. dr. Dukagjin Pupovci, prof. dr. Haki Demolli dhe
prof. as. Demë Hoti, zëvendëskryetar.
as. dr. Basri Çapriqi, prof. as. dr. Avdullah
Hoti, prof. as. dr. Behxhet Mustafa, prof. asc.
dr. Avdullah Zejnullahu, prof. dr. Hivzi Sojeva, prof. dr. Haki Demolli, prof. dr. Hivzi
Muharremi, prof. dr. Muharrem Bajrami,
prof. asc. dr. Demë Hoti zëvendëskryetar.
asc. dr. Basri Çapriqi, kryetar, prof. asc. dr.
Agim Zogaj, zëvendëskryetar, prof. asc. dr.
Milazim Krasniqi, prof. dr. Abdullah Aliu,
prof. asc. dr. Gani Dragusha, prof. asc. dr.
Nuri Bexheti, prof. dr. Marjan Dema, prof.
Ilire Vinca, prof. dr. Nijazi Ibrahimi.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
97
1970 – 2012
Ceremonia e hapjes së edicionit të 11-të të Universitetit Veror Ndërkombëtar të Prishtinës
Universiteti Veror
Ndërkombëtar i Prishtinës
niversiteti Veror Ndërkombëtar i
Prishtinës është themeluar në vitin
akademik 2002-2003 në bashkëpunim
me Ministrinë e Punëve të Jashtme të
Holandës dhe në mbështetje të ATA-s
(Academic Training Association), ndër të
tjera, e ka promovuar veprimtarinë mësimore-shkencore të Universitetit të Prishtinës
në nivele të larta akademike.
Prishtinës është projekti i Universitetit të
Prishtinës, i cili organizohet për të mbështetur
U
procesin e evropianizimit të arsimit të lartë në
Republikën e Kosovës, bazuar në reformat e
Deklaratës së Bolonjës. Projekti ka përmirësuar
cilësinë e arsimit të lartë dhe ka kontribuar në
thellimin e bashkëpunimit me institucionet e
tjera akademike në rajon dhe më gjerë.
Universitetit Veror Ndërkombëtar i
Prishtinës prej vitit 2002 deri në vitin 2011
ka organizuar mbi 250 kurse , në të cilat
kanë marrë pjesë mbi 4500 studentë nga
vende të ndryshme të botës. Për mbajtjen e
këtyre kurseve me karakter mësimor e
TEMPULLI I DIJES
98
Monografi
1970 – 2012
Një grup studentësh të UVP-së
shkencor janë angazhuar mbi 400 profesorë
ndërkombëtarë dhe vendorë.
Në vitin 2011 në Universitetin Veror
Ndërkombëtar të Prishtinës kanë aplikuar
gjithsej 1485 studentë nga 70 vende të botës
në 24 kurset e ofruara në studime themelore
dhe pasuniversitare. Vetëm në kursin “Të
menduarit kritik dhe kreativ” kanë aplikuan
441 studentë.
Prishtinës në edicionet e organizuara deri
më tani , kryesisht në gjuhën angleze, ka
kontribuar në promovimin e vlerave të
shumta kulturore e edukative të shoqërisë
kosovare, duke ofruar mundësi kërkimore e
shkencore në ofrimin e përvojave më të
avancuara në fushat e ndryshme të studimit,
madje duke i bashkuar kulturat dhe dijet nga
vende të ndryshme të botës, në një vend të
vetëm, siç është Prishtina.
Një grup studentësh të UVP-së gjatë ligjëratave
Universiteti Ndërkombëtar Veror i Prishtinës ka ofruar mundësi të shumta të bashkëpunimit midis Universitetit të Prishtinës dhe
universiteteve të tjera botërore. Po ashtu, në
një mënyrë apo në një tjetër ka kontribuar
dhe në njohjen ndërkombëtare të Kosovës.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
99
1970 – 2012
Digjitalizimi i shërbimeve akademike
dhe administrative në Universitetin
e Prishtinës (2009-2012)
ga viti 2009 Universiteti i Prishtinës ka
filluar me vendosjen e standardeve për
shërbimet elektronike me qëllim të krijimit të një ambienti komunikues e
bashkëkohor, sipas standardeve më tavancuara ndërkombëtare. Gjatë kësaj periudhe
një rëndësi e veçantë i është kushtuar qendrës së të dhënave, rrjetit akademik dhe aplikacioneve softuerike.
Rritja e numrit të studentëve, të cilët aplikojnë për studime në Universitetin e Prishtinës e imponoi nevojën e automatizimit
të plotë të procesit të evidentimit të kandidatëve. Për këtë qëllim u krijua dhe shfrytëzohet Sistemi elektronik për menaxhimin e
punëve me Studentë (SEMS). Përmes këtij
moduli është mundësuar plotësimi i formularëve të nevojshëm nga aplikantët e shumtë,
të cilët paraqiten për regjistrim në Universitetin e Prishtinës, në rrugë elektronike dhe
nga distanca.
Moduli i regjistrimit të kandidatëve të
paraqitur për regjistrim është implementuar
me qëllim të eliminimit të punës manuale.
Përmes këtij moduli është kursyer koha,
zvogëluar shpenzimet dhe është rritur efikasiteti në punë, si dhe janë siguruar të dhënat
N
Stafi i IT-së në UP
e sakta dhe të unifikuara, që njëkohësisht
mundësohet që dokumentacionet e aplikantëve të jenë të verifikuara dhe të ndara për
çdo njësi akademike. Maturantëve për herë
të parë në vitin 2011 iu ofrua mundësi për
të konkurruar online për studime në Universitetin e Prishtinës. SEMS në vete përmban modulin për prodhimin e ID kartelave,
modulin për shtypjen e diplomave, notimin,
oraret, provimet, vlerësimet etj, të gjitha në
formën online.
Me unifikimin e shërbimeve elektronike
përmes projektit të digjitalizimit të shërbimeve akademike dhe administrative është
zvogëluar puna komplekse e shërbimeve
manuale. Gjithashtu, është kursyer koha e
kryerjes së punëve, janë zvogëluar shpenzimet dhe është rritur efikasiteti si dhe rezultatet në shumë drejtime.
TEMPULLI I DIJES
100
Monografi
1970 – 2012
Qendra për mësim tërëjetësor
ë vitin 2011 Universiteti i Prishtinës
themeloi Qendrën për Mësim
Tërëjetësor. Kjo qendër ka për qëllim
kryesor ofrimin e modeleve për kërkim
shkencor dhe aftësim profesional, duke
luajtur një rol të rëndësishëm në zhvillimin e
industrisë dhe të tregtisë dhe në përparimin e
përgjithshëm të shoqërisë së Kosovës.
Që nga viti 2001, Universiteti i Prishtinës
e ka filluar një proces për reformimin e të
gjitha niveleve akademike në përputhje me
Deklaratën e Bolonjës, duke synuar
integrimin në Sistemin Evropian të Arsimit të
Lartë. Themelimi i Qendrës për Mësim
Tërëjetësor, me një përqendrim të veçantë në
rrjedhat dhe zhvillimet e arsimit ndërkombëtar, do të rrisë kapacitetin e qytetarëve të
Kosovës për të konkurruar në ekonominë
botërore .
N
Qendra është mbështetur nga Bashkimi
Evropian në kontekstin e një veprimi më të
gjerë, në të cilin synohet rritja e kapaciteteve
për të vepruar në gjuhë të ndryshme në
kontekst profesional dhe institucional. Me
veprimtarinë e saj Qendra për Mësim
Tërëjetësor do të ofrojë aktivitete të shumta
që kanë të bëjnë me trajnime të specializuara, të cilat ndërlidhen me interpretimin
dhe përkthimin në fushat juridike dhe
komerciale.
Po kështu, trajnimet që do të organizohen
nga kjo Qendër do të mbahen nga pedagogët
e Universitetit të Prishtinës, por edhe nga
profesionistë nga Kosova dhe jashtë saj. Kurset
e tjera që do të ofrohen janë të fushës së gjuhëve
të huaja, të gazetarisë dhe të teknologjisë
informative, lëndë këto të cilat janë identifikuar
si të rëndësishme për shoqërinë tonë.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
1970 – 2012
Menaxhmenti dhe stafi i administratës qendrore të UP-së (2009 - 2012)
Promovimi i doktorëve të shkencave
101
FAKULTETET
e Universitetit
të Prishtinës
Fakulteti Filozofik
TEMPULLI I DIJES
Monografi
1970 – 2012
Gjenerata e parë e diplomimit të studentëve sipas Deklaratës së Bolonjës
TEMPULLI I DIJES
Monografi
107
1970 – 2012
akulteti Filozofik është një nga njësitë e
para akademike të Universitetit të
Prishtinës.
Fakulteti Filozofik u themelua më 30
tetor 1960. Fakulteti përbëhej nga këto
katedra: Katedra e Albanologjisë, e Gjuhës
Serbokroate, e Matematikës, e Fizikës, e
Kimisë dhe e Biologjisë.
Në vitin e parë akademik 1960-1961 u
regjistruan 97 studentë të rregullt (60
shqiptarë, 32 serbë dhe 5 të tjerë) dhe 141
studentë me korrespondencë. Në vitin e parë
të themelimit, për mbajtjen e mësimit ishin
të zgjedhur 7 mësimdhënës (2 shqiptarë dhe
5 serbë) dhe 7 bashkëpunëtorë (2 shqiptarë
e 5 serbë). Prej tyre 4 ishin doktorë
shkencash dhe 1 magjistër.
Më 1961 hapen edhe katedrat e Gjuhës
dhe Letërsisë Angleze, Gjuhës dhe Letërsisë
Ruse, Gjuhës dhe Letërsisë Frënge, e pas tyre
edhe katedra e Orientalistikës dhe e Turkologjisë.
Më 1962 hapen edhe tri katedra të reja: e
Historisë, e Gjeografisë dhe e Pedagogjisë,
ndërkaq në vitin akademik 1963-1964 në këtë
institucion diplomuan 26 studentët e parë.
Më 20 shtator 1971 Fakulteti Filozofik
ndahet në Fakultetin Filozofik dhe në
Fakultetin e Shkencave Matematike–Natyrore.
Fakultetin Filozofik hapet edhe Katedra e
Filozofisë – Sociologjisë.
Në vitin 1989 Fakulteti Filozofik ndahet
në Fakultetin Filozofik dhe Fakultetin e
Filologjisë.
Nga viti akademik 1991-1992 e deri me
çlirimin e Kosovës në qershor të vitit 1999,
Fakulteti Filozofik, si dhe fakultetet e tjera
F
të Universitetit të Prishtinës, e ka vazhduar
veprimtarinë e vet në objekte të ndryshme
private, për shkak të dhunës dhe okupimit
serb.
Në korrik të vitit 1999, studentët dhe
mësimdhënësit e Fakultetit Filozofik
kthehen sërish në objektet e tyre dhe e
rifillojnë veprimtarinë arsimore-shkencore.
Në vitin 2001 hapet Departamenti i
Shkencave Sociale me drejtimet: Departamenti i Shkencave Politike dhe Administratës Publike, Departamenti i Psikologjisë,
Departamenti i Etnologjisë, ndërkaq
Departamenti Filozofi-Sociologji ndahet në
departamente të veçanta (Departamenti i
Sociologjisë dhe Departamenti i Filozofisë).
Në vitin akademik 2001-2002 në kuadër
të Departamentit të Pedagogjisë themelohet
drejtimi – Edukimi i Fëmijëve me Nevoja të
TEMPULLI I DIJES
108
Monografi
1970 – 2012
Veçanta, ndërkaq që nga viti akademik
2006-2007 në kuadër të po këtij Departamenti hapet edhe drejtimi studimor –
Pedagogji Sociale.
Në vitin 2001 Senati i Universitetit të
Prishtinës miratoi planet mësimore të
Departamenteve të Fakultetit Filozofik sipas
rekomandimeve të Deklaratës së Bolonjës
për nivelin bachelor, ndërsa në shtator të vitit
2004 miratohen edhe planet mësimore për
studime në nivelin e masterit për këto
departamente: Psikologji, Histori, Pedagogji,
Shkenca politike dhe Etnologji.
Departamentet Psikologji, Shkenca Politike,
Histori, Pedagogji dhe Etnologji fillojnë
studimet e masterit me plan-programe të reja.
Departamentet: Histori dhe Sociologji
regjistrohen edhe kandidatët e parë në
studime të doktoratës sipas sistemit të ri të
studimeve.
Në Fakultetin Filozofik funksionojnë
këto departamente: i Filozofisë, i Historisë, i
Pedagogjisë me drejtimet: Pedagogji e
Përgjithshme dhe Pedagogji Sociale, i
Sociologjisë, i Shkencave Politike, i Psikologjisë dhe i Etnologjisë.
Biblioteka e Fakultetit Filozofik ka 6000
tituj dhe 11500 ekzemplarë.
Në Fakultetin Filozofik funksionojnë dy
kabinete: Kabineti i Informatikës për
Shkenca Politike dhe Kabineti i Informatikës
për Psikologji.
Mësimdhënësit e Fakultetit Filozofik:
profesorë të rregullt – 13, profesorë të
asocuar – 12, profesorë asistentë – 10,
ligjërues – 1, asistentë – 27, asistentë të rinj
– 2. Gjithesj - 65 mësimdhënës.
Fakultetin Filozofik studimet e tyre i vijuan
3229 studentë të rregullt dhe me
korrespondencë. Prej tyre, në studimet
master: 355 studentë.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
109
1970 – 2012
Fakultetin Filozofik studimet e tyre i vijuan
3699 studentë të rregullt dhe me
Numri i studentëve të diplomuar në
Fakultetin Filozofik në vitet 1969-2008
është 6557 studentë.
Fakulteti Filozofik ka realizuar disa
projekte të rëndësishme ndërkombëtare, siç
është: “Shoqëria civile”. Këtë projekt e ka
realizuar Departamenti i Shkencave Politike
i Fakultetit Filozofik në bashkëpunim me
ekspertë të Universitetit të Gracit, Austri dhe
me ekspertë të Universitetit Galowey të
Irlandës. Projektin “Implementimi i
studimeve master – Drejtimi psikologji
klinike”, e ka realizuar Departamenti i
Psikologjisë i Fakultetit Filozofik në
bashkëpunim me ekspertë të Universitetit
Betfordshire, Angli, të Universitetit “Saint
Patrick Coledge”, Dublin, Irlandë, të
Universita Catolica Di Milano, Itali, LMU,
Mynhen, Gjermani dhe të University of
Bohemia, Çeki. Projektin “Të ndihmohet
drejtimi – Pedagogji Sociale”, e ka realizuar
Departamenti i Pedagogjisë i Fakultetit
Filozofik në bashkëpunim me ekspertë të
Universitetit të Regensburgut dhe të
Universitetit të Nurnbergut, Gjermani dhe
të Fondacionit “DAAD”.
Edhe në fushën profesionale shkencore
Fakulteti Filozofik boton rregullisht revistën
“Buletini”. Deri me tani janë botuar 20
numra.
Dekanët e Fakultetit Filozofik: prof. dr.
Branislav Velkoviç (1961-1965), prof. dr.
Svetozar Çanoviç (1966-1967), prof. dr.
Dervish Rozhaja (1968-1969), prof. dr.
Vukashin Filipoviç (1970-1971), prof. dr.
Idriz Ajeti (1972-1973), prof. dr. Ali Hadri
(1974-1975), prof. dr. Vladeta Vukoviç
(1976-1977), prof. dr. Fehmi Agani (19781979), prof. dr. Jelka Matijasheviç (19801981), prof. Hasan Mekuli (1982-1983),
prof. dr. Zeqir Sadiku (1984-1985), prof. dr.
Gani Luboteni (1986-1987), prof. dr.
Radivoje Kuliç (1988 – 1990), prof. dr.
Islam Krasniqi (1991-1993, 1994-1996 dhe
1997-1998), prof. dr. Neki Juniku (19992000 dhe 2001-2002), prof. dr. Selim Daci
(2003-2004 dhe 2005-2006), prof. dr.
Ramush Mavriqi (2006-2009 dhe 20092012).
Sipërfaqja: 2,677.37 m2
TEMPULLI I DIJES
110
Monografi
1970 – 2012
Veprimtaria arkeologjike
Universiteti i Prishtinës nisi veprimtarinë
arkeologjike dekada më parë, përmes ligjëratave, gërmimeve arkeologjike, organizimit të
ekspozitave dhe promovimit të studimeve
arkeologjike, përgatitjes së kuadrove të reja,
si dhe bashkëpunimit në vend dhe jashtë.
Arkeologjia u ligjërua në Degën e
Historisë nga themelimi i Universitetit të
Prishtinës, fillimisht me profesorë të
angazhuar nga jashtë, siç ishin: prof. dr.
Milutin Garashanin, prof. dr. Aleksandar
Stipçeviq, prof. dr. Muzafer Korkuti. Nga
viti 1979 lënda ligjerohet nga prof. dr. Edi
Shukriu, e cila dhe organizon veprimtarinë
arkeologjike.
Gërmimet e para sistematike arkeologjike, përkundër të gjitha vështirësive që
pasuan pas vitit 1981, u zhvilluan në Tumën
Cernica pranë Ulpianës antike në vitin
1987, për të vazhduar me ato në fortifikatën
e Veletinit mbi Janjevë në vitin 1988.
Në vitin 1986 u krijua Koleksioni
Arkeologjik i Fakultetit Filozofik , me qëllim
që të zhvillohet në Koleksion Arkeologjik
apo Muze të Universitetit të Prishtinës, me
punëtori të veçanta ku studentët do të bënin
suvenire, si kopje apo vepra të frymëzuara
nga trashëgimia kulturore.
Fot. 2 Sjellja e pitosit nga Strezovci në Fakultetin Filozofik
Fot. 1 Objekte të Koleksionit Arkeologjik, Kalaja
e Harilaqit, Smirë. Foto: E. Shukriu
Dëbimi i studentëve dhe profesorëve
shqiptarë nga Universiteti i Prishtinës dhe
lufta në Kosovë sollën ndërprerjen e
veprimtarive arkeologjike dhe mosqasje në
Koleksionin Arkeologjik deri në vitin 1999,
kur Kosova u çlirua.
Universiteti i Prishtinës i rifilloi
gërmimet sistematike arkeologjike në vitin
2002, në Gradishën e Vlashnjës.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
111
1970 – 2012
Fot. 3. Universiteti Veror i Prishtinës: gërmime në Ulpianë
Bashkëpunimi ndërkombëtar në fushën
e arkeologjisë nisi të zhvillohet nga vitit
2001. Në këtë vit u dërguan studentë në
Austri, ndërsa në vitin 2002 u realizua
qëndrimi për projekte shkencore në
Fot. 4 Pjesëmarrja në gërmimet tumulare në Austri (2002)
Universitetin e Toulus-it . Gjithashtu, në
vitin 2002 studentët e Universitetit të
Prishtinës morën pjesë në Konferencën
ndërkombëtare Viti Arkeologjik, e cila u
organizua në Tiranë. Nga vitit 2002 çdo vit
dërgohen studentë të Degës së Historisë në
gërmimet arkeologjike dhe trajnimet në
qytetin antik të Butrintit në Shqipëri.
Për fushën e arkeologjisë dhe të
antropologjisë fizike janë nënshkruar
marrëveshje të bashkëpunimit me Pierre
Mendes France University Grenoble II
(Francë) dhe The University of Iowa
(SHBA). Si rezultat i këtij bashkëpunimi të
frytshëm , gjashtë studentë kanë kryer
masterin në Pierre Mendes France University
Grenoble II, ndërsa tre prej tyre vazhdojnë
studimet për doktoraturë në këtë universitet
dhe njëri në Universitetin e Sorbonës.
Fakulteti i Shkencave
Matematike-Natyrore
TEMPULLI I DIJES
Monografi
115
1970 – 2012
tudimet e shkencave të natyrës dhe të
matematikës (matematikë, fizikë, kimi,
biologji) kanë filluar në vitin akademik
1960-1961, në kuadër të Fakultetit
Filozofik. Në vitin 1962-63 hapet edhe
Katedra e Gjeografisë. Në vitin e parë të
studimeve në Fakultetin Filozofik, përkatësisht në katedrat e shkencave matematikonatyrore u regjistruan 74 studentë, ndërsa
numri i arsimtarëve dhe i bashkëpunëtorëve
ishte 15.
Në vitin akademik 1971-1972 katedrat e
shkencave matematike-natyrore pavarësohen
nga Fakulteti Filozofik dhe kështu formohet
Fakulteti i Shkencave Matematike-Natyrore
(FSHMN) me drejtimet: matematikë, fizikë,
kimi, biologji dhe gjeografi.
Në fillim të punës së këtij fakulteti
kuadri mësimdhënës ishte i pamjaftueshëm,
mirëpo sidomos mbështetja e pedagogëve
S
nga Universiteti i Tiranës ka ndikuar në
mbarëvajtjen e veprimtarisë mësimoreshkencore.
Si edhe në fakultetet të tjera të Universitetit të Prishtinës edhe në Fakultetin e
Shkencave Matematike-Natyrore në vitet
‘90 procesi mësimor është zhvilluar me
pengesa të mëdha nga okupatori serb.
Në vitin akademik 1995-1996 bëhet
transformimi dhe profilizimi i katedrave të
këtij fakulteti në drejtimet: mësimore dhe
shkencore-inxhinierike. Përveç studimeve
themelore, në katedrat: Matematikë, Gjeografi, Kimi dhe Biologji, organizohen edhe
studimet pasuniversitare për arritjen e
shkallës akademike të magjistrit të shkencave.
U bënë ndryshime të rëndësishme në planet
dhe programet mësimore, sidomos në punën
shkencore laboratorike dhe mësimi praktik u
realizua në Universitetin e Tiranës.
TEMPULLI I DIJES
116
Monografi
1970 – 2012
Në vitin akademik 2001-2002 filluan
studimet në harmoni me Deklaratën e
Bolonjës, sipas modelit 3+2+3 me synim të
arritjes së cilësisë në nivelin e standardeve më
të avancuara evropiane. Në vitin akademik
2005-2006 filloi zbatimi edhe i sistemit të
studimeve 4+1+3 në disa prej drejtimeve.
Për herë të parë studimet e nivelit master
filluan në vitin akademik 2004-2005, ndërsa
studimet në nivelin e doktoratës filluan në
vitin akademik 2008-2009.
Departamenti i Matematikës aplikon
studimet bachelor në tri drejtime: arsimor, i
përgjithshëm dhe shkenca kompjuterike.
Drejtimi arsimor përgatit kuadrot për mësimdhënie, ndërkaq drejtimi i përgjithshëm
përgatit ekspertët që të merren me studime
shkencore në lëmin e matematikës. Drejtimi
i Shkencës kompjuterike është i orientuar në
përgatitjen e kuadrove për veprimtari
aplikative në institucionet e Kosovës e më
gjerë.
Departamenti i Fizikës i ka dy drejtime:
drejtimin arsimor dhe inxhinierik. Drejtimi
arsimor ka për qëllim përgatitjen e kuadrove
për mësimdhënie, ndërsa drejtimi inxhinierik është i orientuar në drejtim të krijimit
të profesionistëve për veprimtari aplikative
në ekonomi, institute dhe institucione të
ndryshme .
Në Departamentin e Kimisë veprimtarinë e tyre e zhvillojnë dy drejtime:
drejtimi arsimor dhe inxhinierik. Drejtimi
arsimor ka për qëllim përgatitjen e kuadrove
për mësimdhënie, ndërsa në drejtimin
inxhinierik përgatiten kuadro për nevojat e
TEMPULLI I DIJES
Monografi
117
1970 – 2012
degëve të ndryshme të ekonomisë së Kosovës
e më gjerë.
Departamenti i Biologjisë ka dy
drejtime: drejtimin biologji arsimore dhe
drejtimin ekologji – mbrojtje e ambientit.
Drejtimi arsimor ka për qëllim përgatitjen e
kuadrove për mësimdhënie, ndërsa drejtimi
- ekologji mbrojtje e ambientit përgatit
kuadro për institucionet shtetërore dhe
private që merren me problemet e mjedisit.
Departamenti i Gjeografisë ka dy
drejtime: drejtimin arsimor dhe aplikativ.
Drejtimi arsimor ka për qëllim përgatitjen e
kuadrove për mësimdhënie, ndërsa drejtimi
– aplikativ është i orientuar në përgatitjen e
kuadrove për veprimtari aplikative në
institucionet e Kosovës dhe më gjerë.
Në secilin departament organizohen edhe
studimet master në drejtimet përkatëse.
Krahas punës mësimore, në Fakultetin e
Shkencave Matematike-Natyrore zhvillohet
edhe veprimtaria shkencore – hulumtuese. Në
këtë drejtim, janë arritur rezultate të
rëndësishme edhe në fushën shkencore.
Aktiviteti hulumtues është kurorëzuar me disa
lloje të publikimeve, si publikime kombëtare,
publikime ndërkombëtare (punime shkencore të botuara në revista me recension
ndërkombëtar), pjesëmarrje në konferenca,
simpoziume dhe seminare shkencore me
karakter vendor dhe ndërkombëtar, pjesëmarrje nëpër projekte, si dhe shfrytëzimi i
bursave për qëndrime profesionale me
karakter hulumtues në qendrat e ndryshme
universitare në Evropë, Shtete të Bashkuara të
Amerikës e më gjerë.
Fakulteti ka më shumë se 40 laboratorë
dhe kabinete dhe pikërisht: 23 laboratorë në
Departamentin e Kimisë, 11 laboratorë në
Departamentin e Biologjisë, 6 laboratorë në
Departamentin e Fizikës, laboratori i
Informatikës dhe kabineti i Hartografisë.
Mësimdhënësit e Fakultetit të Shkencave
Matematike-Natyrore janë: profesorë të
rregullt – 23, profesorë të asocuar – 19,
profesorë asistentë – 17, ligjërues – 3, asistentë
- 26, lektor - 1, asistentë të rinj – 14. Gjithesj
- 103 mësimdhënës.
Numri i studentëve të diplomuar në
Fakultetin e Shkencave MatematikeNatyrore deri në vitin 2009 është mbi 3700
studentë në mësim në gjuhën shqipe. Në
këtë fakultet deri në këtë vit kanë doktoruar
51 kandidatë, ndërsa kanë magjistruar 98
kandidatë dhe studimet e masterit i kanë
mbaruar 62 kandidatë.
TEMPULLI I DIJES
118
Monografi
1970 – 2012
Fakultetin e Shkencave Matematike-Natyrore studimet e tyre i vijuan 2735 studentë të
rregullt dhe me korrespondencë. Prej tyre,
në studimet master: 427 studentë.
Fakultetin e Shkencave Matematike-Natyrore studimet e tyre i vijuan 3336 studentë të
Fakulteti i Shkencave MatematikeNatyrore ka realizuar deri më tani një varg
botimesh shkencore, pastaj ka kontribuar me
pjesëmarrje në konferenca dhe simpoziume
shkencore me karakter kombëtar dhe
ndërkombëtar, si dhe në realizimin e projekteve
me karakter hulumtues dhe shkencor.
Fakulteti i Shkencave Matematike
Natyrore boton kohë pas kohe revistën
shkencore me titull “Buletini i FSHMN-e”
në të cilin botohen punimet shkencore të
personelit mësimor të FSHMN-e e më gjerë.
Deri më tani janë botuar 14 numra të
Buletinit, ndërsa, me qëllim të intensifikimit
të mësimit, që në fillim të veprimtarisë së
Fakultetit të Shkencave Matematike-Natyrore
u bënë edhe hapat e parë për hartimin e
teksteve universitare për lëndët mësimore.
Deri më tani janë botuar 48 tekste për
studentë në këto fusha shkencore: matematikë – 13, fizikë – 9, kimi – 7, biologji – 6,
gjeografi – 12.
Dekanët e Fakultetit të Shkencave
Matematike-Natyrore: prof. dr. Dragan
TEMPULLI I DIJES
Monografi
1970 – 2012
Pejqinoviç (1971-1972), prof. dr. Miodrag
Jabllanoviç (1973-1974), prof. dr. Halil
Turku (1975-1976), prof. dr. Riza Çavolli
(1977-1978), prof. dr. Eshref Ademaj
(1979-1980), prof. dr. Ejup Hamiti (19811982), prof. dr. Radivoje Papoviç (19831984 dhe 1985-1986), prof. dr. Muharrem
Berisha (1987-1989), prof. dr. Slobodan
Gligorijeviç (1990), prof. dr. Fahri Zeqiri
(1991-1992), prof. dr. Rexhep Mehmeti
(1993-1994), prof. dr. Esat Dauti (19951996), prof. dr. Ramadan Zejnullahu (19971998 dhe 1999-2000), prof. dr. Jahi Hoxha
(2001-2002 dhe 2002-2004), prof. dr.
Mustafë Bytyçi (2005-2007), prof. dr. Isa
Elezaj, (2007-2009), prof. dr. Minir Efendija
(2009-2012).
Sipërfaqja: 11264,62 m2
119
Fakulteti i Filologjisë
TEMPULLI I DIJES
Monografi
123
1970 – 2012
egët e para albanologjike u themeluan
në kuadër të Shkollës së Lartë Pedagogjike në Prishtinë në vitin 1958 dhe
të Katedrës së Albanologjisë në vitin 1960, në
kuadër të Fakultetit Filozofik, tani Fakulteti i
Filologjisë.
Fakulteti i Filologjisë si institucion më
vete është themeluar në vitin 1988.
Veprimtaria mësimore-shkencore e
Fakultetit të Filologjisë deri në vitin 1988
është përfshirë në kuadrin e Fakultetit
Filozofik.
Në vitin 1960 nis punën Fakulteti
Filozofik, në kuadër të të cilit hapen katedrat
filologjike, ndër të parat, katedra e
Albanologjisë dhe ajo e Serbokroatishtes.
Në vitin 1961 hapet Katedra e Gjuhës
dhe Letërsisë Angleze dhe ajo e Gjuhës dhe
Letërsisë Ruse. Në vitin 1970 fillojnë
studimet pasuniversitare në Gjuhësi dhe
Letërsi. Në vitin 1971 hapet Katedra e Gjuhës
dhe e Letërsisë Frënge, ndërsa në vitin 1973
hapet Katedra e Orientalistikës. Në vitin
1974 studimet albanologjike profilizohen në
dy degë: Gjuhë dhe Letërsi Shqipe, Letërsi
dhe Gjuhë Shqipe. Në vitin 1974 themelohet
Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën,
Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare.
Në vitin 1989 hapet Dega e Gjuhës dhe
Letërsisë Turke. Në vitin 1991 u vendosën
masat e dhunshme në fakultet, dhe u
përjashtuan nga puna mësimdhënës, bashkëpunëtorë dhe një pjesë e administratës.
Mësimi u ndërpre për një semestër. Më 14
mars 1992 fakulteti rifilloi punën mësimoreshkencore. Në vitin 1992 hapet Dega e
Gjuhës dhe e Letërsisë Gjermane, ndërsa në
vitin 2001 degët albanologjike profilizohen
D
në: Dega e Gjuhës Shqipe, Dega e Letërsisë
Shqipe. Në vitin 2001 hapet Dega e Letërsisë
së Përgjithshme dhe Krahasimtare, ndërsa në
vitin 2005 hapet Dega e Gazetarisë.
Fillimet e Fakultetit të Filologjisë
ndërlidhen me Katedrën e Albanologjisë, e
cila ishte në kuadër të Fakultetit Filozofik në
vitin 1960. Në këtë katedër me grada
shkencore ishin vetëm tre mësimdhënës:
Idriz Ajeti, Hilmi Agani dhe Mehdi Bardhi:
i pari doktor filologjie, ndërsa dy të tjerët me
titullin shkencor të magjistrit. Përpos në
Katedrën e Albanologjisë, në katedrat e tjera
mësimi zhvillohej në gjuhën serbo - kroate.
Pas demonstratave studentore të vitit
1968 u bënë ndryshime pozitive në rritjen e
TEMPULLI I DIJES
124
Monografi
1970 – 2012
numrit të studentëve, të bashkëpunëtorëve,
në përdorimin e literaturës, si dhe në
strukturën organizative me shtrirjen e gjuhës
shqipe si gjuhë mësimi.
kanë pasur një rëndësi të veçantë në
avancimin e veprimtarisë arsimore, kulturore, intelektuale, politike në Kosovë,
ndërkaq Fakulteti i Filologjisë në këtë
drejtim ka dhënë kontribut të pakursyer.
Pas kësaj periudhe, u bënë diferencime
ideopolitike, u hoqën nga përdorimi një pjesë
e literaturës nga Shqipëria, u përjashtuan
mësimdhënësit shqiptarë nga puna dhe filloi
dhuna, sidomos ndaj studentëve dhe
mësimdhënësve shqiptarë.
Fakultetit të Filologjisë rifilloi më 26 nëntor
1991 jashtë objekteve universitare, sidomos në
shtëpi private dhe në shkollën fillore “Nazim
Gafurri” të Prishtinës. Këto vite, kanë një
rëndësi të veçantë për format e rezistencës ndaj
okupimit serb deri në shpërthimin e
demonstratave të studentëve që kulmuan me
luftën për çlirim në vitet 1998-1999.
Fakulteti i Filologjisë iu rikthye
objekteve universitare më 2 gusht 1999. Në
vitin 2000 filloi reforma në Universitetin e
Prishtinës. Ndërkaq, në vitin 2001, në
Fakultetin e Filologjisë u zbatua modeli i
studimeve 3+2+3 dhe 4+1+3 në përputhje
me Deklaratën e Bolonjës.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
125
1970 – 2012
Fakultetit të Filologjisë zhvillohet në këto
degë: Dega e Gjuhës Shqipe, Dega e
Letërsisë Shqipe, Dega e Gjuhës dhe e
Letërsisë Angleze, Dega e Gjuhës dhe e
Letërsisë Frënge, Dega e Gjuhës dhe e
Letërsisë Gjermane, Dega e Orientalistikës,
Dega e Gjuhës dhe e Letërsisë Turke, Dega e
Letërsisë së Përgjithshme dhe Krahasimtare
dhe Dega e Gazetarisë.
Krahas studimeve themelore funksionojnë
edhe studimet për master dhe për doktoratë.
Fakulteti i Filologjisë ka dhënë kontribut
të jashtëzakonshëm për arsimin, kulturën,
dijen dhe mendimin shkencor shqiptar në
shkencat filologjike dhe më gjerë. Kuadro të
këtij fakulteti kanë arritur që të jenë
udhëheqës të institucioneve kryesore të
Republikës së Kosovës, por edhe anëtarë të
institucioneve më të larta shkencore në vend
dhe jashtë vendit.
Fakulteti i Filologjisë ka 5 biblioteka:
Biblioteka e Fakultetit (e përbashkët), me
fond të librave 16890; Biblioteka e Orientalistikës, me fond të librave 6256; Biblioteka
Austriake, me fond të librave 4078; Biblioteka
e Gjuhës Gjermane, me fond të librave 160;
Biblioteka e Serbokroatishtes, me fond të
librave 8362.
Në kuadër të Fakultetit të Filologjisë
veprojnë edhe këto institucione: Seminari
Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe
TEMPULLI I DIJES
126
Monografi
1970 – 2012
Prof. Hasan Mekuli me studentët e Degës së Letërsisë dhe Gjuhës Shqipe të Fakultetit Filozofik, mars 1980
Kulturën Shqiptare; Qendra e Gjuhëve;
Qendra Kulturore Franceze; WUS Austria;
DAD.
Mësimdhënësit e Fakultetit të Filologjisë:
lektorë – 4, asistentë – 13, asistentë të rinj –
4. Gjithsej - 65 mësimdhënës.
Në vitin akademik 2009-2010 në Fakultetin e Filologjisë studimet e tyre i vijuan 3210
studentë të rregullt dhe me korrespondencë.
Prej tyre në studimet master: 200 studentë.
Në vitin akademik 2010-2011 në Fakultetin e Filologjisë studimet e tyre i vijuan
3450 studentë të rregullt dhe me korrespondencë. Prej tyre në studimet master: 163
studentë.
Në periudhën e viteve 1965-2009
Fakulteti i Filologjisë kanë doktoruar 115
kandidatë, ndërsa në periudhën 1974-2009
kanë magjistruar 129 kandidatë. Në vitin
akademik 2008-2009 kanë kryer studimet
master 22 kandidatë. Nga themelimi e deri
më 2009 në Fakultetin e Filologjisë kanë
diplomuar 6940 studentë.
Fakulteti i Filologjisë është qendër e
rëndësishme me një veprimtari të gjerë
shkencore, siç janë: organizimi i sesioneve
shkencore, pjesëmarrja në tubime shkencore
kombëtare, rajonale e ndërkombëtare,
veprimtaria botuese e teksteve universitare e
shkollore, botimi i monografive shkencore, i
studimeve të veçanta dhe nxjerrja e revistave
shkencore. Projekte të rëndësishme janë
TEMPULLI I DIJES
Monografi
127
1970 – 2012
zhvilluar në bashkëpunim me Institutin
Albanologjik të Prishtinës, Akademinë e
Shkencave dhe Arteve të Kosovës, Institutin
e Gjuhësisë të Tiranës, Fakultetin HistoriFilologji të Tiranës etj.
Bashkëpunimi kulturor, arsimor e
shkencor që filloi në vitet ’70, në mes
Universitetit të Prishtinës dhe Universitetit
Shtetëror të Tiranës, solli rezultate të
rëndësishme në shumë drejtime.Kontributi
i profesorëve eminentë, si: Eqrem Çabej,
Mahir Domi, Aleks Buda etj., sidomos në
studimet pasuniversitare është i veçantë. Po
ashtu, nga qendra të ndryshme universitare
të ish-Jugosllavisë u angazhuan profesorë në
disa prej katedrave të këtij fakulteti.
Nga vitet 1974 ka pasur zhvillime të
shumta të veprimtarisë mësimore-shkencore.
Në fakultet filluan studimet pasuniversitare,
nisi punën Seminari Ndërkombëtar për
Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare,
shtohet numri i studentëve, i mësimdhënësve dhe i bashkëpunëtorëve, hapen
degë të reja, biblioteka etj.
Nga Fakulteti i Filologjisë në kuadër të
veprimtarisë shkencore në vitin 1963 mbahet
Mbledhja e Tretë e Drejtshkrimit të Gjuhës
Shqipe. Në vitin 1968 mbahet Konsulta
Gjuhësore e Prishtinës, e organizuar bashkë
me Institutin Albanologjik të Prishtinës etj.
Gjithashtu, janë organizuar shumë sesione
shkencore, veçanërisht me institucione
arsimore dhe shkencore të Shqipërisë.
Në vitin 2009 Fakulteti i Filologjisë në
bashkëpunim me Universitetin e Sakarjasë të
Ada Pazarit kanë organizuar “Kongresi i Parë
Ndërkombëtar Ballkanik” në Prishtinë.
Fakulteti i Filologjisë ka pasur dhe
vazhdon të ketë bashkëpunim me fakultete
të shumta të universiteteve të Shqipërisë,
Francës, Turqisë, Gjermanisë, Italisë ,
Maqedonisë, Kroacisë, Sllovenisë etj.
Në Fakultetin e Filologjisë kanë studiuar
studentë të huaj nga vende të ndryshme të
botës, specializantë, të cilët më vonë janë
bërë përkthyes, gjuhëtarë e studiues të
letërsisë shqipe.
Fakulteti i Filologjisë, krahas veprimtarive
të tjera, shquhet edhe për një veprimtari të
gjerë e të suksesshme botuese. Punime të
ndryshme shkencore janë botuar në revistat e
këtij fakulteti, siç janë: “Gjurmime
Albanologjike” (1962-1966), botues Katedra
TEMPULLI I DIJES
128
Monografi
1970 – 2012
Biblioteka e Fakultetit të Filologjisë
e abanologjisë, “Studia philologika” (1975),
“Filologjia” (1999 – në vazhdimësi); “Media”
(2009 – në vazhdimësi), pastaj revista
shkencore që del pas përfundimit të
punimeve të Seminarit Ndërkombëtar për
Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare,
me gjithsej 30 vëllime deri më tani.
Edhe mësimdhënësit e degëve të gjuhëve
të huaja kanë bërë punë të vlefshme në
studime nga anglishtja, frëngjishtja, rusishtja,
orientalistika, gjermanishtja, turqishtja etj.,
sidomos në fushë të studimeve krahasimtare
shqip – gjuhë e huaj dhe anasjelltas. Po
kështu, ata kanë hartuar tekste mësimore të
gjuhëve të huaja, ose kanë përkthyer në
gjuhën shqipe veprat më të mira studimore
dhe letrare, duke e ofruar shkencën dhe
letërsinë shqipe me atë evropiane e botërore.
Nuk është i vogël as numri i
mësimdhënësve të këtij fakulteti që kanë
hartuar vepra kodifikuese të gjuhëve të huaja
(fonetikë, gramatikë, sintaksë, fjalorë) ose
fjalorë dy gjuhësh shqip-gjuhë e huaj e
anasjelltas.
Në vitin akademik 2011-2012 Fakulteti
Filologjisë hapi drejtimet e tij, Gjuhë shqipe
dhe Gjuhë angleze në Gjakovë.
Dekanë të Fakultetit të Filologjisë: prof.
dr. Shefqet Pllana (1989-1992), prof. dr.
Zejnullah Rrahmani (1993-1996), prof. dr.
Vesel Nuhiu (1997-2000), prof. dr. Enver
Mehmeti (2001-2004), prof. dr. Nuhi
Rexhepi (2005-2009), prof.asoc. dr. (Osman
Gashi (2009- 2012).
TEMPULLI I DIJES
Monografi
129
1970 – 2012
Pjesëmarrës në Seminarin Ndërkombëtare për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare
Sipërfaqja: Fakulteti i Filologjisë së Seminarit janë të shumëllojshme, si: kurse të
bashku me Fakultetin e Shkencave Mate- gjuhës shqipe (tri nivele), ligjërata, referime
matike-Natyrore kanë 11,264.62 m2
shkencore, tryeza shkencore dhe dy sesione
shkencore - gjuhësi dhe letërsi. Seminari e
ndërpreu veprimtarinë e tij në fund të viteve
Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën,
të nëntëdhjeta të shekullit të kaluar, për
Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare
shkak të okupimit serb të institucioneve
Në vitin 1974 në Fakultetin Filozofik arsimore-shkencore të Kosovës.
Me veprimtarinë e tij mësimore dhe
(tani Fakulteti i Filologjisë) u themelua
Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, shkencore Seminari Ndërkombëtar për
Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare.Gjatë Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare ka
periudhës së viteve 1974 – 2011 janë ofruar informacione të rëndësishme për
mbajtur tridhjetë sesione shkencore të rrjedhat dhe zhvillimet e albanologjisë në
Seminarit Ndërkombëtar për Gjuhën, përgjithësi. Edicionet e deritanishme të
Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, prej të Seminarit i kanë vijuar pjesëmarrës të shumtë
cilave dy prej tyre janë mbajtur në Tiranë. nga vende të ndryshme të botës, të cilët kanë
Nga viti 1995 e këndej Seminari është përvetësuar gjuhën shqipe, si dhe kanë dhënë
bashkorganizuar, fillimisht me Institutin e kontribute të çmueshme shkencore në fushën
Gjuhësisë, ndërsa tani me Fakultetin e albanologjisë. Seminari përveç misionit
Histori-Filologji të Tiranës. Veprimtaritë e parësor të zhvillimit dhe afirmimt të dijes
TEMPULLI I DIJES
130
Monografi
1970 – 2012
albanologjike dhe kulturës shqiptare në
përgjithësi, gjithashtu me aktivitetet e shumta
ka kontribuar edhe në ofrimin e kulturave të
ndryshme botërore, të cilat orientohen në
njohjen dhe studimin e fushave të
rëndësishme të albanologjisë.
Tashmë me plot tridhjetë vjet veprimtari
e të suksesshme shkencore Seminari është bërë
institucion me një traditë të pasur, të cilin e
karakterizojnë vlera të dëshmuara shkencore e
kulturore, madje është bërë institucion që i ka
avancuar dhe afirmuar në vazhdimësi vlerat
dhe dijet albanologjike në botë.
Shumica e ligjëratave dhe kumtesave
botohen në vëllime të veçanta që dalin nga
secili Seminar i mbajtur që përbëjnë një fond
të pasur për studimet albanologjike dhe për
shkencat e tjera filologjike.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
131
1970 – 2012
Disa nga temat bosht, të trajtuara në
sesionin shkencor të letërsisë janë: kontributi
i albanologëve të huaj në studimet e letërsisë,
përkthimet letrare në gjuhën shqipe, vepra e
Pjetër Bogdanit, Naim Frashëri në kulturën
shqiptare, marrëdhëniet kulturore shqiptaroevropiane, letërsia shqipe e shekullit XX,
letërsia arbëreshe, Kosova dhe letërsia shqipe
etj.
Në sesionin shkencor të gjuhësisë duhet
përmendur këto tema bosht: rilindësit për
formimin e shqipes letrare, kontributi i
albanologëve të huaj në studimet shqiptare,
çështje të terminologjisë së shqipes,
marrëdhëniet kulturore shqiptaro-evropiane,
Gjon Buzuku dhe tradita e shkrimit shqip,
gjuha shqipe në kontekstin ballkanik etj.
Drejtorë të Seminarit Ndërkombëtar për
Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare:
akademik Idriz Ajeti (1974-1990), ndërsa
bashkëdrejtorë prof.dr.Zejnullah Rrahmani dhe
prof.dr. Bahri Beci (1995-1996). akademik
Rexhep Ismajli dhe akademik Jorgo Bulo
(1999-2002), prof. dr. Fadil Raka dhe prof. dr.
Ethem Lika (2002-2006), prof. dr. Imri
Badallaj dhe prof. dr. Ethem Lika (2006-2008),
prof. dr. Liman Matoshi dhe prof. dr. Ymer
Çiraku (2008-2010), prof.asoc.dr. Bardh
Rugova dhe prof.dr. Ymer Çiraku (2011-)
Fakulteti Juridik
TEMPULLI I DIJES
Monografi
135
1970 – 2012
akulteti Juridik është themeluar më 23
qershor të vitit 1961, si institucion i
arsimit të lartë në
Kosovë. Në
periudhën e viteve 1961-1970 është quajtur
Fakulteti Juridik- Ekonomik, ndërsa që nga
viti 1971 njihet me emrin Fakulteti Juridik.
Në fazën e parë të veprimtarisë së këtij
fakulteti mësimi zhvillohej në gjuhën
serbokroate, me mësimdhënës nga qendrat
universitare të ish-Jugosllavisë. Në brezin e
parë të vitit akademik 1961-1962 në
Fakultetin Juridik-Ekonomik ishin regjistruar 290 studentë. Prej tyre 30 të rregullt
dhe 65 me korrespondencë ishin studentë
shqiptarë, ndërsa 32 të rregullt dhe 149 me
korrespondencë ishin serbë e malazezë.
Fakulteti Juridik-Ekonomik në atë
periudhë kishte dy drejtime: juridik dhe
ekonomik. Sipas planit mësimor, në
drejtimin juridik ishin paraparë dy shkallë
studimesh. Me kryerjen e dy viteve të para,
arrihej titulli jurist, ndërsa studimet për
shkallën e dytë vazhdonin në drejtime të
ndryshme.
Në vitin 1971 Fakulteti JuridikEkonomik ndahet në dy njësi të pavarura
akademike: në Fakultetin Juridik dhe në
Fakultetin Ekonomik. Në këtë periudhë
fillon angazhimi i kuadrove shqiptare për
mësimdhënie, ndërkaq mësimi krahas gjuhës
serbokroate fillon të mbahet edhe në gjuhën
shqipe. Në këto vite krijohet Instituti për
Kërkime Shoqërore dhe Juridike, përmes së
cilit u realizuan shumë projekte kërkimoreshkencore, pastaj u mbajtën këshillime të
ndryshme. Në periudhën e viteve 19741990 u botua revista “ E drejta - Pravo”.
Në vitin 1974 Kosova fiton cilësi në
F
aspektin formalo-juridik (kushtetues),
prandaj fakulteti arrin të ketë sa më shumë
mësimdhënës shqiptarë. Vitet 1980 – 1981
ishin vite kthese, sa i përket ngritjes së vetëdijes kombëtare, por edhe vite të diferencimeve politike brenda Universitetit të
Prishtinës.
Periudha pas vitit 1990 karakterizohet
me largimet e mësimdhënësve nga procesi
mësimor-shkencor, duke filluar nga
akademik Gazmend Zajmi. Deri në fund të
muajit tetor 1991, nga 45 profesorë e
asistentë shqiptarë sa kishte Fakulteti Juridik,
u përjashtuan 40, për të mbetur vetëm 5 prej
tyre. Nga të përjashtuarit nga puna, 13 ishin
doktorë shkence, 18 magjistra dhe 9
TEMPULLI I DIJES
136
Monografi
1970 – 2012
asistentë, si dhe 14 punonjës të shërbimit
administrativ. Fakulteti Juridik në këtë
periudhë vazhdoi punën në ambiente private
duke filluar prej fushës së sportit të Klubit
Futbollistik “Flamurtari”, pastaj në objekte
private në lagjen “Velania”.
Fakultetin Juridik u regjistruan 310 studentë
në vitin e parë të studimeve, si dhe u
organizuan edhe studimet pasuniversitare.
Pas vitit 1999 përmes donacioneve të
institucioneve dhe organizatave ndërkombëtare, siç janë: Wus Austria, USAID, ABACELI, Këshilli i Evropës etj., Fakulteti
Juridik ka arritur të zhvillojë me sukses
veprimtarinë e tij në shumë drejtime.
Në bazë të Deklaratës së Bolonjës për
organizimin e studimeve universitare dhe të
atyre pasuniversitare në tri nivele: bachelor,
master dhe të doktoratës, Fakulteti Juridik
ka organizuar studimet në sistemin 3+2+3
dhe sipas sistemit 4+1+3.
Në Fakultetin Juridik ofrohen programe
të studimeve bachelor, master dhe të
doktoratës. Në këtë institucion funksionojnë
profilizime në drejtime përkatëse të së
drejtës, në pajtim me preferencat dhe
kërkesat e tregut të Kosovës e më gjerë. Po
kështu, zhvillohet një bashkëpunim edhe me
institucionet jashtë vendit, për t’u
mundësuar studentëve qasje në një rrjet më
të gjerë të botës akademike.
Fakulteti Juridik ka bibliotekën me 2270
ekzemplarë.
Fakulteti Juridik posedon Laboratorin për
Kriminalistikë (Muzeu i Kriminalistikës). Ka
edhe këto institute: Qendrën për Mbrojtjen
dhe Liritë e Njeriut dhe Gjykatoren, e cila
funksionon ne kuadër të Fakultetit.
Në vitin akademik 2009-2010 në Fakul-
TEMPULLI I DIJES
Monografi
137
1970 – 2012
tetin Juridik studimet e tyre i vijuan 5414
Prej tyre, në studimet master: 1115 studentë.
Në vitin akademik 2010-2011 në Fakultetin
Juridik duke përfshirë edhe qendrat në Gjilan
dhe Pejë, studimet e tyre i vijuan 8417 studentë
të rregullt dhe me korrespondencë. Prej tyre, në
studimet master: 1345 studentë.
Mesatarisht brenda një viti akademik
pranohen mbi 1000 studentë të rinj nga të
gjitha rajonet e Kosovës. Çdo vit në këtë
institucion diplomojnë rreth 700 studentë.
Mësimdhënësit e Fakultetit Juridik:
– 10, profesorë asistentë – 12, ligjërues – 1,
asistentë – 7, asistentë të rinj – 22. Gjithsej
Në bashkëpunim me partnerët
amerikanë vepron Gjykatorja moderne për
gjykime të improvizuara, ndërsa programet
në klinika ligjore u mundësojnë studentëve
aftësim praktik.
Në kuadër të veprimtarisë hulumtueseshkencore janë organizuar konferenca dhe
simpoziume shkencore. Në bashkëpunim me
Fakultetin Juridik të Gracit u organizua
simpoziumi shkencor me temën: “Pozita
juridiko – politike e Kosovës sipas Rezolutës
1244 të KS të OKB-së, gjendja dhe
TEMPULLI I DIJES
138
Monografi
1970 – 2012
perspektiva”, në të cilën morën pjesë ekspertë
të njohur nga vendi dhe bota.
Fakulteti Juridik përmes programeve të
ndryshme ka bashkëpunim me shumë
universitete evropiane e më gjerë, edhe në
kuadër të organizimit të Universitetit Veror
Ndërkombëtar të Prishtinës. Duke qenë
pjesë e rregullt e këtij programi deri tani në
këtë fakultet kanë qëndruar më shumë se
300 studentë të huaj dhe mbi 50 profesorë të
njohur të universiteteve botërore. Fakulteti
Juridik bashkëpunon me Universitetin
Shtetëror të Tetovës dhe me Universitetin e
Evropës Juglindore të Tetovës.
Pas vitit 1999, fakulteti shpalli
partneritetin e vendosur me Kolegjin e
Drejtësisë të Çikago – Kentit, Institutin për
Teknologji të Ilinoit (Illinois Institute of
Technology), me Shkollat e Drejtësisë në
Univeristetin e Minesotës (University of
Minnesota Law School), me Kolegjin e
Drejtësisë të Detroitit – Universiteti Shtetëror
i Miçigamit (Michigan State University –
Detroit College of Law. Fakulteti nënshkroi
një memorandum me Qeverinë e SHBA-ve
në kuadër të programit të bashkëpunimit me
Agjencinë Amerikane për Zhvillim
Ndërkombëtar (USAID). Fakulteti Juridik ka
TEMPULLI I DIJES
Monografi
1970 – 2012
lidhur marrëveshje bashkëpunimi edhe me
Universitetin e Pitsburgut (University of
Pitsburgh). Është duke u realizuar “Projekti
për partneritet”, me Universitetin e Lubjanës
dhe po kështu marrëveshje bashkëpunimi po
realizon edhe me Fakultetin e Drejtësisë në
Tiranë dhe me Fakultetin Juridik të
Universitetit të Gracit (Austri).
Profesorët e këtij fakulteti deri tani kanë
botuar edhe 41 tekste universitare nga fusha
e shkencave juridike në kuadër të redaksisë së
botimeve të Universitetit të Prishtinës.
Në vitin akademik 2011/2012 Fakulteti
Juridik hapi drejtimet e tij në Pejë dhe Gjilan.
Dekanët e Fakultetit Juridik: prof. dr.
Jovica Patërnogiç (1961-1966), prof. dr. Mark
Krasniqi (1966-1968), prof. dr. Bozhidar
Jovanoviç (1968-1970), prof. dr. Syrja Pupovci
(1970-1971), prof. dr. Zdravko Zdravkoviç
(1971-1973), prof. dr. Hajredin Hoxha
(1973-1975), prof. dr. Petar Stanishiç (19751976), mr. Dragolub Moraçiç (1976-1977),
prof. dr. Abedin Feroviq (1977-1978), mr.
Ragip Halili (1978-1979), prof. dr. Branisllav
Markoviç (1979-1981), prof. dr. Kurtesh
Salihu (1981-1983), prof. dr. Habib Hashani
(1983-1985), prof. dr. Millovan Markoviç
(1985-1987), prof. dr. Ismet Salihu (19911995), prof. dr. Faik Brestovci (1995-1996),
prof. dr. Ragip Halili (1996-1997), prof. dr.
Bardhyl Çaushi (1999), mr. Rexhep Murati
(1999-2000), prof. dr. Muhamet Mehmeti
(2000-2002), prof. dr. Beqir Sadikaj (20022003 dhe 2004-2005), prof. dr. Enver Hasani
(2005-2006), prof. dr. Agim Paca (20052006), prof. dr. Hava Bujupi-Ismajli (20062008), prof. dr. Bajram Uka (2009-2012 ).
139
Fakulteti Ekonomik
TEMPULLI I DIJES
Monografi
143
1970 – 2012
akulteti Ekonomik i Universitetit të
Prishtinës është themeluar në vitin
akademik 1961-1962 si njësi akademike
e përbashkët me Fakultetin Juridik. Më 24
qershor 1961 u miratua Ligji për
themelimin e Fakultetit Ekonomik - Juridik
në Prishtinë, fillimisht nën kuadrin e
Fakultetit Ekonomik të Beogradit, për t’u
pavarësuar me rastin e themelimit të
Universitetit të Prishtinës, bazuar në ligjin
mbi themelimin e këtij institucioni, më 18
nëntor 1969. Në vitin e parë të studimeve të
vitit akademik 1961-1962, në seksionin
ekonomik ishin të angazhuar vetëm 2
profesorë shqiptarë. Po këtë vit akademik,
regjistrohen 586 studentë, nga të cilët 401
në drejtimin ekonomik (120 të rregullt dhe
281 me korrespodencë). Në studime të
rregulla ishin të regjistruar 64 studentë
shqiptarë, ndërsa në ato me korrespondencë
49.
Nga viti akademik 1971-1972, Fakulteti
Ekonomik funksionon si njësi akademike
brenda Universitetit të Prishtinës. Më 27
qershor të vitit 1991 Kuvendi i Serbisë
miratoi masat e dhunshme dhe me këtë u
suprimuan studimet në gjuhën shqipe, si
dhe u përjashtuan me dhunë nga puna dhe
nga lokalet e veta i gjithë personeli mësimor
dhe administrativ. Pas këtij viti vazhdoi të
punojë në kushte të jashtëzakonshme nëpër
shtëpi dhe lokale private, duke e ruajtur
vazhdimësinë arsimore-shkencore dhe duke
arritur rezultate edhe në kushtet të vështira.
Zhvillimin e shkencave ekonomike e ka
kushtëzuar edhe ndryshimi i strukturës së
Fakultetit Ekonomik. Në vitin 2001
miratohen planet mësimore të mbështetura
F
në Deklaratën e Bolonjës për nivelin bachelor.
Në vitin 2004, me rastin e ristrukturimit të
studimeve themelore, miratohen edhe planet
mësimore për studime të nivelit master në
këto departamente: financa dhe kontabilitet,
menaxhment dhe informatikë dhe ekonomik.
Ekonomik kishte 4.538 studentë, ndërsa në
procesin mësimor ishin të angazhuar 56
mësimdhënës dhe asistentë në marrëdhënie të
rregullt pune dhe 18 në punë plotësuese dhe
të angazhuar.
Një bashkëpunim të veçantë Fakulteti
Ekonomik e zhvillon me bizneset private në
Kosovë. Vlen të përmendet lidhja e ngushtë e
fakultetit me sektorin privat, kryesisht përmes
TEMPULLI I DIJES
144
Monografi
1970 – 2012
Odës Ekonomike të Kosovës, por edhe në
mënyrë të pavarur, duke realizuar kështu
krijimin e Këshillit të biznesit me qëllim të
prezantimit të biznesit para studentëve të
fakultetit apo krijimit të lidhjeve të ngushta
në mes të biznesit dhe menaxherëve të
ardhshëm, të po këtyre bizneseve.
Në vitin 2007 bëhet miratimi i planeve të
reja mësimore për studimet bachelor. Sipas
këtyre planeve mësimore, Fakulteti Ekonomik
ofron studime bachelor dhe master në këto
programe: Ekonomik, Banka, financa dhe
kontabilitet, Menaxhment dhe informatikë,
Marketing dhe kontabilitet (që nga viti
akademik 2009-2010 në bashkëpunim me
Universitetin e Arizonës – SHBA).
Në Fakultetin Ekonomik krahas
studimeve të masterit, organizohen edhe
studimet e doktoratës. Studimet zgjasin
3+2+3, që është 3 vite bachelor, 2 vite master
dhe 3 vite doktoratë.
Në vitin akademik 2009-2010 në Fakultetin Ekonomik studimet e tyre i vijuan 5963
Fakultetin Ekonomik duke përfshirë edhe
qendrat në Gjilan dhe Pejë, studimet e tyre i
vijuan 9300 studentë të rregullt dhe me
Mësimdhënësit e Fakultetit Ekonomik:
Krahas punës mësimore në Fakultetin
Ekonomik, në mënyrë intensive është
zhvilluar edhe puna shkencore. Brenda një
periudhe të gjatë, përmes Institutit
Ekonomik, katër herë në vit, është botuar
revista “Economia”. Në vitet e pasluftës,
Instituti pushoi së ekzistuari dhe me këtë
edhe botimi i kësaj reviste.
Fakulteti Ekonomik ka nënshkruar
marrëveshje bashkëpunimi me institucione
dhe fondacione ndërkombëtare. Në vitin
2009 në Fakultetin Ekonomik është duke u
realizuar një projekt i veçantë i studimeve
master në drejtimin e Menaxhmentit
TEMPULLI I DIJES
Monografi
145
1970 – 2012
Shëndetësor në bashkëpunim me Fakultetin
e Mjekësisë, mbështetur nga WUS Austria
dhe projekti TEMPUS.
Prandaj, në vitin 2009 në Fakultetin
Ekonomik ka filluar faza e tretë e
implementimit të këtij projekti, i cili
parasheh fillimin e studimeve master mbi
ndërmarrjet dhe zhvillimin lokal.
Ky fakultet përmes projektit të financuar
nga USAID, në bashkëpunim me
Universitetin Shtetëror të Arizonës, nga viti
akademik 2009-2010 ka filluar aplikimin e
drejtimit të ri, atë të kontabilitetit, me ç’rast
në vitin e parë të studimeve janë pranuar 50
studentë. Në nëntor të vitit 2009, Fakulteti
Ekonomik ka nënshkruar një marrëveshje
bashkëpunimi edhe me Universitetin e
Masaçusetsit të SHBA-ve.
Në periudhën e viteve 1970 – 1990,
tekstet universitare të këtij fakulteti në pjesën
më të madhe të lëndëve mësimore botohen
nga Enti i Teksteve dhe i Mjeteve Mësimore të
Kosovës, të financuara nga BVI e Arsimit dhe
BVI për Punë Shkencore të Kosovës. Nga
numri i tërësishëm i teksteve të botuara në
këtë periudhë, një numër i tyre ishin edhe nga
lëmi i ekonomisë, tekste këto të profesorëve
të Fakultetit Ekonomik. Sot këto tekste
mësimore, në numër të konsiderueshëm
botohen dhe iu ofrohen studentëve të
financuar edhe nga Universiteti i Prishtinës.
Ekonomik hapi drejtimet e tij në Gjilan.
Dekanët e Fakultetit Ekonomik: prof. dr.
Mark Krasniqi (1971-1972), prof. dr. Nazmi
Mustafa (1972-1974), prof. dr. Nuri Bashota
(1975-1977), prof. dr. Petar Stanishiç
(1977-1979), prof. dr. Haki Dushi (19791981), prof. dr. Stanoje Doganxhiç (19821983), prof. dr. Selman Selmanaj
(1983-1985 dhe 1985-1987), prof. dr.
Radislav Angjelkoviç (1987-1991), prof. dr.
Fuat Rizvanolli (1991-1994), prof. dr.
Skënder Berisha (1994-1998), prof. dr.
Sabahudin Komoni (1998-2000 dhe 20002003), prof. dr. Ibrahim Kuka (2003-2006),
prof. dr. Rrustem Asllanaj (2006-2009),
prof. dr. Skënder Ahmeti (2009-2012).
Fakulteti i Ndërtimtarisë
dhe Arkitekturës
TEMPULLI I DIJES
Monografi
149
1970 – 2012
hemelet e shkencave teknike të profileve
të ndërtimit dhe arkitekturës u vunë me
hapjen e Shkollës së Lartë Teknike në
Prishtinë, më 20 tetor 1961. Kjo shkollë
kishte tri drejtime: Ndërtimtari, Elektroteknikë dhe Makineri.
Më 9 nëntor 1965 Shkolla e Lartë Teknike
në Prishtinë u shndërrua në fakultet më vete
dhe u emërtua Fakulteti Teknik i Prishtinës.
Në fillim të veprimtarisë mësimore-shkencore
u hap vetëm drejtimi i Ndërtimtarisë me 138
studentë, me vetëm 5 ligjërues dhe 5 asistentë.
Në Fakultetin e Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës deri në vitin 1970 mësimdhënësit
ishin nga Universiteti i Beogradit, ndërsa pas
themelimit të Universitetit të Prishtinës, filloi bashkëpunimi i frytshëm me Universitetin e Tiranës.
Më 12 maj 1977 në Fakultetin Teknik u
hap edhe drejtimi i Arkitekturës. Është e
njohur periudha e zhvillimit të Fakultetit të
Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës brenda viteve 1961-1979, nga themelimi deri te tran-
T
sformimi i Fakultetit Teknik në Organizatë
Themelore. Periudha e viteve 1979-1988
është e njohur me konstituimin e Organizatës Themelore të Punës së Bashkuar deri tek
ndarja e Fakultetit Teknik në tri fakultete:
Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës,
Fakulteti i Makinerisë dhe Fakulteti i Elektroteknikës. Vitet ‘90, si dhe në fakultetet e
tjera, në Fakultetin e Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës, ishin me shumë vështirësi për
funksionimin e procesit mësimor-shkencor.
Në vitet 1991-1998 mësimi organizohet në
shtëpi private. Ky fakultet ishte i vendosur
ne Lagjen e Arbërisë (ish- Dragodan).
Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës ka bibliotekën e përbashkët në kuadër
të tri fakulteteve me një koleksion prej 6000
ekzemplarësh.
Në këtë institucion funksionojnë këta
laboratorë: Laboratori i Materialeve dhe
Konstruksioneve, Gjeomekanikës, Bitumenit
dhe Asfaltit, Hidraulikës dhe Laboratori i
Gjeodezisë.
TEMPULLI I DIJES
150
Monografi
1970 – 2012
Mësimdhënësit e Fakultetit të Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës: profesorë të rregullt –
4, profesorë të asocuar – 1, profesorë asistentë
– 9, ligjërues – 10, asistentë – 18, asistentë të
rinj – 4. Gjithsej - 60 mësimdhënës.
Fakultetin e Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës
studimet e tyre i vijuan 1895 studentë të
Fakultetin e Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës
Numri i studentëve të diplomuar në Fakultetin e Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës në
drejtimin e Ndërtimtarisë është 940 studentë
në studimet pesëvjeçare, 182 studentë në studimet bachelor, ndërsa në drejtimin e Arkitekturës 520 studentë në studime pesëvjeçare,
87 studentë në studimet bachelor.
Në Fakultetin e Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës kanë doktoruar 11 kandidatë,
ndërsa kanë magjistruar 29 kandidatë.
Veprimtaria mësimore-shkencore dhe
hulumtuese e Fakultetit të Ndërtimtarisë
dhe Arkitekturës zhvillohet në dy departamente: Departamenti i Ndërtimtarisë me
drejtimet: Konstruktim, Hidroteknikë,
Gjeodezi, Rrugë (joaktiv); ndërkaq, Departamenti i Arkitekturës me drejtimin: Arkitekturë e Përgjithshme.
Në Fakultetin e Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës krahas veprimtarisë mësimore zhvillohen edhe aktivite hulumtuese në
laboratorët: Laboratori i Materialeve dhe
Konstruksioneve, i Gjeomekanikës, i Asfaltit, i Hidraulikës, i Gjeodezisë, i Fizikës.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
151
1970 – 2012
Po kështu, në këtë institucion janë realizuar projekte të rëndësishme hulumtueseshkencore në nivel vendor dhe ndërkombëtar,
siç janë: mbikëqyrja e punimeve në objektin e
Pendës së Batllavës me objektet përcjellëse,
Tymtari në Mitrovicë, Palestra Sportive në Prishtinë, objekti i Bibliotekës Kombëtare dhe
Universitare të Kosovës, si dhe kontrolli i kualitetit të materialeve në Pendën “Graçanka”,
pastaj punët në “Kosova B” dhe “Feronikeli”.
Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës ka zhvilluar aktivitete të shumta me karakter shkencor, siç janë projektet: studimi
mbi gjendjen, problemet dhe zhvillimin e hidrologjisë dhe klimatologjisë si disiplinë e
veprimtarisë së ekonomisë së ujërave, studimi i pikave të zeza në rrugët e Kosovës,
studimi mbi mundësinë e aplikimit të agregatëve për territorin e Kosovës, për përgatitjen e betonit, elementeve të parafabrikuara
dhe si materiale për rrugë, hulumtimi për
definimin e rrezikut sizmik në Kosovë etj.
Veprimtaria botuese e Fakultetit të Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës është realizuar me
botimin e 20 tekste universitare, pastaj buletine shkencore etj.
Dekanët e Fakultetit Teknik: prof. dr.
Stanko Petkoviç (1965-1967 dhe 19671969), prof. dr. Hysen Muhaxheri (19691971), prof. dr. Fetah Jagxhiu (1971-1973),
prof. dr. Vera Ivanoviç (1973-1975), prof. dr.
Nexhat Orana (1975-1977), prof. dr.
Hamdi Syla (1977-1979), prof. dr. Alajdin
Abazi (1979-1981), prof. dr. Vukomir Saviç
(1981-1983), prof. dr. Shaban Hashimi
(1983-1985), prof. dr. Qemal Doliçanin
(1985-1987).
Dekanët e Fakultetit të Ndërtimtarisë
dhe Arkitekturës: prof. dr. Vera Ivanoviç
(1987-1989), prof. dr. Vukomir Saviç
(1989-1991), prof. dr. Fetah Jagxhiu (19911995), prof. dr. Abdullah Zejnullahu (19951999), prof. dr. Fikret Ahmedi (1999-2001),
prof. dr. Fevzi Berisha (2001-2004), prof. dr.
Musa Stavileci (2004-2009), prof. dr. Naser
Kabashi (2009-2012).
Sipërfaqja: 1459,97 m2.
Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike
dhe Kompjuterike
TEMPULLI I DIJES
Monografi
155
1970 – 2012
akulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe
Kompjuterike është institucion që e
vazhdon veprimtarinë mësimore-shkencore të Shkollës së Lartë Teknike në Prishtinë,
e cila ishte themeluar më 20 tetor 1961.
Më 9 nëntor 1965 Shkolla e Lartë Teknike në Prishtinë u shndërrua në fakultet më
vete dhe u emërtua Fakulteti Teknik i
Prishtinës, ndërsa më 30 tetor 1967 hapen
edhe seksionet: Makineri dhe Elektroteknikë.
Seksionin e Elektroteknikës regjistrohen 47
studentë me mësim në gjuhën shqipe, ndërsa
punësohen 10 mësimdhënës shqiptarë.
Në këtë institucion në vitin 1970 fillon
punën edhe Qendra Llogaritëse.
Në tetor të vitit 1978 Fakulteti Teknik
ndahet në tri organizata themelore të punës
së bashkuar: Ndërtimtari dhe Arkitekturë
me institut, Elektroteknikë me institut dhe
Makineri me institut, ndërsa në shtator të
vitit 1973 hapen studimet në seksionin
Elektronikë me Telekomunikacion. Studimet
nga lëmi i elektronikës zhvillohen në kuadër
të lëmit të seksionit të Energjetikës.
Në vitin 1988 Fakulteti Teknik ndahet
në tri fakultete: Fakulteti i Elektroteknikës,
Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe i Arkitekturës
dhe Fakulteti i Makinerisë.
Në shtator të vitit 1988, në këtë institucion, hapen edhe katër drejtime të reja: Sistemet Elektroenergjetike, Elektroenergjetika
Industriale, Automatikë me Elektronikë dhe
Telekomunikacion me Informatikë.
Në qershor të vitit 1994 bëhet ndryshimi
i emërtimit të drejtimit Telekomunikacion
me Informatikë në Telekomunikacion me
Kompjuterikë .
Në vitin akademik 2004-2005 fakulteti
ndryshon edhe emrin nga Fakulteti Elektro-
F
teknik në Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe
Kompjuterike (FIEK) dhe ofron gjashtë
programe studimi në këto drejtime:
Automatikë, Elektronikë, Elektroenergjetikë
Industriale, Kompjuterikë, Telekomunikacion
dhe Sisteme Elektroenergjetike, ndërsa në maj
të vitit 2007 miratohen planet e reja për ciklin
e parë të studimeve në nivelin bachelor.
Fakulteti ka laboratorë të pajisur me TIK
që shërbejnë për përmbushjen e pjesës
praktike të mësimdhënies dhe zhvillimin e
hulumtimeve inxhinierike në fusha të
kompjuterikës, zhvillimit të softuerit dhe
rrjetit kompjuterik. Punojnë këta laboratorë:
Laboratori i Bazave të kompjuterikës, ai i
Rrjeteve kompjuterike, për Programim,
Algoritme dhe Strukturë të të dhënave
(laboratori për zhvillimin e softuerit) dhe
Laboratori i certifikimeve ECDL 05-06.
TEMPULLI I DIJES
156
Monografi
1970 – 2012
Për nevoja të inxhinierisë elektrike në këtë
institucion funksionojnë këta laboratorë:
Laboratori i Elektronikës, Telekomunikacionit
dhe Radioinxhinierisë; Laboratori i
Elektronikës Energjetike dhe Automatikës dhe
Mikrokontrollerëve dhe Mikroprocesorëve;
Laboratori i Matjeve Elektrike dhe Teknologjisë së materialeve elektrike; Laboratori i
Makinave elektrike; Laboratori i Shqyrtimit të
makinave elektrike (punëtori); Laboratori i
Shqyrtimit të pajisjeve elektronike (punëtori);
Laboratori i Fizikës (shërben për plotësimin e
nevoja të tri fakulteteve teknike) shfrytëzohet
nga të gjithë studentët e fakulteteve teknike.
Laboratorët që kanë funksionuar më
parë në këtë fakultet: Laboratori i Tensioneve
të Larta; Mbrojtja Rele; Shqyrtimi i Makinave Elektrike; Bazat e Elektroteknikës;
Telekomunikacion; Radioinxhinieri; Laboratori i Televizionit; Rregullimi Automatik;
Burime Kimike.
Në FIEK funksionon salla moderne e
video konferencës, e pajisur me teknologji të
avancuar (“POLYCOM”), e cila është
ndihmesë për zhvillimin e mësimit në
distancë dhe lidhjeve të tjera të drejtpërdrejta
me autoritete dhe institucione shkencore
ndërkombëtare.
Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe
Kompjuterike është organizator i Konferencës
ndërkombëtare “Software Freedom Kosova”
dhe konferencës ndërkombëtare vjetore të
Institutit “Alb-shkenca”.
Fakultetin e Inxhinierisë Elektrike dhe
Kompjuterike studimet e tyre i vijuan 1791
studentë të rregullt. Prej tyre, në studimet
Fakultetin e Inxhinierisë Elektrike dhe
Kompjuterike studimet e tyre i vijuan 2099
studentë të rregullt. Prej tyre, në studimet
Në Fakultetin e Inxhinierisë Elektrike
dhe Kompjuterike kanë doktoruar 19
kandidatë, kanë magjistruar 33 kandidatë
dhe masterin e ka kryer 1 kandidat.
Mësimdhënësit
e
Fakultetit
të
Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike:
asocuar – 5, profesorë asistentë – 7, ligjërues
– 2, asistentë – 4, asistentë të rinj – 6.
Gjithsej - 34 mësimdhënës.
Që nga viti 2006 në këtë fakultet është
futur në përdorim softueri i ri për
TEMPULLI I DIJES
Monografi
157
1970 – 2012
përpunimin e të dhënave të studentëve, me
mundësi të avancuara për shërbime të
studentëve dhe mësimdhënësve.
Fakulteti ka realizuar disa projekte të
rëndësishme
ndërkombëtare:
Projekti
TEMPUS për licencim ECDL; Projekti
TEMPUS për zhvillimin e studimeve
ndërdisiplinare master në shkencat
kompjuterike, në bashkëpunim me Fakultetin
e Shkencave Matematike-Natyrore, ITC
Irlandë dhe Universitetin La Rochell në
Francë; Projekti TEMPUS “ECUP”, që është
realizuar me WUS, Universitetin e Shkencave
të Aplikuar “JOHANEUM” nga Graci dhe
Universitetin “La Sapienca” nga Roma;
Projekti “Përmirësimi i Edukimit në
Telekomunikacion në Kosovë”, projekt i
përkrahur nga USAID dhe që implementohet
në partneritet me Universitetin e Pitsburgut,
SHBA; Projekti “Ndikimi i ndotjes industriale
në funksionimin e stabilimenteve elektroenergjetike” etj.
Veprimtaria botuese e Fakultetit të
Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike
është realizuar me botimin e 22 tekste universitare, pastaj buletine shkencore etj.
Dekanët e Fakultetit të Elektroteknikës,
Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike: prof.
dr. Besnik Kastrati (1988-1989), prof. dr.
Jusuf Krasniqi (1989-1991 dhe 1991-1994),
prof. dr. Ali Gashi (1994-1995 dhe 19951999), prof. dr. Ilir Limani (1999-2001 dhe
2001-2002), prof. dr. Luan Ahma (20032004 dhe 2004-2006), prof. asc.dr. Myzafere
Limani (2006- 2009 dhe 2009-2012).
Sipërfaqja: 11163.9 m2. Kjo është
hapësirë për të gjitha fakultetet teknike.
Fakulteti Inxhinierisë Mekanike
TEMPULLI I DIJES
Monografi
161
1970 – 2012
ë vitin akademik 1961-1962 nis punën
Shkolla e Lartë Teknike në Prishtinë,
ndërsa në vitin 1965 Fakulteti Teknik i
Prishtinës, në fillim me Seksionin e
Ndërtimtarisë, dhe pas dy vjetësh edhe me
atë të Makinerisë dhe Elektroteknikës.
Në vitin 1988 Fakulteti Teknik ndahet
në tri fakultete: Fakulteti i Elektroteknikës,
Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës
dhe Fakulteti i Makinerisë.
Fakulteti i Makinerisë në vitin akademik
2001-2002 u transformua në Fakultetin e
Inxhinierisë Mekanike, i cili organizohet në
katër departamente: Prodhim dhe Automatizim, Termoenergjetikë dhe Termoteknikë,
Konstruksion dhe Dizajn dhe Komunikacion.
N
Në maj të vitit 2007 ky fakultet i miratoi
planet e reja të studimeve për nivelin
bachelor.
Mësimdhënësit e Fakultetit të Inxhinierisë
Mekanike: profesorë të rregullt – 17,
profesorë të asocuar – 12, profesorë asistentë
– 1, ligjërues – 2, asistentë – 2, asistentë të
rinj – 8. Gjithsej - 42 mësimdhënës.
Në vitin akademik 2009-2010 në Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike studimet e tyre
i vijuan 961 studentë të rregullt. Prej tyre, në
Në vitin akademik 2010-2011 në Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike studimet e tyre
i vijuan 1016 studentë të rregullt. Prej tyre,
TEMPULLI I DIJES
162
Monografi
1970 – 2012
Deri më tani në këtë institucion janë
mbrojtur: teza të doktoratës – 29, teza të
magjistraturës – 48, master – 20. Që nga
fillimi i punës kanë diplomuar 1736 inxhinierë, ndërsa i kanë kryer studimet në nivelin
bachelor 186 studentë.
Në këtë fakultet funksionojnë 4
laboratorë: Laboratori i Prodhimtarisë dhe
Automatizimit; Laboratori i Termoenergjetikës dhe Termoteknikës; Laboratori i
Konstrukcioneve; Laboratori i Komunikacionit. Po ashtu, funksionon edhe Instituti i
Inxhinierisë Mekanike.
Fakulteti i Inxhinierisë Mekanike ka
realizuar projekte me partnerë ndërkombëtarë, siç është: Projekti TEMPUS për
ndërlidhjen me ekonomi-prodhimin e bibliotekën me një fond të pasur të
pjesëve mekanike në bashkëpunim me literaturës profesionale.
Universitetin e Vienës (Austri), Universitetin
e Leçes (Itali) etj.
botuar edhe revistën shkencore “Makineria”.
Dekanët e Fakultetit Teknik: prof. dr.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
1970 – 2012
Stanko Petkoviç (1965-1967 dhe 1967-1969),
doc. dr. Hysen Muhaxhiri
(1969-1971),
doc. dr. Fetah Jagxhiu (1971-1973), doc. dr.
Vera Ivanoviç (1973-1975), doc. dr. Nexhat
Orana (1975-1977), prof. dr. Hamdi Syla
(1977-1979), prof. dr. Alajdin Abazi (19791981), doc. dr. Vukomir Saviç (1981-1983),
prof. dr. Shaban Hashimi (1983-1985), prof.
dr. Qemal Doliqanin (1985-1987).
Dekanët e Fakultetit të Inxhinierisë
Mekanike: prof. dr. Nijazi Ibrahimi (19881989), prof. dr. Xhevat Perjuci (1989-1992),
prof. dr. Ahmet Geca (1992-1994), prof. dr.
Musli Bajraktari (1994-1996), prof. dr.
Bajrush Bytyqi (1996-1998), prof. dr. Avdyl
Bunjaku (1998-2000), prof. dr. Fejzullah
Krasniqi (2000-2002 dhe 2002-2004), prof.
dr. Ismail Gojani (2004-2009), prof. dr.
Shaban Buza (2009-2009), prof. dr. Musli
Bajraktari (2009-2012).
163
Fakulteti i Mjekësisë
TEMPULLI I DIJES
Monografi
1970 – 2012
TEMPULLI I DIJES
Monografi
167
1970 – 2012
F
akulteti i Mjekësisë u themelua më 17
qershor 1969, ndërsa punën e filloi më 4
dhjetor 1969. Kishte vetëm 2
mësimdhënës dhe 13 bashkëpunëtorë. Në
vitin e parë akademik u regjistruan 130
studentët e parë, prej të cilëve 90 ishin
shqiptarë. Programi i studimeve filloi me
mjekësinë e përgjithshme, ndërsa tërë procesi
studimor ishte i organizuar në gjuhën shqipe
dhe serbokroate. Programi i studimeve ishte
5 vjet deri në vitin 1990. Më 7 nëntor 1973
ky institucion akademik u bashkua me
Qendrën Spitalore të Prishtinës
Në dhjetë vitet e para, fakulteti pati një
zhvillim të hovshëm. Në vitet ’70 në këtë
fakultet ishin regjistruar 1732 studentë, nga
të cilët 305 u diplomuan dhe disa prej tyre u
angazhuan në mësimin praktik. Me
specializimin jashtë Kosovës, ata arritën
thirrjet shkencore dhe akademike.
Në kuadër të Fakultetit të Mjekësisë, në
vitin akademik 1975-1976, u hap Seksioni i
Stomatologjisë dhe brenda 5 vjetësh në këtë
drejtim ishin të regjistruar 375 studentë.
Pasojat politike pas vitit 1981 ndikuan në
jetën akademike. Diferencimi i mësimdhënësve, ndërprerja e bashkëpunimit me
Universitetin e Tiranës lanë pasoja afatgjate
në zhvillimin e këtij institucioni. Brenda 20
vjetëve në Fakultetin e Mjekësisë u diplomuan 1643 studentë të Mjekësisë së
përgjithshme dhe 226 studentë të Stomatologjisë. Në vitin akademik 1996-1997 filloi
punën Seksioni i Farmacisë.
Periudha më e vështirë nëpër të cilën
kaloi Fakulteti i Mjekësisë që nga themelimi,
ishte nga viti 1989 dhe deri në përfundimin
e luftës më 1999.
Modeli i studimeve është mbështetur në
programet e përcaktuara me Deklaratën e
Bolonjës. Për herë të parë në vitin akademik
2001-2002 hapet Seksioni i Fizioterapisë në
bashkëpunim me Quiens University të
Kanadasë dhe me Ecol Nemozh të Francës,
duke ofruar studime bachelor. Në vitin
2003-2004 filluan studimet edhe në
Seksionin e Infermierisë dhe Mamisë duke
pasur partner bashkëpunimi Glasgow
Caledonian University. Në tetor të vitit 2006
diplomuan studentët e parë të këtij seksioni.
Fakulteti i Mjekësisë është institucioni i
vetëm publik për edukimin e kuadrit
shëndetësor në Kosovë. Në harmoni me
praktikat më të mira evropiane që burojnë nga
Deklarata e Bolonjës, aktualisht Fakulteti
ofron programe të studimeve në këto nivele:
studime themelore trevjeçare për infermieri,
mami dhe fizioterapi, me përfundimin e të
cilave fitohet thirrja bachelor; studime
TEMPULLI I DIJES
168
Monografi
1970 – 2012
themelore pesëvjeçare për farmaci, me
përfundimin e të cilave fitohet thirrja magjistër
i farmacisë; studime themelore gjashtëvjeçare
për mjekësi të përgjithshme dhe stomatologji,
me përfundimin e të cilave fitohet thirrja
doktor i mjekësisë dhe i stomatologjisë;
studime trevjeçare të doktoratës për mjekësi,
stomatologji dhe farmaci, me përfundimin e
të cilave fitohet thirrja doktor i shkencave.
Procesi mësimor dhe puna kërkimoreshkencore zhvillohen në 26 katedra të
Fakultetit të Mjekësisë që mbulojnë disiplina
të caktuara dhe bashkëveprojnë edhe me
klinikat dhe institutet përkatëse të QKUK.
Fakulteti i Mjekësisë është i përbërë nga
këto katedra: Katedra e Lëndëve Paramjekësore, Katedra e Anatomisë,
Katedra e
Histologjisë, Katedra Fiziologjisë dhe
Imunologjisë, Katedra e Biokimisë, Katedra
e Anatomisë Patologjike, Katedra e Fiziologjisë Patologjike, Katedra e Farmakologjisë,
Katedra e Mjekësisë Ligjore, Katedra e
Radiologjisë, Katedra e Mjekësisë Interne,
Katedra e Infektologjisë, Katedra e Dermatovenerologjisë, Katedra e Neuropsikiatrisë,
Katedra e Pediatrisë, Katedra e Kirurgjisë së
Përgjithshme, Katedra e Ortopedisë me
Traumatologji, Katedra e Oftalmologjisë,
Katedra e ORL-së, Katedra e Gjinekologjisë,
Katedra e Shëndetit Publik, Katedra e
Fiziatrisë, Katedra e Stomatologjisë, Katedra
e Farmacisë, Katedra e Fizioterapisë, Katedra
e Infermierisë dhe Mamisë.
Fakultetin e Mjekësisë studimet e tyre i vijuan
2569 studentë të rregullt.
Fakultetin e Mjekësisë studimet e tyre i vijuan
2818 studentë të rregullt.
Prej tyre, në studimet master: 36 studentë
(në drejtimet ku aplikohen këto studime).
Në Fakultetin e Mjekësisë prej themelimit
deri në vitin 2009 kanë diplomuar gjithsej
5915 studentë në këto degë: Mjekësi e
përgjithshme – 4392, Stomatologji – 975,
Farmaci – 227, Fizioterapi – 154, Mami – 68,
Infermieri – 99.
Në Fakultetin e Mjekësisë në periudhën
e viteve 1969-1989 kanë doktoruar 112
kandidatë, ndërsa në periudhën e viteve
1992-2009 kanë doktoruar 127 kandidatë
dhe kanë magjistruar 256 kandidatë.
Në periudhën e viteve 2000-2007 janë
mbrojtur 49 teza të doktoratës.
Mësimdhënësit e Fakultetit të Mjekësisë:
ligjërues – 1, asistentë – 115, asistentë të rinj
– 48. Gjithsej - 276 mësimdhënës.
Fakulteti i Mjekësisë, si institucion për
arsimimin e kuadrit shëndetësor dhe për
zhvillimin e veprimtarisë kërkimore-
TEMPULLI I DIJES
Monografi
169
1970 – 2012
shkencore vepron në bashkëpunim me
Qendrën Klinike Universitare të Kosovës
(QKUK), Institutin Kombëtar të Shëndetit
Publik (IKSHP), si dhe me institucione të
tjera shëndetësore, në të cilat zhvillohet
mësimi praktik për studentë.
Nga viti 1999 e deri tani punonjësit
shkencorë të Fakultetit të Mjekësisë
publikuan 108 punime shkencore në revista
mjekësore me recensione ndërkombëtare. Më
shumë se gjysma e punimeve i takojnë fushës
së hulumtimeve klinike (56.5%). Publikimet
biomjekësore përbëjnë 16.7%, ndërsa ato
laboratorike dhe epidemiologjike marrin
pjesë 17.6% dhe 9.2% në fushat e tjera.
Nga viti 2000, fakulteti ka realizuar një
numër të projekteve të bashkëpunimit akademik me institucione nga vende të tjera të
Evropës dhe të botës. Këto projekte kanë nxitur
një lëvizshmëri të studentëve dhe të personelit
akademik, një numër i të cilëve kanë përfituar
nga qëndrimet studimore jashtë vendet dhe
nga format e tjera të bashkëpunimit akademik.
i Mjekësisë hapi drejtimet e tij: Mami dhe
Fiziatri në Gjakovë.
Dekanët e Fakultetit të Mjekësisë: doc.
dr. Osman Imami (1969-1971 dhe 19711973), doc.dr. Musa A. Haxhiu (19731975), prof. dr. Izedin Osmani (1975-1977),
prof. dr. Gazmend Shaqiri (1977-1979),
prof. dr. Talat Pallaska (1979-1981), prof. dr.
Mehmet Begraca (1981-1983), prof. dr.
Bozhidar Çollakoviç (1983-1985), prof. dr.
Muharrem Gashi (1985-1987), prof. dr.
Ymer Koçinaj (1987-1989), prof. dr. Alush
A. Gashi (1989-1992), prof. dr. Zejnel
Kelmendi (1992-1994 dhe 1994-1996),
prof. dr. Hashim Maloku (1997-1998), prof.
dr. Mazllum Belegu (1999-2000), prof. dr.
Riza Binishi (2000-2002 dhe 2002-2004),
prof. dr. Bajram Nuraj (2004-2006), prof. dr.
Isuf Dedushaj (2006-2007), prof. asoc.dr
Qazim Hysenaj (2007-2009), prof. asoc.dr.
Gani Bajraktari (2009-2011), u.d.
prof.asoc.dr. Naim Haliti (2011-2012)
Fakulteti i Arteve
TEMPULLI I DIJES
Monografi
173
1970 – 2012
hemelimi i Akademisë së Arteve ishte
paraprirë nga puna e Seksionit të Artit
Figurativ dhe të Artit Muzikor të
Shkollës së Lartë Pedagogjike të Prishtinës,
e cila studentët e parë i regjistroi në vitin
1958. Kuadrot që dolën nga ky Seksion
punuan mësues në shkolla fillore dhe të
mesme duke nxitur zhvillimin e arteve tek
nxënësit.
Më 31 korrik 1973 Kuvendi i Kosovës
nxori ligjin mbi themelimin e Akademisë së
Artit Figurativ të Prishtinës, ndërsa këtë
vendim e miratoi Pleqësia e Universitetit të
Prishtinës më 21 shtator 1973 duke mundësuar edhe emërimin e Komisionit amë të
Akademisë së Artit Figurativ. Dega e Artit
Muzikor u formua në vitin akademik 19861987. Nga viti akademik 1986-1987 Akademia mori emrin Fakulteti i Arteve të Prishtinës.
Akademia filloi punë me 25 dhjetor
1973 duke pasur bazë të kuadrit profesorët e
Shkollës së Lartë Pedagogjike nga fusha e
arteve figurative dhe muzikore. Nga viti
akademik 1986-1987 Akademia mori emrin
Fakulteti i Arteve të Prishtinës.
Dega e Arteve Dramatike u formua me
drejtimin e Aktrimit në vitin akademik
1989-1990.
Pas zbatimit të sistemit të studimit
mbështetur në Deklaratën e Bolonjës 20012002, Fakulteti i Arteve implementon
sistemin ECTS në ciklet bachelor dhe master
për Artin Figurativ dhe Artin Dramatik në
sistemin 3+2 dhe në vitin akademik 20072008 në sistemin 4+1, ndërsa për Artin
Muzikor që nga fillimi u aplikua sistemi 4+2.
Aktualisht Fakulteti i arteve ka tri degë në
nivelin bachelor dhe master: Artet Figurative
T
me 5 drejtime bachelor dhe master: Pikturë,
Skulpturë, Grafikë, Dizajn Grafik, Skenografi; Artet Dramatike me 4 drejtime
bachelor dhe master: Aktrim, Regji e Teatrit,
Dramaturgji, Regji e Filmit; Artet Muzikore
me 7 drejtime bachelor: Pedagogjia e
Përgjithshme e Muzikës, Kompozim dhe
Dirigjim, Instrumente me tastier, Piano dhe
Perkusione, Instrumente me harqe, Instrumente me frymë, Instrumente me tela.
Në Akademinë e Arteve organizohen
edhe studimet master në programet: Interpretim, Teori, Pedagogji e Përgjithshme.
Fakulteti i Arteve i Universitetit të
Prishtinës ka bibliotekën me 1.368 ekzemplarë, kryesisht në gjuhën angleze.
TEMPULLI I DIJES
174
Monografi
1970 – 2012
Fakulteti ka Laboratorin për dizajn grafik
për lëndën e fotografisë. Në kuadër të
fakultetit zhvillon veprimtarinë edhe ArtQendra.
Fakultetin e Arteve studimet e tyre i vijuan
788 studentë të rregullt. Prej tyre, në
Fakultetin e Arteve studimet e tyre i vijuan
Deri tani janë diplomuar në nivelin
bachelor, 74 studentë, ndërsa në studimet
master, në vitin 2008-2009, kryen studimet
43 studentë.
Mësimdhënësit e Fakultetit të Arteve:
ligjërues – 1, asistentë – 8. Gjithsej - 87
mësimdhënës.
Projektet më të rëndësishme në tri degët e
Fakultetit të Arteve janë: “Ura me tri harqe”,
projekt që realizohet në Prishtinë dhe Tiranë,
“Skena AP” me karakter ndërkombëtar,
Ansambli Akademik i Universitetit të Prishtinës
“DAM” - Festivali i studentëve, po kështu,
me karakter ndërkombëtar.
Në kuadër të Akademisë së Arteve, në
janar të vitit 2010, u krijua Kori i Universitetit të Prishtinës.
Dekanët në Fakultetin e Arteve: prof. ord.
Muslim Mulliqi (1974-1976), prof. ord.
Engjëll Berisha (1976-1978), prof. ord.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
175
1970 – 2012
Kori i Universitetit të Prishtinës
Svetomir Arsiç (1978-1980), prof. ord. Zeqirja
Ballata (1980-1982), prof. ord. Fatmir Krypa
(1982-1984), prof. ord. Mark Kaçinari - prof.
Sevime Gjinali (1985-1986), prof. ord.
Bashkim Shehu (1986-1988), prof.ord. mr.
Zoran Karlajiç (1988-1990), prof. ord.
mr.Shyqri Nimani (1990-1992), prof. ord.
Kadrush Rama (1992-1994), prof. ord. Fadil
Hysaj (1994-1996 dhe 1996-1998), prof. dr.
Hivzi Muharremi (1998-2000 dhe 20002002), prof. dr. Nebi Islami (2002-2004),
prof. dr. Hivzi Muharremi (2004-2007), prof.
Ahmet Durguti (2007-2009), prof. asoc.dr.
Adem Rusinovci (2009-2012).
Sipërfaqja: Dega e Muzikës ka 1421,94 m2
Fakulteti i Bujqësisë
dhe Veterinarisë
TEMPULLI I DIJES
Monografi
179
1970 – 2012
hemelimit të Fakultetit të Bujqësisë i
kanë paraprirë njësitë dhe entet
profesionale bujqësore të krijuara para
dhe pas Luftës së Dytë Botërore. Instituti për
Hulumtime Bujqësore është themeluar në
vitin 1949 me seli në Pejë, ndërsa Shkolla e
Lartë Bujqësore në vitin 1960.
Fakulteti i Bujqësisë u themelua më 26
gusht 1973. Themelimi i këtij institucioni
arsimor-shkencor ishte kërkesë dhe nevojë
për kuadro të specializuara dhe me
kualifikime të larta në këtë fushë. Fakulteti
punën e filloi më 1 tetor 1974, kur ishin
konstituar dy seksione të studimeve:
Lavërtari dhe Blegtori.
Nga viti 1975 fakulteti vazhdoi punën
vetëm me studime në Drejtimin e Përgjithshëm. Në vitin akademik 1974-1975 ishin
regjistruar 143 studentë, ndërsa punonin 6
arsimtarë dhe 1 bashkëpunëtor. Në fillim të
vitit 1981 në kuadër të Fakultetit të Bujqësisë
në Prishtinë u integruan Instituti Bioteknik i
Pejës dhe tri organizata hulumtuese: Instituti
T
për Blegtori dhe Veterinari me seli në
Prishtinë, Instituti për Ekonomi dhe Zhvillim
me seli në Fushë Kosovë dhe Fidanishtja
Bujqësore me seli në Pejë.
Nga periudha e viteve 1980-1990, u
regjistruan 300 studentë për çdo vit
akademik. Studentët e diplomuar të këtij
fakulteti kanë kontribuar në zhvillimin e
agrokompleksit të Kosovës “Agrokosova”.
Fakulteti i Bujqësisë në vitin akademik
1988-1989 kalon në fazë më të avancuar të
studimeve dhe profilizohet në tri drejtime
kryesore: Drejtimi i Lavërtarisë, Drejtimi i
Pemëtari–Vreshtarisë dhe Drejtimi i
Blegtorisë.
Në vitin akademik 1995-1996 themelohen edhe drejtimet: Mjekësi Veterinare dhe
Drejtimi i Fermës dhe Agrobiznesit, ndërsa
vitin akademik 2000-2001 u shtohet edhe
Drejtimi i Mbrojtjes së Bimëve. Nga viti
2001, fillohet me studimet e reformuara sipas
plan–programeve bachelor, në harmoni me
Deklaratën e Bolonjës. Në vitin akademik
TEMPULLI I DIJES
180
Monografi
1970 – 2012
2003-2004 nis punën Ferma Eksperimentale
Didaktike (FED). Në vitin akademik 20062007 Fakulteti i Bujqësisë merr emrin e ri,
Fakulteti i Bujqësisë dhe Veterinarisë.
i Bujqësisë dhe Veterinarisë fillon me studime të nivelit master për shkencat bujqësore
në katër departamente: Lavërtari-Perimtari,
Blegtori, Pemëtari-Vreshtari dhe AgroEkonomi.
Ky institucion në vitin akademik 20072008 promovon edhe njësinë e veçantë
hulumtuese dhe shkencore me interes
nacional “Banka për Resurset Gjenetike
Bimore të Kosovës” (BRGJBK). Puna e kësaj
njësie (BRGJBK) plotëson boshllëkun
institucional e profesional, në funksion të
identifikimit, mbrojtjes dhe ruajtjes së
trashëgimisë nacionale të resurseve gjenetike
bimore në Kosovë.
Studimet themelore të Fakultetit të
Bujqësisë dhe Veterinarisë organizohen në
këto programe të studimit: lavërtari dhe
perimtari, pemëtari dhe vreshtari, mbrojtje
e bimëve, blegtori, agroekonomi dhe mjekësi
veterinare. Ndërkaq, studimet e masterit në
shkencat bujqësore organizohen në: lavërtari
dhe perimtari, pemëtari dhe vreshtari,
blegtori dhe agroekonomi.
Modernizimi dhe reformimi i sistemit të
shkollimit profesional bujqësor në Kosovë,
integrimet rajonale dhe evropiane në lëmin e
bujqësisë dhe veterinarisë, gjithnjë kanë qenë
çështje me përparësi për strategjinë e
zhvillimit të të fakultetit.
Kontributi i ekspertëve të fakultetit dhe
atyre që kanë përfunduar studimet në profile
të ndryshme në zhvillimin ekonomik të
vendit është i përqendruar në katër fusha
kryesore: prodhimi bimor, prodhimi shtazor,
kujdesi për shëndetin e kafshëve dhe
zhvillimi rural.
Fakulteti i Bujqësisë dhe Veterinarisë ka
bibliotekën, në dy njësi të ndara: Njësia e
fakultetit, e cila posedon me një fond prej
3053 ekzemplarësh, ndërsa njësia e Institutit
të Blegtorisë dhe Veterinarisë ka 300
ekzemplarë. Gjithashtu, Fakulteti i Bujqësisë
dhe Veterinarisë ka 26 laboratorë.
Fakultetin e Bujqësisë studimet e tyre i vijuan
Fakultetin e Bujqësisë studimet e tyre i vijuan
Në periudhën 1979-2009 në Fakultetin
e Bujqësisë dhe Veterinarisë kanë diplomuar
2209 studentë. Në Drejtimin e Përgjithshëm
– 1157, Lavërtari – 285, Pemëtari-Vreshtari
– 250, Blegtori – 348, Agroekonomi – 103,
Mbrojtja e Bimëve – 23, Mjekësi Veterinere
– 43.
Në Fakultetin e Bujqësisë dhe
Veterinarisë kanë doktoruar 14 kandidatë,
ndërsa ka magjistruar 1 kandidat.
Mësimdhënësit e Fakultetit të Bujqësisë:
ligjërues – 1, asistentë – 9, asistentë të rinj –
2. Gjithsej - 44 mësimdhënës.
Ky institucion ka realizuar projekte
hulumtuese dhe shkencore në nivelin
kombëtar dhe ndërkombëtar. Ndër projektet
më të rëndësishme veçohen: bashkëpunimi me
TEMPULLI I DIJES
Monografi
181
1970 – 2012
Agjencinë Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID), me të cilin u themelua
Qendra për Përmirësim Gjenetik të Deleve
(racat Mutton Charole dhe Lacon), projekti
për themelimin e Bankës së Gjeneve dhe
Ekspeditat për Grumbullim të Akcesioneve të
Resurseve Bimore në kuadër të projektit dhe
rrjetit “SEEDN”-et, pjesëmarrje me punime
shkencore në kongrese, konferenca dhe
simpoziume të ndryshme në Evropë e më gjerë.
Gjithashtu, janë duke u realizuar dhjetë
projekte shkencore me BOKU-Austria, të
financuara nga ASO.
nënshkruar marrëveshje të bashkëpunimit
ndërkombëtar me këto institucione:
Universiteti i Hohenheim të Gjermanisë,
Universiteti BOKU të Austrisë, Humbolt
University Berlin të Gjermanisë, Universiteti
i Udinës të Italisë, Universiteti i Perugia të
Italisë, Universiteti i Tuschia-Viterbo,
Universitetin e Shkencave të Jetës në
Norvegji, Universiteti i Lirë i Berlinit të
Gjermanisë, me UBT-Tiranë etj.
botuar dy revista shkencore “Bioteknika”
dhe “Bioteknologjia”.
Dekanët e Fakultetit të Bujqësisë dhe
Veterinarisë: mr. Xhemush Bina (19741975), doc. dr. Muharrem Shala (19751976), doc. dr. Remzi Bakalli (1976-1979),
doc. dr. Xhevat Domi (1979-1981), prof. dr.
Voisllav Saviç (1981-1983), prof. dr. Gani
Banjska (1983-1985), prof dr. Beqir
Dobërdolani (1985-1989), prof. dr. Voisllav
Saviç (1989-1991), prof. dr. Ismail Pireva
(1991-1994), prof. dr. Bashkim Kabashi
(1994-1997), prof. dr. Agim Zajmi (19972000), prof. dr. Latif Susuri (2000), prof. dr.
Xhevdet Elezi (2000-2002 dhe 2002-2004),
prof. dr. Shukri Fetahu (2004-2009), prof.
dr. Skënder Muji (2009- 2012).
Fakulteti i Gjeoshkencave dhe
Teknologjisë në Mitrovicë
TEMPULLI I DIJES
Monografi
185
1970 – 2012
hemelet e studimeve në degët Xehetari,
Teknologji dhe Metalurgji u vunë me
hapjen e Shkollës së Lartë Teknike në
Mitrovicë, më 10 korrik 1961. Kjo shkollë në
fillim kishte vetëm degën e Xehetarisë, ndërsa
më vonë edhe atë të Teknologjisë dhe
Metalurgjisë. Degët vazhduan punën deri në
hapjen e drejtimeve të reja në kuadër të
Fakultetit Teknik të Prishtinës dhe të Fakultetit
të Xehetarisë dhe Metalurgjisë, në vitin 1974.
Degët ekzistuese kishin një rëndësi të veçantë
për krijimin e kudrove, posaçërisht për
Kombinatin “Trepça” dhe më gjerë për tërë
industrinë dhe ekonominë e Kosovës.
Në vitin e themelimit studimet u organizuan në këto degë: Xehetari, Teknologji dhe
Metalurgji, kurse në vitin akademik 19801981 hapet edhe Dega e Gjeologjisë.
Në vitin 1991 studentët dhe mësimdhënësit
e Fakultetit të Xehetarisë dhe Metalurgjisë u
dëbuan nga objektet e tyre. Përkundër presionit
dhe kushteve të vështira, megjithatë u zhvillua
veprimtaria mësimore-shkencore e këtij fakulteti.
Fakulteti i Xehetarisë dhe Metalurgjisë
ende e vazhdon veprimtarinë e tij jashtë
objekteve të fakultetit, për shkak se ato janë
okupuar nga forcat serbe. Fat të ngjashëm ka
edhe Fakulteti i Shkencave Teknike të
Aplikuara, ish-Shkolla e Lartë Teknike e
Mitrovicës, objekte e të cilit janë në Zveqan.
është vendosur në lokalet e “Trepçës” në
Mitrovicë dhe në ndërtesën e ish-Fabrikës së
Akumulatorëve. Në këto ambiente janë të
vendosura laboratorët për fushat e studimit:
Xehetari, Gjeologji, Metalurgji dhe Materiale,
Teknologji, Inxhinieri Ushqimore dhe për
lëndët e përgjithshme: kimi dhe fizikë.
T
Në Fakultetin e Xehetarisë dhe
Metalurgjisë zhvillohet veprimtaria mësimore-shkencore dhe hulumtuese në katër
departamente: Departamenti i Xehetarisë
me drejtimet e Gjeoteknikës, Xehetarisë,
Punimet Minerare dhe Tunelet, Inxhinieri e
Përgatitjes së Lëndëve të Para; Departamenti
i Gjeologjisë me drejtimet e Vendburimeve
të Lëndëve të Para Minerale, Hidrogjeologji
me Gjeologji Inxhinierike; Departamenti i
Teknologjisë me drejtimet e Inxhinierisë
Kimike, Inxhinierisë së Mbrojtjes së
Mjedisit, Inxhinierisë Ushqimore dhe
Departamenti për Metalurgji dhe Materiale
me drejtimet e Metalurgji, Materiale, Materiale Metalike dhe Materiale Qeramike.
Hapja e drejtimit të Inxhinierisë Ushqimore në kuadër të departamentit të
Teknologjisë ka një rëndësi për zhvillimin e
shkencave të ushqimit.
është mbështetur në sistemin e ri të shkollimit,
i paraparë me Deklaratën e Bolonjës për
organizimin e studimeve universitare dhe
pasuniversitare në tri nivele: bachelor, master
dhe doktorata: 3+2+3.
TEMPULLI I DIJES
186
Monografi
1970 – 2012
Në kuadër të fakultetit në vitin 1978 është
themeluar Instituti për Kërkime Shkencore.
Ky institut është rithemeluar në vitin 2006,
ndërsa në vitin 2007 është emërtuar Instituti i
Inxhinierisë për Xehetari, Metalurgji dhe
Materiale, Teknologji dhe Gjeologji.
Fakulteti i Xehetarisë dhe Metalurgjisë ka
këta laboratorë: Laboratori i kimisë së
përgjithshme, i kimisë inorganike, i kimisë
organike, i kimisë fizike, i fizikës, i gjeologjisë dhe
pjesërisht i xehetarisë, i inxhinierisë ushqimore.
Funksionon edhe Instituti i Inxhinierisë
për Xehetari, Gjeologji, Metalurgji dhe
Materiale dhe Teknologji.
Në vitin akademik 1999-2000, në vitin e
parë të studimeve ishin të regjistruar 39 studentë.
Fakultetin e Xehetarisë dhe Metalurgjisë
studimet e tyre i vijuan 767 studentë të rregullt.
Fakultetin e Xhetarisë dhe Metalurgjisë
Aktualisht në Fakultetin e Xehtarisë dhe
Metalurgjisë vijojnë studimet e doktoratës 20
kandidatë.
Deri tani në këtë institucion kanë
diplomuar 1503 studentë, ndërsa studimet
master i kanë përfunduar 29 studentë dhe 48
magjistraturën. Doktoratën e kanë mbrojtur
24 kandidatë.
Mësimdhënësit e Fakultetit të Gjeoshkencave dhe Teknologjisë në Mitrovicë:
– 15, profesorë asistentë – 15, ligjërues – 4,
Fakulteti ka nënshkruar marrëveshje
bashkëpunimi me shumë institucione vendore
dhe ndërkombëtare. Nga këto marrëveshje të
bashkëpunimit, veçohen: Universiteti Politeknik
i Tiranës, Fakulteti i Gjeologjisë dhe Minierave
i Tiranës, Universiteti i Tiranës, Universiteti
TEMPULLI I DIJES
Monografi
187
1970 – 2012
Teknologjik Clausthal në Gjermani, Universiteti
Teknik Bergakademi i Freibergut në Gjermani
etj.
Veprimtaria shkencore e fakultetit është
orientuar në botimin e teksteve universitare
dhe në botimin e punimeve shkencore –
profesionale për nevoja më të gjera të kuadrove
të inxhinierive teknike. Nga viti 2011
Fakulteti e Xehetarisë dhe Metalurgjisë
emërtohet Fakulteti i Gjeoshkencave dhe
Teknologjisë.
Dekanët e Fakultetit të Xehetarisë dhe
Metalurgjisë: prof. dr. Minir Dushi (19751977 dhe 1977-1979), prof. dr. Novica
Spasiç (1979-1981), doc. dr. Shefqet
Rashani (1981-1983 dhe 1983-1985), prof.
dr. Reshat Abrashi (1985-1987), doc. dr.
Dragosllav Elezoviç (1987-1989), prof. dr.
Reshat Abrashi (1989-1991), prof. dr.
Emin Karakashi (1992-1994), prof. dr.
Kadri Berisha (1994-1996), prof. dr. Reshat
Abrashi (1996-1998), prof. dr. Kadri
Berisha (1996-1998), doc. dr. Shefqet
Ibrahimi (2000-2002 dhe 2002-2004),
prof. dr. Kadri Berisha (2004-2006-2009),
prof. dr. Izet Zeqiri (2009-2012).
Sipërfaqja: 2241,11 m
Fakulteti i Shkencave Sportive
TEMPULLI I DIJES
Monografi
191
1970 – 2012
ë Shkollën e Lartë Pedagogjike ishte
hapur Dega e Edukatës Fizike për të
përgatitur kuadrin e duhur për nevojat e
shkollave fillore dhe të mesme për lëndën e
edukatës fizike. Fakulteti i Kulturës Fizike,
bazuar në këtë traditë, u themelua në korrik
të vitit 1979. Ky institucion i arsimit të lartë
bëri të mundur që të organizohen studime të
shkallëzuara: studime dyvjeçare, me ç’rast
studenti fiton titullin arsimtar i kulturës fizike,
dhe studime katërvjeçare, me ç’rast studenti
fiton titullin profesor i kulturës fizike.
Ky institucion në vitin akademik 19791980 regjistroi gjeneratën e parë, të cilën e
përbënin 75 studentë në gjuhën shqipe dhe
25 në gjuhën serbokroate. Në vitet ‘80 në
këtë fakultet studionte një numër studentësh
nga Greqia.
N
Në fillim të punës së këtij institucioni
mësimin e organizonin 4 mësimdhënës të
rregullt dhe 2 asistentë, si dhe një numër i
madh bashkëpunëtorësh të jashtëm.
Në vitin 1991 profesorët dhe studentët
shqiptarë largohen dhunshëm nga ky institucion, por studimet i vazhduan në objekte
private. Në vitin akademik 2004-2005 në
Fakultetin e Kulturës Fizike dhe Sportit
kishte 488 studentë, ndërsa në procesin
mësimor ishin angazhuar 20 mësimdhënës
dhe asistentë në marrëdhënie të rregullt pune
dhe 7 bashkëpunëtorë.
Deri më tani përveç hulumtimeve
shkencore në kuadër të disertacioneve, janë
bërë edhe disa hulumtime të vlefshme
profesionale dhe shkencore të nivelit vendor
dhe ndërkombëtar.
TEMPULLI I DIJES
192
Monografi
1970 – 2012
Në kuadër të Fakultetit të Kulturës
Fizike dhe Sportit funksionojnë dy ekipe që
bëjnë gara në ligat elite të vendit: Klubi i
Volejbollit “Universiteti i Prishtinës”
(femrat) në Superligën e Kosovës dhe Klubi
i Atletikës “Universiteti i Prishtinës”.
Në vitin akademik 2009-2010 në Fakultetin e Kulturës Fizike dhe Sportit studimet e
tyre i vijuan 457 studentë të rregullt. Prej tyre,
Fakultetin e Kulturës Fizike dhe Sportit
Deri më tani në Fakultetin e Kulturës Fizike
dhe Sportit kanë diplomuar 951 studentë me
mësim në gjuhën shqipe. Kanë magjistruar 62
kandidatë dhe i kanë kryer studimet master 36
studentë. Në këtë institucion deri më tani kanë
– 1, asistentë të rinj – 3. Gjithsej - 24
doktoruar 18 kandidatë.
Mësimdhënësit e Fakultetit të Shkencave mësimdhënës.
Sportive: profesorë të rregullt – 2, profesorë të
Profesorët e Fakultetit të Kulturës Fizike
asocuar – 6, profesorë asistentë – 6, ligjërues dhe Sportit kanë botuar një numër të
TEMPULLI I DIJES
Monografi
193
1970 – 2012
konsiderueshëm tekstesh universitare të
profileve të ndryshme.
Fakulteti i Kulturës Fizike dhe Sportit ka
të zhvilluar një rrjet të gjerë bashkëpunimi.
Ky bashkëpunim kryesisht shtrihet në fushën
e mësimdhënies dhe të hulumtimit. Projekti
më i rëndësishëm që është duke u zbatuar
me një shtrirje ndërkombëtare është ai i
Projektit Tempus IV që ndërlidh këmbimin
e hulumtimeve shkencore me Universitetin e
Shkencave Humane në Romë dhe me
Universitetet e Tiranës dhe të Tetovës.
Organizuar nga Universiteti i Prishtinës së
bashku me Parlamentin Studentor dhe
mbështetur nga Fakulteti i Shkencave Sportive,
për herë të parë është mbajtur Universiada
Mbarëkombëtare “Prishtina 2011”. Në këtë
aktivitet sportiv kanë marrë pjesë studentët nga
universitetet e hapësirave mbarëkombëtare, të
cilët i dëshmuan shkathtësitë e tyre sportive në
futboll, volejboll, basketboll, atletikë, shah, pingpong etj.
Dekanët e Fakultetit të Kulturës Fizike
dhe Sportit: prof. Bardhyl Zajmi (1979-
1981), mr. Arsim Fehmiu (1982-1983),
prof. dr. Mirosllav Mekiç (1984-1985), prof.
dr. Faik Çitaku (1986-1987), prof. dr.
Behlul Brestovci (1988-1989), prof. dr.
Mustafë Aliu (1990-1992), prod. dr. Faik
Çitaku (1993-1994 dhe 1994-1996), prof.
dr. Mustafë Aliu (1997-1998), prof. dr.
Masar Nixha (1999-2000), prof. dr. Mehdi
Jashari (2001-2002 dhe 2003-2004), prof.
dr. Mustafë Aliu (2004-2006), prof. dr.
Ajvaz Berisha (2006-2009 dhe 2009-2012).
Sipërfaqja:1928,65 m2
Ekipi fitues i UP-së në Universiadën Mbarëkombëtare “Prishtina 2011”
Fakulteti i Edukimit
TEMPULLI I DIJES
Monografi
197
1970 – 2012
F
akulteti i Edukimit është institucioni më
i ri i Universitetit të Prishtinës. U
themelua më 9 shtator 2002 duke shtrirë
veprimtarinë studimore-shkencore në katër
qendra akademike: Prishtinë, Gjilan, Prizren
dhe Gjakovë. Selia kryesore e Fakultetit të
Edukimit është në Prishtinë.
Mësimi në këtë institucion, në të gjitha
qendrat e tij, filloi më 18 nëntor 2002.
Në vitin e parë të studimeve puna filloi
vetëm me programet për përgatitjen e
edukatoreve dhe të mësimdhënësve të shkollës
fillore (mësues klase), kurse nga viti akademik
2003-2004 nis të zbatohen edhe programet
mësimore për përgatitjen e mësimdhënësve
për shkollën e mesme të ulët – mësimdhënës
lëndorë të klasave VI – IX, të cilat mundësojnë përgatitjen e mësimdhënësve dylëndorë
në përputhje me standardet bashkëkohore të
aftësimit të mësimdhënësve. Në të gjitha
qendrat e këtij fakulteti në vitin e parë
akademik kishte të regjistruar 917 studentë të
rregullt, kurse tani ka 6919 studentë.
Procesi mësimor në Fakultetin e
Edukimit zhvillohet në gjuhën shqipe, kurse
në Qendrën në Prizren edhe në gjuhën turke
e boshnjake në pesë programe mësimore.
Fakulteti mundëson studime edhe në gjuhën
serbe, nëse paraqitet interesimi i pjesëtarëve
të këtij komuniteti. Në secilën qendër
akademike çdo vit në mësimin në gjuhën
shqipe pranohet edhe një numër i caktuar
studentësh nga komunitetet joshqiptare dhe
të ardhur nga vendet fqinje.
Fakulteti i Mësuesisë u themelua më 6
qershor 1997. Në vitin e parë akademik
1997-1998 u regjistruan 61 studentë.
Studimet në këtë fakultet ishin 4 vjeçare,
ndërsa në vitet e fundit 2002-2006 ato u
kthyen në 3 vjeçare.
Deri tani u diplomuan 484 studentë. Në
këtë fakultet botohet revista shkencore
“Edukologia”. Fakulteti i Mësuesisë u hap
me 3 profesorë të rregullt dhe 3 asistentë.
Në vitin 2001 bëhet reformë e planeve
mësimore, të mbështetura në Deklaratën e
Bolonjës për nivelin bachelor. Nga viti
akademik 2002-2003 më nuk regjistrohen
studentë në programet e Shkollave të Larta
Pedagogjike (SHLP) dhe në Fakultetin e
Mësuesisë.
TEMPULLI I DIJES
198
Monografi
1970 – 2012
Pas mbarimit të studimeve, studentët e
Fakultetit të Edukimit marrin gradën
bachelor. Ata aftësohen për shfrytëzimin e
praktikave bashkëkohore të mësimdhënies për
fëmijët parashkollorë dhe të shkollave fillore.
Fakultetin e Edukimit u regjistruan 4416
Fakultetin e Edukimit u regjistruan 5326
Prej tyre, në studimet master janë 131
studentë.
Mësimdhënësit e Fakultetit të Edukimit:
Objekti i ri i Fakultetit të Edukimit- Prishtinë
– 14, profesorë asistentë – 23, profesor të
shkollës së lartë - 4, ligjërues – 3, asistentë –
18, asistentë të rinj – 16. Gjithsej - 80
mësimdhënës.
Nga shkurti i vitit 2007, në
bashkëpunim me MASHT-in dhe UP-në, në
këtë institucion realizohet Programi për
Arsimimin dhe Rikualifikimin e Kuadrove
me SHLP-të dyvjeçare të kryer (PARK-u).
Pas ndërprerjes së këtij programi në vitin
2009 MASHT dhe UP e filluan projektin
për avancimin dhe kualifikimin e
mësimdhënësve, të cilët kishin mbaruar
SHLP (Shkolla e Lartë Pedagogjike).
Fakulteti i Edukimit që nga themelimi
TEMPULLI I DIJES
Monografi
199
1970 – 2012
është përkrahur nga Zyra Kanadeze në
kuadër të programit për Zhvillimin e Arsimit
në Kosovë (KEDP), për të vazhduar më
pastaj edhe nga Zyra Finlandeze dhe ajo
Norvegjeze. Përkrahja e tyre është shprehur
në organizimin e seminareve për mësimdhënësit e këtij fakulteti, me theks të veçantë
në njohjen me metodologjitë bashkëkohore
të mësimdhënies, vëzhgimin e cilësisë së
programeve dhe hartimin e tyre.
Fakulteti i Edukimit gjithnjë ka pasur
parasysh edhe bashkëpunimin me institucione jashtë Kosovës. Bashkëpunimi me
institucionet ndërkombëtare është mbështetur me përkrahjen e dy projekteve të
studimeve master: Udhëheqja në arsim dhe
Mësimdhënia e kurrikulat, nga Projekti
TEMPUS, si dhe me këmbimin studentëve
të masterit dhe të doktoratës me katër
universitete të Turqisë. Dy vitet e fundit është
intensifikuar bashkëpunimi me Universitetin
“Fan S. Noli” të Korçës.
Fakulteti i Edukimit boton revistën
profesionale shkencore “Edukologia”, në të
cilën studimet botohen në disa gjuhë
vendore dhe të huaja. Fakulteti organizon
edhe seminare dhe sesione shkencore të
rregullta vjetore.
Dekanët e Fakultetit të Mësuesisë: prof.
dr. Hajrullah Koliqi (1997-1998), prof. dr.
Ruzhdi Kastrati (1998-2002) dhe prof. dr.
Sadik Rashiti (2002-2004).
Dekanët e Fakultetit të Edukimit: prof.
dr. Demë Hoti (2002-2004), prof. dr.
Sadik Rashiti (2004-2007), prof. dr. Vedat
Kiseri (2007-2007), prof. dr. Mejdi Elezi
(2007-2009), prof. dr. Hasan Mujaj
(2009-2012 ).
Fakulteti i Edukimit - Qendra në Prishtinë
Në këtë qendër mësimet zhvillohen në
objektin e dikurshëm të Shkollës së Lartë
Pedagogjike të Prishtinës. Qendra e
Prishtinës ka 10 programe mësimore:
Programi Parashkollor – 425 studentë të
regjistruar deri më tani; Programi Fillor –
448 studentë; Programi Gjuhë dhe Letërsi
Shqipe – 257 studentë; Programi Gjuhë dhe
Letërsi Angleze – 280 studentë; Programi
Fizikë – Kimi – 248 studentë; Programi
Biologji – Kimi – 255 studentë; Programi
Matematikë – Informatikë – 279 studentë;
Programi Teknologji – Informatikë – 275;
Programi Histori – Edukatë Qytetare – 270
studentë, dhe; Programi Gjeografi – Edukatë
Qytetare – 279 studentë.
Deri më tani në këtë Qendër të
Fakultetit të Edukimit janë regjistruar 3013
studentë, ndërsa kanë diplomuar 462.
Në Qendrën e Prishtinës, për një vit
është zhvilluar edhe Programi për Master –
Inkluziv, ku kanë diplomuar 14 studentë.
Biblioteka në Prishtinë ka 1500 ekzemplarë.
Sipërfaqja: Fakulteti i Edukimi në
Prishtinë dhe Fakulteti i Arteve-2959,82 m2
Fakulteti i Edukimit - Qendra në Gjilan
Filloi punën në objektet e ish-SHLP-së
në Gjilan, me programet: Programi Parashkollor dhe Programi Fillor. Në të dy
programet në vitin e parë u pranuan nga 50
studentë të rregullt. Një vit më vonë, në vitin
akademik 2003-2004 në Qendrën e Gjilanit
filluan studimet edhe në programet: Histori
– Edukatë Qytetare dhe Gjeografi - Edukatë
Qytetare, të cilat programe funksionojnë
edhe tani.
TEMPULLI I DIJES
200
Monografi
1970 – 2012
Fakulteti i Edukimit – Qendra në Gjilan
ka mbi 2800 m² sipërfaqe lokal: 12 mësonjëtore, 10 kabinete, sallën e kompjuterëve,
fonolaboratorin, bibliotekën e fakultetit me
mbi 70.000 ekzemplarë etj.
Biblioteka në Gjilan ka 43250 ekzemplarë.
Sipërfaqja: 3046,99 m2.
Fakulteti i Edukimit – Qendra në Prizren
Në këtë Qendër, që nga fillimi i punës e
deri në vitin akademik 2009-2010 janë
regjistruar 1274 studentë, kryesisht si
studentë të rregullt. Nga numri i përgjithshëm i studentëve të diplomuar deri në
nëntor 2009 është 268 studentë: në Programin Fillor – 109 studentë, në Programin
Parashkollor – 30, në Programin Histori –
Edukatë Qytetare – 76, në Programin
Gjeografi – Edukatë Qytetare – 53 studentë.
Në Fakultetin e Edukimit – Qendra në
Gjilan janë angazhuar: 10 mësimdhënës dhe
8 asistentë në marrëdhënie të rregullt pune
dhe 28 bashkëpunëtorë nga fakultetet e
Në shkurt të viti 2007 në Fakultetin e
Edukimit – Qendra në Gjilan, filloi punën
Programi për Arsimimin dhe Rikualifikimin
e Kuadrove me SHLP-të dyvjeçare të
mbaruar (PARK-u), si projekt provues
(projekt pilot). Në këtë program, 185
studentë, deri në muajin qershor 2009 e
fituan diplomën bachelor edukimit në
studime 4 vjeçare.
Është themeluar në kuadër të Fakultetit
të Edukimit të Universitetit të Prishtinës, në
nëntor të vitit 2002. Fillimisht, pati vetëm
programet për përgatitjen e mësimdhënësve
të shkollës fillore, klasa I-V, kurse nga viti
2003-2004 filluan të zbatohen edhe
programet mësimore për përgatitjen e
mësimdhënësve për ciklin e mesëm të ulët –
mësimdhënës lëndorë të klasave VI- IX.
Në këtë qendër akademike studimet
zhvillohen në tri gjuhë: gjuhën shqipe,
gjuhën boshnjake dhe gjuhën turke.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
201
1970 – 2012
Në gjuhën shqipe janë këto programe:
Programi i Mësimit Klasor, Matematikë –
Informatikë, Gjuhë dhe Letërsi Shqipe,
Gjuhë dhe Letërsi Angleze, Fizikë – Kimi.
Në gjuhën boshnjake funksionojnë këto
programe: Programi i Gjuhës dhe Letërsisë
Boshnjake, Teknologji – Informatikë dhe
Programi Fillor. Në gjuhën mësimore turke
janë këto programe: Matematikë – Informatikë dhe Programi Fillor.
Në këtë Qendër deri tani janë regjistruar
1121 studentë, prej të cilëve u diplomuan 390
studentë. Procesin akademik e udhëheqin 10
mësimdhënës e asistentë në marrëdhënie të
rregullt pune dhe 49 bashkëpunëtorë të
jashtëm (me mësim në gjuhën shqipe); 1
mësimdhënës i rregullt dhe 23 bashkëpunëtorë nga Universiteti i Prishtinës dhe nga
universitetet e jashtme (mësimi në gjuhën
boshnjake), 1 asistent i rregullt dhe 11
bashkëpunëtorë nga universitete e jashtme
(mësimi në gjuhën turke).
Biblioteka në Prizren ka 53843 ekzemplarë.
***
Në vitin 2010 në Prizren sipas vendimit
të MASHT-it themelohet Universiteti Publik i Prizrenit.
Fakulteti i Edukimit – Qendra në Gjakovë
Në Gjakovë, në nëntor të viti 2002,
themelohet Fakulteti i Edukimit, fillimisht
me Programin Fillor.
Në shtator të vitit 2004 miratohen planet
mësimore për këto degë: Gjuhë e Letërsi
Shqipe, Biologji-Kimi, Teknologji-Informatikë, Histori dhe Edukatë Qytetare dhe Gjeografi dhe Edukatë Qytetare. Në këto programe
deri tani kanë studiuar 1511 studentë, nga të
cilët deri në nëntor të vitit 2009, u diplomun
245 studentë në studimet bachelor.
Në kuadër të Fakultetit të Edukimit Qendra në Gjakovë, që nga shkurti i vitit
2007, është zhvilluar edhe projekti i
studimeve pa shkëputje nga puna në
Programin Fillor, në të cilin program, deri
në muajin korrik 2009, kanë diplomuar 144
studentë (mësues): 129 me ShLP dyvjeçare
dhe 5 veta me SHLP trevjeçare.
Në Fakultetin e Edukimit – Qendra në
Gjakovë, në marrëdhënie të rregullt pune
janë 18 mësimdhënës, mësimdhënës të
angazhuar 10 dhe magjistra 4. Janë të
angazhuar edhe 10 mësimdhënës dhe 8
asistentë nga fakultetet e tjera të Universitetit
të Prishtinës.
Biblioteka ka 4200 ekzemplarë.
Fakulteti i Shkencave të Aplikuara
të Biznesit në Pejë
TEMPULLI I DIJES
Monografi
205
1970 – 2012
akulteti i Shkencave të Aplikuara të
Biznesit në Pejë është themeluar në
vitin 1960, me emrin Shkolla e Lartë
Ekonomike - Komerciale në Pejë. Në fillim,
ky institucion kishte vetëm seksionin e
afarizmit komercial në ndërmarrje dhe një
numër të vogël mësimdhënësish. Në vitin
studentë. Që nga ajo kohë ky institucion u
angazhua në aftësimin e kuadrove profesionale të ekonomisë që u përgjigjeshin kërkesave social-ekonomike të vendit.
Veprimtaria dhe zhvillimi i Shkollës së
Lartë Ekonomike ishte e orientuar në formimin e ekonomistëve me përgatitje bashkëkohore profesionale, për t’iu përgjigjur
nevojave të zhvillimit ekonomik dhe të
afarizmit në përgjithësi. Nga Shkolla e Lartë
Ekonomike dolën disa mijëra ekonomistë
nga Kosova dhe nga trojet e tjera etnike
shqiptare (Maqedoni, Mali i Zi, Serbi etj.).
Ky numër i ekonomistëve të diplomuar
shpreh kontributin e shkollës që e dha për
F
ekonominë e Kosovës dhe rajonin.
Në vitin akademik 2001-2002 Shkolla e
Lartë Ekonomike u reformua sipas modelit
të Deklaratës së Bolonjës në nivelin e
studimeve bachelor. Shkolla u riemërua nga
Shkolla e Biznesit në Fakulteti i Shkencave
të Aplikuara të Biznesit. Gjatë organizimit të
këtij institucioni me emrin Shkolla e
Biznesit, studimet zhvilloheshin në tri departamente: Administrim Biznesi, Informatikë e
Aplikuar në Biznes dhe Menanxhment në
Turizëm dhe Hotelieri. Në vitin 2002
organizohen studime në gjuhën boshnjake
në departamentin Administrim Biznesi. Nga
viti 2004 institucioni emërtohet Fakulteti i
Shkencave të Aplikuara të Biznesit.
Nga viti 2007 në Fakultetin e Shkencave
të Aplikuara të Biznesit studimet zhvillohen
në tri departamente: departamenti Administrim Biznesi në dy gjuhë: shqipe dhe
boshnjake, departamenti Kontabilitet dhe
Financa të Biznesit dhe departamenti Menaxhment, Turizëm dhe Hotelieri.
TEMPULLI I DIJES
206
Monografi
1970 – 2012
Deri më tani në nivelin bachelor në
Fakultetin e Shkencave të Aplikuara të
Biznesit kanë diplomuar 1050 studentë,
kurse në ish-Shkollën e Lartë Ekonomike
nga viti 1960 kanë diplomuar gjithsej 2868
studentë, në mësim në gjuhën shqipe.
Në vitin akademik 2009-2010 në Fakultetin e Fakultetin e Shkencave të Aplikuara
të Biznesit studimet e tyre i vijuan 2247
Fakultetin e Fakultetin e Shkencave të Aplikuara të Biznesit studimet e tyre i vijuan 2405
Mësimdhënësit e Fakultetit të Shkencave
të Aplikuara të Biznesit në Pejë: profesorë të
asocuar – 2, profesorë asistentë – 8, profesorë
të shkollës së lartë - 2, ligjërues – 1, asistentë
– 12, asistentë të rinj – 4. Gjithsej - 29
mësimdhënës.
Fakultetin e Shkencave të Aplikuara të
Biznesit zhvillon bashkëpunim me institucione dhe programe që i ofrojnë organizatat
ndërkombëtare. Në kuadër të programit
TEMPUS bëhet këmbimi i stafit akademik
me universitete angleze, sllovene, suedeze etj.
Ky bashkëpunim ka mundësuar këmbimin
e përvojave mësimore dhe shkencore përmes
projekteve dhe profesorëve me Universitetin
e Staffordshire të Anglisë, Universitetin
Vaxio të Suedisë dhe Universitetin i Trentos
të Italisë. Po kështu, ka edhe një bashkëpunim të vazhdueshëm me universitete nga
Bosnja. Profesorë nga universitete të Bosnjës
janë të angazhuar në procesin mësimor në
gjuhën boshnjake.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
207
1970 – 2012
Dekanët e Fakultetit të Shkencave të
Aplikuara të Biznesit : prof. Arsenije Gashiç
(1960-1966), prof. Branko Llaliç (19661970), mr. Dushan Dujeviç (1970-1974),
mr. Enver Beqiri (1974-1976 dhe 19761978), prof. dr. Ali Sylqa (1978-1980), prof.
Sali Lika (1980-1982), prof. Pavle Gjurgjeviç
(1982-1984) mr. Enver Beqiri (1984-1986
dhe 1986-1988), prof. dr. Sllobodan Ivoviç
(1998-1991), prof. Mehdi Gjakova (19921994 dhe 1994-1998), prof.dr. Ali Sylqa
(1998-2001), prof. dr. Edmond Beqiri (20052007) prof. dr. Xhevat Bakraçi (2007-2009),
prof. dr. Armand Krasniqi (2009-2012 ).
Fakulteti i Shkencave Teknike
të Aplikuara në Mitrovicë
TEMPULLI I DIJES
Monografi
211
1970 – 2012
akulteti i Shkencave Teknike të Aplikuara
në Mitrovicë është institucion që e
vazhdon veprimtarinë mësimore-shkencore të Shkollës së Lartë Teknike, e cila ishte
themeluar në vitin 1961, me degët Xehetari,
Metalurgji dhe Teknologji. Shkolla e Lartë
Teknike në Mitrovicë ishte një ndër institucionet e para të arsimit të lartë në Kosovë, e cila
u themelua dhe u zhvillua në një mjedis
relativisht të zhvilluar ekonomik, duke dhënë
kontribut në zhvillimin e industrisë së Kosovës
me ekspertët e inxhinierët e diplomuar.
Me themelimin e Fakultetit të Xehetarisë
dhe Metalurgjisë, në vitin 1974 shuhen këto
degë dhe shkolla deri në vitin 2005 veprim-
F
tarinë e orienton në Degët e Makinerisë dhe
Elektroteknikës.
Kthesë në procesin studimor ndodhi me
pranimin e studentëve të rinj në vitin
akademik 1991-1992. U regjistruan në vitin
e parë 80 studentë, prej tyre 40 në Degën e
Makinerisë dhe 40 në atë të Elektroteknikës.
Shkolla e Lartë Teknike në këto rrethana
zhvilloi bashkëpunim të frytshëm me
Fakultetin e Makinerisë dhe Elektroteknikës
në Prishtinë, Fakultetin Xehetar-Metalurgjik
në Mitrovicë, Fakultetin Ekonomik në
Prishtinë etj.
Në vitin akademik 1993-1994 u bë
transformimi dhe procesi mësimor u zhvillua
TEMPULLI I DIJES
212
Monografi
1970 – 2012
nga 4 sa ishte në 5 semestra. Hapen degë të
reja: Drejtimi Telekomunikacion dhe Informatikë, Energjetikë, Makineri Prodhuese
dhe Termoenergjetikë.
Si pasojë e rrethanave politike dhe të
sigurisë në Mitrovicë dhe në pjesën veriore
të Kosovës, Shkolla e Lartë Teknike ende
veprimtarinë mësimore e zhvillon në
Shkollën fillore “Skënderbeu”, në pjesën
jugore të Mitrovicës.
Më 5.9.2005 Shkolla e Lartë Teknike
transformohet në Fakultet të Shkencave
Teknike të Aplikuara me departamentet:
Informatikë Inxhinierie dhe Makineri
Industriale, ndërsa në vitin 2008, në këtë
institucion, fillon realizimi i programeve për
studimet master në Departamentin e
Makinerisë Industriale.
Prej fillimeve deri në vitin 2008 në këto
institucione kanë diplomuar 1072 studentë,
ndërsa nga viti 1992 e deri më tani në
fakultet kanë diplomuar 718 studentë.
Fakultetin e Shkencave Teknike të Aplikuara
rregullt. Prej tyre, në studimet master: 31
studentë.
Mësimdhënësit e Fakultetit të
Shkencave Teknike të Aplikuara në Mitrovicë: profesorë të rregullt – 2, profesorë të
asocuar – 1, profesorë asistentë – 2, profesorë
të shkollës së lartë - 1, ligjërues – 2, lektor 1, asistentë – 3, asistentë të rinj – 2. Gjithsej
Fakulteti ka laboratorin për Informatikë
dhe Makineri Industriale, ndërsa në kuadër
TEMPULLI I DIJES
Monografi
213
1970 – 2012
të këtij institucion punon edhe Instituti i
Fakultetit të Shkencave Teknike.
Në këtë institut kanë kontribuar mësimdhënësit me elaborate investive dhe me
projekte ideore, të cilat kanë të bëjnë me
revidimin e projekteve të punuara nga ndërmarrjet e tjera projektuese. Në këtë drejtim
është dhënë kontribut në projektimin e vijave
të reja teknologjike, pastaj në pranimin
teknik të objekteve prodhuese, të makinave,
stabilimenteve dhe pajisjeve të reja nga lëmi
i makinerisë dhe informatikës inxhinierie
Fakulteti disponon edhe me laboratorin e
makinerisë industriale, i pajisur me makinat
bashkëkohore CNC, CAD-CAM, që janë
pajisjet e para të këtij lloji në Universitetin e
Prishtinës, me të cilat kryhen punë praktike
dhe profesionale për studentët e studimeve
bachelor dhe punë shkencore dhe hulumtuese
për studentët e studimeve master.
Fakulteti zbaton marrëveshje bashkëpunimi me Kombinatin “Trepça”, Institutin
“Inkos”, PTK etj.
Fakulteti (Shkolla e Lartë Teknike)
boton revistën shkencore për teori dhe
praktikë makinerie dhe elektroteknikë me
titull “Buletini shkencor i Shkollës së Lartë
Teknike- Mitrovicë”, numri i parë i të cilit
u botua në vitin 1995.
Drejtorët e Shkollës së Lartë Teknike:
prof. dr. Minir Dushi (1961-1964), prof.
Asaf Nazifi (1964-1979), prof. Dragan
Gjukiç (1979-1983), prof. Zharko Petrushiç
(1983-1987), mr. Hasan Bunjaku (19871989), prof. Ismail Krasniqi (1989-1991),
mr. Bajram Mulaku (1991-1994 dhe 19941997), mr. Avni Terziqi (1997-1999), mr.
Bajram Mulaku (1999-2001), prof. dr. Avdi
Salihu (2001-2004 dhe 2005-).
Fakulteti i Shkencave Teknike
të Aplikuara në Ferizaj
TEMPULLI I DIJES
Monografi
217
1970 – 2012
akulteti i Shkencave Teknike u
themelua, mbështetur në traditën
mësimore-shkencore të Qendrës së
Shkollimit të Lartë, e cila filloi punën në
Ferizaj, më 1.12.1976. Studimet zhvilloheshin në seksionin e makinerisë dhe
industrisë së drurit nga V semestra dhe pas
përfundimit fitohej thirrja e inxhinierit,
varësisht prej seksionit, makineri apo
industri e drurit.
Në këtë qendër u bë e mundur edhe
specializimi i punëtorëve në fushat e motorizacionit, zdrukthëtarisë dhe përpunimit të
metaleve me drejtimet: axhustator dhe saldues.
Studimet specializuese zgjasnin IV semestra
dhe pas përfundimit fitohej thirrja e Punëtorit
F
me përgatitje të lartë profesionale -automekanik,
zdrukthëtar, axhustator, saldues.
Qendra e Shkollimit të Lartë u shua më
1988 dhe në vend të saj u themelua Shkolla
e Lartë Teknike. Në kuadër të saj
funksionuan seksioni i makinerisë me
profilet: makineri prodhuese, termoenergjetikë dhe ai për automjete motorike, kurse
në seksionin e industrisë së drurit: profili dhe
përpunimi i drurit, që zgjasnin V semestra.
Thirrja e fituar ishte inxhinier i makinerisë
apo industrisë së drurit. Në vitin akademik
2000-2001 Shkolla e Lartë Teknike,
përkohësisht e ndërpreu aktivitetin.
Në vitin 2002-2003 shkolla sërish u
aktivizua me studime themelore bachelor 3
TEMPULLI I DIJES
218
Monografi
1970 – 2012
vjeçare bazuar në Deklaratën e Bolonjës.
Ishin dy departamente: Makineri dhe Industri
e drurit.
Më 5.9.2005 u bë transformimi i Shkolla
e Lartë Teknike në Fakultet të Shkencave
Aplikative Teknike. Në vitin akademik 20082009 u hapën studimet master në
Departamentin e Industrisë së Drurit.
Fakulteti u transformua duke u orientuar
në sferën e shkencave aplikative, sipas
nevojës dhe kërkesave të ekonomisë së tregut
dhe realitetit të ri ekonomik. Organizimi i
studimeve bëhet në përputhje me
Deklaratën e Bolonjës, ndërsa studimet
themelore zgjasin 3, dhe ato master 2 vjet.
Në Fakultetin e Shkencave Aplikative
Teknike specializohen kuadro për sektorin
privat dhe publik në lëminë e makinerisë
(plastmasa) dhe industrinë e drurit (
përpunim i drurit), si dhe bëhen hulumtime
të profileve të reja në dizajn, menaxhment
etj.
Në Fakultetin e Shkencave Teknike të
Aplikuara funksionojnë laboratorët e Fizikës
dhe i Kimisë.
Që nga themelimi, në të gjitha drejtimet,
kanë diplomuar 1673 studentë.
Mësimdhënësit
e
Fakultetit
të
Shkencave Teknike të Aplikuara në Ferizaj:
profesorë të asocuar – 2, profesorë asistentë
TEMPULLI I DIJES
Monografi
219
1970 – 2012
– 2, profesorë të shkollës së lartë - 3, ligjërues
– 4, asistentë – 2, asistentë të rinj – 3.
Gjithsej - 16 mësimdhënës.
Në realizimin e projekteve të ndryshme të
fakultetit, duhet dalluar bashkëpunimin me
Universitetin e Salzburgut në Austri,
Universitetin Bujqësor të Tiranës, Universitetin
e Firencës, Lubjanës, Rozenhajmit etj.
Fakulteti është përfshirë në rrjetin
CEPUS dhe kjo mundëson këmbimin e
përvojave edhe nga ana e studentëve. Ky
institucion është anëtar i disa asociacioneve
ndërkombëtare si: IUFRO ( Instituti
Ndërkombëtar i Kërkimeve Pyjore) me seli
në Vjenë, pastaj anëtar në Shoqatën e
Teknologjisë dhe Shkencës së Drurit me seli
në SHBA, në IRG ( Grupi Ndërkombëtar i
Kërkimeve Shkencore në Mbrojtjen e
Drurit) si në EDG (Grupi Evropian i
Tharjes së Drurit).
Revista profesionale dhe shkencore për
teori dhe praktikë “Teknika”është botuar në
periudhën e viteve 2003 - 2007.
Deri më tani nga mësimdhënësit e
fakultetit janë botuar më se 8 tekste
universitare për nevoja të studentëve.
Dekanët: prof. Xhemajl Kasumi (19761979), prof. Kolë Kurti (1979-1980), mr.
Isak Jashari (1980-1981), prof. Xhemajl
Kasumi (1981-1983), prof. Ismajl Hasani
(1983-1985), prof. Milorad Durleviç (19851989), mr. Isak Jashari (1990-1991, 19921994, 1994-1997, 1997-1998, 2002-2004
dhe 2004-2006), prof. as. dr. Agron
Bajraktari (2006-2009 dhe 2009-2012).
TEMPULLI I DIJES
220
Monografi
1970 – 2012
TEMPULLI I DIJES
Monografi
221
1970 – 2012
Biblioteka Kombëtare
dhe Universitare e Kosovës
istoriku i bibliotekave në Kosovë daton
nga periudha të hershme, madje edhe
në shekujt XIV-XV, kështu që
Biblioteka e Suzi Qelebiut (1513) në Prizren
konsiderohet si një ndër bibliotekat e para në
Kosovë.
Funksioni i shumë bibliotekave në atë
periudhë ishte i ndërlidhur kryesisht me
misionin e bashkësive të kultit. Kjo traditë ka
vazhduar deri në shekullin XX kur edhe
themelohen bibliotekat e para me karakter
institucional.
Në vitin 1944 në Prizren krijohet institucioni i parë publik bibliotekar në Kosovë,
prandaj themelimi dhe zhvillimi i bibliotekave
në Kosovë, gjithsesi, pikë referimi e kanë
H
Bibliotekën Kombëtare dhe Universitare të
Kosovës, e cila ka kaluar nëpër disa faza, madje
duke marrë emërtime të ndryshme: Biblioteka
Regjionale e Krahinës Autonome të Kosovës e
Metohisë (1944-1952), Qendra Bibliotekare e
Krahinës Autonome të Kosovës e Metohisë
(1956-1961), Biblioteka Popullore Krahinore
(1961-1970), Biblioteka Popullore dhe
Universitare e Kosovës (1970-1990), Biblioteka Popullore dhe Universitare e Kosovës e
Metohisë (1990-1999), ndërsa nga viti 1999Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e
Kosovës.
Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e
Kosovës është institucioni qendror i bibliotekarisë së Kosovës dhe qendër e informacionit
TEMPULLI I DIJES
Monografi
223
1970 – 2012
bibliotekar në nivel kombëtar. Aktiviteti i
Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare të
Kosovës është i ngjashëm sikundër bibliotekat e
tjera kombëtare në shtete të ndryshme të botës.
Gjithashtu, funksioni i saj ndërlidhet edhe me
veprimtarinë edukative të Universitetit të
Prishtinës.
Ndërtesa e Bibliotekës Kombëtare dhe
Universitare të Kosovës u përurua më 25
nëntor 1982. Hapësira e saj përfshin 16.500
metra katrorë. Është e përbërë me dritare
zenitale, me gjithsej 99 kupola, të cilat e kanë
simbolikën e vet të veçantë arkitekturale.
Koleksionet e Bibliotekës Kombëtare dhe
Universitare të Kosovës numërojnë rreth 2
milion ekzemplarë, si: libra, dorëshkrime,
revista, gazeta, harta, vepra muzikore, fotodokumente etj. Rëndësi të veçantë kanë librat
e vjetër e të rrallë, si dhe dorëshkrimet në
gjuhën shqipe, latine, dorëshkrimet orientale
në gjuhën arabe, persiane, osmane etj., të cilat
paraqesin trashëgiminë kulturore dhe
pasurinë intelektuale si vlera kombëtare dhe
universale. Biblioteka ofron shërbime për
përdoruesit e vet edhe të burimeve elektronike
të revistave më të njohura në botë përmes
Konsorciumit të Bibliotekave Elektronike të
Kosovës.
Libri më i vjetër në fondet e Bibliotekës
është vepra e Marin Barletit “Historia për
jetën dhe bëmat e Skenderbeut, princit të
Epirotëve”, përkthyer nga latinishtja në
gjuhën gjermane nga Johan Piniciani, botuar
në Augsburg në vitin 1533, i dhuruar nga
Patricia Nugge, koleksionare e njohur nga
Britania e Madhe.
Nga viti 1990 deri në vitin 1999 në
Bibliotekën Kombëtare dhe Universitare të
Kosovës pushteti okupues serb aplikoi masat
e dhunshme, ndërsa lexuesve shqiptarë u
mohohej e drejta për shërbime.
Gjithashtu, në periudhën e administrimit
serb pasurimi dhe zhvillimi i koleksioneve
bibliotekare në Bibliotekën Kombëtare dhe
Universitare të Kosovës është bërë vetëm në
gjuhën serbe dhe asnjë në gjuhën shqipe,
ndërsa po në këtë periudhë 125.981 materiale
bibliotekare në gjuhën shqipe janë zhdukur
TEMPULLI I DIJES
224
Monografi
1970 – 2012
nga administrata e dhunshme serbe e këtij
institucioni dhe janë dërguar në fabrikën e
letrës në Lipjan të Kosovës. Po kështu, në këtë
institucion është bërë edhe një spastrim i
madh i koleksioneve me vlerë kombëtare,
sidomos veprat e autorëve të traditës shqipe.
Nga viti 2005 Biblioteka Kombëtare dhe
Universitare e Kosovës ka filluar përpunimin
elektronik të materialeve bibliotekare përmes
programit të automatizuar Aleph 500, ndërsa
në vitin 2011 bashkë me Bibliotekën
Kombëtare të Shqipërisë e themeluan Portalin
Albanologjik Shqipëri-Kosovë, i cili ofron integrimin e informacionit mbi trashëgiminë e
kulturës së shkruar mbarëshqiptare në rrjetin
evropian dhe botëror të informacionit, nëpërmjet rrjetit global të komunikimit.
Në kuadër të zhvillimit të veprimtarisë së
saj në dekadën e fundit, Biblioteka Kombëtare
dhe Universitare e Kosovës ka themeluar një
varg bibliotekash të veçanta, për t’iu ofruar
lexuesve shërbime sa më të mira, si: Biblioteka
e Këndit Amerikan, Biblioteka e Artit
Bashkëkohor, Biblioteka e NATO-s, Biblioteka
Muzikore, Biblioteka legatë e Fehmi Aganit,
Biblioteka legatë e Krist Malokit, Arkivi i
Autorëve, Qendra dokumentare “Kujtesa e
Kosovës” etj. Këto biblioteka të veçanta me
fondet e tyre të pasura janë dhuratë nga
institucionet ndërkombëtare dhe vendore, si
dhe nga individë, kështu që koleksionet e tyre të
shumëllojshme, të cilat janë në gjuhë të mëdha
të botës, ofrojnë informacione me interes për
përdoruesit dhe specialistët e fushave të veçanta.
Biblioteka Kombëtare dhe Universitare
është bashkëthemeluese e dy manifestimeve të
rëndësishme ndërkombëtare dhe kombëtare
për librin dhe bibliotekat:“Java e Bibliotekës në
Kosovë”, që u themelua në vitin 2003 bashkë
Libri më i vjetër në Koleksionet e Rralla të
Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës, i
dhuruar nga koleksionistja e njohur e librave mbi
Skënderbeun - Patricia Nugge nga Londra: Historia
për jetën dhe bëmat e Skënderbeut, Princit të Epirotëve
= Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum
Principis / Marin Barleti ; përkth. nga lat. në
gjermanisht Joanne Pinicianu ; ilustr. piktori gjerman
Breu the Elder. - Augsburg, 1533 (MDXXXIII)
me Ambasadën e Shteteve të Bashkuara të
Amerikës në Prishtinë dhe “Konferenca
Kombëtare e Bibliotekonomisë”, që u
themelua në vitin 2006 bashkë me Bibliotekën
Kombëtare të Shqipërisë.
Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e
Kosovë që nga viti 2004 e boton revistën
profesionale “Biblioletra”. Kjo revistë sjell
informacionin më të plotë për zhvillimin e
TEMPULLI I DIJES
Monografi
225
1970 – 2012
bibliotekarisë së Kosovës në përgjithësi.
Gjithashtu, në fushën e botimeve deri më tani
ka botuar mbi 80 libra e botime të tjera të
ndryshme profesionale, origjinale dhe të
përkthyera, dhe në këtë drejtim është ofruar
dija më e avancuar në shkencat e bibliotekarisë
bashkëkohore.
Në fushën e bashkëpunimit ndërkombëtar, Biblioteka Kombëtare dhe Universitare
e Kosovës është njëra ndër themelueset e
Unionit të Bibliotekave të Ballkanit në vitin
2009 në Edirne të Turqisë, pastaj anëtare e
Konferencës së Drejtorëve të Bibliotekave
Kombëtare të Botës që nga viti 2009, anëtare
e organizatave të ndryshme në nivel
ndërkombëtar. Po kështu, Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës është anëtare e
agjencisë së ISBN-së për botimet e librit në
Kosovë, agjencisë së ISMN-së për botimet
muzikore në Kosovë, pastaj anëtare e eIFL.net
etj. Ky institucion ka nënshkruar marrëveshje
bashkëpunimi me shumë biblioteka kombëtare, institucione kulturore, shkencore, arsimore në Evropë, Shtete të Bashkuara të
Amerikës e më gjerë.
Në zhvillimin e këtij institucioni kontribut të frytshëm kanë dhënë shumë
institucione vendore dhe ndërkombëtare dhe
në mënyrë të veçantë Ministria e Arsimit,
Shkencës dhe Teknologjisë e Republikës së
Kosovës dhe Ambasada e Shteteve të
Bashkuara të Amerikës në Prishtinë.
TEMPULLI I DIJES
226
Monografi
1970 – 2012
Bibliografia
Arkivi Medial: Biblioteka Kombëtare
dhe Universitare e Kosovës (Fondi i gazetës
“Rilindja”, “Bujku”, “Koha Ditore”, “Zëri”,
revista “Zëri”).
35 vjet të Fakultetit të Filologjisë,
monografi e përgatitur nga prof.dr. Fadil
Raka, Prishtinë 1995
Bylykbashi, Ilaz. (1996). 555 ... kronikë
(1981-1995). Prishtinë: Rilindja.
Dushi, Minir. (2004). Universiteti i
Kosovës: (1981-1983). Prishtinë: Universiteti
i Prishtinës.
Fakulteti i Bujqësisë. (1988). Institucionet shkencore dhe arsimi i lartë i bujqësisë në
KSA të Kosovës: 40 vjet prej themelimit dhe
fillimit të punës së institucioneve shkencore të
bujqësisë në KSA të Kosovës dhe 15 vjet prej
themelimit të Fakultetit të Bujqësisë në
Prishtinë. Prishtinë. Fakulteti i Bujqësisë.
Fakulteti Juridik. (2004). Universiteti i
Prishtinës: Fakulteti Juridik 1961-2004.
Prishtinë: Fakulteti Juridik i Universitetit të
Prishtinës.
Fondi i arkivit të Universitetit të Prishtinës.
Fondi i gazetave dhe i fotografive i
Arkivit të Kosovës.
Halimi-Statovci, Drita (përgatiti).
(2000). Një jetë për një universitet (Vëllimi I)A life for a University. Prishtinë: Universiteti
i Prishtinës.
Koliqi, Hajrullah. (1995). Mbijetesa e
Universitetit të Prishtinës 1991-1994.
Prishtinë: Universiteti i Prishtinës.
Kosovo. (1982). Kosovo. Prishtinë:
Rilindja.
Mekuli, Esat & Çukiç, Dragan (red.).
(1965). Priština. Prishtinë: Skupštine
Opštine Priština.
Universiteti i Prishtinës. (1990).
Universiteti i Prishtinës 1970-1990 =
Universitet u Priština 1970-1990. Prishtinë:
Universiteti i Prishtinës.
Universiteti i Prishtinës. (2003). Doctor
Honoris Causa William Jefferson Clinton.
Universiteti i Prishtinës. (2004). Në
kërkim të dijes dhe të lirisë: dëshmorët dhe
viktimat e Universitetit të Prishtinës 19971999 - Searching for knowledge and freedom:
martyrs and victims of the University of
Prishtina 1997-1999. Prishtinë: Universiteti
i Prishtinës.
Universiteti i Prishtinës. (2005).
Universiteti i Prishtinës 1970-2005: 35 vjet University of Prishtina 1970-2005: 35 years.
Universiteti i Prishtinës. (2009). Agjenda
zhvillimore e UP-së: të arriturat, vështirësitë,
planet. Prishtinë: Universiteti i Prishtinës.
TEMPULLI I DIJES
Monografi
1970 – 2012
Shënim: Monografia e Universitetit të Prishtinës (1970-2012) mbështetet në të dhënat e botimeve
të deritanishme që kanë të bëjnë me periudhën e zhvillimit të Universitetit të Prishtinës.
227
SPONSOR I BOTIMIT
POSTË TELEKOMI I KOSOVËS
Katalogimi në botim - (CIP)
Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës
378.4(496.51) “1970/2012” (092)
Tempulli i dijes : monografi : 1970-1912 / redaksia : Sali
Bashota ...[et al.]. - Prishtinë : Universiteti i Prishtinës, 2012. 227 f. : ilustr. me ngjyra ; 29 cm.
Fjala e rektorit / Mujë Rugova : f. 9-10. - Bibliografia : f. 226
1.Bashota, Sali
ISBN 978-9951-00-145-8

1970 – 2012 - Universiteti i Prishtinës

Transcription

Similar documents

Monografia e Universitetit - Fakulteti Juridik

Pogledaj punu program – Kliknite Ovde

strategjia kombëtare e republikës së kosovës për menaxhimin e

09.11.2015PROJEKTLIGJI PËR ARSIMIN E

Femra dhe Meshkuj në Shqipëri, 2015