isAllowed=y;Kaarstein Flaabygdmaalet.pdf

isAllowed=y;Kaarstein Flaabygdmaalet.pdf

Halvard Kårstein
Flåbygd-målet
slik eg hugsar det
frå 1930- og 1940- åra.
a --- å
Ord og vendingar.
-1-
Innhald.
2
3
4
294
297
297
312
317
320
325
327
331
334
336
340
344
346
349
350
358
359
360
362
363
364
368
370
370
371
371
372
373
374
375
376
379
Føreord.
Litt tjuvtrening i uttalen
Alfabetisk ordna oppslag.
Dialekt i forandring.
Munnleg tradisjon
Ordtak og uttrykk.
Bildebruk i daglegtalen.
-ans, -ande, -ende.
Ordpar.
Eigeforma.
Ord om tid og stund.
Standard-replikkar.
Med ”på” kan du få sagt så mangt.
Ein liten ”i” kan vere god å ha.
Slik me snakka til dagleg.
Ord som fortel.
Nokre døme på flittig bruka lånord.
Endingane -ug og -ute.
Litt om vokalane i Flåbygd-målet.
Au og øy.
Ord som forandrar seg.
Dialektar møtest.
Vokaljamning.
Kløyvd infinitiv.
Sterke verb.
Den uryddige l-lyden.
kv-lyden.
Ein tydeleg g-lyd i orda.
Mn eller vn.
Austnorsk påverknad.
Mange ord for mest det same.
Veit du hått?
Bustadnamn i Øvre Flåbygd.
Nokre av dei mest brukte personnamn i Øvre Flåbygd.
Slik omtala me kvarandre.
Flåbygdmålet – litt etterrakst
-2-
FØREORD.
“Flåbygd-målet” er tenkt som ei lita, uhøgtideleg påminning om bygdedialekten vår, om lag slik eg
og andre i bygda opplevde han rett før midten av førre hundreåret.. Det er ikkje noko samlararbæid, og heller ikkje nokon freistnad på fagkunnig språkgransking. Det er helst å rekne for ei
samling nyoppfriska språkminne frå ei tid da lesnad, radio og fjernsyn enno ikkje hadde greidd å
einsrette talemålet i småbygdene. Mange av desse mimrestundene fekk eg lov å dele med Agnes i
Kårstæin, faster mi, som hugsa mykje av det gamle bygdemålet.
Oppslagsorda heilt til venstre på heftesidene er langt på veg haldne i vanleg normert rettskriving,
henta anten frå nynorsk eller bokmål, alt etter som det høver med dialekten vår.Såleis blir
oppslagsorda ei temmeleg fargerik blanding av nynorsk, bokmål og dialekt, og tener mest som
påskot til å leite fram Flåbygd-variantane (mimring på bygdemålet). Nest etter oppslagsorda følgjer
ei kort og omtrentleg stadfesting av ordklasse. Forkortinga a-v indikerer at dialekt-verbet får
a-ending i fortid, medan e-v indikerer at verbet får -te / -de-ending. Det viktigaste dinest blir så å
finne ut kva form og uttale oppslagsordet kan / kunne ha i bygdemålet. Det er ikkje alltid like lett,
med di det ofte fanst fleire konkurrerande variantar, både når det gjeld form og uttale. I somme høve
fell det så vidare naturleg å syne korleis sentrale ord blir bøygde i tid eller tal. Det gjeld til dømes
uregelrette gjerningsord.
Vanskelegaste oppgåva blir likevel å finne og praktisere ein tilpassa “lydskrift-variant”, som kan
fortelje noko vesentleg om uttalen utan å gjere ordbilda for kryptiske og uleselege. Dei “tjukke”
l-lydane har eg fræista å gje att med feit bokstavtype, noko som dessverre ikkje alltid visest like
tydeleg. Dei andre “tjukke” (retroflekse) konsonant-gruppene Rn, Rt, og Rs er tydeleggjorde ved
hjelp av ein stor R. Kolon-teiknet (:) i etterkant av enkel vokal er meint å skulle fortelje noko om
vokallengd og stavingstrykk. Mange av døme-setningane ville i munnleg tale kunna seiast og
uttrykkast på ulike måtar, og med ulik vektlegging. Slik blir dei oppførde trykk-markeringane helst
som mogelege forslag å rekne. Døme-setningane vil truleg i rikt monn syne kor mykje vakling det alt
for seksti år sidan var mellom konkurrerande ordformer og uttalevariantar. (fluge - flyge, sjøl - sjav,
sjå - se, slik - sånn, vatn –vann) Visseleg hadde hundretals av det me reknar for bymålsord eller
bokord alt den gong fått sin trygge plass i bygdedialekten. Ei vidare dialektgeografisk definering av
Flåbygd-målet får me kan hende komme tilbake til ved eit anna høve.
Døme-setningane, som elles er noko av hovudsaka i denne framstillinga, er så langt mogeleg,
knytte til daglegdagse samtale-situasjonar, utan å pynte på korkje ord eller meining. Det er det
folkelege kvardags-målet eg gjerne vil minne om, med dei sosiale fargeleggingane det også måtte
indikere. Elles kan ein knapt seie at dialekten byr på mange eller store overraskingar. Det er rett og
slett ein lokal variant av det norske folkemålet. Rett nok med visse særkjenne, men vel utan
språklege sensasjonar av noko slag. Det som imponerer er korleis folk i kvardagslaget tok seg tid
og bry med å leite fram nettopp det ordet eller uttrykket som best kunne gje utsegna fullgod og
tilsikta meining. Språkleg nyansering og ordrikdom fortel om eit vel utvikla samtalemål, der folk ikkje
rasjonerte på orda. Det var nok ei hovudsak å få sagt meininga si både klårt og rimeleg nyansert.
Mykje av dette målet er no på veg ut, og finn nok litt etter kvart vegen inn både i den personlege og
den sams gløymeboka. For oss som levde opp med dette målet, og som var eitt med desse
menneska, kan det lett kjennast som eit sakn og tap. Visst finst det aller meste nedteikna og tatt
godt vare på i både litteratur og trygt arkiverte ordsamligar; men folka attmed Stræumen vil etter
denne tid knapt ha same del i den lokale ordkunsten som før dei hadde.
Mai 2011.
-3-
Litt tjuvtrening i uttalen.
De va kje fy:ri da, om me konne få litt regn på påte:trane (sterkt ønske).
De va mykkji gjoRt a’o å sjå: te den stakkær*n (prisverdig).
De va nå væ:l fø:r æu om eg ikkje skulle hjølpe te litt (en selvfølge).
Eg vi kje kåmmå te færtrengsel færr nokkon (oppta plass).
De skull’ikkje færondre meg de minste granne.
Han rådd’ikkje rektig me: seg på slutten (uklar).
Denna vesle skryllen e kje nokko å regne færr (ubetydelig).
Færr me:g kvittær de ett me hæile græia (likegyldig).
Eg kåmmer te såmmår’n, viss eg e la:ig te å le:va (lever og har helsa).
De har gjinge ha:lt på ve:en i vinter (lite igjen).
Brennvin skjy:r’n som pesten.
De får ikkje hjølpe at pressen har gjinge or buksune.
De va’kje de granne færr mykkji om’n to:k seg litt a gamlingane somtir.
Ja, dær sprakk jammen ma:ttrølle æu (barn som raper).
De hadd’ikkje vorre ma:kan te litt go:væ:r nå æi bæite (ønske).
Jæu, Gaml’-O:la va æin ha:l æitill da’n va: i sin bra:gje.
Ka:rane ho:la i: seg så lenge de va: nokko ( ete grådig).
Hæime gå:r’n jamnast båtte langhæ:lt å skjeggut (uklipt).
Me får vel bæ:ra å:ver me’n denna gången æu (vise forståelse).
Har du vont færr å hø:re lite? (spøk) .
D*e ræint nokko ra:Rt å sjå: så fi:ne bøllær’n må:lær.
Ja, så hendug å væ:lhent me ell den skapte ting.
Han e et ri:vjønn i arbæie, et ekta arbæisjønn.
Næi, nå har de visst gjinge fullstendig ront færr’n.
Denna ste:gan har eg ba:re te lå:ns nokka da:gær.
Eg tru:r nå min santen’n gå:r på lå:na te jamnan.
Mannvonne bikkjur e ille, men mannvonne kjærringær e kje sto:Rt li:kære.
Ja, d’e akkoratt som du se:r Gaml’-Ola lifs le:vans.
Han har nå slikt å te:li:kas på begge si:ur / kantær (ligner på begge foreldrene).
Eg ville ikkje sja:ve meg så vont færr nokkon pris.
Ja, da kan’o ha: de så gått æu, den tøtta (til pass).
Ho vi nå næimen ikkje bæ:re ha: de heller (selvforskyldt).
Me va kje på de ræine me at det va så: ri:v ruskene gæ:le fatt.
Hæ:r sprang me på do: i eninga elle sammen (omgangssyke).
De va nå ræint færr gæ:le æu at du skulle gå ennsless den lange ve:gen.
Takk ska du ha, å gjift ska du bli: (spøk). De gjærr eg nå som eg vi: me færr de:g.
De sto så på: færr’o å pra:ta me den ny:e presten (sjenert).
Me hølt kånn me ma:ten sja:ve vi:ko te ennes (egen nistemat).
Eg blir jamt så oppsett å vinnfull a denna stampegræuten.
Mørkredde følk gjekk heller å kni:pte seg mang æin gång (do i uthuset).
Somme ha:r te færvi:s å ø:se seg så opp færr aller så li:te (stresse).
D’e vel ingen ve:g omkring denna gången (ikke til å unngå).
De gjekk ha:lt inn’på’o detta bygdesnakke.
Næi, detta må eg sæi eg tru:r som eg vi: om (skepsis).
Den fæRske rå:ve:’n lå:g u:te skværr hønnkla:ken.
Dom sa:e’n te ti:er konne rå:kå te værra litt ha:l på flaska.
Ka:ri e sand’læg ut’å fi:ngå:r me den nye fjeggen sin.
På to:ne va elt i ett æinaste ro:t. Fiskegå:na lå:g dærr i ett uss.
-4-
Alfabetisk ordna oppslag
A
abc
s
abbese, Abbesea kånses hadde æin sto:r, gvi:t hana på ba:ksi:a.
Abbesea var den fysste bo:ka som va mi:, å som eg egde hæilt færr meg sjø:l.
ablegøye s O:la fant jamt på: så mange ablegøyur at du vi’kje tru: de sant (morsomhet).
absolutt adv Konne nå detta vorre så appsolutt på:kre:vd i kvell da? (helt nødvendig).
adskillig adv Me hadde nåkk fonne adskjillig meire ty:tebær i fjo:l ve detta be:l (betydelig).
I å:r få:r me visst adskjillige settapåte:ter te å:veRs æu, ser de u:t te.
Følk på So:lsi:a hadde adskjillig å u:tsetta på den gamle kjø:reve:gen te Lonne.
advare a-v a:dva:ra, Hugs at nå: ha:r eg a:dva:ra deg, å de: innstendig æu.
Me ongane blæi jamt så a:dva:ra, væit du, mot den stygge drekkinga.
agg s Hadde lissom æin liten agg te’n, trur eg, ifrå ti:lægære æu (uvilje).
agn s Måtte fyst gra:va egnemakk. Men eg li:ka klæint å setta æi le:vans agn på kro:ken.
agn s egnir ell. så:ir e de ysste ska:le på kønne. Sli:ke egnir e kje go:e å få i hællsen.
ake a-v a:ka, Me a:ka kånn på ma:gan inn onner lå:ven å fant dæi ny:føtte kattongane.
Rant på spark, å me rant på kjølke; men me a:ka kånn på ba:ken æu ne: dæi bratte ufsa.
akke a-v Følk sutrær å akkær seg færr ell værdens skafte ting som e: æu (syte).
akkedas s akkeda:s, De enna jamnast me æin dra:belæg akkeda:s dom imellom (trette).
akkedere e-v akkede:re, Detta vesle dæ:r e nå plukkene li:te å akkede:re om (trette).
Akkede:Rte gjo:le me visst, så busta fæuk mang æin gång, om elt å ingenting.
akkord s a:koRt, Ka:rane fekk æin tem’læg go: a:koRt på denna ve:ahøgsten da de læi på.
akkurat adv De stemte akkoratt på kro:na å ø:re. Ja:, de: va: nå akkoratt likt’o æu (typisk).
D’e akkoratt som å hø:re mo:r hennæRs, nårr ho la:e u:t i de vi:e å det bræie.
aks s Nårr kønne gu:lnær å stå:r me fulle aks, si:er me gjønne at å:ker’n e skjæ:r (moden).
aksel s åksel ell. aksel, aksla, akslir, aksline (skulder). Dro:g bare på aksline så vitt de va:.
Dæi onge aksline har fått tongt å bæ:ra. Bræie akslebla:.
O:la ba:r kønnstæurane hæim på åksla, å la:e dom fi:nt teba:Rs onner lu:go.
Heng’aksla som Ferdinan i ”Varden”. BøRsa hang ikkje på:’n.
aksje s aksi, aksi’n, aksiær, aksiane, Me hadde æin æinaste aksi i Handelsla:ge.
aksle a-v Denna sko:gmesteren akslær seg fram over elt. Sto: bar’å aksla seg (viste uvilje).
akte v Eg akta ikkje på dekkan i faRten Ta: deg i akt færr denna hællgjefylla!
al s a:l Gri:sea:l e vel rett å slett den tingen å a:la / å fo:re opp slaktegri:sær.
aldeles adv allde:les, Jenta va allde:les ifrå: seg a sårgj å skuffels’ den fyste ti:a etterpå.
Detta va: nå ræint færr gæ:le æu,- allde:les færr gått. Å: eg e: nå kje allde:les to:kig heller.
alder s elder, De kommer gjønne me elderen, væit du, båtte de æine å de andre.
Må vel sæi at Vesl-O:la e tem’læg sto:r færr elder’n. Elstemann i syskjinflåkken.
Følk sa:e ho hadde te færvi:s å lu:ge litt på elder’n sin. Kåmmå te skjells å:r å elder.
Men du væit d’e nå kje annsless, me dra:r på elder’n nokkon hvæ:r a kånn.
O:la bæ:rer elder’n sin gått. Søtti e: nå kje nokkon elder færr følk i da:g.
aldri adv aller ell. eller, Aller i værden. Aller a flekken (nekting). Du ska aller sæi aller.
De blæi ingenting te å:veRs a hæimesmø:re,- aller æin be:ta heller.
O:la sma:kær ikkje stæRt, aller æin drå:på. De knatt ikkje i:’n, aller et o:l.
Eller som’n så:g meg æin gång (hoven). Hadde aller æin helseda:g mæire.
Har aller i mine le:veda:gær hø:Rt værre. Har eller i mitt sønduge li:v sett på ma:kan.
Aller de skapte granne. Aller de minste fnugg att i sekken, aller de spøtt /et plukk.
Aller i li:ve at eg gje:r meg på detta. Dæ:r blæi me sittans å vente aller så lenge.
Eller så gæ:le at de ikkje e gått færr nokko. Eg kan aller tru: dom kåmmer i kvell.
Huff slikt stell!, - d’e nå vel aller Vesl-Ola som har slefft ut tuppune igjen?
De bli:r lissom aller nokko me:’n, nokkon ting (titaksløs). Aller ta:l om (umulig).
-5Ka:ri sa:e eller et knyst hæile kve:len. Detta gå:r eg ikkje me: på, aller ta:l om.
Detta skjiller ikkje me:g de granne, aller filla heller. Bæ:re sæint heller aller.
ale v a:la, a:lær, a:la, har a:la. Bli:r fårm’læg a:la opp te la:tsabbær,- æiger ikkje te:ta:k.
Onner kri:gen a:la følk opp villagri:sær å:r om a:na (år etter år).
aleine adv alæine, Dæ:r satt’o att alæine me fi:re små:. Mo:n spe:k alæine om elt sammen.
Gu:d alæine væit håsse detta vi gå:. Måtte græie seg alæine.
Eg e lu:ta læi hæile kjå:ke. Ja:, de: e du kje alæine om, må du tru:.
Å ligge alæine bestandig e nå så si: sa:k æu de (ikke så greit).
alen s æi æln, ælna, ælnir, ælnine, Sette opp æin ry:eve:v på tredve ælnir å væ:l så de:.
Ta:r eg ikkje mykkji fæil, e vell syst’ra æi æln a samre sla:ge (stor likhet).
alke a-v I fylla ælkær’n seg lissom innpå ell’n kåmmer innatt, eller i næ:rheten a( terge).
alkove s allkå:ve, Asken me ju:letrepynten stå:r på hjellen i allkå:ven (lite loftsrom).
all adj ell, ellt, elle, Eg la:r de bero: innte vi:ære,- ell den ti: eg ha:r så eg græier meg.
Næi, Ikkje færr elt i værden. Elt i elt har me hatt æin go: såmmår hæ:r sø:rpå.
Bygdefølke stillte opp, elle som æin. De va ba:re Anne de færr elle pengane.
Pengær e kje elt i denna værden. Ja, nå vå:ras de ell foRt, da:g færr da:g.
aller adv e:ller ell. a:ller, Hæimeko:ka pri:m e de eller beste eg væit på ka:keskji:va.
De: va: nå de eller siste eg ville ønske nokkon i denna værden.
Eller mest de regner, så kåmmer de æi sku:l. Detta va den eller siste venne eg så:g’n.
allereie adv Næi, har fuggel’n elleræie flu:ge da? D’e visst elleræie sengeti: færr små:trøll.
allslags adj ellslaks, Pønskær u:t ellslaks reme:liær / fanteri du kan tenke deg.
alltid adv (lite brukt) bestandig, jamt, Bestandig ska nå e:g sitta hæime å ku:re.
D’e kje jamt de går så: smæRtefritt færr seg. Æingång bonne, allti bonne.
Sja:va få:r nå jamnast siste o:le, nårr de e: nokko. Jamt å støtt. Jamt å trutt.
alltids adv elltiss, Eg kan nå elltiss bli me: dekkan et stykkji på ve:gen (saktens).
Nokko e elltiss bæ:re heller ingenting. Eg ha:r nå elltiss slikt å gjærra.
allting pro ellting, Du tenker nå på ell ting æu du. Ellting kle:der den smukke.
Intrese:rær seg færr ell den ting som finns. Blannær seg opp i ell ting.
La:r lissom ell ting gå: innåver seg (følsom). Snokær opp ell den ting ront i bygda.
alm s alm ell. ælm, almebårk, De va mange som møttas me Den store almen (møtested).
Hadde fattigfølk æin alm eller to:, va dom i u:år aller rektig ma:tlæuse.
almanakk
s ællnakka, Ællnakka va lissom hvæRdagsbi:bel’n te følk de.
alminnelig adj allmind’læg, Hæilt allmind’læg å sjå: te. Ja:,i allmind’læghet e de så:.
Me pra:ta ba:r’om allmind’læge ting. Gjekk hæilt allmind’læg kledd.
alskens adj På dynga kasta følk allskens subb å a:fall hulter te bulter. Allskens fantepakk.
I etterkant kåm de opp allskens vidderværdigheter
alt etter som adv D’e nå elt etter som de rå:kår me de: da, sær du. Elt etter som ti:a gå:r.
alter s elter, eltre, De va gjønne dæi samre følka som gjekk te elteRs hvæ:r gång.
Va: de åfring i kjørka, gjekk følk fram å ront eltre med pengane.
alterert adj antere:Rt, Satt dær så spent å antere:Rt å venta på tu:ren sin (nervøs).
altfor adv eltfær, Du e nå så e:ltfær go: i: deg, ska eg sæi deg (dumsnill).
Du ska: nå kje værra så e:ltfær sikker på de: da. Me kåm så eltfær ti:læg.
altså adv ellså ell. allså. Ja, så si:er me de sli:k da ellså. Ellså, i må:rå klåkka elve presi:s.
alvor s
ållvår, Nå må: de sna:Rt bli ållvår me denna ny:ve:gen. Snakke ållvår.
Me får nå sna:Rt gjærra ållvår a denna møltetu:ren æu.
Nå bynnær kri:gen færr ållvår. Eg tru:r’n mente de på ramme ållvår.
alvorleg adj allvå:rlæg, D’e nåkså allvå:rlæge græiur detta, ska eg sæi deg.
Ta:r de døssens allvå:rlæg, den minste ting. Gra:v allvå:rlæg som i kjørka.
ambolt s Ambølten stå:r lissom planta i gølvet mitt i smi:o, stø: som fjell.
ampe s ampe, Knåtten va den væRste ampa me hadde på hæile tu:ren (plage).
-6amper adj amper, Gubben sja:v kan te si:ne ti:er værra båtte amper å lo:nute (brysom).
Å:vertrøtte ongær kan værra litt ampre å ha me å gjærra. AmpeRt væ:r hæile vi:ko.
an adv a:n ell. ann, De kåmmer nå a:n på håsse detta vi gå: i de lange lø:p.
De gå:r ikkje a:n å stelle seg sli:k me / imot følk i grannla:ge (uhørt).
Legge ann på nokkon (klynge seg til). Me får sjå: væ:re ann te i må:rå (avvente).
anbefale v
anbefa:le, De: vi eg nå allde:les ikkje te:rå på denna å:Rsens ti:.
D’e kje terå:d’læg å gå: fjo:li:sen på æi go: stonn enda.
and s ann ell. ånn, anna, ennær, ennane, Ånnedo:n, men annedam.
andføttes adv Dæi to: minste lå:g annføttes i den sma:le sla:gbenken.
To: jamlange ståkkær va lagt annføttes å:ver den stri:e ælva.
andlet s annlett, Færskre:mt, så’o va hæilt grå:gvi:t i annlette.
Smilte åver hæile annlette (glad). Va som dri:gen i annlette (trist).
Gre:lane kåm å gjekk i annlette på’n (svært sint). Ba:re ledd’n bæint opp i annlette (frekk).
Skuffelsen kåm som et sla:g i annlette. Lang i annlette (skuffet). Skrukkur i annlette.
Små:lett. Bræilett. Langlett. Ræulett. Po:sen i annlette. Annlettsfi:n som æi dåkke.
andpusten adj annpusten, Blir foRt annpusten i dessa bratte knæikane / klæivane.
ane e-v Me a:nte ingen ting om detta på få:rhånn. A:nte fre: å ingen fa:re.
De a:nte meg æu at de konne gå: sli:k Næi, eg a:ner ikkje hått’n mente.
anelse s a:nels’, Suppa e æin a:nels’ færr selt. Ha’kje den minste a:nels’ / a:ning om detta.
Ha’kje minste pæiling på sli:ke ny:mo:tens reme:liær.
angående adv anngå:’ne, Nem’te O:la nokko færr de:g anngå:’ne denna gamlefesten ?
Anngå:ne drekkans va:rur va visst flå:bygningane lenge henvi:st te Kångsbærr.
(I farten kunne ordet flåbygding bli til flåbygning)
Færr så vitt me:g anngå:r, så e den sa:ka opp å a:gjoRt færr lengst.
ank s
Anne gjekk ront me æin ank i seg da:gen te ennes (uro).
Den anken ta:r’o me: seg hårr’o gå:r nårr nokko ekstra står på:.
anke a-v Du ankær deg nå færr ell værdens ting æu (bekymret).
Ligger nåttesti: å ankær seg færr dessa pappera i banken æu.
anledning s De konne vel by: seg æin anle:dning sæinære æu æin gång.
Eg tru:r me ska benytte denna annle:dningen mens me ha:r’n.
I sli:ke anle:dningær ta:r gjønne karfølka på seg gvi:t sti:vskjuRte.
anlegg s Må regne me litt svinn på så: sto:re anlegg,væit du (helst spøk).
Eg ha:r ikkje anlegg færr dans å slikt nokko,- ikkje koRtspell heller.
anlegge e-v O:la si:er’n vi anlegge kneblær eller fippskjegg te vå:ren.
anmarsj s annmaRs, D’e visst to:levæ:r i annmaRs æu.
At sto:rkri:gen va i anmaRs tenkte me li:te på: i påsk’hælhja nittenføRti.
annan pro æin a:en, æi a:na, ett a:na, nokka andre. De va kje a:na å vente heller.
Anne hadde følgje me æin a:en æin fy:ri O:la,- æin ne:shærring va de visst.
De gå:r vel i gløymebo:ka de: som elt a:na. De: va andre ti:er de (nostalgi).
De blæi kje nokka a:na rå:, dom blæi nøtt te å selja den æine ku:a.
Nå: tenker eg de blir andre bullur. Da: bli:r de nåkk æin a:en dans, ska du sjå:.
annenhver pro A:’enværr æin hadde i denna begra:velsen fått litt i hu:e utåver kve:len.
Detta konne ta: seg oppatte a:navæRt å:r, færr ikkje å sæi hvætt bi:dige.
annleis adv annsless, D’e nå aller annsless, væit du, me sli:ke framslengur (helt naturlig).
Hæilt grett færr min de:l,- de kan vell ikkje annsless værra me den tingen.
Dessa tu:rfølka som lå:nte prå:men, fo:r så fi:nt fram, - konn’ikkje ansless ha vorre.
D’e annsless færr følk langs me Fjo:len, væit du, som e henvi:st te i:sen vinteRsti:.
anse s anse,
Eg ansa ikkje på: detta ve:gskjelte i færbi:faRten. Ansa seg ikkje i elt stå:ke.
anstrenge e-v Å:verannstrengte æugune sine me denna sti:ringa. Et annstrengans fi:narbæi.
D’e anstrengans å snakke med tonghø:Rte følk færr lenge a gången.
-7anten
k
enten ell. anten, Men du e pokka nøtt te å ræise, enten du vi: eller æi.
De va enten eller de,- ingen ve:g omkring.
Fram ska: me, anten de stuppær eller stå:r (ganske nødvendig).
Bru:ra va kje anten fi:n eller stygg, ba:re nokko sånn mitt imellom.
antydning s De va kje minste anty:dning te myggel på små:ka:kune ifrå jul.
Tru: som æin tre:sko;- så:g aller anty:dning anten te smi:l eller tå:rir.
anvendelig adj Tøljekni:ven e æin anvend’læg resskapp, båtte færr sto:re å små:.
Anvend’læg te hått de ska værra, båtte inne å u:te (brukelig).
ap s a:p, Du ska kje dri:ve a:p me ånd’læge ting, gutt! Høller a:p ba:kafærr ryggen på følk.
apal s a:pal, Den gamle su:ra:pal’n har på de nærmaste slutta å bæ:ra (ingen frukt).
Va: nå aller nokkon sø:ta:pal nettopp, denna megga ne:ate by:n (ganske streng).
ape v a:pe, Følk a:pær nå etter elle ny:mo:tens på:fonn æu, om dom e bønnær eller så mykkji.
apotek s U:lefåss appete:k lå:g tett attme Sto:rve:gen, langt oppme Lanna.
appelsin s appelsi:n, appelsi:na, appelsi:nur, appelsi:nune.
(Uttalen abbelsi:n kunne også forekomme).
april s a:prill, Gå a:prillsnarr. Påska kåmmer somtir i maRs å somtir i a:prill.
arbeid s O:la ligger jamt boRte på arbæi hæile vi:kune. Gå:r på arbæi.
Sånt arbæi gjærr seg ikkje sjø:l. Arbæi på spreng. Et arbæisjønn.
Slontre onna i arbæie. Dri:tarbæi. Sja:vilsarbæi (unødig arbeid)
Innearbæi. Fi:narbæid. Gro:varbæi. Anne li:kær best u:tearbæi.
Arbæisgjærruge følk onner seg mest ikkje ma:tro: æin gång.
Arbæisløsten å ma:tløsten føljas sto:Rt sett hæ:r på lannsbygda.
Arbæiskle:a hadde aller nokka skåm a seg (reine og heile).
Arbæishestær få:r sjella stå på stellen å homre, enten d’e hælgj eller værke.
arbeide v arbæi, arbæir, arbedde, har arbedd, I ånnine arbedde følk te langt på kve:len.
O:la arbæir seg snuft i hæ:l me denna vræitinga. Æin ekta gnu:l te å arbæi.
Arbedde på spreng te langt på nått mang æin gång. Arbæir færr ma:ten (uten lønn).
Anne arbæir meste færr to: ho, nårr’o fyste klemmer i ve:g. Arbæisskjy: la:tsabb.
arbeider s arbæider, arbæider’n, arbæid’rær, arbæid’rane. Æin ekta arbæismæur.
Arbæisfølk hadde sitt æige paRtti å stemme på. Skogsarbæider i sinn å skjinn.
ard s a:l,
Æin a:l e mest å regne færr æin liten lettsty:Rt plo:g.
arda v a:la, Me må visst sna:Rt få a:la ti:lægpåte:trane kånses æu (rauke).
arg adj ærg, Eg se:r meg så ærg på dessa hæRsens læusbikkjune (irritert).
argens adj, argens, De va et argens ma:s på / me dessa uli:dlæge ongane.
arm adj arm, Arm som æi lu:s. Arme seg u:t te ingen ting.
Følk visste mest ikkje sine arme rå: (opprådd). Etterpå va’o så arm at’o slang.
arm s arm, armen, armær, armane. Langarma skjuRte. Stuttarma kjo:le.
O:la ba:r nå gjønne Anne på armane, væit du, visst’n fekk lå:v.
Detta to:k’n på stra:k arm, uten vi:ære (grei sak) . Me oppbretta skjuRt’armær.
De: te:bå:e ta:r sikkeRt følk imo:t me åpne armær. Gått å så:vå på armen te nokkon.
armbåndsur s Armbånnsu:re e lissom kåmme i sta:en færr lommeklåkka.
armkriken s Vesla li:kær seg i armkro:ken te moR’si.
armlengd s Æi krå:ke sette seg på slette bærgje ba:r’et par armlengdur onna kånn.
armod s arrmo, De va: ba:re svaRte armoa fystons. Dom bygger seg ræint i armoa.
I tredveå:ra græin armoa imo:t deg elle sta:ær (synlig fattigdom).
armodsleg adj De så:g tem’læg armos(k)læg u:t elt sammen, båtte u:te å inne.
armodslune s
Få:r eg æi armoslo:ne, må eg jamt setta meg ende ne: æi stonn (slapphet).
armstaup s
Eg kjenner svetten piplær i armstæupa (armhule).
arte
v
a:Rte, Eg væit ikkje håssen detta vi aRte seg nårr de li:r på litt.
Håssen aRtær denna sjugdommen seg færr de:g?
-8arv s
ærv ell. arv, Ma:ri hadde fått den vesle stu:go i arv etter færeldra sine. Mo:Rsarven.
Men den arven va visst foRt oppe:ten. Jo:la gå:r jamt i arv ifrå fa:r te sonn.
arve v ærve ell. arve, arvær, arva, har arva, Håkke har’n nå arva det ræue hå:re etter?
arveleg adj Æin ærvelæg ell. arvelæg skavank e kje go: å bli kvitt.
arving s ærving ell. arving, Jentongen hadd’ikkje brø:ær, å va æinaste arving te gå:len.
as
s
Et evind’læg a:s å kja:s ifrå vøgga te gra:va, ba:re færr å hølle skattane a: seg.
ase a-v a:sa, Bygdegølk a:sær seg støtt så opp færr denna ællgjjakta om høsten (stresse).
Eg vi kje a:sa meg fullstendug u:t te inga nytte heller.
ask s
ask, asken, askær, askane, Æin tom fy:rask me ba:re svaRte stikkur / negrær.
aspekte s Du skulle sjå: færr æi aspekte nårr’o rektig få:r sta:sa seg opp (underlig syn).
at prep a:t, Som du fa:rer a:t dæi go:e kle:a dine (stelle stygt med).
Me gå:r a:t færr hværr da:gen som gå:r (ser forskjell).
k At du værk’læg vi gjærra deg te kjeltring færr så li:te.
atgåeleg adj attgå:læg, De e: vel attgå:læg me rennans springvatten i hu:se (merkbart).
De veldig attgå:læg nårr dæi vaksne ongane fløttær hæimate færr godt.
atskillig adv adskjillig, Presten har nå fått et adskjillig romsklægære hu:s å bu: i (betydelig).
att adv Att å fram e li:ke langt. De: får du att færr slæivkjeften din.
Fekk ikkje lå:v te å setta att ma:t om me va aller så mette (må spise opp).
Ta att (forsvare seg). Gå att (spøke). Gje att (svare med samme mynt).
Æin da:g måtte Jens sitta att færr’n hadde spru:ta vatten på jentongane (straff).
atte adv Nå bli:r du så fi:n atte. Me hadde de så snå:lt atte (koselig).
attafor prep attafærr, Sett ifrå deg kjærra attafærr ellhu:se å sett inn hesten i stellen (bak).
Anne har la:ga te blomstersengir båtte frammafær å attafær hu:se.
attegrodd adj No:ljo:le e på de nærmaste attegrodd me melleståkk å gjessko.
attende adv (Lite brukt ord, oftere teba:Rs.) Vesla stå:r kje teba:Rs i nokkon ting.
Fram å teba:Rs e li:ke langt. Kan du gje: teba:Rs på hondrekro:ning?
atterbod s atterbå, Hugs å gje: atterbå: om så: skulle værra. De kåm atterbå: i siste li:ta.
attergløyme s Gu:ro blæi te slutt sittans hæime som æi attergløyme (ugift jente).
atterønt adj Brattræinbakkane e meste atterønt me o:rekjærr å siljopiskur (tilvokst).
attigjen adv Låkk attigjen dynna etter deg! Å:, guttetraven kåmmer nåkk attigjen, ska du sjå:.
De stå:r attigjen ba:re tri: fårrir me mariussær (poteter).
attkjennande adj Ka:ren va mest ikkje attekjennans me de sto:re, si:e skjegge.
attmed prep attme, Kåm å sett deg hæ:r attme ømmen du æu! Bu:r tett attme Stræumen.
D’e tørrsamt å e:ta gammal stomp færuten nokko attme.
attover adv Besta hella seg færsiktig attåver / ba:kover i ruggesto:len sin. Ba:kåversvæis.
attpåtil adv Attpåte: fekk me fri: skjuss hæim att utpå må:råsi:a. Attpåte: e:’n visst søkkri:k æu.
attpåklatt s Vesl-O:la kåm nå visst som æin attpåklatt han, som ingen hadde regna me:.
Den vesle attpåklatten brå:na foRt i vå:rso:la (nysnø).
attre a-v Næi gutt, nå: e de færr sæint å attre seg (ombestemme seg).
atvare a-v Eg a:dva:ra’o på de innstendigste på få:rhånn. Ba: så innstendig eg konne.
au k æu Du må bli me: kånn på bæ:rsjæu i må:rå du æu. Lu:ger du æu, din tusenlu:gær.?
Me ha:r ’a skjyllfølk på by:kanten me: æu, - ikkje så få: heller.
aud
adj De så:g så ø:de å færlatt u:t eller sta:ær me kåm stu:lshu:sa.
De bli:r så øtt å stille nårr følk fløttær, å hu:sa blir stå:ans atte tomme.
aue a-v
Detta vesle dæ:r e vel ikkje nokko å æue / øye seg så fæ:lt færr (ynke).
auge s æugæi æugæie, æugur, æugune. Da: gjo:le følk sto:re æugur, kan du tru:.
Måtte mest ha æugur i nakken. Satt me æugune på stølkær (nysgjerrig).
Ikkje mæire heller du kan legge på æugestæinen min (svært lite).
Vill’ikkje sjå:’n mæire færr æugune sine (uvilje). Himle me æugune (uskyldig mine)..
Gjærra opp onner fi:re æugur. Måtte rektig gnu: meg i æugune (forundra).
-9Rusk i æugæie. Fekk ikkje svevn / sømn æugune hæile nåtta (søvnløs).
De kan nå elle sjå: me et halt æugæi. De: må me nåkk sjå: i æugune (innse).
De kåmmer a:n på æugune som se:r. Kan ikkje låkke æugune færr de: (overse).
Ha et gått æugæi te nokkon (like). Slu:ke me æugune (stirre grådig).
Kaste glo:r i æugune på nokkon (narre). Æi tå:re i æugekro:ken / øgnekro:ken..
Du: som har så gått øgnemå:l (vurdere avstand). Glippe me æugune.
Følk ha:r ikkje rektig fått æugune opp færr detta enda (innse).
Jens fekk ikkje æugune ifrå: denna ly:shæ:lde krulltåppen i bu:na (betatt).
Du kan ikkje sleppe æugune a:’n (må passes). To:k æugune te: seg (blikket veik).
Blæi stå:ans så færglodd, at æugune spratt mest or hæusen på’n.
Næi, nå: se:r’o kje på’n me bli:e æugur lenger, ska eg sæi deg.
Da sett’o et par æugur i meg, kan du tru: (ublid mine).
Den skjønna kan me somtir sjå: me (de) blåtte æuga (godt synlig).
De har eg sjø:l sett me egne æugur. Gjekk me på detta me åpne æugur.
Brillune dine ligger rett frammafær æugune på deg (har blingsen).
Hæ:r må følk ha æugune me: seg,- å de: te gagns æu (være obs).
Mitt i æugesy:na på hæile bræie bygda (så alle kan se).
Ma:gan bli:r mett før æugune. Rulle me æugune. De svaRtna færr æugune.
Sto:røgd. Blå:øgd (naiv). Skjæ:løgd. Ho:løgd, Ku:løgd.
Gvassøgd. Sti:røgd. Ti:røgd. Små:øgd. Sma:løgd.
augefare st-v øgnefa:ra, Eg så:g’n øgnefo:r elle som va te sta:es (granske nøye).
augestein s Ikkkje så mykkji som du vi legge på æugestæinen min (slett ingenting).
Hansemann e: å bli:r æugestæinen te Besta håkke som (gromungen).
augne v øgne, Kan du øgne ti:ur’n utpå my:ra? (få øye på).
Næi, dom gå:r ba:re etter øgnemå:l; å de: e nå kje se:tans bestandig.
auke a-v
æuke, æukær, æuka, har æuka, De æukær sæint i bæ:rspanne i da:g.
Vinnen bare æuka på: utåver kve:len. Ma:tæuk hadde mest gjinge i blo:e på kånn.
aule a-v æule, De æula a gvi:te makkær i dæi u:tskjemte kjøttbe:tane.
aure s æure, Æuren va:ker jamt å samt nå om kvellane (hopper).
På vinnstille kvellær kan me sjå: små:fisken håppær etter knått / hygg / my:hank.
Æin si:k å fi:re æurær va hæile fangsten. Færsmå:r ikkje stekt æure te du:gul.
ause e-v æuse, æuser, øsste, har øsst, Ska’me kje kåste på å æuse prå:men litt fyst (ta bryet).
De regner så de æuser ne. Æi vassæuse. Kjeftæuse. Æuse o:r seg (bruke munn).
Glæi, å datt på fu:a mitt i æusen. Æusekåppen va helst ba:re ein rusta pø:s.
av prep a: Hårre blæi de a: kni:ven min? Slikt vi me kje vetta a: hæ:r i bygda! (godta).
Me va: meste a: i ryggen etterpå. Øksa har gjinge a skafte ell. skjefte.
Eg vill’ikkje værra a: me denna bikkja færr elt i værden (gi fra seg).
Onner kri:gen va de lett å færr bønnane bli a: me hæimesmø:re sitt (få solgt).
Besta ga: seg a li:ve færr kleggen på krøttura væRste so:lda:gene.
Ho va a: seg kåmmen me elt å:te (stikkinsekt) på ku:ine i såmmårværmden (opprådd).
Dæi ongane hadde aller visst a: nokko li:kære hæimifrå: heller (kjenne til).
Blå:bæ:ra e fæ:le te å le:ta a: seg på gångkle:a (misfarge).
Me setter / legger a: nokka kro:nur hvæ:r må:na te et nytt vinnfang (spare).
Jens e somtir litt sæin a: seg om må:rå’n (treg). Legge a: æin u:va:na.
Dæi følka ha:r nå jamnast li:te å ingenting å værra a: me (gjerrig).
Konn’du værra a: me prå:men din nokka da:gær te vi:ko? (låne bort).
Eg har kåmme så a ma:ten etter denna ma:gasjæuen (dårlig appetitt).
Du kan vel skju:le a: deg på ne:vane onner ta:kdrå:pe.
Så: ba:r de a’ga:le me: dom åver ståkk å stæin så foRt bæina ville lystre.
Me får vente æi stonn te’n har gjinge væRste sinne a seg (roe seg ned).
- 10 Hæile hurven sto: på: å arbedde, så de va æi ræin løst å sjå på.
Så ståppa de pluss’læg opp, å me kåm ikkje a tværre stikka.
Ta: / ha: gjønne a: dekkan på bæina uti bi:sla:ge.
Næi, de hadd’ikkje vorre a ve:gen me æin ma:tbe:ta nå: (på høy tid).
(Dialekten har mange ord på av-, uttalt med ell. uten -v.)
Eksempler uten uttalt -v kan være: a:bry:te, a:fall, a:li:ve, a:ta:,
a:kjø:le, a:ly:se, a:fø:ring, a:setning, a:skaffe, gje a:kall på, a:sla:g, a:slutte, a:ta.
avat adv
avatt, Pass deg, så du ikkje plompær rett avatt! (ut i vannet).
avbakleg adv Detta besø:ke kåm så aba:klæg mitt i tra:vlaste slåtten (upraktisk).
Dæ:r lå:g skjy:teba:nen så aba:klæg te: mitt i svaRte sko:gen.
avbrekk s De blæi et tem’læg langt a:brekk i arbæie,- de va:ra å rakk te frampå vå:ren.
avdanka adj Fekk kjøft kånn nokka a:danka møblær på æin akksjonn på Uvdæ:l.
av garde adv a’ga:le, De ba:r a’ga:le i full faRt. Ska du elt a’ga:le igjen da?
avhengig adj Eg vi: nå kje gjærra meg a:hengig a hjølp te den minste ting heller.
De a:henger nå litt håsse lo:ne’n e: i den da:gen.
avlegge
e-v De to.r eg nå a:legge æi på,- høgt å hellig æu (sverge).
av og til adv a:våte:/ a:vnåte:, O:la kikkær innom te kånn a:vnåte: nårr’n e: på dessa kantær.
avensere v avense:re, Eg li:kær å avense:re litt hvæ:r da:g (bevege seg).
avertere e-v avente:re, Dom hadde avente:Rt så mykkji om denna akksjonn i avi:sune.
avfeie v a:’fæie, Gubben ba:re a:fæiær elt’o si:er u:ten vi:ære (ignorere).
avfinne seg st-v Me må nåkk bare a:finne kånn me tinga sli:k som dom e: (godta).
avgjere v a:gjærra, a:gjærr, a:gjo:le, a:gjoRt. Me får a:gjærre detta nærmære åver hælgja.
Detta e opp å a:gjoRt færr lenge se:a færr kånses de:l. De kåm så koRt å a:gjoRt.
avgjerd s (Lite brukt, heller bestemmels’). Æin dom bestemmels’. Må ta: æin bestemmels’.
avgjort adj a:gjoRt, Skogsstu:gune va enkle å li:te a:gjoRt (uten stas).
avhol s a:vhå:l, Dom bu:r nå i et fæ:lt a:vhå:l æu, etter mi mæining (isolert).
avkom s Gæuken passær ikkje sto:Rt på a:kåmme sitt. A:kåm etter skji:re ta:ter.
avkrok s Æin a:vkro:k a bygda. Fanten gjøymer seg helst boRt’I væRste a:vkro:kane.
avl s avl, smi:avl, Hessko’n lå:g ræuglø:ans mitt i smi:avlen.
avle a-v
avle, avlær, avla, har avla, Somme avla sin æigen tobbakk onner hæile kri:gen.
avleggar s Kjæringane de:lte jamt me: seg a a:vleggærane sine (stikling).
avleggs adj Slikt fjo:sstell e hæilt a:vleggs nå: te dags (umoderne).
avleta adj a:le:ta, Tøye har a:le:ta i so:la (falma). Bikkja måtte a:li:vas på flekken
avlåten adj Den vå:rbæ:re ku:a e på de nærmaste a:lå:ten nå (uten melk).
Du få:r ikkje sto:Rt mjølk a æi a:lå:ten ku:.
avmålt adj a:må:lt, O:la e somtir så a:må:lt i pra:ten (knapp, formell).
Sva:re kåm så koRt å a:må:lt. Men dæi små: rasjo:nane va nøyaktig te:må:lt.
avse st-v a:se, Skulle nokkon værra færlæien færr nokko, har’o sjella nokko å a:se. (gi bort).
Skulle dekkan ha: æi tunne påte:ter å a:se te høsten? (selge).
avsides adv Gå:len ligger nåkkså a:vsi:es te: innpå ville hæia.
Et ve:gløst å a:si:esliggans:bru:k.
avskapeleg adj Nokko så: aska:p’læg ska du læite lenge etter (lite pent).
Aska:p’læg på la:ge (dårlig fassong).
avskjed s
Få a:vskje:d på grått papper (kort prosess).
avskrekke a-v De blæi kje så a:skrekkans dy:Rt heller. Ikkje så a:skrekkans langt å gå:.
avsmak s Fattigfølk flest har fått sli:k a:vsma:k på denna kni:pne bonnepollitikken (uvilje).
avspise e-v Konne jamt bli a:spi:st me takk færr hjølpa å æin-to-tri egg i æin papperpå:så.
avstand s a:vstann Somme ting (jentur æu) ta:r seg fi:nast u:t på a:vstann.
Mange li:kær å hølle seg på avstann så foRt de bryggær opp te nokko.
avstikkar s Me gjo:le æin liten a:vstikkær boRtom den gamle stu:go på Vesle-Ve:nem.
- 11 To:k æin koRt a:vstikkær innom butikken på hæimtu:ren.
avstompe a-v Følk blir bare a:stompa a dessa billige fillebla:a / rø:værbla:a (sløve).
avtrekk s Sæin i a:(v)trekke (somlete). Men dæi vå:te støvlane e trånge i på:trekke.
avund s a:vonn, Nå e:ter eg a ba:re a:vonn (grådighet).
avundsjuk adj D’e vont å værra a:vonnsju:k (misunnelig).
A:vonnsju:ken ku:rerær du ikkje me drå:pår eller smørjo.
avveda adj Avve:a emne e kje go:e å få la:g på (ugrei vokster).
B
bable a-v Hått e: de du bablær om? (snakke utydelig). Nokko babbel ingen færsto:.
bade a-v ba:de, ba:dær, ba:da, har ba:da, Læuge seg. Ba:destamp.
Dæ:r lå:g bygda framfær kånn, som’o va ba:da i må:råso:la.
Skråttevasken om lu:dagen va nå jamgått me ba:ding de: æu, kan du sæi.
Stræumvatne e jamt i kellaste laget te ba:ding å sømming.
badstu s bastu ell. bastæu, Beste græutemjø:le va jamt bastæutørka byggmjø:l.
Varmt som i æi bastæu. Men hoss kånn va bastæua långe gjinge a bru:k.
bagatell s Tåll ongær på samre ræiken va visst færr hennær æin ræin baggatell.
Men lu:ka du vekk elle baggatellane i li:ve, blæi de vell li:te att å fa:ra me.
bajas s
O:la li:ka å spella bajjass, nårr’n va: på den lo:na (finne på tull å moro).
Men følk ville ha: de te de: at væRste bajjassane hølt te: på Må:såsi:a.
bak s Hente ri:s te æigen ba:k. Kjyss deg ba:k! Da: kan du ta: deg ba:k (avvisende).
Få: tre:sma:k i ba:ken (hard stol). Den skreppa snudde jammen ba:ken te meg.
Kjo:len strammær åver ba:ken (trang). Eg så:g’o ba:re på skrå: ba:kate (bakfra).
Vå:t i ba:ken. Kåmmå i ba:kleksa (i etterhanda).Gå: på ba:ke me nokko (sladre).
Vent te du få:r nokka flæire å:r på ba:ken (blir voksen). Få: et spark i ba:ken (avvist).
Me dæi ba:kglatte tre:skji:a kom eg ingen veg i dæi bratte knæikane.
Vesla fekk jamt sitta ba:kpå me nokkon, nårr ongdommen va u:te i ve:gen (på sykkel).
Følk sette seg helst ba:ki, nårr de va le:dig på ba:ktåfta (rotur). Ronn åver ba:ken.
Ingen sta: voks nåsla bæ:re heller ba:kafærr den gamle u:tedo:en.
Kåm u:t dynna me ba:ke:en fy:ri (hivd på dør). Ba:re sitter på ba:ken (passiv).
Håss’ du snu:r deg, har du fu:a ba:k. Fattigfølk hadde plassane sine ba:k i kjørka.
bak fram adv Du har tatt ba:k fram på genser’n i da:g. Satt å skre:va fram på grinnsto:len.
Ka:rane snudde gjønne sikspensen ba:k fram i mo:tvinn.
baka a-v
ba:ka, De ba:kær gått hæ:r i so:lveggen. Hæimba:ka gvæiteka:ke.
Ba:ka søyleka:kur. Kjærringane va gjønne ti:læg u:te me å ba:ka te ju:l.
Å ba:ka fattigmann va inga sa:k nårr me så mange le:vans modellær.
bakafor prp ba:kafær, Ba:kafær elle blå:nær. Bygdefølk le:r ba:kafær ryggen på’n.
Vesla har jamt te færvi:s å gjøyme seg ba:kafær dynna.
Skri:vans følk gjekk somtir me bly:anten attafær ø:ræie.
Å pisse ba:kafær veggen va kje hæilt som de skulle, om de nå va eller så møRt.
bakar
s
æin ba:kær, ba:kær’n, ba:kærær, ba:kærane. D’e sønn å gje ba:kær’n brø:.
bakaromn s ba:kærøm, De hente æu at rå:veen måtte æin tu:r innom ba:kærømmen fysst.
Ka:kune blæi grondig langstekte i den gamle ba:kærømmen etter langbesta.
Ba:kærbi:len hadde bræi dynn ba:k; å dæ:r lå:g grislestompen i æi sto:r kasse.
bakbeina s Da: sette’n seg ræint på ba:kbæina (protest). Bro:na reste seg på ba:kbæina (steile).
bakende s ba:ke:en. Blitt vå:t i ba:ke:en. Ro:sno:ra lå:g i ba:kskåtten på prå:men.
Så:g bare ba:ke:en a:’n ide:’n forsvant. Dåbbraø:le sette visst ingen i ba:kru:s.
Kjærringa satt helst på ba:ktåfta å pe:ka ve:gen mens gubben sja:v rodde.
- 12 baketter adv D’e ba:ketter å kåmmå me detta nå:(for seint). Ba:ketter ba:’n så tunt færr seg.
D’e ba:ketter å danse nårr festen e slutt.
Pass opp, hingsten kan sparke ba:ketter / -ut! Ba:ketter brygga’n tunt øl (gråte).
bakhand s D’e bestandig gått å ha: nokko (omframs) i ba:khånna (i reserve).
bakke s Hæ:r i bygda e de bakke opp å bakke ne: hæile ve:gen (bakkete).
Me hadde onnabakke ne: færbi: kjørka. Ne:færbakke. Oppfærbakke.
Etter detta sto: dom skværr på ba:rbakke att (uten midler). Håppa lukt i bånn a bakken.
Sitta på gra:sbakken. Gjekk boms i bakken me et bra:k. Hengebratt u:tfærbakke.
Me håppa a lasse i dæi tyngste mo:tbakkane. Rant ne: Sku:lussbakken.
Ta: æin pust i bakken. Da: mått’n i bakken (gi seg). Sjå: i bakken (motløs).
bakkekam s Fyst måtte me å:ver æin liten bakkekam. Bakkeknæik. Bakketåpp.
baklasta adj Pass’læg ba:klasta prå:m e lettast å sty:re i mo:tvinn. Ba:ktongt lass.
bakleksa s I å:r e eg kåmmen så ræint i ba:kleksa me vinterve:en (forsinka).
bakpå prp Du kan gått sitta ba:kpå me me:g hæimåver (på sykkelen).
bakse a-v Dæ:r baksa ka:rane me nokka di:gre kampestæinær aller så lenge (streve).
bakst
s
Besta e fæ:lig me klingbaksten færr denna gången. Bakstekjærring.
baksterfjøl s Strøyer fi:nsikta gvæitemjø:l på bakstefjø:la gång på gång.
De tre:le:ta, bæinlæuse bakstebo:le va me:o i prå:men bygda på ront.
Små:høggen grå:nve: e go: baksteve:. Flabbrøbakst. Ju:lebakst.
bakstuss s Fekk seg æin åntlæg dult i ba:kstussen (bakende).
baksøle s Sno:gen gå:r sæint hæ:r i ba:ksø:le. På Strengesi:a e de heller ba:ksø:lt.
baktanke s Den lu:ringen hadde nåkk æin ba:ktanke me dæi ræue blommane sine.
Gubben fekk seg æin re:all ba:ksmell da de læi på litt (uventa problem).
bakveg s Eg høller meg færr go: te å gå ba:kve:gær me sli:ke sa:kir (fare med lureri).
bakvendt adj Næi, nå: snakkær eg ba:kvent æu. Å bakke snakkvent (spøk).
No:l å su: blæi hæilt ba:kvent færr meg i den tjukke skødda.
Eg hadde tatt på meg sko:a ba:kvent,- eller på gæ:lne bæin.
I Ondusdæ:lane hadde me tatt skværr ba:kvente ve:gen vi:ære.
Denna du:gna’n kåm nå litt ba:kvent færr meg (passa dårlig).
Satt så ba:kvent te: de, - fekk lissom ikkje ållbå:gå meg som eg ville (forkjært).
bal s bø:l,
Dom har hatt så mykkji bø:l me mottorr’n nå: på si:kasten (plunder).
balansere e-v balangse:re, Pi:nlæg nøye, særdu,- som å balangse:re på æin kni:vsegg.
bale a-v bø:la, Hått e de guttongane bø:lær me? De gå:r så bø:lute færr meg i da:g (ugreit).
ball s ball, ballen, ballær, ballane, men fu:bellane. Spratt som æin viskleball.
Sno:gballane sjo:ga ront ø:rune på kånn somtir. Pressa høyballær.
Jentongane hy:sa ball imot skul’usveggen (leik). Slå: langball.
balsam s Æin da:g på hæia e ræine balsam færr båtte kråpp å sje:l.
balure a-v O:la li:kær å sty:re å balu:re nårr de e: nokko omframs på gang (sjaue).
band s Pæ:Rlebann. Klåkkebann. Såkkebann. Men armbånnsu:r.
Følk vi’kje ha nokko bann på seg, væit du, - te nokkon ting (ingen forpliktelse).
Legge bann på seg (beherske seg). Bikkja står i bann. Prå:mbanne.
bane a-v Me måtte ba:na kånn ve:g igjønnom følkestimmel’n.
bane s æin ba:ne, ba:’en, ba:nær, ba:nane. Skjyttærla:ge sty:Rte me den ny:e skjyttærba:’en.
Detta e nåkk i lange ba:nær færr me:g (flust). Skjæiseba:ne.
Ma:ri va aller vant te å tenke i dæi ba:nær. Ongane sja:ve sty:Rte me skjæiseba:’n.
Flæire a ka:rane hadde vorre me: å arbedd på Ba:’en (jernbanen).
bange adj Mange hadde nåkk gjinge me bange a:nelsær dessa a:prillda:gane i nittenførr.
bank s Sikker som banken. Setta pengær i banken. O:la Bank va bankkasse:ræren kåns.
banke a-v De bankær på dynna. Så: banka’o a: seg sno:gen u:te på trammen.
Kjente hjæRtæie banka som et treskevæk. Fekk aller banka inn denna ni:gangen.
- 13 Me kjente kånn mest som møyrbanka etter ve:asjæuen.
Ja, bank i bo:le! (magi). Dæ:r fekk’n såmenn bank,- å de: re:alt æu. Banketre:.
banne a-v Den styrvillen bannær å svæRtær hårr’n gå:r. Ja, de: kan du banne på.
Bannær så de ly:ser. De to:r eg banne på. Bannær å stæiker værre.
D’e banna bæin detta (ingen spøk). Læusbikkjur skulle bannly:sas.
bar adj
Nå: sto:’n skværr på ba:rbakke att, uten så mykkji som æin skjilling i lomma.
De blir ti:læg ba:Rt i å:r, ser de u:t te. KjøRte ve:en fram på ba:rmark. Ba:rfråst.
bar s Me la:e jamt grå:nba:r frammafær trammen hæime. Ba:rstikkune drø:ser foRt vekk.
barbeint adj barrbæina, SåmmåRsti: e de gått å gå barrbæina i gra:se.
bardus adv barduss, Så ba:r de barduss asta: te dåkter’n.
De kåm så barduss på kånn detta (plutselig).
bare adv De gå:r som ba:re de: (tempo). D’e nå ba:re blå:bæ:r detta (ikke noe å snakke om).
Stå:r på: som ba:re tu:san døgne ront (sterk innsats). Ba:re te pønt. Ba:re te brydd’ri.
Ba:re bå:ne (ikke voksen). Ba:re te å le: a elt sammen (useriøst).
Gå: læus på nokko me ba:re (tørre) ne:vane. Stillte opp i ba:re netto’n (naken).
Ba:re så vitt de gjekk. D’e kje ba:re, ba:re me denna ståkkmæuren (ingen spøk).
Ja, du kann ba:re prø:ve deg! Me gjo:le de ba:re på lissom, ba:re færr mo:ro skull.
Ba:re så vitt du væit de te æin a:’en gång (streng advarsel). Ba:re nokko tunt skvi:p.
D’e va som ba:re rakkær’n æu da! Ba:re denna kulla ville slå: seg nå: så (ønske).
bare seg v
Eg konn’ ikkje ba:re meg færr å le: dær eg sto: (holde tilbake).
barhovda adj ba:rhu:a, Du må kje gå ba:rhu:a i denna sprengkulla.
barka adj
De va ha:lbarka ka:rær elle sammen (tøffe). Bro:nbarka a so:l å vinn.
barke
a-v
Ondras håsse detta vi barke i ve:g (utvikle seg). D’e visst så vitt de barkær.
Dessa stu:tepæisane barkær isammens te jamnan (slåss ofte).
barn s bå:n ell. ba:Rn, (barn heiter ellers oftest onge / ongær). Ræivonge (spebarn).
Heldig færr de:g de at eg e så bå:nekjæ:r (spøk). Sli:k æin bå:nsonge da (stakker).
Anne gjekk visst bå:ntong på den ti:a (gravid). Måtte u:t på te:neste ba:re bå:ne.
Li:ke bå:n læikær best. Kjæ:Rt bå:n har mange namn.
Uskuldig som bå:ne i mo:Rs li:v. Minstebå:ne.
Du får værra bå:ngjø:le færr bro:r din du mens e:g går te fjo:se (barnepike).
Bå:nsull (voggesang). Bå:nsonge (spebarn).
Bå:nlæikur. Glatt som æi bå:nerompe. Bå:nestreker (umodenhet).
barnsbein s bå:nsbæin, Ongane måtte hjølpe te: hæime hæilt ifrå bå:nsbæin a.
barndømme s bå:ndømme, Næi, nå: tru:r eg du gå:r i bå:ndømme (husker feil).
barnsleg adj bå:nsklæg, De hø:Rtas så bå:nsklæg u:t at eg mest måtte le: dær eg sto:.
Denna fy:rasken e kje nettopp nokka bå:nlæike heller. Bå:nklæin.
barrøyte s Ræumæuren myldrær å kry:r hæ:r i ba:rrøyta (visne barnåler).
barselseng s ba:rseng, Ka:ri har visst ny:læg ligge i ba:rseng (fødsel).
barsøl
s
gå i ba:rsø:l, (gratulasjonsbesøk etter fødsel). Ba:rsølskjærring.
bas
s O:la li:kær å værra ba:sen (sjef). Han e nå sjølve ba:sen, sær du, te å årdn’opp.
base a-v
ba:sa, Ongane li:kær å ba:sa å ka:va i læussno:gen da:gen lang (boltre seg.
basere e-v De li:te å base:re seg på slikt klatt’arbæi i lengda.
basse s Æin sto:r, tjukk basse. Æin ekta villbasse. Bromlebasse. Basselusk.
baste a-v På denna må:ten e: me båtte basta å bonne (ufri). Å dærme basta!
bate a-v ba:ta, Tru:r knapt nokkon vi ba:ta nokko større på detta (tjene).
bate s
Fekk li:ten ba:te a den sto:re arven sin (nytte).
Fly:tebru:ine va te sto:r ba:te færr hæile bygda.
a-v Ingen ba:tær på sli:kt e:vig kjekkel.
baug s A:en-plass va hæilt frammi bæugen på ”Telemarken”.
De tårna seg opp færr’n på elle bæugær å kantær (alt ble vanskelig).
- 14 baus adj Ka:ri e jamt båtte bø:s å bæus nårr’o kåmmer ansti:ganes (dominerende).
baute a-v Me måtte bæute kånn fram i issørpa hæile ve:gen,- båtte fram å teba:Rs. (kave).
be st-v be:, be:r, ba:, har bett. Ma:ri ba: seg fri: ifrå fjo:se den kve:len.
Jammen ba: den tra:ven så tunt færr seg at de va ræint sønd’læg å hø:re.
Han e eller træu / vonn å be: på nårr nokko stå:r på (straks villig).
De gjo:le nå aller de granne heller at kjensfølk kåm sjø:lbett te gå:ls.
Anne gløymer aller å be: færr se:g å si:ne nårr da:gen e slutt.
Fø:r ba: følk båtte te brølløpp å begra:vels’. Men kjø:gemester’n ba: kånn te bo:ls.
Ba:fi:nt om færla:dels’. Måtte be: på sine ba:re kne:. Ba: seg fri: ifrå fjo:se den kve:len.
Da O:la bynna å moRske seg, måttte kjekkassen sand’læg be: om gått væ:r æu.
bed s bedd, Vesla har sådd så fi:nt et blomsterbedd uttafærr stu:goveggen.
bededag s be:dagen, Om be:dagen gjekk mest elle te kjørka hæ:r i bygda.
bedelag
Etter gammalt hø:rer ikkje Kå:sa me: te detta be:ærla:ge (distrikt).
bederve a-v Gammal å bedærva Stræumfisk luktær dø: å færdærvels’ lang ve:g (råtten).
bedra st-v Ja:, han bli:r kje bedri:gen den som få:r Anne te kjærring.
Kjø:per du katta i sekken, kan du foRt bli bedri:gen. Skjinne bedra:r.
bedre adj go:, bæ:re, best. Jau de har nåkk i si: ti: sett bæ:re da:gær detta kvennhu:se.
Ikkje bæ:re heller eg væit. Eg tru:r ikkje jentongen visste bæ:re, stakkær.
De kan gå: bæ:re heller du tru:r. Best å slutte mens læiken e og:.
De va kje bæ:re da å la detta bero: nokka da:gær?
Ingenting va bæ:re heller de:, væit du. Bæ:re fy:ri va:r heller etter sna:r.
Jens vi: nå kje bæ:re ha: de heller, nårr’n tu:rær fram på denna må:ten.
bedrite st-v Dom to: va: sli:ke stend’rær fø:r, men nå: e: de blitt så gårr bedri:te (uforsonlig).
bedrøvelse s De va: nå me sju: sårgjir å åtte bedrø:velsær detta kåm i stann.
bedugga adj Jens blæi nåkk litt bedugga da de læi utpå nåtta (berusa).
befaren adj Gje:r seg nå u:t færr å værra så befa:ren i sli:ke ting. Væ:l befa:ren i elt.
befatte a-v Eg vi kje befatte meg me slikt fanteri,- næimen om eg de: vi:..
Jens hadde visst aller nokkon befatning me sty:re å stell i bygda.
Håssen va: de nå (be)fatt me dessa tomtepappera? (korrekt utført?).
befengt adj Nokka samvittighet va: visst aller denna gubben befengt me, tru:r eg (plaget av).
befippelse s Denna va:s’kølla må: vel ha kåmme seg att etter væRste befippelsen.
begeistre a-v Jens e så begæistra færr denna ny:e butikkjenta at de e kje me må:te..
Eg kan nå sty:re mi begeistring færr denna jassmusikken.
begje st-v Eg måtte begje: meg da de pluss’læg bynna å pø:sregne (fallere).
Me får begje: kånn på detta færr i da:g. End’læg konne me begje: kånn på hæimve:g.
beglo e-v Somme li:kær å bli beglodd,- andre kan ikkje færdra: de (stirre på).
begrava st-v Fa:r hennæRs ligger begra:ven ne:st ne:e på kjørrgå:len.
Han e nå dø: å begra:ven færr mange hærrens å:r sea.
begravelse s begra:vels’, Me e bett te begra:vels’ i neste vi:ko,- hæile grannla:ge te: å me:.
De va æin sto:r begra:vels’ me flæire bo:lsetningær te meddagen.
begredeleg adj Æi tvæRs igjønnom begre:delæg sa:k, vi eg sæi (trist).
begrep s
Ma:ri har lissom ikkje de minste begre:p om pengær å slikt (forstand på).
begripe st-v
Kan du fatte å begri:pe deg på sli:ke følk?
D’e hæilt ubegri:pelæg håsse slikt kan gå te: / gå: færr seg.
begynne a- ell.e-v bynna ell. begjynna, bynnær, bynnte ell. bynna, har bynna ell. har bynt.
Detta bynnær å gjærra seg gjellans hæ:r på lansbygda æu.
Dom si:er’n har bynna å drekke. Ba:re du får bynna, e de væRste gjoRt.
Me ha:r visst bynna ifrå gællne e:en. Bynna ba:katte. Bynna i de små:.
De va litt stre:vsamt te å bynna me. Me hadd’ikkje fø:r bynna, så pø:srengte de.
Nå: bynnær de jammen å hjølpe seg på ty:tebæ:ra æu (snart modne).
- 15 Me må: visst bynna framatte a ny:om. Bynna på nytt la:g. Bynna på sku:len.
begynnelse s bynnels’, I bynnelsen så:g elt så åverkåmmelæg ut, reint lå:vans, vi eg sæi.
Ba:re som æin liten bynnels’. De mille væ:re ga: kånn æu æin go: bynnels’.
behag s Ja, hvæ:r sin tyss - sma:k å beha:g kan ingen diskute:re.
behjelpeleg adj Eg ska: nå værra behjølpelæg me detta så langt eg færmå:r.
beholde st-v behølle, O:la har behølt de go:e humø:re sitt fram te denna da:g.
Behøller ikkje ma:ten (magebesvær). Dæi kro:nune kan du ba:re behølle.
s
Eg ska sørgje færr å ha mine o:l i behøll (være pålitelig).
Me li:ve i behøll. Me mo:te i behøll. Kåm seg nå hæim att i go: behøll.
behøve e-v Du behø:ver aller bry: deg. Detta behøfs ikkje færr min de:l.
E: detta så appsolutt behø:velæg i kvell da? (nødvendig).
bein adj, adv Jens gjekk bæine ve:gen hæim att,- å så: bæint inn å la:e seg.
Eg sa:e de bæint i hå:le på’n, uten å fi:ne på det (uten omsvø:p).
O:la e så endete å bæintfram som nokkon kan få blitt (ukomplisert).
De va: kje fullt så bæintfram detta, som eg fysst hadde tenkt meg (enkelt).
Prø:v nå å sitta bæint i prå:men da ongær! Sikta bæint på: å brente a:.
Å ro: bæint etter Stræumen kjentes mest som æi æ:ressa:k de færr vaksne ka:rær.
Den rakkærfanten to:k de bæint færr æugune / ne:sa på meg.
bein s Me få:r vell kåmmå kånn på bæina igjen. De kriblær i bæina. Ha bæin i ne:sa (stø).
Besta kan mest ikkje setta bæin onner seg mæir (gikt). Stable nokko på bæina.
Eg ny:ter ikkje a: detta vonne bæine (skade). Va ti:læg på bæina i da:g.
E du elt på bæina igjen? (frisk). Så:g rett innpå gvi:te bæine (dypt sår).
I kjørka ha:r’n visst eller sett sine bæin. Fekk ti:læg læ:re å stå: på egne bæin.
Går du barrbæina, kan du lett bli så:rbæina. Slå: bæina onna (styrte).
Da: gjeller de å hølle hu:e kelt å begge bæina på jo:la (være sindig).
To:k te bæins de foRtast’n konne. Rebba te skjinne. Ska:va te bæine.
Så: gjekk de hurra meg ront me bæina i væ:re (stor festivitas).
Satt på bryggekanten å dingla me bæina. Vesla e kell på bæisane sine.
Måtte inn å skjifte på bæina (bytte sko). Gjekk på sine egne bæin ratt te U:lefåss.
Eller at eg setter mine bæin innafærr dynnståkken dæ:r mæir (uvennskap).
Då:lig te bæins. Setta seg på ba:kbæina. Setta bokkebæin (protestere).
Setta bæinkro:k Jente som har bæin i ne:sa (sterk vilje). Hø:ge kja:kabæin.
Langbæina. Hju:lbæina. Kælvbæina. Snublebæina. Stomlebæina (ustø).
Tunn som et bæinrangel. Ba:re æi bæingrinn (skjelett). Æivinn Bæinlæus (vinden).
Dra: bæina (treg). Legge / ta: bæina på nakken. Hesten reste seg på to:- bæin (steile).
E du så ti:læg på bæina? Nå må du sjå: å få: me deg bæina (gå fortere).
Den flåksa flu:ger meste bæina a seg. Da: to:k’n te bæins de foRtast’n konne.
Dæi små: bæinstubbane gå:r som trommestikkur. Ba:re ho:le bæinpipune.
Trång imellom bæina (går seint). Sjå: nå å få: me deg bæina da!
Me gjekk meste bæina a kånn i dæi blæute my:rane (strev). Nå:såbæin.
De va mange om bæine.Ta: me vengebæine (stagge). Satt bæine sitt då:ve.
Stikke rompa imellom bæina å ta: u:t (være feig). To:bæining. Fi:rbæining.
beine seg a-v Eg e kje så go: te å bæine meg i u:lenne lenger.
beingind s Gamla tvesslas lissom boRt; - de ba:re bæinginna att a’o (avmagret).
beinke s benke, Eg ska vel elltiss få gjoRt’n æi benke igjen (gjenydelse).
a- v Me får benke kånn etter hina:’n så gått me kan (lempe, se gjenke).
De benkær seg vel nårr de får sta:e æi stonn (rette seg).
beinkjørt adj Den ka:ren e: kje så bæinkjø:Rt som’n ser u:t te. Bæinkløvd ve:.
beinlag s
Vesl-O:la får just samre bæinla:ge som faR’sin.
beinrangel s Tunn å innskrompa,- se:r mest u:t som et beinrangel (skjelett).
- 16 beinstig s
Bæinsti:gen langs fjø:rune konne somtir værra fu:l å finne i mørkre.
beintrakke a-v Me bæintråkka æi sma:l stølp i ny:sno:gen. Setta bæinkro:k (få til snuble).
beinveg s
De blæi visst æin bæinve:g me kro:k på. To:k bæinve:gen tvæRs åver my:ra.
beis s
Næi, e Vesla så kell på bæisane sine da? (barnespråk - føttene).
beisk adj besk, Besk som åspebårk. De sma:ka bekst. (beskt blir til bekst).
Nårr mu:sa e mett, bli:r mjø:le bekst. Ja, beska de:! (kraftuttrykk).
beit s E du i bæit færr pengær? (mangel). Eg blæi så ille i bæit færr å le: (lattermild).
Ka:ri e så i bæit me detta vonne bæine sitt (opprådd).
Du trenger ikkje stå i bæit, væit du (hjelp å få).
Nå må du kje gjærra deg i bæit sja:v da (ta fra deg selv).
beite e-v å bæite, bæiter, bette, har bett, Ku:ine har snæubett hæile ekra. Gått bæite.
beite s Ska me kje gvi:le æi lita bæite? (stund). Eg hadde æi lita bæite te å:veRs (ledig).
Detta to:levæ:re gje:r seg nåkk ikkje fyste bæita. De blæi kje lange fri:bæitune.
Elt sammen va gjoRt onna på æi kvellsbæite. I meddagsbæita å:t me nista kånses.
De sno:gær i bæitevi:s. He:tabæite. De va:ra nå æi go: bæite (lenge).
bek s Sitta i be:ke (komme i knipe). SvaRt som be:k. Be:ksvaRt.
Be:kengel. Nå sitter eg fi:nt i be:ke (i knipe).
D’e kje grett, sa mannen, han fekk be:k i hå:re. Tjy.ro å be:k høller ve:ta u:te.
Sæuma sko:a me be:ktrå:. Be:ksæumstøvlær. Gjekk hæimatt i be:kmørkre.
bekar s Be:kær’n gå:r i hoppes me dæi andre sæuine (saubukk). Be:kærane stangas.
bekende adv Den æine lammongen va be:kenne svaRt på le:t. Be:kenne møRt u:te.
bekk s Me henta drekkevatten i bekken. (Bekk betyr enten lita elv ell. brønn).
Fy:ri sno:gen kåmmer, ventær me gjønne bekkerensken (regnvær).
Mjølka stå:r å kjø:ler ell. kjø:lnær seg a: i bekkhu:se (lite hus over brønn).
beksel s beksel, beksle, beksel, beksla. Læie hesten i beksle.
bekvemme seg a-v Tru:r du du konne bekvemme deg te å hente æi vassbytte? (gidde).
belage a-v bela:ga Må nåkk bela:ga kånn på æin kell vinter i å:r æu (være forberedt).
bel s
I fjo:l ve detta be:l va me långe fæ:lige me slåtten (tidspunkt). Ve ju:lebe:l.
belar
s
De va mange be:lærær pa faRten da Anne va i sin bra:gje (frier).
beleileg adv Denna sonnavinn’ kåm så belæilæg æu, mest som bestilt (medvind).
Eg li:kær ikkje å kåmmå u:belæilæg, væit du (på galt tidspunkt).
belemre a-v Han e kje belemra me då:lig samvittighet, den ka:ren (plaget).
belesen adj Så bele:sen å bibelsprengt at d’e ræint et mira:kel å hø:re.
belgje a-v bælgje, Eg bælgjær i meg uståppelæg mykkji vatten i denna he:tan.
belgmørkt adj bælgjmøRt, I bælgjmørke høstkvellær e lyktelampa go: å ha: færr hånn.
belje a-v Dessa stu:tepå:såne bu:rær å bæljær så du må gru:e deg.D’e kje ø:rens ly: å få:.
belme a-v bælme, Ikkje bælm’i: deg elt detta skvi:pe nå: te kve:len (drikke mye).
belte s
Måtte akte på: de:’o ba:r onner belte / bringa (foster). Løyse på belte (stappmett)
belåten adj Takk å pri:s, men nå e eg væ:l belå:ten (godt forsynt).
bend s Dæi lange ståkkane hadde kåmme i benn (klemmer). Fekk bæine mitt i benn.
bende e-v Bøyge å benne (tvinge på plass). D’e nokko som stå:r å benner (til hinder).
benk
s benk benken, benkær, benkane ell. benkir, benkine.
Sku:lebenk. Kjørkebenk. Ha:gabenk. Færondringsbenk.
Den gamle sla:gbenken sto: mitt imellom vønnæia på su:veggen.
Strekke på pi:nebenken (plage lenge). Na:sipresten pre:ka færr tomme benkir.
be(i)nke s Så fi:n æi benke du ha fått te i da:g (lage skill i håret).
benke seg a-v Nå benkær me kånn ront de sto:re bo:le i stu:go (ta plass).
bennil s (holder løse ting sammen). Æin fi:n bennill e mest færr et natu:rsmykke å regne.
bere st-v bæ:ra, bæ:rer, ba:r ell. bo:r, har bo:re. Eg ha’kje sto:Rt å bæ:ra på (lite bagasje).
Du må kje bæ.ra deg sli.k! (ståke). Den skreppa bæ:rer elt ho hø:rer på bygda (sladre).
- 17 Bæ:ra utå:ver (sladre). Næi, trøste å bæ:re! (medfølelse). Detta bæ:rer gæ:le i ve:g.
Somtir i fylla ba:r’n seg som æin villmann. De bæ:rer ne: li.ke færhærda (snør).
Du ska vel ikkje bæ:ra ut ju:la færr kånn heller (uten traktering). Bæ:ra elder’n gått.
Får bæ:ra å:ver me’n så lenge me kan (tåle). Måtte tenke på de:’o bo:r onner belte.
Da:gro:s ska bæ:ra fystons i ma:i (kalve). Vi du bæ:ra inn ve: å vatten te kve:len?
Me vi’kje bæ:ra ve: te bå:le heller (gjøre vondt verre). Bæ:ra i fange. Bæ:ra på åksla.
Næi, eg gå:r ikkje å bæ:rer på gammalt na:g. Nå: får de bæ:ra heller breste.
berede seg e-v Me må nåkk bere:de kånn på æin ha:l tø:Rn i må:rå (samle krefter).
De gjeller å værra berett nårr den ti: kåmmer.
Me va slettes ikkje berett på slikt åverhendig væ:r, kan du vetta.
beretre s bøRtre, Eg så:g ikkje mange bøRtre i bru:k i mi: ti: (åk til vannbæring).
berg s bærgj,
Satt å gvi:lte på slette bærgje. D’e løngt hæ:r innonner bærgje (fjell).
Tru: kan fløtta bærgj. Bærgjekro:ken va lissom æi lita grenn færr seg sja:v.
berge a-v bærgje, Følk måtte jamt bærgje seg som best dom konne (greie).
Ska me kje bærgje i lann dessa ve:astranglane? (samle rekved)
Nå: e me bærgja me ve: færr lange ti:er framåver. Fekk bærgja inn kle:a på sno:ra.
Plentune har bærgja seg igjønnom dæi siste fråstnettane æu.
De va kje væRst at dom gredd’å bærgje den skamfarne ku:a.
Så: e me bærgja å:ver de væRste færr denna gången æu.
Bærgje skjinne sitt (redde æra). Bærgje høye tøRt i hu:s. Sjø:lbærgja me elt.
Æi bytte påte:ter – ikkje sto:Rt – ba:re som æi lita næubærgjing (nødhjelp).
berke a-v Dæi ny:bærka ståkkane skji:ner i vå:rso:la (fjerne bork). Bærkespa:e.
bero e-v Me får la de bero: te sno:gen ræiser (utsette).
De bero:r på så mykkji, båtte væ:r å fø:re (avhenge).
s
Me får la de i bero: få:rlø:big,- så få:r me sjå:. (utsette).
berørt adv Eg tru:r dom kjente seg ille berø:Rt elle sammen (lei seg).
Me kåm sjella i berø:ring me dæi tyske soldatane (kontakt).
besatt adj De va: da som besett æu me denna stri:e no:lavinnen.
Følk e nå hæilt besett æu etter dessa stakkæRs møltekoRtane.
D’e ræine besettelsen (mani). Dri:ver på: som besett allde:les.
beskaffa adj Du må værk’læg lu:re på håsse sli:ke følk e beskafne? (innretta).
besinne a-v Da: besinna’o seg visst i siste li:ta (ombestemte seg).
besne a-v besne, Denna ryggkjinken besnær nå ell foRt, da:g færr da:g (blir bedre).
De besna litt me væ:re æu nå: på slutten a slåtten.
Mange ting må lissom væRsne før dom kan bynna å besne - så ra:Rt de kan hø:ras.
besparelse s D’e som æin liten bespa:rels’ de: æu, nårr de kni:per.
Sko:bespa:r(els’) (Robust stålstift til vern av sole og hæl).
bespottelig adj Bespått’læg snakk. D’e ræin bespåttels’ å haRsele:re me slikt.
bestandig adv O:la e bestandig så gry:ti:læg på:’n om må:rån (alltid er mindre brukt).
Bestandig ska e:g sitta hæime me ongane, nårr de e: nokko.
Li:ke bli: e:’o bestandig, anten de gå:r mo:t eller me:.
Me de: rest’o lukst ifrå:’n, å de: færr bestandig æu.
besta s Den æine besta mi budde i de vesle stu:go oppå s. Så kella eg’o Besta Oppå.
beste adj Følk skjønner ikkje sitt æia beste. Te beste / ba:te færr hæile bygda.
Ongane hadde jamt Jens litt te beste færr detta skjæive bæine (gjøre narr av).
De beste e gått nåkk. Va: nåkk ikkje de: me kellær mo:Rs beste bå:n nettopp.
bestemme e-v D’e nå kje du: som bestemmer hæ:r i hu:se. Nå: får du sna:Rt bestemme deg.
Besta hadde bestemt seg færr å sitta på stu:len den såmmår’n æu.
D’e nåkk Anne som bestemmer hårre skå:pe ska stå:.
Me må vel snaRt få tatt æin bestemmels’ om detta springvatne.
- 18 bestille e-v
Hått bestiller du om da:gen? (drive med). Go:væ:re kåm som bestilt.
besvære a-v Du hehø:ver ikkje besvæ:ra deg me detta du: (ha bry med).
besøk s Nå: må du sna:Rt kåmmå på besø:k te kånn. D’e mo:ro å få besø:k a skjyllfølka.
betakke seg a-v Den hjølpa / mo:roa tru:r eg eg vi: betakke meg færr (unngå).
betale e- ell a-v Ja: vel, da beta:lær e:g (att) me samre mynt (gjengjelde likt).
Eg vi: nå beta:le færr meg, væit du, så sant de finns rå:. Beta:le skulla si.
Du få:r kje beta:la hannom færr nokko,- ikkj’om du bry:ter’n a: på mitten.
betaling s De va kje ra:re beta:linga’o fekk heller, ba:re nokka egg i æin på:så.
betatt adj Eg tru:r Ma:ri va litt betatt a den stramme by:ka:ren, som dukka opp ifrå ti: te a:en.
bete s be:ta, Ja, du: e meg æin fi:n be:ta, Jæu, dekkan e nokka fi:ne be:tær (lett bebreidelse).
Så ho:l at’n ta:r gjønne be:ta’n or kjeften på følk (grådig). Setta i æin fjø:lbe:ta.
Me å:t opp hvæ:r bi:dige be:tan. Dæ:r fekk du: siste be:ta n. Sukkerbe:ta te kaffe’n.
Hær stå:r att æin græutebe:ta ifrå igjå:r. Ba:re æin li:ten sma:kebe:ta, så vitt de e:.
D’e lenge te kve:len; så me får ta: æin bi:ebe:ta (mellommåltid). Smadra i små:be:tær.
Tæ:ler du be:tane i meg æu? (gjerrig). Me hadde spa:ra æin go:be:ta te kve:len.
Ka:ka har gjinge i be:tavi:s, skværr i fillebe:tær. Nå ta:r me kånn æin ma:tbe:ta.
betenke e-v Næi, de vill’eg nåkk betenke meg på, lenge æu.
E: nå detta væ:l betenkt da tru? Betenkelæge græiur elt sammen i gronn (tvilsom).
Eg bli:r betenkt nårr eg se:r håsse detta gjærr seg gjellans (skeptisk).
betennelse s betennels’, De har sett seg betennels’ i så:re. De har hissa seg.
betids adv betiss, Du må prø:ve å værra betiss te må:lti:a. Kåmmå i betiss (rett tid).
betruelse s Ho hadde æin betru:ls’ ho så gjønne ville de:le me meg (hemmelighet).
betutta adj Så:g så betutta u:t at de va ræint vont. Satt så betutla å stræi me grå:ten.
bety e-v
Hått i klo:dens namn ska detta bety:? Pengær bety:r mykkji, men ikkje elt.
Skjyllska:pen be:tyr mykkji færr gamle følk. Kri:gen betydde full ståpp på ny:vegen.
beundre a-v Eg må: meste beondre Anne færr elt de: ho: rekker å:ver om da:gen.
Beondre meg hæ:r å beondre meg dæ:r, vi vell andre sæi. Ne:segru:s beondring.
bevare a-v De go:e humø:re sitt har O:la beva:ra te denna da:g.
Beva:re kånn væ:l færr et væ:r! Beva:re meg væ:l som de sno:gær.
Gullrøttane e kje så go:e å beva:ra vinter’n åver. Næi, beva:re mitt sønnduge li:v!
Fri: å beva:re meg færr å kåmmå u:t færr slikt nokko.
Eg tru:r ikkje ho: kan værra væ:l beva:ra,- næimen om eg de: tru:r (litt smårar).
bevares adv beva:Rs, Kan eg bli me dekkan på festen? Ja, beva:Rs, ba:re kåm du.
bevendt adv De va heller smått bevent me tobbakk på denna ti:a (knapt).
De va snøtt li:kære bevent me vette heller hos dæi som rådde i lanne.
bidig adj Dåkter’n e u:t’å luftær bikkja si hvæ:r bi:dige da:g.
Den bikkje snu:sær litt på hvæ:r bi:dige æin’o mø:ter.
bidra st-v D’e kje ra:re græiune Jens ha:r å bi:dra me på dessa vennemø:ta (ingen taler).
Dæi stramme rasjo:nane bi:dro:g te svaRtebø:Rs å:ver æin lå:g sko: (ulovlig pris).
bie
a-v Nå må du nåkk bi:e i skjinne ditt du: æu (vente). Han bi:ær ingen sta: (ustadig).
bie s
I yngre å:r va’o nå vill som æi bi:e. Bi:une sværmær. Høll dekkan onna bi:kubbane!
biebeta s Eg tru:r eg må ta: æin bi:’be:ta (mellommåltid).
biff s Den sa:ka e biff færr lenge se:a (ordnet). Den biffen ska eg kla:re sjø:l, ba:re vent!
bikke a-v Me måtte båtte bikke å benne før ennane gjekk i hoppes.
Hæile lasse bikka å:ver på s:a å blæi liggans skværr i å:velta (vippe).
bikkje s D’e flæire flekkute bikkjur heller prestens. Læupærbikkjur trifs ikkje hæime.
De enna i et re:alt bikkjeslagsmå:l. Gneldrebikkja stå:r å ni:gjøyr på æin tomsekk.
Fli:rebikkja le:r a elt å ingenting. Læusbikkje. Somme pussa bikkja på fanten æu.
Du vi: vell ikkje værra bikkje færr et bæin. Klæ:rebikkje (kresen person).
bikse s Ma:ri har fonne seg æin ri:k bikse boRtate Bøhærra æin sta:.
- 19 bil
s
Mjølkebi:len hadde rom færr tri: stykkji i sty:russe. Men de: va: i trångaste la:ge.
Ba:kærbilen konn’du kjenne på den go:e lukta. Smø:rbi:len. Fiskebi:len. Plantebi:len.
billig adj Fekk de færr æin billig penge, hæile sta:sen. Kåm i gronn’ billig ifrå: hæile græia.
Ja, i da:g ska fisken bli billig (mye i garna).
binde st-v binne, binner, bant, har bonne, Ka:ri har bonne seg ny:e tvi:bannsvåttær.
Te:nesjenta vill’ikkje binne seg te mæir heller denna eine vinter’n. Binne li:mær.
På denna må:ten e me bonne båtte på hennær å føttær (ufri). Binne prå:men.
At vettuge følk kan bli så: binngælne. Detta e binnans færr tri: samfulle å:r.
bi(t)sk adj Ho kan værra tem’læg bisk nårr’o e: på den lo:na (ilter). Se:r så bisk u:t (streng).
bisk
s Næi, så fi:n æin liten bisk (hund). Bissevov. Kåm da bisken!
bisn s D’e et bissen (under) å sjå: så mykkji dæi kvinnfølka elt hadde rokke å:ver (flittig).
bisne a-v De va litt a hvæRt å bisne på i den gamle smi:o (undre seg over).
Følk som bu:r så a:si:es, e gjønne litt bisnefulle nårr de e: nokko (full av undring).
bit s
Vesla to:k et sto:Rt be:t a eple. Bikkja to:k mest hæile pølsa i ett æinaste be:t.
Bikkjebe:t e kje hæilt uskuldig. Men høggårmbe:t e værre.Fisken va kje på be:t i kvell.
bite st-v bi:te, bi:ter, bæit, har bi:te, Eg vi kje bi:te meg u:t me grannane (bli uvenner).
Eg hadde o:la på tonga, men bæit dom i: meg att. Dæi o:la bæit.
Du får nåkk læ:re å bi:te ifrå: deg du: æu. Måtte bi:te i de su:re eple (finne seg i).
De bi:ter ikkje på:’n nokkon ting heller, hværken gått heller vont (ufølsom).
Blei a:bi:ten som æin a:en sku:l’onge. (avbrutt). Bi:tans su:r vinn bæint i gla:ninga.
Bi:te isammens tennane å hølle u:t. Bi:te seg i lippa (i tvil).
Bi:te hu:e a skåmma (late som ingenting) . Hæ:r ska du få: litt å bi:te i (mat).
Tre:ga så på dæi o:la at eg konne ha bi:te tonga a meg. Bi:te negglær.
Bi:t nå kje å:ver meire heller du græier å svølgje. Øksa bi:ter ikkje lenger.
Ba:re kåm inn vell, eg bi:ter ikkje. Kulla bæit i kja:kine.
Eg bæit meg mærke i den bro:ne voRta på ho:ko hannoms / han hadde på ho:ko.
Eg bi:ter ikkje på: hått som helst heller (godtar). Kleggen bi:ter som besett.
bitol s Du får ha:bi:tå:l æi stonn enda (tålmodighet).
bitt s Dom to:k me: seg rubbel å bitt (alt). De ska: så bitte li:te te: førr’n fuRtær.
Nokka bittene små: sukkermæur. Skjøtte ikkje te: de minste, aller de bitt (null).
bivre a-v bevre, Eg så:g de bevra i monnvikine på’o (skjelve). Fræus så’o bevra.
O:la bevra litt i må:le da’n skulle legge på kransen. Æi aller så li:ta bevring i læuve.
bjelle s Da:gro:s har fått ny: bjelle. Ku:bjelle. Sæu’bjelle. Bjellelå:t. Henge bjella på katten.
Da: blæi de æin a:’en klang i bjella. De va bjelleku:a som sy:nte ve:gen te stu:len.
bjugre a-v Hått e de du bjugrær me? Detta bli:r ba:re nokko elendig bjugger (plunder).
bjørk s æi bjørk, bjørka, bjørkær, bjørkane. Bjørkenevver. Bjørkeri:s. Hengebjørk.
bjørn s bjønn, Stærk som æin bjønn. Buksebjønn. Bjønnonge.
Så:ver som æin bjønn. Bjønnebæina (klumpfot). Best å la bjønnen så:vå i fre:.
bla e-v ble:, Du må ble: fi:nt i skjildrebo:ka! De va kje sto:Rt å ble: på (velge i).
O:la bledde opp tu:sen kro:nur på flekken. Me bledde u:t de li:kaste ju:letre:e me fant.
Du må ble: etter dæi støRste påte:trane du finner (velge).
blafre a-v Somtir sto: me lange stonner å så:g no:lly:se blafra på nåtthimmelen.
Ju:lely:sa blafra å brant så lenge de va: nokko att a dom.
blakk adj Blakk som æi kjørkeråtte (pengelens). Eg vi kje blakke meg hæilt heller.
Dæi små: blakke hestane va lette å spre:ke, å gått skjikka på æin gå:l.
blande a-v Eg vi kje blanne meg opp i denna akkeda:sen. Blanningsdråps.
Dæi følka blannær seg lissom ikkje me håkke som helst. Fakta fo:rblanning.
Dom sa:e så jamt færr spø:k de va blanning a høggårm å gjæit. Blanningsve:.
Ikkje blann deg opp i detta du: da! Dæi fleste å:t blanna smø:r te hværrdags.
blank adj
Detta e blank løgn. Ri:s på blanke messingen. Utta blank å inna krank.
- 20 Sva:re va blankt næi. Gå:r å dra:r seg på blanke fy:rimeddagen.
blankis s De ligger æin ræinvaska blankiss på senga di (ullteppe).
blass adj Vesla må:lær me så blasse færgjur. Ro:sune hennæRs bli:r litt blasse på le:ten.
blaut adj
blæut, bløtt, blæute, Ska:ra’n bløtnær foRt i vå:rso:la. Blæut som sørpe.
Ba:re blæute søyla. Blæut i fisken (ufrisk). Et bløtt eple (overmodent).
BlæuthjæRta følk kåmmer lettære på grå:ten. Søkkblæut a svette. Blæutkoka egg.
Blæutve:en brenner foRtære opp i ømmen. Blæutka:ke va sjelden kåst.
blei s D’e kje lett å omgå:as slik æin u:se:tans blæi (uberegnelig persom).
bleig s bløyg, Eg slo: inn æin bløyg (kile) a ha:lve:, å kubben kløvna i to: langsetter.
bleik adj Æin blæikfi:s som ba:re sitter inne å ku:rer. Blæik som et li:k. Blæikfæit.
La:kna lå:g u:te på vå:rsno:gen te blæiking. Blæik om nebbe.
Denna sta:sen me ”ØnskekonsæRten” har lissom blæikna litt me å:ra.
blekk s Kla:Rt som blekk på æi blank flaske. Skræiv så blekke spru:ta. Blekk-klatt.
blekkboks s Hått sa:e du? ”Blekkbåks!” Mange øsste prå:men sin me æin blekkbåks (pøs).
blekke e-v Ongane blekker sno:gball. Tru:r du kje’n blekte te: meg mitt i fje:se da.
Bonnen sja:v hadde blekkt dæi tre:a som skulle fellas (merke).
blekkje s
Rabarbra’n har sto:re blekkje. Me røkste jamt blekkje å he:vde te gri:sen.
blemme s
ble:me, Har fått æi ble:me på hæ:len. Æi vassble:me. Lu:gærble:me på tonga.
blende a-v Onner kri:gen måtte elle hugse å blenne færr vønnæia om kve:len (dra for).
bleng s
Suppa e tunn som bleng. Ba:re bleng (skvip).
blenke e-v Så ræint at de blenker. De blenker somtir så fi:nt opp om kve:len (kveldssol).
blese s
(Hvit flekk i panna på hesten). Ble:sen (hestenavn).
blest
s
De blæi mykkji blest omkring denna fillesa:ka (oppmerksomhet).
De sto: lissom æin egen blest a denna gossæigær’n ne:ate U:lefåss.
bli st-v bli:, bli:r, blæi, blitt, Fa:r hennæRs e: så kjekk å græi som’n kan båtte værra å bli:.
De får bli: som de kan me detta. De blæi ingenting a: hæile græia,- ba:re humbugg.
Ja, de: ska bli:, å de: me æin æinaste gång æu. De ska kje fø:r bli: den da:g i må:rå.
De får bli: me de: færr i da:g (nok). De blæi som de blæi elt sammen (resignasjon).
Kan du kje bli: te åver hælgja? De blæi me tanken. Den klingen blæi kje gammal.
Han e blitt oppi å:ra, Gaml-O:la æu. De bli:r lissom ingenting me:’o nokkon ting (tafatt).
Hårr’e de blitt a’ kalåsjune mine? Men da: ska eg sæi de blæi mo:ro færr ållvår.
De bli:r i elt gått å væ:l hondre kronur på hvæ:r a kånn. Bli: nå fæ:lig æin gång da!
blid adj Dæ:r kåm Jens, så bli: som et sillehu:e. Anne e li:ke bli: færr de:’o, håss de la:ga.
Men nå: tenker eg ikkje O:la e sto:Rt bli: på meg lenger. Smø:rbli:.
Bli: som æi so:l. Så bli: at’o meste brå:nær. Li:ke bli: bestandig, må:rå som kvell.
Slikt se:r ikkje følk på me bli:e æugur. Kåm hæimatt om kve:len, bli: å færnøgd.
blidgjere e-v Få:r prø:ve å bli:gjærra’o. Tøtta bliggær seg nåkk igjen, ska du sjå:.
blikende adj I kvellinga va de blikkene stille på vatne. Blikkstille.
blind adj Sti:re seg blinn på nokko. Gjekk som i blinne. Ståkk blinn. Gå blinnebokk.
Nå: ska me sjå:, sa mannen te den blinne mærra. Ba:re æin blinnve:g.
Eg se:r de a:, må du tru; eg e kje blinn heller. Blinn på de æine æugæie.
blings s Vi du skjæ:ra æin brø:blings eller to: te me:g æu?
blingse a-v Har du blingsen eller? De stå:r rett frammafærr æugune på deg (skjele).
blinning s I meddagsso:la konne blinningen foRt få krøttura te å skje:na (stikkende insekt).
Ingen ville værra bekjent a plukke blinning å hallmøgne bæ:r (moltekart).
blive st-v bli:ve, bli:ver, blæiv, har bli:ve (drukne).
Æin eldre mann hadde gjinge igjønnom i:sen å bli:ve på Sto:rfjo:len.
blod s
Slå: seg te bloss. De ligger i blo:e (medfødt). Blo:ræu. Blo:su:gær.
De har gjinge i blo:e på’n (mani). Nå: har’n rektig fått blo: på tann.
Ha:r du låppur i blo:e eller? (urolig unge). Slikt kan foRt setta vont blo: (ufred).
- 21 bloddråpe
s blo:sdrå:på, Dom e kje æin blo:sdrå:på skjylte, på nokkon a si:une.
Rodde te’n fekk blo:sma:k i kjeften. Æi blo:ble:me ysst på veslefingen.
De va nåkk et blo:sli:t i dæi tonge bakkane mange gångur. Beta:lte æin blo:pri:s.
blodge a-v Du må hugse å bløgge fisken me æin gång (ta ut blodet).
Blokksberg s Dra: te Blåkksbærr’ å kåm eller att! Te Blåkksbærr’ me hæile græia! Irritasjon).
blommesky s Du skulle aller ha sett sli:k blommeskjy: som den kve:len (rød kveldssky).
blomstre a-v Blomstrær som æi tørrgrå:n i ma:i. Har lissom blomstra opp att på eldre da:gær
blomster s
Ræue villblomster e de kje flu:st me på dessa kantær.
Heggeblomstrane i krukka visnær å drø:ser. Gje: meg æin blomst mens eg le:ver.
Dæi gamle ha:gablommane blømmer li:ke fi:nt å:r om a:na.
blot s LoRtekle:a la:e me gjønne i blå:t kve:len i fy:rive:gen.
Legge hu:e i blå:t (tenke grundig). De tegnær te skjy:blå:t te nåtta (mildvær).
blott adv De skulle nå blått mangke:re æu! Anne va blåttene ong på den ti:.
De: konn’me sjå: me de blåtte æuga, - ikkje te å ta: fæil a.
blotte a-v Jens e skværr blåtta færr sangstemme. Sto: me blåtta hu:e elle sammen.
blund s Eg fekk ikkje blonn på æugune heile nåtta (søvn). Æin hø:neblonn.
Sna:Rt kåmmer Jon Blunn te Veslegutt (Ole Lukkøye).
blunde a-v blonne, Nå må du blonne me begge æugune (lukke, i leik).
blunk
s blonk, Råtta va borte på æin blonk. Lygna å smellen kåm i samre blonken.
Elt sammen va gjoRt onna på æin blonk (øyeblikk).
blunke a-v Eg blonkær te’o, nårr me mø:tas. U:ten så mykkji som å blonke (uredd).
De va å:ver førr eg fekk blonka. Pu:s blonkær me æugune imot må:råso:la.
blusse a-v Ho blæi blussene ræu (rødme). Ba:re et lite bluss ifrå gru:va (lysskjær).
blyg adj bly:g ell. blu.g, Du trenger vell ikkje værra blu:g færr me:g (sjenert).Blug som æi lilje.
blyvann s Bly:vatten konne stille værken så foRt å få væRste trå:tån te å sve:na.
blære
s Sli:k æi hå:ven blæ:re, som ikkje helsær på følk æin gång (oppblåst).
bløyte e-v bløyte, bløyter, bløtte, har bløtt, Me bløtte tørrfisken i Stræumen.
Sekkane me dæi ha:le fiskestykkja hengte følk te blå:t i rekkværke på fly:tebru:a.
bløyte s Nå trenger me æi åntlæg ro:tbløyte på påte:trane.
blå adj
Ja, de kan du værra blå: færr (sikker på). Skræik te’n blæi blå: i try:ne.
Detta e nå hæilt i de blå: enda (usikkert). De ly:ste blått i blått a møgne bæ:r.
D’e ba:re blå:bæ:r detta imot dæi sto:re ty:tebæ:ra te høsten.
Hæime gjekk’o jamt ba:r’i æin simpel blå:tøyskjo:le.Blå:kle:a (domgery).
Hadde sli:e bæina sine båtte gu:le å blå:. Kåm hæimatt me blått æugæi.
Negglesprett å blå:fry:sne fingær. Blå:sli:en åver hæile åkklæie æu
blånekte a-v Tra:ven har blå:nekta hæile ti:a, sikker i si sa:k.
blåse st-v blå:se, blå:ser, blå:s, har blå:se, Blå:s i: de! Blå:s på deg! (bare tullprat).
Eg blå:ser æin lang maRs i elt sammen (gir blaffen).
De blå:ser a no:la. De har vorre blå:sans nokka da:gær. Blå:se li:v i glø:ane.
Blå:se i ne:sa. Blå:se u:t lampa. Blå:se på så:re (trøste). Blå:se seg opp.
Ska me kje u:t å ta æin blå:s? (røyk). Å blå:s, de bli:r a: æi rå:, ska du sjå:!
Pustær å pe:ser som æin blå:sebælgj. Blå:ser seg så opp æu somtir
Haslebuskane va blå:st færr elt som hette nettær (tomt).
blåveis s De blæi visst de:lt u:t nokka blå:væisær æu på den festen.
blåøygd adj blå:øgd, Så: blå:øgd hadd’eg aller trudd du va: (naiv).
bod s bå:, Har du nokka bå: te butikken i dag? Senne bå: etter dåkter’n.
bo(d)e adj Nå e de bo:e me får sådd fæ:lig denna å:ker’n (på høy tid, viktig).
bodsende s bå:senne, Dom måtte bå:senne dy:rle:gen mitte på nåtta.
bog s bo:g, bo:gen, bø:gær, bø.gane (øverste del av framfoten). Bo:gtre:.
boge s bå:gå, Næi, sjå: på den sta:slæge regnbå:gån da, rett åver Ne:shæugen!
- 22 Bresk va det beste emne te bå:gå. Men rettvoksen bresk va de manko på.
Da latte me kånn li:te me hassel. Færr haslekjærr va de plenti a ront i li:ane.
bok s bo:k, bo:ka, bø:kær, bø:kane, Handlær dekkan på bo:k dekkan? Bo.ksprengt (belest).
Me får setta de på bo:ka (krite), som så mykki a:na. De stå:r nå litt te rest på’o æu.
Har stå:ans litt pengær på bo:k (i banken). Spennans færtæ:lingsbo:k ifrå kri:gen.
Hølle seg te bo:ka (etter reglane). Hæ:r gå:r de saktens etter bo:ka.
”De stend i bo:kji” (ingen tvil). De har gjinge i gløymebo:ka. Slonken tegnebo:k.
Hadde pugga den lange reverensa skværr uttabo:k. Le:ser innibo:k lange stykkja (flink).
Du kan le:sa jentongen som æi å:pen bo:k (tillitsfull). Skildrebo:k. Slonken tegnebo:k.
bokse a-v boksekamp, (uttalt med trang o), bukse (uttalt med spiss u).
bol
s bø:le. De henger et hellane sto:Rt gvefsebøle opponner himlinga (taket).
Eg redde opp et ko:s’læg bø:le færr meg boRti æine ro:a (leie). Årmebø:le.
bolle s gvæitebølle, Legg eggebøllane i den gvi:te påstlinnsbøllen.
Da bli:r de nåkk andre bøllær / bullur (ny giv).
bom s Takk færr lå:na færr rennebommen (helst sagt for spøk).
bomme a-v Me bomma stygt på detta regnestykkji. Æin bomtu:r.
Bomme røyk (tigge). Bomfallera. Sto: bom fast. Skjy:te bom.
bommert s Den bommeRt’n gjærr eg ikkje om att, må du tru:.
bomsedæise s Ja, de: va litt a æi bomsedæise, skull’du sett (stor dame).
bonde
s
bonne, bonnen, bønnær, bønnane. Soffabonne. Bonnetamp.
Æingång bonne, allti bonne. Bønnær i by:’n. Langt oppå bonnelanne.
Gå:lbru:kær fekk aller den samre hæimlæge klangen som bonne.
bonsk adj By:følk suns nok eg e: skrekkelæg bonsk (uten stil). Snakkær bonsk æu.
bonur s-pl bo:nur, (særlig i uttrykket) Du kan bry:te båtte bæin å bo:nur.
bor
s
Vesla hadde jammen putta æi æRt langt opp i æine ne:sebo:re sitt (hulrom).
bord s Setta bæin onner æige bo:l (stifte familie). Bakstebo:l. Skvettebo:l (i båt).
Gjærra ræint bo:l. (ete opp all maten, vinne alt). Skjæ:ren ligger i bo:lskuffen.
De:le bo:l å seng (ekteskap). Drekke seg onner bo:le (dårlig måtehold).
Setta på bo:le. Ta: a bo:le. Slå: i bo:le (sint). Rødda a’ bo:le. Sitta te bo:ls (måltid).
Kåmmå te dekka bo:l. Bank i bo:le! (spøkefull magi). Fast plass ve bo:le:en.
De va kjø:gemester’n som ba: følk te bo:ls. Pengane på bo:le (kontant).
bordsetning s De va tri: fulle bo:lsetningær i brølløppe domses.
bordskikk
s bo:lskjikk, Hæ:r brukær me å hølle bo:lskjikk. Sitta fi:nt me bo:le.
bork
s
D:e vont å kåmmå imellom bårken å ve:en (i knipe). Besk som åspebårk.
borket adj
bårkut, ”Bårken” fekk namne sitt på gronn a den bårkurte le:ten på hå:ra.
bore a-v bå:rå, Eg bå:rå mange sto:re hå:l me na:vær’n Pappas. Bå:rå i fjelle etter vatten.
borre
s Me ongane plukka bårrær / -ur i enga å kasta dom på kle:a te hi’na:en (leik).
bortafor adv
Detta e boRtafærr ell færnuft. Bli:r boRtafær i Bø: nokka da:gær te vi:ko.
bortatt adv
Sett deg boRtatt bo:le da å ta: æi ka:keskji:ve me kånn!
bort(e) adv
Næi, du e kje boRte du: (ros). Anne va jamt boRte på te:nesta.
Næi, du e kje boRte du når du e hæime (spøk).
Ligge boRte på arbæi (pendle). Værra boRte ifrå sku:len (skofte).
BoRte vekk, som sokken i jo:la. Jens va hæilt bo:Rte i den jenta (forelsket).
Detta e hæilt boRt’i veggane. BoRt’i hampen. BoRt’i nåtta (bare tull).
Hæilt boRt’i fantefu:a. Værra boRte ifrå: seg (uklar). BoRt’i stu:go (hos naboen).
(En rekke verb tar gjerne bort etter seg): gløyme boRt, gje: boRt, lå:ne boRt,
Me li:kær ikkje å lå:ne boRt prå:men te u:vedkomne. Ka:ri har lå:vå seg boRt i slåtten.
Måtte setta boRt den æine ku:a te fo:rings vinter’n å:ver.
Satt å drømte seg hæilt boRt. Detta bli:r hæilt boRt i nåtta (meningsløst).
sy:ne boRt, ro:te boRt, gjøyme bo Rt, tinge boRt, ræise boRt, miste boRt, lå:vå boRt.
- 23 bortforklare a-v Du kan ikkje boRtfærkla:re at flå:bygdklingen e møyrast å sma:kær best.
bortkasta adj De va boRtkasta ti: (tidsspille) å slimse o:reve:en (ta av barken).
BoRtkasta arbæi elt sammen. BoRtkasta pengær æu, - rett u:t a vønnæie.
bortmed prep
boRt’me, Sett ifrå: deg sykkel’n i skuggen boRt’me skji:ga:len.
bortover prep Eg må boRtåver te Bø: et svintæ:renn i må:rå. Å så boRtetter (o.s.v).
bortskjemt adj Har du sett ma:kan te boRtskjemt dri:tonge? Men fisken e skværr u:tskjemt.
bortåt prep boRtatt, Sett deg boRtatt bo:le å e:t kve:len me kånn førr du gå:r!
bos s bø:s, De ligger jamt så mykkji bø:s ront ømmen. Du har bø:s på jakka di æu.
Nå tru:r eg at eg lisså gjønne kru:per i bo:so mi me æin gång (køye, halmseng)
bot s bo:t, bo:ta, bøttær, bøttane, Vi du setta æi bo:t i buksa mi? Fekk æi klekkelæg bo:t.
botfor s Båttfå:rune va uttapåsko: som hølt ve:ta å slapse u:te vinteRsti:.
botn s bånn, Jentongen va hæilt på bånn (ulykkelig). D’e kje bånn i me:g i da:g (spiser mye).
I bånn å gronn e eg fullstendig e:nig me deg i detta. Æi bånnlæus hengemy:r.
Kåmmå te bånns i nokko (oppklare). Bånn æ:rlæg. Me klampen skværr i bånn.
Dæi fleste menn’skja e go:e på bånn, hæitas de. Trå: bånn. Ta: bånn. Tre:bånnær.
botne a-v bånne, Me bånnær ikkje hæ:r på kå:lådju:pe. Eg væit ikkje hått detta bånnær i.
botnfryse st-v
Vassbytta har jammen bånnfry:se i nått. Stikkrenna va dønn bånntæ:la
botnskrapa adj Nå e de hæilt bånnskra:pa, båtte færr ma:t å færr pengær (ganske tomt).
bragje s bra:gje, O:la va i sin fulle bra:gje på den ti:a (beste alder).
braglet adj Braglute eller spraglute kåmmer mest u:t på ett. Da: e de mangle:ta å sjå: te.
brak s Dammen gjekk me bulder å bra:k. Et to:lebra:k så de fårm’læg sko:k i hæile hu:se.
braka a-v Nå: bra:kær de sna:Rt læus me ælgjjakta æu. Nokka ugu:dl’æge to:lebra:k.
brakal s
De stå:r tett i tett me siljo å bra:kal oppetter hæile li:a (hegg).
brakk adj Dæi bratte rinnane har ligge brakk i mangføldige å:r (udyrka).
brand s Æin breskebrann me fant, gjo:le teneste som vå:g. Æin lang brann a æin mann.
brannjern s Brannjjønne stå:r enda å skre:vær mitt i gru:va. Et arbæisjønn båtte u:te å inne.
brase a-v
bra:sa, Du kan tru: dom stæiker å bra:sær te detta brølløppe.
Sle:a’n bra:sa rett inn i stæinga:len (støte mot).
s
Å, du græier nåkk bra:sane du:, tenker eg (ordner opp).
bratt adj
Bratt i nakken (stolt). Stansa opp mitt i brattaste knæika. Brattlent. Brattræin.
braut s
Me måtte kravle kånn å:ver den hø:ge sno:gbræuta (bratt skråning).
Vinterbræuta (Melkeveien). Ve:gabræut. De va hø:ge bræutir på begge si:ur.
brautande adj bræutans, By:følk e gjønne litt mæire bræutans a: seg (ubeskjeden).
bre e-v
Me konne vel bre: litt smø:r i stæikepanna (smelte). Da: brå:nær smø:re foRt.
Fysst he:ta me opp tjy:ro ; å så tjy:robredde me prå:men båtte inni å uttapå.
bredde s Eg har visst vokse litt i bredda i de siste (lagt på seg). Bredda på ve:gen va 4 m.
Nårr fælk gå:r mannga:l, gå:r dom mange mann i bredda.
bregde a-v Begge bestune mine bregda fi:na bann te å ha: ront såkkane (knyteteknikk).
brei adj
Jens la:e u:t i de vi:e å de bræie om elle ongka:Rsbrava:dune sine (storverk).
Bræi åver aksline. Bræi åver ba:ken .Oppme Kråssen e vel Fjo:len på de bræiaste.
D’e jamt lettast å gå: den bræie ve:gen. Bræi som æi lå:vedynn.
Denna gubben har fo:re vitt å brett i traktine hær å handla hestær.
Heddølane snakkær lissom så brett å fæ:lt nårr dom kåmmer.
breibeina adj Denna sko:gsje:fen sto: dærr så bræibæina å fæ:l, å va: lissom hæilt å:venpå.
breie e-v bræie, bræier ell. bre:r, bredde, har bredd, Bredde å:ver nokko tjy:ropapp.
Kve:ko ba:re bre:r seg u:tover hæile å:ker’n (sprede). Æi utbredd mæining.
Jens sitter helst i soffann å bræier seg, anten han e hæime eller boRte.
Gå:r å bræier seg å tru:r’n e: nokko (selvbevisst). Bræie teppe å:ver Vesla (omsorg).
breilett adj brett annlett = bræilett, li:te annlett = små:lett,
De hente æu æin sjekden gång at nokkon kjøRte te kjørka i bræisle:a.
- 24 breke a-v bre:ka, Sæuine bre:kær så søndlæg oppi li:a.
breke e-v bre:ka, Vå:rso:la bre:kær. De bre:kær gått hæ:r i so:lveggen (steiker).
bremse a-v Næi, nå får du sand’læg bremse litt (roe deg). Hestebrems (insekt).
brennande adv Elt gjekk så brennane foRt. Du må værra brennane svint.
-brennar s Ronnbrennær. So:lbrennær (parafinlampe). Tjy:robrennær.
brenne e-v Da fo:r’n æu, som’n skull’a brent seg. Nåsla brente å svæi på nakne leggir.
De va mo:ro, men litt nifst æu å brenne gammal dæufånn i bakkane.
Bulle brent. Svi: brent! Tvi: brent! (leik). Brente a: nokka skå:t hæilt i villska.
Eg har brent meg på detta fø:r. Ikkje værre heller’n skulle ha brent seg.
Brente opp rubb å stubb. Skambrente seg på uvle:en å hånnba:ken.
Hæimebrent’n sma:ka vell ikkje sto:Rt bæ:re heller’n lukta.
brenne st-v brenne, brenner, brant, har bronne, De brant så lå:gåne slo: høgt te væ:Rs.
Tælgjly:sa brant jamt ne: te dom slåkna a sja:ve seg.
Den gamle stu:go brant ne: te gronnen lenge fy:ri kri:gen.
Varmen på gru:va hadde bronne u:t; å elle pusla så smått å la:e seg.
Den ka:ren brant nåkk inne me mange dju:pe tankær.
O:la brenner etter å kåmmå i gang me denna sa:ga. Peppær’n brenner på tonga.
brennfort adv Kåm hæ:r, å de litt brennfoRt æu! De: e nå brennsikkeRt æu de.
Ell ting må skje: så brennfoRt færr hannom (utålmodig).
brennkulde s Får sjå: på de te væRste brennkulla har gjett seg. D’e brennhett i so:lveggen.
brensel s
Trå:såve: e go: nåkk brensel såmmåRsti: (kvistved).
bresselkake s Waldenstrøm ba:ka så næuene go:e bresselkakur (Brezel = tørr kringle).
Bresselka:ke å varm mjølk a:løste lissom kvellsgræuten etter kri:gen.
brest s
Elt skjedde i samre bresten. De va kåmme æin brest i de gamle stæupe.
Va hæiltopp brestefæ:lig a li:v å skøyærstre:k.
breste st-v breste, brester, brast, har broste, Næi,nå: får de bæ:ra eller breste (tar risken).
Men da: brast de færr’o, å tå:rine trilla. Bikkja va dæu – æugune hadde broste.
brett s Eg legger ikkje nokkon brett på detta (vektlegge). D’e kåmme æin brett på du:ken.
Li:te å legge brett på detta (uviktig). Dæ:r fekk me elt på ett brett. Bretthøllær.
brette a-v Gå:r dæ:r å brettær seg så kjø:n å svæ:r (hovmodig).
Me skjuRta vi: å:pen i hællsen å oppbretta på armane.
Tenk, å brette u:t hæile li:ve sitt sli:k. Bretta lissom annlette i pass’læge føllur (smile).
brikje e-v bri:kje, De bri:kjer a søll å sta:s i den ny:e bu:na’n hennæRs (skinner).
Jens ha:r nå’kje større å bri:kje me han heller (være kry av).
briks s Langs me æine langveggen va de sli:e opp nokka sma:le briksær te sengir.
brille s brille, brilla, brillur, brillune. Brillefi:n. Brilleslange (kalleord).
Ho har jamt te færvi:s å sjå: på deg åver brillune. De døggær på brillune.
Nårr brillune gjekk i arv, va: de lissom æin bespa:rels’ de: æu.
Puffa som re:gel lesebrillune høgt opp i panna.
bringe s Har vont onner bringa i dag. De har sett seg nokko færr bringa.
Fekk æin uli:læg klem i bringa. Bringesølle e arvegoss. Me blussa vi:å:pen i bringa.
brisk s bresk, Sinna som æin bresk. Breskene sinna. Vaske i breskelå:g. Breskebå:gå.
Besta breskeba:ka elle tre:kåppane om vå:ren (rense).
Som å setta fy:r på æin tørrbresk , rett ut sagt.
På:lær å stæur a sæinvoksen bresk konne hølle om så: i hondre å:r.
briske seg a-v Gå:r ront å breskær seg som æin væ:rha:ne (hovmodig).
brodd s brødd ell. brådd, Nå: kåmmer brødden så fi:nt på ny:å:ker’n (spirer).
Dessa o:la hadde æin ty:d’læg brådd imot by:pampen som sæug u:t bygdane.
Den go:e kaffen to:k lissom brådden a dæi skarpe mæiningane (skarp spiss).
brodde s brødde, Me bru:ka gjønne brøddur nårr me gjekk på stå:li:sen. Spark’brødde.
- 25 bror s
bro:r, bro:ren, brø:ær, brø:ane. Dom va visst tvillingbrø:ær te: å me:.
Anne hadde æin bro:’er som hadde gjifta seg te æin gå:l boRt’i Ne:shærra.
D’e kje bro:rska:p i koRtspell, sier et gammalt o:l. Hallbrø:ær e: nå brø:ær de: æu.
Jens e go: te å stelle seg,- så bro:rpaRten a arven gjekk nå te hannom (fikk det meste).
brot s brå:t, Nå må du kje gjærra hu:sebrå:t æu da (ødelegge inventar). Skå:lbrå:t.
D’e kje gått å få gla:sbrå:t i gølvklu:ten. Høggbrå:t (syndebukk). Bæinbrå:t.
brosje s Anne ba:r jamt æi kåssbar bråssje i bringa (sølvsmykke). Sli:ke gå:r jamt i arv.
bru s
bru:, bru:a, bru:ir, bru:ine, Den gamle fly:tebru:a i Strengen va kje lenger li:v la:ga.
Nå: se:r me atte ba:re den gamle bru:sta:en på begge si:ur a Stræumen.
Legger du to: ståkkær tett annføttes, kan de: æu te:ne te bru: om de kni:per.
brudgom s bruggåm, Stæutære bruggåm har me sjella sett hæ:r i bygda.
Bru:ra å bruggåmmen måtte u:t på tråppa å sy:ne seg, da de læi utpå kve:len.
brudulje s De blæi æi fæ:l brudulje a denna sa:ka (oppstyr).
brugde s Sto:len hadde æi fi:nt u:tsko:ren brugde a ha:lve: (ryggstø).
Sli:ke gamle sto:lbrugdir e jamnast ba:re tre:le:ta (umalt ).
bruk s D’e gammal skjikk å bru:k hæ:r i bygda detta. Elt færgjengelæg sli:tas i da:glæg bru:k.
Ri:se ba:kafær spæielen blæi nå sjella tatt / ti:kje i bru:k. Elt te sitt bru:k, hæitas de.
Mangletre:a har færr lengst gjinge a bru:k. Monnspell va nå helst te hu:sebru:k.
Buksa e go: nåkk te sitt bru:k. Besta har ikkje bru:k færr brillur. Ba:re te hælgjebru:k.
De ligger fullt opp me bru:k langsme Sto:rve:gen. Gu:le, bærka bruksståkkær.
Høgge bru:k. Kjø:re bru:k (tømmer). Et tongdri:ve gå:lsbru:k (bakkete). Små:bru:k.
brukande adj bru:kans, Detta e kje bru:kans te nokkon ting lenger (anvendelig).
O:la e nå færr de meste bru:kans te hått de ska værra han (allsidig).
bruke a-v
Somme kjeftær å bru:kær seg færr den minste ting æu. Bru:ke kjeft.
Han får bru:ke vette, som ha:r de. Va gro:v te bru:ke pengær, den by:førkja.
Tannbåsten sto: nå dærr å spri:kte, jamnast u:bru:ka. Bru:ke hu:e (skjerpe seg).
De bru:kær jamt å gå: litt bæ:re heller me tru:r (har for vane). Bru:ke ti:a gått.
Nokka å:r bru:ka’n æin gå:l boRti Gjæ:lsta æu (drive). Eg bru:kær brillur te jamnan.
Hæ:r nyttær de’kje å bru:ke makt. Hadde bru:ka opp hvæ:r bi:dige kro:na.
brumle a-v
Ja:,’n bromlær fæ:lt nårr’n kåmmer (støyende person).
brumlebasse s Sånn æin bromlebasse skull’du kje hø:Rt. Æi ekta bromlebikkje.
brun adj bro:n, Da de læi på litt, sette me kånn te å gvi:le opponner sko:gbro:na. (kanten).
Svøllbro:na hadde trekt seg teba:Rs på to:ne, hæilt boRti skuggen a ellusse.
brun adj
SvaRthå:ra va’o å tindrans bro:nøgd, som klyfft or æi skjildrebo:k:.
Bro:nsvidde å:krær ventær på ve:te. So:lbro:n i hu:a etter skjy:fri:e såmmårda:gær.
Bro:n i hamle:ten. Bro:nbarka. ”Blakka”, ”Bro:na” å ”SvaRten” va hestenamn go:e nåkk.
bruse a-v Spir’vippen bru:sær me fjæ:rine. Onner kri:gen fekk me somtir kjøft bru:spulver æu.
Æin bru:sha:ne (som gjerne vil bli sett). Et bru:shu:e (overbegeistret).
brusk s Brusken å svo:ren på syltelabbane va nå kje ra:re ma:ten færr nokkon.
bry e-v Eg bry:r meg ikkje om ra:kfisk (like). De bry:r meg å snakke me’n (ubehagelig).
Eller bry: deg du! D’e li:te å bry: seg om æu. Eg bry:r meg katta om hæile rukle.
bryderi ell bry s Følk e nå blitt så redde færr bry:e (besvær). Følk vi’kje ha: de: bry:e.
Eg vi:’kje kåmmå te brydd’ri færr nokkon. Ikkje bry:e væRt å prø:ve æin gång (umak).
Mæire te bry: heller te brå:tå (bare i veien). Eg to:k ikkje bry:e me å bytte såkkær.
D’e bry:samt me elle dessa skåklele:a (løs grind). Hu:bry:. Takk færr bry:e!
brygge a-v Jens gå:r visst å bryggær på nokko (planlegger). Brygge kjærringø:l .
De bryggær opp te to:levæ:r. Eg gå:r å bryggær på æin liten færkjø:ls’.
Brygge tunt ø:l (sipe). Hæimebrygg. Tomtebrygg. Bryggekjæ:re va helst a tre:.
brygge s brygge, brygga, bryggur, bryggune, Strengebrygga. No:rembrygga. Lanstabrygga.
Å ræise på brygga å sjå: på ne:atebå:ten konne følk kåste på seg te sonndags.
- 26 bryllup s brølløpp, Nå: va: me sand’læg bett te brølløpp elle sammen i hæile grannla:ge.
Utpå nåtta konn’de kåmmå hæile skåkkær me kjikkærær te brølløppsgå:len.
bryne e-v Dæ:r får du litt å bry:ne deg på. Få:r nokko å bry:ne nebbe sitt / kammen sin på.
bryske a-v Ha:nan spankule:rær ront på to:ne å lissom bryskær seg (sette seg i respekt).
Dæ:r va: sjølve sje:fen te sta:es æu, så brysk å fæ:l. La:gær seg så brysk i oppsy:na
brytar s Gaml-O:la ska ha vorre litt a æin bry:tær i ongdommen (stor og sterk).
bryte st-v bry:te, bry:ter, bræut, har bry:te, Eg bry:ter ikkje o:le mitt. Bry:te sonn (ødelegge).
Ma:ri har bynna å bry:te på må:le (knote). Bry:te færlå:velsen. Bry:te hånnba:k.
Me bræut opp heller ti:læg på kve:len. Me vi kje bry:te gamle te:vante skjikkær.heller.
Krilla bræut gjønne u:t etter nokka da:gær (utslett). Æin kri:g hadde ny:læg bry:te u:t.
Bræut skå:ka tvæRt a: på mitten. Sto: åver bytta å bræut seg hvæ:r bi:dige må:rå.
Dessa le:vans kji:nofilmane bry:ter ne: mora:len hos ongdommen kånses..
brødblings s Me har gjinge lens færr tørrma:t, - konne me få lå:ne æin ka:keskælk te i må:rå?
Brø:søll ((skjeimat). Flabbrø:e konne hølle seg li:ke gått i må:nasvi:s.
brødfø e-v
Dom gredde snøtt å brø:fø: seg på den karrige plassen.
Ingen konne på langt nær brø:fø: seg som bru:åpnær i Stræumen (livnære).
brødskro s
Besta snudde klingen me æi tunn, sti:v brøskro. Ho: va gjoRt a tørr bresk.
brøyte e-v
brøyte, brøyter, brøtte, har brøtt, Brøyte seg fram. Vasse i u:brøyta.
På So:lsi:a brøtte dom Sto:rve:gen me hestær på den ti:a.
brå adj Sje:fen kan værra litt brå: a: seg somtir (hastig). Nå ska me kje værra færr brå: heller.
Detta kåm litt brått på: meg, må eg sæi (uventa). Ve:gen gjo:le æin brå: sving.
bråhast s
De kan vel ikkje værra så på li:ve me dessa morillune.
bråk
s
Ongane i da:g e jamnast mæire brå:kans a: seg. Hu:sebrå:k. Ongebrå:k.
bråne a-v
Sitter dær så bli: at’o meste brå:nær. Sno:gen har långe brå:na hæime på to:ne.
s
Svøllbrå:nån setter bro:ne flekkær ront om på gra:sbakken (isbrann).
Halsbrå:nån meller seg helst ve sengeti:,- litt utpå kve:len (halsbrann).
bråstopp s (evigung hårfasong).
bråte s
Ba:re brå:tå elt sammen. Sjø:l va: eg nåkk jamnast mæire te bry: heller te brå:tå.
bråtehol s Slikt brå:tåhå:l har eg mest aller sett ma:kan te. Brenne brå:tå (søppel).
bu e-v
Me to: budde to:n i to:n i hæile oppveksten (naboer). Bu:r så æinbø:lt å a:si:es.
Om såmmår’n fløtta gjønne følk på lanne u:t i ellhu:se nokka må:nær.
Ingen væit hått som bu:r i hennær (skjulte tanker og følelser).
Må nesten lu:re hått de kan værra som bu:r i sli:ke følk (sinnelag).
Følk budde seg te vinter’n så gått dom konne, me båtte ma:t å kle:er.
buble a-v buble, De bublær i græut’gry:ta. De bubla å:ver færr’n (sa litt for mye).
Den fæRske må:linga har bubla seg i so:la. Den bubla sprakk.
s
Nårr hæimebrygge gjæ:rær, dannær de seg sto:re bublur på tåppen.
bug
s
Lenger ne:e på Tangane gjærr ælva æin sto:r bu:g / bøyg på seg (sving).
bugne a-v De bugnær hæiltopp a båtte eple å plommur i høst (stor avling).
buk s
Gampen blæi liggans i å:velta me bu:ken i væ:re. Bu:kgjo:l (reim til hest).
bukk s bokk, Sta: som æin gjæitebokk. Ho:rbokk (utro mann). Tullebokk (rørete person).
De: e bokken som ska passe havresekken (upålitelig). Jå:lebokk (forfengelig).
Spjå:kår seg te: værre heller æin ju:lebokk (rare klær). Bokkeskjegg. Gjellbokk.
bukke a-v bukke ell. bokke, Guttane bukkær, å jentune næiær, - ratt te dom e vaksne.
De va æi bukking å (æi) skra:ping, så du ræint måtte gru:e deg.
Mange hadde bokka onner i spansken på den ti:a. (døde).
bukkebein s Næi, da: tru:r eg O:la setter bokkebæin, rett å slett (protest).
bukse s bukse, D’e nåkk kjærringa som bæ:rer buksune dæ:r i gå:len (rår).
Eg tru:r du har fått mæur i buksune i da:g (til urolig unge). Gjærra i buksa.
Eg ville ikkje vorre i hannoms buksur den gången. Tatt me buksune ne:e.
- 27 Da ska eg sæi’n va i et par buksur æu (opprådd). Bukse seg. Buksebjønn.
Fekk snurpa attigjen æi di:ger reft i bukseba:ken (sy sammen).
bukt s Gamla ha:r nåkk bukta å begge ennane dæ:r i gå:l’n (all makt).
Me rodde te lanns å la:e prå:men i æi løgn bukt (vik).
Ha:r ståkkmæuren fysst fått innpass, e:’n ikkje go: å få bukt me (overvinne).
Fekk slengt æi tæugbukt ront æin på:le innpå strånna.
bukte a-v I små:regn buktær de seg somtir lange lø:kær ne:etter hæile Stræumen.
bul s bu:l, Denna genser’n bli:r eltfærr vi: i bu:len (rundt livet).
buldre a-v Vesla buldrær å pra:tær me sja:ve seg lange bæitune (babyspråk).
Ta:kskræia gjekk me bulder å bra:k. Buldrekåpp. Buldrebasse.
bule a-v Den stappfulle sekken bu:lær u:t på begge si:ur (strutte). Ma:gan bu:lær u:t.
bulke s Kåppårkje:len hadde fått æi di:ger bulke i bånn. Tjy:ropappen bulkær seg i so:la.
bulle s Siste dæigresten blæi æi lita bulle som e:g fekk færr meg sjø:l. Bulle brent (leik).
Da: tenker eg ska de bli andre bullur (større innsats).
bulme a-v bulme, Den gamle slangen bulma u:t nårr eg pompa’n opp atte (svelle).
Eg bulmær u:t ront li:ve a ell denna go:e ma:ten din.
bulter s Tø:lune hannoms blæi liggans att hulter te bulter på skå:legølve (uorden) .
bums adv Dæ:r datt hæile græia boms i bakken. Æi re:al bomsedæise (tykk dame).
bunding s I le:dige stonner hadde Besta jamt æin bonning imellom hennane (strikketøy).
Måtte rekke opp att hæile bonningen somtir å bynna a ny:om / på nytt la:g.
bunke s
D’e kåmme nokka stygge bonkær / ku:vær i sinkbalja. SvaRte skjy:bonkær.
På u:tedo:en lå:g jamnast æi hæil bonke me gamle, gu:lna avi:sur.
bunt s
Æin tøybont. Æin bont gullrøttær. Hæile bonten = hæile hurven. Bonte høy.
bur s
Kjyllingbu:re fløtta me ront på gra:sbakken så lenge de va: æin grø.n flekk att.
burde v
buRde ell. buRte, Du buRte ikkje ræise i detta væ:re.
Klaffær de me væ:re, buRde de gå: på æin da:g eller to:.
bure a-v bu:re, Gjekk ront å bu:ra som æin olm stu:t.
burre s
De kåmmer nokka svaRte burrær åver Li:nå:sen (mørk skyfloke).
Me: ongane plukka burrær som me kasta på kle:a te hina:en (klåtegras).
bur(v)ill adj (villstyring). Burvute bæ:rbuskær (vokser vilt, ustelte).
busbas adj O:la kann somtir virke litt bu:sba:s nårr de e: nokko ugræie på gang (småsint).
buse
a-v Jens bu:sær bare på: han, hårr’n kåmmer (framfus).
Ka:ri ba:re bu:sær u:t me ell ting ho (snakke åpent).
De kåm så bu:st på meg elt detta (uventa). Ho kåm så bu:st å:ver dom i lu:go.
buse
s Pass deg, elleRs kåmmer bu:sen å ta:r deg te kve:len! Sto:re bu:sær i ne:sa.
Æin bu:semann (skremsel). Redd færr bu:sen. Æin fæ:l skjeggebu:se.
busk(e) s Ja:sa’n (haren) har hu:s i hvæ:r busk han. Ripsbæ:rbusk. Buskas (kratt).
busse s
Dom ha:r nå bestandig vorre så go:e bussær dom to: (venner).
Bussær å bassær i tobakk-kassa (regle). Æin tobakksbuss.
busserull s Busserullen va et kjekt å anvend’læg kle:splegg båtte te hælgj å værke.
bust s Ho e stri: som bust. Dom sloss så busta fæuk. Han ræiser foRt bust (oponere).
bustenellik s Du lignær nå æin bust’nellik på hå:re (plante). Et bustehu:e (uflidd).
Bustlynge blømmer. Bestefærr bust’kja:ka (en gammel skjeggbuse).
bustyvil s De gjøymer seg æin bustehy:vil innst inni ha:gan (pinnsvin). Æin busthy:vil på hå:re.
busu s bu:so, Nå: tru:r eg eg kru:per (inn) i bu:so mi (gå til køys).
butt adj Ståkkane va butte i begge ennær (ikke spisse). Dom lå:g butt i butt.
De har butta imo:t hæile ti:a (motstand).
s
Æin tre:butt va kjekk å ha smø:r i. Smø:rbutt.
buttel s Innst i ro:skå:pe sto: æin bro:n buttel me nokka drå:pår i (flaske).
buve s bu:ve, (en uelegant person). Æin stu:tebu:ve (dumrian). Snørrbu:ve.
- 28 buvill adj Kjente seg hæilt bu:vill i ell trafikken (miste retninga).
by
st-v by:, by:r, bæu, har bydd, O:la har bydd seg te å hjølpe, hæilt fri:viljug æu.
Detta arbæie by:r meg imo:t. Ja:, de e: gru:somt motby:læg i gronn’.
Eg har ikkje sto:Rt å by: på i da:g. By:en ma:t å e:ten e de samre.
Anne bæu på: å fresta, så me va bare nøtt te e:ta. Følk bæu på: som ville (auksjon).
De konne vel by: seg æin anle:dning sæinære æu. La:r seg ikkje by: hått som helst, næi.
Siste da:gen i slåtten bæu Aslæu’ elle sammen inn på slåttegræut.
by s Snakke by:må:l (knote). Fi:n by:da:me. By:følk. På by:tu:r. Bønnær i by:’n.
s Nokka kjærringær ne:ate by:kanten va innom å skavla etter smø:r å egg.
bye s by:gje, Den æine to:leby:gja løsste den andre a: hæile kve:len u:tetter.
bygd s Oppi fjellbygdane betyr i Vest-Telemark. Gå: bygdegång (innom i alle hus).
Me va: nå bygdemennskje sto:Rt sett elle sammen. Ein fa(n)te or hvæ:r bygd.
De bli:r foRt bygdesnakk a de (sladder). Bygdefli:ren. Bæ:ra på bygda (sladre).
Den gamle bygdeve:gen kella me: helst Sto:rve:gen.. Snakke bygdemå:le sitt.
bygdeskam s Eg vi nå kje gå: hæ:r som æi a:na bygdeskåm heller (dårlig rykte).
byks
s
Et byks, så va’n å:ver gjæ:le. Gjo:le nokka kraftige byks (hopp).
byll
s
D’e vel lisså gått å stikke hå:l på byllen fysst som sist. Tannbyll. Verkebyll.
bylt
s
Elt’n hadde va æin liten bylt onner armen. Ongen ba:r’o i æin bylt åver åksla.
bymål s
Anne konne visst aller tenke seg å kno:te by:må:l.
U:lefåssingane prø:vær så gått dom kan å snakke et slags by:må:l.
byrd s
by:l, De va: som de datt æi tong by:l a aksline hannoms. Æi høyby:l.
De har ligge som æi by:l på meg detta i lang ti: (tungt ansvar).
Me ska nå ikkje legge stæin te by:la færr’o heller (gjøre vondt verre).
Gamle følk e jamt så redde færr å bli: te byrde / last færr ongane sine.
Dom vi: nø:dig ligge si:ne egne te last på nokko sett eller vi:s.
bysse a-v Me byssær jamt Veslegutt te’n sømnær. Bysse i sømn. Bysse, bysse bå:ne!
bytte s
Vi du hente æi vassbytte te kve:len? Æi sinkbytte me suklir (for).Fyllebytte.
Hæimatt me æi rå:kå bæ:rbytte i hvæ:r hånn. LoRtebytta ba:re skvetta me på dynga.
Ræinvassbytta me drekkevatne sto: på benken me æusa hengans å:ver kanten.
bytte s
Dæi to: e de visst li:te å gje i bytte på (like gode). Få: / gje: nokko i bytte.
De stå:r æin ælm i bytte / i de:le me Øygæl’n. Gjærra et gått bytte. Et lett bytte.
a-v De gått å ha nokko tøRt å bytte på. Me får byttas på å ro:.Bytte plass (leik).
Bytte namn (leik). Bytte ne:se. Måtte bytte på bæina. Bytte seg te fant.
Me ongane byttelå:nte lu:vur på sku:leve:gen. Bytte på senga te hælgja.
Jens hadde bytta boRt klåkka si i æin gammal munnla:dning ifrå attenhondr’ådenti.
-bær adj Da:gros e høstbæ:r (skal ha kalv til høsten). Linro:s e vå:rbær å ska kælve i ma:i.
bær s Nå møgnær kji:sebæ:ra foRt vekk. Men ty:tebæ:ra e ba:re hallmøgne enda. Bæ:rløyte.
Bæ:rfi:s (stinkende insekt ell. ivrig bærplukker). Danglebæ:r. Villjo:lbæ:r.
bælme a-v Eg vi kje bælme i meg detta skvi:pe nå: te kve:len (drikke).
bøle a-v bø:la, O:la bø:lær me så mykkji han, båtte sæint å ti:læg. (småarbeid).
De bli:r et fæ:lt bø:l å få stelt detta gjisne drå:pta:ke (ugreit arbeid).
s
by:le, By:la me ma:tmjø:le sto: jamnast godt færvaRt på stø:lbu:a (matkiste).
bølgje s bølgje, Bølgjune skvulpær hæilt innpå strånna. Sto:re bå:tbølgjur.
De va jamt mo:ro å huske i bå:tbøljune på Stræumen.
bøling s Nå kåmmer visst hæile bø:lingen, hæile hurven (krøtterflokk ell. folkehop).
bønn s De va kje bønn færr a:na (ingen vei utenom). Den u:kju:ra båtte bønna å ba: færr seg.
Visste seg kje nokka a:na rå: heller bønneve:gen. Et bønnebå:n. Bo:lbønn.
børste a-v byste, De glattbysta hå:re hang langt ne:åver aksline hennæRs / på’o.
s
båste, Sja:va i hu:se va æin ekta båste te å årdne opp. Gølvbåsten.
Æin gammal må:lærbåste, - stæinha:l å inntørka. Ømsbårten. Lampebåsten.
- 29 Bøs adj
bøss s
Hått e: du så bø:s færr nå: igjen da (sint)? Kåm sti:gans, så bø:s å bæus (streng).
bø:s, Me so:pær ikkje bø:se onner teppe,- ikkje onner senga heller.
O:la bø:sær så te: på to:ne / gølve me ell denna tørrve:en sin.
bøssete adj Du e blitt så bø:sute på kle:a. Ja, båtte loRtut å bø:sut i gronn’.
bøte
e-v Tra:ven prø:va å bø:te på ska:en så gått’n konne. Detta e li:te å bø:te på.
Anne har bøtt hværdagsbuksa O:las (lappe). Stu:tekælven måtte bø:te me li:ve.
bøtevon s De e: nåkk ikkje bø:tevo:n færr detta gamle rukle lenger (for skrøpelig).
bøye e-v bøyge, bøyger, bøgde, bøgd, Måtte bøyge seg færr å:vermakta. Bøyge kne:.
Lange ka:rær måtte jamt bøyge seg i dæi lå:ge dynnane.
bøyg s Ve:gen gjo:le æin bøyg ront røysa (sving). Fla:gstånga hadde sli:e æin bøyg på seg.
både k Denna beta:linga e båtte nokko å ikkje. Me læita båtte høgt å lågt.
Fekk båtte i byttur å spann. Fø:rer i: seg båtte rått å rå:te. Skompær båtte hi:t å di:t.
Båtte foRt å gæ:le. Båtte rubb å stubb. Båtte læi å løgglæg. Båtte følk å fe:.
bånestreker s Slikt nokko regnær me: helst færr bå:nestre:ker. Ba:re bå:n’læikur elt sammen.
bånjøle s bå:njø:le, Konn’du ta på deg å værra bå:njø:le færr kånn te hælgja? (barnepike).
bånsull s
Besta konne så mange små: bå:nsullær me gamle, fi:ne to:nær på.
bånsunge s Næi tenk, e du værk’læg sli:k æin stakkæRs bå:nsonge da?
O:la va ba:re bå:ne den gången,- æin li:ten pilt i kne:buksur.
bås s
Den ka:ren e’kje hæilt go: å gå i bå:s me (litt ugrei).
De: blæi to: sto:re i æin bå:s de. Bå:svant (finner plassen sin).
båse a-v
bå:så, Da:gro:s bå:sår seg så fi:nt sjø:l nårr kve:len kåmmer.
båt s Me e: vel elle i den samre bå:ten, tenker eg, nårr de kåmmer te stykkji.
Ru:tebå:tane styRte etter døbbune mitt i bå:tlø:pe, dæi ræue å gvi:te sta:kane.
Å huske / gjynge i bå:tbølgjune va li:ke mo:ro om du va aller så sto:r å vaksen
BåRsha:ka (båtshake). Båssmann på ”Telemarken” (dekksgutt).
D
Da
adv Nå: å da: (enkelte ganger). De va: da som u:tgjoRt æu! (uflaks).
Eg gje:r søtten i denna by:tu:ren. – Ja; da: så (O K). De va: da som tu:san æu da!
Eg bry:r meg ikkje om lefse. – Næi, da: så (O K). De: va da: de å ikkje nå:.
Men da: fekk pi:pa ein a:en lå:t. Men da: va hondr’å ett u:te (bristepunkt).
Du kan da fatt’å begri:pe me ska stø: opponner så gått me kan (selvfølge).
O:la va: æin kjærneka:r da: som nå:. Ja:, så si:er me de: da (enighet).
dabbe a-v Me å:ra dabbær de a: me båtte mo:t å krefter (minke). Regne dabbær a:.
dable a-v dable, Ongane ba:re dablær å ro:r færr mo:ro skull (plaske).
dadre a-v Sto: bar’å dadra etter å kåmmå seg hæimatt te ongane (utålmodig).
Han dadra litt i må:le da’n skulle te: å pre:ka (skjelve).
daff adj Eg bli:r lissom litt daff i denna varmen / he:tan (giddesløs).
daffe a-v Eg gå:r bare hæime å daffær innte vi:ære (avventende passiv).
De bli:r ingenting me:’n, gå:r ba:r’å daffær hu:semellom (tiltaksløs).
dag s De gje:r me æin go: da:g i (bryr seg ikke). I må:rå e de på da:gen tåll å:r sea.
O:la e nå faR’sin opp a da:ge (svært lik). Ja:, nå: da:gas de foRt vekk (lysne).
Nå: ha:r me visst bare da:g å ve:g (knapp tid). Stå:r i: færr fullt da:gen te ennes.
Eg hugsær de som de skulle vorre i da:g. Aller i mine le:veda:gær sett ma:kan.
O:la e æin ekta go:sæu, snill som da:gen e lang. Takk færr i da:g!
Men dæ:r la:’n sand’læg færr da:gen sitt sanne e:g æu (viste hvem han var).
Nå: har eg sotte maro:der i samfulle åtte da:gær (ufør, ufrisk).
Stre:vær færr se:g å si:ne da:g u:t å da:g inn å:re ront. Sullær alæine da:gen lang.
De va saktens lenge fyri du: så:g da:gens ly:s. Detta ligger nå skværr oppi da:gen.
- 30 De va kje æin da:g færr ti:læg heller at nokko blæi gjoRt. Gu’da:g, gu’da:g!
Æin vakker da:g ska du nåkk få sanne o:la mine (se riktigheten).
Se:r de færr meg den da:g i da:g. Måtte gå: på da:gen (straks).
De: har ikkje hent meg te denna da:g (hittil). Te dags da:to.
De kåmmer nåkk færr æin da:g, de: som elt a:na (blir oppdaga).
Så:ver te ly:se da:gen. Gjebbusda:gen (fødselsdagen).
Pri:s ikkje da:gen førr so:la går ne:. Slikt skje:r ikkje så titt nå: te dags.
Hvæ:r bidige vå:r måtte ny:e kattongær ta:as a da:ge. D’e ansless(en) nå: te dags.
Sonnda:g, monnda:g, ti:’sda:g, onsda:g, to:sdag, fre:dag, lu:dag.
Da:gdri:vær. Da:gtju:v. Har sett sine beste da:gær (noe som eldes).
O:la e sto:Rt sett hæime te da:glæg (hver dag). Stå:r på: båtte nått å da:g.
Detta ska me få gjoRt i må:rå den da:g. Me fekk fem kro:nur da:gen åsså kåsten.
De ska kje bli: den da:g i må:rå førr eg skvæ:rær opp i detta (ingen utsettelse).
Honnda:ane går inn me regn å u:t att me ve:te. Da:grånna (nytt dagslys).
Va’kje ba:re go:da:gær på stu:len heller bestandig. Arbedde færr da:gen (daglønn).
dagevis adv Sli:k konne me bli gå:ans å dri:ve i da:gavi:s. Somtir va:ra å rakk de i da:gavi:s.
daglaus adj Da:glæus - d’e nårr ku:a ventær kælv, eller nårr mannen må på do:.
dagsmilda s I a:prill gjærr dagsmilla seg gjellans færr fullt. Dagsmilla tæ:rer på sno:gen.
dagstøtt adv Slikt konne inntreffe da:gstøtt vinteRsti:. Han e nå på faRten hæ:r da:gstøtt.
17.mai e dattostø:, men ikkje da:gstø:. D’e kje da:gstøtt me få:r slikt te:bå:.
dal s dæ:l, Lenger oppi dæ:len går ælva tvæRs åver ve:gen.
Mjå:gsonndæ:len som gå:r opp ifrå Stræumen, hø:rer i gronn’ te Ne:sgrenna.
I Dompendæ:l lå:g båtte to: å tri: små. bu:plassær som hø:Rte te: onner Flåm.
dalabåten s (Rutebåten som går på Vestvatna).
dalar s Snu:r på skjillingen å lar da:lær’n gå: (Knipen i de små, og raus i det store).
dale a-v VæRste pø:sregne har visst da:la litt (minke). Ballongen hadde da:la på Li:fjell.
dalg s Ja, du e nå dæljen du (ros til gjev person). Æin sto:r dælj (tongvekter).
dalge a-v dælgje, Me dælgja å slo: te på:len sto: dønn fast i bakken. Dælgje te: nokkon.
dalke a-v dælke, Gå:r inne å dælkær færr / me dessa ongane da:gen lang (dulle).
Ongane dælkær så me katta. Som du har dælka te: båtte bo:l å benkir (kline).
dalle a-v Ma:ri bare dallær me: resten a gjengen ho, hæile hælgjine (følge passivt).
dalt
s
Veslegutt e æin ekta mammadalt.
dalte a-v Han daltær i fu:a på mor’si hårr’o stå:r å gå:r (følge etter).
dampe a-v Jens dampær å røyker båtte sæint å ti:læg, hårre du se:r’n. Få opp dampen!
dangle a-v Gå:r bar’ å danglær hu:semellom da:gen lang (slenge).
Sto:re ka:ren, - bare danglær i hæ:lane på farr sin (traske). Danglebæ:r.
De va nokko fæ:lt dingel-dangel elt sammen (uekte).
De lå:g nokka kåppårdanglær att i vest’lomma (småpenger).
dann adv Detta inntreffer ba:re sånn dann å vann, nårr dom steller slu:sune på Høgga.
danne a-v De har danna seg æi tunn i:sskårpe på vassda:pane i nått.
dans s
Nå: bli:r de nåkk æin a:en dans. Heksedans. Dansen ront gullkælven.
Li:ve blæi visst ingen dans på ro:sur færr hennær heller.
Dansefestane på Sa:len va lenge færbutt i dessa å:ra..
Så foRt ongdommen hadde sloppe fram færr presten, bynna dom å gå på dans.
danse a-v Bestandig ska me: danse etter pi:pa hannoms (gjøre til lags).
Nårr katta e u:te, dansær mu:sa på bo:le. Ho få:r vel snaRt dansa ifrå: seg.
Så skjønnune dansa færr æugune på’n. Håffer ikkje danse nårr mo:r vi:?
dasen adj Eg blir så da:sen i detta grå:væ:re (trøtt og lei).
dask s
Fekk bar’æin lit’n dask i ba:ken, så vitt de va: (klaps).
daske a-v I vinnkasta daskær græinine imot vønnæisru:ta.
- 31 dass s
Nå e de le:dig på dass. Ka:rane li:ka bestandig klæint å ta: dassen (tømme do).
Trå:snella på dasslå:ke, hugsær du den?. HjæRte i dassdynna skulle så: værra?
Kången satt nå visst aller på u:tedassen. Hang ba:re på veggen, sti:v å stronken.
dasse a-v Nå: e eg læi’a å gå: hærr å dasse hu:semellom (gå ledig).
datt
s
Han spø:Rte etter ditt å datt ront i bygda. Båtte ditten å datten.
daud adj
dæu, dæu, døtt, dæue, Lamongen fant dom liggans dæu oppi æi bærgjskoRte.
Gamle-katta e stæin dæu, men Gamle-lennsmann e dø: å begra:ven.
Dæu som æi sill. Lå:g som halldæu. Æi fæ:l dæurøys (latstamp).
Kælven va dæuføtt. De gro:r ikkje gått i dæukjøtt. Ba:re dæukjøtt (latskap).
Denna føRskne åspeve:en e så dæubrent at eg gje:r meg ræint å:ver.
daue a-v De gamle bygdemå:le dæuær u:t iblant ongdommen. Dæua som flu:gur.
Eg tru:r eg dæuær a denna elendige knåtten (mygg). Så dom at’n få’kje dæue.
Detta lomre bygdepra:te dæuær lissom boRt a seg sjø:l etter som ti.a gå:r.
Varmen på gru:va høller på: dæua u:t. Æi stonn om nåtta dæuær fuglesangen u:t.
dauddrukken adj I ve:ggrøfta lå:g æin dæudrokken stakkær å så:v.
daudferdig adj På hi:ttu:ren va elle mest dæufæ:lige a den hallsu:re æRtesuppa..
daudfonn
s
Om vå:ren brenner følk dæufånn så foRt sno:gen ræiser (vissent gras).
De tørre dæulæuve fa:rer me vinnen båtte hi:t å di:t. Æin vi:sen dæuskrått.
degge a-v Ingen har gått’a å bli degga færr sæint å ti:læg (skjerme).
deig s
Anne sto: ti:læg opp å sette æin sto:r ka:kedæig. Dæigen måtte gå:i flæire ti:mær.
Dæigen he:ver seg best nårr trå:ge stå:r tett attme ømmen.
Men fyst skulle dæigen eltas å knå:as båtte lenge å væ:l. Æi dæigkno:e te ti: ka:kur.
deise a-v Dæi møgne silk’epla bare dæisa rett i bakken (falle, slå).
dekke e-v Eg må u:t å dekk’åver tørrve:en. Jens prø:vær å dekk’åver bommeRten sin.
Eg har ba:re så vitt dekt bånn i bæ:rbytta mi. Gå:r te dekka bo:l hvæ:r bi:dige dag.
del s
Eg færr min de:l li:kær ikkje fisk. Ra:kfisk å tørrfisk,- eg e:ter ikkje nokkon a de:lane.
E:g ha:r nå kje hallde:len så mykkji bæ:r i bytta som du:. Mestede:len e ba:re koRt æu.
Nokkon arv blæi’o visst aller te de:l, så lenge’o le:vde. Fekk ba:re æi sukkela:de på de:ling.
Å:, færr den de:l kan du visst la: de i bero: æi go: bæite enda (utsette).
U:tde:ling te dæi fattige (oftest spøkefullt). Ba:re æin brø:kde:l som få:r sitta te bo:ls.
Æin go: de:l a sukkerplommune hadde elt bynna å råtne. Me hadde te de:ls opphølls.
dele e-v Me får de:le me: kånn a de vesle me ha:r. Dom de:lt’ut ma:tlappær te fattigfølk.
Detta e nå li:te å de:le på æu. De:le bro:derlæg. Stræumen de:ler bygda i to:.
D’e de:lte mæiningær om den tingen. Me får de:las på så langt de rekker.
Eg kan ikkje de:le meg heller. De blæi li:kelæg færde:lt immellom kånn.
De:le bo:l å seng (bu sammen). De:le sje:bne me me:nigmann (solidarisk).
dele s
De stå:r nokka råtne på:lær mitt i de:le me Øygæl’n (grensestolpe).
deling s Om kve:len fekk ongane æi sto:r appelsi:n på de:ling.
delje a-v dælja, Me dælja ne:i æin tjukk på:le te prå:mfeste. Ho dælja te:’n me fla:thånna.
delve a-v dælve, Fanten dælva å slo: på den arme hesten.
demme e-v Vi du finne klu:ten å tørk’opp vassdemma på ganggølve?
demper s Henninga la:e æin dempær på mo:roa resten a kve:len.
demre a-v End’læg va: det lissom nokko demra færr meg (klarne).
den art / pro
den – denna, D’e kje jamt de ba:re e:krur på denna å:Rsens ti:.
det – detta, Detta ska du kje ha gjoRt færr ingenting.
dæi – dessa Næi, e du: på dessa kanter æu da?
denge e-v
Fyllefantane dengte læus på hina:en færr ingen skafte ting.
De nyttær ikkje å denge vettskremte hestær. Slu:kø:ra som æi dengt bikkje.
dengong adv De va dengång følk så:g på et kro:nestykkji (verdsatte).
Trudde så fullt å fast på detta, særr du,- men dengång æi (skuffelse).
- 32 derfor adv
dærfær, Dærfær ta:r’ vel ikkje e:g mæire sitta hæime å ku:re (behøve).
dermed adv Å dærme va de gjoRt. Å dærme basta. Å dærme va sa:ka opp å a:gjoRt.
desperat adj Somtir blæi’n skværr despera:t etter nokko drekkans å fø:re i: seg.
dette st-v dette, detter, datt, har dotte, Eg datt så lang eg va:. FoRt gjoRt å dette på glatta.
Datt lukst a:vatt (i vannet) så spru:ten sto:. Tru:r du kje eg datt på slette gølve æu da
Dette på fu:a. Dette på ryggen. Dette isammens som æin tomsekk (falere).
Gamla datt lissom hæilt isammens etter detta. De konn’ikkje dette / ramle meg inn.
diger adj Næi, sjå råttebeste, nokko så di:geRt! Dig:re kampestæinær. Æin di:ger rusk (fisk).
dike s di:kje Etter hølj’regne lå:g ve:gen dær som et æinaste søyledi:kje. Et my:rdi:kje:
dikkedarier s Me vi:’kje la:ga så mykkji dikkeda:riær om detta. Nokko fæ:lt dilldall.
De blæi ve:tatt u:ten vi:ære, uten flæire dikkeda:riær / vidderværdigheter.
dikte a-v Eg tru:r mest’n har dikta opp hæile græia sja:v (fantasi).
dilldall s Konne aller i sin villaste fantasi sett færr seg så mykkji gjebbusdags-dilldall.
dille
s Har du fått dilla fullstendig eller? Har fullstendig fått dilla på bøRsur (mani).
dilte a-v Få:longen diltær i ba:ken på moR’si hårr’o gå:r.
dimmast v Gamle følk dimmas jamt litt på sy:na. Dagsly:se dimmas i dæi grø:ne ru:tune.
dingle
a-v dingle, Å:ver bo:le dingla æin gammal so:lbrennær (lampe). Dingle me bæina.
dingeldangel s Smykkune hennæRs va ba:re nokko billig dingeldangel.
dings s Hått e: denna dingsen hæ:r te i gronn’? (ubestemmelig ting).
disk s Slikt se:las ikkje åver disk i dessa da:gær (mangelvare).
Enkelte ting blæi nåkk innte vi:ære stokke vekk onner disken æu.
Ka:rane sto: jamt å hang åver disken å pra:ta å ledde,- ratt te stengeti:.
diske a-v Anne diskær jamnast opp me de li:kaste ho ha:r i hu:se.
disse a-v D’e hæiltopp så de dissær i den sto:re våmma nårr’n le:r.
De dissa fårmlæg onner bæina på kånn på den råtne vå:ri:sen.
ditt s
Besta færtæ:lte meg ditt å datt ifrå gamle da:gær (forskjellig). Båtte ditten å dattan.
divan s
Diva:’en i stu:go va nå lissom gjestesenga kånses de,- i aller så mange å:r æu.
dividere a-v O:la skri:ver å divide:rær som æin a:’n sa:kfø:rær (ordne).
djubde s
D’e lissom ikkje nokka djuvde i denna ny:e presten me har fått (dype tanker).
djup s
Dju:p. Me setter aller gå:na hæilt uttpå dju:pe. SvaRte kå:lådju:pe.
djup adj Æin dju:p kulp. Dju:p sno:g. Da tenker eg du får ta: djuft i pongen æu (betale dyrt).
Rett u:t færr ma:lræina e Stræumen jamt så brå:dju:p at du øgnær ikkje bånn.
do s
Veslegutt blæi pluss’læg så veldg trengt te på do:. Flæug på do: i e:ninga (ofte).
Den gamle do:en va æin soli:d to:se:ter me hjæRte i dynna.
”Varden” va gått bru:k’læg te do:papper i mangel a nokko li:kære.
dobbe s døbbe, Døbbune i Stræumen e anten ræue eller gvi:te på le:t (seilemerke).
dobbel adj døbbel, Døbbeltho:ko. Døbbeltspent jakke. Døbbeltseng.
Gå døbbelt. Sjå: døbbelt. Beta:le døbbelt opp. Døbbeltbrølløpp.
Jammen va ny:dressen døbbeltspent æu, me knappær på begge si:ur.
Døbbelt så mo:ro har eg aller hatt (spøk). Ny:mo:tens vønnæi hadde døbbelte gla:s.
Måtte stå: meste tvi:døbbelt / tvikro:kut ifrå må:rån te kve:len (arbeidsstilling).
doble a-v døble, Da:glønna blæi meste døbla i dæi fyste krigså:ra.
Færsy:ne meg, hadde dom ikkje tvi:døbla smø:rpri:sen æu.
Vassfø:ringa hadde færbøbla seg ba.re å:ver nåtta. Mangedøbla u:tlegg.
dogg s døgg, Følk slo: rinnane i døgga om må:rå:’n. Vassa hæimatt i må:rådøgga.
Døgga henger som pærlur på blommær å strå:. Døggfreske knuppær.
dogge a-v
døgge, De har døgga på dæi kelle vønnæisru:tune (vinduene).
Brillune døgger nårr du kåmmer inn att i stu:govarmen.
dokk s
dåkk, dekkær, Fi:ne smi:ledekkær. Dju:p dåkk i ho:ko.
Ve:gane mø:tas i Ne:sdåkka. De va sli:e æi dju:p dåkk i kåppårkje:len.
- 33 Æi dåkk i lenne. Ne:’i dæi fuktige dekkane ly:ste ty:tebæ:ra enda ræuære.
dokke
s Kårva va full a ræue gå:ndåkkur. Dåkkestell. Dåkkemann. Æi ekta pyntedåkke.
dolk s
dølk, (klønete person). Æin ekta piss’dølk.
dolp
s dølp, Eg fant æi lita dølp me møgne, ræue ty:tebær (senkning).
Æin a Bærgje-guttane håppa hæilt i dølpa (i skibakken). Æi vassfylt dølp (grop).
dom s
E:g e kje den som kan setta meg te doms åver andre. Æin færhasta dom.
Jens høller jamt dommeda:g åver hæile pollitikken (sterk kritikk)
domme s De lå:g tjukk domme åver elt (støvlag).Tørka dommen a brillune me pe:kefingen.
doning s donning, De: va da nokko te sta:s’læg kjø:redonning æu da (flott slede, bil).
dont
s Ma:ri å:verkåmmer snøtt mæire heller den da:glæge donten i hu:se.
dorgende adv De blæi dørgene stille i stu:go. Plukka sinkbytta dørgene full a kji:sebæ:r.
dorme a-v dørme ell. dårme, Eg dørmær lett a: etter meddag’n (sovne). Hadde såvitt dørma.
dosis s
Etterpå vanka det nåkk æin re:al do:sis ju:ling æu, ta:r eg ikkje fæil. Eggedo:sis.
dott
s Har nå gjinge dærr som æin a:en dått i hæile sitt li:v (uselvstendig).
Setta æin dått i bjella (dempe). Få:r meste dåttær i ø:rune a detta le:vne.
Tå:kedåttær hist å pist imellom tåppane. Ulldått. Dæ:r va: siste høydåtten i hu:s.
Me dytta att’igjen gli:pune me tørre må:sådåttær. Bikkjune sloss så hå:rdåttane fæuk.
dotter s dåtter, dått’ra, døtrær, døtrane, Som mo:ra, så dått’ra. Æinaste dått’ra i hu:se.
Somme li:kær mo:ra, andre dått’ra. Ho e kje dåtter te moR’si færr ingenting (likhet).
doven adj Eg har sotte bæine mitt då:ve. Ø:le blir foRt då:ve nårr de stå:r inne i varmen.
Då:vårugg. Då:venpels. Ma:kan te då:vårøys. Då:ven som lu:t. Ø:le døvnær.
Me rodde te me døvna i armane (visne). Gå:r å dåvnær seg mens andre sli:ter.
dra st-v
dra:, dra:r, dro:g, har dri:ge. Dra: pusten. Dra: inn (inhalere).
De dra:r ut me go:være. De dro:g etter me’n (skjønne). Me dra:r på å:ra (eldes).
De dra:r bare på: me detta regne. Ka:ri dra:r litt på de æine bæine.
De dro:g så mykkji etter seg me denna flæumen i høst (fikk følger).
Dessa gro:ve støvlane dra:r me: seg så mykkji loRt innåver gølve.
Han sva:ra ikkje, ba:re dro:g på de (nølte). Me vi kje dra: på kånn så mykkji gjell.
Har dri:ge på seg æin fillesjugdom som de visst ikkje e: nokka rå: færr.
I Flæumti:er måtte følk jamnast dra: opp Strengen. Lampa dra:r seg, skru:v’o ne:.
Aller som’n dro:g på smi:len æin gång. Dra: opp klåkka! Klåkka dra:r seg (går for fort).
Dra: te Blåkksbærr!. Dra: di:t peppær’n gro:r! E detta nokko å dra: fram da? (nevne).
Dra: nå opp æin masurka på trekkspelle. Vesla dra:r seg helst teba:Rs nårr de e: nokko.
Har dri:ge på denna hosten i langsammelæg ti:. Dra: bæina (være treg).
Me vi kje ha: så mykkji å dra: på (bagasje). Går ba:re å dra:r seg (lat). Dra: kro:k.
De dro:g etter me meg at --(huske på). Dra: sli:pestæinen. De dra:r u:t me regne æu.
Anne dro:g seg så mangt te minnes ifrå’o va jentonge hæime (huske). Dra: ne spjelle.
Dra:r seg helst onna koRtspell å fyll (skyr). Dra: kjensel på (gjenkjenne).
Bygdefølke har læ:Rt seg å dra i flåkk (samhold). Dri:gen i annlette (merkt).
drabbe a-v De har drabba dom så mykkji vont opp igjønnom å:ra (ramme).
Somme blæi drabba ha:lt æu, a båtte sjugdom å u:å:r (hindre).
drag s De har kåmme et no:ladra:g i væ:re. Sonnadra:g. Ma:gadra:g (røyk). Dra:gkjærre.
De har gjinge tre:makk i den gamle dra:gkjista etter langbesta.
Just samre annlettsdra:ga som resten a slekta på fa:Rssi:a (likhet).
Vesla ha:r nokka dra:g etter moR’si æu, særlæg ront kjeften.
Rompedra:g (narreord). Nå bi:ter fisken på dra:ge. Langsetter vassdra:ge.
De færsvant i dra:gsu:ge. Ha:r ikkje rektig dra:g på jentune. Pustær i jamne dra:g.
dragas med v Besta hadde æi illsken gjikt å dra:gas me på sine eldre da:gær (kjempe).
drasse a-v
Har støtt så mykkji å drasse på. De blæi et uhårvelæg drass (tungt å bære).
Me dra(g)sa me: kånn hæim så mykkji re:kve: som me ba:re å:verkåm / gredde.
- 34 Drassær te hu:sas ell den brå:tå som tenkas kan (samlemani).
draum
s
Eg hugsær de ba:re som i æin dræum elt sammen (uklart).
D’e ba:re æin hende gång at eg kåmmer i hu:g dræumane ifrå nåtta.
dreie a-v Hå mykkji konn’de dræie seg om i kro:nur å ø:re? Vinnen dræia på suvest.
Eg ska sæi de va kje små:pengær de dræia seg om heller.
Dræia å snudde på hvæ:r kro:na (sparsom). Me dræia u:tenom svæiveti:ene (svinge)
dreis s Eg få:r kje nokkon dræis / svæis på detta. D’e lissom ikkje nokkon dræis på’o lenger.
drekkans adj Ha:r du nokko drekkans å by: kånn i da:g? Drekkans va:rur ratt ifrå Kångsbærr.
Denna rennemjølka e kje drekkans færr følk lenger.
drep s To:k seg jamt åver Stræumen i æin liten dre:p a æin prå:m.
D’e ræine dre:pen å stå: hæ:r å kno:ge i denna he:tan.
Den ta:r nå dre:pen på følk fullstendig æu denna my:hanken (slå ut).
drepa st-v dre.pa, dre:per, dra:p, har dre:pe, Du kan dre:pa æin mann me takk.
Vi du dre:pa meg me ma:t eller? (sterk nøding). D’e kåmme dre:pær på bæ:ra (utøy).
dress s Stille i fi:ndressen. Dressbuksa e færr trång i / ront li:ve. Dresse seg opp.
dreto s Tru:r du’kje gri:sane har fått dre:to æu da (løs mage). Da: e: dom ikkje rektig på tre:v.
drift s drift ell. dreft, D’e slik drift i skjy:ine i dag. Skjy:dre:v. Tømmerdrift. Krøtturdrift.
Hadde kåmme lanneve:gen vestate me æi hæil hestedreft (flokk).
drikk s drekke, Kelt øllevatten e et sont å gått drekke. Kælvedrekke.
Slåtteka:rane bru:ka somtir kell sæup te tøstedrekke.
D’e tørrsamt å e:ta nistema:ten færu:ten drekke attme.
drikke st-v drekke, drekker, drakk, har drokke, Jens suslær å drekker som æin svamp.
Om sonnda:gen skulle me elle sammen te Besta å drekke kaffe.
Nårr kaffen va i hæitaste la:ge, drakk gamlingane gjønne a skå:la.
Drekker tra:n å:re ront, såmmår som vinter. Drekke seg på æin kant.
Ga: seg ikkje førr dom hadde drokke opp hæile sørpespanne.
Bro:r hannoms ligger visst onner færr drekking. Drekke u:t (tømme glasset).
Den slasken drekker nå visst hått de ska værra (lite kresen). Et dra:belæg drekkela:g.
driste a-v
dreste, Nå få:r du ikkje dreste færr langt på i:sen. Drestær seg lenger å lenger.
Dresta seg lissom aller te å by: opp jentune. Dreste seg utpå (våge).
dristig adj drestug, Dekkan få:r ikkje værra så drestuge på dæi tunne græinine.
Detta kellær nå e:g å værra domdrestug, ræint u:t sagt.
drit s
D’e nå ræine dri:ten da, væit du (naturgjødsel). Fugledri:t Ungeskji:t..
drite st-v
dri:te, dri:ter, dræit, har dri:te. Dri:te på seg. Han luktær dæ:r dæi sto:re dri:ter.
Ja, da: e:’n ikkje dri:ten or etta iallfall (ligner på folket sitt).
Tru:r du eg dri:ter pengær eller? Eg dri:ter i elt sammen eg (gi blaffen).
Nå e de visst le:dig på dri:tær’n æu (på do). Dri:tgu:l på le:t.
Resskappen dri:ter’n att etter seg båtte hæ:r å dæ:r (uorden).
dritgildt adj D’e nå blitt så dri:tgjilt imellom dom nå: att.
dritkjeft s
Stå: hæilt ta:fatt å ta: imot dri:tkjeft på den må:ten. Ba:re ne:sevi:se dri:tongær.
dritsekk s
Du e: nå æin ekta dri:tsekk æu, så mykkji du væit de. Æin dri:tkjølke.
dritstøvel s Værre dri:tstøvvel skull’du kje sett. Nå: e eg dri:tlæi hæile græia.
drivande adj O:la e jamt så dri:vans i arbæie at d’e mest færr mykkji a de go:e.
De har vorre tem’læg dri:vans i væ:re æi stonn (sol og regn).
drive st-v
dri:ve, dri:ver, dræiv, har dri:ve. Fekk dri:ve æin lang bølt inn i ståkken (slå).
O:la li:kær å dri:ve seg (arbæide hardt). Gå:r bar’å dri:ver. Dri:ve dank (lite tiltak)
Han e jamt så å:ver seg / å:vervettes dri:vans i elt han gjærr.
Dri:ve nokkon te løgnær(s). Dri:ve u:t æin sko:g. Me dri:ver på: i ha:le ta:k.
O:la dri:ver jo:la si gått. Dri:ver på: som æin tæ:la gri:s. Dræiv på: på ha:le li:ve.
Hått dri:ver du: me om da:gen? Han dri:ver i sko:gen sin. Dri:ve færr væ:r å vinn.
- 35 Han dræiv te:’n me ba:re fla:te ne:va’n (slå). Bensinn va kje lenger å oppdri:ve.
Dri:ve me stri:ken Dri:vgoss (vrakrester). Me dræiv ne:i nokka lange breskepå:lær (slå).
Guttepøyken kan dri:ve de langt i detta spelle sitt. Me får dri:ve på: de: me ørkær.
Han e dre:ven i de meste den ka:ren (erfaren). Ba:r’n ikkje dri:ver på: te’n ligger dærr.
Somme påstær, mens andre dri:ver (jakt). Dagdri:vær.
s Me måtte stølpe kånn igjønnom væRste sno:gdri:vune.
Tysk’rane gjo:le et alvå:rlæg dre:v åver hæia etter dessa rømlingane.
drivende adv Du:ken va dri:vene gvi:t. Dri:vgvi:t i annlette som et li:k.
drog s drå:g, Den drå:ga ørkær mest ikkje å le:a på seg (lat).
drok s drå:k, (Slurvete og uflidd person).
dros s
drå:s, Anne,- du skull’ikkje sett fi:nære drå:s i ongdommen.
drug adj Denna suppa bli:r kje dru:g te så: mange. Nokka dru:ge mi:l i my:r å u:lenne.
Hæimve:gen blæi nåkså dru:g færr dæi minste. Dru:g åver ba:ken (brei).
O:la e blitt så dru:g åver aksline. Denna sno:gen e kje dru:g å ta: på.
I ånnine konn’de jamt bli langdru:ge da:gær. Æi langdru:g pre:ken.
drunte a-v Me dronta færr lenge på ve:gen;- d’e de: som e sa:ka (somle).
drust adj dru:st, De va: kje så dru:st færr nokkon i dæi ha:le tredveå:ra (rikelig).
drusteleg
adj Æi drustelæg bru:r. Dom bygger så sto:Rt å drustelæg æu (flott).
dryge e-v Me må kje dry:ge færr lenge heller (vente). Detta e ingen ting å dry:ge me.
Me må kje færdry:ge kånn te meddagen heller (komme for seint).
De va: om me dry:gde enda nokka da:gær da (utsette).
Da dry:ger me litt å se:r på de innte vi:ære. Me vi kje dry:ge nåtta på kånn heller.
De dry:ger (dra:r ut) førr sno:gen kåmmer i å:r (varer lenge).
drype st-v dry:pe, dry:per, dræup, har dry:pe. Så dy:(v)ene vå:t at de dry:per a’o.
Millvæ:r i kjømda, - de dry:per a ta:ke. Tå:rine dræup som små: pærlur på’o.
Nårr de regner på presten, dry:per de på klåkkær’n æu. De blæi dry:pene stille.
drøgge e-v Me får drøgge (dry:ge) mjø:le så langt me kan (rasjonere).
drøle e-v
Hått e de færr nokko du drø:ler me? (somle).
drøne e-v
Mette ku:ir stå:r gjønne å drø:ner lange bæitune (godmodig lyd).
I stille kvellær konne me somtir hø:re drø:ne (omen) a to:ge ba:k Sombefjelle.
drøss s
drø:s, Eg fant æin drø:s me gamle knappær i æin skuff (mange).
På øfste låfte lå:g drø:sevi:s me gamle brev å papper bonta isammens.
drøsse e-v drø:se, Nå drø:ser dæi møgne såmmåRsepla foRt vekk (falle).
Nettane drø:ser nårr dom slepper hamsen, Sno:gen drø:ser a tre:a.
Te slutt drø:ste me sukker å kane:l utå:ver dæi bro:nstekte epla.
drøyme e-v drøyme, drøymer, drømte, har drømt, Næi, nå drøymer eg meg ræint boRt.
Eg hadde aller drømt om at du: ville kåmmå den lange ve:gen hi:t i kvell.
De: hadd’eg kje drømt om i hallsømne (heilt uventa).
drøype e-v drøype, drøyper, drøppte, har drøppt, Så stille som drøppt i vatten.
Gaml-Ola måtte på slutten drøype augune sine hvæ:r bi:dige kvell.
Eg vi kje drøype ma:luRt i be:gre (så:re) færr’n heller (gjøre vondt verre).
dråp s drå:p, Ba:re sett vassbytta onner drå:pe. Stå: onner ta.kdrå:pe. Drå:prenna.
dråpe s drå:på, drå:pån, drå:pår, drå:påne, Dæi systane e nå li:ke som to: drå:pår vatten.
D’e ba:re som æin drå:på i ha:ve detta (ubetydelig). Ne:sedrå:på.
Nå: konn’de gjoRt gått me æin kaffedrå:på. Hostedrå:pår ska ristas fø:r bru:k.
Færr den sa:ks skull va: kje dæi to: æin blo:sdrå:på skjyllte, de e:g væit.
Kamfærdrå:påne konne værra go:e å ta: te færr aller så li:te. Kamfærputt.
D’e helse i hvæ:r drå:på’n. Fyste regnsdrå:pån på lenge. De va dy:re drå:pår.
O:la sma:kær ikkje stæRt, aller æin drå:på heller. Tømte siste drå:pån.
dråple a-v Sjå på Stræumen - jammen tru:r eg (kje) de bynnær å dråple så smått (småregne).
- 36 dråplute adj dråplute, Hugsær gått den vesle, dråplute ku:a Bestas (flekkete).
Den gvi:te blussa sto: gått te de dråplute følleskjøRte.
dubbe a-v Bestefærr dubbær så lett a: i kubbesto:len sin - i ømsroa attme ømmen (sovne).
duge e-v
De du:ger ikkje u:prø:va. Eg du:ger ikkje te sto:Rt nå: lenger (greie, orke).
De: får du:ge færr denna gången (være nok). To:k i: så de du:gde æu.
dugeleg adv du:g’læg, Hondre blanke kro:nur, - han to:k du:g’læg i: æu da. Du:gans kjærring.
Eg øsste du:g’læg nepå te: meg (forsyne). De rengte du:g’læg æu æi stonn.
duk
s
Næi, tru:r du’kje eg har spillt på du:ken æu da (søle). Kåm te du:ka bo:l.
Vant du æin du:k på basa:ren, kom’n støtt gått me: te ju:l eller påsske.
Men te hværrdags gredde me kånn u:ten nokkon ro:sute du:k,- å de: gått æu.
duke a-v
Denna høsten e de du:ka færr et spennans valg. Du:ka færr et gått bæ:rå:r.
Om sonndagen rå:kå de somtir dom du:ka på: i u:tistu:go æu (finstue).
dukke a-v O.la dukka hæilt ne: te bånn’a Stræumen somtir.
Eg dukka meg ne: færr æin sno:gball. Skulle nokko dukke opp, få:r du sæi te.
Bikkja dukkær nåkk opp att ska du sjå:,nårr’o blir sulten.
Ba:re ikkje den slabbedasken går dukken te slutt på denna måten (risiko).
dukkert s Ongane to:k seg jamt æin dukkeRt i meddagsgvi:la.
duldre a-v Båtte såkkær å kuftur kan duldre seg stygt nårr dom sli:tas (nuppe seg).
dulle a-v
Går bare hæime å dullær færr mann å ongær båtte hælgj å værke.
Dæi ongane bli:r så dulla me (skjemme bort). Dulle me seg sjø:l (hypokonder).
dulp s dølp, Vatne hadde gro:ve æi dju:p dølp i Sto:rve:gen. Lanna hæilt i bånn a dølpa.
dult s Vesla fekk seg æin åntlæg dult i si:a (puff). Fekk mange dultær opp igjønnom å:ra.
dulte a-v Eg dulta boRti nokko i mørkre (støte på).
dum adj Dom som ku: på æi må:la dynn. E: du væ:rk’læg så kårka do:m?
Så do:m at de ry:ker a hu:e på’n. D’e:nå de dommaste eg har hø:Rt i mitt li:v.
De va kje de dommaste du konne gjærra de:. D’e nå domt å ikkje prø:ve iallfall.
Å e:g, min domme stu:t, visst’ikkje bæ:re. Dompetter kan du nå sjø:l værra.
Ikkje la:g deg dommære heller du e:! (ironi). Æin domskelle uten li:ke.
E’ næimen ikkje så dom som’n se:r u:t te, den ka:ren. De ville nå vorre fæ:lt æu.
dumdristig adj, domdrestug, Mo:dig å domdrestug e vitt færskjellige ting.
dumme a-v Tenk å domme seg u:t færr hæile bygda på den må:ten.
dumming s Denna kasse:ræren e kje nokkon domming, må du tru:. Æin domskelle.
dump s domp, I bånn a dompa ståppa lasset hæilt opp. Håppe hæilt i dompa (skibakken).
dumpe a-v dompe, Kjærra dompa opp å ne: på den u:jamne filleve:gen.
dune a-v
De båtte do:na å domdre lang ve:g da dom sleffte dammen (sterk lyd).
dunder s De skjedde me donder å bra:k. Dunder e et fa:rlæg drekke æu (tresprit).
dundre a-v Me vakna i at nokkon dondra på dynna. To:la dondrær.
dundre s Ma:ri e sand’læg blitt litt a æi dondre. Næi, så færdondre meg om eg de: vi:.
dunk s donk, Me ko:ka små:påte:ter te gri:sine i æin hellane sto:r donk ne’me lanne.
Uttpå nåtta hø:Rte me nokka ra:re donk i veggen. Gå på donken (fallitt).
Æin a lastebå:tane va lett å kjenne på donkinga i maskji:na.
dunke a-v I gamle hu:s kan me i fråstnettær jamt hø.re at de donkær å kna:kær.
Nokkon donka meg i ryggen så eg skvatt (skumpe, dytte).
dunst s donst, Eg kjente den go:e ma:tdonsten langt utpå to:ne – stekt æure.
Brennvinnsdonsten ræiv i ne:sa.
De donstær jamt bennsinn nårr Gunnul sæilær hæimatt me på:hengær’n.
duppe a-v Eg duppa såvitt tå:a ne:i de i:skelle vatne. Duppær sukkerbe:tan i kaffen.
Bestefærr duppær somtir a: i ruggesto:len sin (sovne).
duppe s
Hæile græuten blæi færsy:nemeg ba:re æi linn duppe.
Flesk å påte:ter å panneduppe va hværdagsma:t som sma:ka. Søyleduppe.
- 37 dur
s
Ja:, hæ:r gå:r såmen elt i samre du:ren som fø:r. Fåssedu:ren døvde pra:ten.
Jæu, de va visst nokko i den du:ren (på den måten).
De gjekk i æin du:r te sæine kve:len (uten opphold).
durabeleg adv Bikkjune la:ga et dra:belæg le:ven utpå to:ne. Dra:belæg sto:re ne:vær / lonkær.
Etter du:gna:’n hølt dom visst æin dra:belæg fest æu. Et dura:b’læg to:levæ:r.
dure a-v De du:rær så ko:s’læg i ka:kelømmen uti stu:go.
Denna o:lfø:rær’n du:rær fram som han æiger hæile bygda. Så:ver så de du:rær.
dus s Le:va i su:s å du:s (ubekymret). Eg bli:r lissom aller hæilt du:s me denna båksema:ten.
dust adv du:st, Detta kåm så du:st på: meg, så eg lå:vå ikkje nokko sikkeRt (uventa).
dusin s du:sinn, De gå:r kje tåll på du:sinne a dæi. Du:sinnfe:le (flatfele). Kjøfte i du:sinnvi:s.
dusk
s
Hå:re hang i duskær ne:åver ø:rune på’o. Dusken har dotte a lu:va mi.
duske a-v De duska å rengte så smått på hæimve:gen.
duskregn s Me to:k de me ro: i de mille duskregne. Blommane trifs gått i duskregn.
dussemang adj Eg kjenner meg litt dussemang i dag (slapp).
dust s Eg skjønnær ikkje dusta a detta. Næi, ikkje et dust (støvkorn). Aller de dugg.
Me ha’kje sett dusta te’n i hæile såmmår.
Følk regnær’n nåkk helst færr å værra æin dust ( troskyldig person).
Æin stakkæRs dust oppate fjo:lkanten. De følgjer så mykkji dust me dessa gå:songane.
duve a-v Du kan du:ve elt sammen oppi den sto:re kje:len hæ:r (tømme fort).
Prå:men du:vær i bøljune etter ru:tebå:ten (gynge).
s
du.ve = due og dru:ve = drue (eldre ordformer).
dvele e-v Nå vi: me kje dve:le lenger me detta pre:ke (trekke ut).
dy e-v
Anne konn’ikkje dy: seg færr å sæi de:’o mente (holde tilbake).
dyd s
dy:d, De va så mange slags dy:dær som følk måtte passe på:
Æ:rlæghett e æin dy:d. Nøysomhett e æin dy:d. Ræinslæghett e æu æin dy:d.
dyne s
Ny:sno:gen la:e seg som æi gvi:t dy:ne åver to:ne å hæile gra:sbakken.
Måtte visst nøye seg me å ligge oppå dy:na den fyste ti:a. Dro:g dy:na åver hu:e.
dynge s
Ba:re kast de på dynga! (avfallsplass) Møkkadynge. Søppeldynge.
Ja:, færr så: lang ti: teba:Rs hadde hvæRt hu:s si æiga vesle dynge.
He:vde værk’læg følk tomme blekkbåksær på dynga i Stræumkanten?
a-v
Dæulæuve har dynga seg opp i sto:re hæugær langsme slå:tega:len.
dynn
s (se også dør) Hugs nå end’læg på: å le:se stølbudynna te nåtta! (dør)
KammeRsdynna hadde gjinge i vranglås.
Såmenn hang det enda æin rusta hessko åver stelldynna somme sta:ær.
Sitta på dynnståkken. Besta sto:att i dynngåtten å vinka te kånn (døråpning).
Dynnståkkmi:la kan værra båtte lang å tong (dårlig naboskap).
dyr s Nå e: de snøtt et dy:r att på bå:sen på nokkon a gå:lane. Gje: dy:ra te kve:len (fore).
Skulle me tru: sku:lebø:kane, fo:r dessa vi:kingane fram værre heller villdy:r.
Mæire dy:r heller menn’skje tenkte me mang æin gång onner kri:gen æu.
adj
De kan bli dy:Rt å kjøpe billig æu. Nå: va go:e rå: dy:re. De: hadde kåsta’n dy:Rt.
Beta:la i dy:re dommer færr æin u:tlevd fjo:ling (hest).
De va dy:re be:tær / drå:pår om dom va aller så go:e (svartebørs).
dyrplageri s Detta e de ræine dy:rpla:geri,- sli:k mitt i hæitaste so:lstæiken.
dysse a-v Dom dyssær de ne: så gått dom kan (fortie).Hysja / Tyssa på me:g , at eg skulle ti:a.
Ræivongen kan du dysse på te’n sømnær; værre er de me følkesnakke.
dyst s O:la hadde æin ha:l dyst me denna long’betennelsen, - men sto: nå den dysten æu.
dytte a-v
Me dytta omkring dæi gjisne vønnæia me tørr må:så, ronn bæut æu (tette).
D’e kje gått å få dytta tå:ta på den tøtta. Hadde knapt dytta bånn i bytta (lite bær).
dyvåt adj Ongane kåm hæim att dy:vå:te, ell. dy(v)enne vå:te. Vå:te som krå:kur.
dæger’n s Dæ:geR’n, så kelt på fingane! (kraftuttrykk).
- 38 dø e-v Jammen har eg sotte bæine mitt døtt æu. D’e blitt så kuRtt å døtt i hæile grannla:ge.
Ja, de to:r eg nå dø: på æu (forsikring). Å: den slampen få:r nåkk ikkje dø: i den synna.
Pi:na dø:, di å pi:ne. Di å piske! Di: å sny:te! Dø: å pla:ge, færr et væ:r! (kraftuttrykk).
dødeleg adj-adv Blæi så dø:d’læg færnærma at. Me va:nlæg dø:dlæge følk.(menigmann).
Tannværk va nå kje dø:d’læg, om de va aller så vont somtir.
dødsens adv Detta e døssens sanning ellså. De va døssens allvå:rlæge græiur detta.
døger s
O:la e kje rektig på dø:ger om da:gen (opplagt). Jamdø:ger (natt og dag).
Katta har vorre boRte på de fjo:le jamdø:gre. Har gjinge flæire jamdø:ger åver ti:a.
døgnvill adj
Eg tru:r du har så:ve deg hæilt døgnvill. Kåm deg opp på ti:men!
døl
s
Gra:se e ekstra grø:nt å fro:dig ne: i denna vesle dø:la (dalsøkk).
dølje e-v
Eg har ingenting å dølja. Ho dø:ler seg gått hitte (ingenting vises).
Å:, du kan da’kje dølja at du li:kær den jentetra:ven (skjule).
Anne prø:va aller å dølja bygdemå:le sitt, hværken hæime eller boRte.
dømme e-v Etter skjy:faRten å dømme kan me vente kånn væ:rskjifte. Etter elt å dømme.
Me kan ikkje dømme følk etter kle:a heller. D’e så lett å dømme.Blæi dømt no:lå ne:.
dønn adv
Eg blæi dønn gå:en i den ha:le mo:tvinn’. Dønn fæ:lig (utkjørt).
Me klampen dønn i bånn. Vatten å i:s hadde sent den gamle drepen dønn te bånns.
dør s dynn, Eg har kje vorre uttafær / utom dynna på da:gavi:s. Setta kro:ken på dynna.
Dei følka tråkkær ikkje ne: dynnane hos nokkon. Smelle me dynnane.
Eg hø:Rte de gjekk i æi dynn (lyd). Dynna sto: på klem / på vitt ga:p.
dørgende adv De va dørgenne stille i sa:len. Bytta blæi dørgenne full.
dørslag s
(Stor sil eller filter). Bæ:rpå:sån konne i saftinga jamt gjærra samre te:nesta.
døs s
Jentongen har ba:re ligge som i æin dø:s i flæire da:gær (uklar).
døse e-v Lå:g å dø:ste så smått på diva:’n (sove). Satt bar’å dø:ste onner hæile prekna.
døsen adj
Eg blæi så dø:sen etter meddagen. Dø:sig (søvnig).
døv
adj
Pre:ka færr dø:ve ø:rur. Ståkk stæin dø:v. Hysj da! - eg e kje dø:v heller.
Da: venner’o ba:re de dø:ve ø:ræie te:, å la:ter som ingenting.
døype e-v
døype, døyper, døpte, har døpt, Ongane døyper hina:en i sno:ghæugen.
døyt
s
Du e kje æin døyt me:tære sja:v, aller filla heller.
døyve e-v
Globoi:d kan døyve tannværken færr æi stonn (dempe).
døyve, døyver ,døvde, har døvd, Kelt, frekst vatten døyver tøsten gått.
dåm
s
Nårr kjørkeklåkka kji:ma, kjente me i kånn lissom då:men a ju:l å hælgj.
Musikken i kjørka har jamt æin æigen då:m åver seg (stemning, preg).
dåne a-v Tru:r sna:Rt eg då:nær i denna he:ta’n (besvime). Ho då:nær mest bar’o se:r’n.
Eg då:nær / døvnær i armane a dessa tonge bæ:rbyttune (visne).
dårlig adj
De va då:lig gjoRt a deg detta (simpelt). Går eltfærr då:lig kledd i vinterkulla.
Vesla e hæilt då:lig etter å kåmmå te by:’n (sterk lyst). Då:lig te bæins.
Me blir då:lig stelt med påte:ter te vinter’n. De blir då:lig me smått stell (spøk).
dås s
Den vesle då:sa me sill i olje sto: kje lenge me så: mange te bo:ls (fort tom)).
Makrilldå:s. Snu:sdå:s (boks, øskje). Tomme då:sir kasta følk jamt på Stræumen.
I røysane å på dyngune konne me ongane finne att mange fi:ne då:sir å flaskeputtær.
dåsemikkel s Du kan nå’kje vente deg ellværden heller a sli:k æin då:smikkel.
dått adj
Eg blæi bare litt dått me de samre, te eg fekk somma meg (paff).
E
eddik
efta s
s
e:dikk, Su:r som e:dikk. Me bru:ka jamt e:dikk innte syltre (ikke sennep).
Æin e:dikkbryggær (gretten person).
Veslejuleftan e da:gen fy:ri ju:leftan. Somme snakka æu om svaRt’ju:leftan.
- 39 Om ju:leftaskve:len bynnær sjølve ju:la nårr kjørkeklåkka ringer inn hø:gti:a
De kåm som ju:leftan på kjærringa (uventa). Påsk’eftan kåmmer lissom mitt i påska.
Santanseftan pynta følk gjønne hu:sa sine me ny:sprotte læuv.
egen adj e:gen, Så e:gen at’n kan’kje gå: rett etter ve:gen. E:genrå:dig te tu:sen.
Den vrenglingen e: nå båtte einvi:s å sta:. Æin e:gen po:de. Ein ekta sta:bæis.
egg s Må stelle me’n som et (b)rå:te egg (tåler lite). Stæinegg (narreegg). Mæuregg.
De fins ikkje egg atte i øksa mi lenger (skarphet). Små: spettute fuglegg.
egge a-v Følk har nå egga’n opp så gått dom har konna (hisse).
Te så: eggans musikk græier ikkje ongfølke å sitta stille langs veggine..
egle a-v I fylla eglær’n seg jamt innpå elle’n mø:ter (terge).
egne a-v Me egna jamnast me makk nårr me to:k fisken på dra:ge. Egnemakk.
egne seg a-v Detta tøye egnær seg gått te såmmåRskjo:le (passe).
Følk suns ikkje Jens egnær seg te kjø:g’mester i de hæil tatt.
Dessa skrø:nebø:kane egnær seg ikkje færr ongær.
Dessa bo:la egnær seg då:lig te prå:memne. Gått egna (skikket til).
egse a-v
Følk eksær seg nå opp færr den minste ting æu (hisse). Kåmmå i ekse.
ei adv
Detta må du: sørgje færr å gjærra, enten du vi: eller æi.
Eg har ikkje ensa tø:lune dine, næimen har eg æi (slett ikke).
Me trudde så visst på detta, men den gång æi (skuffelse).
eid s Han la:e i: æin flettans æi. Somme kan mest ikkje snakke u:ten æiær å bannska:p.
eid s
Imellom dæi to: tjønnane va ba:re et sma:lt æi (landtange).
Å:ver de vesle æie va følk henvi:st te å dra: fa:rkåstane sine me hånnmakt.
eiegod adj Anne e: nå så æiego: æi jente som du mest kan tenke deg (alltid snill).
Slikt æiegått smi:l ska du læite lenge etter.
eigar s
Håkke kan værra æigæRsmann te dessa etterla:tenska:pane?
Den rette æigæren innfinner seg nåkk me ti: å stonner. Sko:gæigær.
eige adj
De e: lissom nokko æie (ell. eget) ve’o på æin må:te (litt spesiell).
eige e-v
æige, æiger, egde, har egd, Egde’kje nå:la i veggen den ti: dom fløtta hi:t.
Jens egde ba:re de:’n sto: å gjekk i. Æiger du ikkje følkeskjikk eller?
Kni:ven fekk eg a Fa:bro te o:del å æige. Æiger ikkje følk skåm i li:ve eller .
eigeleg adj De: va æin æigelæg ting å ha:. Vesla fekk mange æigelæge ting te ju:l (nyttig)
eigen adj (vinglende uttale) Eg li:kær å værra min æigen hærre. Pass dine egne sa:ker du!
Den ka:ren har sine e:gne mæiningær om ell ting. Årdna opp på æiga hånn.
D’e a sine e:gne’n ska ha: de (de nærmeste kan være leie nok).
Måtte ti:læg læ:re å stå: på egne bæin i li:ve.
Høller seg mest te sine e:gne (familien).
Næi, nå: vi eg hæimatt te mi æia kjærring (bryte opp). Detta e nå din æien fæil.
Eg så:g elt sammen me mine egne æugur. Dom væit ikkje sitt æia beste.
Ha:r jamt te færvi:s å gå: sine e:gne ve:gær. Gå:r etter sitt æia hu:e.
eigenrådig adj Så sta: å e:genrå:dig i ell ting at d’e kje grensur færr de.
eim s
Eg kjente æimen a ny:slakta dy:r. Pluss’læg va: de lissom æin æim a vå:r i lufta.
Æi æimen ell. emmen sma:k på detta hæimeko:ka brygge (søtlig).
ein t
Dom si:er’o ska ha: æin li:ten æin ront santansti:er. Æin såkk a hvæRt sla:g.
De: va: nå kje æin da:g færr ti:læg heller. Æin e som ingen, to: e som ti: (ungeflokk).
Du får dra: opp æin på trekkspelle du. A:enhvær æin i hæile bygda (ganske mange).
einaste adj Nå må du høll’opp med æi:n æinaste gång. Æinaste bro:ren’o hadde atte.
På stelltre:ve lå:g gammalt sæ:latøy he:vd i æi æinaste kju:ke / usse.
De æinaste va: om eg fekk lå:ne nokka kro:nur a de:g te i må:rå (en utvei).
einbølt adj æinbø:lt, Æin æinbø:lt plass innpå ville hæia (uten naboer).
Dom budde litt æinbø:lt te: langt oppme Fjo:len. Ve:gløst va de visst æu.
- 40 eingong adv Me rakk ikkje å kle: på kånn åntlæg æingång førr de ba:r aga:le.
Æingång må værra fystegången. D’e nå æingång sli:k i denna værden.
Fekk ikkje så mykkji som takk æingång. Æingång bonne, allti bonne.
De: må værra æin a:en gång du hugsær etter, nokko sæinære på å:re.
Æingång e somtir æin gång færr mykkji. Detta hent’ikkje ba:re eingång.
eininga s
Hær fa:rer bi:lær i e:ninga hæile da:gen (stadig vekk). Måtte på do: i e:ninga.
einmenning s Æin æinmenning har ingen sysskjin å de:le me (enebarn).
eins
adj
ens ell æins, De va li:ke ens me væ:re i fjo:l vinter på denna ti: (samme måte).
Hadde gjinge den lange ve:gen æins æ:renn.
einsformig adj De kan vell bli: litt e:nsformig i de lange lø:p å ba:re sitta hæime å ku:re.
einsleis adv Har du kåmme ennsless den lange ve:gen ba:re færr dessa kro:nune? (ens ærend).
einstaka adj Eg har visst sett’o ba:re æin æinsta:ka gång i kjørka.
einstire e-v
Blæi stå:ans som klomsa å ba:re æinsti:re æi lang bæite. Æinglo: Ni:glo.
einstøing s
Hæ:r i bygda blæi’n visst regna færr litt a æin æinstø:ing (original).
einvik adj Ka:ri kan værra gru:l’æg æinvi:k nårr’o fysst har sett seg nokko i hu:e (sta).
einvis adj Du e nå så æinvi:s at de halle konne vorre nåkk (sjølgod).
einvår pro De va: bare æinvårr møltekoRten å sjå:. Æinvårr gången (ikke ofte).
eire a-v
Den gamle kåppårkje:len har bynna å æire i bånn. Ikkje lenge færr’n le:ker.
eitel s
Me fant nokka sto:re æitlær i kjø:pesyltre (hard klump).
Æin ha:l æitill å ha me: å bestille (vrien person).
eiter s
Ripssafta va su:r som æiter å kattepiss. Æitermæur. Æitranne sinna.
ekkel adj D’e jamt litt ekkelt å gå: på ljå:stubben barrbæina (vondt).
De va litt ekkelt å sitta alæine på fremste benken (flaut).
Dessa by:ongane konne somtir værra litt ekle i pra:ten (ufine).
ekre s
Dessa e:krune ne:ast i legda kan nåkk værra litt vass-sju:ke.
ekorn s
i:kønn, Nå har færhjølpemæg i:kønne tatt / ti:kje elle dæi nøgne nettane.
eksis s
ekksiss, Ka:rane hadde ti:lægære vorre i hoppes på ekksissen (militære).
eksos s
ekksoss, Etter mottorrprå:men Gunnuls o:sa de ekksoss lang ve:g.
ekstra adj
D’e bestandig nokko ekstra bø:l me denna kvenna (litt besværlig).
Me gjo:le nå jamt litt ekstra kru:s på skjyllfølka neate by:n.
ekte adj
Ho e nå æi ekta jå:le. Han æin ekta jå:lebokk. Et ekta fillevæ:r te u:tearbæi.
Ekta hæim’brent, Æin vask’ekta flå:bygning (flåbygding).
ektesvipen s Følk som le:ver tett isammens, få:r somtir ektesvi:pen (ligner hverandre).
el s Hæimåver fekk me et re:alt hegle:l på kånn (byge). E:lute væ:r. Mæine:l (skadeskur).
eldast v
Ma:ri suns(t) ikkje (å) elst de granne ho. O.la har elst mykkji se:a sist eg så:g’n.
elde a-v
elle, Me ella jamt u:te onner å:pen himmel om såmmår’n (gjøre opp varme).
Me va jamt redde færr å elle innme de tørre dæulæuve.
elde s elde, Den vesle stu:go va hæilt grå: a væ:rsli:t å elde.
eldfengt adj D’e fa:rlæg ellfengt hæ:r i dæufånna på denna å:Rsens ti: (lett antennelig).
eldgammal adj Enka etter’n blæi nå så ellgammal æu ho, enda så skra:l’o va:.
Æin ellgammal u:skjikk ifrå attenhondrådenti le:vde vi:ære hos ongfølka.
eldhus s
Om såmmår’n fløtta jamnast følk u:t i ellhu:se me kåppær å ka:r (bryggerhus).
eldmørje s Ska me kje stæike denna små:fisken rett i ellmølja (gloeisa)?
eldraud adj illræu, Sola kan somtir bli: så illræu på le:t nårr’o gla:r om kve:len.
Ma:ri vill’ikkje la: seg stå:, men me så:g somtir så illræu’o konne bli: i fje:se.
eldre adj
Eldre følk dimmas gjønne litt på sy:na etter som å:ra gå:r.
eldsmål s Me ha:r da visst atte nokka trå:såpinnær te et pa:r ellsmæ:l enda (ilegg).
elendig adj
Eg har vorre så elendig a denna le:agjikta nå: på sæinhøsten.
Æin hæilt igjønnom elendig bæ:rhøst vi eg sæi.
elg s ælj, Ælgjesuppe e go: skjessema:t, sæ:rlæg me eggebøllær i. Ælgjtråkk.
- 41 Stå:r ælgjebikkja i løypestrengen, e:’o kje hæilt å li:te på / å spø:ka me.
elke a-v Ælke seg innpå nokkon (være pågåelig). Kan værra litt ælken nårr’n har i hu:e.
elle a-v
Me: ongane ella gjønne fyst, færr å sjå: håkken skulle stå: ”O:le, do:le dåff …”
eller k eller ell. aller, Aller æin tøddel. Eller mest de regner, kåmmer de æi sku:l.
Helsa kje teba:Rs, - eller som’n så:g meg æin gång (hovmodig).
Aller i værden at eg tru:r de: om hennær, - ikkje på villkå:r.
ellers adv
Næi, helles ell. elleRs mange takk! Elles bli:r detta på ett u:t færr me:g.
”Skull’ de værra nokko elleRs – me har fi:n sill i da:g?” (i butikken).
elsk s
Denna læupærbikkja har visst lagt sin elsk på kånn allde:les.
elte a-v
Eg må få elta denna dæigen fæ:lig fyst (kna). Bikkja eltær sæuine (jage).
elv
s ælv, ælva, ælvær, ælvane, Ongane dukka å sømte i den stillaste hø:len i ælva.
Ælva fløymer å:ver breddine sine hvæ:r bi:dige vå:r nårr sno:gen gå:r.
De lå:g æin hælv kælv i ælva å flæut (Eksempler på tykk l-lyd).
Flå:bygd – ælva, Kji:len – å:a, Fjå:g’sonn – å:i (ulike dialektformer).
emmen adj æimen, Sukkerø:le konne lissom få: æi litt æimen sma:k (flau, litt søtlig).
emne a-v De se:r u:t te å emne seg bra: me å:kern. Æin emnelæg ongdom (lovende).
emne s
D’e emne te åtte sto:re ka:kur i denna dæigkno:a.
Du sto:re ti: færr et la:glæg kjærringemne Jens har sett seg u:t.
Me ha:r et tem’læg svæ:Rt (utsøkt) prå:memne liggans para:t på rende.
enda adv De va: da enda at du ville sjå: innom te kånn. De va da enda gått / æi trøst.
De va enda æin ting om vinnen ville løye litt (ønske). Sitter du hæ:r enda å glo:r?
Me må: nåkk bela:ga kånn på å bi:e / vente enda æi stonn.
Avlinga blæi kje så eller væRst enda (likevel). De konn’a gjinge værre enda.
endatil adv De va endate: om sjølvaste ju:leftan detta, - ve meddagsti: jammaRt (jamvel).
ende adv Eg må ende u:t et svintæ:renn. Dom stå:r ende boRti ve:gen hær å pra:tær (like).
Han la:e seg ende ne: i de mju:ke gra:se. Ho sette seg ende ne: å græin.
Eg gje:r meg ende å:ver me dessa flu:gune.Ga: seg ende å:ver å latte de stå: te:.
O:la va innom hær ende issta(:) (for litt siden).
ende s enne, Hæ:r stå:r ell ting på enne etter to:levæ:re. På ødd å ennær (kaos).
Setta hu:se på enne (rote). Grå:na gjekk åver enne me et gress’læg bra:k.
De va kje enne på elle lå:vo:la som da vanka (mye skryt).
E:en på vi:sa blæi at dom latte sa:ka i bero: innte vi:ære (utsette).
De va ba:re kjy:t å væ:lle:te (skryt) ifrå enne te a:en (gjennomført).
Me blæi hæilt enne på i dæi heng’bratte klæivane. Få ennane te å mø:tas.
Nårr e:en e go:, så e ellting gått. Me gjekk den ny:brøtte vinterve:gen ratt te ennes.
Etterpå va me dønn / ka:v enne på (utslitt). Enda se:r me nåkk ikkje e:en på detta.
De gjekk i begge ennær (oppkast + diare). Gjærra enne på pengane sine (bruke opp).
Han gjærr meste enne på seg på denna må:ten (sliter seg ut).
Me hadde visst bynna ifrå gællne e:en (forkjært).
a-v Håssen ska detta enne? De kan ræint u:t enne me færfærdels’.
endefram adj Jonsen e æin endefram ka:r. På æin græi å endefram må:te (enkelt).
Detta e: nåkk ikkje så endefram som følk tru:r.
endelangs adv Me gjekk hæile Hjellega:ta ennelangs å så:g på ru:tebå:tane.
endeleg adv
Du må end’læg slå: følgje me kånn du: æu, viss du har ti: å løst (gjerne).
End’læg æin gång se:r de u:t te bli opphølls (omsider).
ender adv Slikt henner ba:re ender å gång, å da: helst nårr’n minst ventær de (sjelden).
endetil adj De va: kje så endete som’n hadde trudd (enkelt). Æin græi å endete kompiss.
endevende e-v Dom ennevente hæile hu:se;- to:k færr seg båtte oppe å ne:e (total forandring)
engel s
engel, engel’n, englær, englane, Ho e nå ræine engel’n ho: imot han. Be:kengel.
engsteleg adj Gå:r sta:dig ront å engstær seg færr elt mæug’læg. Jamt så engst’læg a: seg.
- 42 Anne e litt engst’læg færr blommane sine i nåttefråsten.
enig adj
Ja:, eg kan værra skjønt e:nig me de:g i de:. O:la sa:e seg e:nig i elt sammen.
enkelhet s Detta bli:r ba:re i ell enkelhet,- får ta: de sli:k som eg ha:r de (enkel servering).
ennå adv (Vinglende bruk av enda / ennå i tidsuttrykk).
Ha:r’n ikkje kåmme seg på bæina enda?
De duskær å regner litt enda / ennå (fremdeles).
e(i)ns adj e:ns, Dæi to: kåmmer visst aller hæilt åver e:ns. Stemmer åver e:ns me kladden.
Så rest’n e:ns æ:renn ratt te by:’n, Skji:en eller Påssgronn, å kjøfte seg ny: bøRse.
ense a-v
De va aller som’n ensa meg æin gång (se).
Dekkan må kje ense bøRsa BestefæRs (røre).
ensformig adj De kan vel bli: litt e:nsfårmig i lengda å bu: så æinbø:lt te: (stilt).
De va visst tem’læg e:nsfårmig i kåsten æu (uten variasjon).
envis adj
E’ jamt så æinvi:s å sjø:lrå:dig at de halle konne værra nåkk.
eple s
Ja, eple detter ikkje langt ifrå stamma (generasjonslikhet).
Sø:teple. EplekoRt. Eplegræut. Epleskrått (med kjærnehus).
Dæ:r mått’n bi:te i de su:re eple. Makkeple. Gla:seple. Silk’eple.
Ho e kje nokkon sø:ta:pal nettopp, den tøtta. Epleslang.
Å stæ:la eple høstkvellane va lissom go:tatt enkelte sta:ær i bygda.
eremitt s Sitta hæ:r færr deg sjø:l som æin a:’en eremitt.
erfare e-v De: ska: du nåkk få ærfa:re sjø:l æu, nårr så: langt li:r.
ergeleg adj De va: nå ærg’læg æu me denna dæuføtte kælvongen.
Ja, e: de kje ærg’læg æu, jamt å bli a:spi:st me ba:re krå:tune? (tilsidesatt).
ergre a-v Eg ærgrær meg båtte gu:l å grø:n mange gångur åver sli:k slendrian
erkedum
adj E: du værk’læg så: ærkedom? Æin ærketufs uten li:ke.
Nokko ærketull a: æin a:en værden.
erme s
arm, Må visst få lagt opp jakka mi æin tanke på armane. Langarma skjuRte.
Flu:ger u:te i ba:re skjuRt’armane (uten jakke).
ert
s
De kåm trillans som æRtær or æin sekk, hæilt på rams. Ærtepessjur (skolmer).
erte a-v
øRte, Du konne nå øRte æin grå:stæin på deg æu (terge).
ØRtær bare følk på: seg me detta tullsnakke sitt. ØRte nokkon te’n sprekker.
Te å bynna me øRta me bestandig O:la færr Anne (sa de var kjærester).
Æin færgjoRta øRtekro:k hårre du mø:ter’n. Kuine ligger å øRtær (roe maten).
erteleg adj øRt’læg, D’e ræint øRt’læg mange gångur å sjå: på slikt små:læg pusleri.
Jens kan te ti:er værra så gårr øRt’læg me detta kjy:te sitt (irriterende).
ese e-v
Eg ba:re e:ser u:t ront li:ve eg, a ell denna go:e ma:ten din (utvide seg).
Ka:kedæigen e:ste så opp at’n fyllte hæile trå:ge å rant å:ver.
esle a-v
Denna vesle kni:vgræia har eg esla de:g. Eg eslær meg te by:’n æin a da:gane.
Detta emne har eg esla te nytt økseskaft (tiltenkt).
ess s
Ja, den kve:len kan du tru:Jens va: i sitt ess (i godlag).
Få:r’n æin dram eller to:, kåmmer’n lissom rektig i sitt ess.
estimere e-v eksteme:re, Blæi lissom aller fullt eksteme:Rt færr den’n va: (verdsatt).
Dessa kaksane eksteme:rær ikkje fattigfølk mæire heller loRten onner sko:a sine.
ete st-v e:ta, e:ter, å:t, har e:te, Varnen å:t seg foRt vekk vi:ære i de tørre lynge.
Nå e:ter eg dekkan u:t or hu:se (grådig). E:ta nokko i: seg att (ta ord tilbake).
Jentongen e:ter seg i ko:ve. Eg e:ter som æin hest. Blitt så fæ:l te å e:ta i de siste.
To:Rte mest ikkje e:ta metta si (beskjeden). La bikkja e:ta opp restane.
U:ve:s’ne e:ter ba:re om seg på elle kantær. Nå: må du e:ta, så du blir sto:r å stygg (spøk).
E:ter nå meste færr to: æu eg, nårr eg fyste kåmmer i gang. E:ter ikkje me må:te heller.
La nå hesten få e:ta fæ:lig. D’e kje gått å e:ta græut me fingane. Kappe:ta.
E:ta seg innpå nokkon. E:ta onner skjinne (opplagsnæring). Go:e:ten (glad i mat).
- 43 Så gått har eg kje e:te sea eg spi:ste på Kjelldæ:l, og da: fikk jeg egg (knotherme).
Nå: må du e:ta som du e hæime. Guttongen må da få e:ta ifrå: seg (bli mett).
E:ta må:rån. E:ta du:gul. E:ta meddag. E:ta økt. E:ta kve:len. E:ta slåttegræuten.
etande
adj e:tans, E denna såppen e:tans tru? Detta e kje e:tans færr følk.
Så:g ikkje værken e:tans eller drekkans da:gen lang (ingen servering).
etar s
Ja, nå: har dekkan værk’læg fått æin sto:re:tær i hu:se. Kle:se:tær (kranglefant).
ett ta
Detta kåmmer på ett u:t færr meg (likegyldig). De bli:r igronn’ ett fett.
D’e nøtt te (å) bli: ett a to: (bare to muligheter). De lyngte å dondra elt i ett.
Men da: va hondr’å ett u:te, ska eg sæi deg. De gjekk i ett kjø:r båtte nått å da:g.
Lygnune flæ:ra i ett sett (ingen pause). De va i ett renn u:t å inn da:gen lang.
Me sto: i ett strekk te langt åver mi:nått. Me to:k båtte grå:n å fu:ro onner ett.
etter prep Hått e: de du flu:ger etter? Vi du gå: etter æi bytte vatten te kve:len?
Han sitter etter ta:k (utnytter andres feil). Me rusla ba:re etter slette ve:gen.
Me tenkte å sjå: etter møltur i må:rå. D’e li:te å kåmmå etter nå: (for sent).
Hått e: de du stå:r å gla:ner etter? Mange suns ikkje fe:le e så mykkji å stå: etter.
Eg må: nåkk gå: detta litt nærmære etter i sæumane (kontrollere).
Nårr eg tenker væ:lære etter, har du nåkk rett. Jens hang litt etter i regning.
Spellær på detta monnspelle sitt så de stå:r etter. Stå:r på skji: så de kost etter.
Dessa gjysjune e nå li:te å gå: etter (stole på). Bikkja sette etter rå:dy:ra.
E: de nokko å u:t etter i detta væ:re? (hensikt). Vesla ta:r etter dæi vaksne i elt.
De lø:ner seg å stå: (seg) etter sja:vfølka (føye seg). Etter so:l kåmmer regn.
Eg har kåmme litt etter i arbæie. Henge etter i regning. Du får regne etter sja:v.
Læ:ræren kåm etter me at enkelte hadde fjuska (oppdage). Setta att etter seg (vrake).
Jens e etter Ka:ri hårr’o gå:r, som æin klegg. Flu:ge etter jentune.
Den su:sekåppen henger etter kvinnfølka støtt å sta:dig. Etter de / som følk si:er.
Slenger fanto:l etter vaksne følk. Etter elle so:lemærke (gamle tegn).
Anne har dæi bro:ne æugune etter moR’si. Du får tenke nøyære etter te i må:rå.
Trøya sitter litt etter åver aksline (trang). Etter de: eg har hø:Rt hitte da.
Suns vell’o har li:te å le:va etter, stakkæren. Gå:r etter klåkka mest døgne ront.
Ongdomane bru:ka jamt å mø:tas boRti vegnskjille etter fjo:sti:.
Hått e: de i bånn å gronn’ følk stre:vær så etter sæint å ti:læg?
ettergivende adj Ka:ri e så eltfær ettergje:vans i ell ting (føyelig).
etterhanda s
Me e kåmme så i etterhånna me slåtten, - i arbæie (forsinka)
O:la e li:vredd færr å kånnå i etterhånna me skatten.
etterlaten adj
Jens e somtir litt etterla:ten me resskappen (slurvete). Etterla:tenska:p.
etternatta s etternåtta, Eg vakna pluss’læg a nokko kna:king æin gång utpå etternåtta.
etternølar s
De kåm slengans nokko etternø:lærær lenge ba:ketter (somlekopp).
etterpågraut s Etterpågræut hadde me mest ba:re om sonndagane (dessert).
etterpåsleng s Me to:k æin liten etter(på)sleng etter øktema:ten æu (litt ekstra).
etterrakst s
Besta to:k jamnast etterraksten sja:v. Aller et strå: gjekk te kost.
ettersittende adj ettersittans, Denna buksa e eltfær ettersittans åver ba:ken (trang).
Somme følk e så ramme te å sitta etter o:la (ordkløveri).
etterskot s
I de siste e me kåmne litt på etterskå:t i pengeve:gen æu.
ettersmak s
Spe:kekjøtte hadde fått æin ra:r ettersma:k. Æin bi:sma:k kan du kelle de.
ettersottig adv Den ka:ren kan værra båtte slu: å ettersottig nårr’n se:r sitt snitt (venter på tak).
etterståelse s
Somme har jamt så lang etterstå:els’ (er avventende).
ettøring s Ettø:ringær å to:ø:ringær kellær me små:pengær. På stø:rels’ som / me æin ettø:ring.
evig adj og adv Du e nå e:vig snill å græi æu. Katta å:t opp hvæRt e:vige granne. E:vigva:rans
Ja, de: har du e:vig rett i. Dæi go:e ti:ene kan’kje va:ra e:vig, væit du.
,
- 44 Et e:vig ma:s ifrå må:rå te kvell, å:re ront. Dæ:r gjekk de me: hvæRt e:vige ø:re.
evinneleg adj
evind’læg, De va et evind’læg gnå:l ifrå må:rå’n te sæine kve:len (endeløst).
Denna tørken kan vel ikkje va:ra evind’læg heller.
evje
s
øvjo, øvjo, øvjo, øvjur, øvjune, Be:ver’n har hu:se sitt innst i Flåmøvjo.
Bygda kånses er saktens ri:kt velsigna me øvjur, lange å sma:le buktir.
evle s
evle, Hadde rusta seg u:t me et re:alt hånndevle (noe å slå med).
evur s
Oppi æi sma:l skoRte lå:g bare e:vune att etter lamongen kånses (rester).
F
Fable a-v Hått e: de du sitter å fa:blær om? (fantasere).
Jens gå:r å fa:blær om å kjø:pe seg gå:l. O:la e fa:belaktig go: te å skjæise.
fakta s D’e fakta sant ellså,- æ:reso:l , kåRs på halsen! Næi, fakta om eg de: væit.
Nå: e me faktis’ta:lt bærgja me ve: færr flæire vint’rær framåver (ingen tvil).
Men me ha:r fakta meg ikkje att æin ka:keskælk te i må:rå ti:læg (realitet).
fakte s
Han ha:r så mange ra:re faktir denna by:ongen (oppførsel).
Dessa sto:rmannsfaktine tru:r eg Vesl-Ola må ha: etter faR’sin (ligne på).
falde e-v felle, Du vill’ikkje fell’opp / ne blå:buksa færr meg litte’grann? (legge opp).
følle, Vi du følle den gvi:te du:ken fi:nt isammens færr meg? (brette).
SkjøRte lå:g i små: føllur ront leggine på’o. Hæimesydd følleskjøRt te 17e ma:i.
De va lissom litt skam’læg æu å følle hennane nårr eg skulle le:sa færr ma:ten.
faldekniv s føllekni:v, Eg mista føllekni:ven min ne’på fjø:ro i gjørrkvell (i fjæra).
fale s
Gaml-O:la har gjinge hærr ba:re som æin fa:le i hæile vinter (utbrent glo).
falle st-v
falle ell. felle, faller ell feller, falt, har folle (dialekten nøler med å uttale a foran ll).
Dessa o:la falt nåkk ikkje hæilt i go: jo:l iblant følk hæ:romkring (dårlig mottatt).
De feller seg lissom ikkje hæilt færr kånn å snakke by:må:l (ikke naturlig).
De har aller folle seg sli:k nokkon gång hitte. Eg tru:r me ska felle ne buksa litt på bæina.
D’e elt etter som de feller seg te æi hvæ:r ti:. Hæile li:ve falt / ra:sa lissom i gru:s færr’o.
Har de aller folle deg inn nokkon gång å græie hå:rmanken din litt? (ironi).
Pri:sane på skogsbæ:r har folle betrakt’læg nå: på sæinsåmmår’n.Kraftige snogfell.
falleferdig adj Den gamle, skjæive lu:go e meste fallefæ:lig dær’o stå:r. Hå:vmo:d stå:r færr fall.
fallere a-v Ka:ri fale:rær jamt me æin gång nårr de e: snakk om nokko (gi seg).
falme a-v
fælme ell falme, Fla:ge kåns har falma a so:la. De har gjinge a le:ten.
familie s Hæile fame:li’n hennæRs reste å:ver te Ame:rika i si: ti:. Fame:libru:dulje (feide).
Mest å regne færr æin fameli’sva:khet detta. De ligger te dæi følka se:r de u:t som.
famle a-v
De va mest som å famle i blinne. Måtte famle kånn fram i stu:pmørkre.
famntak s
Et stæRt å hjæRt’læg famnta:k. Æin hallfamn grå:nve: te klingbaksten.
Me fekk me: kånn æin snæu kvaRtfamn i lasse, eller nokko dæ:romkring.
fandenskap s Detta må nokkon ha gjoRt på ba:re, skji:re fa:’enskap.
fang(a) s
fang ell. fangæi, Vi du hent’inn et fanga ve: færr kånn te kve:len?
Hadd’ikkje vorre gæ:le me et ve:afanga eller to: fy:ri mørkre kåmmer.
Få nokko rett i fange / fangæie. Besta har så sto:Rt å gått et fang. Bæ:ra i fangæie.
Ho sitter nå aller me hennane i fange. Vesla sitter på fange Bestas / te Besta.
fant
s
Værra som fanten, e:ta å så: ba:re færdufte. Fa:rans fant. Æin rakkærfant.
Eg vi kje gjærra meg te fant på mine gamle da:gær heller (sløse). Båtte følk å fant.
Etter den bommeRt’n / lapsussen va’n så gått som ra:ka fant æu (uten midler).
Du ska kje dømme fanten på fillune. Mu:sefellfanten (omreisende).
fantasere e-v Fantase:rær nokko veldig om å kjø:pe seg følkemota:gær æu (radio).
fantefua s Håsse i fantefu:a ska detta gå:? De bli:r boRt’i fantefu:a elt sammen (meningsløst).
fantejaga a-v Men dæ:r blæi tju:vfiskær’n fanteja:ga på flekken (avvise brutalt).
- 45 Slikt pakk skulle fanteja:gas, rett å slett. Løgn å fanteri. Gå: fanteve:gen.
fantetak s
Eg har sett nokka stygge fanteta:k a’n somtir (uærlighet). Sånt fantepakk!
Begje: seg på fantesti:gen. Få: fanto:l slengt etter seg.
Æin fa(n)te or hvæ:r bygd (klær som ikke passer sammen).
-far
s
Et u:ttørka bekkefa:r. FøRskne, brestefæ:lige tillfa:r (sviller). Omfa:r (stokkelag).
farande adj
fa:rans, Den ve:gen e kje fa:rans på denna å:Rsens ti:. Fa:rans fant.
Faster e jamt så stillfa:rans nårr‘o kåmmer. E så: langfa:rans følk ut’å gå:r?
Hæ:r må du helst værra litt fi:nfa:rans. Han kan værra litt oppfa:rans somtir (hissig).
farbror s
fa:bro, Brø:ane te fa:r kellær me helst fa:bro. På U:lefåss si:er ongane onkel.
fare s
Eg tru:r kje de e nokka fa:re på fæ:le enda (ingen risiko).Trasse elle fa:rær.
Me ante fre: å ingen fa:re. Fa:re færr nåttefråst. Ja, de kan værra fa:re færr de:.
fare st-v fa:ra, fa:rer, fo:r, har fo:re, Kle:a hadde fo:re så ille i arbeie (slitte). Fa:ra på trry:ne.
Gaml-O:la har fo:re så foRt i vinter (sykelig). Eg tru:r de fo:r væ:l (kom godt med).
Gammel’n har fo:re så or kle:a æu (blitt mager). Ikkje fa:r sli:k me dæi go:e kle:a dine.
Må fa:ra me:’n som et (b)rå:te egg (behandle forsiktig). Må fa:ra fi:nt me pu:s, væit du.
Fo:r på hu:e lukst i ælva. Fo:r fluksens te by:n me den ti:læge må:råbussen.
Fa:ra me fanteri. Fa:ra me løgn. Fa:ra gå:l’mellom. Fa:ra fanteve:gen (uten bopel).
Fa:ra i tåttane på hina:en. Fa:ra i væ:re færr ingenting (overreagere). Fa:rans ve:g.
Fa:rer opp færr de minste (blir sint). Oppfa:rans. Da: fo:r’n / stræuk’n på dynna.
Fa:ra opp som æi lø:ve å dette ne:att som æin skjinnfell. Fa:ra uvisklæg fram.
Fa:ra vi:slæg fram. Fa:ra i kle:a. Be:ver’n har fo:re så a:t i ha:gan (ødelegge).
Me fekk langfa:rans (på) besø:k. Detta u:tslette e visst nokko som fa:rer (smittsomt).
farang
s De har gjinge æin uli:læg ma:gafa:rang hær i romju:la.
Denna fa:rangen ta:r så me: seg æu (omgangssyke).
farge s
færgje, Fi:nstu:go va må:la me ly:se å gjille færgjur. Blå:færgja ullgå:n.
By:jentur me ræufærgja lippur å negglær. Færgjebly:ant = le:tably:ant.
fark s
Fark å fant. Fy: farken! (kraftuttrykk). Et farkestykkji. Fa:ra farkelæg fram (uærlig).
farleg adj E de fa:rlæg da: da? (ikke noe problem). Å:, ho e fa:rlæg flink me hennane:.
Detta kan bli fa:rlæg spell (risiko). E: de nå så fa:rlæg me detta bø:se da? (nøye).
De va æi fa:rlæg go: ka:ke. De hæile gjekk fa:rlæg foRt.
D’e kje fa:rlæg færr dekkan som har pengær på bo:k.
De va kje fa:rlæg da, viss de snaRt ville kåmmå litt regn.
fart s Da: ska eg sæi ka:ren fekk faRt på seg æu. Eg stå:r nettopp på faRten te by:n.
O:la e på faRten støtt han. Han e mykkji på faRten (reiser mye). Glømte de i faRten.
Vøgna hadde fått æin stygg me:faRt. Kjærra va ille me:fo:ren (ødelagt).
farte a-v O:la e jamt ut’å faRtær. Han li:kær å faRte. FaRtær gjærr’n, lann å strann.
fasit
s
fassitt, Kan eg få lå:ne fassitten a deg? Detta stemmer me fassitten.
fast adj
Anne å O:la hadde fast følgje i lang ti:. Han va fast gjest dæ:r i hu:se.
Ka:rane satt å snakka om løst å fast. Men dæ:r sto: eg bom fast,- hæilt i klemma.
Ro:tfaste renningær minner seg ti:læg. Næi, dæi følka stå:r ikkje fast me nokkon ting.
Fast i fisken. Fast arbæi båtte såmmår å vinter. Hadde sin faste plass i kjørka æu.
fastans adj Eg gå:r sjella fastans på arbæi (uten å spise). På fastans hjæRte.
Jammen hølt’n seg fastans på hæile festen (edru). Fastlavnsbøllær me rusi:nur i.
fat s Legger ikkje to: sillær på ett fa:t, den megga (gjerrig). Høll fingane a’fa:te! (ikke rør).
fate a-v fa:ta, Eg få:r de kje te å fa:ta i denna rå: å vasstrokne ve:en (tenne).
Dæ:r bynna gnistane å fa:ta i den knusktørre må:sån.
fate s Æin fa(n)te or hvæ:r bygd. (lite stilig kledd). Æi ra:va fa:tafille (gammelt klesplagg).
fatt adj Håssen e: de egentlæg fatt me denna svenskeradden.? Så: to:k me fatt på ny: fresk.
Dom to:k’n re:alt fatt etter dessa pingsestre:ka (irettesette). Så:g helst litt ta:fatt ut.
Hårre har du fått fatt i dessa svæ:re oljekle:a? (regntøy).
- 46 Denna såmmår’n va de mesta ku:l å få fatt i ånneføllk (ingen ledige).
fattas v Hått e: de som fattas de:g i dag? (mangle). De fattas to: lu:sne kro:nur på hondre.
D’e kje den tingen som fattas dæ:r i hu:se (overflod).
fatte a-v Kan du fatte å begri:pe håssen sånt går a:n? Næi, de: e nå skværr ufatt’læg æu.
fattig adj Fattig som æi kjørkeråtte. Me bli:r nå ikkje fattigære a de: (av å gi bort litt).
Ri:ke skjyllfølk i Amerika va nå jamnast æi heller fattig / ma:ger trøst.
Fattige hondre kro:nur va elt som va att. Fattig på goss å gull.
U:tde:ling te dæi fattige (gjengs spøk). Sto: gjønne modell færr fattigmannsbakkels.
fattigfolk s Fattigfølk hølt seg sjella me bikkje. Æi fattiglu:s som egd’ikkje nå:la i veggen.
Fattig Per E:riksen (som eier lite). Le:va på fattigkassa (få støtte). Fattiglem.
Nøye seg me fattigmannskåst. Lu:tfattig. O:lfattig. Fattigsklæg kledd.
fausken adj føRsken, Den gamle åspestubben e skværr føRsken (morken).
fe s
Elt fe: e sin hærre li:k. Fe:nalå:r (spekemat). Sånt fe:hu:e! Båtte følk å fe:.
fedd s
Besta hadde sponne fæ:lig mange fedd ullgå:n (garnbunt).
fei s
Dom fekk hæile arbæie onna i æin fæi. I æin fy:kenne fæi (i all hast).
feie a-v
Æinvæ:r får fæie færr æiga dynn. Me fæia jamt ømmen te ju:l.
O:la konne værra litt a æin fæiær somtir (luring).
Æin fæ:l fæiær (skøyer). SvaRt som æin fæiær.
feil s
De va nå min æigen fæil æu. Fæil i møkkra. De lettast å sjå: andres fæilær.
Eg to:k fæil a dæi to: brø:ane. Detta e kje lenger te å ta: fæil a (ingen tvil).
Me bynna ifrå fæil enne. Hugsær eg ikkje fæil, snakka’n ka:v fjellmå:l.
De: slå:r nå aller fæil - Næi, de: gle:kær ikkje. To:k sko:en på fæil bæin.
feile a-v Hått e: de som fæilær hannom tru? De fæilær’n ingen værdens ting (heilt frisk).
D’e menn’skjelæg å fæile. Nå fæilær de ba:re nokko få: kro:nur.
feime a-v Vesla fæimær me armane å vi opp i fange. Fæime vekk flu:gune.
feit adj
Gri:sen va smellane fæit. De blir kje fett færr’n på den lu:selønna (flust).
De va kje fett færr små:følk på den ti:a (ingen velstand). Fæit som æin gri:s.
Ha:lfæit. Blæikfæit. Så fæit på skråtten at de lå:g i vælkær .
feitved s Denna fæitve:en so:tær så ille i ømmen (tyri).
feitgraut s På stu:len ko:ka dom somtir fæitgræut nårr de kåm fremmen.
fekkje s Ku:ine går å bæiter ende innpå fekkjane.
fekte a-v fekte ell. fikte, Nokkon sto: på hi: si:da å ro:pa å fekta å ville å:ver.
Eg tru:r O:la hadde vorre litt i fikten me Anne fø:r æu. Ja’n fikta fæ:lt etter jentune.
Unner kri:gen kåm by:følk på lanne å fekta etter ma:t (tigge).
Denna fektinga kella me æu færr skavling. Dom skavla etter smø:r å egg.
fele s
Han va gæ:len som æi fe:le. Du:sinfe:le = fla:tfe:le.
Men da fekk fe:la (pi:pa) æin a:en lå:t. Stry:k opp æin på fe:la da vell!
felg s
O:la va skværr på felgen æin gång da Anne ville slå: opp me’n (nedfor).
felle e-v Jeg’rane fellte to: digre ælgjestu:tær ba:re på fysste da:gen.
Vesla va ti:læg u:te me å felle mjølketennane sine.
Felle a: æin bonning (avslutte et strikketøy). Espane bynnær å felle læuve.
felles
Anne har mykkji te felles me moR’si (svært lik). Felles sje:bne e æi trøst.
Elle dæi systane har nå den ting te felles at dom e så flinke me hennane.
fem tall Den gången gjekk eg fem på:, så de sa:e seks æu (lot seg lure).
Eg tru:r ikkje den ka:ren kan værra ve sine fulle fem lenger (tilregnelig).
Fly:ge på femte veggen (gå amok) Værra femte hju:l på vøgna (til overs).
Sli:k æin skry:tepa:ve gje:r eg ikkje fem fla:te ø:re færr. Femkro:ningen va a papper.
femne e-v Dæi ny:e na:silå:vane fem’te lissom om ell værdens ting æu (omfatte).
Måtte tri: mann te å femne runt den gamle ælmen.
fenge e-v Slik musikk fenger ikkje så veldig hæ:r på lansbygda. Hølt æi fengans pre:ken.
- 47 Varmen fenger foRt i den tørre dæufånna. Ellfengt (brannfarlig).
fente s
Den gamle jå:la spjå:kår seg u:t som æi a:en fente (dårlig smak).
ferd s fæ:l, E nokko på fæ:le eller? De måtte visst værra nokko ekstra på fæ:le (på gang).
Eg va nettopp i fæ:l me å setta på kaff’en (på farten). Be:ver’n har vorre på fæ:le att.
ferdig adj Eg va dønn fæ:lig etter den ma:gasjæuen. Han e fæ:lig færr gått nå (ute av spillet).
Nå høller me på: / stå:r me i ett te me e fæ:lige. Sto: fæ:lige te å flu:ge på hina:en.
Sprekkefæ:lig. Dæufæ:lig. Sekkefæ:lig prå:m. Slaktefæ:lig gri:s.
Ræisefæ:lig (fullt påkledd ell. klar til til å dø). Hallfæ:lig arbæi. Fullt fæ:lig te å ræise.
Gjiftefæ:lig dåtter. Brestefæ:lig ste:ga (morken). Flu:gefæ:lige fuglongær.
E:du snaRt fæ:lig eller? (opptatt do). Sengefæ:lig (syk ell.søvnig).
Fekk ikkje ti: te å gjærra seg fæ:lig me meddagen æin gång (spise seg mett).
Fæ:lig u:tsprotne gå:songær. La: meg nå få snakke fæ:lig. E:ta fæ:lig (bli mett).
ferr s Har de sno:ga? Ja:, men d’e ba:re nokko tunt færr. Litt sno:gfærr på bakken (støv).
fersk adj Denna Jonsen va hæilt fæRsk som dåkter (uerfaren). Me får fæRsk ka:ke te økt.
Spekka me / fullt a fæRske ku:ru:kur. Ta: på fæRsk gjæRning. FæRske påte:ter.
fesle a-v Eg må få fesla veslefingen min. Ha:r du æi feslefille? Æin inntulla feslefing.
fest s D’e ræint æin fest å hø:r’n spellær på fe:la si (ros). Hadde æin fest som sa:e seks.
Åffervi:ko enna me fest på be:dusse om sonndagskve:len. Festen slutta me vitnemø:te.
Æin hæi dondrans fest. Gamlefest. Gubbefest: Græut’fest. Skælkefest.
fete a-v Græier du å fe:ta deg fram hæ:r i my:rkanten? (korte skritt).
fett s
Får su:ge på labben å tæ:re på fette (nøysomhet).
De rå:kå at ongane blæi sent færr å lå:ne sleggefett (narreord).
Færr me:g bli:r nå detta ett fett (ganske likegyldig). Hipp som happ.
fibb
s Ba:re æin liten pølsefibb igjen. Sigarettfibb. Æin kne:koRt skjøRtefibb va nåkk.
fiffe a-v Ma:ri hadde fiffa seg grondig opp te festen. By:fiffen li:kær ikkje fe:lespell.
Jens li:kær å hølle seg me fiffen (fint folk).
figen adj fi:gjen, Vesla kåm springans så flettune flagra, så fi:gjen å gla: (opprømt).
fike a-v fi:ke ell. fe:ka, O:la fe:kær å arbæir båtte sæint å ti:læg, håsse væ:re e:.
Følk fe:ka å rodde Fjo:len te jamnan, anten de ba:r mo:t eller me: (slite).
Jammen fi:ka’o kje te:’n onner ø:ræie æu (slå). Dæ:r fekk’n æin re:al ø:refi:k.
fikle a-v Du må kje fikkle me klåkka mi. Satt ba:r’å fikkla me lommetørklæie lange stonner.
fikse a-v Anne hadde la:ga meddagen fiks fæ:lig på få:rhånn. Beta:la fiks kontant.
Anne e jamt så fiks å fjång på hå:re. O:la fiksær de meste han (greie).
fiksfaks s D’e jamt nokko fiksfaks me denna lå:sen (plunder). Fiksfakseri: te inga nytte.
fikte a-v
fikte ell. fekte, Han har vorre i fikten me så mange, den ka:ren. Fikte etter jentune.
Onner kri:gen kom somtir by:følk te Flå:bygd å fekta etter ma:t (tigge).
filas
s Du e: æin liten fi:las du, trur eg. Va: nåkk litt a æin fi:las i ongdommen æu.(luring).
fille- s
Dom sloss så fillune fæuk. Konne meste flu:ge i fillur (irritasjon).
Gå:r ront hær som æin a:’en fillea:non, skjeggut å langhæ:lt (simpelt kledd).
Da: ska eg sæi’n fekk kjø:Rt fillerappen sin (ble utfordret). Feslefille. Gølvfille.
De va nå fill / ska:e me denna tu:ren te Heddæl som ska:r seg. Fillemoster.
Følk bry:r seg kje dusta om detta, næi aller filla heller (likeglad). Filledåkke.
E: kje filla me:tære han heller andre følk. Jammen stilt’n opp i ba:re fillekle:a æu.
D’e æin ekta fillerugg, spø:r du me:g (tvilsom person). Filleskrått.
Den æine filla slå:r den andre i hæ:l. Flæug så fillune flagra om’n.
Fillebi:l. Filleve:g. Fillehabitten (til hverdagsbruk). Et ekta fillevæ:r!
Sto:re, gvi:te sno:gfillur flaksa på skrå: ne: igjønnom lufta å la:e seg på bakken.
De va: da fillegræie æu at de skulle gjinge så på to:k færr dom (sørgelig).
Forsvant som ånn i æin fillehæug (sporløst). De hadde kåmme filldom i så:re (verk).
De har kåmme nokko filldom på plentune æu (sykdom).
- 48 Gla:se gjekk i fillebe:tær. Eg blå:ser i hæile filletukka. Æi snørrfille.
Dæ:r har eg nåkk lagt meg te æin stygg filleva:na. Tørk a: deg på gølvfilla.
Denna sputtinga e æin færgjoRtta filleva:na’n ha:r. Æin ekta fillefrans.
Den ka:ren ha:r så mange filleta:k. Æi flu:gefille a væRste sla:g (festglad jente).
Få:r ikkje fre: i fillune førr’n har gredd detta (sta). Et ekta fillela:g (uvane).
fillerye s Te ju:l ly:ste stu:gogølve opp me ny:vo:vne fillery:ur.
filme a-v Næi, nå: tru:r eg du filmær. Huff, nå: filmær du fæ:lt (fantasere).
filoter s Fanten raska isammens filo:tune sine å fo:r sin ve:g (sakene).
fin adj E: du så: fi:n på: de? (kresen). Etterpå va’n fi:n ka:r (medgjølig). Fo:r fi:nsklæg fram.
Ja, du: e æin fi:n be:ta (ofte ironisk ment). Nokko så: fi:sfi:nt (jålete).
De va fi:nt li:te att i bøllen. Eg va fi:nt nøtt te å lystre. Skjæ:ra fi:nt a osten.
Ha fi:n ne:se (go teft). Fi:n i må:le (spak). Sitta fi:nt me bo:le (bordskikk).
Værra fi:nfa:rans (forsiktig). Fi:ntfø:lans (sårbar). Ja, du: e æin fi:n po:de.
TæRtefi:n. Brillefi:n. Takke me den fi:ne hånna. Jæu, detta blir fI:ne græiur.
Dæi følka e lissom a et fi:nære sla:g. Å:ker’n kåmmer fi:nfi:nt i å:r (spirer).
Ly:sesta:kan stå:r i fi:nstu:go. Kåmmå i fi:npussen. Fi:nmåska bonning / fiskegå:n.
Ja, du e jammen æin fi:n æin (ironisk ment). Fi:nsikta gvæitemjø:l.
Dessa kåppane bru:kær me ba:re te fi:nt (selskap). Må fa:ra fi:nt me pu:songen.
Me får ta: de fi:nt te å bynna me. Anne e så fi:n på la:ge (kjekk).
Fa:ra fi:nt me dæi ny:e sko:a. Fi:n i ma:ten (spiser lite). Fi:n på hå:re.
Hæile fløttesjæuen gjekk så fi:nt som ba:re de:.Fi:nt leve:Rt (bikkja bæsja).
fine a-v Etterpå tre:ga’o seg, å prø:va å fi:ne på det (glatte over).
finger s fing, fingen, fingær, fingane, Dom la:e’kje æin fing imellom (ingen støtte).
Aller som’n le:a på æin fing / løfta kje æin fing (passiv).
D’e saktens nåkk å henge fingane i. Gje: nokkon veslefingen.
Eg klæiær i fingane etter å bynna. Tælja på fingane.
Hadde nåkk æin fing me i spelle Jens æu. Neglespretten på fingane.
De va ingen ting å setta fingen på (alt vel og bra). Tru:r du eg e langfinga eller?
Hæ:r får du hølle fingane a fa:te (ikke røre). Æi fingerbjørr.
Sli:k fingerfærdighet skull’du aller ha sett i ditt li:v. Fingerne:m.
fingre a-v Du ska nå fingre me e:ll ting æu (tukle).
fingå st-v Prestefølka e u:te å fi:ngå:r i go:være (spasere).
finnast st-v De finns inga rå: færr slikt svi:neri. De har mest ikkje fonnes ty:tebær i å:r.
De fanntes ikkje bensinn å oppdri:ve nokkon sta:.De finns ikkje hannoms li:ke.
De fanntes ikkje ma:kan te klingen Bestas, væit du (enestående).
finne st-v finne, finner, fant, fonne, D’e mest ikkje hasselnettær å finne lenger (nøtter).
Vent te’n finner på: de sja:v. Jentongen kåmmer nåkk nårr’o finner de færr gått sja:v.
Følk finner elltiss et smutthå:l å stikke kro:nune vekk i.
Den som læitær, den finner, om ikkje de:’n læitær etter.
Ta: de dæ:r du finner de, å legge de dæ:r de fattas (tjuvlåne).
Finne kam te håtten sin. Dæ:r har’n fonne sin å:vermann.
Næi, du finner aller hans ma:ke på denna jo:l. Har ikkje fonne opp kru:e nettopp.
Du må kje finne deg i hått som helst heller. Åssen konn’du finne på detta?
Næi, de: må: du kje finne på, ikkje færr elt i værden:. Fant seg gått te rettes (trives).
Finne grå:nko:e. Finne fi:rkløvver. Finne den rektige to:nan. Finne ve:gen teba:Rs igjen.
finpussen s Da: må du ta: på deg fi:npussen. Stilte opp i full puss.
I må:rå får me ta på kånn fi:nsta:sen. Fi:nskjuRta me sti:v kraga.
finte
s
Eg bry:r meg katta om fintune hannoms. Fæ:l te å gje: fintur (ironi).
Ongdommen finner på så mange slags fintur (spikk).
fintfarande adj fi:nfa:rans, Anne e jamt så fi:nfa:rans i elt ho si:er å gjærr.
- 49 fintfølande adj fi:nfø:lans, De nyttær ikkje å værra så: fi:nfø:lans i denna værden.
fire a-v
Du må eller fi:re på detta (gi etter). Å, somtir e de bra: me litt fi:revett æu.
Ho: fi:rær nå aller æin tomme heller,- næi, ikkje om du bræut’o a:.
tallord, Me har gjpRt opp detta onner fi:re æugur. Sitta ba:k fi:re veggir.
Ma:ri e elt på ve:g me fjo:le ongen (gravid).
firekrabben s Lå:g på fi:rekrabben frammafærr ømmen. Måtte ne: på fi:rekrabben.
Onner lu:go måtte me krabba på elle fi:re. FæRske spå:r i sno:gen etter æin fi:rbæining.
firr s
ferr, De har sno:ga litt,- ba:re nokko tunt færr, så vitt de e: (støvlag).
firre a-v firre ell. ferre, Hått e: de du firrær så færr? Som du ferrær i dag (vimse).
firskaft s Næi, nå: tru:r eg du se:r i fi:rskaft (ser galt), (vevuttrykk).
firskoren adj Va: heller fi:rsko:ren å sjå: te hæile ka:ren (brei og kraftig).
firsprang s Dæ:r la:e den ta:ter’n aga:le i fullt fi:rsprang.
fis
s
Sleppe æin fi:s. Æi fæ:l fi:slukt. Den som fyst bli:r fi:sen va:r, han e fi:sens fa:r.
fise st-v fi:se, fi:ser, fæis, har fi:se. Fi:sfi:ne fru:ur. Gå:r å fi:ser hårr’n gå:r.
Hæim’ba:ka lompe e gresslæg gått, men du fi:ser fæ:lt a’o.
Fi:sosten lukta lang ve:g. Kåm så fi:sbli: å ville gjærra seg te (smiske).
fisask
s Du e: nå visst fi:sasken te Besta du, tru:r eg (gromunge).
fisen adj E du værk’læg så fi:sen? De va nå fi:se gjoRt a’n (smålig).
Nå suns eg værk’læg du va fi:sen imot syster di (lumpen).
fisk s
Fekk eller som æi fiskepe:te på slu:ken i kvell. Fiskevinn. Skråttefisk. Fiskesly:.
Æi fiskeløyse e helst æin tjønneputt u:ten fisk. Fjo:lfisk. Gåttefisk. Stræumfisk.
Ta: færr go: fisk (godta). Sømmer som æin fisk. Æin kell fisk (ufølsom).
Fisken e kje på be:t i kvell. Æin slæip fisk. Læus i fisken (uten hold).
fiskehank s Me suns jamt mo:n i æi fi:n fiskehånk (knippe). Æin ekta fiskejo:n.
fisletut s
Har du fisla te mamma nå igjen, din fisletu:t? (sladrehank).
fivil s
Eg tru:r du har fått fi:vil’n i da:g. Fi:vil’n i fu:a (til urolig unge).
fivreld s fivrill, Flagrær ront som æin fivrill. Fivrillær i ma:gan. Såmmårfuggel.
fjas s
Sli:ke pyntedåkkur tenker visst mest på sta:s å fja:s.
Nå: e de kje ti: te fja:s å fanteri lenger.
Sa:ka kåm boRt i ba:re fja:s å tullpra:t.
fjase a-v O:la li:kær jamt å fja:sa me jentune.
fjedde a-v E detta nokko å fjedde på da? (ta vare på).
fjegg s
Har du sett den ny:e fjeggen hennæRs? (kavaler).
fjellmann s Eg møtte æin fjellmann på bå:ten. Eg hø:Rte de på må:le. Fjellmå:l.
fjerde tall fjo:le, De va fjo:le såmmår’n Besta satt på stu:len detta.
fjerding s fjo:long, Du remjær, så følk kan hø:re deg æin fjo:long (kvartmil).
Me traska å gjekk æin fjolongs ve:g, å væ:l så de: æu.
fjetra adj Me sto: som fjetra å sti:Rte på væ:rly:se som flamma på himmel’n.
fjolle s
Me kan ikkje ta: nokkon no:tis a sånn æi fjålle Et fjålls. Fjålleri. Fjållute sagt.
fjom s
Va: du rektig tyst, konn’ du prø:v’å fange små: sno:gfjo:m på tonga di.
gullbåstane senner u:t frø:fjo:ma sine te elle kantær.
fjompeleg adj Fjompelæg kledd. Ta:r seg så fjompelæg u:t (uelegant).
Eg vi’kje still’opp dæ:r som æin a:en fjompenisse / fjoms.
fjong adj
Else e så fi:n å fjång i kvell (stilig). Bøjentune e jamt så fjånge i kle:a.
fjor s fjo:l, De må ha vorre anten i fjo:l eller i førrå:re. I fjo:l færr tri: å:r sea (spøk).
fjord s fjo:l, Rodde Fjo:l’en ratt te Grimnes. Fjo:lfisken sma:kær bæ:re heller Stræumfisken.
fjorgammal adj fjo:lgammal, Me få:r trante dæi fjo:lgamle påte:trane æi stonn te: (ete).
fjording s fjo:ling, Den blakke vestlanshesten kella me gjønne fjo:ling.
fjøl s Nokkon hadde sett opp æi knøttli:ta fjø.lbu:. De hadde løsna æi fjø:l i gri:sebingen.
Nokka kassefjø:lær konne foRt bli: te æi hæil lita læikærstu:go. Fjø:lbe:tær.
- 50 Fla:t som æi fjø:l. Du e kje sjø:l før du har sæila å:ver Stræumen på æi fjø:l.
Skjæ:rfjø:la va de aller fysste me fekk prø:ve på på sløyden i sto:rsku:len.
fjøs s fjo:s, Nårr kve:len kåmmer, finner ku:ine hæim te bå:sen sin i fjo:se sja:ve.
Fjo:skrakken å fjo:sre:ko va hæimgjoRte ting, men fjo:slykta va kjøft.
Me må hæim att te fjo:sti:. Etter fjo:sti: ro:a de seg jamt båtte u:te å inne.
Fjåta
a-v fjå:tå, (ete ell. kle seg grundig). Ronn å væ:lfjå:tå (velfødd). Fjå:tålæg (lubben).
Hadde fjå:tå / fo:ga på seg som skull’o te No:lpo:len.
fjått s Har du sett sli:k æin fjått te mann? Han e: nå så fjå:tålæg som vell nokkon kan bli:(tufs).
Æin go:fjått allde:les, snill som et lam (dumsnill).
flabb s Ba:re æin flabb kan få: seg te å sæi slikt nokko. Flabbelæg (løsmunnet person).
flagg s fla:g, Te begra:vels’ fla:gær følk på hall stång. ElleRs hæisær me fla:ge te tåpps.
Gvi:tmå:la fla:gstång hadde dom helst på dæi større gå:lane. To:ne fla:g.
flagne a-v flegne, Må:linga flegnær i skjøytane, skreller a: i sto:re fla:k.
Så so:lbrent at eg flegnær på ne:sa. Bårken flegnær a: dæi fråstskadde tre:a.
flagre a-v Fillune flagra å slang te elle kantær. Fivrilla flagrær ifrå blom te blom.
flaks
s O:la hadde jamnast flaks hos jentune. Ræint gri:seflaks at’o fant igjen ringen sin.
flare a-v flæ:re, Varmen hadde flæ:ra opp att i den tørre må:så’n. Flæ:re å le: (udannet).
Jammen hadde no:lavinnen flæ:ra tjy:ropappen a: ve:ala:ga.
flaske s Somme e visst litt ha:le på flaska om lu:dagane. Ei full tri:pæ:laflaske.
De har flaska seg så fi:nt elt sammen (gått i orden). Flaskelakk (tettemiddel).
Va oppflaska i den samre tru:a elle sammen. Trøste seg te flaska / kamfærputten.
Den grø:ne tra:nflaska va æinaste flaska i hu:se som aller blæi tom.
flat adj
Jens blæi litt fla:t me de samre (tafatt). Lå:g på fla:tseng.
Næi, fy: fla:te færr et stu:vsli:t! Fla:t som æi fjø:l. Legge seg dønn fla:t færr nokkon.
Syklær så’n ligger langfla:t etter Sto:rve:gen, bakke opp å bakke ne:.
flatbrød s flabbrø, Besta ba:ka så gått et flabbrø. Flabbrøsøll e go: skjæimat.
Æi sto:r ru:ve me flabbrø,- tunt å sprøtt. Flabbrølæivane lå:g på:ina:en tett i tett.
flate s Ti:lægpåte:trane stå:r elt i full blom oppå fla:ta. Fla:tune elleRs e nå: te:grodd me jessko.
flau adj Eg va litt flæu færr å gå fysst inn dynna (sjenert).
De flæut å hø:re på nårr følk gå:r å nikjy:ter a se:g å sitt (skamfull).
Da: kan de henne at nokkon hvæ:r få:r æi flæu sma:k i kjeften.
flaum s Vå:rflæumen har raska me: seg båtte ve: å tre:. Flæumen to:k rusk å rask.
Enda snakkær følk om sto:rflæumen i sju:åtju:ge.
fleinskalla adj Æin flæinskella ka:r trenger ikkje græie seg hværken må:rå heller kvell.
fleip
s Eg tru:r mest’n sa:e de ba:re på flæip. Flæiperi (gjøn).
fleipe a-v Du ska kje flæipe me andre følks skavankær.
fleis
s Eg sa:e de bæint i flæisen på’n. Fekk æin sno:gball rett i flæisen (ansikt).
Kan me li:te på sli:k æin flæis da? Jens e jamt så flæislæg i pra:ten (småekkel).
fleke e-v Følk flu:ger etter dessa møltune så dom mest fle:ker seg. Hesten fle:ker tennær.
Sitter jamt å fle:ker me dæi lange skonkane sine (tar stor plass).
Eg fle:kte æi di:ger græin a kji:sebærtre:e. Så:re fle:ker stygt (sprike).
flekk s
Hadde kje æin tørr flekk på skråtten (gjennomvåt). Blekkflekkane i sti:lebo:ka.
På fly:genne flekken (straks). Ongane a:ka i flekksno:gen. Aller a flekken!
Hannom får du kje rikka a flekken. Æin å:kerflekk me mariussær (poteter).
Blæi stå:ans pa:l på samre flekken (urørlig). Mått’ikkje vi:sas æin flekk på gølve.
D’e nå flæire flekkute bikkjur heller prestens. Flekkfri: (reint rulleblad).
Må gnu: litt væ:lære på dessa loRteflekkane. Bestemte seg på flekken (straks).
Blå:bæ:ra e fæ:le te å setta flekkær på kle:a. Dessa flekkane gåss ikkje lenger.
Æin flekk på samvittigheta. Dom egde æin liten jo:lflekk hæ:r oppi hellinga.
flene a-v fle:na, Ungdommen få:r nå vel æin gång fle:na ifrå: seg (fly uten mål).
- 51 fleng s
Pengær i fleng. Jæu, ti: de: ha:r da visst somme æu i hæugefleng.
flenge s De va kåmme æi di:ger flenge i blå:trøya Mobros (rift).
e-v
Me flengte a: kånn de vesle me hadde på: kånn å stu:pa rett u:ti.
flerre a-v flæ:re, Næi, me vi: kje flær(r)e opp att i elt detta gamle nå: igjen (rive).
s D’e kåmme æi lang flærre i regnke:pen min (rift).
flese s
Fla:t som æi fle:se. Må:linga har løsna i sto:re fle:sur (flak).
flesk
s Sjå: på skjøRte mitt om eg skjæ:rer flesk (for sidt underskjørt). Fly:te på fleske.
Men de: kåsta flesk æu, ska eg sæi deg (dyrt). Flesk å påte:ter e go: ma:t te hværrdags.
Sto:re o:l å fleskefett sitter ikkje fast i halsen
fleskeflåt s
D’e mæire flå:t i panna (smelta fett). Duppa flabbrø:e i fleskeflå:te å å:t.
fleskesvord s Den sprø:stekte fleskesvo:len spa:ra eg jamt te slutt.
flesse s
Vesla har fått æi stygg flesse på skjinnleggen (skramme).
flette a-v
Den bu:ven bannær å flettær hårr’n gå:r. Somme jentur fletta hå:re sitt æu.
La:e i: æin flettans æi. Så:g ut som æin fletta kølt (dårlig frisyre).
flette s Flettune hennæRs rakk langt ne’på sma:lryggen.
fli e-v Fli: meg den jongen e du snill! (rekk meg kniven). Eg må fli: meg te festen (pynte).
flik s Vinnen fekk ta:k i æin fli:k a presenninga. Knippe nokkon på ø:refli:ken (-flippen).
Må:nen kjikka inn igjønnom ein fli:k i gaRdi:nune (sprekk).
flikke a-v Væit ikkje om de nyttær å flikke mæire på denna prå:men (reparere).
flink adj
Anne e: nå så e:nestå:’ne / e:nestå:ans flink i hu:se. Flink me hennane.
Flink på sku:len. Fa:rleg flink te å finne seg te rettes hårre’o kåmmer.
flipe e-v
De va jamt æi sutring å æi fli:ping færr den minste ting som va:.
flire e-v Jens bare fli:Rte å ledde a’ elt eg sa:e. Følk væit nå eller hått sli:ke fli:r ska bety:.
flirebikkje s Eg vi nå helst kell’n æi ekta fli:rebikkje. Fli:remekkel.
flis s
Fekk æi skarve fli:s i veslefingen / tommetåtten.
Tomt ve:askjo:l,- aller så mykkji som æi fli:s att igjen.
Elt sammen fli:sa seg opp te ingenting.
Æin blinn mann hadde la:ga den fi:ne fli:skårva.
flo s
Ysste flo:a me ta:kstæin e fullstendig smadra a sno:gskræia (lag, rekke).
flogse s
flåkse, Ma:kan te vilter flåkse skull’du aller’a sett i di le:veti: (vilter jente).
floke a-v Fiskegå:na har flo.ka seg allde:les isammens.
Båtte fø:elsane å tankane hadde visst flo:ka seg te: i hu:e på’o.
s
De va: som kåm de æin flo:ke færr so:la (skuffelse). Flo:kær i hå:re (tove).
Håsse ska me løyse den flo:ken? Slå: flo:ke mot kulla (armslag).
SvaRte skjy:flo:kær lurva seg ustans’læg te: åver Sombefjelle.
flokk s
Følk kåm i flåkk å følgje å ville følgje Gaml-O:la te gra:va / te siste gvi:lesta:en.
Nå: e de ba:re æin æinaste att a den sto:re syskjinflåkken domses.
Dæ:r kåm bygdefølke ba:re diltans som æin oppskre:mt sæu’flåkk (ingen leder).
flokke a-v Re:vongane flåkka seg hæile ti:a omkring tispemo:ra.
Me ongane flåkka kånn runt kre:mæren å kuffeRten hannoms.
flong s
I væRste pø:sregne la:e me å:ver æi skarve flång me tjy:ropapp (til vern).
flor
s
Flo:ren i fjo:se blæi må:kå ræin hvæ:r bi:dige må:rå.
flos
s
flø:s, Hær e ba:re nokka små: flø:s att i kaffebåksen. Flø:s i hå:re.
flose a-v flø:se,. Må:linga flø:ser a:. Flø:sa ligger strødd utåver hæile gølve.
Somme følk e så flø:sute i hå:re at drø:ser a dom.
flot s Et flatt jo:lstykkji konne bli kella æi fla:te eller æi flå:t.
flot s Håssen ska me græie å få denna prå:men på flå:t da?
flote s flå:tå, Ongane la:ga / gjo:le seg æin liten flå:tå a bæine ve:akubbær.
Vintersti hadde me to: fly:tebru:ir liggans i Flå:bygd.
Hvæ:r færr se:g va dom hekta isammens a flæire mindre flå:tår.
- 52 flottung s Tre:ada:g kåm de jamt æin hæil flåttong ju:lebokkær te gå:ls (stort følge).
fluge
s
flu:go, flu:go, flu:gur, flu:gune, Flu:goloRt. Spy:flu:gur. Flu:gofangær.
Værra flu:go på veggen. Dom dæua som flu:gur foRt vekk. To: flu:gur i æin smekk.
Tru:r knapt følk eksteme:Rt’n mæire heller æin inntørka flu:goloRt.
fluksens adv Etterpå dro:g’n fluksens hæim att, ra:ke ve:gen (straks).
flus adj Detta bli:r ikkje flu:st te så mange sultne ma:gær. Hær e flu:st opp å ta: a.
De va sand’læg ikkje flu:st me pengær heller mange gångur.
flusk s
Den stri:e panneflusken hang hæilt ne: i æugune på’n (hårlugg).
flyge st-v fly:ge ell flu:ge, flu:ger, flæug, har fluge, Jentongen flæug mest i ta:ke a gle:e.
Flu:ge på veggane (bli sint). Flæug mest på femte veggen (avsindig).
Bikkja flæug på:’n. Eg tru:r du flu:ger deg færdærva (vilter). Flu:ger etter jentune.
Den villsty:ringen flu:ger mest så’n fle:ker seg. Fo:r opp i et fly:gene sinne.
Å de: måtte skje: på fly:gene flekken. Så umu:læg som å flu:ge te må:nen.
Næi, ikkje om du flu:ger på varmen, aller ta:l’om. Katta fly:ger (løpetid).
Flu:ge i fillur. Flu:ge i flint. Flæug som et piska skjinn.
Flæug meste bæinstubbane a: seg. I millitæ:rbo:ka sto: et bilde a æi flu:gemaskji:n.
flygefille s Værre flu:gefille finns ikkje i hæile bygda (vilter jente).
flyte st-v fly:te, fly:ter, flæut, har fly:te, O:la ha:r nå jamt litt å fly:te på (i bakhanda).
Du fly:ter nå på fleske æu du. Me høller kånn vel fly:tans æi bæite te:.
Tø:lune dine ligger å fly:ter åver elt,- båtte på bo:l å benkir (uryddig).
De fly:ter a mjølk å hånning (velstsand). De flæut / ko:ka å:ver færr’n.
flytte a-v fløtta, Vi’du fløtta deg litt? De va mange som fløtta u:t på den ti:a. Fløtteda:gen.
Nå: e de din tu:r te å fløtta (spille mølle). Du væit ikkje hått du ha:r førr du fløttær.
Du fløttær ikkje fo:ten, aller a flekken (forbud). Vi du fløtta litt på skankane dine?
Om vå:ren fløtta følk gjønne u:t i ellhu:se, me kåppær å ka:r. Fløtta på stu:len.
flære a-v Jens flæ:rær å le:r a ell den skafte ting (harselere). Varnen har flæ:ra opp att.
fløke e-v Fiskegå:na har flø:kt seg isammens i æi æinaste usse (sammenfiltre). Innflø:kt.
Fløte s Har skomma flø:ten og rest me elt de beste: Flø:temugge me gammalt strå:mønster.
fløyte e-v fløyte, fløyter, fløtte, har fløtt, Dom har fløtt bru:ke ne: ælva, ratt te Fjo:len.
De har visst gjinge fløyten hæile rukle (gå tapt).
flåar s
Pengeflå:æren flå:r deg gjønne te skjinne, viss’n får ta:k. Mærraflå:ær.
flågås v
flå:gås ell. flå:kås, Guttongær trenger jamkampingær å flå:gås me (småslåss).
flåkjefta adj Anne e’kje så begæistra færr flå:kjefta ka:rær (dristig prat).
flåse a-v flå:så, Du må kje flå:så me slikt. Han ba:re flå:sår (fleipe).
Flå:sute snakk. Flå:s’læg i pra:ten. Æin ekta flå:s.
Eg li:kær ikkje å hø:re på slikt flå:seri (grov spøk).
fnugg s De va aller et fnugg igjen. Ikkje et fnugg a sanning skapt i detta rø:le.
Du e kje et fnugg me:tære sja:v, viss du vi vetta de, ikkje æin døyt heller.
De da:la ne: nokka ø:rfå: sno:gfnugg på hæimve:gen.
fnyse e-v Gubben ba:re fny:ste a de: eg sa:e (ble sint).
fnøse e-v (Hesten som blåser i nesa)
foge a-v Dom ræint fo:ga meg me go: ma:t, te elle må:lti. Fo:ge pølsur (stappe).
De fo:gær seg i kvenna (tetter seg).
Gamla hadde fo:ga på: seg gått me tjukke ullkle:er, ifrå øfst te ne:st.
fold s følle, GaRdi:nune henger færr vønnæia i fi:ne føllur. D’e kåmme æi følle på du:ken.
folde a-v Kjo:len føllær seg så fi:nt ront bæine på’o. FølleskjøRt. Føllekni:v.
-foldig adj -føldig, Å:, d’e mangføldige å:r sea detta nå:. Mangføldige gångur.
fole s
få:lå, få:lå’n få:lår, få:låne, Bro:na har fått få:longe. Få:låtong håppe.
A viltraste få:lån blir beste hesten, hæitas de etter gammalt.
folk s Du får oppfø:re deg som følk, du: som andre. D’e kje følk å få: te tongarbæi lenger.
- 53 Dom ventær visst små:følk dæ:r i hu:se (fødsel). Vi du værra følk, din ta:ter du e!!
D’e mo:ro å kåmmå u:t å treffe følk somtir. Fyste ma:i e lissom mest færr arbæisfølk.
Dom e: a samre følka, på moRs si:a langt u:ti (fjerne slektninger). Ånnefølk.
De va kje færr langt på nåtta han kåm fram te følk (bebyggelse). Bru:rfølka.
De ligger te dæi følka å stikke seg litt fram (særtrekk). Ba:re næ:raste skjyllfølka.
De bli:r nå følk a dæi fleste nårr dom ba:re få:r å:ra på seg. Sja:vfølka va kje hæime.
folke a-v Jens har følka seg fæ:lt i sæinære ti:. Nå får du sandlæg læ:re å følke deg.
Tølperen følkær seg a:, ska du sjå:, nårr’n ba:re få:r nokka flæire å:r på ba:ken.
folkeskikk s
E de følkeskjikk sånt da? Han æiger ikkje følkeskjikk, den ka:ren.
folkeskule s
Dæi fleste hadd’iìkkje a:na å vi:se færr seg heller å:ra på følkesku:len.
folkesnakk s De blæi mykkji følkesnakk om detta ront i bygda (sladder). Følkeskjy:
folkevis adj
Me vi: nå gjønne årdne detta på følkevi:s, væit du. Kle: seg på følkevi:s.
folksamt adj
De va tem’læg følksamt på søttene ma:i-testellinga, båtte u:te å inne.
fomle a-v
fomle, Gamla fomla etter brillune i taska si (ustø handtering).
Eg bli:r så fomlefinga me våttær på hennane. Et e:vig fommel.
D’e fomlute å årdne me pergær i mørkre. Fomla lenge me nykkjill’n.
for
De va kje færr da viss gjikta sna:Rt ville gje: seg litt (sterkt ønske).
De va kje færr ingenting at’o hadde pønta seg så om kve:len.
Eg gjo:le de nå mest færr skåms skull. Hått e detta færr nokko gjilder?(ustø sak).
Hå e: de færr nokko græis du har gjildra opp dæ:r? Næi, så: færr svingane!!
Dessa o:la har kåmme så færr meg i de siste (tenkt på). Gå:r færr lu:t å keltvann.
Færr ti:a har eg fullt opp å bestille hæime. Me ha:r nå ti:a færr kånn (ingen hast).
Mange har færr va:ne å båtte røyke å le:sa på senga. Le:sa færr ma:ten (bønn).
Ha:r du nokko færr deg i må:rå? (gjøremål). Næi, ikkje nokko vi:ære (uviktig).
Har fått de færr seg at’n vi fløtta te by:n (fått den tanken). Arbæir fær to: å e:ter fær tri:
De e’kje færr at du: ska ha elle dæi støRste epla alæine (rettferdig).
Ikkje færr de:, eg har vorre inne på samre tanken sja:v eg (forresten).
Han ha:r de færr seg at’n vi slutte me ku:ir æu (snakker om). Sprang færr li:ve.
Den vesle tøyta e nå så færr seg hårr’o kåmmer (frimodig, ubeskjeden).
for s
fårr, fårra, fårrir, fårrine, Me gra:sa gjønne tri: fårrir a gången (reit i åkeren).
for mykje adv Eg tru:r ikkje de: e færr mykkji sagt (ingen overdrivelse).
Vill’ikkje værra a: me den hesten færr mykkji, ikkje færr elt i værden.
Færr mykkji å færr li:te skjemmer ellting. Jæu, færr den sa:ks skull så.
De va: vell ikkje færr mykkji (færlanga) om’n hjølte litt te: i ånnine.
for så vidt adv Færsåvitt har vel detta gjinge tå:Rlæg grett te denna ti: (noenlunne).
Færsåvitt konne eg vel strekke meg så: langt (egentlig).
Færsåvitt på æin må:te, kan’n vel sæi de sli:k æu.
forbanna
adj Fly:gene færbanna (svært sint). (Uttalen av r i ”for-” er nokså upresis,
og kan til tider bli nesten borte: færskjell – fæRskjell – fæ’skjell)
forbarme a-v Næi, Gu:d færbarme seg, mått’ikkje O:la få regn på hesjune sine nå: (bønn).
Dæ:r konne følk bli stå:ans i Stræumjo:llanne te nokkon end’læg færbarma seg.
Må: visst færbarme kånn åver denna læupærkatta. Kast te:’o æi fiskepe:te!
forbaska adj Dessa færbaska flu:gune elle sta:ær, båtte u:t’å inne.
forbausa adj Du må kje bli færbæusa om eg kjikkær innom te dekkan æin da:g.
forbi
adv D’e færbi: me dom nå. Færlå:velsen e færbi:. Den ti:a e færbi:.
D’e kje te å kåmmå færbi: (unngå). Eg stakk bare innom i færbifaRten.
Me kåmmer aller færbi at Telemarksku:a e mykkji fi:nære å sjå: på.
forbindelse s
O:la nemte de i æin hæilt a:en færbinnels’.
Eg hugsær ikkje færbinnelsen ’n sa:e de i.
forblinde a-v Tyskrane blæi lissom hæilt færblinna a dessa ta:lune te Hitler (villedet).
- 54 Jens tru:r ikkje på Skrefta æin gång,- e: lissom hæilt færblinna.
forblåsen adj
Dæi færblåsne knæusane va dønn snæue færr elt som hette sko:g.
forby e-v Næi, de: e nåkk skværr umæug’læg nå: på såmmårfø:re. De færby:r seg sjø:l de.
D’e færbutt å lystre på gåttane på denna å:Rsens ti:.
forderve a-v
Konne sli:e seg meste færdærva. Slæit seg færdærva (helseløs).
D’e foRt gjoRt å færdærve seg me då:lig resskapp.
forderveleg adj De va: da færdærvelæg æu, me denna tette skødda! (irriterende).
Denna færdærvelæge æitermæuren elle sta:ær, hårre du trå:r.
fordervelse s
De stinka færhjølpemeg dø: å færdærvels’ lang ve:g.
fordoble a-v Færsy:nemeg hadd’ikkje O:la gredd å færdøble besetninga på halta:na å:r.
fordra st-v Eg færdra:r ikkje den fy:ren. Kan ikkje færdra: knå:ost / fi:sost på ma:ten (like).
Har eller konna færdra: dessa utenlanske syngeda:mune i ra:dio’n.
fordrageleg adj Den fy:sakken e kje færdra:glæg i de hæil’ tatt (lite sympatisk).
fordre a-v
De foddras nåkk litt mæire heller som så te å dri:ve me handel.
Me: bygdefølk foddrær nå ikkje mæire heller som så: heller (nesten ingenting).
Anne foddrær ikkje sto:Rt dæ:r’o kåmmer (forlange).
fordring s
Har ikkje sto:re foddringane i li:ve. Foddringslæus båtte hæime å boRte.
Ha:r nå aller hatt så sto:re foddringane heller dæ:r’o ha:r vorre (kravløs).
By:følk ha:r jamt o:l på seg færr å værra litt mæire foddringdfulle dæ:r dom kåmmer.
fordrive st-v Vont ska me vont færdri:vas. Te tissfærdri:v konne me ongane spella mølle.
Kjærringane færdræiv jamt kve:len me æin bonning imellom hennane (strikke).
fordryge e-v Du må kje færdry:ge deg te ru:tebå:ten. Færdry:ge seg (for seint til do).
fordundre a-v Næi, så færdondre meg, om eg vi ta på: meg detta (klar beskjed).
fordufte a-v Færdufta som døgg færr so:l. Færdufta som ånn i æin fillehæug (bli borte).
fordømme e-v D’e denna færdømmade gjikta som setter æin ståppær fær ell ting.
fore
a-v
Onner kri:gen fo:ra avi:sune kånn me allskens na:siløgnir.
I ha:lå:r konn’de rå:kå at ku:ir blæi sett boRt te fo:Rs (formangel).
forekomme st-v De få:rekåmmer meg at Vesla hadde flettur te komfemasjo:’n (synes huske).
Slikt kan nå få:rekåmmå i elle slags fame:liær, anten dom e ri:ke eller væ:lstå:ans.
forekommende adj Lettvinn å få:rekåmmen’e har O:la bestandig vorre, ell sin da:g æu.
Få:r’kåm’læg å hjølpsam som få: (imøtekommende).
forestille e-v
De kan eg så le:vans få:restille meg. Bilde skulle visst få:restille æin engel.
forete seg st-v fære:ta seg, Næi, nå ha:r eg visst fære:te meg igjen, å de: du:glæg æu.
Me va: så fære:tne at me la:e kånn ne:på litt å ro:a ma:ten (middagshvil).
Me ska nå kje bli så åvervettes fære:tne a detta (lite på bordet).
foretrekke st-v Jæu, eg tru:r mest lanneve;gen ville værra å få:retrekke i denna vinn’.
forfalle st-v
Stu:lane har færfolle så sønd’læg på dessa å:ra etter kri:gen.
forfare st-v
Resskappen stå:r u:te i væ:r å vinn å ba:re færfa:rer (ta sksde).
forferde e-v
Eg blæi lukst færfæ:Rt da eg fekk vetta håss’de hadde bo:re te: (skremt).
forferdeleg adj De e: nå færfærdelæg æu at slikt fanteri ba:re ska dyssas ne:.
forfjamsa adj Må sæi eg blæi litt færfjamsa me de samre. Glømte meg i færfjamselsen.
forgapt adj
Jens blæi nå så åvværkje færga:pt i denna ny:e butikkjenta oppate bygdane.
forgjengeleg adj D’e dessa færgjengelæge tinga som me jamlæg henger kånn så opp i.
forgjett adj
Eg bli:r så færgjett a detta e’vindlæge ongema:se sæint å ti:læg (trøtt).
Færgjett a klegg å flu:gur å ell slaks kry:p (plaget).
forgjeves adv Han ventær ikkje færgje:ves den som ventær på Anne (får sin lønn).
forgjort adj
By:følk e som færgjoRt æu etter dessa møltekoRtane (uten styring).
D’e nå som færgjoRt æu me denna evind’læge mo:tvinn’ hårre eg ska:.
De va æi færgjoRta fillegræie elt sammen (svært uheldig).
forglodd adj Eg blæi lukst færglodd, kan du vetta, da eg åpna dynna (gjøre store øyne).
- 55 forgløyme e-v Å ikkje å færgløyme dæi mjølne magnumane me hadde på Vesleve:nem.
forgodtbefinnende s Jens årdnær seg jamt etter sitt æia færgåttbefinn’ne (egen smak).
forgro(e)mmeleg adv D’e nå færgrommelæg æu at du aller kan hø:re nårr eg snakkær.
forgrue a-v
Nå må: eg ræint færgru:e meg æu! Eg blæi lukst færgru:a (sjokkert).
forgubbe a-v Detta gamle jaktla:ge e nå færr lengst på go: ve:g te færgubbing.
forgude a-v Ka:ri hæiltopp færgu:dær den mannen, væit du.
forgvifsen adj I færgvifselsen fant eg ikkje på nokko a:na å sæi (omtomlet).
forgå st-v
Ukru: færgå:r ikkje så lett, væit du. Ri:kdom færgåss foRtær’eller du væit a.
Eg tru:r sna:Rt eg færgå:r a denna hæRsens myggen.
forhale a-v
Denna vå:te såmmår’n har færha:la arbæie mæire heller gått e (dra ut).
forhaste a-v Han færhastær seg ikkje, den ka:ren, må du tru:. Æin færhasta dom.
Me vi: nå ikkje færhaste kånn heller me denna skri:velsen.
forhellande adv De lå:g æin færhellane sto:r kampestæin mitt i Sto:rve:gen.
forherde a-v Huff, jæu de pø:sregner li:ke færhærda.
Så:g u:t som’n hadde færhærda seg båtte imot Gu:d å menn’skje.
forhippen adv Anne e så færhippen på ny: bu:na te søttene ma:i (ivrig etter).
forhjelpe e-v Næi, så færhjølpe meg, om eg tru:r nokko på detta rø:le
forhøre e-v O:la e u:te å færhø:rer seg etter ånnehjølp,- elle sta:ær i grannla:ge (leite etter).
Eg vi færhø:re meg litt nærmære om detta ront i bygda. (spørre).
forkasteleg adj Mange suns denna ny:mo:tens såmmårti:a e hæilt boRti veggane.
forkjært adv
De blæi lissom så færkjæ:Rt færr’n elt’n sa:e (bakvendt).
Følk to.k de så færkjæ:Rt opp æu (mistolke).
Blæi sittans så færkjæ:Rt, så bæine mitt døvna boRt.
Han kåm så færkjæ:Rt færr meg denna du:gna’n på kjørrgå:l’n (ubeleilig).
forkjølelse s færkjø:els’, Eg tru:r eg gå:r å bryggær på æin færkjø:els’.
Denna færkjø:elsen henger så lenge i:. Har dri:ge på’n i lang ti:.
forklare a-v Du vi kje prøv’å færkla:re meg vell at detta brennvinne e gått færr sonnhetta.
Men detta u:ve:s’ne me fattigkassa konne da ingen boRtfærkla:re, hått du nå si:er.
D’e da kje te å boRtfærkla:re heller at kling å tørrfisk lissom hø:rer sammen.
forkleinelse På ingen må:te te færklæinels’ færr nokkon, hværken Pæ:r heller På:l.
forkle s
førkle, Jentongen hang støtt i førklesnippen te moRs’si, hårr’o gjekk å sto:.
Så sant sonnda:gen va: dær, kåm de på: et ræinvaska å ny:stry:ke førkle.
forkommen adj færkåmmen, Hadde kåmme fram te følk allde:les færkåmmen a sult å kulle.
Sæuen så:g så færkåmmen u:t at dom ba:r’n hæim te fjo:se.
forknytt adj
Satt så færknytt å to:Rte mest ikkje gje:ta et o:l så lenge færhø:re sto: på.
forkrøpla adj Denna le:agjikta færkrøblær båtte hennær å bæin på følk.
forkvakla adj Denna kri:gen kan gjærra følk skværr færkvakla båtte i sinn å skjinn.
Dessa plentune e blitt hæilt færkvakla i den langva:ruge tørken.
forlange a-v
D’e vel ikkkje færr mykkji færlanga om ongane hjølper litt te: i hu:se somtir.
Kan ikkje færlange de umæug’læge heller i ti:er som dessa.
Følk ba:re færlangær å setter på:, å tenker ikkje på: følgjune.
forlate st-v Næi, færla:te mi sønn om eg nokko så: ri:vgæ:le: hværken har tenkt heller gjoRt.
Jæu, de: kan du færla:ta deg på (være trygg).
Næi, me konn’da kje færla:ta stakkær’n i æin sli:k færfattniong.
forlatelse s færla:dels’, Vesla kåm så fi:nt å ba: om færla:dels’ (tilgivelse).
forlegen adj Eg bli:r så foRt færle:gen nårr eg mø:ter frem’ne på ve:gen (sjenert).
Blæi så færle:gen at’o fant ikkje på: nokko å skulle på.
Hadde kåmme så i færle:genhet me færsy:ningsnemnda onner kri:gen (knipe).
forleien adj
Færlæien færr pengær. Du se:r så færlæien ut (trengende, opprådd).
forlese st-v Nå må: du kje færle:sa deg på dessa fillebø:kane da.
- 56 forlike a-v Dæi to: kan nå aller færli:kas me hina:en om nokkon skapte ting (bli enige).
Dom to: har vont færr å færli:kas i arbæie æu (samarbeide).
forlikt adj Så e me skjønt færlikte om de: da (ganske enige).
forlise e-v Eg ville nå nø:dig færli:se slåttegræuten, væit du (gå glipp av).
Tru:r knapt du færli:ste nokko større på den a:koRten (tape).
forlokkande adj færlåkkans, Dessa unifårmune konne vell se: litt færlåkkans u:t i bynnelsen.
forlove a-v De foRt gjoRt å færlå:vå seg, væit du, bått i de æine å de andre.
Dom hadde gjinge ringfærlå:vå i å:r å da:g da dom end’læg fekk prestehånna på seg.
foreløpig adv Få:r’lø:big bli:r eg hæimeværrans te kulla har sli:e seg.
formane a-v
Blæi støtt så færma:na hæimate æu (innprente). Fekk slike færma:ningær.
formasteleg adv D’e ræint færmastelæg å færplikte seg te nokko så å:værkje (uhørt).
Du skulle hølle deg færr go: te slikt færmastelæg snakk (respektløst).
formeleg adv
Vinnku:lune gæuv på: så de fårm’læg sko:k å kna:ka i hæile hu:se.
formeining s
Me hadde nå le:vd i den færmæining hæile ti:a fram te nå: (tru).
Eg kåm innom i da:g nettopp i den færmæining (hensikt).
formå e-v Jentongen gjærr så gått’o kan, stakkær. Færmå:r ikkje mæire heller som så: (greie).
fornedrande adj Eg mente ikkje detta færne:drans, må du tru:, på nokko sett eller vi:s..
fornekte a-v Dom færnektær seg ikkje, nårr dom kåmmer, dessa by:følka (er seg selv lik).
Dæi bro:ne æugune færnektær seg ikkje i den slekta (går ofte i arv).
fornem adj Fi:n å færnem som frambæina på gri:sen (tilgjort).
Kåm å snakka så færnemt som æi vask’kta, fi:sfi:n by:da:me (knote bymål).
Me hadd’nå gjoRt onna de færnemste i go: ti: på få:rhånn (det viktigste).
fornemmelse s Eg hadde lissom på færnemmelsen æu at du kåm i kvell (følte).
fornuft s
Du få:r vell prø:v’å snakke guttongen te færnuft. Bru:ke sonn færnuft.
D’e kje færnuft skaft i ell denna snæuhøgsten dom dri:ver på: me nå: fær tia.
fornærme a-v Du må kje ta: de færnærm’læg opp at eg si:er som de e: te.
Å, så: kan su:rpåtta gå: dærr døssens færnærma i da:gavi:s etterpå.
fornødende s Eg fekk nå gjoRt mitt færnø:dne i æin u:sjene:Rt kro:k (urinere).
fornøgd adj
Anne e bestandig li:ke bli: å færnøgd, hårr’o kåmmer. Færnøgd me seg sjø:l.
fornøyelse s
færnøyels’, Detta måtte nå værra æin tvi:lsam færnøyels’. Æin kell færnøyels’.
D’e vell å tve:la færr at denna fisketu:ren blæi æin tem’læg vå:t færnøyels’.
forpaktar s
Sæi meg på de:, hårre e:’n ifrå denna ny:e færpaktær’n?
forplikte a-v Ja, de kan du færplikte deg på eg ska årdne, å de: i denna da:g æu (forsikring).
Jens e: færpliktemæg ikkje stoRt me:tære sja:v, nårr de kåmmer te stykkji.
forpurre a-v
Mæini:sen har færplikte meg færpurra sle:pinga i vi:kovi:s (hindre).
forregne a-v Næi, eg ha:r visst færregna meg nokko vållsomt på dessa tømmerpri:sane.
FoRt gjoRt å færregne seg på sli:ke sto:re a:koRtær.
forrenne e-v
De e foRt gjoRt å færrenne seg æu, sæ:rlæg i pra:ten (si for mye).
forrige adj
få:rige, Få:rige venne va kje ve:alasse på langt næ:r så: sto:Rt å ru:vans.
Den få:rige kjæ:rasten hennæRs hadde tjukke hønnbrillur som æin prest.
forrykande adj Stemnefølka fekk et færry:kans u:vær på seg på hæimtu:ren.
forsagt adj
E’ næimen ikkje så fæRsagt at de gjærr nokko, nårr de stå:r nokko på spell.
forsake a-v D’e mykkji’n må fæRsa:ka hær i li:ve, bått’a de æine å de andre (gi avkall på).
forse st-v Jens ha:r visst fæRsett seg på æi a te:nesjentune på Kjelldæl (sterk interesse) .
Tu:rfølka va gått fæRsedde me tette å varme uttapåkle:er (utrusta).
for seg adv By:ongane e lissom mæir færr seg å frampå elle sta:ær dom kåmmer (ublu).
forseggjort adj Elt O:la steller te:, e bestandig så nøye u:ttenkt å fæRseggjoRt (uten slurv).
forsette e-v Dessa tonge tankane fæRsette meg allde:les utåver kve:len (plage).
D’e nå som fæRsett æu me skjemmesku:lir i såmmår.
Somme a dæi eldre hadde gjinge nokka vi:kur på fæRsettelsessku:len.
- 57 forsettleg adv Detta gjo:le nå slettes ikkje guttetampen fæRsettlæg, aller i værden heller.
forskjell s Ja, de e: fæRskjell på følk ,væit du De bli:r æin a:’en fæRskjell de (feilsnakk).
Dom si:er denna læ:ræren gjærr fæRskjell på sku:longane (behandler ulikt).
D’e fæRskjell på æu, som dom stu:kær å steller te detta brølløppe (vel mye).
De va fæRskjell fø:r da elle va henvi:st te å ta seg fram på bæina hårre dom skulle.
forskjellen adj Nå må du kje værra fæRskjellen færr å ta te: deg a de vesle som e: (blyg).
forskjellig adj Hått har du gjoRt i by’n? Å, de va så fæRskjellig(t) de. Litt fæRskjellig.
forskjerar
Få:Rskjæ:rær’n ligger i ka:kebåksen på benken (brødkniv).
forskot
s
Næi, me ta:r ikkje sårgjine på fårskå:t, - næi så men om me gjærr.
Ka:rane hadde venta seg et pass’læg fårskå:t på denne store a:koRten.
forskrekkeleg adv Me fekk et fæRskrekk’læg to:levæ:r om lu:dagsnåtta - å va:ra å rakk gjo:le de, mest te ly:se må:rån. Jentune blæi dønn færskrekka.
D’e nokko fæRskrekk’læg så dy:r som tobbakken e blitt, - å brennvi:ne æu.
forskåne a-v M’e nå blitt fæRskå:na færr legde i såmmår, så: langt iallfal (bevare).
forsluken adj Me javla å å:t som fæRslu:kne ulvær (grådig).
(Hugs at ulven aller bli:r ulvsulten - i væRste fall skrubbsulten).
Så fæRslu:kne som me va:, gjekk græuten ne: på hø:gkant.
forslå st-v
Detta fæRslå:r ikkje te så: mange (være nok). Næi, detta vi kje fæRslå:.
Ja, i å:r har me jammen skaffa kånn vinterve: som fæRslå:r (tilstrekkelig).
forsmå e-v Eg har øsst opp litt gry:ngræut, hviss du ikkje fæRsmå:r (takke nei).
forsmedleg adj De må: nå værra færsme:dlæg å bli sistemann me slåtten i å:r æu.
Æin ræin fæRsme:dels’å bli sittans att me svaRtepæ:r sli:k (skam).
forsnakke a-v Eg kåm visst i ska:e færr å fæRsnakke meg.
Næi, han fæRsnakkær seg ikkje, den ka:ren (sier lite).
Eg tru:r nå mest de må ha vorre som æin fæRsnakkels’ å regne.
forsone a-v
Me må nåkk fæRso:ne kånn me at butikken kåns stenger færr gått (godta).
forsotten adj
Eg blæi ræint fæRsotten i den trånge sluffa (stiv og støl).
forsove st-v
fæRså:vå, Nå må: me kje resike:re å fæRså:vå kånn i må:rå ti:læg.
Æin sli:k mårråfuggel fæRså:ver seg da ikkje hværken hælgj eller værke.
forspille e-v
Dæ:r va mange go:e sjangsur færspilt. Færspillte tå:rir (nytteløst).
forspøre e-v
Du kan aller færspørje deg, hæitas ifrå gammalt.
forstand s
Detta går å:ver min færstannn å langt inn i prestens (ufattelig).
Har du gjinge skværr ifrå færstannen heller? Gå: ifrå vett å færstann.
Eg ha:r ikkje nokkon fæRstann på andre bøRsur heller græutebøRsa.
forstandig adj Anne e jamt så vaksen å fæRstandig i pra:ten. Ta:r ellting så færstandig.
Innrettær seg så færstandig i pengeve:gen æu, - me pengær på bo:k.
forsteina adj Satt ba:r’å sti:Rte framfær seg, mest som fæRstæina i annlette (ubevegelig).
forstemmande adj D’e nå fæRstemmans å måtta hø:re på så mykkji sy:ting å kla:ging.
forstille e-v
Ma:ri e nå så go: te å fæRstille seg æu, nårr de e: nokko (late som).
forstokka adj
Så: fæRståkka dom må du kje tru: eg e:. Sli:ke færståkka hæibønnær
FæRståkka gammaldags i skjikk å bru:k,- båtte i handel å vandel.
forstue a-v
Ka:ri hadde fæRstu:a åkklæie sitt så ræint ille på ne:tu:ren i kvellinga
forstå st-v
Eg fæRstå:r meg ikkje på den slags. Kan du fæRstå: deg på hennær?
Næi, ho e kje go: å fæRstå: seg på:. Detta færstå:r nå elle me litt vett i skølten.
E de så: å fæRstå: at du ikkje trenger nokka hjølp me treskinga?
FæRstå:r kje sitt æiga beste. Jenta fæRstå:r ikkje hå gått’o ha:r de (utakknemlig).
FæRstå: de den som kan. Æin sjø:lgo: fæRstå:segpå:ær som væit elt best sjø:l.
Denna å:ker’n høller på: å bli ræint fæRsta:en (sein høsting).
forståelse s Eg fekk den fæRstå:elsen da eg snakka me’o i butikken.
Me har ikkje nokkon fæRstå:els’ på sli:k ny:mo:tens konst (forstand på).
- 58 Bønnane sy:ner li:ten fæRstå:els’ færr denna tju:vjakta (overbærenhet).
NS-følka møtte li:ten eller ingen fæRstå:els’ hæ:r i bygda (sympati).
Ka:rane har visst kåmme te æin slags fæRstå:els’ se:g imellom om detta de:le.
D’e nå på sin plass å vi:se litt fæRstå:els’ færr gamle følk æu (ta hensyn).
forstyrre a-v Vesla vimsa ront mest som æi fæstyrra veggelu:s.
Følk e som kli:n færstyrra etter dessa møltekoRtane (fra seg).
forsvarleg adv Dessa pappera le:ste me fæRsva:rlæg ne: i bufe:skuffen i stu:go (trygt).
E: de nå hæilt fæRsva:rlæg me denna pri:mussen inne? (kokeapparat).
forsvinne st-v D’e fæRsvinnans li:te å finne a bæ:r i høst.
Da me skulle te:sjå:,va’n spå:rløst fæRsvonnen,- ratt som sokken i jo:la.
Fanten fæRsvant som ånn i æin fillehæug. FæRsvant som døgg færr so:l.
forsynde a-v Næi, ho: stakkær, har nå visst aller fæRsønna seg imot nokkon på denna jo:l.
De va foRt gjoRt å færsynde seg litt imot elle dessa strikse na:silå:vane.
forsyne e-v
Nå må dekkan fæRsy:ne dekkan da a de vesle som e:.
Nå må du fæRsy:ne meg fæsy:ne deg (ordspill).
Takk, men nå eg gått fæRsy:nt, båtte me vått å me tøRt (mett).
E elle væ:l fæRsy:nte nå, så synger me bo:lvæRse te slutt? (mette).
De e: fæRsy:ne meg ikkje æi plomme på tre:a i å:r.
Må sæi at nå: e: eg så pass’læg fæRsy:nt me elt detta ro:te i hærresty:re.
M’e nå gusjelå:v væ:l fæRsy:nte me påte:ter te vinter’n, å gått e nå de:.
forsyningsnemnda s (Krisekontor for fordeling av rasjonerte varer).
forsyte e-v Nærmaste grannen hadde æin hæil ongeskåkk å fæRsy:te me båtte ma:t å kle:er.
forsømme e-v Me fæRsømte kånn litt me ti:lægpåte:trane i vå:r.
Anne fæRsømmer nå visst eller æi messe å:re igjønnom.
Den ha:gan har vorre fæRsømt i elle dæi å:r eg kan hugse (vanskjøtte).
forsørge a-v
Næi. så fæRsørgje meg om eg tru:r på dessa gysjune dom setter u:t.
Følk hæ:r i bygda fæRsørgjer seg sja:ve me båtte kønn å påte:ter (livnære).
Næi, nå få:r me færsøRgje min hatt sto:rfremmnen æu.
fort adv
Kåmmer ny:e færma:ningær på plaka:tær å i påsten foRt vekk (forskrifter i krig).
FoRt å gæ:le. De va foRt gjoRt. De kåm så foRt på: me denna kri:gen (uventa).
Li:ke foRt som bikkja låppær seg. FoRt som æin vinn. FoRtære heller svint.
Te mæire eg nøyter meg, te foRtære gå:r de, sa Gonnær bestandig.
forta st-v
Du må kje fæRta: deg da, på dessa digre ståkkane (løfte tungt).
Å han fæRta.r seg nå sjella den ka:ren (litt lat).
fortape a-v
Vesl-O:la har fæRta:pa seg så ræint i detta fe:lespelle sitt (oppslukt).
De fantes dæi æu som va redde færr at Gaml-Ola konne gjinge fæRtapt, - gjinge lukt i færta:pelsen. Satt å så:g så færtapt på denna bø:hærringsdrå:sa.
fortelje e-v
fæRtæ:le, Hått vi: du me detta? Kan du fæRtæ:le meg de:?
Anne e så kna:kene go: te å færtæ:le ifrå ongdomsda:gane sine.
Me har æi fæRtæ:lingsbo:k om Stærke-Nils æu liggans (roman).
fortenke e-v
Me kan ikkje fæRtenke vaksne gutten i: at’n gjønne vi klemme te: færr fullt.
Så:g litt betenkt u:t te å bynna me (skeptisk). Betenkelæge pri:sær å lønningær.
Litt færtenkt blæi’n visst æu da de hadde lidd på litt (undrende).
fortone a-v
De fæRto:nær seg nåkk litt annsless færr hannom sja:v detta (ser ut).
fortreffeleg adv De passa nå fæRtreff’læg æu at du kåm just i da:g.
fortrekke st-v Aller som ho fæRtrakk æi mi:ne æingång (uberørt).
fortred s Den ka:ren gjærr nå visst aller æi mu:s færtre:d langt mindre (ganske ufarlig).
fortrengsel s De må allde:les ikkje bli: te færtrengsel færr nokkon andre (hinder).
fortruleg adj Ka:rfølka hadde æin lang, fæRtru:læg pra:t sammen onner fi:re æugur.
Følk hadde gjoRt seg fæRtru:læg me at kri:gen kåm te å va:ra æi stonn.
- 59 Eg e kje så fæRtru:læg me sli:ke ny:mo:tens græiur (trygg på).
fortrøstning s Ka:ri fant lissom æin slags fæRtrøstning u:te i natu:ren.
fortumla adj Æin kan nå bli fæRtomla i hu:e a mindre.
Blæi skværr færtomla i den fæ:le trafikken,- me båtte hestær å bi:lær.
fortulla adj Va blitt så ræint fæRtulla i denna onge predikanten me de ræue hå:re (betatt).
fortvila adj
D’e nå færtvi:la æu me detta æusregne nå: i tra:vlaste sku:len (skurdonna).
fortærande adj De e: nå fæRtæ:rans æu å ikkje kåmmå fram i betiss (ergerlig).
fortørna adj
Æin kan jammen bli: færtøRna æu færr mindre heller som så: (sint).
Bli:r Jens rektig færtø:Rna, vø:ler’n næimen ikkje hått’n si:er.
forunderleg adj De va: nå færo:nderlæg æu om ikkje detta skulle gå: (merkelig).
forundre a-v
De skull’ikkje færondre meg de granne om dom kåm elt i må:rå den da:g.
Eg blæi lukst færondra da eg så:g de me egne æugur, mitte på ly:se da:gen.
Sitta på færondringssto:len. Færondringspakke. Blæi litt færondra åver ell kno:tinga.
forunne e-v
Gammel’n blæi’kje færont å fæire bjebbusda:gen sin flæire vennur.
foruten adv færutta, Vi: kje følk hente bæ:ra i skogen sja:ve, kan dom ba:re værra færutta.
forventning
s Denna vræitinga har nå i gronn’n gjinge åver ell færventning æu.
forville a-v Dæ:r hadde me færvilla kånn oppi nokka krånglute bærgjskoRtur oppi Teksfjelle.
forvis s Somme ha:r de nå te fæ:rvi:s å kåmmå i siste li:ta (uvane).
forvise e-v Nokka få: va færvi:st te å så:vå på slette gølve fysste nåtta (nødt til).
foss s Den skravla, ho snakkær uståppelæg som æin fåss. Fåssrodde hæile ve:gen teba:Rs.
Ingen hadde vell trudd at så sto:re bå:tær skulle ta: seg opp den usty:rlæge Høggafåssen.
fot s fo:t, fo:ten, føttær, føttane, Hæile hurven hadde gjinge te fots båtte fram å teba:Rs.
Eg setter aller min fo:t hos den skarven mæire. Detta blir ikkje lett å få på fo:te igjen.
Stå: på go: fo:t me nokkon (venner). U:te på fri:ærføttær. Finne fo:tfeste.
Gamlingane komme jamt bli æin klamp om fo:ten færr ongfølke på gå:len (hinder).
Du fløttær ikkje fo:ten, aller a flekken (forbud). Lett på fo:ten. Klompfo:t.
Eg setter snøtt fo:t onner meg på detta hølkefø:re. Så lett som fo:t i ho:se.
De kan eg ikkje sæi på stå:ans fo:t (straks). Høgge ne: færr fo:te (rasere).
fotblad s
Eg har fått så vont i fo:tbla:e. Fo:tmo: (lat).
fote seg a-v Me fo:ta ell. fe:ta kånn fram i blæutmy:r å u:lenne, ste:g færr ste:g.
fotfølgje e-v Lamongane fo:tføldde moRsi, hårre ho gjekk. Spå:r etter æin fi:rfo:ting.
frak adj
O:la høller senga;- han e kje fra:k nå: om da:gen (sterk).
frakk s
Stillte opp i hatt å frakk som æin a:en bikse. Æin frakkeka:r ifrå by:kanten.
fram adv
Fram å teba:Rs e li:ke langt. Kan kje du: setta fram litt ma:t te kånn?
Retta fram fi:ne hånna å takka færr ma:ten så fi:nt’o ba:re konne / hadde læ:Rt.
framberleg adj Somtir e: den førkja litt mæire frambæ:rlæg heller gått e: (for frimodig).
framfor prep frammafærr, Me satt rett frammafærr pre:kesto:len onner hæile messa.
framfus adj Den lu:ringen kan værra litt framfu:s somtir (ubeskjeden). Framfu:se by:ongær.
framfødd adj Du e: nå jammen framfødd æu da, få:r du et bæin innafær dæ:r (livnært).
framkjømt adj D’e kje framkjømt me hju:lresskapp åver hæia denna å:Rsens ti:.
D’e så uframkåm’læg langs me fjø:rune æu på denna ti:a.
framlut adj
De læiter på: å stå: framlu:t hæile lange dagen te ennes (foroverbøyd).
Halle lå:vedynna hang framlu:t å skjæiv u:tåver kanten a bru:a.
frampå adv
Gubben hadde o:la frampå om me skulle u:t å prø:ve fisken i kvellinga.
Slå: frampå om nokko (fo reslå). O:la va jamt fystemann frampå gølve.
Du må værra litt mæire frampå ska du få snø:re i bånn nokkon gång.
Jens e nå frampå me kjeften sinn elle sta:ær æu.
Frampå ”Telemarken” konne turistane sitta tett i tett nårr væ:re va i lo:ne te de.
Denna skjebba e nå frampå elle sta:ær æu me kjeften sin.
Frampå vinter’n æin gång nårr tjønnane har kasta, prø:vær me om try:ta e på be:t.
- 60 framskut s
Elt parrgasset kånses ligger trygt stabla i framsku:ten på prå:men.
Framsku:ten på prå:men sku:ra imo:t nokka gvasse skå:tstæinær innpå strånna.
framslenge s Anne va bar’ æi tunnvoksen framslenge på den ti: Æin framslenging (tenåring).
framstups adv Så glæi gampen å ramla framstupps ne: i det u:ttørka bekkefa:re.
Satt framstupps åver bø:kane sine te langt på nått.
framtoning s
De va æin færonderlæg framto:ning å sjå: te (skikkelse).
fred
s
Høgstdags va de jamt ikkje fre: å få: hværken færr klegg eller flu:gur.
Eg få:r ikkje fre: i fillune førr eg har mo:sa dessa hæRsens epleskråttane (sylting).
La: nå guttongen få sitta i fre: å e:ta ifrå: seg / e:ta seg fæ:lig.
Fekk lissom ikkje sje:lefre:, anten de va: seg nått heller da:g. Fre: me Gu:d.
Den åttene ma:i va da:gen da den sto:re fre:en bræut læus.
Æin gjærr mykkji færr hu:sefre:en, væit du. Ante fre: å ingen fa:re.
La: nå den katta få værra i fre: æi bæite, har eg sagt (formaning).
Sukk’re stå:r kje i fre: færr ongane nokkon sta:,- ikkje rusi:nune heller.
fredeleg adj Såmmårsda:g konn’de værre fred’læg å gått me krøtturflåkken innpå hæia.
Men så: fre:d’læg gjekk de kje bestandig færr seg i hønsega:len hæime.
fregne s
Røtt hå:r å fregnur hø:rer lissom isammens på æin må:te.
Men at fregnur skulle værra smittsamt, va ba:re nokko Jens øRta ongane me.
fremmend adj Nå: få:r me visst fremmen æu. Sitta fremmen (være gjest).
Be: fremmen (invitere) Detta va hæilt fremme færr meg (ikke hørt).
Du må: kje værra så færr dæg på æin fremmen sta: (ubeskjeden).
Blant fremne følk si:er jentongen aller et o:l. Æin fremmenka:r.
Dæi som va te sta:es, va vilt fremne færr meg elle sammen.
Du e: nå’kje så fremmen færr detta du heller (ukjent med).
Langfremmen (reist langt). De har kåmme sto:rfremmen (fint folk).
fres s De gjekk færr full fre:s da:gen te ennes. Den somlekåppen e’kje go: å få fre:s på.
Ska me kje prø:v’å få: litt mæire fre:s i ømmen? Katta fre:ser å bikkja knurrær.
De va: lissom mæire fre:s i syster hannoms (liv og fart).
freskus s
Æin freskus uten li:ke har nå O:la vorre ell si ti:, om eg så ska sæi.
frette a-v fritte, D’e kje bra: å fritte ut ongane om ellting. Har du fretta nokko nytt? (spørre).
fri adj Eg kan ikkje sæi meg fri: færr å lengte somtir. Fri: som fuggl’n. Gå: fri:ka:r.
D’e kje fritt færr at de døggær litt. Næi, fri: å beva:re meg færr lu:s å skabb.
Eg kan ikkje fri: meg ifrå den tanken. Me ha:r nå gjinge fri: a høstflæumen i å:r.
Følk hadde mest som æin liten stygg (angst) te fri:lynte prestær.
Får sjå: om eg ta:r meg fri: te lu:dagen,- må æin tripp innom færsy:ningsnem’da æu.
Fritt færr den gu:le ballen. I femtiå:ra blæi de mæire fritt fram færr fattigfølk æu.
Følk va nå me: på detta a fri: vilje; så dom får nå ta: følgjune. Flekkfri:. Ly:tefri:.
Me hadde jamnast lange fri:minutt på sku:len hoss kånn.
Æin mu:sefri: / fråstfri: kjellær e gull væRt, - e mest ikkje beta:la me pengær.
Jens fekk nåkk færr fri:e tøylær / lange tæumær i ongdommen (for stor frihet).
Hæilt knirkefritt gjekk de nå’kje færr seg heller. Få: frie hennnær (selvrådig).
e-v Li:ke sikkeRt som’n fridde, li:ke så sikkeRt fekk’n næi. Fri: seg ifrå skull å gjell.
friar s Lu:dagsnettane smæug fri:ærane seg ront hu:sevegane mange sta:ær.
fribeite s Du må onne deg æi lite fri:bæite du: æu somtir (pause).
Ma:tbæita va den lengste fri:bæita me hadde på sku:len.
frisk adj fresk, Me får prø:ve på ny: fresk i må:rå. Fresk på levra. D’e frekst i væ:re.
De skull’nå’kje læite på: meg – eg e: nå fresk å fæ:lig. Æin ekta freskus.
Frekst, kelt vatten e de eller beste drekke nårr du e tysst.
Fresk som æin fisk. Få:r ikkje O:la ri:ve litt kjeft, e:’n ikkje rektig fresk.
Den som ikkje blir sju:k i detta væ:re, kan ikkje værra rektig fresk.
- 61 friske a-v De freskær opp me æi regnsku:l utpå da:gen. Vinnen har freska på:.
friste a-v Kan eg få freste deg me hæim’ba:ka ju:leka:ke i da:g?
Besta fresta å nødde så på: kånn nårr me skulle e:ta.
Eg har flu:st me næ:ringsvett; så du trenger ikkje fresta ma:ten i me:g.
Me frestær æi bæite te:, så blir me fæ:lige inna kve:len (holde ut).
Nå: hadde de vorre frestans å prø:ve fisken oppi tjønnane.
Me vi kje freste færr langt på denna råtne i:sen.
Li:ve e fullt a frestelsær. De hadde nå vorre frestans æu å prø:ve æi venne te:.
fritt adv
Den aprillda: gen va de kje fritt færr at me skalv litt i buksune nokkon hvæ:r.
friviljug adj Eg gjekk nå fri:viljug me: på detta da, væit du. Melte seg fri:viljug.
frode
s D’e gått me fro:e på ju:leø:le (skum). Fro:en sto: or kjeften på hesten.
frost s Fysste fråstnettane om høsten e dæi væRste. Sto: u:te å venta te eg fekk fråst i meg.
Fekk lissom ikkje fråsten or skråtten igjen på lenge. De va kåmme fråst i lufta (vinter).
Lange fråstknuppær på armane. Nåttefråst. Ba:rfråst. Fråstble:mur. Fråstska:e på tre:a.
frykteleg adj D’e nokko frykt’læg som de har lesst ne: me sno:g i nått.
D’e ræint nokko frykt’læg å sjå: som å:krane har lagt seg etter styRtregne,
frynse s De va: blitt på mo:ten å sta:sa seg te: me frynsur å bann på elle bæugær å kantær.
fryse st-v
fry:se, fry:ser, fræus, har fry:se, Eg fry:ser som æin tiggær.
Eg tru:r eg fry:ser kattongær på meg eg. Ja:, så sand’læg har de fry:se på i nått.
Flaskune hadde fry:se i fillebe:tær. Har vorre så fry:sans hæilt ifrå må:rån a:.
Fremne konne vel somtir bli fry:sne u:t i venneflåkken æu. Jentongen fræus så’o skalv.
Eg e visst blitt æin ekta fry:sepinne. ”Dy:re Vå:” hadde fry:se fast i i:sen.
frå pre E: du gjinge ifrå sans å samling eller?
Arme kro:ken, va hæilt ifrå: seg a sårgj den fyste ti:a etterpå.
Detta gjærr kje anten frå: eller te: færr kånns de:l (uvesentlig).
Eg gå:r ikkje ifrå: de: eg har sagt, må du tru:. Detta e løgn ifrå enne te a:en.
Somme suns D’e vri:’nære å trekke ifrå: ta:l heller å legge isammens.
Ongane må lissom læ:re å slå ifrå: seg æu, ska dom u:t å stå: på egne bæin.
Følk må få ti: te å e:ta ifrå: seg. Me svølgjer ikkje ma:ten hæil.
De: kann du ba:re slå ifrå: deg (oppgi). Denna læ:rær’n e go: te å læ:re ifrå: seg.
Ma:ri kåmmer aller ifrå: fjo:se æin æinaste lu:dagskvell (få fri).
Somme ha:r te færvi:s å ri:ve ifrå: seg arbæie = Hastværk e lastværk.
D’e foRtære å regne te: seg heller ifrå: seg. Ha:r lissom gjinge ifrå vont te værre detta.
Gaml-O:la si:er’n sna:Rt vi gje: ifrå: seg (overlate gården). Gje: ifrå: seg fu:lt
Du få:r ba:re gå: te du har fuRta ifrå: deg. Du få:r la hø:re ifrå: deg sæinære.
Du kan ikkje kåmmå ifrå: at Flå:bygdklingen e møyrast, samre hått du si:er.
Jens har sagt ifrå: seg bru:åpninga i Strengen te vinter’n.
Vesla e blitt så flink te å sæi ifrå: nårr’o må på do:. Gjærra ifrå: seg (bli ferdig).
fråbedt adv Sli:ke banno:l ska me ha kånn frå:bett hæ:r i hu:se.
fråsse a-v Konn’ikkje fråsse me suggle (feit mat) som me ville onner kri:gen.
Å legge smø:r på flesk va lissom fråsseri på de eller væRste.
I da:g e de blitt et fråsseri uten li:ke båtte i by: å på lann (overforbruk).
fu s
Dette på fu:a. Nå: gå:r de på fu:a me hæile sta:sen / hæile sullamitten (mislykka).
Kåmmå u:t me fu:a fy:ri. Sitter på fu:a da:gen lang (lat). Kjyss deg i fu:a! (forakt).
Ræint boRti fantefu:a (mislykka). Fu:tu:t! (skjellsord). Ri:ver ikkje ru:va a fu:a (treg).
Arbæi me hu:e i fu:a (uten omtanke). Henge i fu:a på nokkon (følge tett).
fubbe s
Æi tjukkfallen lita fubbe. (gjerne somlete person). Æi ekta fubbetusse.
fudott s
Jens følgjer etter bro:r sin som æin a:en fu:dått (trofast). Krafse fu:skjegg.
fugg s
Værre fugg har eg kje sett i mi le:veti:. Fillær’n te fugg! (sommel).
fugge a-v Hått e: de du: fuggær me? Eg fekk ikkje fugga meg aga:le før (somle).
- 62 Ha:r du kje sna:Rt fått fugga ifrå: deg? På ti:e at me fuggær kånn hæim att.
Æi ekta fuggegu:ri. Sånn æi fuggetusse! Så: fugga’o på: seg kle:a igjen.
Du fuggær meg boRt i arbæie. Me fugga boRt halle da:gen på detta.
fugl s fuggel, Detta e:’kje værken fuggel eller fisk (mislykka). Ikkje hværken hæilt eller hællt.
Se:r mest u:t som æi fugleskre:me. Ja, de: må nå fugglane vetta (uvisst).
Men da: hadde fuggel’n elt / långe flu:ge (for seint). Æin fremmen fuggel i bygda.
Hått i fuglane ska detta værra gått færr? Ja, fuglane væit håsse detta vi gå:.
fuglefare adj De va kje fuglefa:re fy:ri meg i ny:sno:gen (ingen spor). Fri: som fuggel’n.
ful adj E du fu:l i: deg æu? Jens kan værra så full a fu:lhet at de putrær. Gje: fu:lt (ironisk).
Fu:lheta ty:ter or’n. Men så få:r’n fu:lt igjen æu da. Du e æin ekta fu:lputt.
Mari fekk jamt fu:lt færr dei koRte skjøRta sine (spydigheter).
Æin fu:lmenning (ikke vennligsinnet). Du e: nå fu:ltenkt æu da (mistroisk).
De va fu:lt å finne ve:gen i mørkre. De va fu.lt å få: te (vrient).
De kan så værra de: sa e:g, va de: fu:lt sva:ra? (herme). Fu:lhe:ta på gamle følk.
Næi, nå tru:r eg fullstendig de fu:lnas på (stadig uflaks). Innfu:l.
Værre fu:lputt finner du kje hværken oppafærr eller ne:afærr.
full adj Den tøtta kan somtir værra så inderlæg full a fu:lhet. Full a hi:nmannen.
D’e kje fullt så kelt i da:g. D’e kje fullt førr de renner å:ver. Så fullt at de putra.
Sto: para:t, fullt fæ:lig på:kledd me båtte hatt å frakk. Sang a full hals.
Fullt opp a følk elle sta:ær. Stillte i full mundur (solid kledd). Beta:la færr seg fullt u:t.
Dom lu:ger’n hu:ven full. Full fre:s. De gå:r færr fullt. I full sving med plø:ginga.
De gjekk færr fulle muggur. Full guffe. Va: kje full mann i arbæie den da:gen (ufrisk).
Eg ta:r ikkje kljeften færr full om eg si:er så sto:Rt et o:l (ingen overdrivelse).
Arme kro:ken trudde fullt å fast på de’n skræiv i bre:va sine. Kåm i fullt fi:rsprang.
Ha:r hennane fulle ifrå’o stå:r opp å te’o legger seg (mye å gjøre). Full a fu:lhet.
Eg hadde mi fulle hy:re me å følgje me:. De va: fullt kjø:r hæile da:gen.
Den skrulla kan kje værra ve sine fulle fem. De va fullt hu:s å stårmene ju.bel.
Bæ:rkassa va smekkene full. Kjørka va stappene full. Dørgene full bytte.
O:la har fullt opp å gjærra u:tåver heile høsten. FullgjoRt arbæi.
Sørpa full (rusa). Full som æi ælke. De sto: fullt opp a kjikkærær å glante / glåmte.
De va: nå kje fullt så: gæ:le som følk trudde heller. Dri:ta full. Få: færr full da:g
full- e-v Gamla fekk aller fullkjy:te O:la (sterk ros). Fulltugge (klandre sterkt).
Eg kan aller få fulltakka’n færr detta. Bo:ka va fullspekka me fi:ne skjildre.
Pråppfull. Stappfull. Smekkfull. Vinnfull. Fullasta prå:m. Stu:vene full.
fumle a-v Fomle me nykkjilen. Arbæie gjekk så fomlute. Nokko ekta fommel,- dæ:r i be:kmørkre.
Bli:r så fomlefinga i denna kulla (klønete). Satt å fomla me lommetørklæie.
fundere e-v Sitter færr seg sjø:l å fonde:rær da:gen lang. Hått fonde:rær du på nå:? (tenke lenge).
furte a-v Så kan du ba:re fuRte te du blir læi. Gå:r gjønne å fuRtær i da:gavi:s eterpå.
De ska ikkje sto:Rt te: førr’o fuRtær heller. Få:r vell snaRt fuRta ifrå: seg.
furteguri s Du e: nå æi ekta fuRtegu:ri æu (lettfornærmelig). Æin elendig fuRtekro:k.
Så: fuRtlæge følk e mest ikkje te å værra i hu:s me.
furten adj D’e trøttans å omgå:as fuRtne følk (ublid)
furtero s Nå: kan du ba:re stå: i fuRtero:a te du blir læi.
furu s
fu:ro, den fu:ro, fu:rur, fu:rune. Æi fu:rokrøkle.
Fu:robjønn (ekorn). Fu:rolu:s (liten fugl). Små:fu:ro kellær me gjønne tøll.
fus adj
Anne va åftast fu:s i læiken. Fu:s færr å skra:pa kje:len! (førstemann).
Den som vinner, kellær me fu:sen. Sistemann e sekken, eller ta:palappen.
fuske a-v fjuske, Ba:re fjuskær seg fram hårr’n kåmmer. Fjuske i arbæie (jukse, slurve).
Fa:rer sta:dig me fjusk å lu:reri. Æin ekta fjuskefant.
Sente meg æin liten fjuskelapp i regneti:men. Fjuske nokko ifrå: seg (slurve).
- 63 D’e ba:re fjusk å fanteri elt sammen, ifrå enne te a:en.
futt s
D’e kje nokkon futt i detta ø:le lenger. Men de: ska eg sæi va jente me futt i (liv).
fy int
Fy: skamme deg! Fy: fla:te! Næi, men fy: da! Fy: færr et gri:sevæ:r!
Fytti gri:sen som hæ:r se:r ut! (tilsølt). Fytti ho:lingen som hær stinkær.
Fytti hælgjero:a, nokko så krå:slægt! Fytti katta, skjinn å bæin!
fyke st-v fy:ke, fy:ker, fæuk, har fy:ke ell fu:ke, Elt gjekk i æin fy:kene fæi.
Stølpa (spora) etter kånn hadde fu:ke fullstendig att om nåtta.
Dom sloss så busta fæuk. Så fillune fæuk. Fæuk veggemellom. Sno:gføyka sto:.
Jens fæuk på dynna som æin stre:k. Blæi fy:kene sinna.
De gjekk som føyk (uten problem).Ve:gen åver Skjæie hadde lett færr å fu:ke att me sno:g.
fyll s De va mæire bygdefyll førr i ti:a. Den fylla må ta: skulla færr mangt å mykkji.
Gå: på fylla. Å fylle seg. Hadde visst æi ånt’læg fylleku:le i hællgja. Våmfyll (skrinn mat).
Fyllevrøvvel. Fyllerø:l. Fylleslagsmå:l. Fyllesju:k. Æin fyllefant. Fyllikk. Fyllebytte.
Hælgjefylla hadde te si:ne ti:er vorre æi sønndug pla:ge ront i stu:gune / på gå:lane.
fyr s Da: va:’o i fy:r å flamme me æin gång. Elt sto: i full fy:r. Har du fy:r på deg?
Som å setta fy:r på æin tørrbresk (temperament). De to:k fy:r i de knusktørre gra:se.
Gammelen plondrær jamt me å få fy:r på pi:pa si.
Den fy:ren ska du kje tru: færr gått (skepsis). Æin tri:veleg fy:r,- kry: å pra:tug.
fyrask s Fy:rasken e tom, ba:re svaRte stikkur atte. SvaRte stikkur kellær me negrær.
fyre a-v Ska me kje fy:re litt i ømmen te kve:len? Fy:re færr fuglane / krå:ka (åpen dør).
Fy:re me trå:såve:. Fy:re ront (dag og natt). Fy:re læus på nokkon (angripe).
Kjærringa fy:rær onner så gått’o kan (egge). Fy:re i ømmen. Fy:ra a: et skå:t i villska.
fyri adv (se også føre) De va kje fy:ri da, viss denne klå:en end’læg ville gje: seg (sterkt ønske).
De nyttær ikkje å setta seg fy:ri heller (gi opp). Bæ:re fy:ri va:r heller etter sna:r.
Eg har sett meg fy:ri å græie detta inna kve:len (bestemt). Beste sømn’n e fy:ri mi:nått.
De va nå væ:l fy:ri om dekkan ikkje skulle hølle meg me ma:ten æu (ikke å vente).
Du væit ongane gå:r nå fy:ri elt a:na. O:la bæu seg te: å gå: / stølpe i fy:rive:gen.
fyrst adv Eg ræiser me de eller fysste. De: vi eg nå fysste sjå: (skepsis). Fysstemann u:t (leik).
Lissågjønne fysst som sist. Sjø:l fysst, å se:a dæi som bæ:re e:.
Fysst te mølla, får fysst ma:la. De væRst / lengst fysste gången.
Nårr eg fysst e: på dessa kanter, vi: eg nå sjå: meg litt om.
Færr æin gång må æu værra den fysste , væit du.
Den tøtta ta:r nåkk ikkje den fysste å den besste som by:r seg.
fyrstons adv fystons, Fystons gjekk arbæie så ra:dig onna (i begynnelsen).
Eg tru:r de kan ha vorre æin gång fystons i tredveå:ra.
fysak s Æin færonderlæg fy:sakk som lissom ingen rektig visste hårr’dom hadde henne (luring).
fysen adj Eg blæi så fy:sen på nokko gått å drekke (lysten). Ufy:selæg væ:r. Æi ekta ufy:se.
O:la e kje fy:sen om det nå værk’læg skulle blå:se opp litt (er uredd).
fæl adj Gubben e fæ:l te å arbæi (iherdig). Jammen e du fæ:l æu,- jammen e du så: (flink).
De va da fæ:lt æu da (negaiv overraskelse).Fæ:l te å græie seg (selvhjulpen).
Fæ:le græiur detta. Næi, nokko så: fæ:lt skull’du aller ha hø:Rt (ille).
De blæi æi fæ:l huskestu:go a detta. De va fæ:lt å sjå:. Fæ:l te å banne (ufin).
Æi fæ:l brudulje (oppstyr). Fæ:l i kjeften. (kan ofte byttes ut med grov).
Ja, nokko litt å ikkje så fæ:lt heller (ubetydelig). D’e nå de fæ:laste eg har vorre boRt’i.
Fant dekkan mykkji møltur? Å næi, ikkje så fæ:lt,- ikkje nokko vi:ære.
fø e-v Me kan ikkje fø: på elle dessa kattune i lengda. De li:te å fø: på æu.
Følkenakke gå:r u:t på at’o færsettlæg gå:r bygda ront å fø:r seg (gjestespiser).
Stærke-Nils på Øvlannshæia va visstnåkk oppfødd på hestemjølk ifrå bå:nsbæin a.
Gått drekke e halle fø:a de. Brø:fø seg. Sli:te færr fø:a. Har fødd opp to: fi:ne få:lår.
fødøgg s Eg vi: mest kell’n æin føddøgg (lite tess).Føddøggær fins de i elle grennær.
- 64 føle e-v
Næi, hæ:r må eg sæi eg fø:ler me: dekkan (sympati).
Ja. De: ska dekkan nåkk få fø:le på kråppen sja:ve, tru: du: me:g (dystre utsikter).
Eg fø:ler på eg skull’a hjølt’n me litt pengær æu (dårlig samvittighet).
Ma:ri fø:ler seg nåkk somtir litt te å:veRs (utenfor). Å fø:le seg å:venpå (stolt).
Eg tru:r’n gå:r å fø:ler på de (har dårlig samvittighet).
Eg tru:r kje’o fø:ler nokko færr’n i de hæil tatt (reservert).
Få fø:le nokko på skråtten (erfare). Fø:le seg ille te mo:tes.
følelse s fø:’els’, Eg hadde lissom på fø:’elsen æu at du kåm i kvell.
Sja:va sjø:l hadde mest ikkje fø:’els’ att i dæi kelle fingane sine.
følgje e-v følgje, følgjer, føldde, har føldd, Mange to:k seg fri: å føldde i begra:velsen.
O:la e næggu kje go: å følgje nårr’n fysste klemmer i ve:g. Følgje skjikken.
følgje s Dæi to: har hatt fast følgje i eller så lang ti:.Me blæi gå:ans i følgje hæimåver?
Eg slo: følgje me nokka bæ:rhentærær på ve:gen hæim att. Takk færr følgje!
Følk kåm sti:mans i flåkk å følgje. Du får ta: følgjune a de sja:v.
De vesle eventy:re fekk visst inga følgjur færr nokkon a: dom, va de likt te.
Du får ta: følgjune sjø:l. Fantefølgja kåm helst re:kans i den ly:se å:Rsti:a.
Eg græier snøtt å hølle følgje me sli:k æin re:ser som hannom.
Me stakk kånn gjønne litt te si:es nårr me møtte gra:vfølgje etter Sto:rve:gen.
føling s Eg har visst aller hatt nokka fø:ling me slikt nokko, hværken fø:r eller sæinære.
før adj Dæi mest kruslute så:g seg ikkje fø:l te å bli me: på denna tu:ren (i stand).
Somme va vel ikkje fø:l te å beta:le færr seg heller, kan eg tru:.
førdagen s Har gjinge hær å venta færgje:ves se:a i førrda:gen. I førrkve:len. I førrå:re.
føre s
Me fekk ell ve:en fram på vinterfø:re. Slapsefø:re. Sle:afø:re. Ekta fillefø:re.
D’e kje fø:re te detta nå:. De minkær på fø:re færr hværr da:gen som gå:r.
O:la va i sånt fø:re den da:gen;- du skulle sett’n (full fart). Klabbefø:re.
føre adv fy:ri, De va kje fy:ri da, viss vinnen ville (ha) løya / le:na litt æi stonn (sterkt ønske).
Læ:ræren vassa fy:ri; å så: kåm me: ongane snublans etter i spå:ra hannoms.
De hella u:tfy:ri ratt ne: te bru:e:en. De må ha vorre æi vi:kos ti: fy:ri ju:l.
Ræise i fy:rive:gen. Eg så:ver best på fy:rinåtta. Jens kåmmer i fy:rimeddag.
førr, Skulle me tju:vlå:ne litt ve:? Aller ta:l’ om,- førr ska eg e:ta påte:trane rå:.
Hadd’ikkje førr kåmme innafærr dynna, så bra:ka de læus me ny:e to:lesmellær.
Førr om å:ra hadde me: grannane skjiftas på me å hente hæim spikkebann te ju:l.
Men da kri:gen kåm, va ingen ting lenger som førr. Nå: va de blitt 19-førr.
føre e-v Du må kje fø:re i: deg så mykkji a denna eplekoRten (spise).
O:la va bestandig så go: te å fø:re seg, væit du (fin opptreden).
Denna trosten fø:rer me: seg så mykkji skji:t å loRt elle sta:ær.
Ell denna sy:tinga fø:rer ikkje te: nokkon værdens ting (verdiløst).
Den fille arvesaka fø:Rte lissom ikkje te nokko gått færr nokkon.
Ell denna gjø:linga i bla:a fø:Rte følk fullstendig ba:k ly:se (narre).
førehanda s fy:rihånna, Gått å værra litt i fy:rihånna me arbæie (ha forsprang).
Me e: litt i fy:rihånna me pengær æu. Å kåmmå i etterhånna e værre heller væRst.
føreåt adv Me si:er jamnast ”på få:rhånn”. Visste du nokko på få:rhånn? (i forveien).
Hadde dekkan e:nast om nokko på få:rhånn. Ville helst gjærra opp på få:hånn.
førkje s U:se:tans ongjentur konne foRt bli regna færr førkj’ongær.
førtjuge t førrtju:ge ell. førr. Vå:ren femåførr fekk me atte ra:dioane kånses.
føye a-v Du kan ikkje føye deg etter elle. Du føyær nå gubben i ett å elt æu (jenke seg).
Ho føyær’n i tykt å tunt. Anne føyær seg jamnast etter de: O:la si:er.
føyeleg adj Snill å føyelæg ell sin da:g. Føyelæg å mju:k som et gra:sstrå: / æi vi:o.
føyke s Dom kosta å balu:ra så føyka sto:. De gjekk onna som føyk elt sammen - på æin, to:, tri:.
Vassføyka sto: langt innåver strånna. Føyka hadde lagt seg i tjukke la:g.
- 65 føyse a-v Du får ba:re føyse etter denna sna:ke katta (jage).
Føysa læussno:gen vekk a kjøkkentrammen me ri:sli:men.
få st-v
få:, få:r, fekk, har fått. Få æin li:ten æin (føde). Få ha:s på (komme til livs).
Høller du deg ikkje i skjinne, ska du sand’læg få: me me:g å gjærra (avstå fra).
Få metta si a nokko (ofte ironisk ment). Den megga få:r nå vilja’n sin i ett å elt æu.
Få: nokko inn i skølten sin (forstå). Få: seg æin på try:ne / mitt i tugga.
Få: a vi:o (refs). Få: høgg (avstraffelse). Få: snu:sen i. Få: teften a.
Eg fekk meg ikkje te: å spø:re heller (var sjenert). Fekk ræint hetta.
Eg få:r ikkje te: detta regnestykkji (greie å løse). Få: sma:ka på (begynne å like).
Få:r lissom aller arbæie ifrå: seg (bruker lang tid). Eg fekk ikkje tanken ifrå: meg.
Fekk ri:klæg bått’i byttur å spann. Kan ikkje vent’å få: båtte i på:så å sekk.
Dæ:r fekk’n att færr slæivkjeften sin. Få: skjælva (bli redd).
Få: seg nokko i li:ve / skrå:ve (spise). Få: på pukkel’n (refs).
De får værra færr de: de e: elt sammen (må bare godtas).
få adj
få, få:ære, få:ast. Dæi få:aste trudde nokko på dessa gamle gysjune om jø:dane.
Ba:re nokka bitte(ne) få: i ta:le. De va: nåkk dæi få:aste som hadde pengær i banken.
fådd adj Se:r u:t som ho e fådd etter den fæ:le ma:gasjæuen nå på vå:rpaRten (avmagret).
fåmælt adj Anne kan virke litt få:mæ:lt isammens me dæi andre kvinnfølka (taus).
fånytte s Elt stre:ve hadde vorre komplett te få:nyttes (uten nytte).
G
gafle
gagn
a-v Me gafla grå:dig i: kånn da lappskæusen end’læg kåm på bo:le.
s Jammen har de sno:ga, å de: te gagns æu (ganske mye).
Æi bru: te gagn å ba:te færr hæile bygda.
De va kje mykkji gagn i de: me hadde gjoRt (nytte).Detta gagnær ingen a: kånn.
Gjærra u:gagn. Æi fæ:l u:gagnskrå:ke. Gjærra gagns arbæi (nyttig).
De va nåkk mæire i namne heller i gagne (liten praktisk nytte).
gale st-v ga:la, ga:ler, go:l, har go:le, Ha:nan ga:ler jamt fy:ri følk e oppe om må:rån.
Nårr gæuken go:l fyste gången, visste me at nå: va de såmmår’n.
galei
Nå: har visst Jens vorre u:te på galæien igjen (leve sterkt).
galen adj gæ:len, De bli:r nå gæ:le hått me gjærr æu. Gæ:len som æi sa:g.
De gjekk som føyk, båtte foRt å gæ:le. Spella gæ:len (gå amok).
De va nå ræint færr gæ:le æu detta; mæire heller eg hadde færte:nt
Nokko så gæ:le skull’du eller ha sett. Detta bli:r ri:vene gæ:le håsse me fa:rer.
Etterpå blæi gubben så hakkene gæ:len på meg (sint). Hugse gæ:le.
O:la va jamt så gæ:len etter Anne (forelska). E: du spenna gæ:len eller?
Blæi hæilt hu:gæ:len a elt le:vne. Eg e blitt så gæ:len i kråssryggen (smerte).
Ri:v ruskene gæ:le tvæRs igjønnom. Han to:k de så gæ:le opp æu (misforstå).
De hadde ikkje vorre gæ:le / fa:rlæg å prø:ve iallfall (ingen risiko).Sinnagæ:len.
Kvinnfølkgællne ka:rær. O:la ba:re gællnær seg (spøker). Gæ:len i ma:gan.
D’e eller gællnære heller d’e gått færr nokko. Hadde sett gæ:le på klåkka.
D’e nå ræint færr gæ:le at dekkan ska hølle me:g me ma:ten (uventa).
Elt e: nå kje fullt så gæ:le som følk vi ha: de te heller (bedre enn sitt rykte).
Følk ba:r seg fullstendig som gællne (begeistring).
Hadde bynna ifrå gællne e:en / kanten (dårlig start).Så gæ:len etter ra:kfisk (glad i).
Sto: visst opp me gællne bæine fyst i da:g. U:te på gællne ve:gær.
Sprøyte pi:ne gæ:len. De hadd’ikkje vorre gæ:le me æin kaffetå:r.
Næi, nokko så gæ:le skull’du nå aller ha hø:Rt i ditt li:v (forskrekkelse).
Elle regnestykkja va rispene gællne. Hadde tatt på seg sko:en på gællne bæine.
- 66 De va kje så gæ:le me bæ:r som eg trudde (så lite). Skri:ve me gællne hånna.
Om så gæ:le skulle værra, e de kje vandære i: de (bagatell). Så:g de ba:r gæ:le i ve:g.
galle s
Spy: æiter å galle (bruke stygge ukvemsord).
galneheie s Æi værre gællnehæie skull’du kje sett i ditt li:v (vilter jente).
galning s Fo:r a:t som æin gællning. O:la e jamt så kry: å full a gællningær (spøk).
Sa:e de ba:re på gællningær (spøk). Ma:kan te gæ:lenska:p!
D’e kje elle gællningær på ett vi:s. Ba:r seg (a:t) som gællningær.
Han gjo:le de om i gællningær (gjøre om til spøk).
galte s
gellte, (kastrert gris). Den æine gelten legger ikkje på: seg hå: mykkji’n e:ter.
Eg væit ikkje hått som e væRst anten gjæitesti:ren eller geltestøkken.
gamla s Du får spø:re Gamla sjø:l. D’e ho: som rå:r færr detta.
Langbesta kånses hette Anne, men følk kella’o jamt ba:re færr Ju:va-Gamla.
Gammel’n ha:r ikkje sto:Rt mæir’n ska ha sagt han (de unge har tatt over).
Gamle- Ellting va: nå så mykkji li:kære i gamleda:gær; væit du.Te hælgja ska me på gamlefest.
Festen ska høllas på Gamlehæimen. Gamlestu:go e ri:ven å oppattesett a ny:om.
Gamleve:gen u:t Fjelle hadde eller vorre kjø:rans me hju:lresskapp.
gamlekjærasten s D’e nå lissom litt ra:Rt å mø:t’att gamlekjæ:rasten sin, væit du.
gammal adj gammal, gamlære, gamlast. Få:lå’n va snæue å:re gammal.
Gammal som elle hæugær. Fjo:lgamle påte:ter. Gammalost oppatte fjellbygda.
Gammal i tralten. Gammalmo:dig. Gammal å go: / grå:. Gammal u:tfe:ka soffabenk.
Dæi gamle rå:ine va somtir go:e å ta: / ty: te. Ho e kje så gammal som’o se:r u:t te.
Dæi rusi:nbøllane blæi kje gamle, må du tru. Så gammal at de gro:r må:så på’n.
De hæitas etter gammalt at fleske blir u:drugt viss du slaktær på ne:ane.
Ho:ngammal. Ellgammal. Æin hallgammal svæinkell. Så le:vans intrese:ra i elt gammalt.
Gammal ongka:r. Gammal møykjærring. Ba:re gamle, u:tle:vde kå:rkellær.
gammalklok adj Han e nå jamt så gammalklo:k i pra:ten (snusfornuftig).
gamp s Han sli:ter som æin gamp. De mærkas at eg bynnær å helle på gampesia (eldes).
Li:ve e æin gamp, sa kjærringa, ho konn’ikkje sæi kå:. Slabbegamp. Skå:tgamp
gang s
Det blæi æin tong gang færr’n detta (fornedrelse). Gå: tiggærgang (be om hjelp).
De ska visst værra nokko ekstra på gang denna hælgja. Gå: sto:rgangen.
Jens kåm seg lissom aller åntlæg i gang me dessa ny:e lu:gune sine (utsettelse).
Gjekk bærsærkergang allde:les (ødeleggelse). Hakkelsen stå:r i fjo:sgangen.
gange s
gånge, Eg sto: nettopp på gånga te kjørka. E du elt på gånga? (på farten).
Sju: åRs sku:legånge va elt sammen (for lite). Gå: bygdegång (innom i alle hus).
To: ti:mæRs gånge hvæ:r ve:g på såmmårfø:re. Kjenner’n så væ:l på gånga.
Me kjenner lu:sa på gånga. Me va så vitt i gånga da to:la bra:ka læus.
gangjern s gångjønn, De gvæin i dæi rusta gångjønna (hengsle).
gangklede s gångkle:e, Eg har gångkle:a mine hengans hæ:r onner tråppa.
ganglag s Anne e så kjensklæg på gångla:ge. (egen måte å gå på).
gangsperre s Få:r du gångspærrur, e de lu:Rt å gvi:le (på) æi bæite.
gap
s
Æin ga:p har nå O:la bestandig vorre, så lenge eg kan hugse’n (spøkefugl).
Gangdynna blæi stå:ans på vitt ga:p. Ga:pahu:k (skjulested, ly).
gapaleg adj O:la e jamt så ga:paleg i pra:ten (spøkefull).
gape e-v
gapa ell ga:pe. Du får kje ga:pa å:ver mæire heller du græier å svølgje.
Ga:per å le:r a ell værdens skafte ting. Blæi bare stå:ans å ga:pe (overrasket).
gaperi s
Me ta:r kånn ikkje næ:r a slikt ga:peri (spøk).
Fælt så ga:p’læg du: e i kvell (spøkefullt om å gjespe).
gard s
ga:l, Me sto: på hvæ:r kåns si:e a slå:tega:len. Stæinga:l. Skji:ga:l.
Ga:lvonne stu:tepæisær. Breskepå:lær e fi:ne te ga:lstæur.
s
Bonnegå:l. Gå:lmann. Gå:lkjærring. Gå:lmannsongær. Kåmmå u:bett te gå:ls.
- 67 O:delsgutt me gå:l å gronn. De va inga kjæ:re mo:r dæ:r i gå:len næi. Kjørrgå:len.
Te slutt mått’n gå: ifrå gå:l å gronn. Re:vagå:len kjenner du på te:ven lang ve:g.
garde s
Båtte gri:sine å tuppune hadde hvæ:r sin romsamme ga:le (binge).
gardemellom adv Fa:rer gjønne gå:l’mellom me ellslags sledder å snakk.
garn s gå:n, Me setter somtir u:t nokka enkelte gå:n på gåttane (fiskegrunne). Gå:nfiske.
Gå:nnyste trilla lengst innonner senga. Ståppegå:n. Gå:nvinne. Små:måska fiskegå:n.
garpe a-v
Eg garpær så fæ:lt a denna rå: læuken (rape). D’e kje fi:nt å garpe me bo:le.
garva adj De va garva ka:rær elle sammen (erfarne). Æin garva å væ:rbi:ten fjellmann.
gasse a-v Nå gassær følk seg me skjessema:t hvæ:r bi:dige lu:dagskvell.
gasta adj Æin gasta ka:r. De va gasta gjoRt a:’n. Æin ekta rabbagast.
gasteleg adj Den gutten e så gast’læg. Han ha:r så mange gasteta:k (brå av seg).
gatahol s Hæ:r mangke:rær et ga:tahå:l øfst i linninga (knapphull).
gauk s
Ho:le som gæukongær. Kåmmå onner gæuketre:. Æi gæukemo:r.
gaule a-v
D’e nokkon som gæulær igjen å vi ha skjuss åver Stræumen (rope høyt).
Gammel’n gæulær å synger på dessa gamle vi:sune, båtte sæint å ti:læg.
gaus s
Gjekk å spydde så gæusen sto: lang ve:g (sprut).
gauv s
Dom trekste så gæuven sto: te væ:Rs inne på lå:ven (støvføyke).
gauve s
Fa:r hannoms ska visst ha vorre æin fæ:l gæuve i si: ti: (riking).
geburtsdag s gjibbusda:g, Me fæira sjella gjibbusdagane kåns fø:r i ti:a.
gegn s I gamle hu:s stå:r jamt så mange gøgnir som me mest ikkje væit hått e: te (greie).
geim s
(gj)æim, Kjente æimen a brennvinn lang ve:g (sterk lukt).
På kjørrgal’n mø:ter kånn jamt æin ekstra (gj)æim a blommær.
geip s
Måtte nøye meg me æin su:r gjæip te sva:r (grimase).
geipe e-v
Me sa:e vel jamnast skjekke i sta:’n færr gjæipe (lage grimase).
geit s
De va li:te a gjæitær i bygda kåns. Skull’du sett værre klatregjæit i ditt li:v..
Den mekregjæita ta:r du kje fæil a om de eller så mange e te sta:es (ler høyt).
Hugsær eg ikkje eltfær fæil, va gjæit æu namne på æin liten sle:a.
geitesko s jessko, Jesskogra:se ly:ser lang veg boRti bakkane (geitrams).
geitestiren s Har du fått gjæitesti:ren eller? (nistirre).
geiting s
Gjæitingen bry:r seg helst om de: som e søtt (veps).
gemeinsleg adj gjemæinsklæg. O:la e nå græi å gjemæinsklæg imot elle han (liketil).
gemytt s
Den bikkja har så gått gjenytt. Æi gjemyttlæg te:stelling (munter).
Ja:, de hadde gjinge gjemyttlæg færrr seg u:tåver hæile nåtta, mest te ly:se må:rån.
Ry:ker dom fyst i tåttane på hina:en, e kje gjemytta go:e å stagge.
genser s
Du har bonne genser’n elt færr vi: i bu:len.
georgine s jørgi:ne, Dessa gamle jørgi:nune blomstrær opp att å:r om a:na.
Giddaslau adj Eg blir så giddaslæus i denna trykkans varmen (sløv).
gidre a-v
gjildre, Me får gjildre opp nokko i æin faRt (feste løslig).
De va gjildra opp nokko ny:mo:tens krimskrams i butikkvønnæie.
Næi, detta blæi nå ba:re nokko elendig gjilder elt sammen (skakt og ustøtt).
gift s
Du ba:re sitter å pirkær. Tru:r du eg har blanna gjift i ma:ten heller?
Dom to:k re:ven me gjift. Re:vagjift. Jæu, de: kan du ta gjift på (være sikker).
gifte
s
gjifte, Hadde henta gjifte sitt på boRtpå Heddælskanten.
Anne va et gått gjifte på så mange må:tær - de beste i vi:e krinsær.
a-v
Gått gjift blæi’o æu, me æin stæut å væ:lstå:ans gå:lmann (bonde).
Takk ska du ha:, å gjift ska du bli: . Gjiftering.
Men gjiftegæ:len va nå Anne slettes ikkje. Se:r u:t som’n gå:r i gjiftastankær.
O:la har nå sand’læg æi gjiftefæ:lig syster æu.
gigle
a-v gjigle, Hadde gjigla opp nokko som skulle ligna æin hønsega:le.
gikt s
De va kje nokko å gje: seg færr da, viss de ikkje va: færr denna hæRsens gjikta.
- 68 Ma:ri e ræint a: seg kåmmen me denna gjikta si (sterkt plaget).
giktisk s
Gamle følk blir foRt gjiktiske i trekkfulle hu:s. Gjiktbry:ten å krankeleg.
gild adj D’e så gjilt me dessa sysskjinnbå:na boRti Ame:rika, væit du.
Dom va: nå veldig så u:sams æi ti:,
men nå: e de blitt så dri:tgjilt igjen at d’e et sy:n.
Sto:Rt ska de værra, å gjilt ska de værra, om hæile fu:a e u:te.
Besta suns så gjilt i dessa skjyllfølka sine i Bø:hærra (sette pris på).
E: denna konntorrpåsten i gronnen nokko å gjærra seg så gjill a? (stolt).
gilde s
De blæi nå et hæilt lite gjille på gjibbusda:gen te Anne. Be: te gjille (selskap).
gildre a-v
Me har fått gjildra opp æi fugleskre:me i kji:sebæ:rtre:e (gjøre noe løslig).
giren adj
gji:ra, Anna e blitt så gji:ra på ny: sy:maskji:n (lyst på).
gisen adj
Så:en le:ker, han e blitt så gji:sen (utett) a å stå: u:te i so:lveggen.
Fjø:lane gjisnær, så de gli:per i di:gre sprekkær / revnur.
giftetankar s gjiftastankær. Læ:rær’n gå:r i giftastankær, se:r de u:t færr.
-gitt adj
Eg blir ræint oppgjett åver / færgjett a denna langbæina my:hanken (rådløs).
Jens e visst gåttsom oppgjett a dåkt’rane æu, etter som følk si:er.
gje st-v
gje:, gje:r, ga:, har gjett, Næi, nå: gje:r eg meg ende å:ver (motløs).
Eg ville aller i værden gje meg u:t på slikt nokko (risikere). Ho ga:’n inn etter no:tur.
E: detta nokko å gje: seg færr da? (grue for). Ja, de: ska værra gji:vet (sikkert).
Gje: seg etter på ve:gen. Gje: nokkon æi hånnsrekning (hjelpe).
Kan du gje: meg att på hondre kro:nur? (veksle). Gje: hals (gjø).
Gjje: att me samre mynt (svare). Gje: de glatte la:g. Gje: blanke blaffen i.
Gje: æin glatt æin i. Me får gje: på: de me ørkær æi stonn te:. Gje: kjeft (skjenne).
Næi, nå: må du gje: deg! Gubben ga: på: de:’n ørka (streve). Gje: seg i kast me.
Gje: seg u:t færr nokko (late som). De: gje:r eg ikkje fem fla:te ø:re færr (ringakte).
Førkja gje:r seg ikkje førr’o ligger dærr. Regne gje:r ba:re på: de (øker).
Så snill at’o gjønne ga: boRt fu:a si. Dæi to: e kje sto:Rt å gje: i bytte på (like gode).
De skulle eg gje: mykkji færr å få vetta. Restane kan du gje: te katta.
Gje: me den æine hånna, å ta att me den andre. Ho ga: seg a li:ve færr gjikta.
Gud gje:ve de måtte bli: æin go: såmmår (sterkt ønske). Du får gje: tå:l litt te:.
E de nokka sa:k å gje: seg da: da? (spøk). Gje: seg u:t på nokko (våge).
Me kan ikkje gje: kånn te: hæ:r (bli værende). Detta ga mæirsma:k.
Tu:rfølka ga: seg fy:ri på stu:len nåtta åver (bli værende). Gje: tøyg (elastisk).
Gje:r seg nåkk ikkje me de go:e, den ka:ren, næi (stridbar). Gje: opp (ballspill).
Anne ska ha små:. Hått gje:r du meg færr de:? (Litt av en nyhet).
De gje:r me æin go: da:g i. Hått gje:r du færr sånt snuskeri? (klanderverdig).
Detta va nå gje:ve å ikkje kjøft (billig). Gje: seg å:ver te Gu:d (bli kristen).
D’e vel ikkje gjett at me le:ver så: lenge nokkon a: kånn (usikkert).
De ga: seg nesten a seg sjø:l at de måtte bli: sli:k æu (selvfølge).
Gjegne a-v gjenge, Bikkja græier jammen å gjenge hæile sæueflåkken (stenge).
gjekke a-v Hirden gjekka seg så opp me dessa draktine sine, så de va æi sy:n å sjå:.
gjeld s
Stå:r / sitter i gjell te opponner / oppåver ø:rune. Butikkgjell. Gjella tynger.
Høller du kje gjella a deg, e du foRt ille u:te. Setta seg i gjell. Stifte gjell.
gjelde st-v gjelle, gjeller, gjalt, har gjelt,
Nårr de gjeller i hø:linga, tru:r eg følk vi betakke seg færr detta.(kommer til stykke).
De gjeller å konna snu: seg hær i værden. Nå e: de de vonne gjeller.
Henger i: som gjeller de li:ve. Gjærra seg gjellans i sty:re å stell (medvirke).
Da: gjeller de å hølle tonga bæint i kjeften. Lå:ven gjeller færr elle, båtte hø:g å lå:g.
Nå bynnær tørken å gjærra seg gjellans på å:ker’n æu (få virkning).
e-v
gjelle (kastrere), Gjellbokk, gjellstu:t, gjælk.
- 69 gjenge s Hæ:r gå:r elt i sitt gamle gjenge (spor). D’e kåmme i ri:m’læg gått gjenge nå (flyt).
gjengjeld s Te gjenngjell fekk me fri: hæile kve:len u:tetter (som vederlag).
gjengs adj Detta har nå vorre gjengs skjikk i ell den ti: eg væit (vanlig).
gjennom prep Me må: nå igjønnom de, væit du, håsse de e:. (holde ut).
Anne gå:r gjønne igjønnom båtte ell å vatten færr hannoms skull (tåle alt).
De skri:ke gjekk igjønnom mærgj å bæin på dom, dær dom sto:.
Anne e: nå så tvæRs igjønnom sniil å græi på elle må:tær.
Men da: fekk’n gå: igjønnom, ska eg sæi deg, så’n hugsær de æu.
Men da: va fanten elt på go: ve:g u:t igjønnom ho:laste Lannsmarka.
Ka:ri slæit me dessa nærvune fram igjønnom hæile li:ve, så lenge’o le:vde.
gjennomgå st-v Men da: ska eg sæi eg fekk gjønnomgå: æu, så de hadde skjikk.
gjenskjinn s Ly:se ga: så fi:nt gjennskjinn i de blikkstille vatne (refleks).
gjeppe a-v Om sonnda:gane gjeppa me somtir pinne utpå to:ne, båtte vaksne å ongær.
Gjeppestelle hadde me spikka te: sja:ve a rette hasselkjeppær.
gjerd s
gjæ:l, D’e lisson ikkje gjæ:l på nokkon ting lenger nå færr ti:a (skikk, orden).
Eg få:r ikkje nokka gjæ:l på denna snikkringa mi (ufiks).
Har så mange pussige gjæ:lir, den ka:ren, at de halle konne værra nåkk (lag).
D’e så mange ra:re gjæ:lir på dessa u:lefåssingane, væit du.
D’e bar’æi fillegjæ:l’o har vent / lagt seg te: detta (uvane).
gjere st-v gjærra, gjærr, gjo:le, har gjolt, Detta e nå lettære sakt heller gjoRt.
Eg ville nø:dig gjærra nokkon ille te (såre). Gjærra seg sjø:l i bæit (for snill).
Han så:g mest u:t som’n skulle ha gjoRt på seg. Gjærra ifrå: seg (bli ferdig).
Gjærra ifrå: seg te kve:len (gå på do). De gjærr eg akkoratt som eg vi: me.
Eg gjærr da kje nokko a: et gvefsestikk eller to: (tåler).
Eg hentær æi vassbytte; så e de: gjoRt te Pæ:r kåmmer.
Å kåmmer ikkje Pæ:r, så e de gjoRt likevæ:l (gammel regle).
Eg gjærr ikkje nokko a: denna by:spretten, aller de granne heller (ikke sjenert).
Da: tenker eg du få:r me lensmann’ å gjærra, - d’e nå brennsikkeRt.
D’e kje mæir å gjærra ve: detta nå:, me ha:r færdry:gd kånn (for seint).
Eg visste mest ikkje hårre eg skulle gjærra a: meg dæ:r eg satt (forlegen).
Gjo:le de ba:re på lissom,- som ræint ga:peri (late som). Gjærra kru:s på nokkon.
Eg gjærr ikkje a:na me eg gjærr de: (forsømmer ingenting).
Gjærr meg ikkje te: færr dessa by:kaksane (smigre). Gjærra ku:venning (snu).
Eg vi kje gjærra meg bæ:re heller eg e:. GjoRt e nå gjoRt, om d’e aller så ille.
Detta e: kje så om å gjærra færr meg (viktig). Gjærra seg nokko (skade).
Nå må du ikkje gjærra deg i bæit sjø:l da (ta fra deg selv). Gjærra i buksa.
Dessa kronune gjærr nå kje hværken frå: eller te: (uviktig).
D’e nå platt umæug’læg æu å gjærra sli:ke færvente by:da:mur te lags.
Ma:ri har gjoRt om ikkje hæile færlå:velsen sin, la:ter de te (heve).
Vi du værk’læg gjærra deg te kjeltring færr så: li:te?
Detta regne gjo:le nå onderværk på påte:trane.
Gjærra se:lebo:t på nokkon (hjelpe). Gjærra opp færr seg (betale).
Gjærra seg te narr. Gjærra te skamme. De va mykkji gjoRt a’n (ros).
Gjærr som du vi: da, så gjærr du enda som eg si:er.
De va: nå ne:drikt gjoRt da, hått du si:er (simpelt).
Detta e kje gjoRt i æi hånnvenning. De gjærr eg så gla:dlæg (svært villig).
Me gjo:le / to:k ba:re de færnemste så i faRten (viktigste).
Gjærras på (med vilje). Gjo:le de på ba:re, skji:re gjøRs (med overlegg).
D’e: som de gjæRs på i da:g ell ting (blåmandag).
Slikt gjærr seg ikkje sjø:l (krever innsats). De va gjoRt i beste mæining.
- 70 Gubben gjærr enne på seg på denna må:ten. Gjærra sitt færnø:d’ne (på WC)
Dom gjo:le sånn kru:s på kånn at du slette ti:. De va: som de va li:ve om å gjærra.
D’e nå kje så om å gjærra færr kånn detta (lite viktig). Som tenkt, så: gjoRt.
Ha:r nå kje mæire å gjærra seg sto:r a heller som så: han heller (lite å skryte av).
Detta gjo:le gått i æin gammal skrått (dram). Tæumen gje:r ikkje tøyg, de minste.
Eg vi nå prø:v’å gjærra de gått att på æin må:te (erstatte).
Han fekk nå’kje gjoRt seg sto:Rt gått a denna arven sin (nyte).
D’e li:te om å gjærra på eldern på dom to: (liten forskjell).
De: va nå de minste’n konn’a gjoRt. De hadde gjoRt seg me æin kaffedrå:på nå.
De tru:r eg ska gått gjærras at detta høller (ikke tilstrekkelig).
Du gjærr mykkji færr hu:sefre:en, væit du. Gjærra hu:sebrå:t (ødelegge).
De: ska du kje ha gjoRt færr ingenting (si lønn verdt).
Gjærra kå:l på pengane sine (bruke opp). Gjærra som fanten (forsvinne)
Ho li:kær å gjærra seg litt gjellans dæ:r’o kåmmer (dominere).
D’e gått å ha nokko å gjærra på (noe mellom hendene).
Eg tru:r ikkje eg har gjoRt sønn på nokkon (overse, forsømme).
gjerne adv gjønne, Du må gjønne bli: me kånn på møltetu:r te sonnda:gen.
Eg tru:r lisså gjønne me kan gå: fyst som sist. Ja:, gjønne færr me:g.
De konne gjønne bli to:levæ:r æu te nåtta (mulighet).
Detta skje:r / ta:r seg opp att gjønne æin gång i vi:ko nårr de passær sli:k.
gjerug adj gjærrug, Gubben sjø:l ha:r nå o:l på seg færr å værra litt gjærrug (knipen).
Gjærrugknarken spinkær å spa:rær på ell den ting som e:.
gjespe a-v Følk satt å gjespa seg igjønnom lange pre:k’na.
Jens gjespa meste ho:ko or le: (ut av ledd).
Men så: va elt sammen å:ver me et lite gjesp (en bagatell).
De va: visst dæi som ty:d’læg konne sjå: myggen gjespa på Lu:bærr æu (spøk).
gjest s
Kjøfte me: meg færr ti: øre gjest i æin kre:mærtu:t (gjær til baking).
gjestebod s Nå: e de kje lenge færr O:la be:r te gjestebå:, ska du sjå: (bryllup).
gjete e-v Ongane måtte jamnast u:t å gje:te, håsse(n) væ:re va:.
gjete st-v gje:ta, gje:ter, ga:t, har gje:te, Næi, han ga:t eller et o:l te me:g om detta.
Ha:r du hø:Rt nokko mæire gje:te ell gjette denna du:gna’n på kjørrgå:l’n?
Du må kje gje:ta nokko om detta te Anne, aller et o:l heller (nevne).
gjetord s gje:to:l, De gjekk gje:to:l om den sto:re vekkelsen lenge etterpå (omtale).
gjette a-v gjetta, Kan du gjetta hått detta ska bll:? Eg gjettær på ny:e våttær.
Me måtte ba:re gjetta kånn te håsse reme:liane virka. Gjetta gå:tur.
gjord s
gjo:l, Spenne inn li:vgjo:la (belte). Legge på: bu:kgjo:la (hestesele).
gjordne a-v Gammalosten må stå: te’n e gjoRs tvæRs igjønnom (moden).
gjurde e-v gju:le, Detta hø:ge lasse må me gju:le færsva:rlæg (surre).Dom si:er’o gju:lær seg.
gjæl (gjerd) s gjæ:l, D’e kje nokka gjæ:l på nokkon ting lenger (skap, orden).
gjæle s
Kan mest sjå u:t som de e nokko ekstra i gjæ:le (under oppseiling).
gjæv adj gje:v, Kni:vgræia va visst de gje:vast’n fekk. Veslegutt e så gje:v færr Bestefær.
gjø e-v
D’e li:te å gjø: på dessa stu:tekælvane etter (fore). Gå:r bygda ront å gjø:r seg.
Gått gjødd (tykk og trinn). Gjø:kælv. Gjø:gri:s (slaktedyr).
gjøgl s
gjuggel, De va ba:re nokko billig gjuggel elt sammen (uekte stas).
gjøle e-v
De nyttær ikkje å gjø:le færr me:g, aller de granne heller (smigre).
gjøle s
Ja, nå: har du gjoRt (deg) æi go: gjø:le (uheldig handling, dumhet).
Næi, sånn lita gjø:le skull’du kje sett (blid småjente).
gjøn s
gjø:n, D’e simpelt å dri:ve gjø:n ba:kafær ryggen på følk.
gjørme s
Bånn’ a Stræumen e færr de meste ba:re linne gjørma (søle).
gjørs e-v
(av gjerast på, gjordest på) gjæRs ell. gjøRs, gjoRst.
- 71 De lissom gjoRs på å regne så foRt me kåm uttafærr dynna (vond styrelse ).
Næi, i da:g tru:r eg færsy:ne meg de ba:re gjæRs på (stadige uhell).
Så:g mest u:t som’n gjo:le de på ba:re gjøRs (med vilje).
Ongane ba:re gjæRs på å tråkke i å:kern (på trass, uten særlig grunn).
gla e-v
So:la gla:r ti:læg nå fy:ri ju:l Ho gladde ba:kafær Flåmfjell. So:legla:.
glad adj
Eg va nå gla: te: eg slapp æu. Gla: som æi lærke. Sje:legla:.
Ho hadde visst aller æin gla: da:g mæire. Li:kegla: me elt sammen.
Litt færr gla: i de stærke. Se:a le:vde dom hærrens gla:e da:gær.
Eg e li:ke gla: eg, håsse de gå:r. Detta e: nå de gla:e vannvidd.
Lo:mos e de gla:aste eg e: i. De beste eg li:kær (spøk).
gladeleg adv Eg beta:lær gla:d`læg litt omframs færr så svæ:r (solid) resskapp.
Jens fløtta nåkk gla:d’læg te Bø:hærra, om så: va: i må:rå den da:g (lyst tl).
glane
e-v
Me gjekk å gla:nte i butikkvønnæia. Hått e de du gla:ner etter?
glaninga s
Eg fekk so:la mitt i gla:ninga (ansikt). Eg sa:e de rett i gla:ninga på’n.
glans
s
Detta to:k lissom glansen a hæile festen. Glansen va boRte (begeistring).
Dom so:lær seg i glansen a ongane sine (skinn). Ta:pa me glans.
Jentongane dræiv på: å bytta glansbilde i fri:minutta på sku:len.
glas s
gla:s, Han sputtær ikkje i gla:se den ka:ren. Pass deg færr gla:sbrå:te!
Skjøyr som gla:s. Gla:sepla har lett færr å drø:se, ja råtne æu. Gla:sæugæi.
Tru:r du farr dinn va gla:smester eller? (stenger for lyset). Et fullt norgjesgla:s.
Katta li:kær å sitta i gla:skarmen / vønnæispåsten. Må pusse lampegla:se.
Den kaster ikkje stæin som sitter i gla:shu:s. Plommesylltøye sto: å gjæ:ra i gla:se.
Temp’ratu:rgla:se skull’eg ligge me i armkro:ken i ti: lange minutter (febermåler).
glatt adj De gjekk så glatt som ingen ting. Eg li:kær meg ikkje på glatta. Glatt isse.
Glattra:ka kja:kir. Glatt som æi bå:nerompe. Gje: de glatte la:g (ikke bry seg).
gle e-v Vesla gle:r seg jamt i slikt smått’ri. Nå må: me kje gle: kånn færr ti:læg heller.
Ongane gle:r seg te ju:l. Følk hadde læ:Rt å gle: seg i de vesle som va: (kravløs).
Færeldra gle:r seg jamnast mest i ongane sine. Gle: seg som æin onge.
glede s Gle:a sto i ta:ke da mellinga kåm. Ta imo:t me gle:e. De: gjærr eg me gle:e.
Støste gle:a du kan ha:, e å gjærra andre gla:. Den gle:a blæi kje gammal.
Den gle:a ska:’n ikkje få:, ikkje snakk om. Næi, eg onner’n ikkje den gle:a.
Fekk ikkje sto:r gle:a a den færte:nesta / arven. Et lite ska:l i gle:a (brist).
Ta va:re på dæi små: gle:ine. Gle:a ly:ste i æugune på’o.
glefse e-v Bikkja glefste etter meg. Jens glefste i: så eg håppa på sto:len (sint stemme).
På Krysse kåm me færhjølpemeg bæint i glefsa på to: tysk’rær (vaktpost).
gleke a-v Lu:dagskve:len innfinner’n seg presi:s;- de: gle:kær ikkje (glippe).
gleppe st-v gleppe, glepper, glapp, har gloppe, Den vo:na glapp. Ta:ke glapp.
De glapp bare u:tor’o, førr’o rektig sansa seg (forsnakke seg).
glette s
Se:r æi lita glette i skjy:la:ge. Me kåm te æi glette mitt i sko:gen (åpning).
gli st-v gli:, gli:r, glæi, har glidd, Tru:r du kje eg glæi å datt på slette gølve da.
De har nå glidd å:ver (færr) denna gången æu (forbigående).
Se:glæira gli:r lissom ba:re u:t i bakken somme sta:ær.
glibb s Æin åntlæg glibb ha:r’n nå vorre ell sin da:g (ler mye).
glid s
Jens e pra:tug nårr’n ba:re kåmmer på gli:. De va go: gli: onner skji:a.
Få:r du fyst arbæie på gli:, e du bærgja å:ver de væRste.
glide adj D’e så gli:e å uli:læg i den tørre ba:rrøyta (glatt). D’e gli:e på den klakne hella.
glimre a-v O:la gjærr de nå bestandig så glimrans på skjyttærba:’en æu.
Sja:ven sjø:l glimra me sitt frå:væ:r hele fy:rimeddagen.
glip
s gli:p, De va æin aller så li:ten gli:p imellom fijø:lane (åpning).
De gli:per i dæi dju:pe revnune. De gli:pte hæilt innte bæine (dypt sår).
- 72 glipp
s O:la går sjella glipp a følkemusikken om sonndagskvellane.
Detta va: nå helst æin glipp ifrå mi: si:e (feil).
glire e-v Hått e: de du gli:rer a? Æin ekta gli:repinne (ler spotsk).
SvaRte armoa fårm’læg gli:rer imot deg elle sta:ær (synlig fattigdom).
Blæi sittans å gli:re imot den lå:ge kvellsso:la (halvåpne øyne).
De gli:rer imellom dæi gjisne ståkkane (utett). Et domt gli:r.
glise adj D’e blitt så gli:se å ra:Rt hær etter dom høgg elle dæi sto:re espane (åpent).
Ja, d’e blitt tem’læg gli:se imellom tre:leggane.
e-v Må:n’ly:se gli:ste inn igjønnom dæi i:sa ru:tune.
Fekk eller et visk’læg sva:r a’n, satt bar’å gli:ste domt (fjollete smil)
glo e-v Han glodde meste æugune or hæusen på seg. Ni:glo: (stirre).
Blæi ba:re stå:ans å glo: æi lang bæite. La:’n ba:re glo: te’n blir læi.
glo
s glo:, glo:a, glø:ær, glø:ane, Blå:se liv i glø:ane. Varm som æi glo:.
Samle glø:ær på hu:e te nokkon (påvise skyld). Du får ka:ra litt i glø:ane.
Eg gjekk som på glø:ær allde:les (engstelig). Glo:ene varm øm / i kja:kine.
Vill’ikkje ta: i’n me æi glo:tång æin gång (avsky). De ulmær i glø:ane.
glorute adj Somme li:kær glo:rute le:tær på kle:a (sterke farger).
glufs s glufs, (En del nærskyldte ord kunne nok i farten forveksles – glufs, gufs, glefs)
De sto æin rå:kell gufs opp ifrå kjellærlemmen (råkald luft).
Fekk æin glufs å:ver seg a de iskelle vatne (skvett). Å:t de opp i æin glefs.
glugg
s Måtte kru:pe på elle fi:re inn igjønnom låftsglugge.
Rett uttafærr møkkaglugge lå:g møddinga / møkkahæugen å ba:re venta på vå:ren.
glugg adv Dæi hallvaksne jentune ledde seg meste glugg i hæ:l.
Ko:sa kånn glugg færdærva. Jammen blæi eg så glugg færelska i denna jentefilla.
glup adj Jens tru:r nå sja:v at’n e så åverhendig glu:p te ellting (flink).
Du e: nå æin glu:ping æu nårr du fyste klemmer te: (spøkefull ros).
glupsk adj Eg bli:r gjønne litt glupsk etter sånne straba:sær (sulten).
Glymen adj Du se:r så gly:men ut. Nårr hesten e gly:men, legger’n på ø:rune (sint).
glytt s glytt ell. gløtt, Dynna sto på glytt. De trekker ifrå vønnæisgløtten (smal åpning).
glytte a-v Eg måtte glytte boRtpå Anne somtir. Me konne glytte inn igjønnom æin sprekk.
glæ
adj gle:, Denna suppa va nå heller gle: etter mi: sma:k (tynn). Gle: kaffe (skvip).
gløde e-v glø:, De glø:r enda i glo:æisa (lyser rødt). Så hæit at’o glødde i kja:kine.
glømsk adj glømskjynn, Eg e blitt så glømskjynn me å:ra (glemsk).
gløse e-v De bare glø:ste litt ifrå gru:va. Høgstdags glø:ser vinterso:la så vitt de e:.
s Den glø:sa ska kje bli i bæit færr fri:ærær nårr den tia kommer (vakker ungjente).
gløyme e-v gløyme, gløymer, glømte, har glømt. Har kje fø:r hø:Rt de, så e de glømt.
GjebbuRsda:gane gå:r så lett i gløymebo:ka. Glømte båtte ti: å sta:.
Få:r ikkje glømt den gången me rodde kånn vill skødda.
Anne fekk aller glømt de: sy:ne ho da: møtte (sterkt minne).
Næi, nå: gløymer eg meg ræint boRt æu, i elt detta stå:ke (distré).
Attergløyme (forsmådd jente). Følk gløymer nå gjønne boRt de: dom vi: gløyme.
D’e gjømt, men ikkje glømt. D’e færr lengst glømt de: nå: (tilgitt).
gløyp
s
D’e ba:re et pa:r gløypær att i gla:se. Ta: siste gløypen (sup).
gløyre e-v Fanten gløyrte stygt på meg etterpå (se ublidt på). Gløyrøgd.
glåme e-v Me gjekk lenge ront å glå:mte i butikkvønnæia (kikke).
glåpe e-v Blæi bare stå:ans å glå:pe aller så lenge (glo dumt).
glåpeleg adj D’e så glå:plæg i stu:go færuten gaRdi:nur (mye innsyn).
De blæi litt glå:p’læg på to:ne da elle siljune va tynna.
glått
adj D’e blitt så glått hær etter at grå:nhåtten blæi høggen / rase:Rt (åpent).
gnag
s
Tru:r du kje eg har fått sko:gna:g på hæ:len igjen æu da. Sæ:lagna:g.
- 73 D’e et evind’læg gna:g etter mæire pengær (mas). Mu:segna:g. Gna:gså:r.
gnaga st-v gna:ga, gna:ger, gno:g, har gno:ge, De gna:ger på samvittigheta.
De gno:g’n litt at O:la hadde kåmme fysst te kvenna (ergre).
Dæi o:la gno:g’n lenge. Gna:ga seg inn te bæine. Snæugno:gne bæinkno:kær.
gnaure a-v Prå:men lå:g å gnæura å gno:g på dæi gvasse stæinane i vassmå:le.
gnavle a-v Hått e de du gnavlær på? Han gnavlær å e:ter bestandig æu (tygge).
gneka a-v Sja:va gne:kær å gnu:r sæint å ti:læg (iherdig). Besta hadde så gått la:g me ongær.
gnekaleg adj Dæ:r va jamt så gne:kalæg i kåsten. Æi fæ:l gne:k. (gjerrig).
gneldre a-v Gå:r å gneldrær da:gen lang (masete prat). Æi argens gneldrebikkje.
gnell adj
Kvinnfølka e te va:nlæg litt gnellære i må:le heller ka:rfølka (skarp klang).
Hu:ginga lå:t så gnelt imellom dæi slette fjellsi:une.
gnellmælt adj Den kjærringa e så skjæ:rans gnellmæ:lt nårr’o kåmmer i gang.
gnet
s gne:t (luseegg) Æi ekta gne:talu:s båtte i sto:Rt å smått (gjerrig).
gnisse a-v Kvistane gnissær imot vønnæisru:ta. De va jamt litt gnissing dom imellom (splid).
gnist s De flæug æin gnist langt frampå gølve. Gubben har lissom mista gnisten hæilt (daff).
gnistre e-v De gnistra å spra:ka fæ:lt a den tørre grå:nve:en. Æugune fårm’læg gnistra på*o.
Ne: bakkane gnistra de i sannkønn onner sparkmæiane.
gnu e-v
Me pussa å gnudde så tru:gje på den gamle so:lbrennær’n (parafinlampe).
O:la arbæir å gnu:r båtte hælgj å værke. Måtte ræint gnu: seg i æugune (undring).
gnukke e-a Følk har gnukka å gnudd seg igjønnom ifrå da:g te da:g (streve).
gnurd s
gnu:l, Har fått æin ha:l gnu:l mitt i lo:ven (hard hud i handflata).
gnure a-v Prå:men lå:g å gru:ra imot nokka gvasse stæinær på fjø:ro (skrubbe).
gnål s
Detta evind’læge kjærringgnå:le sæint å ti:læg (mas). Ha: nokko gått i vente.
gnåle a-v
Gamla gå:r jamt å gnå:lær på æin krest’læg sang. Huff, færr et gnå:l på deg.
god adj go:, bæ:re, best, De ha:r ikkje gått færr å regne i såmmår,- næimen om de ha:r.
Anne e lissom færr go: færr denna værden, færr å sæi de som de e:.
D’e de: som e de go:e me de (fordel). O:la e go: færr flæirføldige tu:sen han (eier).
Eg har enda te go:es å sjå: nokko(n) li:kære hæ:r i bygda (aldri sett). Go: på bånn.
De kan somtir bli: færr mykkji a de go:e æu (overdrivelse). Go:e bussær (venner).
Me har visst enda te go:es å sjå: hannom i kjørka. Da kann’o nå ha: de så gått æu.
Eg tru:r dom va: li:ke go:e om de begge to: (delt ansvar). Ha et gått æuga te nokkon (like).
Jens va nå gått opp i å:ra da’n end’læg gjifta seg (heller gammel). Va gått oppi dæi søtti.
Fekk ikkje gjoRt seg stoRt gått a den arven’o te:kåm (til liten glede). Har fløtta færr gått.
De ska gått gjærras å få: æin li:kære a:koRt i dessa da:gær. Ho ga: / fekk jamnast gått må:l.
Du e så eltfærr go: i: deg, så du ræint ta:r ifrå deg sjø:l. De va go:e ti:er færr bønnane.
Har fo:re så a:t dæi go:e kle:a sine i prå:men (skitne til). Vill’ikkje bæ:re ha: de.
Hæimesmø:re selte Anne på butikken. Den megga e go: te få sagt de (slagferdig).
Han e: ikkje go: å bli klo:k på, den ka:ren. De gjo:le seg gått me den gvi:te blussa.
Du e: nå bestandig så go: te få sagt de æu (slagfedig). Nå: va go:e rå: dy:re.
Få gått skussmå:l (god attest). Den jå:la vi næimen ikkje bæ:re ha: de heller (til pass).
Anne e lissom så go: me de (sympatisk). Me får prø:ve å gjærra de gått att på et vi:s.
Nå: kan du tru:’n har gått i seg (skadefro). Me har gått me ve: te vinter’n (rikelig).
Eg har ikkje gått i meg nårr ongane gå:r i:sen. Da: va:’o kje go: færr å hølle seg lenger .
Hått ska: elt detta værra gått færr i gronn’? Dæi følka e gått ve: seg (velstående).
Va: de kje gått færr a:na, så fekk me nå gvilt bæina litt. D’e gått færr elt som e onnagjoRt.
Gått å ha: nokko færr hånn (disponibelt). Go: te å te: seg iblant følk (oppføre seg).
Ja:, d’e nå så gått me de:. De ha:r eg nå enda te go:es å sjå:. Takk færr gått sny:teri!
D’e gått me bæ:r i å:r (rikelig). Sko:gna:ge e långe gått att (har grodd). Go: te å snu: seg.
Ho fekk viljan sin me de go:e (uten tvang). Da: kan’n ba:re ha: de så gått (til pass).
Det kan bli: færr mykkji a de go:e æu. Dæi ongane va’kje så gått vant hæimate heller.
- 74 De gje:r eg æin go: da:g i. Go: te å græie seg (bein i nesa). Go: som gull (ekte)
Me hadd’ikkje gått i kånn hæile kve:len (nervøs). To:k de færr go: fisk elt sammen.
Den ka:ren e kje go: å kåmmå u:t færr / å kåmmå i klø:ane på.
Har slutta i klubbinga færr gått. Ma:ri har ikkje gått færr å ti:a me de: ho hø:rer.
D’e kje færr de go:e’n kåmmer i kvell (vondt ærend). Me prø:vær å ta: de me de go:e.
Detta gjo:le gått i æin gammal skrått (dram). D’e æin go: mann som aller trenger lå:ne.
Gjærra seg gått a nokko (nyte). Da: vi du kje bæ:re ha: de heller (til pass).
Eller så gæ:le at de ikkje e gått færr nokko. Eg væit så gått håss de e: me slikt nokko.
Hått sa:e O:la te gått i da:g? (hva nytt?) Ba:re go:le:te å hø:re hæile da:gen (skryt).
Han gje:r seg nåkk ikkje me de go:e, den ka:ren , e eg redd.
Nårr me blå:ser litt på så:ret, e de gått att i må:rå. Go:de min, færr et væ:r! (overrasket)
Me va så gått som fæ:lige (nesten). Så gått som ikkje nokko att (tomt).
De bli:r gått å væ:l ti: kjillo. Eg vi’kje gjærra meg bæ:re heller eg e: (ingen selvskryt).
D’e kje gått å vetta (usikkert). D’e gått å ikkje vetta æu (spøk). Sitta gått i: de (rik).
Gå:r detta gått, så gå:r ellting gått. Stend’rær å go:e bussær i elle å:r (nære venner).
Jens kåmmer nårr’n finner de færr gått (når de passer). Li:te, men gått.
Ha nokko te go:es. Ha gått vett (forstandig). Kåmmå i gått gjenge. På go:lo:ne (blid).
Så:vå gått! Le:va gått! Han reste visst færr gått. De best me gå:r nå (på høy tid).
De va: nå kje ba:re go:da:gær på stu:len heller. Eg kann gått kåmmå i må:rå.
Du får ha: de te go:es te æin a:en gång. Konne gått ha tronge litt mæire tørrve:.
Ha nokkon te beste (gjøre narr av). De beste e gått nåkk. Kåmmer gått u:t a’de me elle.
godfjått s Æin ekta go:fjått,- snill som æin sæu (dumsnill). Go:sæu, Go:menne.
godhet s Anne e nå go:hetta sjø:l. Dom hadde fått slik go:het færr den ongen (glad i).
godhjerta adj De hæitas jamt at den som e si:fu:a, e æu go:hjæRta.
Å de: e nesten de samre som å værra go:gjærrans (snill).
Aslæu’ vi så gjønne værra go:gjærrans imot elle. Vi: så gjønne gjærra væ:l.
godlag s Elle va rektig i go:lag denna siste kve:len. Så på go:la:g at de va et sy:n.
godlidande adj Eg suns d’e go:li:ans følk elt sammen (sympatisk).
godlune s Gamla va rektig så på go:lo:ne i da:g (trivelig).
godlæte s De va ba:re go:le:te å hø:re da:gen lang (ros).
godmete s Go:meta ko:sær seg veldig me ma:ten. Ho e go: te å e:ta (matglad).
godmetleg adj Go:me:tlæge følk li:kær å ko:se seg te nokka hvæ:r ti: (litt nytesyk).
godprate a-v De hjølper lissom å go:pra:ta litt me’n fysst (blidgjøre).
godse a-v gosse ell. gåsse, Te ju:l gåssa følk seg me sin æigen hæim’la:ga ju:lema:t.
Følk konn’ikkje gåsse seg me skjessema:t te jamnan sli:k som i da:g (knapphet).
godsleg adj gossklæg, Ruslær ront så bli: å gossklæg. Snakke gossklæg (mild i målet).
godtekke s De følgjer jamt sånt go:tekke me’o nårr’o kåmmer (lunhet).
godtruen adj Næi, så: go:tru:en må du kje værra (naiv). Go:tru:ans å truskuldig.
godtsom adv Gry:ta e gåttsom bånnskra:pa (nesten tom). Så gåttsom hæile ku:la (alle).
Me va gåttsom fæ:lige ve øktebe:l. Li:ke gått som eg skull’a gjoRt de sja:v.
godvilje s
Legger elle go:viljan te:, ska nåkk detta gå: i lå:s. Føldde me: go:viljug.
golfjakke s gålfjakke (lys l) Hårre ha:r eg nå gjoRt a gålfen min da? (lett trøye).
golv
s
gølv, Så vaskær me å:ver gølve å legger på fillery:une. Sti:re i gølve (motløs)..
Va:sen kjekk i gølve så be:tane fæuk.Vå:ga seg aller utpå gølve (sjenert). Gølvfilla.
Ongdommane hadde plondra isammens et skarve dansegølv. Stubbegølv.
Trampe i gølve (sint).To:k gølve i to: ste:g (hissig).Somme ka:rær sputta på gølve æu.
gom s
Hadde bare nokka svaRte tannstubbær att i gommane.
Tugge ma:ten me ba:re gommane. Drakoa klistra seg fast opponner gommen.
gomle
a-v Ko:sær seg me ma:ten, gomlær å e:ter (tygge).
gong s
Æin a:en gång e æin skjelm (innebærer usikkerhet).
- 75 Eg dra:r me æi:n æinaste / stå:bæina gång (straks).
De konne vel rå:kå æinvårr gången (ikke ofte). Me får ta: æin da:g a gången.
Eg gløymer ikkje den gången to:la slo ne: i den gamle smi:o.
De to:k seg opp atte gång etter gång. De va båtte fyste å siste gången.
De får værra tegje:v’læg færr denna æine gången.
Detta får græie seg færr denna gongen (være nok).
Ender å gång nårr de feller seg sli:k (uregelmessig).
De henner æin hende gång (sjelden). Æin gång kan værra æin gång færr mykkji.
Færr æin gångs skull vi eg onne meg nokko nytt i kle:sve:gen.
gonge s Opp te stu:len va dru:ge to: ti:mærs gånge. SnaRt va me i gånga på nytt la:g.
Du væit me kjenner lu:sa på gånga. Ba:re æin sma:l gångsti:g langs me bekken.
Stå:r dekkan elt på gånga? (på farten). Ho har så kjensklægt gångla:g.
Gångsperrur e kje gått viss du har li:ta ti: å må nøyte deg (muskelsmerte).
gor- adj gårr- ell. gørr, Nå e eg gårrlæi hæile dri:ten (spontant utbrudd).
Så gårrane uli:læg at du mest konne spy (ekkel, usympatisk .)
.De va gårrstritt i Strengen i da:g (sterk strøm).
Gårrgri:s. Gårrkrekse. De bli:r kje så gårrgæ:le detta. Gårrdi:kje (søle).
Værre gårrkrå:s skull’du kje sett i ditt li:v (ureinslig person).
D’e gørr å sitta sli:k å vente i ti:mesvi:s (kjedelig).
goro s
De va så fi:nt et mønster i de gamle go:rojønne MosteRs.
Go:ro å fattigmann passa gått innte dåbbraø:le Mammas.
gote s
gått, Fisken gjy:ter på gåttane (fiskegrunne). Gåttefiske.
gov s
Sno:gføyka sto: i ett gå:v. Gå:ve sto: ront’n (føyke).
grad s O:la e te dæi gra:der så full a gællningær (spøk) at du ba:re må gje: deg ende å:ver.
gradd s
Me a:ka kånn færsiktig u:t på ysste bergjgradden.
gradestokk s Gra:deståkken på vønnæiskarmen har visst fullstendig tæ:la i nått (frosset).
grafse a-v
Jens e fæ:l te å grafse te: seg (ubeskjeden). Grafse i ma:ten (rote).
gramse a-v
Eg li:kær ikkje å gramse i andres sa:kir / tø:lur (rote).
Følk grafsær / gramsær te: seg så lenge de e: nokko å ha:le (grådighet).
gran s grå:n, grå:na, grå:nir, grå:nine. Grå:nve:’n spra:kær fæ:lt - så gnistane spretter.
Såmmårsti la:e me jamt grå:nba:r på trammen. Langt boRti grå.nsko:gen.
Grå:nko:a blir ly:se ræu på le:ten. Fekk æi tørrgrå:n te ve:, hæilt te:gje:vans æu.
grann adj
Anne va grann ront li:ve som æi siljo (tynn). Grann i må:le va ho æu.
Grannmæ:lt. Grann snelletrå:. Æi grannvoksen framslenge (tenåring).
s
De va kje de granne færr mykkji. Aller et plukkene grann heller.
Å:t opp hvæRt bi:dige granne. D’e kje de minste granne å u:tsetta på hennær.
grannelag s Eg kjenner elle hæ:r i detta grann’la:ge. Hø:rer me: te grannla:ge.
gras s Den gæuven te:ner pengær som gra:s. Vassa i gra:se te kness.
Me sette kånn te å gvi:le på slette gra:sbakken. Gra:se e gjønne døgga om må:rå’n.
Mens gra:se gro:r, dæuær ku:a. Måtte bi:te i gra:se (gi seg). Snubla i æi gra:stuste.
grase a-v På ti:e me får gra:sa ti:lægpåte:trane kåns. De va jamt mi: sa:k å gra:sa te gri:sine.
grassere e-v
Denna hæRsens ma:gasjæuen har grasse:Rt bygda ront hæile vi:ko (herje).
Ongdommen kjø:rer nå ræint grasa:t æu me dessa re:sersyklane sine.
gratis adj
Me får ingenting gra:tis i li:ve, væit du. Gra:tistu:r på Lu:gofjell.
Somtir kjø:lte ongane gra:tis me rutebå:ten æu, ratt te Høgga å opp igjen.
graut s
Hugsær du den go:e kvellsgræuten hæime, me bastæutørka gry:nmjø:l?
Påte:tergræut me sto:Rt smø:ræugæi. Vassgræut å su:r mjølk. GræutebøRsa.
Gå:r som katta ront den varme græuten. Varm som græut på bæina.
Fæitgræuten blæi somtir kella svi:vær. Gredde mest ikkje å tugge græut æin gång.
Ra:r som ti:mian på græut. Nå: har visst Vesla e:te kni:segræut att. Græutfest.
- 76 Græutut i må:le. Græutslæiv. Slåttegræut. Te:ner ikkje te selte i græuten.
grav s
Gra:vine på kjørrgå:l’n e jamt så fi:nt stelte. De blæi stille som i gra:va.
Eg vi nå følgje Gaml-O:la te gra:va i må:rå. Snu: seg i gra:va (i protest).
D’e nokko som følgjer kånn hæile ve:gen ifrå vøgga te gra:va.
grave st-v
gra:va, gra:ver, gro:v, har gro:ve. Du må kje gra:va deg i ne:sa, gutt!
Ma:ri gra:ver å spø:r etter ell ting æu. Gra:va egnemakk. Gra:va påte:ter.
Gra:va si æiga gra:v. Sku:longane fekk gjønne fri: i påte:tergrafsten.
Gra:va te: seg (være ubeskjeden). Måtte gra:va djuft i pongen (betale dyrt).
gravstikke s
Den som ha:r te færvi:s å gra:va å spørja, kellær me jamt æi gra:vstikke.
grebbe s
Dom si:er ho e æi fæ:l loRtegrebbe. Sjuskut å grebbelæg (uflidd).
grei adj Ja:, de: e græi sku:ring færr me:g.. Ja, så grett e’n elt kåmmen! E:vig snill å græi.
Græi ka:r, sonn te fa:r. D’e kje grett, sa gutten, han fekk be:k i hå:re.
De hadde gredd seg me mindre æu. De, få:r græie seg færr denna gongen
HallpaRten konne gredd seg lenge. O:la græier nåkk bra:sane han.
Eg så:g meg ikkje kånst te græie detta alæine (evne til). Gredde u:t flo:ken.
Gredde u:t dæi vå:te fiskegå:na å hengte dom te tørk i so:lveggen (ordne).
greie
s
Næi, sånn fillegræie da! (strek i regninga).
Detta bli:r go:e græiur, ska du sjå: (bra).
Tru:r du kje eg glømte boRt hæile græia da.
Ha:r lissom ikkje græie på nokkon skapte ting.
D’e gro:ve græiur me dessa bommefly:a du. Har du græie på dessa fjo:sti:ine?
Så på:sæila at’n konn’ikkje gjærra græie færr nokkon ting (forklare).
De va fæ:le / gro:ve græiur du me detta ra:se (dramatisk). Kni:vgræie (kniv og slir).
D’e lissom ikkje nokka græie på’o te nokkon ting lenger (ubehjelpelig). Hæisegræie.
Detta vi eg sæi va: nokka konstige græiur (uforståelig). Få: full græie på (få vite).
D’e kje ra:re græiune (smått stell). Få:r ikkje nokka græie på denna mottorr’n.
greip s
Så vilt at de henger ikkje på græip nokkon ting (meningsløst). Møkkagræip.
greis s
Hått e de færr nokko græis dom har gjildra opp utpå to:ne? (utstyr).
grell adj Dessa grelle færgjune passær ikkje så gått inn hæ:r på lansbygda (skarp).Grelt ly:s.
grelute adj De va nokka fi:ne, ræue gre:lær i stæinen. Han va ræu:gre:lute (stripete).
Eg så:g gre:lane fårm’læg kåm å gjekk i annlette på’n (trekninger).
D’e kåmme nokka stygge gre:lær i den fæRske må:linga (skjemmestriper).
grense s
De e: nå kje grensur heller færr ho:lhet imellom følk.
Ja, d’e mest på grensa te gæ:lenska:p, vi eg sæi.
a-v De grensær te vannvidd allde:les slikt nokko.
grep s
O:la har så gått gre:p på sli:ke hæimlæge ting. Eg har ikkje begre:p om detta.
Nå: hadde Vesla læ:Rt seg tri: gre:p gita:ren Mammas.
grepa adj
Detta bli:r gre:pa græiur. De va jammen gre:pa gjoRt. Et gre:pa kvinnfølk.
gremje a-v Følk gremjær seg allde:les åver ell denna slø:singa (tar avstand).
gresseleg adv Næi, gress’lægære sy:n skull’du aller ha sett i ditt li:v (ulykke).
Men i gjå:r te må:rån pra:ta eg me æi gress’læg fi:n jente på stassjonn i Lonne.
grev s
Veslevaksen e’o, å et åntlæg gre:v. (ubeskjeden ungdom). Ne:segre:v.
Dæi hæimesmidde gre:va va beste resskappen i å:ker’n. Påte:tergre:v.
greve s
De va: nå i gre:vens ti: æu at nokko blæi gjoRt. Le:ver som æin gre:ve (flust).
gridug adj gri:ug, Eg e nåkk ikkje bestandig så gri:ug om må:rå’n eg heller (opplagt).
griffel s
greffelt, I fyste klasse fekk ny:bynnærane skri:ve me greffelt på små: tavlur.
grille s
Næi, nå må: du kje setta grillur i hu:e på jentongen da.
Å, de e vel ba:re æi grille ho har fått igjen (fiks ide).
grime s
Vesla hadde nåkk gri:ne, færr eg så:g gri:mune i annlette hennæRs (stripe).
Me gri:mune på: konne høylassa bli tem’læg hø:ge somtir (karm).
- 77 grimske s Eg færdra:r ikkje ko:kesill, så da: e:ter eg mest a ba:re grimske. (vilje, stahet).
grindstol s Grinnsto:l’n hadde jamt hø:g brugde (ryggstø:), men sjella nokka pu:te.
grine st-v gri:ne, gri:ner, græin, har gri:ne, (gråte, gjøre grimase).
Satt bar’å græin å skrukka på ne:sa. SvaRte a:rmoa gri:ner imo:t deg elle sta:ær.
Visst’ikkje anten eg skulle le: eller gri:ne. Ja, de: kan du gri:n’at (stole på).
Den ongen gri:ner nå færr ingen skapte ting æu. Gri:nute ongær (utilfreds). Et stygt gri:n.
Ja, du le:r du; men eg gri:ner ikkje e:g heller (herme). Da få:r’n ba:re gri:ne te’n blir læi.
De ska kje sto:Rt te: førr’o gri:ner. Gri:ner ba:re du pe:kær på’o.
grinebitar s Ræu å u:tgri:nen i annlette. Men gri:nebi:tær’n blir sinna færr eller så li:te.
grinesild s gri:nsill, Ho e nå æi ekta gri:nsill æu,- rett å slett (tå:reperse).
gripe st-v gri:pe, gri:per, græip, har gri:pe, Presten høllt æi gri:pans pre:ken.
Eg græip ta:k i de fyste å de beste som bæu seg. Gri:pe anle:dningen.
Dessa ny:mo:tens græiune gri:per om seg på lansbygda æu.
D’e hæilt ubegri:pelæg færr me:g hårre følk ta:r pengane ifrå.
gris s Onner kri:gen va de gri:sær (ell. gri:sir) i mest elle hu:s. Så: kella dom de villagri:s.
Fytti gri:sen! Skræik som æin stokken gri:s. Slaktefæ:lig gri:s. Gri:semå:så (svinefor).
Æin frykt’læg loRtegri:s. Ufy:s’læg gri:sevæ:r. Små:påte:ter e go: gri:sema:t.
Å, din heldiggri:s du e !! Ba:re nokko ekkel gri:sepra:t. Sta: som æin gri:s.
grise a-v Sugga har gri:sa (fått unger). Vestegutt gri:sær så me ma:ten (søle).
grisetro s
Me plukka å he:vde ellslaks bla: å blekkje inn i gri:setrå:a (inngjerding).
grisgrendt adj D’e gri:sgrent hæ:r i u:tskjinklane a bygda (få hus).
grisk adj
Så grisk etter pengær at’n aller får nåkk. Pengegrisk å ettersottig.
grislebrød s (Dobbeltstekt brød med blank, sprø skorpe).
Hugsær så væ:l den go:e lukta nårr ba:kærbi:len kåm me kjø:pestompen.
grisne a-v
De grisna veldig i Å:lesko:gen etter sto:rbrannen i Kji:len.
Me å:ra mærkær eg de grisnær litt i hå:rveksten æu (blir tynnere).
grobotn s
De fantes ikkje gro:bånn færr sli:ke na:sifakter hæ:r i bygda.
groe s
Nå kjikkær elt gro:ane opp a jo:la. Så gammal at’n e må:sågrodd.
Fysst måtte me plukke gro:ane a dæi gamle påte:trane.
Så: blæi dom ko:ka te gri:segræut.
grohold s
gro:høll, Så:re gro:r fi:nt. Du har gått gro:høll.
gromunge s
D’e nåkk gromongen te Besta detta (yndling).
D’e bestandig så gjilt å gromt me Besta, sær du.
gr(j)on s
Gro:n sma:kær gått, men mettær mindre (plantemat, melmat).
(Motsetning til suvl, suggel, som er mat av dyr).
grop s Sku:leve:gen kånses gjekk jamt færbi: Sa:ga å opp igjønnom Gro:pa (gravd renne).
Ba:kafærr å:sen fant me æi sma:l gro:p me mykkji større bæ:r.
Halsgro.pa. Nakkegro:pa. Smi:legro:p (smiledokk).
gr(j)ot s
D’e gått gro:t i den ka:ren. Samre gro:te i hæile slekta (stein, stoff).
grov adj
Gro:v i kjeften. Ja, d’e gro:ve græiur detta. Gro:v i må:le. Gro:vmæ:lt.
Gro:vlemma (store armer og bein). Gro:vmåska. Gro:vsti:la. Gro:vhøggen ve:.
Gro:v, grø:vre, grøfst. Nå e vel de grøfste onnagjoRt. Me to:k ba:re de grøfste.
(Grø:vre – grøfst har fått tilleggsbetydningen størsteparten / det viktigeste)
Gro:v, gro:være, gro:vast. Den gro:vaste ve:en kann du lø: i et la:g færr se:g.
Næi, gro:være mann te å banne, har eg aller vorre boRti. Bru:k de gro:vaste gå:ne.
O:la e æin gro:ving te å arbæi. Næi, detta blir færr gro:v spø:k (for dristig).
Somme te:nte gro:ft me pengær på detta. Grøyp kellær me jamt de gro:vaste mjø:le.
grovær s
grø:væ:r, Båtte gra:s å u:gra:s vekser foRt i slikt grø:væ:r (sol + regn).
gru s
D’e æi gru: å sjå: som å:ker’n har lagt seg (vekker bekymring).
E: de kje æi gru: som pri:sane har flu:ge i væ:re? Har du sett sli:k gru:?
- 78 Tenker me gru: på denna nifse sjugdommen (polio). Kri:gen sprette skrekk å gru:.
Ja, har du sett sånn gru:? D’e gru:læg som Stræumen har vokse. Sjå: sånn gru!
grue a-v Vesla gru:ær seg aller de granne færr å bynna på sku:len. Gru:ær litt færr tannle:gen.
Sku:longane gru:ær seg litt te eksamen når presten kåmmer å elle færeldra.
Må allde:les gru:e seg nårr’n se:r sli:k færsømmels’. Detta va li:te å gru:e færr.
grums s
De va mykkji groms på bånn a bekken (bekk = brønn). Gromsute i må:le (hes).
Jammen har nokkon gromsa te: drekkevatne færr kånn. Gromse bli:r liggans på bånn.
grundig adv
Dæ:r blæi eg grondig tatt ve ne:sa (narret). Blæi så grondig færnærma.
O:la sette kjeltringen på plass, å de: grondig æu. Da: gjekk’n grondig te værks.
Anne gjærr ell ting så grondig. Me får ta: de grondigære / væ:lære æin a:en gång.
grunk
s
Har du nokka gronkær å lå:ne meg te i må:rå? (skillinger).
grunn
s
I bånn å gronn e eg langt på ve:g e:nig me de:g i detta. A: den go:e gronn at….
Hått legger’n te gronn færr detta da tru? Me har ikkje gronn te tve:la på detta.
Dom si:er’n måtte gå: ifrå: båtte gå:l å gronn. Bå:ten gjekk på gronn oppi Sonne.
Ta: seg te rettes på a:en manns gronn (uten tillatelse). Bygge på sanngronn.
Du må: da kje sitta hæime a den gronn’. Eg har kje gronn te å kla:ga heller.
De hæitas denna gubben e blitt så gronnri:k boRt’i Ame:rika.
adj
Me må spe:(vanne) ri:k’læg på denna grunne jo:lbånn. Inne på gront vatten.
grunne a-v
Denna bymannen gå:r jamt å gronnær på nokko færr seg sja:v (studere).
Eg ondras værk’læg hått detta u:ve:sne kan gronne seg i (årsak til).
s
Ru:tebå:ten hadde rent seg opp på æin sanngronne. Æin langgronne.
De ligger nokka fa:rlæge gronnær li:ke oppi Sonne.
grusom a De va gru:som(t) vansk’læg å få: te: dessa brø:kstykkja. Gru:som(t) langt å gå:
De har vorre gru:slæg mykkji makk i epla i høst. Gru:slæg mykkji u:tøy.
grut
s
D’e gru:ten som kåstær pengær. Ko:ke på gammal gru:t. Spå: i gru:t.
grutt adj Hadde lissom vorre litt grutt å gri:nute hæile da:gen (småsint). Grutt i væ:re (utrivelig).
gruv adj
Fa:bro e blitt litt gru:v me å:ra. Sitter jamt gru:v åver bø:kane sine (bøyd).
gruvle a-v
D e kje bra: å sitta sli:k å gruvle da:gen lang (tungsindige tanker).
Hått e de du gruvlær på nå: da? (studere). Må: vell sna:Rt få gruvla ifrå: seg.
gryle
e-v
Gri:sen gry:ler, men sinna mannfølk grø:ler (snakke ublidt)
gryn s
Du e nå ra:r som gry:n æu. Dessa hæilgry:na e frykt’læg sæinko:ka (bygg).
De blæi li:te gry:n a den jobben (lite å tjene). Ressensgry:n (ris).
Sæint om ju:lekvellen å:t me gry:ngræut me sto:Rt smø:ræugæi i.
gryte s
Fu:s færr å skra:pa gry:ta! Ho sulla å sang mens ho rø:Rte i gry:ta.
Små: gry:tur har åkså ø:rur. Den vesle gry:ta (navlen).
grøle e-v
Du trenger vel ikkje grø:le slik nårr du snakkær (hissig snakk).
grøn adj
Ikkje ra:Rt ‘n va grø:n a misonnels’ heller. Den grø:ne blussa passær gått.
Grø:nmygla gvæiteka:ke. Grø:n som æi hø:ne. Hæilt grø:n i try:ne (ufrisk).
grønas v
De har så smått bynt / bynna å grønkas i su:hellingane.
grønske s
Eg har fått grønske på dæi gvi:te såkkane mine. Grønska e så vonn å få a: igjen.
grønskjær s
Te søttene ma:i hadde bjørka jamnast fått et lite grø:nskjæ:r (farge).
grønsåpe s
Ingen ting luktær så ræint som gammaldags grø:nså:pe ell. grønnså:pe.
grøsse e-v
grø:se, Huff, eg grø:ser bar’eg tenker på de. Grø:ser så fråstknuppane strittær.
grøtleg adj
Ka:ri e jamt litt grø:tlæg i må:le (trist). Grø:tlæg te sinns (uglad).
grøtro s
Me grøtro rø:rer me i græuten te’n stivnær (tvare).
grøtut adj
Jens snakkær så grø:tut at’n e vonn å skjønna (utydelig).
grøyp s
D’e sont me litt grøyp i ka:kebaksten æu (grovt mel).
grøyse e-v
O:la grøyser aller nårr’n snakkær te ongane (sint stemme).
Mannfølka trenger vell ikkje å grøyse så nårr dom snakkær.
grå adj
I mørkre e elle kattur grå:. Den gamle grå: som va:ne gå:. Grå:væ:r i da:gavi:s.
- 79 Du setter nå grå: hå:r i hu:e på meg lenge fyri ti:a. Grå:kelt i væ:re. Grå:sprengt.
LoRtegrå: på le:t. Gammal å grå:.I grå:ly:singa om må:rån. Grå:spettut værkenskjo:le.
gråbeinsild s
I butikken håppa grå:bæinsilla ifrå den æine tunna te den andre.
grådig adj
Så grå:dig som eg aller skull’a sett ma:t fø:r. De va grå:dig langt å gå:.
D’e grå:dig som pri:sane har flu:ge i væ:re. Så grå:dig at’n aller får nåkk.
gråle a-v Guttongane grå:lær i: seg såmmåreple de meste dom kan (ete grådig). Grå:lema:t.
grålysing s
Måtte opp i grå:ly:singa å slå: dæi tørraste bakkane i døgga.
gråne a-v Har du sett som O:la har grå:na i hå:re ba:r’i vinter? De grå:nær te: ifrå vest.
gråt s
Vesl-O:la ta:r så lett te grå:ten. Han va meste på grå:ten, stakkær. Hikstegrå:t.
Vesla stre:vær me å svølgje grå:ten. Stri:r me grå:ten.
gråte st-v
grå:te, grå:ter, grå:t, har grå:te, Detta e nå li:te å grå:te færr.
Gått å få grå:te u:t æu somtir nårr nokko står på:. Grå:te seg i sømn.
Veslegutt grå:ter færr den minste ting æu. Grå:tefæ:lig. Grå:te æin skvett.
Nårr bå:ne få:r viljan sin, grå:ter de ikkje. Grå:tkvæ:lt. Grå:t så tå:rine trilla.
Grå:t sine mo:digtå:rir . Ba:re le: du, eg grå:ter ikkje eg heller (herme).
gubbe s
Eg trefte æin pra:tesju:k gubbe boRt’i ve:gen hær, - kåm mest ikj’ifrå:’n igjen.
Stelte te: æi ladning me flæirføldige gubbær (dynamitt). Gubberenn. Pengegubbe.
Ma:ri har visst fonne seg æin gubbe boRt’i No:lbygda æin sta:.
gud s Næi, så gu: om eg de: gjærr. Ja, gu:’ bæ:re! Ja, gu’ ja:, sann! Næigu’ om eg de: vi:.
Gu’skje lå:v har trå:tån sve:na i åkklæie se:a i gjå:r. Ja, Gu:d nå:de hannom da:!
Detta e noko Gu:d å hvæ:rmann væit. Næi, de: må nå gu:dane vetta.
Grommaste jenta på hæile guss grø:ne jo:l. De:le et gusso:l me nokkon (andakt).
Mennskje spå:r, men Gu:d rå:r. Detta tru:r eg me får legge i Guss hånn.
Gu bæ:re kånn færr et gjy:slæg væ:r me kåm u:t i på hæimve:gen.
gudsens adv
D’e gussens sanning hvæRt bi:dige o:l. Gussjammerlæg trist.
guffen
adj I slikt guffe væ:r setter mange seg te: inne hæile sonndagen te ennes.
gufse a-v
De gufsær kelt i dynntrekken. De stå:r jamt æin kellgufs ifrå Fjo:len.
gul adj
Trøya va blitt gu:l på le:ten. Ærgra seg båtte gu:l å grø:n. Dri:tgu:l.
Å:krane har gu:lna ti:læg i å:r. Møltune gu:lnær færr hværr da:g som gå:r.
Tobbakksgu:le fingær. På ekra sto: de gult i gu:lt me ba:re gullbåstær.
gulke a-v
Somtir gulka eg tra:n halle da:gen etterpå. Gulke su:Rt (oppstøt). Oppgulk.
gull s
D’e kje gull elt som gli:mær, væit du. Han lå:vå gull å grø:ne sko:gær.
Gromongen i hu:set konne gjønne bli hæitans Gulla eller Gulle.
Jæu, nå: må:lær dom å pussær te den sto:re gullmedalje.
gullbåste s Gullbåsten e ikkje go: å få ha:s på (løvetann). Åsså ha:r’n så lange røttær.
gulpe a-v
Vesla har gulpa opp atte ma:ten på smekka si. Gulp (oppstøt).
gurgle
a-v De gurgla langt ne’i hæRssen på’n (boblende lyd). Gurgle seg (skylle).
Guri s
Gu:ri Kru:ke! Gu:ri mann! Gu:ri min! Gu:ri Malla!. Næi Gu:ri, som de sno:gær!
gurmut adj Vatne i bekken e blitt så gurmute (uklart). Gurme legger seg helst på bånn.
guste a-v
Vintersti: gusta de kelt framm’i bæugen på ru:tebå:ten (trekk). Et vinngust.
gusten adj
Va blitt litt gusten etter den fæ:le ma:gasjæuen. Gusten å grå: (bleik).
gutt s
De va gutten i røyken de! (ros). Guttelæike (pen jente). Guttegællne jentur.
De hadde nyss kåmme ny gutt / te:nes’gutt på No:ligæll.
De va gutten sin (de) som konne spella. Dessa guttongskråttane e tru:ans te elt.
Guttongane va bestandig fæ:lære te å banne heller jentongane.
gutu s gu:to, gu:to, gu:tur, gu:tune, Ku:ine finner ve:gen opp gu:to a seg sjø:le (krøttervei).
guv s
På lå:ven trekste dom så gu:ven ell. gæuven sto om dom (støvføyke).
gynge a-v De gjynga å du:va fæ:lt i dæi sto:re bå:tbølgjune.Gjyngehesten gjekk jamt i arv.
Gyngesto:len å Gjygresto:len e to: vitt færskjellige sto:lær.
Nå e eg visst u:te på gjyngans gronn (usikker).
- 80 gyrde a-v / e-v gjy:le ell. gju:le, Hugs å gju:le ve:alasse gått ne: bakkane (surre).
Dom sa:e’o gjy:lte / gju:la seg så stramt at ingen skulle mærke nokko (skjule).
gyse e-v
Eg gjy:ser ba:re eg tenker på de, enda i da:g så lenge etterpå.
gyseleg adj
gjy:s’læg, D’e gjy:s’læg som du: har sli:e deg u:t i de siste (blitt kraftig).
De va gjy:s’læg å sjå: elt blo:e. Et gjy:s’læg sy:n.
gysje s gjyssje, De gjekk så mange fæ:le gjyssjur om / etter hannom (historie).
De e ingenting å hø:re på dessa gjyssjune hannoms (upålitelig).
gyve st-v
gjy:ve, gjy:ver, gæuv, har gjy:ve, Gjy:ve læus på nokko ell. nokkon (angripe).
Må:rån etter gæuv dom på: me hesjinga på ny: fresk (sette i gang).
I må:rå ti:læg gjy:ver me på: siste slompen.
Denna argens fillebikkja gjy:ver på: håkke’o se:r æu.
gørrdårlig adj Sto:rve:gen har vorre gårrdå.lig i hæile vå:r. De gjekk ikkje så gårrille enda.
gørrjåle s
Gårrjå:la stå:r helst å spæilær seg. Me måtte gårrti:læg opp om må:rån.
gørrkrås s
Har du sett sånn gårrkrå:s? (ureinslig person). Gårrkrå:slæg.
gøy e-v
gjøy, gjøyr, gjødde, har gjødd, Denna fillebikkja skvakkær å gjøyr i e:ninga.
gøyme e-v
gjøyme, gjøymer, gjømte, har gjømt. Gjøyme onna te sæinære (spare).
D’e gjømt, men ikkje glømt. Gjøyme pant (leik). Vesla gjømte seg ba:kafær dynna.
gå e-v
Eg tenker dekkan gå:r a:t nårr ongane har fløtta u:t (merke forskjell).
Me gådd’ikkje a:t førr de smalt. Eg gådde deg ikkje me de samre (oppdage).
Dessa flekkane gåss ikkje nokko større nå: lenger (synes).
De gåss ikkje nårr du sitter (ikke synlig).
gå st-v gå:, gå:r, gjekk, har gjinge, De har lissom gjinge seg te: etter hvæRt (tilpasse).
Håssen gå:r de? Å:, de ruslær å gå:r. Gå:r på try:ne. I:sen e kje gå:ans lenger (utrygg).
De gå:r i de gamle gjenge (samme måte). Gå: etter i sæumane (granske nøye).
Detta ha:r ikkje gjinge rektig opp færr følk enda (ikke skjønt). Gå: på donken.
De gå:r på fu:a / rævva me hæile sta:sen. De gå:r te dondas elt sammen.
Den slasken gå:r ba:re u:t på å gjærra vont / skarvestykkji.
De har gjinge i stå: me hæile græia.
Gå bygdegång. Gå tiggærgang. Gå: i kna:s. Gå i fillebe:tær.
Arbæie har gjinge onna færr onna utetter hæile vinter’n.
Eg skulle samre ve:gen, så de gjekk færr de samre (ikke ekstra bry).
Hått e de som gå:r a de:g om da:gen? (feiler). Å gå: åver enne (falle).
Sna:Rt å vetta håssen detta vi gå:. De gjekk på li:ve læus / løsst.
Me kann ba:re gå: i kånn sjø:le nokkon hvæ:r (selvransakelse).
Eg kan ba:re gå: i meg sjø:l - trenger ikkje gå: lenger (selvransakelse).
Gå opp i arbæie sitt. Gå: onner pisken (bli utnytta). Gå: åver bekken etter vatten.
Ell ting har gjinge på tværka færr kånn denna vi:ko. Gå nokkon te hånde (hjelpe).
Eg trudde mest eg skulle gjinge te: i den he:ta’n (krepere).
Vassgræut e kje mykkji å gå: på / å hæ:le på i tongarbæi (skrinn mat).
Gå: att (spøke). De gjekk færr fulle muggur. Regnestykkji gå:r ikkje opp.
De har gjinge makk i ve:en. Hæile græia gjekk i vasken. Gå: vassfi:s (uforretta sak).
De får gå: som de kan. De gå:r seg nåkk te: me ti:a (tilpasser seg). Gå: færr presten.
Dom gå:r på ba:ke me så mykkji snakk (baktale). Detta gå:r åver min færstann.
De har gjinge æin fa:rang i grannla:ge. Elt gjekk ikkje rektig færr seg heller (urettferdig).
Detta har visst gjinge me:g hu:s færbi: (ikke oppfatta). Gå: re:k (ærend).
E du gjinge ifrå vette eller? Gå på li:mpinnen (bli narra). Gå: på stultrur (stylter).
Gå: å dra: seg (lat). Eg e gla: det gjekk som de gjekk. De konn’ikkje bæ:re gjinge.
Denna bo:ka har gjinge så mykkji på lå:na. De gå:r den ve:gen hø:na sparkær.
Dæ:r gjekk dom mann a hu:se på du:gna:en (alle). Gå: barrbæina (uten sko).
De gjekk så kjølkute me detta arbæie (på tverke). Gå: ba:rhu:a (uten lue).
- 81 De gjekk i ett kjø:r båtte nått å da:g. De gå:r onna færr onna detta. Gå te kost.
Den tullingen gå:r å bræier seg å tru:r’n e: nokko (en viktigper). Hølle gå:ans (fortsette).
De fæ:le skri:ke gjekk tvæRs igjønnom mærgj å bæin (få til å grøsse).
Eg li:kær eller å gå: kro:kve:gær. Dessa fillesko:a e kje gå:ans me lenger.
De gjekk i å:ta:ka hæile da:gen (uten stans). Gå: te ross (sove). Fi:ngå: (spasere).
D’e tongt å gå: lu:t hæile da:gen (bøyd). Gå:r færr lu:t å kelt vann (ikke verdsatt).
Jæu, de har gjinge åver ell færventning, må eg sæi. De får gå: som de kan.
Eg tru:r ræint denna kontorrjobben har gjinge te hu:e på’n (narraktig).
gåen adj Eg e hæilt gå:en i bæina. Dessa sko:a e hæilt gå:ne (utslitt).
går adv igjå:r, Eg hugsær de som de skulle vorre igjå:r.
Ti:læg i gjå:rmå:rå. Sæint i gjørrkvell. I gjå:r te meddag.
Å næi, ho e kje føtt i gjå:r, den tøtta (vet å innrette seg).
gård s Bonnegå:l. Kjørrgå:l. Gå:lbru:kær. Gå:lkjærring. Gå:lmann. Gå:lmannsongær.
Te æin rektig gå:l hø:Rte to: ting: - Bikkja på to:ne å fla:gstånga i ha:gan.
Eg ville nå sjå: dekkan væ:l a ga:le (til avskjed). De ba:r a ga:le i full faRt.
Måtte hu:stupps a’ga:le etter jo:lmo:ra mitte på nåtta.
gåre s De va kåmme nokka skjemmans gå:rær i må:linga. Gå:rær på vatne (stripe).
Stræumen gå:rær / lø:kær seg i regnvæ:r,- i fi:ne mønster jammaRt.
gåsunge s A siljo bræut me kvistær me gå:songær, som me sette i vatten.
gåte s Ho e: å bli:r meg æi sto:r gå:te, denna vesle snuppa. Gjetta gå:tur.
D’e æi gå:te færr meg at’n ørkær / høller u:t i lengda.
Næi, nå: snakkær du i gå:tur. Eg skjønner ikkje dusta.
H
ha e-v De ha:r nokko på: seg å dra: på Fjo:len i detta væ:re (risikabelt).
Håsse kan detta ha: seg? (grunn). Kjekt å ha: nokko på va:rasty:re (reserve).
De ha:r’n nå ba:re gått a (til pass). Eg ha:r ikkje vont a’n, de minste (ingen medynk).
Eg ha:r ikkje gått i meg færr ongane på i:sen (engstelig).
Ma:ri vi nå kje bæ:re ha: de heller. Da kann’o ba:re ha: de så gått (tl pass).
Ha: deg u:t på ræue rappen! (forsvinn). Ha: på deg lu:va nå: te kve:len.
Detta e nå kje sto:Rt å ha: heller (verdiløst). Ha: i hu:e ((beruset).
Dæi brø:ane ha:r ikkje sto:Rt te felles. De hadde seg sli:k at me møttas på Krysse.
Anne de:ler me: seg så’o har vont a de sjø:l (for snill). De: har eg te go:es å sjå: (tvil).
Hadde du hatt den hatten du hadde hatt, så hadde du hatt hatt (regle).
Snøtt’n har ræint mjø:l i på:sån sja:v heller (ikke alt på det tørre).
Hått vi du ha: på ka:keskji:va?(pålegg). Den dusten ha:r de me de: han (vane).
De: hadd’eg ikkje sto:Rt att færr. Ha: att dynna etter deg! Ha: deg vekk! (forsvinn).
Sett deg da vel, så har du gått a du stå:r (spøk). Ha: de bra:, me se:as i må:rå.
Vri:ompæisane e kje go:e å ha me: å gjærra. Da kan du ba:re ha: de så gått.
Takk ska du ha: å gjift ska du bli:. Hå mykkji ska du ha: færr filleklåkka? (pris).
Håsse konn’de ha: seg at’n resste så foRt? Eg ha:r ikkje større vett på ma:tstell.
Hått hadde O:la på hjæRte i da:g? Har sva:r på re:de hånn, på hått de ska værra.
Besta hadde jamt æin dråpspå:så på lu:r i skå:pe. Ha: på kje:len (koke kaffe).
Du kan ikkje ta: de: du ikkje ha:r. Eg vi kje ha: nokko me detta / hannom å gjærra.
Ha gått i seg (skadefro). Ha vont i seg (engstelig). Ha: de så lenge! (lev vel).
Konne mest tronge å ha æugur i nakken. De du ikkkje har i hu:e, må du ha i beina.
hage s ha:ga, ha:gan, ha:gær, ha:gane, Stelle i jo:lebærha:gan. Ha:gatre:a blømmer elt.
Eg suns villblommær e væ:l så fi:ne som ha:gablommær. Fuggel’n ta:r ha:gabæ:ra.
hagl s
heggel, De kåm et kraftig heggle:l. Heggla va sto:re som nettær. HegglebøRse.
- 82 hagle a-v heggle, Skjellso:la heggla imot’n. Sno:gballane heggla ront ø:rune på dom.
hake s ho:ko, Ho satt å så:v me ho:ko hæilt ne’på bringa. Døbbeltho:ko. Ho:koslepp (skuffa).
De va æin læi ha:ka me denna årdninga (ulempe). Kjø:re i ha:kan. BåRsha:ka.
a-v ha:ka, Klubbane hadde jamt te færvi:s å ha:ka / hu:ke seg fast i lann (tømmerslep).
hakk s De har gjinge et hakk or bøllen. Hakk i ho:ko. Dæi andre kåmmer hakk i hæ:l (like bak).
Hadde sli:e et hakk i tønna si. O:la va jamt e hakk bæ:re heller dæi andre i skji:bakken.
hakke a-v Bestandig e de nokkon som må hakkas på. Blæi hakkene gæ:len (sint).
Eg fræus så eg hakka tennær. Hakkespett-ja:sanebb. Hakke påte:ter.
Fæ:lige te å hakke æugune u:t på hina:en. Små:fuggel’n hakkær u:t kjitte på ru:tune.
Fekk mest’ikkje hakka fram et æinaste o:l te (redd). Le:singa gjekk så hakkute.
hakkels s Hælmen kutta Fa:bro te hakkels i æi hakkelsmaskji:n uti fjo:sgangen (dyrefor).
hale a-v
ha:la, Me ha:la å dro:g de: me ørka. Dom ha:lær u:t ti:a så gått dom kann (trekke).
Jens innfinner seg jamt dæ:r de e: nokko å ha:la (vinne, oppnå).
halle a-v helle, Jo:le hellær jamt ne: imot Stræumen. De hellær u:tfy:ri hæile ve:gen (skrår).
Næi, eg hellær på gampesi:a e:g æu nå (over 5o). Ja, ju:la e elt på hell.
Dæi stri:pute va helst sli:ke som hella te den gælne si:a i pollitikken.
Slåtteka:rane hella grå:dig i seg a den kelle safta i krukka.
Ville du: helle vatne a påte:trane færr meg? De hellær me da:gen (minke).
Sto: å hella seg / stødde seg imot skji:ga:l’n.
Dæi gamle lu:gune heller fa:retru:gans å:ver på si:a. Løypa hellær onna.
hallestæin s høllestæin, De va ba:re høllestæinane att i den gamle tufta.
halling s helling, Me sette kånn te å gvi:le i den sla:ke su:hellinga.
halm s hælm, Dæi sti:ve, tørre kønnstrå:a kellær me hælm. Sengehælm (underlag).
hals s halls ell. hælls, O:la gjekk som åftast me skjuRta å:pen i hællsen.
Me får gå: på: me krom hals. Vå:ghals. Skri:khals. Flaskehals.
Skry:thals. Skrå:lhals. Løgnhals. Slu:khals. KåRs på halsen! (besvergelse).
Eg kjente æin vonn klomp i hællsen. Renske hællsen. Langhalsa genser.
Vesla sette fast et fiskebæin i halsen. Ongane sang a full hals. Gje: hals.
Strekte hals å væ:ra å glodde. Me halsa å sprang de:meste me konne.
halsbrann s halsbrå:nå. Su:r ma:ga kan foRt gje deg halsbrå:nå. Hællsgro:pa.
halt s
De va kje lang halten, så va de å:ver færr denna gången (kort varighet).
halte a-v
helte, Gaml-O:la heltær litt nårr’n gå:r. Stikker litt på venstre bæine.
haltepink s Heltepinken stø:r seg gjønne på sta:ven sin.
halv adj
hall, Gått drekke e halle fø:a de. At lampa slåkna, va halle mo:roa de.
Gå: ifrå: hallgjoRt arbæi på denna må:ten. Halldæu. Ba:re så vitt hallfæ:lig.
Gjekk som i hallsvi:me. Æin halle:ten epleskrått. Æi hallflaske bokkø:l. Æin halltomsing.
Detta bli:r kje hværken hæilt eller hæltt. Me va gått å væ:l hallve:gas te by:n.
På:len blæi stå:ans på hall sjønske (skakk). Røddinga etterpå va halle arbæie de.
Ba:re sånn halt om halt (til en viss grad). HallhjæRta (uten glød). HæilhjæRta.
Hallgått arbæi e aller de samre som fullgått. Eg e kje hallmett æin gång (for lite mat
Me hadde så hallt tenkt kånn te by:’n i må:rå. Hallbrø:ær. Hallsystær.
Halle da:gen gjekk me: te ba:re sommel å fugg. Me fekk ba:re færr hall da:g.
Ju:leø:le va bare så vitt hallsti:e (gjæring). Hallso:la be:ksæumsko: (reparert).
De blæi litt på hall tåll elt sammen (omtrentlig). Halldæue små:kry:p flæut omkring.
Eg har vorre bare hall mann i arbæie i da:g (i dårlig form). Hællgæl’ne følk.
halvannen adj hala:en, Hælta:na å:r sæinære hadde tæ:ringa tatt yngstemann æu (tub.).
halvdrige adj Eg hø:Rte eller et halldri:ge o:l ifrå den kanten (uvennlig).
De ska kje sto:Rt te: dæ:r i gå:len,- ba:re som et halldri:ge o:l (hissig).
halvflaske s Tri:pæ:laflaska rømmer mæir heller den mindre hallflaska.
halvfull adj De sto nokka hallfulle jyplingær å hang mitt i vegnskjille.
- 83 halvgal adj
Du e nå hællgæ:len æu du! Ruskute ram etter hællgæ:len ost (herme).
halvgammal
adj Ma:ri har visst fonne seg æin hallgammal ongka:r ifrå Bø:hærra.
halvgjort adj Eg vi: nå kje gå: ifrå hallgjoRt arbæi heller (halvferdig).
halvjåle s
hælljå:le, Gårrjå:la e nå slettes ikkje sto:Rt me:tære, heller værre.
halvkveden adj Detta e ba:re hallkve:en vi:se ifrå di: si:e (ikke fortalt alt).
Blæi så vitt hallmett. Spydde så eg va mesta halldæu.
halvning s hællning, Hællningen konne vorre nåkk (halvparten) Hællningshæugen.
Me fekk æin hællning hvæ:r (halvpart). Du kan få: hællningen a eple mitt.
Me hadde somtir gri:s te hællnings me Moster (spleis).
HallpaRten konne gredd seg lenge færr me:g,- flu:st æu.
Eg ha:r nå kje fonne hallpaRten så mykkji som du:, ikkje på langt næ:r heller.
halvslett s hælslett ell. hallslett, Utpå kve:len gjekk regne åver te hallslett (sludd).
halvsvime s Gjekk som i hallsvi:me resten a da:gen.
halvte a-v hællte, Detta må me hælltas om. Me konne vell hællte å de:le likt.
Me har tatt å:ker’n te hælltes. Detta e nå li:te å hælltas om / på.
halvtekje s Eg må få: opp æi skarve hælltekkje te vinterve:en min (skur).
halvvaksen adj Anne har æi hallvaksen framslenge ifrå BæRstå te å hjølpe seg i hu:se.
halvveges adv hallve:gas, Va’kje mæir heller hallve:gas da de bynna å dråple så smått.
I den stri:e no:lavinn’ hadde jammen ka:rane måtta snu: på hallve:gen.
Jens å O:la e hallbrø:ær; men de: konn’du kje tru:. Ka:ri å Ma:ri e hallsystær.
hamle a-v D’e kje lett å hamle opp me sli:k æin vri:ompæis (vinne over).
hammar s hammær, Me kravla kånn opp på æin hø:g bærgjhammær me vitt u:tsy:n.
Sko hesten, sko: hesten, me hammær å tång (barnerim). Skoma:kerhammær.
hams s Nårr nettane slepper hamsen, e dom ta:kans (modne).
hamstre a-v Onner kri:gen kåm jamt by:følk på lanne færr å hamstre (samle mat).
hand s hann ell hånn, æi hånn, hånna, hennær, hennane. Sy:ne / gje: æi hjølpans hånn.
Gje: me den æine hånna å ta att me den andre. Satt allvå:rlæg me følla hennær.
Den æine hånna væit ikkje hått den andre gjærr (inkonsekvent).
Me få:r nå kje ræint slå: hånna a den tra:ven heller (svikte).
Tenk, ba:re setta seg te: me hennane i fange på de må:ten! (passiv, avventende).
Eg har hatt mykkji hånn i hanke me hannom opp igjønnom å:ra (samarbeid).
Næi, eg legger ikkje hånn på a:’en manns ongær (tukte). Få: fri:e hennær (råderett)
Gje:r du meg æi hånn me prå:men i kvell? (hjelpe). De:le u:t me ronn hånn (raus).
O:la ha:r følka i si hu:le hånn (full kontroll). Ta:r du meg i hånna på de:? (garanti).
D’e kje gått å hølle på de:’n ikkje har i hennane.
Hæimåver gjekk dom hånnihånn nårr dom trudde seg u:sett.
Eg kan ikkje gå: å hølle meg te hånde sånn hæilt på u:vissa heller (stå parat).
Få:r legge de i Guss hånn elt sammen (stole på Gud).Værra nokkons høgre hånn.
Me snakka lenge isammens på tomanns hånn. Legge siste hånn på værke (fullføre).
Dæi følka har støtt så flu:st me pengær imellom hennane.Ta:r’kje sine hennær i slikt.
Ka:ri ta:r visst aller æi hånn me: i arbæie u:te. Ta hånn om ma:tstelle (ordne).
Kjekt å ha nokko færr hånn te æi hvæ:r ti: (i reserve). Ha nokko på hånn (i utsikt).
Anne har hennane fulle ifrå må:rå te kvell (mye å gjøre).
handel s Dæ:r gjo:le du jammen æin go: handel. Takk færr handelen! Slå: seg på handel.
Dræiv mykkji me krøtturhandel. Klåkkehandel. Hestehandlær. Handle seg te fant.
handfallen adj hannfellen, Me blæi stå:ans hæilt hannfellne da lampa slåkna (rådløs).
handfare st-v hannfa:ra, O:la hannfa:rer nøye elt’n kjø:per, krøttur æu (kontrollere).
handferd s
hannfæ:l, Eg æiger ikkje hannfæ:l te slikt fi:narbæi (handlag).
handklede s
han(g)kle’, hankle’e, hankle, hankle’a, Pøntehankle’. Hanklehylle.
(En kunne også høre uttalen hanklæi i likhet med tørklæi og fangæi)
- 84 handlag s
handle a-v
Hånnla:g færr snikring. Besta ha:r så gått la:g me små:ongær.
Ba:r’n ikkje handlær seg te fant så. Handle klåkkur. Handle i go: tru:.
Handle på bo:k. Handle va:rur på kri:ta (ikke kontant).
handled s
Eg har stu:a hånnle:en så ille i ve:asko:gen (arbeidsuhell).
handmakt s
Du høller ikkje stu:ten me hannmakt,- aller i li:ve heller.
handskas v
Den stu:tepæisen e kje go: å hanskas me færr kvinnfølka (mestre).
handsrekning s Trenger du æi hånnsrekning me prå:men, så ba:re sæi ifrå: på få:rhånn.
handtak
s
Han som knapt har gjoRt et re:alt hannta:k i hæile sitt li:v.
Hånnta:ke på skjø:ro har gjinge a skjefte. Vri: hannba:k (sport).
handtere a-v
Eg gredde aller rektig å hånnte:re denna hæRsens på:hengær’n.
Somme hånnte:rær resskappen så uvølsklæg (behandle uforsiktig).
handtuple a-v
Så: som ongane kan hanntupple hina:’en somtir (behandle ublidt).
Sli:k som du: hanntupplær den stakkærs katta.
handvending s Du må kje tru: detta e gjoRt i æi hånnvenning (i en fart).
handyvle s hanndevle, Kjevle konne vel somtir værra et la:glæg hanndevle.
Så fant’o seg æin lang på:k te hanndevle (noe å slå med).
hang s
Tunnbånna kje:lær har æin hang te å svi: græuten i bånn (tendens).
hange st-v henge, henger, hang, har honge, Eg hang i: de meste eg ørka.
Kle:sno:ra hang full a sti:vfrysne kle:er. Blæiune henger te tørk åver ømmen.
hangle a-v D’e så vitt de hanglær å gå:r. O:la gå:r bar’å hanglær i vinter (ufrisk).
Færrsåvit ha:r de nå hangla å gjinge te denna da:g.
D’e blitt mykkji hangling i arbæie (usammenhengende).
Følk hangla seg nå igjønnom næuså:ra så gått dom færmådde.
hanglut adj Gammel’n har vorre litt hanglute me helsa aller så lenge (ujevn).
De har gjinge litt hanglute i arbæie i vikune etter ju:l.
hann- s
Hannkatt. Hannbikkje. De va æin hanne å to: ho:ur i kulle.
Hanngri:sen kellær me gelte eller rå:nå. Hannane gjærr jamt mæire ve:sen a seg.
happ s
De bli:r nå visst hipp som happ færr meg me detta (uviktig).
hard adj
Jens e blitt litt ha:l på flaska. De hølt nå ha:lt nå: på si:kasten (bare så vidt).
Dæi ha:le tredveå:ra. De kåm nokka ha:le vinnkast. De gjekk ha:lt færr seg somtir.
O:la e så ha:l me: seg i arbæie (lite skånsom). Æin ekta ha:lhæus. Ha:l i hæusen / i hønna.
De va ha:le ti:er færr nokkon hvæ:r. Dæi følka e lissom a et ha:lære sla:g (mer robust).
De har vorre æin ha:l vinter hitte (kald). De har gjinge ha:lt på ve:en æu (minka).
Me sto: på: i ha:le ta:k hæile da:gen. De gjekk på ha:le li:ve så lenge me så:g.
Bli:r de kje a:na rå:, får me setta ha:Rt imot ha:Rt (gjøre motstand).
Denna ømmen e ha:l me ve:en. Æin ha:l æitill (stri person).
De gjekk ha:lt innpå’n detta. Han to:k de ha:lt (følte sterkt). Æi ha:l nøtt å knekke.
Ha:lfø:r (tåler mye). Han e kje så ha:lhjæRta som’n se:r u:t te (ufølsom).
Du må kje værra så ha:l me hesten. De gjekk ha:lt færr seg mange gångur.
Ha:l i ma:gan (treg mage). Ha.lfæit. Ha:l i hønna (strilynt). Æin ha:ling te tu:sen
Et ha:lt to:levæ:r. Ha:l mo:tvinn. Ha:l som gry:tebæin (tåler mye).
De ska hølle ha:lt (bli vanskelig). Ha:lbarka ka:rær. De har gjinge ha:lt på pengane.
harde a-v hærde, Du får hærde deg te æin lang vinter. Sme:en hærda de blæute jønne.
hardhaus s O:la kan værra æin ekta ha:lhæus nårr de fyste gjeller. Ha:lko:ka (tåler mye)
hardhendt adj ha:lhent, Ka:rane kan te ti:er værra litt ha:lhente me resskappen.
Du må kje værra så ha:lhent me pu:songen.
hardved s Sa:ga ba:re håppær i denna inntørka ha:lve:en. Ha:lve:en brenner lenge.
hare s
ha:ra, Fo:r ba:re å:ver me æin ha:ralabb (lite grundig). Ha:ramynt.
harke a-v hærke, Me får prø:v’å hærke litt på den gamle prå:men i å:r æu (reparere).
De va: så vitt de harka å gjekk siste ve:gstykkji (med nød og neppe).
- 85 Ho harkær å hostær halle nettane. Æi harking å kremting som ingen enne ville ta:.
harkle a-v harkle, De e: såvitt mottor’n harklær å gå:r (fuske).
harm adj Æin konne nå bli: så æitranne harm æu. Gå:r å harmær seg åver elt å elle.
Konne bli: så ko:kene harm at du meste sprakk. Sjå: seg harm på nokko u:ve:sen.
harmeleg
adj De e harm’læg å sjå: på slikt slurv i arbæie (irriterende).
harnisk s Den gubben kåmmer nå i harnisk færr den minste ting æu (blir sint).
harpiks s harrpæis, Du må kje få harrpæis på sonndagsbuksa di da (kvae).
harselas s haRsela:s, Ha nokko ell. nokkon te haRsela:s (gjøre narr).
harselere e-v haRsele:re, D’e stygt å haRsele:re me allvå:rlæge / ånd’læge ting (fleipe).
harsk adj
Smø:re sto: te de blæi haRskt / trått / u:lt. De hæRsknær foRt nå: såmmåRsti:.
harske a-v
Jens ha(æ)Rskær seg, så nå: vi:’n visst hølle ta:le færr kånn (renske halsen).
has s
Denna digre ståkkmæuren e kje go: å få ha:s på (komme til livs).
hasp s hesp, Sett på hespa på vønnæie! Dæi gamle hespane løsnær foRt vekk.
haste a-v
De hastær ikkje færr me:g me dessa kro:nune. Ongane hastær så te ju:l (vente).
O:la kan somtir værra litt hastans me arbæie i ånnine (utålmodig).
hastverk s
Hastværk e lastværk. Elt skulle nå gå færr seg i sli:k hu:j å hast.
De har kje nokka hast færr min de:l. D’e kje nokka hast me detta.
Hastværks-arbæi tvæRs igjønnom (dårlig utført).
hatig adj
Mange blæi mesta ha:tige på dessa snørrviktige na:sipampane i Oslo.
hatt s
Da: va: eg ikkje hø:g i hatten dær eg sto:. Eg ta:r a meg hatten færr sli:ke følk.
Gå:r å spankule:rær me hatt å frakk te hværrdags / mitt i svaRte værka (jåleri).
Sand’læg min hatt om eg væit håsse detta vi gå:. Værra ka:r færr sin hatt (stå ved).
Hadde du hatt den hatten du hadde hatt, så hadde du hatt hatt (regle).
Hadde lissom fått æi ekstra fjæ:r i hatten (noe å skryte av). Pi:pehatt. Hattemo:.
haug s Denna fille sle:an e visst gammal som elle hæugær. Ra:ka i hæug (kase).Ve:ahæug.
Nå: e nåkk fantefølgje færr lengst åver elle hæugær (langt borte). Brå:tåhæug.
Færsvant som ånn i æin fillehæug (søkk borte). Sno:ghæug. Møkkahæug.
Hauge a-v Arbæie hæugær seg opp færr’n. De har hæuga seg så opp me regningær æu.
haugevis adv Pengær i hæugevi:s. Fekk hæugevi:s me go:e rå: (spøkefullt).
Detta e da i hæugevi:s nåkk færr meg. I hæugefleng (rikelig).
haus s De kan værra gått somtir å ha litt vett i hæusen æu. Har mest ikkje atte æi tønn i hæusen.
De sitter mykkji i den hæusen, ska eg sæi deg (skallen).
Gubben glodde mest æugune or hæusen på seg dær’n sto:. Æin ha:lhæus i væ:r å vinn.
hauk s
Så:g’n nokko muffens, va:’n å:ver deg som æin hæuk. Hæukeæugur.
hause s
Han e æin hæuse te å arbæi. Få:r de onna i æin fæi. Hæus’leg å fæ:l (robust).
a-v Detta ha:r bare hæusa på: seg i lang ti: (auke).
Hirden hæusa seg så opp me dessa draktine sine (gjøre seg synlig).
havande adv ha:vans, Æi go: helse e kje ha:vans færr pengær (få tak i).
havandsjuk adj a:vonsju:k, A:vonsju:ken kan ø:d’legge mykkji færr følk (misunnelse).
havgjerug adj ha:vgjærrug, Somme e nå så ha:vgjærruge at dom aller får nåkk te: seg (grisk).
havre s
Å så: va de stri:geskjuRta å havrelefsa a ny:om (ny hverdag).
De: va nå sand’læg bokken som skulle passe havresekken æu de (utro tjener).
Havregry:n å tjukk mjølk me litt sukker på e go: kvellsma:t. Havrevelling.
hefte a-v Eg hefta meg ikkje større ve: de:’n sa:e. Slikt slarv e li:te å hefte seg ve: (akte på).
Ongane heftær meg boRt i arbæie. Ba:re plonder å heft hæile da:gen.
hegn s hegn, hegna, hegnur, hegnune, Dom sleffte jamt krøttura boRt i Hegnune på bæite.
Kælvane gjekk i æi innhegning færr seg sjø:le. Hegnær om små:tre:a så gått me kan.
hegre a-v
Satt ba:r’å heggra å ledde te elt sammen (le høylydt).
hei s hæi, hæia, hæiær, hæiane, De va kje springans ve:g innåver på hø:gaste Vesshæiane.
Om lu:da:gen dro:g Fa:bro somtir på hæia me fiskestånga. Ba:re færblå:sne lynghæiær.
- 86 Imellom ånnine dro:g jamt Ne:sbønnane på hæia me hestane sine.
heie a-v
Kjente meg litt upass’læg i gjørrkvell, men de hæia foRt å:ver.
På hæimve:gen hæia væRste regne åver, så me fekk opphølls.
s
Ma:ri va: visst litt a æi gælnehæie i ongdommen (vilter jente).
heil adj
Hæile svæRta. Hæile sullamitten. Hæile græia. Hæilt å hålldent (ganske).
Te dundas me hæile sta:sen. Eg blå:ser i hæile filletukka. Hæilt på bånn (trist).
Villsty:ringen kåm nå ifrå de li:ke hæil. D’e hæilt i de blå: me denna ny:ve:gen (uvisst).
I de sto:re å de hæile (stort sett). Et hæilt ka:rsstykkji (bragd). Hæilt kårka tett (dum).
Hæilt boRti nåtta (uklokt). Næi, i detta e du nå hæilt på villska, vi eg sæi.
heilskapa adj Gått at’n kåm hæilska:pa ifrå: detta (uten mein).
heilskinna adj Jens bærgja seg hæilskjinna u:t a basketa:ke.
heiltopp adv Jammen blæi’n hæiltopp hurren, gutt, da’n ikkje fekk vilja’n sin.
heim s/adv
Du må helse hæim da! Elle vi gjønne kåmmå hæim te ju:leftan.
De va mange som gru:a færr å fløtta på gamlehæimen. Få: hæim vinterve:en.
Gå:r hæim te må:ls (uten niste). Yngstemann e svæ:r te å kjikke hæim te moR’si.
Den ny:e sta:en va blitt som æin hæim færr’o. Aller nokkon hæim i de:’o si:er.
Eg får ikkje nokkon hæim i dessa pre:knane hannoms (mening).
heimafrå adv hæimate, Eg reste hæimate i fi:reti:a. Fekk bre:v hæimate.
heimavla adj Somme hølt seg me hæim’avla tobbakk onner hæile kri:gen.
heime adv
Du e kje boRte du: nårr du e hæime (spøk). BoRte bra:, men hæime best.
Sitta hæime (isolere seg). Hæim’ba:ka ka:ke me gått hæimesmø:r.
Gå:r ba:re hæime å dra:r seg hæile vi:kune (uten arbeid).
Hårre hø:rer denna bikkja hæime da tru? Kjenne seg hæime (tilpasse seg).
Detta hø:rer ikkje hæime nokkon sta: (uhørt). Høller seg hæime te jamnan.
Nå: må du e:ta som du skulle værra hæime. Sett deg ne: å la:t som du e hæime.
heimegjort adj Så:g helst litt hæim’gjoRt u:t elt’n bjugra isammens (ufikst). Hæim’brygga ø:l.
heimesete s (Ugift datter som hjelper i huset).
heimesmør s Ny:kjinna hæimesmø:r på ømsba:ka gvæiteka:ke - nam, nam!
heimevant adj Anne e lissom så hæimevant hårr’o kåmmer henn (fortrolig).
heimeverande adj hæimeværrans, Dom e visst hæimeværrans i påska elle sammen.
heimføding s Hæimfø:ingen trifs best hæime båtte såmmår å vinter.
heimkjær adj Dom e så hæimekjæ:re elle i den fame:li’n.
heimleg adj
Eg e sto:Rt sett hæimlæg (om) lu:dagskvellane (inne). På hæimlæge trakter.
heimløyse s Jens finner på den æine hæimløysa etter den andre (dumt påfunn).
heimom adv O:la måtte ba:re hæimom så svint ell. som svintast å gje: hesten.
hæimsleg adj hæimsklæg, Anne e så go: te å få de hæimsklæg omkring seg (lunt).
heimtrå adj
Vesl-O:la e så hæimtrå: at’n bi:ær ikkje boRte nokkon sta: (stedbunden).
heis s
Da må nåkk Jens sna:Rt i hæisen han æu (ofte brukt om å gifte seg).
Ongdommane hadde visst litt a æin hæisatu:r oppåver te Kji:len i hælgja.
heisegræie s Me svæiva opp vatten ifrå Stræumen me hæisegræia utpå to:ne.
heit adj
De gjekk nå tem’læg hett færr seg æu somtir,- d’e kje å nekte færr.
Hått i hæitaste ska detta bety:? De blæi i hæitaste la:ge færr me:g dæ:r i smi:o.
Næi, ikkje om du e hæit som fillur (blankt avslag, Tysk: Heiss wie Feuer).
E: de så på hæite li:ve me detta i kvell da? (viktig). Fekk de hett omkring ø:rune.
heite e-v
hæite, hæiter, hette, har hett, De hette seg æu at’n hadde pengær på bo:k.
Ja, de hæitas visst de: ront på bygda (sies). Eg hæiter etter bestefærr (oppkalt).
Hæ:r omkring har by-følka rest me elt som hæiter bæ:r, rubb å ra:ka.
heklande adv De går heklanne foRt, ska eg sæi deg, nårr Anne pellær bæ:r. Hekletøy.
hekseri s De skull’da kje værra nokko hekseri å få plondre opp æi læikærstu:go te Vesla.
De må: vel ha vorre et hekseskå:t kan eg tenke meg (plutselig ryggsmerte).
- 87 De va jamt ræine heksekonsten færr Anne å få fy:r på denna pri:mussen (kunststykke)
hekta
s
De va på hekta de skulle gjinge te dundass me hæile sta.sen (nesten).
Fyst må eg prø:ve å kåmmå litt te hektine att etter denna bronketten (få krefter).
hel s
Jentongen lengtær seg mest i hæ:l etter å kåmmå hæim att. Ledde seg glugg i hæ:l.
Hadde sli:e i hæ:l mange lu:dagskvellær me detta trekkspelle sitt.
Konne sli:e seg spent i hæ:l, væit du., mitti villaste stæinu.:la.
Katta konne snuft ha fry:se i hæ:l hadd’o kje sloppe inn.
helde s
Bro:na gå:r jamt me æi tong helle ront bæine. Håppehelle.
helg s
hælgj, Følk hølt hælgj de meste a romju:la. De va kvellhæilagt, blæi de sagt.
O:la henger i: båtte hælgj å værke. Me får sjå: i pins’hælgja, viss elt e væ:l.
Ve hælgjebe:l. Me klemmer te: straks åver hælgja. Huff, den hælgjefylla!
Følk skråttevaska seg gjønne te hælgjine. Lu:dagskve:len to:k me hælgj.
helle s
På trammen lå:g æi hellane sto:r, fla:t stæinhelle. Bakstehelle.
hellebakke s
De va æin hellebakke på skrå: u:tfy:ri (spøk).
hellhaka adj
De har bynt / bynna å hellha:ka me gubben sjø:l i de siste (sakke av).
hellsikke s
Te hellsikke me hæile sullamitten! (kraftuttrykk). Denna hellsikkes myggen!
Hellskottens na:sikrapy:l me dessa plaka:tane sine elle sta:ær.
helse a-v
Ja, de: ska eg helse å sæi blæi æin fest med futt i (forsikring).
Han helsær kje på håkke som helst, den ka:ren. Hugse å helse me fi:ne hånna.
Du kan helse å sæi at’n e æin sto:r dri:tsekk. Han e vel ikkje færr go: te å helse på.
Eg skulle helse så mykkji. Presten kåm sand’læg boRt å ne:vahelsa på me:g æu.
helse s
Eg har rett å slett ikkje helse lenger te slikt tongarbæi.
Sli:t’n me helsa! (om den nye genseren). De gjekk på helsa læus allde:les.
…. viss eg le:ver å har helsa så: lenge. De gå:r så lenge helsa høller.
Se:a har ho eller hatt æin helseda:g mæire. Gamla skrantær me helsa ho: æu.
helsebot s
D’e helsebo:t færr båtte kråpp å sje:l. Helsebo:t i hvæ:r drå:på’n (styrke).
helselaus adj
Fabro slæit seg helselæus i dæi bratte bakkane.
helsikkes (bannord) Din hellsikkes dri:tstøvvel du gåt dær! (svært grovt utsagn).
helsing s
Te ju:l fekk me jamt helsingær ifrå følka kåns vestafærr.
helst adv
Detta e: vel helst i minste la:ge. Eg så:g helst’eg konne bynna me æin gång.
heme e-v
Hått e de Veslegutt he:mer etter nå:? (tøye seg, veive).
hemmelig adj
Detta e vell ikkje nokko å hølle hem’læg færr nokkon.
Ka:rane lydde ifrå ti: te a:en i æin hem’læg radio på låfte.
hemmelighet s
Hæ:r hæime gjo:l’dom ikkje nokka hem’læghett a detta i de hæil tatt.
Anne å O:la hadde færlå:vå seg i ell hem’læghett.
D’e nå visst ikkje sto:re hem’lægheta de: lenger færr nokkon.
hemoroide s
hærmori:de, D’e æi sønndug pla:ge me dessa hæRsens hærmori:dune.
hempe s
De har ry:ke æi hempe i lu:strøya mi. Hempelæus.
a-v
Ongane hempa båtte me ettø:ringær å gamle knappær (kaste på stikka).
hen adv
Hårre ska: dekkan henn i påska dekkan da?
Hårr’i værden har eg lagt brillune mine henne?
hend s
henn, D’e na ba:r’ et henn å sjå: hannom på butikken hæ:retter (sjeldenhet).
hende e-v
De: kan henne den beste, de har hent me:g æu.
D’e slikt som henner ender å gång. De henner’n gløymer hæile gebisse æu.
Ho kjikkær innom æin hende gång. De henner eg bli:r lu:ta læi hæile rukkle.
De konne vel sæias å værra et hendelæg u:hell.
De kan gått henne dom kåmmer elt i kvell (sannsynlig).
hendig adj Detta va æin hendig liten kni:v,- værk’læg æu (praktisk). Hendig te litt a hvæRt.
-hendt adj Du må kje værra så ha:lhent me katta. Anne e nå så netthent.
Eg e blitt så slepphent,- mistær i gølve ell ting. Så:rhendt på kjeften (spøk).
- 88 Kåmmå hæimatt tomhent (uten bær eller fisk). Skjælvhent.
Tre:hent (klønete). Ronnhent / romhent (raus). Kjæivhent.
hendug adj O:la e så henndug te ell slags fi:narbæi (godt handlag). Hendug me ell resskapp.
heng s Me hannom blir det jamt heng eller spreng, å:værkje eller ingenting.
henge e-v Eg hengte dæi vå:te kle:a på sno:ra åver ømmen. Har nåkk å henge fingane i.
Henge nokkon u:t te spetakkel (latterliggjøre). Hengte de på sle:p etter prå:men.
Detta e nå li:te å henge seg opp i færr kånn på lansbygda (bry seg om).
Blæi hengt u:t te spått å spe: færr hæile bygda.
st-v
henge, henger, hang, har honge. Ka:rane hang jamt åver disken å pra:ta.
Tøljekni:ven har honge på spi:ker’n attme ømmen så lenge eg kan hugse.
Stå: å henge å gå: å slenge (tiltaksløs). Henge me hu:e (motløs).
Vesla henger jamt i skjøRta te moRsi. Si:fu:a å hengema:ga kellær.
De va på et hengene hå:r at de skulle gjinge gæ:le (nesten). Henge me nebbe.
Den ongen e: nå æi ekta hengety:te æu. Så vilt at de henger ikkje på græip.
Henger etter jentune elle sta:ær, mest som klå:tegra:s. Hengebratte ufs.
Ho henger nå i: som æin sla:ve båtte sæint å ti:læg, å te elle ti:er på å:re.
De henger vell te de detter. Henger i so:la te tørk. D’e vo:n i hengans snø:re.
Kåm settans me tonga hengans utor kjeften (uten pust). Hengepattær.
Henge me ho:ko. De henger i æin tunn trå: (uvisst). Påheng’læg som æin klegg.
Håsse henger detta isammens? Henger etter Ma:ri hårr’o gå:r (innpåsliten)
hengeaksla adj Ferdinand va så heng’aksla at bøRsa hang ikkje på:’n.
hengehovud s hengehu:e, Du må kje tru: at Anne e nokko hengehu:e (humørløs).
hengemyr s De va mest som å stamp’i æi hengemy:r, kåm eller a flekken.
hengslut adj Æin tunn å hengslute framslenging (ikke ferdigvokst ungdom).
hentande adv Å du hentane bæin, så fi:nt som å:ker’n stå:r (du verden).
hente a-v
Vi du hent’inn et ve:afanga te kve:len? Hente ri:s te æiga ræv.
Jens hadda henta seg kjærringemne langt boRti Ne.shærra.
henvende e-v D’e visst hannom me må (henn)venne kånn te viss de e: nokko om å gjærra.
henvise e-v
Eg va jamt hennvi:st te å bru:ke brillur nårr eg skulle le:sa (avhengig).
Me va jamt hennvi:st te å bru:ke prå:m nårr me skulle på sku:len.
herde a-v
hæ:le, Eg hæ:ler ikkje stoRt lenger i denna he:ta’n (holde ut).
Den ussle maten onner kri:gen va: kje bestandig så mykkji å hæ:le på (mager).
Ha:r ikkje så mykkji å hæ:le på lenger (helse, krefter).
herding s
hø:linga, Ho kvi:ær seg jamt, nårr de gjeller i hø:linga (kommer til stykke).
herdug adj
hæ:lug, Eg e kje lenger så hæ:lug å uthøllans som førr (tåle mye).
herje a-v
Denna fa:rangen har hærja i hæile grannla:ge. Gæupa hærjær fæ:lt i å:r.
Ba:re ongane ikkje ville hærje så me bikkja (holde leven).
Vinnen har hærja fæ:lt me ha:gatre:a. Et groft å hærja annlett.
herk s
Dessa fiskegå:na hannoms e ba:re nokko gammalt hærk (skrap).
herke a-v
Eg få:r vel hærke på denna fillebuksa enda æin gång (sette i stand).
Me hærka nå isammens sle:a’n så mykkji’n va bru:kans.
herleg adj
Æin hæ:rlæg omgang ju:ling. Å hæ:rlæghe:t, færr et ma:tbo:l! (imponert).
Å: du hærrlæge jo:l, som me: to:k te: kånn a stellingane hennæRs (spise mye).
herme e-v Du må kje hærme etter gæuken. D’e simpelt å hærme etter følk som stammær.
Jens e så go: te å hærme etter følk,- d’e som å hø:re dom lifs le:vans.
s
Hær gå:r så mange hærmur etter hannom ront på bygda.
D’e ba:re æi gammal hærme etter gamla i Dompendæ:l.
hermekråke s Te kånn ongane sa:e dom jamt “hermekrå:ke hankifu:”.
herre s
Næi, hærre mann, åssen ska detta bli:? (forskrekkelse).
Hærre ell. hælle dussen, så fi:ne pu:sekattær! Hærren spli:de meg! (kraftuttrykk).
- 89 I fylla e:’n snøtt hærre åver hått’n si:er å gjærr (ingen kontroll).
Se:a le:vde dom visst hærrens gla:e dager
Elt fe: e sin hærre li:k. Ka:ri e snøtt hærre i æige hu:s langt mindre.
herredstyre s
hærresty:re, Nå: har kvinnfølka æu fonne ve:gen te hærresty:re.
herse a-v
Du må ikkje hæRse me bikkja på denna måten (utfordre, plage).
Denna sje:fen hæRsær me følka sine så du allde:les må gru:e deg (styrer).
hersens adj
De enna me et hæRsens spetakkel som ikkje ligna nokko (leven).
hes adj
Eg blir så he:s (uklar) i må:le a ell denna gæulinga (høgt støynivå).
hesje a-v
I de usta:dige væ:re måtte mange hesje hæile slåtten,- hvæRt bi.dige strå:e.
he(i)skjeleg adv Men høye blæi hesjelæg rått, om følk hesja aller så mykkji.
D’e hesjelæg tongt å gå: i dessa blæute my:rane (forsterkingsord).
hesleg adj
Der gæupa hadde grase:Rt, møtte kånn et hesslæg sy:n (stygg).
hespetre s
Gå:ne blæi vonne på et hespetre:. Æin hespill groft ullgå:n
De va: kje så smigrans å bli kella færr hespetre: nettopp.
hest s
Mannen kjø:Rte, å kjærringa va hest. Stærk som æin hest. Hestevant ka:r.
E:ter som æin hest. Ha:r nå et hestebest te kjærring æu (stor og sterk).
Setter seg på sin hø:ge hest (være stor på det). Go:e pa:rhestær.
Æin re:al hesteku:r konne setta æin ståppær færr pla:gune.
Ka:rane hestegvilte ender å gång i væRste kjø:re (stå og hvile).
hetabeite s
Eg fekk æi uli:ans he:tabæite, men nå hæiær de visst å:ver (heteri).
hete s
Eg bli:r hæilt færgjett a denna he:ta’n. Eg tystær så uli:dlæg æu i sånn he:ta.
hette s Eg må visst få gredd denna fæ:le lurvehetta mi. De to:r eg nå vedde hetta mi på æu.
heve s
O:la e kje hæilt i he:ve enda etter den fæ:le ma:gasjæuen i vinter (i form).
heve e-v he:ve ell hevja, he:ver, hæiv ell. he:vde, har he:vd. Ba:re he:v de på dynga du!
Jens prø:vær lissom å he:ve seg litt å:ver kånn andre (dominere).
Me får he:ve kånn å:ver de å gjærra go:e mi:nur (ignorere, glømme).
O:la he:ver seg som æin slaktær ræint, nårr’n stå:r på: færr fullt (gesjeftig). He:ve jakka.
Da he:vde’n de:’n hadde i hennane, kla:r te innsats (uten å nøle).
He:ver nå kje pengane rett u:t a vønnæie heller. Dæigen vill’ikkje he:ve seg (gjære).
He:ve innpå (mat i magen ell. ved i ovnen). He:v nå ut denna sna:ke katta!
hevle a-v hevle, Hølt på å ramle åver enne, men gredde å hevle meg i siste li:ta (finne balansen).
hikste a-v Du sluttær å hikste viss nokkon kåmmer å gvekker deg (hikke). Grå:t så’o hiksta.
himle a-v Blæi så færo:ndra, at’n sto: bar’å himla me æugune.
himmel s Setta himmel å jo:l i beve:gels’ færr så: li:te.
Blæi himla(ns) gæ:len da’n fekk vetta håss’de hadde seg.
hin pro
Me rodde å:ver te hi: si:a. På hi: si:a a Stræumen (hin er ellers lite brukt).
hipp s
Sonndag eller monndag, de: bli:r visst hipp som happ færr hannom.
hiren adj hi:ren ell. hirren, Eg kjenner meg litt hi:ren i da:g. Hirren i skråtten (feberfrysning).
hiske a-v Fi:nbuksa e færr rom i li:ve, må hisk’o opp atte i e:ninga (heise).
hisse a-v Så:re på leggen har hissa seg (infeksjon). Hissa på: seg hæile gvefsebø:le.
Jens hissær seg somtir så opp at du må gru:e deg.
Vesl-O:la e æin ekta hissigpråpp. Hissær seg opp færr ingen skapte ting.
Eg e kje så hissig på denna jakta lenger (liten lyst på).
hitte a-v Følk hittær på: så mange mærkværdigheter nå: færr ti:a.
hittil adv hitte, Hitte har de gjinge så tå:læg. Næi, eg kan kje kla:ga hitte.
Arbæie har nå gjinge så mæug’læg hittente.
hjell s
Sylltøygla:sa stå:r radd på øfste hjellen i kjellær’n (på hylla).
hjelpe e-v hjølpe, Næi, hjølpe kånn væ:l, færr et væ:r! Næi, de hjølper ikkje hått du si:er.
De suns ikkje hjølpe hått eg gjærr, - aller de granne heller.
De va vel se:lebo:t å hjølpe’n litt æu (medfølelse). Gje: æi hjølpans hånn.
- 90 D’e stømperen som ska hjølpe stakkæren. Sjø:lhjølpen på elle må:tær.
De hjølper’n e så skjo:t a: seg (en fordel). Vesl-Ola hjølper te: så gått’n kan.
De få:r ikkje hjølpe at de regner litt inniblant (finne seg i). Få: æi hjølpans hånn.
De hjølper seg færr hvæ:r da:g som gå:r (ser mon). Næi, hjølpe meg væ:l færr et væ:r
De hjølper elt me se:g (alle monar drar). De hjølper ikkje anten me gått eller vont.
De få:r ikkje hjølpe om me skulle kåmmå litt færr sæint (får skure).
Me få:r hjølpas a:t så gått me kan. De va kje færr mykkji om’n hjølte litt te: somtir.
D’e kje næu på å hjølpe me:g me detta (unødig). Følk e fæ:le te å hjølpas a:t.
hjelp s
D’e hjølpa me ha:r ti:a te rå:dighet (en trøst). D’e li:ta hjølp i detta nå: (nytteløst).
Me får ta: ti:a te hjølp. D’e hjølpa at d’e så lenge lysst om kvellane. Takk færr hjølpa!
Nårr næua e støRst, e hjølpa nærmast. Ånnehjølp. De va kje te hjølp færr nokkon.
Ka:ri har go: hjølp a dæi vaksne ongane. Sjø:lhjølp e beste hjølpa. Me Guss hjølp.
De kla:re må:nly:se va te go: hjølp færr kånn på hæimve:gen.
hjelpsam adj Snill å hjølpsam har Anne bestandig vorre, hårre ’o kåmmer.
hjerne s Eg tru:r du har fått møltur på hjæ:’Ren eg (mani). Eg tru:r de har gjinge te hu:e på’n.
hjerte s hjæRte eller hjæRtæi (lik æugæi, ø:ræi, nyræi, vønnæi, tørklæi).
Den jenta har sand’læg hjæRte på rette sta:en æu (snill). HjæRtebank (høg puls).
Anne gjekk me hjæRte i halsen, nårr O:la kjø:Rte fjo:li:sen.
Hått hadde O:la på hjæRte i da:g? (ha til ærend).
Måtte tenke på de:’o ba:r onner hjæRte / onner bringa (et foster).
Hadd’ikkje hjæRte te å nekt’n heller, stakkær. Veslehu:se me hjæRte i dynna (utedo).
Ræise på fastans hjæRte (uten å spise). HjæRtens e:nig.
De: la:e færeldra kånn på hjæRte ifrå bå:nsbæin a (innprente).
-hjerta adj Go:hjæRta (snill). BlæuthjæRta (myk). Ha:lhjæRta (streng)
Eg e kje hjæRta på sli:ke straba:sær lenger (modig nok).
HallhjæRta (likeglad). Gå: hæilhjæRta inn færr nokko. Så:rhjæRta (følsom).
hjertelag s Hadd’ikkje hjæRtela:g te å la:’n gå: heller, tra:ven. HjæRteknu:sær (sjarmør)
De: sy:ner hårre hjæRtela:ge sitter. D’e hjæRtela:ge de kåmmer a:n på.
hjertespråk s Nå må du u:t me hjæRtesprå:ke, sputt ut! (oppriktig mening).
Da: kåm end’læg hjæRtesprå:ke. Et hjæRtesukk (dyptfølt).
hjulbeint adj hju:lbæina, Hju:lbæina følk e gjønne dæi spre:kaste te bæins.
ho- s
Ho:katte. Ho:bikkje. Æi ho:e (tispe). Ho:gri:sen kella me sugge eller purke.
hodestups adv hu:stupps, Jammen måtte O:la hu:stupps te dåkter’n æu (øyeblikkelig).
De kåm så hu:stupps på kånn, som lygne ifrå kla:r himmel.
hoen int
Næi, ho:en splidde meg, om detta gå:r gått! (kraftuttrykk).
hogg s
høgg, Ongane få:r ikkje høgg å bank nå: lenger som førr i ti:a (ris).
Somme få:r så lett levverhøgg nårr dom springer aller så li:te. Stå: u:tsett færr høgg.
hogge st-v
høgge, høgger, høgg, har høgge, Ka:rane høgger bru:k på Åmneshæia.
Arbæir du uvøllsklæg, kan du værra mæire u:tsett færr å høgge deg æu.
Nå: får du høgge innpå! (forsyne seg). Høgge frammi. Høgge u:t æin sko:g (drive).
hoggkubbe s Gaml-O:la stå:r på høgg’kubben å knæRtær da:gen lang.
hoggstabbe s Høggestebben har like mange så:r som bonnen har hå:r.
hogst s høgst, Ty:tebæ:ra kåmmer foRt i den ny:e snæuhøgsten. Ve:høgst. U:thøgst.
hokken pro Håkke(n) tru:r du kåmmer i må:rå? Håkke(n) vi du sitta på: me hæimatt?
(Den gamle bøyningen av ordet er blitt nokså upresis – går litt på slump)
Håkken bo:k mæiner du? Håkka bo:k mæiner du? Håkke bo:k mæiner du?
Håsse bo:k mæiner du? (Alternativt: Hå: færr æi bo:k mæiner du?)
De blir håkke som færr me:g me denna by:tu:ren (likegyldig).
Me må nå u:tåver æin da:g håkke som, enten de blir sli:k eller sli:k (i alle fall).
hokuspokus s De konne te ti:er værra litt hokkuspokkus me å tenne karrviddlampa.
- 91 hol adj
O:la e så ho:l på eple. Ho:l på sø:te ka:kur æu. Nå: e eg ho:lsulten etter tu:ren.
Kast de så langt d’e ho:lt. Langt boRti ho:lihæita. Tre:e e innho:lt. Æin ho:ling.
Ho:l som æi slø:ke. Håsse i ho:laste ska detta bli: nå:? (kraftuttrykk).
Fytti ho:lingen! Kast de ho:lingen i vella! Ho:løgd (ufrisk). Ho:lkja:ka (mager).
Nå e de gått at hu:sa e ho:le (streng kulde). Så ho:le følk har eg aller sett (grådig).
hol s
Dæ:r fant’n sand’læg hå:l færr pengane sine æu. Et ekta a:vhå:l / a:vkro:k. Hå:le de!!
Ta hå:l på pengesekken. Dessa ongane ma:sær skværr hå:l i meg.
SåmmåRsepla e sellene fulle a digre makkhå:l. Sinkbytta hadde hå:l i bånn.
Fu:hå:l va mest de styggaste følk konne finne på å sæi. Ditt fu:hå:l du gå:r dærr!
Men et hå:l eller to: i buksefu:a fekk nå værra så: si sa:k te hværrdags.
Ma:ri pra:tær gjønne hå:l i deg. De va kåmme adskjillige å:tåhå:l i i:sen utetter.
Et fæ:lt brå:tåhå:l (uryddig). Et ulkehå:l (utrivelig sted). Ga:tahå:l (knapphull).
holamot s
hå:låmo:t, Kjøttka:kune sto: hæilt oppi hå:låmo:te på meg (svært mett).
SkjuRtekra:gan klemte litt i hå:låmo:te (halsgropa).
hold s høll, De lissom ikkje nokko høll i de:’n si:er heller (ingen pålitelighet).
Høll i si:a (stikkende smerte). Hadde aller venta hjølp ifrå de: høll (kant).
Eg så:g de på næ:Rt høll elt sammen (kort avstand).
D’e kje nokko høll i bakken nå: i vå:rbløyta (fasthet). Gått gro:høll (sår gror).
holde e-v hølle, Ba:re væ:re ville hølle (seg) te i må:rå. De har hølt opp å sno:ge.
Detta høller ikkje på langt næ:r te så: mange sultne ma:gær (ikke nok).
Vi du kje hølle økt me kånn i kvell? (spise). Måtte hølle meg færr ne:sa (stank).
Dom høller på: elt de: ræimær å tæug høller. Elle høller te se:g å si:ne.
Eg græier ikkje å hølle følgje me dekkan. Me får hølle u:t i de lengste.
De ska hølle ha:lt at me græier detta i kvell (neppe). Anne høller seg gått (like kjekk).
Hølle to:nan. Hølle senga. Hølle tett me nokko (tie). Hølle følk færr narr.
Ma:ri har lissom ingen å hølle seg te lenger iblant bygdefølke (støtte seg til).
Hølle armoa ifrå li:ve på seg (slåss mot fattigdommen). Hølle seg på matta.
Kjærringa høller me:’n i tykt å tunt (enig i alt). Dom høller seg mest færr seg sja:ve.
Dom si:er’n høller seg me andre (utro). Høller seg te venns me fiffen.
Hølle tonga bæint i kjeften (være stø). Følk hølt’n færr å værra litt stutt a: seg.
Detta høller ikkje må:l (ikke bra nok). Hølle i tæumane (styre).
Du kan ikkje hølle imo:t meg på de: (motsi) . Me får hølle på: æi bæite te:.
Nå får du hølle deg i skjinne. Bi:e i skjinne sitt. Nå: får de hølle færr i da:g (nok).
Hølle seg på lannjo:la. Ho hølt på sitt (være sta). Hølle pre:ken. Hølle hælgj.
Eg høller meg færr go: te slikt. Høll kjeft å ti: still! Hølle på må:le sitt (ikke knote).
Konn’ikkje hølle seg færr å le:. Du får hølle æugune me gry:ta imens (passe).
Den ka:ren trenger å bli hølt litt i ø:rune (kontrollert). Hårre høller han te hu:sas? (bu).
Eg græier ikkje å hølle meg lenger (må på do). Hølle ko:ken (full innsats).
Bretthøllær. Opphøllsvæ:r. Uthøllans. Nå e de visst opphølls æi lite bæite.
De va kje høllans u:t i den he:ta’n. Han hølt fram elle få:rde:lane færr kånn.
Æin i nærmaste grannla:get hølt ”Varden”. Eg hølt meg te venns me hannom.
holde av e-v Vi du høll’a: litt blå:tøy te kånn æu? (i butikken).
Me har hølt a / onna litt pengær te ny: diva:n te pinsti (spare).
holdent adj O:la va a:vhøllsmann på sin hals,- hæilt å hålldent æu (fullt ut).
hole a-v Denna gossæigær’n ho:lær te: seg elt’n kåmmer å:ver. De se:r så ho:lt u:t (grådig).
Dom ho:la i: seg så lenge de va: nokko i kje:len (spise grådig).
hole a-v hå:lå, Bestefærr hadde hå:lå u:t et kna:tlæg smø:rtrå:g te Mamma.
s
hå:le, Re:vetispa hadde hå:la si i kanten a stæinu:la. Svetten si:lær i armhå:lune.
Skogsbæ:ra e jamnast fi:nast i fuktige lynghå:lur (forsenkning).
holinga s Fytti ho:linga, færr æi lukt!. Kast de, ho:lingen i vella!
- 92 holk s
hølk, Tre:hølken sto: full a my:so. Smø:rhølk. Søllhølka kni:v.
Me ongane plukka jamt bæ:ra i langhølk (spise).
holke a-v
At du ørkær å hølke i: deg detta dåvne skvø:le (drikke mye).
holme s
Oppå Fjo:len ligger nokka små øyær som me kellær Hølmane.
holsulten adj Så ho:lsulten at tarmane skri:ker. Skrubbsulten. Sulten gna:ger.
holt s hølt, Somme sta:ær vekser hasselhølta mest hæilt ne: te fjø:ro.
O:rehølta trifs gått i dæi bratte læirbakkane attme Stræumen.
holute adj
Så hå:lute har Sto:rvegen aller vorre nokkon vå:r. Hå:lute såkkær.
homalsbot s håmmålsbo:t, De væRte i håmmålsbøttane etter ell bæ:rplukkinga (hasene)
hongammal adj Den skarve skogsstu:go måtte værra ho:ngammal. Nokka ho:ngamle tre:skjæiir
honk s Den granne hånka ska:r meg så vont i lo:ven (handflata).
Æurane tredde me inn på æi sæig vi:o å ba:r dom hæim i æi hånk.
Æi slik fiskehånk va jamt kjæ:rkåmmen ma:tæuk.
hop s ho:p, Så dro:g dom i skji:bakken hæile ongeho:pen (flokk). Æin sto:r følkeho:p.
hope a-v hå:på, Du kan hå:på enda æin stubb ba:kåver (rygge). Hesten li:kær’kje å hå:på.
hope a-v ho:pe, De har ho:pa seg opp me ell slags brå:tå. Arbæie ba:re ho:pær seg opp.
Sno:gen har gjønne te færvi:s å ho:pe seg opp frammafærr grinna.
hoppe a-v Du kan tru: Vesla blæi håppene gla: færr den fi:ne dåkka. Håppe bokk (leik).
Håppe tæug (leik). O:la håppa færsy:ne meg hæilt i bånn a dompa (på ski).
Kan li:ke gjønne håpp’i de som å kry:p’i de (sure eple - spøk).
Jens håppær nå på: hått de ska værra han (innlater seg på).
Håppe i ta:ke (fryd). Hesten gjekk me håppehelle. Håppe parradi:s (leik).
Eg gvakk så eg håppa da fysste to:lesmellen bra:ka læus. Æi håppetusse.
Nå ha:r dekkan håppa åver me:g igjen (forbigå i spill). Pu:s håppær maksus.
Eg måtte håpp’åver to: regnestykkji eg ikkje fekk te:. Håppe i høysta:en (leik).
hoppes adv Me hølt i hoppes hæile tu:ren te ennes. Eg sette i hoppes seprato:ren (montere).
Ska:’kje me: grannane legg’i hoppes te æin pass’læg krans? (spleise).
horn s hønn, Den ka:ren e ha:l i hønna han, ska eg sæi deg (stridig). Hønnkla:ken niste.
Den gången rent’n / stanga’n såmen hønna a seg æu (fant sin overmann).
Ha et hønn i si:a te nokkon (noe uoppgjort).To:k’n på hønna som ingen ting.
Hønna te Da:gros hadde sto:re, blanke klå:tur a pu:re messing.
horre pro
hårre, Hæ:r kan du sitta hårre du vi:. Hårre som helst. Hårr’i ho:laste værden?
Hårre i værden har eg gjoRt a’ nykkjillane? Hårre va: de A:dam kjøfte ø:le?
horse a-v håRse ell. hæRse, Han håRsær å le:r a ell værdens skafte ting æu (som en hest)
hossen pro håssen, åssen, håsse, åsse, (flere former) Håsse har detta gjinge færr seg?
Håsse i vi:e værden konn’du finne på detta? Håsse gå:r de me: deg?
Åssen da:, mæiner du? Håsse kan de ha: seg’n færdufta så brennfoRt?
hosta adv De blæi hosta eller håsta mykkji æu detta (i meste laget).
SkjuRta e håsta lang på armane, etter mi mæining.
hoste s
Tørrhosten e væRst om nåtta, men nå: tru:r eg de bynnær å lå:så.
Fekk æi hostebæite så eg trudde eg hadde kovna.
hott s hått, Dæ:r tenker eg O:la har fonne kam te håtten sin han æu (hårlugg).
ho(tt) pro hå: hått, Hå mykkji to:r du vedde på de:? Hå ti: passær de færr de:g?
Hå gammal ska me sæi O:la kan værra? Følk kan sæi hå: dom vi: færr me:g.
Hå: færr nokka ka:rær e: de du snakkær om? Ho væit nå aller hått’o vi:.
Men væit du hått? - Jens ska gjifte seg. Hått ska me sæi te de:?
Følk go:ta:r ikkje hått som helst heller. Me slu:ker ikkje rått hå: de ska værra.
O:la få:r de te: hå:’n prø:vær på (lykkes i alt). Hått kan slikt gronne seg i:?
hovtong s Håfftånga va mest æinaste resskappen i hu:se.
hovne a-v Anne håvna så ille opp i åkklæie etter at’o stu:a bæine sitt boRti stæinga:len.
- 93 hovud
s
hu:e, Vaske seg i hu:e. Klyppe seg i hu:e. Ha i hu:e (berusa).
Gå på hu:e (falle). Hu:gæ:len (ør). Go: te å regne i hu:e.
Ha:r’o fyst sett seg nokko i hu:e, få:r du kje rikka’o.
Bæ:re hu:læus heller rå:læus. Omtomla i hu:e (ør). Riste på hu:e (avslå).
De har visst gjinge ræint te hu:e på’n detta (blitt hoven).
Sett ikkje grillur i hu:e på jentongen da. Et bustehu:e (lurvet).
Kåmmå u:t me hu:e fy:ri. Setta tinga på hu:e. Legge hu:e på skakke.
Så mange hu:e, så mange sinn. Hølle hu:e åver vatne (redde seg).
De nyttær ikkje å henge me hu:e. Et hengehu:e. Hæilt hå:l i hu:e (vilt).
De va hu:e a: å skråtten i gry:ta (resolutt). Et hestehu:e fy:ri (forsprang).
Fe:hu:e. Stu:tehu:e.Tåskehu:e. Hønsehu:e. (uttrykk for liten forstand).
Næi, nå stå:r eg visst me hu:e i fu:a (uten å tenke, distré). Regne i hu:e.
Detta kan’n visst aller få inn i sitt fi:rkanta hu:e. Ho va hu:e hø:gære heller me:g.
Dom tru:ga me å slå: hu:e ne:’i ma:gan på’n. Snæu i hu:e (skallet).
hovudbry s hu:bry, De la:ga mykkji hu:bry færr dekkan detta. Stuppe hu:krå:ke.
hovudgalen adj hu:gæ:len, Eg bli:r skværr hu:gæ:len a denna brå:kans musikken.
hovudgjerd s hu:gjo:l, Eg vi gjønne ha æi ekstra pu:te i hu:gjo:la (hodeleie).
hovudplage s hu:pla:ge, Hu:pla:ga meller seg helst nårr eg e sli:ten å trøtt (hodepine).
hovudplagg s Hu:plegg, Du må ha: på deg hu:plegg i denna kulla (lue).
hu int
Hu:, som de gjekk på hå:le glatti:sen ne: dæi bratte knæikane te Bru:sta:en.
Hu:, færr æi fugleskre:me ho konne værra i dæi eltfær romme mannfølkbuksune.
hud s
hu:, O:la e: kje så tjukkhu:a som’n se:r u:t te / gje:r seg u:t færr (ufølsom).
Elt blæi sett te lifs me hu: å hå:r. Kru:pe onner hu:a på nokkon (nærgående).
hude a-v hu:e, Dæi rå:likka skrå:mune har hu:a seg fi:nt siste da:gane (ny hud).
hudråse a-v
Eg e hæilt hu:rå:så på leggen (skramme). Blæi fullstendig hu.fletta.
huff int
Huff, færr et gri:sevæ:r! Næi men, huff a’me:g da, som du: se:r ut!
hufse a-v
Hufsa litt på seg, å så klemt’n te: att på nytt lag (riste).
Ka:ri hufsa på seg kå:pa å gjekk bæine ve:gen hæim att (slenge).
hugbitt s
Eg få:r somtir hu:gbi:t nårr eg arbæir færr ha:lt (oppstøt).
hug s
Eg kåm meg ikkje I hu:g I faRten (distré). Kåm i hu:g de: te æin a:en gång! (husk!)
huge a-v
I bæ:rskogen hu:gær me jamt te hi’na:’n. Ho:j!! (rope uten ord).
Kan du hu:ge på lansmå:l? (spøk). Hæuke eller kæuke (sjeldnere brukt).
hugse a-v
Eg ska hugse på deg te ju:l, om ikkje førr (gjengjelde).
Anne har så mykkji å hugse på om dagane (passe).
Eg hugsær sna:Rt ikkje ifrå klåkka tåll å te meddag. Stutthugsen
Eg hugsær de så væ:l som de skulle vorre i gjå:r . Ha:r’kje så go: hugs lenger.
Så vitt eg hugsær, må de ha vorre på vå:rpaRten æin gång.
Hugsa seg ikkje i faRten (distré). Då:lig hugs. Å:, du hugsær a: de: du vi: hugse.
Ja, hugs nå end’læg på de: te æin a:’en gång! (ta lærdom).
hugvondt adj D’e hu:gvont å tenke på sli:k de gjekk me dessa arme sæuine (trist).
huj
s
Elt skjedde i hu:j å hast. Hu:j meg Jo:n, så sto:r du e bli:ven (herme).
Hu:j, som de gå:r, gutt! - så de sjo:gær om ø:rune.
huk s
Me sitter gjønne på hu:k nårr me nø:rer opp i ømmen. Læike hu:ksisten.
Eg har ikkje vorre uttafærr hu:ka på flæire da:gær (bare innendørs). Ga:pahu:k.
huke a-v
Me hu:ka kånn ne: onna regnse:le å innonner u:tskå:te på vinnfange.
Hu:ke seg nepå (hvile). Ho hu:kær seg så fi:nt i kne:a nårr‘o gå:r (bøye).
Fekk hu:ka pråmtæuge fast i nokka hasseltæinær innpå fjø:ro (feste rundt).
hukre a-v
(se hutre) Kåm hukrans inn å sette seg attme ømmen / ve:akomfy:ren.
hulter adv
Tø:lune hannoms lå:g hulter te bulter u:tåver hæile skå:legølve (uorden).
humbug s
Detta e nå de ræine, skjæ:re humbugg elt sammen,- tru: du: me:g (tull).
- 94 humle s
homle, Den æine homla vekser i ha:gan, å den andre flu:ger i læuse lufta.
humpe a-v
De hompær å skompær fæ:lt på denna fille kjærreve:gen.
humre a-v
Gubben homra å ledde så gosklæg færr seg sja:v dærr’n satt (le stille).
hun s ho:n,
Ho:nbo:la e go:e nåkk te færska:ling å slikt nokko (ureine bord).
hundedagane s Honndagane gå:r inn me regn å u:tatt me ve:te, hæitas de ifrå gammalt.
(periode på ettersommeren).
hundre tall
Men da: ska eg sæi hondr’åett va u:te (plutselig reaksjon).
Nårr me bulla brent, måtte me tælja te hondre å hølle færr æugune (leik).
hundse a-v
honse, Du ska kje honse me dy:ra på denna må:ten (jage på).
Ho la:r seg nåkk ikkje honse a ka:rfølka, den tøtta.
hurkle a-v
Gamlingane hurkla seg fram te bygda som best dom konne i dju:pe u:brøyta.
Konne hø:re de hurkla i hællsen på’n i væRste ri:ine.
hurlumhei s
Akkeda:sen enna te slutt i de ræine hurrlumhæi (oppstyr).
hurpe s
De va kje så smigrans nettopp å bli hæitans / kella æi gammal hurpe.
a-v
Me fekk hurpa / snurpa fillune isammens så mykkji at de hang (gjøre noe løslig).
hurra int
Så gjekk de hurra meg ront me bæina i væ:re hæile kve:len (stor ståhei).
hurren adj
Om må:rån kan nå gubben rå:kå te å værra litt hurren a: seg æu (småsint).
hurt s
I huRten å stuRten fekk me samla tø:lune å bærgja kånn i ly: færr regne (full fart).
hurv s Æin hæil hurv kåm dy:vå:te å ville bærgje seg onner ta:k i den vesle stu:go (ungeflokk).
Hæile hurven blæi me på be:dusfesten den samre kve:len.Stappfullt be:dus, u:te som inne.
hus s Me ka:rær te hu:sas, så gått me kan (matæuk).Dra:r te hu:sas båtte likt å u:likt (samle).
Følk gjekk mann a hu:se å ville hjølpe te (dugnad). Fullt hu:s a vilju:ge hennær.
Jammen kåm me te tomt hu:s æu. De fantes ikkje ma:tbe:tan å oppdri:ve i hæile hu:se.
Mannen i hu:se. Kjærringa i hu:se. De va ba:re hu:ses følk te sta:es (familien).
Setta hu:se på enne (lage uorden). Gå på hu:se / veslehu:se (do).Dytte te: me hu:små:så.
Den gri:nebi:tær’n e kje te å værra i hu:s me. Stelle i hu:se. Stelle i læikærstu:go.
Fysst må: me nå få høye i hu:s. Kåmmå seg tørrskjinna i hu:s (før regnet).
Fø:r va de jamt hu:sbon’n sja:v som satt me bo:le:en. Ba:re te hu:sebru:k.
Finne hu:s færr nåtta (losji). Kre:mær’n gjekk eller et hu:s færbi:.
Næi, detta har gjinge meg fullstendig hu:s færbi (ikke oppfattet).
Men hårre høller sli:ke følk te hu:sas vinteRsti om eg får spø:re (ha tilhold).
husebrot s
Eg tru:r ræint du gjærr hu:sebrå:t eg (ødelegger innbo).
husefred s Æin gjærr mykkji færr hu:sefre:en, væit du (finner seg i). Hu:sebrå:k (oftest fyll).
husegrinar s
Tenk å gå: innaståkks me sli:k æin hu:segri:nær,- i da:gavis te: å me:.
husekaldt adj
hu:sekelt, I væ:romsla:g e de gjønne litt hu:sekelt mange gångur.
husemellom adv Ve:gen va kje lang hu:semellom dæ:r i grannla:ge.
Me ongane sprang hu:semellom just som me sjø:le ville.
husere e-v
Be:ver’n huse:rær fælt boRti Øvjo om nettane (herje, ødelegge).
Gjikta huse:Rte i skråtten på’o båtte nått å da:g.
husestad s
Denna vesle fla:ta konne jammen ha blitt æin la:glæg hu:sesta: (tomt).
husevarm adj
Anne blir jamt så foRt hu:s’varm på fremne sta:ær (fortrolig).
Ho e lissom hu:s’vant hårr’o kåmmer (finner rutinen).
husfibb s
Hu:sfibben ta:r mæir heller gjønne æi hånn me i hu:sstelle (tøffelhelt).
husgeråd s
Me kjøfte nokka kåppær å kje:lær å a:na hu:sgerå på æin akksjonn.
husk s
Husk oppi senga me Veslegutt! De blæi visst litt a æi huskestu:go (leven).
husk s
Ongane vi jamt helst ligg’i husken (i høgti, overkøye).
husleg adj
Modærne ka:rær e lissom blitt så hu:slæge a: seg (tar del i stellet).
husly s
Fantær fekk nø:dig hu:sly: færr nåtta i stu:vfulle lu:gur (brannfare).
hussko s
Husskoa høller deg varm på bæina i gølvkelle hu:s (innesko).
hustre adj
D’e jamt litt hustre så ti:læg på / om må:rån (kjølig).
- 95 husvill adj
hute a-v
Finner du kje hu:s te de:g å di:ne, kan du gått sæi du e hu:svill.
hutte, Me få:r visst hutte kånn i ti:e mens læiken e go: (fjerne seg).
Hutt deg, di fillebikkje! Nå får du vetta hutt!
hutre a-v
Eg dra:r visst på nokko. Har hutra å fry:se i hæile da:g.
huttetu int
Næi, huttetu: færr et best! Huttemegtu:, så kelt de va på ø:rune.
hu(y)v s
O:la sette opp æin faRt, så’n mest to:k hu:ven / lu:ven ifrå meg (mot, tru).
Men da: to:k’n hy:ven æu, foRtære heller foRt (rømme).
hver pro hvæ:r, Hvæ:r æinaste kaRten (alle). Hvæ:r bi:dige gång. Me fekk hvæR sitt eple.
Æinhvæ:r e seg sjø:l næ:rmast. Slikt kan henne nokkon hvæ:r. Hvæ:r å æin (alle).
Anne besnær fort vekk færr hvæR vi:ko som gå:r. Nå: får hvæ:r sy:te færr se:g.
Da: blæi de æi sukkela:de å tri: karramellær på hvæ:r a kånn te kve:len.
Dom fekk hy:sa hvæRt strå:e inna pø:sregne bynna. Ja, hvæ:r si: løst. Hvæ:r sin tyss.
hverdag s
D’e saktens gått nåkk te hværrdags. Hværrdagskle:a = fillekle:a.
Bygdefølk hadde sjella etterpågræut te hværrdags (dessert).
hverken konj.
Detta gjærr nå værken frå: eller te: færr meg (ingen betydning).
hy s
Framslengingane har jamnast ba:re nokko tunt hy: på ho:ko.
hyfse a-v
O:la va fæ:l te å hyfse å svinge jentune ront i dansen.
Vesla le:r høgt nårr dæi vaksne hyfsær’o høgt opp i lufta.
hylje a-v
hølje, Slengte ront seg et teppen, så mykkji’o fekk hølja de færnemste (skjule).
Ho hø:ler / dø:ler seg gått me den vi:e, romsklæge stakken (noe vises ikke).
hylk s
hølk, Den gamle gjisna tre:hølken va kje bru:kans te nokko lenger (beholder).
Dæi søllhølka kni:vgræiune va sta:slæge båtte i belte å på veggen.
hynneskeiv adj Detta såmmårfjo:se e blitt båtte skakt å hynneskjeft me å:ra (ut av vinkel).
hyre s
Me hadde kåns fulle hy:re me å hølle kånn på bæina i vinnkasta.
Ikkje elle så:g seg rå: te kåssbaRt oljehy:re te å hølle ve:ta u:te (regntøy).
hyse e-v Dom bela:gær seg visst på å hy:se te vå:ren (bygge).
Jentongane bru:kær å hy:se ball attafærr ellusveggen (leik).
Nå e de på ti:e å få: hy:sa vinterve:en æu (få under tak).
hysj int Hysj da, væ:r stiile, ongær, nå: ska presten pre:ka.
De hjølper ikkje å hysje på dessa uli:dlæge ongane.
hytt s
Eg sva:ra visst boRt i hytt å væ:r på dessa spøRsmå:la hannoms.
Eg tru:r de mest kan bli: hytt som bytt / på ett u:t.
hytte a-v Han hytta te meg me ne:van (gjøre tegn).
s
Skogsstu:gune va: nå på sett å vi:s mest færr små: hyttur å regne.
På Tullødde hadde nokkon sett opp æi knøttlita hytte. Setta hytte åver æugune (skygge).
hyven s Men da gammel’n sja:v kåm, to:k guttongane hy:ven,- å de: foRt æu (løp sin vei).
adj SvaRten kan værra litt hy:ven / gly:men nårr frem’ne ska stelle me’n (ublid).
hæl s
Ma:ri hadde fått et stygt sko:gna:g på hæ:len. Hæ:lkappa hadde revna.
O:la kåm hakk i hæ:l (like bak). Hæile hæ:ljønne hadde løsna å dotte a: (beslag).
Da: hø:Rt’eg’n li:ke i hæ:lane på meg. Dans å læik me hæ:lane i ta:ke (moro).
Jentune ød’legger bæina sine på dessa hø:ghæ:la sko:a.
hæs adj he:s, Dom sto: å gæula seg he:se te inga værdens nytte (urein stemme).
hæseblesande adv Dæ:r kåm Vesla he:seble:sans hæimatt i svaRte be:kmørkre (andpusten).
høg adj
D’e på hø:g ti: at nokko blir gjoRt. Eg va kje hø:g i hatten den gången (redd).
Den tra:ven hadde visst ikkje så hø:ge tankær om seg sja:v heller.
Me læita høgt å lågt, elle sta:ær Svæ:ringane ifrå by:’n e jamt litt hø:ge på pæ:ra.
Eg tru:r dom setter O:la høgt elle som kjenner’n (respektere).
Ma:ri e nå lissom kåmme så høgt på strå: ho, etter’o fløtta te by:’n.
Eg li:kær å ha: de litt høgt onner hu:e nårr eg ska så:vå.
De: va de hø:gaste ønske Ka:ri hadde på denna jo:l.
- 96 Høgt onner ta:ke kan me vel knapt sæi de va: i dæi små: stu:gune.
Ma:ri kåmmer så lett i ska:e færr å tenke lisså høgt som’o snakkær.
Veslegutt stå:r så høgt færr Besta kan du vetta. Nokka hø:ge hærrær ifrå by:’n.
høgd s Nista to:k me oppe på øfste høgda. Eg bli:r foRt svimmel i høgda. Høgdeskrekk.
D’e nå i høgda æi mi:ls ve:g fram te følk. Me får stable i høgda så langt me rekker.
høggbråt s
Du: ska slettes ikkje værra nokko høggbrå:t færr elle sammen (syndebukk).
høghæla adj
Dessa hø:ghæ:la sko:a ø:d’legger bæina dine allde:les. Hø:grista bæin.
høgkant s
Dæi fæRske vaflane gjekk ne: på hø:gkant, hværr be:ta n.
Nårr Anne gjærr sto:rræint, stå:r hu:se på hø:gkant, fullstendig æu.
høgmælt adj
Du får’kje værra så hø:gmæ:lt i kjørka.
Høgstdags adv Om sonnda:gen sto: ongdommen jamt ikkje opp færr høgstdags (middag).
høgti s
Fu:s færr å ligg’i høgti te nåtta (overkøye).
høl s hø:l,
Ongane ba:da somtir i den dju:pe hø:len innst i Øvjo. SvaRthø:l. Halthø:l.
høle e-v
Måtte hø:le litt me Veslegutt æinvårr gången (godsnakke). Så bligga’n seg att.
hølje a-v
hølje, De regnte så de hølja ne i flæirføldige ti:mær. De hølja me skjellso:l.
Nå høljær de ne: att (sprutregn) Ja:, de høljregner som besett. Værre høljregn!
høne s
Satt nå dærr me hem’lægheta si, mest som æi værpetrengt hø:ne.
høns s
Følk kakla å pra:ta som i æin a:ein hønsegale.Hønsa hadde elt veggla seg.
hønsehovud s Eg e nå mest som et hønsehu:e på denna ny:mo:tens konsten.
Sli:ke hønsehu:e begri:per ikkje vitsen me brø:k å prosent å slikt nokko.
høre e-v Du ska hø:re mykkji førr ø:rune detter a:. Har kje hø:Rt et knyst ifrå Ma:ri på lenge.
De hø:ras ikkje u:t te de:, næi. Jæu, de høRtas da meste sli:k u:t æu.
D’e kje sto:Rt å hø:re på heller (upålitelig). Hø:re seg om etter (spørre etter).
Hø:re i fi:rskaft (oppfatte feil). SkakkhøRt. Næi, de e: nå de væRst’eg har hø:Rt.
Jæu, de kan hø:ras fæ:lt u:t færr andre. Ha:r du hø:Rt gje:te Jens i dsiste?
Næi, eg har ikkje hø:Rt et nyss. Eg vi: nå fyst hø:re meg litt fy:ri (spørre).
Sku:longane skulle stå: opprest nårr dom blæi hø:Rt i leksa. Følk hø:rer de: dom vi: hø:re.
Nårr’n ikkje vi:, så hø:rer’n ikkje heller. Du skulle ba:re hø:Rt så fi:nt’n spella færr kånn.
Gamle følk hø:rer nå gjønne de: dom vi: hø:re. Detta hø:rer ikkje hæime nokkon sta:
Næi, nå har eg ikkje hø:Rt på ma:kan. De høRs u:t som de gjenkær seg elt sammen.
Tonghø:Rt å vranghø:Rt e to: færskjellige ting. Kan vel hø:re innon æin da:g te vi:ko.
Du buRde fysst hø:re deg litt om ront i bygda (søke råd).
Da: fekk eg hø:re meg, kan du tru:, å de: så ø:rune flagra. (få skjenn).
Har du vont færr å hø:re li:te? (spøk). Hø:re me: i venneflåkken (tilhøre)
Høst s Æin mærkær de blir høst i lufta foRt vekk. De må ha vorre på høstkanten, tru:r eg.
Me vi nå kje vente te svaRte høsten heller. Må vel sæi de blæi æin go: kønnhøst i å:r.
Æi høstbæ:r ku:. Me hadde æin go: bæ:rhøst æu. De va sæinhøstes å kelt i lufta.
høstas v
Læuve gu:lnær, de høstas færr hvæ:r da:g som gå:r nå utetter.
Følk bru:ka å høste ju:letre:e om trettenda:gen, somtir om tju:genda:gen æu.
høvre s
(brukt som utnavn på usympatisk person). Et fæ:lt høvre.
høye a-v
Følk benytta go:væ:re,- sto: i: å høya så svetten si:la (ta inn høy).
høymol s
Høymå:l i enga e nokko argens hærk / fill’dom, å vont å bli kvitt (ugras).
høystaden s
Me ongane fekk somtir lå:v te å håppe i høysta:en (sammenpakka høy i løa).
høysåte s Me ra:ka tørrhøye i så:tur fø:r skjemmesku:la bynna. Høyvøgn me hø:ge grinnær.
hå s
ho:, Etterpåslåtten utpå høsten kella me ho:a eller hå:slåtten.
hå – ge s
Hoss Anne å O:la e elt på hå:- ge:, båtte u:te å inne (i skjønneste orden).
hålede int
Nå: har hå:lede nokkon rest me prå:men min æu (kraftuttrykk).
hålke s
hølke, På blanke hølka e de li:kast me brøddur på begge bæina.
I lå:glenne få:r me jamt hølkefø:re i påsk’hælgja (glatt is). Pass deg på hølka!
hålt adj
hå:lt, Pass deg, de e hå:lt på trammen (glatt).
- 97 hånd s
Dessa kjæ:astane gjekk hånn i hånn hæimetter. Ha go: skje:pahånn (full kontroll).
Gått å ha nokko færr hånn (klar til bruk). Takke me fi:ne hånna, væit du.
De:le u:t me ronn hånn (raus). Kneppe / følle hennane å le:sa færr ma:ten.
D’e tongvint å le:va ifrå hånn te munn (uten reserve).
håndsrekning s Kanskje du gje:r meg æi hånnsrekning me prå:men i kvell (hjelp).
håndtak s
Hånnta:ke på kjellærlemmen har gjinge snuft a: / sont (i stykker).
Den fine tittel’n va lissom et hånntak på namne hannoms.
håp s
Le:va i hå:pe som katta i skå:pe. Så lenge d’e li:v, e’de hå:p.
Dåklter’n lemna kånn ikkje sto:Rt hå:pe heller. Me får hå:pe de beste, å vente de væRste.
hår s Du e nå kje et hå:r me:tære sja:v heller. Flø:s i hå:re. Anne e jamt så fi:n på hå:re.
Hå:r i suppa. Slu:ke me hu: å hå:r. Stry:ke me hå:ra (ikke motsi). Ny:mo:tens hå:rsvæis.
Ba:re nokka fattige hå:rstrå: att på skellen. Lange øgnehå:r. Dra: nokkon etter hå:ra.
De va på et hengene hå:r (nesten). De va re:nå:rig gjoRt a’n (realt).
De va ba:re som æi hå:rsbredd onna (svært nær). Langhæ:Rt = langhå:ra.
hårbotn s
Lu:sa fant seg gått te rettes i den tette hå:rbånn. Hå:rbånn va dekka me flø:s.
hårgarden s
Hadd’et gått sy:nlæg kutt / æ:r opponner hå:rga:len (kanten av håret).
Me øgnebry:na dri:gne hæilt opponner hå:rga:len (forundra).
hårjål s
De stå:r æin hæil hårrjåll me ongdom ende oppi ve:gen (flokk).
hårsår adj
E du værk’læg så hå:rså:r / ømskjinna da? (ømtålig).
hås adj
Blæi så hå:s å tett i ne:sa i den fæ:le gjønnomtrekken.
hått s hått,
Dæi to: brø:ane e nå li:ke båtte i hått å tått (sinn og skinn).
Men syst’ra e lissom a æin hæilt a:en hått / kali:ber (sinnelag).
håtte a-v
Det kåm så stoms på meg at eg håtta meg ikkje hæilt i farten (summe seg).
håv s
ho:v ell. hå:v, Ongane samla somtir ø:rekjy:te i den fi:nmåska ho:ven.
håve a-v
Dom ho:va ell. hå:vå visst inn bra: me pengær på den a:koRten.
I
i beit
adv
Eg blæi så ille i bæit færr å le: (lattermild). Stå: i bæit færr nokko (mangle).
O:la suns aller stå: i bæit me nokkon ting i arbæie (selvhjulpen).
Nå må du kje gjærra deg i bæit sjø:l da (strekke seg for langt).
iblå adj
Hadde visst æin si:, i:blå: islender på seg, ikkje bæ:re heller eg hugsær (blåaktig).
ibråe adj
Smø:re blir hæilt i:brå:e hæ:r i so:lstæiken (smelta).
idke s ikke, Den nåtta lå:g eg på ikke te ly:se må:rån (utrygg).
i fjor adv I fjo:l ve detta be:l lå:g sno:gen enda dju:p i ba:ksø:le. I fjo:l såmmår på denna ti:.
Ho e kje føtt i fjo:l ho: næi. I fjo:l færr tri: å:r sea (spøk). Fjo:lgamle påte:ter.
Me har ikkje troffes se:a sæinhøstes i fjo:l. Fjo:lå:ret va et kro:nå:r på møltur.
i fleng adv Gubben ha:r visst pengær i fleng, ser de u:t te. Jau, ti: ha:r le:dige i hæugefleng a.
i forfjor adv i førrå:re, De må ha vorre anten i fjo:l eller i førrå:re, litt utpå vå:rpaRten.
Hugsær du den langva:ruge sprengkulla me hadde i førrvinter’n?
Førrsåmmår’n va: æin tørkesåmmår a væRste sla:ge. Sto:rflæumen i førrhøsten.
i forgårs adv i førrdagen, Nå: har me hølt ustans’læg på: me springvatne se:a i førrdagen.
Predikanten kåm fysst i førrda:gen å ska ligge å:ver te i å:verimå:rå.
i gang adv De gå:r a:, særr du, nårr’du fysst e kåmmen i gang. Ska gå i gang me ny: re:vagå:l.
igjen adv
igjen ell. att, Du bli:r nøtt te å læ:r’å ta att, gutt (forsvare deg).
O:la stå:r på: me denna vræitinga så’n mest ligger att. Setta att(e) ma:t (vrake).
D’e visst ingen som går att på gå:lane nå: lenger (gjenferd).
De: fekk’n att færr slæivkjeften sin (straff). Kan du gje igjen på æin hondrelapp?
Dæi andre to:k meg kje att førr mitte på Sko:emy:ra (innhente).
De va sjella nokkon måtte sitta att etter sku:len. Så: va de på:’n igjen a ny:om.
- 98 i frå pr
Blæi mest ifrå: seg da’o skjønte ell. skjønna håssen detta barka i ve:g.
Har du gjinge ifrå sans å samling fullstendig eller? Sæi end’læg ifrå: viss de e: nokko.
Så langt som hæ:r ifrå å ende dæ:r boRt (spøk). Gjærra ifrå: seg (bli ferdig).
Du kåmmer nå’kje ifrå: at du kan værra litt må:rågretten somtir (lar seg ikke nekte).
Jentongen kåmmer ikkje ifrå: fjo:se æi æinaste hælgj (få fri). Legge ifrå lann.
Detta kan du ba:re slå: ifrå: deg, lisså gjønne fysst som sist.(oppgi).
Ska du græie deg hær i li:ve, må du nåkk læ:r’å slå ifrå: deg (forsvare deg).
Detta e gått å væ:l; men nå må: de kje ta: ifrå: dekkan sja:ve da (være for snill).
i gjerde adv
i gjæ:le, Nå: tru:r eg mest de må værra nokko muffens i gjæ:le (i utvikling).
E:de nokko omframs i gjæ:le, e Jens på pletten, - de gle:kær ikkje.
igle
s
Da: va: dom på’n / hang på:’n som iglær.(blodsuger).
i grunnen adv I bånn å gronn må eg sæi meg e:nig me de:g i detta.
i gårkveld adv i gjørrkvell, Me satt oppe i gjørrkvell, hæilt te to:levæ:re hadde hæia å:ver.
i hel adv
Færu:ten påte:ter hadde de vorre de ræine sveltihæ:l færr mange onner kri:gen.
Me ledde kånn meste kvekk i hæ:l a elle spilåppune hannoms.
Konne sli:e seg spent i hæ:l hadde de kje vorre færr ongtre:a som to:k a: færr støyten.
i hug adv
Kåmmer du i hug den gången me drog på Vesshæiane etter møltur
ikkje adv Eg vill’ikkje bytte me nokkon, ikkje færr elt i værden. Detta e: båtte nokko å ikkje.
I kkje de spøtt li:kære sja:v. Elt sammen blæi skværr utom ikkje (til ingen nytte).
Ikkje bæ:re heller eg væit, ska elle få: nokka omframs rasjone:ringsmærke te ju:l.
ikorn s i:kønn, I:kønne kella somme færr fu:robjønn æu. Ikkje te færveksliong me fu:rolus.
Jammen e:ter i:kønne opp færr små:fuglane på brette æu.
Nå: ta:r i:kønna nettane rett færr ne:sa på kånn så foRt dom e møgne.
ildrød adj
illræu, Den ny:e såmmåRsblussa hennæRs va meste illræu på le:t.
ile / olle s
ølle, Følk konne ro: lange ve:gær færr å hente vatten i Den kelle ølla i Stå:a.
i lengda adv
O:la har strekt seg så fæ:lt på lengda i såmmår (vokst).
I lengda kan’kje detta u:ves’ne hølle på:,- ikkj’i nokka ti: som e: iallfall (ingen varighet).
i like måte adv
Takk, i li:ge må:de, sa dæi gamle. Takk, du: de samre
iling s
Da gjekk de kelle i:lingær tvæRs igjønnom mærgj å bæin på nokkon hvæ:r (grøss).
i live adj
Me får hølle glø:ane i li:ve æi bæite utetter. Eller i li:ve at detta går. bra: i lengda.
ilke s
Li:kte:ær å vonne ilkær få:r du helst a då:lig bæintøy (tykk hud).
ille adj, adv
ille, værre, væRst. De e: nå de væRste eg har hø:Rt i mitt sønduge li:v.
D’e nå kje værre me: de heller som så: (ingen krise). De: va værre de (et minus)
D’e kje så væRst me plommur i å:r. De va kje væRst at me rakk fram tissnåkk.
De va kje værre heller de sto: om li:ve. Hårre har du: de væRst henne? (ironi).
Hesteresskappen har fo:re så ille i vinter (ødelagt). Eg blæi så ille fa:ren (flau).
Færu:ten pengær e du ille stelt nårr du kåmmer te by:n. Ille berø:Rt (beklemt).
Du må kje ta: de ille opp at eg si:er som de e: te om dessa pengane.
Anne blæi så ille te: seg færr den sonne bøllen (lei seg).
Eg vi kje gjærra nokkon ille te: (såre). Ille te mo:tas (motløs).
a-v
Ingen kan vel ille meg færr detta (klandre).
illsinne s
Illsinne to:k’n så’n sto: ba:r’å sko:k seg (riste).
illskrike st-v
Små:ongær kan somtir illskri:ke færr å få: vilja’n sin.
illsvien adj
Besta va: litt illsvi:en færr tørrhøye i de: ruskevæ:re (engstelig).
ilsken adj
E: du sli:ten å læi, blir du lett båtte ilter å ilsken (humørsyk). Ilter (hissig).
imens
adv
Me får ba:re trøyte ti:a så gått me kan imens.
i morges adv
I dag ti:læg ell. i da:g te må:rå’n va de gvi:tri:ma på to:ne.
i morgon adv i må:rå, I mårrå ti:læg bynnær ælgjakta æu. De: får me så:vå på de te i må:rå.
Detta ska: eg færsy:ne meg sjå: å få gjoRt nokko me:, å de: i må:rå den da:g æu.
Nå: se:r me på de te i å:verimå:rå (utsette). I må:rå e: de på da:gen ti: å:r sea.
- 99 imøtekommande adj Så: imø:tekåmmans følk ska du læite lenge etter (hjelpsom).
i natt adv
i nått, I må:rå nått vi me u:t å kjikk’etter fuggel’n. De va enda kellære i gjå:rnått.
I førrnåtta fekk eg kje blonn på æugune. I nått som va: bånnfræus vassbytta i gangen.
inderleg adv Ja, me få:r da inderlæg hå:pe de rettær seg. Han blæi så inderlæg færbanna.
ingefær s
Jæufærr å næifærr å ingfærr å peppær (regle).
ingen pro
ingen, inga, ikkje nokko, ingen ell. inga. D’e inga rå: me: de (nytteløst).
Ingen ska:e skjedd. Da: har me inga ti: å miste (tidsnød).
Me fant ingen prå:m. Me fant inga bo:k. Me fant ikkje nokko bre:v.
D’e inga sa:k færr følk som bu:r attme Sto:rve:gen (ikke vanskelig).
Me fant ingen (inga) bæ:r. Elt blæi fullstendig om ikkje / inkje (spolert).
ingenting pro
Nokko e bæ:re heller ingenting. Ingenting va bæ:re heller de:.
Eg bare latte som ingenting. Fekk hæile tu:ren færr ingenting / te:gje:vans.
De va kje færr ingenting at’o reste så ti:læg i gjå:r må:rå (uten grunn).
Detta ska du kje ha gjoRt færr ingenting. Arbedde færr æin slikk å ingenting.
D’e ingenting å sæi på detta (alt bra). Mest færr ingen ting å regne (ubetydelig).
innan
pre,
inna, Detta ska værra onnagjoRt inna åtte da:gær (ferdig).
Utta blank å inna krank. Me e sikkeRt teba:Rs inna så: langt li:r.
innabeins adj
Buksa mi e tunnsli:ten innabæins.
innabords adv
Eg tru:r’n hadde fått litt innabo:ls da de læi utpå kve:len (beruset).
innafor
pre
innafærr, Glo:ra:ka henger på kro:ken innafærr ømmen.
Eg va kje førr kåmme innafærr dynna, så pø:sregnte de.
D’e kje så endete å kåmmå innafærr skjuRta på den ka:ren (reservert).
Sli:k tru:r eg me e innafærr på elle må:tær (på sikker grunn).
innastokks adv Sli:ke følk e kje lette å gå innaståkks me i nokka ti: som e: (i samme hus).
Eg har hølt meg innaståkks / innomhu:s i hæile romju:la.
innat pre
Sett deg innatt da vel, så ta:r du æi ka:keskji:ve eller to: me kånn.
Pass du ikkje kåmmer innatt den vå:te / rå: må:linga! (berøre).
Konn’ikkje nø:me innatt den vonne hånna (smerte).
Me fekk kaffe, men de va heller skra:lt me nokko innatt (ingen kake).
innbarka adj
Gaml-O:la e så innbarka me tobbakk at’n e hæilt gu:l. Vi:sen å inntørka.
Innbille a-v
Dom innbillær seg nå ell ting æu. Innbilsk te tu:sen.
Du innbillær deg vell ikkje at’o vi ha:en,- den skrullingen.
Du må aller innbille deg at detta kan gå bra: i lengda.
innbilning s
Ba:re skji:re innbilning elt sammen, ifrå enne te a:’n.
inn, inne adv
Kjærringa to:k de så innåver seg elt detta me banken æu (føle ansvar).
Setta inn ny:e tennær (gebiss). Legge inn æi ny: skrå: (tobakk).
De lø:ner seg å hølle seg inne me sto:rgubben, væit du.
Da: ga:’o’n inn etter no:tur, å de: re:alt æu. Legge inn et gått o:l færr nokkon (anbefale).
Setta inn hesten te kve:len. Stå: inne færr nokko (vedkjenne seg).
Stenge seg inne (isolere seg). Brenne inne me (ha alene). Innejente. Innearbæi.
Innejentune legger seg sjella boRti fjo:sstelle å fo:ringa.
Nyttær ikkje å legge seg te: inne. Sitter inne me litt a hvæRt den ka:ren (veit mye).
Eg e kje inni sli:ke ny:mo:tens reme:liær (ukunnig).
inneholde e-v
innehølle, Dom si:er ny:pur ska innehølle så mykkji vitami:nur.
D’e kje mykkji innhøll i pra:ten hannoms heller, sant å sæi.
inneslutta adj
Inneslutta følk e kje go:e å kåmmå innpå li:ve a (taus).
innestå
st-v
Jæu, eg innestå:r færr de: eg har sagt, hvæRt o:le æu (garantere).
innevær s
De kan bli trøttans me så langva:rug innevæ:r hæile vi:ko e ennes.
innfeit adj A sli:k gjestebå:sma:t bli:r eg båtte ha:lfæit å innfæit, - færr ikkje å sæi smellfæit.
innfinne st-v O:la innfinner seg presi:s hviss de kan værra nokko gammalt å ha:le (auksjon).
- 100 innful
adj
inngrodd adj
Den megga konne værra fa:rlæg innfu:l nårr’o va: på den lo:na (spydig).
Me lannsens følk e så inngrodd i dessa gamle bygdeskjikkane.
Inngrodd i detta li:ke ifrå bå:nsbæin a:, kan du sæi.
inngåande adv inngå:ans, Han færkla:ra kånn så inngå:ans håsse me skulle finne ve:gen.
innhol adj
Den gamle åspa va skværr innho:l ne:ate. Ho:l i kja:kine (mager).
innlate st-v
O:la villa aller innla:ta seg på slikt snuskeri, kan du vetta (delta).
Innla:t deg eller me sli:ke følk ,- de: vi eg ba:re sæi deg (slå lag).
innlatande adj Jens e somtir så innla:tene / innla:tans at du mest må lu:re (ufomell, fortrolig).
Eg e aller så innla:tene me følk eg ikkje e kjenner te bånns.
innlevd sdv
Anne e så innle:vd i detta stelle hæilt ifrå fysste stonn ho kåm.
Har le:vd seg så inn i denna påpass’lægheta me jamt finner på gå:lane.
innlysande adj
Detta må nå værra innly:sans færr nokkon hvæ:r me vett å færstann.
De va innly:sans at detta ba:r gæ:le i ve:g, hæilt ifrå fysst a.
innmarig adv
innma:rig, Gamla konne somtir værra så innma:rig fu:l i: seg.
innmat
s
Etter slaktinga fy:ri ju:l vanka de mykkji innma:t, båtte lo:mos å blo:pølse.
innmed pre
Hu:ses følk satt samla innme gru:va å værmte seg u:tetter kve:len.
Anne suns jamt d’e varmast å ligge innst me veggen.
innom pre
Du kjikkær vell innom te kånn nårr du e: på dæi kantær.
Hadde vorre innom i hvæ:r ru:kans pi:pa i hæile grannla:ge (i alle hus).
innover prep
Detta må me nåkk ta: innåver kånn nokkon hvæ:r (føle skyld).
innpass s
Eg tru:r snøtt at e:g får innpass hos så: fi:ne følk.
Jens hadde nåkk prø:va seg han æu, men fekk aller nokko innpass (avvist).
innpoda a-v
Me blæi nå innpo:da me lansmå:le så lenge eg kan hugse teba:Rs.
innprente a-v Beskje:denhe:t fekk me saktens innprenta båtte hæime å på sku:len.
innpå adv De gjekk så innpå’o detta me bro:r hennæRs, som de va så mykkji snakk om.
Ka:rane hadde vorre innpå hæiane å kjikka etter møltur æu, va de likt te.
Nå få:r dekkan ba:re legge innpå a de vesle som e: (ete).
innpåsliten adj Denna skreppeka:ren kan somtir værra båtte innpåsli:ten å næ:rgå:ans (ublu).
innrømme e-v Du kan li:ke gjønne innrømme de fysst som sist (tilstå).
innstendig adv Ka:ri ba: meg så innstendig ho konne at eg måtte ti:a.
innstille e-v
Følk va kje innstillt på å faRte å ræise så mykkji på den ti:a.
inntatt adj
Eg tru:r nå Jens va tem’læg inntatt i denna butikkjenta ifrå No:lbygda.
inntil pre
innte, Dra: nå sto:len innte bo:le du æu, å ta æi ka:keskji:ve me kånn.
inntulla adj
Satt ba:re å hutra å små:fræus, inntulla i æin tjukk blankis (ullteppe).
inntrengande adj inntrengans, Æi gri:pans å inntrengans bønn te Vår Hærre.
adv
Ba: meg så inntrengans’o konne at eg måtte ti:a me detta (holde tett).
innvendig adv Røkte snadde gjo:l’’n mest bestandig, så’n va bro:n båtte u:tvendig å innvendig.
Innvoll
s
De sto:re trå:ge blæi rå:kå fullt da Nils to:k ut innvållane or gri:sen.
innvortnes adj Kamfærren va båtte te innvåRtes å u:tvåRtes bru:k.
innåt pre innatt, Pass, du ikkje kåmmer innatt den glo:hæite ømmen.
Tå:ler ikkje å nø:me innatt detta vonne bæine (berøre).
interessere e-v intrese:Rt, Anne e så le:vans intrese:Rt i elt som har då:m a gammalt.
interesse s innt’resse, Anne gå:r i dæi få: fri:stonnine sine opp i så mange slags innt’ressur .
Jens æiger lissom ikkje nokka innt’resse lenger anten færr smått eller sto:Rt.
i overimorgen adv I å:verimå:rå ska eg værra fæ:lig me de grøfste, gå:r de som eg tru:r.
irrgrøn adj
Dæi gamle kåppårpla:tune hadde æira, å va blitt mest irrgrø:ne på le:ten.
irritere e-v
D’e irrite:rans æu somtir å hø:re på så: mykkji sto:rsnu:ta kjy:t (selvros).
i sammen adv
Nå: må du jammen ta: deg isammens et knapphå:l eller to: (spøk).
Elle grannane la:e isammens te æin pass’læg bå:rekrans (spleise).
Me syskjynnbå:na va jamt så mykkji isammens i ongdommen å u:tetter.
- 101 ise a-v De har i:sa på vassputtane i nått. Somtir i:sær de litt i dæi fillute tannstubbane æu.
isende adj
Æin i:sene kell vinngust møtte kånn i den åpne gangdynna.
islender s
I:slender’n va mørkeræu på le:t me svaRte spettær i (tykk genser).
isløysing s
Når Fjo:len gå:r opp i i:sløysinga, e Stræumen jamt fullpakka a i:sfla:k.
istad adv
issta, O:la va innom hær just issta, li:ke førr’n dro:g på hæia (for litt siden).
Eg ska gjærra de issta hvis eg rekker de (kanskje feilsnakk).
i staden for pr
Ista:enfærr å ro: gjekk me vinteRsti: heller Sto:rve:gen ront bygda.
Eg e ista:enfær æin sju:k æin i da:g (føler seg uvel).
i stand adv
Me har gjoRt kånn i stann te å ræise ti:læg i må:rå. I go: stann (velfødd).
Eg e kje i stann te å hugse hårre eg la:ifrå meg tegnebo:ka mi (lommeboka).
i stykker adv
sonn, Nå: har jammen smø:rfa:te gjinge sonnt æu, skværr i be:tavi:s.
i søvne
adv
Gjekk å ra:va som i sømne hæile da:gen etterpå, ø:r å u:tepass.
i veg adv
Sæint på kve:len måtte nokkon i hu:j å hast i ve:g etter jo:lmo:ra.
J
ja
Ja, ja! (ofte resignasjon). Ja:, så men, mæiner eg de:, på ramme allvår æu.
Jammen ja! Ja, så grett! Ja:, så min santen, kjikkær so:la fram igjen (overraskelse).
Jaggu ja! Jadden ja! Jammen sa eg smø:r (skuffelse).
Ja:færr å næifærr å ingfærr å peppær (gammel regle).
De va ja: me fyste o:le (straks villig). Han sa:e ja:, ba:r’n sva:ra ikkje (spøk).
jabbe a-v
Me jabba å gjekk hæile ve:gen hæim att da:gen etter linne slapsefø:re.
jafs
s
Monsemann to:k hæile fiskepe:ta i ett æinaste jafs.
jafse a-v
Jafsær å e:ter så lenge de e: nokko. Bikkja jafsa i seg hæile pølsa.
jag s
Gjinge i ett ja:g hæile vi:ko (travelhet). Et ja:g etter pengær hileæ ti:a.
jage a-v
Dessa innpåsli:tne ta:terfølgja skulle vorre fanteja:ga færr lenge se:a.
Gamlingane påstær, mens dæi sprek:aste ka:rane ja:gær (jaktlag).
Hått e: de i gronn’ følk ja:gær etter? Iltre gvefsær e kje go:e å ja:ga.
Æin lu:ring a æin re:v kom sni:kans å ja:ga opp hæile røyekulle.
jagud int
jaggu, Jaggu blæi de so:l likevæ:l da (så men). Næggu om eg de: tru:r.
jakke s
Blå:jakka å blå:buksa va tesammens blå:kle:a (dongeri).
Kasta jakka å gjo:le seg kla:r te full innsats. Hadde mista ne:aste knappen i gålfjakka.
Vinnjakka blæi liggans att i framsku:ten på prå:men. Døbbeltspent dressjakke.
jalme a-v
jælme, D’e så hett at de fårmlæg jælmær i so:lveggen (vibrere).
I væRste jælmelo:nune kræup me inn i skuggen a den sto:re bjørka (solvarme).
jamdøger s Nå: har bikkja vorre boRte på fjo:le jamdø:gre (natt og dag).
jamgamle adj Eg å Anne e mest jamgamle,- på de nærmaste da.
jamgod adj Dæi to: va som regel jamgo:e i skji:bakken (like flinke).
jamkamping Dom va jamkampingær i hæile oppveksten å u:tetter (likemenn).
jamlike s Du finner snøtt hans jamli:ke i hæile bygda, å enda vi:ære æu (samme slag).
jammart adv jammaRt, De va jammaRt samre vå:ren som de: gjifta dekkan (enda).
jammen adv Jammen sa eg smø:r (resignasjon). Jammen ja:! Næmmen om eg de: vi:.
Ikkje nokko jammen hæ:r. Jammen, ska detta bli: go:e græiur .
ammen fekk eg rett æu da. De: va jammen på ti:e æu.
jamn adj
Ongen pustær i jamne dra:g. De går på de jamne (som vanlig). Jamt onnerla:g.
De gjekk i æin jamn du:r te sæine kve:len (uten pause).
jamnan s
D’e jamnan som dra:r (det som varer ved). Me gjo:le sli:k te jamnan (stadig).
jamne a-v
De jamnær seg vel te: etter hvæRt som ti:a gå:r (retter seg, finner sin form).
Me får jamne de te: så gått me kan (utligne, slette).
H o prø:va lissom å jamne på de (dempe, snakke det vekk).
jamsides adv jamsiss, Me satt jammaRt jamsiss i kjørka den sonndagen (side om side).
- 102 To: hestær gjekk jamsiss å dro:g den sto:re sno:gplo:gen.
efo:nstølpane sto: æin å æin jamsiss Storve:gen ratt te Kå:sa.
jamt adv Me har jamnast hatt nokka mille da:gær rett innonner ju:l.
Me har sti:e på: me detta jamt å trutt i vi:kovi:s.
Anne har jamt nokko gått å by: kånn på. Jamtå:ver har de vorre æin go: såmmår (alt i alt).
jare s
Vefta va blitt litt u:jamn i ja:ren (kanten).
jark s
jælk, Har fått nokka vonne jælkær / gnu:lær onner bæine (tykk hud).
jase s
ja:sa, Hæ:r har ja:san krinta på kryss å tvæRs i ny:sno:gen (hare).
jaså adv jasså, (ser man det) Jasså, du bela:gær deg på æin kell vinter du (kjører ved).
Jasså men, tru:r eg ikkje d’e flæire flå:bygningær i by:’n æu. Jasså, e de den ka:ren?
jatte a-v Han jattær me kjærringa i ett å elt’o si:er.
jau adv
Jæu da, ho trudde nåkk de skulle bli: andre græiur nå:, sa’o (forbedring).
Jæu, jæu, de kan så værra de:, sett ifrå den si:a så (nølende enighet).
Jæu takk, de hadd’ikke vorre gæ:le me æin kaffesu:p.
javle a-v
I bæ:rsko:g konne me javle å tugge som me ville nårr me å:t opp nista kånses.
jelk s
jælk, (kastrert hingst), Hestejælkær.
jenke a-v Me får jenke kånn etter hina:’n så gått de la:r seg gjærra (tilpasse).
Detta jenkær seg vel me ti:a som elt a:na. Me får jenke de te: på æin må:te.
Å, du må nåkk læ:re å jenke deg etter kvinnfølka du: æu.
jente s
Om vå:ren (14. apr.) kåm de jamt ny:e te:nes’jentur te bygda (tjenestejenter).
Å bli gammal jente va lissom ikkje de hæilt sto:re i li:ve (forbli ugjift).
De: e jenta si de som kan hamle opp me rampeguttane i bygda.
jentefut s
O:la va æin ekta jentefu:t i onge å:r (skjørtejeger).
jentetekke s
Åsså hadd’n sånt jentetekke æu da, væit du (sjarm).
jern s jønn,
De gvi:ner i dæi rusta gångjønna (hengsle). Ta me deg jønnspette å kåm!
Jønnlesten e kjekk å ha: nårr du pluggær sko:. Jønnettane. Jønnstæur. Et arbæisjønn.
Vilja som jønn. Hæ:ljønn (beslag). Har mange jønn i ellen (mange gjøremål).
Me får smi: mens jønne e hett. Brannjønne på tri: bæin sto: mitt i gru:va.
jest s
Få: me deg hæim færr ti: øre jest æu da me de samre (gjær til baking).
jo adv
(ofte erstattet med da)
Jæu, de: skulle nåkk gå:.D’e da såmmår (Det er jo sommer).
jord s
jo:l, Nå: e de sna:Rt på ti:e å få ti:lægpåte:trane i jo:la æu.
Fær O:la va Anne den grommaste jenta på hæile Guss grø:ne jo:l, kåm ikkje dæ:r.
O:la steller så gått me jo:la si som nokkon.
D’e jo;la me le:ver a elle sammen. Jo:l onner neglane skjemmer ingen.
Setta himmel å jo:l i beve:gels’ færr så: li:te. Håsse i klo:dens jo:l ska detta gå:?
Dæi o:la falt nåkk ikkje i go: jo:l (ble mislikt). Sannjo:l e beste påte:terjo:la.
O:la e æin mann me begge bæina stø:dig planta på jo:la (nøktern).
Kanskje e:’n de: me gjønne kellær æin jo:ltre:l æu (lite åndelig).
Følgje grannen te jo:la. Kåmmå søm’læg i jo:la.
Ma:kan hennæRs finns ikkje på denna jo:l.
Sannjo:l suns værra de beste jo:lsmonn te påte:ter.
Tryggast å hølle seg på lannjo:la. Best å kåmmå seg på tøRtlann.
v
Få:r vel ta: et skå:v sna:Rt å jo:le ti:lægpåte:trane (dekke me jord).
jorde s
jo:le, Du finner Anne boRt’på Su:jo:le. No:ljo:le ligger i skuggen.
Eg e: nå kje hæilt på jo:le heller i lannkunna (uvitende).
Følk hadde tråkka æin bæinsti:g tvæRs åver jo:le.
jordmor s
Dom måtte i ve:g etter jo:lmo:ra mitte på nåtta.
jordslag s
(fuktighet og sopp).
jordut adj
Eg kan’kje inn,- eg e så jo:lut på kle:a (skitten).
- 103 jordveg s
jorte a-v
jugl s
jo:lve:g, Dom le:ver a den vesle jo:lve:gen sin (liten gård).
Ku:ine ligger å joRtær i skuggen innme stæinga:len (fordøyer maten).
juggel. Me kjøfte sjella eller aller nokko billig juggel me: kånn hæim.
Hæile snikringa blæi ba:re nokko elendig juggel elt sammen (skrot).
jukse a-v
jukse, (Oftere brukt fjuske). Fjuskefant. Fa:ra me fjusk å fanteri.
Me har fjuska te: æi skarve drå:prenne åver gangdynna.
jul s
ju:l, Ongane stonnær te ju:l. Mykkji skulle gjærras da:gane fyrri ju:l.
D’e nå kje ju:l mæire heller æin gång i å:re, væit du.
Me to:k ikkje ju:l førr Asbjønn hadde ringt inn ju:la me kjørkeklåkka.
julaften s
Ju:leftan skulle elle etter tu:r i kammeRse å læuge seg i den sto:re så:en.
Etter ju:lelæuga fekk båtte sto:re å små: dobbraø:l å bakkels, jamnast fattigmann.
julebel s
Sprengkulla setter gjønne inn ve ju:lebe:l,- rett etter ka:kelinna så å sæi (juletid).
I gangskå:pe sto: ju:lebaksten trygt færva:ra me elle sju: sla:ga.
juledag s
Kjærringa e nå ræine ju:leda:gen ho: imot den tværrpompen a æin mann.
Ju:leda:gen va de lissom færbutt færr kånn ongane å flu:ge ront i grannla:ge.
juling s
Dæ:r fekk’n såmen ju:ling, så’n hugsær de æi bæite. Ljo:t som ju:ling (stygg).
Ju:ling skull’n ha, æin re:al omgang æu. Et åntlæg målti ju:ling.
jumpe a-v
Ongane jompa fluksens u:ti så spru:ten sto: te elle kantær (hoppe).
jumper s
(uttalt med u) Tulla fekk spella ny jumper onner ju:letre:e de: å:re (tynn genser).
junge s Fli: meg jongen, e du snill! (rekk meg kniven). Bo:ljongane hadde helst tre:skaft.
jur s
juvver, Om kve:len kåm ku:ine hæim sjø:lminte me sto:re, fulle juvver.
just adv
De va just de: som skulle te:. Eg kåm hæim just færr litt sea. Just i de samre.
jutul s
Huff, eg e:ter nå som æin ju:tul æu eg, nårr eg kåmmer i sko:gen (rise).
juv s
Stu:lsve:gen går somme sta:ær tett færbi: nokka fæ:le ju:v (stupbratt senkning).
Ju:va va æin gammal bu:plass onner Flåm, langt te skogs.
jøle s
Næi, har du sett sånn lita jø:le? (sjarmtroll).
jøss int
Jøss, som du se:r ut, gutt (forferdelse). Jøss da, elt i ården! (forsikring).
Jøss; færr æin diger rusk a æin fisk!
Hått i jøssu namn ska detta bety:? Jøssu sø:de namn!
jøssing s I ma:i-da:gane femåførr va tu:ren kåmme te at jøssingane æu konne fæire litt.
jøye interj.
Næi, jøye me:g, håssen ska detta gå? Jøye me:g, færr et stell!
jypling s O:la va bar’æin ong jypling da’n måtte u:t å te:ne fysste gången (ung og uerfaren).
(j)yppe
yppe, Villspikken to:r nåkk ikkje yppe seg imot vaksne følk, væit du (provosere).
jåle s
Har du sett værre jå:le? Den snuppa kle:r seg så jå:lute ba:r’o ska på butikken.
Æin ekta jå:lebokk ifrå by:kanten som lissom ska svæ:re seg færr kånn.
jåleprek s
Kan’n a:na heller å bli læi æu somtir a å hø:re på slikt tullute jå:lepre:k.
K
kabbe a-v
kabbe ell. kappe, Nå må du kje kabbe ve:akubbane færr lange.
Me kabbær denna ståkken a: på mitten. Kabb’sa:g.
Pass deg, så du ikkje kappær a: deg fingane da.
s
D’e mykkji ve: i kabbe som ligger att på bakken æu (rester).
kaffe s
sterkomfu:s = god kaffe, slarpompi:r = tynn kaffe.
Vi du ha kaffe eller te:, sæi te: (spøk). Ska me kje lonke litt på kaffen?
I kaffepæusa gjekk nokka a kvinnfølka ront å slo: i kaffe te følk.
På ve:g te arbæi i sko:gen føllde kaffepø:sen tru:fast me hekta på rappsekken.
Da: satt kaffetyste ka:rær kla:re me kåppane sine. Te slutt æin li:ten sukkersu:p.
Æin a ru:tebå:tane på Vestvatna sa:e jamt ”Tobbakk-kaffe, tobbakk-kaffe, ---”
kaffegrut s
D’e gru:ten som kåstær pengær. Ko:ke på gru:ten. Kaffeslabbera:s.
- 104 De sy:nte seg mykkji ra:Rt nårr kjærringane spådde deg i kaffegru:ten.
Kaffekast. (sammenkomst med kaffespleis). Kaffeskjælva.
kaffekvenn s
Kaffebøgnune mo:l følk me den vesle kaffekvenna me svæiv på tåppen.
kaffeslir s
O:la e nå æi kaffesli:r u:ten li:ke (kaffeglad person).
Satt lå:ke tett på kje:len, konn’du værra utsett færr at kaffen ko:ka å:ver.
kaffetår s
Nå ska: de bli gått me æin kaffetå:r. Kaffela:Rs (kjelen).
kagge s
BoRti ømsro:a hannoms sto: æin liten tre:kagge me nokko ra:Rt i (dunk).
kakao s
kakkao, Vesla fekk ingen kakkao te hværdags; - ikkje så jamt sonndags heller.
kake s
Moster sette dæig å ba:ka ka:kur hværr æinaste vi:ko,-ronne, hæimba:ka ka:kur.
Elle ka:kur skulle værra ronne på ska:p,- stompen va a:vlang.
Ka:keskælkane konne værra fæ:le te å myggle i båksen.
Så trøtt at eg kan ikkje sæi ka:ke. Bresselka:ke (av tysk Brezel ell Brüssel).
Bresselka:ka a:løsste kvellsgræuten fyst på femtita:le.
Eg to:k me: meg nokka ka:keskji:vur omframs i sekken. Ka:kemuldrur (smuler).
La:gka:ka Bestas va gromka:ka framfærr elle andre. Ka:kesøll (kake + melk).
Ongane la:ga blæute søyleka:kur å la:e etter hina:en på æi fjø:l.
kakelinne s
Da:gane fyri ju:l slo: de gjønne om te millvæ:r. De va ka:kelinna.
kalas s
kala:s, Dom hadde rigga te et hæilt li:te kala:s på gjebbusda:gen O:las.
Kanskje va: de æinsklæge ongka:rær som jamt hy:sa fyllekala:s.
kakle a-v
Kjærringane kakla å pra:ta som i de væRste hønsehu:s.
kakke a-v
Små:fuggel’n kakkær på vønnæisru:ta. Kakka tåppen a egge me bo:ljongen.
kald adj kell, Kelt som årm. Sprengkelt. Grå:kelt. Nåttekelt. Hu:sekelt. Gølvkelt. Brennkelt.
Nå må dekkan kåmmå førr ma:ten blir kell. I Stå:a fant me frekst, kelt øllevatten.
De gufsær så kelt ifrå dynnsprekken. Men Gaml-Ola sto: dærr li:ke kell han (stø).
Hær stå:r nokka kelle påte:ter att etter meddagen. Mitte på kellaste vinter’n.
Gaml-Ola hadde jamt vorre æin kellblo:dig ru:sull (dristig). D’e va rå:kelt å krufse.
kaldflir s
kellfli:r, Sette bare opp æin kellfli:r. Gå: færr lu:t å keltvann (lite påakta).
kaldgraut s
Kellgræut me hæit mjølk e go: kvellsma:t båtte såmmår å vinter.
kaldslå st-v kullslå, Eg vi kullslå: mjølka litt fyst (lunke).
kaldsvette s Eg kjente kellsvetten tæut fram i nakkegro:pa.
De stå:r jamt æin kellnegg a Fjo:len vintersti: (sur vind).
kalk s
kælk, Må:så å gvi:tvæis trifs gått me li:te kælk i jo:la. Gammal å å:refærkælka.
kall s
kell, I Handelsla:ge hang jamt nokka gamle kellær åver disken å pra:ta å ledde.
Tvåttekell (vims). Kvennkell (vasshjul). Svæinkell (ungkar).
Lu:dagskve:len hente de nåkk at kjærringane måtte u:t å hente kellane sine.
kalle a-v
kelle, Anne e u:te å kellær hæim ku:ine te kve:len.
Ost som lukta vont, kella me jamt færr fi:sost.
Da: kan du kelle meg æin krakk. Minstebå:ne kella dom ba:re færr Vessel’n.
Bygdefølk konne værra fæ:le te å kelle hina:’en somtir. Hått ska me kelle slikt?
Fø:r bru:ka dom støtt å kelle opp att dæi gamle i slekta (gi navn).
kalosje s Ka:rane satt ikkje me kalåsjune på: seg inne. Kalåsjune sette me att i gangen.
kalv
s
kælv, Da:gros gå:r me kælv. Ho ska kælve me de eller fysste (snart).
I fjo:l fekk’o æin kvi:gekælv. Stu:tekælvær setter følk sjella å aller på: (ale opp).
Kaste kælven (føde for tidlig). Kælvedrekke. Gjø:kælv. Drekker som æin kælv.
kalvbeint adj Han va visst kælvbæina, tunn å ma:ger, mest som æin sa:gakrakk.
kalvedans s På gå:lane blæi rå:mjølka jamt te den fi:naste kælvedans (pudding).
kam s Dæ:r tenker eg nåkk O:la har fonne kam te håtten sin, han æu (en som tar igjen).
Dæ:r får vri:ompæisen litt å bry:ne kammen sin på (utfordring). Ha:nakam.
Elt te sitt bru:k,- lu:sharva va nå æu færr æin kam å regne. Ræu i kammen.
Du kan’kje ta elle åver æin kam så:lessen (vurdere likt). Bakkekam. Græiekam.
- 105 Nå: kjikkær elt so:la fram åver å:skammen. Vasskjemt hå:r. Kjemme luggen.
kammers s
I de vesle låftkammerse va de plass te to: sma:le sengir (soverom).
Dra:gkjista etter langbesta stå:r oppå kammeRse kånses.
Gammel’n høller seg mykkji på kammeRse nå: om da:gane.
kampere e-v kampe:re, Innst i bukta fant me æin løgn plass å kampe:re på (slå leir).
kampestein s Nokka hellane sto:re kampestæinær hadde rulla mitt u:t i Sto:rve:gen.
kanal s
Da Kana:len va fæ:lig, konne ru:tebå:ten på Vestvatna gå hæilt ne: te by:’n.
kank s
Æin kank me hæimesmø:r (stykke). By:mannen kjøfte me: seg hæile kanken:.
Den siste å minste dæigkanken fekk Vesla ha te æi bulle færr seg sja:v.
kanne s
Den tomme bensinnkanna blæi stå:ans att i ba:ksku:ten på prå:men,- uten så mykkji som æin drå:på te hæimtu:ren. Minste oljekanna hø:Rte te sy:maskina.
Me parrafinnkanna va de næinen ikkje sto:Rt me:tære etter som kri:gen læi.
kant s Jens va: visst litt på æin kant æu den kve:len (berusa). De va: visst litt på høstkanten.
I da:g står væ:re ifrå æin a:en kant. Hu:ka seg ne:på ba:re ysst på seng’kanten.
Ta: nokko(n) ifrå rette kanten. E:ta ifrå kanten. Me har visst bynna ifrå gællne kanten
Kåmmå på kant me (bli uvenner). Ja, hæ:r stå:r hu:se på hø:gkant (uryddig).
Næi, nå: tru:r eg! E du: på dessa kantær? Hæ:r trekker de ifrå elle bæugær å kantær.
De va flæire den kve:len som va hæilt på kanten te å omvenne seg.
kante a-v Eg kanta så lang eg va: på den hå:le trammen (falle).
Blussa va kanta me sma:le, ræue bann båtte oppe å ne:e.
kantut adj De kan vel henne eg e: litt kantut somtir e:g æu (ugrei).
kappast v Ongdommen li:kær jamt å kappas. Ska me kappas boRt’e stølpen å teba:Rs?
Sku:longane kappas jamt om å få sitta attme vønnæia.
Sprang om kapp så lenge me ørka. Guttongane e jamnast dæi mest kappfu:se.
Me kapprodde på hæimve:gen. Nyttær eller å kappe:ta me sli:k æin sto:re:tær.
kappe a-v Pass deg nå: så du ikkje kappær a deg fingen! Kappe ve: (kutte).
kaputt adj Næi, nå: e hæisegræia kåns fullstendig kaputt (ødelagt).
Eg va hæilt kaputt i mange da:gær etter denna fa:rangen.
kar s
De va fullt i elle tunnur å ka:r. Bryggeka:r. Æuseka:r. Seltka:r.
kar s
Eg va kje ka:r om å sjå: lann i den tjukke skødda. Mykkji / nokko te ka:r (ros).
Eg va kje ka:r te (om) å græie å gvølve den rå:e prå:men alæine.
Men da: mått’n værra fi:n ka:r æu (medgjørlig). Æin kjekkanes ka:r.
Ne:ska:rane skulle såmmåRsti: imellom ånnine jamt på hæia me hestane.
De va et hæilt ka:rsstykkji detta. O:lamann vi gjønne sy:n’at’n e ka:r, væit du.
Etter må:le å dømme tru:r eg mest de måtte værra Påssgronnska:rær.
E de:n ka:ren så: ti:læg oppe å ikkje grå:ter? Æin gasta ka:r.
Jasså, e de den ka:ren som e u:te å gå:r? Næi, den ka:ren e kje go: å bli klo:k på.
Værra ka:r færr sin hatt. Vaksen ka:r, sonn te fa:r. Han li:kær å spella sto:rka:r.
Han va slik æin ka:r etterpå, at du sto:re værden (stolt).
Seksten å:r, å elt full ka:r i arbæie. De va nokko te ka:r de! (skryt).
karbid s
karvidd, Karviddlampa hang i ta:ke rett åver kjøkkenbo:le kåns(es).
karde a-v ka:la, Somtir ka:la mannen, mens kjærringa spant (kjemme ull).
kare a-v Nå: får me prø:ve å ka:ra kånn te lanns. Nå: tru:r eg me må ka:ra kånn hæim att.
Me får ka:ra isammens glø:ane førr de slåknær hæilt (skrape).
Følk ka:rær te seg sja:ve så gått dom kan (grådighet).
De gjeller å ka:ra te: seg mens de e: nokko å få:.
Du må sjå: te å ka:ra deg opp om må:rån! (oppstrammer).
D’e vel på ti:e å ka:ra seg u:t i å:ker’n att (mer arbeid).
karevis s Nå: får du sjå: te å te: deg på ka:ravi:s (være voksen). Ka:rmannskle:er.
karsleg adj ka:rsklæg, Vesl-O:la kåmmer sti:mans så kjø:n å ka:Rsklæg somtir (voksen).
- 106 karstykke s De va et hæilt ka:rstykkji å sømme å:ver i væRste stri:ken (prestesjon).
kart s koRt, MøltekoRt’n e li:ke ræu å ha:l enda. D’e spe:læg å fære:ta seg på eplekoRt æu.
s kaRt, Møtt’ikkje æin kaRt på hæile ve:gen. Ja’men lå:g de strødd me loRtekaRtær.
De va kje æin kaRt att i hæile kassa (et enkelt eksemplar).
karte a-v Eg må få kaRta opp denna fu:rokvisten i pass’læge lengdur.(kutte med øks).
karve a-v Me karva i kånn restane etter meddagen. Karve i pi:pa. Karva bla: (tobakk).
Te lapskæus må påte:trane karvas opp i små:be:tær (deles).
kase a-v
ka:sa, Mens mannfølka slo: me langorv, gjekk kvinnfølka å kasa (rake i haug).
kassabel adj Æin gammal kassa:bel hærresykkel me fla:te dekke, rusta å fæ:l.
Ja, hått va: de me de:n i gronnen? Skull’n sekkas i Stræumen den æu?
kasse s
Beste plassen om kvelen a jamt på ve:akassa attme ømmen.
Hadde du lange ø:rur, fekk du me: deg elt av bety:dning.
kassere a-v Me måtte kasse:re mange hallråtne påte:ter de å:re (vrake).
Har du æin liten skavank, blir du foRt kasse:ra på sessjonn.
kast s På Sto:remo: fo:r må:såsekkane mine å Bestas kast i kast utfærr bratta, ratt te Stræumen.
Besta ba:ka adskjillige kast kling te ju:l. De blæi sju: kast kling ba:re te kånn. (7 x 4 stk)
Dæ:r sente gællne Vesla meg nokka ra:re øgnekast å gjo:le et åntlæg hallingkast (hopp).
Me hennær gje:r eg med værk’læg i kast ska du sjå: nårr’o ba:re får kasta ræiven.
Anne gje:r seg gjønne i kast ska me hått de værra ho: æu (tar på seg).
Gje:r ba:re et kast me nakken å elt e fix o k (uten å bry seg).
Men Besta som e gammarl tar heller et svaRt kast åver aksline (tørkle).
Uttafærr Buktaødden fekk me nokka brå: vinnkast på kånn.
Me li:ka eller kastevinnane på Fjo:l’n. Seng’kasta skulle helst værra gvi:te på le:t.
Bru:ke blæi dri:ge i hoppes te / i sto:re leggur på rullekaste.
kaste a-v De to:k æi stonn kasta å:ver me nå:la (sy). Kast de te Blåkksbærr! (null verdt).
Kaste veggemellom. Kaste dri:t etter nokkon (sneiord). Kast de på dynga!
Kast de så langt de ho:lt (verdiløst). Eg kasta de ho:lingen i vella. Kaste vanne.
Da:gro:s har kasta kæ:lven. Han kastær seg u:ti de, hått de ska værra (uredd).
Nå: får me kaste jakka å ta i. Ma:ri har kasta ringen (slå opp forlovelsen).
Kaste boRt ti: å pengær te ingen værdens skapte ting. Kaste på nakken (kaut).
Sand’læg har (ikkje) fjo:li:sen kasta i nått, så langt eg kan sjå: (legge seg).
kastekjepp s
O:la e nåkk ingen kastekjepp du kan gjærra som du vi: me (lettvekter).
kateter s
Kate:tre sto: mitt imellom vønnæia på su.veggen.
katt s
Gå:r som katta ront den varme græuten. Gamle-katta har kjisla (få unger).
Han e kje færr katten, O:la, nårr’n klemmer i ve:g. Fytti katta, skjinn å bæin!
Den tusseladden gjærr nå visst eller æi katte / æi flu:go færtre:d.
Jentongane va redde dom mest konne ha fry:se kattongær på seg.
Kjæ:len som æi katte. Katteklo:rur. Færlæien som æin gammal hannkatt. Kattepi:ne
Ja, katta væit! U:venner som bikkje å katt. Su:Rt som æiter å kattepiss. Kattevask.
Jens har visst fått katten på sa:ga (mIste jobben). Kattetekke. Kattema:t (småfisk).
kattehode s
Ronn i annlette som et kattehu:e. Katterompa sto: rett te væ:Rs.
kattepine s
Dæ:r va me kåmne i æi ånt’læg kattepi:ne (lei knipe).
kaun s
køgn, Gubben stre:va å klemte på æin sto:r køgn på kja:ka (kvise på kinnet).
kaut adj
Førkjongen ba:re kasta på nakken, li:ke kæut som fø:r (selvbevisst).
kav adv
Den gamle åspestu:ven va innho:l å ka:v rå:ten.
kavaler s
Ma:ri e u:t’å strammær me den ny:e kavale:ren / fjeggen sin.
Jens ska lissom værra sånn kavale:r nårr’n e u:t’i ve:gen (gode manerer).
kave a-v
ka:va, Jammen gredde’n å ka:va seg te lanns i de i:skelle vatne,- ja; så men.
På hæimve:gen hadde dom kåmme u:t i et færry:kans sno:gka:ve æu.
Følk ka:vær me så mykkji nå: færr ti:a. Satt å ka:va ifrå: seg me armane.
- 107 kavle a-v Va’kje færr ti:læg me fekk kavla dæi blæute my:rane innåver te stu:len (stokklegge).
keik s
kjæik, Kjæik i ryggen. Kjæike leggir (med svai, bratt). Kjæikrygga.
keike a-v
Gå:r å kjæikær seg, å tru:r’n e: nokko omframs (bratt i ryggen).
Hæile arbæie hadde gjinge nokko kjæikute ifrå fyst te sist (dårlig flyt). Kjæikelæg.
keime a-v
Stå:r å kjæimær me armane, kanskje han vi å:ver te butkken (veive).
keiva s
kjæiva, Somme suns d’e best å skri:ve me kjæiva (venstrehanda).
keiveleg adj
De la:ga seg så kjæivelæg te: færr kånn elt sammen (bakvendt).
O:lla:e seg så domt å kjæivelæg at de va vont å hø:re på.
kerspink s
Dæi ly:se ræue kæRspink-påte:trane va mjølne, men hadde lett færr å råtne.
kibbe a-v kjibbe, Jens Kjibba fysst u:t ell brå:tå’n. Etterpå blæi’n kjibba sjø:l æu (oppsagt).
Konn’du kjibbe dessa ve:akubbane onna sa:ga færr meg? (kaste).
kikke a-v Jens va fæ:l / gro:v te å kjikk’etter jentune. Eg må kjikke innom te Besta somtir æu.
Kjikke i nykkjillhå:le. Sto: å kjikka seg i spæielen, båtte framme å ba:k, -jå:la.
So:la kjikka fram æinvårr gången utåver da:gen. U:t å ta: æin kjikk på væ:re.
Du får kjikk’etter ongane imens du. O:la hadde kjikka seg u:t den fi:naste jenta i bygda.
kikkert s
E de nokko spesielt du har i kjikkerten eller?
kil s
Den trånge ki:len lå:g fullpakka a gu:lt, ny:bærka bru:k,- kla:Rt te sle:p.
Ru:tebå:tane svinga innom Kji:lebrygga båtte på opptu:r å ne:tu:r.
Kji:lkro:kningane snakkær hæilt annsless heller følk i Flå:bygd.
kile a-v
Nårr O:la kji:la Anne onner ho:ko me fingen, konn’o kje hølle seg færr å le:.
Ståkken hadde kji:la seg dønn fast imellom stæinane.
kilo s
På stre:ken ti: kjillo. Fem kjillo, gått å væ:l. Konne pella i kjillovi:s på æin, to:, tri:.
Egga kåsta to: kro:nur færr kjillo’n. Kjillosfisk va de nå ba:r’et henn å få: (sjelden).
killevink s
Da fekk kranglefanten æin killevink så’n trilla boRtetter (slag).
kingelvev s
De hang gammal, sæig kjingelve:v ront om i elle rø:ane (hjørne).
kink s
Eg har kjinka meg så ille i kåRsryggen. Fekk æin kjink så eg meste då:na.
Va kjinkig færr kånn me denna uventa sto:rflæumen (problematisk).
De va blitt rest mange kjinkige spøsmå:l i hærresty:re angå:ne ny:bru:a.
kinn s
(ubrukt i dialekten, se kjake)
kinne a-v
Anne kjinnær den su:re rommen hæime å få:r de gu:laste smø:re a værden.
Kjinnær å ma:ler båtte sæint å ti:læg om dessa hæRsens skattetrekka.
kipen adj
kji:pen, O:la kåm hæim att så kji:pen å gla: utpå kve:len (opprømt).
kippe a-v
kjippe, Eg bare kjippær boRt i butikken så svint. Ba:re et lite kjipp.
Me får kjippe på: de: me kan førr de mørknær (skynde oss).
Du kan kjippe på deg te:sune mi:ne i faRten (putte på).Lå:gsko:a kjippær i hæ:len.
Gå:r du færuten såkkær i sko:a, si:er me gjønne du gå:r kjippskodd.
kirsebær s
kji:sebæ:r, Trosten ta:r dæi ræue kji:sebæ:ra så foRt dom møgnær.på tre:a.
kise e-v
Me satt å kji:ste imot kvellso:la som hølt på å gla: (halvåpne øyne).
kisle a-v
kjisle, D’e nokko som kjislær meg på leggen. Katta har kjisla (få unger).
De kjislær i ma:gan ba:r’eg tenker på den sma:le bru:a åver slu:sune.
Det nyttær ikkje å kjisle me:g, særdu; færr eg e kje kjislug i de hæil’tatt (kIle).
kjafse a-v
Bikkja kjafsa i: seg ma:ten i æin faRt. Kjafsær å e:ter. To:k pølsa i ett kjafs.
kjake s
kja:k, kja:ka, kja.kir, kja:kine, Ræue ro:sur i kja:kine. Hø:ge kja:kabæin.
Klappe på kja:ka. Kan ikkje le:va lenge a fi:ne kja:kir. Bestefærr bustekja:ka.
Tå:rine trilla ne:åver kja:kine på’o. Snu: den andre kja:ka te:. Tunn i kja:kine.
Ronn i kja:kine (bollekinn). Spesskja:kine må pussas å må:las æin gång iblant.
kjapp adj De gjekk kjapt onna dæ:r. Kjapp te bæins. Han e kjapp te å ta: de (forstå fort).
kjas s De blæi mykkji ma:s å kja:s i den færbinnels’ (stress). De blæi kja:sute da:gær.
kjassen sdj
Eg blæi litt kjassen ell. kja:sen etter den lange ve:gen (slapp).
kjate s
kja:ta, E detta nokko å kja:ta om hæile da:gen da? (mase). Et uståppelæg kja:t.
- 108 kjavre a-v Ho kjavrær å pra:tær i e:ninga. Æi e:vig kjaddring uten opple:n (snikk-snakk).
kjedeleg adj D’e kje:d’læg å ba:re sitte inne å glo: da:gen lang. Kje:d’læg å hø:re på.
(Et annet ord i dialekten med nesten samme betydning er ”ø:rvint”)
kjeft s
Han e fæ:l te å gje kjeft. Gro:v i kjeften. Æi kjeftesmelle u:ten li:ke.
Æi kjeftæuse. Go: på kjeften. Sto:r i kjeften. Æin ekta slæivkjeft (dristig snakk).
Eg ta:r ikkje kjeften færr full om eg si:er de: sli:k (uten å overdrive).
D’e kje fi:nt å snakke me ma:t i kjeften. Rå:kjefta. Flå:kjefta.
Fekk æi flæu sma:k i kjeften. Kjeft på et skaft. Mo:ro å vri: kjeft somtir æu.
Snudde skrå:a i kjeften to: gångur (tenke lenge). Ba:r’o ville hølle kjeft æi stonn.
Kjeften på’o gå:r som æi kvenn. Høll kjeft! Le: kjeften or le:.
Næi, ra:kfisk sma:kær eg ikkje i min kjeft. Han ha:r de nå mest i kjeften (bare prat).
Ikkje så ra:Rt at tannlæuse følk gjønne høller seg færr kjeften.
At’o kan få: vridd kjeften sin te å sæi nokko slikt (helt uhørt).
Nå lu:ger du på meg æu; dæi o:la har eg aller tatt i min kjeft.
Følk snakka i kjeften på hina:en, så de va kje ø:rens ly: å få:.
D’e va kje æin kjeft å sjå: nokkon sta: (folketomt). Snurpe på kjeften (bli sur).
Kåm settans me tonga langt ut or kjeften. Fekk kjeft færr den minste ting.
Kjeften stå:r ikkje stille på’o i to: minutter. Be:tan vekser i kjeften (uappetittlig).
Rodde så eg meste fekk blo:sma:k i kjeften. Så:rhent på kjeften (spøk).
Så ho:l at n ta:r gjønne be:tan or kjeften på deg.
kjeftament s Du værden færr et kjeftament de e: på den førkja. Kjeftug å oppfa:rans.
kjeftesmelle s Den kjeftesmella vø:ler ikkje hått’o si:er hværken hæime eller boRte.
kjeftevik s Den kelle, su:re pi:pa hang støtt i kjeft’vi:ka på’n.
Gvi:te fro:en sto: i kjeftvi:kine på den arme hesten.
kjekk adj Æi båtte kjekk å fi:n jente, vi eg sæi. D’e kjekt å ha: nokko å ta: te.
kjekkas s D’e bar’æin kjekkas, som li:kær å vi:se seg. Ha:r de me å kjekke seg somtir.
kjekle a-v
kjekle ell. kjegle, Hått e: de dekkan kjeklær om nå: igjen da? (småkrangle).
Denna kjeklinga gå:r meg på nærvune. Ba:re kjeggel å gnå:l da:gen lang.
kjele s sett åver kaffekje:len du! Konn’du kje ma:la litt på kle:len færr kånn? (koke kaffe).
Den sto:re suppekje:len e skværr tom. Lonke på kje:len (varme opp).
Den gamle kåppårkje:len blæi gne:ka å gnudd te hvæ:r bi:dige ju:l (blankpussa).
kjelke s
kjølke, Me rant på kjølke rett ne: færbi: kjørka. Æin ekta dri:tkjølke e du.
De hadde gjinge så kjølkute færr kånn hæile da:gen (ugreit).
kjellar s I kjellær’n gjekk mysnane læus på påte:trane. Kjellærlemmen sto: på vitt ga:p.
kjeltring s
Tenk å gjærra seg te kjeltring færr så: li:te. Fa:ra me kjeltringstre:ker.
kjempe s
Sterke-Nils hadde kjempekrefter. Uvdælskjempa, - æi ekta slåsskjempe.
a-v Me kjempa imo:t me nebb å klø:ær, så lenge me konne.
kjenne e-v
Eg kjenner lu:sa på gånga. Jæu, eg suns eg kjenner de på: meg (skepsis).
Jæu, han kjenner eg u:t å inn. Eg kjenner’n så væ:l på gånga (ganglaget).
På seg sjø:l kjenner’n andre. Eg tru:r’kje ho ville kjennas ve: meg i da:g.
Eg tru:r’o kjenner seg litt te å:veRs iblant så mange fremne (utenfor).
Eg dro:g ikkje kjensel på nokkon a: dom. De kjenns u:t som de fry:ser på.
Dæ:r e eg kjent som i mi æiga bukselomme. Eg kjenner meg ikkje fø:l te slikt.
Vi du kje kjenne på klingen eg har ba:ka te ju:l? (smake).
Gaml-O:la va kje atte kjennans nå: på sisten / slutten.
M e kjennas nå litt ifrå ongdommen æu. Læ:Rt’n aller rektig å kjenne.
Kjennas du ve: denna læupærbikkja som flu:ger hær te jamnan?
kjensfolk s Tru:r du kje me trefte kjennsfølk æu da på Dy:rsku’n.
kjensleg adj kjensklæg, De va så kjensklæg å hø:r’att må:le ditt.
Anne va så ukjensklæg i dæi kle:a.
- 109 kjepp s
Me spikka kånn hvæ:r kåns hasselkjepp, dæ:r me satt.
De gå:r som kjeppær i hju:l detta. Stikke kjeppær i hju:la færr nokkon (hindre).
O:la e kje nokkon kastekjepp må du tru: (lettvekter). KnoRtekjepp.
kjepphøg adj E lissom blitt så kjepphø:g a: seg etter at’o fekk seg påst i by:’n.
Skulle vorre kjeppja:ga på flekken.
kjer s
De sto:re vasskjæ:re onner drå:pe renner foRt å:ver (rundt trekar). Ø:lkjæ:r.
kjerne s
kjønn, Viss hasselnettane ikkj’e hæilt møgne, skrompær nattkjønnine foRt inn.
Bro:r hannoms gjekk nå færr å værra æin ekta kjærneka:r.
kjerr s
Kantane langs Stræumen har rønnt så te: me tett o:rekjærr (kratt).
kjerre s
Hæim att fekk eg sitta oppå påte:tersekkane i kjærra (tohjuls vogn).
Me måtte klomre kånn fram på æin skarve kjærreve:g. Møkkakjærre.
kjerring s Ja:, O:la va sand’læg heldig te å finne seg kjærringemne.
Næi, takk færr meg, nå: vi eg hæimatt te mi æiga kjærring.
I denna vesle stu:go opponner li:a budde lenge æi æinsklæg kjærring.
Kjærringkro:ken hadde visst ikkje sto:Rt å græie seg med heller.
kjerv s
Sto:re læuvkjærv konne bærgje følk å:ver væRste vå:rkni:pa mange gångur.
kjevle a-v
De va æi hæil konst å kjevle tunne læivær te kling å flabbrø.
kjole s
Anne har sydd seg så fi:n, blomstrute såmmårkjo:le.
Hværdagskjo:le. Værkenskjo:le. Blå:tøyskjo:le. Fo:tsi: kjo:le. Kjo:leli:v.
kjoms s
Han e: nå æin fæ:l kjoms te å oppfø:re seg u:te iblant fremne (keitet).
kjoste a-v
koste, Du får ba:re koste etter denna sna:ke katta (jage).
kjuke s
kju:ke, Fisketæumen blæi liggans i æi kju:ke på ba:ktåfta (uten orden).
Tre:såppen kan vekse u:t i sto:re kju:kur somtir.
kjæle a-v Elle vi gjønne kjæ:le me Veslepu:s (kose). Færr pu:s e jamt så kjæ:len a: seg.
Men Veslegutt e æu litt a æin kjæ:lekro:k (glad i kos).
Blir så kjæ:len a å sitta inne at’n tå:ler mest ikkje fresk luft (lite robust).
kjæledegge s Sli:k e denna bikkjongen lissom blitt kjæ:ledegga te hæile hu:se (yndling).
kjærast s I hælgjine kåmmer ongjentune jamt hæim me kjæ:rastane sine.
Næi, de va kje nokko kjæ:re mo:r dæ:r i gå:len, ska eg sæi deg (kustus).
kjæte s Jentongen får vel sna:Rt flu:ge væRste kje:ta a seg, får me tru: (festa ferdig).
kjøle e-v
Du kjenner de kjø:ler på bæina hæ:r langs me gølve. De kjø:ler onnate.
kjølig adj
De kan bli: tem’læg kjø:lig å sitta på lasse så: langt (kaldt).
De va eller kjø:ligast ne:omkring på bæina. Kjø:lig å sitta u:te å e:ta kla:ken niste.
De kjens litt kjø:ligære i væ:re (blir vinter). D’e heller kjø:lig dom imellom.
kjølne a-v
De kjens som de kjø:lnær i væ:re igjen. Ja, de gvesser seg te:.
De stå:r som æin kjø:lna ifrå Stræumen æu (svalning).
kjømd s
De’e visst to:levæ:r i kjømda (i anmarsj). Kjente på: seg at nokko va i kjømda.
kjøn adj
Dæ:r kåm’n så bratt å kjø:n å bledd’opp hondre kro:nur kontant (selvbevisst).
kjøp s
Dæ:r gjo:le du sand’læg et gått kjø:p. Fekk de te gåttkjø:pspri:s. Rø:værkjø:p.
kjøpe e-v
Eg har kjøft meg ny:e be:ksæumær te ju:l. Kjø:per aller slikt nokko u:sett.
Du kan kjø:pe gulle færr dy:Rt æu. Kjø:pe seg i armoa (uten dekning).
Eg ska te by:’n å kjø:pe æRtær å gry:n (barnerim). Kjø:pe katta i sekken.
De va gje:ve å ikkje kjøft (svært billig). Kjø:pe på kri:ta. Få: nokko på kjø:pe.
Kjø:peka:kur (bakervare).Kjø:peko:e (tyggegummi). Kjø:pekle:er (ikke heimesydd).
De hadde aller nytta å ræinkjø:pe elt de: me trang te hu:se (til full pris).
kjør s
De gjekk i et kjø:r ifrå må:rån te kve:len. Kåm visst litt på kjø:re da’n va i by:n.
kjøre e-v Ja, dæ:r fekk’n re:alt kjø:Rt seg. Fekk kjø:Rt fillerappen sin te gagns (utfordring).
Kåmmå på kjø:re (galt i vei). Blæi kjø:Rt te veggs. Kjø:Rte i: seg hæile græutfa:te.
Kjø:re i ha:kan. Ha:kakjø:re. Kjø:re bru:k. Kjø:re grassa:t. Kjø:re i villska. Skakkjø:Rt.
Kjø:re armoa si i trillebårr (spøk). Hæil kjø:reka:r (hestevant). Kjø:re møkker.
- 110 I fjo:l kjø:Rte følk isen hæilt te innonner påske. Smø:rbi:len kjø:rer hvæ:r vi:ko.
Jens ba:re kjø:rer på: han enten de e sli:k eller sli:k (hensynsløs). Bæinkjø:Rt.
kjøtt s
Så:re vi kje gro:, d’e færr mykkji dæukjøtt. Ba:re ræue kjøtte (stort sår). Kjøttlons.
Han e blitt så tunn, d’e kje kjøtt att på bæina på’n. Kjøtthu:e (skjellsord). Suppekjøtt.
Ba:re kjøttså:r (uten brudd). Ba:re dæukjøtt (latskap). Lammekjøtt (unge jenter).
kjøve e-v
Svøllen kjø:ver fæ:Rt hæ:r onner fjelle. Kjø:vesvøll (tykk is).
kjøy(t)e s
Nå: tru:r eg me sna:Rt kan skjæise på Kjøya (stor vannpytt).
klabb s
Sjå: så skakt de blir! Eg e: nå æin ekta klabb me resskappen æu (kløne).
Mykkji klabb å babb te å bynna me. Sånn klabb skull’du nå aller ha sett helller.
klabbe a-v
Sno:gen klabbær onner skji:a. Klister hjølper på klabbefø:re.Segt å klabbelæg
kladd s
æu, detta stemmer me kladden (som beregnet). Søylekladdær onner sko:a.
Eg vi nå helst ikkje kåmmå i kladdane på hannom (i konflikt).
klage a-v kla:ga, Me ska’kje kla:ga, så lenge me har helsa. Kla:gær færr u:tkåmma.
Dom kla:gær så fæ:lt på den ny:e dåkter’n. Kla:ga si sønduge næu.
Te:nesfølka har kla:ga på ma:ten. D’e nå sønn å kla:ga på detta.
D’e nå sønn å ikkje kla:ga æu (spøk). Sy:te å kla:ga e de æinaste dom gjærr.
Me ha’kje gronn te å kla:ga heller. Følk sutrær nå å kla:gær håss de e:.
klake a-v Vassbytta i gangen har jammen kla:ka i nått. Vatne har kla:ka på da:pane i ve:gen.
Vønnæie hadde kla:ka fast i den trånge gåtten om nåtta.
klake s kla:ka, Kla.ka’n har ikkje gjinge or jo:la enda (tele). Kjø:re på ha:le kla:kan
klakeklump s Du e: nå jammen æin fæ:l kla:kaklomp æu (fryser lett).
Kla:kaklompen går aller på do: uten våttur.
klaken adj Eg e hæilt kla:ken på bæina. Blæi gårrkla:ken hæilt te li:ve. Sti:vkla:kne te:ær.
klakne a-v Kle:a på sno:ra har klakna i nått. Hønnkla:ken nistema:t.
klamp
s Gamlingane kan lett bli æin klamp om fo:ten færr dæi onge.
klamre a-v Den li:vredde ongen klamra seg te moR’si. Følk klamrær seg te de: dom ha:r.
klandre a-v Klandre å kla:ga e nå de æinaste følk færstå:r seg på æu (kritisere).
klappe a-v Nå e visst elt klappa å kla:Rt. Klappe på kja:ka (trøst). Sju:kmo:rklapp (falsk).
Klappa te:’n me ba:re ne:van (slå). Klappe i hennane. Klappa isammens bo:ka.
Da: kan me li:ke gjønne klappe isammens elt sammen (gi opp).
klapre a-v
Fræus så tennane klapra i kjeften på’o allde:les.
Øvst på lu:gomø:ne va de nokko som klapra i vinn’.
klarne a-v
De klarnær opp på vest-himmel’n; - de blir nåkk kellære.
klar adj Va visst ikkje hæilt kla:r i tåppen heller (edru). Eg bli:r nåkk aller kla:r denna klø:en.
Me klyppte kla:reskjinn te kaffen (av tørrfisk). De: e nå kla:Rt som da:gen (ingen tvil).
Ve:askjo:le e på de nærmaste renska; e du kla:r åver de:? (påminnelse).
Me har nå gjinge kla:r a denna fa:rangen hitte. Vakta sto: kla:r me bøRsa på åksla.
I romju:la sette de færr fullt inn me spra:kene kla:rkulle.
Detta må: nå værra so:lekla:Rt færr nokkon å hvæ:r. Sto: kla:re te å bynna a ny:om.
Rådde me: seg hæile ti:a – va:ken å kla:r te siste stonn / åndedra:g.
klare a-v Du kla:rær nåkk bra:sane du. Nå: får de kla:re seg fær i da:g (slutt for dagen).
Du trenger aller bry: deg - den biffen ska e:g kla:re sja:v. Detta må kla:ras opp i.
Me kla:rær kånn eltiss på æin må:te. Ho kla:Rte ikkje å hølle seg færr å le:.
klase s Røgnebæ:ra henger å ly:ser i sto:re kla:sær. Har kla:sa seg i sammens i æi usse.
klaske a-v Han klaska den tjukke tegnebo:ka si i bo:le. Vatne klaskær i langstøvlane.
De klaskregnte hæile kve:len u:tetter. Læuve klaskær mot vønnæisru:ta.
klasse a-v Vesla klassær me ma:ten sin (søle). Ho klassær litt nårr’o snakkær æu (lespe).
De bli:r gjønne litt klassing å kli:ning me sånne kjæ:rastær.
Vesla e æi lita klasseku:pe. Å renske kji:sebæ:r e et ekta klass’arbæi.
-klasses adj De va fysteklasses ty:tebær i kassa,- sto:re å ræue,- fullmøgne .
- 111 (Ordet ”framifrå” forekåmmer ikke i dialekten – ”kjempefine” like så)
Å væ:re va fysteklasses / strå:lans på hæile ræisa.
klassesnakke a-v Du trenger ikkje klassesnakke me ongane (snakke tilgjort).
klatre a-v
Gjæita klatrær i bærgjskoRtune, å ongane kly:ver i aplane.
klatt s
Søyleklattane lå:g etter kånn på gølve elle sta:ær. Blekk-klatt. Klatt i klatt.
Aslæu’ leve:Rte æin sto:r smø:rklatt på butikken.
Ola va nå lissom attpåklatten han da. Klattarbæi (sterkt oppdelt). Klattgjell.
Blå:væisen bynnær sand’læg å kjikke fram inni mellom klattsno:gen.
klatte a-v
I bæitevi:s har me klatta å må:la litt på stu:gobygningen i såmmår.
klauv s
Hæ:r i bygda finner du knapt æi æinaste klæuv att i fjo:sa. Klyppe klæuvine
klave s Har du kla:va, får du elltiss ku:. Va: jenta gjift, hadd’o lissom fått kla:van på seg.
klede s (kle:e, kle:e), kle.er, kle:a, I gjå:r vaska me kle.er på fjø:ro ne’me Stræumen.
Gångkle:a blir foRt loRtute i å:ker’n. Fi:nkle:a henger i kle:skå:te. Go: kle:størk.
O:la har folle så or kle:a i vinter (blitt skrinn). Kåmmå seg i kle:a (stå opp).
Eg gjekk i ba:re fillekle:a. Eg e billig i kle:sve:gen. Kle:smærka va kje dru:ge å ta: på.
Kjekt å lufte seng’kle:a i kammeRsvønnæie. Uttapåkle:a henger onner tråppa i gangen.
O:la reste i dæi kle:a’n gjekk å sto: - i ba:re slengekle:a.
Kle:se:tær’n va gjønne flåbygning, å sikla når’n såg slips ( trettekjær person).
kledeleg adj De va kle:læg me dæi gamle blomstrute ullskja:la (stilig).
klegg s
Han va etter jentune som æin klegg (nærgående). Hang på: som æin klegg.
kleie a-v
Eg må sæi eg klæiær etter å kåmmå i gang. Vi du klæie meg på ryggen?
Me klæia kånn færdærva a ell denna hæRsens knåtten (små mygg).
klein adj
Eg vi: nå kje værra klæinære e:g heller du. Bå:nsklæin (skal føde).
O:la har vorre små:klæin nokka da:gær. Klæinhelsa å skranten. Ligge klæin (syk).
kleise a-v
klæise, Vesla klæisær litt nårr’o snakkær (lespe). Klæisepra:ta (tilgkort tale).
Klæisa æin sno:gball bæint i try:ne på’n. Vesla e klæisute på lankane (klissen).
kleiv s
I brattaste klæiva måtte me ta: lasse i to: venningær (kjøre to ganger).
kle e-v
kle:, Suns du eg kle:r den gvi:te blussa? Ja, ho e jammen så kle:læg.
Vi nå kle: meg som følk æu nårr eg fyst ska på fest. Gå: tunnkledd. SåmmåRskledd.
O:la har kledd seg så opp te ju:l (kjøpt klær). Kle: seg u:t som ju:lebokk.
Sto: fullt fæ:lig på:kledd å venta. D’e meste sønd’læg å kle: inne den fi:ne tømringa.
klek adj
Plentune e nåkså kle:ke enda. Han va heller kle:k i oppveksten (svak).
klekke e-v
Kåm å sjå: - me har tju:ge ny:klekte kjyllingær gå:ans på to:ne.
klekkeleg adj Ta:r seg nå jamnast klekkelæg beta:lt. Gjo:le klekkelæg me pengær på detta.
klekkende adv Detta e me:g klekkene / knekkene li:kegjyldig. Revnene likegjyldig.
klem s
Eg fekk æin uli:læg klem færr bringa. Me sette dynna litt på klem (glytt).
Den gången kåm eg re:alt i klemma. Arbæie gjekk me fynn å klem.
Få:r lissom ikkje nokkon klem på nokkon ting lenger (fart).
Eg fekk bæine mitt i klem imellom ståkkane. Så:vågått-klemmen e beste meddesi:n’.
Me får hølle dynna litt på klem færr’n, te så lenge (gi mulighet).
klemme e-v
Sko:a klemmer åver rista. I Må:rå ti:læg klemmer me te: att på ny: fresk.
By:følk krøstær å klemmer så d’e kje må:te på heller (kjærtegn).
I gjå:r klemte dom jammen te å ri:ve ta:ke på de gamle såmmårfjo:se.
Ve:asa:ga bynnær å klemme, ho må viggas. Klemte mest li:vloRten or tra:ven.
Da klemt’o jammen i å skri:ke på nytt lag. Da klemmer eg i ve:g på æiga hånn.
s
Dæ:r satt eg i klemma, mest som i æi skru:vestikke.
klenge e-v Følk klengte seg ihoppes i æi tett klynge. Eg klenger meg allar innpå fremne.
Jentune suns jamt’n va litt klengute i fylla (pågående).
klengenamn s kleggenamn, Ikkje elle kleggenamn va li:ke fi:ne, må du tru: (økenavn).
klepp s
Me den gvasse kleppen gredde ka:rane å legge ståkkane bæ:re te rettes.
(fo
- 112 klikke a-v
klin adv
De har lissom klikka skværr færr’n (miste kontroll). BøRsa klikka.
kli:n, Eg va kli:n fæ:lig etter den fillesjæuen (utslitt). Kli:n kokkos.
E’du blitt kli:n to:kig eller? (fullstendig gal). Smi:o sto: hæilt kli:n(t) innte ve:gen.
kline e-v
Besta kli:nte kli:ngen me gått hæimesmø:r å strødde på sukker.
Ko:se å kli:ne. Æi ekta kli:nebikkje. Smaske å kli:ne. Klasse å kli:ne.
kling s
De kje nokko å sæi på at følk gjønne vi ha: nokka kast kling te ju:l (forståelig).
Kling å tørrfisk hø:Rer lissom isammens på æin må:te, - sæ:rlæg te ju:l.
klinke a-v
Me ongane hadde lange stonner mo:ro me å klinke ku:lur (leik).
De må: nå værra klinkene klaRt færr elle som har vett å færstann i behøll.
Slo: kne:e sitt i den klinkene ha:le stæinen. Klinkstæin.
Pla:tune va klinka isammens me nokka hellane sto:re neglær.
klinke s
Om vinter’n konne dynnklinka bli: så kla:ken at’o hang fast i fingane.
kliss s De va gått å få a: seg dæi kliss vå:te såkkane. Kliss-klass gjønnomvå:t te skjinne.
klo s
klo., klo:a, klø:ær, klø:ane, Få:r’n fyste klo:a i deg, e du se:lt.
Å:, d’e æi fæ:l arbæisklo:, kåm ikkje dæ:r. Æi klo: te grafse te: seg æu (næringsvett).
Pass at du ikkje kåmmer i klø:ane på hannom. Klyppe klø:ane.
Ho: som andre slåss færr si:ne me nebb å klø:ær. Den e’kje go: å kåmmå i klø:ane på.
Gvesse klø:ane. Vi:se klø:ær. Slå: klo:a i (gripe). Setta klø:ane i.
klode s Hått i klo:dens namn ska detta bety:? Hårre i klo:dens jo:l la:e eg brillune mine?
klodrian s Eg va: nå bestandig æin fæ:l klo:drian me fiskestånga (klossmajor).
klofs s Dessa tørre bjørkeklåfsane e’kje go:e å få sonne. Men sli:ke klåfsær brenner lenge.
klok adj
Kan du bli klo:k på sånne følk? (uforståelig). Mange klo:ke hu:e samla.
Klo:k som æin prest E: du kje rektig klo:k eller? Håkke kam bli klo:k på slikt?
Han e nå så å:vklo:k nårr’n legger u:t. Den mannen e kje go: å bli klo:k på.
Eg va li:ke klo:k eg hå: mykkji’n la.e u:t om denna sa:ka (til ingen nytte).
Vesla kan værra så gammalklo:k i pra:ten at d’e ræint nokko ra:Rt å hø:re (snusfornuftig).
Eg fant de klo:kast å ståppe i ti:e. D’e kje klo:kt som e:g har lagt på meg i høst.
klokeleg adv
Eg fant de klo:kelægast å hølle kjeft.
1. klokke s Eg hugsær nå ikkje ifrå klåkka tåll å te meddag heller. Lommeklåkke me lå:k på.
Eg li:kær ikkje å gå: etter klåkka bestandig. Stu:goklåkka dra:r seg / sakkær seg.
Nå: gå:r på:hengær’n som æi klåkke. Denna klåkka gå:r etter høyvekta på Måss.
Klåkka gå:r te fem (har passert fire). Klåkka e nærmære fem (nesten).
klopp s Nokkon hadde gjildra opp æi sma:l klåpp åver den vesla bekkesildra (bru).
klore a-v
Følk har nå klo:ra seg igjønnom på et vi:s. Katteklo:rune hissær seg foRt.
Dom klo:ra isammens te ny: sykkel (spare). Detta kattebeste båtte klo:rær å bi:ter.
Plassfølk klo:ra seg fast ront i skoRtune dæ:r dom konne. Klo:re te: seg (grådig).
D’e klo:rene ærg’læg å kåmmå så: te koRt. Fæ:lig te å klo:re u:t æugune på’n.
Fekk klo:ra ne: nokka o:l på et papper (skrive). Katta klo:rær på dynna å vi inn.
kloss adv Somtir kan du bomme på klåss høll æu. Smi:o lå:g klåss innatt ve:gen.
s Hått e: de færr æin klåss som har gjildra oppp detta rukle? (kløne).
klosset adj Så klåssute te å stelle seg nårr’n e u:te i ve:gen at de søndlæg å sjå:.
klot
s
De gjærr seg jamt me litt klo:t i suppa (melbolle).
klovne a-v kløvne, Me den gamle bløygen få:r eg jamt kubbane te å kløvne (sprekke).
Bånnbo:le i prå:men hadde kløvna langsetter (stor sprekk).
klubb s De va fint færr ka:rane å få arbæi på klubben. Værra me: i klubbinga.
Klubbane blæi hekta isammens te lange sle:p. Satt på klubbane å fiska halle nåtta.
klubbe s Han knytte klubba så kno:kane gvi:tna (knyttneve). Sto: me knytte klubbur.
Dom slo: på:lane ne: me æi hellane sto:r klubbe (treredskap).
kludre a-v Hått e de færr æi kludrehø:ne som har sæuma / tråkla ihoppes detta?
Har kludra te: hæile græia (lage uorden). Nokko elendig kludder (uproff).
- 113 klufte a-v
klump s
Han klufta a’sta: boRtåver ve:gen te brygga (lange skritt).
De va kje så bra: me klompær i kvellsgræuten. Gullklompen (gromungen).
Å så kjent’eg denna vonne klompen i hællsen igjen (trang til å gråte).
klumpe a-v
Panneduppa ha:r gjønne te færvi:s å klompe seg litt ((tilbøyelig til).
klumre s
MItt i bratta måtte me færbi: æi uli:læg klomre i ve:gen (steinrøys).
Nårr eg ska nøyte meg me nokko, blir eg foRt skjælven å klomrefinga.
klums s
Eg e: nå litt a æin kloms nårr eg e u:te i ve:gen (ubehjelpelig).
klumse a-v
Eg blæi stå:ans hæilt klomsa (tafatt). Sto: som klomsa.
klundre a-v klondre, Me fekk nå klondra de te: te slutt, etter mykkji att å fram (lirke).
Hæile a:koRten hadde gjinge så klondrute ifrå fyst te sist (mye heft).
klunke a-v Jens klonka på at nå: hadde’n end’læg fått sett seg u:t kjærringemne (ymte om).
klunk s Kan du kje ta: æin klonk på gita:ren færr kånn? Æin liten klonk a flaska (slurk).
kluns s
klons, Sto: ba:re dærr som æin a:’en klons å glodde på kånn.
kluss s Fystons hadde me mykkji kluss (plunder) me denna fille pri:mussen (kokeapp.)
klusse a-v Nokkon har klussa me pappera. Nå må du kje klusse me le:dningane.
klut s
Elt de: sæil å klu:tær konne hølle (max). Vå:t som æin klu:t. Sesseklu:t.
Da får me setta elle klu:tær te: (satse alt). Fekk vaskærklu:ten ront ø:rune
klynge s Følk hadde stimla isammens i æi tett klynge. Ongane klynga seg te moR’si.
klype e-v , s Detta tru:r eg me ta:r me æi kly:pe selt (skepsis). Kly:pekrabbe.
Eg måtte mesta kly:pe meg sjø:l i armen. Ta: nokko i kly:pa. Stærk i kly:pa.
klyppe e-v
Ka:rane kåm jamt om lu:dagane å ville få klyppe seg i hu:e (få klipt håret).
Klyppe neglane. Klyppe klø:ane. Klyppe kling. Klingklyppær. Snæuklyppt.
klypper s O:la e nå æin klyppær te å finne fram te dæi fi:naste møltune (svært flink).
klyse s
Sputtekly:sune konne ligge etter ka:rane dæ:r dom hadde sotte å gvi:lt.
Æi gårrhå:ven kly:se ne:ate by:n. Ront sputtebakken danna seg jamt æin krans a kly:sur.
klyve st-v kly:ve ell. klu:ve, kly:ver, klæuv, har kly:ve, Kji:sebæ:rtre:a e jamt go:e å kly:ve i.
klæren adj Nå må du slutte å værra så klæ:ren på ma:ten (kresen). Æin ekta klæ:reskrått.
Har du sett sli:k æi klæ:rebikkje? (nøye på maten).
kløft s kluft. ell kløft, Den gamle fu:ro(a) hadde æi sto:r kluft høgt oppe.
Me kravla kånn opp i æi sma:l kløft i fjellsi:a. Santans gla:r so:la jamt i samre klufta.
kløver s kløvver, Ku:ine konne foRt skame:ta seg i tjukke kløvverenga.
Ha: de som ku: i kløvvereng (velstand). Fi:rkløvver (lykkeblomst).
kløyve e-v kløyve, kløyver, kløvde, har kløvd. Fjø:la va kløvd på mitten langsetter (dele).
Små:kløvd ve:. Han e: nå så kløyvene ra:r æu, nårr’n fyste bynnær.
Han sa:e kje et kløyva o:l de: e:g konne hø:re.
klå e-v
Den ka:ren e kje go: å klå: seg på (umedgjørlig).
klåe s
Etter den sø:te klå:e (klø:e) kåmmer den su:re svi:e.
klåfingra adj klå:finga, Ongane fekk jamt hø:re at dom va kro:nisk klå:finga.
klåte s Da:gro:s har blanke klå:tur på begge hønna sine (messingknapp).
Somtir rå:kå sno:gballane dæi gvi:te telefo:nklå:tune æu.
Ongane henger på Anne mest som klå:tur. Klå:tegra:s.
kna e-v knå:, Denna dæigen må knå:as båtte væ:l å lenge. Et u:thå:lå knå:trå:g.
Se:r nå u:t som’o e knådd æu,- ronn å tri:v’læg (velfødd, lubben).
knabbe a-v Næi, nå ha:r eg visst knabba æin fremmen parraply igjen (rappe).
Me måtte få O:la te å knabbe tri: a kattongane i vå:r (avlive).
knake a-v I væRste vinnkasta kna:ka de fårm’læg i hæile hu:se. De kna:ka stygt i ste:gan.
De kna:kær å bra:kær i elle lann, færr elle så vi: dom ha O:la te mann (regle).
knakende adv Denna ramme knå:osten va kna:kene go: på ka:keskji:va.
knalle a-v Dom knalla å gjekk den lange ve:gen hæim att. Han knalla nepå æin rå:bokk.
knapp s Ja, eg tæ:ler på knappane. Mannsjettknappær som ba:re lå:g te få:nyttes i skuffen.
- 114 adj Somtir konn’de værra i knappaste la:ge me nokko å kjø:pe færr (sparsomt).
Næi, de tru:r eg knapt (neppe). Eg tve:lær færr de kan bli knapt me ti: (tidsnød).
knappe a-v Følk måtte knappe inn på nokko å hvæRt imot slutten a kri:gen (minke).
De blæi knapt me ma:t æu færr dæi som gjekk i tongarbæi te jamnan.
knarte a-v
knæRte, Håkken e: de som knæRtær å bankær boRti skå:len?
knas adj
kna:s, De va: da æi kna:s lita kjy:se du hadde fått deg (pen lue).
s
Den blå:ro:sute bøllen gjekk i tu:sen kna:s. Han gjekk i fillebe:tær.
knase a-v kna:sa, Me hø:Rte de kna:sa i vønnæisgla:s. Tørrsno:gen kna:sa onner sko:a.
knaske a-v
Utåver høsten knaska me sø:teple båtte sæint å ti:læg (ete med lyst).
knatleg adj
Hæ:r har du fått deg et kna:tlæg lite bo:l. Æi kna:tlæg jente (nett).
knatte a-v
Sand’læg e de nokkon som knattær å høgger øfst oppi li:a.
knatte s På tåppen a knatten (bergrabbe) sto: æi æinsklæg, færvoksen fu:rokruske.
knaus s
knæuse, Me sette kånn ysst på æin bærgjknæuse å så:g utåver Fjo:l’n.
kne s kne:, kne:e, kne:, kne:a, O:la va visst hæilt på kne:a færr den butikkjenta æi bæite.
Bøyge seg i kne:a. Lå:g på kne:a i jo:lbæ:rå:ker’n. Ille pla:ga a vatten i kne:e.
Bøyge kne: færr å:vermakta. Te slutt mått’n i kne: Gaml-Ola æu (gi tapt).
Måtte kravle kånn fram båtte på kne: å ållbå:går. Vassa te kness i linne gjørma (søle).
knebel s
Somme jentur se:r u:t te å li:ke ka:rær me kne:blær æu? (barter).
Hos eldre ka:rarr hadde kneblar vorre på mo:ten frå langt teba:Rs i ti:a.
knee a-v Anne kne:ær lissom litt ekstra nårr’o gå:r imellom hu:sa hæime (bøye i knærne).
knegge a-v
Jens kneggær nå å le:r a ell den skafte ting i grannla:ge (le høylydt).
knegå st-v Eg tru:r’n fårm’læg måtte kne:gå: farr sin færr å få: dæi kro:nune (presse).
knehøne s
E: du værk’læg sli:k æi kne:hø:ne da? (umandig).
kneik s Nå: e me end’læg å:ver den væRste knæiken (bratt bakke).
knekk s Dæi kle:kaste (svakeste) konne somtir få: æin knekk elt i ongdommen (brist).
Me har nå end’læg fått tatt knekken på denna æitermæuren boRtpå røysa.
knekke e-v
Ka:rane knekte nettær me tøljekni:ven; me: ongane bru:ka ronne stæinær.
Hadde dotte på blanke hølka å knekt et si:bæin. Græina va knekt tvæRs a:.
st-v
knekke, knekker, knakk, har knokke. I:sen knakk / brast onner bæina på’n.
knekkende adv Færr me:g e detta knekkene li:kegjyldig / hipp som happ.
knep s
D’e kje elle kne:p som e færr de go:es skull, - så mykkji væit eg nå (juks).
knert s knæRt, Æin li:ten knæRt a æin ka:r me æin hellane sto:r rappsekk (liten person).
Så dann å vann ta:r eg meg æin liten knæRt te å så:vå på (dram).
knerte a-v
Gammel’n knæRta å høgg på nokko skarve fu:rokvist.
knetaleg adj
Nå: suns eg du e: gru:som kne:talæg. Æi ekta kne:talu:s (gjerrig).
knest s
Eg suns eg hø:Rte æin knest i tråppa. Vi’kje hø:re et o:l mæir, aller æin knyst!
kneste st-v kneste, knester, knast, knoste ell. knette, knetter, knatt, har knotte (lage lyd).
De knatt ikkje o:le i’n hæile lange kve:len (taus).
Hø:r de knetter i dæi klakne veggståkkane. De knester i de råtne gølve.
knipe st-v kni:pe, kni:per, knæip, har kni:pe, Ho knæip att æugune. De kni:per me ti:a.
Sysskjina hjølper’a te: viss de kni:per. Gå: å kni:pe seg (utsette dobesøk).
Me måtte kni:pe inn på suggle nokkon hvæ:r (kjøttmat) somtir. Ma:gakni:p.
knipen adj
Gamla va heller kni:pen i ma:tve:gen (gjerrig på maten).
knipetak s
Gått å ha litt å ta: te i et kni:peta:k. Satt fast som i æi kni:petång.
knippe a-v
Nokkon knippa te: meg på ø:refli:ken. Knippe / knipse me fingane.
s
Et hæilt knippe me fi:nfi:n æure. Et li:te knippe me u:tsprotne gå:songær.
knirke a-v De knirka fæ:lt i den gamle låftstråppa. De knirkær visst litt imellom dom (usams).
Elt hadde gjinge fullstendig knirkefritt hittente. De knirkær i dæi ny:e fi:nsko:a.
knise e-v Jentongane bare kni:ser å le:r a ell ting. Kni:ser å fni:ser ba:kafær ryggen på følk.
Da si:er me på øRt / på spø:k at dom har e:te kni:segræut (spøkefull terging).
- 115 knitre a-v
De knitra å brant så ko:s’læg i etasjeømmen i daglægstugo.
kniv s
Dæi søllhølka kni:vstella te Gunnul va vi:e kjent ront omkring i bygdane.
Tøljekni:ven e bru:kans te mangt å mykkji. Barberrkni:ven må værra ly:nene gvass.
Føllekni:ven e mest færr æi bå:nlæike å regne.
Bo:ljongen ligger i kni:vskuffen (Spisekniven ligger i bestikkskuffen).
Kni:vgræia henger på veggen attme dynna som’o bru:kær å gjærra (kniv og slir).
knivast a-v Guttongane har jamt nokko å kni:vas om, båtte såmmår å vinter (konkurrere).
knòde s
kno:e, Hæ:r ha:r me æi kno:e te fi:re sto:re gvæiteka:kur (deigstykke).
knoge a-v
Ka:rane kno:ga i sko:gen da:gen lang,- i allfall så lenge dom så:g.
knokkel s
Så fådd å a:skra:pa at knåklane spri:kte onner kle:a. Ba:re knåklane att.
Elle knåklane tesammens e bæingrinna kånses (skjelett).
knoll s
Kan du nå end’læg få: detta inn i knållen din? (forstå).
Me har planta nokka læukknållær utti so:lveggen på su:si:a.
knortekjepp s Knortekjeppen e u:jamn å knudrute i hæile si lengde.
knott s
My:hanken e fæ:l, men knåtten e kje sto:Rt li:kære.
Den tomme trå:snella va den kjekkaste knåtten me konne ha: på dasslå:ke.
Onner kri:gen kjø:Rte ru:tebussane på ba:re, skji:re o:reknått (drivstoff).
knubbe a-v
De blæi litt knubbing å skubbing om dæi beste plassane attme vønnæia.
Guttongane e lissom ikkje hæilt freske få:r dom ikkje knubbas litt (småslåss).
knubbende adv Nå: må du hugse å sitta knubbene stille i kjørka.
knudre s
Æi inntørka bjørkeknudre (hard og ujevn). Knudrute ståkkær.
knuffe a-v
I lange hamstrekø:ær konn’de jamt bli litt knuffing å puffing.
knugande adv
De va så knu:gans hett rett onner fjellsi:a. De blæi knu:gans stille.
knuge a-v
Ho knu:ga den vesle ongen tett innte bringa si (trykke).
knupp s
Takk ska du ha:! Du e: nå æin knupp æu (ros).
Nå spretter knuppane hå ti: de ska værra (vår).
knurpe a-v
De knurpær nårr eg gå:r i den læuse gru:sen (lydord).
-knusar
s
O:la va nåkk litt a æin jentefu:t å hjæRteknu:sær i si: ti:.
knuse e-v
Detta va: nå knu:sene ærg’læg æu. To:k elt me knu:sene ro:.
Sto: att fullstendig knu:st. Fekk knu:st æine kne:skjø:la si.
Lygna hadde knu:st elt te pinneve:. Knu:se sønder å sammen.
knusk s Prekna hannoms va tørr som knusk (uinspirert). Knusktørr trå:såve: (småkvist).
knusle a-v Næi, Anne knuslær ikkje me ma:ten. Detta blir nokko fæ:lt knusleri (smålig)
Ka:ri steller nå jamt litt knuslute (sparsomt).
knuspre a-v
Sukkerkønna knusp(r)a så gått imellom tennane (knase).
knute s
D’e visst kåmme æin knu:te (ei kurre) på trå:en (uenighet).
Ja; de: e hæile knu:ten de (problemet). Å så: va den knu:ten løst (alt o k).
Bjørkeknu:ta blæi te æin fi:n uthå:lå bølle.
Lykkjeknu:te. Vrangknu:te. Kjærringknu:te. Men slipsknu:ten va væRst.
kny
e-v
Te:nesguttær måtte jamt gjærra de: dom va på:lagt u:ten å kny:.
knuvle a-v
knufle, Guttongær li:kær støtt å knuflas litt se:g imellom (småslåss).
knyle e-v kny:le, Kny:ler du isammens gammalt papper, kan de bli fi:ne ku:lur å læike me.
På ve:gen va dæi fæRske nisteka:kune kny:lt fullstendig i fillebe:tær (klemme).
Vesla sitter å kny:ler på filledåkka si. Kra:gan på sti:vskjuRta måtte helst ikkje kny:las.
knyst s Eller som me hø:Rte et knyst ifrå’o da:gen te ennes. Eg vi kje hø:re et knyst mæire.
knyte e-v
Ingen sa:e nokko, de va: som de va knytt færr (stengt).
Fyst må me kny:te færr dæi fulle stri:gesekkane. Kny:te sko:a.
Dom ledde så dom meste knytte seg. Kå:lplentune har elt knytt seg.
Kåm gutt, ska eg kny:te sko:ræima di! Somme læRte nå eller å kny:te slipse på seg.
knyttneve s
Han slo: knyttne:va’n i bo:le så de håppa.
- 116 Me knyttne:van helsær du ikkje; - ikkje klappær å stry:ker du heller.
knøl s
knø:l, Æin ekta knø:l i pengeve:gen (gjerrigknark). Bonneknø:l.
knøse e-v
Tørrsno:gen knø:ser så fi:nt onner sko:a nårr eg gå:r.
knøtt s
Næi, sånt lite knøtt! (baby, kattunge). Knøtt li:ten.
koffert s
kuffeRt, Den gamle kuffeRt’n hadde visst et hem’læg rom æin sta.
kok
s Gjemytta va kåmme fullstendig i ko:k. Fyst måtte Nils få: skøllevatne på ko:k.
Ka:rane har hølt ko:ken hæile vi:ko igjønnom (samme tempo).
Fjo:len sto: i ett ko:k (sterk vind). Ba:re billig oppko:k a simplaste sla:g.
koke a-v
Nå må: du kje ko:ke på gru:ten lenger. Så sinna at de ko:ka i meg.
De ko:kær nåkk boRt i kå:l’n detta som elt a:na. Ko:kene harm. Ko:ke pri:m.
Ko:ke suppe på æin spi:ker. Men da: ko:ka de å:ver færr’n æu (ble sint).
kokk s
Te flæire kåkkær, te mæire sø:l. Sulten e den beste kåkk.
koks s
Æi kåks va visst ba:re æi vassæuse me hånnta:k på. Oppvaskkåks (lita balje).
På sku:len drakk me elle sammen a samre kåksa.
kol s
Dæi gamle ru:tebå:tane blæi fy:ra me kå:l; onner krigen mest me ve:.
koldjup s kålådju:p, Dom dræiv å sokna på svaRte kå:lådju:pe (bråbyp). Kå:lsvaRt i hu:e.
kolke a-v kølke, Me skulle vel ikkje kølke færr mykkji me ongane heller (skjemme bort).
Dæ:r gå:’o hæime te da:glæg å ba:re kølkær færr mann å ongær.
koll s kølle, De skjiftas me små: å sto:re køllær innåver hæile å:sdra:ge (rund topp).
kolle s kølle, De æine jaktla:ge hadde fellt to: stu:tær å æi mindre kølle (elgku).
Ælgjkølle. Ræukølle. Du må kje hø:re på den va:s’kølla.
koloss s
Gaml-O:la va litt a æin bry:tær; du skulle sett færr æin kolloss.
kolossal adv D’e nokko kollosa:lt som pri:sane har flu:ge i væ:re.
Kollosvimlans sto:re ta:l (spøkefullt).
kome
st-v
kåmmå, kåmmer, kåm, har kåmme,
Pengane kåmmer sikkeRt væ:l me: dæ:r dom kåmmer (trenges).
Ka:ri e hæilt a: seg kåmmen me ryggen sin (sterkt plaget).
Kåm u:t færr simpelt tju:veri mitt på ly:se da:gen.
De va fyst nå: ny:læg eg kåm onner væ:l me detta (oppdage).
De kåm så færr meg at eg skulle skri:ve nokka o:l te’n (påminnelse).
Eg ville gjønne kåmmå litt mæire onna i arbæie fyst (bli a jour).
Eg kåm aller te o:le i elt stå:ke. Kåmmå stikkans. Kåmmå stiltrans.
Ståkkmæuren e kje go: å kåmmå te lifs nårr’n fyst har fått innpass.
Detta må me sjå: å kåmmå te bånns i så foRt som mæug’læg.
Hæ:r kåmmer me visst eller te ve:gs enne. End’læg kåm’n te: seg sja:v att (våkne).
Etternamne hannoms e allde:les kåmme boRt færr meg (glømt).
Nårr elt kåmmer te elt, e de gått æu å få på seg stri:geskjuRta att etter ju:l.
Den nykkjil`n kåm visst aller te: seg att (bli funnet). Kåmmå i klemma.
De bli:r’kje grett færr nokkon a dom hviss detta kåmmer færr æin da:g.
Kåmmå seg i kle:a. Kåmmå seg i seng i ti:e. Kåmmå te værden (bli født).
De kåmmer mest u:t på ett færr kånn detta (likegyldig). Kåmmå fram i betiss.
D’e kåmme u:t på bygda nokko u:fi:n sledder anngå:ne detta sko:gstykkji.
Kåmmå seg = kåmmå te hektene att. Kåmmå seg på bæina.
Kåmmå i etterhånna. Kåmmå i tåttane på (slåss). Kåmmå ne: att på bæina.
Dæi ongane har vorre flinke te å kåmmå seg fram i li:ve (finne utkomme).
Kåmmå i kladdane på nokkon (bli usams). Kåmmå i stuss åver nokko (undring).
Pappera hadde kåmme på a:ve:gær. Kåmmer ti:, kåmmer rå:.
Kåmmå settans. Kåmmå sennans (full fart). Kåmmå he:seble:sans (andpusten).
kommers s
De utvikla seg te æin hæil kommæRs (leven). Du skulle sett sli:k kommæRs.
- 117 kompis s
Dæi to: va jamt så go:e kompissær på sku:leve:gen.
komplett adv
Dessa brø:kstykkja e de komplett umæug’læg å få te å stemme (ugjørlig).
kong s
Ka:rane fekk somtir nokka stygge kångær på nakken (verk).
kongle s
Me fi:re små: pinnær te bæin blæi grå:nkånglane te dæi fi:naste Telemarksku:ir.
konk s
Ba:r’eg ikkje går konk nå mitt i væRste ju:lestri:a;- de: skulle sjå: ut! (blakk).
konnofennomesnabelt adj Konnofennomesna:belt aRtig fest (spøkefullt).
kontant adj
Kontant på labben. Sva:re kåm så koRt å kontant. Kontantær (rede penger).
kontor s
konntorr, E de le:dig på konntorre nå, hos skri:vær’n? (på do).
kop s
Eg bare satt dærr som æin a:’en ko:p å hø:Rte på (litt dum).
kope e-v
Hått e de du ko:per å glo:r etter? Blæi ba:re stå:sns å ko:pe.
kopp s
Somtir om nåtta måtte eg svinte meg opp att på kåppen (potte).
Jamnast kåm me hæim att frå bæ:rsko:g me fulle kåppær.
Tulla fekk et fi:nt kåppestell om ju:leftan. Tri: tåppa kåppær gvæitemjø:l (mål).
Satt du lenge nåkk på do:, slapp du onna kåppevasken,
Ro:tekåpp.Tøysekåpp. Va:sakåpp. Somlekåpp.
korg s kårv,
Den gamle senningskårva sto: somtir full a ny:sponne gå:nnyste.
korka adj
E du hæilt kårka eller? Kårka dom. Tå:ler knapt å lukte på kårken.
Fly:ter som æin kårk. Fyst kårka me flaska, å så: blæi’o duppa i flaskelakk.
korn s
kønn, Kønne sette dom jamnast på stæur . Fekk et sannkønn i æugæie.
Kønnstæurane sto: på rekke å ra: åver hæile å:ker’n.
Bønnane måtte hæilt te mølla på Svensæi færr å ma:la kønne sitt.
kornband s Om høsten la:e følk te si:es fi:ne kønnbann te spikkebann te ju:l (nek).
korse seg a-v Dom øyær å kåRsær seg åver elt som e gæ:le i sty:re å stell (jamre).
KåRs på halsen (besvergelse). Kru:pe te kåRse (gjøre seg liten).
kort adj
Denna fjø:la e litt færr koRt i den æine e:’en (gjengs spøk).
I bratte u:lenne kåmmer eg foRt te koRt me pusten. Snæuklyppt å glattra:ka.
De va koRt å gått umæug’læg å rekke fram i ti:e. Gjo:le koRt prosess på elt sammen.
Dro:g de koRtaste strå:e (såg seg slått). Litt koRttenkt. KoRt sagt æin vri:ompæis.
Trøya e færr koRt på armane. Dom har koRta litt a: på da:glønnine.
s
Rasjone:ringskoRta fekk me på færsy:ningsnemda.
Sju:ke eller hallsju:ke følk fekk koRt me ræue merke (for fint mel)
Somme satt å spella kort te ly:se må:rå’n. KoRtståkken min hette SvaRte-Per.
kos s
Kan eg få: æin ko:s a deg i da:g? (til småbarn). Ko:s å klem.
Fø:r me visste o:le a de, hadde fantane stry:ke sin ko:s (forsvinne).
kòs s
(opphopning, haug), se kås.
kose a-v Vesl-O:la vi: nå kje ko:se håkke som helst heller. Satt å ko:sa kånn i so:lveggen.
Somme ha:r nå lagt se te: den va:nan å kose seg me æi hall ø:l.
Dom hadde visst ko:sa seg glugg i hæ:l på dessa sonndagstu:rane sine.
koseleg adj De va ko:s’læg du stakk innom. Dessa bø.hærringane e jamt ko:s’læge i pra:ten.
Dom har jammen fått de så ko:s’læg i de ny:e hu:se sitt. Hæimekos’læg lissom.
kosepjas s
Vesl-O:la e æin ekta ko:sepja:s (kjæledegge).
kost s
Anne e bestandig så u:vann i kåsten (lite kresen).
Va me boRte i ånnine, hadde me som regel kåsten dæ:r me kåm (få mat).
Gamle-presten hadde somtir litt tong kåst å by: på.
kost s
kost ell. kåst, So:pekåstane kåns va jamnast hæim’la:ga ri:sli:mær.
Nå: gje:r eg søtten i hæile kostebinneri:e. Ny:e kostær so:pær best.
Lje:ane går foRt te kost hæ:r imellom stæinane (blir ødelagt). Må:lærkåst.
Ne:færbakke gjekk de på vinterfø:re fårmlæg så de kost etter (stor fart).
kostbar adj
kåssbarr, Han har jamt te færvi:s å gjærra seg litt kåssbarr (må nødes).
Kåssbar å be: på. De kåssbaRt å hølle seg me ny:mo:tens kle:er æu (dyrt).
- 118 koste a-v
Somme ting kåstær mæire heller dom sma:kær. De kåstær å værra ka:r.
De bli:r kåssba:Rt i lengda å hølle seg me avi:sur (dyrt).
Næi, de: ska kje kåsta dekkan et røtt ø:re (gratis). Kåste hått de kåste vi:.
Den gamle filleprå:men e kje mæire å kåste på (for dårlig).
Ja: så men kåste de klink / flesk æu, ska eg sæi deg.
Ræisa fram å teba:Rs måtte me kåste kånn sja:ve (betale). Kossba:r tu:r elt i elt.
Eg vi kåste på: meg æin ny: frakk te ju:l. Ja, kåste hått de kåste vi:.
Denna gamle bu:a e li:te å kåste på. Dæi o:la kåsta’n dy:Rt (fikk svi for).
Den tonge sekken suns ikkje kåst’n nokkon ting (ingen anstrengelse).
D’e gru:ten som kåstær pengær. Kåstær de ikkje, så sma:kær de’kje heller.
kott s
I kå:te på låfte lå:g båtte søtt’ne-ma:i-fla:ga å ju:letresta:sen trygt færva:Rt.
I de kjø:lige gangkå:te hølt ma:ten seg gått båtte såmmår å vinter.
kove s
kå:vå, De va mo:ro å få så:vå i den vesle kå:vå’n hos Besta (lite rom).
kovne a-v
Låkk opp dynne! - Hær e så varmt at eg kovnær (blir kjøvd).
krabbe a-v
Ikkje om’n krabbær på sine kne: (be tynt). Små:, svaRte kly:pekrabbær.
Krabbe på elle fi:re. Ligge på fi:rekrabben. Krabbe te køys.
krafse a-v
Hø:r, katta krafsær på dynna, ho vi inn (skrape). Krafse fu:skjegg.
Veslegutt krafsær i ma:ten (rote). By:følk krafsær nå te: seg elt dom se:r æu.
kraft s kraft, krafta, kreftir, kreftine, A seltkno:kane fekk me den beste kraft te æRtesuppa.
Ta:r et kraftta:k så de værk’læg mo:nær. Ha:r lissom ikkje nokka kraft i armane mæir.
Hæ:r kan du få prø:va kreftine dine te gagns. Spa:ra på kreftine te hæimtu:ren.
O:la va rektig æin kraftka:r i ongdommen. To:k æin ånt’læg kraftsats så de mo:na.
kraftig
adv
Æi kraftig sto:r hengebjørk. Anne hadde fo:ga æi kraftig lang pølse.
U:spedd fæitgræut e kraftig kåst båtte færr sto:re å små:.
Ja, dær to:k eg kraftig fæil,- ja, grondig æu. I de samre kåm de æin kraftig to:lesmell.
krage s
kra:ga, Da va de nokkon som to:k’n i kra:gan å sett’n ettertrykk’læg på plass.
Hå:re på’n hang langt ne:åver kra:gan. Eg vi kje kelle kra:gablommen færr u:gra:s.
krake s kra:ka, Eg e blitt æin elendig kra:ka, som mest ikkje græier nokkon ting lenger.
Kra:kalæge følk e kje skjikka te å bu: på så a:si:es plassær som detta (svak).
krakilsk adj kraki:lsk, Så ilter å kraki:lsk at’n fa:rer opp færr den minste ting (rasende).
krakk s
Næi, førr kan du kelle meg æin krakk (klar nekting).
Båtte sa:gakrakken å sli:pestæinkrakken va re:alt hæimesnikra gøgnir, - å passe stø:dig kælvbæina va dom nå begge å sjå: te.
Fjo:skrakkane hadde jamnast ba:re tri: bæin. Æin krøstekrakk (sutrende person).
kram adj
Skji:a klabbær så elendig i denna kramme påskesno:gen (bløt).
Men i kramsno:gen e de u:vann ti: å krøste (trykke) stæinha:le sno:gballær.
krampaktig adj
Eg hølt meg krampaktig fast i den tjukkvoksne kji:sebæ:rgræina.
Nå: e de ku:l kramp umu:læg å sjå: den attegrodde stu:lsve:gen lenger.
krangle a-v
Følk e fæ:le te å krangle nårr dom få:r litt i hu:e. Kranglefant.
krank adj Gaml-Ola e blitt så krank at nå: hompær’n ba:re ront me sta:v (stiv og støl).
Utta blank å inna krank. Krank å ve:salæg (lite tess). Sty:l å krankelæg (ustø).
krapp adj
Ru:tebussen måtte ta: de me tå:l ront dæi krappe svingane ve Mu:rane.
krapyl s
Sånt krapy:l vi’me helst ikkje ha: rennans hæ:r i bygda (pakk).
krase a-v
kra:sa, Den tørre, ha:le sno:gen kra:sa så fi:nt onner sko:a mine.
Kandissukk’re kra:sær å knusprær så gått imellom tennane (sprakende lyd).
Lampegla:se trilla rett i gølve å gjekk fullstendig i kra:s / i kna:s.
krase kra:sa, Ty:tebæ:ra vekser fram i sto:re, ræue kra:sær. Kra:sane ly:ser lang ve:g.
krasle a-v Små:pengane krasla i bukselomma nårr eg sprang,- kåppårdanglane eller mest.
kraune a-v krøgne, Krøstekrakken ha:r jamt te færvi:s (til vane) å sy:te å krøgne (klage).
krav s Dæi gamle hadd’ikkje sto:re kra:va i li:ve, hværken te de æine eller de andre.
- 119 Me kan ikkje gjærra kra:v på å få: go:dene rett opp i hennane / i fange heller.
krave a-v
kra:va, Jammen har de (kje) kra:va på Fjo:l’n i nått (tynn is).
kravle a-v Nå: får me vel kravle kånn på bæina att (etter hvil). Ongen kravlær på gølve.
End’læg fekk me kravla kånn opp den siste å væRste knæiken.
kreiste a-v
krøste, Du må kje krøste på dæi møgne epla (trykke).
Gamla krøsta å klemte kånn ongane, å mente de så væ:l.
Villjo:l’bæ:ra tredde me på et strå:, eller så krøsta me dom å hadde dom på ka:ka.
E’du ha:l i ma:gan, får du ba:re krøste på: så gått du kan. Så kåmmer de nåkk.
kreistekrakk s
krøstekra:ka, Huff, færr æin krøstekra:ka du e! (fæl til å sutre).
kreke st-v kre:ka, kre:ker, kra:k, har kre:ke, Oppfærbakke e de så vitt de kre:ker å gå:r.
Ho græier snøtt å kre:ka seg hu:semellom. Et hjølpesløst kre:k (stakker).
krekseleg adj
D’e kreks’læg å e:ta or slabbute (uvaska) kåppær (motbydelig).
Jens e æi ekta krekse me denna evind’læge sputtinga si.
kremmar s kre:mær, Å:mått’n va kuffeRtkre:mær, å va innom i elle hu:s i hæile grannla:ge.
Mu:sefell’fanten va kjent færr dæi sjø:lgjoRte mu:sefellune han bæu fram.
kremmartut s Eg fekk somtir æin tu:t me kamfærdråps a Besta (pose). Kre:mærhu:s.
kremte a-v
De spøRs da om me græier å kremte elle dessa loRtekle:a i da:g (gni rein).
kremte a-v
Han harka å kremta fæ:lt førr’n end’læg fekk bynna (rense halsen).
krepere e-v Da de læi utpå høsten, konn’me sjå: at lemmena hadde krepe:Rt i hondrevi:s.
kresen adj
Hæ:r i bygda va følk aller kre:sne på ma:ten som kåm på bo:le (nøye).
kreti s
Anne ståppær å pra:tær me elle ho mø:ter, båtte kre:ti å ple:ti.
krev adj
Vesl-O:la har vokse seg nåkså kre:v etter hvæRt han æu (sterk).
krevje e-v
kre:ve ell. krevja, kre:ver, kra:vde ell kre:vde, har kre:vd,
Ja, de kre:ver sin mann å stå: u:t me sli:ke straba:sær (anstrengelse).
Ka:ri kre:ver ikkje sto:Rt dæ:r’o kåmmer. Gå:r jamt færr æin slikk å ingenting.
De kre:vas nåkk mæire heller som så: ska du kjø:pe deg sjølæiganes gå:l.
krible a-v
De ræint kriblær i bæina nårr eg hø:rer O:la me trekkspelle.
krik s
Gångsti:gen gjekk i kri:kær å kro:kær imellom elle my:rsøkka.
krilla s
Krilla å kusma kåm me: sku:longane aller færbi: (barnesykdommer).
krinkelkrok s Me har gjoRt du:g’læg sto:rræint i vå:r,- vaska å gnudd i elle dæi krinkelkro:kær.
krim s
Satt dær på ba:kaste benk / pult å snufsa, stappene full a snørr å kri:m.
krinkel s Sti:gen gjekk i krinklær å kro:kær imellom må:såtu:vune. Gnikkær innst i krinklane.
krinte a-v
Vesl-O:la krintær imellom bæina på dæi vaksne hæile da:gen (trippe).
krisle a-v Nokko som krisla meg på leggen,- ba:r’æi ve:vkjærring visst. De krislær i halsen.
kristeleg
adj Følk e blitt fæ:le te å gå: på dæi krest’læge mø:ta på Fre:dhæim.
Dæi krestlæge mannfølka hadde jamt slutta båtte å drekke å spella koRt.
Ja, krest’læg meg hæ:r å krest’læg meg dæ:r, si:er Gaml-O:la.
Nårr de kåmmer te stykkji, e dom vel ikkje så krest’læge at de gjærr nokko.
Dæi krest’læge li:kær ikkje anten koRtspell eller trekkspell.
Iblant dæi krest’læge hæ:r i bygda gå:r de i gita:r færr elle pengane.
kristne a-v
kressne, Fø:r kressna følk opp atte dæi gamle i slekta si (gi navn).
krita s
De va nå helst litt skam’læg å handle på kri:ta (på kreditt). Ta: va:rur på kri:ta.
Når de kåmmer te kri:ta, e:’n sjella så hø:g i hatten (svikter når det virkelig gjelder).
kritt s kri:t, Jentongen va gvi:t som kri:t i annlette. Me har må:la ta:ke i fi:nstu:go dri:vene gvitt.
På dæi små: tavlune si:ne skæiv sku:longane me greffelt i sta:en færr kri:t.
kro s ro:, ro:a, rø:ær, rø:ane, Nå: må du vaske gått inni rø:ane da. D’e varmast i ømsro:a.
Sta:vkjinna stå:r utti gangro:a. Me må få: ell denna brå:tå’n te ross fysst (rydde).
krok s Hær bu:r æin gammal kro:k rett boRti svingen hær æu (sykelig person).
Setta kro:ken på dynna (stenge). Bambusstånga hadde sli:e æin kro:k på seg.
Hekte på kro:ken. Kro:krygga. Viljan din / makta di: ligger i ømskro:ken.
- 120 Eg så:g et lu:Rt lite smi:l innst i æugekro:ken / øgnekro:ken på’n. Æin sutrekro:k.
Bæinsti:g me kro:k på. Kjærringane røkte færsy:nemeg kro:kpi:pe æu.
Ma:sakro:k. FuRtekro:k. ØRtekro:k. Kro:kne:se. Kro:ksta:v. Æi langkro:kut slå:te.
Bæ:re å sitta i armkro:ken heller i skammekro:ken. Setta bæinkro:k (snublestein).
No:lkro:ken. Bærgjekro:ken. Puslekro:ken (smågrender). BoRtgjømt a:vkro:k.
krokrygga adj Hø:g elder å tonge ta:k gjærr følk kro:krygga me å:ra.
krokut adj Dæi lange bo:la har sli:e seg å blitt kro:kute i so:lværmen.
krokveg s Han har så mange kro:kve:gær den ka:ren (lureri).
kron s Me kasta kro:n eller mynt nårr læiken skulle bynna.
krone s D’e mange nå: som snu:r på kro:na nårr dom e u:t’å handlær te hællgja.
Næi, te ju:l, da: se:r eg ikkje på kro:nune (raus). To: kro:nur i hu:e (hårvirvler).
Æi hallkro:ne. Et kro:nestykkji. Kro:na på værket. Ti: kro:nur i smått.
krongle s End’læg va me færbi: den væRste krångla (ugrei vei). De gjekk krånglute.
krongle a-v Me måtte krångle kånn fram på den gamle kjærreve:gen (plundre).
kronidiot s Større kro:nidio:t tru:r eg du ska læite lenge etter på dessa kantær.
kronisk adj / adv Du e nå hæilt kro:nisk æu te å gløyme nykkil’n. Kro:nisk blakk.
kross s (de to normalformene ”kråss” og ”kåRs” var begge i daglig bruk i dialekten)
Ka:rane sitter jamt me bæina i kråss. Ba:r kråssen sin alæine (ingen støtte).
De va nåkk ikkje bønn færr a:na – dæ:r mått’n kru:pe te kåRse (gjøre seg liten).
Kjærringane ha:r mæir te færvi:s å sitta me armane i kåRs åver bringa.
Somme li:kær best å sitta framme i kråssen på / onner messune.
Som følk i bygda kåRsa seg da æin a kåns egne va hamna på Gri:ni.
Følk flu:ger i kråssvis etter dessa ty:tebæ:ra om høsten (på kryss og tvers).
Vinnfella lå:g i kråss å kro:k åver hæile fu:romo:’n. KåRssting (broderi).
krote a-v Vi du kro:te ne: namne ditt hæ:r? (skrive, skjære). U:tkro:ta kni:vær (dekorert).
krufse adj D’e båtte krufse å hustre u:te så ti:læg på må:rån (kjølig).
kruk s Eg vi: nå ikkje værra slik æin elendug kru:k heller (redd og feig).
Ka:rane måtte kru:ke seg ne: i den lå:ge dynna (bøye). Kru:ke seg isammens.
(Kru:ke, krø:ke og kry:kje kan ha om lag samme betydning).
krukke s Eg li.kær dæi gamle læirkrukkune me blå: rennær oppe å ne:e. Syll’tøykrukke.
krull s Ongdommen stå:r samla i æin krull boRti vegnskjille. Elle hu:sa lå:g i æin krull.
Hæile færlå:velsen har visst sli:e krull på seg (blitt ugrei).
Passopp har æin fi:n krull på rompa. Æin krulltåpp. Krulltång.
krulle a-v Pu:s krulla seg isammens onner ømmen. Vesla krulla seg te festen (frisere).
krumle s De va vont å kåmmå ne: stæinkromla me to: fulle bæ:rbyttur (røys).
krumspring s Et kromspri(a)ng eller to:, så va elt i bå:s (litt lureri hjelper).
O:la har lissom vorre kromtappen i elt me har fonne på: hær i bygda (midtpunkt).
krungle a-v krongle, Jens har krongla te: et slags bå:thu:s nepå strånna (ikke fagmessig)
krus s De gu:le kru:se eg fekk på gjebbusda:gen, hadde æin blå: ha:na på æine si:a.
krus s Dessa by:følka gjo:le sli:k kru:s på kånn kann du tru: at de va et sy:n (gjøre stas på).
D’e kåmme nokko kru:s i gullro:tsenga (sykdom).
Kvellsso:la glitra i dæi små: kru:s(n)ingane på vatne.
kruse a-v Vatne på Stræumen kru:sær seg så fi:nt i kvellsna:ren (småbølger).
Eg kru:sær dom ikkje.Vi dom ikkje bligge seg sja:ve, kann dom la værra.
krusedull s Ro:semå:linga har mange fi:ne krussedullær innimellom ro:sune.
kruskeleg adj Dessa plentune mine se:r litt kruskelæge u:t (ufrisk). Æi fu:rokruske.
krusle a-v Næi, Anne kruslær ikkje me ma:ten nårr’o har ånnefølk i kåsten (spinke).
krusling s Eg suns eg e blitt æin ekta krusling på mine gamle da:gær (redusert).
kruslute adj O:la har vorre heller kruslute hæile vinter’n igjønnom (sykelig).
krutt s kru:, Eg ska sæi d’e kru: i den ka:ren (temperament). Kaffen va stærk som kru:.
- 121 Han har ikkje nettopp fonne opp kru:e heller. De kry:r a u:kru: i må:sån (smådyr).
De va kåmme nokka kru:ene små: kry:p i drekkevatne. Små: som kru:.
kry adj O:la e li:ke kry: å mo:rosam bestandig, håss’de la:ga. Kry: å pra:tug som få: (munter).
kry e-v kru: ell kry:, De kru:r me mæur onner stæinane. De krydde a følk åver elt.
krybbe s krubbe, Når krubba e tom, bi:tas hestane. Krubbebi:tær.
kryle e-v Me ongane måtte kry:le kånn nårr me skulle onner lu:go å sjå: på kattongane.
kryp s De kra:k seg et ø:rli:te kry:p tvæRs åver vønnæisru:ta (insekt).
I den sæige kjingelve:ven ligger små:kry:pa å sprellær te dom dæuær.
krype st-v kry:pe (kru:pe), kry:per, kræup, har kry:pe, Tru:r du detta tøye kry.per i vasken?
Me kræup på elle fi:re imellom jo:lebærfårrine (vond rygg). Kry:pe te kåRse.
Dom møtte opp elle som konne kru:pe å gå:, elle som æin.
Nårr å:ra kru:per på:, e de gått å ha æi hånn å høll’i.
Nårr me ska opp i otta, kru:per me gjønne ti:læg te køys. Finne et kry:pinn.
Kru:pe i låppekassa (senga). Næi, eg kry:per ikkje færr nokkon.
Me måtte kry:pe i hu:s færr væRste pø:sregne. Gra:deståkken kry:per ne:etter.
kryngle s BoRtåver den tørre mo:’n voks de ba:re æinvårr kryngle-fu:ro.
krysse a-v Eg kryssær ikkje dessa biksane, må du tru: (blidgjøre, smigre).
Så gått at me ikkje hadde nokkon na:sifølk å krysse færr i grannla:ge.
kryste a-v krøste, Veslegutt krøstær fæ:lt, nårr’n e på påtta (trykke).
krøke e-v O:la måtte båtte krø:ke seg å hu:ke seg i den lå:ge stu:godynna.
Ha:r visst ikkje krø:kt så mykkji som et hå:r på hu:e te nokkon han (ufarlig).
krøkle s krøkle, Me måtte kjylle / rødda vekk nokka færkrøbla bjørke-krøklur i ve:gkanten.
krøtter s Nå se:r du krøttura vi hæim att te fjo:se sitt (husdyr). Krøtturhandlær.
kråke s Eg kåm hæim, vå:t som æi krå:ke. Me: u:væ:Rskrå:ka bli:r ingen so:lbrent.
U:ro:skrå:ka li:kær bestandig å sitta på ba:kaste benk, - på basa:rane æu.
Æi sittans krå:ke få:r ingenting. Næi, me fy:rær ikkje færr krå:kune.
Ongane stuppær krå:ke utpå gra:sbakken (hoderulle). Krå:keslått (snodig hus).
kråketær s krå:kete:ær, Skjønner du dessa krå:kete:ane mine? Uskjønnlæg krå:kemå:l.
På fjø:ro fant me jammen nokka fi:ne stæinær me krå:kesøll i (glimmer).
krås s D’e æi ekta loRtekrå:s. Æi argens krå:s (ureinslig). Slik krå:sepra:t (usømmelig).
kråseleg adj De va så krå:s’læg at eg mista fullstendig ma:tløsten (ufyselig).
kråte s Hær ligger ba:re tørre krå:tune att etter saftinga (tørt avfall).
U:spedd rommegræut konne lignas me fæite krå:tur. De va ekta fæitgræut.
ku s ku:, ku:a, ku:ir, ku:ine, Den lettbæina Telemarksku:a se:r me visst sjella hæ:retter.
Vekser visst ne:åver som ku:rompa. Dom som ku: på æi må:la dynn. Vå:rbæ:r ku:.
Ja, ja, de va: nå’kje nokka ku: heller (Ikke så stort tapet). Setta på æi ku: te: (ale opp).
Sitta på stu:len me ku:ir. Kji:ra bå:ne, ku:a mi! (kalling). Ku:ru:ke. Ku:re:pe.
Ha: de som ku: i kløvvereng (velstand). Æi go: mjølkeku:. Gjærra ku:venning.
kubbe s Harpæisen tæut u:t or dæi fæRske grå:nkubbane. Ro:semå:la kubbesto:l.
Hallrå: ve:akubbær sto: stabla te tørking i sto:re la:g. Ronne kubbær fa:tær sæint.
Høggkubben stå:r stø:ast på ba:re jo:lbakken. Høll ongane onna bi:kubbane!
kukelure a-v Sitter jamt utpå på trammen å kukkelu:rær om kvellane (lar tankene fly).
kul s Kanskje me skulle ta: a litt på ku:len (lage til skibakke). Æin di:ger ku:l i panna.
adv D’e ku:l umæug’læg i detta væ:re. Ku:l i ha:ve. Ku:l kramp umæug’læg.
kule s Dæ:r kåm’n su:sans ront svingen som æi ku:le. De: blir siste ku:la færr i kvell.
Så dro:g dom a’sta: på basa:r hæile ku:la (flokken). Ku:løgd. Ei fylleku:le.
Æi kraftig vinnku:le letta hæile høyså:ta rett te væ:Rs. Ku:lema:ga.
kulde s Nå: må vel denna trå:kulla sna:Rt slå: seg (avta). Mu:sa sø:ker gjønne inn i kulla.
Sprengkulle. Kla:rkulle. Nåttekulle. Kullegjy:s(ning). Kle: seg færr kulla (stenge ute).
Somme ha:gablommær e veldig utå:lige færr kulle. Kullslå (lunke, tine)
- 122 kulke a-v kølke, Gå:r å kølkær færr båtte små: å sto:re da:gen lang (skjemmer bort).
Gå:r å kølkær færr dessa hallvaksne førkj’ongane. Dom har kje gått a denna kølkinga.
kulp s kulp, Guttongane læuga seg i æin liten kulp oppi ælva (litt dypere vann).
kulpeleg adj Hu:se i seg sjø:l va svæ:Rt nåkk, men de lå:g litt kulpelæg te: (innestengt).
kulse a-v De e: litt kulse så ti:læg på må:rå’n (kjølig). Kulse å kellvolle (kaldvore).
Me kulsa å fræus da me kåm inn i den klakne skogsstu:go. Litt kulsen (småfryser).
kult s Oppi Sonne fekk me æin re:al kult på kro:ken,- kjillosfisk å væ:l så de: æu.
kumme s Mitt på bo:le sto: æin komme me tjukk romme (liten bolle).
Besta stelte te æin påRsjonn brø:søll te meg i den blå: kommen.
kummar s Komrane e kåmme langt på den sto:Re på siljo på strånna (bladknupp).
kummerleg adj Plassfølk levde tem’læg kommerlæg; men dom visst’ikkje a: nokko bæ:re.
Gaml-O:la ha:r fått de litt kommerlæg etter’n blæi så stoms alæine nå fy:ri ju:l.
kunne v konna, kan, konne, har konna, Hadde du konna tri:vas i by:n?
Anne konne leksune u:t å inn te hvær bi:dige da:g. Kan ikkje færdra: jassmusikk.
Ve:gen opp te Kå:sine konn’eg / kjent’eg hæilt ifrå eg va ba:re guttongen.
Konn’ikkje dy: seg færr å sæi de te:’o æin gång på to:mannshånn.
De kan vel tenkas me se:as i romju:la. De: kan du jammen ha rett i.
Nå: konn’de trengas litt regn på påte:trane.
Kjærringa sa:e’o som sant va: at’o konn’ikkje li: / færdra: ulefåssingær (like).
Du må da konna slå: deg te tå:ls med detta æi stonn te: (være fornøyd).
Ja, de: kann du banne på (sikkert). Ja, de kann du ta: gjift på (enda sikrere)
Dæ:r kan du sjå:, du kan’a: viss du vi:. Ho konn’ikkje hølle seg færr å le:.
kunnig adj konnig, Denna færpaktær’n e visst konnig i de meste han (i stand til).
kunst s Men han kan ikkje konsten å sty:re pengær (sløser). Vi gjønne sy:ne konstene sine.
Me skru:va å stillte på knåttane etter elle konstens re:glær. Et hæilt konststykkji.
De: skull’nå kje værra større konsten heller som så (ganske enkelt).
Fa:rer me ell slags konster å lu:reri dæ:r’n tru:r seg (upålitelig).
D’e vel ikkje større heksekonst de: vi eg tru:. Må:lærkonst ront om på elle veggane.
Æin konstig kraba:t (pussig). Har sett inn kunstige tennær båtte oppe å ne:e (uekte).
kupe s Den lange, sma:le gri:seku:pa va sli:e isammens a tjukke, bræie fjø:lær.
Gri:sema:ten tø:mte me rett opp i ku:pa te gri:sine.
Sli:pestæinen hadde æu æi lita vassku:pe på onnsi:a.
kupp s ku:p, Dæ:r gjo:le du et re:alt ku:p, vi eg sæi (fordelaktig handel).
kure e-v Jens ku:rer færr de meste hæime,- såmmår som vinter å:re ront (være i ro).
Sitter inne å ku:rer hæile sonnda:gen jammaRt (til og med)
Kan du sæi meg æin ku:r imo:t denna hæRsens le:agjikta?
kurende adv Nå: må du sitta ku:rene stille å hø:re på predikanten pre:kær å synger.
kurepe s Ikkje tråkk rett i ku:re:pa da! (kuruke, lort).
kurere e-v Sli:k tenker eg’n blæi du:glæg kure:Rt færr den løsta (helbrede). Æin re:al hesteku:r
kurle a-v Hø:rer du årrfuggel’n kurlær inne på my:ra? (fuglelyd).
kurre s De va visst kåmme æi kurre (æin knu:te) på trå:en.
a-v
Me får nå ta: kånn ti: te å kurre ma:ten li:te grann (roe).
Dæi to: kurrær nå isammens båtte sæint å ti:læg (koseprate).
Veslepus kurrær å ma:ler så foRt’n kåmmer oppi fange.
kurt adj Me å:ra e de blitt så stilt å kuRt hæ:r i grannla:ge (rolig).
kusleik s Han gredde hå:re sitt så glatt som æin ku:slæik.
kuste a-v Gammel’n e fæ:l te å kuste etter ongane (jage).
Jammen ly:er dom æu nårr’n grøyser, - sto:Rt sett da.
Du må ba:re kuste etter denna sna:ke katta.
kustus s Me den ny:e læ:rær’n e de lissom kåmme æin ny: kustus æu.
- 123 D’e kje lett å hølle kust på æin sulten sæueflåkk (orden).
kuv s De har kåmme æin stygg ku:v i de ny:e mjølkespanne (bulk).
Den gamle takka va blitt litt ku:ven på mitten. Pla.tune har ku:va seg i he:tan.
kvae s ko:e, På grå:ntre:a finner du somtir gu:l å fi:n ko:e (kvae).
Men drakko:a e klæisen å besk på sma:ka (harpikslignende masse).
Ja:såmenn hadde nokkon glømt att ko:tugga si på do: æu.
kval s va:l, Pustær å pe:ser som æin va:l færr aller så li:te i mo:tbakke.
kvarde s kva:le, SkjuRta mi konne sna:Rt tronge æin ny: kva:le (kant).
kvartel s kvaRtill, Konne me få kjøft et kvaRtill settapåte:ter? Tri byttur va et kvaRtill.
kvarter s koRter, De to:k tri: koRterr å ro: ra:ke ve:gen te Tekslanne.
De: ska eg fi:nt græie på et koRterr eller to:. Et koRteRs ti:, eller væ:l så de:.
kvas s kva:s, Etter høgsten lå:g de att hæile dyngur me kvist å kva:s.
Brå:tå’n hadde kva:sa seg / flo:ka seg isammens i digre hæugær.
kvass adj gvass, Ho så:g så gvasst på meg at eg ræint skvatt. Gvass i må:le.
Gvasse klø:ær. Gvass i kantane. O:la gjo:le de gvasst på denne skjy:tinga i vå:r.
kvefs s gvefs, Skjo:t som æin gvefs. Jo:lgvefsen væit du nå eller hårr’du ha:r henne.
De hang et sto:Rt gvefsebø:le øfst opponner mø:ne på rende. Gvefsehånning (spøk).
kveik s Ongfølke fekk æin go: kvæik me denna arven etter gamlingane, væit du (styrking).
De gje:r lissom æin kvæik (ny styrke) å få: litt kjy:tur æu somtir (få ros).
Etterpå to:k me æi go: gvi:l å fant litt å kvæike kånn på (styrke seg).
kveite s gvæite, Gvæiteka:ke me hæimesmø:r å sukker på va kvæikans nistema:t.
Gvæitegrøyp i ka:kune gjærr gått færr båtte kråpp å sje:l (grovt mel).
kveke s kveka, (levende kjøtt med stor følsomhet).
Te slutt va de hæilt på kve:kan me båtte ti: å pengær (føltes smertefullt).
kvekk s Eg skjønner ikkje et kvekk a detta. Stre:va seg kvekk i hæ:l.
gvekk, Jæu, den gången tru:r eg Jens fekk seg æin re:al gvekk i li:ve (støkk).
kvekke st-v gvekke, gvekker, gvakk, har gvokke. Jammen gvakk eg færr, så eg håppa.
Følk hadde gvokke så a den ha:le smellen. Somme gvekker nå færr aller så li:te æu.
e-v Du gvekker vette a følk på denna må:ten. Gvekte opp hæile fugleflokken.
kvekken adj O:la e kje gvekken a: seg nårr’n e u:te i ve:gen / på faRten.
kveko s Me har slåss me kve:kogra:se hæile såmmår’n igjønnom (ugras).
kvekrive st-v Eg har kve:kri:ve neggl’n på tommen (skadd).
kveld s æin kvell, kve:len, kvellær, kvellane, De blæi svaRte kve:len inna me kåm hæim att.
Sett deg nå ne:, så høller du kve:len me kånn æu (spise).
Me vi’kje dry:ge kve:len på kånn i denna skødda (utsette). U:t å pisse te kve:len.
Satt mykkji færr seg sjø:l å stu:Rte om kvellane. Følk dræiv på: u:te te sæine kve:len.
Sja:vane hadde elt gjinge oppå å lagt seg te kve:len. Lu:dagane få: me ti:læg kve:len.
E:ta te kvells. D’e kve:len i Ve:ongen å meddag på Flåmm (stående uttrykk).
Nå: tru:r eg me sna:Rt ta:r kve:len. Elt va onnagjoRt på æi lita kvellsbæite.
Så foRt kvellsgræuten va sett te lifs, va de sengeti: færr sto:re å små:.
kvelde a-v De kvellas ti:lægære nå: vintersti:. Kvellsve:vd (tidlig trøtt).
Ka:rane kvella sjella førr sulten bynt’å gna:ga.
kveldheilagt adj Imellom ju:l å nyttår sa:e følk jamt de va kvellhæilagt.
kvelding s Me kan vel mø:tas sånn i kvellinga, så snakkas me nærmære.
kvele e-v kvæ:le, Stre:va lenge me å kvæ:le grå:ten. Me kvæ:lte varmen me vått ba:r.
kvennknarren s (Merkedag om høsten, - 1. sept).
kvelve e-v gvølve, Om høsten gvøldde me prå:men langt inn’på strånna.
kverk s kværk, Nå: e me å:ver / færbi: væRste kværken (smal, dårlig vei).
kverke a-v Katta hadde kværka æi råtte. Me få:r visst aller kværka denna kve:ko.
Me har nå tatt kværken på mysnane;- ikkje li:te bare de:.(utrydde).
- 124 kvern s kvenn, Kjeften på’o gå:r som æi kvenn. Æi ekta sammalskvenn.
Fyst te kvenna få:r fyst ma:la. De gamle kvennusse stå:r dærr enda, på hall sjønske.
kvervle a-v kværvle, Røyken kværvla (seg) te væ:Rs i fi:ne ringær.
Nokko hæilt a:na bynna å kværvle opp i tankane hannoms (svive).
kvese e-v gve:se, Katta kånses gve:ser te fremne bikkjur. Gve:ser som æi sinna katte.
kvesse e-v gvesse, Væ:re gvesste seg te: imot kve:len. Gvesse klø:ane (klar til angrep).
kveste a-v Gampen va kvesta å ille te:redd etter denna fæ:le me:faRten.
kvide e-v kvi:e, Eg kvidde meg bestandig færr å rakke (gjøre reint) etter katta (ha ulyst).
kvige s De va jamt ekstra kjæ:rkåmme me kvi:gekælvær. Dæi konne settas på (ale opp).
kvikk adj Jentongen e utru:læg kvikk te å ta: de (forstå). De kvikkær opp me litt kaffe.
kvild s gvi:l, I hæitaste meddagsso:la ta:r følk gjønne æi lita gvi:l. De blæi kje lang gvi:la.
De blæi som æi hæil gvi:l færr gamlingane å sleppe detta ongestå:ke.
Aller at’o onner seg æi gvi:l heller. Æi væ:lfærte:nt gvi:lebæite. Meddagsgvi:l.
kvile e-v gvi:le, Somtir måtte me ligge litt å gvi:le på å:rine. Får setta kånn litt å gvi:le bæina.
Om sonndagen gvi:lte gamle følk jamnast meddag. Hestegvi:le (stå og hvile).
I ånnine gvi:ler omsu:ta færr de meste på hannom alæine (føler ansvar).
Setta seg på trammen æi kvellsstonn å la tankane gvi:le. Nå: får arbæie æu gvi:le.
Satt bare dær å latte hennane gvi:le i fange. Gått å la æugune gvi:le på væ:lgjoRt arbæi.
Kjørrgål’n e nå lissom siste gvi:lesta:en færr nokkon hvæ:r. Gvi:le u:t etter tonge ta:k.
kvine st-v gvi:ne, gvi:ner, gvæin, har gvi:ne, De gvi:ner så fæ:lt i de ronne sa:gabla:e.
Gammalt brygg, så su:Rt at de gvi:ner. Sno:gballane gvæin ront ø:rune på’n.
kvinke a-v Bikkja kvinkær å bæ:r seg, - vi inn i varmen te kånn andre.
kvinnfolk s Følk snakka sjella om da:mur å kvinnur,- men heller om kvinnfølk å kjærringær.
På kvinnfølksi:a i kjørka kan eg mest aller hugse eg satt.
Ro:r i sikksakk som et a:na kvinnfølk (å ro beint var en æressak).
D’e kje et kvinnfølk lenger som ta:r på seg å skjæ:ra æin å:kerlapp.
kviskre a-v gviskre ell. viskre, Anne viskra nokko i ø:ræie på meg, som ingen skulle hø:re.
Den som viskrær, den lu:ger. Hysj, du må ba:re viskre i kjørka.
kvisna s Kvisna kella me den ræue flekken på åksla; - kvisna slapp ingen onna.
De ræue kvisnepasse ligger i ne:aste skuffen den da:g i da:g (vaksinebevis).
kviste a-v kviste, Elle ståkkane skulle båtte kvistas å bærkas færr hånn (med handkraft).
kvit adj Gvi:t som et la:ken. Gvi:t som sno:g. Eg må vel ha gvi:t skjuRte på meg i da:g.
Hesten gvi:tær æugune. Gvi:tsku:ra gølv. Gvi:te løgnir e lissom litt fi:nære.
Dri:vene gvi:t i annlette. Fla:gstånga ska helst værra kri:tgvi:t på le:ten.
De ly:ste innpå gvi:te bæine. Jentongane gvi:ta somtir tøysko:a sine me sink’vitt.
kvitte a-v Eg må få kvitta meg me ell denna brå:tån. Slikt u:tøy e’kje lett å bli kvitt.
De kvittær nå ett færr me:g enten de blir sli:k eller sli:k (likegyldig).
End’læg æin gång e me kvitt denna hæRsens butikkgjella.
Viss me kvittær (detta), kan me vel sæi me e skulls (ingen skylder den annen noe).
kvitveis s Gvi:tvæisen trifs utru:læg gått hæ:r i skuggen på Må:såsi:a.
Men den fysste gvi:tvæisen om vå:ren va de aller nokko snakk om.
køvling s Dessa ronne køvlingane e kje go:e å få te brenne (ukløvd ved).
køyte s kjøye, Den vesle kjøya i Ne:sdåkka va jamt i:slagt å te:fry:sen vinteRsti:(vanndam).
kyle e-v Denna tullebokken kjy:lte øksa boRt’i ve:ahæugen å fo:r på dynna (hastig).
Så kjy:lte me levningane ho:lingen i vella å gjekk bæint hæim att.
kylle e-v Eg tru:r me ska kjylle dessa små:tre:a litt ne:ate (ta kvistene).
Me får kjylle vekk de grøfste kratte langs me strånna.
kyndig adj kjyndig ell kjyndug, Han e kyndig æu, denna tassen (stridig).
O:la ska: lissom værra snikkerkjyndug æu på et vi:s (ha kunnskap om).
kyr s (Finnes nesten bare i en gammel kulokk) Kji:ra, kji:ra bå:ne, kji:ra, kji:ra, kåm nå!
- 125 kyrkje s kjørke, Kjørka kånses ligger tett attme Stræumen. Fattig som æi kjørkeråtte.
Somme setter nå eller sine bæin i kjørka, anten d’e ju:l eller påske. Kjæ:re kjørkefølk!
Så sikkeRt som ammen i kjørka. I må:rå e: de vel kjørkesonnda:g æu.
Så:g aller nokkon ræi te kjørka; men såmmåRsti: va de mange som rodde.
kyrkjegård s kjørrgå:l, Kjørrgå:l’n ligger ront den gvi:te kjørka utpå ødden.
kyse s kjy:se, Kjy:sa har bann te å kny:te onner ho:ko (lue).
kysse a-v Kjyss meg i ba:ke:’en! Kjøss katta! Men Vesla ba:re nussær mamma på kja:ka.
Kjyss meg dæ:r eg e hø:gast nårr eg pellær fli:sær.
kyt s Spellemannen fekk sli:ke kjy:tur færr spelle sitt (ros). De va kje må:te på kjy:t.
Dessa kjy:tune to:k’n nå visst me knu:sene ro: så:g de u:t færr / te.
kyte e-v kjy:te, Ja:, han e go: te å kjy:te. Men d’e nå kje større å kjy:t’a, spø:r du me:g. (rose).
Ho fekk eller fullkjy:te dæi følka. Eg få:r kjy:te sjø:l da, nårr ingen andre gjærr de.
kål s Har du elt gjoRt kå:l på pengane du te:nte på blå:bæ:ra.? (bruke opp).
De ko:kær vel boRt i kå:l’n, detta som elt a:’na. Surre me kå:len (tenke uklart).
Dæ:r gjo:l’n æi re:al kå:lbytte, mitt i æugesy:na på hæile skåkken.
Å bli kella kå:lhu:e e nå kje sæ:rlæg smigrans færr nokkon.
kåpe s Me får snu: kå:pa etter væ:re. De bli:r kje a:’na rå:.
Ma:ri har sydd om komfemasjo:nskå:pa si to: gångur / vennur.
Den grø:ne marikå:pa e li:te tess vinteRsti.
kåt adj Sjå: på få:longen, så kå:t å spretten han e (viltert føll).
L
la(te) e-v la:, la:r, tatte, har latt, Eg latte gullbåstane bare vekse som dæi ville i såmmår.
D’e kje å vente ho vi la:ta seg te: te slikt fill’arbæi (ta på seg).
Eg e træu te å la:ta te den ny:e resskappen te detta (bruke).
Me la:r de bare slø: innte vi:ære (uten inngripen). La:ta vanne (tisse).
Ongeflåkken latte lå:vedynna stå: på vi: vegg etter seg.
La: nå kvi:sune di:ne værra i fre: litt! La:r seg ikkje sæi de minste gann (sta).
O:la e kje så langsinna som’n la:ter te (gir inntrykk av). La:r seg ikkje skre:me.
De la:ter te å fry:se på (ser ut som). Gu:d la:te ikkje de: måtte skje: hoss kånn (bønn).
Stri:bokkane la:ter end’læg te å e:nas om detta gamle de:le imellom sko:gtæigane.
Jentefilla vill’ikkje la seg stå: at’o røkte i smu:g (vedgå). Må læ:r’å la seg a:finne.
By:følk la:r seg ikkje by: hått som helst, væit du (litt kresne).
Eg la:r meg ikkje by: to: gångur på kling, må du tru: (mer enn gjerne).
La:r seg ikkje pirke på ne:sa, den da:ma, se:r du (tåler lite).
Vi du la værra bøRsa, - ho e ladd æu (ikke røre). Latte som’n ikkje hø:Rte.
Konn’ikkje la værra å le (enda) så gæ:le de va:. Lå:g stille å latte som’o så:v.
Eg latte meg ikkje mærke me nokkon ting (røpe). La: homla su:se
O:la la:r seg ikkje li:te me hå: de ska værra (si seg fornøyd).
Vi du la værra å fingre me klåkka mi. Me la:r de værra te æin a:en gång.
Detta la:r seg ikkje gjærra denna å:Rsens ti:. Vi du la:ta att vønnæie?
Dom la:ter / lå:ter mæir u:vant me kånn skjyldfølka, væit du (uformell).
Gamlingane latte visst li:te eller ingenting etter seg (ingen arv).
Me la:r de gå: færr denna gången. La:r de stå: te: (tar risken).
Så la: gå: da, nårr du end’læg har sett deg detta i hu:e (ok da).
la e-v lø:, Me lødde opp ell rå:ve:en onner u:tskå:te attme ellhusveggen (stable).
Han ba:re lø:r på: seg te’n ligger dærr (tar for stort ansvar).
labb s Han e tong på labben, den ka:ren (hardhendt). Gje: labb! (til hunden).
- 126 Kontant på labben (uten utsettelse). Kåm me labben! (bindende løfte).
Eg se:r labbane etter deg på de ny:vaska gølve (spor).
Eg fo:r bare å:ver me æin ha:ralabb (lite grundig).
Su:ge på labben (være nøysom). Syltelabbær va ju:leftasma:t.
labbe a-v Labbær du på de ny:vaska gølve æu? (sette spor). Sånn æi labbetusse.
Me kåm jamnast loffans me labbeto:ge (til fots). O:la labba fy:ri, å e:g tusla etter.
Har dekkan labba å gjinge den lange ve:gen te fots / på bæina?
ladd s lødd. Besta Oppå hadde bonne nye løddær te meg,- tjukke å go:e raggsokkær.
Æin heller puslute å færkåmmen tusseladd, som la:r seg li:te me de meste.
lag s D’e bar’et la:g ho har lagt seg te: detta (vane). Ja:, nårr’n e: på de la:ge så (i den luna).
Elle va: nå så ekstra på la:g den kve:len (i godt humør). LoRten lå:g i tjukke la:g.
Eg få:r lissom aller nokko la:g på denna hå:rklyppinga mi (skikk).
Detta va: nå helst i minste la:ge æu (for lite). D’e heller i meste la:ge (for mye).
U:te i sæinaste la:ge. I ti:lægaste la:ge. Kå:pa va: i si:aste la:ge (litt for lang).
Denna ha:gakrakken blæi litt ra:r på la:ge. Anne va støtt så fi:n på la:ge (god figur).
Å så: måtte me bynna om att / framatte på nytt la:g gång på gång.
Har nå eller sett sli:k la:gels’ på æin klåkkær ska værra (uvanlig).
D’e kje spø:k å stelle (koke mat)) i så: sto:re la:g (selskap).
Sli:ke færvente by:følk e kje go:e å gjærra te lags i ma:tve:gen (kravfulle).
Men ståpp æin hall;- dæ:r ville kjærringa æu ha et o:l me: i la:ge (medbestemme).
På hæimtu:ren kåm me i la:g me nokka kji:lkro:kningær. Takk færr la:ge!
Anne ha:r lissom så gått la:g me gamle følk. Høgg å lødde opp tri: famnær la:gve:.
Denna evind’læge sputtinga e ba:re et argens fillela:g’n har lagt seg te: (uvane).
På:hengær’n har kåmme så skværr utta la:ge. De va: ba:re sånn mitt i la:ge (middels).
-lag s Denna fa:rangen har tatt grondig me: seg i hæile grannla:ge. Et tunt skjy:la:g.
D’e som å sjå: fa:r hannoms lifs le:vans,- samre slæivute bæinla:ge.
D’e nå kje elle som har hånnla:g færr sli:k fi:nære sæum heller. Splæisela:g.
Ne:sgrenna hø:Rte aller me: te detta be:ærla:ge (en viss krets). Po:kerla:g.
Ru:tebå:ten knytte isammens elle bygdela:ga oppåver langs me vassdra:ge.
lage a-v la:ga, Å, me ti: å stonner la:gær de seg nåkk (finner sin form). La:ga famneve: (la).
Han bare la:gær seg så sinna (simulere). Følk la:ga seg te bry:te opp (gjorde tegn).
Ikkje stå: slik å la:g deg! (geberde seg) Ja:, om de værk’læg va: så: la:ga (tilskikka).
Men håssen e: de kje la:ga da i denna værden? Elt har la:ga seg te de beste.
Men den stu:tekælven va kje li:v la:ga. De la:gær seg te regn. La:ga u:græie (splid).
lagig adj la:ig, Viss eg e la:ig te å le:va så lenge da (får anledning).
Gaml-Ola va kje la:ig te å opple:va ma:ida:gane i femåførr.
lagkake s La:gka:ke me smø:rkre:m, de va nokko som fekk tennane te å vassrenne.
lagleg adj Me fant æin la:glæg sta: å legge i lann. Et la:glæg emne (godt skikket).
La:glæg væ:r hadde me æu. De falt så la:glæg færr kånn på æin lu:dag.
lakadøl s la:kadø:l, Æin la:kadø:l e æin la:tstamp som ba:re går å dåvnær seg.
lake s la:ka, Moster har ko:ka seltla:ka te ju:lesyltre. La:kabrent (for mye salt).
Ma:kan på kla:kan, drakk silla å å:t la:kan.Su:re morillur lagt ne: i sukkerla:ka.
lakke a-v De lakkær foRt te ju:l. De lakka å læi båtte væ:l å lenge inna ny:bru:a end’læg kåm.
Lakke paradis (hoppe). Ska: me kje få lakka stu:gogølve te ju:l? (lakkere).
lakris s lakriss, Lakrissen ligna jamt på æin kantute, svaRt bly:ant.
lam s Snill som et lam. Små: lamongær. Kåppelam. Lammekjøtt (ungjente).
lampe s Lyktelampa hadde stø:dig hånk som me konne bæ:ra i. Tenne lampa.
Lampa lå:går; skru:v’o ne:! Lystrelampe. Blå:s u:t lampa! (sløkke).
Parrafinn-lampa åver bo:le konne somtir dra: seg å bynna å lå:gå (flamme).
lamslå st-v Sto: som lamsli:en å fekk ikkje fram et o:l.
- 127 land s Såmmårsti: vaska kvinnfølka jamt kle:er ne’me lanne (stranda).
Spratt å sprella som æin fisk på lann.
Me rodde langs lanne oppåver. Me dro:g prå:men langt oppå tøRtlann.
Næi, den må du lenger på lanne me (skepsis). Busetta seg på lanne.
lande a-v Dæ:r datt’n åver enne, færr, å lanna på ryggen i æi søyleduppe.
landjord s Da: va de gått å kåmmå seg inn på lannjo:la igjen.
D’e nåkk li:kast eg høller meg på lannjø:la / på tøRt lann hæ:retter.
landtønne s Dæ:r sto: lanntunna så full a ku:mi:g at de rant å:ver te elle kantær.
lang adj lang, lengre, lengst, Me gå:r på bæina, d’e kje lengre ve:gen heller som så:.
Me dro:g de u:t i de lengste førr me to:k nokkon end’læg bestemmels’.
Han se:r ikkje lenger heller ne:sa rekker. Langt boRt’i huttihæita.
Eg datt så lang eg va:. Ja: beva:Rs, i lange ba:nær (rikelig). Æin lang la:ban.
Att å fram e li:ke langt. Den læ:rær’n e: da visst båtte dø: å begra:ven færr lenge se:a.
De blæi langt bæ:re heller nokkon hadde vå:ga å tru:. He:v de så langt d’e ho:lt.
Ho satt å så;g langt etter dæi som skulle på fest. Kåm’kje hæim att førr langt på nåtta.
På bygdane va de langt imellom ra:dioane fy:ri kri:gen. Snill som da:gen e lang.
Ongdommen gjekk gjønne lange ve:gær færr å kåmmå på fest. Lang i kja:kine.
Lang lonte (litt treg). Så langt som hæ:rifrå å ende dæ:r boRt (spøk).
Eg e kje på langt næ:r fæ:lig enda (langt fra). Fekk lang ne:se (skuffelse).
I ånnine konne de somtir bli lange da:gær. Lang i maska (skuffet)
Følk tenker ikkje lenger heller dom e sja:ve, å snøtt de: æu.
De: bli:r nåkk et langt læ:rett å blæike (tar tid). E:ta me lange tennær (uten lyst).
De va kje lang visken (stutt tid). Lang som æin ju:leda:g (stille og kjedelig).
D’e langt fram sa kjærringa, ho så:g seg teba:Rs. Lang å slå:pen (mager).
Nårr so:la snu:r innonner ju:l, lengs da:gane foRt vekk. Lang i loRtli:ve.
Go:e u:tsikter te lange annsikter (byknot). Me får ta: de åver lang (bruke tid).
De: tru:r eg me kan sjå: langt etter (uvisst). Sitta me lange ø:rur (lyttende)
De konne somtir gå: langt åver stre:ken æu.
lang- adj Eg va: nå kje så langsulten. Han e sjella så langsinna. Langpi:ne.
Denna presten e jamt så langtrokken. Ongane plukkær helst i langhølk (eter bær).
Somme sta:ær e de langgront hæilt te ma:lræina. Gjekk i langbuksur me press.
De trekker i langdra:g me arbæie. De blæi heller langdru:gt (tidkrevende).
Tru:r du eg e langfinga æu? (upålitelig). Æin langkro:kut kå:rkell. Sæint å langdri:ge.
Næi, e de så: langfa:rans følk ut’å gå:r? Den langhå:ra skæukatten røyter så hå:ra fy:ker.
Me ventær langfremmen i må:rå, hæilt ifrå Notødden.Tjukk langhalsa genser me spettær i.
Te slutt delte me grå:nbo:la i to: på langs / langsetter. Langbestefærr (oldefar).
langbeint adj Den langbæina myggen kellær me my:hank. U:flidd å langhæ:lt i ba:re fillekle:a.
langdrigen adj Så langdri:gen å omstendelæg at’n aller blir fæ:lig (ordrik).
lange a-v Vi du lange hi:t dessa sekkane te meg? (lempe).
Me må nåkk lange litt u:t ska me kåmmå tissnåkk te må:råbussen (gå fortere).
Du får lange u:t etter ka:kefa:te (strekke deg). Lange i: seg (ete grådig).
langflat adj Ongane re:nær å syklær så dom ligger langfla:te etter Sto:rve:gen.
langgrunn adj Fjø:ro va så langgronn at me måtte vasse siste me:trane i lann.
langsam adj De konne vel bli:tt litt langsamt å sitta på stu:len alæine? (stusselig).
D’e mo:rosamgutten i langsamstu:go (humørskaper).
langsammeleg adj Eg ha’kje sett sja:va sjø:l på langsammmelæg ti:.
langsinna adj Langsinna følk kan gå su:re i da:gavi:s te dom end’læg bliggær seg.
langstøvel s D’e kjekt å dra: a seg langstøvlane i dynngåtten.
langt adv (Se lang!) Høll deg langt onna elt som hæiter koRtspell, de: vi eg sæi deg.
Dom va: visst litt skylte æu langt utti slekta,- på mo:Rssi:a visst.
- 128 Næi, nå: gå:r de færr langt / vitt. Va langt oppi åtti-å:ra å li:ke kæut.
Å langt mindre dæi som ikkje egde nå:la i veggen (i enda mindre grad).
De blæi langt li:kære heller nokkon hadde vå:ga å tru: (mye bedre).
De kan me visst sjå: langt etter (skepsis). Om så: va:, e me li:ke langt (ingen nytte).
Bli:r me fæ:lige te kve:len? Ja, de: ska kje bli langt onna.
Næi, ikkje på langt næ:r heller me denna faRten.
langtrukken adj Viss ba:re ikkje denna pre:kær’n va: så langtrokken.
langvarig adj De kan bli langva:rug æu detta, viss ikkje kulla sna:Rt slå:r seg.
lanke s Veslegutt har læ:Rt å bru:ke den fi:ne lanken (høyre hand).
lapp s Konn’du setta de på æin lapp te i må:rå? (i butikken). Buksa va ba:re lapp i lapp.
Detta hæRssens skjo:lta:ke bli:r bar’et æinaste lappværk. Lappeteppe.
Æin å:kerlapp me påte:ter. Senne æin bre:vlapp i påsten. Fjuskelapp.
lappe a-v Vi’du lappe trøya mi på ållbå:gån? (albuen). Detta e visst li:te å lappe på.
Me får prø:ve å lappe de isammens igjen, så gått me kan.
lapput adj Onner kri:gen gjekk me jamt me tem’læg lappute kle:er. Lappe sko:.
lapskaus s Lapskæus e visst sjømannskåst, men sma:ker li:ke gått på lannjo:la færr de:.
lapsus s Den sonnrusta kjettingen va æin stygg lapsus ifrå mi si:e (forsømmelse).
larv s I gronn’ æin larv som ingen festær nokka sæ:rlæg li:t te (upålitelig).
lasen adj Den gamle rappsekken e båtte la:sen å me:tatt etter så mange å:r.
lass s Møkkalassa sakk djuft ne:i den blæute vå:rsno:gen.To hestelass me rå:ve:
Somtir fekk me ongane sitta høgt på tåppen a høylasse å høll’i tæumane.
Følk hadde henta lassevi:s me må:så å tårv inne på my:rane.
lassis s Du kan ikkje gå: hæ:r som æin a:en lassis heller (ufjelg person).
last s Eg ville nå nø:dig bli: nokkon andre te last (til besvær). Stå: last å brast me.
De va kje mo:ro å ligge bygda te last på sine gamleda:gær (byrde).
laste a-v De kan da vel ingen laste me:g færr detta (klandre). Hastværk e lastværk.
D’e kje gått å ro: nårr prå:men e framlasta. Ba:klasta. Tonglasta sle:a.
lat adj De læitær æin la:t æin å gjærra fullt arbæi. Æin ekta la:tsabb.
late e-v la:ta, Eg bare gå:r hærr å la:ter meg e:g, mens dekkan stre:vær å henger i:.
latter s Ja, nå: fekk eg meg jammen æin go: latter, re:alt æu, vi eg sæi.
Æin go: latter færlengær li:ve, hæitas de visst. Æin sonn latter (ofte ironisk ment).
lauge a-v Såmmårsti: konne me læuge kånn inni Øvjo; vinteRsti: blæi de i stampen inne.
lauk s Somtir fekk eg springe å hente gra:slæuk utme stu:goveggen.
laup s I læupen i kjista ligger et gammalt klåkkebann (lite rom, treøskje).
lauparbikkje s læupærkatte (noen som reker fritt omkring).
laurdag s Te neste lu:dag / te lu:dagen ska eg værra me: på aksjonn i Tæigen.
Om luda:gane råkå de at ka:rfølka gjekk te næ.raste granne å fekk klyppt seg i hu:e.
laus adj Spø:r Ka:ri da vell,- ho: gå:r læus å le:dig (fri). Læus i ma:gan. Læus i fisken.
Den ka:ren må ha: æin skru:ve læus,- minst (litt gal). Sleppe seg læus (utagere).
Hårre ha:r eg nå gjoRt a læustennane mine nå igjen? Læusonge. Læusbikkje.
Løsst sukker (farin). Selja i læus vekt / i løsst. Snakka om løsst å fast. Løsst snakk.
Hæ:r e nåkk ikkje ba:re æi ku: læus. Nå: bli:r eg ikkje ve:alæus me de fysste.
Du e: nå så stonneslæus æu du (utålmodig). Han slæit seg helselæus. Må:llæus.
Hoss kånn e de so:lløst i mange må:nær. Æi ve:glæus bygd. U:stø: å le:alæus.
Nårr bekken fræus om vintrane, konne me foRt bli vasslæuse. Så giddaslæuse følk.
Konne somtir ligge sømnlæus te ly:se må:rån. Ba:re som et sla:g i læuse lufta.
Du e: kje kjærringlæus me ho: dæ:r attme deg i senga. Lå:g å øRska som sanselæus.
Eg tru:r meg ikkje te: å gå læus på så sto:r a:koRt (våge). Båtte ma:tlæus å kle:læus.
De sli:ter ’a læus nokka regnsdrå:pår a:vnåte: (småregn). Æivinn bæinlæus (vinden).
Gredde så vitt å bakse seg fram i den dju:pe læussno:gen. Munnrapp å læusmynt.
- 129 Fy:ra bare læus på de arme kvinnfølke (kjefte på). De va sno:gløsst mest hæile vinter’n.
Somtir konne de gå ræint på li:ve løsst æu. Bæ:re hu:læus heller rå:læus.
Slå:r O:la seg fyste læus, knuslær’n ikikje. Da sitter pengane løsst æu. Læustennær.
lausbiten adj Enkelte gångur e fisken så læusbi:ten hæ:r onner klubbane.
lauseld s Læusell e kje å spø:ka me på denna å:Rsens ti:. Mest som de va varme læus.
lausleg adj Eg har ba:re regna de å:ver så læuslæg / slø:slæg (upresist).
lausved s O:r å åsp kellær me læusve:- den værmer gått, men brenner foRt opp i ømmen.
lauv s Sette me kvistær i vatten, fekk me jamt u:tsprotte læuv te søttene ma:i.
Skalv som et åspelæuv. Te sant’ans pynta følk jamt hu:sa sine me grø:nt læuv.
Læuva i sølja va a pu:re søll. Dæulæuve på bakken e meste færr gjøssel å regne.
lauve a-v I små:plassane bruka dom jamt å læuve te krøttura. Læuvkjærv. Læuvkni:v.
lave e-v De la:ver a ty:tebær åver elt i å:r (henger i store mengder).
Sno:gen fårmlæg la:vde ne: hæile sonndagsnåtta (falle tett og tungt).
le e-v le:, le:r, ledde, har ledd, Du le:r du, men eg gri:ner ikkje e:g heller.
Så gått har eg kje ledd på den ti: eg væit. Ledde så’o meste pissa på seg.
Eg blæi så i bæit færr å le: (lattermild). Eg trudd’eg skulle ledd meg færdærva.
Visste ikkje anten eg skulle le: eller gri:ne. Detta e ba:re te å le: a elt sammen.
Konn’ikkje la værra å le:, enda så gæ:le de va:.
Han blæi ledd u:t. Konne le: seg skakk a’n nårr’n fyste bynnær.
Følk flest ba:re ledd’n opp i annlette. Den som le:r sist, le:r best.
Ikkje narr meg te å le: da. Eg konn’ikkje ba:re / hølle meg færr å le:.
Ba:re le: du, eg se:r du trenger de (herme). Ledde så’n sto: tvi:kro:kut.
leamus s Eg har fått le:amu:sa onner æine æugæie (muskeltrekning).
lebbelendsk s Snakk åntlæg, eg skjønnær ikkje lebbelensk e:g.
led s le:, Nå: må du kje gløyme å stenge le:’e etter deg da (åpning i gjerde).
Ku:ine stå:r å ventær boRt’me le:’e (grind med løse stokker).
De va kne:e som hadde gjinge or le: da’n glæi på dæi slæipe ståkkane.
ledalaus adj Denna sto:len e blitt litt le:alæus å rugglute me å:ra (ustø).
Slomsen å le:alæus som æi a: na filledåkke.
leddgikt s le:agjikt, Le:agjikta hadde færkrøbla hæile hennane hennæRs.
lede e-v le:a, Eg fekk mest ikkje le:a meg, så trångt va: de i den sma:le sluffa (røre).
Eg toRt’ikkje le:a meg a flekken. Detta skå:pe e kje te å le:a på (for tungt).
Ongane måtte ikkje le:a på nokkon værdens ting (streng kustus).
Eller så mykkji som’n le:a æin fing æin gång (ganske passiv).
ledug adj Anne e mju:k å le:ug som æin søttenåring. Han pra:tær så lett å le:dig.
lefse s Følk mo:l påte:ter å stekte lefse te jamnan. Me å:t jamnast lefsa me smø:r å sukker på.
legg s legg, leggen, leggær ell. leggir, leggane ell. leggine. Stygge skrå:mur på tjukkleggen.
Ikkje gå: me ba:re leggær i årmegra:se. Kjæike leggir
FølleskjøRte rakk mitt ne’på leggen på’o. Vassa i sno:g te mitte på leggen.
I:kønne klo:ra seg fast på slette tre:leggen.
Dæi nakkne fu:roleggane ly:ste røtt i kvellso:la.
legge e-v legge, legger, la:e, har lagt, Eg legger ikkje nokkon brett på detta (anse som viktig)
Eg vi: helst ikkje legge meg u:t me nokkon a: dom (bli uvenner).
Han legger seg ikkje sto:Rt etter de heller (prøver ikke). Legge ra:kfisk.
De legger du:glæg ne: nå æi bæite (snør). Legger a: pengær te dress (spare).
O:la har lagt seg så u:t i de siste (blitt før). Eg vi kje legge meg opp i detta.
Me får legge kånn mæire i sæ:lan hæ:retter (anstrenge seg). Ne:lagte kjøttka:kur.
Har lagt seg opp bra: me pengær ser de u:t færr. Legge seg fla:t (kapitulere).
Legge u:t i de vi:e å de bræie (fortelle). Legge i ve:g me nokko (starte).
Har lagt opp færr gått (slutte). Detta kan du kje legge me:g te last (bebreide).
- 130 Legge a: æin u:va:ne. Legge på: (overdrive). Æin va:na’o har lagt seg te: detta.
La:e i: æin flettans æi. Legge om må:le sitt (knote). Legge på søm. Legge inn å:rine.
Eg kan legg’ut færr deg te så lenge (betale). Må legg’opp buksa på bæina.
Eg legger te si:es litt hvæ:r må:na (spare). Legge nokka tre: i ømmen (fyre).
Te økt la:e eg i: meg så de hadde skjikk (spise mye). Hesten legger på ø:rune (sint).
Grannane la:e i hoppes te æin krans (spleise). Tenk å legge på fjo:len i detta væ:re.
lei adj Eg har sett meg læi på detta stelle (kjed). Han e båtte læi å løgglæg.
Har fått så læi æin hoste, som jamt minner seg om nettane.
Anne e så læi seg færr denna krukka som har sprokke i bånn (bedrøvet).
Bli:r læi a å hø:re på denna krøgninga hennæRs støtt å sta:dig (sutring).
Den ka:ren se:r meg litt ma:tlæi u:t (gretten). Få æi læilo:ne (ute av humør).
Så læi at de luktær lang ve:g. Dri:tlæi. Så kan du ba:re fuRte te du blir læi.
leie e-v læie, læier, ledde, har ledd, Eg ledde Veslegutt hæile ve:gen hæimatt.
leie a-v Gå:r bar’å læiær seg hæime vi:ko te ennes (kjede seg).
leige e-v læige, læiger, legde, har legd, Jens hadde legd æin jo:lflekk te påte:ter færr seg.
Elle dæi ny:e hu:sa va sett opp på ri:m’læge læigetomtir. Læigejo:l.
leik s Vi du værra me i læiken, må du tå:le smæiken. Guttongane læika hest ront på to:ne.
Tulla fekk så fi:n æi læikærstu:go på gjebbusda:gen sin.
Best å slutte mens læiken e go:. Mitte på læikeplassen sto: den gvi:tmå:la fla:gstånga.
Detta e kje nokka bå:nlæike (farlig ting). Rektig æi guttelæike (pen jente). Ti:urlæik.
leikan(d) s Den bettevesle læikannen gjo:le at fisketæumen ikkje tvinna seg så foRt.
leikarring s Ongdomsla:ge i bygda hadde la:ga te: æin læikærring i si: ti:.
Jentongane stellte somtir te: æi lita læikærstu:go onner lå:vebru:a.
leiken adj Så læikne kattongær skulle du aller ha sett i ditt li:v.
leite a-v Nå: har me læita båtte høgt å lågt, men nykkjillen e som sokken i jo:la.
Læite me ly:s å lykte. Sli:k æi jente ska du læite lenge etter (makeløs).
Den som læitær, den finner, om ikkje de:’n læitær etter. U:tlæita fi:ne ståkkær.
leite a-v De læitær på pengane, ja, på humø:re æu (minke).
De skulle læite på deg å bæ:ra inn ve: te kve:len. De læitær æin la:t æin (anstrenge).
De læitær på sno:gen i so:lhellinga. De har læita på O:la detta, mæire heller gått e:.
leite s løyte, I et lite my:rse:g fant me et gått ty:tebæ:rløyte (bærsted).
Løytute fjo:li:s ska du kje li:te færr mykkji på (misfarga).
leiv s Brø(s)læivane lå:g oppå hina:’n å la:ga æi di:ger ru:ve.
lek adj Den gamle Væ:Rsta-prå:men e blitt fa:rlæg le:k i såmmår (utett).
leke st-v le:ke, le:ker, la:k, har le:ke, Me må lødde kaffekje:len; han le:ker som æin si:l.
De har le:ke u:t nokko om detta på bygda (sladder).
lekkje s Klåkka va festa i æi blank lekkje. Svingflå:tån va festa i æi tjukk jønnlekkje.
lekse a-v Du skulle bare hø:Rt som’n leksa opp færr kånn (bruke munn).
Dæ:r leksa’o o:r seg elt de væRste ho konne kåmmå på: i faRten.
s De va: nå den gamle leksa de: te jamnan. Konne utnattleksa skværr på rams.
lem s Pass ongen færr kjellærlemmen (åpning i golvet). Fullstendig lemlesta (skada).
Kan resike:re båtte li:v å lemmer på denna må:ten. Fattiglem.
lemme a-v Me fekk lemma sonn hæile rukle på æin, to: tri: (ta fra hverandre).
Søyune må ha: litt mæire te:sy:n nå i væRste lemminga.
lemne a-v Dåkter’n lemna’n ikkje sto:Rt hå:pe. Dom lemna’o ikkje sto:r takka færr elt detta.
lempe a-v Brå:kma:kærane blæi ba:re lempa på dynna. Lempe inn tørrve: (kaste).
Følk lempa seg etter hina:en så gått dom konne (tilpasse).
Færr de meste gjekk de nå lempelæg færr seg elt sammen (moderat).
lemster adj Eg va tem’læg lemster i bæina etter ell gå:inga (stiv og støl).
lemus s le:amus, Eg har fått le:amu:sa, å de: på begge æugune æu (rykning).
- 131 lene
a-v
Me får vente te regne har le:na litt (stilne). De bli:r vel æi opple:n.
Ho le:na seg ba:kåver / attåver så mykkji’o fekk gvi:le hu:e på pu:ta.
lende s De bli:r dy:r drift i slikt ujamt lenne, væit du (terreng). Bratt å u:lennt.
Konn’ikkje bru:ke hesteresskapp i væRste ulenne,- de va kje å tenke på.
lengd s De kan ikkje gå: detta i lengda. Han har vokse mykkji på lengda.
lenge adv Langt om lenge hadde elle gjestine fått sessa seg ront meddagsbo:le.
Ja, me væit ikkje lenge fy:ri kånn (døden kommer uventa). Ha’kje sett’n på lenge.
Så lenge d’e li:v, e de hå:p. Så sant eg le:ver å har helsa så: lenge da.
De har gjinge ne:åver me Gaml-Ola, så’n kan’kje ha lenge att.
Ma:kan ska du læite lenge etter på dessa kantær..Måtte bi:e båtte væ:l å lenge.
lengte a-v Jentongen lengta seg meste sju:k etter å kåmmå hæim att.
De e så lengtans å sjå: att dæi kjente sta:ane ifrå ongdommen.
lens adj Nå e eg skværr lens færr pengær igjen. Pengelens å ma:tlæus. Slå: lens.
lense a-v Me fant æin pø:s nepå fjø:ro, så mykkji me fekk lensa prå:men (tømme).
s I lensa på Da:len klubba dom te langt u:tåver såmmår’n.
lep s Eg har fått nokka stygge le:pær på skjøRte mitt (tunger).
lepje a-v Grå:pu:s har lepja i seg ell mjølka i katteskå:la (drikke med tunga).
lerk s lærk, I kuffeRtlærken lå:g æin søllring å æi gammal lommeklåkke me lå:k (lite rom).
KuffeRtlærken blæi æu kella færr leddikken (lite, avdelt rom).
lerke s Gla: som æi lærke. Æi tom lommelærke.
lesar s Le:særongane gjekk færr presten hæile såmmår’n te ennes (konfirmantene).
lese st-v le:sa, le:ser, le:s, har le:se, De va jammaRt de å:re eg gjekk å le:s.
Sja:va sjø:l le:ser nå teksten færr håkke de ska værra ho: (sier sin mening).
Me læ:Rte ti:læg å le:sa inni bok. Le:sa Fa:dervå:r. Le:sa færr ma:ten (bordbønn).
Andre sa:e visst at eg va: æin fæ:l le:sehest (bokorm). Konne ræinle:sa lange stykkja.
Da: kåm Gammel’n sjø:l å le:s opp færr kånn i de vi:e å de bræie. Le:sa på senga.
Jens sta:kær å re:ker fæ:lt nårr’n ska le:sa opp nokko (ustø).
Dæi krestlæge blæi somtir kella le:særane. Eg har le:se meg te: de i æi bo:k.
lesse e-v De har lesst ne: me kram sno:g i mangføldige da:gær.
Bli:r aller mett, ba:re lesser i: meg. Legger i: meg, så lenge de e: nokko (god appetitt).
Han lesser på: seg så eltfær mykkji arbæi. Lesse o:r seg vonno:l (skjenne).
lest s Den gamle sko:lesten a jønn bru:ka me somtir som lødd på kje:lelå:ke.
let s Buksa har gjinge a le:ten i so:la (falma). Fø:r så va ho mørke blå: på le:ten.
SkjuRta le:tær a: seg i vasken (smitte). Æin grø:n le:tably:ant.
Følk oppate bygdane toss’ikkje de va: nokko særlæg sta:s me ræule:ta by:lippur.
Læuve har bynna å skjifte le:ter. Hæilt gusten å a:le:ta (bleik).
Bly:anten le:tær ikkje. Eg ønskær meg ny:e le:tably:antær te ju:l.
letne a-v De har visst letna aller så li:te i væ:re. De har letna færr bringa.
lett adj Lett på fo:ten. Lett på hånna. Lett te bæins. Lett a: seg. Lett på trå:’n.
Nå: konne me puste letta u:t. Detta blæi æin sto:r lettels’ færr hæile grannla:ge.
I bånn å gronn to:k følk de etter må:ten lettære heller me konne trudd.
Ho hadd’ikkje lett færr de på sku:len. Slikt e lettære sagt heller gjoRt mange gångur.
Blæi vo:gen å fonnen færr lett. Han e kje lett å ha me: å gjærra (ugrei).
De som lett kåmmer, de lett gå:r. De gjekk så lett som føyk hæile græia.
lette a-v Letta på fu:a. Letta på hatten. Lettær på lå:ke. Nå får du letta på skjinkune dine.
De va så vitt me gredde å letta på den stappfulle tunnesekken (løfte).
le(æ)te s Æin kvell fekk me hø:re et færonderlæg le:te øfst oppi å:sen (lyd).
D’e så mange ra:re le:te på dessa by:ongane, væit du (oppførsel).
-lett adj Æi ronnlett lita tulle. O:la e heller bræilett me hø:ge kja:kabæin.
Ræulett. Ly:slett. Langlett. Små:lett (med lite ansikt).
- 132 lett- adj . Lettle:sen bo:k. Lettkjøfte mæiningær. Lettsve:vd onge.
Eg e kje lenger så letthø:Rt som eg va:. Lettfærdøylæg kåst.
Tru:r du eg e så: lettskre:mt eller? Lettrø:Rte følk, ta:r foRt te tå:rine.
Væ:rstaprå:mane e jamt så lettrodde. Æin lettdri:ven jo:lve:g (flat mark).
Æi kry: å lettli:va bø:hærringsjente. Fanten e kje så lettlu:Rt, må du tru:.
Ha:r jamtå:ver vorre lettfø:Rt båtte inna- å uttave:gs i vinter (lite snø).
lettekorn s I treskinga blæi lettekønne he:vd te si:es (uutvikla korn).
lettelse s lettels’, De va mest som æin lettels’ at dom dro:g sin ko:s / ve:g att.
lettsvevd adj Gamla e så lettsve:vd, - kan sitta opp å ne: på sto:len å så:vå (sovner fort).
lettvint adj O:la e så lettvinn å hjølpsam i hu:se at d’e ræint nokko ra:Rt.
D’e lettvint å ræise nå: færr ti:a. De va lettvint å ta: seg fram den ti:a dom brøtte i:sane.
Lettvinn å be: på te elt mæug’læg. Ta:r jamt pliktine sine litt færr lettvint, den ka:ren.
levande adj De va kje le:vans rå: å få så:vå i de: brå:ke. Visste seg inga le:vans rå:.
Lignær mykkji på moR’si. D’e som du se:r’o, lifs le:vans.
Mæire dæu heller le:vans (halvdød). Møtt’ikkje æi le:vans sje:l på hæile ve:gen.
Jæu, de: kan eg så le:vans få:restille meg. Se:r de færr meg så le:vans elt sammen.
leve e-v le:va, le:ver, le:vde ell levvde, har le:vd ell. levvd.
Me hadd’nå levvd i den tru:a nokkon hvæ:r. Gamle følk suns te ti:er dom har li:te å le:va færr.
Den som le:ver, får sjå:. Du får le:va gått da! Le:v så væ:l! Le:va i su:s å du:s.
Le:ver i hå:pe, som katta i skå:pe. Detta gjekk aller or minne så lenge’n levvdeOm eg skulle værra la:ig te å le:va så lenge da (bli forunnt).
Le.va hærrens gla:e da:gær (sorgløst). Dom le:ver ifrå hånn te munn (fattig).
D’e kje gått å le:va seg inn i (forstå).De: e nokko eg må le:va me ell min da:g (godta).
Somme kåm i ska:e færr å le:va åver evne æu. Le:va på æin hø:g fo:t (flott).
Følk le:ver romsamt nå færr ti:a. D’e kje mo:ro i å:revi:s å le:va på andre (snylte).
Detta e (kje) hværken te å le:va eller dæue a. Le:va på nåde(n).
Detta bli:r ikkje sto:Rt å le:va væ:l a (smalhans). Dom le:ver som gre:vær (velstand).
Eg tru:r dom le:ver på luft å kjæ:rlighet. Le:va onner samre ta:k me / som.
Anne har le:vd seg så inn i detta stelle, så’o væit ikkje a: nokko a:na (tilvenning).
Yngste bro:ren fløtta ti:læg u:t, å le:ver visst enda i beste vellgå:ende boRti Ame:rika.
levebrød s Somme som så:g seg fø:l te de, fo:r, og fant seg et le:vebrø: i Ame:rika.
leveleg adj Kan de værra le:v’læg å bu: så a:si:es, hæilt færr seg sja:v.? (utholdelig).
leven s Næi, me vi: kje ha: nokko le:ven gå:ans om detta (krangel). Et lurvele:ven u:ten li:ke.
Kattune hølt et søndug le:ven hæile nåtta (støy). Ingen kan så:vå i slikt le:ven.
Erg gjo:le de ba:re på le:ven (skøy). Hølle le:ven me nokko(n) (spøke).
lever s levver, Jæu, de e ka:r som e fresk på levvra, te gagns æu (spontan).
Snakka rett ifrå levvra, uten å fi:ne på de.
levere e-v De va fi:nt leve:Rt. (Ungen eller bikkja har gjoRt ifra seg).
leverhøgg s Levverhøgge kåmmer helst nårr du vi nøyte deg i mo:tbakke (smerte i siden).
levetid s Eg har eller i mi: le:veti sett så: vonn æin mann (sint).
Har eller i mine le:veda:gær sett på ma:kan te stell. Rett te å bu: færr resten a le:veti:a.
levne a-v Ja, han levna ikkje sto:r tvi:l på de: (etterlate).
Næi, dom levna’o ikkje sto:r takka færr den u:ma:ken.
Innpå hæia fant dom levningane a / etter den dæue sæuen
li e-v Eg li:r ikkje denna grø:ne fi:sosten din (fordra). Hadde aller konna li: u:lefåssingær.
Den guttespretten e kje li:ans i de hæil’tatt ( ikke sympatisk).
Følk på lansbygda læi i gonn’ inga næu onner kri:gen heller.
Den domhetta fekk eg nå saktens li: færr. Andre ska vel ikkje li: færr de:.
li st-v li:, li:r, læi, har lidd (gå om tida). De lakkær å li:r te ju:l.
Da de læi på da:gen, letna de opp i væ:re. De læi båtte lenge å væ:l inna vinnen løya.
- 133 Da de hadde lidd a: nokka da:gær, va’o li:ke bli: att.
Me får sjå: nårr så: langt li:r (når den tid kommer).
Når de li:r på litt, ta:r me æi kaffegvi:l. Ja, nå li:r de me slåtten æu (snart slutt).
ligge st-v ligge, ligger, lå:g, har ligge, Du kan vel ligge å:ver hæ:r te i må:rå.
Ligge på la:tsi:a (doven). Ligge boRte på nista (ukependle). Ligge te sengs.
Me arbedde så me lå:g meste att. Fiskegå:na lå:g i ett uss / i æi usse. Lå:g rett u:t.
Resskappen ligger å slenger færr væ:r å vinn (uorden). De ligger i blo:e (arvelig).
Fisketæumen lå:g i æi kju:ke på tåfta. Ligge i: (trå gjennom isen, gå under).
Tralla ligger skværr i å:velta me elle fi:re hju:la i væ:re. Ligge te gronn færr nokko.
Han gje:r seg ikkje førr’n ligger dærr (blir klein). Ligge på otte (engstelig).
Hær e flæire som ligger i krilla me fe:ber å u:tslett (barnesykdom). Ligge maro:der.
Har ligge te sengs se:a fystons i få:rige vi:ko. Ligger på de siste (ligger for døden).
De va: æin de:l som lå:g onner færr drekking. Ligge i ba:r(n)seng. Ligge li:k (død).
De ligger te dæi følka å setta ne:sa i skjy: (tilbøyelige til). Lå:g som et slakt (livløs).
Eg vi færr ell de:l ikkje ligge på andre (snylte). Ligge i lu:go (sove ute).
Den gamle jønnsenga e kje liggans i færr nokkon (ubrukelig). Ligge pa:l (urørlig).
lignament s Me så:g ikkje lignament te møltur på hæile tu:ren (antydning).
lignande adj lignans, Nokko lignans hadde e:g æu tenkt meg.
Nokko lignans har eg alller vorre u.te færr førr.
ligne a-v O:la lignær på følka sine. Har slikt å lignas på, sær du. De lignær ikkje gri:sen.
De lignær ingen ting (forkastelig). Har nå slikt å ligne på, på begge si:ur æu.
Detta lignær (ikkje) hværken fuggel heller fisk. Eg væit ikkje hått eg ska ligne de me.
Sjå:, de: konne da ligne på nokko (akseptabelt). De konne nå lign’o æu, på æin prikk.
De lignær ikkje nokko detta! (fryktelig å se). De se:r ikkje u:t i de hæil tatt.
Næi, sånn ska:pels’,- væit ikkje hått eg skulle ligne de attme (uhørt og usett).
Har eller sett sånn lignels’. Lignær på æi fugleskre:me, rett å slett.
Ha:r sett seg opp æi sta:slæg stølbu,- nokko lignans den på Tvæit.
Ja, du væit, han ha:r nå litt / slikt å lignas på æu (ligger i slekta).
lik adj Dom va visst li:ke go:e om de begge to:. Ja, de va likt te de: (så slik ut).
Jens e: nå seg sjø:l li:k hårr’n e:. Ja, du e li:k deg du (typisk). Li:ke bå:n læikær best.
De va kje likt te nokko som be:ver’n hadde rase:Rti o:rehølta.(så fælt ut).
Eg sa:e de bæint te:’n, li:ke opp i annlette på’n. De regner li:ke færbaska.
Ja, de va nå likt seg æu (typisk). D’e to: a samre sla:ge, li:ke båtte i sinn å skjinn.
Nårr den fattige blir ri:k, bli:r’n fanden li:k. Vesla e li:ke bli:’o, bestandig, hårre du treffer’o.
Eg vi nå gjønne gjærra li:ke færr meg (fortjene lønna). Li:ke gått fyst som sist.
Elt fe: e sin hærre li:k. Ho li:kas ikkje stoRt på følka sine. Regne pø:ste ne: u:ten li:ke.
D’e likt te de blir sæin vå:r i å:r (ser ut som). Stå:r på: li:ke færhærda (utrettelig).
De fins ikkje hennæRs li:ke på denna jo:l (makeløs). Stå: på li:ke fo:t me (jamgod).
Dæi to: brø:ane e nå li:ke som to: drå:pår vatten. Me kan vel hælltas å de:le likt.
Jens samlær nå på ell slags skra:p, båtte likt å u:likt. Ny: sykkel a li:kaste sla:ge.
D’e vel li:kast me se:r på de æi bæite, te væRste vinnen har løya.
De va kje likt te spå:r å sjå: nokkon sta:.Jentongen ha:r nå slikt å te:li:kas æu (ligne på).
s Blæik som et li:k i annlette. Fø:r lå:g følk li:k hæime æi vi:kos ti:, helst på lå:ven.
like a-v Eg har aller li:ka meg i to:levæ:r (redd). Rommegræut e de beste eg li:kær (spøk).
Somme li:kær mo:ra, andre dått’ra. Me li:kær kånn gått hæ:r på Strengen (trives).
Eg li:kær ikkje jass nokko større. D’e nå kje sto:rt å li:ke heller.
adj E de kje li:kast me gå:r nå:? De må da finnas æin li:kære plass å sitta (bedre).
O:la e på elle må:tær æin li:kanes ka:r (sympatisk).
likefram adj Li:kefram å endete i ell si gjæ:l (enkel). D’e kje så li:kefram som du tru:r.
likegyldig adj Færr kånns de:l e detta revnene / knekkene li:kegjyldig.
- 134 liketil adj Så u:vanne å li:kete følk ska du læite lenge etter hæ:romkring (omgjengelig).
Slå:maskji:na va: nåkk ikkje så li:kete innretta som’n hadde trudd (enkel).
likevel adv Kåmmer du li:kevæ:l? Ja:, lissåvæ:l e:g som elle dæi andre.
liksom adv lissom, Eg gjo:le de ba:re på lissom (lot som). Å, du: da lissom!!
De skulle lissom værra litt fi:nære da, særr du.
Etterpå gjekk’o lissom’o ikkje så:g’n i de hæil’tatt.
Gå:r lissom i sin egen værden å gruvlær. Vi: lissom værra så å:vklo:k.
De va: lissom de skulle så værra elt sammen (selvfølge).
De va: lissom ba:re bå:nema:t færr hannom dessa brø:kstykkja (bagatell).
likså adv lisså, D’e vel lisså gått me gje:r kånn færr i da:g. Lisså bæ:re - (spøkefullt)
Du kan lisså gjønne te:stå fyst som sist. De æine kan værra lisså bra: som de andre.
Me konne vel kjø:pe kånn so:lbrennær me: æu, lisså væ:l me: som andre i grannla:ge.
liktorn s li:ktå:, Nå må: du kje tråkke meg på li:ktå:a (øm fotvorte).
lilje s Kjæ:rlæghet e u:ten vilje; feller li:ke foRt på æin loRt som på æi lilje.
lille adj (Ordet blir oftest erstattet me vesle) Veslejenta. Veslefingen. Vesleju:leftan.
Har læ:Rt å slå: seg te tå:ls me de vesle dom ha:r.
lime s Ri:sli:men på trammen va de fyste du møtte. Å binne fi:ne li:mær va æi hæil li:ta konst.
liming s De virkær som hæile græia har gjinge opp i li:minga (mislykket).
Dæ:r satt eg fi:nt på li:mpinnen (bli lurt).
line s Stølpane / på:lane sto: i æi bæin li:ne tvæRs åver e:krune. Le:sa imellom li:nune.
Tellefonli:na å:ver Ne:shæugen bæu på to: fi:ne ting: tu:sen små:fugglær + sång i tre:ane.
lingse a-v Så lingsa’n hæile sta:sen boRt i fange te me:g (slenge).
linn adj Så: linn æi suppe mettær ikkje sto:Rt. Me fekk jamt linnvæ:r rett innonner ju:l.
De linne syll’tøye bi:ær ikkje på ka:keskji:va / på nistema:ten, håsse du fa:rer.
Me vassa i linne sørpa hæile ve:gen te ennes. Linn i kne:a (skjelven).
linnet s Den gvi:te linneten rakk hæilt nepå åkklune på’o (nattserk).
lippe s Henge me lippa (ublid). Bi:te seg i lippa (angre). Ræumå:la lippur. Sprokne lippur.
lire a-v Læ:ræren resste seg opp å li:ra a: seg den vante reverensa om fedrelanne.
lirke a-v Me lirkær de nåkk te: ska du sjå:. Fekk nå lirka de te: på æin må:te æu.
Måtte lirke me lå:sen båtte lenge å væ:l. Måtte lirke de u:t or’o o:l om a:na.
Prø:va lissom å lirke litt me:’n færr å få:’n på gli:. Lirke i gang.
liskre a-v liske, Anne e så go: te å liske færr dessa stu:tekælvane (godsnakke).
liste s Nommerlistune te høstbasa:ren gjekk jamt på omgang i hæile grannla:ge.
a-v Jens lista opp i fleng elle dæi sta:ane han hadde vorre å arbedd (ramse).
lit s Me hy:ser ikkje lenger nokka li:t te denna pollitikken domses (tillit).
Eg festær ikkje nokka li:t te slikt bygdeslarv; næi, aller de minste heller.
Hadde sett si fulle li:t te o:la i bre:va hannoms (stole på).
Me kåm da tissnåkk, men de: va værk’læg i siste li:ta æu.
lite e-v li:te, li:ter, litte, har litt, Li:ter ikkje på’n færr to: ø:re. E detta pre:ke nokko å li:te på?(stole)
Eg li:ter ikkje på sja:ve meg heller i sli:ke sa:kir. Litte seg ikkje te: me detta (utrygg).
Dom litt’n ikkje u:t i ve:gen me den skjærre gampen (betrodde).
Du må li:te på de: blir et gasta brølløpp nårr så: langt li:r (ingen tvil).
Me ska:’kje la kånn li:te me ellting heller (finne seg i).
liten adj li:ten, li:ta, li:te, små, To: små: å æin li:ten æin (spøk). Li:te te å pra:ta (ordknapp).
Væit du at Ka:ri ska ligge? Ska ha æin li:ten æin fystons i ma:i (gravid).
Ho e nå li:te å sjå på i gronn’ (mindre pen). Dæi kro:nune e nå li:te å sjå: på (ubetydelig).
Eg har veldig li:te te å:veRs færr slikt snuskeri (mislike). Li:te vett i hæusen.
Gvi:tsnippane har jamnast li:te å fa:ra me (dårlige argument). De e li:te å tru: på.
Sto:r i o:la, å li:ten på jo:la. De va li:ta mo:n i da (skulle bare mangle).
Sånn bygdesledder å nå jamnast li:te å hø:re på (upålitelig).
- 135 Har du vont færr å hø:re li:te? (gjerne ironisk ment) De har eg li:ta tru: på (skepsis).
Li:te å rutte me. Li:te, men gått. Denna sølja gjærr li:te a: seg (diskré).
litt
Æin må nå sjå: litt te seg sjø:l æu somtir (ta hensyn). Me ta:r litt a gången (gradvis).
Jens va visst litt pussa æu (påvirka). Å, ikkje bare litt heller. Litt å æin jå:lebokk vi eg sæi.
Ja, nokko litt å ikkje så fæ.lt heller (ikke nevneverdig). Gått å ha: litt stå:ans på lu:r.
Kan værra te litt a hvæRt den ka:ren, nårr’n fyste slå:r seg læus (uberegnelig).
liv s Aller i li:ve! De e vel ikkje på li:ve heller me detta bre:ve (hastverk).
De va som på li:ve æu å bli fystemann fæ:lig (viktig). Han sømte færr li:ve.
O:la sette te lifs hæile græut’fa:te alæine. Hæilt sikkeRt aller i li:ve (spøk).
Bønnane gje:r seg a li:ve færr denna evind’læge kve:ko i såmmår. Næi, nå: må me
Å:,kælvetra:ven livnær nåkk te: att, ska du sjå:. Dom sto: på: på ha:le li:ve (ingen pause).
Detta u:tøye e kje gått å kåmmå te lifs (få has på). To:Rt’ ikkje færr sitt ba:re li:v (redd).
De va kje værre om de va li:ve om å gjærra. Ska sæi d’e li:v i den førkja (munter).
Kåm da ifrå: de me li:v å lemmer, båtte mann å gamp. Jæu da, de stå:r nå te li:v så: langt.
Dom kåm nå ifrå: de me li:ve i behøll. Arbæie gjekk me li:v å løst. Et so:ta li:v.
Fremmenka:ren ville på hæite li:ve få prø:va kreftene sine. Æin gri:nebi:tær li:ve te ennes.
Se:r fårm’læg u:t som by:ane vi: kånn bygdefølk te lifs skværr. La:ta li:ve færr så: li:te.
Gæupa e kje go: å kåmmå inn på li:ve a (på nært hold).Dæ:r måtte råttebeste bø:te me li:ve.
Men da: ska eg sæi de blæi li:v i læiren (god stemning). Setta li:ve på spell (risikere).
Ville aller værra a: me den bikkja, ikkje færr elt i li:ve.To:Rt ikkje, færr sitt ba:re li:v (redd).
Ho gje:r seg a sitt sønnduge li:v (klager sin nød). Le:va li:ve i su:s å du:s.
Konn’ikkje færr sitt ba:re li:v hølle seg færr å le:. Dom fant ikkje sæuen i li:ve.
Ståkkmæuren e kje go: å kåmmå te lifs (utrydde). Setta nokkon mo:t i li:ve.
Me måtte på li:v å dø: bli fæ:lige inna kve:len. Skre:me li:ve a følk på denna må:ten.
Oppi røysa måtte me jamt værra på li:ve færr årmeyngel. (passe seg).
Anne e li:vene redd færr høggårm. De va: me næua’n bærgja li:ve.
Så færskre:mte å u:ta:sa at dom hadd’ikkje li:v (att) færr æin skjilling.
Dressbuksa e blitt færr trång i li:ve. Lang i loRtli:ve. Stå: nokkon etter li:ve.
Kælvetra:ven domses va: ikkje li:v la:ga. Le:va la:tmannsli:v. Mittve:gas i li:ve.
livaktig adv Anne færtæ:lte så li:vaktig om stu:lsli:ve i gamle da:gær.
Eg kan ennå sjå: de livaktig færr meg elt sammen.
livat adj De va æin li:vat kraba:t (munter). De blæi mæire li:vat sæinære på kve:len.
De hadde gjinge tem’læg li:vat færr seg utåver nåtta, mest te ly:se må:rån.
livberge a-v Følk måtte prø:v’å li:vbærgja seg som best dom konne.
Gå:nfiske blæi som æi li:vbærgjing i ti:a fø:r gri:sen måtte te pæ:Rs om høsten.
I ha:lå:r konne læuving regnas som li:vbærgjing nårr fo:re to:k slutt.
live a-v De li:vær opp me litt trekkspellmusikk. De li:vær opp me blommær i vønnæia æu.
D’e ræint oppli:vans å pra:ta me så: kry:e følk. Ongær li:va jamt opp i grå: stu:gur.
Æin aller så li:ten knæRt kan li:ve opp i æin gammal skrått (dram).
e-v De li:ver gått færr no:lavinnen hæ:r i su:veggen (skjerme).
livd s Me rodde jamt langs me lanne oppåver, i livd a Hø:gefjell.
livgjord s li:vgjo:l, Nå: må: me nåkk spenn’inn li:vgjo:la enda litt (leve nøysomt).
livleg adj De hadde nåkk gjinge litt livvlæg færr seg somme gångur.
De va kry:e å livvlæge følk detta,- ekta bygdefølk, elle som æin.
livlort s Dynnvaktæren rista mest li:vloRten or den arme stakkær’n (ordensvakt).
livne a-v livne ell. levne, Pra:ten levna mæire te: som de læi utåver kve:len.
Plentune livnær nåkk te: att nårr dom ba:re får nåkk ve:te.
livredd adj li:venne redd, Eg va jamt li:venne redd færr æljebikkjur.
ljo(m) s I østavæ:r konne me somtir om kve:len hø:re ljo:men a to:ge hæilt ifrå Lonne.
ljome a-v Me sang så de ljo:ma i veggane. Ongdom konne hu:ge så de ljo:ma imellom å:sane.
- 136 ljoske s De va ba:re så vitt me så:g æi lita blafrans ljoske ifrå ømstrekken (svakt lys).
ljot adj D’e sønn å sæi at detta e fi:nt. Eg vi heller sæi d’e ljott (stygg). Ljo:t som ju:ling.
ljuge st-v lu.ge, lu:ger, læug, har lu:ge, Nå lu:ger du på meg æu. Du lu:ger så de renner.
Du e æin tu:senlu:gær! Da: e kje lu:gær’n langt boRte. Han lu:ger så’n tru:r de sjø:l.
Eg har fått æi lu:gærble:me på tonga. Æi færgjoRta lu:gærtaske (upålitelig person).
Dom lu:ger deg gjønne hu:den / hu:ven full, hviss dom får ta:k.
ljå s ljå:, ljå:en, lje:ær, lje:ane, Langårv å stuttårv va lje:ane me jamnast bru:ka (stum l).
De va kje gått å flu:ge barrbæina på ljå:stubben. Ljå:slått. Ljå:stikke. Ljå:brå:t.
lodd s lødd, På be:d’usse to:k me lødd / nommer på båtte du:kær å kringlur.
Om sonndags kve:len hæisa me oppatte lødde på stu:goklåkka.
De: blæi nå hennæRs lødd i li:ve (skjebne).
lodde s lødd / løddær, Besta har bonne ny:e løddær te meg te ju:l (raggsokker).
a-v I kaffepæusa lødda dom u:t to: hæimba:ka kringlur. Løddbø:kær. Nommerbø:kær.
Nårr me skulle lødde isammens nokko smått’ri, he:ta me fyst løddebølten i glo:æisa.
loddrett adj Detta e løddrett løgn å ingenting a:na.
loden adj lo:en, Hværrdagsjakka mi e gårr lo:en a sli:t å vask. Ba:re så vitt lo:en på ho:ko.
Tommetjukke lo:a ligger si:bræia onner senga. Lo:en som æin sæu, eller som E:sæu.
lodsliten adj Læ:ræren gjekk i æin gammal, lo:sli:ten dress sea fyri kri:gen.
loff s Skulle me kje gje: kånn u:t på loffen æin tu:r å sjå: kånn omkring? (vandring).
Loffar s De va æin loffær immom hær i førrdagen me kuffeRt’n stappfull a kammær å trå:snellur.
Se:r ut som æin loffær a væRste sla:ge me den vinnskjæive hatten sin.
Æin sågning som loffær omkring i bygdela:ga å handlær me hestær å krøttur.
loft s På ro:telåfte ligger mykkji gammalt græis stabla opp hulter te bulter.
log s Dæi sto:re tre:kåppane gjo:le Besta jamnast ræine i ko:kans breskelå:g (avkok).Homlelå:g.
loge a-v lå:gå, Ellu:se sto: elt i ly:s lå:gå. Skru:v ne lampa, ho lå:går (flamme).
I vinnkasta lå:gå flammune opp atte på nytt la:g flæire vennur (blusse).
logn adj løgn, D’e mykkji løgnære hæ:r inne imellom tre:a. Me la:e prå:men i æi løgn bukt.
No:løsten løgnær / løyer jamnast nokko fram imot kve:len.
lok s lå:k, Kjistelå:ke va tongt, å vont å få: åver små: fingær. Legg lå:ke på kje:len!
Dæi trøtte øgnelå:ka gå:r lissom att i hæile fame:lin.
Do:lå:ka va jamnast færsy:nte me æi tom trå:snelle mitte på.
lokke a-v Somme stu:lsjentur va så flinke te å låkke på ku:ine,- låkke dom hæim te kve:len.
lomme s Sto: å glodde me ne:vane djuft i bukselommune. Lommeplegg = snørrfille.
Lommerusk nåkk te æin aller så li:ten blå:s. Klåkkelomme. Stikke i æiga lomme.
lommebok s tegnebo:k, Guttane fekk gjønne fyste tegnebo:ka te komfemasjo:n’.
lompe s Lefsa e tunn, men lompa e båtte tjukk å mettans. Men du fi:ser fæ:lt a’o.
lon s lo:n, lo:na, lo:nir, lo:nine, D’e mange fi:ne lo:nir oppåver i ælva (stille vann).
longe adv Men da: va kvinnfølka långe fæ:lige me hæile å:ker’n (allerede).
lo(n)ke s Me dæi kraftige lonkane sine træiv’n såmenn tunnesekken å slengt’n på åksla.
Suns eg se:r dæi digre lonkane hannoms gvi:le på bo:lpla:ta (arbeidsneve).
lopp s Somtir så:g me æin liten pøddelåpp i bekken hæime. Kell som æin låpp.
loppe a-v By:følk gå:r ba:re u:t på å låppe kånn færr pengær.
De gjekk foRtære heller bikkja låppær seg.
s Har du låppur i blo:e i da:g? (urolig unge). Kru:pe i låppekassa (gå til sengs).
lorje s lørje, D’e kje enkelt å ro: sli:k æi di:ger lørje mitt i stri:ken (stor pram).
lort s loRt, De e: så loRten velter a’n. LoRten ligger som telle, i tjukke la:g.
Har nå aller æin tørr loRt å værra a: me (gjerrig). Spø:kriloRt luktær ikkje.
Litt loRt i pølsa gjærr ba:re gått. Ræine loRten (naturgjødsel). Æi fæ:l loRtegrebbe.
Gjekk som’n va:, i ba:re loRtekle:a. Så loRtlæg at de luktær lang ve:g.
De ly:ser som loRt i æi lykt (dårlig lys). Dri:t opp å loRt i mente. Lang i loRt’li:ve.
- 137 LoRtevatten. LoRtebytte. LoRtegrå:. Æin ekta loRtesabb. Ba:re som æin flu:goloRt.
lorte a-v Eg har loRta te: den ræine buksa mi. LoRtute kle:er må jamt ko:kas, grondig æu.
losjement s låssement, Dom hadde fonne seg et slags låssement ne:’i Hjellen æin sta:.
losne a-v løsne, De har løsna æin knapp i blå:trøya mi. Mjølketennane har bynna å løsne.
Nå: bynnær i:sen å løsne langs me lanne oppåver.
Æin kaffetå:r kan løsne (løyse) færonderlæg på tongebanne somtir.
lout adj Jakka va sli:ten å lo:ut etter mange år. Framslenging, ba:re såvitt lo:en på ho:ko.
lov s Takk å lå:v, at de gjekk så grett. D’e kje lå:v å lystre på gåttane på denna å:Rsens ti:.
Ho høsta ikkje mange lå:vo:la færr elt arbæie ho la:e ne: (ros).
Har du løst, har du lå:v. D’e lå:v å prø:ve seg. Lå:vtre:l (heilt etter boka).
love a-v lå:vå, Fekk dekkan u:vær? Ja, de: ska eg lå:vå deg. De: ska eg helse å sæi.
Næi, Dessa skjy:ine lå:vår ikkje gått. Nå må: eg ikkje stå: hæ:r å færlå:vå meg.
D’e lett å lå:vå de andre må hølle. Lå:vå å hølle e to: ting.
Jæu, de har eg lå:vå meg sjø:l, høgt å hellig. Lå:vå gull å grø:ne sko:gær.
Han lå:vå bo:t å be:dring. Næi, detta hø:ras ikkje lå:vans u:t.
Han fale:ra etter hvæRt å måtte lå:vå gått væ:r.
Anne hadde lå:vå seg boRt i påte:tergrafsten. Elt regne lå:vår ikkje gått.
love s lo:ve, Eg har fått sto:re træ:lær / tre:lær i lo:ven etter gre:ve (handflate).
Sånn i faRten gjekk de fi:nt å drekke stræumvatten or ba:re lo:ven.
Vesla plukka bæ:r i lo:ven. D’e lo:vane som sli:tas foRtast i våttane.
lovleg adj lå:vlæg, De skull’ikkje værra lå:vlæg me dessa læusbikkjune.
De bli:r lå:vlæg sæint inna me e framme i kvell. Denna by:ræisa blæi lå:vlæg dy:r.
lovott s lo:vått, Eg hugsær lo:våttane mine tørka så gått på sno:ra åver ømmen.
lubben adj Vesla e blitt så go: å lubben på skråtten. Ronne å lubne leggir som på æi jente.
lugg s Ta’o i luggen å læi’o u:t! (om håret i kjøttkaka). Pannelugg som skjygde færr æugune.
lufse a-v Dæ:r lufsa fanten a sta: så kle:a slang om’n. Bikkja lufsa boRt å la:e seg i ømsro:a.
luft s Lufta hadde lissom gjinge skværr u:tor’n. Le:va på luft å kjæ:rlighet.
U:t å få fresk luft. Som et sla:g i læuse lufta. Få luft ommer vengine (frihet).
lufte a-v Ska me u:t å lufte kånn litt? Nå va de gått å få lufta seg. Lufte mæiningane sine.
U:t på trammen å lufte sje:la si (spøk). Lufte bikkja.
lugge a-v Vesla luggær pappa. Skjemt såks e æu fæ:l te å lugge (røske).
Får vel lugge vekk detta vassgra:se imellom ræitane.
luke s Sy:lo har ræire sitt tett attme låftslu:ka (svale). Fæiærlu:ka. Kjellærlu:ka.
lukke e-v låkke, Låkkte du bu:dynna åntlæg nå da? Låkk opp færr katta!
HennæRs monn e låkkt me sju: sæil (taus). Kan ikkje låkke æugune færr de:.
Låkker seg inne i seg sjø:l me dæi vonne minna.
At du aller kan læ:r’å låkk’att grinna etter deg (irritasjon).
Hadde lissom hæilt låkkt æugune færr at kri:gen konne kåmmå hi:t æu (se bort fra).
lukt adv lukst, Slåtteka:ren va hæit å svett, å håppa lukst a:vatt så spru:ten sto: (rett i vannet).
Ho blæi lukst færgru:a, å trudd’ikkje sine egne æugur (overasket).
s Me så:g ikkje lukta te’n nokkon sta: lenger (borte, vekk).
Fjo:slukta henger lenge i kle:a. Fi:slukta kåmmer nåkk helst ifrå ka:rane.
luktande s luktans, Anne bry:r seg søtten om sminke å luktans i hå:re (parfyme).
lukte a-v De luktær strangt or gjøsselmøddinga. Du luktær vel lonta, tenker eg.
De luktær sto:rka:r, men eg se:r’n ikkje. Pengær luktær ikkje.
Lukt på den du! (Med knyttneven under nesa). Så læi at de luktær lang ve:g.
lummer adj Nårr to:la slå:r, kan de jamt værra litt lommeRt i væ:re (varmt).
lumpen adj De va nå lompent gjoRt da, hått du si:er (ufint).
lumsk adj I:sen kan værra lomsk nå: i påsk’hælgja, me å:tåhå:l nokkon hvæ:r sta (skummel).
lund s D’e va tre:galæg at dom rase:Rte den fi:ne bjørkelonnen u:te på Kjørk’ødden.
- 138 lune
s Gamla e vel på den lo:na i da:g da. Jens har så mange mærkværdige lo:nur.
Hæile gjengen va lissom så på lo:ne den da:gen (humør).Jasså, du e på den lo:na i da:g.
D’e nå mykkji etter som følk e i lo:ne te æu da (avhengig av humør).
lunete adj Jens kan værra nåkså lo:nute somtir. I da:g e:’n visst rektig på go:lo:ne.
lungemos s lo:mos, Lo:mos å blo:pølse va å:rviss ma:t i slakteti:a.
lunke a-v Blakka lonka å gjekk, å sty:Rte seg sjø:l på hæimve:gen
lunke a-v Ska me kje lonke litt på kje:len? (varme kaffen).
lunk s Me må få æin liten lonk i hu:se fyst. De stå:r lissom æin lonk a brannmu:ren æu.
lunken adj lonka, Kaffe’n e ba:re såvitt pisslonka (halvvarm).
Kanskje har me blitt litt lonkne i tru:a nokkon hvæ:r.
lunn s lonn, Te hjølp la:e me nokka glatte lonnær på tvæRs onner prå:men (rund stokk).
lunne a-v Ka:rane har lonna bru:ke fæ:lig. Nå ligger tømmerlonnane å skji:ner i vå:rso:la.
luns s lons, Jammen slengt’o te: meg æin di:ger kjøttlons æu (stykke). Æin fæit ty:rilons.
lunte s Jæu, eg har visst litt lang lonte. Du har vel elt lukta lonta du:, tenker eg (ane uråd).
lur adj D’e kje lu:Rt å vente færr lenge heller. De: gjo:le du jammen lu:Rt i / klo:kt i.
Du må værra lu:r ska du kåmmå te Gu:d å få saftsuppe (omtanke lønner seg).
De: va: nå de lu:raste du konn’a gjoRt æu. Han e lu:r te å stelle seg. Litt a æin lu:ring.
lur s
Ska me kje ta: kånn æin aller så lilen lu:r etter ma:ten? (kort søvn).
D’e kjekt å ha nokko på lu:r (i reserve). Finne på: nokko lu:Rt (utvei).
Ligge på lu:r. Besta hadde jamt æin dråpstu:t på lu:r øfst i skå:pe.
lure a-v Detta e kje mæire å lu:re på; me klemmer i ve:g me æin gång (ingen nøling).
Guttongane lu:ra seg te å røyke attafærr do:veggen (stjal seg til). Blæi lu:ra trill ront.
Eg lu:rær på: om eg heller skulle bi:e litt å sjå: på de te i å:verimå:rå (tenke over).
Små:æuren lu:rær rett onner vasskårpa. Lu:re nokkon opp i stry: (narre grundig).
Eg lu:rær i Bu:veru: eg, sa fanten (herme). Æin må: meste lu:re hått slikt ska bety:.
Jammen hadde nokka jyplingær lu:ra seg inn ba:kve:gen å smotte u:sett færbi: vaktine.
lureri s Kan de værra nokko lu:reri dom dri:ver me detta tru? Æin lu:rifa(k)s.
Æin fa:rlæg lu:rendræiær (listig person). Ba:re snusk å lu:reri elt sammen!
lurk s Da: fant Anne seg æin lang lurk å ja:ga rå:dy:ra bæinast te skogs (kjepp).
lurv s Sli:k æin lurv e aller hæilt å li:te på (frynset person). Æi lurvekatte. Lurvehette.
lurve a-v Veslegutt har lurva mamma (så te:) på hå:re.
lurveleven s Bikkjune hølt et lurvele:ven u:te på to:ne.
lus
s
Arm som æi lu:s. Fattiglu:s . Å, me kjenner da lu:sa på gånga.
luse a-v
O:la lu:sær på håppe hværr bi:dige gång (holder igjen). Lu:sekjø:re.
De gjalt ba:re nokka ussle lu:sekro:nur. Æi skarve lu:selønn.
luseharv s Du kan lå:ne lu:s’harva mi: (greiekam).
lusekufte s Må: visst få ståppa lu:s’trøya mi te i må:rå (ulljakke). Ho e fillut på ållbå:gå’n (bøte).
lusen adj E du værklæg så lu:sen imot syster di da? (gjerrig).
lusing s Jammen fekk’n æin lu:sing onner ø:ræie så’n trilla (ørefik). Fekk æin så ø:rune flagra.
luske a-v Be:ver’n luskær ront i ha:gane nåttesti: (liste). Luska boRt me rompa imellom bæina.
lut s Har gjinge færr lu:t å kelltvann i elle år (lite påakta).
Nå e eg lu:ta (lukta) læi hæile smørja. Då:ven som lu:t. Lu:tfattig.
Å, de ska nåkk stærkære lu:t te detta (hardere middel).
lute a-v Me lu:ta tørrfisken me ræin bjørkeåske. De ga: så go: æi sma:k.
lute e-v Sto: lenge å lutte seg åver den vesle i vøgga. Lu:t i ryggen.
De ta:r på ryggen å gå lu:t hæile da:gen på denna må:ten (bøyd).
luv s lu:v, Du ta:r hæilt lu:ven ifrå meg du (mot, initiativ).
luve s Eg stå:r ikkje me lu:va i hånna som æin a:en tiggær heller. Dje:vellu:ve.
Gått å konna dra: tåpplu:va langt ne:åver ø:rune. Anne skulle løyse lu:va (dåp).
D’e kje følkeskjikk å sitta me lu:va på: inne. Sixpencen kella me helst skjyggelu:ve.
- 139 ly
s Innonner Hø:gefjell ro:r me gått i ly: færr no:lavinn’.
I ly: a Hø:gefjell få:r ikkje no:lavinn’ nokko særlæg ta:k.
lyd s Hæile hu:sly:en stillte opp. Kjørkely:en va samla te takkemesse (en gruppe mennesker).
I elt detta stå:k å virvar var de knapt ø:rens ly:d å få hæile kve:len.
lyde e-v Du må ly:e nårr vaksne følk snakkær te deg. Bikkja ly:er ikkje årder (lystre).
Om vå:ren lydde me jamt etter gæuken. Me ly:er gjønne på fe:lemusikk (lytte).
Satt me hjæRte i halsen å lydde etter to:lesmellane. Ly:ast te nokkon (besøke).
Håssen va: de siste væRse lydde? Hugsær du o:lly:en u:t’nat? (teksten).
Han lydde nå innom æinvårr gången, nårr’n va: på dessa kantær (besøke).
lydt adj De va kje så lytt i dæi gamle tømmerhu:sa me tjukke ståkkær i veggine.
Men de kan værra tem’læg lytt u:te på vatne æin stille såmmåRskvell (lett hørlig).
lyge st-v lu:ge, lu:ger, læug, har lu:ge. Nå lu:ger du på meg æu, din rakkær du e:!
Den tra:ven lu:ger seg ifrå: ell ting æu (går fri). Lu:ger så de renner a’n.
Følk lu:ger så dom tru:r de sja:ve. Nå må du lu:ge så følk tru:r deg da (ironi).
Hått va: de eg skulle sagt å ikkje lu:ge? (spøk). Lu:gærble:me (kvise på tunga).
Han lu:ger ikkje; si:er ba:re så mykkji mæire heller’n væit.
Lu:ger han, så lu:ger e:g, men eg væit han lu:ger ikkje (herme).
lykkas v De må: vel æin gång i li:ve lykkas færr hennær æu.
De va lykka skjedd at tæugstompen hølt så pass lenge (hell).
lykke s Ja, lykke på ræisa me:’n. Me har nåkk a sli:ke ifrå fø:r.
lykt s Fjo:slykta hengte jentune gjønne ifrå seg i ta:ke. De ly:ser som loRt i æi lykt.
Lyktelampa konne me bæ:ra me: kånn i æi tunn hånk.
lyn s lygne, Æi lygne hadde sli:e ne: i den sto:re ælmen, å splintra’n skværr.
Somtir kåmmer lygna å smellen mest i samre blonken.
Lygnune kåm tett i tett å flærra nåtthimmel’n på kryss å tvæRs.
lyne e-v lygne, De lyngte å dondra fæ:lt utetter hæile nåtta;- mest te ly:se må:rån.
I allmind’læghet lygner de eller mest u:tåver i honnda:gane (juli-august).
Gamle følk sitter gjønne oppe æi stonn mens det lygner på de væRste.
lys s Ly:se i sta:kan slåkna a dynntrekken. Ra:k i ryggen som et ly:s.
Da gjekk de opp et lys færr meg, et tælgjly:s om ikkje mæir (halvforstått).
Sli:ke mennskje to:r lissom ikkje kåmmå fram i ly:se (feige). Må prø:v’å rekke fram i ly:se.
Låg ly:s va:ken te da:gen grydde. Du stå:r i ly:se færr meg (lager skygge).
Tå:ler ikkje da:gens ly:s (ulovlig). Slekkte tælgjly:sa me ba:re kly:pa (ufølsom hud).
Dæi fi:ne le:tane i natu:ren se:r me best i dagsly:s. Brenn ikkje ly:se i begge ennær.
O:la blæi regna færr et sku:lely:s. Læite me ly:s å lykte (granske nøye).
adj Da me end’læg vakna, va de ly:se må:rån. Ly:s i hamle:ten (lys hud).
At slikt nokko kann gå færr seg mitte på ly:se da:gen. De så:g ikkje lyst u:t me kri:gen.
lyse e-v So:lbrennær’n ly:ser gått (parafinlampe). Han banna så de ly:ste omkring’n.
Ly:ste opp i et æinaste smi:l da’o så:g’n kåmmå. Dom har ly:st u:t te akksjonn.
Ka:ri å denna fjeggen hennæRs har ly:st færr seg;
- så da: bli:r de vel brølløpp me de fysste va tru:læg.
lyske a-v (Plukke lus or hår og pels).
lysne a-v Nå bynnær de elt å lysne a da:g. De har lysna litt i væ:re æu.
Mange ting lysnær, nårr ba:re følk få:r seg arbæi.
lyst s løsta ell. løsten, Har du løst te å prø:ve? Næi, eg få:r nåkk sty:re løsten min dæ:r.
Eg har mista løsta på detta, fullstendig æu. Har du løst, har du lå:v.
Fekk så løst på påte:terlompe te kve:len. Har best’løst te å gje: æin go: da:g i hæile græia.
Kåm arbæistløst, å treng deg på:! (spøk). Arbæie gjekk onna me li:v å løst.
Kan jammen miste ma:tløsten a mindre. Ha:r ikkje større løsta på: detta nå:.
lysteleg adj De va: kje nokko løstelæg sy:n som møtte kånn dæ:r, må du tru:.
- 140 De va: kje løstelæge da:gær i sko:gen nårr gradeståkken kræup onner tju:ge.
lysten adj løsten, Blæi så løsten / skjessen på nokko gått te kve:len. Ja, hvæ:r sin løst.
lystre a-v Me lyster å lystrelampe lystra følk båtte i bekkane å på gåttane (fiske).
Ongane fekk ti:læg læ:re å lystre dæi vaksne, båtte i sto:Rt å smått. (adlyde).
lyte s De va kje påvi:slæge ly:te å sjå: hværken på dy:r eller resskapp (mangel, feil).
Å værra kjæivhent e vel ikkje nettopp nokko ly:te å snakk om.
lægd s legd, Ne:ast i dompa har me æi vass-sju:k le:gd å ta kånn a: (søkk i terrenget).
De mykkji stygg legde i kønnå:ker’n i høst (flattrykt åker).
Fy:ri mi: ti: kåm fattiglemmær jamt på legd nårr dom ikkje lenger gredde seg sja:ve.
lære e-v Så får du læ:re te æin a:’n gång. At du aller kan læ:re! (være fornuftig).
E:g ska vel læ:re deg å ikkje fingre me bøRsa Fa:bros (menes lære av med).
Lett læRt e foRt glømt. De: du har læ:Rt hæimate, har du læ:Rt færr li:ve.
Næua læ:rer na:ken kjærring å spinne. Me læ:rer så lenge me le:ver.
Den slasken læ:rer nå aller å sty:re pengær heller. Du må læ:re deg å passe ti:a.
Måtte læ:re færkla:ringa o:lrett u:tnatt. Konne elt sammen uttabo:ks,- hæilt på rams.
Følkeskjikk fekk me nå læ:re kånn båtte hæime å på sku:len.
Mange ha:r litt tongt / vont færr å læ:re seg dessa snirklute fe:leslåttane.
Me hadde læ:Rt dessa Skji:ensfølka å kjenne onner evakue:ringa i nittenføRti.
Du læ:rer i den sku:len du gå:r i (alle blir påvirka). Har aller læRt nokko a:na.
lærenem adj O:la va båtte læ:reviljug å læ:rene:m på sku:len (lett for å lære).
lærepenge s Detta kan værra æin læ:repenge te sæinære. De blæi æin dy:r læ:repenge.
læte s le:te, Te:nesjenta hadde hø:Rt et ra:Rt le:te rett uttafær stu:goveggen æin kvell.
lø e-v Dæ:r lødde me opp ve:en i et sto:Rt la:g onner u:tskå:te på ellhu:se (stable).
løe s lu:go, lu:go lu:gur, lu:gune, Om høsten va lu:gune jamt stappfulle a tøRt høy.
løfte a-v D’e kje grett å løfte seg sjø:l etter hå:re. De blæi mange tonge løft.
Eller så mykkji som’n løfta æin fing æin gång (ganske passiv).
De va kje nokko oppløftans sy:n nettopp som møtte kånn dæ:r.
løgje adj løgglæg, De blæi så kløyvene løgglæg at me hølt meste på: å le: kånn skakke.
Jens e båtte læi å løgglæg nårr’n setter i gang færr fullt. Æin løgglæg skru:ve (snodig).
løgn s Næi, de: ska bli løgn de (avslag). Detta e ræinspikka løgn, ifrå enne te a:n’n.
Fa:rer du me løgn æu? D’e ba:re skrø:nur å løgn hvæRt bi:dige o:le. Le:va på æi løgn.
Den æine løgna slå:r den andre i hæ:l. Den æine løgna dra:r den andre etter seg.
Vi du dri:ve meg te løgnær æu? Tenk, å gjærra seg te løgnær færr så. li:te.
løk s Dæi små lø:kane i bekken tørkær meste opp såmmåRsti: (vanndam).
løke a-v I regnvæ:r lø:kær som re:gel Stræumen seg i fi:ne mynster langsetter.
løne e-v lø:ne ell lønne, lø:ner ell. lønnær, lønnte, har lønnt.
Nokka go:e gvi:lebæitur ville nåkk lø:ne seg i de lange lø:p. O:la lønnær følka sine gått.
Hæ:r tru:r eg mest de vi lønne seg færr kånn å tvi:venne (gå to ganger).
D’e kje lønnt me større lass hæ:r i bratta (ingen gevinst).
lønn s Sli:k fekk’o end’læg lønn færr stre:v. Hå mykkji omtrent få:r du i lønn færr da:gen?
Sa:e seg viljug te å legge på må:naslønna nokka kro:nur. Ja:, ho e si lønn vælt, fullt u:t æu.
løp s Sli:k slø:sing kan aller gå: i de lange lø:p. De: straffær seg fø:r heller sæinære.
Døbbune i bå:tlø:pe må ingen ense eller le:a på anten såmmår eller vinter.
løpe e-v
Da:gro:s lø:per, d’e på ti:e å få’o te stu:t (vise brunst).
løpsk adv Ti:a har lø:pe løpsk færr meg i da:g. Vettskre:mte hesten lø:p fullstendig løpsk.
løsne a-v Få:r fyst følk litt i hu:e, løsnær de lissom færr / på tongebanne æu.
Tennane har bæint fram løsna i hæusen / i gommane på’n, foRt vekk.
løvetann s gullbåste, Gullbåstane kan ha: så ufatt’læg lange å sæige røttær.
løye a-v Vinnen løyær gjønne æi stonn imo:t kve:len (stilne).
D’e æi eller så lita opple:n i regne æu.
- 141 løype e-v Å løype bjørkenevver va æi hæil lita konst de; som ti:vi:s konne gje mykkji a: seg.
s Langs Kjørkelanne å inn Øvjo hadde me ongane æi skji:løype hæile vinter’n igjønnom.
løyse e-v løyse, løyser, løsste, har løsst. Go: kaffe kan løyse på tongebanne.
Fyst da’n fekk løsst ut elle sysskjina sine, konne O:la ta åver gå:len.
De e litt a æi æ:re å bli bett te å løyse lu:va (dåp). Dom hadd’ikkje løsst et skå:t.
Fekk lå:v te å løyse ”Norsk Barneblad” ba:re eg te:nte pengane sja:v (tinge).
Løyse li:vræima (belte). Løyse æin vrangknu:te. Giddasløyse.
låg adj Me har læita båtte høgt å lågt. Dæ:r e me elle li:ke, båtte hø:g å lå:g.
Li:ten ska lågt sitta å sjella sjå:as te. Lågt onner ta:ke. Gå på lå:gsko:.
ÆinvåRt å:re hæitas de at so:lgangen e så omframs lå:g.
Me ny:mo:tens pu:tur bli:r de som re:gel elt færr lågt onner hu:e / i hu:gjo:la.
Sitta / ligge på lå:gaste hylle ( på golvet).
låghalt adj stutthelt, Ligna mest som’n va litt stutthelt nårr’n gjekk.
låglende s De sno:ga i høgda, - men ne:åver i lå:glenne kåm de som sludd å regn.
lågmælt adj Lå:gmæ:lt å færsagt (ordfattig). Hø:gmæ:lt å bu.sba:s (frimodig).
lågti s Eg tru:r nåkk eg så:ver best i mi æiga lå:gti (underkøye).
låm s Skji:lå:ma kånses hadde fy:ke / fu:ke skværr att da me skulle hæin att om kve:len.
lån s Du konne kje færstrekke meg me et aller så li:te lå:n vel? Elt har me ba:re te lå:ns.
Den gamle ve:ven har gjinge på lå:na aller så lenge.
Spennans bø:kær som va u:te på lå:na, gjekk ifrå mann te mann.
Takk færr lå:na færr rennebommen! (munnhell).
Lå:n e kjekke å få:, men foRte å gløyme.
Kan du få: de du trenger te lå:ns, e aller rektig i bæit.
låne e-v Du ska vel ikkje lå:ne varme heller (være så snar). Lå:ne seg te fant.
D’e æin go: mann som aller trenger be / lå:ne.
Somme e nå så sna:ke te å tju:vlå:ne det dom måtte ha bru:k færr.
lår s På bu:a hang spe:kelå:ra på ra:. Me ska:vær jamleg på et spi:kje fe:nalå:r.
lås s Dynna hadde gjinge i vranglå:s (uhell). Handelen gjekk i lå:s. Kjistelå:s
Somme nykkjilær passær te mange lå:sær. Lå:ssme:. Tankelå:s.
låse e-v le:se, Ongane hadde le:st seg inne på kammeRse (uhell).
Værre e de vell å le:se seg u:te æi vinternått (miste nøkkelen).
Hugs å le:s att hengeskå:pe me elle pappera i!
O:la le:ser ikkje opp færr håkke som helst nåttesti:.
låssement s Konn’eg få: låssement hæ:r i hu:se færr æi nått eller to:? (losji).
låså v Nå: tru:r eg hosten så smått bynnær å lå:så (løse seg).
låt s Men da: fekk pi:pa æin a:’en lå:t. Eg hø:rer de på lå:ten, væ:l æu.
De va kåmme æin ny: lå:t i maskji:na. Sulling å fe:lelå:t nåtta te ennes.
De mange ra:re lå:tær i sko:gen i be:ksvaRte nåttemørkre.
låte st-v lå:te, lå:ter, lå:t, har lå:te, Sli:k har de nå lå:te i elle år (samme leksa).
De lå:ter ikkje sto:Rt i den ongen (snill). Jens lå:t ikkje i seg hæile kve:len (taus).
låve s Ifrå lå:vebri:ka konne me ongane håppe rett ne: i lu:go.
Bræi åver ba:ken som æi lå:vedynn.
På lå:ven konn’de æinvårr gången rå:kå te å værra båtte brølløpp å dans, te ly:se må:rån.
M
mage s ma:ga, Eg legger ikkje u:t på tom ma:ga. Æiger du kje ma:gamå:l?
De har gjinge æin fæ:l ma:gasjæu denna vi:ko. Pontlærma:ga (tåler alt).
Ma:gan blir mett før æugune. Ha:l i ma:gan (forstoppelse).
- 142 Ma:gasju:ke. Ma:gakni:p. Ma:gatrøbbel. Hengema:ga. Ma:gadra:g (røyk).
Ku:lema:ga. Si:ma:ga. Su:rma:ga. Ma:gaplask. Makk i ma:gan.
mager
adj De va: nå æi ma:ger trøst. Skjinnma:ger, mest som æi bæingrinn.
Langbæina, tunn å ma:ger, full a fla:tlu:s å andre pla:gur.
magnum bonum s Dæi gvi:te magnumane va nåkk dæi påte:trane me li:ka best.
-makar s Spilåppma:kær. Brå:kma:kær. Kni:vma:kær. Jø:ren hattema:kær.
Gonnær i Bærgje va båtte små:bru:kær å klåkkema:kær. Skrø:nema:kær.
(Men likevel sa vi skomaker med –er.) Skoma:kersy:l. Skoma:kerrispe (trå).
Skoma:ker’n kånses hette Ha:rall å budde på So:lsi:a. Æin fæ:l spillåppma:kær.
make a-v ma:ka, Ska me kje ma:ka kånn litt lenger utpå pynten? (dra).
Me få:r vel ma:ka / mø:na kånn te: igjen (lirke i gang).
s
Næi, hannoms ma:ke finner du’kje hæ:r på dessa kantær (enestående).
makelaus adj Ho e ma:kalæus te å få arbæie ifrå: seg (effektiv). Ma:kalæus flink.
makeleg adj Detta græier me ma:k’læg på tri: da:gær. Eg e litt ma:k’læg anlagt (doven).
Så sett’n seg ma:k’læg te rettes me pi:pa å fy:rasken.
maken adj Har du sett ma:kan på kla:kan, drakk silla å å:t la:kan.
Næi, nå har eg aller hø:Rt på ma:kan (undring). To: ma:kne skjultur (feilsnakk)
Ma:kan te samre sla:ge (spøk). Næi, ma:kan te min gutt! (skryt).
De finns ikkje ma:kan te Flåbygdklingen, så: møyr å go:.
Jæu, de hadd’ikkje vorre ma:kan te de:, væit du (beste løsning).
makk s Vri: seg som æin makk (vise ulyst). Ostemakk. Egnemakk. Makk i ma:ga’n.
Makke:tne eple. Makkhå:l. Makkemjø:l. Gra:va fiskemakk.
De hadde gjinge makk i den gamle dra:gkjista (tremark).
makrell s makkrill, Om vå:ren kåm de somtir makkrill-kasse te butkken.
maksle a-v Te slutt fekk me maksla de te: på et vi:s (ordne, lirke).
maksus s Vesla har læ:Rt Grå:pu:s å håppe maksus.
makt s
D’e makta som rå:r. Kjærringa har skværr tatt / ti:kje makta ifrå’n.
Me sto: fullstendig makteslæuse. Slikt stå:r’kje i menn’skjelæg makt.
Har lissom ikkje nokka makt i armane mæir. Han har o:le i si makt.
Mo:te va nåkk større heller makta den gången. Setta makt ba:k o:la sine.
De nyttær ikkje å ta: detta me makt. De hæitas d’e makt i følla hennær.
makte a-v Eg tru:r kje ho maktær å ta på: seg mæire bakst få:rlø:big.
Detta e nåkk mæire heller ho maktær me nå: på æi stonn (greie).
male st-v
ma:la, ma:ler, mo:l, har mo:le, Skulle me kje ma:la litt på kje:len?
Hått kan de værre Pu:s ma:ler på hæile kve:len?
Ho ma:ler oppatt å oppatt på den samre leksa da:gstøtt.
Den som kåmmer fyst te kvenna, får fyst ma:la.
På ny:åre dro:g flå:bygningane jamlæg te Svennsæi me kønnpå:såne sine.
malm s mælm, De sang lissom i den tjukke mælmen i kjørkeklåkka. Mælmfu:ro.
mamma s Dæi gamle i bygda sa:e helst mo:r; dæi yngre bynte å sæi mamma.
Mammadalten henger i skjøRta te moR’si hårr’o gå:r.
mangel s De va kje mangel på go: vilje, må du tru:. Ma:tmangel’n va væRst i by:ane.
De va kje mangel på nokko dæ:r i hu:se (velstand).
Æin mangelsju:gdom på aplane. Hadde du fast arbæi, va de kje manko på pengær.
mangfoldig adj De va mangføldige å:r sæinære eg såg’n att på Dy:rsku:’n.
Eg har ikkje vorre på dæi kantær på mangføldige å:r.
mangle a-v Hått e: de som manglær de:g? De skulle nå ba:re mangle æu (selvfølge).
De manglær meg aller de sla:g – fresk som æin fisk.
De manglær mykkji på de:. De va kje mangel på hværken mo:t eller vilja.
mangletre s Mangletre:a hang jamt på veggen å va fi:nt ro:semå:la (sletteredskap).
- 143 mangt adj
D’e mangt å bisne på hæ:r på Dy:rsku:’n (undre seg over).
Følk si:er så mangt. D’e mangt’n ska hø:re førr ø:rune detter a:.
Mangt å mykkji konne vorre annsless færu:ten denna hæRsens kri:gen.
De mangt å tre:ga på nårr’n se: teba:Rs på å:ra som gjekk.
mani s
Du har nå ma:ni æu færr å gra.va i mi:ne sa:kir. D’e hæiltopp blitt æin ma:ni.
mankere a-v Hått e: de som mangke:rær hannom tru me dessa krykkjune? (feile).
Nå mangke:rær de bare to: kro:nur på hondre. De skulle blått mangke:re.
mann s mann, mannen, mennær, mennane, Mannen i hu:se kåm u:t sja:v.
Dom dro:g mann a hu:se (alle). De blæi minst tri: lefsur te manns.
Detta ska de bli slutt me, de: ska e:g værra mann færr. Næi, hærre mann!
Værra mann færr sin hatt. De kåstær å læige båtte mann å hest.
Hæime hadd’o mann å æin hæil ongeskåkk å stelle færr / å ta:seg a:.
mannakorn s Mannako:Rn va små: pappeRslappær i æin bølle me o:l ifrå Bi:bel’n.
manne a-v Me får vel manne kånn opp sna:Rt å jaga dessa tysk’rane lukt på sjø:en.
mannebein s Ho fant seg visst aller et mannebæin ho blæi rektig færnøgd me.
mannfolk s Å, slikt ska værra mannfølk! De va mest mannfølka som to:k o:le på mø:ta.
I kjørka satt eg bestandig på mannfølksi:a isammens me ka:rane.
Følk mø:ter mannjamt opp å ta:r nommer på dessa sto:re basa:rane.
mannlort s Inni mellom buskane lå:g tett i tett me små ru:kur a mannloRt (avføring).
Me hø:Rte ikkje likt te mannemå:l i de: lurvele:v’ne.
mannsterk adj Me kåmmer mannstærke i da:g. Den bikkja e færsy:nemeg mannvonn.
mappe s Dæ:r hang a:vismappa mitte på veggen, fint u:tsæuma, men nåkså slonken.
mare a-v Den skravle-kjærringa e nå æi sann ma:re hårr’o kåmmer (plage).
marekatt s Værre ma:rakatt har eg kje vorre boRt’i. De ræi’en fårmlæg som æi ma:re.
margarin s marrgarinn, Me å:t ikkje gått smø:r te hværrdags, ba:re blanna marrgarinn.
marius s Dæi ræue ma:riussane va nokk dæi påte:trane som hølt seg best vinter’n åver.
mark s mårk, (25o g) Kjø:p me: deg hæim et pa:r mærkær kaffe å æi mårk kandiss.
Færr detta gje:r eg ikkje mange mark (gammel pengeenhet).
mark s
Hæ:r nyttær de kje å kåmmå fram på ba:rmark.
Såg u:t som æi sla:gmark, rett å slett. Hondrevi:s a må:l me innmark å u:tmark.
marken s På vå:rmarken får du saktens bytta boRt filleklåkka di (handelsstevne).
maroder adj Eg e blitt hæilt maro:der etter dessa straba:sane på hæia (ufør).
marsj s maRs, De: blå:ser me æin lang maRs i (gir blaffen i).
Elle som gjekk Fre:dsmaRsen vå:ren femåførr, fekk maRsmærke i brongse.
mas s ma:s, Et argens ma:s ifrå må:rå te kvell. Et uståppeleæg pengema:s u:ten li:ke.
mase a-v Eg tru:r dekkan ma:sær hå:l i meg allde:les. D’e kje må:te på ma:sing heller.
De: Vesl-O:la ikkje få:r, de: ma:sær’n seg te:. Hått e: de du ma:sær om?
masekrok s Ti: nå still me deg! Du e æin færgjoRta ma:sakro:k.
maskin s Ingen tre:r nå:la mæire på den gamle Singer-maskji:na. Hakkelsmaskji:na.
masse s De va dri:ve i lann æi masse re:kve: langs me hæile strånna oppåver.
De sto: æi hæil masse følk på stasjonn å venta på Osloto:ge.
massevis adv Jæu da , a ti: å pengær ha:r eg nåkk i massvi:s.
Detta e i massevi:s nåkk færr kånn.
mat s Detta e ma:t færr Mons. (god mat). Ska me kje sna:Rt inn te ma:t?
Hått ska me finne på te ma:t? li:kær du pri:most på ma:ten? (på brødskiva).
Mjølkema:t. Kjøttma:t. Tørrma:t (brød). Ba:re kattema:t (småfisk).
Et a:na slags tørrma:t va ri:s på ba:re ba:ken (avstraffelse).
Så gjærruge at dom onner seg ikkje ma:ten æin gång. Skjessema:t (delikatesse).
Eg har hæilt mista ma:tløsten. Han se:r meg litt ma:tlæi u:t æu (gretten).
Eg e kje rektig kåmme på ma:ten igjen etter denna ma:gasjæuen.
- 144 Ta: seg æin ma:tbe:ta. Måtte tru:ge ne: hvæ:r ma:tbe:tan. Sli:te færr ma:ten.
Ska me kje ta: æin ma:tbe:ta sna:Rt? De fans ikkj’æin ma:tbe:ta i hu:se.
Har kåmme så ræint a ma:ten. Ha:l på ma:ten. Setta fram ma:ten (dekke på).
D’e li:te ma:t i detta suppeskvi:pe (næring). Eg e billig i ma:tve:gen (eter lite).
Spa:ra på ma:ten. Me få:r nå ro:e ma:ten litt. Ell ma:t e go: ma:t.
Eg e:ter mest som eg ikkje skulle sett ma:t førr. D’e mykkji ma:t i gått drekke.
Gjærra seg gått a ma:ten (fordøye, glede seg over). D’e ma:ten me le:ver a.
Kvinnfølka gå:r så opp i denna ma:ten sæint å ti:læg (vektlegge).
Må:råma:t. Meddagsma:t. Øktema:t. Kvellsma:t. Græut å velling e skjæima:t.
Æin ma:tmons. Æin ma:tkja:s e gla: i go: ma:t. Sku:lema:ten å mjølkeflaska (niste).
Flu:sære ma:thu:s fantes snøtt på hæile langen (kosthold). Gri:sema:t (avfall).
Dæ:r sprakk ma:ttrølle æu (til unger som raper). U:vann i kåsten (spiser alt).
Ku:a hadd’ikkje tatt ma:t te: seg på flæiføldige da:gær. Ja:, takk færr ma:t å kaffe!
Har lissom mista ma:tsma:ka (dårlig appetitt). Russvinn i ma:ten (lite kresen).
matauk s Stræumfiske va æin go: ma:tæuk færr mange, - tju:vjakt æu færr somme.
mate a-v ma:ta, Viss(t) du: dra:r kvenna, kan e:g ma:ta (fylle i).
Vesla må ma:tas æi stonn enda. Blæi ma:ta me alskens å:vtru: ifrå bå:nsbæin a.
material s Mange ska:r matria:lane te bu:ræisingshu:sa sja:ve.
materie s maRte:r, Grø:ne maRte:r’n tæut u:t or den stygge værkebyllen (våg).
matkjas s Æin ma:tkja:s e:ter seg gjønne go: å mett, å væ:l så de: æu (matmons).
matlyst s ma:tløst, Æin konne saktens miste ma:tløsten a mindre. Ma:tgla:e følk.
matro s Me får nå onne kånn ma:tro:, om de e slåtten aller så mykkji.
matte s Nå får du hølle deg på matta (ta det med ro).
mattidug adj Eg e kje ma:tti:ug så ti:læg på må:rå’n.
maule a-v Du får kje mæule den dy:re pølsa (ete uten brød). Tørrmæule.(uten kaffe) .
Ongane satt å mæula i seg muldrune a de go:e sukkerbrø:e.
maur s Har du fått mæur i buksune eller? Æin mæur te å arbæi. Æitermæur = pissmæur.
Sukkermæuren væit jamt å finne de’n læitær etter. Ræumæuren trifs best i tørrlenne.
maure a-v De mæurær å værker så smått i æi ho:ltønn.
med p me:, Ja, de e: nokko me de:. Eg kan ikkje nokko me: ko:ka sill te meddag (like).
De va mange, båtte onge å gamle, som blæi me: om lu:dagskve:len (omvende seg).
Ikkje så go: å ha me: å gjærra (ugrei). Nokko drekkans hø:rer lissom me: færr han.
Du slenger vel me: kånn æin tu:r på Brygga? Værra me: på læiken (delta).
De gjekk me: mykkji ma:t på festen. Ja, de: høller eg me: deg i (enig).
Nå skull’de gjærra gått me æin kaffedrå:på. Læita me ly:s å lykte.
Me får la fa:ta gå me: so:la ront bo:le. Denna fa:rangen ta:r så me: seg (smitte).
Ja, de æine dra:r de andre me: seg. Hæ:r e så li:te å værra me: på (delta i).
Me å:t me glu:pans appetitt. Eg sto: me hjæRte langt oppi halsen.
Satt me tå:rir i æugune. Me æin klomp i bringa. Sjå: på me åppne æugur.
Bynna me to: tomme hennær. Stavra a’sta: me sta:v i hånn.
Luska boRt me rompa imellom bæina. Me begge bæina på jo:la (stø).
Sti:mær a’sta: me ne:sa i væ:re (selvbevisst). Med hu:e på skakke (saktmodig).
Sprelle me armær å bæin. Me li:v å lemmer i behøll. Kåmmå u:t me fu:a fy:ri.
Snakke me to: tongur (falsk). Ta: imo:t me åppne armær (velkommen).
De: kan du nå sjå: me et halt æugæi (tydelig). Hø:re på me et halt ø:ræi (sløv).
Vente me lengsel å smæRte. Sikte me tonga bæint i kjeften (konsentrert).
Slu:ke me hu: å hå:r (grådig). Me skjinn å bæin. Anne gjekk me fyste ongen.
Kåm fløttans me kjærring å ongær. Me va tju:ge me sto:Rt å smått.
Prø:ve me båtte gått å vont (alle muligheter). Ræise me pikk å pakk.
Arbæie gjekk me li:v å løst. Smelte te: me fynn å klem. Ongen blæi tatt me tång.
- 145 De jenkær seg nåkk me ti: å stonner. De ramla me bulder å bra:k.
Ni:sti:re me æugune på stølkær. Me tonga utor kjeften (sprengt).
Me ti:a kan de æine me de andre gjærra seg gjellans (flere ting).
medfart s me.faRt, Kjærra hadde fått æin ha:l me:faRt i sturten (stygt tilredt).
Katta va ille me:fa:ren etter slagsmå:le.
medferd s me:fæ:l, Dæi russiske fangane fekk æi stygg me:fæ:l (behandling).
medfødt adj me:føtt, At sko:gna:g skulle værra me:føtt suns nå værra litt mærkelæg.
medhald s mehøll, Han fekk ikkje me:høll nokkon sta: (støtte).
medisin s medd(ll)esi:n, Kamfærdrå:pår å Slo:ans linnement va viktige meddesi:nær.
medtatt adj Ho e litt me:tatt etter den hø:ge fe:ber’n (svak).
medynk s D’e kje sto:r me:ynk å få: dæ:r i gå:l’n.
megge s Den kjærringa e visst æi ekta megge (liker å bestemme).
mehe s Han mæ:ler aller imot. Sitter ba:re som et a:’na me:he:. Jattær me: deg i elt.
mei s Eg fekk stå: på spark’mæiane me O:la ne: Kjørkebakken. Tre:mæisle:a.
meieri s mæi’ri; Mjølkebi:len lempa elle donkane a: på mæi’rie i Lonne.
mein s De så:g stygt u:t fystons, men’n fekk ikkje nokko va:rug mæin a de (varig skade).
Sto:rflæumen blæi kje nokko større te mæins færr nokkon hæ:romkring.
Værre konn’de jamt værra me mæini:sen på vå:rpaRten (utrygg is).
meine e-v mæine, mæiner, mente, har ment. Han ment’ikkje nokko vont me de.
De va gått ment ifrå hannoms si:e, båtte bre:ve å blommane. Væ:lmæinans.
Nå: fårr du sæi akkoratt de: du mæiner. Eg væit ikkje hått eg ska mæine.
Følk kan mæine akkoratt de: dom vi: færr me:g. Han mente seg skullfri:.
Han mente på at nå: fekk det værra nåkk færr æi stonn.
De va: nå kje så ille ment som de va sagt. Slo: på på:sån å mente mjø:le.
meining s D’e kje mæining skapt i å fa:ra fram på denna må:ten (fornuft).
Ho ta:r elt opp i beste mæining, om d’e aller så ne:drigt .
D’e da kje nokka mæining i detta (altfor godt). Gjærra seg opp æi mæining.
Eg gjo:le de i beste mæining. Sa:e mæininga si rett u:t, u:ten å fi:ne på de.
De va: vel æi mæining me detta æu, får me tru: (styrelse).
Jæu, d’e mi: mæining æu de Mekkel (gammel herme).
D’e mæininga å ta ve:en hæim på vinterfø:re (hensikt).
meirsmak s De ga: mæirsma:k detta. Ska me æin gång te:?
meir adj mykkji, mæire, mest, Eg e: færr de meste le:dig om lu:da:gane.
Ikkje mæire heller aller de som va: (svært lite). Mykkji vi ha mæir.
Te mæire eg nøyter meg, te foRtære gå:r de (spøk). De va mykkji gjoRt a’n (edelt)
Va: de kje atte mæire heller som så:?(så lite). D’e nå kje mæire heller de må: værra.
Ikkje mæire heller du kan legge på æugestæinen min (svært lite).
meis s Han ba:r de hæim på ryggen i den gamle bærgansmæisen (ryggsekk). Kjøttmæis.
meitemakk s Fiskemakk kan du gra:va ende ne’i bræuta hær. Egnemakk.
mekre a-v Gjæitane mekrær så så:Rt oppi knæusane. Huff, færr æi mekregjæit (høy latter).
Ho mekrær å le:r a ell den skapte ting. Mekregæuk.
mekstur s Båtte kjø:pemekstur’n å den hæimeko:ka sma:ka omtrent li:ke vont (medisin).
mel s mæ:l, Me fekk dri:ge prå:men opp på æin tørr sannmæ:l (sandbanke).
melde e-v Hæimlengten melte seg helst om kve:len, nårr’o skulle så:vå.
Da de kåm te stykkji / gjalt i hø:linga, måtte eg melle pass e:g æu (gi opp).
De va kanskje nokkon som hadde melt’n færr den ulå:vlæge ra:dio’n.
mellom p Vont å værra imellom bårken å ve:en. D’e slikt som henner æin gång imellom.
Å:, de har retta seg fæ:lt dom to: imellom. D’e lenge imellom sli:ke go:da:gær.
men adv De va mykkji om å men i den sa:ka. Ikkje nokko jammen hæ:r å nå:!
Næi så men, at eg hadde trudd de: om hannom. Ja, så men, letnær de i væ:re.
- 146 menge a-v Denna by:fiffen e blitt flinkære te å menge seg me kånn bygdefølk æu.
menneske s menn’skje, Imens va de kåmme nokka villt fremne menn’skje te sta:es æu.
D’e kje annsless de:, væit du; menn’skja e: nå æingång sli:k la:ga.
Menn’skje spå:r, men Gu:d rå:r. Et arbæismenn’skje a dæi sjeldne.
Eg kjenner ikkje de: menn’skje som gjærr hennær detta etter (makeløs).
Ho e kje mæire heller et menn’skje ho: heller. Et årdensmenn’skje te tu:sen.
D’e kje et menn’skje som vi tru: som detta har gjinge inn på hannom (ta seg nær).
mens k Eg ventær hæ:r imens. Imens skjedde de aller de plukk, hværken frå: heller te:.
Ku:a dø:r mens gra:se gro:r. Eg gjærr de nå:, mens eg hugsær de.
Me får smi:, mens jønne e hett. Imens får du: hølle et æugæi me græutgry:ta.
mente s Eg ska ha: de i mente te æin a:en gång (huske). De va dri:t opp, å loRt i mente.
merg s Huff, de: skri:ke gjekk tvæRs igjønnom mærgj å bæin.
Så: skra:pa dom u:t å å:t den go :e, fæite mærgjen.
merke a-v Eg latte meg ikkje mærke me nokkon ting. Eg mærka deg ikkje i (færbi)faRten.
De mærkas ikkje nokko større på’o enda (synes). Va: lissom mærka færr li:ve.
De mærkas elt at dagane har lengs. De: ska me nåkk få mærke på pongen (dyrt)
Han mærkær seg u:t båtte på æine å andre må:ten. U:mærka bruksståkkær.
Dæi knappe rasjone:ringsmærka va kje dru:ge å ta på, hværken på mjø:l eller sukker.
merkeleg adj E de kje mærk’læg æu håssen de kan gå: somtir?
Merkonderlæge græiur du, denna spell’då:sa (spøkefull undring).
merkverdig adj De ville nå værra mærkvæ:rdig om ikkje hæ:r skulle finnas vigsla a bæ:r.
merr s Han slo: på skå:ka å mente mærra. Mærraflå:ær (hensynsløs person).
Nå: ska me sjå: sa mannen te den blinne mærra.
Litt a æi ongmærr de: dæ:r (flott jente).
messe a-v Han sto: nå dærr å messa på sitt, å blæi lissom aller fæ:lig.
-messig adj Den ny:e dåkter’n e’nåkk få:rhållsmessig ong.
messing s De konne vel henne æu at nokkon fekk ri:s på blanke messingen.
mest adj \ adv (form av mye) D’e meste færr gått te å værra sant detta.
Eg ville mest ikkje tru: mine egne æugur. Me å:t kånn meste færdærva.
Me høller kånn færr de meste hæime i hælgjine. Detta bli:r nå i meste la:ge.
mester s
O:la va: nå æin mester te å færtæ:le gamle skrø:nur. Sku:lemester.
Ø:vels’ gjærr mester. Elle be:ærla:g hadde jamt sin æigen kjø:gemester.
meter s Han fløtta seg aller æin me:ter / tomme. Hå mykkji ga: du færr me:ter’n?
mett adj Ma:ga’n blir mett før æugune. Få:r ikkje sett meg mett på de: teppe.
Eg tru:r’n e blitt pass’læg mett a hæile pollitikken. Elle va mette å gått færsy:nte.
E:ta seg sprekkmett. Bli:r lissom aller mett på hæim’ba:ka, fæRsk ka:ke.
mette a-v Denna gle: suppa mettær li:te. Ja, ho e’kje akkoratt så mettans.
Han har mange monnær å mette (mange å skaffe mat til).
mette s Ho to:Rte snøtt e:ta metta mi. Nå: har iallfall e:g fått metta mi a detta.
middag s meddag, Klåkka tåll skulle me inn te meddag. Ve meddagsti:er.
Eg hugsær ikkje lenger ifrå klåkka tåll å te meddag (glømsk).
Bygdefølk høller meddag på samre ti:a, sonndag som monndag.
I meddagsbæita to:k somtir slåtteka:rane seg æi gvi:l i lu:go. Meddagslu:r.
midnatt s mi:nått, Me la:e kånn fyst ront mi:nått. Somme sitter jamt oppe te mi:nått.
Beste sømnen få:r eg helst fy:ri mi:nått (midnatt). Ve mi:nått bynnær de ny:e å:re
midt adv Fekk æin mitt i tugga. Mitt i flæisen. Nå: kåm eg jammen mitt i smø:ræugæie æu.
Så:ver te mitte på da:gen. Detta va mitt i blinken færr me:g. Mitt i tjukkaste bygda.
midtlies adv Mittli:es to:k me jamt æin pust i bakken. Gamleve:gen lå:g omtrent mittli:es.
midtsommars adv Mittsåmmårs bynnær by:følk å kåmmå oppåver på lanne.
midtvinters adv Fjo:len la:e seg gjønne ront mittvinters (frøs til).
- 147 mig s Hestemi:g å ku:mi:g, men som re:gel kattepiss å mannepiss.
miks-maks s Hæ:r e: nokko miks-maks eg ikkje begri:per dusta a.
mikstur s meksturr, Denna meksturr’n hjølper ikkje filla færr me:g (medisin).
mil s Dynnståkk-mi:la kan somtir værra dru:g nåkk (dårlig nabokontakt).
De va go:e mi:la å stampe å gå: i ville u:brøyta.
mild adj Næi. mille må:ne! Sjå på skjy:a, d’e milt i høgda. D’e visst millvæ:r i kjømda.
De: e nå milt sagt. Dagsmilla gjærr seg sna:Rt gjellans.
milevid adj D’e nå mi:levi: færskjell på dæi to: brø:ane.
milevis adv Følk gjekk gla:dlæg mi:levis på bæina hviss de va nokko dom end’læg ville.
mimre a-v Så:g de mimra ront lippune, men grå:ten ville ho ikkje sy:ne (skjelve).
min pro min, mi:, mitt, mi:ne, Næi, go:de min! Eg har nåkk me me:g å mi:ne.
Næi, så min santen, om eg de: tru:r. Eg visste ikkje mine arme rå:.
Eg trudd’ikkje mine egne æugur. Nå vi eg hæimatt te mi æiga kjærring (talemåte).
mine s Dæ:r så:g eg aller æi su:r mi:ne dæ:r i gå:len (ansiktsuttrykk).
Gjo:le inga mi:ne te å hjølpe (tegn). Færtrakk ikkje æi mi:ne (fattet).
Han gjærr go:e mi:nur te hått de ska værra (like blid).
Han gjo:le mi:ne te meg at me måtte gå:.
mindre adj De konne nå’kje sto:Rt mindre værra. Ikkje me mindre du: æu ville slå: la:g.
Gåttefiske va nå mæire eller mindre færbutt. Dæi mindre bega:va fekk gå: om att.
minke a-v De minkær på ma:tpåte:trane. Spikke minkepinne (tidsfordriv).
Nårr må:’en minkær, e’n på ne:ane. Stræumen minkær færr hværr da:g (lågvann).
minnast v Eg kan mest ikkje minnas så: sto:r sno:g nokkon gång.
MIns du me gjekk åver Tvæithæia te Uvdæl på den sto:re akksjonn.
Ja:, ikkje bæ:re heller eg mins, så va de: ve santans ti:. Hviss eg mins rett da.
Eg mins de som de skulle vorre i gjå:r. Ho mintes enda de va tett innonner ju:l.
minne e-v Detta minner meg om æin a:’n gång æu. Han minner meg litt om æin prest (ligne).
Vi du minne meg på detta i må:rå ti:læg? De va jammen gått du minte meg på de.
De minner seg gjønne om kve:len, helst ve sengeti: (inntrer).
minne s Dra: seg nokko te minnes (huske). Denna søllja e et minne etter Besta.
Denna fjelltu:ren blæi lissom et minne fær resten a li:ve.
Mo:ro å ha: stå:ans som et minne om kri:gens da:gær (karbidlampa).
De: ska eg legge meg på minne (huske). Ha:r så utru:læg gått minne, den ka:ren.
Slikt hadd’ikkje hent fø:r i manns minne. Ba:re go:e minne etter sku:leda:gane.
Ha:r de elt sammen i frekst minne den da:g i da:g (friskt blir til frekst)
minnug adj Eg e kje så minnug lenger som eg va fø:r (god hukommelse).
minsere a-v Eg e blitt så fø:r, så eg må: visst min(g)se:re litt på ma:ten (innskrenke).
minst adj (av liten, litt) De: e nå de minste eg kan gjærra. Detta kan vel bli: i minste la:ge.
Han gjærr jamnast minst mæug’læg. Gaml-Ola må nå minst værra oppi dæi søtti.
Minstebå:ne kella følk somtir færr skra:pka:ka eller attpåklatten.
mirakel s De va: nå som et mirakkel allde:les at de gjekk gått den gången (under).
De va: nå æin mirakkels go: kling æu da, æin ræin ny:dels’ å e:ta.
miserabel adj Den gamle filleprå:men va i æin missera:bel færfatning.
mishugse a-v De kan vel henne at eg mishugsær meg i detta (huske feil).
mislike a-v Ka:ri missli:kær seg så frykt’læg på den ny:e sta:en (vantrives).
mislykke a-v D’e lissom’n misslykkas i ell ting æu, hått’n prø:vær på.
mismodig adj Kan nå bli: missmo:dig a mindre. Dæ:r møtte kånn et misstrøstig sy:n.
misnøgd adj missfærnøgd, Han e nå kro:nisk missfærnøgd æu, samre håsse d’e la:ga.
miste a-v O:la høller på: å miste hå:re. Nå ha:r me kje mæire ti: å miste (tidsnød).
Hå: mange ongær me ha:r, så ha:r me ingen å miste.
Eg har mista løsta på hæile pollitikken. Dæ:r mista me ælgjen a sy:ne.
- 148 Denna kje:len e blitt hæilt umistans, båtte hæime å i sko:gen. Miste pusten.
Ho hadde mista mannen sin da dom arbedde på ba:en (NSB).
Tra:ven mista båtte mo:t å mæ:le. Har mista mo:te fullstendig.
mistenkeleg adj Suns du kje de va: litt misstenk’læg du: æu da? Misstenk’læg stille lissom.
mistruisk adj Bli:r lissom litt misstru:isk æu nårr’n se:r elle kjeltringstre:ka.
misunne e-v D’e nå visst li:te å missonn’o. Ja:, eg missonner deg ikkje, må du tru:
misunnelse s Missonnels’ e æin fæ:l sju:ke. Du mærkær missonnelsen ty:ter fram.
misvisande adj missvi:sans, Sånne gamle spå:r kan værra tem’læg missvi:sans.
mjaue a-v Gamle-katta mjæuær så sønd’læg om nettane. Kattejammer.
mjuk adj Anne e enda li:ke mju:k å le:ug i gånga. D’e så mjukt å gå: på denna må:sån.
Kranglefanten blæi tem’læg mju:k da lensmann’ kåm. Mju:k som æi vi:o
mjøl s De try:ter (minker) på de fi:ne mjø:le. Bastæutørka byggmjø:l va beste græutmjø:le.
De va ull å mjø:l i æin på:så (rot). Eg tru:r kje’n har ræint mjø:l i på:sån heller.
Han slo: på på:sån å mente mjø:le. De va kje æi mjø:lså:e att i by:la Makkemjø:l.
mjøle a-v mjø:la, Vi du: mjø:la, så ska e:g stampe (koke potetgrøt).
Mange har nåkk me å mjø:la si æiga ka:ke (ivareta egne interesser).
mjølen adj Me li:kær eller best mjølne påte:trær te meddag (ikke bløte).
Mjølne sø:teple e go:e å e:ta, men dom høller seg’kje lenge.
mjølk s Mjølka ko:kær å:ver. Rennemjølka brøyter seg i kje:len (skille).
Mjølkebi:len sette mjølkedonkane a: på mjølkerampa. Ny:si:la mjølk (H-melk).
Rå:mjølka va veldig kjæ:rkåmmen te kælvedans (pudding).
De hæitas at Stærke-Nils blæi oppa:len på pu:re hestemjølk. Kjinnemjølkspri:m.
mjå adj mjå:g, (smal), Mjå:gryggen. Mjå:gsonne.
mo adv Eg va mo: alæine hæile kve:len. Besta satt sjella mo:n spe:k alæine på stu:len.
mo s På den tørre fu:romo:’n va ty:tebæ:ra jamnast kru:ene små:.
mod adj mo:, Eg blæi nåkså mo: i kne:a i dæi bratte klæivane (trøtt).
modig adj mo:ta, Eg e kje mo:ta på å ta på: meg detta alæine.
Ho grå:t sine mo:dige tå:rir, stakkær. Æin mo:dig mæur (uforferdet).
modnast v møgnas, Ty:tebæ:ra møgnas sæinære i ba:ksø:le (skygge).
moe adj Hær e jamt litt mo:e ifrå må:rån a: (disig).
På vinnstille såmmårda:ger kan de jamt bli så:mt å mo:e i lufta.
mofs s Han satt nå dærr som æin a:en moffs, å sa:e’kje et kløyva o:l hæile kve:len.
mogeleg adj mæug’læg, D’e mæug’læg at eg ræiser te by:n te lu:dagen.
Gjekk de grett? Nå ja:, så mæug’læg (ikke så verst).
Næi. så umæug’læge ongær skull’du kje sett. Så foRt som mæug’læg.
D’e skværr umæug’læg å få: opp dessa vrangknu:tane.
mogen adj må:gen, må:gen, må:ge, møgne, Eg fant æi må:gen villjo:l’bæ:r i ve:gbræuta.
Me bynnær nårr ti:a e må:gen færr de. Fillebytta e må:gen færr røysa.
Slepper nettane hamsen, e dom møgne færr plukking.
Vente me å klemme på kvi:sune te dom e møgne.
mogne a-v Nå: utetter møgnær røgnebæ:ra foRt vekk. Plommune møgnas færr hvæ:r da:g.
EplekoRten møgnær foRtast øfst i tåppane. Elt møgnær sæinære hæ:r i ba:ksø:le.
moke a-v må:kå, Ha:r du bar’æi go: re:ko, (trespade) e de ba:re mo:ro å må:kå sno:g.
Må:kå ve:g te bekken. Må:kå / stappa i seg a hjæRtens løst (ete grådig).
mold s møll, Dju:p, fæit mølljo:l e bonnens gull. Du dra:r inn møll på de ræinvaska gølve.
Æin ekta mølltre:l e kje redd færr litt møll onner neglane.
molefonken adj Du se:r så mollefonken u:t, har jenta sli:e opp me deg eller? (skuffa).
momentant adv Da: ba:re si:er eg opp momentant å ræiser på flekken (straks).
mone a-v De mo:nær elt me se:g. De mo:na ikkje hått eg sa:e, aller de granne (hjelpe).
I gjå:r å i førrdagen fekk me nå tatt / ti:kje et skå:v i å:ker’n så de mo:na.
- 149 De vå:ras, - de har mo:na seg utru:læg ba:re på æi vi:kos ti: (vises forskjell).
mon s Ser du mo:n i æin hondrelapp? (hjelper det). Å:, d’e mo:n i mindre æu (mer enn nok).
De va li:ta mo:n i da (skulle bare mangle).
Me se:r mo:n færr hvæ:r da:g som gå:r. Viss de e: te nokka mo:n færr deg (hjelp).
Jæu, Ka:ri se:r seg jamt mo:n i slikt smått`ri (setter pris på).
Ba:re som æi sy:nsmo:n om ikkje a:na (tilsynelatende).
mor s
Han va næimen ikkje mo:Rs beste bå:n. Som mo:ra så dått’ra (likhet).
Somme li:kær mo:ra, andre dått’ra. De va kje nokka kjæ:re mo:r dæ:r i gå:l’n.
Na:ken å uskuldig som or mo:Rs li:v. Sju:kmo:rklapp (falsk). Så:mo:r (såpotet).
Ho hadde nå meste vorre som æi mo:r færr’n æu i elle å:r (omsorg).
morbror s mobbro, O:la hadde visst æin mobbro som reste te Amerika i si: ti:.
more a-v Veslegutt mo:rær seg så gress’læg me denna viltre bikkj’ongen.
Somme mo:rær seg eller best åver andres fæilær å manglær.
morgon s må:rå, Me ska få årdna på detta i må:rå den da:g. Må:rågretten.
De kåmmer æin da:g i må:rå æu. Lå:g va:ken te ly:se må:rån.
Me får så:vå på de te i må:rå. Om må:rån se:r elt annsless u:t.
De ska kje bli: i må:rå førr eg skvæ:rær opp i detta (resolutt).
morgonsida s må:råsi:a, Eg sømna ikkje færr langt frampå må:råsi:a.
morken adj Mæuren li:kær seg i den mårkne fu:rostubben (råtten).
moro s Dekkan ska: kje ha mo:ro a slikt nokko (gjøre narr). D’e ba:re usku:ldig mo:ro.
Ska me kje rusle æin sving færr mo:ro skull? Fattigmanns-mo:ro.
Me har kje a:’na mo:ro, heller den me la:gær sja:ve.
Somme hadde si sto:re mo:ro me å fløtta syklær å prå:mær så æigær’n blæi i bæit.
Bli me: på mo:roa (delta). De va mo:ro så lenge de va:ra.
D’e kje mo:ro nårr ryggen spellær opp. De ska bli mo:ro å sjå: håss de gå:r.
Døbbelt så mo:ro har eg aller hatt (spøk). Han gå:r u:t på ba:re, skji:re mo:ro.
De blæi’n æi dy:r mo:ro færr’n detta. Men de blæi kje lang mo:roa.
Så: va de slutt på den mo:roa. Ha mo:ro på andres bekåss’ning.
morosam adj Anne e jamt så kry: å mo:rosam å pra:ta me. Mo:rosamme bø:kær.
De va mo:rosamgutten i langsamstu:go (humørspreder).
morsk adj Han blæi tem’læg moRsk i oppsy:na da’n fekk vetta de (sint).
D’e moRskt som Stræumen har vokse ba:re i nått (faretruende).
morske a-v Denna vesle stu:t’på:sån moRskær seg så te: nårr eg kåmmer.
morter s moRter, (Jernkrukke hvor tørre varer kunne knuses).
mose s må:så, Onner kri:gen sanka me jamt gri:semå:så som me ko:ka te gri:segræut.
Dytte sprekkane me må:så. Ba:re knusktørre må:sårabbær boRtetter. Må:sågrodd.
Sitter hæime te de gro:r må:så på’n. Må:sån gro:r gått i ba:ksø:le. Må:såsi:a.
moske s måske, Eg mistær så foRt måskur, nårr eg vi prø:ve å binne (strikke).
moster s Syster te mo:r kella me moster. Ingen sa:e tante førr i ti:a.
mot s Kan miste mo:te a mindre. Me prø:vær å setta mo:t i’o så gått me kan.
Ho e kje mo:ta på så: sto:Rt arbæi alæine. Ille te mo:tes.
Da: to:k’o mo:t te seg å sa:e akkoratt som de va: te (våge)
Mo:te va nåkk større heller makta den gången. Sy:ne manns mo:t.
prep, Ja, de va kje me:g imo:t, må du tru:. Hå mykkji to:r du vedde imo:t?
De ba:r imo:t mest hæile ve:gen (bratt). Han va ba:re æin imot elle dæi andre.
motbakke s Me hadde mo:tbakke de meste a ve:gen. Lange, sæige mo:tbakkær.
motbydeleg adj motby:(d)læg, D’e motby:’læg å u:t i detta væ:re. De by:r meg imo:t.
De fryt’læg mo:t by:læg me elle dessa sputt’kly:sune på trammen.
motmæle s De nytta kje å ta: te mo:tmæ:le heller, aller de sla:g (protest).
mottakeleg adj mota:g’læg, Eg e kje mota:g’læg færr slikt jyglepre:k (påvirkelig).
- 150 motverje s Ho setter seg så foRt te mo:tværje nårr de e: nokko (blir provosert).
motvind s Trur du kje mo:tvinn’ snudde æu da, te me skulle hæimatt.
muffens s D’e visst blitt nokko muffens (ugreie) me dessa pappera i banken.
mugge s Mjølke-mugga kåm jamt på bo:le. De gjekk færr fulle muggur.
mugne a-v Ka:keskji:vune va blitt liggans i båksen te dom mugna.
mukk s mokk, Må ba:re te:stå: at eg skjønner aller et mokk a detta.
Han sa:kje et mokk så lenge eg va: dærr.
mukke a-v mokke, Ingen to:Rte mokke da gammel’n sja:v dukka opp.
muldre s Vesl-O:la har strødd fullt a ka:kemuldrur på gølve. Ka:ka muldrær seg (smule).
D’e ba:re æi lita muldre att a hæile gammalosten.
mulle a-v Hått e: de du mullær om? (forsiktig protest).
De blæi litt mulling iblant arbæisfølka (uvilje).
Gå:r å mullær nokko som ingen færstå:r (utydelig snakk).
mumle a-v Han satt nå dærr å momla i skjegge (utydelig snakk).
mumse a-v Ho satt lenge å momsa å tågg på dæi tørre skårpune.
mundur s Neste må:rå stilte elle opp i full mundu:r (arbeidsklær).
munk s Ny:stekte monkær va enda bæ:re heller ny:stekte vaflær æu. Monkepanne.
munn s (oftest erstattet av kjeft) Likevel: Leva ifrå hånn te munn.
Mange monnær å mette (stor barneflokk).
munse a-v monse ell. momse, Ho monser å e:ter te nokka hvæ:r ti: (småspise).
mure a-v Me vi da kje mu:re kånn skværr inne heller, båtte hælgj å værke (isolere seg).
Sto:rve:gen langs Mu:rane sy:ner så fi:n å so:lid slik stæinmu:r kan gjærras.
Et sto:Rt mu:rværk i ekta grå:stæin. Han tagde som mu:ren (ganske taus).
murre a-v Somme murra litt åver den ussle beta:linga (misfornøyd).
De murrær å værker i den fillute tønna. Følk murra litt te å bynna me.
mus s mu:s, mu:sa, mysnær, mysnane, Stille som æi mu:s. Små: mu:seflettur.
I mu:seå:r e kje mu:sa go: å hølle u:te. Mu:seloRt båtte høgt å lågt. Mu:segna:g
I nått har de gjinge tri: mysnær i fella. D’e mu:sesku:l på påte:trane æu.
Små:tærens som æi mu:s (spiser lite). Satt mu:sene stille. Mu:seø:rur.
Mu:sefellfanten gjo:le små mu:sefellur som’n gjekk ront å se:lte.
muskedunder s Eg tru:r me tju:vlå:ner muskedunder’n te Bestefærr (børse).
musle a-v Han musla å ledde me sja:ve seg å hadde si sto:re mo:ro.
mute a-v Tuppune har bynt å mu:te. Dom e mitt i mu:tinga (felle fjær).
mutt adj Ho synte seg litt su:r å mutt te å bynna me (uglad).
mygg s D’e kje le:vans rå: færr myggen i kvell. Myggestikka klæiær uli:dlæg.
Myggen e:ter meg le:vans opp. Dom konne sjå: myggen gjespe på Lu:bærr.
Dom gjærr nå æin mygg te æin ellefant æu (overdriver).
Denna my:rsompa e nå et ekta mygghå:l te elle døgnes ti:er, båtte må:rå å kvell.
mygle a-v Kåm deg u:t å Ikkje sitt hæime te du myglær! Osten va skværr lo:en a myggel.
myhank s My:hanken e myggen me dæi gress’læg lange bæina.
mykje adj mykkji, mæire, mest. Mykkji vi ha mæir (grådig). De va mykkji gjoRt a’n (snill).
Du ska hø:re mykkji før ø:rune detter. Mykkji skri:k å li:te ull.
De va kje mykkji om å gjærra på at me skulle blitt fæ:lige (mangla lite).
Eg har ikkje mykkji te å:veRs færr lo:moss te meddag (liker ikke).
Ikkje mæire heller du kan legge på æugestæinen min (svært lite).
De skull’ikkje mykkji te: førr’o bynna å gri:ne. Mæire i namne heller i gagne.
Me så:g aller nokko mæire te: denna katta (ble borte)
Ikkje mæire heller aller de som va: (slett ingenting).
Detta bli:r vel i meste la:ge. A. G. va mykkji te mann i si: ti:.
Detta e nå kje mæire heller de må: værra (i minste laget).
- 151 Døbbeltvønnæi, nei, de: va mæire heller følk konne kåste på seg.
Me har hatt så mykkji å stå: i dessa dagane (svært opptatt).
Ja, de har ikkje vorre mykkji å sjå: te dekkan i vinter.
De va mykkji om å men inna elt va væ:l i gjenge. Mæire dæu heller le:vans.
D’e kje de granne færr mykkji sagt (ingen overdrivelse).
mylder s De va et mylder a følk båtte u:te å inne. Sto: mitt i følkemyldre.
myldre a-v De myldra a ræumæur innonner dæi mårkne stubbane.
myndig adj Å ja:. d’e æi myndig da:me ho: dæ:r, må du tru:. Vent te du blir myndig du.
Da: kåm sja:ven så myndig å fæ:l å skulle lissom årdn’opp.
mynte a-v Dæi o:la va nåkk mynta på me:g å ingen a:en (beregnet på).
myr s my:r, my:ra, my:rær, my:rane, Dom hadde kavla tvæRs åver væRste hengemy:ra.
myrseg s Me fe:ta kånn fram langs et bløtt my:rse:g å dju:pe my:rdi:kje. Gvi:t, mju:k my:rull.
myse a-v Katta ligger å my:ser tett attme hå:le. My:se mot so:la (glire).
myse s my:so, My:so va blitt så æitranne su:r at’o knegga. My:sopri:m.
mæle e-v Næi, ingen mæ:lte imo:t, ikkje æin kjeft. Følk mista ræint båtte monn å mæ:le.
Ho e så hø:gmæ:lt at du mest må gru:e deg. Lå:gmæ:lt. Stille å få:mæ:lt (sier lite).
Ti:mælte følk e kje bestandig så go:e å skjønna. Somtir stammær dom æu.
mæt adj Jens e kje de granne me:tære sjø:l han, færr den sa:ks skull (bedre).
De bli:r ikkje sto:Rt me:tære om me venter te i må:rå (ingen fordel).
møbel s møbbel, Me kjøfte møblane kånses på den sto:re akksjonn på Uvdæ:l.
mødding s Dom kjø:Rte ut møddinga på ska:rasno:gen (gjødsel). Kast de på møddinga.
møkk s møkker, De: som lå:g i møddinga, kella me møkker. Møkkagræip.
møksle a-v Me få:r vel møksle kånn i gang igjen etter ma:ten (lirke).
møl s Næi, trøste kånn da, sånt litte mø:l (om baby).
møll s De luktær møllku:lur lang ve:g (naftalin). Frakken va mølle:ten åver hæile.
mølle s Men da: fekk’o vatten på mølla, kan du tru:. Ska me spella mølle? (brettspill).
Fyst te mølla få:r fyst ma:la. Æi li:ta bygdemølle kella me helst færr kvennhu:s.
mølte s På Vesshæiane konne me somme å:r rå:kå te å finne fi:ne møltur.
MøltekoRten kella me æu færr blinning. Den va ha:l å ræu å li:te tess..
møne e-v De va gått å få gvi:lt litt, men nå: få:r me vel mø:ne kånn te: att (myke opp).
møne s Ha:’en ell. ha:nan hadde flaksa høgt oppå øfste mø:ne a ellusse.
Opponner mø:nså:sen hang et hellane di:geRt gvefsebø:le.
mørje s mølje, I ellmølja så:g me enda de ullma å brant litt i glø:ane (glohaug).
Tø:lune hannoms lå:g att i æi æinaste mølje utpå trammen (uryddig).
Følk flåkka seg isammens i æi tett mølje (sammenstimling).
mørk adj MøRt som i æin sekk. Stommene møRt. Be:kmøRt. Kå:la møRt.
Han se:r så møRt på ellting, ba:re svaRte nåtta. Besta ba:r jamnast mørke kle:er.
mørke s De mått’ikkje kåmmå æi mørke på den gvi:te blussa hennæRs (flekk).
mørker s Måtte jamt finne ve:gen alæine hæimatt i mørkre. I høstmørkre innonner ju:l æu.
Sno:gen ly:ser litt opp i vintermørkre. Nårr karvidden træut, blæi me sittans i mørkre.
De va mo:ro å renne på kjølke i tussmørkre. Me få:r kje dry:ge mørkre på kånn.
mørkredd adj Så mørkredd at’n meste va redd færr sin æigen skugge.
møskje a-v Me får møskje gått imellom ståkkefa:ra (tette med mose).
møtast v Etter fjo:sti: bru:ka dom jamt å mø:tas oppme Den sto:re stæinen.
Dæi to: va visst aller la:ige te å mø:tas mæire (ingen anledning).
møte e-v Me møtte fram i Prestegå:len hværr vi:ko. Følk e svæ:re te å mø:t’opp (villige).
møykjerring s Etter de: eg hø:Rte, blæi ho visst sittans møykjærring li:ve u:t.(ugift).
møyr adj
Me fekk somtir sma:ka ny:slakta ælgjekjøtt æu, møyRt å gått jamnast.
Eg kjenner meg litt møyrbanka etter ell flu:ginga i hæiane.
møyre s Me vassa i vatten å møyre te langt oppå leggine (søle). Møyrehå:l (dike).
- 152 møysommeleg adj De va et møysomm’læg arbæi me ell denna bæ:rrensinga om høsten.
måfå s De hadde gjinge litt på må:få: elt sammen i gronn’ (på slump).
mål s Han ga: bestandig go:e må:l på elt’n må:lt’opp å se:lte (liter, kilo).
Eg e lissom litt ru: i må:le ifrå må:rån a: (uklar stemme). Må:llæus.
Han har visst tatt må:l a seg te å bli o:lfø:rær æu (sikte mot).
Skri:ve på må:le (landsmål). Bry:te på må:le (knote).
O:la e go: te å hølle på må:le sitt (bevare dialekten).
Te elt å:vermå:l fekk’o om kve:len me: seg hæim nokka egg i æin på:så.
måle e-v Du væit e:g kan aller må:le meg me hannom i goss å pengær.
Eg væit ikkje de: kvinnfølke som kan må:le seg me hennær i sæuming å ma:tstell.
A:må:lt i pra:ten (ordknapp). Dom sa:e’n målte nærmære to: me:ter på såkkelesten.
a-v Han må:lær de jamnast a: så sto:Rt å svæ:Rt (skryte). Må:lmakk å a:na u:kru:.
Ræumå:la lippur. Dom som ku: på æi må:la dynn.
målmellom adv D’e ba:r’æin fille u:skjikk å e:ta må:lmellom. Eg gå:r heller hæim te må:ls.
måltid s Du får læ:re deg å passe må:lti du æu (spisetid). Et re:alt må:lti ju:ling (porsjon).
Tri: må:lti ma:t va jamt ein gjengs de:l a da:glønna på lanne.
Va: kje arbæie færr lang onna, konne ka:rane gå hæim te må:ls.
Va: me sultne, konne hæile ka:ka eller stompen gå me: i må:le.
månad s Eg tru:r somme a jentune fekk tredve kro:nur i må:na’n boRte på te:nesta.
Ho va elt nange må:nær på ve:g (gravid). Venta i må:nasvi:s å væ:l så de: æu.
måndag s monndagen, Te monndagen blir Anne førrtju:ge å:r.Ti:læg monndags må:rån.
Nå om monndagen bynna fløytinga færr fullt. Sonnda:g som monnda:g (alltid).
månelyst adj Eg har mista nykkjill’n; så da: bli:r de nåkk må:n’lyst nårr eg kåmmer hæim.
Næi, iIkkje om du flæug te må:nen (umulig). Å mille må:ne, sjå: elle krå:kune!
Jammen har O:la elt fått æin liten må:ne (hårløs). Hallmå:ne. Må:neskælk.
I må:n’ly:se kasta kønnstæurane lange, skrå: skuggær boRtetter å:ker’n.
måpe e-v Eg blæi stå:ans hæilt klomsa å ba:re må:pe (forbausa).
måsåsida s På må:såsi:a ly:ser gvi:tvæisen opp i ell den grø:ne må:sån.
Så gammal at de gro:r må:så på’n fullstendig. Må:såseng.
måte a-v Me græier vel å må:tå de te: på æin må:te (tilpasse, lirke).
måte s Han må læ:re seg å drekke me må:te. Du får læ:re å passe må:ten.
D’e kje må:te på heller som pri:sane flu:ger i væ:re. D’e må nå værra må:te me elt.
D’e kje må:te på te vasking å sku:ring hvæ:r bi:dige lu:dag (overdrivelse).
Færr så vitt på æin må:te (nesten). D’e mange må:tær å græie seg på.
De gå:r’kje sto:Rt lenger på denna må:ten. Har læ:Rt å ta: kellen sin på rette må:ten.
D’e kje må:te på heller som de lesser ne: me sno:g i kvell. Elt me må:te, væit du.
måteleg adj Ho så:g ba:re så må:t’læg færnøgd u:t dæ:r’o satt.
De va nå ba:re må:tlæg færr’n æu (til pass). De va ba:re te må:tes (til pass).
N
nabbe s Me sette kånn te (å) gvi:le på ysste pynten a æin bergjnabbe.
nag s Kanskje ba:r somme iblant kånn på et gammalt na:g te sjø:læiganes bønnær (uvilje).
naken adj Næua lærer na:ken kjærring å spinne. Na:ken te li:ve. Splidder na:ken
Nakne armoa gli:rte imot deg båtte hæ:r å dæ:r (fattigdom).
Eg gå:r da kje i nåsla me nakkne leggir. De va nakkne sanninga me ræine o:l.
Na:ken som or mo:Rs li:v. Ikkje gå: så na:ken i hællsen (uten skjerf).
Nåttesti: flæug følk hallnakkne på u:tedo:en, om de va så kelt at de spra:ka.
nakke s Da: tenker eg du få:r bygda på nakken. Æin sti:vnakke uten li:ke.
Den e kje go: å få på nakken / å kåmmå i klø:ane på; - de: ska eg lå:vå deg.
- 153 To:k rømlingen i nakkeskjinne å lempa’n inn att i bu:re sitt. Værre tåskenakke!
Konne tronge æugur i nakken i sli:k æi heksegry:te (uoversiktlig) .
Lu:dags ettermeddag va jamt beste ti:a færr æin li:ten puss på nakken (hårklipp).
To:k bæina på nakken å færdufta de fortaste rå: va:. Bøyge nakken (ydmykhet).
Svetten si:la i nakkegro:pa. Somme gjekk ront me æin værkans kång(e) i nakken.
namn s Namne skjemmer ingen. Kjæ:Rt bå:n har mange namn.
Følk setter gjønne namn på hu:sdy:ra sine æu: Sylvelin. Gullro:s.
Klengenamn. Kleggenamn. Kellenamn (oppnavn) Bytte namn (leik).
I næ:rmaste grann’la:ge bru:ka me helst fy:rinamne eller et kjæ:lenamn (Tulla, Gutte).
Me va aller på fy:rinamn me presten eller dåkter’n. Men du: sa:e me te elle.
Plassfølk konne jamt bytte etternamn like foRt som dom skjifta skjuRte.
Eg skri:ver ikkje namnet mitt på elle slags papper må du tru: (forsiktig).
De mærkas nåkk mæire i namne heller i gagne. I Jøssu nam’ da! (forferdelse).
Kjenner’n ba:re a namn, å snøtt de: æu. Namne skulle gå: vi:ære i slekta (oppkalling).
Sli:k konn’de bli mange i bygda som hette Hælvor, Hans eller Gommær.
Gunnill, Aslæu å Ka:ri fant me i a:nahvæRt hu:s langsme Stræumen.
Me gje:r de et namn å la:r de gå: (ikke bry seg altfor mye).
Skjikken me døbbelt fy:rinamn kåm på mo:ten i å:ra etter kri:gen.
napp s De va eller et napp å få: på flu:go i kvell. Ko:ke nappesuppe (liten fangst).
Arbæie hadde gjinge litt i rykk å napp hæile vi:ko (ujevnt).
nappast v I skji:bakken va de flæire go:e som nappas om fysteplassen (konkurrere).
nappetak s De sy:nte seg å bli: et re:alt nappeta:k inna elt va opp- å a:gjoRt.
nare s Nåttesti: stå:r de jamt æin su:r na:re a Fjo:len (svak vind).
a-v De na:rær å trekker så kelt attme de gjisne vønnæie.
narr s Denna by-kjæ:rasten hennæRs e et ekta narr, ska eg sæi de eg mæiner (jålebukk).
Dom høller ba:re følk færr narr på denna må:ten. Gå narr (bli lurt).
Gjo:le seg te narr færr hæile bygda, fullstendig æu. A:prillsnarr.
narre a-v Ba:r’dom ikkje narrær denna jentongtra:ven opp i stry:. Narresmåkk.
Nokkon hadde vell narra tusslingen te å værra me: på detta tulle (lure).
narraktig adj Narraktig flågse, stå:r bar’å spæilær seg da:gen lang (forfengelig).
narreri s narri, Ha:r du i di:ne le:veda:gær sett værre narri? (forfengelighet).
Hått ska: sli:ke narrestre:ker værra gått færr?
nask adj Grå:pu:s e nask etter små:fisken me he:ver i lann (grådig).
natron s na:tronn, Å så: te slutt æi tåppa te:skjæi me na:tronn (bakepulver).
natt s nått, Me må kje dry:ge nåtta på kånn heller. Me vi’kje sleppe nåtta på kånn.
De blæi svaRte nåtta inna me kåm fram te følk. Me måtte ta nåtta te hjølp.
Eg li:kær meg ikkje i sko:gen nåttesti:. Høgstnåttes (middnatt). I førrnåtta.
Følk sa:e sjella go: nått. Me sa:e heller så:vå gått! I gjå:rnått. I må:rå nått.
Den må:rån gjekk eg på arbæi skværr nåtteva:kt (uten søvn). Utpå etternåtta.
Dessa bestemmelsane e hæilt boRti nåtta (ukloke). Satt oppe te langt på nåtta.
nattefrost s I fjo:l hadde me nåttefråst te langt ut i ma:i. Blommane e va:re færr nåttefråst.
natteranglar s Den som ruslær u:te nårr andre så:ver, kan me kelle æin nåtteranglær.
nattero s Den skri:kærongen gje:r kånn aller nåttero:. De: går u:tåver nåttesøm’n.
natur s Eg tru:r kje d’e hannoms natu:r å værra sli:k (sinnelag). Æin ekta fillenatu:r i gronn’.
D’e mykkji vill na:tur oppåver i fjellbygdane. By:følk li:kær å sjå: på fi:n na:tur.
naturleg adj Anne e bestandig så bli: å natu:rlæg imo:t elle ho mø:ter (enkel).
D’e kje natu:rlæg færr freske følk å så:vå te mitte på da:gen.
naud s D’e nå’kje næu på å få gjoRt detta i da:g (ingen hast). Kla:ga si næu.
De va me næua de gjekk i den sma:le dynna (bare så vidt).
Eg har kje næu te å arbæi i hælgjine (ikke nødvendig). Fø:le næua på skråtten.
- 154 Næua læ:rer na:ken kjærring å spinne. D’e kje næu på færr meg detta (viktig).
Hæ:r i bygda læi me aller nokka næu,- ikkje onner kri:gen heller. Næu(s)arbæi.
O:la konne visst te nø:d / me næua a:se æin to:-tri: tunnur ma:riussær (poteter).
naude a-v Eg tru:r ikkje ha:gatre:a har næua nokko sæ:rlæg i vinter (ta skade).
Ingen næuær a å stre:va litt somtir. Næi, de næuær ikkje færr min de:l (uviktig).
naudig adj næuig ell. nø:dig, Slikt arbæi e Anne næuig te å ta på: seg (vil helst ikke).
Eg ville nå nø:dig kåmmå te bryddri færr dekkan da, væit du (helst ikke).
naudberging s Detta bli:r ba:re som æi næubærgjing te åver hælgja (krisehjelp).
Følk læ:Rte å næubærgje seg igjønnom ha:lå:ra som best dom konne.
naudverje s D’e ba:re i ræin næuværje følk ty:r te slikt. Eg bru:kær kjeppen te næuværje.
nauende adv De va: da æi næuene go: ka:ke du hadde ba:ka. Men smellane fi:n jente.
naut s På sli:ke reme:liær e eg dom som et næut. Å mitt domme næut! Næut på bå:sen.
navar s Konn’du lå:ne meg den sto:re na:væren din æi bæite? (trebor).
navle s E du kje rektig navvla eller? Ongane kellær gjønne navvel’n færr gry:ta.
ne s Må:’en stå:r i ne: denna vi:ko (minkende måne).
De va så mykkji me ikkje måtte gjærra på ne:ane. Slakting på ne:ane ga u:drugt flesk.
nebb s Jammen va: jenteflågsa litt blæik om nebbe neste må:rå. Hvæ:r me sitt nebb.
Den ka:ren færsvarær se:g å si:ne me nebb å klø:ær;- de. må du li:te på.
nebbeleg adj Vesla ha:r te færvi:s å sva:ra litt nebbelæg somtir (spisst).
ned adv Fø:r la:e me jamt kjøttma:ten ne: i båksær å kjitta lå:ka tette (hermetisere).
Eg fekk ikkje ne: æin æinaste be:ta a denna ko:kesilla. Høgger sko:gen ne: færr fo:te.
Gaml-Ola renner næimen ikkje ne: dynnane hos følk (sjelden på besøk).
Na:sigubbane snudde opp-ne: på elt som hette sty:r å stell i lanne.
Den sjø:ldæua gri:sen blæi gro:ven ne: boRti kanten a jo;le.
Sitt nå ne: å sma:k på lefsa eg har ba:ka. Slo: ne: æugune så foRt’n glodde på*o (blyg)
Rakk såvitt å hu:ke kånn ne:på, så va: de på:n igjen. Slepp’o ne:på (sitt ned).
nedanfor adv Eg har vorre ne:afærr i Lonne et svintæ:ren.
Lekt’rane lå:g færtøya båtte oppafærr å ne:afærr brygga.
Ne:afærr Høggadammen gå:r bå:tane i æi sma:l, u:tgro:ven renne.
nedantil adv ne:ate, Ne:atebåten kåmmer hi:t litt åver meddag. Va dønn klissvå:t ne:ate.
nedat
adv ne:att, Så håppene gla at’o va mest ikkje ne:att.
nede adv Han va langt ne:’e på den ti:a (deprimert). Gamlingane vi helst så:vå ne:e.
nedenom adv Detta går ba:re ”nedenom å hjem” (bevisst knot).
Måtte et kjipp ne:om Bjærvamo:’n i samre slengen.
nedfalls adv De gamle rukle a æi lu:go har sti:e te ne:falls i elle dæi å:r (falleferdig).
nedfor adj ne:færr, Gamla har vorre litt ne:færr på ny:å:re (slapp, sykelig).
nedforbakke adv Ne:færbakke e de u:vanti: (lett), - d’e sæigære opp att (tyngre).
D’e inga sa:k ne:åverbakke, væit du. Da gå:r lasse a sja:ve seg.
nedgrodd adj I væRste byggesjæuen va hu:se meste ne:grodd a brå:tå, loRt å føyke.
Dæi gamle hu:stuftine e båtte ne:grodd å te:rønnt me o:rekjærr.
nedlagt s Nårgjesgla:s me ne:lagte kjøttka:kur va go: ma:t te sonndags (hermetikk).
nedlatande adj Skri:vær’n va så ne:la:tene å gjemæi:nslæg at de va ræint nokko ra:Rt.
Så: ne:la:tene sva:r hadd’eg aller venta meg a æin bygdemann (respektløst).
Ne:lesst me arbæi. Ne:sylta i omsve:v å pliktir. Ne:trykkt å mo:tlæus.
nedmed adv Om såmmår’n vaska kvinnfølka jamt kle:er ne’me lanne (på stranda).
nedover adv De har gjinge ba:re ne:åver me Jens på ettervinter’n.
Må ne:åver te Bjærvamo:’n æin a da:gane te vi:ko som kåmmer.
nedpå adv Eg vi ba:re helle meg ne’på æi lita stonn (hvile). Slepp’o ne’på! (sitt ned).
Ta: nå ne’på te: deg da, så lenge hærr e: nokko (forsyn deg).
O:la va veldig ne’på etter den fillesjæuen i vå:r (slapp).
- 155 I vå:rso:la slo: mæiane skværr ne’på gru:sen somme sta:ær.
nedrig adj De va ne:drikt gjoRt, å ikk je be: kånn æu lisså væ:l te brølløppe (skam).
nedsettande adj Sa:e eller et ne:settans o:l om nokko eller nokkon.
Eg mente de nå slettes ikkje ne:settans, må du tru:.
nedslåande adj ne:slå:ans, D’e ne:slå:ans å hø:re ell denna su:tringa på følk.
Enkelte gångur konne mellingane ifrå London værra tem’læg ne:slå:ans.
nedsnødd adj Den vesle stu:go lå:g meste ne:sno:ga li:ke oppi bakkehellinga.
Må:rån etterpå va den fæRske ve:alegga kånses ka:v ne:sno:ga.
Re:vaå:ta O:la hadde liggans oppi røysa va te:føkt å nærmast ne:sno:ga.
nedveg s ne:ve:g, De va på ne:ve:g at ulykka va u:te, å stubbesle:an fo:r u:tfærr ufse.
nedåt adv ne:att, Hadde så vitt sett kånn ne:att, så va: de på:’n igjen på nytt la:g.
negg
s På Kårstæinfjø:ro stå:r de jamt æin liten na:re a Fjo:len (trekk).
ne(a)gl s neggel, By:da:ma hadde må:la neglane sine ellane ræue.
Somme bi:ter neglær æu nårr dom e ille te mo:tas.
I å:keren får du foRt sørgjerennær onner neglane (skitt).
Vønnæie har trutna, de sitter som neggla fast.
Hæile Færkla:rings-bo:ka satt skværr som neggla fast i hu:e på’o.
neglerot s neglerø:te, Eg har fått æi liten værk innst i neglerø:te (innerst på neglen).
neglesprett s Eg fekk foRt neglespretten a å susle i de i:skelle vatne.
nei s Han fridde, men fekk næi på ræue rappen. De va nubbe næi me æin gång.
De va aller næi i hans kjeft (velvillig). Næi, ma:kan te min gutt (sterk ros).
Næi, nå: stå:r ikkje værden te påske (forskrekkelse). Næi, nå: tru:r eg du pri:mær.
neimen adv D’e næimen ikkje sto:Rt å gje i bytte på dæi to: (liten forskjell).
nekte a-v Eg ska kje nekte færr at eg tre:gær på detta, tre:gær meg hæilt då:lig / sju:k.
Følk nektær seg ingenting nå: te dags (unner seg alt). Nekta stabutt.
De nektær seg sjø:l detta (umulig). De kan du kje nekte færr. Nekte å lystre.
nellik s Ja, du e meg æin fi:n nellikk (ironisk, spøkefullt). Æin bustenellikk.
nem adj ne:m, Eg e kje så ne:m te å læ:re sli:ke ny:e to:nær (rask).
(næm)
Ka:ri va heller litt tongne:m på sku:len, ettersom eg hugsær.
Men Anne va jamt båtte læ:rene:m å fingerne:m (lærte alt fort).
nemne e-v Vill’du nemne detta færr’n i må:rå? Han nemt’ikkje et o:l om detta te me:g.
Eg ska nemne på de, viss eg hugsær de. Næi, slikt mått’ikkje nemnas me et o:l.
Detta må du kje nemne færr æi le:vans sje:l; de si:er eg deg.
Ho nemt’ikkje nokko namn i den færbinnels’- de eg kan kåmmå på i faRten.
Ho nem’te de ba:re så vitt færr kånn i færbi:faRten.
nemneverdig adj Næi, me fant ikkje nemneværdig. De va pella / opp-plukka åver elt.
nepen adv ne:pen ell. kni:pen, Kni:pen på vekta (nøye).
nerve s Elt detta le:vne gå:r meg te ti:er skværr på nærvune.
Så nærrvøss at’n meste pissa på seg dær’n sto:.
Nærvune sto: fårm’læg på hø:gkant i bæitevi:s. Rå:likka nærvur. Æin nærvebont.
Eg ha:r ikkje nærvur te sånt ma:s å kja:s lenger. Æi nærvesa:g allde:les.
nervepirrande adj De e: lissom litt nærvepirrans æu onner sjølve trekninga.
nes s De e: lissom så fi:nt nårr kjørkune ligger sli:k utpå et ne:s utme vatne.
nese s ne:se ell. nå:så, Dom stikker nå nå:såne sine oppi ell’ting æu. Rukke på ne:sa.
Eg trenger vel ikkje å skri:ve ell ting i ne:sa på de:g (fortelle alt).
Dom se:r næimen ikkje lenger heller ne:sa rekker. To:k de rett færr ne:sa på’o.
Dæ:r lå:g nykkjilen bæint færr ne:sa på meg. Gå: på ne:sa (snuble).
Dæ:r sto: eg att me lang ne:se. Dra: nokkon etter ne:sa. Pe:ka ne:se.
Næi, hennær ska du kje pirke / pærke færr mykkji på ne:sa. Setta ne:sa i skjy:
Stappa i ne:sa (tett i nesa). Jente me bæin i ne:sa (sterk vilje).
- 156 Oppståppærne:se. Påte:terne:se. Gå:r den ve:gen ne:sa pe:kær (rett fram).
nesebæin s nå:såbæin, Å jæu, men d’e saktens nå:såbæin i den førkja (vilje).
nesegrev s Kan mest kell’o et lite ne:segre:v. Ne:sedrå:på. Ne:setippen. Ne:sesty:vær.
nesevis adj Eg suns førkjongen kan værra tem’læg ne:sevi:s somtir (freidig).
nesle s nåssle, Nåssla brente meg oppetter hæile leggane ell leggine.
neste a-v Neste nokko isammens i skjøytane (sy). Ta: nestane.
Eg har bare sett i et par nestær så slø:slæg (provisoriske sting).
nesten adv (Nesten og mest er brukt om hverandre). Mest som eg skulle gjoRt de sja:v.
D’e kje bestandig at nesten e nåkk. Så:re e mest(e) attegrodd.
netthendt adj Anne e så netthennt te å stelle me ellslags fi:nære ting.
netto s Tru:r du kje han kåm sti:mans i ba:re netto’n æu da (naken).
neve s ne:va, Eg har kjent’n se:a‘n va æin ne:va sto:r (hand).
Me så:g ikkje ne:va’n færr kånn i de tette mørkre. To:k sno:ken me ba:re ne:vane.
Følk få:r ikkje arbæisne:vær a å sitta på sta:sen. Ne:vata:k.
Rusla omkring så beda:glæg me ne:vane i bukselommune.
Tru:r du kje presten ne:vahelsa på me:g æu da. Æin ne:va selt.
Me får sputte i ne:vane å setta i gang lisså gått fyst som sist.
Ne:vanyttige følk stå:r aller i bæit me nokkon ting. Vifta te meg me knyttne:van.
Du løyser ikkje knu:tær me knytta ne:ver, - ikkje vrangknu:tær heller.
never s nevver, Nevver konne nyttas te så mykkji, te: å me: på ta:ke. Løype nevver.
Varmen fa:tær så lett i den tørre bjørkenevvra. Æi nevverskrukke (til å drikke av).
ni- adv Han sto: å ni:glodde. Satt å ni:kjytte. Ongen bynna å ni:skri:ke. Bikkja ni:gjødde.
nifs adj Ja, de va nifse græiur, ska eg sæi deg. De så:g værk’læg nifst u:t te å bynna me.
niglane e-v Dom blæi bare stå:ans å ni:gla:ne / ni:sti:re me kjeften på vitt ga:p (overrask-).
nikke a-v Han nikkær å bokkær nårr’n kåmmer, som den fi:naste by:mann.
nikkedokke s Ingen har løst te å sitta ba:re som æi nikkedåkke heller (uten innflydelse).
nikkers s På sku:len gjekk eg jamnast i nikkeRsbuksur me sprette mitte på leggen.
niks s Me hadde null å niks atte færr elle straba:sane.
Tysk’rane va så fæ:le te å sæi ”niks”, åsså sa:e dom ”vass i dass” æu somtir.
nipp s Eg va på nippen te å gje: opp mange gångur. De va på næ:re nippen æu.
Ho va på nippe te å sæi som de va: te, men to:k seg i de i siste li:ta.
nippe a-v Satt ba:r’å nippa te den brennhæite kaffen. Nippa å hallså:v de meste a ve:gen.
niste s Kara:ne lå:g jamt boRte på nista hæile vi:kune. Sku:leniste.
Ny:ko:ka, glo:varm kaffe hjølte gått på den hønnklakne nista.
a-v Dom nista seg gjønne u:t færr æi vi:ko a gången. Dagsniste. Vi:kosniste.
nistire e-v Veslegutt sto: å ni:sti:Rte på prestemannen. Gå:r å ni:bannær færr seg sja:v
nitrist adj De va ni:trist å ikkje få lå:v te å spikke om sonnda:gen.
nok adv Men ikkje nåkk me de:, te kaffe’n fekk me blæutka:ke me ny:plukka jo:lebæ:r.
Rektig nåkk va væ:re som bestillt. Men nåkk om de:….. Men nåkk a de:…….
Detta får værra nåkk færr denna gången. Mykkji, men ikkje mykkji nåkk.
Eg tru:r dom kan ha nåkk me seg sja:ve, å la andre værra i fre:.
Eg har fått mæire heller nåkk a detta gnå:le hannoms. De gå:r nåkk, ska du sjå:.
De kan saktens værra gått nåkk te hværrdags. De va: nå li:te nåkk æu dette.
Han fant seg visst inga kjærring som va go: nåkk færr’n, ikkje ri:k nåkk heller.
Dom få:r nå visst aller nåkk heller (grådig). Æinhvæ:r har nåkk me se:g å si:ne.
Han har mæire heller nåkk me sja:ve seg. Hæ:r e saktens nåkk å henge fingane i.
Men nåkk a de:, så kåm me da fram te slutt (kort fortalt).
Å som ikkje de: skulle værra nåkk, så klemte de te: å hegle æu så de spru:ta.
nokolunne adv De gjekk nå så nokkolonne me jakta i å:r æu.
Elle lassa va nokkolonne li:ke sto:re. Ja, så nokkolonne iallfall.
- 157 nokon p nokkon, nokka, nokko, nokka, Kjøfte du nokka bukse igjå:r?
Ja, men eg kjøfte ikkje nokkon genser. De har nokko på: seg detta (risikabelt).
Fant dekkan (nokka) bæ:r? Næi, ikkje nokko som va: (heller lite).
De va nokko te ka:r de! (ros til barn). Nokko e bæ:re heller ingenting.
O:la henger i: te nokka hvæ:r ti: (stadig).Hått e: detta færr nokko græis ?
Denna dingsen e kje te: nokko håkke som (unyttig).
Hått e: et stø:r færr nokko? D’e nokko te å stikke i ba:ken på elle som spø:r.
De va nokko de: æu (negativt overraska). Næi, nokko så fi:nt skull’du kje sett!
Ja, nokko litt, å ikkje så fæ:lt heller (bare så måtelig). Slikt kann skje: nokkon hvæ:r.
nokså adv nåkkså, D’e tem’læg mange påte:trær att i bingen. (tem’læg ofte brukt)
(n)om
s o:m, I østavæ:r hø:Rte me somtir o:men å to:ge hæilt ifrå Lonne.
nomen adj Eg sta:hølt meg så lenge at eg blæi hæilt no:(m)men i armen (vissen).
nome nære adv Har nokkon ensa brillune mine nå: igjen?
(nåme)
Næi, eg ha’kje vorre nomme næ:re dom.
Me toRt`ikkje kåmmå nomme næ:re den stu:tepæisen.
nord s no:l, Detta går no:l å ne: elt sammen. Skjy:a.går a no:la. Et no:ladra:g i lufta.
De mykkji skugge i dæi no:lvente ræinane. Vinnen har dræia på no:l.
nordafor adv Eg va no:lafærr et æ:renn i gjørrkvell (i No:lkro:ken).
nordatil adv Kåmmer du no:late? Næi, eg kåmmer sonnate i kvell.
nordavind s Me no:lavinn’ kåmmer ingen såmmår. Ligger gått i ly: / i le: færr no:lavinn’.
Norge s Når(g)je, Fi:naste jenta i hæile Nårgjes lann å ri:ke. Nårgjesgla:s me skru:velå:k.
note s Da: ga: dom meg inn etter no:tur, kan du tru:. Han fekk’o kje rektig me: på no:tune.
nove a-v nå:vå, Eg har nå:vå litt me ve:’n min i da:g (pusle).
Ba:re litt nå:veri i ve:askjo:le (puslearbeid). Nå:vår ba:re hæime færr de meste.
nubbe adj Ha:r elt spø:Rt’n, sær’du; men sva:re va som venta nubbe næi (blankt avslag).
Me hadd`ikkje nubbe sjangse i de: væ:re te å rekke fram i ti:e.
nudd s So:lane onner be:ksæumane e festa me små: nudd (trestift).
muffens s De va: visst nokko muffens me dessa pappera i banken (ugreie).
nugg s sa:ganugg ell. sa:gamugg (sagflis). Ho ga: meg et nugg me ållbå:gån (lite støt).
Somtir bru:ka me sa:gamugg på himlinga, å somtir læire.
nugge a-v Du får nugge boRti meg viss eg dubb(pp)ær a: litt onner prek’na (berøre lett).
nugle a-v Eg har nuggla litt i ha:ga’n i fy:rimeddag (arbeide seint).
null s Han satt dær som null i fattigkommisjon (uten betydn). Null å niks. Null komma niks.
nummer s I kaffepæusa to:k me nommer på æi hæimba:ka kane:lkringle.
I ti:a fy:ri basa:ren gjekk gjønne nommerbø:kane på omgang i grannla:ge.
nuplete adj Den ny:e trøya mi e elt blitt nupplute. Ho har nuppa seg.
Nårr eg små:fry:ser eller grø:ser, nuppær hu:a seg på armane.
nurk s Eg har fått et lite nurk i æugæie (liten ting, støv, rusk).
Plentune mine trifs ikkje. Dom stå:r hæilt i nurken (slutte å vokse).
nurkeleg adj Dom se:r litt nurkelæge u:t (vissen).
nuske a-v Me har nuska å plukka litt bæ:r denna vi:ko. Nuske å e:ta (småspise).
Resulta:te blæi heller nuskelæg (dårlig). Li:ten å nuskelæg. Ba:re nokko nuskeri.
De nuska å regnte så smått de meste a da:gen.
nusle a-v Eg har nusla me nokko smått’ri hæime dessa da:gane.
nuss s Kan Mamma få æin liten nuss a Veslejenta si?
nusse a-v Men de e: litt skam’læg å nusse så nokkon se:r de (kysse).
Næi, nokko så nusselæg skull’du kje sett (småpent). Nusselæge kattongær.
nusteleg adj Æin li:ten å nustelæg bikkj’onge, som me mest ikkje trudde ville le:va opp.
nuv adj nu:v, Han så:g litt nu:v ut, dær’n sto: att i ve:gkanten, mo:n spe:k alæine (trist).
ny adj Hansemann fekk ny: føllekni:v på gjebbusda:gen sin, me bann i æu a ny:aste sla:g.
- 158 Følk passa jamt på: å slakte nårr må:en sto: i ny:. Dessa buksune e så gått som ny:e.
D’e slikt som henner æin gång i ny: å ne: (sjelden). Ny:e li:mær kostær / so:pær best.
Har kåste på seg ny:e tennær te ju:l. Har dekkan bynna å e:ta på dæi ny:e påte:trane?
Den ny:e (te:nes)jenta på Sombe e litt a æi glø:se, kan du tru:. Ja, de: va ny:e to:nær de.
Ja, detta va hæilt nytt færr me:g. Så måtte me te: att på nytt la:g. På ny: fresk.
Me fekk jamt nokko nytt i kle:sve:gen te ju:l. Spella ny:. Splonka ny:. Flonkene ny:.
nyber adj Æi ny:bæ:r ku: gje:r hå:p om rå:mjølk å kælvedans æu.
nydeleg adj ny:d’læg, På yngresbasa:ren lødda dom u:t nokka hæilt ny:d’læge du:kær.
Åsså atte me skulle få: sånt ny:d’læg væ:r æu da (damespråk).
De va æin ny:dels’ allde:les å hø:re O:la spella på fe:la si.
nykk s Hått e: de færr slags nykk du har fått nå: igjen da? (lune).
Ho har nå så mange ra:re nykkær at du kan bli redd..
s Nøkken gjøymer seg i den dju:pe tjønna (vanntroll).
nykkel s nykkjill, Gå:lkjærringa to:k jamnast va:re på stølbu:nykkjil’n sja:v / sjo:v.
nykle s nykklæi, De grø:ne nykklæie har trilla lengst innonner sla:gbenken.
nyleg adv Eg blæi kje fæ:lig me ve:en førr nå ny:læg. Eg har nyss fæia begge ømmane.
nymæring s Har du helsa på ny:mæ:ringane kånses? (innflytter).
nynne a-v Anne nynnær jamt på nokka gamle salmeto:nær nårr’o sjo:nær i hu:se.
nype s ny:pe ell. nu:pe, Pass kle:a dine boRti nu:petønnkjærra. Nu:pune e fulle a lu:s.
nyre s nyræi, D’e visst nokko gæ:le me de æine ny:ræie hannoms. Ny:rune spellær opp.
nyse st-v ny:se, ny:ser, næus, ny:se, Peppær’n få:r meg jamt te å ny:se. Ny:se imot so:la.
nysgjerrig adj Håsse va: de i brølløpe? Eg e nysgjærrig eg, væit du.
Æin nyskjærrigpæ:r a æin a:en værden,- ba:re gra:ver å spø:r.
nysila adj Den ny:si:la mjølka hengte me bestandig i den kelle bekken (H-melk).
I hælgja konn’de somtir vanke ny:si:la mjølk innte græuten æu.
nysnø s ny:sno:g, Om må:rån stølpa me jamt i ny:sno:g fram te sku:len.
nyss adv Han har nyss (nylig) kåmme u:t ifrå sju:kusse, - li:ke go: att (i fin form).
nyss s Har du hø:Rt ifrå O:la? Næi, aller et nyss heller (ikke de minste).
Eg hø:Rte aller et nyss om slikt nokko på den ti:a (ymt).
nyste s Dessa kattongane lignær på små: spettute nyste. Et gå:nnyste.
Besta nysta opp gå:ndåkkune te et sto:Rt, ront nykklæi.
nyte e-v Eg har kje nytt værken vått eller tøRt i hæile dag (ete).
Me får da sand’læg ta: kånn ti: te å ny:te ma:ten (kose seg).
Han fekk ikkje ny:te sto:Rt gått a arven sin. Får ny:te so:la mens me ha:r’o.
nyte e-v Gjikta e blitt så vonn, så Besta ny:ter mest ikkje a: seg lenger (ufør).
Den som ikkje ny:ter a: bæina sine, si:er me jamt e u:ny:t (ufør).
nytte s Ongane måtte ti:læg gjærra nytte færr seg hæime. Elt sammen va te få:nyttes.
Gamle fillur kann me ti:a kåmmå te nyttes. Dette har vorre kånn te sto:r nytte.
a-v
De nytta aller de granne hått eg sa:e (hjalp). De gjeller å nytte ti:a (være flittig).
Dæi små: jo:llappane blæi nytta u:t te siste rest / minste flekk.
nyttig adj nyttug, Fekk jamnast nyttuge ting i ju:lepresangær. Nyttuge ting elt sammen.
næle a-v Få:rlø:big har eg næ:la de isammens bare så slø:slæg (tråkle sammen).
nær adj Du har nå slikt å te:li:kas æu, hadd’eg så næ:r sagt. Ikkje på langt næ:r så: sto:r.
De va på næ:re nippe at de skulle gjinge gæ:le den gången. Ja, de va næ:re på:.
Næ:re, men ikkje næ:re nåkk. Kåmmå nomme næ:re. Ho to:k seg så næ:r a elt slarve.
Nokko elendig juggel elt sammen, så næ:r som søllspenne da, som va ekta nåkk.
Ho e vel li:ke næ:r te å hjølpe te: ho: som e:g. Dom ba: ba:re nærmaste skjyllfølka.
nærgåande adj næ:rgå:ans, I ha:le sno:gvintrær kan skogsdy:ra bli tem’læg næ:rgå:ans.
næring s Me må læ:re kånn å setta tæ:ring etter næ:ring. Stille monn’ etter ma:tskjeppa.
næringssorg s Mange va pla:ga a næ:ringssårgj i dæi trånge ti:ene (dårlig råd).
- 159 næringsvett s Næringsvett e nå visst æinaste vette’n ha:r i behøll æu.
nærliggande adj D’e nå mest næ:rliggans å tru: at dom kåmmer denna ve:gen.
nærme a-v De nærmær seg ju:l. Nå nærmær me kånn den ne:aste tjønna.
adj Hæimtu:ren hadde ti:kje nærmære tri: ti:mær. Dom hadde bett ba:re dæi nærmaste.
Han e: nå vell nærmære nitti år. Følk e på de nærmaste fæ:lige me slåtten
nærståande adj Ho hadd`ikkje nokkon næ:rstå:ans ho konne betru: seg te.
nærsøken adj Ælgjen bli:r jamt så næ:rsø:ken i fæ:le sno:gvintrær (påtrengende).
nærtakande adj De nyttær ikkje å værra så eltfær næ:rta:kans heller hær i li:ve (følsom).
nøde e-v nøye, nøyer, nødde, har nødd, Dæi onge nøyer ikkje lenger følk te å e:ta.
Sja:vfølka nødd’o mest te å bli værrans i te:nesta et å:r te:.
nødig adj Eg ville nø:dig kåmmå te brydd’ri. Eg blannær meg nø:dig opp i slikt nokko.
nøgda s Me har nøgda a ve:, i flæirføldige vintrær æu (rikelig). D’e nøgda å ta: a enda.
nøme e-v Konne ikkje nø:me boRti bæine hennæRs, så: vont va de (berøre).
nøre e-v Ska me kje nø:r’opp i stu:goømmen nå te kve:len? (tenne).
Følk nø:rer opponner så gått dom kan (egge). Ty:ri e gått å nø:re me (tenneved).
nøse e-v De nø:ser litt i kvell, så vitt de e: (snør lett).
D’e ba:re nokko fi:nt nø:s som legger seg på bakken (pulversnø).
nøtt s nøtt, nøtta, nettær, nettane, Dæ:r få:r’n æi skjikk’læg nøtt å knekke (problem).
Nettaska:le kan du ba:re he:ve i ømmen. Æi nøttaskri:ke (fugl). Tett i nøtta (dum).
Tøljekni:ven va jamt æinste å li:kaste nettaknekkæren me hadde.
nøttekjerne s nattkjønn, Dessa hallmøgne nettane har små: nattkjønnir (kjerner).
nøvert adj Dynna e i sma:laste la:ge, så detta blir nø:veRt (bare så vidt).
nøye adj D’e kje så nøye, bare d’e akkoratt. Gå nøyære etter i sæumane (granske).
Me kan’kje værra så nøye på: de te hværrdags. Elt va nøye uttenkt på få:rhånn.
Han e kje så nøyeregnans me kånn skjyllfølka da, særr du. Tenk deg nøye om!
e-v Følk hadde læ:Rt å nøye seg me de vesle dom hadde (være tilfreds).
Han nøyer seg nåkk ikkje me detta, kjenner eg’n rett.
nøydd adj nøtt, Eg e pokka nøtt te å ræise, anten de stuppær eller stå:r.
Den høsten så:g enkelte bønnær seg nøtt te å se:le æi ku eller to: te slagt.
Eg va hæilt nøtt te på do:, enda så møRt de va: boRti fjo:sgangen.
nøyte e-v Nå: må me nøyte kånn, elles rekker me‘kje meddagsbussen (skynde).
O:la e flink te å nøyte ti:a, å få ånnine onna i ti:e (utnytte).
nå adv Nå: eller aller. D’e nå: de gjeller. Nå: får de græie seg færr i da:g.
Høll nå tå:ta på deg du: da!. Ja, takk færr nå: da, me se:as att i må:rå.
nå e-v Me nådd’ikkje fram i betiss (tidsnok). Me rakk ikkje fram i ti:e.
(Nå er heller lite brukt i dialekten). Eg rakk ikkje opp te disken. Me rakk ikkje bussen.
nåde s Ja, nå:de hannom da:, viss’n tullær boRt nykkjyllen te stølbu:a (utilgivelig).
nådegave s Ho har lissom æi ekstra nå:dega:ve i den fi:ne sangen sin (talent).
nådig adj Tenker ikkje O:la blir nå:dig, nårr’n får vetta detta.
någauk s Mange trudde nå:gæuken spådde døssfall.
nål s Dom egde snøtt nå:la i veggen (fattige). Vesla fekk æi søllnå:l te blussa si.
Elle sammen satt som på nå:lir å to:Rte mest ikkje blonke. Hjølp meg da å tre: nå:la!
De va: som å læit’etter nå:la i høystakken.
Enda skomlære e de me nå:la i gølvklu:ten.
nålauga s Håssen va: nå detta igjen, me kame:len å nå:læugæie? Nå:lpu:te.
nåleg adj Ho se:r så gusten å nå:læg u:t, e’o kje fresk tru? (bleik).
O
obsternasig
adj
Så: oppsterna:sige ongær ska du nå læite lenge etter (stridig).
- 160 odd / e s ødd / e, Hæ:r stå:r elt båtte på ødd å ennær i da:g (kaos).
Har bry:te den spisse ødden på sko:ma:kersy:len tvæRs a: (spissen).
Akkoratt dæ:r stakk de æin spiss ødde langt u:t i fjo:len. Tullødde.
odel s Denna kjista etter Besta har eg fått te o:del å æige. O:delsgutt. O:delsjo:l.
De va snakk om å ta: atte æigedommen på o:del. Dom sa:e o:delen hadde gjinge u:t.
ofre a-v Anne åfrær seg færr fame:li’n sin, hæilt å hålldent æu.
Me åfrær ikkje mæire ti: på detta nå:. Mange åfra li:ve sitt færr lanne.
Detta ha:r eg visst aller åfra æin tanke (på) æin gång. Langt mindre åfra o:l på.
ofring s Onner åfringa gjekk me jamnast fram å ront eltre i kjørka.
Sæinhøstes hadde me jamt æi åffervi:ko på be:dusse.
ofte adv (Grunnforma ofte er mindre brukt i dialekten. Mer brukt er jamt eller titt).
Jens va så jamt u:te på galæien. De hente titt at jentongane bytta sku:lenistur.
( Men formene oftare og oftast er det lettere å finne eksempel på):
Som åftast gå:r de nå bra:. Detta må kje skje: åftære, hø:rer du (flere ganger).
Tre:gær på at me ikkje jamnære såg innom te Besta dæi siste å:ra’
og k å ell. æu, Han e: båtte læi å løgglæg. Vi kje du: æu værra me: kånn te by:n i da:g?
De va: seg nokko de: æu. Dær hadde dom innfonne seg båtte kre:ti å ple:ti (noenhver).
De hadde nå vorre mo:ro æu, enda så trøtte å slitne me va:.
oie a-v åjje, Følk åjjær seg så skrekk’læg åver dessa hø:ge skattane.
Manga åjja seg færr å kåmmå å:ver den stri:e elva. Hæ:r nyttær inga åjjing å uffing.
okke a-v åkke, Dæi eldre ha:r de jamt me å åkke seg åver den gællne ongdommen.
okle s åkklæi, Eg vrikka åkklæie mitt så ille på tu:ren ne: att (ankel).
Kvinnfølka gjekk mykkji åkleskodd såmmåRsti.
Den si:e bu:nasstakken rakk hæilt ne: på åklune på’o.
Jammen hadde Anne trutna ille opp i åklune sine.
Åkleku:lune e jamt litt ekstra u:tsett i u:l (urd) å u:lenne.
okse s (sier heller stut), Stu:tebu:ve. Stu:tehu:e. Ha ku:a te stu:t. Å, min domme stu:t!
Stu:tane stå:r jamt å ni:bæljær. Nokko så stu:tlæg at eg skulle gløyme nykkjilen.
olboge s ållbå:gå, D’e gjinge hå:l i trøya på ållbå:gå’n. Han ållbå:går seg fram elle sta:ær.
Stikke tommen i fu:a å renne på ållbå:gå’n (sportslig bragd).
olding s Gå:r så kro:kute som æin olding (gammel mann).
Tenk å gjifte seg me sli:k æin olding, ba:re færr pengane.
olje s olje, De gjekk som et olja ly:n. D’e kje olje atte på lampa, aller æin drå:på.
Lamp’olje = parrafinn. Lakserolje. Oljehy:re (regntøy). Må:lærolje. Oksannolje.
olle s ølle, Om såmmår’n henta me somtir drekkevatten i Den kelle ølla (kilde).
olm adj Stu:tepæisane konne jamt bli litt olme. Hesten konne bli gly:men (sint).
om k, prep Hæ:r e de kje nokko om eller men. De spøRs om de nyttær på detta fø:re (tvil).
E nå detta så frykt’læg om å gjærra da? (viktig). Om så: skulle værra (i så fall).
O:la e nå så om seg på elle kantær æu (ublu). Hæimatt to:k me ve:gen om Ve:nem.
Ma:ri har lagt om må:le sitt (knoter). Sjå:, om eg ikkje fekk rett te slutt.
Detta u:ve:s’ne e:ter om seg foRt vekk (spre seg). Næi, da må du nåkk tru: om att.
Du snakkær om kli:ma! (overraskelse). Elt dræiær seg ba:re om pengær nå: færr ti:a..
Dæ:r gjekk onge å gamle om hina:’en te jamnan. De: kan’kje værra ta:l’ om! (umulig).
De spøRs om me rekker tissnåkk fram (usikkerhet). Hått tru:r du om den ny:e presten?
Du må værra om deg å færr deg, ska du få: nokko i: deg å på: deg.
Eg bry:r meg aller filla om denna kapplæiken. Det sto: om li:ve færr den minste kvi:ga
omfar s Me litt gro:være / grø:vre ståkkær blæi de ba:re åtte omfa:r i tømringa.
omfarast v Eg møtte ikkje O:la på ve:gen. Eg tru:r me må ha omfa:res (gå ulike veier).
omframt adv omframs, To:k me: meg i rappsekken et parr raggsåkkær omframs (i tillegg).
D’e jamt nokko omframs nårr ho: steller te: å be:r fremmen (flott).
- 161 Anne øsste jamt litt omframs (opp) på tællærken O:las (ekstra mye).
omgang s Han få:r (seg) nåkk æin omgang, nårr fære:ldra får vetta de (skjenn).
I fy:rive:gen hadde nommerbø:kane gjinge på omgang ront i grannla:ge.
Me hadde aller nokko særlæg omgang me følka kånses vestafærr.
Hadde re:dlæg færtent æin hæ:rlæg omgang ju:ling.
omgjengeleg adj Ka:ri e et lettomgjeng’læg menn’skje,- manglær ikkje på de:.
omgås st-v Dæi følka omgå:s nå ikkje me håkke som helst heller. Ma:ri e kje lett å omgå:as me.
omgje st-v Jens omgje:r seg nå me ell slags følk æu, båtte Pæ:r å På:l (trekker til seg).
omkalfatre a-v Hæile hu:se e skværr omkalfa:tra, ifrå kjellær te låft (gjøre om).
omkring p Da e: de vel ingen ve:g omkring (uunngålig). Omkring ti: kjillo te sammens.
Dom si:er’o går omkring å fø:r seg (gjestespiser). På gå:lane ront omkring.
De gjekk jamt tri: sto:re ringær omkring ju:letre:e på Fre:d’æim (rundt).
Nårr mæini:sen lå:g vintersti:, måtte me gå: Sto:rve:gen rundt bygda.
omkumple a-v Dom vi: visst omkomple hæile sku:lestelle i bygda, hø:ras de u:t te.(forandre).
omme adv E elt ti:a omme? Den ti:a e omme / færbi da følk gjekk på bæina sine ratt te Lonne.
omn s ømm, Eg la:e et ellsmæ:l i stu:goømmen. Varmt som i æin ba.kærøm.
Nå: må me kje slekk’ut i ømmen te kve:len. Be.ksæumane tørker gått hæ:r onner ømmen.
Næi, han e’kje føtt i gjå:r å tørka på ømmen, den ka:ren (selvstendig).
omnskro s ømsro:, Pu:s li:kær seg eller best innst i ømsro:a (hjørne).
områ e-v Eg må få ti: te å områ: meg litt fyst (tenke gjennom).
omslag s De tegnær te omsla:g i væ:re (værskifte). Varme eller kelle omsla:g (lindring).
Væ:re hadde sli:e om på vesta litt sæinære på kve:len.
omsnudd adj Han e ræint som omsnudd etter’n fekk seg kjærring, tota:lt æu (forandret).
omsorg s Besta hadde bestandig slik omsårgj færr elle si:ne, båtte i sto:Rt å i smått.
omstendeleg adj Han e jamt så omstend’læg (grundig) at de halle konne værra nåkk.
omstå st-v De va så følksamt, så eg omsto: meg ikkje hæilt me de samre (summe seg).
omsut s Du trenger ikkje ha: nokka omsu:t færr detta du (bekymring).
Omsu:ta færr ma:ten ligger nå jamnast på kvinnfølka (ansvar).
omsveip s omsvø:p, Sa:e de bæint fram, færu:ten u:ten omsvø:p a nokko sla:g.
omsverma adj, Må: værra dæilig å værra så omsværma (ironi).
omsvev s De blæi mykkji omsve:v færr’o me denna græut’festen æu (bryderi).
D’e jamnast Anne som få:r båtte omsu:t å omsve:v nårr de e: nokko på gang.
omtomla adj Eg blæi litt omtomla (i hu:e) a denna brå:kans musikken (ør).
omtrent adv To:k omtrent to: ti:mær fram å teba:Rs. Regna etter ba:re så omtrentlæg (cirka).
omtåka adj Følk blir foRt litt omtå:ka (i skellen) a denna evind’læge tobakksrøyken.
omveg s Me gjo:le / to:k æin lang omve:g hæimatt om kve:len. Gjærra omve:gær (lureri).
onder s ander, Nå e de på ti:e å få bytta andrær onner prå:men (beskyttelse).
(Ekstra beslag under ski og båter). Go:e andrær gje:r prå:men litt ekstra sty:ring æu.
onn s D’e nå støtt litt omframs tra:velt færr følk i ånnine. Me får vente å sjå: te ånna e å:ver.
D’e vont / vri:ent somtir å få legd inn nåkk ånnefølk. Mitt i tra:vlaste ånna.
Imellom ånnine skulle hestane åftast langt innpå hæia på såmmårbæite.
Ånnine va: å:r om a:na : - vå:rånna, slåtten, sku:len å påte:tergrafsten.
I ånneti:ene e de eller mest om å gjærra å få avlinga væ:lbærgja i hu:s.
op s å:p, De va blitt et sto:Rt å:p i gjæ:le. Æin spri:kans åpning imellom fjø:lane.
open adj Æ:rlæg som æi å:pen bo:k. Å:penhjæRtig. Å:pen å truskuldg som æin gussengel.
Å:pe å ærlæg færtælt’n moR’si elt sammen akkoratt som de va: te.
opp adv Jammen satt me oppe å pra:ta te mi:nått, å væ:l så de: æu.
Satt å spronte me øgnebry:na drigne hæilt oppi hå:rga:len (forundring).
Nokkon ha:r vel sett’o opp, tenker eg (egge). Gubben sjø:l fa:rer så opp færr ingenting.
Å:, d’e nå så opp å ne: me den tingen (forskjellig). Ri:ve opp atte gamle så:r.
- 162 Eg blæi hæilt opp i onder åver dæi fi:ne møltune (forbausa).
På den må:ten fekk me døbbelt opp att færr straba:sane kånses.
Følk ha:r lissom ikkje rektig fått opp æugune færr dessa ny:e mæuglæghe:tane.
Dom må nå værra tem’læg langt oppi å:ra dom æu nå: (gamle).
Han ska få: teba:Rs den hondrelappen, så tenker eg de gå:r opp i opp.
O:la e så oppi de me dessa turistane nå om da:gen (interessert i).
O:la har sett seg i hu:e å venne opp-ne: på hæile krøtturstelle (vil forandre).
Tru:r du’kje’n bledde opp hondre kro:nur da, fiks kontant, å la:e på bo:le.
D’e kje nokkon ve:g omkring - me må få rødda opp i denna u:griea.
Å, så: vasker dekkan opp slabbekåppane da, te eg kåmmer hæim att.
Jagrett mått’o kje rekke opp atte hæile bonningen sin, hværr måska.
Fa:rer opp i fullt sinne færr den minste ting som e:.
Dærme ræuk’n opp ifrå sto:len’n satt på, å fo:r på dynna, vonn som æin tørker.
Detta hæRsens ø:le; - måtte færsørgjemeg opp att å pisse gång på gång om nåtta.
Ska me kje tenn’opp / nø:r’opp / fy:r’opp i kammeRse te kve:len?
Vesl-O:la gå:r så gjy:s’læg opp i denna spellinga si om da:gen.
Sette opp den truskuldig’ste mi:ne a værden, lu:ingen han e.
Gå:r dærr å setter opp te:nesfølka imot sja:ven sjø:l æu (egge).
Gjo:le æ:rlæg å re:dlæg opp færr seg på flekken.
Eg va bare som svintast innom oppi stu:go et små:æ:renn.
Ka:rane va visst kåmme (opp) i krangel om et gammalt de:le innpa hæia.
Eg vi: kje blanne meg opp i denna akkeda:sen domses.
oppadage adj Anne e nå moR’si oppada:ge me dessa tindrans bro:ne æugune (svært lik).
opp att adv Eg tru:r’a plentune vi ta: seg opp att nårr dom ba:re få:r ve:te.
Presten to:k dette opp att flæire vennur ifrå pre:kesto:len (gjenta).
De va mykkji me måtte rette opp atte etter fem å:r me na:sisty:re.
oppbrakt adj Fjellfølk bli:r jamt litt oppbrakt(e) nårr by:følk kåmmer å pellær møltekoRten.
oppbyggeleg adj Oppbygg’læg å hø:re så fi:n sang i den gamle sta:slæge kjørka kånses.
oppbyggelse s De kan værra mykkji oppbyggels’ i fi:n hånnskrift æu (inspirasjon).
De rå:kå ikkje så sjelden at bygdefølk hølt oppbyggelsær ront om i hu:sa.
oppdragelse s oppdra:gels’, Somme æiger nå ikkje oppdra:gels’ færr fem ø:re heller.
Oppdra:gelsen ligger i lomma på rappsekken (flaskeåpner).
oppdrive v D’e kje følk å oppdri:ve te tongarbæi lenger (mangel).
Parrafinn å bensinn va mest ikkj’å oppdri:ve onner kri:gen.
oppegåande adj oppegå:ans, Ma:ri har nå hølt seg oppegå:ans hæilt te denna ti:.
oppesen adj Denna by:ongen e så framfu:s å oppesen at du ræint må gru:e deg.
oppetter adv Gra:deståkken bynnær å kru:pe litt oppetter nå: i dagsmilla.
D’e så gjilt imellom dom nå: att at dom gjønne slæikær hina:en oppetter ryggen.
oppfarande adj oppfa:rans, Best å snakke litt fi:nt te gubben, færr’n kan værra litt oppfa:rans.
oppflaska adj Sto:rpaRten a kånn va nåkk oppflaska me båtte Bi:bel å be:duss.
oppforbakke adv Krøtturflåkken hadde nåkk oppfærbakke de meste a ve:gen te stu:len.
Værre va: de færr dæi som hadde oppfærbakke hæile ve:gen igjønnom li:ve.
oppførsel s Eg suns nå detta e litt mærkværdig oppføRsel a vaksne, teå:rskåmne følk.
oppgitt adj Så:g så oppgjett u:t dær’o satt å fomla me veska si (rådløs). Oppgjett a dåkter’n æu.
oppgjør s Eg e skværr blakk færr ti:a, men me ventær oppgjø:r i neste vi:ko.
Oppgjø:r nyttær li:te hviss du har niks te go:e etter æin lang vinter.
oppgulp s Særve:Rte kånn nokko tunt oppgulp (ufordøyd), som’n vel hadde le:se i æi bo:k.
opphold s Nå: e de visst opphølls æi lita bæite igjen (regner ikke). Opphøllsvæ:r.
oppkalle a-v Førr i ti:a blæi ongane jamt oppkella etter dæi gamle i fame:li’n.
De: å kresne opp atte gamlingane blæi mest som æi æ:ressa:k færr mange.
- 163 oppkjasa adj Følk va litt oppkja:sa (stressa) etter elle straba:sane onner vå:rflæumen.
oppkjeftig adj By:følk på lanne kan somtir virke litt oppkjeftige (freidige i praten).
oppkvikkande adj D’e lissom så oppkvikkans å kåmmå u:t litt å pra:ta me følk.
oppkvikkar s D’e lissom æin oppkvikkær (stimulans) å kåmmå isammens somtir.
oppkytt adj Detta spelle hannoms e så oppkjytt at de ræint har gjinge te hu:e på’n.
opplagt adj
O:la va kje opplagt te tongarbæi så lenge ma:gan va så i u:la:ge.
Detta bli:r nå æin opplagt få:rde:l færr kånn elle sammen (tydelig).
opplen
s Jæu, nå: e: de visst æi opple:n i stri:regne te så lenge (pause).
De plaska ne: ustanselæg færu:ten opple:n nåtta te ennes.
Fekk æi eller så li:ta opple:n utpå må:råsi:a æin gång..
opplette s De har kåmme æi lita opplette i pø:sregne, så lenge de va:rær.
oppleve e-v Trudde aller eg skulle værra la:ig te å få opple:va detta, væit du (få mulighet).
opplivande adj D’e oppli:vans å hø:re litt fi:n musikk æu somtir (oppkvikkende).
De va’kje nokko oppløftans sy:n nettopp som møtte kånn innpå my:rå.
oppofrande adj Et mæire oppåfrans menn’skje ska du læite lenge etter.
oppover adv ( Oppover er ment i retning Flåvatn og Dalen).
Me har vorre oppåver Fjo:len et stykkji å prø:va fisken.
O:la har vorre oppafærr i bygdane nokka da:gær (i Vest-Telemark).
Me hadde tong oppåverbakke / oppfærbakke de meste a ve:gen.
oppriven adj D’e kje annslees, du bli:r jamt litt oppri:ven a sli:ke sønd’læge tedra:gelsær.
Ma:ri ha:r lett færr å bli: så oppri:ven i nærvune nårr eller så li:te stå:r på:.
opprådd adj Eg blæi så opprådd me ka:kebaksten da dæigen ikkje ville gå: (heve seg).
E: nå sjella opprådd færr o:l den ka:ren. Aller opprådd færr u:tve:gær heller.
Ikkje opprådd færr pe:ing æin gång, færr den sa:ks skull.
oppsetsig adj Me va vel ikkje så oppsetsige at de gjo:le nokko, me: da me: va onge.
oppsett adj Eg blæi så oppsett etter ell denna kru:stærke kaffen (ubehag).
Han va så oppsett på å græie dessa regnestykkja sine (ivrig).
oppsittar s Oppsittærane te Å:len fekk end’læg kjøft plassane sine da de læi på litt.
oppskaka adj Gamlingane va blitt gru:’læg oppska:ka a de kraftige to:levæ:re.
oppskjørta adj Ka:rfølka kan nå bli: tem’læg oppskjøRta dom æu somtir (rådvill).
oppskrift s Hæime ligger æi gammal hånnskri:ven oppskriftbo:k etter faster.
Tjy:rosalva ko:ka følk isammens etter æi ho:ngammal oppskrift dom hadde.
Elt måtte gå: etter oppskrefta dæ:r i gå:l’n, te punkt å prikke æu.
oppslukt adj Vesl-O:la e hæilt oppslukt a dessa elendige rø:værbla:a (betatt).
oppslått adj oppsli:en, Å:pen e:o så du mest kan le:sa’o som æi oppsli:en bo:k.
Ma:ri ha:r visst sli:e opp hæile færlå:velsen sin.
oppspedd adj Oppspedd rommegræut va lissom ikkje hæilt som de skulle værra.
oppspilt adj oppspi:lt, Følk blæi jamt så oppspi:lte a denna fly:du:ren nåttesti:.
Oppspilte ongær har ikkje lett færr å ro:e seg te kve:len.
oppspinn s Hæile denna reggla va ba:re oppspinn ifrå enne te a:en (fri fantasi).
oppspore a-v Hadde gredd å oppspå:re nokka skjyllfølk som hadde fo:re te Ame:rika i si: ti:
oppstand s De blæi’kje så li:te oppstann hæ:r heller onner sto:rbrannen i Kji:len.
oppstivar s Nå konn’de sand’læg gjoRt gått me æin li:ten oppsti:vær (dram).
oppstopparnese s Vesla har den samre oppståppærne:sa som mor hennæRs.
oppstrammar s Den ka:ren konne tronge æin ånt’læg oppstrammær (refs).
O:la hadde stramme seg så opp te detta stemne, me båtte hatt å frakk.
oppstuss s Dom gjærr nå slik oppstuss æu, færr den minste ting som e: (vesen).
De blæi så mykkji oppstuss hær i vå:r da fly:tebru:a slæit seg i stri:ken.
oppstyr s Åsså blæi de et fa:rlæg oppsty:r me denna rassiaen da kan du skjønna (røre).
oppsyn s MoRsk i oppsy:na (sint mine). MoR’si opp a da:ge,- samre bli:e oppsy:na.
- 164 Mitt i æugesy:na på følk gjekk dom å pelle denna hallmøgne blinningen (så alle så det).
opptrakka adj Me føldde æin opptråkka sti:g ne:åver langsme ælva.
oppunder p Me får støtte opponner detta te:ta:ke så gått me ba:re kan.
De henger et di:geRt gvefsebø:le rett opponner mø:ne på rende (loft).
oppvakt adj Dæi Ne:ssysskjina va elle sammen så oppvakte å læ:rene:me på sku:len.
oppå adv Besta budde oppå hos mobbro på sine eldre da:gær (i annen etasje).
Me va: ba:re ende oppå Sonne æin svæiv me ro:sno:ra. Langt oppå Fjo:len.
De ny:e prå:memne ligger fi:nt oppstabla oppå skjo:ltre:ve (uthusloft).
Jens e: lissom så å:venpå nå:, me fast arbæi te elle å:Rsens ti:er (velberget).
Eg tru:r’n e kåmme litt mæire å:venpå i pengeve:gen æu.
op(b)sternasig adj Oppsterna:sige ongær ha:r de vel bestandig fonnes (ulydig).
or p Så: va: de nokkon som sleffte katta or sekken da, væit du (røpte en hemmelighet).
Me må end’læg få: påte:trane or jo:la fø:r tæ:lan kåmmer.
O:la ha:r Ikkje fø:r kåmme seg or senga om må:rån, så e: kaffen på ko:k.
Håfta hadde visst gjinge or le: på’n. Nå: vi me kje slekk’or ømmen færr ti:læg heller.
or s O:rekratte treffs gått hæ:r langs me Stræumen. O:ra e tem’læg lettbrent å læus i ve:’n.
ord s o:l, Ny:dåkter’n har o:l på seg færr å værra flink. Har gått o:l på seg (positiv omtale).
De gjekk de o:le at Jens ville fløtta te Bø: (rykte). De va kje o:le imo:t (straks villig).
Han fekk ikkje o:l færr seg i faRten (ble stum). Eg ha:r ikkje o:l færr de (målløs).
Du få:r legg’inn et gått o:l færr me:g æu da, viss de passær sli:k? (anbefale).
De: va et gått o:l hadd’æin a:en æin sagt de (selvskryt).
Dæi o:la mått’n ta: i: seg att (erklære usagt). Go: te å o:llegge seg (veltalende).
De gjekk gje:to:l om detta vitt å brett i lange ti:er (ry). De:le et Gusso:l (andakt).
Dæ:r to:k du nå meste o:le or kjeften på meg æu (kom i forkjøpet).
Ja, dær la:e du o:la i kjeften på meg (ville si det samme).
Ja:’n o:la visst frampå om nokko slikt, tru:r eg (nevne). Et alvåRso:l i rette ti:.
Eg hø:Rte ikkje et vont o:l ifrå den kanten. Sto:r i o:la å li:ten på jo:la.
Hø:Rte eller et halldri:ge o:l ifrå sja:vfølka (uvennlig). Visste ikkje o:le a: de førr de smalt.
Anne ga:t aller et o:l te me:g om detta (taus). Gå: teba:Rs på o:la sine (atre seg).
De va ba:re go:ol å hø:re da:gen lang (ros). Væit mest ikkj’å setta o:l på de (gruelig)
Den ka:ren e kje akkoratt o:lfattig, væit du. Dæi o:la satt langt inne.
Eg ba:re to:k så te o:ls. Ja, da: ta:r eg deg værk’læg på o:le (slår til).
Kjærringane få:r nå jamnast siste o:le, båtte i sto:Rt å smått (bestemme).
Siste o:le e nåkk ikkje sagt i denna sa:ka enda. Go: te å setta o:l på fø:elsane sine.
De: e nå kje færr sto:Rt o:l sagt. Jenkær seg færr et gått o:l (lar seg overtale).
Du væit’n e kje færlæien færr o:l den ka:ren (ordfattig).
De va ja: de, me fyste o:le æu (straks villig). De: va sand’læg et o:l i rette ti.
Han har o:le i si makt, - de: stå:r kje te å nekte. Detta e nå li:te å åfre o:l på æu.
Aller at eg to:k de: o:le i min kjeft. Eg stå:r nå ve: o:la mine (pålitelig).
Ja, dæ:r sa:e du et sant o:l. Spekka me æiær å banno:l.
De æine o:le to:k de andre foRt vekk. De æine o:le dro:g de andre etter seg.
Eg har ikkje o:l færr de (målløs). Sitta etter o:la (kverulant).
Slenge fanto:l etter nokkon. Eg tru:r deg på ditt o:l (stole på).
Sa:e aller et kløyva o:l (eneste ord). O:lkløyveri (flisespikkeri).
ordepinne s O:lepinnen ell sæ:lapinnen va jamnast spikka a ha:lt tre:.
ordne a-v Har dekkan fått årdna dekkan me ånnefølk i såmmår da?
De suns nå eltiss å bli: æi årdning, håss de la:ga.
ordrett adv o:lrett, Ka:ri kan jamt ta: opp att o:lrett de presten har sagt på sto:len.
Eg kan’kje ta: opp o:lrett elt sa:e, men de va nokko i den du:ren
orke a-v ørke, Eg ørkær ikkje å hø:re på ell denna sy:tinga hannoms lenger (holde ut).
- 165 Me ørkær ikkje å løfte på detta di:gre beste me: to: alæine (makte).
Bæ:rrensking va som re:gel et gru:’læg ørk (langtekkelig).
orm s årm, Gli:r bare onna som æin å:l / årm. Kell som årm. Årmstokne blæi me nå aller.
orv s Langårv te e:kra. Stuttårv te kantane å ha:gan (treskaft til ljå).
ose a-v De o:sær tå:fi:s lang ve:g a dessa såkkane mine (lukter svette).
Lampa o:sær, skru:v’o ne: (ryke). De gå:r så de o:sær (god flyt).
oske s åske, Åskeskuffen måtte tø:mas hvæ:r vi:ko, minst. Åskegrå: i annlette.
Ka:rane gri:sær så te: åver elt me denna pi:peåska si.
Detta e som ifrå åska å åver i ellen (fra vondt til verre).
oskefis s Dom va fem sysskjin i elt, å a dom va O:la åskefi:s (yngstebarnet).
oskorei s Åsgålsræia ifrå le:sebo:ka trudde visst ingen lenger nokko større på:.
osp s åsp, Åspeve:’n he:tær gått, men brenner foRt opp. Espane har vokse seg så hø:g.
Didra å skalv som et åspelæuv dær’o sto:. Besk som åspebårk.
oss pr ( vi / oss blir erstatta med me / kånn). Me li:kær kånn gått hæ:r attme Stræumen.
Etter meddagen satt me å ko:sa kånn me kaffe å hæimba:ke små:ka:kur.
ost s Hæim’la:ga knå:ost konne lukte litt ra:Rt somtir. Fi:sost. Pri:most. Ø:lost (drikk).
Å somtir kåm de visst makk i osten æu, nokka kru:ene små: gvi:te kry:p. Osteklåkke.
Nårr osten blir ånt’læg gjoRs (moden), bli:r’n båtte gu:l å grø:n på le:ten.
Skjæ:ra fi:nt a osten, væit du! De gå:r på ri:m som ost å pri:m (regle).
otte s Eg sto: opp i otta i da:g, lenge fy:ri ha:nan go:l (grytidlig).
Ska: eg u:t på nokko omframs viktig, ligger eg lissom på otte, hæilt te klåkka ringer.
ovJens vi nå værra slik æin å:vka:r jamt. Så å:vlangt å gå: va: de nå ikkje heller.
D’e anten å:værkje heller ingenting. D’e jamt nokko så å:værkje dæ:r i gå:l’n (ekstra).
Me fekk hø:re slikt å:vle:te att du vi kje tru: de (skryt).
ova- adv å:vå-, Litt å:våfærr Strengebrygga e fisken som re:gel på be:t. Dom kåm ro:ans å:våte.
Eg vaska meg bare så slø:slæg å:våte. Me måtte kle a: kånn å:våte. Å:våtebå:ten.
Denna sildrebekken kåmmer å:våte bratte li:a, å rett ne: i Stræumen.
Å:vårenne va i stuttaste la:ge. Klubbane la:a dom jamnast å:våstræums (i stille vann).
ove adj D’e tem’læg o:ve ront dæi væ:rsli:tne vønnæia (utett). Lu:sekufta e så o:ven i vinn’.
ovenpå adv Jens e nå bestandig så å:venpå han (har sitt på det tørre).
over pre Å:ver elle blå:nær. Da: e de å:ver å u:t på ti:men. Me får ta: de litt åver lang.
Men da: va fanten å følgje hannoms åver elle hæugær (borte vekk).
Kje:len ko:ka å:ver. Vassbytta rant å:ver. To:levæ:re gjekk foRt å:ver.
De va: nå så å:ver seg gjilt bestandig å få fremmen hæilt ifrå by:’n (ekstra).
Vesla blæi hæilt å:ver seg a gle:e. Snakke å:ver seg (røre). Bræi åver ba:ken.
Fo:r ba:re å:ver me æin ha:ralabb, i full faRt (lite nøye). Ta: nokko åver tvæRt.
I Strengen va de såmmåRsti: æin mann fast te å setta å:ver te messune (roskyss).
Nå e de visst på ti:e å setta å:ver påte:trane (koke). Næi, nå:gå:r de åver stre:ken.
De gå:r nå åver elle grensur æu detta. Ta filla / klu:ten å tørk åver gølve!
Så gla: at’o ledde åver hæile annlette. VæRste tannværken hadde hæia å:ver.
Me hadd`ikkje mykkji te å:veRs færr elle fantefølgja som ra:k etter ve:gen.
overalls s Åverallsen sli:tas gjønne fyst på kne:a.
I ba:klomma på åverallsen hang jamt tommeståkken eller nokko a:na resskapp.
overarbeide e-v Eg tru:r O:la har å:verarbedd seg me denna vidløftige vræitinga si.
overdrive st-v Me ska nå’kje å:verdri:ve heller me denna ræinslægheta.
overdøyve
e-v Den gnelle fe:lemusikken å:verdøvde elt følk sa:e.
over ende adv Eg mått’åver enne eg æu, på den blanke høllka. De va gårrglatt.
Trur du kje hæile rukle gjekk lukst åver enne da (raste sammen).
Denna fa:rangen to:k jammen me: seg; - eg mått’åver enne e:g æu.
over ens adv Dæi følka e jamnast lette å kåmmå åver e:ns me. Ta:la stemmer hæilt åver e:ns.
- 166 overflod s De va kje mykkji å:verflo:d dæ:r i hu:se, ska eg sæi deg (ingen luksus).
overfuse a-v Blæi fullstendig å:verfu:sa me simpel haRsela:s å klander (uventa kritikk).
overfødning s Slaktegri:sen va æin åRsgammal å:verfønning, på nærmære hondre kjillo.
Dom slakta æin hellane sto:r å:verfønning på høstpaRten æu.
overgang s D’e nå æin å:vergang, sa re:ven, han blæi flådd.
Vå:ren nittenføRti blæi æin brå: åvergang færr elle i detta lanne.
overgjett adj Følk blir hæilt å:vergjett / færrgjett a bare skattær å kra:vbre:v (motløs).
overgrodd adj Den gamle stæinmu:ren ront tufta va skværr å:vergrodd me må:så.
overgå st-v O:la å:vergå:r ræint seg sjø:l i kvell (i sitt ess). De gjekk åver ell færventning.
overhaling s I å:r trenger prå:men æi ånt’læg åverha:ling, båtte innapå å uttapå (rep.)
Etterpå fekk me æi kraftig å:verha:ling a læ:rær’n (refs).
overhendig adv Så åverhendig kåssbaRt blæi nå detta te:bygge ikkje. Et åverhendig u:væ:r.
over hode adv i de hæil tatt, Eg li:kær ikkje spi:kjesill i de hæil tatt, hværken rå: eller stekt.
Etter kri:gen e følk i de sto:re å de hæile tefress me sty:re å stell i bygda.
overholde e-v Hitte har me gredd å å:verhølle de meste te punkt å prikke (oppfylle).
overhøvling s Du kan tru: ongdommen fekk æi fæ:l å:verhøvling etterpå (irettesettelse).
overhånd s Le:singa hannoms har sant å sæi tatt hæilt å:verhånn i sæinære ti: (for mye).
Arbæisløsten må’kje ta: fullstendig å:verhånn heller.
overila adj Sli:k i færfjamselsen e de foRt gjoRt å gjærra nokko å:veri:la (forhasta).
To:k æin å:veri:la bestemmels’, som eg fekk tre:ga på i lange ti:er.
overimorgen adv I å:verimå:rå har færsy:nemeg Anne jebbusda:gen sin æu.
overkomme st-v Me må kje færlange mæire heller følk kan å:verkåmmå (greie).
Detta e mæire heller e:g på sett å vi:s kan å:verkåmmå alæine.
Dom klo:rær å ka:rær te: seg elt dom kåmmer å:ver æu (grådighet).
overkommeleg adj De m:å nå værra åverkåmm’læg færr kånn æu, lisså væ:l som færr andre.
De skull’nå værra å:verkåmm’læg å få må:la detta gølve te ju:l.
over lang adv Detta e‘kje gjoRt i æi hånnvenning; - me får ta: de åver lang.
overlast
s De va: visst sjella nokkon læi nokka å:verlast hæ:r i bygda (bli utnytta).
overlegen adj Vi du kje helse på meg i da:g? E du blitt å:verle:gen eller?
overleve e-v De va meste ra:Rt at følk å:verlevde vinteRsti:, i dessa kelle stu:gune.
overmann s Dæ:r tenker eg Jens har fonne sin å:vermann, - å de: te gagns æu.
overmål s Te elt å:vermå:l skulle me få fri: skjuss båtte fram å teba:Rs (attpåtil).
Jens va så te å:vermå:l bli: å få:r’kåmmene i da:g (ekstra grei).
overrumple a-v På hæimve:gen blæi me å:verrompla a et kraftig to:levæ:r.
Sonnavinnen å:verrompla kånn mittfjo:ls,- på tu:r hæim att om kve:len.
(til) overs adv Få:r dekkan påte:ter te å:veRs i høst? (mer enn nødvendig).
Følk hæ:r omkring har li:te te å:veRs færr koRtspell å drekking (like).
Ka:ri følte seg visst litt te å:veRs i de: sellskape (utenfor).
De har ikkje vorre te å:veRs me ve:te i såmmår (for lite regn)
over seg adv Anne blæi ræint å:ver seg færr den fi:ne såmmåRskå:pa (storglad).
De va: jamt så å:ver seg gjilt å få fremmen hæilt ifrå by:’n (ekstra).
overskya adj De tyknær te: åver vestfjella, så de bli:r nåkk å:verskjy:a i må:rå.
overspent adj Å:verspente følk kan så lett ta på ve:g færr slikt smått’ri.
over styr adv De har gjinge litt åver sty:r færr kånn nå: æi bæite (ut av kontroll).
overstå st-v De bli:r ikkje fre: å få: førr de grøfste e å:versti:e (unnagjort).
Me stå:r de nåkk å:ver, ba:re me ta:r de litt åver lang.
overståelse s D’e nå bare æin å:verstå:els’ å få må:la åver detta stu:gogølve (bagatell).
Vassløysa va heldigvi:s ba:re æin å:verstå:els’ færr kånn (forbigående).
overtale a-v Du få:r nåkk ikkje å:verta:la hannom te detta fyste bæita.
overtru s å:vtru:, Gammal å:v(er)tru: vi nå e:g kelle de. E du å:vertru:isk eller?
- 167 overtrøtt adj Å:vertrøtte ongær blir jamt så gri:nute førr dom kåmmer seg i seng.
over tvert adv Å bry:te åver tvæRt, d’e nå så: si sa:k de, særr du (ikke så enkelt).
overvettes adv Eg e kje så å:vervettes løsten på denna bæ:rsjæuen i må:rå.
Blæi nå kje så åvervettes gammal heller etter detta kåm på:.
overvinnelse s De e: lissom bar’æin å:vervinnels’ te du kåmmer åntlæg i gang.
Æin å:vervinnels’ å slutt’å røyke æu (viljesak).
oveting s Sli:k å:ve:ting e nå ikkje allmind’læg følkeskjikk hæ:r i bygda.
ovevle s å:vevle, Jens har skaffa seg et å:vevle te pråm (stor og solid).
Et å:vevle ha:r han nå visst te kjærring æu.
ovklok adj Jens vi nå gjønne værra så å:vklo:k bestandig.
Han e nå jamt sli:k å:vka:r; men de e nå mest i pra:ten (skryter).
ovrik adj Så å:vri:k tru:r eg nå snøtt nokkon bli:r på detta.
ovtru s å:vtru:, Detta me slakting på ne:ane va: nå vel helst æi gammal å:vtru: de: æu.
ovverkje adv å:værkje, Elt som dæi følka steller te:,e lissom så å:værkje sto:Rt å gjilt (ekstra).
De bli:r jamt anten å:værkje eller ingenting me hannom (heng ell. spreng).
P
paddelopp s I den dju:pe bekken hølt de seg jamt æin liten pøddelåpp (padde).
Den vesle Kjøya va jamt full a pøddesly:. Su:r som æi pødde.
paff
adj
I befippelsen blæi eg så paff at eg mista båtte munn å mæ:le.
pakk s Da: to:k tu:rfølka me: seg pikk å pakk å reste åver tvæRt (straks).
Fantepakk. Rakkærpakk. Fantane hadde elt pakket sitt liggans i kjærra / i trilla.
pakke a-v, Ba:re be: dom pakke seg hæim att di:t dom e kåmme ifrå.
Meddagsbussen te ne:atebå:ten va skværr fullpakka a følk.
Ju:lesta:sen pakka me hvæRt å:r ne:att i den samre gamle asken.
Eg tru:r tu:rfølka har pakka isammens tø:lune sine færr gått. Pakke nisteskreppa.
Den ny:e presten pakkær lissom o:la sine inn i bomull. Færondringspakke. Ju:lepakke.
pakkenellik s Me dra:r nå bestandig me: kånn så elt færr mange pakkenellikkær.
pal adv Dæ:r blæi jentune sittans pa:l på strånna te nokkon kåm å færbarma seg åver dom.
pamp s Ri:kpampen ifrå by:’n færstå:r seg ikkje på: få:rhålla på lansbygda.
pampusur s Har du go:e pampu:sur, bli:r du kje kell på bæina fyste bæita (tykke tøfler).
panne s Så stæiker me panna dørgene full a fleskepanneka:ke. Panneduppa mitt på bo:le.
D’e på mo:ten å gå: me hå:re langt ne’i panna. Pannelugg. Æin di:ger ku:l mitt i panna.
pant s Ront de sto:re to:ne va de fi:nt færr ongane å gjøyme pant / læike gjøyme-kjikke.
papir s papper, A:vispapper va gått bru:k’læg te dasspapper æu. Papperspå:så.
Nokkon hadde visst narra’n te å skri:ve onner færr seg på et papper (kausjonere).
Pappersekkane høller så lenge dom e tørre. Søllpapper va fi:nt te bo:kmærke æu.
Me har ingen papper på hå lenge me ska le:va nokkon a kånn (garanti).
Få: avskje:d på grått papper. Trekkpapp’re va jamnast hæilt umistans.
papp s Sli:k æin pappskelle. Dompapp. Tjy:ropappen kan foRt bulke seg i so:lstæiken.
Ty:tebæ:ra kånses to:k besty:ræren imo:t på pappbu:a om kve:len. Pappask.
pappa s Fø:r sa:e følk hesten pappas. Nå: si:er dom helst pappas hest.
Gått vaksne ka:rær snakka sjelden om Pappa. Dom sa:e heller Fa:r.
par s Hestane gjekk jamt i pa:r, nårr dom dro:g den sto:re sno:gplo:gen.
Eg tru:r jammen de bli:r et pa:r a dekkan te slutt. Et pa:r å tredve, eller dæ:r omkring.
Mitte på kellaste vinter’n gjekk me jamt me to: pa:r såkkær uttapå hina:en.
Kani:nane dri:ver å pa:rær seg mest te jamnan.
Et sta:s’læg bru:repa:r, mitt i sine beste å:r.
parafin s parrafinn, Parrafinnlampa me so:lbrennær’n hang i ta:ke rett å:ver kjøkkenbo:le.
- 168 Æin be:ta fast parrafi:n va go: å ha: nårr skji:a klabba i sørpefø:re.
paraply s Parraply:en va: fy:ri kri:gen mest færr æi ny:no:tens luksusgræie å regne.
parat adv Strengenfølka konn’ikkje stå: para:t te å setta å:ver hværr gång nokkon hu:ga.
pargas s Hugs å få: me deg elt parrgasse ditt nå: da! (bagasje) Mykkji tong parg å dra: på.
part s De: suns nå e:g færr min paRt i hvæRt fall. HallpaRten konne vorre nåkk.
Eg høller i gronn’ ikkje me: nokkon a paRtane. FlestepaRten va ekta bygdefølk.
parti s
paRtti, Eg vi’kje ta pa:Rtti færr nokkon a: dom.
Jøssingane blæi kje regna færr nokko paRtti.
Somme bønnær va på paRtti me arbæisfølk æu.
Nasistane hadde nå sitt æiga paRtti, så lenge de va:ra.
partisk adj Me dømmer nå lett litt paRttisk, væit du, nårr de kåmmer te stykkji.
pass s Da: ska eg sæi dom fekk passe sitt på:skri:ve, ettertrykk’læg æu (høre sannheten).
De va: nå ba:re te pass færr dessa rå:tassane, så kan dom æin gång læ:re (fortjent).
Så pass te ka:r ventær me at Jens e:. Bestune e jamt go:e å be: på te ongepass
Eg kjente meg ikkje hæilt te pass den da:gen (i form). Litt u:tepass da:gern etterpå: æu.
Tju:vpakke så:g ikkje a:en u:tve:g heller å melle pass, lisså gjønne fyst som sist (gi opp).
passe
a-v
D’e kje lett å passe må:ten bestandig.
Konn’du tenke deg å passe skankane dine litt?
Eg vi helst værra hæime å passe hu:se i kvell (liten lyst til å gå ut).
De passa seg lissom ikkje hæilt færr kånn bygdefølk å bru:ke so:lbrillur.
De hadde vel passa seg me æin liten krans te bå:ra Ka:ris, tru:r du kje de:?
Pass deg færr bu:sen, gutt! (til barn). Pass kjeften din du! Passe ongær.
Du får læ:re deg å passe ti:a, du: som andre. Passa’o opp etter fjo:sti: (vente på)
Me e:ter presi:s, du får sjø:l passe må:lti:a. Du: får passe pri:mkje:len imens (røre i).
Hæ:r gjeller de å passe tonga si. Pass nå på: hått du si:er, færr all de:l æu.
Hæ:r må du passe på: som æin sme:. Pass / se opp færr spru:t!
Anne suns / toss’ikkje de va rektig passans me langbuksur i begra:vels’.
passeleg adj Fekk dekkan bra: me fisk? Å:, ba:re så(nn) pass’læg.
Mange hadde visst pass’læg innabo:ls æu på detta stemne (ikke så lite).
Du va: nå passe(leg) dom æu da, som bæit på detta (fortjent).
Trøya e passe(leg) lang på armane. O:la konne vorre pass’læg te prest han (skikket).
Blir de bra: me morillur i å:r? Næi, ikkje nokko vi:ære, ba:re så passe.
passig adj passig, passug, Sja:va sjø:l e: nå jamt litt passug me hått ho setter på bo:le ho.
H adde ti:læg læ:Rt seg å værra passig i pengeve:gen æu (påholdende).
patt s Vi du mjølke, må du læ:re deg dæi rektige gre:pa i pattane. Hengepattær.
patte a-v Han pattær u:ala:dlæg på den kelle, su:re pi:pa si.
Den som pattær den su:ger, den som viskrær den lu:ger.
pattunge s Næi, sånn pattonge som du:, to:r vel ikkje prø:ve æin gång.
pause s I kaffepæusa måtte ka:rane jamt æin tu:r u:t på trammen å røyke.
Pæusesigna:le, sa:e somme, va de li:kaste programme i hæile ra:dio’n.
pave s Eg skri:ver bre:v te pa:ven i Ro:m (spøk). Æin ekta ro:tepa:ve.
Panneka:kepa:ve (elev med pannekake til niste).
Sitter dær som æin a:en pa:ve (med en mektig mi:ne).
peiling s Eg hadde aller nokka pæiling på detta me koRtspell. Ha’kje pæiling.
Me har tatt pæiling på / sikte på å få grøfste arbæie onna inna hælgja.
Eg to:k pæiling etter hu:sa på Ulsness nårr eg rodde fjo:len oppetter te Åmness.
peis s Dæi pæisane me jamnast så:g nokko te:, va visst vrangpæisane i to: sko:.
ElleRs gjo:le dæi gamle opp varme på gru:va eller i spessen.
peise a-v Me må jammen pæise på: ska me bli fæ:lige inna kve:len.
Fanten pæisa å slo: på den arme gampen.
- 169 pek s Somtir va: de vel litt mo:ro æu å gjærra nokkon et aller så lite pe:k (se spikk).
Me får gjærra dom et pe:k igjen nårr de feller seg sli:k (positivt eller negativt).
peke a-v pe:ka, Somme tå:ler nå aller å pe:kas på heller (lettfornærmelig).
O:la hadde ingen ting å pe:ka på i arbæie kånses (kritisere).
Dæi ongane få:r nå elt dom pe:kær på æu (bortskjemt). Pe:ka ne:se.
O:la pe:ka seg u:t ifrå fyste stonn. Pe:ka seg u:t i flåkken.
De spøRs nå håsse detta vi pe:ka i ve:g (utvikle seg).
Jens gå:r nå helst den ve:gen ne:sa pe:kær (rett fram).
pe(æ)l s pæ:l, Flaska tok tri: fulle pæ:lær. Æi tripæ:laflaske.
Eg øsste opp vatten me æin liten pæ:l (metallkopp).
pelle a-v Me pella jamt mykkji skogsbæ:r om høsten.
Den da:ma e kje go: å pella på ne:sa.
Pell deg hæim att, å de: litt foRt æu! Ikkje pell deg i ne:sa, gutt!
pelme a-v pælme, Me pælma å slo: te på:len sto: dønn fast i bakken.
De rå:kå guttongane pælma sno:gballær på tellefo:nklå:tune æu.
Ka:rane pælma / bælma i: seg så de va et bissen å sjå: (ete og drikke grådig).
pels s Den skarven fekk nåkk fø:le de på pelsen etterpå (svi for).
Æin ekta svi:nepels. Då:venpels.
pen adj (Blir erstatta med fin i alle sammenhenger). Anne va så fi:n på la:ge (god fasong).
Fi:nt ska’re værra om hæile fu:a e u:te (jåleri). Fi:nstu:go. Fi:n som sann. Fi:n i må:le.
Dæ:r satt me fi:nt i: de, færu:ten så mykkji som æin ka:keskælk å bi:te i..
Jæu, de va: seg nokka fi:ne sullikkær å dra: på by:tu:r me.
By:turistane va lissom a et a:na å fi:nære slag,- i må:tern å værra på æu. Fi:sfi:nt.
Kjæ:rastpa:re e u:te å fi:ngå:r i kvell, i sin fi:naste puss æu (spasere).
Ja:, du: e sand’læg meg æin fi:n be:ta å dra: på tu:r me (spøkefull kritikk).
De: blæi eg fi:nt nøtt te (tvang). Dessa kåppane bru:kær me ba:re te fi:nt (selskap).
penge s Eg fant æin penge mitte på trammen (mynt). D’e pengane som sty:rer værden.
De: blæi kånn æin dy:r læ:repenge. Et pengeslu:k uten li:ke.
Eg fekk de færr æin billig penge. Gjo:le kå:l på pengane på æin, to: tri: (bruke opp).
De va ræine o:l færr pengane (ikke til å misforstå). Setta pengær åver sty:r (ødsle)
O:la gjo:le bra: me pengær på den a:koRten. Pengelens. D’e pengestærke følk.
pe:ing, Har du pe:ing på deg? Stinn a pengær. Gjifte seg te pengær.
Pengær e kje elt. Pengær luktær / stinkær ikkje. Pengær i fleng.
Du får læ:re deg å sty:re pengær. Legge opp pengær (spare).
I da:g se:r eg ikkje på pengane (er raus). Pengane på bo:le (kontant).
De va ba:re Anne de færr elle pengane (utvalgt). Tru:r du eg dri:ter pengær eller?
Han vø:ler ikkje pengær (ødsel). Låppe nokkon færr pengær.
Har du gjoRt enne på elle pengane? Slikt e kje kjøpt / kjø:pans færr pengær.
penn s I pennhu:se hadde me penn’skaft å penn’spett, bly:ant å viskell.
pensjon s Besta fekk pennsjonn æu på slutten, tredve kro:nur i må:’en ell. må:nan.
pepp s Etter kjærringa dø:e ifrå: n, har’n lissom mista peppen fullstendig (livsmot).
peppar s Be:’n dra: di:t peppær’n gro:r, å eller kåmmå att. Peppærmøy. Peppærsvæin (ugift).
pepre a-v Do:dynna va jamt pepra me sno:gballær. Pra:ten va somtir pepra me bannol.
Somtir pepra guttongane læus på tellefo:nklå:tune æu.
perikum s pærrkum, Den prikkute pærrkummen gjo:le visst brenn’vine fi:nære på le:ten.
perle s Jentongane stakk hå:l i dæi ræue røgnebæ:ra å hadde dom te pæ:Rlur.
Næi, eg kastær ikkje pæRlur færr svi:n heller.
Som pæ:Rlur på æi sno:r. PæRlebann. Drå:påne hang som pæRlur på strå:a.
perse a-v pæRse, Me får pæRse på: de meste me ørkær.
Da mått’n te pæ:Rs æu, anten’n ville eller æi (ingen vei utenom).
- 170 person s Den eller den kåm ansti:ganes i e:gen hø:ge peRso:n (godt selvbilde).
De va ingen pæRso:ns annse:els’ dæ:r i gå:len,- elle va li:ke go:e, eller li:ke då:lige.
pertentleg adj Kjærringa i hu:se e nå lissom pæRtentlægheta sjø:l, i e:gen peRso:n.
pese e-v Me tråkka å pe:ste ratt te tåpps i dæi heng’bratte klæivane (sykle).
Sjø:l pusta å pe:ste eg værre heller æin blå:sebælj.
pest s Næi, fulle følk skjy:r eg som pesten. Æi pest å æi pla:ge færr hæile grannla:ge.
pete s D’e nå kje ra:re fisken, ba:r’ æi lita pe:te. Vi du ha: nokka fiskepe:tur te katta?
a-v pe:ta; Eg prø:vær å pe:ta denna fli:sa / stikka u:t or veslefingen min (pirke).
Du må kje pe:ta på ongane hennæRs, aller de minste heller (irettesette).
pidderleg adj Meddagen va tem’læg pidderlæg / pitrelæg te:stellt, må eg sæi (lite).
piff s Næi, nå: tru:r eg O:la har mista piffen fullstendig (glød).
Gra:slæuken setter lissom æin ekstra piff på sæusen.
pigg s Eg tru:r Ma:ri har fått som æin pigg te dæi følka (uvilje). Me elle piggane strittans u:t.
Ha: æin pigg i si:a te nokkon. Brøddune e færsynt me mange gvasse piggær.
adj Eg kjenner meg ikkje hæilt pigg etter denna omgangssju:ken i vå:r (i form).
pigge a-v Nå piggær me a:, mens læiken e go: (forsvinne).
Gaml-O:la har pigga / rusla i nått (død). Me prø:va å pigg’opp Gammel’n så gått me konne.
pikkpakk s Tenk, så: mykkji pikkpakk ba:re færr æin hælgjetu:r te Ru:gbø:le (bagasje).
pil s De: kan du nåkk skjy:te æi gvi:t pi:l etter (nytteløst). Pi:l’bøRse. Fo:r a’sta: som æi pi:l.
pile a-v Vesla pi:la a’sta: som æi lita mu:s. Pi:l råtne påte:ter.
pilt s Eg hugsær’n ba:re som æin liten pilt i koRte kne:buksur. Æin gje:tærpilt.
piltre a-v Ma:ri piltrær støtt så lett boRtåver ve:gen (korte, raske skritt).
pimpe a-v Fy:ri vekkelsen va de mange som pimpa å drakk hæile hælgjine.
pinast v Eg suns ikkje villdy:ra skulle pi:nas på denna må:ten (f. eks.revsaks).
pine s e-v Eg fekk nå pi:nt i: meg æin græutebe:ta te du:gul. (dårlig appetitt).
s De va: nå kje lang pi:na heller (fort overstått). Di: å pi:ne! Pi:nade:! (kraftuttrykk).
Blæi strekt på pi:nebenken. Gjekk dær å pi:nte seg / høllt seg lenge (utedo uten lys).
Kattepi:ne. Prestepi:na. E’ kjent færr å pi:ne litt inn på ma:ten (spare).
pingsute adj Han e så pingsutte den ongen (uberegnelig). Full a pingsestre:ker.
pinleg adj De blæi så pi:nlæg; færr ingen sa:e nokko på æi lang bæite (beklemt).
Ho e jamt så pi:nlæg nøye me den minste ting. Pinaktig.
pinne s Eg stå:r ikkje lenger på pinnær færr hannom sæint å ti:læg (til tjeneste).
Jens legger ikkje to: pinnær i kåRs færr detta, må du tru: (ingen anstrengelse).
Sanke pinneve: (kvistved). PInnesto:l (uten pute). Æin ekta fry:sepinne.
De kan me visst skjy:te æin gvi:t pinne etter (ingen mulighet for).
Ta: seg æin pinne (dram). Sti:v som æin pinne (formell). Gjeppe pinne (leik).
Æin tørrpinne (kjedelig person). Æin fiskepinne (liten fisk). Tøllepinne (åregaffel).
pinse s pinsti, Eg suns jammaRt minnas de va rett fyrri pinsti.
I pins’hælgja stå:r gjønne den gvi:te syri:en’n i full blom.
pion s Ho blæi ræu som æin pi:on i annlette.
pip s Sæinære hø:Rte eg aller så mykkji som et pi:p ifrå:’n om detta.
Dæ:r to:k’n skværr pi:pen ifrå meg, fullstendig æu (glød).
pipe s Fø:r røkkte følk mykkji mæire pi:pe, båtte ka:rær å kvinnfølk.
Kjærringane bruka bestandig kro:kpi:pe. Pi:petobakk. Pi:p’åske. Pi:p’olje.
Eg va innom i hvæ:r ru:kans pi:pa, ne:åver i hæile bygda (alle hus).
Men da: fekk pi:pa æin a:en lå:t (skifte mening).
Håffer ska me: jamt danse etter pi:pa hannoms (lyde blindt).
pipe st-v pi:pe, pi:per, pæip, har pi:pe, De pæip i bringa på’n, nårr’n pusta.
piple a-v De pipla fram litt blo: i æi skrå:me på kne:e. Svetten pipla fram i panna på’n.
piril
s Æin truskelæg, liten ka:nin me hadde, kella me ba:re færr Pi:riill (stakker).
- 171 pirke a-v pirke ell. pærke, Vi du pirke litt i glø:ane, så kanskje de fa:tær.?
Næi, du må: kje pirke på gullongen hennæRs (berøre lett).
Satt bar’å pirka i ma:ten (dårlig appetitt).Tå:ler næimen ikkje å pærkas på heller (sær).
Æin pirk (nøyeregnende person). Værra pirken i arbæie (nøye).
pirre a-v pirre ell. pærre, Nå har eg visst pærra på: meg hæile grannla:ge (erte).
Båtte bo:ka å musikken va lissom litt pirrans (eggende).
pisil s Ba:re æin ø:rli:ten pi:sil da (sup, skvett). (kjæleord for katt).
pisk s Å:, eg væit om ikkje så få: som gjekk onner pisken båtte hæime å boRte (bli kua).
piske a-v Nå: må du piska dæusen ta: deg isammens (kraftuttrykk).
Flæug som et piska skjinn ifrå må:rån te kve:len (uten pause).
piss s De lukta kattepiss båtte u:te å inne. Me minste pissa nå ikkje, me ba:re su:sa på påtta.
pisse a-v Kaffen e ba:re så vitt pisslonka. Pisse i buksa. Su:se i buksa (barnespråk).
Gaml-Ola e så ille te å pisse på trammen. Æin ekta piss’dølk, spø:r du me:g.
Eg blæi så pisstrengt at eg konn’ikkje hølle meg lenger. U:t å pisse te kve:len.
Slikt pisspra:t trenger ingen kåmmå me te meg, så mykkji du væit de (ikke lydhør).
pist s Me fant ba:re nokka hallmøgne slengærær histen å pisten (kanskje molter).
Ve:gen va stelt på ba:re hist å pist i væRste hompane.
pistre
Ba:re æi tunn, a:ma:gra pistre (svært slank).
På gra:va fant me ba:re nokka inntørka, visne pistrur (vannmangel).
pistrete adj pistrute, De feite, pistrute hå:re hang i tjafsær ne:åver ø:rune på’n.
pitte adv bitte, D’e så bitte li:te som ska te: førr’o sutrær. Nokka bittene små: kry:p.
pjalt s Fanten kåm ruslans me æin liten pjalt på ryggen (knytte).
Dom har visst tenkt å slå: isammens pjaltane / pjankane sine færr gått (gifte seg).
Den vesle pjalten va u:tru:læg te å græie seg i læiken (stakkar).
pjank s Han to:k pjanke sitt å dro:g sin ve:g bæinast / snuft (bagasje).
pjatt s Detta pjatte om ny:bru:a ha:r me nå hø:Rt tu:sen gångur fø:r (tomt snakk).
pjatte a-v Han pjattær å pre:kær, å høller me: deg i elt du si:er.
pjokk s Du værden som den vesle pjåkken konne spella (smågutt).
pjote a-v pjå:tå, Jammen hadde’o pjå:tå på: seg, mest som’o skulle te No:lpo:len (mye klær).
på:tå, Nå får du på:tå i: deg de meste du ørkær (spise mye).
pjo(u)tre a-v Han pjåtra å pre:ka u:stans’læg hæile kve:len (snakke fort og utydelig).
Vesla pjåtrær å pre:kær da:gen lang. Sli:k pjåtring skull’du kje hø:Rt.
pjuske a-v Me få:r vel pjuske på kånn kle:a å kåmmå kånn hæim att i ly:se.
s
Så raska’o isammens de vesle pjuske’o hadde å færsvant (bagateller).
pjuskut adj Kåm så u:flidd å pjuskute i dæi gamle fillekle:a etter moRsi (uflidd).
Æin pjuskute fuglonge (lite fjær). Klæinhelsa å pjuskelæg (svakelig).
pla a- v Me pla: ell. pla:ga nå aller å le:se skå:ledynn a om nåtta.
Eg pla:r sjella (å) gå: sko:gve:gas nåttesti: (ha for vane).
Bønnane hæ:r har jamt pla:ga dry:ge me nokko a pløyginga te vå:ren.
pladask adv Guttane falt pladask færr den ny:e butikkjenta boRtate Bø:hærra.
Vesla datt pladask i den ufy:s’læge søyleputten.
plaffe a-v Dom plaffær å skjy:ter te jamnan nå: fy:ri jakta (smelle).
Sko:gvante ka:rær plaffær ikkje ne: elt somm le:ær på seg heller.
plage a-v pla:ga, Du må kje gå å pla:ga deg me sli:ke tankær. Di:å pla:ge! (kraftuttrykk).
Ka:ri har pla:gas så ille me nokko utslett på ne:vane sine.
plage s De va æi sønndug pla:ge me gvefs i hæile såmmår.
plageånd s Den gneldrebikkja va mest som æi pla:geånn færr hæile grannla:ge.
plagg s plegg, Hadd’ikkje et hæilt plegg å ha på: seg. Lommeplegg.
På sessjonn måtte me kle: a kånn hvæRt bi:dige plegge.
Nå ha:r eg ikkje et ræint kle:splegg å bytte på. Hu:plegg (lue).
- 172 Røykejakka va et nåkså ny:mo:tens plegg færr ka:rane.
plante s plente, De se:r mest u:t te at kå:lplentune kåmmer seg att.
plapre a-v Plaprær å pre:kær i e:ninga, uten opple:n. Plaprekjærring. Plaprehø:ne.
plaske a-v Ongane plaska å læuga seg; men få: konne konsten å sømme. Ma:gaplask.
Me hadd’ikkje førr bynna å pella, så plaska regne ne: i stri:e stræumær.
plass s Begge systane to:k seg plass på æin gå:l de å:re. De va visst go:e påstær æu.
På fysteplass på ”Telemarken” blæi de dekka te meddag færr fi:nære følk.
Peder hadde æin plass te å:veRs færr me:g æu i kjørkeprå:men.
De bli:r aller færr mykkji skå:pplass i et hu:s. Diva:n’ i stu:go va liggeplass færr frem’ne.
Me hadde ri:kelæg me skå:pplass onner tråppa æu. Ve:akassa va min sitteplass.
De va: kje hæilt på sin plass å fiske om sonnda:gen. Bytte plass (leik).
De va: nå på sin plass æu at nokko blæi gjoRt. Elle måtte værra på plass te ti:a.
Rødda nå te: æin plass færr O:la æu da attme bo:le. Ingen vi:ker plassen sin fri:viljug.
Somme hadde sin faste plass i kjørka. Pu:s har fonne plassen sin onner ømmen.
I No:lkro:ken å oppi hæiane budde de førr i ti:a mange plass’følk. Plasskjærring.
Stu:goklåkka henger på plassen sin imellom vønnæia den da:g i da:g.
Da sett’o’n på plass æu, så’n hugsa de æi stonn. Velteplass færr bruksleggur.
Nå må du setta tinga på plass etter deg (rydde). De va sengeplass te fi:re vaksne.
plaster s plåster, Me hadde sjella plåster på skrå:mune kånses.
Men skrubbså:ra på kne:a grodde jamnast gått færu:ten plåstring.
plate s Følk to:k bilde a seg æu, men pla:tune hadde jamt te færvi:s å sprekke (spøk).
Men O:la e nå aller sæin om å slå: æi pla:te i gått sellskapp (bløffe).
platt adv D’e platt umæug’læg i da:g ell den ting (ulykkesdag). Plaka:t umæug’læg (spøk).
plenty adj Hæ:r e plenti å henge fingane i: da:gen lang. Plenti å ta: a.
pleti s Du kan spørja håkken du vi:, båtte kre:ti å ple:ti.
plett s Trenger nokkon æi hånnsrekning, e O:la på pletten me æin gång.
Konn’ikkje sjå: æin æinaste plett på den gvi:te du:ken (flekk). Plettfri:.
Særroppsplettune i den ræue båksen høllt seg li:ke go:e hæilt te påsske.
plire e-v Me satt å pli:Rte imot den lå:ge kvllsso:la (me halvåpne øyne).
Ma:ri e lissom litt aRtig æu me dessa pli:rans æugune sine.
plog s Bygdeve:gen brøtte dom jamt me to: hestær
å æin færhellane sto:r tre:plo:g.
plomme s Dæi små: sukkerplommune va de gjillaste me visste te syll(te)tøy.
pludre a-v Vesla ligger på gølve om da:gen å pludrær å pre:kær me seg sjø:l.
plugg s O:la har sand’læg vokse seg te litt a æin plugg. Me får slå: i æin tre:plugg.
So:lane blæi te slutt festa me små plugg (stift). Plugge sko:.
Da: ska eg værk’læg sæi’n tennte på elle pluggane æu.
plukk s Me gjo:le aller de plukk hæile dagen. Ma:ri e: nå kje et / de plukk me:tære sja:v.
O:la gjærr kje de plukk a dessa sto.ringane ifrå by:’n (ikke sjenert).
De va ba:re nokko små:plukk att te kånn andre. Plukkfisk.
plukkande adj Kattongen va så plukkene li:ten. D’e va plukkene li:te bæ:r å finne.
plukke a-v Plukke seg hæimatt (forsvinne). Plukk deg vekk! Plukke påte:ter.
Sitter ba:r’å plukkær i ma:ten sin (dårlig appetitt). Skværr opplukka elle sta:ær.
Tå:ler ikkje å plukkas på de minste (sær). Plukkær på ru:vune sine, eller kvi:sune.
Eg tru:r’o har plukka a: kellen sin dæi væRste u:no:tune (oppdra). Plukkfett.
plumpe a-v Ho plompa u:t me hæile hem’lægheta. Vesla plompa u:ti me kle:a på:.
plundre a-v Me har plondra me detta springvatne aller så lenge. Ba:re plonder å heft.
plusse a-v Me får plusse på: / skjøyte på me litt skommamjølk æu hviss de kni:per.
plutselig adv pluss’læg, Pluss’læg va elt som snudd opp ne:, fullstendig æu.
De kåm så pluss’læg på kånn detta, så me fekk ikkje ti: te å områ: kånn.
- 173 plystre a-v (sj blistre),Va: lissom ikkje hæilt som de skulle at jentune gjekk etter ve:gen å plistra.
De plistrær eg æin lang maRsj i (overser). Ska me kje blistre på’o?
pløgsle s Den klakne / tæ:la høstpløgsla va’kje hæilt go: å gå: på me fi:nsko:.
pløse s Huff, færr æi plø:se! (ekkel person). Plø:sute (hoven).
Plø:sa har løsna i sko:en. Plø:sen i annlette (truten).
pløye e-v plø:ge, plø:ger, plø:gde, har plø:gd, Dom plø:gde me to: hestær.
Møkkra blæi pløgd å harva ne: så foRt sno:gen gjekk. Høstplø:gd å:ker.
pode s Du snakkær om egen / sta: po:de (egenrådig person).
Ja, du: e æin fi:n po:de vi eg sæi (som gjør som han vil).
poker s Me så:g visst aller jentune spella po:ker. Du snakkær om po:kerfje:s.
pokker s Be:’n dra: pokker i våll å ikkje kåmmå att (kraftuttrykk).
polka s De va visst pålka-masurka me springær i mitten.
poll s pøll, Innst inne vi:ær øvjo seg u:t te æin di:ger pøll (basseng).
pomp s Ma:kan te tværrpomp ska du læite lenge etter. Æin ekta su:rpomp.
Nå må Vesla passe den vesle pompen sin litt. Tu:ra brølløpp me pomp å prakt.
pore s De va sto:re po:rur i den føRskne stubben. Po:rune va fulle a gvi:t makk.
porselen s påstlinn, I Påssgronn la:gær dom den da:g i da:g den fi:naste påstlinn.
Påstlinn blæi ba:re bru:ka te fi:nt. Å smi:e påstlinn blæi aller tegjett (knuse).
porsjon s påssjonn, Somme gredde æin døbbel påssjonn rommegræut.
Dæ:r krefs de sand’læg æin go: påssjonn tållmo:dighett æu.
pose s på:så, Han slo: på på:så’n å mente mjø:le. E du mett i på:sån da? (barnespråk).
Snakke rett ifrå på:sån (uten hemninger). Den minste på:sån kelle me kre:mærtu:t.
.Æin papper(s)på:så me fi:nt gvæitemjø:l. Æin sekkepå:så me ti:lægpåte:ter.
Ull å mjø:l i æin på:så. Dråpspå:så. Tiggærpå:så.
a-v Tjy:ropappen po:sær seg u:t i so:lstæiken, båblær seg lissom.
posen adj A somme stærke meddesi:nær kan du foRt bli litt po:sen i annlette (hevelse)
.post
s
Brillune ligger i vønnæispåsten (stolpe, planke). Vasspåsten.
pote a-v på:tå, Nå får du på:tå i: deg så mykkji du ba:re kan (stappe, spise mye).
Han på:tå me sta:ven sin bæint i gvefsebø:le (stikke, rote)
.potet s æi påte:ter, påte:tra, påte:trær, påte:trane, Li:kær du påte:terlefse?
I påte:tergrafsten konne ongane jamt gjærra go: nytte færr seg. Påte:terfe:ri.
Påte:tergræuten skulle værra så ha:l at du konne gå: på’n me tre:sko:. Påte:terne:se.
pott s Påtten konne bli tem’læg sto:r somtir nårr ongdommane kasta på stikka.
potte s De sto: heldigvi:s æi pissepåtte på lu:r onner senga. Sitta på påtta.
Tett som æi påtte (taus). Påttemå:l. Påttesu:r. Påttebrå:t.
prakke a-v Den lu:ringen gredde å prakke på meg æi elendig filleklåkke.
praktisk adv O:la å dom fekk praktiss’ta:lt bærgja hvæRt bi:dige strå:e i å:r.
pram s prå:m, Somme prå:mær va di:gre tri:ronningær me opp te tri: ro:tåftur.
Pass nå på: å sitta bæint i prå:men. Prå:mri:pa (esingen).
Prå:men va følkevøgna kånses de, båtte i hælgj å værke.
Væ:Rstaprå:mane va fi:ne på la:ge å veldig lette å ro:.
I æusen i bånn på prå:men lå:g jamt æusekåppen å flæut.
pramstø s prå:mstå:, Me har gro:ve å rødda te: æi go: prå:mstå: ne’me lanne.
Me har henta hæim adskjillige prå:mslanningar me rå:ve:.
prat s Anne e jamt så triv’læg i pra:ten. A:må:lt i pra:ten (formell). Slå: a æin pra:t.
Men de gå:r så mykkji ra:r pra:t om da:gen. Pra:ten gå:r på bygda (sladder).
Å:, de bli:r vel me pra:ten de: æu, som de meste. Kvinnfølkpra:t. Tullpra:t.
Innpå hæia kåm me i pra:t me nokka kjo:songær som prø:va fisken i U:viilvatten.
- 174 Følk slo: i hæ:l ti:a me pra:t å mo:ro te langt på kve:len.
Eg hø:Rte de på pra:ten at de måtte værra Påssgronnska:rær. Gri:sepra:t.
prate a-v pra:ta, Denna ulefåssingen e græi å pra:ta me i gronn’.
De blir pra:ta så mykkji (sladder).
Næi, nå pra:tær du å:ver deg (ørske). Ho pra:ta meg skværr i senk.
Følk må ha: nokko å pra:ta om, væit du. Ja:, ho pra:tær nå færr to: ho:.
D’e kje fi:nt å pra:ta me ma:t i kjeften. Pra:ta de boRt i ba:re tull å flå:seri (avlede).
Han pra:tær gjønne hå:l i deg, hviss’n får ta:k te de. Ja:, han e fæ:l te å pra:ta.
Næi, nå pra:tær eg meg skværr boRt (glømmer tid og sted). Gått å få pra:ta u:t.
Eg tru:r dom har pra:ta’o trill ront. Pra:tesju:k te tu:sen. Pra:tær seg ifrå: ell ting.
Jens e go: te å pra:ta færr seg, væit du. U:vann å pra:ta me (uformell).
pratmakar s Veslegutt e blitt æin ekta pra:tma:kær. Lignær faR’sin på æin prikk.
pratug adj Pra:tuge følk li:kær å skveldre å pra:ta. Så pra:tug at du kåmmer aller ifrå:’n att.
preke a-v pre:ka, D’e visst æin te:ræisans som ska pre:ka på festen i kvell (holde tale).
Dom pre:ka å pre:ka te de gjekk trill ront færr’n. Pre:ka færr dø:ve ø:rur.
preken s Han høllt æi veldig go: pre:ken, vi eg sæi. Pråmpre:k. Pølsepre:k.
Løddtrekninga kåm som åftast etter prekna, litt sæinære utpå kve:len.
De va mykkji pre:k om denna vekkelsen i lange ti:er.
prelle a-v De prellær a: dom som vatne på gå:sa (uten virkning).
premie s Du skull’nå ha pre:mi æu, så: som du: fa:rer (halvt ironisk).
prente a-v Fekk de prenta inn me mo:Rsmjølka, at me aller måtte fråsse me ma:ten (ødsle).
presang s Ju:lepresang. Gjebbusdagspresang (gave sjelden brukt). Men ta:lega:vur.
presse a-v Tå:rine pressa seg fram i øgnekro:ken. På lå:ven pressa dom høye te bontær.
Følkestimmelen trøkte å pæRsa på: å ville inn i varmen.
Tobbakksbla:a la:e dom æu i press, onner store stæinær enda.
prest s Tru: som æin prest (alvorlig). Klo:k som æin prest. Libera:l prest (vranglærer).
Detta gå:r å:ver min færstann, å langt inn i prestens. Ma:tprest.
De va jammaRt den såmmår’n eg gjekk færr presten (konfirmasjonsundevisning).
prestekrage s Prestekra:ga’n va spå:domsblomster’n: “Prest, prost, enkemann, ongka:r”.
prikk s Elt sammen stemmer på æin prikk. Ja:,te punkt å prikke æu (nøyaktig).
Langt oppå fjo:len konn’me øgne ”Telemarken” som æin ø:rli:ten prikk.
prikkut adj Vesla fekk æin ræuprikkute kjo:le te søttene ma:i, me gvi:t kra:ga enda te.
Den prikkute såppen e fi:n å sjå: på, men e lifsfa:rlæg å sma:ka på.
prim s A kjinnemjølka ko:ka me su:rpri:m. De gå:r på ri:m som ost å pri:m. Pri:most.
prime a-v Næi, nå: tru:r eg du pri:mær! (fable). Pri:msta:v (gammel kalender).
pris s I gvi:lepæusa la:e ka:rane gjønne inn æin pri:s snus. Pru:te på pri:sen.
Denti visste lissom følk mæire å setta pri:s på dæi små: gle:une i li:ve.
Lommeklåkka vill’eg kje værra a: me færr nokkon pri:s. Pri:sen sette me sja:ve.
Me fekk beta:le æin dy:r pri:s færr den mo:roa. Takk å pri:s færr de:!
Han slo: a’ litt på pri:sen. Så de blæi kje nokkon blo:pri:s. Se:le te spåttpri:s
Elt detta e vælt sin pri:s i ræie pengær. Elt mæug’læg har gjinge så opp i pri:s.
prise a-v Me kan nå pri:se kånn lykk’læge som har fått vinterve:en i hu:s.
Kann nå pri:se sin hærre å ska:pær færr at’n kåm le:vans ifrå: de.
Du ska kje pri:se da:gen førr so:la går ne.
Jentune pri:sær såmmår’n me ny:e, tunne kle:er.
pro
Blakka ståppa på flekken, nårr pøyken på høylasse sa:e pro:! Pro:e på hesten
propp s Veslegutt e æin ekta hissigpråpp. Næi, nå: setter me pråppen i tunna færr i kvell.
proppe a-v Me fekk pråppe kånn me møgne kji:sebær,- så lenge me ørka. Pråppmett.
Hæilt pråppa. Me pråppa i kånn så lenge de va: nokko. Pråppene fulle lommur.
pruppe a-v purpe, Du må kje purpe me bo:le, væit du (til unger).
- 175 prutte
a-v pru:te, Detta e li:te å pru:te på. Inga pru:tingsmo:n i da:g.
På svaRtebø:Rsen nytta de aller å pru:te.
pryd s Kjørrgå:len e mest som æi pry:d færr hæile bygda. D’e fjæ:ra som pry:der fuggel’n.
prøve a-v Ja, du kan ba:re prø:ve deg, så ska du få: me me:g å gjærra! (advarsel).
Mo:r hennæRs fekk mange prø:velsær i li:ve. Ja, ho: har sand’læg fått prø:ve li:ve.
D’e kje nokko å prø:ve på æin gång (nytteløst). Å:, de va nå kje fa:rlæg å prø:ve.
Færeldra hadde prø:va båtte me vont å gått. Stu:tepæisane li:kær å prø:ve seg.
Han prø:va å fi:ne på de (ta brodden). Me får prø:ve frammate på nytt la:g.
Nokkon gjekk fy:ri å prø:va i:sen me æin tjukk ståkk. Setta æi prø:ve på nokko.
puff s (Mest brukt er ordet dult) Eg fekk æin dult så eg ra:va (sjangla).
puffe a-v (Mest brukt er ordet skumpe) Ma:ri skompa te: meg så blekke spru:ta.
pugge a-v Han puggær å le:ser te den sto:re gullmedalje. Æin ekta pugghest.
Tabellane me pugga, ha:r fram te denna da:g sotte som klistra / li:ma.
pukke a-v Gamla pokkær nå på sitt hæile ti:a, u:ansett om de e rett eller gæ:le (være stri).
E: du nå pokka nøtt te å gjærra detta i da:g? Pokke på retten sin.
pukkel s Da: tenker eg nåkk’n få:r på pukkel’n æu nårr’n kåmmer hæim (blir irettesatt).
pull s pøll, Innst i øvjo e æin sto:r, dju:p pøll, me et åverhendig be:verhu:s.
Ront hattepøllen va jamt sett på æi bræi svetteræim.
pult s Pultane kånses hette benkir. De konne sitta to: jamsiss på benken.
pung s Me slapp nå å åpne peng’pongen færr den minste ting hæime på Strengen.
De: tenker eg sand’læg dom fekk fø:le på pongen æu (ble dyrt).
punge a-v Blæi de dy:Rt me læustennær? Å ja:, eg fekk saktens pong’ut.
I by:n få:r følk pong’ut færr aller så li:te.
punkt s Elt va årdna færr kånn på få:rhånn, te punkt å prikke. Skværr på brestepunkte.
punktleg adj Å:,O:la e nå punktlæghetta sjø:l æu de, så de: e sagt. Mø:ter punktlæg opp.
puntlær s Tru:r du eg ha:r pontle:sma:ga eller? (som tåler alt).
pur adj Utpå høsten kåm de fløttans æi pu:r ong te:nesjente te Sombe.
De va pu:re, skji:re gulle i bråssja. Pu:re dæ:velska:pen tæut.
purke s Jens purkær å så:ver hæile sonndagen somtir (Iigge i ro).
purre a-v Gje:tærane blæi jamt purra u:t gry:ti:læg om må:rå’n.
Me trang aller ma:sa eller purre på beta:linga heller dæ:r i gå:l’n.
purv s Æin uanse:læg liten purv kåm å skulle værra gje:tær om såmmår’n (småbygd).
Næi, trøst’å bæ:re, ska sånn liten purv gå: færr presten?.
pus s Hæime i hu:se e Jens visst den ræinaste flø:tepu:s. Slepp inn pu:s me de samre!
Så snill å pu:s’læg at de ræint nokko ra:Rt. Æin ekta pu:sekatt, om eg så: ska sæi.
pusle a-v Hått puslær du: me om da:gen?
Å:,som du så rektig si:er, bli:r de ba:re pusleri me me:g. hæ:retter.
Gammel’n dri:ver nå på: litt te jamnan. men de se:r heller puslute u:t i gronn’ (stakkerslig).
Ho har pusla, Gu:ro æu (død). D’e et hæilt puslespell me denna gamle kvenna du.
Gamla pusla ti:læg inn i kammeRse å la:e seg. Pusle på seg kle:a.
Ro:semå:ling e nokko fæ:lt pusl’arbæi. Ba:re nokko små:pussel færr mo:ro skull.
pusling s
Som denna få:longen har kåmme seg i såmmår.
Fystons va’n mest som æin pusling å sjå: te.
Æin pusling te å græie seg båtte hæime å boRte (stakker).
puss s Du spella meg et stygt puss den gången på Dy:rsku’n (lureri).
Jammen stillt’n ikkje opp i full puss æu, me slips å ell ting (i dress). I beste fi:npussen.
D’e kåmme litt puss i så:re (verk). Pusse e grø:naktig på le:t.
Ka:rane legger seg ikkje sto:Rt etter søllpuss å slikt jå:leri. Li:kære me sko:puss da.
pussa adj Virka som denna fremmenka:ren va litt pussa på slutten (berusa).
pusse a-v Må hæim å pusse meg te festen. Me ska puss’opp fi:nstu:go æu me de fysste.
- 176 Pusse ne:sa. Pusse lampagla:se. Pusse brillegla:sa. Pusse seg på hå:re.
Te ju:l blæi blæi bestadig dæi to: ømmane æu pussa. ØmssvæRte.
Dom pussa bikkja på den arme fanten (hisse). Puss ta:’n !
pussig adj D’e pussig æu, håssen ting kan snu: seg te de go:e. Små:pussig.
Den ongen kan finne på å sæi så mange pussige ting.
pust s Nå: får me ta: æin pust i bakken. Eg høllt mest på: å miste pusten. Ba:r’et lite vinnpust.
Han dro:g pusten i jamne dra:g. Me høller pusten litt mens me dukkær onner.
puste a-v Me får puste på (de) litt. Så konn’me end’læg puste u:t etter sjæuen.
pute s Dom har nå sydd pu:tur onner armane på’n i elle år (overbeskytte). Nå:lpu:te.
Så:ver så foRt’n får hu:e på pu:ta. Sju:kekassa kann bli: som æi så:vepu:te de: æu.
putre a-v De putrær å ko:kær i kje:len. De va så fullt a bæ:r at de putra.
Så full a fu:lhet at de putrær. Ma:ri putrær å pre:kær om ell værdens ting.
putt s Innst i ro:skå:pe sto: æin liten putt me kamfærdrå:pår på lu:r (flaske).
Vesl-Ola plompa ne:i æin søyleputt me begge bæina. Vassput. Tjønneputt.
Jens kan nå værra æin ekta fu:lputt somtir, nårr’n e: på den lo:na.
putte a-v Hæ:r e djuft, pass at du ikkje puttær u:ti! (til barn). Putte i: seg (ete).
Sjå: hæ:r gutt, putt på deg dæi tørre sko:a mi:ne! Putte lommune fulle!
Pass at ikkje Vesla puttær æRtær i ne:sa si, stakkær.
Detta skro:te kan du ba:re putte i ømmen, - så e me kla:r de.
puttis s Kan eg få tørka puttisane mine åver ømmen? (fotbeskyttelse).
pynt s pynt ell. pønt, Dessa knappane e ba:re te pynt.
Me krabba u:t å sette kånn på den ysste fjellpynten. Ju:letre:pønt.
pynte a-v Han prø:va å pynte på de så gått’n konne (ufarliggjøre). Pynte seg te festen.
Følk pønta seg gla:dlæg i rompa me a:visspapper. Pyntesju:k. Pyntedåkke.
Pøntehankle hang dær ba:re te sta:s.
pyse s Æi ekta py:se, tå:ler ikkje fresk luft langt mindre. Py:sute.
pysjamas s py:amass, Færsy:nemeg, kåm’n ikkje u:t på trammen i ba:re py:amassen.
pyton s De lukta py:ton, dø: å færdærvels’ lange ve:gær.
pytt s Pytt sann, de bli:r vell æi rå:! Å pytt, me stå:r a detta å:ver.
pære s Full som æi pæ:re. Ly:spæ:rur hadde me kje bru:k færr på lenge enda.
På Sto:rve:gen plukka kvi nnfølka me: seg hestepæ:rur te blomstergjøssel.
pøl s pø:l, De hadde samla seg æin di:ger vasspø:l mitte på gølve (dam).
pølse s I slakteti:a fo:ga me pølsur i lange ba:nær. Rullepølse. Blo:pølse.
Aller så nøye me æi pølse i slakteti:a. Pølsetrøkken.
D’e rå: / uvanti me den pølsa som er færr lang. Pølsepre:k (tull).
LItt loRt i pølsa gjærr ba:re gått. Æin pølsesnabb. Sjølve rusi:na i pølsa.
pøns(k)e a-v Hått e: de du pønskær på nå:? Har pønska u:t nokko sa:blæg lu:Rt.
pøs s Me øsste prå:men me æin gammal, rusta må:lingpø:s (boks).
pøse e-v Fystons rengte de så de pø:ste ne. Fekk et uli:klæg pø:sregn på kånn.
Me kan ikkje ba:re pø:se på: me pengær heller.
pøyk s O:la va bar’æin liten pøyk på den ti:a, gjekk vel enda i små:sku:len (smågutt).
på pre Me har elt færr mykkji å drasse på. Anne har så mykkji å hugse på.
E: detta nokko å li:te på? Slikt va:s e kje nokko å hø:re på.
Jens slo: nå så sto:Rt på: de me æi a tri:sune æu æin såmmår (prøvde lykka).
Me får så:vå på de te i må:rå. O:la se:r ikkje på pengane nårr d’e nokko’n vi:.
Eg tre:gær på den fi:ne fisken me mista. To:Rte mest ikkje le:a på æin fing.
De skulle læite på’n å hjølpe te: litt. Nå: væit eg kje håkken eg ska tru: på.
påfunn s Detta e ba:re et på:fonn, færr å ha: nokko å skulle på.
pågjort adj Kan vel henne de va litt på:gjoRt æu færr anle:dningen (pynta på).
pågå
st-v D’e visst nokko hem’læg detta, som ba:re på:gå:r nåttesti: (skjer) .
- 177 pågåeleg adj Pågå:læg som æin klegg. Dessa kre:mærane kan somtir værra litt pågå:læge.
påheng s Følk bli:r nå læi sånt på:heng støtt å sta:dig. Hengety:te (klåtegras).
påhengeleg adj Fulle følk kan somtir værra litt påhe:nglæge æu å vonne å bli kvitt.
påk s
Han træiv æin på:k å ja:ga rå:dy:ra oppatt i sko:gen (kjepp).
påkjenning s De blæi æi gru:’læg på:kjenning færr hæile fame:lin detta.
Påkrevande adj på:kre:vans, E:’de så på:kre:vans me ny: sykkel i såmmår da?(nødvendig)
D’e vel ikkje så på:kre:vd at detta skje:r nettopp i da:g (hastverk).
pålagt adj Den gubben gjærr nå sjella mæire heller de:’n derekte e på:lagt (bedt om).
Eg blæi visst eller på:lagt å gjærra mæire heller de: eg konne græie.
påle s Me bant prå:men i æin mårken på:le i vasskanten (råtten stolpe).
Dæ:r blæi’n stå:ans rett opp å ne: som æin a:’en på:le (målløs).
påliteleg adj D’e påli:tlæge følk elle sammen, som me kjenner u:t å inn.
Dom e: som du se:r dom, - ikkje hværken mæir heller mi:ndre.
Væ:re i honnda:gane e kje så påli:t’læg at de gjærr nokko (helst motsatt).
påpakning s Fekk æin re:al på:pakning’o nåkk aller gløymer (irettesettelse).
påpasseleg adj Eg e nåkså påpass’læg i pengeve:gen, om eg så: ska sæi de sjø:l (sparsom).
Me e tem’læg påpass’læge me varmen æu i denna tørken (nøye).
pårørande s på:rø:rans, Stakkær’n hadde ingen på:rø:rans å venne seg te nårr’n sto: ibæit.
påsagt adj D’e vel ikkje på:sagt at e:g ska gjærra / utrette elt detta alæine (bestemt).
D’e vel ikkje (på:)sagt de ska bli u:vær i hæile påska heller (bestemt).
påseila adj Konne sjå: u:t som’n va: litt på:sæila da’n end’læg kåm utpå kve:len (berusa).
påsela adj Eg e så fullt påsæ:la me arbæi hæile høsten u:tetter (nedlesset).
påske s I påsk’hælgja va du:kane jamt så ly:se, å jamnast gu:le på le:ten.
påskjønne a-v Eg får prø:ve å skjønna på: detta sæinære æin gång (gjøre gjengjeld).
Anne e bestandig så på:skjønnans. Æi lita på:skjønning (gjengjeld).
påskott s Ka:rane fant jamt et på:skå:t færr å sleppe onna kåppevasken (grunn).
Påsmurt s Kvinnfølka gjekk ront å slo: i kaffe te kånn; - å sja:ve hadde me sko:asken full å på:smø:Rt.
påståeleg adj Eg ska kje værra påstå:læg heller; eg ha:r kje så go: æin hugs lenger.
Sta: å påstå:læg i ell ting, å aller te å få vi:ka æin tomme.
påtatt adj Te:r seg jamt så fi:sbli:, viss de nå ba:r’ikkje e: nokko på:tatt elt sammen (uekte).
påtenkt adj
Du va nå snøtt på:tenkt du: æingång denti.
Lenge fy:ri syster di va på:tenkt dess mæir.
Mellom bygdefølk hadde denna bru:a vorre på:tenkt aller så lenge.
påtrengjande adj Tankane kan somtir bli: så på:trengans, sæ:rlæg nåttesti:.
påvente s
Me får la: de i bero: innte vi:ære i på:vente a li:kære fø:re (utsette).
påvirka adj På dæi siste kvellsmø:ta va de mange som va ty:d’læg på:virka (vakte).
Jens blir jamt så smø:rbli:, nårr’n e eller så li:te på:virka (lett rusa).
R
rabagast s Jens va: nåkk likkje så li:te a æin rabbagast i sine onge å:r (uforsiktig mann).
rabalder s De blæi et ø:redø:vans rabalder oppi den bratte tråppa te jentekammeRse.
Somme sa:kir la:ga æu litt rabalder i hærresty:re æu. Et rabalder uten li:ke.
rabbe s Hæile å:srabben ly:ste fårm’læg ræu a møgne ty:tebær (smal forhøyning i terrenget).
Dæi skrinne jo:llappane lå:g strødd ront imellom nakne fjellrabbær.
rable a-v Nå tru:r eg de må ha rabla fullstendig færr’n,- allde:les æu (bli gal).
Guttongen hadde ba.re rabla ne: nokko tøysepra:t på æin papperslapp.
rad s ra:, ra:a, ra:ir, ra:ine, BoRti æine kanten hadde me sett nokka få ra:ir me jo:lebæ:r.
Jens e ræint u:t sagt ra:dma:ger å sjå: te – kle:a henger ikkje på’n (svært slank).
- 178 Kjørkefølk kåm båtte gå:ans å kjø:rans på rekke å ra: ne: bakken te kjørka.
Æinvårr gången såmmåRsti: kåm hæile ra:ir me små: fa:rkåstær sæilans oppetter Stræumen.
radd s Råttenikken va kjent færr å værra æin tju:vradd de sto: skrekk a.
rade a-v Veståver hæia ra:ær fjelltåppane seg så fi:nt imot himmelrånna.
e-v Sylltøykrukkune sto: fi:nt radd på hjellen i kjellær’n (på rekke).
Tø:lune hannoms lå.g radd etter’n utåver hæile skå:legølve (uryddig).
radig adv Arbæie gjekk ra:dig onna (fort). De har gjinge ra:dig i da:g.
radt adv Æin gång rodde me ratt teTunnusdæ:len å pella hasselnettær (heilt).
De va kje så ratt li:te nettær å finne heller på den ti:.
Fjo:len lå:g mange gångur i:sfri: te ratt innonner ju:l.
rafse a-v Somme ha:r lissom te færvi:s å (g)rafse te: seg elt dom kåmmer å:ver (grådig).
ragater s raga:ter, Æin lang raga:ter a et mannfølk (mannsskikkelse).
rage a-v ra:ga, O:la e tem’læg sto:r a vekst, å ra:gær et hu:e å:ver elle kånn andre.
ragg s Ka:rane gjo:le jamt skjiftarbæi i hælgjine, nårr ragge blæi færr langt. Bokkeragg.
rak adj Ra:k i ryggen som hadd’n slu:kt et jønnspett. Me to:k ra:ke ve:gen åver fekkjane.
Lensmann’ gjekk ra:kt på sa:ka me æin gång uten mæire omsve:v.
adj Denna fisken e kje fæ:lig ra:k enda, - ikkje på langt næ:r heller (bløt, moden).
raka adj Da skulla / gjella end’læg va oppgjoRt, va Jens ra:ka fant så: å sæi (uten midler).
rake a-v O:la ra:kær seg hvæ:r bi:dige må:rå, hælgj å værke (barbere). Glattra:ka.
Å ra:ka høye i hæug kella me æu å så:te eller å ka:sa. Gvass som æin ra:kekni:v.
De ra:ker ikkje andre i de hæil’ tatt hått e:g gjærr å ikkje gjærr i by:en (angå).
rakkar s Fytti rakkær’n! Æin ekta rakkærfant tvæRs igjønnom. Din rakkæronge!
rakke a-v Du får rakke å pønte etter katta di sja:v (fjerne skitt).
Nå må du kje rakke te: att på de ræinvaska gølve (skitne til).
Fiffen vi værra rakkær nå ne: på elt å elle æu (fordømme).
rakkel s rakkel ell. rukkel, Gammalt rakkel, ingenting tess. Elendig rukkel elt sammen.
rakle a-v Jens raklær færr mykkji i arbæie. Æin raklefant. Arbæie går så raklute.
Å:, de ha:r da rakla å gjinge på et vi:s, så: langt (slenge).
rakne a-v Trøya mi raknær i sæumane (gå opp). Færlå:velsen har visst rakna (sprekke).
rakst s Besta va bestandig så nøye me etterraksten. Rakstejente.
ram adj E du ruskute ram etter hællgæ:len ost? Skjorra kan værra ram te å stæ:la.
Den ramme knå:osten Annes sma:kær søkkanes gått på fæFsk ka:keskji:ve.
Eg tru:r jammen kjærringa mente de på ramme ålvår æu, arme så:la!.
ramaskrik s Da: kan du vel tru: de blæi et ra:maskri:k som høRtes bygda ront (oppstuss).
ramle a-v Eg ramla pladask på ryggen så lang eg va: (falle).
Nå ramlær sna:Rt hæile rukkle åver enne.
De konn’ikkje ramle meg inn i hallsømne (utenkelig).
Hæile græia ramla isammens som tunnesta:vær mitte på slette gølve.
Tomme tunnur ramlær / romlær mest (lage leven).
Næi, nå: tru:r eg de har ramla færr’n fullstendig.
Den gamle, vinnskjæive smi:o høller på: å ramle i sammens.
ramme a-v rå:må, Dæ:r rå:må du jammen / jagrett spi:ker’n på hu:e æu.
De rå:må’n ha:lt i pengeve:gen æu detta, kann du begri:pe (li tap).
ramn s SvaRt som æin ramn. Fullstendig ram’svaRt på le:t.
ramp s Rampegjengen hølt te: på Må:såsi:a, blæi de sagt. Æin ekta ramponge.
rampe s Dæi tri: mjølkedonkane sto: radd opp på mjølkerampa i vegnskjille.
ramponere e-v D’e sønd’læg som villsty:ringane rampone:rær i ha:gane te følk nåttesti:.
ramse a-v Æinvårr (enkelte) a sku:longane konne ramse opp hæile utnattleksa uttabo:ks.
Anne konne bestandig salmevæRsa sine på rams.
rand s rånn, rånna, rennær, rennane. Svetterånn.
- 179 Rennane på vatne kella me jamt færr lø:kær (regnmønster).
Me har sådd nokka få: rennær me gullrøttær hæ:r i su:hellinga.
De va helst håppskji:a som hadde tri: rennær på langs onner.
rangle a-v Sonndag ettermeddag rangla følk gjønne æin tu:r etter Sto:rve:gen.
Å kåmmå rektig på rangel’n va: ikkje fullt så: grett bestandig.
ranglefant s Ranglefantane va jamnast litt ha:le på flaska.
ransel s Sku:leransel’n min høllt u:t i sju: dru:ge å:r, å:r om a:’na.
rap s Om vinterkvellane konne me somtir sjå: lange stjæRnera:p.
rape a-v ra:pa, Nårr ma:tæimen kåmmer opp att, kellær me de å ra:pa eller garpe.
rapp s Detta måtte skje: fluksens, helst på ræue rappen (straks). Få: et rapp a sve:po.
Detta hadde tatt seg opp atte tri: eller fi:re vendur på rappen. Rapp (fkt for rappsekk)
Den gamle rappen hadde gjoRt te:nesta i å:revi:s,- i so:l å regn såmmår som vinter.
rappe a-v Nå: får du sjå: te å rappe deg litt. Rapp på fo:ten.
Ongane rappa me: seg dæi møgne epla som lå:g på bakken.
rappkjefta adj Gnellmæ:lt å rappkjefta. Gått kjeftament.
rappsekk s På opptu:r ba:r eg nista på ryggen i den gamle rappsekken etter fa:bro .
Ryggsekk, rupesekk, rappsekk eller rapp(en) hyste båtte nista færr da:gen og vi:ko.
Bergansmæisen va: færr følk a et litt færmemmære slag.
raptus s Få:r’n fysst æin rapptuss, e:’n ikkje te å stagge me de fysste (anfall).
rar adj D’e nå kje ra:Re stelle eg ha:r i da:g heller (beskjeden servering).
De va ræint nokko ra:Rt å sjå: (imponert). E de kje ra:Rt æu? (undring).
Næi, nokko så ra:Rt skull’du kje sett. Ja, d’e så ra:rt me: de, væit du.
De ska kje ra:Rt te: førr de mo:nær. De blæi nå kje ra:re græiune uttas.
De se:r ikkje ra:Rt u:t detta (dårlig). De va kje ra:re trøsta å få:.
Ska eg sæi deg nokko ra:Rt? E du ra:r i svæiva eller? (litt gal).
Hå e detta færr nokko ra:Rt græis? Ra:r som gry:n.
Ra:r som ti:mian på græut. D’e kje ra:Rt me Gaml-Ola nå (skrøpelig).
Æin ra:r framto:ning. Æin ra:r skru:ve (underlig person).
D’e raRt me de ra:re, nårr de lu:re kåmmer te:. Mærkonderlæg ra:Rt æu (spøk).
raring s Veslegutt e æin liten ra:ring æu, nårr’n klemmer te: færr fullt (mye sjarm).
Denna sjø:mann’ blæi visst regna færr litt a æin ra:ring (original).
ras s Detta kåm hæiltopp på: kånn som et ra:s detta (vondt og uventa). Strengera:se.
Se opp færr ta:kra:se! Pass deg færr sno:gra:se! Gjekk me: i samre ra:se (gjeldskrise).
rasande adj ra:sans, Jens kan somtir bli hæilt ra:sans færr den minste ting.
Rant i ra:sene faRt ne: hæile Kjørkebakken å rett u:t på fly:tebru:a.
rase a-v
Må: vel æin gång få ra:sa ifrå: seg han æu va tru:læg (utagere).
Lø:r du kje ve:ala:ge sno:rene bæint, kann de foRt bynna å ra:sa.
Værre va: de nårr se:glæira ra:sa u:t i dæi bratte rinnane.
rask s Da: to:k fanten raske sitt å gjekk. Ba:re ganmmalt rask.
raske a-v Raska isammens litt trå:såve: oppå Mo:’n. Me får raske på: litt (øke farten).
Li:te bæ:r å finne, men me raska me: kånn de: som va:.
Fantefølgje raska isammens tø:lune sine å færdufta. Rusk og raskå:ver hæile gølve.
rasle a-v Somme raslær me vå:pen, andre me pengane sine. De raslær i læuve.
rasp s Kattetonga kjennas mest som æi lita rasp. Sko:ma:kerrasp.
raspe a-v Te meddag skulle me visst få: raspa fi:s å fuglesang, høRtas de u:t færr.
rass s Ditt rasshå:l, dær du gå:r! (bak, stygt skjellsord).
rate a-v ra:ta, Du ra:tær vell ikkje denna go:e ma:ten (vrake).
ratel s ra:te:l, Gubben få:r lissom et ra:te:l somtir. Da spa:rær’n seg ikkje (“anfall”).
raud adj ræu, ræu, røtt, ræue, Blæi nåkså ræu i kammen. Næi, da: se:r’n røtt (bli sint).
På ræue rappen (straks). De va røtt i røtt a ty:tebær åver hæile å:srabben.
- 180 Stræumfisken e jamnast ræu i kjøtte. Ræu i fje:se som æin pio:n. Blo:ræu.
Ræu i kja:kine. Ræu i tåppen (sint). Ræumussa (rødlig hud). Ræusprengt.
Sto: dærr blussene ræu å visste ikkje si arme rå:. Har aller et røtt ø:re å værra a: me.
raudleta adj Ræule:ta lippur å neglær hadd’ikkje kåmme på mo:ten hæ:r på lansbygda.
raudlett adj Ræulett å ly:s i hå:re hø:rer lissom isammens på æin må:te.
raudne a-v ræune ell. rødme, Dæi su:re morillune ræunær færr hvæ:r da:g som gå:r.
Somme jentongær rødmær nå færr ingen ting æu.
rauke a-v Me må sna:Rt få ræuka ti:lægpåte:trane kånses (hyppe).
(Stille opp kornbanda til tørk).
raute a-v Om kve:len ræuta ku:ine så sønd’læg nårr dom ville hæim te fjo:se.
rauv s Ba:re sitter på rævva å få:r ell ting fæ:lig oppi fange. Kjyss deg i rævva! (bakende).
rauven adj Anne har jamt så ræuven å go: æi ka:ke (porøs).
rave a-v ra:va, Blæi så ø:r i hu:e / i tåppen,- ra:va mest som æin full mann (sjangle).
ravende adv Næi, de blæi kje så ra:va / ra:vene ille heller. Æi ra:va fillebukse (elendig).
ravle a-v Eg ba:re ravla ne: de grøfste på æin papperslapp (skrive fort).
Sku:longane hadde ravla nokko kjæ:rastpra:t på do:veggen.
real adj De va re:alt gjoRt a’n, vi eg sæi. Et re:alt slagsmå:l. Æin re:al slusk (ekte).
Jæu, de: ska du da re:alt ha: æu de. De: har du æ:rlæg å re:alt færte:nt.
rebelsk adj Bli:r gubben fysst rebelsk, sty:rer’n seg lissom ikkje. Rebelsk i fylla.
redd adj Eg e redd me få:r sno:g te nåtta. Ho e jamt så redd færr seg (pysete).
Redd færr to:la (tordenvær). Redd færr bu:sen (om barn). Mørkredd.
Mange va li:vene redde færr å tråkke på høggårm i sko:gen.
Jens e nå jamt litt redd færr skjinne sitt (forsiktig, feig). Skuggeredd. Reddha:re.
redeleg adj Eg vi gjærra re:dlæg opp færr meg på flekken,- kontant me æin gång.
Dæi pengane har du re:dlæg færte:nt. De: e du re:dlæg vællt.
redskap s resskapp, Mange fa:rer så stygt me resskappen (ødelegger).
Da: fa:rer resskappen så ille. Go: resskapp e halle arbæie de. Hesteresskapp.
Jamt utsett færr å skjemme resskappen langs ve:ggrøfta.
regel s Kvinnfølka har nå jamt dessa re:glane sine å stri: me (mens).
De va: nå lissom æin gjylden re:gel å låkk’att grinna etter seg.
regle s reggle, Fø:r konne følk så mange pussige ri:m å regglur. Æin regglesme:.
Ramsa opp att den samre gamle reggla så foRt anle:dningen bæu seg.
regn s Stri:regn. Høljregn, Pø:sregn. Si:lregn. Detta regne gjærr gått på påte:trane.
De va’kje regn me må:te heller. Regnse:l. Duskregn. De la:gær seg te regn.
regnboge s Onner regnbå:gå’n kåm me visst aller, håsse de nå va:.
regne a-v Du må kje regne me me:g i må:rå. D’e slikt’n må regne me på så: sto:re anlegg.
Eg regnær ikkje på: slikt smått’ri. Æin stre:k i regninga.
Eg tru:r nå dom regnær seg færr krest’læge æu på æin må:te.
Åsså regnær’o seg lissom iblant dæi fi:ne. O:la e fa:belaktig te å regne i hu:e.
Eg tru:r ikkje dæi følka regnær nokko sæ:rlæg skjyllskap me kånn.
D’e jamnast foRtære å renge te: seg heller ifrå: seg (til egen fordel)..
Ma:ri regna opp færr meg elle sykjinbå:na sine, båtte på fa:rssi:a å mo:rssi:a.
Denne skryllen e kje sto:Rt å regne færr. Regne te: seg (feilregne til egen fordel).
e-v Nårr de regner på presten, så dry:per de på klåkkær’n. De stri:regner alldeles.
De regner som himmel’ns poRtær e å:pne. De regner så de spru:tær.
Væ:re ståppær ikkje hannom – ikkje om de regnte tøljekni:vær.
Nårr de regner å skji:ner so:la, da: e’de gjestebå: onner jo:la.
Me får vente te de har rengt ifrå: seg. Nå har de rengt i samfulle tri: jamdø:ger.
reie e-v ræie, ræier, redde, har redd, Ska du kje ræi’opp senga etter deg, du: som andre?
Som’n ræier, så: ligger’n. Beta:lte færr seg i ræie pengær.
- 181 Te slutt redde me opp færr kånn onner æi tett grå:nbuske å la:e kånn te å så:vå.
reik s Ba:r’ikkje stakkær’n har kåmme på ræiken nå igjen så (ville veier).
reim s Lett å skjæ:re bræie ræimær a a:’n manns rygg. Løyse på li:vræima.
Me to:k i: elt de: ræimær å tæug konne tå:le / hølle. Sæig som æi ræim.
Kny:t sko:ræimane dine, så du ikkje snublær i dom. Ræimskji:vo.
rein s Ræina attme stæinga:l’n e skværr te:rønnt me nu:petønn (kant).
Langs ma:lræina i Stræumen bynnær brå:dju:pe. Brattræinbakkane.
rein adj Detta e de ræine / gla:e vanvidd. Så kåm nokkon å gjo:le ræint bo:l (ta alt).
To:ne ræint fla:g (vise farge). Værra på de ræine me nokko (vite om).
De va ræint nokko ra:Rt å sjå: (imponerende). Ræint u:t sagt (ærlig talt).
D’e nå ræint færr gæ:le æu detta (bedre enn ventet). Gullene ræin.
Jæu, dæ:r har eg ræint mjø:l i på:sån (god samvittighet). Ræine dæ:velska:pen.
De va ræine o:l færr pengane (klar tale). Vesla va ræint ifrå: seg a gle:e.
Va ræint oppifrå færr denna butikkpåsten (glad). Ræine loRten (spøk).
reinferdig adj ræinfæ:rlæg, Dom spø:ka jamt om æin ræinfæ:rlæg loRtegri:s.
Så: ræinfæ:rlæg som Anne e:, ta:r eg glad’læg te: meg dæ:r i hu:se.
reinhårig adj re:nå:rig, De va re:nå:rig gjoRt a’n, hått du nå si:er. (realt).
reinspikka adj Detta e den ræinspikka sanninga. Ræinhekla løgn ifrå enne te a:en.
reir s D’e kje så bra: å skji:te i æige ræir. Mu:seræir. De ræine skjærraræir (planløst).
reisande s Somme ræisans gjekk helst u:t på å tigge; andre nøgde seg me å selja vispær.
reise e-v (Brukte ”reise” også om ganske korte avstander) Han reste u:t færr seg sja:v (på do)
ræise, ræiser, reste, har rest, Ræis / gå u:t etter et ve:afanga, e du snill!
E’kje sæin om å ræise bust, den ka:ren (bli sint). Ræise kjærringa (gjenopprette).
Ka:ri ba:’n ry:ke å ræise (brutal avskjed). Me ba:re resste på vo:na (uten avtale).
Ræise på lykke å fromme. Ræiseløst. Ræisefu:s (glad i å reise).
Sno:gen resste så å:værkje ti:læg de: å:re (smelte). Da: rest’o færr gått æu.
Ræise me labbeto:ge (gå). Ræise sin ve:g me pikk å pakk (ta med alt).
Vå:rflæumen resste med de: som va: langs fjø:rune oppetter (alt løst).
s
Ræisefæ:lig (klar til å dø). Lykke på ræisa! (ofte ironisk ment).
Me stå:r nettopp på ræisa te by:’n. Få ræisepass (være uønsket).
reisefot s E dekkan på ræisefo:t i da:g? (på farten).
reist s vrest, Me legger på æin vrest ne: væRste bratthenge (bremsekjetting).
reit s Ska: me kje setta æi ræit eller to: me ti:lægpåte:ter i vå:r?
D’e kåmme nokka dju:pe ræitær i gølve frammafærr ømmen (stripe).
reivunge s Ræivongane blæi ræiva (surra) båtte stramt å fast i vi:kosvi:s (spebarn).
Bå:na lå:g jamt i ræiven i mangføldige må:nær.
rek s Prå:men kånses va kåmmen på re:k i vå:rflæumen.
Eg gjekk jamt re:k færr dæi vaksne, nårr de va: nokko på gang (gå ærend).
Kjekt å ha nokkon u:vann i hu:se æin kan be: te å springe re:k færr seg.
De va frykt’læg mo:ro om såmmår’n å samle inn re:kve: på Stræumen.
reke s re:ko, Ta re:ko å kast vekk denna føykesno:gen framfær dynna (trespade).
reke st-v re:ka, re:ker, ra:k, re:ke, Ongær e gjønne lettast å re:ka på (sende ærend).
De re:ker så mange slags følk etter ve:gen nå: om da:gen.
Sledrekjærringane re:ker gå:lmellom. Æin ekta re:kærfant. Re:kærbikkje.
De kåm jamt re:kans di:gre ståkkær me stri:ken mitt etter Stræumen.
Han re:ker å stammær så fælt nårr’n le:ser innibo:k.
rekel s re:kel, De kåm æin lang re:kel a æin mann sti:mans (hengslete person).
rekke e-v Besta måtte rekke oppatt hæile bu:l’n på genser’n. Rekke tonge.
Anne hadde rekkt opp hånna flæire vennur, men ingen ga: nokkon ens på de.
rekke st-v rekke, rekker, rakk, har rokke, Vesla rekker ikkje opp te øfste hylla.
- 182 De va:ra å rakk båtte lenge å væ:l. Anne rakk O:la snøtt te aksline.
Eg trudde me skulle rokke å få onna de grøfste fy:ri kve:len.
De: me ikkje rekker i da:g, rekker me i må:rå. Dåkter’n rakk ikkje fram.
Detta rekker ikkje langt te så: mange sultne ma:gær.
Få:r ikkje strekke kånn lenger heller skjinnfellen rekker.
rekste a-v Kan du rekste opp nokka by:ær i Nårgje? (ramse).
Ka:ri reksta opp færr meg elle sju: sla:ga ho hadde ba:ka te ju:l.
rekved s De lå:g jamt mykkji re:kve: på fjø:rune oppme fjo:l’kanten (drivved).
reme e-v De re:mer i hælsen i kvell (svi). Så bekst at de re:mer.
remelie s reme:li, Denna hæisegræia blæi æin hæil reme:li utpå to:ne (apparat).
Eg li:kær ikkje elle dessa ny:mo:tens reme:liane (hjelpemiddel).
remje a-v De va nokkon som remja å skræik nokko vållsomt på hi: si:a.
remse s Eg fessla fingen min me æi skarve tøyremse eg kåm å:ver i skuffen.
rende s Uthu:se har et romsklæg låft. De kellær me te va:nlæg færr rende.
rene a-v O:la re:nær fram å teba:Rs på den nye sykkel’n sin (uten ærend).
renn s Hær e: slikt renn etter dessa stakkæRs ty:tebæ:ra om høsten. Rennelykkje.
De va: i ett renn, u:t å inn, da:gen lang (travelhet). To:k elt i samre renne.
renne st-v renne, renner, rant, har ronne, Hadde ronne på fu:a ne hæile skrånningen.
Dæ:r renner jamt følk på dynnane hæile såmmår’n.
Han lu:ger så de renner,- den sto:rlu:gæR’n
Ne:sa renner som æin bekk (snue). Græin så snørr å tå:rir rant. Rennans ne:se.
Tunna renner å:ver (flyte). Jens ba:re renner i ve:g han uten å tenke på følgjune.
Renner på butikken færr den minste ting. De har lissom ronne u:t i sann’ elt sammen.
De har ronne mykkji vatten i ha:ve sea den gång. Tobakkssiklune renner.
e-v Næi, dæi følka renner visst ikkje ne: dynnane te / hos hina:en i u:trengsmå:l.
Dom rente bru:ke ne: de bratte skå:te, rett / ratt på fjø:ro. Renner i: seg likt å u:likt.
rennebom s (utstyr til veving) Takk færr lå:na færr rennebommen (vanlig spøk).
rennemjølk s Rennemjølka må me ba:re slå: u:t (blåsur melk).
renonsere e-v renongse:re, Elle blæi nøtt te å renongse:re litt nårr de træut me ma:ten.
renske a-v D’e mykkji mo:roære å pella bæ:r heller å renske dom etterpå.
SkoRtune va skværr renska færr elt som hette ty:tebæ:r.
Go:e jøssingær blæi foRt vekk renska u:t i nytt elt sty:re å stell.
Hå: mykkji me renska, kåm kve:ko att li:ke færbaska / færhærda.
Ka:rane renska fisken me tøljekni:ven. Renske halsen.
Bekkerensken kåmmer helst i okto:ber (regnperiode). Lannrensk (flom).
re(æ)pe s De lå:g si:bræia me ku:re:pur oppåver i hæile gu:to (kulort).
repje a-v repja, Rå:dy:ra repjær læuve a ha:gatre:a så foRt dom får ta:k (“flå”).
Me repja a: æi bytte morillur i full faRt.
res s Me fant et re:s me sto:re, fi:ne bæ:r (høg kant). Slo: kånn ne: på øfste re:se.
reser s Å, O:la e æin re:ser te å ta seg fram i u:l (urd) å u:lenne.
Han e: nå æin re:ser te å regne i hu:e æu (svært flink).
Guttane ønska seg jamt re:sersykkel me hønn på sty:re.
resleilig adj O:la e bestandig så græi å reslæilæg imot elle (hjelpsom).
resonnere e-v Somme e så fæ:le te å ressone:re.på andre (finne feil).
rest s Nå: stå:r de ba:re nokka lu:sne kro:nur te rest på bo:ka (butikkgjeld).
Æin li:ten blå:tøysrest blæi nåkk te ny: blusse te Vesla.
Litt restema:t konne somtir bli: te den ræine skælkefest.
rete a-v re:ta, De re:tær meg å sjå: så mykkji slurv å slendrian (irritere).
rett adj Rett ska værra rett, om d’e aller så gæ:le. Jæu, de går rette ve:gen me’n nå:.
Jæu, de va nå rette ulla (ironisk ment). Jæu, du ha:r rette ta:ka på de nå: (grep).
- 183 Detta e nå kje mæire heller rett å rektig, vi eg sæi. De va jammen et o:l i rette ti:.
D’e rett å slett blo:pri:s dom ta:r færr denna hæimavla tobakken.
Jens stre:vær fælt me å kåmmå på rett kjø:l igjen etter denna fillesa:ka / fjaskoen.
s Eg vi: nå gjærra rett å skje:l færr meg, væit du, så langt eg færmå:r
Han hadde retten på si: si:e. Stå:r bastant på retten sin. Me få:r la nå:de gå færr rett.
Næi, eg e’kje vrang, eg e: bare så stygg på retta. D’e åfte ne:varetten som gjeller.
Sja:vfølka synte meg te rettes på elle mæug’læge må:ter (gi orientering).
Eg li:kær ikkje å ta: meg te rettes på æin fremmen sta: (uten tillatelse).
Den megga gå:r nå gjønne i rette me sjølvaste presten, om så va:. Stå: te rette færr.
Du har rett, du ska hengas. Så fekk eg rett li:kevæ:l da, som eg trudde.
rette a-v Rette ryggen (hvile). De rettær seg nåkk etter hvæRt ska du sjå: (tilpasse).
Detta e nå li:te å rette seg etter. De gjeller å rette seg etter væ:r å vinn.
Han retta hånna i væ:re lissom’n ville spø:re / spørja om nokko.
Du ska sjå: de rettær seg elt sammen me ti: å stonner (optimisme)
rettskaffen adj Han e kje så omframs snill nettopp, men rettskaffen e:’n som få:.
reverense s Ho li:ra a: seg æi lang revverense. De kåm som æRtær or æin sekk.
revestrek s Ba:re ikkje nokkon har vorre u:te me re:vastre:ka sine nå igjen så.
ri
st-v ri, ri:r, ræi, har ridd, Ho va lissom ridd a æi ubendig ma:re (plage).
Han ri:r nå kje jamt den da:gen’n sæ:lær, den ka:ren (litt treg).
Hått e: de som ri:r gubben i da:g da? (i dårlig lune).
Dessa katteskråttane ri:r nå på hina:en te jamnan (parer seg).
Jens ha:r de nå jamt me å ri: kjepphestane sine (stå på sitt).
Sitt ånt’læg, grinnsto:len e kje te å ri: på!
ribbe a-v ribbe ell. rebbe, Dom va rebba færr elt dom egde. Ribba te skjinne.
Så:g mest u:t som æin rebba fuggel.
rift s rift ell. reft. De va veldig rift etter de billige blå:tøye (etterspørsel).
De har blitt æi reft i trøya mi, æi di:ger flærre / flenge.
rigge a-v Me får rigge kånn te: me spett å spa:e. Hæ:r vi e:g rigge meg te: færr nåtta.
rik adj Næi, eg ska kje bli så ri:k på detta de gjærr nokko. Gjærra seg ri:k på fanteri.
Gubben te:nte seg gronnri:k på dessa spekulasjo:nane sine.
Nårr dæi ri:ke har fått nåkk, ska dæi fattige ha takk.
rikke a-v Næi, du rikkær ikkje hannom på detta. Nyttær kkje om du bry:ter’n a:.
Du fekk ikkje rikka’o a flekken, ikkje så mykkji som æin tomme.
riktig adj ell. adv rektig, E du kje rektig klo:k eller? E du kje rektig navla?
Eg væit ikkje rektig om eg vi værra me: på detta.
Denna by:mannen va visst rektig æin stø:vær me kaRt å kompa:s.
Næi, ingen i hæile bygda e rektig færr hennær (akseptabel).
Gri:sen ha:r ikkje vorre rektig på tre:v nokka da:gær (litt ufrisk).
De va: nå kje mæire heller rektig etter mi mæining. De va rektig æi bomsedæise.
rim s
De går på ri:m, som ost å pri:m. Ri:m i skjegge (is).
På Må:såsi:a kann ri:me bli liggans i da:gavi:s nårr so:la e boRte om høsten.
Om må:rån va ro:tåfta jamnast dekt me nåttgammalt ri:m.
rime a-v
Eg få:r kje detta hæilt te å ri:me (stemme). D’e hæilt gvi:tri:ma på to:ne.
rimeleg adj D’e ri:m’læg at’n se:r på de te å:ver pins’hælgja (sannsynlig).
Eg kåm nå ri:m’læg ifrå: de håkke som da (billig). Ri:m’lægvi:s (trolig).
Pri:sane va kje så uri:m’læge heller, vi eg sæi. Urim’læg te å setta på å færlange.
rind s De vekser ikkje sto:Rt på dessa tørre rinnane (bakkekam).
ring s
I tjukke skødda va de lett å ro: i ring. Slå: på ringen (leik).
Jammen bru:ka’n gjifteringen sin te eggestæup æu.
Ront ju:letre:e gjekk dæi mindre ongane helst i den innste ringen.
- 184 Ringfærlå:vå. Ringfingen. Hått bety:r de me ring ront må:nen?
Dom si:er Ma:ri har kasta ringen (bryte forlovelsen).
ringrev s
Pass deg færr den ringre:ven! (luring). Stu:ten hadde ring i ne:sa.
ripe s Me fekk nå slettes ikkje fisken inn åver ri:pa bestandig heller (esing).
rippe a-v
Me vi kje rippe opp i elt detta gamle rø:le nå: igjen (vonde minner).
ris s Va de sjø:lfærskjyllt, hadde eg på sett å vi:s henta ri.s te æigen ba:k.
Æin hæimela:ga ri:sli:me konne jamt værra te båtte nytte å te pry:d .
risgryn s ressensgry:n, Ju:legræuten va helst ko:ka på ressensgry:n.
rispe a-v
Vi du risp’a æi fy:rstikke færr meg? Fy:rasken ligger på spesshylla.
Nu:petønna hadde rispa’o opp oppetter hæile armane.
s
O:la konne så mange rispur ifrå da:gane på mo:’n (småhistorier).
Sli:ke lu:gærrispur vill’eg kje li:te eltfærr mykkji på, va eg de:g.
rispende adv Detta bli:r rispene gæ:le håss’eg fa:rer.
rist s
Så hø:grista at eg få:r ikkje atte sko:a på følkevi:s. Bræi åver rista.
risvorte s Har fått æi di:ger ri:svoRte på kno:ken a pe:kefingen.
riste a-v Vi du gå: ne på fjø:ro å ri(e)ste dessa si:kpinnane te meddag? (renske).
Riste li:vloRten or nokkon. Så sinna at’n rista seg. Riste på hu:e (betenkt).
rive s Tinnane har gjinge i den gamle høyri:va. O:la har sett ny:e tinnær i ri:va Annes.
Jønnri:va e kje esla te slikt arbæi. Rett i ryggen som et ri:veskaft.
rive st-v ri:ve, ri:ver, ræiv, har ri:ve, Du må ri:ve deg læus å bli: me kånn du: æu.
Somme ri:ver å sli:ter så vållsomt nårr dom ska gjærra eller så li:te.
Vesla ræiv seg te bloss på nu:petønna. Jammen hadd’o ri:ve æi flærre i stakken æu.
Eg li:kær ikkje å ri:ve arbæie ifrå meg. Me ræiv i kånn æin ma:tbe:ta i full faRt.
Gamlingen dær boRte li:kær å ri:ve kjeft somtir (litt dristig spøk).
Detta bli:r ri:vene gæ:le, håsse eg snu:r å venner. Ri:ve a: æi fy:rstikke (tenne).
Viss du: beta:lær, ska e:g ri:v’i (være raus). Me ska kje ri:ve opp att i gamle så:r.
Han ri:ver ikkje ru:va a fu:a den ka:ren (anstrenger seg nødig).
De: va nokko som ræiv (sterk dram). Denna illte:ven ri:ver i ne:sa (stank).
rivjern s Ka:ri e et ekta ri:vjønn nårr‘o fyste klemmer te: færr fullt.
rivne a-v revne, Stri:gesekken har revna i bånn, tvæRs å:ver.
De: e me:g revnene li:kegjyldig elt sammen / hæile græia.
SkjuRta mi høller på: å revne åver åksla. Så stappmett at eg meste revnær.
s De har kåmme æi di:ger revne i i:sen langsme’ lann (sprekk).
I dæi fuktige revnune va ty:tebæ:ra ekstra sto:re å ræue.
rjome s romme, Den tjukke, su:re rommen sma:ka gått attme hæimba:ka flabbrø.
På stu:len ko:ka somtir Besta rommegræut te sonndagsfrem’na.
ro e-v Me måtte mest te jamnan ro: Fjo:l’n, nårr me skulle nokko.
Me: ongane rodde jamt litt i siksakk,- kvinnfølka æu somtir.
Ka:rane skjiftas jamt på å ro:. Somme sta:ær va de faste ro:skjifte.
Æin hende gång rodde dom me to: par å:rir æu. De va bæinast å ro: mittfjo:ls.
ro s Me hadd`ikkje ro: på kånn hæile kve:len. Sett deg nå:, å ta: de me ro: du: æu.
Eg ha:r ikkje ro: i meg færr ongane på i:sen. De blæi så: som så: me nåttero:.
Gamlingane gå:r jamt ti:læg te ross. Skulle visst hølle seg i ro: nokka da:gær.
Nå e de vel på ti:e å kåmmå seg te ro: færr nåtta. Me får nå onne kånn ma:tro:.
roe a-v Få:r nå ro:e ma:ten litt førr me klemmer te: att. Nå: må du ro:e deg ne: litt.
Detta snakke ro:ær seg vell me ti:a de æu. Ba:re denna filletønna ville ro:e seg litt.
Væ:re ro:a seg litt om senn da de læi på kve:len.
rogn s røgne, D’e sønn å he:ve den go:e røgna. Fugglerøgne va de visst ingen som å:t.
Den stekte røgna va fi:nt gry:nute å sma:ka utru:læg gått.
rogn s røgn, Den tørre røgneve:en værmer / he:tær utru:læg gått, å ulmær å brenner lenge.
- 185 Dæi su:re røgnebæ:ra e’kje sto:Rt tess te følkema:t.
ròke s rå:kå, Bæ:rbytta e kje full førr’o e rå:kå (overmål).
Rå:kå’n detter gjønne a: på hæimve:gen. To: rå:kå bæ:rbyttur. To: tåppa te:skjæiir.
rokk s Hos Besta hugsær eg den jamne råkkedu:ren om kvellane.
Færr mo:ro skull kella følk æu somtir sykkelen færr råkken sin.
rokke a-v Næi, du få:r ikkje råkka hennær i den tru:a (forandre). Ho e kje te å råkke.
Gamle skjikkær e heller ikkje go:e å råkke ve. Hæilt uråkkelæg a:gjoRt.
roleg adj Følk to:k de ro:læg jamtåver den ni:ene a:pril. Elle venta på ro:lægære ti:er / væ:r.
Har du låppur i blo:e, e de så: si: sa:k å sitta ro:læg å vente.
De hadde gjinge ro:læg å pyntelæg færr seg onner hæile slabbera:se.
rom adj Lu:va e eltfærr rom, ho bi:ær ikkje på:. Lå:ke sitter så romt. Romskjinna.
rom s Kan dekkan gjærra rom færr me:g æu boRti benken? (plass). Sengerom færr fi:re.
Nå ha:r eg kje rom færr mæire, om klingen din e aller så go:.
Få:r eg ikkje ållbå:gårom, få:r eg lissom ikkje puste. Trenger litt pusterom (pause).
D’e kje lett å fylle romme etter hannom (savnet). Et sto:Rt tomrom (savn).
Dæ:r d’e hjæRterom, e de hu:srom æu. De va: kje så flu:st me skå:prom.
Jenteromme lå:g visst på su:si:a inn imot ha:gan.
romhendt adj Han e jamt litt romhent (ronnhent) nårr’n må:ler opp te følk (raus).
romjula s I romju:la e de kvellhæilagt, blæi de jamt sagt.
romme a-v At den vesle stu:go konne romme sju: stykkji, e nå mest som et onder æu.
Sli:ke gamle framskå:p rommær nå ikkje så li:te. De røms nå æin go: de:l.
rommeleg adj romsklæg, Me hadde så sto:Rt å romsklægt et to:n på Strengen.
I de sto:re framskå:pe mellom vønnæia røms de utru:læg mykkji..
De rømtes mykkji i den gamle rappen Pappas æu, - hæile vi:kosnista..
romsamt adj Dæi følka har jamt så romsamt me pengær. Dom le:ver romsamt (flust).
D’e gått å konna bu: romsklæg. Et sto:Rt å romsklæg hu:s (nok plass).
romstere e-v Håkke e de som romste:rær så fæ:lt oppå låfte (rote).
Råttune romste:rær så ille utti bu:a.
rope a-v Som du ro:pær få:r du sva:r. D’e nokkon som ro:pær å vi ha skjuss å:ver.
ros s Sjø:lro:s stinkær. Flink me hennane e:’o,- den ro:s ska’o ha:.
Aller et ro:sens o:l å hø:re ifrå den kanten, ikkje ifrå må:rån te kve:len.
rose a-v O:la blæi ro:sa opp i skjy:ene a elle.
Den ka:ren ha:r nå kje større å ro:se seg a: han mæire heller andre.
s Nokkon dans på ro:sur blæi de kje færr hennæRs de:l, de: e sønn å sæi (slett ikke).
rosin s rusi:n, Somme li:kær ikkje rusi:nur i bøllane. De va: nå lissom rusi:na i pølsa de.
rosut adj Besta hadde sto:Rt ro:sute sja:l på seg te sonndags.
rot s ro:t, ro:ta, røttær, røttane, Dro:g tønna u:t me ro:ta, gutt. Ta: de vonne me ro:ta.
Plentune må få ti: te å rø:te seg åntlæg (slå rot). Ro:tbløyte.
De va ro:tekta flå:bygningær hæile hurven. Gullbåsten har dju:pe røttær.
rot s Hæ:r e elt i ett æinaste ro:t (uorden). Eg må få årdna opp i detta ro:te. Ro:tekåpp.
Nårr eg ha:r de så ro:tute, vi eg helst ikkje ha: nokkon inn. Ro:tehu:e.
rote a-v Li:kær aller nårr nokkon frem’ne eller huses følk ro:tær i tø:lune mi:ne.
Kan meste sæi’ at’o ro:ta te: hæile li:ve sitt, enda så ong’o va:.
Hadde ro:ta seg boRt i nokko tyskerarbæi, som skulle værra så svæ:Rt.
Den tullhø:na ro:tær isammens likt å u:likt i ett æinaste sammensu:rium.
Eg har ro:ta boRt dessa gamle pappera ifrå banken.
rotte s Råtterompe (lita sag). Råttehå:l (utrivelig sted).Råttenikken (kjent forbryter).
a-v Dom hadde visst råtta seg isammens imot’n hæile skåkken.
rotvelte s Etter u:væ:re lå:g hæile fu:romo:’n si:bræia me sto:re ro:tvelte.
rov s
ro:v, Dæi sto:re ro:vdy:ra va fullstendig u:tro:ta i lange ti:er på dessa kantær.
- 186 ru adj Hu:a va litt ru: å kjenne på (ujevn). Ru: som sannpapper. Ru:mæ:lt, Ru: i må:le.
rubb s Me to:k me: kånn rubb å stubb. Sette fy:r på hæile sta:sen, rubbel å ra:ka (alt).
rubbe a-v (Sy små folder).
ruflete adj D’e så vont å vaske detta ruflute stæingølve (ikke slett). Dju:pe ruflur åver elt.
rufse a-v Guttongane rufsa i: seg ma:ten på æin, to:, tri:. Rufsa på: seg kle:a i æin viss faRt.
Den sjuska rufsær ifrå: seg arbæie i æin fy:kene fæi (slurve).
Rufsen å sjasken te jamnan, å li:te nøye me kle:a’o gå:r i æu..
ruge a-v Den spreglute hø:na har ru:ga u:t et sto:Rt kull i å:r æu.
De e: nokko’n går å ru:ger på, å lissom ba:re ha:r færr seg sja:v.
rugg s Då:vårugg. Då:vårugge. Fillerugg. Fillerugge. LoRterugg: LoRterugge.
Ja, Gaml-O:la va litt a æin rugg, kan du tru: (stor og sterk).
rugge a-v Eg kan nå rugge vøgga litt imens du: rø:rer i gry:ta (gynge).
Besta sitter helst i ruggesto:len attme vønnæie. Rugge me hu:e.
rugle a-v Veslegut ruglær på den læuse tønna si, att å fram (lirke).
Æin u:jamn å ruglute kjærreve:g hæilt fram (ujevn).
ruke s I mørkre kåm eg te å tråkke i æi fæRsk å linn ku:ru:ke.
rukke s Gamle følk får jamt rukkur i annlette. Rukkute (rynkete). Rukkebann.
a-v Sæumen va fint rukka langsme æine kanten. Rukke på ne:sa.
rukkel s
Hæile bå:thu:se blæi ba:re nokko elendig rukkel (mislykka bygg).
Tenk å setta opp slikt rukkel mitt i æugesy:na på følk.
De blir inga græie på detta, ba:re et æinaste rukkel elt sammen (skrap).
rull s Æin rull skrå:tobbakk. Tobakksrull. Svissrull. Busserull. Full rulle.
Rullepølsa skulle spa:ras te ju:leftan. Rullings (røyk).
Kjærringane hadde jamnast hå:re i æin rull / tull i nakken.
rulle a-v Eg rulla så lang eg va: (falle). Gri:sen rullær seg i loRten (velte).
Ho gå:r såmen på rulten a:’nahvæRt å:r (gravid). Et rullekast (tømmervelte).
Kassa rulla kant i kant ne:åver bakkane. To:la rullær (brake).
Besta hadde nesten rulla i kjellærtråppa (falle).
Ka:rane suns de blæi ri:m’lægære å rulle røyken sjø:le. Rulle å:ker’n (jevne).
Rulle me æugune. Rulle opp hå:re.
rulten
adj Sjanglute å rulten i gånga (ustø). Gå: på rulten (gravid).
rumle a-v Eg e så sulten at de romlær i ma:gan. Romlema:ga.
rumpe s Ri:s på rompa. Glatt som æi bå:nerompe. RompestæRten. Rompetangen.
Vi du stikke boRt te O:la å lå:ne rompedra:ge? (narreord). Rompetaske.
Stakk rompa imellom bæina å luska boRt som æi vå:t bikkje.
rund adj Ronn som et kattehu:e. Kliss vå:t, ronn bæut, å:våte å ne:. Ronn åver ryggen.
adv
Fa:rer bygda ront me sledder å va:s. Så:vå ront (natt+dag+natt).
Ongdommen stillte mannjamnt opp æu å gjekk gla:d’læg ront ju:letre:e.
Dom snakka den tusten trillene ront (lure). Bli ronnju:la (få bank).
Næi, nå: gå:r de skværr ront færr meg (ør). Vaske ront (tak og vegger).
rundbrennar s ronnbrennær, (parafinlampe / kvinnekjær mann).
runde s Me græier vel æin ronde te:. De får bli: siste ronden færr i kvell.
Ska me ta: æin li:ten ronde me ro:sno:ra etter kvellsma:ten?
a-v Me ronnær a: oppåver. O:la har ronna dæi femti (fylt femti år).
Endelæg ronna me siste ødden å la:e te lanns i stå:a hæime.
rundeleg adj Detta blir rondelæg nåkk te elle sammen (flust).
rundhåndet adj De:ler u:t ronnhånna, te elle som trenger.
runding s I kjø:revandringa gjekk hestane i æin vi: ronning utt’på to:ne.
Anne hadde tatt / vorre æin ronntu:r i grannla:ge me basa:rlistune.
rundjule a-v På fyllefestær vanka de visst ronnju:ling æu mang æin gång.
- 187 rundstele st-v ronnstæ:la, O:la blæi re:alt ronnsto:len æin gång’n va i Skji:en.
runge a-v Dom sang så de ronga i hæile hu:se (gjenlyde).
rusk s Men bro:r hannoms ru:vde enda mæir. De: va æin di:ger rusk, kan du tru:.
Eg har fått rusk i æugæie. U:te i rusk å regn å ell slags væ:r.
De va kje så mykkji som et rusk å sjå: nokkon sta: (ganske reint).
Nå: må du foRte deg å gjøyme rusken din igjen da (tissen).
Fullt a rusk å rask ront veggine elle sta:ær (uorden).
Dom subba færsy:nemeg ruske innonner senga.
Æin rusk a æin dø:lagamp (stor hest). Rusk i maskjineri:e (stans).
ruske a-v Eg gjekk å ruska litt bæ:r oppå Mo:n (seint og sparsomt).
Eg ruska me: meg de vesle som va: (tok resten).
Eg vakna te li:v da nokkon ruska meg i hå:re.
Detta trenger sand’læg å ruskas litt opp i (avdekke feil).
O:la ruskær opp i litt a hvæRt han (klarlegge). Vinnen ruskær i tre:a.
ruskete adj Du e ruskute på genser’n. Eg tru:r du e ruskute eg! (litt gal).
E du blitt hæilt rusk eller? Hæilt tullerusk. Ri:v ruskene gæ:le.
Ruskute ram etter hælgæ:len o:st (spøk). Ruskesa:ra.
ruskevær s De la:gær seg te ruskevæ:r i må:rå. Ufy:s’læg ruskevæ:r.
ruskomsnusk s Næi, værre ruskomsnusk ha:r eg kje vorre boRti (uordentlig).
rusle a-v Me rusla boRtåver Sto:rve:gen et stykkji. To:k bar’æin liten rusletu:r.
Gamlingane hadde elt rusla oppå å lagt seg. Jens ruslær litt å drekker.
Gå:r helst å ruslær færr seg sja:v båtte hælgj å værke.
De ruslær å gå:r æin da:g i senna. Ho ha:r rusla gamle Ka:ri æu (død).
Nårr (de som sto: på) bo:ka va betalt, va de kje stoRt att å rusle me (rutte).
ruslebasse s Værre ruslebasse hadde ma knapt i hæile bygda (ranglefant).
rusta adj Hadde tri:e / tra:e æin rusta spi:ker tvæRs igjønnom støvvl’n.
ruste a-v Hått e: de nå som aller rustær? Gammal kjærlæghett ruster aller, hæitas de.
Dæ:r hadd’o rusta seg u:t me bæ:rpellær å to: sinkbyttur. Rusta te tennane. Gått rusta.
rusul s Jæu, han va: nåkk litt a æin ru:sull i ongdommen, de: e kje å nekte færr (festglad).
rusvinn adj Anne e russvinn å u:vann i kåsten båtte hæime å boRte (lite kresen).
E:ter gla:d’læg de: som kåmmer på bo:le. Russvinne følk ta:r de som de e:.
rute s Pu:s spæila seg i vønnæisru:ta. Døtsparadi:sen hadde visst seks eller sju: ru:tur.
På brygga sto: jamt ru:tebi:len å venta te ru:tebå:ten kåm å:våte.
rutte a-v Følk hadd’ikkkje mykkji å rutte me i tredveå:ra (disponere).
ruve e-v De ny:e uthu:se ru:ver veldig på den hø:ge mu:ren (virke (stort).
Sli:ke hyttur må kje bli elt færr ru:vans heller. Ru:ver i tærrenge.
Sombefjelle ru:ver gått ne:ast i bygda (vises).
Ska sæi O:la e æin som ru:ver nårr’n kåmmer (godt synlig).
ruve s De har lagt seg æi tjukk ru:ve på så:re (sårskorpe). Æi di:ger flabbrøru:ve.
Han ri:ver ikkje ru:va a fu:a den ka:ren (anstrenger seg lite). Vaffelru:ve.
rydde a-v rødda, Nå: får dekkan rødda åntlæg opp etter dekkan, etter elt detta sty:re.
Må få rødda onna væRste brå:tån. Rødda plass. Ræint å røddug(t) høgt å lågt.
rygg s Veslegutt vi gjønne sitta på ryggen i da:g. O:la har bygda i ryggen (full støtte).
Dom tiskær å pra:tær ba:kafærr ryggen på følk. Snu: ryggen te nokkon (overse).
Dæ:r gjekk eg rett på ryggen, væit du, mitt i følkesy:na (falle). Mjå:gryggen (smal-)..
O:la gje:r seg færr ryggen (klager over). Ta: ryggta:k (bryte). Pukkelrygg.
De ska stærk rygg te å bæ:ra go:e da:gær. Me får rette ryggen litt å puste på (hvile).
ryggskinn s Ryggskjinne va æin fast de:l a arbæishabitten, akkoratt som sø:vesten.
ryke st-v ry:ke, ry:ker, ræuk, har ry:ke, Nå: bynnær de elt å ry:ke i pi:pune (tidlig morgen).
Tæuge hadde ry:ke, å såppa hadde sli:te seg i vinnku:lune. Lampa ry:ker, skru:v’o ne:.
- 188 Ræuk i fullt sinne opp ifrå sto:len. Ræuk i tåttane på hina:en. Ræuk på dynna (for).
Så dom at de ry:ker a hu:e på’n. Da ba:o’n ry:ke å ræise på flekken (avvisning).
rykk s rykk ell. røkk, De gå:r litt i rykk å napp (ujevnt). Fisken røkte i tæumen (napp).
rykte s De gå:r så mange rykte på bygda. De ryktas foRt hviss d’e aller så li:te på gang.
Detta e ba:re læuse rykte. Rykte hadde lissom gjinge fy:ri’n (omtale).
ryte v Du ry:ter vel ikkje nårr du så:ver æu? (snorke).
røl s rø:l, Mannfølkrø:l (høglydt snakk). Fyllerø:l. Satt bar’å rø:lte om elle ka:rstykkja sine.
rømd s Eg konne så vitt timje (se) æi lita ljoske no:l i rømda (synsranda).
rømme e-v De rømmer æin sla:ve (hull på strømpetåa).
Har rømt ri:ke å tatt Tuddæl fatt (plutselig forsvunnet).
Denna by:la rømmer gått å væ:l to: sekkær mjø:l (har plass til).
rør s Vatne gå:r inn i et rø:r, men røyken gå:r u:t i æin røyr.
rørande adj rø:rans, De e: rø:rans å sjå: elle ongane me fla:ga sine.
røre
s
Nå e elt i æi æinaste rø:re (kaos). Vaffelrø:re.
e-v
Nå har amerikanerane æu end’læg bynna å rø:re på seg (tar del i krigen).
Rø:Rte ty:tebæ:r. Rø:re i græuten. Kvinnfølka e jamt så lettrø:Rte (følsomme).
Dom si:er Gamla i Trå:a har bynna å rø:re (senil). Glømskjynn å rø:rute (uklar).
rørug adj Besta va fresk å rø:rug hæilt te de siste (sprek).
rørut adj Ba:r’eg ikkje måtte bli så rø:rute, nårr eg blir gammal (uklar tanke).
røske e-v røske, røsker, røkste, har røkst (omkasting av sk).
Me røkste mykkji gra:s å blekkje te gri:sine. Røsker me: kånn hæile ro:ta.
Den gamle skjæ:ren e ille te å røske nårr dom klypper meg i hu:e (lugge).
Gammel’n bli:r så røskene sinna somtir. Røkste så hå:rdåttane fæuk.
røsleg adj
Ja, O:la e æin røsslæg mann å sjå: te, sto:r og stæut.
røvar s Du e: nå æin liten rø:vær æu da (godsnakk). Æin fæ:l rø:væronge
røvarkjøp s Dæ:r fekk du et re:alt rø:værkjø:p, vi eg sæi (god handel).
røyk s
Detta gjekk som æin røyk (lett og fort). De: e gutten i røyken de (ros).
Ingen røyk uten varme. Ta:ke i stu:go va be:kene svaRt a pi:perøyk.
røyne e-v Røyner de færr ha:lt på:, få:r me la resten i bero: te i må:rå (utsette).
D’e sont at ongdommen får røyne seg litt somtir (bruke krefter).
røys s
I den gamle røysa fant me ongane mange spennans græiur (dynge).
Latte etter seg æi røys me mo:rlæuse ongær. Æi hæil røys (svært mye).
røyte e-v røyte, røyter, røtte, har røtt. Katta kåns røyter så ille nå: færr ti:a (miste hår)
Den gamle skjinnfellen røyter ba:re du lettær på’n aller så li:te.
rå e-v
rå:, rå:r, rådde, har rådd. D’e gått å få rå: seg sja:v litt æu somtir.
Du rå:r ikkje åver me:g du:. Eg vi rå: deg te å vente te so:la har gladd.
Ho rådd’ikkje hæilt me: seg i væRste fe:berri:ine (uklar).
De rå:r tvi:l om detta ront om på gå:lane / i hu:sa (usikkerhet).
De rå:r eg deg ifrå:på det stærkaste; - jammen gjærr så:.
Onner kri:gen va de tysk’rane som rådde i lanne. Mennskja spå:r, men Gu:d rå:r.
Væ:re rå:r me kje færr nokkon a: kånn, hværken e:g eller du: (bestemme).
Ka:ri rå:r ikkje rektig me: dessa uli:dlæge guttongane sine.
Ma:tstelle va de bestandig Anne som rådde færr.
Hæime rå:r’o seg som’o vi: i ell ting, båtte i sto:Rt å smått.
rå adj
Me å:t aller rå: sill, men stekt’o i panna eller på glø:ane.
Eg slu:ker de kje rått elt’n si:er heller (skeptisk).
Følk fø:rer nå i: seg hått de ska værra, båtte rått å rå:te (grådig).
råbarka adj Rå:barka framfæ:l. Et rå:skjinn. Æin rå:tass. Rå:kjefta. Rå:kulle.
De va skji:re rå:flaks elt sammen ifrå enne te a:en (bare hell).
råd s De bli:r vel æi rå:. D’e kje rå: me: de (får stå til). Kåmmer ti:, kåmmer rå:.
- 189 Så:g meg inga a:na rå: (utvei) Nå: va go:e rå: dy:re. Væit du æi rå: færr hu:gbi:t?
Så:g seg ikkje rå: te / me å å:verkåmmå elle foddringane ()tilfredsstille krava).
Dæi gamle rå:ine gå:r i gløymebo:ka. Eg ha’kje rå: te å kjø:pe så billig.
Ha:r ikkje me: rå:? Å:, rå:ska:pen e a sto:r nåkk, sa Nils. Visste ikkje si arme rå.
D’e rå: me den pølsa som e færr lang. De va kje rå: å hø:re nokkon ting (umulig).
Sto: så råvill, visste værken u:t eller inn. Bæ:re hu:læus heller rå:læus.
råflott adj De kan vel værra bra: om ikkje elt e så rå:flått.
råk s
Bå:tane la:ga æi sma:l rå:k i fjo:li:sen (spor). Somtir fræus rå:ka att om nåtta.
råkast v rå:kås, Me slompa te å rå:kås æinvårr gången på aksjonnær å slikt (treffes).
råke a-v rå:kå, De konne vel rå:kå sli:k æu æinvårr gången / æin hende gång (sjelden).
Me rå:kå te å mø:tas i hælgjine. Eg æu rå:kå ille u:t somme gångur (uflaks).
Eg å O:la rå:kå u:kla:r i arbæie æin gång æu (ble uvenner).
De konne vel henne somtir at me konne rå:kås / treffas på Dy:rsku’n.
råke s Fro:e å rå:kå dræiv utor kjeften på de arme dy:re. (Spytt – helst fra større dyr).
rålendt adj D’e heller rå:lennt hæ:r i lå:glenne, - fuktig å vass-sju:k jo:l jamtåver.
rålikka
adj Vesla va rå:likka oppetter hæile skjinnleggen (uten hud). Rå:likka nærvur.
råm s
De gjekk færr de meste på et rå:m elt sammen (på slump).
Sli:ke lu:ringær e kje go:e å få rå:m på (treff).
råme s
De fins ikkje atte rå:me / råsske i jo:la lenger (fuktighet).
råmjølk s Fekk me rå:mjølk, vanka de jamt kælvedans te etterpåma:t (pudding).
råne s rå:nå, Me har gå:ans æin å:rsgammal rå:nå i bingen (hanngris).
rås s Ongdy:ra hadde føldd æi sna:l rå:s oppåver i fjellsi:a (renne).
råskinn s Han konne somtir værra et rå:skjinn me hestane (hensynsløs). Rå:tamp.
råskrelle e-v D’e ba:re te sonndags at me ta: kånn ti: te å rå:skrelle påte:trane.
råte s rå:tå, Jammen e de kåmme rå:tå på dæi ny:e påte:trane æu.
Sand’læg har de gjinge rå:tå i somme a gølvbjælkane.
Tørrå:tå (sykdom). Rå:tåflekkær. Et rå:tåhå:l i kjellærlemmen.
råtne a-v Kønne råtnær på ro:t. Tennane råtna i kjeften på fattigfølk.
Den såmmår’n hang høye på hesjune te de råtna.
råtten adj
rå:ten, Rå:ten vå:ri:s ska du pass’deg færr. Han e kje å li:te på.
Råtne egg luktær dø: å færdærvels’. Fisken ska værra ra:k, men ikkje rå:ten.
Rå:ten som føRsk. Pi:l rå:ten. De råtne tæuge ræuk på mitten.
S
sabbe
a-v Sabbær / vabbær ront på såkkelesten. Han e æin ekta la:tsabb. LoRtesabb.
Gå:r ba:r’å sabbær da:gen lang å får ingen ting gjoRt.
sableg adv Rett uttafær Grimnes fekk me æin sa:blæg rusk på kro:ken. Sa:blæg sto:r.
safte a-v
Gått møgne ripsbæ:r saftær seg sja:ve ba:re dom får stå: nokka da:gær.
Følk sylta å safta så lenge sukkere rakk (rasjonering). Hostesaft (mikstur).
Blå:bæ:rsafta e hæilt hå:plø:s te å setta flekkær på kle:a.
saftig adj
Saftige kji:sebæ:r. De va et saftig gått håpp.
Ifrå de:n kanten kåm jamt nokka saftige glo:sur.
sag s
Gæ:len som æi sa:g. Strøye me sa:gamugg (flis). Sa:ga klemmer, ho må viggas.
Bå:gåsa:ga va den færnemste sa:ga me hadde. Jønnsa:ga kella me gjønne bæufi:l.
Flåmsa:ga me de sto:re vasshju:le va eg aller la:ig te å sjå: i gang.
Den minste sa:ga me hadde i hu:se, kella me råtterompe.
sage a-v
Sa:ga opp hæile vinterve:en færr hånn. Dæ:r sa:ga’n a: græina’n sjø:l satt på.
sak s
D’e vel inga sa:k færr de:g som vassær i pengær te opponner ø:rune.
Ja:, men de: e nå æi sa:k færr se:g (noe ganske annet). Ekta søllsa:kir.
- 190 D’e flæire si:ur a samre sa:k. Pengane som kåm inn, skulle gå: te æi go: sa:k.
D’e så: si: sa:k de, ska eg sæi deg (ikke så enkelt) . Den sa:ka e opp å a:gjoRt.
E de nokka sa:k å gje: seg da: da? (spøk). Eg legger meg nø:dig opp i andres sa:kir.
De va kje nokka sa:k da:, hviss go:væ:re ville hølle. Dom setter hæile sa:ka skværr på hu:e.
De va nå æi sma:l sa:k færr hannom (enkelt). Æi argens fillesa:k. Ekta go:sa:ker.
Jæu, færr den sa:ks skull, konn’eg færsy:ne meg ha rest i må:rå den da:g.
Kåmmå te sa:ka. Hått e: de sa:ka gjeller? Dom de:lte sa:kine etter Besta (arv). Skri:vesa:kir.
Ja, men de: e æi langt a:na sa:k. D’e kje samre sa:ka de, ska eg sæi deg. Æi fillesa:k.
Sjå:, detta ska bli sa:ker å ting de (gode greier). Barbersa:kine ligger i barberskri:ne.
sake a-v
sa:ka, De sa:kær ikkje me:g et grann detta (leite på).
De skulle sa:ka’n å hjølpe te: litt somtir. Aller som de sa:ka’n de granne.
Du sa:kær vel ikkje me:g færr detta (beskylde).
sakke a-v
sakke ell. sakne. Me får sakke litt på faRten hæ:r på gro:nen (minke).
Stu:goklåkka har sakka seg / sakna seg nokka minutter.
Nårr å:ra støyper på, sakkær de gjønne a: me båtte mo:t å kreftir (minke).
sakn s
sakken, De blæi et sto:Rt sakken da butikken kånses blæi boRte færr gått.
Et sto:Rt sakken etter Besta, - et sakken d’e vont færr kånn onge å fylle.
sakne a-v Saknær æu den hæim’ba:ka gvæiteka:ka Bestas. Åsså saknær me so:la mittvinteRs.
U:tfløtta bygdefølk si:er dom saknær så Stræumen.
sakte adj
Læ:rer me kje a:na, så læ:rer me å gå sakte. Sakte men sikkeRt.
adv Me blir sakte tissnåkk gamle, om me ikkje ska setta kånn te å stu:re æu.
O:la få:r sakte metta si a denna små:læge bygdepollitikken:. (mer enn nok).
saks s
såks, Dæi gamle sa:e sjella såks. Dom sa:e li:ke gjønne skjæ:re. Skreddærsåks.
Når såksa e skjemt, e’o jamt fæ:l te å lugge. Re:vasåks (felle). Sæu’såks.
saktens adv Vinter’n e saktens lang nåkk som’n e:. Me kan da saktens sjå: de litt ann (vente)
sal s
Hoss bæ:re følk va sto:rstu:go oppå sa:len jamnast ba:re te fi:nære bru:k.
D’e me: kella Sa:len, va skjyttærhu:se i bygda;
å dæ:r hadde Frels’rame:en festane sine æu.
salig adj
Hæ:r blir trångt om sa:ligheta (liten plass). Æinhvæ:r blir sa:lig i si: tru:.
salme s
Me konne jammen mange salmevæRs u:tnatt æu, hæilt på rams.
Salmur å krest’læge sangær e lissom to: færskjellige ting, båtte i o:l å to:na.
Salmune har jamt så høgti:dlæge to:nær som e mykkji værre å hugse.
salt s selt, Følk te:nt’ikkje æingång te selte i græuten. Eg ta:r nå detta me æi kly:pe selt.
adj
Eg tystær så etter denna selte silla. Følk selta de meste a slakte ne: i æi tunne.
salve s
De va jammen litt a æi salve (utbrudd). Hæimko:ka tjy:rosalva va go: i værkeså:r.
samfull adj Da de end’læg blæi opphølls, hadde de regnt i samfulle tri: jamdø:ger.
samle a-v
Eg græier ikkje å samle meg om nokkon ting i detta stå:ke. Samle trå:såve:.
Samle tanka:ne sine. Han samlær nå på ell den brå:tå som tenkas kan æu.
Fystons hadde følk samla seg te oppbyggels’ ront om i hæimane / stu:gune.
E du gjinge ifrå sans å samling eller? Basa:rane samla inn bra: me pengær.
sammalt adj Tørka, samma:len bygg va go: te kvellsgræuten.
Ho e: nå æi ekta sammalskvenn hårr’o e: (skravlebytte).
samme adj
samre, Eg dra:r nå: me de samre (straks). D’e akkoratt de samre færr min de:l.
D’e samre ulla elle sammen (ganske like). Ma:kan te samre sla:ge (spøk).
Eg skulle nå samre ve:gen, så de gjekk færr de samre (ikke ekstrabry).
D’e de samre hått du si:er (lar seg ikke overtale). D’e to: a samre sla:ge (like gode).
sammen adj Eg hugsær’kje elt sammen o:lrett. Ho datt fullstendig isammens etter detta.
D’e gått å kåmmå isammens æinvårr gången å få pra:ta litt.
Nå: får du piska dæusen ta deg i sammens nokka knapphå:l.
Bønnane gjekk isammens om denna ve:gstubben (spleise).
- 191 Va knu:st å sli:en sønder å sammen, u:ten skånsel a nokko sla:g.
sammensurium s Hæile opptæ:ljinga enna i et æinaste sammensu:rium (virvar).
Et re:alt sammensu:rium a granne tre:ær å læuse skru:vær.
sampensere e-v Arbæisfølka sampense:rær ikkje rektig så gått som førr (enes).
sams adv
Mann å kjærring plukka jamt bæ:r te sams om høstane, å se:lte på butikken.
Somme i grannla:ge hadde gri:s te sams æu i dæi væRste krigså:ra.
samse a-v Me samsær lisså gått på detta, åsså gjærr me opp sæinære (i fellesskap).
Innte vi:ære samsær me elle påte:trane i den samre sekken.
samsnakke a-v Me kan vel samsnakkas nærmære nårr så: langt li:r.
Eg tru:r de best eg samrå:r meg me kjærringa fyst (drøfte).
samstavast v Detta samsta:vær ikkje hæilt me de: me har e:nas om førr
Me grannane har samsta:vas te punkt å prikke i elle år (passe sammen).
Me to: samsta:vas bestandig så gått i arbæie æu (blir enige).
samstundes adv samstonnes, Dæi to: systane gjifta seg samstonnes å i den samre kjørka.
sand s Håss’de nå va:, så sprang eg visst me sann i tøysko:a mest te jamnan. Sku:resann.
Gullrøttane hølt seg best i æi romsklæg tre:kasse fylt me fuktig sann.
Me hadde jamt stå:ans æin på:så me skjæ:lsann te tuppune.
sang s
Støtt bynna å enna me sku:leda:gen me et sangvæRs.
Dæi gamle sku:lesangane e lissom gjinge litt a mo:ten.
Somme a dessa sangane har fått ein fremmen to:na æu.
sanke
a-v Sanke nettær. Sanke re:kve:. Sanke isammens tø:lune sine.
Me ongane hjølte å plukke amå:stæin å sanka’n ihoppes i sto:re hæugær.
sanksjonere a-v Me sangsjone:rær ikkje sli:k slendrian hæ:r på lannsbygda (godta).
sankthans s Te sanntans hø:Rte bjørkelæuv me: - i elle kro:kær å rø:ær, båtte u:te å inne.
sann adj Gvefsen har vorre æi sann pla:ge i hæile såmmår. Me dra:r så sant væ:re høller.
Denna saftsuppa di va nå æin sann ny:dels’ allde:les (litt jålete prat).
Æin sann færnøyels’ å hø:r’o synger. Ja, de: e: nå så sant som d’e sagt æu
Så sant som at to: å to: e fi:re. Så sant som at e:g hæiter O:la.
Jammen e de sant som dom si:er, at ta:le e søll mens ti:e e gull.
Ja: de: e: nå de sannaste du har sagt Ja, som sagt, eg ræiser i må:rå den da:g.
Kann ikkje me hånna på hjæte sæi at eg li:kær denna ny:mo:tens musikken.
Nårr sant ska sæias, e:’n et srto:Rt narr, hæile gubben. Ja, sant fær dy:den.
E: de sant, så e: de fælt; e: de kje sant, så e de enda fæ:lære.
Ja, d’e så sant atte, - O:la e blitt så fæ:l te å e:ta græut atte (herme).
D’e så sant som d’e sagt hvæRt bi:dige o:l. D’e nå de sannaste du har sagt.
Me kåmmer å besø:ker dekkan te å:Rs elle sammen, - så sant elt e gått å væ:l.
Ja, de: va sant sa’n, åsså læug’n elt sammen. Så sant som d’e sagt.
Eg sa:e ba:re som sant va:, at eg hadde vorre sengeliggans hæile vi:ko te ennes.
Ja, dæ:r sa:e du et sant o:l. Sant å sæi e eg båtte trøtt å læi hæile rukle.
D’e nå så sant som d’e langt. Eg ska kåmmå så sant eg har li:ve å helsa.
Nårr sant ska sæias, ha:r eg mista tru:a på detta. Båtte sant å visst i elle må:tær.
Næi; d’e så sant atte (overraskelse). Næi, så min santen om eg de: tru:r (skepsis).
D’e så sant som eg skull’a sagt de sjø:l. D’e kje sant så fi:nt som han spellær.
sanndrømt adj Ho si:er sja:v at ho e sanndrømt æinvårr gången.
sanne a-v
Ba:re vent å sjå:, du ska få sanne o:la mine (erfare).
sanneleg adv sand’læg, D’e sand’læg ikkje færr ti:læg heller at nokko blir gjoRt.
De va sand’læg gått du kåm. Næi, sand’læg om eg de: væit.
Sand’læg min hatt vi e:g æu værra me: på detta.
Ja, så sand’læg skji:ner so:la att (ja, så men).
Næi, så sandlæg skji:ner ikkje so:la att æu.
- 192 sanning s
Dæ:r kåm sanninga færr æin da:g, tenker eg. Ho satt langt inne.
Følk får tå:le å hø:re sanninga somtir. Me får sjå: sanninga i æugune.
D’e kje sne:v a sanning i detta pre:ke. Ikkje sanning skapt i nokko a:’de.
D’e gussens sanning elt sammen, hvæRt bi:dige o:l. Sannfærdige følk (ærlig).
sannspådd adj Jæu, den gången va Gaml-Ola sannspådd,- de må eg ærlæg te:stå.
sans s
By:følk har lissom ikkje sans færr denna fe:lemusikken kånses (smak).
Næi, nå tru:r eg du e gjinge ifrå sans å samling allde:les.
sanse
a-v
Du får sanse på me:g me et spikkebann (nek) te ju:l æu da (huske).
Eg sansær ikkje så gått lenger (huske). Sansær du den gången i Ondusdæ:lane?
Ho sansa seg ikkje i faRten (distre). Har du sansa å le:se bu:dynna.?
sarrleg adj
Eg suns’o kan værra litt sarrlæg i pra:ten somtir, sant å sæi.
Æi sarr å hø:re på, – trøttans te tu:sen nårr’o klemmer te færr fullt (trettende).
sate s
Me slo: kånn ne: på æin fi:n sa:te litt hø:gære oppe i li:a (lite platå).
sats s
Sats å sørpe i byttur å spann; men de: va fy:ri den sto:re vekkelsen de.
sau s
Lo:en som æin sæu. Æin ekta go:sæu å ha i hu:se. Spellsæu.
saum s
Blussa raknær i sæumane. I kjo:lesæum va Anne æin klyppær allde:les (flink).
Men hardangersæum e nå visst fi:naste sæumen, å den sæinaste æu.
Me får gå: detta nærmære etter i sæumane (kontrollere). Hesskosæum (spiker).
Om må:rå’n sto: be:ksæumane jamnast varme å ny:smø:Rte onner ømmen (vintersko).
saume a-v Be:ksæumane va sæuma me tjukk be:ktrå:. Å sæume færr hånn e kje foRt gjoRt.
saumfare v
sæumfa:ra, Eg har sæumfo:re elle dæi lommur eg ha:r (undersøke nøye).
Me måtte sæumfara båtte skuffær å skå:p (leite nøye).
saup s
Kell sæup konne værra gått færr tøssten somtir (melkeblanding).
saus s
Sæus te tobakken va æi hæil lita konst de i dæi da:gær.
Følk å:t mykkji sæus å påte:ter te hværdags Panneduppe sa:e me æu.
sause a-v
Om vå:ren sæusa me inn prå:men me tjy:ro så gått me konne.
segd s
Gra:se e freskære å fro:digære lenger ne:e i segda (fordypning).
segleire s
I se:glæira e me aller hæilt trygge færr jo:lra:s (vannløselig grunn).
segn s
De gjekk segnir om de: brølløppe i lange ti:er etterpå (omtale).
Segna om Kårdestæinen øfst i Sonne skri:ver seg visst ifrå dansketi:da..
segneferdig adj Da me end’læg kåm på tåppen, va me skværr segnefæ:lige (utslitt).
seiast v
Nårr sant ska sæias, kan me nåkk eller mest takke kånn sja:ve færr detta.
Men detta skull’ikkje sæias vi:ære da, va mæininga (fortrolig samtale).
seie st-v -sæi, si:er, sa:e, sagt, Kan ikkje sæi meg hæilt fri: færr detta e:g heller (benekte).
Ja, de: kan du jammen sæi (heilt enig), å så: kan du synge de æu (spøk).
Eg e så gått som fæ:lig, så å sæi, på de nærmaste da (nesten).
Han hadd’ikkje stoRt gått å sæi om sty:re å stell i bygda.
Næi, du si:er ikkje de: vell ! - da må: eg da værk’læg færgru:e meg æu.
Detta va: nå som eg skull’a sagt de sjø:l, me egne o:l (full enighet).
Kjærringane hadd’ikkje sto:Rt dom skull’ha sagt den gången (umyndige).
Han la:r seg ikkje sæi så lett (påvirke). Hadd’eg så næ:r sagt (usikker).
Ska eg sæi som sant e:, så .. (understrekning). Sæi meg på de: du (spørsmål).
Jammen sa eg smø:r (skuffelse). Nå: ska eg sæi deg de sno:gær (vektlegging).
Ja, du må sæi de: du = Ja, du må: så sæi (spør tilbake).
Næi, du si:er ikkje de: vel (overaskelse). Næi, si:er du det?
Lengtær du hæim? Næi, eg kan ikkje sæi de: heller nettopp.
Ja, eg kan ikkje sæi a:’na (vedgår). Ja, du: kan jammen få sagt de (slagferdig).
Da: må: du sæi te: i betiss (varsku). D’e sønn å sæi at detta e fi:nt.
Men sæi nå at me to:k æin a:en ve:g hæim att da (mulighet).
Har bygd seg et hu:s som si:er seks (flott). De: kan eg ikkje sæi på stå:ans fo:t
- 193 De e: nå ikkje de granne færr mykkji sagt heller (ingen overdrivelse).
Eg e så gla: at eg kan ikkje få sagt de. Ja, du si:er nokko du, men ikkje elt.
Eg si:er ikkje nokko på: at dekkan æu gjønne vi legg’inn vatten (forståelse for).
Detta si:er seg nå sjø:l æu i gronn’ . Ja, dæ:r sa:e du jammen nokko.
D’e vel ikkje sagt (på:sagt) at eg ska gjærra detta alæine (bestemt).
De: ska eg ikkje ha sagt færr sikkeRt. Næi, de: ska nå værra u:sagt.
Dæ:r hadd’n ikkje sto:Rt’n skulle ha sagt (umyndig).
Færr å sæi de akkoratt som de e: te, e: eg lukta læi hæile sta:sen
Følk si:er nå så mykkji (bare sladder). De: to:r eg nå sæi bæint i hå:le på’n.
De va et gått o:l, hadde æin a:’en æin sagt de (selvros).
Da: ska eg sæi’n fekk faRt på seg æu. Sæi meg heller nokko eg ikkje væit.
Nå: må du sæi akkoratt som de e: te me dessa pengane (fortelle nøyaktig).
D’e kje nokko å sæi på at’n gjønne vi prø:ve på nokko nytt (ikke klandreverdig).
Eg kan ikkje få sagt så gla: som eg blæi. Hått va: de eg skulle sagt å ikkje lu:ge.
Ho e nå jamt så kna:kene go: te få sagt de (slagferdig).
seig adj sæig, segt, sæige, De gå:r segt me denna ny:ve:gen. Nokka sæige bakkær.
De va segt å bli fæ:lig i betiss. Segt som bikkjeskjinn. Gammalt, segt ku:kjøtt.
Gaml-Ola e sæig te å værra så gammal (utholdende). Sæig som ræimær.
seigliva adj Gammal å:vtru: kan værra utru:læg sæigli:va. Sæigpi:ne.
seile a-v Da får’n heller sæile sin æigen sjø (greie seg sjøl). Få vinn i sæila (ny giv).
Elling sæila nettopp færbi: me på:hengær’n sin (kjøre).
sein adj Han e jamt litt sæin i a:trekke. Bæ:re sæint heller aller.
Sto: jamt på: i å:ker’n te sæine kve:len (lang dag).
De kan bli sæine kvellær i den ly:se å:Rsti:a. Sæin i snu:ningen.
Ka:ri e kje sæin om å sæi mæininga si dæ:r’o kåmmer (frimodg).
De va: nå i sæinaste la:ge æu detta. I siste li:ta. Sæin a: seg (treg).
seinhøstes adv Blæi ikkje fæ:lig førr sæinhøstes. Fyst sæint på høsten æin gång.
sekk s Sistemann i læiken kella me jamt (færr) sekken. Fystemann va fu:sen.
U:te va de møRt som i æin sekk. Sitta stom som æin mjø:lsekk (taus).
Dæ:r kåm små:trølla som spikka or æin sekk (fort og uventa).
Tunnesekk. Stri:gesekk. Pappersekk. Dri:tsekk. Æin sekkepå:så me ma:riussær.
Nista kånses lå:g trygt færva:Rt i den gamle rappsekken / ru:pesekken Pappas.
sekke st-v sekke, sekker, sakk, har sokke. Sakk rett te bånns som æin stæin.
På bånn a Stræumen lå:g hist å hæ:r di:gre sekkeståkkær.
Jammen hadde den gamle filleprå:men sokke rett te bånns.
De va: fårm’læg så de sa(ø)kk i meg da eg hø:Rte de.
Mu:ren hadde sokke litt i æine kanten. Ma:ten må nå få ti: te å sekke.
e-v Gammalt jønnskra:p /-skro:t sekkte følk jamnast ne: i dju:paste Stræumen.
seks t
Detta e resskapp som si:er seks (god kvalitet).
sekund s De va: nå kje et sekunn færr ti:læg heller. De hæile va å:ver på et sekunn.
E: de nokko å ha:le, e: Jens dær på sekunne / ti:men (veit å innfinne seg).
sele s
sæ:la, Græier du å legge sæ:la på hesten? Sæ:lapinne.
Nå: får me legge kånn i sæ:la’n så gått me kann elle sammen (ta hardt i).
selegnag s SvaRt’n pla:gas så ille a sæ:lagna:g (gnagsår).
selje s
siljo, Siljo va lissom te to: ting, te lonne, gu:le gå:songær å te fløyteemne.
selje e-v sellja ell. se:le, se:ler, se:lte, har se:lt, Selja sje:la si færr et gått o:l.
Eg se:ler de færr de eg har kjøft de (usikker på kvaliteten).
Se:lte hæile rukle færr æin slikk å ingenting. Selja u:t i læus vekt / i smått.
Næi gutt, me se:ler ikkje skjinne før bjønnen e skjy:ten.
Få:r du fyst hannom på nakken, da e du se:lt (sjangseløs). Selja seg billig.
- 194 selle s
Denna by:mannen e nå æin færo:nderlæg selle (rar skrue).
adv De lå:g sella me sukkerplommur ront om på bakken (strødd).
sellende adv De va sellene fullt a villjo:lbæ:r oppetter hæile skrå:ningen.
selskap s D’e mykkji sellskapp i dy:ra. Vi du kje hølle meg me sellskapp æi stonn?
Lennsmann’n kåm i sellskapp me to andre mennær (følge). Sellskapssju:k.
Handelsla:ge va nokko så fi:nt som aksesellskapp me genera:lfærsamling å ell ting.
Eg fekk sellskapp me nokka pra:tuge no:lbygningær hæimåver igjen.
sement s semment, Ska: du støype, e du nøtt te ha fæRsk semment. Semente:Rt gølv.
semmer adj Resulta:te blæi nå heller semmeRt, vi eg sæi (skrøpelig). Semre græiur.
sen s Ku:la på hånna e vel bar’æi se:naknu:te. Se:nabetennels’. Fiskese:n (tynt snøre).
Hadde strekt æi se:n. Ra:dma:ger, - mest bare se:nær å bæin.
sende e-v Kåm sennans hi:t te kånn så bu:vill å fæ:l. Du vill`ikkje senne meg smø:re vell?
Somme sente bå: hæilt te Kångsbærr etter brennvinn te hælgja.
Båtte mjø:lmærke å kle:smærke fekk me te:sent ifrå færsy:ningsnemda.
sending s Te begra:velsær å slikt hadde kjærringane jamt me seg senning (mat).
Senninga ba:r dom jamt me: seg i æi senningskårv.
seng s Da: to:k eg’n på senga (uventa). Satt på seng’kanten å gruvla. Ve:te i senga (tisse).
Seng’kast (teppe). Sengehest (vern). Sengestølpen hadde ronn ku:le på tåppen.
Busserullen hengte eg jamt ifrå meg på sengestølpen. Kru:pe te sengs (køye).
Ligge i ba:r(n)seng (fødsel). Ligge te sengs (syk). Hølle senga (syk).
Le:sa på senga. Røyke på senga. Få ma:t på senga. Skjifte på senga.
Senne te sengs (straffe). Gå: ti:læg te sengs. E du elt oppe a senga igjen?(frisk).
Sengevarmen kan jamt gjærra onderværk nårr fe:ber’n flu:ger i væ:re.
Sengeti: færr småtrøll, om dom e aller så gamle. Va sengeliggans i vi:kovi:s.
De blæi et tem’læg langt sengelæie inna’o kåm seg på bæina igjen.
Jønnseng. Døbbeltseng. Sengehælm. Blomsterseng (bed).
separator s sepprato:r, Dærme reste O:la fluksens te Skji:en å kjøfte seg ny: sepprato:r.
seremoni s sær’moni:, Ju.lelæuga va æin hæil sær’moni: de, hvæRt å:r.
serk s
Nå: tenker eg de ska bli su:s i særken (livat). Stri:gesærk. Fo:tsi: nåttsærk.
sesjon s
sessjonn, Hadde du fyst vorre på sessjonn, va: du nå ånt’læg vaksen æu.
sess s
De va tett i tett me sessær langs veggine ronn bæut (sitteplass). Sesseklu:t.
Gjestine sessa seg ront stu:gobo:le. Tong i sessen (lat).
sete e-v
Dæi gamle væ:rtegna se:ter nå ikkje bestandig heller (stemme).
Følk si:er så mykkji, .men d’e kje elt som e se:tans (pålitelig).
Me kan ikkje se:te hallvaksne jyplingær te å hantere dynamitt (betro).
sett
s De lyngte i ett sett hæile kve:len u:tetter. Et kåppesett. Bøllesett. Flø:tesett.
sette e-v setta, setter, sette, har sett, Anne e skjo:t te å setta åver kaffen.
Ho hadde ikkje sto:Rt å setta fram (servere). Setta nokkon å:ver (båtskyss).
Hæ:r må eg setta nokko onner (bøte). Sett nå at de bli:r stri:regn i må:rå (mulighet).
Eg kan ikkje setta meg te: hæ:r. Setta på bo:le (dekke på). Setta te lifs (ete).
Eg tru:r me ska setta på æi ku: te: (ale opp). Setta fram ma:ten (dekke på).
Følk setter u:t så mykkji sledder (spre). Ho va gry:ti:læg oppe å sette ka:kedæig.
Denna grønska e så gro:v / fæ:l te å setta flekkær på kle:a.
Røttane må få ti: te å setta seg (rotfeste). Setta atte ma:t (vrake).
Du må kje værra redd færr å setta på: (forlange). Setta seg te mo:tværje.
Nokkon har nåkk sett’n opp litt på få:rhånn (oppvigle). Setta bæinkro:k.
Hesten kåm settans ra:ke ve:gen hæim. Slikt kan foRt setta vont blo: (skape strid).
Setta ne:sa i skjy: (hoven). Setta seg på ba:kbæina (protestere).
Ho har nå sett seg detta i hu:e (fått en grille). Setta etter (forfølge).
Dom har sett seg i æi bånnlæus gjell. Setta te si:es (spare, overse).
- 195 Eg vi kje setta meg te dommær åver andre. Setta æin ståppær færr nokko (hindre).
Setta fram æin sto:l (by sess). Kan ikkje ba:re setta seg fy:ri heller (gi opp).
Ho græier snøtt å setta bæin onner seg mæir (dårlige bein). Setta li:ve på spell.
Sett deg, så har du gått a du stå:r (spøk). Setta nokkon te veggs (overvinne).
Setta seg te doms åver nokkon. Setta æin dått i bjella (dempe).
Dom setter’o opp så gått dom ba:re kan (egge). Me sette tri: fårrir ti:lægpåte:ter (så).
Ja, de: kan du setta deg på (være sikker). Sette klåkka te å ringe på hall sju:
Detta skjæive bæine har nåkk sett’n adskjillig teba:Rs i elle å:r (hemme).
D’e kje gått å setta seg inn i færr andre (forstå). Setta seg i respekt.
settepåteter s Me får ta: onna så mykkji me ha:r te settapåte:ter te vå:ren (såpoteter).
sevje s Nårr sevja stæig i ma:i, svådde bårken på siljokvistane.
sid adj Buksa e eltfærr færr si: på bæina. Si:buksur. Si:fu:a å go:hjæRta. Si:kja:ka.
Bu:nastakken va heller i si:aste la:ge (nådde for langt ned). Si: te å drekke.
sidan adv se:a, O:la har hangla se:a ti:læg i såmmår (ufrisk). Me får sjå: se:a æin gång.
Se:a du sa:e som de va: te, får du sleppe ri:se denna gången.
sidbreia adj Høye lå:g si:bræia oppåver ekra. Si:bræia me ty:tebæ:r åver hæile å:sen (tett).
side s Jens bu:r på hi: si:a. Må:såsi:a. O:la har så mange go:e si:ur. Rodde å:ver te hi: si:a.
Eg vakna kje færr langt utpå må:råsi:a. Ho ligger næimen ikkje på la:tsi:a (flittig).
D’e kje å tenke på færr me:g på denna si:a a ju:l. Dæi stri:pute hella te gællne si:a.
Me to: satt jamt si:omsi:e(s) på sku:lebenken. Fekk æin styng i si:a (smerte).
Fjø:rune va stæinsette på begge si:ur a Stræumen te langt oppå Sonne.
Ha et hønn i si:a te nokkon (uvilje mot). Legge litt te si:es (spare). Snu: vrangsi:a te:.
HøRte eller et halldri:ge o:l ifrå hennæRs si:e. Gått å ha: litt på si: (i reserve).
To: si:ur a samre sa:k. Den vesle plassen ligger æinbø:lt å tem’læg a(v)si:es.
De blæi snakka på bygda at Jens hadde æi på si: Kjekt å ha nokko på si: (i reserve).
sidebein s Ta: nå te: deg da, så du kan få: litt mæire på si:bæina. Knekte et si:bæin.
sidkasten s De va hæilt på si:kasten me slåtten, å høye va vælbærgja i hu:s. (på slutten).
De e: nåkk på si:tampen me jo:lebæ:ra æu nå.
sig s
Ba:re du kåmmer i si:ge, går elt lettære, ska du sjå:. Et bløtt my:rse:g.
sige st-v si:ge, si:ger, sæig, har si:ge, Mu:ren har si:ge litt i æine kanten / på mitten.
De va ba:re så vitt de sæig opp øfste klæiva. Såkkane sæig mest nepå åkklune.
Skværr u:tkjø:Rt - sæig isammens i æi røys dær’o sto:.
De si:ger somtir innåver meg så mange tankær å minne.
sigen adj
Eg blir foRt si:gen i kne:a i sånne mo:tbakkær (trøtt).
sik s
Me fant kelt, frekst vatten i et lite bekkesi:k. Me måtte å:ver et bløtt my:rsi:k.
Den vesle si:ken e vel ikkje nokko å setta att (skvett, nesten tom flaske).
sike a-v
Vi du: si:ke vatne a påte:trane? De så vitt de si:kær i springen (renne).
sikker adj
Så sikkeRt som at to: å to: e fi:re. Hæilt sikker i si sa:k, va de likt te.
Ja, de: e nå hæilt brennsikkeRt æu. Best å værra på sikre si:a, væit du.
SikkeRt som ammen i kjørka. E: du nå så skrå:sikker på detta da? Sikker le:veve:g.
Eg to:r ikkje sæi de færr sikkeRt. SikkeRt som banken. SikkeRt å visst i elle må:tær.
sikle a-v
Eg må sæi eg gå:r å siklær på æin ny: Diamant-sykkel (sterk lyst).
Ongær å gamle følk har lett færr å sikle. Siklune renner (spytt). Siklesmekke.
sikte a-v
Siktær du te me:g me detta snakke ditt eller? Ba:r’o ikkje siktær færr høgt da så.
D’e sna:Rt å vetta hått’n sikta te (hadde i tankene).
Dæ:r må du nåkk båtte ve:ga å sikte o:la dine. Fi:nsikta gvæitemjø:l. Miste a sikte.
sil s
Skjo:lta:ke le:ker som æin si:l. Døssla:ge va nå mest færr æin slags si:l å regne.
sild s Ho legger nå kje to: sillær på ett fa:t den tøtta (gjerrig). Bli: som et sillehu:e (tilgjort).
U:tvatna grå:bæinsill va kje nokkon skjessema:t nettopp. Sto: så tett som sill i æi tunne.
Dæu som æi sill. Sill å påte:ter (billig middag). Sillela:ka. Gri:nesill (tåreperse).
- 196 sildre a-v
sile a-v
De sildrær æin liten bekk oppi li:a. Æi lita bekkesildre. De sildrær å le:ker (utett).
Svetten si:lær a meg (renne). De si:lrenner ifrå ta:kdrå:pe.
De si:lregner som himmel’n e å:pen / som elle himmelens slu:sur e åpne.
Fyst måtte mjølka si:las gått å væ:l. Så blæi de ny:si:la mjølk attme ma:ten.
simpel adj De hadde vorre æi simpel sa:k detta, om eg ba:re hadde visst de fø:r.
De va simpelt gjoRt a’n, rett å slett (lite aktverdig). Gå simpelt kledd (tarvelig).
simpelthen adv D’e simpelthenn umæug’læg å legge på Fjo:len i denna vinn’.
Eg høller simpelthenn ikkje u:t lenger me detta e:vige gnå:le (ganske enkelt).
sink s
Den gamle sinkbytta le:ker i bånn. De va rusta sinkpla:tur på skjo:lta:ke.
sinke a-v Detta sta:dige ruskevæ:re har sinka arbæie nokko frykt’læg.
Følk blæi så færsinka me vå:rånna i å:r. Den sæine vå:ren færsinka kånn.
sinn Eg har kje sinn te å nekt’o detta, nårr’o så gjønne vi: (hjertelag). Trist te sinns (deppa).
Han ha:r nå sju: sinn me’n sitter på dass (vinglete). U:te a æuge, u:te a sinn.
Mærka aller at han hadde nokko vont i sinne (hensikt). Sju:k på sinne.
Ja, dom e’kje syskjinn færr ingenting; li:ke e: dom båtte i sinn å skjinn.
Anne gå:r nå inn færr detta me sje:l å sinn. Gått sinnela:g (harmonisk).
Besta la:e kånn de: på sinne at me måtte værra snille me dy:ra.
sinna adj Sinna som æin bresk. Breskene sinna. Æitrene sinna. Fy:kene sinna.
Sinna som æin tørker. Tørkene sinna. Langsinna. Sneggsinna.
Jammen va’o så sinna at’o græin. Så sinna at’n rista seg. Sinnagæ:len.
Han va kje de spå:r sinna på meg heller. Sinna som et lemmen.
Næi, ikkj’om du e: så sinna at du sprekker (avslag). Æin ekta sinnategg.
sinne s
Han gjekk hæim att i fullt sinne (raseri). Du må læ:re å sty:re sinne ditt.
Fo:r opp i et ra:sene sinne. Får vente te sinne har gjinge a:’n (blitt rolig).
Sinne to:k’n. så’n sto: bar’å sko:k seg. De va: nå kje sinne me må:te heller.
a-v
Han sinnær seg opp færr den minste ting æu. Sinnær seg på elt å elle.
sinnsvak adj Hæile græia va et nå sinnsva:kt på:fonn, ska eg sæi de eg mæiner.
sipe a-v D’e kje nokko å si:pe færr detta vel (gråte). Si:per færr ingen ting.
sirisse s Ha’kje hø:Rt si:rissune har songe på aller så lenge (grashoppe).
sirup s
særropp, Særropp på ka:keskji:va va billig på:legg. Sæig som særropp.
sist adj
Næi, de: va: nå de siste eg ville. Lisså gjønne fyst som sist. Siste pa:r u:t (leik).
De va visst båtte fyste å siste venna han ga: seg i kast me slikt nokko.
To:k de sist’o hadde å latte stakkær’n få: de. De va siste gången eg så:g’n æu.
Me å:t så lenge de va: nokko, te siste rest. Siste be:tan. Sto: på: te siste slutt.
De va da:gane fy:ri ju:l detta, å Gaml-O:la lå:g nettopp på de siste (døende).
De blæi litt ruskute i væ:re nå på sisten. Læike sisten. Siste sjangse. I siste li:ta.
Brå:ståpp å ba:kåversvæis va visst siste skri:k ne:åver på by:kanten (hårmote).
sitte st-v
sitta, sitter, satt, har sotte, O:la sitter me to: sto:re gå:lær (eie).
D’e kje fi:nt å sitta etter ta:k (unytte andres uhell). Sitta framstupps.
Sitta i andre tankær (distré). Sitta i be:ke (i knipe). Satt opprest i senga.
Ho li:kær å sitta fremmen (være gjest). Kjo:len sitter etter i li:ve (trang).
Du sitter etter o:la du (ordkløveri). Måtte du sitta att i da:g? (skolestraff).
Detta vi: eg kje ha sittans på meg (dårlig rykte). Dressen sitter som støpt.
Vesla vi gjønne sitta i fange Bestas nårr de li:r te sengeti:. Eg satt som på nå:lir.
Han sitter på fu:a dagen lang (lat). Sitta te skrefs. Sitta på hu:k (med bøyde kne).
Dæ:r satt elle sammen i skjønn fære:ning (slutta krets). Sitta på stånga (sykkel).
Mjølkær du mange ku:ir, blir du foRt krakksotten.
Eg fekk sitta på: me nokkon hæim att (kjøre med). Sitta i hærresty:re. Sitta på do:.
sive a-v Hem’lægheta si:vær nåkk u:t etter hvæRt (lekke). Blo:e si:va tvæRs igjønnom filla
sjaber adj
Eg har vorre så sja:ber nokka da:gær, me hu:pla:ge å he:tabæitur (sykelig).
- 197 sjage a-v
sjal s
Så ø:r i hu:e at eg sja:gær (gå ustøtt). Fla:gstånga sja:ga i vinnku:lune.
sja:l, De svaRte sja:le te Besta hadde ræue ro:sur langs kantane (tørkle).
I faRten kasta’o ba:re et sja:l åver aksline på seg.
sjanse s
D’e va eller siste vinnærsjangsen på den sto:re yngres-basa:ren.
Eg hadd’ikkje nubbe sjangse te å græie detta på æiga hånn.
Han trudde seg ikkje te: å ta: den sjangsen så: sæint på å:re.
sjaske a-v
Du må kje sjaske ifrå: deg arbæie på denna må:ten (slurve).
Hæimomkring gå:r eg jamt litt sjaskute kledd sli:k te hværrdags. Sjaskeri.
sjau s
Følk hadd’æin ha:l sjæu me å bærgje høye i hu:s. Han sjæuær å stå:r i: elt’n kan.
De har gjinge æin fæ:l ma:gasjæu i høst. Sjæue ifrå: seg u:te. Æin sjæu uten li:ke.
sjavvilja adv
De va nå sja:vilja æu at du: skulle stelle ma:t færr me:g (i utrengdmål).
sjavviljes adv sja:vills, De va nå sja:vills mykkji æu detta. Sja:vills lange stæurær (unødig).
sjebbe
Litt a æi sjebbe ho dæ:r ja (litt mannhaftig). Sjebbelæg.
Eg møtte ikkje æi le:vans sje:l på hæile ve:gen. Eg må værra sje:legla: som ….
Dom va sje:legla:e færr at dåkter’n va hæime å konne kåmmå på ti:men.
Næi, d’e kje lenger tvi:l i mi sje:l. Ho va me: me kråpp å sje:l (engasjert).
De: ønskær eg a hæile mi sønduge sje:l. Få:r lissom ikkje sje:lefre: færr detta.
sjelden adj
sjella ell sjelden, Eg har sjella sett så mykkji følk samla i kjørka.
Han e sjella eller aller å sjå: på dessa kantær. De ha:r nå rå:kå æin sjelden gång.
Æin kraftka:r a dæi sjeldne, vi eg sæi. D’e mæire sjella nå: heller fø:r / nå: hæ:retter.
De: va sjelden mann å sjå:, e du: på dessa kantær? Æi sjelden fi:n ku:, pre:miku:.
sjenere e-v sjene:rær seg nå ikkje færr nokkon ting heller (ublu). Æi sjene:rans lukt.
Nårr nokkon e sjene:Rt, si:er me jamt at’n e teba:kehøllans å li:te færr seg.
sjoge a-v
De gjekk så de sjo:ga om ø:rune på kånn (suse).
De hø:Rtas ba:re som ein sjo:g langt boRte ifrå.
De sjo:gær i dæi hø:ge fu:rokro:nune (suse). Hø:rer sjo:gen lang ve:g.
sjokolade s sukkela:de, Lo:’ngrinn hette sukkela:da me hu:e i begge ennær.
Jammen va teltfølka blitt sukkela:debro:ne åver hæile skråtten.
(s)kjon s
sjo:n, De va litt a et sjo:n i hu:se så lenge slaktinga sto på: (travelhet).
Etter kvellssjo:ne konne elle mæire pusle hvæ:r me sitt.
(s)kjone a-v Ho sjo:nær å stå:r på: ifrå må:rå te kvell (sterkt opptatt).
Ho e fæ:l te å sjo:ne (ordne opp). Eg må få sjo:na ifrå: meg fyst (bli ferdig).
sju tall
Te sju:ene å sist. Va hæilt i den sju:ene himmel. Klåkka sju: hall fi:re (spøk).
La:e u:t i sju: lange å åtte bræie (overdrive). Har sju: li:v som katta.
sjuk adj Somme lengtær seg sju:ke, andre ærgrær seg sju:ke. Legge seg sju:k (gi opp).
Sju:k å sva:k å då:lig ba:k; åsså e eg ikkje rektig bra: sjø:l heller (spøk).
Somme gjærr seg nå sju:kære heller dom e: æu. Bli:r nå kje dæusju:k a ingenting
Ho hadd’ikkje vorre så sju:k på den ti: ho konne hugse. Selskappssju:k te tu:sen
Eg va hæilt sju:k etter / på sli:k sykkel me ballångdekke å røtt kattæugæi ba:k.
Han e visst ista:en færr æin sju:k æin i da:g (litt dårlig form). Værpesju:k hø:ne.
Skulkesju:k. Humø:rsju:k. Væ:rsju:k. Bå:nsjuk. A:vonnsju:k (misunnelig).
sjukbån s
Du ska nå slettes ikkje værra nokko sju:kbå:n du heller (stebarn). Sju:kmo:r.
sjukdom s
sjugdom, Ho kan ha dri:ge på denna sjugdommen i aller så lang ti:.
sjuke s
KoRtspell kan bli ræine sju:ken de (last). Ma:gasju:ke (diaré). Skulkesju:ke.
sjukehus s sju:k’uss, Slåttun kjøRte kånn jamt te sju:k’usse nårr nokko sto på:.
sjukling s
Håsse gå:r de me sjuklingen? Me har hatt æin sjukling i hu:se nokka da:gær.
sjuskut adj Trenger du gå: så sjuskute kledd i hælgjine æu? (slurvete). Sjuske i arbæie.
Me får nøyte kånn å sjuske onna de grøfste (gjøre i en fart). Sjuskearbæi.
Du må kje sjuske me hælgjevasken. Æi ekta sjuske i hu:se. Sjuskeri.
sjusovar s
Sju:så:vår’n e vonn å få: opp om må:rån (B-menneske).
- 198 sjø
s
Da får’n ta: følgjune sja:v å sæile sin æigen sjø:. D’e mange skjæ:r i sjø:’n (risiko).
Me setter da sjø:bæin me: på lannjo:la æu. Dra: te sjøss!
sjøl pro
sjø:l ell. sja:v, (sjo:v og sjo:va var gått av bruk før krigen).
Elle e seg sjø:l nærmast (litt egoistisk). Han e: nokko færr seg sja:v (litt merkelig).
Du får spø:re sja:va. Hu:sbon’n sja:v va rest på hæia me hestane.
Du e kje sjø:l fø:r du har sæila å:ver Stræumen på æi fjø:l.
Så loRtute kle:er at dom meste sto: a seg sja:ve. Mullær å pre:kær me sja:veseg.
Vent litt, eg må bare u:t færr meg sjø:l som svintast (på do).
Gå:r mest hæime å stu:kær å steller færr seg sja:v (alene).
Den vesle stu:go lå:g litt færr seg sjø:l opponner li:a (isolert).
Eg bare væit me meg sja:v eg, at nettane kan bli lange nåkk somtir.
Du kan ba:re gå: i deg sja:v / ta: te deg sjø:l, så væit du håss de e:.
Eg kan ikkje bli hæilt e:nig me meg sja:v om detta. Sja:vfølke e jamt ut å ræiser.
Ho rå:r seg’kje sjø:l hæime i hu:se æin gång (under kontroll). Bæus å sjø:lrå:dig.
Hadde ba:re sja:ve seg å li:te på i ell ting. Kåmmå te seg sjø:l att (våkne).
Umæug’læg som å løfte seg sjø:l etter hå:re.
Ho va: lissom ikkje hæilt seg sjø:l i flæire da:gær etterpå (nedfor, uklar).
Få:r du fyste bynna, gå:r resten meste hæilt a seg sjø:l (automatisk).
Detta spelle hannoms e lissom nokko hæilt færr seg sjø:l (enestående).
Næi, denna gubben e nå nokko færr seg sjø:l da, væit du (original).
Detta kan’n nå langt på ve:g takke seg sjø:l færr. Sjø:lfærskjylt så: å sæi.
Sja:ven e kje hæime i da:g. Sjø:lgjoRt e væ:lgjoRt, om de aller så ille.
På seg sjø:l kjenner du andre. Eg kan ba:re ta: te meg sjø:l (selvgransking)
Eg væit me deg sjø:l at de: har eg aller sagt. Kan bare gå: i kånn sja:ve nokkon hvæ:r.
Sjø:l fyst, å se:a dæi som bæ:re e. Ho ta:r ikkje sto:Rt færr å kåmmå sjø:lbett heller.
Trenger ikkje gå lenger heller te meg sjø:l (egen erfaring). Må tenke litt på seg sja:v æu.
Stå:r ikkje på ba:r bakke, om eg så: ska sei det sja:v.
Har ba:re seg sja:v å takke færr detta.
Krøttura gå:r ræint på sjø:lsty:r nå om da:gen (uten pass). Hadde lagt ut sjø:lskå:t.
sjølaste adj
I ju:lebla:a kåm sjø:mannen jamt hæim att på sjø:lvaste ju:lekvellen.
sjølberga adj Hæime va me bestandig sjø:lbærgja me båtte flesk å påte:ter å:re ront.
sjøldaue a-v
Gamlekatta fant me dæu onner lu:go. Ho hadde nåkk sjø:ldæua.
sjølgod adj
Kan vel ikkje sæi meg hæilt fri: færr å værra litt sjø:lgo: e:g heller.
sjølrådig adj Den sjø:lrå:dige ha:r sjella te færvi:s å sjørja nokkon andre te råss.
sjølsagt adj
sjø:lsagt ell. sja:vsagt, Nokko e sja:vsagt bæ:re heller ingenting.
sjølmint adv
Slikt nokko gjærr Anne jamnast sjø:lmint (uten å bli spurt).
s(k)jønske a-v Pa:ra sjønska boRtåver dansegølve (gå skrått). På hall sjønske (ut av lodd)
sjå st-v
sjå:, se:r, så:g, har sett. Du konne vel sjå: innom æin da:g te vi:ko.
Eg tenkt’å sjå: hæimom te bro:r min nårr eg fyste e: på dessa kantær (besøke).
Eg må sjå: te å få må:la hu:sa uttapå i såmmår (sørge for).
Me se:r ikkje nokkon enne på detta enda. Se:r ikkje sko:gen færr ba:re tre:.
Hæ:r må du sjå: deg gått fy:ri på glatta (passe). Sjå: opp færr spru:t!
Han se:r meg u:t te litt a hvæRt, den ka:ren. Elle se:r så opp te dæi følka (akte)
O:la se:r ikkje på pengane nårr’n e ute i ve:gen (raus). Sjå: åver brillune.
Eg se:r meg ikkje sy:n te å græie detta få:rlø:big (skeptisk).
E ve:gen fi:n? Næi, den se:r ikkje u:t i de hæil tatt (i dårlig stand).
De va’kkje se:ans u:t etter festen. Blir du me:? Eg vi nå sjå: litt på de (avvente).
Eg tru:r’n græier de. Å:. de: vi: eg nå sjå: fyst (skepsis).Så:g sitt snitt te å sleppe onna.
Hæ:r kan du sjå: deg u:t de li:kaste ju:letre:e du finner (velge).
Ja, du ska sjå: de: æu (overraskelse). Har nåkk sett sine beste da:ger (avfeldig).
- 199 De skulle nå sjå: ut om me kåm færr sæint. Me får sjå: nårr så: langt li:r (avvente).
Me så:g kånn nøtt te å snu: på hallve:gen. Sjå: seg te:nt me nokko (godta).
De: tru:r eg du kan sjå: langt etter (skepsis). De: kan nå elle sjå: me et halt æugæi.
Ville du: sjå: etter ongane imens? (passe). Sjå: seg i spæielen. Du må sjå: te få sitta!
Sjå: seg fy:ri (være forsiktig). Han se:r nå spø:kri mitte på ly:se da:gen æu.
Me få:r vel sjå: å:ver me’n denna gången æu (tilgi). Sjå: seg teba.Rs.
Sjå: røtt (bli sint). Me må nåkk sjå: sanninga i æugune. Sjå: i gølve (falere).
Eg få:r ikkje sett meg mett på detta bilde. Eller som’n så:g meg æin gång (ignorere).
Ho e kje mykkji å sjå: på lenger (lite pen). Næi, nå ha:r eg ikkje sett på ma:kan.
Eg vi’nå sjå: dekkan væ:l a ga:le fyst (ta farvel). Sjå: seg sinna / læi på nokko.
Nå se:r’n ikkje på meg me bli:e æugur, kan du tru. Ho se:r ikkje sitt æiga beste.
Han se:r ikkje på kro:nune han (raus). Ho e sjella å sjå: på dessa kantær.
Me se:r kånn inga rå: me detta (rådløs). Jens så:g seg kje rå: te å kjø:pe seg hest.
Me se:r kånn ikkje konst te græie detta i å:r (ingen mulighet). Sjå: følk i æugune.
De: kan du sjå: boRtifrå lisså gått fyst som sist. Se.r ikkje lenger heller ne:sa rekker.
Ma:ri va kje sjå:ans u:t i dæi gamle kle:a etter moRsi.
adj
D’e fritt å sjå:læg hæ:r øfst oppe på knæusen (godt utsyn).
skabberakkel s Gu’bæ:re kånn – færr et skabberakkel dom hadde gjildra opp utpå to:ne.
skabbelon s
Hå slaks skabbelo:n e nå detta? (rar figur). Et fæ:lt skabberakkel.
skade s De va ska:e du ikkje konne bli: me kånn te by:n (synd). A ska:e blir du klo:k.
De va nå kje større ska:en skjedd. Ska:evæ:r. Ska:eregn. Fråstska:e. Ska:eskå:t.
Eg kåm visst i ska:e færr å færsnakke meg. Me ta:r vel ikkje ska:e a æi regnsku:l.
e-v De kan vel ikkje ska: om me he:ver på litt ku:gjøssel. Skadd ma:t (bedervet).
skaft s
Økseskafta ry:ker i e:ninga (ofte). Kni:vskaft me u:tkro:te søllhølkær.
Se:r u:t som denna årdninga har gjinge hæilt a skafte (mislykka).
Kjeft på et skaft. Sny:teskaft (nese). Rett i ryggen som et ri:veskaft.
Me måtte vasse te langt oppå støvleskafta. Skafte på lje:ane kellær me årv.
skagge s
skegge, D’e ba:r’æin sma:l skegge att a hæile enga (teig, remse).
skake st-v ska:ka. ska:kær ell. skje:ker, sko:k, har ska:ke, VInnen ska:kær i hæile hu:se.
Han va så vonn at’n sto: bar’å sko:k seg (riste). Kjærra hompær å ska:kær.
Gamlingane blæi tem’læg oppska:ka a detta ha:le to:levæ:re.
skakk adj Anne legger jamt hu:e på skakke nårr’o pra:tær me følk. Me ledde kånn skakke.
De blæi båtte skakt å skjeft hæile rukle. Va skakk-kjø:Rt hæilt ifrå fysrt a.
Du må kje sitta skakt i prå:men. Skakksy:nt. Skakkhø:Rt.
skal s
ska:l, Håffer har egga så tunnt ska:l? Ho dra:r seg jamt inn i ska:le sitt (sky).
Nettaska:le kan du gått putte i ømmen i stu:go.
Rå: påte:ter har tjukt ska:l. Ko:ka påte:ter har tunnt skjinn.
skale a-v
ska:la, De ska:lær elt på påte:trane i bingen (minke).
Huff, d’e sæint å ska:la dessa makke:tne fill’epla (skrelle).
Hu:a ska:lær a: i sto:re fla:k på aksline (solbrent).
Må:linga ska:lær a: foRt vekk på su:veggen (flasse).
skalk s
skælk, Skælken e nå de beste på hæile ka:ka. Skælkefest. Må:neskælk.
skalle s
Detta får du aller inn i skellen på meg. Domskelle. Flæinskelle (uten hår).
a-v
Dæ:r skella ell. skalla eg hu:e i ta:ke så skjønnune gnistra (stange).
skalte a-v
Myndighæitane skaltær å valtær me følk akkoratt som dom vi:.
Eg ha:r ikkje større midlane å skalte me heller som så: (disponere).
skam- adv Han skamslæit seg i dæi tonge bakkane. Skamri:ve neggel’n. Skamskjæ:ra.
Næi, nå tru:r eg eg skame:ter meg allde:les. Har skamhøgge seg i tjukkleggen.
skam s
skåm, Han å:t / bæit skåmma i: seg. Han bæit hu:e a skåmma.
D’e sto:r skåm å ligg’å dra: seg sli:k. Sto:r spått å skåm. Sto:r skrått å våm (spøk).
- 200 Æiger du kje skåm i li:ve eller? Gå:r å te:r fram skåmma si som ingen ting va: (gravid).
Næi, denna kå:pa har inga skåm a seg (er fin nok). Gjærra te skamme.
Eg vi nå ikkje gå: hær som æi a:na bygdeskåm heller.
Detta va: som æin skamflekk på hæile slekta, så: å sæi (vanære).
skamferde v
Nå må du kje skamfæ:la deg me den gvasse øksa (skade).
skammekrok s Me slapp å stå: i skammekro:ken i mi:ne sku:leda:gær.
skammel s Skammel va nokko a de fyste me fekk gjærra på sløyden, etter skjæ:rfjø:la.
skammeleg adj Eg suns de va litt skam’læg å helse på den ny:e presten (flaut).
De va skam’læg at eg hadde så li:te å setta på bo:le færr deg (beskjedenhet).
skamslå st-v
O:la fekk skamsli:e bæine sitt så ille i sko:gen (skadet).
skanke s
Ville du kanskje fløtta skankane dine litt, så følk kåmmer fram? (bein).
skante a Fyst blæi ståkkane skanta slette på to: si:ur. Skanteøksa må værra gvass i eggen.
skansere e-v
Gjønnom å:ra va den gamle Flåmsa:ga blitt ille skanse:Rt (ødelegge).
skape e-v
ska:pa, Ho kan ska:pa seg te: på så mange må:tær (spille).
D’e nå li:te å gjærra me: - følk e nå æingång skapt på den må:ten.
De va eller de skapte grann att i kje:len (tom). D’e kje mæining skapt i slikt.
Ja, men detta se:r nå ska:p’læg u:t på elle må:tær (god form).
skap s
skåp, Le:ver i hå:pe som katta i skå:pe. Skå:pmu:s. Ro:skå:p. Framskå:p.
Klåkkeskå:pe konne jamt ha æi ro:s’må:la dynn på framsi:a.
s
ska:p, Eg få:r ikkje ska:p på nokkon ting i da:g (orden, fasong). Ra:r på ska:p.
A:vlang på ska:p å ræuaktig på le:t. D’e kje ska:p på nokkon ting lenger (orden).
Nokko så: a’ska:plæg skull’du nå aller ha sett. Æin færonderlæg ska:pna.
Ha:r nå aller i mi le:veti: sett værre ska:pels’. De lissom ikkje nokko ska:p på:’o.
skard s
ska:l, D’e kåmme et ska:l (hakk) i spillkommen (bolle). Et ska:l oppi fjelle.
Denna u:lykka blæi nåkk et ska:l i gle:a færr mange. Hadde sli:e et ska:l i tønna si.
skare s
ska:ra Me gjekk på ska:ra’n hæim att. Ska:rasno:gen bæ:rer best ifrå må:rån.
skarp adj
Skarp i må:le. Skarp tonge. D’e blitt skarpære i lufta (kjølig). Litt skarp i kantane.
O:la gjo:le de skarpt i skji:bakken æu somtir. Skarp te å ta: de. Skarp oppi hu:e (gløgg).
Den skarpe svingen ne:ast i bakken va kje go: å beregne. Skarpsko:rne annlettsdra:g.
Gammalosten bli:r jamt skarpære i sma:ka nårr’n får stå: litt. Skarpsy:nt. Skarpskodd.
skarv s
Dom si:er’n ska værra æin ekta skarv å ha: me å gjærra (kjeltring).
skarve adj Me har æin skarve prå:m som du gått kan gjærra bru:k a nårr du e i bæit (dårlig).
Gjekk i å:revi:s å slæit seg u:t færr æi skarve da:glønn. Skarvepakk.
skarveleg adj De va nå skarvelæg gjoRt, ska eg sæi de eg mæiner (simpelt).
skate s ska:ta, Han bli:r nåkk æin lang ska:ta han som farr sin.
skateleg adj
ska:talæg, Fanten kåm annstiganes, lang å ska:talæg (hengslete).
skaut
s
Somme skæut va svaRte på le:t, somme va dri:vene gvi:te.
Skæute va et kle:læg hu:plegg båtte på gamle å onge.
I rusk’væ:r bant / knytte Besta skæute stramt onner ho:ko.
skavank s
Sladrehank ska sjø:l ha bank, færr han ha:r æin læi skavank (feil).
Æin me:føtt skavank fårr du jamnast dra:gas me li:ve igjønnom.
skave a-v
ska:va, Dom ska:va ell bårken a tre:leggen. Ska:va ællmebårk.
De blæi ska:va te bæine nårr de værk’læg knæip (skjere, skrape).
skavl s
skavvel, Dæ:r måtte me stavre kånn igjønnom æin dju:p sno:gskavvel.
skavle a-v
Gaml-O:la va u:te på bygda å skavla etter ånnehjølp (be om).
Da hærmte dom etter’n: ” D’e kje rå:, d’e kje rå:, d’e kje kvinnfølk å få:.”
I krigså:ra kåm de jamt følk ne:ate by:’n å skavla etter ma:t (be om).
skei s
Må du ha: detta inn me te:skjæi eller?(treg) Kvellsma:ten va helst skjæima:t.
Me må nåkk ta skjæia i æi a:na hånn etter detta (ny strategi). Ve:vskjæi.
Me rodde jamt me æi lita skjæi dinglans på sle:p etter prå:men (fiskeredskap).
- 201 Tra:nskjæia om må:rån va: nå den væRste skjæia eg visste.
skeid s
Sli:ke åpne skjæi etter ve:gen fy:ker foRt att vintersti: (åpent veistykke).
skeie a-v
På lannsbygda skjæia ongdommen sjella u:t i den ti:a. U:tskjæiels’.
Dom sa:e Jens va blitt skjæia i klubbinga (oppsagt).
skeine a-v Øksa skjæina på den tæ:la ståkken (glante). Fuggel’n skjæina i vinnku:lune.
Ongane får somtir fla:te stæinær te å skjæine utåver vassfla:ta.
skeis ad De va skjæis du færli:ste den go:e prekna (uheldig). De gjekk skjæis elt sammen
skeiv adj
skjæiv, skjæiv, skjeft, skjæive. De har gjinge på skjæive færr kånn hæile vi:ko.
Eg se:r ikkje skjeft te nokkon a den gronn (misliker ikke). Skjæiv i ryggen.
De gamle ve:askjo:le e blitt båtte vinnt å skjeft me å:ra. Skjæivøgd. Hynneskjæiv.
Me så:g vel litt skjeft te / på tyskrane i mange å:r etter kri:gen (kritiske).
Eg har nå jamt te færvi:s å gå sko:a mine skjæive. Vinnskjæiv å skakk.
skepsiss s
De hadde gjoRt seg adskjillig skjepsiss gjellans te å bynna me / i fystninga.
skeptisk adj
skjeptisk, Følk va veldig skjeptiske te dessa ny:mo:tens reme:liane.
ski s At onga ne blæi føtt me skji: på bæina måtte vel fyst å fremst gå u:tåver kjærringane.
Du vill’ikkje hent’inn nokka ve:skji:er te kve:len vel? Vinnskji:a e pi:l råtne.
Båtte skji:smørjo å skji:våks kåm væ:l me: nårr vå:rso:la gjo:le seg gjellans i bakkane.
skifte a-v Eg måtte skjifta på bæina flæire vennur. Dom har visst skjifta ringær æu (forlova).
Me konne vel skjiftas på u:tetter. Me gjærr nå åfte skjiftarbæi æu. Skjiftans væ:r.
Gardi:nune har skjifta le:t i so:la (falme). Så:g’n skjifta le:tær fort vekk (ille berørt).
Æigede:lane / egnelu:tane etter’n blæi skjifta imellom dæi nærmaste i fame:li’n (delt).
s
Slikt skjy:flå:g henger gjønne isammens me væ:rskjifte. Ro:skjifte.
skikk s
D’e æin ellgammal skjikk detta me u:tkledde ju:lebokkær fyst på ny:å:re.
Me høller jamt bo:lskjikk nårr me sitter te bo:ls å e:ter. Lansens skjikkær.
Anne stelte færr kånn så de hadde skjikk. D’e skjikk å bru:k hæ:r i bygda detta.
Me følgjer den gamle skjikken hæ:r hos kånn. Eg ta:r skjikken dæ:r eg kåmmer.
D’e nå go: følkeskjikk å ta: a seg lu:va inne. Ju:leskjikkane gå:r lissom aller a mo:ten.
Ho få:r nå visst aller hæilt skjikk på denna kellen sin.
skikke a-v Har dekkan skjikka bå: etter dåkter’n? Bygdas følk har skjikka seg bra: jamt å:ver.
E kje O:la skjikka te kjø:gemester, så e kje nokkon skjikka (egnet).
skikkeleg adj Me vi nå stelle skjikk’læg på bo:le nårr Besta kåmmer (sømmelig).
Me har nå fått skjikk’læg me regn i de siste. Han ta:r seg kje skjikk’læg betalt heller.
skil s skje:l, Eg prø:vær å gjærra rett å skje:l færrr meg så langt eg færmå:r.
Mittskje:l passær så gått te glattkjemt jentesvæis (hårfasong).
De blir gjoRt skjell ell. skje:l på følk rett å slett (ulik behandling).
Eg væit ikkje om eg græier å gjærra skje:l færr meg ba:kafær disken (full nytte).
Vent nå te du kåmmer te skje:ls å:r å elder, så ska me sjå: da: (bli voksen).
Eg s kje:ler / skjiller ikkje o:la hannoms hæ:r i detta le:v’ne (oppfatte).
skilderi s De hang mange u:tklyppte skjildre på do:veggane ront om (bilde). Skjildrebo:k.
Somter fekk eg lå:v te å sjå: på skjildra i den gamle solda:tbo:ka Pappas.
skildre a-v
Gaml-Ola skjildra elt så le:vans som eg skull’a sett de me egne æugur.
skilje e-v
D’e kje lett å skjillja seg a: me sli:k æi bikkje, ska eg sæi deg.
Dom skjillte la:g da de læi på litt. Læ:rær’n kåm å skjillte dæi to: hissigpråppane.
Færte:nesta kan skjilljas mykkji ifrå å:r te å:r (variere). Ja, de skjills veldig på de:.
De skjills mykkji håsse væ:re la:gær seg æu (avhenger av).
De skjilte ba:re ti: kro:nur på pri:sen. Mjølka skjiller seg hær i værmden.
Me skji:lte knapt ve:gen igjønnom tette sko:gen dær i tussmørkre (se).
Me skjiller imellom morillur å kji:sebæ:r. Følk skjillte ikkje imellom dessa tvillingane.
Ho skjiller seg litt u:t i dæi ra:re kle:a sine (vekke oppsikt).
skille e-v
De skjiller ikkje andre hått e:g gjærr å ikkje gjærr (angå).
- 202 skilleg adj
skilling s
skjelleg, Færr de e: nå skjelleg gronn te å tru: at de e: nokko i: de (tydelig).
Detta e’kje mange skjillingær væRt. Snu:r på skjillingen (forsiktig).
Så redde at dom hadd’ikkje li:v (att) færr æin skjilling.
Tunn som æin to:skjilling. Ikkje mange skjillingær væRt (dårlig kvalitet).
De konne somtir værra nokka skjillingær å te:ne på i:kønnskjinn æu.
Spa:reskjillingane kåm gått me:. Dæ:r gjekk siste skjillingen.
skilt s
skjelt, Hugsær du dæi gamle Esso-lube skjelta på bu:veggen?
skiltrete adv
sjeltre, Ongtre:a har kåmme opp att så u:jamt å skjeltre (gissent, spredt).
skimmel s
Gamle Skjimmel’n va æin tru:fast sli:tær (spraglet, flerfarga hest).
Skjimmel’n homra færnøgd nårr’n fekk havresekken sin.
Å:ker’n skjimlær på tørraste hæusane (ujevn farge). Grø:nskjimmel (mugg).
skimre a-v
Dom la:e i ve:g te skogs lenge førr de skjimra a da:g (lyse svakt).
skimt s Hårre høller du: deg? Ha:r ikkje sett skjimten / snuRten a deg på aller så lenge.
Kjikkærane fekk så vitt et li:te skjimt a bru:ra æu da de læi utpå kve:len.
skimte a-v
Me skjimta ”Telemarken” ba:re som æin li:ten prikk langt oppå Fjo:len.
skine st-v skji:ne, skji:ner, skjæin, har skji:ne, Ho skjæin som æi so:l hæiltopp (glad).
Nårr de regner å skji:ner so:la, da: e de gjestebå onner jo:la.
De skjæin ty:d’læg igjønnom hått’n hadde i tankane.
Mæininga har færså:vitt skji:ne igjønnom hæile ti:a (vises tydelig).
De skji:ner som loRt i æi lykt. Så ræint at de skji:ner lang ve:g.
skingre a-v De skjingra å gvæin nokko færskrekkelæg da me fekksa:ga te å svi:ve.
skinn s
Han e nåkk redd færr skjinne sitt (feig). Han væit nåkk å passe skjinne sitt.
D’e mange må:tær å bærgje skjinne sitt på (redde æra).
Nå få:r du nåkk bi:e i skjinne ditt du æu (vente på tur). Fullstappa skjinnhi:t (pose).
Han kan trenge å e:ta (seg) litt onner skjinne (legge på seg). Skjinne bedra:r.
Næi, eg vill’ikkje vorre i ditt skjinn da: (i ditt sted). Sæig som bikkjeskjinn.
Dæ:r flæug’o som et piska skjinn da:gen lang. Et u:tlevd kjærringskjinn.
Dæi to: brø:ane e nå li:ke båtte i sinn å skjinn. Blæi rebba te skjinne.
Ba:re skjinn å bæin (mager). Ta nokkon i nakkeskjinne (bruke makt).
De hæimesydde rygg’skjinne va jamt den vissaste de:l a arbæishabitten.
Han gje:r nå skjinn a de: iallfall (later som). Oppskrå:må skjinmnfillur (sår).
Dom sa:e Jens konne værra et rå:skjinn me hestane (mishandle).
Romskjinna. Skjinnma:ger læupærbikkje. Skjinntørka påte:ter. Skjinntry:te (bær).
Gnudde å rodde, gjønnomvå:te te skjinne, lange fjo:len radt ifrå Grimnes.
skinnbarleg a Eg tru:r den skjinnba:rlæge sjø:l har vorre på fæ:le.
Stygg i oppsy:na som den skjinnba:rlæge sjø:l.
skinnlegg s
Dæ:r satt’o jammen å sparka meg på skjinnleggen, megga.
skinnsår adj
Du e: nå litt skjinnså:r æu da, samre hått du si:er (lett fonærmelig).
skipeleg adj
skje:palæg, Me kåm nå fram te æi skje:palæg årdning te slutt (grei).
Nå får du oppfø:re deg skje:palæg du: som andre følk.
skippund s
Et skjepponn mjø:l va mykkji ma:t de i dæi da:gær (160 kg).
skir adj
D’e ba:re, skji:re løgn å oppspinn elt sammen. Skji:re, pu:re dæ:velska:pen.
Bråssja va gjoRt a de skji:raste søll. Skji:re loRten.
skite st-v skji:te, skji:ter, skjæit, har skji:te, Håkken vi vel skji:te i æiga ræir? Skji:tviktig.
Nå tru:r eg Veslegutt har skji:te i buksa. Ba:re skji:t å loRt elt sammen. Fugleskji:t.
skitten adj
(lite brukt) Eg e loRtut på hennane. Har loRta te kle:a mine i å:ker’n.
skive s
skji:vo, Den vesle skji:vo va ma:tbo:le doms(es)
i elle dæi å:r eg kan minnas (nedfellbar bordplate).
Veggklåkka hadde sto:r ta:lskji:vo me gammalmo:dige ro:merta:l.
Fekk seg æin sno:gball mitt i ta:lskji:vo, så: å sæi (ansiktet).
- 203 skje e-v
skjebbe s
skjefte a-v
skjefte a-v
D’e ba:re slikt som skje:r æinvårr gången. De: må kje skje: færr nokkon pri:s!
Æi sto:R å røsslæg skjebbe te kjærring. Skjebbelæg på la:ge.
Eg må få skjefta ve:aøksa mi (sette på skaft). Ho har gjinge a skjefte.
Han skjefta ifrå: seg de:’n hadde i hennane å la:e i ve:g .
Han skjefta hæile brå:tå’n ho:lingen i vella (kaste langt vekk).
skjegg s
Momlær i skjegge. Skjeggestubben rispær. Skjegge seg te hælgja (barbere).
Hæilskjegg. Ho:koskjegg. Fippskjegg. Ta:kskjegg. Skjeggebu:se. Stry:ke seg i skjegge.
skjegle a-v Han skjegla æinvårr gången te den kanten me satt (kaste øynene, utrygg).
Han skjegla hi:t å di:t ifrå vegg te vegg mens’n gjekk (vingle).
skjekke
e-v Han bare skjekkte skjeft te kånn i færbi:faRten (gjøre grimase).
Vesla skjekker fæ:lt nårr tra:nskjæia kåmmer (vise ulyst).
skjel s
Prø:vær så gått me kan å gjærra rett å skje:l te elle kantær (yte rettferdighet).
skjelle e-v
Han skjellte meg u:t etter no:tur. Skjeller å smeller færr dø:ve ø:rur.
Skjellt’n hu:den full, så ø:rune flagra.
skjelte s
Fekk seg æin mitt i skjelta så skjønnune dansa (hode, ansikt).
skjeltre adj
D’e skjeltre imellom fu:rune på den tørre mo:’n (glissent).
skjelv s
Da fekk eg lissom den sto:re skjælva i meg. Kaffeskjælva.
skjelve st-v
skjælve, skjælver, skalv, har skolve, Ho skalv som et åspelæuv.
Da: må du tru: eg skalv i buksune æu (nervøs). Skjælve i kne:a.
Ho e kje skjælven den tøtta. Skjælven på hånna. Skjælve i må:le (dirre).
skjemmast v
Du buRte skjemmas! Eg skjems åver hæile annlette.
Eg skjems færr å gå: isammens me’n på ve:gen.
skjemme e-v Skjemme boRt ongær (forvenne) Men skjemme u:t den go:e ma:ten (bederve).
Skjemme seg u:t færr hæile bygda sli:k. Skjemme resskappen (sløve).
Huff, dessa evind’læge skjemmesku:line da:g u:t å da:g inn.
skjene a-v skje:na, Ku:ine skje:nær nårr kleggen blir elt færr ille (løpe løpsk). Skje:na hi:t å di:t.
skjenk s
I romju:la vanka de skjenk nokkon hvæ:r sta: i grannla:ge.
Takk færr skjenken! Skjenkebrette hang i bretthøllær’n på veggen imellom vønnæia.
skjepahånd s Dæ:r tenker eg O:la får kjærring me skje:pahånn (som kan styre).
skjerding s
Skjæ:rer du å:ver tunna på mitten, får du to: fi:ne skjæ:ringær (stamper).
skjere s
skjæ:re, Fa:r klyppte ka:rane i hu:e me den gamle skjæ:ren (saks).
skjere st-v skjæ:ra, skjæ:rer, ska:r ell. sko:r, har sko:re, Han ska:r a sta: bæint hæim att (løp).
O:la har sko:re u:t detta fi:ne framskå:pe. Hesten ska:r u:t færr kånn (løp løpsk).
Mjølka skjæ:rer seg i såmmårværmden (blir sur). Ho ska:r i: å grå:te.
De eller fyste eg fekk la:ga på sløyden, va visst æi skjæ:rfjø:l.
D’e lett å skjæ:ra bræie ræimær a a:en manns rygg.
Me sko:r opp hæile vinterve:en me den gamle ve:asa:ga / bå:gåsa:ga.
Hæile den fi:ne pla:nen har sko:re seg fullstendig. Skjæ:ra tennær.
Ja, ho e kje nettopp sko:ren færr tongebanne (kan snakke for seg).
Nå e gvæiteå:ker’n sna:Rt skjæ:r (moden). Skjæ:ra flesk (for sidt underskjørt).
skjerpe e-v
I tøRt gra:s måtte lje:ane skjærpas i e:ninga (ofte). Nå: får du sjærpe deg litt.
Nårr knå:osten e ånt’læg gjoRs (moden), skjærper’n ma:tløsten best.
skjerf s
Ta: nå på: deg skjærf da, så de ikkje snø:ker i hællsen (halsen).
skjerr adj
Æin skjærr hest e vonn å hante:re (lettskremt).
skjesse s
Ja, nå: va de jammen skjesse me fårrikå:l (fristende).
Eg blir somtir så skjessen på rommegræut æu (får lyst på).
O:la har visst fått skjessa si a pollitikk færr æi stonn (blitt mett).
skjevle a-v
Han skjevlær a sta: som han bru:kær å gjærra (gå uregelmessig).
Ho skjevlær å pra:tær nokko ræint uståpp’læg. Skjevlute gångla:g:
skjibbe a-v
skjebbe, Me må få skjebba onna ell denna brå:tå’n fyst (fjerne).
- 204 La:tstampane blir uten vi:ære skjibba på da:gen (sagt opp).
skjol s
På høggestebben i ve:askjo:le konne me ongane bjugre me så mangt.
Bestefærr sto: jamt på skjo:ltråkka å knæRta å høgg.
I vøgnskjo:le sto: de meste a hesteresskappen onner ta:k
skjoldut adj
Trøya e blitt skjållute etter ell ve:ta (ujevn farge).
(s)kjone a-v
sjo:ne, Anne e fæ:l te å sjo:ne å stelle i hu:se (gjøre unna).
skjor s
Skjo:ra ell. skjorra kan værra tru:ans te litt a hvæRt (upålitelig).
De ligna visst mest på et skjærraræir elt sammen (lite stilig).
skjorte s
skjuRte, SkjuRta har kry:pe i vasken. Ho e færr stutt på armane.
Kåm sennans så skjuRtefla:ka flagra ront’n. Me oppbretta skjuRtearmær.
Å så: va de stri:geskjuRta å havrelefsa på nytt la:g (hverdag igjen).
Skjy:r ikkje om dom flå:r skjuRta a skråtten på følk (grådighet).
Mannsjettknappane å den gvi:te, sti:va skjuRta hø:Rte lissom isammens.
skjot adj
Anne e så skjo:t a: seg me elt ho gjærr (rask). Skjo:t te bæins e’o æu.
Skjo:t som æin vinn (rask). De skulle lissom værra æin skjo:tlæik (spare tid).
skjul s
skju:l, Eg vi kje legge skju:l på at dæ:r bomma eg stygt. Skju:lte krefter.
skjule e-v
Væit lissom aller hått som skju:ler seg i hannom.
Skju:ler seg jamt ba:kafærr ryggen på andre.
skjustre adj
De va: litt skjustre me væ:re fystons i høyånna (ustadig).
skjær s
skjæ:r, I so:lli:ine hadde bjørka så vitt bynna å få: et grø:nskjæ:r åver seg.
De va vel et skjæ:r a sannhet i de:’o sa:e æu, nårr’n tenker væ:lære etter.
skjøkje s skjø:ke, Dessa fæ:le skjø:kune hø:Rte vel helst te: i dæi sto:re by:ane i u:tlanne.
skjønn adj
Dæ:r satt dom isammens i skjønn fære:ning hæile ku:la (sterkt samhold).
Dom va som re:gel e:nige å skjønt færlikte, om den minste ting æu.
s
Eg ha:r ikkje nokko vi:ære skjønn / færstann på denna ny:mo:tens konsten.
O:la har gått skjønn på elt som har me jo:la å gjærra (forståelse).
skjønne s
Se:r du den sto:re, ly:sans skjønna i vest? (stjerne).
skjønne e-v
skjønna, Eg skjønnær meg ikkje på: sli:ke følk (synes er dum).
Eg ska skjønna på: de æin a:’en gång (gjøre gjengjeld).
De va kje færr mykkji om’n skjønna litt på: de (bare rimelig).
Kan du skjønna å begri:pe håssen detta ska bli:? (oppgitthet).
Ja:, du kan da skjønna de:! (selvfølge). Skjønnug (foståelsesfull).
skjønnsam
adj Ho e så skjønnsam me ongane bestandig (overbærende).
skjønske a-v
Ho skjønska a sta: som den fi:naste by:frø:ken (gå tilgjort).
Hæile skabberakle sto: på hall skjønske (mislykka). På skjønske (skrått).
skjøre e-v
skjæ:ra, Mjølka e færr gammal, ho skjæ:rer seg (skiller seg).
skjørt s
Nytt følleskjøRt te søttene ma:i. OnnerskjøRte e færr sitt; du skjæ:rer flesk.
Han flæug etter hvæ:r den skjøRtefibb som fantes i hæile bygda.
Ho henger i skjøRtefli:ken te moR`si båtte sæint å ti:læg.
skjøvle a-v skjøvle, Me skjøvlær onna de grøfste fy:ri meddag (moke). Skjøvle å pre:ka.
skjøver adj
Ho e blitt mæire skjøvver å ta: på i de siste (tåler mindre).
skjåmute adju Den gamle såmmårskå:pa va blitt litt skjå:mute i le:ten (ujevn farge).
skjåsse s
(Ustø og vinglete person.) Den skjåssa, væit ikkje sjø:l hått’o vi.
skli st-v skli:, skli:r, sklæi, har sklidd, Sle:a’n sklæi utfærr ve:gen å hamna lukst i grøfta.
De va skli:e å gå: på dæi slæipe ståkkane. Bæina skli:r onna meg på hølka
sko e-v
Me får sko: kånn gått på detta hølkefø:re. Hesten e kje skodd færr slikt fø:re.
Me sko:a i hennane kåmmer du gjønne tørrskodd fram åver elt. Skarpskodd.
Gjekk tunnskodd hæile såmmår’n. Gjekk åkkleskodd me gvi:te hallsåkkær.
sko
s
sko:, sko:en, sko:, sko:a, Fi:nsko:a mine e i trångaste la:ge åver rista.
Sko:en klemmer i hæ:len. Han ta:r meg åver rista æu. Lå:gsko:. Tøysko:.
- 205 Me så tunne so:lær e dom best skjikka te innesko:. To:k sko:en på gæ:le bæin.
Den gången gjekk eg me skåm å melle re:alt sko:a a meg (uheldig).
Hessko (sko til hest). Hussko (myke sko til innebruk).
Han vø:ler ikkje fattigfølk mæire heller loRten onner sko:a sine. Sko:bespa:r.
Sko:svæRte. Sko:smørjo. Sko:gna:g. Den væRste la:tsabb som gå:r i to: sko:.
sko seg e-v
sko: seg, Dæ:r skodd’n seg gått (sope inn gevinst).
Han sko:r seg gjønne på andres bekåssning han. Tru:r du eg e så sko:ig? (grådig).
skodde s
skødde, Skødda åver Stræumen lå:g tjukk som æin græut (tåke).
skofte a-v
De kjentes aller gått å skåfte sku:len. Skåfte arbæie.
De blæi jamt færr mykkji skåft i sko:gen mitt på ha:laste vinter’n (fravær).
skog
s
Ka:rane i grannla:ge arbedde jamnast i sko:gen båtte såmmår å vinter.
Lå:vå gull å grø:ne sko:gær. Se:r ikkje sko:gen færr ba:re tre:. Hæimesko:g.
Dra:r te skogs i hvæ:r le:dig stonn. Skogsstu:gune har kåmme seg etter hvæRt.
Lu:dagane va la:glæge te å gå i ve:askog, mens kvinnfølk å ongær fo:r i bæ:rsko:g.
skoggerle e-v Ba:kast i flåkken va de nokkon som skåggerledde så uvisk’læg (ubehersket.)
skoghott s Den gamle stu:go lå:g inni æin liten sko:ghått på oppsi:a a ve:gen (trekrull).
skogsveg s Skogsve:gen va meste atterønt lange stykkja langs me ælva oppetter.
På hæimtu:ren to:k me kånn fram te fots sko:gve:gas (utenfor vei).
skolme s
De kan bli go: stu:ing a æRteskålmune æu (belg).
skokk s
De kåm æin hæil skåkk ongdommær hæians etter Sto:rve:gen (flokk).
skokle a-v skåkkle, Nå: kan me vel end’læg få skåkkla kånn te bo:ls da (begynne måltid)).
Blakka skåkklær seg sjø:l. Finner plassen sin imellom skåkklane / skje:kane.
Æin skåkkleskjy: hest. Skåkkleresskapp. Skåkklær på: seg oljekle:a å rappsekken.
skolt s
skølt, Eg få:r visst aller detta inn i skølten på meg (hode).
Kan du æin gång få: detta inn i skølten din eller? (oppfatte).
Har ikkje vett i skølten færr to: ø:re. Ha:l i skølten (tåler mye).
skoning s
skonning, Me la:e på: æin ekatra stærk skonning i ennane (kant).
Tre:mæisle:ane glæi faktis’ best u:ten nokkon skonning onner (beslag).
skonke s
Ville du fløtta litt på dessa lange skonkane di:ne? (bein).
skor s
skårr, Me klomra kånn opp æi sma:l skårr i fjellsi:a (renne).
skorde s
sko:ro, På sko:ro i gru:va hang jamt den sto:re vassgry:ta (stang med hakk i).
Sko:ro me den sto:re primgry:ta konne svingas att å fram åver varmen.
skorpe s
Skårpa va nå de eller beste på hæile ka:ka. Ka.keskårpe. Så:rskårpe.
Besta stre:va fæ:lt me å tugge skårpune. Kellgræuten har lett færr å skårpa seg.
skorte a-v
De skoRtær sjella på pengær dæ:r i gå:l’n (mangle).
Arbæisløst skoRta de visst aller på heller va de likt te.
Men i krigså:ra va de støtt skoRt på parrafinn å bennsinn.
skorte s
skoRte, Me klatra opp i æi li:ta fjellskoRte å sette kånn i lynge (berghylle).
skose s
Va:’n i de hjørne, konn’de gjønne kåmmå nokka fæ:le sko:sur (dristige ord).
skot s
Da kåm’n som et skå:t æu (full fart). Ve:gen gjekk bæint opp de bratte skå:te.
skoto s
sku:to, Hugs å slå: færr sku:to på fjo:sdynna te kve:len (stenge døra).
skotak s
skov s
skove s
skovl s
skral adj
Me må ta: et åntlæg sko:ta:k i ha:gan i vå:r (skippertak).
sko:v ell. skå:v, Me gjo:le / to:k nå et gått skå:v i fjo:l æu (stykke arbeid).
D’e ba:re sko:vur att i gry:ta. De har sko:va seg i den tunnbånna kje:len (belegg).
skåvvel, Skøvlane på vasshju:le va spjæ:ra sonn å spri:kte te elle kantær.
D’e skra:lt me ty:tebæ:r i å:r (dårlig). Detta va skra:le græiur.
Ho har vorre skra:lhelsa i å:revi:s. Skra:l te bæins e’o æu.
skrall s
skrell, De kåm den æine to:leskrellen etter den andre (høg lyd). Skrell-latter.
skrammel s Nyttær ikkje me slikt gammalt skrammel i lengda. Skramlemusikk u:ten li:ke.
- 206 Æi skramlekjærre a væRste sla:ge.. Skramla me tombyttune.
skrangle a-v De skrangla fæ:lt på den hompute filleve:gen (riste). Æi skranglekjærre.
skrante a-v O:la har bynt å skrante me helsa nå: på sisten.
Han har vorre litt skranten i hæile vinter i gronn’n (ufrisk).
skrap s
Jens va på akksjonn å kjøfte æin hæil hæug gammalt skra:p. Skra:pkasse.
skrape a-v
skra:pa, Kan eg få lå:v å skra:pa gry:ta? Hæ:r e de bånnskra:pa (tomt).
De blæi skra:pa te bæine. Bygda skra:pa isammens te ny: sno:gplo:g (spleise).
Kan ikkje du: skra:pa i deg resten a græuten da? De ba:re u:skra:pa att.
Følk bukkær å skra:pær nårr de kåmmer æin sto:ring ifrå by:’n. Så tunn som’n e skra:pa.
skrape s
Læ:rær’n to:k kånn æi re:al skra:pe da me hadde vorre på i:sen (refs).
Da to:k dom’n æi skra:pe æu, så’n hugsær de æi bæite.
skraphaug s De meste konne gjinge bæint på skra:phæugen. Skra:pslått.
skrapkake s Skrapka:ka va gjønne den siste å minste (bulle).
skrasle
a-v De va nokkon som skrasla me kåppane på kjøkkenbenken.
skravle a-v Følk skravla å pre:ka i vilden skjy: Skravla gjekk te tu:sen hæile da:gen.
Høll nå end’læg skravla på deg du: da! Æi argens skravlekjærring (pratmaker).
skravlebytte s Veslegutt e blitt æi åntlæg lita skravlebytte.
skred s
skræie, Hæ:r må du passe deg færr sno:gskræia (ras).
skrei s
Om sonndagen kåm hærr æi hæil skræi me bæ:rhentærær færbi: (flokk).
skreide a-v Denna ny:mo:tens dynna kan me skræie opp å att som me vi:. Skræiedynn.
skrekk s
Me slapp ifrå: de me skrekken. Men eg fekk meg æin åntlæg skrekk i li:ve.
Han to:k skrekken etter detta. Skrekken satt i meg lenge etterpå.
skrell
Detta påte:terskrelle kan gje:r me gri:sine te kve:len. Æin kraftig to:leskrell (brak).
D’e kåmme æin liten skrell i den gamle ro:sute bøllen (sprekk).
skrelle e-v
Skrelle påteter ell. ska:la påteter, men skrelle gullrøttær (ukokt). Rå:skrelle.
Men dæi ko:ka påte:trane renskær me ræine færr skjinn. Påte:terskjinn.
st-v
skrelle, skreller, skrall, har skrolle, Smelte dynna så de skrall i hæile hu:se.
skremme e-v skre:me, Æi fæ:l fugleskre:me. Et skre:meskå:t. Skre:me vette a følk.
Så ljo:t at’n konne skre:me hi:nmannen. Dom skre:mte ongane me bu:sen.
Skre:me / riste li:vloRten or nokkon. Lettskre:mt. Dom skre:mer seg så opp.
skreppe s
Æi langbæina, tunn skreppe ne:ate by:kanten æin sta (ungjente).
Så: va de end’læg ti: færr kaffela:Rs å nisteskreppa.
Hæimåver va skreppa pråppfull a møgne hasselnettær me hamsen på:.
skrev
s Buksa mi har revna i skre:ve (skritt). Sno:gen rakk kånn hæilt te skre:ve.
Hæimåver satt ka:rane te skrefs åver tømmerlasse. Vassa i sno:g te skrefs.
skreve a-v skre:va, Han skre:va i ve:g å langa u:t de mest’n konne.
Me trånge skjøRt kan du kje skre:va å:ver ståkk å stæin som du vi:.
skri st-v
skri:, skri:r, skræi, har skridd, Sle:a’n skræi på hølka å hamna i ve:gagrøfta.
skrible a-v skreble / skreple, Guttongane har ravla å skrebla åver hæile do:veggen.
skrift s
skrift ell. skreft, De stå:r me ræine o:l i Skrefta (Bibelen).
Gamle-læ:ræ’n hadde æi e:nestå:ans fi:n hånnskrift.
D’e mykkji oppbyggels’ i fi:n hånnskrift. Somme ti:mær hadde me ba:re a:vskrift.
Den skrefta skull’eg nå kjenne att iblant mange. Stæilskrift.
Rusla omkring å le:s gravskriftine på dæi gamle støttune.
skrifte a-v Du trenger nå kje skrefte færr meg elt de gælne du har gjoRt (tilstå).
skrik s
Setta i: et illskri:k. Et skjæ:rans skri:k. Ongeskri:k ifrå må:rån te kve:len.
Mykkji skri:k å li:te ull. Dessa u:tringa blussune e visst siste skri:k ifrå by:n (mote)
skrike st-v skri:ke, skri:ker, skræik, har skri:ke, Æin skri:kæronge.
skri:ke = hyle, gri:ne = sutre, grå:te = felle tårer. Skri:ke seg i sømn.
Dom skri:ker å bæ:r(er) seg, så du hø:rer ikkje manns må:l / mannemå:l.
- 207 Så sulten at de skri:ker i tarmane. De skri:ker / gvi:ner i dæi rusta gångjønna.
Ba:re skri:k u:t hviss de e: nokko (si fra). Den ongen skri:ker færr ingen ting æu.
Må:le me skri:kans le:tær. Skri:ke seg he:s. Skri:ker opp færr aller så li:te.(protest).
skrin
s
Detta e skri:ne me de ra:r’i. Fæ:raskri:n. Sko:ma:kerskri:n. Barberrskri:n.
Hæile græia e visst skri:nlakt færr gått (oppgitt). Båtte må:lærskri:n å le:tably:ant.
skriple a-v skreple, Ikkje skreple på de ny:e bla:e! (skrive på avisa).
skrivaren s E skri:vær’n hæime tru? (Er det ledig på do?)
skrive st-v skri:ve, skri:ver, skræiv, har skri:ve, Skri:ve på: færr nokkon (kausjonere).
I ma:i måtte me te presten å skri:ve kånn (melde seg til konfirmasjon).
Eg trenger vel ikkje å skri:ve de: i ne:sa på de:g (røpe).
Hått tru:r du dessa ræitane kan skri:ve seg ifrå? (ha til grunn).
Detta e vel li:te å skri:ve hæim om (ubetydelig). Skræiv seg færr hondre kro:nur.
Ja, de: kan du skri:v opp eg ska: (forsikring). Han skriver seg færr Hansen(etternavn).
De: kan nå e:g æu skri:ve onner på (være enig). Du får skri:ve de på sli:ra (utsette).
Skri:ve bre:v te Pa:ven i Ro:m (spøk). Skri:ve me kjæiva. Skri:ve så blekke spru:tær.
D’e somme som skri:ver i butikken elt de dom handlær (ta på krita).
Da Jens fløtta te Hæugen, bynna’n sna:Rt å skri:ve seg færr de: (tok navnet).
skrolle e-v skrølle, De ny:e vøgnskjo:le skrøller fæ:lt i de vesle to:ne (tar mye plass).
skrot s
Hått vi: du igronn’ me slikt gammalt skro:t? Samlær nå på allskens skro:t æu.
De va skro:t / skjæis at sno:gen skulle ræise så ti:læg (uheldig).
skrott s Han har fått nokko utslett åver hæile skråtten (kropp). Skråttevask.
De henger æin sæuskrått på bu:a. Æin filleskrått (ufin person).
Ja, detta gjærr gått i æin gammal skrått (dram). Epleskrått (kjernehus).
De fekk’n da værk’læg fø:le på skråtten æu. Tørr på skråtten (mager).
Få:seg nokko i skråtten / skrå:ve (ete). Skråttær’n te fugg! Fytti skråttær’n!
Men da: va de hu:e a: å skråtten i gry:ta, væit du (kort prosess
skrottebytte a-v Ska me skråttebytte klåkkur? (uten mellomlegg).
skrotteskrike s (åtselfugl)
skrov s Nå: må me gvi:le æi stonn å få kånn litt i skrå:ve (mage, buk).
Kå:l å eple e nå meste færr skrå:vfyll å regne (lite næring).
skrubb s De va kje trygt færr skrubb i sko:gane hæ:r i gamle da:gær (ulv).
Ho fekk nå visst mæire skrubb heller'o færte:nte (irettesettelse). Skrubbeskræia.
skrubbe a-v Dæi gamle gølvplankane blæi te jamnan skrubba å sku:ra dri:vene gvi:te.
Vesla hadde skrubba opp kne:a sine. Vi du skrubbe meg litt på ryggen?
Gjekk kjølken færr foRt, skrubba eg ba:re litt me bæina (bremse).
De konne nå vanke båtte skrubb å skubb dæ:r i gå:len (refs).
skrubbsulten adj Nå tenker eg du e skrubbsulten. Sulten som æin skrubb.
skrukke s
Dæi dju:pe skrukkune i annlette synte tyd’læg elder’n (rynke).
De mått’ikkje kåmmå æi æinaste skrukke på den gvi:te du:ken.
a-v De va kje mæire heller så vitt eg så:g’o skrukka litt på ne:sa (rynke).
Buksebæina har skrukka seg etter eg gvi:lte meddag. Nevverskrukke (kurv).
skrulle s
Nyttær ikkje å hø:re på sånn æi skrulle (smårar).
skrullete adj E du blitt skrullute fullstendig eller? (rar i hodet).
Eg tru:r du e skrullute eg! Nå: gå:r’n dærr som æin a:en skrulling.
skrult adj
Ho blæi mæire å mæire skrult ettersom å:ra gjekk (foroverbøyd).
skrumpe a-v Dæi gamle påte:trane har tørka å skrompa inn te mest ingen ting (minke).
De har tatt på: gammel’n detta; han e blitt så skrompen i kle:a (liten).
skruppel s Han ha:r ikkje nokko skruppel færr å ta: dæi siste kro:nune du ha:r.
skurre a-v Gå:r de færr foRt, får me skurre me bæina (bremse). De skurrær i ra:dio’n.
- 208 skruve s
Ja, d’e æin onderlæg skru:ve. Han må nå ha: æin skru:ve læus.
a-v Vi du skru:v’att trekken på ømmen litt? Skru:v ne: lampa litt, ho o:sær!
Huff, som dom har skru:va opp pri:sane på mjø:le i de siste.
Me må visst skru:ve klåkka teba:Rs nokka minutter.
skryll s
Hær e æin liten skryll att i bånn på sekken (rest).
skrylt adj Et ka:rfølk / kvinnfølk me ty:d’læg ku:l på ryggen si:er me gjønne e skrylt.
skryte e-v Eg ha:r nå kje mykkji å skry:t’a i den ve:gen e:g heller.
Æin skry:tepa:ve a væRste sla:g. Elt blir lissom så oppskrytt nå: færr ti:a.
skrøft s
Me ta:r vel et skrøft te: inna me kvellær (stykke arbeid).
skrøfte a-v Eg kvi:ær meg færr å skrøfte etter fremne ongær (irettesette).
skrøkke st-v Ve:ala:ge skrøkker isammens nårr de tørkær i so:la (krymper).
skrøll s De stå:r lissom æin skrøll a den mannen, ba:r’n sy:ner seg (respekt).
skrølle e-v Han skrøller veldig nårr’n kåmmer (virke stor).
skrøne a-v Han skrø:nær å lu:ger så’n tru:r de sja:v. Skrø:na ihoppes nokko i faRten.
Nå må du kje skrø:ne færr mamma. Æin liten skrø:nema:kær e du.
s Slå: i: nokkon æi skrø:ne (usann historie). Æi lu:gærskrø:ne. Skrø:nebo:k.
skrøpeleg adj De va heller skrø:p’læg me ha:gabæ:r i høst (dårlig).
Eg suns’n blir skrø:plægære færr hværr gång eg se:r’n.
Skrø:p’læg te bæins. De va skrø:plæge græiur elt sammen.
skræling s
Denna tunne skræ:lingen stå:r næimen ikkje teba:Rs i arbæie.
skrå
s
Nå gvi:ler me litt på å ta:r kånn æi re:al skrå: (tobakk).
skrå e-v
Ve:gen skrå:r te gælne kanten (halle). Me gjekk på skrå: opp li:a.
Me skrådde tvæRs åver jo:le å u:t på Sto:rve:gen. Fo:r skrå:li:es hæilt te tåpps.
skråle a-v Ongane skrå:lær å bæ:’r seg. D’e i ett skrå:l på dom da:gen lang (støyete).
Værre skrå:lhals skull’du eller ha hø:Rt i ditt li:v.
skråme a-v
skrå:må, Har du skrå:må deg på kne:a? (rispe). Skrå:må seg opp.
s
Den gamle så:pedonken e full a skrå:mur å bulkær.
Vesla suns de hjølper litt nårr Besta blå:ser på dæi raue skrå:mune
De va kje æi æinaste skrå:me å sjå: på den gamle Forden.
skråne a-v Lenne skrå:nær hæilt ne: te vatne (halle).
skråsikker adj Håssen kan du nå værra så skrå:sikker på de:?
skubbe a-v Somme bare skubbær elle andre te si:es. Du får skubbe brå:tå’n onna (dytte).
Gri:sen li:kær å skubbe seg opp etter veggen (klør).
skuff s skuff, Skjæ:ren å jongane liggeer i bo:lskuffen (saks og kniver).
skuffe s
Sno:gskuffa finner du attafær dynna i skå:len. Skuff(l)e i: seg (ete grådig).
skuffelse s
skuffels’, Detta blæi æin sto:r skuffels’ færr kånn elle sammen.
skugge s
Ho: kåm jamt i skuggen a dæi gamlære brø:ane sine.
Ho e næimen ikkje skuggeredd den førkja. Skuggane bli:r lengre om kve:len.
Me setter kånn i skuggen a den sto:re grå:na å pustær litt på.
Somme plentur trifs ikkje så gått i skuggen. Skuggesi:a bli:r jamt kella Må:såsi:a.
Må:sån trifs best i skuggen, akkoratt som gvi:tvæisen.
skul
s sku:l, Sku:line etter meddagen kan du gje gri:sine te kve:len (flytende avfall).
skuld s skull, Eg gjo:le de nå mest færr skåms skull. D’e kje mi: skull detta (uskyldig).
De va kje færr de go:es skull at’n gjekk te lensmann’ (vondt i sinne).
Gjærra nokko færr sy:ns skull (vise fram). Færr mo:ro skull (fornøyelse).
U:oppgjoRt skull tynger (gjeld). Ho to:k på seg ell skulla alæine.
D’e spe:læg å dra: på seg færr mykkji skull (gjeld). Stå: i skull te oppå:ver ø:rune.
skulde a-v
D’e gått å ha æin li:ten æin å skulle på. De: kan me skulle sja:ve kånn færr.
Dertta kann du skulle deg sjø:l færr, å ingen a:en (selvforskyldt).
Du skullær vel ikkje me:g færr detta. Eg skullær deg sto:r takk færr detta.
- 209 skuldig adj
skule e-v
skule s
Hå mykkji blir eg skullig te sammens? Næi, da: bli:r eg nåkk sva:r skullig.
sku:le, Han sku:lte stygt på meg etterpå (se ublidt). Satt bar’å sku:lte olmt.
Anne gjekk i æin go: sku:le hos dæi følka (god påvirkning).
Ta nokkon ettertrykk’læg i sku:le (irettesette). Sku:levasken va æin fast jobb.
Sku:len kåns va delt i små:sku:len å sto:rsku:len. Følkesku:len va:ra i sju: å:r.
Du læ:rer i den sku:len du gå:r (blir påvirka). Skulestu:go me et knøttli:te kammeRs..
skulebukser s Somme va så pla:ga a sku:lebuksur nårr de læi me sku:lånna (ømme haser).
skulir s
sku:lir, Dessa sku:line kan me gje gri:sen te kve:len (avfall).
skulke a-v
De kjentes som nokkon gjekk ront å skulka på kånn i krigså:ra (overvåke).
Skulke sku:len (skofte). Skulkesju:ke (påskudd til fravær). Skulke onna.
Men d’e nå slettes ikkje ell skåft som kan regnas færr skulk heller.
skulle v
skulle, ska:, skulle, har skulla, De ska gått gjærras at detta høller te så: mange.
De e: lissom de ska: så værra (en selvfølge). De va: som de skulle så værra.
Næi, eg hadde aller skulla sagt detta, væit du. Du skulle aller ha sett sånn sy:n.
Eg ska’kje ha sagt de færr sikkeRt, men de hø:Rtas meste sli:k u:t.
Eg skulle helse te dekkan ifrå Anne. Ja, de ska nå gu:dane vetta (i høg grad).
Du ska kje sku:e fanten på fillune. Dekkan skulle ba:re vetta hæime i Flå:bygd!
Ikkje nokko trugsmå:l, vi: du kje, så ska: du. Eg ska tenke på de (halvt løfte).
skuls adj
Da tru:r eg mest me skulle værra skulls å li:ke gode (oppgjort sak).
skumt adj
skomt, D’e færr skomt te å sjå: å le:sa hæ:r. De va heller skomt i væ:re.
Nå: fy:ri ju:l e de skomt mest hæile da:gen (halvmørkt)
skumle a-v
Han skomlær me så mange pla:nær (i all stillhet).
D’e meste skommelt å gå færrbi: kjørrgål’n i be:kmørkre (nifst).
skumme a-v
Hæ:r har nåkk nokkon skomma flø:ten a mjølka (ta de beste).
Skommamjølka gjekk mykkji te kælvedrekke æu.
skumpe a-v
Ho skompa te: meg me ållbå:gån (dytte).
Du må kje skompe meg nårr eg skri:ver. De skompa å:ver i bytta.
De skompa fæ:lt i kjærra på den hå:lute ve:gen. Skompelskå:t (avvist person).
skumple a-v
De hompla å skompla på den u:jamne kjærreve:gen. Æi skompelsku:te.
skumre a-v
De skomrær så ti:læg nå: innonner ju:l. De hadde elt bynna å skomre.
skunse a-v
skons(l)e, Me får vel skonsle kånn te att (gjøre seg i stand).
Dom hadde skonsla seg te: me tjukke kle:er å fullpakka rappsekkær.
skur s sku:l, Elle mest de regner, så kåmmer de æi sku:l (byge).Skjemmesku:l. Ska:esku:l.
skurd s
sku:l, Denna sa:ga leve:rær fi:n-fi:n sku:l. Sku:ltømmer.
De va kåmme æin stygg sku:l i bo:lpla:ta. D’e mu:sesku:l på påte:trane (gnag).
skurdonna s
Nårr sku:len e å:ver, e de ba:re påte:trane att, å kå:lro:ta te slutt.
skure a-v
Ho sku:rær å skrubbær ifrå må:rå te kvell. Sku:rebåste. Sku:rebytte.
Me må visst nøyte kånn, O:la sku:rær å vi hæim att (har hastverk).
Me får sku:re litt på: hæ:r på sletta (øke farten).
Han la:r de ba:re sku:re ellting (utsette, forsømme).
Han e bestandig så sku:rans (utålmodig). De va nå græi sku:ring færr me:g (o k).
skurre a-v
Eg suns de e nokko som skurrær i ø:rune hæ:r (skeptisk).
Gå:r sparken færr foRt, får du skurre me bæina (bremse).
skurv s
Skurv e nå æin sjukdom på påte:trane. Skurv i hu:bånn.
skusle a-v
Ho har skussla boRt så mange go:e anle:dningær (ikke benytte).
Den vesle arven blæi skusla boRt te null å niks.
skuslar s
Vi du ta or skusslane i le:e, så me kåmmer igjønnom? (slåter).
skussmål s
Anne få:r så gått skussmå:l åver elt ho kåmmer (omtale).
skute
a-v
skå:tå, Me måtte skå:tå inn den sma:le øvjo (ro baklengs).
skuve a-v
Måtte båtte sku:ve å dra: lasse opp brattaste klæiva. Sku:ve onna.
- 210 Detta e nå vel li:te å sku:ve etter (hige etter). Sku:ve te si:es (dytte).
skvakke a-v
Denna fille bikkja skvakkær å gjøyr etter elt’o se:r, å te nokka hvæ:r ti:.
skval s
skvø:l ell skvæ:l, Hæile suppa va ba:re nokko tunt skvø:l (skvip).
Denna musikken vi eg kelle noko ekta skvæ:l. Skvæ:lær å synger a full hals.
skvale a-v
skvå:lå, Bølgjune skvå:lå ell. skvå:la innåver brygga (strømme).
skvaldre a-v
skveldre, Kvinnfølka har jamt nokko å skveldre om (løst prat).
Skveldrebytte, Skveldrebikkje. Ba:re nokko argens svelder elt sammen.
skvatre a-v
Skjorrine skvatrær så d’e kje ø:rens ly:(d) å få: somtir.
skvett s
Konne me få kjøft æin mjølkeskvett te lu:dagsgræuten? Kaffeskvett.
Hær stå:r att æin liten suppeskvett att ifrå i førrdaggen.
De kåm æin liten regnskvett, så vitt de va:. Æin vass-skvett på blommane.
skvette a-v D’e som å skvette vatten på gå:sa. Ho e kje skvetten, den førkja (lettskremt).
Denna katta skvettær hårr’o gå:r (pisse). Me ba:re skvetta u:t de su:re skvi:pe.
st-v
skvette, skvetter, skvatt, har skvotte. Linne søyla skvatt te elle kantær.
Guttemann har skvotte veldig i væ:re i de siste (vokse fort). Skvatt opp ifrå sto:len.
skvettebord s
Ri:pa e festa te øfste skvettebo:le i prå:men.
skvettvaksen adj Ma:ri har blitt så skvettvaksen ba:r’i vinter (bråvoksen).
skvip s
Å slikt skvi:p ska lissom værra kaffe. Slarpompi:r kellær me slikt.
skvulpe a-v Nå skvulpær de å:ver i suklebytta (skvette). Hø:rer bølgjeskvulpe ifrå strånna.
skvær adv Detta blir skværr umæugl’æg å rekke å:ver i da:g. Katta va skværr stæin dæu
sky e-v
Han skjy:r ikkje pengær den ka:ren. Dæi to: skjy:r hina:’en, som ell å vatten.
Han skjy:r elt som hæiter brennvinn. Skjy:r de som pesten.
Dom skjy:r ikkje nokkon ting nårr det gjeller pengær. Skjy:r ikkje fantestre:ker heller.
sky adj
Skjy: som æi hind. Følkeskjy:. Arbæisskjy:. Skåkleskjy:.
sky s
I da:g går skjy:a a sonna. Detta lignær mistenk’læg på to:leskjy:er.
Jens e nå hæilt opp i skjy:ine færr denna ny:e læ:rinna (begeistret).
Lu:dagskvellane synger dom å dansær i vilden skjy:.
D’e sprekkær æi gløtte i skjy:la:ge. Nokka svaRte skjy:burrær åver Sombefjelle.
Et sto:Rt skjy:fla:k skjygde færr so:la. Gvi:te skjy:dåttær. Setta ne:sa i skjy:.
Ro:se (kjy:te) nokkon opp i skjy:ene. Dri:vans skjy:flo:kær. Skjy:dre:v i høgda.
Dæi digre skjy:hæusane lå:vår ikkje gått. So:la bry:ter igjønnom skjy:la:ge.
skye a-v De skjy:ær visst å:ver. Ja, de bynnær å skjy:e på vestate. Ba:re nokko tunt skjy:færr.
skyblåt s
De tegnær te skjy:blå:t i kvell (mildvær).
skyflog s Skjy:flå:g har me helst i blå:sans væ:r (stor fart på skyene).
skygne e-v Hått e de du skjygner etter? (se til siden).
Me satt å skjyngte imot kvellso:la som hølt på å gla: / da:la (prøve å se).
skyld s
skull, Du vi: vel ikkje legge ell skulla på me:g.
De va kje ba:re hannoms skull at de gjekk så ri:vgæ:le.
Dom satt i skull te langt oppåver ø:rune, å væ:l så de: æu.
Næi, du skullær meg aller de minste, ikkje et flatt ø:re.
skyldig adv Eg e dæi følka sto:r takk skullig. Eg blæi atteskullig snæue tju:ge kro:nur.
Eg li:kær aller å værra skullig nokko på butikken.
skyke s
skjy:ko, Me hadde la:ga te: æi lita skjy:ko a ba:r å græinir (krypinn).
skylje e-v skju:le, Du kan skju:le a: deg på hennane hæ:r i bekken (vaske).
Me skju:lte jamnast kle:svasken i Stræumen. Skju:lte de ne: me kelt vatten.
Bå:tbølgjune kan skju:le langt innåver fjø:rostæinane. Skju:lte støvlane onner drå:pe.
skymeleg adj D’e skjy:m’læg som vatne i Stræumen har vokse ba:re på nokka da:gær.
skyru s
skjø:ro, Me må visst få skjærpa opp att den gamle skjø:ro (sigd).
skyss s
skjuss ell skjyss, Attpåte: fekk me fri: skjuss teba:Rs da de læi utpå nåtta.
Den ti: måtte fremne somtir læige bå:tskjuss ratt te Kji:len. Takk færr skjyssa!
- 211 skysse a-v
skjysse ell. skjusse, Me fekk nå skjussa onne de grøfste førr’n kåm (fjerne).
Eg fekk da skjyssa dessa kattune på dynna (jage). Hysj katte!
skyte st-v
skjy:te, skjy:ter, skæut, har skjy:te, Sjå:, katta skjy:ter rygg.
Va de kje nokkon som skæut seg i tre:bæine æu tru? Å:ker’n skjy:ter ell foRt (spire).
Nå skjy:ter knuppane på siljo foRt vekk. Elle skæut nå te: litt etter fattig evne (yte).
Ongane har skjy:te i væ:re så de ræint et bissen å sjå: (vokst fort).
Skjy:te me græutebøRsa (pruppe). Skæut hjæRte opp i halsen (samle mot).
skyts s
Ja, han bru:kær gro:v skjyts. Han spa:rær ikkje på kru:e heller.
skytt s
Anne flu:ger som æin skjytt da:gen te ennes (travelt opptatt).
skøyar s
Å:, din vesle skøyær! Veslegutt bli:r visst æin ekta skøyærfant, ser de u:t te.
skøyr adj
Dessa krukkune e så skjøyre. Skjøyr i kanten (brekker lett).
Gammel’n e lissom blitt litt skjøyr å ta: på i de siste (tåler lite).
skøyt s
Denna skjøyten gåss ikkje nokko større (synes ikke). Spanne le:ker i skjøytane.
skøyte e-v
skjøyte, skjøyter, skjøtte, har skjøtt. Følk skjøtte jamt på: me separe:Rt mjølk.
Me får skjøyte på: me nokko u:vannære, viss de kni:per (legge til).
Elle ville gjønne skjøyte litt te:, så ennane skulle gå i hoppes / mø:tas (bidra).
skåk s
skå:k, skå:ka, skje:kær, skje:kane, Han slo: på skå:ka å mente mærra.
Den gamle tri:sa på ”Innland” va æi hellane lang skå:k a et kvinnfølk.
skålde a-v skølle, Nils skølla bestandig gri:sen me ko:kans hett vatten (fjerne bust).
skåle s
Eg sette jamt sparken inn i skå:len om nåtta (fjøsgang, uthusrom).
skåne a-v Æi ti.læg gra:v skå:na’o færr mykkji vont. Spansken to:k me: seg uten skånsel.
skåp s
Me trenger så nødvendig nokko mæire skå:prom i kammeRse. Ro:skå:p.
Dynna på klåkkeskå:pa va jamt ro:semå:la. Hengeskå:pa hadde u:tsko:ren kro:ne.
skåpmus s Å, di vesle skå:pmu:s! (til barn som roter).
skår(e) s
Fa:bro la:e ne’på den æine skå:ren etter den andre (i slåttonna).
slabbe a-v
Vesla har slabba på den ræine trøya si (søle).
slabbedask s Du e nå æin ekta slabbedask, om du ikkje væit de (sløv).
slabbegamp s Ho e nå lissom slabbegampen dæ:r i gå:l’n (tar det tyngste).
slabbekopp s Slabbekåppane sto: radd utåver hæile benken (uvaska servise).
slabberas s De blæi et hæilt slabbera:s på gjebbusdagen hennæRs (selakap).
sladder s
sledder , D’e ba:re sledder å va:s ifrå enne te a:en.
Du må kje hø:re på sånt sledder (upålitelig snakk). Fa:ra me sledder.
sladre a-v
sledre, Me kan vel sitta å sledre æi bæite utåver (snakke utvungent).
(Sladre i betydningen ”fisle” var ikke så vanlig) Gå:r å fislær te læ:rær’n.
sladrekjerring s sledrekjærring, Ho gå:r bygda ront me sledder å løgn.
slafse a-v Ikkje slafse så fæ:lt nårr du e:ter! Æi fæ:l slafsing på deg (smatte). Slafse i: seg.
slafseføre s
(se slaps også) I ka:kelinna kan me nå vente kånn et re:alt slafsefø:re.
slag s
Å så: gjekk de sla:g i sla:g utetter hæile såmmår’n, te langt på høsten.
Dæi følka e lissom a et ha:lære sla:g (mer robust). På sla:ge tåll.
Hå slags plommur li:kær dekkan best? D’e lissom to: slags følk i værden.
Te ju:l skulle me ha fullt opp a elle sju: sla:ga. Et sla:g koRt (spill).
Du: e kje de sla:g bæ:re heller me:g. Eg va kje rektig i sla:g den da:gen (i form).
De gjekk ikkje færr seg u:ten høgg å sla:g. Sla:gfæ:lig i pra:ten.
Ja, de: e nå æin a rette sla:ge æu (helst ironisk ment). Fa:rer me ell slags på:fonn.
Ska me gå: et sla:g i det fi:ne væ:re? Et sla:g i annlette (skuffelse).
De blæi et ha:lt sla:g færr’o detta (påkjenning). Ma:kan te samre sla:ge (spøk).
Jammen gjekk’n me æin såkk a hvæRt sla:g. Æi slags dynn som me konne skræie.
Magnummær å ma:riussær va to: gjengse sla:g påte:ter. Sla:gbenk me lå:k.
Rå:sla:g. Jo:lsla:g (uheldig fuktighet). Lissom a et fi:nære følkesla:g.
slagsmål s
Slagsmå:l konne vel få:rekåmmå. Men slåsskamp va et u:kjent o:l.
- 212 slak adj
Me kan’kje ha hesjetrå’n hengans færr sla:k heller. Æin sla:k skrånning.
slakt s
Lå:g dærr som et slakt. Men den kve:len hang gri:seslakte trygt i ta:ke i skå:len.
slamp s
Æin då:ven slamp som så:ver te meddag.
slamre a-v Dynnane slamrær i gjønnomtrekken (smelle). Anne slamrær me kåppane.
Eg konne hø:re kammeRsvønnæie slamra å ba:r seg i vinn’.
slant s
Hadde sjella æin slant å værra a: me. Ikkje mange slantane te å:veRs.
De lå:g nokka kåppårslanter å slang i vønnæispåsten. Æin go: slant (mye penger).
slapp adj Ho e nåkk litt slapp etter denna ma:gasjæuen. Æin slappfisk. Slapp å upasslæg.
slaps s
Mæiane slå:r ne’på i detta evind’læge slapsefø:re (bløt snø). Sno:gslaps.
slarke a-v De slarkær i ve:g på et vi:s da:g færr da:g (går ustøtt). Litt slark e’kje te onngå:.
De har nå slarka å gjinge te denna da:g. U:jamn å slarkute i gånga.
slarpe a-v
Ongær å gamle følk e fæ:le te å slarpe på seg (søle). Slarpe på du:ken.
slarv s
Følk fa:rer me så mykkji slarv at du ræint må gru:e deg (upålitelig snakk).
slask s
Me vi kje ha: sli:k æin slask me: kånn i arbæie (upresis person). Vå:t å slasken.
slaske a-v
Dæi vå:te kle:a slaska / klaska ront kne:a på’o. Gå:r så slaskute kledd æu.
slaur s
Han sy:nte seg å værra æin ekta slæur me resskappern (lite nøye).
slave s
De rømmer æin sla:ve (hull på strømpetåa).
Ho gjekk nå dærr som æin sla:ve allde:les, båtte såmmår å vinter.
slede s
sle:a, Blakka dilta a sta: me bræisle:a’n etter seg. Stubbesle:a.
Me får benytte sle:afø:re så lenge de høller. Møkkasle:an flæut gått på ska:rasno:gen.
slegge s
Han e kje sæin om å bru:ke sto:rslegga heller han (tar hardt i).
Lå:ne sleggefett ell. lå:ne rompedra:g (typiske narreord).
sleike a-v
Pu:s slæikær seg ront kjeften. Ku:slæik (glatt hår).
De va som dom konne slæike deg oppetter ryggen (smiske).
Me ongane kella jamt pe:kefingen færr slæikepått.
D’e kje fi:nt å slæike på kni:ven. Kan e:g få slæike slæiva?
sleiv s
Bestefærr gjo:le så fi:ne tre:slæivir. Tri: slæivir græut e full tællærk.
Han fekk æin stygg slæiv i ne:sla:ge (i hoppbakkken).
De: slæivsparke va nåkk helst mynta på me:g (dristig bemerkning).
sleivkjefta adj Nå: må du passe slæivkjeften din (uvørden prat).
sleivute adj Han kan værra litt slæivute i pra:ten, væit du.
slendrian s Slurv å slendrian ifrå enne te a:en hårre du snu:r deg.
sleng s
Eg får ikkje nokkon sleng på denna snikringa mi (godt lag).
Me to:k de me: i samre slengen. Bukse me sleng i bæina (mote).
D’e nå ba:re æin sleng å sjå hannom på dessa kantær (tilfeldighet).
Har vorre innom dærr æin slenge gång i færbifaRten.
slengar s
De stå:r att ba:re æin slengær hæ:r å dæ:r (enkelteksemlpar).
De stå:r bare enkelte slengærær hist å pist i my:rsøkka (lite bær).
Æinvårr slengæren kan de vel tenkas du finner enda.
slenge e-v Slenge dri:t etter følk (krenke). Slengte seg på lasse (slå følge).
Eg ba:re slengte i: meg æi ka:keskji:ve / æin brø:blings i full faRt.
Hadde ba:re slengt et ullsja:l åver aksline. Slenge veggemellom.
Eg slengte ba:re på: meg blå:jakka i faRten. Få: slengo:l etter seg (spott).
Slenge me lippa (prate). Slengestånga va gjønne a soli:d bambus.
Detta e ba:re nokka u:vanne slengesko:. Gjekk i ba:re slengekle:a.
st-v
slenge, slenger, slang, har slonge. Hang å slang. Slang igjønnom så vitt.
Eg blir så læi a å gå: hær å slenge (lediggang). Å:, de slenger i ve:g på et vi:s.
Resskappen ligger å slenger etter’n elle sta:ær (uryddig).
Slang / stakk innom på påsthu:se me de samre å fekk me avi:sune.
Eg kan nå slenge me dekkan et stykkji på ve:gen, om ikkje a:na (slå følge).
- 213 slep s
Somtir kåm ”Axel” ne: Stræumen me nokka fryktelæg lange sle:p etter seg.
Me to:k ståkkane på sle:p etter prå:men. Æi tømmersle:pe. Sli:t å sle:p å:re ront.
slepe a-v
sle:pa, Me gredde så vitt å sle:pa kånn fram i u:brøyta.
Han sle:pær å dra:r på så mykkji gammal gjell. Ho hadd’æin læusonge å sle:pa på æu
Følk sle:pær te hu:sas så gått dom kan (matauk). Fekk sle:pa kånn opp siste bakken.
Detta vonne bæine hadde ho nå sle:pa på hæile sitt li:v.
slepp s
Damslepp. Hesteslepp. Ho:koslepp.
Eg gje:r ikkje slepp på de: som eg re:dlæg te:kåmmer (avstå).
sleppe e-v Slepp inn katta me de samre! Sleppe katta or sekken (røpe).
I må:rå slepper me ku:ine på bæite. Har du sleppt æin nå? (pruppe).
Sleppe æi måske. Gjeller de, slepper’n gjønne elt’n har i hennane (straks rede).
Fe:ber’n har sleppt ta:ke. Sleppe tæumane (la hesten gå løs). Sleppe u:t sledder.
To:r lissom ikkje rektig sleppe seg læus heller (lite frimodig). Slepp’o nepå! (sitt!)
Å sleppe på: seg gjell, de: har nokko på: seg de; de: vi eg ba:re ha sagt. Sleppe skatt.
I ma:i slepper siljo bårken. Te lu:da:gen slepper dom dammen på Høgga.
Kåm i ska:e færr å sleppe temp’ratu:rgla:se i gølve. Sleppe millitæ:re (fritatt).
Ho har sleppt ongane færr langt, særr du, d’e de: som e heile sa:ka (for mye frihet).
Sukkerplommune slepper stæinen, å hasselnettane slepper hamsen (modne).
Fisken slepper bæine (ufrisk). Slepp ikkje dæi følka innpå deg, de: vi eg sæi.
sleppe st-v sleppe, slepper, slapp, har sloppe, Me slapp nå tå:lig ifrå: de denna gången.
Følk skull’ikkje sleppe a: me sånt slurv. Eg slepper nåkk ikkje onna e:g heller.
Me får sleppe kånn litt læus i kvell (utagere). Slapp me skrekken denna gången.
Me slapp opp færr tørrve: denna vinteren (for lite). Slepper måskur u:ala:dlæg.
Sleppe fram færr presten. Jens hadde sloppe millitæ:re. Sleppe te: (få anledning).
Slapp ikkje fram på de: fillefø:re. Han slapp nå lettvint ifrå: de håkke som.
Gla: te: eg slapp hæile græia. Sleppe hæilskjinna ifrå: nokko. Sleppe æin fi:s / purp.
De va nå gått æu at’o slapp nå (fikk dø). Slepp ikkje dæi følka færr langt innpå deg!
Du ska sleppe færr å sjå: me:g plukke møltekoRt (løfte). Banka på:, men slapp ikkje inn.
Me slapp nå færr å ko:ke ressensgry:nsgræut denna ju:la (skuffelse, rasjonering).
slepphendt adj Du skull’ikkje værra så slepphent me kro:nune nårr du e u:te i ve:gen.
slesk adj
Gå:r å jygglær færr’o, så slesk å fi:n i må:le (innsmigrende).
slett
adj
Teltfølka lå:g på slette bakken å slanga seg. De va slette ve:gen hæilt fram.
D’e ha:lt å ligge på slette gølve. Eg må slette litt på fi:nskjuRta mi (stryke).
Du slette ti: færr stellingær Anne vaRtær opp me nårr me kåmmer.
slettes ikkje adv Me e: slettes ikkje så ille stelt som du vi ha: de te. Næimen e me æi.
De va slettes ikkje me:g imo:t, viss de konne la seg gjærra.
sleve s
Stå:lårrmen kellær me hæ:r i bygda helst sle:ve.
slik adv (Slik og sånn har omtrent samme betydning i dialekten) Har du hø:Rt slikt va:s?
Eg e kje inni sli:ke ting. Sli:k som du fa:rer a:t dæi go:e kle:a dine (ødelegge).
Sånn kan de gå:. Ha:r du sett sånn sy:n? (forskrekkelse).Sånn jå:lebokk te kle: seg.
Sånn som de bæ:rer ne:! (nedbør, snø eller regn). Hått si:er du om slikt færr nokko?
slikk s
Den gamle stu:go blæi se:lt færr æin slikk å ingenting.
slikkeri s
slikk’ri, Me va nå fri: færr elt som hette slikk’ri onner kri:gen (snop).
slims s
De lå:g æi tunn slims opponner ta:ke (list, hylle).
Hammær’n ligger på slimsa attme vønnæie.(spikerslag).
slimse a-v Denna pinneve:en slepper me å slimse (fjerne bark).
slinger s
Hæ:r vi’me kje ha: nokko slinger i valsen (heft).
slintre s
Kjøtte va slutt. Bare æi æinaste lita slintre lå:g att i tunna (strimmel).
Stygt kjøttså:r, slintrune hang å slang (trevl).
slipe a-v
Ongane å kvinnfølka svæiva / dro:g nårr ka:rane sli:pa resskappen.
- 214 Væ:lbru:ka sli:pestæinær e jamt fæ:le te å slenge å hufse på seg.
slirekniv s
Sli:rekni:ven i belte. Håkke gredde seg den færu:ten?
sliske a-v
O:la sliskær ikkje sto:Rt færr biksane ifrå by:’n må du tru: (krype).
slit sle:t ell.sli:t, Et gammalt sle:t konne foRt minne seg i ha:Rt arbæi (brokk). Blo:sli:t.
Sli:t å sle:p ifrå vøgga te gra:va hadde de vorre færr flestepaRten.
De va mykkji sli:t å få ståkkane fram te Sto:rve:gen. Me sli:t å stre:v gjekk de te slutt.
slite st-v
sli:te, sli:ter, slæit, har sli:te, Sli:t’n me helsa! (om den nye genseren).
Han sli:ter seg skværr u:t i dæi bratte rinnane. De sli:ter på humø:re æu.
Han slæit så’n lå:g meste att. Slæit seg færdærva. Har sli:te elle bann (frigjøring).
De vesle me ha:r, har me sli.te kånn te. Ho har sli:te færr andre hæile sitt li:v.
De sli:ter a læus / ne: nokka drå:pår (småregner). Ri:ver å sli:ter som æin gællning..
Tru:r du kje den rakkæRs bikkja har sli:te seg da. Ho sli:ter me denna gjikta si.
Næi, ho: sli:ter visst ikkje ne: dynnståkken hos nokkon. Æin gammal, lo:sli:ten frakk.
De sli:ter på kle:a detta. Sli:testærke le:so:lær. Stre:vær me æin u:tsli:ten rygg.
slodde s
slødde, Den bræie slødda va tong å dra: i ny:sno:gen (tung kjelke).
a-v
Endelæg måtte å:ker’n båtte harvas å sløddas jamn å fi:n.
slokne a-v
De har slåkna i ømmen. Lampa e tørr, ho høller på å slåkne.
De va: som nokko slåkna i æugune hennæRs (mismot).
La:e me kje innpå ta jamnan, konne varmen i gru:va slåkne a seg sjø:l.
Dom ventær’o kan slåkne nårr de ska værra (svært syk). Elt hå:p hadde slåkna.
slubbert s
slubbeRt, Æin ekta slubbeRt (likeglad person).
sludd s
Utpå kve:len gjekk regne så smått å:ver te sludd (våt snø).
sludder s Du må kje hø:re på sånt kjærringsludder (tøv). Sludrær å pra:tær (utydelig).
sluffe s
Så: mange satt heller trångt i den sma:le sluffa (kasseforma slede).
slufse adj slufse ell. slafse, De va vått å slufse å gå: på tunne lå:gsko: i de: pø:sregne.
slugg s Dæ:r hadde visst nokkon møtt æin sto:r slugg a æin bjønn æin gång i ti:a (kjempe).
Uttafærr Grimness hadde dom får rektig æin slugg på kro:ken, æin di:ger rusk.
slugge a-v Slugga a sta: me tonge ste:g (gå tungt).
Gamla slugga boRt i ømskro:ken å sette seg å karva i pi:pa si – kro:kpi:pa .
sluk adj
Kåm så slu:k å ba: så tunt omfærla:dels’ (ydmyk).
sluke e-v Vesla har lett å slu:ke græuten i vrange (få i vrangstrupen).
Gje: deg nå ti: te å e:ta, å slu:k ikkje ma:ten hæil.
Slu:ke hæilt / rått (kritikkløst) . Slu:ke me æugune (stirre på). Et pengeslu:k.
slukøra adj Så måtte dom venne tomhent å slu:kø:ra hæim att (skuffa).
slump s
Kan ikkje du: å:verta slompen? (resten). De gjekk litt på slomp.
De va ræine slompen at eg blæi va:r sprekken i bånnbo:le.
Æin go: slomp pengær stå:ans i banken. Hå mykkji kåm de på på æin slomp?
slumpe a-v Me har slompa te å treffas på Dyrsku:’n somtir. Eg ba:re slompa på de.
Me kan vel slompe på vekta denna gången. Ba:re et slompetreff.
slumrebeina adj Sta:ven e go: å ha: færr den som e slomrebæina (ustø).
slums s
Kan nå ikkje setta den slomsen te nokkon ting heller (upålitelig).
Værre sloms skull’du aller sett i ditt li:v. Æin ekta sloms i gronn’ (lite nøye).
adv De va tem’læg slomselæg gjoRt elt sammen (slurv). Han kle:r seg så slomselæg.
slunken adj Han kåm hæim att me slonken ma:ga. Slonken tegnebo:k æu (tom).
sluntre a-v De nyttær ikkje å slontre onna hæ:r, sær du (vri seg unna).
Sli:k onnaslontring lø:ner seg aller. Frestans å slontre me tannpussen æu somtir.
slurk s
Han to:k resten i æin æinaste lang slurk (sup).
slurke a-v Slurka i: seg kaffen i æin viss faRt å sa:e takk færr seg.
slurpe a-v
Eg slurpa i: meg den glo:hæite suppa (spise med lyd).
slurre a-v
Ba:khju:la sto: bar’å slurra i de blæute di:kje / den linne gjørma (spinne).
- 215 slurve a-v
Dom slurva arbæie ifrå: seg i æin fy:kene fæi. Slurvute frå:seggjoRt .
Slurv å slendrian ifrå enne te a:en. Ma:kan te slurv skull’du kje sett.
slurve
s
Vesla spellær på slurva (underlippa).
slutt
s
Dom si:er Ma:ri har gjoRt de slutt me denna by:kjæ:rasten sin æu.
Karane fekk slutt på klubben. Nå må de bli slutt på denna evind’læge sy:tinga.
De e: visst på slutten me Gaml-O:la nå:. D’e slutt på græut’mjø:le, hværr så:a.
slutte a-v Eg tru:r me sluttær mens læiken e go:. De har slutta å sno:ge færr æi stonn.
Dom har visst elt slutta færr da:gen. Han sa:’opp å slutta snuft på da:gen.
Ho fant lissom ingen å slutte seg te på dessa festane. Tæus å inneslutta.
Bønnane sluttær me ku:ir foRt vekk. Eg har slutta me lange onnerbuksur æu.
sly s
Vassdemma va fullstendig sæig a pøddesly:. Fiskesly:.
Ståkkane onner vatten va gårr slæipe a grø:n sly:
slø e-v Me får la: de slø: innte vi:ære (la det bero). La de sku:re te så lenge (utsette).
sløke s
Ho:l / tom som æi slø:ke (skjermplante).
sløkke e-v
slekke, Me tennte jamnast lampa sæint å slekkt’o ti:læg. Slekke tøsten.
Ja, så e den sårgja slekkt færr denna gången (problemet er løst).
Vintersti: slekkte me’kje i ømmen så lenge me va oppe om kve:len.
sløse e-v
Me kan ikkje slø:se boRt ti:a på / me sånt e:vig plonder.
Slø:se me de fi:ne mjø:le (ødsle). Et slø:seri uten li:ke.
Me bjugra de te: bare så slø:s’læg (lite nøye). Fo:r å:ver ba:re så slø:s’læg.
sløsen adj Dom si:er’n kan værra litt slø:sen i pengeve:gen (lite sparsom).
sløv adj
Følk e jamt så slø:ve me å passe på resskappen sin.
Lje:ane slø:vas foRt hæ:r langs me gru:sve:gen / ve:gkanten.
sløyfe a-v
Ska me sløyfe du:gul’n i da:g, å stå: i ett te meddag? (utelate).
Nå: vi dom sløyfe mårråbussen æu: (kutte ut). Eg sløyfær jamt sukker på græuten.
s De va nåkk mammune som sytte færr at ingen glømte sløyfa på søttene ma:i.
slå st-v slå:, slå:r, slo: har sli:e, Ma:ri har visst sli:e opp me denna fi:ne by:mannen sin.
Me måtte ba:re slå: kånn te tå:ls me de: som va: (godta). Slå: seg te ro: færr nåtta.
O:la har sli:e seg veldig u:t siste å.re (bli før). Slå: u:t loRtevatne å tapp’i ræint!
Anne gjekk ront å slo: i kaffe te kånn elle sammen etter tu:r (skjenke)
Ja:, de: slo: meg me de samre eg så:g’n (legge merke til). Slå: nå færr sku:to!
Han slå:r så de heglær (brutal). De va: nå så slå:ans sagt æu.
Eg tru:r ikkje me ska slå: så sto:Rt på: de denna gången (satse sterkt).
Ba:r’n ikkje slå:r seg vrang nårr de fyste gjeller. Han kan foRt slå: seg på tværka.
Slå: seg på handel. Har sli:e seg på flaska i sæinære ti: (drikker).
Dæi to: har sli:e isammens pjaltane sine færr gått (gifte seg). Kulla har sli:e seg.
Hæile græia har visst sli:e krull på seg (blitt floket). Sto:rsli:e u:tsy:n.
Me kan ikkje slå: hånna a den stakkær’n heller (svikte). Mu:ren har sli:e sprekkær.
D’e som å slå: vatten på gå:sa de (upåvirkelig). Slå: klo:a i (gripe).
Ho slo: på att’o ville kåmmå att sæinære (nevne). Slå: i bo:le (meine alvor).
Slo: seg meste færdærva. Dom slo: følgje på hæimve:gen.
De: kan du ba:re slå: ifrå: deg lisså gjønne fyst som sist (oppgi).
Du må nåkk læ:re å slå ifrå: deg nårr du e ute i ve:gen (forsvare deg).
Han slo: i: kånn den æine skrø:na værre heller den andre.
Slo: seg på lå:re å skåggerledde. Du slå:r ikkje hannom i koRtspell.
O:la slå:r bare ell ting boRt i spø:k å le:ven han (avlede). Slå: mynt på nokko.
slåpe s
Æi lang slå:pe a et kvinnfølk. Tunn å slå:pen.
slåss v
slåss, slåss, sloss, har sli:es, Me har jamt sli:es imot å:vermakta.
Dom kjekla å sloss jamt, men mest færr mo:ro skull. Æi ekta slåssbikkje.
Flå:bygningane va visst fæ:le te å slåss nårr dom fekk i hu:e.
- 216 slåte s Han kåm dra:ans me nokka d’ra:belæg lange slå:tur (strangel). Æin slå:tega:l.
slått s Nå får du dra: opp æin slått færr kånn, du: som kan me: slikt (dansemusikk).
slått
Mellom ståtten å sku:len skulle hestane gjønne på hæia nokka vi:kur.
slåttegraut s
Slåttegræuten va u:spedd fæitgræut ko:ka på su:r romme.
slåttekar s Slåtteka:ren sto: opp me so:la å gjo:le seg gått a nåttedøgga nokka ti:mær.
smadre a-v
Fekk smadra hæile kjærra si da lygna slo ne: i vøgnskjo:le.
Smadra te pinneve:. Lå:g splintra å smadra i tu:sen be:tær.
smake a-v
sma:ka, Ho hadde ikkje sma:ka ma:tbe:tan på da:gavi:s.
Eg suns vel de kåsta mæire heller de sma:ka. Sma:kebe:ta.
Vi du kje sma:ka på klingen kånses? D’e ba:re æi lita sma:k.
Kåstær de ikkje, så sma:kær de’kje heller. Få sma:ka vi:o (få ris).
Han sma:kær ikkje stæRt, aller æin drå:på heller (avholdsmann).
Eg ba:re sma:kær meg te rettes me selt å krydd’ri (uten oppskrift).
Eg ha’kje sma:ka hværken vått eller tøRt i hæile da:g.
Nå ska de jammen sma:ka me dæi hæim’la:ga kjøttka:kune Mammas.
smak s
Ja, hvæ:r si: sma:k. Æi sma:k ikkje bikkja vi ha: (for varm mat).
Dæi små: sukkerplommune e go:e på sma:ka.
Eg kjenner så væ:l hæimesmø:re Annes på sma:ka, knå:osten æu.
Vesla har fått sma:ken på pri:m. Inga u:smak på detta smø:re næi (ros).
smal adj De skulle vel værra æi sma:l sa:k å finne ve:gen åver hæia te Uvdæ:l færr kånn.
smale a-v
sma:la, Me hø:rer de sma:lær nårr fjo:li:sen sprekker nåttesti: (smelle).
smalhans s De skulle blitt sma:lhans den lange vinter’n færu:ten flesk i tunna (knapphet).
smatte a-v De va kje rektig fi:nt å smatte å slurpe me meddagsbo:le (dårlig bordskikk).
Gaml-Ola smattær på pi:pa si; Vesl-Ola smattær på bring’bærdråps.
Somtir fekk me ongane lå:v te å smatte på hesten. Smatte me tonga.
smed s Måtte passe på: som æin sme:. Reglesme: (skrønemaker). Klatresme: (amatør).
smæise a-v
Kvisten smæisa te: meg bæint i annlette. Villri:se smæisa kånn på leggine.
smekke s
Konne visst tronge æi siklesmekke e:g æu, færr den saks skull.
smekkende adv Kjørka va smekkene full a følk. Sekken va smekkfull te brestepunkte.
smekord s
De va nåkk ikkje mange sme:ko:la å hø:re ifrå den kanten (ros).
smell
s
Somme fekk seg æin re:all smell da kri:gen va slutt. Ba:ksmell.
De va æin ha:l smell færr’n detta (påkjenning). To:lesmell.
smell- adv De va æi smellane fi:n jente. Te nåtta se:r de u:t te (å) bli smellkelt.Smellfæit gri:s.
smelle st-v
smelle, smeller, smalt , har smolle, De smalt som et bøRseskå:t.
Å så visste me kje a: de førr de smalt. Ri:s på rompa så de smeller.
Dæ:r ska de kje sto:Rt te: førr de smeller (bråsint). De smalt i æi dynn.
De knallær å smeller te jamnan nå: onner jakta. De smeller i fjo:li:sen.
e-v Elle sammen smelte i: å le: (brast i latter). Skjeller å smeller færr dø:ve ø:rur.
Fanten smelte te: kompissen sin så’n trilla. Smelte a: et skå:t på må:få.
Dom smelte te: me æin spella ny: følkemota:gær (slo seg løs).
Me smeller te: færr fullt i må:rå ti:læg (begynne).
Bygdas væRste kjeftesmelle. Engsmelle (blomst).
smellfeit adj
Gri:sine va blitt smellfæite a elle dæi go:e små:påte:trane.
smette st-v
smette, smetter, smatt, har smotte, Katta smatt u:t i de samre.
Mu:sa hadde smotte innonner stubbegølve. Smett ne: i kjellnokka eple!
Han hadde tenkt ut et u:tspekule:Rt smetthå:l te spa:reskjillingane sine.
a-v
Ho smetta på seg sko:a å fo:r på dynna som et skå:t.
smi e-v
smi: Hæ:r får me smi: mens jønne e hett. O:la smidde ny:e sko: te hesten.
smide a-v
smi:e, Anne smi:ær aller nokkon ting nårr’o ta:r kåppevasken (knuser).
smigre a-v
De nyttær ikkje å smigre / jø:le færr me:g, særr du. Et smigrans te:bå:.
- 217 Prø:vær å innsmigre seg hos kaksane.
smikk s
smekk, Eg tå:ler vel den smekken æu (slag). Flu:gosmekke.
smikk, Jammen va de gjinge æin knapp or buksesmikken.
smil s
Aller som’o dro:g på smi:len æin gång. Stramme smi:lebann (ublid).
Men fi:ne smi:ledekkær i kja:kine hadde’o, den tøtta. Anne har så gått et smi:l.
smile e-v
Smilte åver hæile annlette. Smi:ler som æi so:l.
smite a-v
sme:ta, Du vill’ikkje sme:ta på: æi ka:keskji:ve te me:g æu vell? (kline).
smitte a-v
Dessa u:ekta færgjune smittær så lett å:ver på dæi gvi:te såkkane.
smittsamt adj
Skabb regna me færr å værra tem’læg smittsamt.
Å så smittans humø:r som’n jamt hadde. Men fregnur e kje smittsamt.
smug s
Han stakk te:’o nokka kro:nur i smu:g (usett).
Smu:ge:ta. Smu:gle:sa på senga. Smu:grøyke på do:.
Onner kri:gen smu:glydde følk på mellingær ifrå London.
smuldre
a-v
Pengane smuldrær lissom boRt imellom fingane på’o.
I nistapakka smuldra ju:leka:ka boRt te ba:re læuse muldrur.
smusle a-v
Me så:g’n jamleg gjekk å (s)musla å ledde me sja:ve seg.
smyge st-v smu:ge, smu:ger, smæug, har smu:ge, Smu:ger onna som æin røys’katt.
O:la hadde smu:ge seg inn på ælgjen ba:kate (forsiktig bevegelse).
Somtir smæug’n æin ti:kro:ning i lomma på meg æu (i all hemmelighet).
smylo s
Me vassa my:rane te ennes me smy:logra:s te langt oppå leggine.
smør s
Smø:rbli:. Smø:rklatt. Smø:rkju:ke. Smø:rkank. Smø:røskje. Smø:rbutt.
Smø:re va hæilt i:brå:e i so:lvarmen (smelta). Bre: smø:r (smelte).
Me smø:re ne:, væit du! (Når kakaskiva datt i golvet). Mitt i smø:ræugæie.
Å slikt smø:reri ska værra kons Jammen detta gå:r onna som smø:r de (god flyt).
Detta blir jamgått me smø:r på flesk de (for mye av det gode). Mæi’rismø:r.
Sku:lema:ten min pakka eg inn i smø:rpapper å putta’n i ransel’n. Hæimesmø:r.
smørje e-v smørja ell. smø:re, smø:rer, smø:Rte, har smø:Rt. Blæi smø:Rt opp (rundhjult)
Me får smørja kånn me tålmo:dighet æi bæite te:. De gjekk som smø:Rt.
Han smø:Rte jamt tjukt på: nårr’n la:e u:t om ka:rstykkja sine.
smørje s
smørjo ell. smørje, Denna smørjo ska værra så go: færr gjikta (salve).
Dæ:r lå:g hæile rukle mitt på trammen i æi æinaste smørje / mølje. Sko:smørjo.
I Handelsla:ge se:lte dom æi skji:smørjo som me kella Bærgenda:l.
smøyge e-v smøyge, smøyger, smøgde, har smøgd. Me smøgde kånn onner ga:len.
De gjeller å konna smøyge seg. Smøygesto:l (til belte).
Eg fekk såvitt smøgd æine armen innonner bjælken dæ:r sy:loræire lå:g.
små- adj
Nårr de kåmmer te stykkji, e:’n ikkje så små:lå:ten som’n la:ter te (kravløs).
Eg e kje nettopp så små:tæ:rans. Små:e:tne følk sitter lissom å pirkær i ma:ten.
Små:lett (lite ansikt). Små:spi:ker. Små:lu:ge. Fullt a små:stæin i sko:a. Gå: små:su:r.
Gå:r jamt å små:e:ter må:lmellom. Måtte små:springe ne: bakkane. Sti:re små:øgd.
Somtir kan’n værra litt små:ra:r a: seg. D’e lissom så små:fi:nt de Anne la:gær te:.
Sitter å små:snakkær me sja:ve seg lange stonner. Bøllen gjekk skværr i små:be:tær.
Satt jamt å småpra:ta te langt på nåtta. Små:kjekle. Måtte gjærra nokka små:æ:renn.
Små:ongær kan ikkje værra neme Stræumen alæine. Små:trøll må passas på.
By:følk e kje nettopp så små:nøgde nårr dom kåmmer på lanne. Litt små:regn a:vnåte:.
Har gjinge å små:fry:se i hæile da:g. Små:pussig. Vente små:følk (gravid). Små:springe.
Gjekk små:færlå:vå i å:revi:s inna dom gjo:le ålvår a de. Små:færnærma.
små s
Dom ventær små: dæ:r i hu:se. Kjærringa ska ha små;. Dom ventær smått.
De va tem’læg smått færr dom i tredveå:ra (fattige). Smått me pengær.
De gå:r smått me denna ny:ve:gen. Me sto:Rt å smått va me tju:ge te bo:ls.
De bynnær så smått å vå:ras i su:hellinga. Dom se:lte hæile slompen u:t i smått.
- 218 -
Bynna i de små: (starte forsiktig). Små: gry:tur har åkså ø:rur.
Små: tu:vur kan velte sto:re lass. Dessa sko:a e heller små: i nom’ra.
småleg adj Han e nåkså små:læg i pengeve:gen (gjerrig). De va små:læg gjoRt.
smålemma adj Stu:vstærk, enda så små:lemma’n e: (korte armer og bein).
småskoren adj O:la har aller vorre små:sko:ren me beta:linga heller (knipen).
småsuppe s I små:suppa kan du stu:ve båtte likt å ulikt (billig suppe).
Dæ:r blæi me sittans å små:snakke te langt u:tåver kve:len.
småtteri s
smått’ri, O:la kjøfte jamt me: seg hæim nokko smått’ri te ongane.
D’e ba:re smått’ri detta mot de: dom har i by:’n. Eksteme:rær ikkje sånt smått’ri.
De va kje smått’ri te stellingær heller må du tru: (flust)
snabb s Kan du lå:ne meg æin snabb a tobakken din? (skråtobakk). Pølsesnabb.
snadde s Den su:re snadda henger i kjeftvi:ka på’n båtte sæint å ti:læg (tobakkspipe).
snak adj Katta kåns e blitt så sna:k. Vips, håppær,o rett på bo:le (ubeskjeden).
snakk s Jæu, eg har hø:Rt snakk om nokko slikt. Men de bli:r vel me snakke.
Eg kåm i snakk me nokka fjå:gsonnkro:kningær på ru:tebå:ten.
Ikkje snakk om at e:g går me: på detta. D’e ba:re tomt snakk elt sammen.
Følkesnakk (rykter). De gå:r så mykkji snakk på bygda. Snikk-snakk (tull).
snakke a-v
Eg bli:r så færgjett a detta å:te (klegg). Ja, snakk ikkje om de! (ganske enig)
Den ny:e presten i bygda snakkær på må:le (landsmål).
Eg ska prø:ve å snakke færr’n (omvende). Følk snakkær som dom har vett te.
Dom har snakka litt fram å teb:Rt om detta i hærresty:re. Snakke seg ifrå: nokko.
Næi, nå: snakkær du å:ver deg (fantasere). Eg ska prø:ve å snakke me’n (overtale
Dæ:r snakka eg visst færr dø:ve ø:rur (ingen respons). Snakke seg varm.
Han e kje snakkans te nårr’n e på den lo:na. Prø:vær å snakke de vekk (avlede).
Han e go: te å snakke færr seg, væit du. Vi du kje prø:v’å snakk’n te rettes.
Me dra:r i må:rå, ikkje snakk om a:na. Næi, du snakkær om gri:seflaks.
Ho e kje å snakke te, nårr’o fyste e: på de: la:ge. Ikkje te:snakkans.
Du snakkær om kli:ma, dæ:r de ikkj’e luft. Snakke nokkon i senk.
U:lefåssingane snakkær i kjeften på hina:en hårre dom kåmmer.
De va gått å få snakka u:t om detta. Så snakk u:t da mann! Go:snakke me (berolige).
Somme snakkær seg te: den æine få:rde:len etter den andre (kunsten å overtale).
Ho: snakkær aller ne:settans om nokkon (klandre). Snakke me to: tongur (falsk).
Me du trenger ikkje å snakk’om de te nokkon (diskret). Snakke på ba:ke (sladre).
Næi, du snakkær om! (begæistring). Ikkje snakk om! (avslag).
Ho snakkær så færnemt etter’o va i by:n den vesle bæita (knote).
Dom har snakka’o trill ront allde:les (overtale). De va eller snakk om a:na.
snakkesalig adj Han e nå sjella så snakkesa:lig at de gjærr nokko (heller taus).
Gått snakketøy (godt kjeftament).
snappe a-v
Bikkja snappa te seg go:be:tan å fo:r sin ve:g (gripe fort).
De kåm nokkon å snappa siste stykkji rett færr ne:sa / æugune på meg.
Ho snappær nå opp ell værdens sledder å va:s æu.
snar adj
Sna:r i venninga. Han kan værra sna:r te å sæi ifrå: nårr de e: nokko (uredd).
s
De tette sko:gsna:re e go: gjøymesta: færr ell slags vilt.
snarrådig adj
Hæ:r gjeller de å værra sna:rrå:dig (finne utvei). Sna:rtenkt å u:trent (lur).
snart adv
De e sna:Rt å sæi færr hennær de, som e læus å le:dig.
De skulle nå værra sna:Rt gjoRt å få detta på plass.
De va nå sna:Rt å vetta æu håsse detta ville gå:.
snask s
Hasselnettær va mest æinaste snaske me hadde i krigsju:line (godsaker).
snau adj snæu, snæu, snøtt, snæue, Snæu færr kontantær. Kå:pa va i snæuaste la:ge.
Å, han e’kje så snæu som’n la:ter te (fattig). Snæu i hu:e (hårløs).
- 219 -
O:la e kje så snæu på: det som de hæitas (smålig, lite raus).
Han va: nå kje snæuære heller at’n bæu kånn på slåttegræut, båtte små: å sto:re.
De blæi snæue ti: kjillo. D’e vel snøtt de blir nokko a: denna møltetu:ren.
Ku:ine har bæita ekra hæilt snæu. Et snæugno:ge bæin. Et snæuklypt hu:e.
Onner kri:gen va de kje lenger så snøtt me pengær iblant følk. Snæuhøgst.
Den ny:e lu:strøya e heller snæu åver aksline (trang). Æi snæu vi:ko.
Vesla va snæue å:re da me kåm fløttans hi:t. Eg tru:r snøtt de bli:r nokko me me:g.
snavle a-v
Hått e: de du snavlær om? (snakke utydelig) Høll snavla di!
sneggsinna adj
Han kan værra litt sneggsinna somtir (bråsint).
snei adj
De blæi stå:ans på skrå: på snæi elt sammen (skakt og mislykka).
snei s
Vi du ha: æin snæi a ka:ka mi? Ska:r seg æin go: snæi a tobbakken.
De gjekk litt på snæi færr meg den da:gen. Dæ:r hang att æin liten snæi a må:nen æ
sneie a-v Me snæia på skrå: å:ver jo:le å u:t på Sto:rve:gen. Me snæia u:tomkring demma.
Du får snæie a: et ka:kestykkji te me:g æu (skjære).
Ongane snæia’o færr dæi ra:re kle:a (gjøre narr).
sneiord s
Sli:ke snæio:l vi me kje hø:re åftære; ba:re så du væit de (hånsord).
sneip s
Snæipen putta’n teba:Rs i asken. Følk to:k va:re på snæipane sine.
sneis s
Du må ha gro:være / grø:vre snæisær te detta tjukke gå:ne (strikkepinner).
Få: me deg hæim et snæis egg te ju:lebaksten me de samre (20 stk.).
snelle s
Hugsær du trå-snellune på dass-lå:ka? Enkelt å grett! Grann som snelletrå:.
Den vesle snella va æi som fekk arbæie onna, kan du tru: (småvokst jente).
snerk s
Snærke på den ko:ka mjølka, - gått færr somme, kreks’læg færr andre.
Du må rø:re i sæusen, så’n ikkje snærkær seg (danne seg hinne)
snerp s
Gvæitesnærp e ekkelt å få sittans i hællsan (skall).
snerpete adj
Ka:rane va jamt mindre snærpute se:g imellom (nøye). Snærpen.
snerre a-v
snærre, Fillebikkja snærra ba:r’o så:g meg.
snert s
Eg så:g så vitt snuRten a’n på eldres-basa:ren.
snerte a-v
snøRte ell. snuRte, De va så vitt eg snuRta boRti va:sen (berøre).
snerten adj
Jammen har du fått deg æin snæRten prå:m (liten og kjekk).
Vesla va så snæRten i de gvi:te følleskjøRte (fiks). SnæRten på la:ge.
snev
sne:v, Anne hadde visst sne:ven a bronnkett æu, etter som eg hø:Rte (anelse).
Den su:re no:latrekken fø:las jamt som æin ø:rli:ten sne:v a vinter.
snike st-v
sni:ke, sni:ker, snæik; har sni:ke, (vente på å få noe).
De va skam’læg å sni:ke nårr følk satt te bo:ls å fekk seg ma:t.
Pu:s satt jamt å snæik nårr: me høllt kve:len, - ni:sti:Rte på kånn.
Somtir lå:g’o å sni:kle:s / tju:vle:s føljeto:nær te ly:se må:rån. Sin:kle:sa andres bre:v
Ho snæik seg u:t ba:kve:gen (liste). Ongane snæik seg te å røyke så ingen så:g de.
Denna tæ:ringa va æin lomsk å sni:kans sjugdom på lannsbygda æu.
snikre a-v
På sløyden fekk me snikre kånn båtte skammel å hanklehylle, å mæire te:.
snile s sni:el, Dæi sto:re, svaRte sni:lane lå:g pluss’læg dær på to:ne i de vå:te gra:se.
snill ad Han e nå snill som da:gen e lang. De va nå snillt gjoRt a’n å sjå: te moR’si.
Snill som et lam. E:vig snill å græi. E:t nå opp ma:ten din, så e du snill gutt!
Den ska du få: færr du va snill da du va li:ten (fast talemåte).
snipp s Eg satt hæilt u:te på snippen a bo:le (spiss ende). Æin å:kersnipp me tørrneps.
snitt s
Så:g’o sitt snitt te å stikk’a ifrå oppvasken, gjo:l’o de æu (mulighet).
snitte a-v
Somtir blæi ho snitta færr dæi ra:re kle:a sine (gjøre narr).
sno e-v
Eg fekk snodd tæuge ront bryggepå:len flæire vennur (surre).
De gjeller å konna sno: seg hæ:r i værden (vri).
snobb s
De va rampen på Må:såsi:a, å snobben på So:lsi:a, hæitas de på spø:k..
snodig adj
Æin sno:dig selle. D’e sno:dig æu, som de kan rå:kå somtir.
- 220 snoke
a-v
Hått e: de dessa loffærane gå:r å sno:kær etter mitte på da:gen?
Eg vi’kje ha: andre te å sno:ke i mi:ne sa:kir.
snor
På hæimtu:ren hadde me jamnast ro:sno:ra på sle:p etter prå:men.
snu e-v
Me vi nå kje snu: på hallve:gen heller. D’e likt te vinnen har snudd seg.
Væ:re har snudd på no:la. Da:gane fy:ri ju:l snu:r so:la. So:lsnu:.
Vent litt, eg må bare snu: fleske i panna. Han snudde i dynna.
O:la e nå jamt så go: te å snu: seg (innrette seg).
Jammen hadd’eg snudd ba:kfram på genser’n æu.
Ho snudde ba:re fu:a te’n å gjekk, fæ:lig me de:.
Detta blir gæ:le håsse me snu:r å venner. Snu: vranga u:t.
Måtte snu: å venne på hværr bi:dige kro:na (spare).
Du kan ikkje snu: ryggen te: dom (upålitelig). Snu: vrangsi:a te:.
Ho har ikkje førr snudd seg, så e de glømt. Snu:r ront på æin femø:ring.
Snu:r på skjillingen, å la:r da:lær’n gå:. Snu: kå:pa etter væ:re.
snuble a-v
Eg snublær nå mest i mine e(i)gne bæin æu. Snublebæina (ustø).
De: ligger de nå snublans næ:re å tru: da. Snubla så lang’n va:.
Så fullt at du snublær i dom elle sta:ær, hårre du gå:r (overflod).
snufse a-v
De va visst nokkon som snufsa å græin ront i benkane.
Har gjinge hær å snufsa me æin færkjø:’els’ nokka da:gær.
snultre a-v
Ongane snultrær onna røddinga så gått dom kan (forsømme).
Snultrær du onna aller de minste dæ:r, e:’n å:ver deg som æin hæuk.
snunad s
De må sna:Rt bli æin snu:na på detta (forandring). Sæin i snu:ningen.
snuppe s
Næi, sånn lita snuppe skull’ du kje sett! (kjæleord for småjente).
snupt adv
snuft, Du konne sli:e deg snuft i hæ:l. Han fo:r snuft te by:’n neste må:rå.
Stånga gjekk snuft / tvæRt a: på mitten, i to: de:lær.
snurpe a-v
Eg vi snurpe isammens denna refta i buksa mi (sy fort). Snurpetrøll.
Du kan ty:dlæg sjå: nårr’o snurpær på kjeften (blir sur). Æi ekta snurpehø:ne e’o.
snurr s Jens har visst vorre litt på æin snurr i hælgja (full). .Drekke seg på æin snurr.
snurre a-v
Så: snill e:’n, at’o gjønne kan snurre’n / væipe’n ront veslefingen sin.
snurrebass s
Hå mange snurrebassær gjo:le me tru? Å svæiv gjo:le dom te tu:sen.
Værr nå litt ro:læg æin gång! Du svi:ver som æin snurrebass.
snurrig adj
De va: nå et snurrig påfonn. Snurrige græiur elt sammen (merkelig).
snurt s
Eg så:g ikkje snuRten a deg i hæile ju:la (glimt, flik).
Aller så mykkji som æin snuRt. Eg snuRta så vitt boRti va:sen (berøre).
adj
Ho blæi litt snuRt da eg sa:e mæininga mi bæint u:t (fornærmet).
snus s Slusken legger jamt innpå æin pri:s me snu:s. Fi:n som snu:s. Snu:sdå:s.
snuse a-v Bikkja snu:sa på kle:a hannoms. O:la har snu:sa litt på detta sko:gstykkji.
Æin ekta snu:sha:ne som snu:sær å sno:kær i elt mæug’læg / elt’n kåmmer å:ver..
O:la hadde snu:sa opp nokko billig tjy:ro oppi Bærgjekro:ken.
Lensmann’ hadde visst fått snu:sen i æin færbutt radio æin sta.
snuske a-v
Onner krigen va de lissom lå:v å snuske te: seg nokko a hvæRt.
Fa:rer me snusk å fanteri hårr’n kåmmer.
snute s Han stikker nå snu:ta si opp i ell ting æu. Da fekk’n seg æin på snu:ta.
snyltre aEg li:kær ikkje å snyltre på andre nårr de kan unngå:as.
snyte st-v
sny:te, sny:ter, snæut, ha:r sny:te ell. sny:te, sny:ter, snytte, ha:r snytt.
U:te i arbæie va de lissom lå:v å sny:te seg i ne:va’n æu, færutta sny:tefille.
Ja, du blæi kje snytt på den handel’n. Sny:te på skatten. Sny:ta full.
Æin lu:ring a æin tomme e kjekk å ha: viss du vi sny:te litt på vekta.
Jammen blæi eg snytt færr slåttegræuten æu i å:r (gå glipp av).
Takk færr gått sny:teri. Di: å sn y:te! (kraftuttrykk). Blæi snytt færr den gle:a.
- 221 snyteskaft s
snø s sno:g,
(eventyrord for nese)
Me hadde æin kraftig sno:gvinter hær færr nokka å:r sea. Må:kå sno:g.
På sisten konne me mest ikkje sjå: å:ver sno:gbræutine. Ska:rasno:g.
I ba:ksø:le blæi færhjølemeg sno:ghæugane liggans ratt te sanntans.
Sno:gen reste / gjekk ti:læg de å:re. Me får la: de i bero: te sno:ger gå:r (utsette).
Sno:gen la:ver / lesser ne. Sto:re sno:gfillur. Sno:gkjærringær.
Kjelldæ:l kan me sæi e et re:alt sno:ghå:l. Et færry:kans sno:gvæ:r.
snøggeleg adj De va snøgg’læg du ikkje konne e:ta kve:len me kånn (tørrsamt).
De va snøgg’læg æu detta (hastverk). Me får gjærre de bæ:re æin a:en gång.
snøke e-v
De snø:ker kelt hæ:r attme dynna (kald trekk). De snø:ker på halsen.
snørr s Ongane græin så snørr å tå:rir rant. Æin snørrhå:ven blæi. Snørrbu:ve i ne:sa.
snørrunge s
Dessa hæRsens snørrongane tru:r dom har græie på ell ting.
snøse e-v
Han bare snø:ste te meg færu:ten et o:l (lyd i nesa).
snøvle a-v
Han snøvla å pre:ka, men det blæi’kje nokka græie på de (uforståelig).
snøye e-v snøye, snøyer, snødde, snødd. Dom snødde ne: færr fo:te hæile sko:ghåtten.
Følk eller dy:r som mistær hå:ra, sier me snøyer eller røyter. Hå:ra fy:ker a dom.
snål adj Anne e bestandig så snå:l å pra:ta me (koselig) Pra:tug å snå:l hårre du mø:ter’o.
De va snå:lt å hø:re at elt hadde gjinge så gått færr dekkan.
De va snå:lt dekkan kjikka innom. Snå:le følk tvæRt igjønnom.
Dom hadde visst hatt de så snå:lt på tu:ren æu. Me konn’ikkje snå:lære hatt de.
sokk s
Te ju:l fekk eg svaRte å gvi:te tvi:bannssåkkær a hæim’sponne ullgå:n.
Binne såkkær. Ståppe såkkær. Æin såkk a hvæRt sla:g. Såkkebytte. Hallsåkkær.
sokke a-v
Fyst må me såkke tre:a ne:’omkring. (fjerne bark før felling)
sokkelesten s Eg li:kær å vabbe på såkkelesten om kve:len (uten sko). Gå: såkkelesten.
sokne a-v sokkne, D’e vansk’læg å sokkne oppe på dju:paste sto:rfjo:len.
Me ongane sokkna somtir i Stræumen etter sekkeståkkær (leite på bunn).
Strengen-ongane såggna te Flåmsku:len (høre inn under).
sol s Ho strå:la som æi so:l (blid). So:la har elt gladd ba:kafærr å:sen. Etter so:legla: .
So:la da:lær / gla:r ti:læg nå: ve ju:lebe:l. Smø:re brå:na i so:lstæiken. So:lbro:n.
O:la e ti:læg på:’n, stå:r jamt opp me so:la nå: i ånnine.
Skjæin fårm’læg som æi so:l (glad).
sole s
Æin færonderlæg so:le (merkelig person). Hallso:la be:ksæumær.
Få:r så foRt ilkær onner fo:tso:lane (hard, øm hud).
sole a-v
Han kan lissom so:le seg i elle pre:miane sine (være stolt)..
ElleRs va de vel helst by:følk som lå:g på strånna å so:la seg.
solemerke s
Etter elle so:lemærke skulle detta værra båtte rett å rektig.
De va nå so:lekla:Rt håss’de ville gå: me denna kri:gen (ingen tvil).
soll s
Kvellsma:ten konne jamt værra brø:søll me su:r mjølk å sukker på. Ka:kesøll.
som k
D’e nå heller så: som så: me ty:tebæ:r i høst (heller lite).
De kan bli håkke som me hæile møltune færr me:g (likegyldig).
Dom stillte opp på du:gna’n elle som æin (samtlige).
D’e de: som e: de, særr du. Ja, e: de kje de: som e: da? (full enighet).
Ka:rane sette te lifs så gått som hæile duppa (nesten alt).
Eg får ta: de som de e: å takke te: (godta). Me plukka me: kånn de vesle som va:.
Me får ta: de som de kåmmer å se: gla:e u:t.
Ho ba:re sa:e som så:, å mente vel ikkje større me: de.
O:la e da go: som nokkon, å væ:l så de: æu vi eg sæi (minst like bra).
Takk som by:r, men du skull’ikkje gjærra detta (mer enn ventet).
Ja, nå: må du e:ta som du skulle værra hæime. Ta: de som hæime.
Da va straks O:la på pletten, som’n skulle vorre bå:sent.
- 222 Blæi stå:ans mitte på gølve som takk færr sist (målløs).
Sto: som nommen å ba:re glodde domt. Som sagt så gjoRt.
somle a-v
At eg aller kan få somla meg te kåmmå i betiss (tidsnok).
Har du nå: somla boRt nykkjilen nå: igjen da? Somlær å blir aller fæ:lig.
De har blitt færr mykkji sommel (heft) nå på si:tampen (slutten).
somlekopp s Blir du aller fæ:lig eller, din elendige somlekåpp du e?
sommar
Såmmårsti: va da:gane lange, men li:kevæ:l så eltfær stutte
Jentongane pri:sa gjønne såmmår’n me ly:se, tunne kjo:lær.
sommarfugl s Såmmårfuglane flagra ifrå den æine gullbåsten te den andre.
somtid adv
somtir, Somtir kan høsten kjennas litt stuss’læg æu (av og til).
son s
sonn, sonn’n, sønnir, sønnine, Dom hadde bare æin sonn.
Ja:’n e kje sonn te farr sin færr ingenting (visse likheter).
De måtte vel helst ha vorre dæi tri: sønnine te ve:gvåktær’n.
sondle a-v
Eg sondlær fæ:lt nårr eg kåmmer i tåppen på ste:gan (svimle).
Sondluge følk får helst hølle seg på bakken.
sope a-v Æinhvæ:r får so:pe færr æiga dynn. So:peli:men stå:r i gangro:a.
Me so:pa helst me hæim’gjoRte ri:sli:mær.
soppe a-v Bru:ke va samla i æi sto:r såppe, som va bonn’n fast i lann (ringtekst).
sorg s
sårgj, De gjekk te slutt, me sju: sårgjir å åtte bedrø:velsær.
Å så: va den sårgja slekt. Den ti: å den sårgj. Næ:ringssårgja e kje den beste.
sot s
SvaRt som so:t. Grå:na spra:kær å fu:ro so:tær. De va nå et so:ta li:v.
sove st-v
så:vå, så:ver, så:v, har så:ve, Han så:ver som æin bjønn / stæin.
Da eg fyste sømna langt utpå nåtta, så:v eg hæilt te ly:se må:rån.
Så:ver boRt halle sonnda:gen te ingen ting. Purkær å så:ver.
Gått å få så:vå ifrå: seg / så:vå u:t somtir. Da må du så:vå gått!
Tru: ba:re ikkje at nokkon så:ver seg te goss å gull. Eg så:ver best på fy:rinåtta.
Den som så:ver, syndær ikkje. Vi du så:vå ront eller? Kvellsve:vd.
På den ti:a konne følk på lannsbygda gå å legge seg å så:vå færr åpne dynnær.
Han så:ver på sitt grø:ne ø:ræi, Eg tru:r me får så:vå på detta (utsette).
Den nåtta så:v me onner ba:r / å:pen himmel. Bæine mitt så:ver.
sovehjerte s Eg har heldigvi:s gått så:våhjæRte (lett for å sove). Så:våpu:te (falsk trygghet).
sovne s sømne, Ho stuppær seg i senga å sømnær me æin gång. Æin ekta så:våbjønn.
Eg gjekk som i sømne hæile fy:rimeddagen. Sømna ifrå: elt sammen.
Han sømnær før’n får hu:e på pu:ta. Nå må du kje sømn’ifrå lampa igjen da!
spade s
spa:e, Næi, da kan du nå kelle meg æin spa:e / krakk (bekreftelse).
Næi, min domme spa:e! Sno:gspa:e. Ka:kespa:e. Kelle æin spa:e færr æin spa:e.
spakne a-v
Vinnen spa:knær gjønne i kvellinga (avta). Gjemytta spa:knær me å:ra.
spandabel adj
O:la e fæ:lt så spanda:bel nårr’n e: på den lo:na (raus).
spandere e-v
Næi, ska du spande:re æu da? Har du spanderbuksune på?
Me spande:rær ikkje ti: å pengær på sli:ke narrestre:kær.
spankulere e-v Han gå:r å spankule:rær som æin a:’en sto:rka:r (viser seg).
spann s
Me plukka i byttur å spann. Mjølkespanne hang jamnast i bekken.
Flæire hestær gjekk i spann nårr dom dro:g den sto:re sno:gplo:gen.
spanske a-v
Hirden fo:r etter ve:gen å spanska seg i dessa draktine sine (hovere).
spare a-v spa:ra, Somme spa:rær seg te fant æu. Han spa:rær seg ikkje (full innsats).
D’e ingenting å spa:ra på (verdiløst). Spa:rabøRse. Sko:bespa:r (metallstift)
Spa:rær på elt mellom himmel å jo:l (samlemani). Pengær spa:ra e pengær te:nte.
Denna ka:kebe:tan e nå li:te å spa:ra på. D’e som æin li:ten bespa:els’ de: æu.
De konne nåkk værra heller spa:rsamt me suggle (kjøttmat) mang æin gång.
De va kje spa:ra på nokkon ting (overflod). Spa:ra på kreftene.
- 223 Dom spinkær å spa:rær å onner seg ikkje ma:ten æin gång. Bru:ke spa:rekni:ven.
Eg får heller spa:ra de te æin a:en gång (ha til gode). Spinkær å spa:rær (gjerrig).
Da: ska eg sæi’n spa:ra kje på kru:e. De: har spa:ra kånn færr mykkji sli:t.
Du kan ba:re spa:ra deg færr å prø:ve (nytteløst). Elt gått skulle spa:ras te ju:l.
spark s Eg fekk sitta på sparken me O:la ne: bakkane. Gått sparkefø:re. Sparkebrødde.
Oppfærbakke måtte me sku:ve sparken hæile ve:gen.
Fekk bar’et spark i ba:ken. Fæ:lig me de:. Et slæivspark.
De va mange som fekk sparken i dæi då:lige ti:ene (miste jobben).
sparke a-v Somtir sparka me ratt te Lonne æu, eller langt oppåver i:sen te Kji:len.
De gå:r den ve:gen hø:na sparkær. Sparkebukse. Sparke ba:kut.
Sparka å spente å ville læus på hæite li:ve. Spellmann sparkeloRt.
spartansk adv Me le:ver spartansk å græier kånn me li:te (nøysomt).
spe e-v Ville du spe: blomstrane mine i neste vi:ko? (vanne). Oppspedd (ikke fullverdig).
Me bru:kær helst ikkje å spe: opp rommegræuten (melkeblande).
Me får spe: på: me litt gått humø:r. O:la spe:r nåkk litt på: han æu (bidra).
sped adj
Telemarksku:a va spe:bygd å lett te bæins i bakkane. Spe:lemma.
Æin spe: å væislæg spjæ:ling. Ba:re som æin spe: bynnels’.
Han va enda i sin spe:e ongdom. De bli:r heller spett me færte:nesta.
spe s
Dom blæi te spått å spe: færr hæile bygda (skam).
speil s spæiel, Han som eg så:g i spæiel’n, va jamnast kongens a:pekatt, etter de: eg færsto:.
Anne får aller ti: te å sjå: seg i spæiel’n.
Færresten e gangspæiel’n sprokken tvæRs å:ver
Næi, sånn spe:gjill! Næi, sånn sy:n! Lommespæiel. Barberrspæiel.
speile a-v
O:rekratte spæilær seg i Stræumen langs me fjø:rune radt te Mossehå:le.
Lu:da:gskvellane stå:r framslengune lange bæitune å spæiler båtte framme å ba:k.
speken adj Bakken va båtte tæ:la å spe:ken te langt ne:i (frossen). E’du spikka gæ:len?
Men de go:e kjøtte va spi:kje å møyRt. Næi, e du spi:kjen, gutt? (gal).
spekke a-v Bo:ka e spekka me spø:k å skrø:nur ifrå fyst te sist (full av). Fullspekka.
spekulere e-v Han gruvlær å spekule:rær te langt på nått (tenke).
Me spekule:rær så smått på ny: ømm i da:glægstu:go (overveie).
speleg adj
D’e spe:læg å dreste seg u:t på nåttgammal i:s (farlig).
spell s Detta kan bli fa:rlæg spell de. Eg fekk et lite monnspell på gjebbusda;gen min.
Hæ:r e de mykkji som stå:r på spell (risiko). Setta på spell båtte li:v å lemmer.
Mange brydde seg ikkje større om fe:lespell. Da li:ka dom mykkji bæ:re gita:rspell.
Dessa mo:tegræiune e: nå vel mest et narrespell de: æu (forfengelighet).
D’e kje bro:rska:p i koRtspell (ingen hensyn). Detta e kje æ:rlæg spell.
spelle a-v Spella gæ:len (bli vill). Spellmann SparkeloRt (amatør). Spella sto:rka:r (agere).
Spella svaRtepæ:r. Spella te dans. De spellær ingen bety:dning (feilsnakk).
Han har mange strengær å spella på den ka:ren. Ti:uren spellær på my:ra.
D’e bæina som har spella så opp på meg me å:ra (svikte).
Spella nokkon et puss. Spella seg te fant. Spella på slurva (underlippa).
adv På trammen satt jammen æin / et sp(r)ell le:vans i:kønn. Så spellane full a li:v.
Ho har lissom så spell le:vans æugur den jenta. Breska seg me spella ny: klåkke.
spennande adj spennans, De blir spennans å sjå: trekningslista. Spennans bø:kær.
spenne e-v
Han sparkær å spenner som æin villmann. Spenna gæ:len (vill).
Spenne bæina onna nokkon. Spenne belte. Spenne i ta:ke (sprek).
Den fillemærra va kje fri: færr å spenne / sparke ba:kut.
Han spente etter den iltre fillebikkja. Spenne imot (gjøre motstand).
Blakka spenner du anten færr eller ifrå: sle:a’n. Spenne pengær (bruke).
spennel s spennill, Æin fi:n spennill va et lite konststykkji de hæiltopp. Vidjespenning.
- 224 På grinnstølpen hang jamlæg æin ekta hæimla:ga spennill.
spenntak s Ta: åntlæg spennta:k å sku:v de: dekkan ørkær! To:k spennata:k å gæuv på:.
spenst s
Me fekk så go: æin spenst i breskebå:gåne. Spenstig som æin ongdom.
spent adv
Dom trudde hesten hadde sli:e seg spent ihæ:l.
sperre a-v
Men da: kan du tru: følk spærra opp æugune.
Men ilskne gåmgsperrur va kje så kjekt nårr du skulle nøyte deg vi:ære.
spess s
Innafærr ve:aømmen hadde me kælka spesskja:kine kri:tene gvi:te (i grua).
spetakkel s Har du sett slikt spetakkel te å kle: seg? (smakløst kledd).
Du ska kje gjærra spetakkel a krestlæge ting har eg sagt deg (holde ap).
Dessa y:re læupærkattune kan hølle et sva:re spetakkel nåttesti: æu (leven).
speto s
Eg tru:r eg bankær æi spe:to i skjefte (flis), eller et ljå:brå:t (liten kile).
spett s Me skræiv sti:l me et penn’spett å bræut stæin me et jønnspett.
spettut adj
Stu:tekælven va ræuspetute åver hæile se:g, båtte framme å ba:k.
spika adv
spi:ka, Nå tru:r eg dessa na:sifølka e blitt spi:ka gællne.
E du blitt hæilt spi:kjen eller? Spi:kenne gæ:len.
spike s
Æi ty:rispi:ke eller to: va gått å ha: på va:rasty:re (feitved).
spiker s
Har du spi:ker å stå:ltrå færr hånn, stå:r du eller i bæit me nokkon tiong.
SalmevæRsa satt som spikra. Rå:må spiker’n på hu:e (treffsikker).
spikk s
O:la li:ka å gjærra kånn nokka småspikk somtir, nårr’n så:g sitt snitt te de.
Da: va: de om å gjærra å få gjRt’n et spikk igjen, så foRt som mæuglæg.
spikke a-v
I le:dige stonner satt ka:rane å spikka minkepinne (tidsfordriv).
Dom kåm som spikka or æin sekk (fort og uventa). Spikke fli:sær.
spikke s
Spikkune væit å innfinne seg viss de vankær nokko e:tans (småfugl).
Æi ekta villspikke (festglad jente). Æin villspikk uten li:ke.
spikkeband s Fa:r sett’opp nytt spikkebann hvæ:r ju:leftas ettermeddag (fuglenek).
spilkum s Spillkommen va helst som æin liten bølle, eller æin sto:r kåpp færuten hånk.
spille e-v
Næi, nå: ha:r eg færhjølpemeg spillt på den ræine du:ken æu (søle).
spilloppmakar s Større spillåppma:kær hadde me kje hæ:r i bygda.
fant på så mange spillåppur at de va et sy:n (muntre påfunn).
spiltæu s De va flæire spilltæu(g) i den romsklæge stellen (bås).
spinke a- Onner kri;gen spinka me på suggle (kjøttmat) så gått me konne (bruke lite).
Dom spinka å spa:ra, å la:e litt te si:es å:r om a:na.
spinne st-v
spinne, spinner, spant, har sponne, Spinnesi:a = kvinnesi:a.
Besta ka:la å spant te såkkær å våttur færr kånn ongane. Ba:re oppspinn.
spirrevipp s
Ka:ri hadde fonne seg æin spirrevipp ne:ate by:kanten (uten tyngde).
spis s
spess, Somme fant på å setta den ny:e ve:akomfy:ren inn te spessen i gru:va.
Da kælka dom gjønne spesskja:kine gvi:te.
spiss s
De settas lissom æin ekstra spiss på de me dram å tennte ly:s innte.
Kan trengas æin aller så li:ten spiss på te’væ:r’lsen somtir (høydepunkt).
Setter nå ell ting så på spissen bestandig. Den spisse ne:sa færnektær seg ikkje.
De va O:la som gjekk i spissen færr denna læikærringen æu (få i stand).
adj
Ho kan værra litt spiss i må:ten’o si:er de på (stikkende).
De vesle mø:le kan lissom værra litt spiss å veslevaksen a: seg somtir.
spisse a-v
De har lissom spissa seg så te: elt sammen (tilnærmet krise).
De va lå:v å gå fram å spisse bly:anten, mitt i ti:men æu. Spisse tru:ten.
spissbur s
Hått e: de færr æin liten spisspur detta da? (skøyerfant).
spite a-v
spe:ta, Fant æi passans fjø:l som spe:ta passlæg skrått imot æine e:en.
spjeld s
Åpna me spjelle (luka) åver ømmen på glytt, tørka våttune kånses foRtære.
spjelke a-v
Spjælka skaft å å:rir gjo:le jamt go: nytte færr seg (forsterke).
spjæling s
Æin tunn, hengslute spjæ:ling sli:k eg hugsær’n (tynnvokst mann).
- 225 I ongdommen va’n helst æin tunn spjæ:ling å sjå: te.
spjåke a-v
spjå:kå, Som du spjå:kår deg te: (kle seg rart). Æi fæ:l spjå:k (dårlig smak).
Ho hadde spjå:kå seg u:t me kle:a te moR`si. Spjåk’læg i kle:a (ufiks).
spleise a-v
Utru:læg så mykkji gått de konne bli: i et re:alt splæisela:g. Kaffekast.
Grannane slo: seg isammens å splæisa på æin fi:n krans te bå:ra.
splinter adv
splitter, Ikkje småongane æin gång fekk sy:ne seg splitter nakne.
Splitter nye sko: har jamt te færvi:s å knirke litt omfrans fyste gångune.
spol
s
spøl, De sto: att æi lita spø:l å gra:sa i ro:tå:ker’n (stykke).
Jammen hadde de løsna æi spø:l i gri:sebingen (bordlengde).
spolere e-v Me tomme flaskur va hæile mo:roa spole:Rt færr resten a kve:len (ødelegge).
spor s
spår, Eg gå:r hærr te jamnan å tråkkær i samre spå:re. Spå:rsno:g.
Vesl-Ola gå:r i spå:ra te faR’sin, å da: e:’n på sikre si:a.
Ingenting å spo:re a sånt som drekking på dessa hælgjesamlingane.
e va spå:r etter ja:sa på kryss å tvæRs åver hæile my:ra.
Ka:ri va nå aller de spo:r nærrvøss færr spø:kri eller nokkon ting.
spott s
Blæi stå:ans att te spått å spe:. D’e sto:r spått å skåm. Spåttefuggel.
Hugs, de kan kåmmå ell i spåttær’ns o:l. Få: nokko te spåttpri:s. Spåtto:l.
Han kan gli:se å sva:ra så spåsk somtir at du bli:r ræint færlæien færr sva:r.
spotte a-v
Du skull’ikkje spåtte me slikt som har me kjørka å gjærra.
sprade a-v Gå:r å spra:dær å synger i by:ga:tune, å tru:r dom æiger hæile lanne (hirden).
spraglete
adj spreglute ell. spreklute, Dæi spreglute hø:nune suns værpe mest.
sprake a-v
spra:ka, Grå:nve:en spra:kær. Så sinna at de spra:kær a’n.
Gnistane spra:ka å spratt langt utpå gølve somtir.
Fa:rangen kåm som spra:ka på meg (uventa).
De knitrær å spra:kær så ko:s’læg i ka:kelømmen.
sprakke s
Eg har fått sprakke på nokko billig tjy:ro (oppspore) (tjære).
sprale a-v spra:la, Jens fekk visst spra:la ifrå seg den ti:’n arbedde i by:n (utagere).
sprang s Dom la:e på sprang hæimatt de foRtaste dom konne. Sto: på sprange (klare).
Da: to:k rå:dy:ra te sprangs rett te skogs.Ta: nokkon på sprange (innhente).
spreie e-v
spræie ell. spre:, spræier ell. spre:r, spredde, har spredd, Spre: rykte.
Denna kve:ko ba:re spre:r seg håsse me fa:rer. Han spræier seg å:ver færrr mykkji.
Dæi gamle bilda e visst spredd(e) færr elle vinnær. Spræie møkker på å:ker’n.
sprek adj
spre:k, Gaml-O:la e kje så spre:k i vinter. Næi, d’e kje så spre:kt me’n (ufrisk).
Eg tru:r kje’n har de så spre:kt me pengær heller. Spreke ka:rær.
Men gamla e visst li:ke spre:k igjen etter fillesjæuen i vinter (fin form).
Hæ:r i væRste u:lenne trenger me å spre:ke kånn te gagns æu (stø på foten).
De va værk’læg spre:kt gjoRt a’n te å værra så oppi å:ra. Æin ekta spre:king.
sprekk s De go:e få:rhålle har sli:e sprekkær. De va kåmme æin sto:r sprekk i fjo:li:sen.
De trekker ifrå dynnsprekken. StøRste sprekkane blæi dytta atte me må:så.
sprekke st-v
sprekke, sprekker, sprakk, har sprokke, Pla:ta sprakk (gammel vits).
Så sinna at eg mest konne sprekke. Fangane va mest redde færr å sprekke.
Nå må du e:ta kling te du sprekker. Skjy:dekke sprakk opp etter hvæRt.
Prå:men e gammal å sprokken. Krukka hadde sprokke i bånn. Båbbla sprakk.
Vonne byllær må æin gång sprekke, fø:r eller sæinære.
sprekkeferdig adj Satt dærr så sprekkefæ:lig a bygdeslarv. Å:t meg sprekkmett på sø:teple.
sprell s
Så fekk me fisken sprell le:vans opp i prå:men. Ikkje finn på flæire sprell nå.
Dæ:r fekk’n ikkje gjoRt sto:re sprella, va de likt te (ufri). Ongka:rssprell.
sprelle a-v Æurane sprella i gå:ne. Sprella som æin fisk på lann. Sprelle me armær å bæin
sprellemann s Me såks, papp å hyssing konn’de foRt bli æin skarve sprellemann a de.
spreng s
De gjekk på spreng te svaRte kve:len. Me sprengrodde hæile ve:gen hæimåver.
- 226 Me hannom blir de jamnast heng eller spreng. Sprengfulle juvver.
Sprengle:sa. Bo:ksprengt. Ræusprengt. Fråstspreng.
sprenge e-v Sprengte mest hesten i mo:tbakken. Sprenger seg sja:v æu på denna må:ten
I kvellinga venta krøtturflåkken attmed grinda me sprengfulle juvver.
sprengkulde s De va tru:læg denna sprengkulla sna:Rt måtte gje: seg.
De har vorre sprengkelt i hæile romju:la. Nyttær lissom ikkje å sprengfy:re heller.
sprett s
I drekkevatne så:g me somtir nokka ø:rsmå: kry:p som me kella sprett.
sprette st-v
sprette, spretter, spratt, har sprotte. Gå:songane har elt sprotte.
Tulla håppær å spretter hæile da:gen. U:tsprotne gullbåstær.
Måtte jammen sprette opp atte elle sæumane i blussa
Spratt opp ifrå sto:len som’n skulle brent seg. Spratt som æin viskleball.
e-v Han sprette aller æi tå:re. Sprette fisk. Sprette et bre:v (åpne). U:spretta bo:k.
spretten adj
De va spretne ka:rær som håppa på ståkkane. Spretten som æin ongdom.
sprettert s
SpretteRt å pi:lbå:gå va sjø:lla:ga læikur.
sprike e-v
De va gått å få a: seg dæi vå:te såkkane å bare spri:ke me te:ane.
Gå:r å spri:ker som æin a:en by:mann (viser seg).
De spri:ker fæ:lt imellom dæi gjisne fjø:lane. Busta spri:ker.
Bæ:rer du stæur, må de regne me litt spri:k. Spri:ker te elle kantær.
springe st-v springe, springer, sprang, har spronge, (løpe er ikke brukt). Sprang færr li:ve.
Ho sprang te ho kjente blo:sma:ken i kjeften. Springer på butikken u:ala:dlæg.
Nå har dæi sto:re tjønnero:sune spronge ut. Ta springfaRt. Full springmaRs’.
D’e nå kje springans ve:g di:t (heller langt). Sprang på do: i e:ninga (diare).
springvatten s De va kje mange som hadde lagt inn springvatten på den ti:a.
sprudle a-v
Den jenta hæitopp sprudlær a li:v å mo:ro. Sprudlans gla:.
Då:ve ø:l sprudlær ikkje sto:Rt. Men Ny:ko’n sprudlær i kåppen.
sprune e-v
spro:ne, Hått e de du spro:ner å glo:r etter? (gjøre store øyne).
sprut s Se opp færr spru:t! Blæi stå:ans mitt i vass-spru:ten. Så spru:ten sto: lang ve:g.
sprute a-v
Ho konn’ikkje hølle seg, men spru:ta i: å le:. De regner så de spru:tær.
Ræiv seg på æin spi:ker så blo:e spru:ta. Fårm’læg spru:ta å:ver a sinne.
sprutraud adj Ho blæi spru:t ræu, å visst’ikkje hått ho skulle sæi.
sprutregne e-v De spru:tregnte utåver hæile kve:len.
sprø adj Detta e: nå de sprø:aste påfonn eg har sett i hæile mitt sønduge li:v (merkelig).
Næi, nokko så sprøtt! (vanvittig). Eg tru:r eg blir sprø: a elt detta le:vne.
Hæimba:ka flabbrø ska værra båtte tunt å sprøtt. Sprø:stekt flesk.
sprøyt s
Detta e de væRste sprøyt eg har hø:Rt på lange ti:er. Sprøyte pi:ne gæ:len.
språk s
Men da: kåm hjæRtesprå:ke fram æu (oppriktig mening).
U:t me språ:ke viss du væit nokko! Slikt språ:k skull’du aller ha hø:Rt ma:kan te.
spy
e-v
Spy:flu:gune svirrær på vønnæie. Fæ:lig te å spy:. Spydde så gæusen sto:.
spytte
a-v
sputte, Så fullt a følk at’n fekk ikkje sputte. Sputtekly:se
Sputt i ne:vane, ka:rær, å ta: i: elt de: dekkan e go:e færr! Sputtslikkær.
Huff dessa ka:rfølka – sputtær på gølve å pissær på trammen.
Han sputtær ikkje i gla:se den ka:ren (ingen avholdsmann). Gå:r å sputtær blo:.
Rå:kvisse (treffsikre) ka:rær sputta rett i ømmen æu. Sputt ut! (si fra). Sputtebakk.
spøke a-v
spø:ka, Næi, nå: tru:r eg du spø:kær (forferdelse).
Æi sinna ælgjebikkje e kje å spø:ka me (farlig).
Dom si: er de spø:kær i den gamle bygningen (skrømt).
De spø:kær færr at vatne kan fry:se i denna kulla (fare for).
Ja:, de se:r spø:kelæg u:t. Ho ba:re spø:ka å ledde a hæile græia.
Han bare spø:ka de boRt i mo:ro å ellslags le:ven (avlede).
spøk s
Næi, detta blir færr gro:v spø:k (gå for langt). To:k de ba:re færr æin spø:k.
- 227 D’e kje spø:k ska eg sæi deg å miste sy:na. D’e kje elle som skjønnær spø:k heller.
Eg sa:e de ba:re på spø:k. Æin fæ:l spø:kefuggel e:’n nå hårre du treffer’n.
spøkeri s
spø:k’ri, Dom ska visst ha sett spø:k’ri i De blå: kammerse (skrømt).
Ho lignær et spø:k’ri i dæi gamle, u:tfe:ka kle:a. Spø:k’riloRten luktær ikkje.
Somme se:r nå færsy:ne meg spø:k’ri mitte på ly:se da:gen æu (overspent).
spøne
e-v
Ho spø:nte a sta: ra:ke ve:gen te butikken (målbevisst).
spørje e-v
spørja ell. spø:re, spø:r, spø:Rte, har spø:Rt, Du spø:r som du har vett te.
Du kan spø:re håkken du vi: - dom si:er de samre. Spø:r du me:g, så spø:r e:g de:g.
Gra:ver å spø:r om elt mæuglæg / om elt mellom himmel å jo:l.
Æin kan aller færspørja seg, væit du. Du ska kje spø:re u:t ongane.
Me måtte spø:rja kånn fy:ri etter ve:gen vi:ære. Spø:re på æi va:re (pris).
Eg va innom å spø:Rte på færskjellige ting (om pris).Spørja nokkon te råss.
Bare spø:r’o vel; du kan ikkje få: mæire heller næi. To:k seg te rettes u:spø:Rt.
Æin då:re kan spørja mæir heller ti: vi:se kan sva:ra. Slikt spøRs foRt iblant følk.
Spø:r du: me:g, så spø:r e:g de:g (svar skyldig). De spøRs håssen detta vi gå:.
D’e nå et sto:Rt spøRsmå:l om de bli:r nokko a: de i de hæil tatt.
Detta vi nåkk spørjas båtte vitt å brett. Du får sva:r som du spø:r.
spøtt
s
Eg bry:r meg ikkje de spøtt om sli:k tullpra:t (det minste).
Du e kje de spøtt li:kære sjø:l, aller æin døyt heller.
spå e-v
Detta spå:r ikkje nokkon go: såmmår. Detta spå:r ikkje gått færr påte:trane.
Somme kjærringær konne spå: i kaffegru:t æu. Menn’skje spå:r, men Gu:d rå:r.
Kvellemannen har spådd æin kell å vå:t såmmår.
sta adj Sta: som æin gri:s. Æin ekta sta:bokk. E:gen å sta:. Æin sta: hest rikkær du kje.
stabbe s
stebbe ell. stabbe, Stabbe te ka:r! (ros til barn).
Græuten va tjukk som æin stebbe. Stykkjevi:s ligger stabbestæinane hæilt i å:velta.
E: de litt ugrett inne æin gång imellom, e høggestebben go: å ty: te (tilflukt).
Attme høggestebben fekk mange ården på tankane sine.
a-v
Veslegutt stabbær å gå:r ront på to:ne.
stabbel s
Tørrve:en va lødd opp i digre stablær ba:kafærr bu:a.
Æin hæil stabbel ny:stekte vaflær. Gjømte sykkel’n attafærr æin ve:astabbel.
Lødde du kje bæint, resike:ra du at hæile stabbel’n ramla åver enne.
stabeint adj
Må: på æin viss sta: me æi:n sta:bæina gong, - trengt te på do.
stabeis s
Æin ekta sta:bæis e kje go: å rikke på.
stable a-v
Dom har visst stabla på bæina æin hæil liten fære:ning.
Me få:r vell stable kånn på bæina igjen å ta: siste skå:ve (etter hvile).
Somme hadde si sto:re mo:ro i å dra: på Lu:bærr å stable gjæiteloRt (spøk).
Mølteplukkærane stabla seg på æin gammal lastebi:l å dro:g ratt te Ræuland.
stabukk s
Æin ekta sta:bokk a væRste sla:ge, spø:r du me:g.
sta(d)butt adj
Men dæ:r fekk eg stabbutt næi me æin gång (avgjort).
stad s
Ho va innom hær li:ke ista: ell. issta (nettopp). Sette u:t igjen gå:na på
Eg gjo:le opp færr meg på sta:en (kontant). Æin fi:n å sjå:læg hu:sesta: (tomt).
Kan ikkje værra elle sta:ær på æin gång. Ho e: nå elle sta:ær æu me kjeften sin.
De konn’eg ikkje sva:ra på på sta:en. I sta:en færr æin sju:k æin (late som).
Tenke seg te: å værra i hannoms sta: / i hannoms buksur.
Næi, detta va’kje nokko bli:venne ste:d, mitt i vinngæusen (spøkefullt knot).
Detta hø:rer ingen sta: hæime (uforstandig). Måtte på do:, å de: på sta:en æu (straks).
Mærra la:e a’sta: bæine ve:gen hæim att. Me bankær på dynna på frem’ne sta:ær.
O:la har vorre nokkon hvæ:r sta’nn han, sær du, båtte no:lpå å sø:rpå.(litt bereist).
Han har kjensfølk elle sta:ær, vitt å brett. Eg væit om æin lu:r gjøymesta: på låfte.
D’e kje den sta:en i bygda ikkje O:la har gånga si (sosialt anlagt).
- 228 Et menn’skje me hjæRte på rette sta:en (empati). Va: ifrå æin sta: oppi øvre bygdane.
De va ingen følk te sta:es å to:k imo:t fremmenka:ren. Oppme fjo:lkanten æin sta:.
De: me kellær Bru:sta:’n, ligger på Må:såsi:a. Måtte lukks a sta: etter jo:lmo:ra.
stade s
De va mo:ro å håppe å hærje i høysta:en (løe).
stadig adv D’e sta:dig nokko å henge fingane i, væit du (ugjort arbeid). Sta:dig vekk (ofte).
Me får tru: me få:r behølle de samre sta:dige væ:re te å:ver slåtten (stabil).
Han gnå:lær nå på detta te sta:dighet (mase). Støtt å sta:dig samre gnå:le.
stagge
Tru:r’n har stagga seg litt nå: i de sæinære. Prø:va å stagge gjemytta (roe ned).
s
Plentune mine stå:r fullstendig i stagge (vokser ikke).
staholde v
Me måtte sta:hølle kånn i væRste vinnku:lune. Sta:nekte = blå:nekte.
Sto: å sta:læug meg rett opp i annlette, svi:nepelsen !
stake a-v
sta:ka, Jens sta:kær litt nårr’n le:ser innibok (hakke). Le:ser så sta:kute.
Me måtte sta:ka kånn fram imellom i:sfla:ka.
Eg e blitt litt sta:kalæg te bæins i de siste (ustø).
stake s
sta:ka, Døbbune i bå:tlø:pe e bare nokka ræumå:la, tunne sta:kær, eller gvi:te.
Æin lang sta:ka a æin mann. Gjekk fy:ri å prø:va i:sen me æin di:ger sta:ka.
a-v
Gaml-Ola sta:ka på sett å vi:s opp ve:gen færr kånn andre i bygda (vise).
Hæ:retter e de kje mæire heller såvitt’n sta:kær seg å:ver to:ne.
stakk s
Besta gjekk jamnast i fo:tsi:, svaRt stakk å me tørkle på hu:e.
Høystakkane va mest som sto:re ronne så:tur me æin stæur i mitten.
stakkars adj
Stakkærs li:ten som sna:Rt ska bli sto:r (herme). Æin fattig stakkær.
De så:g nåkså stakkærsklæg u:t elt sammen i gronn’ (puslete).
Ja, detta e stømper’n som ska hjølpe stakkær’n.
stall s
stell, Bro:na stå:r på stellen å får høy i krubba si. Setta på stell(en). På stelltre:ve.
stamme a-v
Så nærrvøss att’o sto: bar’å stotra å stamma.
Dom si:er dom ne:stammær ifrå Stærke-Nils a:enhvær æin du mø:ter (slekte på).
s
Ja, eple feller ikkje langt ifrå stamma hæitas de i et gammalt o:l.
stamn s
Elt parrgasse kånses la:e me te rettes i framstamnen på prå:men.
Så: skå:tå me me ba:kstamnen fy:ri u:t ifrå lann.
Krøtturfærgja hadde tværr stamn i begge ennær.
stamp s
Den sto:re stampen blæi fyllt me ko:khæit breskelå:g rett ifrå bryggepanna.
Bæ:rstampen blæi gjønne ræu i ve:en a ell bæ:rstampinga (kjøkkenredskap).
stampe a-v
Påte:tergræutan skulle værra ha:l, å måtte stampas båtte lenge å væ:l.
Me stampa kånn møysomm’læg fram i ny:sno:gen (gå tungt).
D’e tongt å stampe i ti:me(s)vi:s i mo:tvinn (ro). Panneka:ke me ny:stampa blå:bær.
s
Skogsdrefta har sti:e skværr i stampe på ettervinteren (ingen framdrift).
stand s
Eg va kje i stann te å få: opp denna tråmge bu:dynna (greie).
Eg har gjoRt meg i stann te å ræise i må:rå den da:g. Setta i stann (reparere).
O:la gredde jammen å få i stann æin læikærring æu hær i førrvinter’n.
Me har hatt hø:g vannstann nå i lengre ti:. Ongane vø:lt’ ikkje stann å stilling.
stange a-v
Dæ:r kan du lett stange hu:e i veggen (møte motstand).
Stange seg fram i ville u:brøyta. Hadde stanga i mo:tvinn hæile ve:gen (ro).
Mange har stanga hønna a seg dæ:r (komme til kort).
Me stanga imo:t å:vermakta hårre me snudde kånn i dæi å:ra.
Be:kærane ska kje bli gamle førr dom bynnær å stangas (hannsau).
stane a-v
sta:na, Klåkka har sta:na på hall tåll (stoppe).Me sta:na å lydde på gæuken.
Mjølkebi:len sta:nær me hvæ:r bi:dige mjølkerampa attme Sto:rve:gen.
stappe a-v
Vi du ha eple, så stapp lommune fulle. Stappene full sekk. Stappe pi:pa.
E:g kan dra: kvenna, så kan du: stapp’i. Stappmett. Stappa i ne:sa (tett).
Li:kær du plommur, så ba:re stapp i: deg. Stappa må:så i sprekkane (utett).
- 229 starve a-v
Følk starva seg igjønnom krigså:ra så gått dom konne.
stas s
Me: skjyllfølka blæi gjoRt slik sta:s på, kan du vetta, at de va ræint nokko ra:Rt.
D’e sånn sta:s me denna ny:e kjæ:rasten, væit du (synlig glede).
D’e sli:k sta:s dæi følka imellom at d’e kje må:te på (nære venner).
Jammen stillt’ikkje Jens opp i sin beste sta:s, den ny:sydde bu:na’en sin æu.
Anne har aller vorre o:m så mykkji sta:s heller (like pynt). Sto:r sta:s (begeistring).
Eg gje:r blanke blaffen i hæile sta:sen. Sta:sstu:go bru:kær følk ba:re te fi:nt.
Sitta på sta:sen hæile vi:ko (pent kledd). Henger ba:re te sta:s (unyttig).
stase a-v
Ho hadde sta:sa seg te: me det fi:naste ho egde.
Va te:sta:sa etter elle konstens re:glær. Hadde sta:sa seg opp me spella ny: dress.
staseleg adj
sta:s’læg, Ja, de va æi sta:s’læg bru:r, kan du tru:.
Åsså har dom bygd seg så sta:s’læg et hu:s æu attpå te: (flott).
stasjon s
stasjonn, Me blæi sittans på stasjonn’ å vente æi go: bæite inna to:ge kåm.
stauke a-v
Eg stæukær meg nå boRt te butikken ennå så vitt (gå ustøtt).
stauken adj
Eg har blitt gammal å stæuken. Har blitt så stæukelæg te bæins (ustø).
staup s
Sett fram to: stæup te kånn du, e du snill. Tø:mte stæupe i ett dra:g.
Dæi gamle eggestæupa kjøfte me på æin akksjonn på Tangen.
staur s
Sette dom kønne på stæur, tørke de gjønne på nokka få: da:gær.
Hå:la i bakken gjo:le dom helst me æin lang jønnstæur.
Eg sva:ra visst boRt i stæur å veggir. Breskepå:lær va go:e te ga:lstæur.
staut adj
Jæu, O:la va æin stæut (velbygd) ka:r da’n va: i sin bra:gje (beste år).
s
Kjærringane vo:v jamt stæut båtte te la:ken å hankle (bomullstøy).
stav s
Æin vrang sta:v e bæ:re heller ingen, hæitas de. Ta: sta:ven i æi a:na hånn.
Ælnakka ifrå Handelsla:ge va visst æinaste pri:msta:ven kånses.
Ho gå:r me sta:v nå:, hårr’o gå:r. Sta:vkjinne. Falle i sta:vær (miste motet).
stave a-v sta:va, Eg har nå fått sta:va meg igjønnom detta pappere (lese møysommelig).
stavre a-v
Få:r vel stavre kånn på bæina igjen (sette i bevegelse). Stavra seg te sengs.
ste s
Ho vill’ikkje ste: seg te mæire heller ett å:r a gången i denna påsten (binde seg).
I ma:tve:gen va kje følk på lanne på langt næ:r så ille stedd som følk i by:’n.
steg s
Me får ta: ett ste:g a gången (forsiktig). Han ste:ga a ga:le (la i vei).
I kjøkkene hoss Aslæu hadd’eg visst tatt dæi fyste ste:ga mine (lært å gå).
Måtte stå: på øfste ste:ge i ste:gan. Eg kåm ikkje et ste:g lenger.
stegle a-v De va kje langt onna at’o stegla da’o fekk denna bå:a, Hesten stegla (på to).
steike e-v
stæike, stæiker, stekte, har stekt, Kno:ga mitt i hæitaste so:lstæiken.
Han bannær å stæiker, så du må gru:e deg. De stæiker gått hæ:r i su:veggen.
Stæike kling va nå mest færr æi konst å regne. Langstekte ka:kur hølt seg best.
Dessa rå:stekte ru:gka:kune va ha:le me færdøyelsen.
Han konne nå værra så stæikene ra:r æu somtir. Stæikene go:e påte:terlompur. .
Somtir pakka me fisken inn i vått papper å stekt’n på glø:ane.
stein s
Du konne nå øRte æin grå:stæin på deg æu. Så:ver som æin stæin.
Ny:petønna træivs gått attme stæinga:l’n. Stæinegg (narreegg).
E:g vi kje legge stæin te by:la færr’o heller. Har du stæinhøgge ljå:en nå: igjen?
Da datt de som æin stæin ifrå bringa på’o (lettelse). Stæingæ:len.
Katta va stæin dæu. Du må kje sæi et stæinsens o:l om detta te nokkon.
Dæi møgnaste sukkerplommune bynnær å sleppe stæinen. Bar’et stæinkast onna.
Spre:k som æin bry:nestæin. Kampestæin. Sakk som æin stæin rett te bånns.
Gje: stæin færr brø:. Få stæin i sko:en. Kast ikkje stæin, han kåmmer att.
Dom hadde fonne æi fla:t stæinhelle te tram. Grøfta va stæinsett hæilt te ennes.
Du kastær ikkje stæin nårr du sitter i gla:shu:s. Høllestæin. Stabbestæin.
Veslegutt e nå lissom æugestæinen te Besta de, væit du (gromgutten).
- 230 stekk s
De va kåmme æin liten stekk i gla:se (brist). Æin stekk i gle:a.
stekke e-v
Eg må stekke opp att å sy: dessa sæumane a ny:om (sprette).
stele st-v stæ:la, stæ:ler, sta:l, sto:le, Dom sta:l seg te å spella koRt så ingen så:g dom.
Me ongane mente nå at å tju:ve måtte værra mest de samre som å stæ:la.
Dom hadde sto:le seg u:færmæRt aga:le i tussmørkre (liste seg vekk).
Kåm att ifrå by:’n ronnsto:len. Dom sta:l i seg æin ma:tbe:ta æin gång iblant.
Onner kri:gen sta:l Besta te: kånn æin smø:rbe:ta æinvårr gången (smugle).
Ongjentune måtte somtir stæ:la seg u:t om lu:dagskvellane. Sto:lne øgnekast.
Denna færsiktigheta hannoms stæ:ler jamt så mykkji kåssbarr ti: (unødig heft).
Svøllen på vassputtane sta:l lissom bæina onna meg somtir (glatt).
stell s
Næi, detta blir då:lig me smått stell (spøk). E du ræint på stell gutt?
De blir smått stell me påte:ter i høst. Jentune hadde jamnast fjo:sstelle alæine.
Næi, sånt stell skull’du kje sett. Jeppestell. Kåppestell (lekesaker).
O:la e mykkji me: i sty:r å stell i bygda. Hæile sku:lestelle va kåmme i ba:kleksa.
stelle Ma:ri måtte stelle seg te festen (pynte seg). Stell nå ikkje te: u:græie igjen da!
Å:, dom e: så go:e te å stelle seg, væit du (beregnende). Stelle i la:g (kokke).
Græier du å stelle denna brødda? (reparere). Stelle seg på hå:re.
O:la steller nå gått me jo:la si æu. Åsså steller’n så fi:nt me Anne da, væit du.
Eg tru:r dom e nåkså gått stelt / stilla (god økonomi). Vesla steller i læikærstu:go.
Vi du: stellle på bo:le, ska e:g setta åver kaffen (dekke på). Væ:lstelt u:te å inne.
Stelle sko:. Stelle meddag. Stelle (i) hu:se. Denna buksa e visst li:te å stelle på.
stelling s
D’e kje ra:re stellingane eg ha:r i kvell (dårlig oppdekning).
Du skulle aller sett sli:ke stellingær (flott).
stemme e-v
De stemmer me kladden. De stemmer på æin prikk elt sammen.
Eg ha:r nå aller vorre stemt færr denna ny:ve:gen heller. Mutt å ne:stemt.
Stemmer imo:t a elle krefter, å de: båtte me armær å bæin (hindre).
stempel s
Ho vill’ikikje ha: et slikt stempel på seg, ikkje færr elt i værden (dårlig rykte).
stemple a-v
Stempla som tøyte. Sli:ke stmpel va de kje lett å få vaska a: seg.
O:la va æin stempla ka:r, som du visste hårr’du hadde henne (pålitelig)
Stempla færr li:ve (skamplett). Da: ska eg sæi’o fekk passe sitt på:stempla.
stender s Dom har jamt vorre sånne stend’rær dom to:, båtte i læik å i arbæi (kompis).
stenge e-v
Du må kje stenge deg inne på denna må:ten å ikkje sjå: følk.
å må du hugse å stenge le:e etter deg da (grinda). Nå har dom stengt i Høgga.
Butikken stengte pre:sis nårr seksbussen hadde kåmme ifrå by:n.
sterk ad Stærk i armane. Stærk i kly:pa. Æi sli:testærk bukse. Stærk som æin bjønn.
Han e litt færr gla: i de stærke. Kaffen va stærk som kru:. Pengestærke følk.
Utru:læg så mange som trudde seg i slekt me denna Stærke-Nils oppate Øvlannshæia.
Kanskje va: somme litt færr stærke i den tru:a. Du to:k jammen stæRt i: æu da.
StæRt som brennvinn. De hadde gjinge stæRt / ha:lt innpå’n detta. Stærkhelsa.
sterte a-v
stæRte, Me stæRta å dro:g elt de me færmådde (ta i).
De stæRta imo:t / bæuta imo:t hæile ve:gen oppetter (tungt og bratt).
sti s sti:g,
Den gamle gångsti:gen te Kå:sine e skværr atterønt.
Me to:k æin bæinsti:g tvæRs å:ver my:rane, fram te gångve:gen.
stig s
ste:g, Me konne rå:kå te å få æi slags kvi:se på æugæie som me kelle ste:ge.
stige s st-v sti:ge, sti:ger, stæig, har sti:ge, De har sti:ge te hu:e på’n detta (hovmodig).
I egne æugur suns’n visst’n hadde sti:ge litt i gra:dene etter detta.
Vatne i Stræumen sti:ger færr hværr da:gen. Pri:sane har sti:ge te væ:Rs.
stikk adv
Stikk i stri: me vett å færstann. Ho gjo:le stikk imo:t de: færeldra sa:e.
stikke s
Te slutt kåm me’kje a tværre stikka (sto fast). Fekk æi stikke i veslefingen.
Dæi vaksne ongdommane va fæ:le te å kaste på stikka. Ljå:stikka hang i belte.
- 231 De va ba:re svaRte stikkur att i fy:rasken. Gra:vstikka ba:re gra:ver å spø:r.
Grå:na ha:r dæi gvassaste stikkune. Ba:rstikkune ligger langs etter mæurve:gane.
stikke st-v
stikke, stikker, stakk, har stokke, Hått va de som stakk hannom da tru.?
Spratt opp som’n skull’a stokke seg. Stakk meg på nu:petønna.
Stikk innom te kånn i må:rå kvell da! Han stakk a sta: et svintæ:ren.
Eg tru:r’o stakk seg på nokko eg sa:e. Stakk a: me hæile påtten (vant alt).
Eg tru:r de stakk nokko onner (ligge gjømt). Stikk pengane i lomma du å sjå gla: u:t.
Han e nå fæ:l te å stikke seg fram åver elt (prange). Ho gredde å stikke seg vekk.
Detta hu:se stikker seg litt u:t (lett synlig). Han har nokka stikkans æugur.
De: ska me vel ikkje stikke onner (æin) sto:l (fortie). Ho stakk i: å grå:te.
Ho prø:va somtir å stikke seg onna kåppevasken. Stikke rompa imellom bæina.
Gammel’n stikker litt på de æine bæine (halte). Stakk som’n skull’a brent seg.
Som å stkke fingen i et gvefsebø:le (be om ufred).Stikk ne:i kjellær’n etter nokka eple.
My:hanken stikker mest som æin mygg. Ho stikker ne:sa si i ell ting æu.
ra:bro stakk te meg æin femkro:ning somtir. Stikke fingen i jo:la (orientere seg).
stile a-v
Eg sti:lær ikkje så høgt, bar’eg få:r nokko å græie meg me (leve av).
Sli:ke fi:nsti:la bø:kær e vonne å le:sa. Dessa bre:ve va kje sti:la te me:g.
stilk s
Stølkane på gullbåsten e ho:le. Rabarbrastølkane duppa me ongane i sukker.
Dæ:r sto: følk å væ:ra å glodde, ræint me æugune på stølkær.
Ba:re nokko tunne stølkær te bæin (stankelbein).
stille e-v
Me må nåkk læ:re å stille monn etter ma:tskjeppa (vise måtehold).
Ho e så go: te å (fær)stille seg (gi innrtrykk av). Fekk stilt den væRste sulten.
Følk stiller saktens opp hviss de e: nokko å ha:le (oppnå). Stille u:t skåmma si.
Han stillte seg på såkkelesten opp tråppa så ingen hø:Rt’n.
Må: vel æin gång få stilt væRste løsten sin, va tru:læg.
Da:gen gjekk å nåtta me:, blæi lissom aller fæ:lig me å stille på denna fe:la.
Håssen stiller du: deg te detta? Stille seg færr høgg. Stille klåkka etter so:la.
Jæu, dæi ka:rane stiller mannstærke opp i ell slags væ:r (innsatsvillige).
still(e) adj Når de bynnær å sno:ge, blir lissom hæile værden så stille ront deg. Damstille.
Dæi fyste ju:leda:gane va de jamt så stilt å kuRt i hæile grannla:ge.
Elt sammen har lissom gjinge færr seg i de stille. Stillfa:rans følk.
I stillaste tjønna e dju:paste vatne. Stillesittans arbæi. Stille som æin dam.
Stille som æi mu:s. Stille som i kjørka. D’e li:kast på vinnstille da:gær.
Næi, vent nå litt, nå stå:r de hæilt stille færr meg (trenger tid til å tenke).
Kjeften stå:r ikkje stille på’o i to: minutter. Ti:a sto: lissom stille æi lang stonn.
Æi stille bønn te Han dær oppe. Gå: stille i dynnane (forsiktig).
Ti: still me deg du: da! Æi stillti:ans a:vta:le. Dørgene stille. Blikkstille.
stilne a-v
Vinnen stilna da de læi på kve:len. Sangen har stilna i de gamle sku:lehu:se.
stiltre a-v
Eg stilltra meg på te:ane opp tråppa å inn på kammeRse (liste seg).
stim s
De blæi så mykkji stå:k å sti:m i færbinnhels’ me detta slektstemne.
stime a-v
Kvinnfølka sti:mær så fæ:lt nå: te detta brølløppe æu (travelt opptatt).
stimle a-v
Følk stimla jamt isammens ront kre:mær’n nårr’n åpna kuffeRten sin.
sting
Hå mange sting va: de dåkter’n måtte sy:? Kjente som æin sting / styng i bringa.
stinn adj
Nå e me allde:les stinne etter ell denna go:e ma:ten.
Han ska visst værra stinn a pengær denna gubben (fullstappa).
stire e-v
sti:re, D’e lett å sti:re seg blinn på dessa pengane (overvurdere).
stiv adj
Græuten blæi i sti:vaste la:ge. Stillte opp så sti:vpynta å fjång.
Eg e: kje så sti:v i regning at de gjærr nokko.
Dæ:r satt me å venta i tri: sti:ve ti:mær. De va sti:ve pri:sær.
stive a-v
O:la hadde nokk sti:va seg opp litt fyst (tatt en dram).
- 232 stivfrosen adj
stivne a-v
stjerne s
Da me kåm fram, va me sti:vfrysne båtte på armær å bæin.
Gått å avense:re litt, så eg ikkje stivnær te: allde:les (mosjonere).
stjærne ell. stjæRne (tidligere skjønne). Den sto:re skjønna i vest.
Sånne stjærnera:p e kje go:e å bli klo:k på. Fi:naste ku:a kella dom Stjærna.
stjert s
stæRt, Nå må Vesla passe rompestæRten sin littegrann (flytte seg).
stokk s
Te å bynna me gjekk de litt åver ståkk å stæin. Nykkjil’n e ståkk stæin boRte.
Gått å sitta på dynnståkken æi kvellsstonn å ba:re la tankane gvi:le / dri:ve.
Dynnståkk-mi:la kan somtir værra båtte lang å tong (nabofrykt, stolthet).
Tommeståkken å tromleståkken e græie / kjekke te hvæRt sitt bru:k.
Den syndige koRtståkken fekk sjella lå:v te å ligge framme.
Tankane hadde lissom ståkka seg hæilt færr’n nå: på slutten.
De ne:aste ståkkela:ge va sant færr dy:den pi:l rå:te. Sly:ute sekkeståkkær.
stol s Dæi fellte tannbi:sane mine banka eg ne: i kubbesto:len. Dette imellom to: sto:lær.
Setta fram æin sto:l (invitere til å sitte). Nå: stå:r sto:len hannoms tom (savn).
Så gjekk presten på sto:len (preken). Dra: me deg sto:len å kåm hit te bo:le (måltid).
stolbrugde s
Sto:lbrugda hadde fi:ne u:tskjæ:ringær (ryggstø). Grinnsto:l.
stolle s
stølle, Æin gammal stølle som helst vi pusle færr seg sja:v.
stolp s stølp, Me va jamnast hennvi:st te å følgje den sma:la stølpa langs fjø:rune (spor).
stolpe a-v Følk stølpa seg fram i læussno:gen som best dom konne (lage egne spor).
Følk stølpær kånn te å vræite hæ:r langs me my:ra (tilrå).
Eg stølpa’n te: så gått eg konne. Andre stølpa’n visst ifrå:.
stolpe s
Blæi stå:ans mitte på gølve sti:v som æin stølpe.
På tellefo:nstølpen lyste den gu:le pla:katen me de ræue so:lkåRse.
stolpebu s
stølbu:, Stølbu:a va de helst kjærringa sjø:l som rådde færr.
stolpre a-v
stølpre, Følk stølpra seg fram i ve:glæuse u:brøyta me tru:g på bæina.
Stølpra ront i nokka tre:bånnær som ikikje ville henge på bæina æingång.
stomle a-v
Me stomla kånn fram i be:kmørkre. Lissom litt stomlebæina æu (ustø).
stong s
stång, stånga, stengær, stengane,
Spikkebannstånga sto: dær kunst / ba:re me tanke på ju:la å amå:fuglane.
Lekt’rane sty:Rte dom me den lange ro:rstånga, oppåver å ne:åver mitt i stri:ken.
Va de nokko som ikkje hølt færr me:g, så va de brillestengane.
De va helst på dæi større gå:lane dom dresta seg te: me fla:gstång på to:ne.
Den sprokne slengestånga hang u:te på no:lveggen, å va gjoRt a ekta bambuss.
Jentune va jamt gla:e te: færr å få sitta på stånga et stykkji (på sykkel).
stoppe a-v
De ståppær ikkje ve: i denna kla:rkulla (udrøy). Ståpp æin hall! (vent litt).
Flåmsa:ga hadde långe ståppa opp færr gått. Må få ståppa fillesåkkane mine.
Den gamle lu:strøya va ba:re ståpp-i-ståpp på ållbå:gåne. Ståppegå:n.
Detta må: me få setta æin ståppær færr (hindre). Domt å ståppe på hallve:gen.
Ta:r dom ikkje skjæia i æi a:na hånn sna:Rt, ståppær hæile græia opp a seg sjø:l.
Æin vakker da:g si:er de ståpp båtte de æine å de andre. De va ståpp i fløytinga.
I Lå:rdæl gjo:le dom gamle, la:sute fillur om te dæi fi:naste ståpp’teppe.
Følk sa:e ho hadde ståppa seg u:t me pu:tur – ikkje væit e:g. Brå:ståpp (håsveis)
stor adv Dekkan væit nå ifrå fø:r æu at eg e litt a æin sto:re:tær (om overdrivelse).
E detta nokko å gjærra seg sto:r a da? (hovere). Så sto:r som så:, eller væ:l de:.
Han kan virke litt sto:r på: de (kaut). Æin sto:rlu:gær. Anne sto:rtrifs me fjo:sstelle
sto:Rt å hø:re på (uinteressant). Han slå:r så sto:Rt på de bestandig.
Dessa langbæina trå:vhestane e kje større tess på æin bonnegå:l (uegnet
Ho e: nå kje sto:Rt li:kære sja:v. De blæi så sto:Rt færr meg denna kve:len (gripende).
Han e gjønne litt sto:r i o:la (skrytende). Sto:r i kjeften (brautende). Sto:rkjefta.
Dessa skjuRtune va heller sto:re i nom’ra. Hadd’ikkje sto:Rt atte færr elt stre:ve.
- 233 D’e sto:re ting som ho: ko:kær å steller. D’e kje sto:Rt å u:tsetta på detta (uten lyte).
lukte dæ:r dæi sto:re dri:ter. Sto:Rt hu:e å li:te vett. Gjo:le sto:rræint
Detta blir nå sto:rve:gas græiur. De kåmmer visst sto:rfremmen æu (fint besøk).
Sto:rgangen. Sto:rma:ga. Sto:r spått å skåm. Sto:r skrått å våm (spøk).
Du sto:re ti:! Du sto:re værden! Fant dekkan bæ:r? Å:, ikkje nokko større.
I de sto:re å de hæile va nåkk ellting li:kære fø:r i ti:a. De: hadd’eg ikkje sto:Rt atte færr.
Me va nokka å tju:ge te bo:ls me sto:Rt å smått. Du sto:re min, så fi:ne blommær!
Skjy:m’læg sto:r. Ikkje sto:Rt å ta: på / a (spinkel / udrøy). Ikkje sto:Rt å leva væ:l a.
Ikkje sto:Rt å rutte me (lite penger). Æin sto:rsnu:ta blæi / jypling. Sto:r færr elder’n.
Eg ha:r ikkje sto:Rt / mykkji te å:veRs færr den slags jå:leri (liten aktelse).
Få:r ikkje gjærra sto:re sprella dæ:r (liten frihet). To: sto:re i æin sekk (rivalisering).
D’e kje gått me to: sto:re i æin bå:s. Dom to: va lissom færr sto:re færr hina:en.
De ska kje sto:Rt te: førr’o fuRtær å gri:ner. Me får prø:ve å sjå: litt to:Rt på de.
Sto:Rt ska de værra å gjilt ska de værra om hæile fu:a e u:te. Sto:rrøykær.
Eg e dekkan sto:r takk skullig færr detta. Å, d’e nå kje større å takke færr.
Ho e lissom litt sto:r på de. Li:kær å slå: sto:Rt på: (de) somtir. Sto:rfølk ifrå by:n
storbonde s
Ekta storbønnær sli:k som i Bø:hærra hadde me ikkje i Flå:bygd.
storetar s
Store:tærane konne mest e:ta folk ut or hu:sa somtir (ublyg gjest).
storkar s
Hær luktær sto:rkar, men eg se:r’n ikkje. De kåstær å værra sto:rka:r.
Elt ska nå værra så sto:rsli:e dæ:r i gå:len, nårr d’e aller så li:te på gang
storkne astørkne, De størkna blo:e la:ga æi tjukk ru:ve. Størkna tælgj.
storlygar s
Sto:rlu:garen var de mo:ro å hø:re på, men du konne knapt li:te på’n.
strorme a-v
Følk lissom bare stårma på: i blinne. Fullt hu:s å stårmene ju:bel.
stornøgd adj
Dom e kje så sto:rnøgde dæ:r i hu:se (kravfulle). Ikkje gått vante heller.
storskjemmast e-v Folk som te:nte seg ri:ke på nasiststyre, buRde sto:rskjemmas.
stortrivast e-v
Me guttongane sto:rtræivs om vå:ren nårr me fekk gå på sløyden.|
storvask s
Sto:rvask å grø:nså:pe va jamt kvinnfølkas sa:k. Bynna å sto:rtu:te.
Gjo:le åntlæg sto:rræint ronn bæut. Bru:ke sto:rslegga (overreagere).
storveg s
Allnannve:gen bygda ront kella me helst Sto:rve:gen. Kjærreve:g.
Sto:rve:gen blæi brøtt me tre:plo:g å to: hestær.
To:ne va jamt sto:rstu.go kånses, ikkje minst såmmåRsti: me ly:se kvellær.
storveges adj De har blitt så sto:rve:gas me denna hæisegræia utpå bakken.
ekta sto:ring. Sto:rmannsklæg. Elt så:g så sto:rsklæg u:t (flott).
Samre å:re eg bynna i sto:rsku:len. Et sto:rsli:e brølløpp på elle vi:s.
storøygd adj Veslegutt blæi litt sto:røgd da ju:lebokkane stæig inn. Gjo:le sto:re æugur.
stotarkonge s
Han gjekk nå dær som æin a:en ståddærkånge (tilgjort viktig).
stote a-v
Ho fekk nå sto:ta seg igjønnom denna skri:velsen (lese ustøtt).
stotre a- Han stotra å stamma litt i bynnelsen. Sto: ba:r’å stotra å fekk ikkje sagt nokko.
strabas s
Me hadde nokka frykt’læge straba:sær inna elt va væ:l i gjenge (strev).
straff s
De va ræine straffa å ligge to: i den sma:le sla:gbenken. Æi syndestraff allde:les.
Denna lange tørken har vorre ræine straffedommen færr kønnbønnane i såmmår.
straffe a-v
Sli:k slendrian straffær seg sjø:l fø:r eller sæinære, ba:re vent ska du sjå:.
strak adj
Me gjekk stra:ke ve:gen hæim att (bein). Ta: på stra:k arm (uten besvær).
stram adj Stramme ka:rær som e hæime ifrå mo:’n. (soldater). Stram i maska (morsk).
Buksa sitter litt stramt å:ver ba:ken. Stram ka:r, sonn te fa:r. Stram å fi:n.
Kjø:re me stramme tæumær. Lasse va surra så stramt de latte seg gjærra
stramme a-v
I kvell e Ka:ri ut’å strammær me den ny:e fjeggen sin (spasere).
Hadde stramma seg opp me ny: dress. Få: æin oppstrammær (refs).
Stramme inn li:vgjo:la et hå:l eller to: (belte). Følk måtte stramme inn på ma:stelle.
Stramme opp la:tsabbane (innskjerpe). Kjo:len strammær åver aksline.
- 234 strand s
strånn, strånna, strennær, strennane. Prå:men ligger ende nepå strånna.
Fram’me strennane konn’de jamt ho:pe seg opp bra: me re:kve:.
Hæ:r langs me strånna to:k me jamt fisken på dra:ge. Langgronne strennnær.
Me rå:kå te å finne fi:ne stæinær nepå strånna. Stæinane i vasskanten kella me fjø:ro.
strang adj
De luktær strangt a ny:bredd møkker. Strang sma:k.
strangle s Me kabba dæi tunne o:restranglane opp te ve:. Æin lang strangle (tynnvokst).
Stranglane te le:e va kåmme på a:ve:gær håss de konne ha: seg.
stranten ad Dæ:r blæi’n stå:ans, båtte sti:v å stranten. Stranten ongsko:g (sprikende).
straum s Stræumen ne:åver kellær me stri:ken. Mo:tstræumen på si:une kellær me ti:a.
Mange i bygda drekker stræumvatten te da:glæg. Stræumen de:ler bygda i to:.
Sæinhøstes ni:åførr slo: dom på: fyste stræumen i Flå:bygd.
streif s Fyste so:lstræife fekk me att den fi:r’åtju:gene februar, utpå ettermeddagen.
streife a-v
Jæu, de har nåkk stræifa meg i tankane æinvårr gången. Stræifskå:t.
strek s
Bå:nestre:ker. Rampestre:ker. Jå:lestre:ker. Akkoratt på stre:ken rektig.
Ongdommen konne finne på mange ra:re stre:ker den gången æu.
Da: fo:r’n fluksens hæim att som æin stre:k. Hæ:r setter me stre:k færr i da:g.
Æin læi stre:k i regninga detta (skuffelse). Ba:re nokka stre:kær på et papper.
strekk s
Dom hadde sti:e i ett strekk hæilt ifrå må:rån. Se:nastrekk.
strekke st-v ell. e-v, strekke, strekker, strakk, har strokke,
De strekker i langdra:g me denna kri:gen
Nå tru:r eg me må strekke litt på bæina. Strekke u:t æi hjølpans hånn.
O:la har strekt (tøgd) seg så i væ:re de siste å:re (vokst fort).
Onge følk trenger nokko å strekke seg etter (utfordring).
Eg få:r eller ti:a te å strekke te:- ikkje pengane heller.Testrekk’læg (nok).
Strekke seg lenger heller skjinnfellen rekker. Strekke hals å ni:sti:re.
Blæi strekt på pi:nebenken aller så lenge (lang ventetid). Strekke hesjetrå:.
Me har strekt kånn så langt me har konna færr å hjølpe.
strekke seg e-v
Mange a tu:rfølka hang åver rekka å strekte seg hæile ve:gen (spy).
strene a-v
Han stre:na i ve:g så fillune slang om’n / så føyka sto: (full fart).
streng s
Et sma:lære lø:p i ælva kella dæi gamle æin ælvestreng.
Strengemusikken på Fre:dhæim spella å sang på basa:ren.
Den ka:ren har så mange strengær å spella på (evnerik).
s Streng tatt e vel gåttefiske ulå:vlæg på denna ti:a. De va streng kulle u:t hæile må:nan.
Streng i oppsy:na. Å sputte på gølve skulle værra strengt færbutt.
Den gamle læ:rær’n hadde / hølt streng kustus på ongane (disiplin).
Følk høller strengt på dæi gamle skjikkane hæ:r på lannsbygda.
strete a-v
stre:ta, Me stre:ta imo:t i de lengste (gjøre motstand). Streng i må:le.
streve a-v stre:va, Me stre:va kånn opp dæi bratte klæivane. Elle sli:ter å stre:vær me sitt
Detta e nå vel ikkje sto:Rt å stre:va / trakte etter heller (hige etter).
strev s
Å ro: imo:t stri:ken kan værra et sva:re stre:v i flæumti:er.
Æin ba:kstre:vær a væRste sla:ge. Så: mykkji stre:v te ingen værdens ting / inga nytte.
D’e detta evind’læge ma:tstre:ve som ød’legger færr følk (uten høyere mål).
Fekk aller nokka lønn færr stre:v(e). Skjy:r ingen ting, hværken sli:t eller stre:v.
De va takka’o hadde att igjen færr elt stre:ve, såmmår som vinter.
stri st-v stri, stri:r, stræi ell stridde, har stridd. Dom stræi seg igjønnom som best dom konne.
O:la har hatt så mykkje å stri: me i sæinære å:r. Eg så:g’o stræi me grå:ten.
D’e nå gått æu at’o end’læg har stridd u:t (fått hvile). Har stridd den go:e stri:.
strid s
I bæ:rstri:a om høsten va elle på bæina, elle som konne kru:pe å gå:.
Ju:lestri:a å ka:kelinna høRte lissom isammens på æin må:te, håss’ de konne værra.
strid adj
stri:, Ho stre:va seg meste færdærva i den stri:e mo:tvinn’n. Stritt hå:r.
- 235 Stri:grå:te. Stri:regne. Æin ekta stri:bokk. Me stri:rodde elt de me ørka.
Næi, eg ska kje værra så stri: på: de heller. D’e stri:ast mitt i Straumen.
Ho e stri: som bust nårr de fyste gjeller. Ja, de blæi æin sri: tø:Rn.
Stridig adj
Har du sett så stri:dig æin po:de? (viljesterk).
strie s stri:ge, Sekken va sydd i hoppes a gro:v stri:ge. Stri:geskjuRta å havrelefsa.
strik s
Ne:åver e de lettast å ro: mitt i stri:ken (strøm).
strike e-v
Kjo:len e færr trång; han stri:ker åver ma:gan (utspent).
strikk s
strekk, Bukse me strekk i linninga. Pakkestrekk.
striks adj Dæi gamle læ:rærane va visst striksære heller dom e nå: færr ti:a (nøye).
strime s
Den lå:ge vinterso:la sente lange stri:mur på skrå: innåver gølve.
Grå:tstri:mune i annlette ly:ste lang ve:g. Røyken lå:g i gvi:te stri:mur.
strimmel s
Flesketunna e tom, ikkje æin æinaste kjøttstrimmel att igjen.
Onner kri:gen fant me ongane somtir blanke pappersstrimlær ront i sko:gen.
stripe s Dæi stri:pute va kje hæilt vask’ekta jøssingær. Blå:tøy me sma:le stri:pur på langs.
Me så:g kjø:lstri:pa etter ru:tebå:ten oppetter Fjo:len, ratt færbi Åmness.
stritte a-v
Skjegg’stubben strittær te elle kantær. Stritta imo:t lengst mæug’læg.
strok s
Nå setter me parraplyane kånses i den gamle strå:ken (rund beholder).
stropp s Dær fekk’n sand’læg henge i stråppen æu (stå på). Buksestråppen hadde ry:ke.
strunk adj
Tysk’rane stramma somtir så sti:ve å stronke etter Sto:rve:gen (keik).
strunte a-v
stronte, Følk prø:va å stronte i hæile blenninga, men de: gjekk ikkkje lenge.
strutte a-v
Anne struttær hæiltopp a sonnhet. Hå:rstrå:a strutta u:t te elle kantær.
Me stappa lommune så fulle at de fårm’læg strutta.
stry s stry: ell stru:, Pass, elles lu:rær dom deg opp i stry:! Mju:k stru: e go: å dytte me.
stryke st-v stry;ke, stry:ker, stræuk, har stry:ke, Ho stræuk sin ve:g færr gått (forsvinne).
De lø:ner seg å stry:k’n me hå:ra. Pu:s stry:ker seg oppetter leggine på kånn.
Ville du stry:ke skjuRta mi te festen? Gjella va stry:ken, hvæ:r bi:dige kro:na.
Mange stræuk me: i spansken i dæi å:ra (døde). Handel’n gjekk stry:kans.
strømpe s såkk, Såkken har hå:l på tå:a. Såkkane har tovna i vasken. Gå: såkkelesten.
Ståppa såkkær. Såkkebann. Hallsåkkær. SvaRten hadde lissom gvi:te såkkær.
strøye e-v
strøye, strøyer, strødde, har strødd, Me strøyer færr dy:ra i fjo:se.
Han har jamt strødd ront seg me pengær (sløse). Tø:lune lå:g strødd utå:ver.
strøyme e-v strøyme, strøymer, strømte, har strømt, Følk strømte på: å ville inn.
De strøymer ikkje så stritt onner bru.a lenger. Strømte færbi: i stri:e stræumær.
strå s
Han har nå kåmme så høgt på strå:. Dom nyttær hvæRt bi:dige strå:e.
Nokkon dra:r jamt de koRtaste strå:e æu. Skjeggsrtrå:a spri:ker på ho:ko.
D’e næimen ikkje mange hå:rstå:a atte på hæusen på’n. Strå:fo:r e ri:mlægast.
stråle a-v
Vesla strå:la som æi so:l da’o fekk den fi:ne dåkka om ju:leftan.
Å så strå:lans væ:r me hadde på hæile tu:ren. Strå:lans so:lski:n da:gen lang.
stubb s
Me to:k me: kånn rubb å stubb (alt). Skjeggestubben rispær.
Men ljå:stubben e gvassære enda onner ba:re bæin. På stubbelåfte.
Stutte stubbær e kje lenger. Han konne så mange gamle stubbær.
Nå e de kje lang stubben att te me e framme. Eg gå:r lisså gjønne den
stubben
Synge æin stubb. Æin hyssingstubb. Æin ve:gastubb. Stubbesle:a.
stubbe s
De la:vde a ty:tebær ront dæi fæRske fu:rostubbane. Ty:ristubbe.
studere e-v
Eg stude:rær så på: håssen eg ska legge dessa svilline (tenke nøye).
Stu:de:rær te prest (spøk for å fordype seg i en bok).
stue s
stu:go, Følk fy:ra sjella i fi:nstu:go vintersti:. Stu:gobo:le va trill ront.
Ka:ri budd’i æi li:ta stu:go opponner li:a. Stu:godynna sto: på klem.
Tru:r du kje dom kåm å ræiv stu:go ne: åver hu:e på’o æu da?
Æi stonn budde de sju: stykkji i den skarve stu:go. Sto:rstu:go.
- 236 De kan kåmmå sto:re ka:rær or små: stu:gur æu. Æi segnefæ:lig skogsstu:go.
Etterpå blæi de litt a æi huskstu:go. Sta:sstu:go. Oppistu:go. Gamlestu:go.
stuke a-v
Anne stu:kær å steller ifrå må:rå te kvell (tar hånd om).
stulle a- Eg fekk hjølpe Besta me å stulle ku:a somtir (fore). s Må:råstulle. Kvellsstulle.
Gamle-Ka:ri gå:r mykkji å stullær færr seg sja:v om da:gane (pusle).
stultrute adj
Eg e blitt så stultrute te bæins i sæinære ti: (ustø).
stumle a-v
Me stomla litt ront i mørkre te me fant dynna å nykkjilhå:le (gå ustøtt).
stummende adv Høstnettane e jamt stommene mørke, hæilt te sno:gen kåmmer.
Ha:r me æin må:neskælk, bli:r de aller så stommene møRkt.
stump s stomp, Ka:kune va trill ronne, men kjø:pestompen va a:vlang. Stompe røyken.
Nå: må veslegutt passe stompen sin litt (rumpa). Æin tæugstomp. Ve:gastomp.
Hæ:retter gå:r de ba:re på stompane. Redde stompane. Sigarettstomp. Ly:sstomp.
stums adv
stoms, De kåm så stoms på kånn detta to:levæ:re (uventa).
Hittafærr Tvæitstu:len gjekk eg meg stoms på: nokka bæ:rhentærær ifrå Kjo.sen.
stund s
Eg har ikkje stonner te detta nå: (tid). De vi nåkk ta: æi go: stonn enda.
Eg har ikkje lang stonna te å:veRs. Da: gløymer’n ti: å stonn (engasjert).
Nyttær hvæ:r æi le:dig stonn på da:gen. Stonnemellom (en gang iblant).
Må får nå ta: kånn stonner te å e:ta på følkevi:s. Mang æi tong stonn (sorg).
Ell den stonn du ikkje kåmmer li:kevæ:l. De stonnær / lakkær te ju:l.
De rettær seg nåkk me ti: å stonner. De va kje lang stonna de sto: på.
Fri:stonnine hennæRs va kje hværken mange eller lange.
Eg venta u:te den vesle stonna de sto: på. De va: nå mange go:e stonner æu.
stunde a-v
Nå: stonnær eg te vå:ren. Få:r nå kje stonne li:ve a gamlingane heller.
Nårr de kåmmer te stykkji, e: eg vel litt stonnans a natu:r æu (utålmodig).
stundom adv
(sjelden brukt) Somtir, a:v å te:, æinvårr gången.
stuppe a-v
Pass du ikkje stuppær i den bratte tråppa (falle).
Han stuppa seg i senga (utslitt). Eg dra:r enten de stuppær eller stå:r.
Ho gå:r gjønne te:’o stuppær (innsatsvillig). Han stuppa så lang’n va: (datt).
stups adv
Han reste hu:stupps te by:’n. Elt skjedde så
sture e-v
Nyttær ikkje å sitta å stu:re færr slikt smått’ri.
O:la e blitt så tværr å stu:r / stu:ren a: seg i de siste (trist).
stusse a-v
Blæi littt stuss me de samre (klumsa). Stusse hå:re.
Ikkje så onderlæg vel at eg stussa litt (nøle). Kåmmå i stuss (tvilrådig).
stusseleg adj
De kan vel somtir værra litt stuss’læg å bu: så a:si:es te: (trist).
stut s
Hæ:r gå:r flæire fi:ne stu:tepæisær. Du e: nå æin ekta stu:tebu:ve æu.
Nokko så stu:t’læg skull’du aller ha hø:Rt i ditt li:v (tåpelig).
stutt adj
Denna fjø:la e færr stutt i den æine e:’en (spøk). Han e: litt stutt a: seg.
I ha:laste ta:ke suns da:gane jamt bli så eltfærr stutte.
stutthugsen adj Eg tru:r du e blitt litt stutthugsen du æu (glømsom).
stuttorv s
Stuttårve e kjekkast i ha:gan å hæimomkring ront hu:sa.
stuttenkt adj
Han e heller stuttenkt å litt sæin i venninga. Stutthelt.
stuve
a-v
Me stu:(v)a ell brå:tå’n inn att i kå:te å hekta på kro:ken (trykke).
Anne heltær nårr’o gå:r, ho har stu:a bæine sitt så ille.
Om kve:len hadde ongdommen stu(v)a seg isammens i den vesle stu:go.
Båtte kå:l å æRtær e gått te stu:ing.
Stu:a a:pekatt me rompa / bæina i væ:re (matrett – spøkefullt).
stuve s
Stu:ven etter den sto:re bjørka stå:r dær enda.
De va jamt ri:m’lægast å kjø:pe ve:en på stu:v (uhogd).
Stærke-Nils va stu:vstærk. De va et stu:vsli:t u:ten li:ke. Stu:vta: (løfte).
Satt dær hæile kve:len som æin a:en stu:ve (taus).
- 237 stuven adj
Stu:vne følk får lissom ikkje o:l færr seg (ordknapp).
stuvende adv Kjørka va stu:vene full a følk (overfylt).
stuveleg
adj Han se:r så stu:v’læg u:t dær’n sitter å fomlær (treg, dum).
stygg adj
Be:ver’n har fo:re så stygt a:t nepå strånna. De va stygt å sjå:. Gårrstygt.
Stygg som hju:ling. Du må kje værra stygg me Pu:s! (slem).
Du skjæ:rer så stygt a osten. D’e stygt færr årm i denna he:ta’n (utrygt).
De kan værra stygt me sli:ke læuse stu:tær æu (farlig). Styggvæ:rsda:gær.
Han konne skre:me styggen sjø:l. Har sett nokka stygge ta:k a:’n.
De ser stygt u:t færr påte:trane (uheldig vær).
Næi, eg e’kje vrang, eg e: ba:re så stygg på retta.
stygg(e) s
Følk fekk æin slags stygg te dessa fantefølgja (frykt).
Ho hadde fått som æin stygge te elt som hette brennvinn (uvilje, angst).
styggeleg adj D’e blitt stygg’læg dy:Rt å gå: me ru:tebå:ten æu. Stygg’væ:r.
Styggelæg stærk. Styggelæg langt. Han blæi nå så styggammal æu.
stygging s
Denna Råttenikken ska værra æin fæ:l stygging. Styggemannen sjø:l.
styggtidleg adv Slåtteka:rane stå:r styggti:læg opp å slå:r i døgga. Styggvæ:rsda:gær.
stykkje s
skykkji, Me hadde kåmme et stykkji på ve:g(en), da de bynna å dråple.
Nårr de kåmmer te stykkji, e: me visst elle li.ke go:e om detta.
Bikkj’ongane blæi selte færr hondre kro:nur stykkji. Fekk kjøft et sko:gstykkji.
De blæi to: sto:re ka:kestykkji te manns. Bæ:rastykkji (til søm).
De va flæire stykkji som hadde færsømt seg te bussen (personer).
Et kåssbaRt må:lærstykkji (dyrt maleri). Et ny:d’læg musikkstykkji (melodi).
Et hæilt kro:nestykkji (mynt). Gjærr så mange fantestykkji (ugagn).
styl ad
sty:l, Nårr du e blitt så sty:l, e de gått å konna stø: seg te nokko(n) (ustø).
styltrur s Ongane suns jamt d’e mo:rosamt å gå på stultrur. Gå:r så stultrute (ujevnt).
styr s
E du ræint på sty:r, gutt? Jæu, han e me: i mykkji sty:r å stell han.
Da blæi de et sty:r uten li:ke (uro). Et sva:re sty:r. Setta åver sty:r (ødsle).
Bynnær krøttura fyst å skje:na, e dom ikkje go:e å hølle sty:r på.
styre e-v
Du må nåkk sty:re løsta di dæ:r (beherske deg).
Du må læ:re å sty:re pengær. Sty:r onna ell drekking, de si:er eg deg!
Eg kan nå sty:re mi begæistring færr denna ny:mo:tens snæuhøgsten.
Græie å sty:re seg. Sty:re hu:se færr nokkon. Gå:r fullstendig på sjø:lsty:r.
Han e så sinna at’n sty:rer seg ikkje. Du må læ:re å sty:re sinne ditt .
Hærresty:re hadde mø:ta sine i Gamlebanken. Sty:re i Handelsla:ge.
Færnikla re:sersty:re me båtte brems å bjelle.
Gått å ha litt på va:rasty:re (i reserve).
D’e spe:læg (farlig) å sleppe sty:re i dessa heng’bratte bakkane (sykkel).
styrelse s De va: vel som æin sty:rels’ i detta æu (Guds vilje). D’e vel æin sty:rels’ i elt
Jens ha:r nåkk meste styrken sin i pra:ten.
styrke a-v
Nå: må me inn å få: nokko å styrke kånn på. Blitt styrka i tru:a si.
Sterke-Nils hadde styrke færr tri: han. Måle styrken sin med nokkon.
styrvil s
Anne hølt seg nåkk færr go: færr sli:k æin styrvill (villmann).
stø adj
Eg e’kje hæilt stø: i tabellen, eller minst i ni:-gangen.
Eg e kje så stø: på hånna lenger heller (skjelvhendt).
Stå:r støtt me begge bæina planta på jo.la.
stå:, Du kan legge prå:men i pråmstå:a kånses (båtplass).
stø e-v Ho stødde seg på O:la opp bakkane. Eg må stø: opp ve:ala:ge litt på mitten.
stødig adj
D’e gått å ha æi stø:dig hånn å høll’i nårr de læitær på:.
Dom hæitas å værra a de stø:dige slaget båtte ho:å mannen (sindig).
støkk s Eg fekk som æin støkk i meg den gången (angst). De satt enda som æin støkk i’o.
- 238 støl adj stø:l, Eg e blitt litt stø:l etter påte:tergrafsten (lemster). Sti:v å stø:l.
støl s stu:le,
Besta satt jamt på stu:len i å:ra onner kri:gen.
Ho træivs me krøttura å stu:lsli:ve innpå hæiane.
Dæi gamle stu:lane har færfolle så sønd’læg i sæinære ti:.
stømper s
D’e stømper’n som ska hjølpe stakkær’n de, ræint u:t sagt (ubehjelpelig).
Eg e blitt så ussel å stømperlæg te bæins me å:ra (lite sprek).
støne e-v
stø:ne, Me sukk å stø:n ell. stønn kåmmer du ingen ve:g i li:ve.
Me de vonne bæine sitt stø:nt’o færr hvæRt ste:ge’o to:k.
Me hø:Rte ba:re æinvåRt hest stønn innefrå bå:sen.
støne a-v
De har stø:na litt i læussno:gen. Ve:gen stø:nær nåkk te: etter hvæRt.
størrelse s
stø:rels’, Eg må få bytta denna trøya i æin mindre stø:rels’.
De skulle visst kåmmå nokka stø:relsær ifrå by:’n å færkla:re kånn.
støtt adv
D’e nå jamt å støtt de samre gnå:le på hannom.
Støtt å sta:dig va de nokkon som trang skjuss åver Stræumen.
støtte s
Me setter ikkje støttur onner ny:e hu:s. Gra:vstøtte. Fattigstøtte.
a-v
Me får støtte opponner så gått me kan (hjelpe). Støttesta:v.
Ho har lissom ikkje nokkon å støtte seg te i hæile bygda (søke hjelp).
støvar s
Han e æin sann stø:vær te å finne båtte vilte å møltune (ekspert).
støvel s
støvvel, Han va nåkk litt på støvlane da’n kåm hæim att igjå:r (berusa).
Va: rektig på å et par støvlær. Æin ekta dri:tstøvvel, ska eg sæi de eg mæiner.
Me vassa i gjørma te langt oppå støvleskafta. Næi, nå: gå:r de åver elle støvleskaft.
Han tru:ga me å slå: kånn ne: i støvlane. Æin støvvelknekt.
støype e-v
støype, støyper, støpte , har støpt, Dressen sitter som støpt.
De støyper foRt på: me sno:g ska detta hølle på:.
støyt s
Eg to:k nå væRste støyten sjø:l. De: to:k a: færr ha:laste støyten.
Å du stå:r nå færr æin støyt du (tåler mye). Fekk mange ha:le støytær i li:ve.
Ho fekk lissom æin støyt a denna ulykka. Du ta:r vel æin støyt te! (brennvin).
Støte e-v støyte, støyter, støtte, har støtt, Me støyter ba:re følk ifrå: kånn på denna må:ten.
De har støtt te: båtte de æine å de andre (komme i tillegg). Kan virke litt støytans.
Eg støtte på:’n på Bjærvamo:’n hær om da:gen (møtte). Kjente seg støtt (krenket)
Eg støtte bæine mitt boRt i nokko gvasst.
stå st-v
stå:, stå:r, sto:. har sti:e, O:la stå:r så høgt færr følka sine (aktet).
Han stå:r seg gått me elle (godt forhold). Ho vill’ikkje rektig la seg stå: (vedgå).
Ho stå:r så etter’n på elle må:tær (gjør til lags). Eg tru:r du stå:r deg på de: du: æu.
Han stå:r så på pinnær færr sja:vfølka (tjenestevillig). Stå:r på go: fo:t me elle (venner).
Ho stå:r ikkje teba:Rs færr nokkon. Me stå:r på: de: me ørkær. De får stå: i Guss hånn.
Eg sto: på faRt’n te by:’n. Sto: på ræisa te Skji:en. De får stå: si vå:ge (tar risken).
Hæ:r stå:r elt på ødd å ennær (kaos). Næi, nå: stå:r ikkje værden te påsske.
O:la har sti:e i: me så mange jentur han (ha forhold til). Sto: dærr som æin spå:mann
Nå: stå:r ba:re hondre kro:nur te rest. Stå: i bæit færr pengær (mangle).
Han stå:r ikkje teba:Rs i nokko. Han sto: seg gått på den handelen (uten tap).
De stå:r nå te li:v. De få:r stå: te: elt sammen. Da: sto: nærvune på hø:gkant.
Dæi sto:re pla:nane har gjinge hæilt i stå: (stoppe opp). Stå: i gjell te nokkon.
Følk hesjær å ra:kær så de stå:r etter i detta go:væ:re (i harde tak).
O:la stå:r seg gått i pengeve:gen, takka værra tømmerpri:sane.
Stå: på ba:rbakke (ribbet). Men dæ:r sto: eg bom fast. Hadde sti:e opp i otta (tidlig).
Anne stå:r på skji: så ho:le vinnen stå:r om’o. Nå la:r me de stå: te: (tar risken).
De får ba:re stå: te: me hæile græia (la de skure). O:la stå:r nå færr æin støyt han.
Ho har jamt så mykkji å stå: i ((travelt). Eg stå:r ikkje u:t me elt detta tråkke (tåle).
O:la stå:r nå aller i bæit me nokkon værdens ting heller (finner utveier).
- 239 Ho vill`ikkje la seg stå: at’o va redd (syne). De stå:r lissom æin kjø:lna a fjo:len.
Bønnane stå:r i: me treskinga nå i romju:la. Følk stå:r ikkje lenger me lu:va i hånna.
De ska kje stå: på me:g, om d’e de: de kåmmer a:n på. De stå:r nå te de detter.
De va kje lang bæita de sto: på heller (kortvarig). Stå:r me begge bæina på jo:la.
Slåtteka:rane stå:r jamnast opp me so:la. Stå:r inne færr elt eg har sagt, hvæRt o:le.
D’e kjekt, væit du, å ha: nokko stå:ans på lu:r. De kan eg’kje sæi på stå:ans fo:t.
Eg bru:kær å ha litt stå:ans te æi hvæ:r ti:. Resskappen stå:r u:te i ell slags væ:r å vinn.
ståk s
Eg blir lu:ta læi a elt detta stå:ke. Ja, de har vorre nokko stå:kute æi stonn.
ståke a-v
Hått e: de du stå:kær så fæ:lt me nå: om da:gen?
stålis s Æin sjelden gång konne stå:li:sen ligge hæile Fjo:len oppetter, ratt te Fjå:gsonn.
subbe a-v
Han gå:r færr de meste hæime å subbær (dra beina). Lasse subba nepå.
Me får la: de subbe å gå: te så lenge. Subb vekk muldrune på bo:le!.
Eg får subbe sno:gen a sko:a mine fyst (børste).
subbedas s
Nå har eg fått mæire heller nåkk a hæile subbeda:sen (rot).
subbute adj
D’e litt subbute hos meg i da:g (uflidd). Subbefø:re.
suffisant adj
Ja, detta blir suffisante græiur, som høller æi stonn æu (solide saker).
suge st-v
su:ge, su:ger, sæug, har su:ge, Nå: blæi eg su:gen på æin røyk.
Eg sitter bar’å su:ger i meg dessa fi:ne høstfærgjune (nyte).
Dessa ekle små:kry:pa su:ger seg lissom fast i hu:a. Su:ge på tommen (trøst).
Da tenker eg sand’læg me får su:ge på labben æi stonn (ta til takke me lite).
sugge s
Sugga ville ikkje vetta a: elle ongane si:ne. Æi fæ:l loRtesugge (purke).
sukk s Eg fekk ikkje sukk færr meg færr elt va å:ver. De blæi mykkji sukk å stø:n (klage)
De kan skje: fø:r du få:r sukk færr deg.
Nå har’n dri:ge sitt siste sukk. Da dro:g me et lettelsens sukk elle sammen.
sukke a-v
Ho sukkær så tongt dær’o sitter. Sukkær te Gu:d.
sukker s
sukker, Sukker på ka:ka va billig nistepå:legg. Be:tasukker. Kandissukker.
sukle a-v
De suklær i sko:a nårr eg gå:r (lyd av vann). De sukla i så:re / i bringa.
sukler s
Dessa sukline kan du gje: te gri:sine (flytende avfall). Æi suklebytte.
suldre a-v Han suldrær alæine de meste a ti:a (pusle, stelle). Gå:r å suldrær færr seg sja:v.
sule a-v
su:le, Ba:re su:la bærbi å så:g ikkje te nokkon a kantane (gå målbevisst).
sullamitt s
Eg gje:r æin go: da:g i hæile sullamitten (alt sammen).
sulle a-v
Anne sullær å synger da:gen lang (nynne). Æin gammal bå:nsull.
s
Jæu, d’e rektig nokka fi:ne sullær nårr dom e u:te i ve:gen (festglade menn).
sullik s
Jens va litt a æin sullikk i ongdommen (festglad person).
sult s
Sulten gna:ger i tarmane. Sult å sveltihæ:l. Sultefo:re (underernære).
sulte a-v
Næi, sulta gjo:le visst ingen hæ:r hværken fø:r eller se:a.
sulten adj
Sulten som æin skrubb.. Eg va nå kje nettopp langsulten heller.
Nå blæi eg så ho:lsulten på litt spe:kema:t te kve:len. Brå:sulten
summe a-v
I befippelsen fekk eg ikkje rektig somma meg.
Fekk ikkje ti: te å somme meg førr de bra:ka læus.
Nå må eg få somma / somla meg te å stelle sko:a Veslas.
Gvefsen svirra å somma ront ø:rune på kånn.
sump s
My:rsompa va kavla me små: ronne ståkkær (brolegge).
D’e bløtt å sompute innåver hæile dæ:lfø:re.
sund adj
sonn, Kni:ven har gjinge sonn i skjefte, tvæRs a:.
Konn’du stelle den sonne sko:en færr meg? De gå:r nå sonnt ell ting færr meg æu.
Sonnsli:en tællærk. Sonntri:en tram. Sonnri:ven bukse. Buksa e sonn i ba:ken.
sund s
sonn, Somtir kan de værra tem’læg stritt å ro: opp Sonne æu (smalt løp).
I:sen blir sjella gå:ans i dæi sma:laste sonna. D’e trångt å mø:tas øfst på Sonne.
Ru:tebå:ten slå:r a faRten mitt i trångaste Mjå:gsonne.
- 240 sundag
s
sonndag, Sonndagen e gvi:leda:g. Sonndag som monndag (ingen forskjell).
Om sonndagen to:k kvinnfølka gjønne på seg ræine å ny:stry:kne førkle.
Sonndagen fy:ri ju:l sette de inn me millvæ:r. Sonndagsmå:rån hadde me egg.
sundleg adv søndlæg, Læusbikkjune kan fa:ra så søndlæg a:t me båtte sæuir å rå:dy:r.
De va ræint søndlæg som følk stre:va sontir færr å få ennane te å mø:tas.
De va søndlæg å sjå: så ille som sjugdommen hadde fo:re me:’n.
sunn adj Ja, de: va æin sonn latter. De va kje så sonnt me ell denna serroppen på ka:ka.
sunnan adv Vinnen står a sonna. D’e sonnadra:g i lufta. Sonnavinn.Kåm sonnate (sørfra).
sup s Har du æin ø:rli:ten kaffesu:p te meg? Eg må ha: æin sukkersu:p, væit du.
To:k’n i ett su:p / dra:g. Ikkje æin su:p atte på kje:len. Svøldde me æin vass-su:p.
supe st-v
su:pe, su:per, sæup, har su:pe. Lå:g lissom ba:re å sæup etter luft.
Han sæup i: seg siste drå:pån. Su:per lissom i: meg høstfærgjune i fjelle.
Dæi ka:rane su:pær å drekker båtte hælgj å værke. Su:p i: deg de: som e att!
suppe s Te sonndagen ska me ha fæRsk suppe te meddag, me eggebøllær æu.
De stå:r att æin suppeskvett i kje:len. Saftsuppe. Små:suppe. Hå:r i suppa.
Me ska visst ha luftsuppe å stå:lbøllær te meddag (spøk). Selte suppekno:kær.
sur adj
De blæi litt su:Rt i denna no:latrekken. De va su:Rt te:nte kro:nur.
Han kan gå su:r i da:gavi:s. Æin ekta su:rpomp. Su:rma:ga.
Suppa sto: på ømmen te’o blæi su:r (skjemt).Ty:tebæ:ra blæi jamt su:rsylta.
Gjærra li:ve su:Rt færr nokkon. Su:Rt som æiter å kattepiss. Påttesu:r.
Høgt henger dom, å su:re e: dom. Du må kje bli su:r på meg færr detta.
Du se:r ikkje su:Rt på meg færr detta vel. Su:rpri:m. Su:reple. Su:rsæus.
Måtte bi:t’i de su:re eple. Så:g aller æi su:r mi:ne så lenge eg va: dærr.
surkle a-v
De surklær i dæi vå:te sko:a nårr eg gå:r. De surklær i bringa på’n.
surmule a-v
De nyttær li:te å su:rmu:le færr detta (furte). Æi ekta su:rmu:le, vi eg sæi.
surne a-v
Mjølka su:Rnær foRt i såmmårværmden. Ærtesuppa sto: te’o su:Rna.
surr s
Elle dessa gjebbusda:gane gå:r skværr i surr færr meg. Setta surr (sterkt øl).
De va i et surr hæile kve:len u:tetter. De surra som i et gvefsebø:le.
surre e-v
Surre me kå:len (tenke uklart). Et ekta surrehu:e. Sli:ke lass må surras gått.
Flu:gune surrær imellom ta:kbjælkane. Surra prå:mtæuge fast i bryggepå:len.
survete adj
Vesla e kje på la:g; ho har vorre så survute nokka da:gær (gretten).
sus s
Da O:la kåm te sta:es, ska eg sæi de blæi su:s i særken færr ållvår (livlig).
Stærk su:s kellær me sjo:g. Pi:line sjo:ga. Hø:Rte ælvesu:sen hæilt inn i stu:go.
Detta tenker eg nåkk ska gjærra su:sen (god virkning). Le:va i su:s å du:s.
suse a-v
Ha:r du vorre u:te å su:sa te kve:len? (tisse). Su:se i buksa.
Den gamle Følkemota:gær’n ba:re su:sa å skurra på mellombølgja.
susle a-v
Ongane suslær i balja. Jens suslær å drekker litt. Æin suslekåpp.
Han suslær vekk elt’n te:ner, å væ:l så de æu.
suss s
Tru:r du kje tørrfisken hadde ko:ka i ett suss da? (gått i oppløsning).
sut s
Beste hadde jamt sånn omsu:t færr kånn ongane, væit du (omsorg).
sutre a-v
Ka:ri sutrær å gri:ner færr nokko båtte sæint å ti:læg. Æi ekta sutregu:ri.
Sutrute i pra:ten. Denna sutringa gå:r meg alldeles på nærvune somtir.
Tru:’o æin gång konne få sutra ifrå: seg. Sy:ter å sutrær te jamnan (støtt).
sutte a-v
Nårr Vesla e læi seg, puttær’o tommen i kjeften å suttær te’o e li:ke bli: att.
suvl s
suggel, I trånge ti:er konn’de værra heller knapt me suggel i kåsten (kjøttmat).
sva e-v svå:, Siljo svådde jamnast best i mitten a ma:i må:na å u:tetter te santans.
Nå: svå:r stæinen så fi:nt u:t or dæi fullmøgne sukkerplommune.
svable s
svebble, Eg har fått nokka stygge svebblur på hæ:len (vannblemme).
svaberg s
Somme sta:ær tøyger sva:bærgja seg langt u:t i Fjo:len.
svage a-v sva:ga, De fårm’læg sva:ga / sja:ga i tre:tåppen da eg tøgde meg etter øfste bæ:ra.
- 241 svaie a-v
svak adj
svale s
svar s
Den digre mastefu:ro(a) sto: hæiltopp å svaia i vinnku:lune.
Sju:k å sva:k å då:lig ba:k (spøk). Ingenting detta færr sva:ke sje:lir.
sy:lo, Sy:lune har ræire sitt opponner mø:ne på lu:go (løetaket).
Da: e eg redd eg blir sva:r skullig. Som du spø:r få:r du sva:r, hæitas de.
Aller et vettug sva:r å få: a’n. Me må elle stå: te sva:Rs færr de: me har gjoRt.
Næi e: nå et re:alt sva:r de: æu. Ja:, de: va nå seg æu et sva:r å få:.
svare adj
Mange hadde et sva:re stre:v me å hølle oppe ve:gen vinteRs ti:.
Dom har et sva:re spetakkel me elle dessa bikkjune sine.
svare a-v
sva:ra, Sva:rær du æu? Sva:rær jamt så stutt å a:må:lt (formell).
De sva:rær seg nåkk å sjå: ti:a litt ann, - få:rlø:big (lønne seg).
De sva:rær seg ikkje å bu:se på: på denna må:ten.
Lønna sva:rær ikkje te stre:ve. Skru:ven å mutra sva.rær ikkje te: hina:en
Ho e nå så go: te å sva:ra færr seg. Han sva:ra mest som i hytt å væ:r.
Du får ba:re sva:ra me samre mynt. Få:r lissom ingen ting te å sva:ra seg.
svart adj
Me vi nå kje vente te svaRte nåtta heller. Dom le:vde i svaRte armoa.
Me kan ikkje sjå: så: svaRt på de. De stå:r ty:d’læg svaRt på gvitt. SvaRt som sønna.
Nårr sonnda:gen e færbi / å:ver, e de svaRte værke igjen seks da:gær te ennes.
D’e da kje på svaRte / hæite li:ve me detta bre:ve i da:g (hastverk).
Skju:l dæi svaRte ne:vane dine hæ:r onner ta:kdrå:pe
(møkkete)..
De va svaRt a følk båtte u:te å inne. SvaRt som æin ramn. SvaRt som be:k i hu:e.
svartne a-v
Me stæRta å dro:g så de meste svaRtna færr æugune (anstrengelse).
De svaRtnær te: åver Sombefjelle. Han ha:r nå te færvi:s å svaRtmå:le ellting.
Svartsmuska (mørk i hår og skjegg). De gjekk te dundas me hæile svæRta.
sveinkall s Han blæi værrans / gå:ans svæinkell hæile sitt li:v (ugift).
sveis s
Eg få:r lissom ikkje svæis på nokkon ting lenger (fasong). Ba:kåversvæis.
Ska sæi O:la har fått svæis på seg nå. Ny:mo:tens hå:rsvæis æu.
sveise a-v
Denna du:gna’n har lissom svæisa isammens hæile grannla:ge.
sveisen adj
Jammen svæisen jente du har fonne deg (fiks). Svæisen på la:ge.
sveiv s Ska me ta: æin liten svæiv me ro:sno:ra i kvell? E du ra:r i svæiva eller? (litt gal).
Sli:pestæin-svæiva konne foRt la:ga ble:mur i lo:vane (handflate).
sveive a-v Æin gång svæiva eg fjæ:ra på grammafo:n’n tvæRt a:.Svæiva opp to: byttur vatten.
Stri:ken i Stræumen har mange svæive-ti:er (hvirvler).
svekke a-v Nårr minne svekkas, e de helst den ti:lægaste bå:ndommen me hugsær best.
svelg s svølgj, Eg to:k ba:re et pa:r svølgj a detta su:re skvi:pe (sup).
Tru:ten å tett i hæile svølgje (halsen).
svelge e-v svølgje, svølgjer, svølde, har svøldd,
Jentongen va læi te å svølgje ka:kebe:tane i vrange (i vrangstrupen).
Følk gredd’ikkje hæilt å svølgje onna denna lange pre:kna hannoms.
Ta: deg nå ti. te å tugge, å svølgj ikkje ma:ten hæil.
Han svølgjer de rått hått de ska værra (godtar). Stre:va me å svølgje grå:ten.
De va så gått at du mest konne svølgje tonga (nytelse). Svølgje skåmma.
svelte st-v svelte, svelter, svalt, har svolte, Somme svalt mest i dæi væRste ha:lå:ra.
sveltihel s De hadde blitt de ræine sveltihæ:l færr følk færu:ten påte:trane (hunger).
svene a-v Trå:tå’n har sve:na i uvle:’n (hevelsen har minket i handleddet).
svepe s svi:po ell. sve:po, Gamle Blakka sma:ka nåkk aller sve:po.
sverge st-v sværgja, sværgjer, svo:r, har svo:re. De: kan eg sværgja på, høgt å hellig.
Me sværgjær te dæi freske ty:tebæ:ra innte meddagen (foretrekke).
Mange sværgjær te ”Varden” framfær ”Arbæiderbla:e”. Han svo:r på de va sant.
sverme a-v Kan meste sjå: u:t som’o sværmær færr gamle ka:rær (like).
- 242 O:la sværma lenge me æi bø:hærringsjente på den ti:a.
Bi:une kan bynna å sværme nårr du minst ventær de.
sverte a-v Eg vi kje svæRte uskuldige følk (snakke vondt om). SvæRte sko:a (pusse).
s
Sko:svæRte. ØmssvæRte. Hæile svæRta (alt ell. alle).
svette s
Han arbedde så svetten si:la / så svetten hegla. Ta: ut svetten på (bløgge).
Satt å svetta åver regnestykkja sine (streve). Osten svettær i varmen.
Svetterånn. Svettabæite. Kellsvette. Gått å få svetta u:t somtir.
svevnug adj Gaml-Ola blir så svevnug a sånne lange pre:k’nær (søvnig).
svi e-v svi:, svi:r, svidde, har svidd, Me svidde a: dæufånna i ha:gan. Fleske svi:r i panna.
Eg har svidd hå:l i buksa mi på kne:e (brenne). De luktær svidd lang ve:g.
svide st-v svi:e, svi:er, svæi, har svi:e, De svi:er gjy:s’læg på leggine etter nåsla (smerte).
Den bo:ta svæi nåkk ikkje så li:te færr’n. Eg fekk sand’læg svi: færr o:la mine.
Etter den sø:te klå:e kåmmer den su:re svi:e. De: va nokko som svæi.
svike st-v svi:ke, svi:ker, svæik, har svi:ke, Somme svæik lanne sitt i dæi å:ra.
svikt s D’e svikt i dæi mårkne bo:la, så hæile gølve båtte dissær å kna:kær.
svime s Ho gjekk som i svi:me resten a da:gen. Slo: seg halt i svi:me.
Æi svi:me du aller rektig væit hårr’du ha:r henne (vinglete person).
a-v
Eg tru:r mest’n svi:ma a: æi lita stonn (bevisstløs). Svi:ma u:tor.
Gå:r bar’å svi:mær å får ingen ting gjoRt (vimse). Æi svi:me te dæi gra:der.
svimle a-v De svimlær færr meg, bar’eg tenker på de. Svimlans sto:re ta:l.
Han har visst gjoRt nokko svimlans me penger på detta. Kollosvimlans mykkji.
svinaktig
adv Æi svi:naktig go: rullepølse. Me va svi:nheldige me denn.
svinepels s Værre svi:nepels ska’du læite lenge etter. Din svi:nepels du gå:r dærr!
svineri s De e: nokko ekta svi:neri me ell denna fugledri:ten på tåftune.
sving
s Eg få:r ikkje nokko sving på detta snikkerarbæie mitt (fart, skikk).
O:la har sett seg i sving færr å få: te et sangko:r i bygda (starte).
Han har fått i sving båtte de æine å de andre. Ve:gen gjo:le æin sving på seg.
Dæ:r møtte me ne:atebussen mitt i væRste / krappaste svingen.
Eg måtte æin sving innom færsy:ningsnem’da æu (kort ærend).
Hått færr svingane ska detta værra gått færr? (kraftuttrykk)
svinge a-v Ja, somme har nå svinga seg opp nokko vållsomt på detta (tjene penger).
Ru:tebå:tane svinga bestandig innom Kji:lebrygga.
Ongane svinga å vifta / vaia me fla:ga sine. Svinge sto:rslegga (bruke makt).
På den gamle fly:tebru:a va dærr æin svingflå:tå på mitten.
svingom s Ongdommen to:k seg æin svingom på de ny:e dansegølve.
svinse a-v Bikkj’ongane svinsær å svanser ront bæina på kånn.
svint adj Men du må værra svint som æin le:t (tysk: Licht). Svint i snu:ningen.
Eg stakk ba:re innom som svintast. Eg lå:vå å værra svint.
Ho smatt ba:re u:t et svintæ:renn. Eg svinta innom i Handelsla:ge.
Brennane svint. Du må svinte deg elt de du kan. Ho svinta på seg et førkle i faRten.
svip s sve:p, Gamle følk har gjønne æin ekstra sve:p på sangen sin, å på to:nane (preg).
Nårr mann å kjærring kan sy:nas å ha: litt te felles, kellas de færr ektesvepen.
svipelik adj Den vesle sve:pær nåkk på mo:rfølka sine, ikkje så li:te heller. (ligne).
svipp s Ho mått’æin liten svipptur hæimom fyst. De va’kje lange svippen heller.
Måtte æin svipp innom hærreskasseræren i samre renne.
svippe a-v Du konne vel svippe oppom som svintast på hæimtu:r. Svippa ba:re u:t litt.
svirre a-v Rykta svirra på bygda. Fivrilla svirrær ront lyktelampa. Flu:gune svirrær åver elt.
svive st-v svi:ve, svi:ver, svæiv, har svi:ve. Kvennkellen sto: boRti bekken å svæiv.
Jæu, de svi:ver færr meg at’n ymta om nokko slikt æin gång (uklart minne).
Veslegutt svi:ver jamt som æin tvåttekell. Svæiv som æin snurrebass’.
- 243 Gå:r bare hæime å svi:ver da:gen lang (uten arbæid). Svi:ver ront seg sjø:l.
Å de svi:ver vel å:ver denna gången æu. Kvalmelo:na svæiv foRt å:ver.
s sve:vo (svivesyke hos sau) Har du fått sve:vo allde:les heller? (til urolige unger).
svivar s Om sonndagane ko:ka Besta somtir ekta svi:vær te kånn elle sammen (rommegrøt).
Svi:vær’n svi:ver ront i gry:ta i sitt æige fett.
svolk s svølk, Eg gjekk boRt i hasselkjærra å ska:r meg æin lang svølk (påk).
svoll s svøll, Svøllen har kjø:vd tvæRs åver Sto:rve:gen æu (is). Kjø:vesvøll.
svord s svo:l ell. svo:r, Nils skra:pa svo:ren hæilt fri: færr hå:r å bust.
Syltelabbær skulle lissom værra så gjild ma:t, enda de va mest ba:re svo:l å brusk.
svulme a-v Bekkesildra har svulma så opp etter elt regne i nått (ese).
Han hæiltopp svulmær a elt kjy:te. Dæi vasstrokne fjø:lane hadde svulma u:t.
svulst s svuls, Gamle-katta har fårm’læg fått æin slags svuls på halsen (klump).
svær adj Slikt nokko e de nå li:te å gjærra seg svæ:r a (hovere).
Gå:r ront å svæ:rær seg værre heller pa:ven sjø:l. Æin svæ:ring ne:ate by:’n (kakse).
Elt e lissom så gromt å svæ:Rt me dæi følka. Detta blir svæ:re græiur, ska du sjå:.
De svæ:Rt me slike fi:ne titlær, kan du vetta (gildt, flott). (svær betyr ikke stor)
De va rektig æi svæ:r klåkke O:la hadde kjøft seg (verdifull, solid).
svæve e-v Eg må sve:ve Veslegutt før eg æuser opp græuten. Lettsve:vd onge.
svømme e-v sømme, Han sømmer som æin fisk. La:e på søm å:ver den veste bukta.
Somme sømte i væRste stri:ken tvæRs åver Stræumen, ratt te hi: si:a.
De va li:te ba:ding i Stræumen denti, å ba:re æinvårr a kånn va sømt / sømmekonnig.
sy e-v Følk har jamt sydd pu:tur onner armane på yngstemann i flåkken (beskytte).
Den ti: sydde følk de meste færr hånn, me nå:l å trå: så å sæi. Maskji:nsæum.
Ho satt hæime å sydde færr fremne i elle dæi å:r eg kan hugse. Kjo:lesæum.
sykkel s Sykkel’n va enda lissom æi ny:mo:tens græie hæ:r på lannsbygda.
syl s sy:l, Sko:ma:ker-sy:l’n va æi spe:læg (farlig) bå:nlæike. Sy:ltunne tre:ær a pu:re søll.
Dæi sy:lspisse teggane på nu:petønna e gvasse som nå:lir.
sylte s syltre, Rullepølsa å syltre skulle bestandig spa:ras te ju:l.
Me blæi så sylta færkjø:la etter denna yngres-ba:sa:ren.
syltetøy s syltetøy ell. syll’tæi, Su:Rt syll’tæi har lett færr å grø:nmygle.
Plommesyll’tæie kan gjønne finne på å gjæ:re æu somtir.
syn s Eg gjo:le de nå mest færr sy:ns skull. Næi, har du sett sånn sy:n? (forbauselse).
Du skulle aller ha sett sånn sy:n. De va et sy:n å sjå: som vatne hadde gro:ve.
Eg gløymer ikkje de sy:ne som møtte meg dæ:r. De: e nå mitt sy:n på sa:ka.
Me sto: å venta på at re:ven skulle kåmmå te sy:nes att. Ba:re æin sy:nsmo:n.
Me har visst ikkje vi:ære sy:n færr denna ny:mo:tens konsten (sans).
Næi, sånn sy:n skull’du kje sett. Så:g seg ikkje sy:n færr å græie de (mulighet).
D’e et sy:n å sjå: så fi:nt Anne må:lær dessa ro:sute bøllane.
Manglær lissom gångsy:n (dømmekraft). Ja, de va litt a et sy:n kan du tru:.
Gammel’n har dimmas mykkji på sy:na ba:r’i vinter. Da: fekk’n sy:n fær segn (bevis).
Fantane slo: seg ne: mitt i æugesy:na på hæile bygda.
Eg tå:ler ikkje sy:ne a syltelabbær æin gång. Næi, nå tru:r eg eg se:r sy:ner!
synast v syns ell suns, Nå syns ikkje flekken på buksa mi lenger (vises).
Da: suns eg du skulle ta: på deg æi ræin skjuRte te dom kåmmer.
Han suns ikkje gjærra nokko a: hværken he:ta eller kulle (robust).
Eg suns du skulle hølle deg færr go: te detta. Gre:lane syns lange ve:gær.
Følk suns ikkje nokko sæ:rlæg om denna såmmårti:a (stille klokka).
Ja, eg suns mest eg se:r de (ironisk ment). Følk får sy:nas de: dom vi:.
De syns ikkje nokko på’o enda (svangerskap). Han årdnær opp så de syns.
synd s sønn, Næi, de e sønn å sæi at detta e fi:nt. D’e kje sønn på’n, de granne heller.
- 244 D’e nå sønn å e:ta opp ma:ten færr dekkan (beskjeden).
D’e sønn å gje: ba:kær’n brø:. Detta e: båtte sønn å skåm.
Eg tru:r ikkje me græier å gjærra sønn på hannom (han kjenner retten sin).
Næi, Gud færla:te mi sønn! Eg suns nå sønn på’o æu, så:la (stakker).
syndig adj sønndug, D’e æi sønndug pla:ge me elle flu:gune i såmmår.
Næi, gud færla:te mi sønduge sje:l, tenke seg te: å gjærra nokko slikt!
Hadde ikkje i sitt sønnduge li:v sett værre kommæRs (spetakkel).
Me visste ikkje kånses sønduge / arme rå: me detta.
syndleg adj (Sjå sundleg!) sønd’læg, D’e søndlæg å sjå: som å:krane har lagt seg.
E de kje søndlæg æu, som følk steller seg. Æi søndlæg bo:k (trist).
Næi, du skulle aller sett søndlægære sy:n i ditt li:v (ynkelig).
syne e-v De sy:ner seg nå:, håkken a’kånn hadde rett. Detta har nå sy:nt seg fø:r æu.
Somme li:kær å sy:ne seg fram (imponere). Sy:ne nokkon vinterve:gen (avvise).
Enkelte gångur sy:ner’n vrangsi:a æu. Sy:ner fram skåmma si, som ingen ting va:.
synge st-v synge, synger, sang, har songe, Me sang a full hals elle fem væRsa te ennes.
Ba:re syng u:t du, viss du har nokko på hjæRte. Han synger så de ljo:mær.
Ho e fæ:l te synge u:t viss de e: nokko (frimodig). Du ska kje synge nårr du e:ter.
Men hviss elle e væ:l færsy:nte nå, så synger me bo:lvæRse te slutt.
De synger i tellefo:ntre:ane. Ja, nå: synger såmmår’n på siste væRse (slutt).
synsmun s De va: vel mest færr æi sy:nsmo:n å regne (tilsynelatende forbedring).
sysaker s Eg ska sæi de e æi som har ården i sy:sa:kene sine.
sysken s syskjinn, Elle dæi syskjinna har fløtta hæimate nå:. Dom e på te:nesta elle som æin.
Hå mange syskjinn va dekkan? Me va tri brø:ær å tri: systær i elt.
syskenbarn s syskjinnbå:n, Ho har visst nokka syskjinnbå:n boRt’i Amerika æu.
Den gamlaste i syskjinflåkken fekk jamt tyngste by:la å bæ:ra.
syster s syster, syst’ra, systær, systane, Sju:kesyster på De LutteRske i Påssgronn.
Den gamlaste systra Annes / te Anne blæi gjift boRti Heddæl æin sta.
Elle tri: systane gjekk færr å værra båtte fi:ne å bra: jentur.
sytande adj sy:tans, Ho ha:r i gronn’ æin heller sy:tans natu:r (sutrete).
Sy:tans følk se:r gjønne litt svaRt på de. Denna sy:tinga suns gå: i arv æu.
syte e-v sy:te, sy:ter, sytte, har sytt, D’e inga mo:n i å sy:te å kla:ga i denna værden.
Ville du: sy:te færr kaffeko:kinga i må:rå? (besørge).
E denna vesle å:kerlappen nokko å sy:te færr da, ba:re smått’ri! (grue til).
Han ha:r nå ba:re sja:veseg å sy:te færr da, enten d’e hæime eller boRte.
Du får vel sna:Rt læ:re å sy:te færr deg sjø:l du: æu (livnære).
Han sytte så lenge åver den fyste kjærringa si (sørge).
Eg sy:ter ikkje færr den da:g i må:rå. Hvæ:r da:g får sy:te færr se:g.
sælebot s De va: vel se:lebo:t æu å la’o få: nokka byttur påte:ter (velgjerning)
Får gjærra se:lebo:t på på den tra:ven (vise miskunn).
sær adj Ho kan nåkk værra litt sæ:r somtir; men de: tru:r eg’kje ho kan nokko te:.
sætande adj se:tans, Følk si:er så mykkji, men d’e kje elt som e se:tans (pålitelig).
sæte e-v Dom vi spå: væ:re æu, men de se:ter nå ikkje bestandig (stemme).
søddevær s Hæimåver fekk me et gårrane søddevæ:r på kånn (mye væte).
søke e-v Me hø:rer læusbikkjune sø:ker oppi hæia. Kra:ke sø:ker ma:ke.
I sæinære ti: har jentune bynna å sø:ke seg påster i by:’n æu. Sø:ke Gu:d.
søkke e-v Førr sekkte følk ne: skra:pe sitt i Stræumen. Søkkanes go: kling.
st-v sekke, sekker, sakk, har sokke, Somme ståkkær sakk låddrett te bånns.
Filleprå:men hadde færhjølpemeg sokke, å lå:g hæilt i å:velta onner vatten.
Æi a kvi:gune hadde gjinge seg snuft ne: i et sekkedi:ke (bunnløs myr).
Sekkefæ:lig. Sekklasta. Sekkebru:k /-ståkk. Søkkblæute såkkær. Søkk boRte.
- 245 sølje s
Anne har fått ny: sølje te bu:na’n sin (smykke). Bu:nassølja va: a pu:re søll.
sølv s søll, Eg gjøymer på nokka fi:ne stæinær me krå:kesøll i (glimmer). Bringesøll.
Rektig gamle skjillingær va jamt gjoRt a skji:raste søll. Søllhølka kni:vgræie.
Ny:sølle va nå lissom sølle te fattigfølke i bygda. Ta:le e søll, men ti:e e gull.
Ekta søllsa:ker. Søllpapper va slettes ikkje så væRst te bo:kmærke heller.
søndag s sonndag, Dæi følka arbæir u:te sonndag som monndag, håsse væ:re e:.
Beste sonndagsmo:roa kånses va rusletu:ren te brygga å sjå: på ne:atebå:ten.
sønnan adv sonna, Væ:re står a sonna. Vinnen har dræia på sonna (sør). Sonnavinn.
sønnadrag s Et milt sonnadra:g i lufta. To:leskjy:ine suns jamnast kåmmå sonnate.
søren s Sø:Ren tu:te! Sø:Ren kly:pe! (kraftuttrykk for selv de skikkeligste av oss)
sørge e-v sørgje, sørgjer, søRdde, har søRdd. Detta ska bli slutt, de: ska e:g sørgje færr.
Jentongen blæi søRdd gått færr på elle må:tær.
Han ska færsørgje meg ikkje slepppe onna me detta, næi så men om’n ska:.
Vi du: sørgje færr å få inn vatten å ve: te kve:len? Sørgjerennær onner neglane.
Me sørgjer ikkje færr den da:g i må:rå. Han ha:r nå ba:re seg sja:v å sørgje færr.
Ho sørgjer seg meste sju:k etter at mannen bokka onner hær på ettersåmmår’n.
Mange har mæire heller nåkk me å sørgje færr da:gen i da:g.
Dæi gamlaste ongane e færr lengst boRte på te:nesta å sørgjer færr seg sjø:le.
sørgeleg sdj D’e sørgjelæg å sjå: som vat’ne har gro:ve. De va et sørgjelæg bå: å få.
sørpe s Denna sørpa kan du gje: te dy:ra i kvell (flytende forblanding).
Ve:gen va i æi æinaste sørpe. Sørpefø:re. Han va sørpa full (ølrus).
Somme sta:ær flæug mannfølka gå:lmellom me sørpespanna sine.
søt adj Etter den sø:te klå:e kåmmer den su:re svi:e. Sø:teple . Sø:tsuppe.
søtapal s Ho hadd’ikkje o:l på seg færr å værra nokkon sø:ta:pal nettopp.
søtten s Søtten æu! - nå kåmmer me færr sæint te meddagen. Søtten te græie!
søvn s sømn, Vesla gri:ner seg i sømn somtir nårr nokko gå:r’o imo:t.
Han gjekk som i sømne resten a da:gen. Fekk ikkje sømn på æugune hæile nåtta.
De hæitas at beste sømnen e fy:ri mi:nått. Ho sømna ifrå: elt sammen.
De hadd’eg kje drømt om i hallsømne. Ra:va ront som æin sømngjengær allde:les.
søvnig adj sømnug ell. svevnug, Ska me kje lonke litt på kje:len? Eg blæi så svevnug.
søyle s De va i vå:rløysinga, å me vassa i søyle te kness. Søyla spru:ta lang ve:g.
Tråkka i søyleputtane så søyla skvatt. Ba:ka søyleka:kur. Ba:re linne søyla.
så e-v Dessa plentune må jammen ha sådd seg sja:ve. Så:kønn. Så:mo:ra (såpotet).
D`e lett å høste dæ:r andre så:r. Me så:r ikkje påte:ter, me setter påte:ter, æi færr æi.
så s Me legger kle:a i blå:t i den sto:re så:en kve:len i fy:rive:gen (trebalje).
så adv De va: nå så: som så: me hæile sku:lestelle på den ti:a.
D’e så: si sa:k de, å ba:re sæi opp å gå: sin ve:g (ikke så enkelt).
D’e så ra:Rt me: de, nårr kve:len kåmmer å ell ting (lett forståelig).
Jæu, færr så vitt på æin må:te skjønnær eg hått du siktær te.
Ja, da: kan dom nå ba:re ha: de så gått æu færr me:g, hæile filletukka (til pass).
såd
s
Elt mjø:le gjekk me:, hværr så:a æu (alt oppbrukt).
Hått skulle følk gje: ongane te kve:len nårr de ikkje fantes att æi ma:tså: i hu:se.
såm adj så:m, Døgga gjo:le vønnæis-ru:tune så:me i må:råly:se (uklar). Så:me væ:r.
såmen adj Må:rålufta e jamt litt så:men på denna ti:a a å:re (uklar). Så:men i æugune.
såmor s Så:mo:ra råtnær i jo:la (såpotet).
sånn adv (sånn og slik hører begge med til dialekten). Sli:k som du: fa:rer a:t kle:a dine.
Sånn kan de gå: færr den beste. Slikt skje:r nå ifrå ti: te a:en. Næi, sånn gru:!
såpass adv Såpass må følk konna tå:le nårr de værk’læg krefs.
såpekokar s Bli:r du nå aller fæ:lig heller, din så:peko:kær?
sår- adj Ho e jamt så så:rhjæRta (lettrørt). D’e så:Rt å tenke på (vemodig).
- 246 Så:rbæina. Så:rhent. Hå:rså:r (tåler lite). Så:rhent på kjeften (spøk).
De ska så:re li:te te: før’o gri:ner. De va så:re gått elt sammen.
Ho trenger så:Rt den hjølpa ho kan få:. Så:rkjefta (sprukne lepper).
sår s Be:ver’n hadde gno:ge nokka stygge så:r i bårken. Gamle gna:gså:r bli:r som ny:e.
Eg tru:r me ska la: detta ligge, å ikkje ri:ve opp atte gamle så:r. Kjøttså:r.
sårbeint adj Ho blæi så så:rbæina a å gå i ell denna gvasse stæinen.
såte s La:ga de seg te regn, sette gjønne følk de halltørre høye i så:tur.
Om kve:len lå:g høyså:tune tett i tett åver hæile jo:le.
På hå:re så:g’o jamnast u:t som æi vinnhærja høyså:te.
T
ta st-v ta:, ta:r, to:k, tatt, Denna fa:rangen ta:r grondig me: seg, ser de u:t te (smittsom).
Nå ta:r de på sno:gen æu (minke). De ta:r på: detta (stritt). Dom to:k ru:tebå:ten te Kji:len.
Å ta seg te: nokko (finne på). Eg to:k dom på senga (tidlig ute).
Eg ta:r teba:Rs o:la mine (resignere). Pu:s ta:r mysnane a da:ge foRt vekk (drepe).
Ta te bæins (flykte). Ta: opp (begynne å ete). O:la ta:r på: seg så elt færr mykkji.
Anne e nå kje redd færr å ta: et ta:k heller (innsatsvillig). To:k skrekken allde:les etter detta.
Ta te: seg æin onge (adoptere). Ta: deg ba:k! Ta stu:ten ve hønna (gri:pe inn).
Nå må du kje ta: ifrå deg sjø:l da (være for snill). Ta: nå me: deg ifrå kanten! (grundig)
Ta innåver seg (føle skyld). To:k u:t som et olja ly:n (flykte). Ba:re to:k så te o:ls i faRten.
Eg tru:r’o to:k te: seg denna finta (ironi). Ta: de nå me ro:, følkens, d’e inga ku: læus.
Ta: nå te: deg a de vesle som e: å la:t som du e hæime. Nå: får du ta: te vette, gutt!
To:k snæio:la te: seg (følte seg rammet). To:k de færnærmelæg opp (krenket).
Me får ta: de som de e: å værra gla:e te:. Dekkan får ta: de som eg ha:r de.
Dæ:r blæi’n næimen ikkje tatt på me silkehanskær. Ta: styggedommen me ro:ta.
Ho to:k seg i de i siste li:ta (holde tilbake). Ta seg i tøygen. Ta seg isammens.
Detta e nå li:te å ta: så på ve:g færr. Ta: nå i: så de mo:nær litt da! Ta: i:, ka:rær!
Ta mo:t te seg (våge). Ta i: seg igjen (atre seg). Ta:r de me tå:l (sinnsro).
Ta: arbæie åver lang (gi seg god tid). Me får ta: ti:a te hjølp.
Nå må du kje ta: detta ille opp (bli fornærma). Ka:ri ta:r ellting så tongt (blir trist).
I da:g ta:r me ti:læg kve:len. Ho to:k detta så ri:vgæ:le opp (misforstå).
Me kan ikkje ta: detta åver tvæRt (plutselig). Ta: de vonne me de go:e.
Ta te mo:tmæ:le. Me kan ikkje ta: kånn sjø:le te rettes me slikt nokko (må spørre).
Me får ta: de som de kåmmer. Jæu, de skulle ta: seg u:t (vil vekke oppsikt).
Eg vi kje ta: sårgjine på fårskå:t heller. Ta: hånn om ma:tstelle (sørge for).
Eg kan ba:re ta: te meg sjø:l eg (egen erfaring). Ta: nokkon på sprange (innhente).
Ku:ine to:k te bæins opp igjønnom gu:to. To:k pølsa i ett be:t (grådig).
D’e kje mi skull alæine, så eg kan ikkje ta: detta innåver meg (føle ansvar).
Ho har nå så lett færr å ta: te tå:rine. Ta: på: seg skulla (føle skyld).
Denna ro:semå:linga e ba:re nokko’o har tatt seg te (uten lærdom).
Dessa o:la må du ta i: deg att, ingen ve:g færbi: (gå tilbake på).
Me får ta: de færr de: de e: (godta uten garanti). To:k de helst færr æin spø:k.
Jæu, de skulle rektig ta: seg ut (passe seg). Ta: seg hæilt u:t (bruke alle krefrer).
Eg to:k’n på må:le (gjenkjenne). Eg to:k’n på følka hannoms (så likhet).
Eg to:k de på de: at ho helst ville sleppe (tolka det slik).
Ta:r på ve:g færr aller så li:te, ba:re færr smått’ri jamnast (overreagere).
Nå må du ikkje ta: deg vatten åver hu:e da (love for mye).
tablett s tabbelett, Æi:n hall tabbelett svølgjas hæil må:rå å kvell. Tabbelettask (Globoid)
De ståppær ikkje tabbelettær nårr væRste hu:pla:ga setter inn.
- 247 tafatt
adj
Nokko så ta:fatt skulle du nå aller i ditt li:v ha sett (puslete).
Ho virka litt tafatt dæ:r’o satt å fomla me lommetørklæie.
Den gamle soffabenken va tem’læg ta:fatt / me:tatt etter så mange å:r.
tafs s Sja:le Bestas hadde langt tafs ront kantane. Hå:re hang i tafsær ront hu:e på’n.
tagg s tegg, teggen, teggær , teggane. Ny:petønna har gvasse teggær. Sinnategg.
tagl s tøggel, Sko:ma:ker-rispa va gjoRt a hestetøggel ell. gri:sebust (bektrå).
tak s D’e nåkk a dæi som sitter etter ta:k (utnytte situasjonen). Ska me ta ryggta:k?
Eg har sett nokka ta:k a’n som eg ikkje li:kær. Filleta:k (juks). Ta:ke glapp.
Han e kje go: å få ta:k på (sleip). Ta: seg på ta:k (sette i gang).
D’e lissom ikkje nokko ta:k i:’n lenger (tltaksløs). Me får hølle på: enda et ta:k.
De blæi mange tonge ta:k. Ta et sko:ta:k (arbæide hardt og lenge).
De gjekk ræint i å:ta:ka (fort og galt). Bennsinn va de platt umu:læg å få ta:k i.
Sli:k æin lu:rendræiær e kje go: å få ta:k på. Ba:re et spa:ta:k ne: te ha:le fjelle.
Me dri:ver på: i ha:le ta:k. Han sy:ner dæi rette ta:ka (talent).
Eg må få tatt meg på ta:k å årdne me dessa pappera i banken.
Sitta etter ta:k (utnytte andres uhell). Gasteta:k (villskap). Fanteta:k (lureri).
Ta spennta:k. Sømmeta:k. Lange, sæige å:reta:k. Sta:vta:k. Famnta:k. Basketa:k.
tak s Konn’eg få ta.k åver hu:e hos dekkan i nått? (losji) Håppe i ta:ke (glede).
Hæ:lane i ta:ke (sprek). Få ve:en onner ta:k (hyse). Bo:lta:k. Sinkta:k. Skrå:ta:k.
Le:va onner samre ta:k (fellesskap). Måtte kru:pe onner ta:k i væRste pø:sregne.
Me sto: onner ta:k te væRste stri:regne hadde le:na / dabba a:.
takande adj ta:kans, Nå tru:r eg å:ker’n sna:Rt e ta:kans (moden).
Sjå: om stæika i ømmen e ta:kans (ferdigstekt). Ta:kans jente (voksen).
takast v Han e kje go: å ta:kas me den ka:ren (hamle opp med).
takdrop s De gamle kjæ:re (trebalje) skulle stå: onner ta:kdrå:pe te de trutna / tetna.
takk s
De va takka eg hadd’igjen færr eg hjøllte’n. Takk i li:ge må:de (dansk uttale).
Du kan dre:pa æin mann me takk. Takk å pri:s færr de:. Takk som by:r.
Sto: nå dærr som takk færr sist å visste (ikkje) hværken u:t eller inn.
Denna bærkespa:en e kje takk væRt lenger (sløv, ubrukelig).
Takk ska du ha: å gjift ska du bli: (spøk). Fekk ikkje takk æin gång langt mindre.
Næi, takk sa’n, de: ska dom sleppe færr (uvillig stemt). De: ta:r me imo:t me takk.
Satt dær som takk færr sist, u:ten monn å mæ:le (avvepnet). Eg si:er så mange takk.
Ta te takke me li:te. Takk, du: de samre! Takk færr ma:ten! Takk færr kånn!
Fekk ikkje så mykkji som takk æin gång. Hø:Rte aller et takkens o:l.
Takk færr følgje! Tu:sen mangføldige takk! Fem hundre e nåkk, sa Go:nill.
Takk færr i da:g! Takk færr nå:! Takk færr sist! Takk færr meg!
Takk færr la:ge! Takk færr pra:ten! Takk færr gått sny:teri!
takke
a-v Ikkje nokko å takke færr. Ne:vatakke. Ta: te takke me de: som e: (kravløs).
Nå ska du: ha takk som takka (vanlig spøk). Bræut ti:læg opp å takka færr se:g.
Næi, takke meg te: trekkspell da framfærr fe:le. De: kann’o nå takke seg sjø:l færr.
De va takka’o hadde igjen færr ell hjølpa u:te å inne. Takk som by:r.
Me får takke te: at de bli:r æi rå:. Takke i ne:van. Takke me den fi:ne hånna.
Du får ta: de du få:r, å takke nårr du gå:r. De kåstær så li:te å takke.
Dæ:r tru:r eg me kan takke hina:en færr jamt (like gode). Takkær å bokkær.
takke s Takka å bakstebo:le føldde Besta ront i bygda, te elle ti:er a å:re.
takknemleg adj Takknem’lægheta sitter langt inne hos følk i da:g.
takst s Slikt e: lissom fast takst dæ:r i gå:l’n (vane, regel).
takt s D’e kje elle eg græier å gå i takt me heller. Me får hølle takten så gått me kan.
tal s ta:l, D’e kje ta:l på elle dæi gångune me gjo:le venneræis. Dom va elve i ta:le.
Stuttvi:sær’n har ståppa på tållta:le. Elle dessa ta:la gjekk skværr i surr færr meg.
- 248 Næi, nå: har eg visst kåmme a ta:le (mista rekkefølga). Mitt i ta:lskji:vo (ansiktet).
tale s og a-v
ta:le, Næi, de: kåmmer aller på ta:le. Aller ta:l’om at de: gå:r (utelukket).
Næi, de: kan ikkje værra ta:l’om i værden (umulig). De va på ta:le me ny: bru: æu.
Næi, nokko slikt har eller vorre på ta:le. Han e kje den lettaste å få: i ta:le.
Æin ting e: å hølle ta:le, æin a:en ting e: å slutte i ti:e. Kan nå de: værra ta:l’om? (mulig)
Jæu, ærlæg ta:lt, de: mæiner eg a hæile mitt hjæRte. Jæu, d’e kje ta:l om a:na.
talegaver s Ho har nå sånne åverhendige ta:lega:vur, væit du, nårr’o setter i gang.
D’e kje mangel på ta:lega:vur dæ:r. Ta:latrengt (snakkesalig).
talg s tælgj, (hardt, udelikat dyrefett), Sæuelælgj. Tælgjly:s.
Kan ikkje vente mæire heller tri: mærkær tælgj a æin tre:bokk.
talle s telle, Tellen i fjo:se blir må:kå u:t igjønnom møkkaglugge.
De lå:g tjukk telle åver hæile gølve (skitt).
Vaskær seg aller, tellen ligger i tjukke vælkær. Men tellen værmer så li:te.
tallerk s Somtir bru:ka bygdefølk flabbrø:skykkji te tællærk æu. Græier du full tællærk?
Suppetællærken gjekk i gølve i tu:sen be:tær. Halle:ten tællærk.
tam adj Eg suns detta ø:le va litt tamt i sma:ka. Tam som æin sæu.
tamp s Tampen a prå:mtæuge væipa eg ront bryggepå:len. Æin ekta rå:tamp.
Tampen brenner! (næ:r på). Hæilt på tampen (mot slutten).
tange s Ysst på tangen gjekk ve:gen ne: te lanne (stranda). Tangen på kni:ven.
Båtte ælva å tømmersle:pa kåm lengst innateTangane. Rompetangen.
tanke s De va æin go: tanke. Men de bli:r vel me tanken. Gå:r i gjiftastankær.
De va lissom tanken de da, sær du (meininga). Hæilt færsett a tanken på pengær.
Ja, eg har vorre inne på den tanken sjø:l eg. Eg se:r de færr meg i tankane.
Hadde visst aller hatt tanke på nokko slikt. Dær lå:g nåkk æin ba:ktanke.
Eg gjekk hæilt i andre tankær (distré). Fekk ikkje tanken ifrå: meg (uro).
De va: kje æin tanke da å vente te sno:gen har gjinge? (god ide).
Stakken e æin tanke færr si:. Jens ha:r ikkje tanke færr sta:s å fja:s han.
Eg to:r ikkje tenke den tanken te ennes. Den tanken har stræifa me:g æu.
Eg ska ha: deg i tankane nårr så: langt li:r (huske på). Den tanken slo: meg at …
Detta va æin fremmen tanke færr meg. Tanken e tøllfri:. BoRtrest å tanketom (sløv).
Detta va aller i mi:ne tankær. Som gått e:, har’o kåmme på bæ:re / andre tankær.
tann s tønn, tønna, tennær, tennane, Eg har vont i æi akseltønn. Råtne tannstubbær.
Me får bi:te tennane isammens å hølle u:t. Tennane vassrenner (matlyst).
Skjæ:ra tennær. Hakke tennær. Hesten fle:ker tennær. Tannbyll. Gvasstennt.
E:ta me lange tennær (dårlig appetitt). Æi ho:ltønn. Få blo: på tann (hevngjerrig).
Bikkja vi:sær tennær (sint). Setta inn læustennær. Kjø:petennær på a:beta:ling.
Fø:le nokkon på tennane. Rusta te tennane. Mjølketennær. Felle tennær.
tap s De va ta:p opp å ta:p i mente. Læi et smæRtelæg ta:p. Drefta hadde gjinge me ta:p.
taparlapp s ta:palapp, Nokkon må værra ta:palappen æu (sistemann).
tape a-v ta:pa, Ma:ri har ta:pa seg me å:ra (mindre pen). Ta:pa a’sy:ne (oppgi).
Eg tru:r kje du ta:pa sto:Rt på de:. Har lissom ta:pa mo:te hæilt.
tapetsere av tappense:re, D’e kje lett å tappense:re knudrute veggær.
tapp s Nå e tunna tom å tappen tørr. Di:gre i:stappær onner ta:kskjegge.
Eg hugsær’n ba:re som æin liten tapp (smågutt).O:la va kje sto:re tappen på den ti:.
tappe a-v Eg kjente meg tappa færr elle kreftir. Nå: tappær dom på Høgga.
tar(v) e-v ta:r (av turva = behøve) Du ta:r ikkje gjærra detta færr mi: skull.
Du ta:r aller bry: deg æin gång (nytteløst). Me ta:r ikkje blenne nå: lenger (unødig).
tarm s tarm ell. tærm, Nå e eg så sulten at de skri:ker i tarmane.
Tunn som æin tarm. Plukke tarmær (samle tarmfett).
tarveleg adj Om så: gæ:le skulle værra, vill’de værra tarvelæg gjoRt a’n (usselt).
- 249 Fattigfølks ongar va somtir litt tarvelæg kledde. De va heller tarvelæg i kåsten æu.
taske s
Hått ha:r du i taska di i da:g? Ma:ri e nå litt a æi taske. Ma:ri, den taska!
Gje:tærtaske. Tiggærtaske.Tom som æi taske. Taskenspellær (luring).
tasle a-v Hæime taslær eg gjønne (på) såkkelesten,- hæile kve:len om så: e (gå stille).
s
Æi li:ta tasle ba:re, som aller gjo:le nokko ve:sen a seg (småvokst jente).
tass s Fjo:snissen va som regel æin liten tasse me tåpplu:ve.
Yngstemann i syskjinnflåkken konne rå:kå te å bli hæitans Tass færr resten a li:ve æu.
tasse a-v De va nokkon som tassa åver gølve. Tassær ba:re hu:semellom.
tater s Om såmmår’n kåm de gjønne æinvåRt ta:terfølgje etter Sto:rve:gen.
Me dæi svaRte æugune mente følk på at’o hadde ta:terblo: i å:rine.
tau s tæug, Prå:mtæuge va jamnast æi jønnlekkje me kro:k i e:’en.
Dom to:k i: de: ræimær å tæug konne tå:le. Håppe tæug (leik).
taue a-v tæuge, Såmmårsti: tæuga “Axel” hondrevis a blubbær ne: Stræumen.
Ka:rane hadde jamt tæuga / stæRta å rodd den lange ve:gen ifrå Kji:len.
taum s Å få høll’i tæumane te SvaRt’n eller Blakka va ingen li:ten ting færr æin guttepøyk.
Kjø:re me stramme tæumær (god kontroll). Tæumkjø:re. Fisketæum.
tavle s Fy:ri meg i å:ker’n så:g eg bæint i ryggtavla på æin vaksen mann.
Den vesle tavla hang mitt imellom vønnæia på su:veggen ba:kafærr kate:tre.
te e-v Du må te: fram tegningane dine, så me får sjå: (vise).
O:la e nå så pra:tug å go: te å te: seg u:t’i blant følk (føre seg).
teft s Eg tru:r bikkja har fått teften a vilt. Gubben har go: teft færr slikt som hæiter pengær.
tepe a-v De va så vitt eg te;pa borti me æine bæine (berøre).
tegn s Me se:r ikkje tegn te tørr-rå:tå i å:r, å guskjelå:v færr de:.
Dom si:er detta ska værra tegn på grå: stærr eller slikt nokko filldom.
Denna hostinga e kje nokko gått tegn de: heller. Du får gje: tegn viss de e: nokko.
Følk tru:r ikkje på dæi gamle tegna lenger (f. eks. værmerke).
tegne a-v Detta tegnær ikkje gått (dårlig varsel). Onnertegne et papper (signere).
De tegnær te å bli kro:nå:r på møltur (tyde på). De tegnær te ti:læg vå:r.
tegnebok s Eg fekk tegnebo:k a skjinn te komfemasjo:n’ (lommebok).
teig s Onner kri:gen fekk me jamt lå:ne eller læige æin liten jo:ltæig te påte:ter.
tekkast v Arbæisfølk ville gjønne tekkas sja:vfølke best mæug’læg (bli likt).
tekke s Somme guttær har lissom et ekstra jentetekke me seg æu (sjarm).
Ongetekke. Bikkjetekke. Vesla e tekkelæg å teba:kehøllans hårr’o kåmmer.
tekke e-v Me må end’læg få tekkt åver denna tørre grå:nve:en (dekke til).
teks s Eg kjøfte æin tu:t me teks te be:ksæumsko:a mine (små stift).
tekst s Ja:, de va æi som konne le:sa kånn teksten, nårr’o va: på den lo:na.
tel s tæ:l, Ha:r lissom ikkje tæ:l i meg te nokkon ting lenger (utholdenhet).
tele s tæ:la, Tæ:la’n gå:r tem’læg djuft i vinter. Tæ:laløysing. Tæ:lahi:v.
telgje a-v tælja, O:la sitter å tæljær på et økseskaft om kvellane (spikke).
Te de: bru:kær’n gjønne den gamle tølgjekni:ven etter Hælvor.
telje e-v tælja ell. tæ:le, Vi du tælja meg te å prø:ve nokka fårrir me magnummær? (tilrå).
Næi, de: tæ:ler eg deg ifrå; prø:v heller me mariussær. Fyste gången tæ:ler ikkje.
Tæ:ler du be:tane i kjeften på meg eller? (misunne). Hvæ:r kro:na tæ:ler (betyr noe).
Tælja på knappane (usikker). Tælja sæuir (sovemiddel).
De: kan eg tælja på æine hånna (svært få). Tælja på fingane (regne etter).
Kan tælja hvæRt hå:rstrå:e på hu:e hannoms (nesten flein).
temmeleg adv tem’læg, Ny:e syklær va tem’læg dy:re i anskaffels’.
De blæi tem’læg sæint den lu:dagskve:len,- boRtimot mi:nått mest.
tenar s Æin tru:gjen te:nær. Te:nærane hadde jamt kåsten på gå:lane.
tene e-v D’e vel ikkje sto:Rt å te:ne på detta. Dom hadde te:nt groft på den a:koRt’n.
- 250 O:la te:ner pengær som gra:s. Me te:ner snøtt te selte i græuten.
Dæi onge måtte ti:læg u:t å te:ne. To:k seg helst te:nest på æin gå:l.
De te:ner ikkje te nokkon ting å kla:ga å sy:te (ingen hjelp).
Mobro domses hadde visst te:nt seg gronnrik boRti Ame:rika æin sta:.
tenest s Anne va boRte på te:nesta i hæile ongdommen (ha post).
tenke e-v D’e kje å tenke på nå: på denna å:Rsens ti; de nektær seg sjø:l de (umulig).
Eg har nå a:na å tenke på æu (opptatt). Da: må: du nåkk tenke om att (tar feil).
De konne nå tenkas’n ombestemte seg æu (mulighet). Jæu, de konne vel tenkas.
Ja:, de konn’eg nå mest tenke meg æu (ikke overrasket). Tenk førr du ta:lær.
Den tufsen tenker ikkje lenger heller’n e sja:v, å snøtt de: æu. Må fyst få tenke meg litt om.
Kan du tenke deg nokko fi:nære heller hardangersæum? Stuttenkt. Fu:ltenkt.
Som tenkt så gjoRt. Detta va nå hæilt u:tenkt færr kånn (uventa).
E de tenkans at dom konne kåmmå elt i må:rå? Jæu, de konne vel tenkas (mulig).
D’e kje hæilt utenkelæg det næi. Næi, nå tenker eg i fi:rskaft fullstendig (forvirret).
Dra:r me: seg hæim ell den ting som tenkas kan (samlemani).
Eg tru:r me får tenke på de te så lenge. Som tenkt så gjoRt.
Den ruslebassen tenker næimen ikkje lenger heller’n e sjø:l.
Dæ:r tru:r eg du må tenke om att båtte æin å to gångur.
To:r knapt tenke den tanken te ennes. Tenkte ikkje så langt, væit du.
Tenkte fram å teba:Rs båtte væ:l å lenge. Tenke seg te: å dra: på hæia i detta væ:re!
Ja, de: tenkt’eg nå æu (ikke uventa). Må tenke litt på seg sjø:l æu somtir.
D’e kje å tenke på færr meg detta; har sli:e de hæilt ifrå: meg færr lengst (umulig).
Eg hadde så hallt tenkt meg te skogs i må:rå,- hviss væ:re høller da.
Eg tenkte me meg sja:v at detta konn’eg ikkje finne meg i lenger.
Konne du tenke deg (te) å bu: i by:n? Innbillær seg de væRste som tenkas kan.
Eg tenkte ikkje så: langt dær eg sto: (ukonsentrert). Får tenke på de te i må:rå.
tenkeleg adj E de tenkelæg at Ma:ri konne ta: på seg detta? (trolig).
Ja:, d’e kje så utenkelæg at’o se:r seg rå: me de: (mulighet).
tenne e-v Nå: har Gammel’n tennt på pi:pa si. Så tenner e:g opp i ømmen.
Tenner på elle pluggane (blir sint). Me tennte sjella nokko ly:s om såmmår’n.
tennord s tennol, Ha:lvoksen ve: i fu:ro kellær me tennol. Tennola e vonn å spikk’i.
teppe s Frå Lårdæl fekk me fyssteklasses vatt-teppe. Fekk fullstendig hjærn’teppe.
teppen s Eg har lagt tepp’ne på senga di. Hæ:r e nytt teppentrekk æu.
terpe a-v Om kvellane tærpa me omatt å omatt på dessa hæRsens salmevæRsa.
tese
s Dessa gamle te:sune henger ikkje på bæina lenger (utgåtte sko).
tess adj Denna sa:ga e kje tess te nokkon værdens ting lenger. Li:te tess i arbæie.
Jens e kje nokko tess te å snikre i de hæil tatt, sant å sæi (ubrukelig).
tetne a-v Prå:men tetnær foRt nårr’n får ligge utpå / onner vatten nokka da:gær.
De tetnær te: åver Sombefjelle (skydekke).
tett adj Tett som æi påtte (taus). Tett i ne:sa. E: du så: tett oppi skølten din eller? (dum)
Tettgrent. Følk satt tett i tett langsme veggane. Sto: tett som plugg. Vasstett.
Skravlebytta græier ikkje å hølle tett me nokkon ting heller (tie).
tette a-v I enkelte stu:gur tetta dom dæi gjisne vønnæia me tørr må:så eller gamle fillur.
tev
s Me kjente te:ven a den råtne dy:reskråtten lang ve:g (vond lukt).
Bikkja hadde fått te:ven a vilt. Dom hadde visst fått te:ven a go: færte:nest.
ti tallord Æin e som ingen, å to: e som ti:. Ha ti: tommetåttær (trehendt).
tid s Eg ska få årdna detta nårr eg ba:re få:r litt ti: på meg. Detta vi nåkk ta: si ti: (vare).
Me har da ti:a færr kånn (god tid). Nå e de på ti:e å a:la påte:trane.
De va jammen i gre:vens ti: (siste liten). De blir nåkk bæ:re me ti:a (etter hvert).
Du får passe ti:a sjø:l. I ti:e å u:ti:e (for ofte). Du sto:re ti:! Du slette ti:! (imponert).
- 251 Fæ:lig te ti:a. De: va andre ti:er de (nostalgi). Ikkje sett’n på langsammelæg ti:.
Me får ta: ti:a te hjølp. D’e på hø:g ti: at nokko blir gjoRt.
Eg vi værra u:te i go: ti:. Ja, de kan du ti:te færr meg (gjerne).
Ti:a gå:r, å me: går me:. Eg ha’kje sett’o på den ti: eg væit (lenge siden).
Sli:k har de rakla å gjinge i lange ti:er. Den ti: å den sårgj.
O:la kjikkær nå innom ifrå: ti: te a:en (av og til). Ti: e pengær.
De rettær seg nåkk me ti: å stonner (før eller senere). Slikt gå:r som ti:ast i gløymebo:ka.
Me får nå sjå: på de te den ti: kåmmer (avvente). Ho si:er nåkk ja: nårr ti:a e: dær.
De va: om me heller skulle sjå: ti:a litt ann da, te åver pinsti eller så:.
Me får værra u:tom kånn i ti:e. Elt te si: ti:. De va trånge ti:er færr bønnane æu.
De kan vel ta: æin åtte da:gæRs ti: eller dæ:r omkring (varighet).
Me ha:r nå ti:a te rå:dighet. Ti:a le:ker elle så:r. Nå ha:r me kje mæire ti: å miste.
Du må læ:re å kåmmå i ti:e / på ti:a / i betiss . Nå e: de kje mæire heller da:g å ti:.
Blir snøtt værrans dæ:r i nokka ti: som e: (kortvarig). Ta: deg den ti:a du trenger.
tidleg adv Henger i: sæint å ti:læg.Ti:lægpåte:ter.Va ti:læg på:’n i da:g. Gå.r ti:læg te sengs.
Ja, de va: nå kje de granne færr ti:læg heller. De gjeller å værra ti:læg u:te.
Må ti:læg krø:kas som go: kro:k ska bli. E jamt så gry:ti:læg på bæina om må:rån.
Anne va så ti:læg vaksen. Vesl-O:la va ti:læg u:te båtte te å gå: å snakke.
tids adv tiss, Dær e så mykkji følk ute i kvell; e nokko tiss? (på ferde).
tidt adv SåmmåRsti: faRta hærr feriefølk båtte jamt å titt / båtte titt å åfte.
tidsnok adv tissnåkk, Ba:re me kåmmer tissnåkk nå så. Bli:r tissnåkk gamle å kro:kute.
tidug adj ti:ug, Eg e kje ti:ug på ma:t så ti:læg på må:rå’n (opplagt). Ma:tti:ug.
tie e-v ti:a, ti:er, tagde ell. tidde, har tagd, Ta:le e søll, men ti:e e gull.
Tagde som veggen. Tidde som æin mu:r (være taus).
Den tøtta ha:r ikkje gått færr å ti:a me de:’o hø:rer. Ti:a å tå:le å sjå gla: u:t
Detta må du ti:a me, de: vi eg sæi deg (formaning).
tien adj ti:en, Sno:gen blir sjella liggans på ti:en bakke (uten barfrost).
Hæilt ti:e bli:r de sjalla førr langt uti ma:i, nårr bjørka har sprotte.
tiggar s Eg fry:ser som æin tiggær. U:te me tiggærpå:sån. Gå: tiggærgang.
tigge st-v tigge, tigger, tagg, har tigge, Fentune tagg jamt etter gamle kle:er.
Grå:pu:s e gro:v te å tigge nårr me sitter te bo:ls.
tigle a-v Me tigglær ikkje ma:tem hæ:r i hu:se (være påholdende).
Me får tiggle dæi siste fleskebe:tane så gått me kan (rasjonere).
til prep Eg sette te lifs æin sto:r græut’tællærk. Me gjekk jamt hæim te må:ls.
Følk vi: kje lenger la:ta seg te: i slikt stu:vsli:t. Ikkje mo:ro å bli bygda te last heller.
De ska nokko te: å gjærra’o de: etter (vanskelig å gjenta). Gje seg te: (bli værende)
Eg trudd’eg skulle gjinge te: a ba:re mygg. Smiskær å gjærr seg så te: at (smigre).
O:la trudde seg ikkje te: i dæi støRste skji:bakkane (våge). Dresta seg ikkje te:.
Te elt å:vermå:l fekk me saftsuppe æu te meddagen. Ba:re te pass færr den gni:ær’n.
Dom vi: lissom fattigfølk te lifs, på dø: å li:v æu, kan de sjå: ut som somtir.
Næi, nå: la:r me de stå: te:. Gå:r de kje, så gå:r de kje. Bli: te å:veRs (ubenyttet).
Den burven e’kje snakkans te færr me:g (ingen respons).Dra: te hu:sas (matauk).
Ligge te sengs. Be: te bo:ls. Jammen mått’n te pæ:Rs te slutt. Ha nokko te go:es.
tilbake adv teba:Rs, Fram å teba:Rs e li:ke langt. Stå:r ikkje teba:Rs i nokko.
Kan du gje: teba:Rs på æin hondrelapp? Måtte ta: teba:Rs o:la sine (avsanne).
Eg måtte lå:vå å værra teba:Rs inna mi:nått. Stamminga sett’n mykkji teba:Rs.
Teba:kehøllen å li:te færr seg te jamnan, hårre ho kåm (sjenert).
til beins adv Lett te bæins. Stø:l te bæins (ustø). To:k te bæins de foRtaste’n konne.
tilbod s Et slikt te:bå: kan eg umu:læg færsmå:. Et smigrans te:bå:.
til botn adv Ståkken sakk rett te bånns. Detta skulle værra mo:ro å kåmmå te bånns i.
- 252 tilbøyelig adj Jens e nå tebøy’læg te å smørja tjukt på:, nårr de e: nokko (ha for vane).
Ma:ri e tebøy’læg te å hølle seg teba:Rs ve elle anle:dningær (ha hang til).
tilby st-v te:by:, De va kje sto:Rt ba:kæren hadde å te:by i dæi da:gane (rasjonering).
til endes adv
Eg vi: nå le:sa bo:ka te ennes fyst. Me gjekk ra:ke ve:gen hæilt te ennes.
til felles adv Dæi brø:ane har’kje sto:Rt te felles (ulike). De va: te felles beste færr kånn elle.
tilforlateleg adj Stelle på Gamlehæimen virkær gått å tefærla:dlæg tvæRs igjønnom.
tilfreds adj tefress, Ka:rane sa:e seg tefress me den da:glønna dom fekk (fornøyd).
Følk va jamtå:ver tefress me tinga sli:k som dom va: på lansbygda.
til gagns adv Me har gjoRt sto:rræint te ju:l, å de: te gagns æu (grundig).
Denna fly:tebru:a har nå sand’læg vorre te gagn / ba:te færr følk på begge si:ur.
tilgje st-v De fekk værra te:gjett elt sammen, viss’n ba:re ville sæi som de e: te (tilstå).
De få:r nå værra tegje:velæg at ongdom færså:ver seg somtir.
D’e enda tegje:velæg om’n festær litt, ba:r’n ikkje drekker.
De får værra tegje:velæg færr æin gångs skull / færr denna gåmgen.
Vesla fekk den fi:ne bu:na’n hæilt te:gje:vans (gratis).
tilgjort adj Denna kno:tinga kan virke litt te:gjoRt somtir (jålete).
De va lissom nokko konstig å te:gjoRt elt sammen (unaturlig).
til gode adv Eg vi heller ha de te go:es te æin a:en gång. Gått å ha nokko te go:es æu.
tilgrodd adj te:grodd, D’e fæ:lt å sjå: elle dessa te:grodde rinnane. Attegrodd me melleståkk.
tilhold s te:høll, Fantefølgja hadde sjella nokko fast tehøll på dessa kantær.
Men by:følk sø:kte onner kri:gen jamt tehøll hoss kånn på lannsbygda.
til lands adv O:la faRtær åver elt han,- båtte te lanns å te vanns.
Me la:e te lann(s) lenger oppme fjo:lkanten æin sta:.
tillikjast e-v Jentongen ha:r nå slikt å te:li:kas æu. Ho e moR’si opp a da:ge (ligne på).
Akkoratt som du se:r’o. Ja:, ho e såmenn ikkje dri:ten or etta (lligner på slekta).
tilkomme st-v Eg vi: nå kje ha: mæire heller eg te:kommer (ha krav på).
De te:kåmmer ikkje me:g å dømme i detta (ha rett til).
til manns adv I dagsnista va de minst tri: sto:re ka:keskji:vur te manns, kanskje fi:re æu.
tilmålt adj I krigså:ra va de nøye te:må:lt elt de me fekk båtte a ma:t å kle:er (rasjonert).
til nytte adv Eg kastær aller slikt som kan kåmmå te nyttes. Te nytte å gagn færr elle.
til og med adv te:åme:, Te:åme: e:g gredd’å ta maRsjmærke fre:dsvå:ren femåførr.
til overs adv E: hær atte mæire pølse? Næi, de blæi kje æin be:ta te å:veRs (rest).
De blæi næimen ikkje te å:veRs med påte:ter heller (i minste laget).
Me har li:te te å:veRs færr sli:ke framfu:sans by:ka:rær (sympati).
Ma:ri følte seg jamt litt te å:veRs u:te iblant frem’ne (utenfor).
til pass adv De va: nå litt te pass færr’n æu at’n gjekk så re:alt på li:mpinnen (fortjent).
til pers adv Gubben nekta stabutt te å bynna me; men te slutt mått’n te pæ:Rs (gi seg).
tilredd adj Lamme va ille te:redd dær de lå:g i kanten a my:ra.
til rette adv Fyst må eg finne te rettes elt eg ska ha me: meg i må:rå.
Følk ba:re ta.r seg te rettes hårre dom kåmmer (uten å spørre).
tilrådelig adj terå:dlæg, Kan de værra terå:dlæg å legge på Fjo:len i detta væ:re? (klokt).
tilsagt adv te:sakt, De va: som de va te:sakt elt sammen (forutbestemt).
Nå: kåm du akkoratt som du va te:sakt æu (bestilt).
til sammen adv Te sammens blæi me tju:ge stykkji me: i den vesle jålla, me sto:Rt å smått.
til side adv Me legger te si:es nokka kro:nur hvæ:r må:na (spare).
Tru:r ikkje nokkon a dæi ongane blæi tesi:esett på nokko sett eller vi:s (forsømt).
til stades adv Anne ville gjønne ha vorra te sta:es sjø:l denna kve:len.
O:la e jamt te sta:es dæ:r nokko e på gang (innfinner seg).
tilstasa adj Somme e nå så te:sta:sa me ell slags dingeldangel (pynta).
tilstelning s Dom skulle ha: æi lita te:stelling om lu:dags kve:len (selskap).
- 253 tilstrekkelig adj testrekk’læg, Sørgj nå færr at me har testrekk’læg me kaffe i må:rå da!
tilstå st-v te:stå:, Jæu, de: må eg å:pe å ærlæg te:stå:.
Du kan lisså gjønne te:stå: fyst som sist.
Den te:stå:elsen satt nå ugosklæg langt inne.
tilsvarande adj Me: æu måtte visst gje: nokko te:sva:rans i tomtelæige.
Etterpå va:’o kje te:snakkans på flæirføldige da:gær (sur og sint).
Frem’ne te:ræisans fekk gjønne låssement på Lannsta om så: va:.
tiltak s te:ta:k, D’e kje te:ta:k i:’n færr to: ø:re,- te nokkon værdens ting heller (initiativ).
D’e nå ba:r’ et te:ta:k te du kåmmer i gang. De va: nå et gått te:ta:k håkke som.
til takke adv Dom har læ:Rt å ta te takke me de vesle som e: (godta).
tiltru s te:tru:, Eg har ikkje vi:ære te:tru: te denna ny:e politikken.
Dom hadde visst ikkje te:trudd’n såpass me vett i hæusen (vente seg).
til tåls adv Me får slå: kånn te tå:ls me detta innte vi:ære (være fornøyd).
til veggs adv Dæ:r sette dom meg te veggs, å de: re:alt æu (vinne over).
til venns adv Anne gjærr seg te venns me elle ho mø:ter på sin ve:g.
til værs adv Han fa:rer jamt så i væ:re, men kåmmer lissom foRt ne: att på jo:la igjen.
Onner kri:gen gjekk båtte lønningær å pri:sær rett te væ:Rs, rett te himmels så å sæi.
til års adv Me får heller sjå: te å:Rs, viss me e la:ige te å le:va.
time s Hå mykkji få:r dekkan færr ti:men? Gjeller de, ska eg kåmmå på ti:men (straks).
timeleg adj De: som ikkje e ånd’læg, kellær me helst væRslæg eller ti:m’læg.
Mange har ikkje tanke færr sto:Rt a:na heller de ti:m’læge hæ:på jo:la.
timje a-v Timja såvitt fuggel’n på andre si:a a my:ra (skimte).
timotei s temmote:, Ku:ine konne foRt skame:ta seg på kløvver å temmote:.
tind s tinn, De va mest ikkj’æi tinn att i den gamle ri:va. Tinnane løsnær nårr dom tørkær.
tindre a-v U:te va de tindrans kla:Rt å må:n’lyst. Tindrans blå: æugur.
tine s Dæi gamle ti:nune va jamt fi:nt må:la me ro:sur å små: snirklær (trekrukke).
ting s Elle go:e ting e tri: D’e nettopp detta som e tingen færr de:g nå:.
Detta e nå ingen ting å gå: etter (upålitelig). D’e kje den ting den ka:ren ikkje væit.
De va: nåkk ikkje færr ingenting at’n va så ti:læg på:’n i da:g (ikke uten grunn).
D’e nå enda æin ting at’n ikkje tu:rær å drekker lenger (en stor trøst).
De va æin ting eg gjønne ville sæi deg nårr me fyst e: i pra:ten.
Næi, den tingen (saka) e opp- å a:gjoRt færr lenge se:a. Æigelæge ting elt sammen.
Detta ska bli sa:ker å ting å kåmmå hæim me (gode greier).
Eg vill`ikkje bytte me’n færr nokkon ting i værden. A.G. satt adskjillige å:r på Tinge.
D’e sto:re ting som dæi følka har kåmme seg fram i li:ve.
Ell den ting’o ba:re færdufta, hadd’o vell andre viktige ting å bestille (fordi).
tinkle a-v tingle, De tingla så fi:nt i dæi små: bjellune. Tingeltangel.
tiple a-v Bjørkesevja konne tiple å dry:pe ifrå na:ken græin somtir.
tipp s tipp ell. tupp, Blanke drå:pån hang para:t på ysste ne:setippen.
Skjeggtistrune stritta på ho:kotippen. Pu:songen e hæilt gvi:t på rompetuppen.
Kell å va:len på fingertuppane (følelsesløs). Hadde sett opp hå:re i æin tupp i nakken
Dæ:r i hu:se e elt tipp tåpp,- den minste ting.æu. Meddagen sto: på bo:le tipp tåpp fæ:lig.
tire e-v De ti:rer å skji:ner i dæi blankpussa vønnæia. Ti:røgde jentongær (blanke øyne).
tirre a-v De konne værra mo:ro somtir å tirre stu:tekælvane litt (hisse opp).
tistel s tistill, (ekkelt, stikkende ugras i åkeren).
tistre a-v Hå:re mitt e blitt så tistre. Å:ker’n kåmmer opp litt tistrute (ujevnt).
titre a-v De titrær så uli:læg i bæina nårr eg ska så:vå.
tjadre a-v Gå:r å tjadrær om detta da:gen lang (skravle, mase).
Blir hæilt tussute a slikt evind’læg tjadder (mas).
tjafsete adj Båtte følk å dy:r kan te ti:er bli tjafsute på hå:re (uflidd).
- 254 Hå:re hang ne på aksline på’n i lange tjafsær.
tjatte a-v tja:ta, E: detta nokko mæire å tja:ta om nå: da? (gjenta).
tjeld s tjell, Gamle ulltjell konne klæie så uli:læg på nakne skråtten (ullteppe).
tjoms s Den tjomsen hadd’ikkje vett på å ta: a seg lu:va æin gång.
tjone a-v sjo:ne, Anne sjo:nær fæ:lt i da:g, færr’o ventær fremmen i må:rå.
Båtte må:rå- å kvellssjo:ne gjekk presi:s på sla:ge etter klåkka (fjøsstell).
tjore a-v De va resika:belt å tjo:re ku:ine i dæi bratte rinnane.
Sylvelin li:ka aller å gå i tjo:re (lenke). Me måtte tjo:re fast elt som va løst (vindkule).
tjue t tju:ge, Tju:ge gångur tju:ge e li:k fi:re hondre. Men førrtju:ge e fi:re gångur ti:.
De manglær et tju;g på hondre. Et tju:g egg. Tju:genda:gen høsta me ju:letre:e.
tjukk adj D’e kje tjukt a de: sla:ge nå: te dags. Mitt iblant tjukke slekta.
MItt i tjukke bygda. Ka:ri e blitt æi tjukk dondre. Tjukkskjy:a væ:r.
Nå gå:r kjærringa jammen på tjukken på nytt la:g (gravid).
De va tjukt a følk hårre du så:g, båtte u:te å inne.
Blo: e tjukkære heller vatten. Tjukk i hu:e (dum).
De ligger tjukt uttapå’n æu (lett synlig). Tjukk i må:le (beveget).
Dom høller isammens i tykt å tunt. Æin tri:velæg tjukkas.
Fette ligger uttapå’o i tjukke vælkær. Mitt i tjukkaste sti:men.
Slikt bi:ter ikkje på: så: tjukkhu:a følk. Tjukk som (æin) græut.
Luft så tjukk at du konne skjæ:ra’o me kni:v (behov for lufting).
Jens smø:rer gjønne litt tjukt på:, væit du. (overdriver). Mitte på tjukkleggen.
Su:rmjølka va blitt tjukk som æin stebbe. Mitt i tjukkaste by:n.
tjukne a-v Græuten tjuknær nårr’n blir kell. De har tjukna te: åver Vestfjella.
tjuv s Mestertju:ven Ole Høyland va æin ekta ha:lhæus. Tju:ve:ta. Tju:vsma:ka.
Nokkon hadde tju:vle:se elle bre:va hennæRs. Tju:vræise me ru:tebå:ten.
Eg va så fri: å tju:vlå:ne ste:gan din. Å lå:ne u:ten å spø:re kellær me å tju:vlå:ne.
Me ongane konne rå:kå te å sæi ”å tju:ve” i sta:en færr å stæ:la.
tjuvradd s Ræure:ven e æin ekta tju:vradd. Tju:vpakk. Æin da:gtju:v.
tjøre s tjy:ro, Nårr prå:men va tjy:robredd, lukta de så gått a den fæRske tjy:ro.
Tjy:rosalva konne ståppe båtte værken å trå:tån,- trudde me iallfall.
tjørn s tjønn, Såmmårsti konne ka:rane ligg’innpå tjønnane å fiske hæile hælgjine.
Tjønnefisken sma:ka somtir mæire my:r / møyre heller stræumfisken.
Den vesle tjønneputten kella me jamt færr Fiskeløysa.
tjåk s tjå:k, Blir så sli:ten a elt detta tjå:ke. De følgjer så mykkji tjå:k me by:følk (uro).
De va veldig tjå:kute fy:ri brølløppe (strevsomt). Arbæie gjekk så tjå:kelæg.
Brygga sto: tjåkkene full a følk, som venta på ru:tebå:ten.
to tallord, De: ska me nåkk bli to: om (møter motstand). To: små: å æin li:ten æin (spøk)
Eg ville så gjønne ha snakka me’o på to:mannshånn (under fire øyne).
To: sto:re i æin bå:s. To: ha:nær i æi kårv (rivalisering).
Ho legger nå kje to: sillær på ett fa:t, den megga (sparsommelig).
Den væRste jentefu:t som går i to: sko:. Li:ke som to: drå:pår vatten.
Dom la:e nå kje to: pinnær i kåRs færr detta heller (ingen anstrengelse).
Så sikkeRt som to: å to: e fi:re. Stå: på to:bæin (steile). De kåm to: å to: i følgje.
Han arbæir færr to:, men så e:ter’n færr to: æu. Æin e som ingen, to: e som ti:.
De æi:n væit, væit ingen; de to: væit, væit hæile bygda. Bynna me to: tomme hennær.
to s D’e gått to: i den ka:ren (stoff). D’e samre to:e i hæile slekta.
tobakk s tobbakk, Karva bla: e go: pi:petobbakk. Rulletobbakk. Skrå:tobbakk.
Tobbakkslæus e:’n nå hårre du treffer’n. Sulten på tobbakk (røyk).
Hæimavla va jamnast bæ:re heller MAHUNI (krisetobakk). Svissrull.
tofte s tåfte, Om høsten va tåftune jamt gvi:tri:ma om må:rå’n.
- 255 Slu:ken å ro:sno:ra lå:g jamt på plass onner ba:ktåfta. Sitta bæint på tåfta.
toge a-v tå:gå, Ska me kje prø:v’å tå:gå dessa ståkkane inn te lann? (slepe).
Me tå:gå å rodde i mo:tvinn ratt te Grimnes. ”Axel” tå:gå lange sle:p ne: Stræumen.
togne a-v tøgne, Lu:strøya har tøgna på armane. Lange ræip tøgnær i bru:k (tøye seg).
tok s Sli:k æin to:k skulle du kje sett. De gjekk fullstendig på to:k elt sammen (vilt og galt).
Eg tru:r du e hæilt på to:k i da:g? E du blitt fullstendig to:kig i hu:e eller?
tokke a-v tukke, Du får tukke deg nærmære bo:le (flytte). Tukk deg, så eg kåmmer færbi!
tokt s tukt, Svettetuktine kåm å gjekk utåver hæile nåtta (anfall).
tolke a-v tølke, De va kje elle prestane som tølka Bi:bel’n rektig fø:r heller.
toll s tøll, Små:fu:ro kellær me gjønne færr tøll. Tullødde. Tøllahåtten.
tollepinne s tøllepinne, I mo:tvinn ry:ker så lett æin tøllepinne (i åregangen).
tollerø s Pinnane i tøllerø:e bynnær i bli tunnsli:tne (åregaffel).
tolv t Klåkka tåll om da:gen e de meddag. Klåkka tåll om nåtta e mi:nått.
Elt sammen hadde gjinge på hall tåll aller så lenge (uten orden).
Eg hugsær snøtt ifrå klåkka tåll å te meddag. Tåll stykkji e et du:sinn.
tom adj De blæi så tomt etter’n (savn). Glodde tomt ut i lufta (uoppmerksom).
Følketomt. Æin tomskelle. Tom i ma:gan. Fullt a tomt (spøk).
Tomme tunnur romlær mest. Dom hadde gjinge tomme færr bensinn.
Tomtunne, Tomsekk. Satt på æi tomkasse. Tom som æi taske. Sti:Rte tomøgd.
På Fre:dæim va de sjella tomme benkir nårr basa:rane gjekk a stabbel’n.
Han bynna i de små: me to: tomme hennær (uten kapital). Tomme hasselnettær.
Me dro:g i ve:g på tom ma:ga. Kåm hæim att me tomme kåppær (uten bær).
Eg kåm te tomt hu:s, å måtte gå: igjen me u:færretta sa:k (ingen heime).
tomhendt adj Eg måtte dra: tomhennt å slu:kø:ra hæimatt (uten fangst).
Anne kåmmer sjella tomhennt nårr ho kåmmer (uten noe å gi bort).
Hæim att kjø:Rte me tomræipes hæile ve:gen (uten lass).
tomme s Ho fi:rær nå aller æin tomme. Æin tomme gjærr mykkji på æi lang ne:se.
Tvinne tommær fekk følk sjella ti: te. Annsless konn’de værra me tommetåtten Veslas.
tomsing s D’e nå kje større å gje: i bytte på æin tomsing å æin halltomsing (liten forskjell).
tone s to:na, Me bru:ka æin a:’en to:na på den sangen (melodi). Du får ta: to:nan du.
Eg suns den gamle to:nan e den fi:naste. Ja, de va andre to:nær de!
tong s Den gamle håfftånga va bru:kans te mangt å mykkji. Satt som i æi kni:petång.
topp s Elle konne sjå: at’n blæi litt ræu i tåppen. Tåppen tri: kvaRttill.
Ja, de e nå tåppen æu (max). Tåppmå:l. Tåppbrekk. Tåppeple (på potet).
Klæuv ratt te tåpps i morilltre:e. Fi:naste kji:sebæ:ra henger i tåppane.
Dæi fleste hadde nåkk fått litt i tåppen. Tri: tåppa te:skjæiir. Tåppbrå:t / -brekk.
Omsu:ta tåppær seg litt i ånnine. Grå:tåpp va æin ekta drang’dø:ling.
De e: nå tåppen a gjærrugskap æu. Fla:ge gjekk te tåpps. Tåppskå:t.
Hadde dressa seg opp ifrå tåpp te tå:. Sno:gen ligger gvi:t på tåppane.
Tipp topp ny:mo:tens. Ti:ur’n tåppær nå: på denna ti:a.. Krulltåpp. Sukkertåpp.
tore v to:re, to:r, to:Rte, har to:Rt, Eg to:Rte mest ikkje le:a æin fing. At du værk’læg to:r!
Ho to:r ikkje færr sitt ba:re li:v sæi’n imo:t. Hå mykkji to:r du vedde?
De: så:g eg sja:v me egne æugur, så de: tor eg dø: på.
Jæu, de to:r eg på:stå:, om de så: ska værra mitt siste o:l.
Eg hadde aller i værden to:Rt nokko slikt. Jæu, eg ska sy:ne dom at eg to:r.
torevær s to:levæ:r, De kåm nokka ha:le to:leskrell lenger utpå kve:len.
To:la rullær. To:la dondrær. To:lebra:k. To:lesmell. SvaRte to:leskjy:ir.
Me ro:r helst i lann nårr to:la bynnær å rulle. To:la hadde sli:e ne: i fla:gstånga.
To:la e ha:last nårr lygna å smellen kåmmer på æin gång, lissom jamsis.
torn s Denna fillesa:ka hadde lenge vorre som æin toRn i æugæie på’n (ergrelse).
- 256 torv
s
Sna:Rt e elle mi:ne kåmne onner tårva.
I kanten a Tårvmy:ra to:k me gjønne æi lita gvi:l å pusta på.
Den tørka tårva va go: å strøye me færr tuppune.
tosk s Du e nå æin sto:r tåsk som bi:ter på slikt jå:leri. Sånt tåskehu:e! Min domme tåsk!
tosse s tåsse, Næi, sånn æi tåsse skulle du nå aller ha sett (troskyldig jente).
tot s Høll nå tå:ta på deg du: da! (åpning, munn).
Eg ska vel æin gång få tetta tå:ta på hennær (få til å tie).
De vesle tå:te blæi lissom aller mett. Tå:teflaske. Tå:tesmåkk.
tote a-v Han tå:tær nå på denna pi:pa si hårre du se:r’n.
tott s Te slutt flæug dom bæint i tåttane på hina:’n. Hå:rtåttane fæuk.
tove a-v Våttane mine to:vær (seg) i den vå:te sno:gen (krympe).
tradde a-v Ho sto: så’o tradda etter å kåmmå seg hæim att te ongane (utålmodig).
tralle s Æi tralle kan sku:vas eller dra:as elt etter som de passær.
tralle a-v Anne trallær å synger ifrå må:rå te kvell. Ta:r æin trall rett som de e:.
tralt s Hæ:r gå:r elt i samre gamle tralten (uforandret). Gammal i tralten (erfaren).
tram s Stille såmmårskve:len sitter du ingen sta: bæ:re heller på slette trammen hæime.
Hvæ:r lu:dag henta me nytt grå:nba:r te trammen. Gammel’n pissær på trammen.
trampe a-v Tramp nå a: deg læussno:gen utpå trammen! Trampe i gølve (mene alvor).
trandel s Å:ver blæutaste my:rse:ga hadde dom lagt trandlær tett i tett (rund stokk).
trang s Me har ikkje trang te å arbæi om sonnda:gen, næimen om me ha:r (behov).
Konne somtir ha trang te å vri: hu:e a den skarven.
Eg fekk slik ubendig trang te på do: / veslehu:se. Den trangen e kje go: å sty:re.
trant
s Tru: nå den kjeftæusa ville hølle tranten sin æi stonn.
Dær fekk’n seg æin på tranten, re:alt æu (brakt til taushet).
trante a-v Me må nåkk trante (på) dæi gamle påte:trane æi stonn enda (ete uten lyst).
trasig adj D’e tra:sig å bli sittans pa:l å vente i sju lange å sju bræie (kjedelig).
D’e tra:sig å sjå: så mykkji færsømmels’ å slendrian ront seg (leit). Tra:se væ:r.
D’e tra:se å kåmmå færr sæint. Æin tra:sen lu:dagskvell. Tra:sig arbæi.
trask s Den vesle trasken va utru:læg te å hølle sty:r på ku:flåkken i ell slags væ:r.
Men guttetrasken vo:ks te: han å slo: seg u:t, nårr’n ba:re fekk å:ra på seg.
traske a-v Om nåtta måtte me traske den lange ve:gen hæim att i mørkre.
trasle a-v Dessa krigså:ra trasla te: hæile li:ve færr aller så mange (lage ugreie).
trasse a-v De nyttær aller å trasse seg fram. Se:r mest u:t som’n gjærr de på skji:re trass.
trassast v De værkær som’n bare trassas, nårr e:g se:r på’n (gjør med vilje).
trassig adj Eg kan a værra trassig e:g æu, nårr nokkon øRtær meg / nårr d’e nokko eg vi:.
Æin trassigpomp a æin a:’en værden. Veslegutt hadde æi trasselo:ne.
trau s trå:g, Ka:kedæigen e:ser å gå:r i de sto:re knå:trå:ge.
Ju:leka:kedæigen blæi helst sett i de vesle u:thå:lå smø:rtrå:ge.
traud adj Anne va jamt træu te gjærra æ:renn i by:’n på æiga hånn (liten lyst).
O:la e aller træu / vonn å be: på te nokkon ting (alltid villig).
Følk va træue te å hy:se fa:rans fant me lu:gune fulle a brenntøRt høy.
trave s Æin stakkærs tra:ve som li:ve har fo:re litt ha:lt me.
Den æine tra:ven slo: den andre i hæ:l (fillete klær).
De så:g tra:valæg u:t elt sammen (usselt).
trave a-v trå:vå, Følk trå:vå å gjekk på bæina om de va eller så langt. Kåm i fullt trå:v.
Trå:vårhestær e kje større tess i lannsens gå:lsarbæi.
tre- adj Eg e nå så tre:hennt me ell sli:k fi:n resskapp (klønete). Tre:spri:t = dunder.
På denna benken får me tre:sma:k i ba:ke:’en (hard). Tre:mæisle:a.
De gamle skå:pe va bare tre:le:ta (uten maling). Tre:stubbe. Tre:legg.
tre s tre, tre:e, tre: tre:a, Kji:sebæ:rtre:e va lissom de gje:vaste ha:gatre:e me hadde.
- 257 Mangletre: (sletteredskap). Banketre:. Hespetre: (redskap, kalleord).
Ve:atre: (brensel). Så:g aller nokko bøRtre: i bru:k hæ:r i grannla:ge (åk).
tre tall. tri:, Elle go:e ting e tri:. Detta va tre:a venna bikkja hadde tatt ut færr dom (rømt).
Tre:a gången går de best. Dæi støRste trølla hadde tri: hu:e.
Hæile græia va å:ver på æin, to: tri:. Elle tri: systane blæi gått gjifte te hvæ:r sin gå:l.
trebein s Dæ’r rå:kå du de, sa mnann’n, bikkja bæit’n i tre:bæine. De trekker på tre:bæine.
trebotn s Dæi tonge tre:bånnane sta:l lett bæina onna deg (tresko).
treffe e-v ell. st-v, treffe, treffer, traff ell. trefte, har troffe. De ba:re traff seg sli:k.
Tru:r du kje me trefte kjennsfølk æu da på akksjonn’. Treft’ikkje følk hæime nokkon sta:
Me dæi o:la hadd’n visst rektig troffe spi:ker’n på hu:e.
Dæi to: gamle kompissane rå:kå visst aller te å treffas mæire.
Me rå:kå somtir te å treffas på Dy:rsku:n. Ba:re ræine slompetreff elt sammen.
O:la e jamt så treffans te få sagt det nårr’n har nokko på hjæRte.
trege a-v tre:ga, Eg tre:gær på den fi:ne fisken som eg mista inni Øvjo (beklage).
Ja, de va nå tre:galæg æu. Æin konne tre:ga seg båtte gu:l å grø:n (angre).
Detta kåmmer du te å tre:ga på. Etterpå tre:ga’n seg mest i hæ:l.
Dæi o:la fekk’n tre:ga så lenge’n le:vde. Nyttær ikkj’å tre:ga på spilt mjølk.
tregeleg adj D’e nå tre:galæg æu at i:kønna ska ta: elle dæi møgne nettane.
trekk s De blafra æi lita ljoske u:t igjønnom ømstrekken. Den kelle dynntrekken.
Me vi kje sitta hæ:r i no:latrekken. Kjenner gølvtrekken oppetter leggine?
trekke e-v De trekker på tre:bæine. De trekker u:t me ti:a. Trekke strå: om nokko.
De va me: bygdefølk som jamt trekte de koRtaste strå:e (byen fikk fordelene).
Han trekker seg gjønne teba:Rs hviss d’e færr mange frem’ne te sta:es.
Ka:ri ha:r nå detta vonne bæine å trekkas me i ell slags arbæi.
Å trekke tennær færu:ten bedø:vels’ e nå så: si sa:k de båtte færr sto:re å små:.
trekt s treft, Den gamle kjøkkentrefta hadde lett færr å ruste, a tunt blekk som’o va: (trakt).
tremeislede s Den gamle tre:mæisle:an glæi lett på ba:re gra:sbakken æu.
trene a-v Dæi sto:re kå:lrøttane har lett færr å tre:na (bli harde).
trengast v trengas, trengs, trangs, har tronges, Nå konn’de jammen trengas litt regn.
Ja, nå: hadde de tronges litt ve:te på påte:trane. De konne saktens trengas.
Eg vi: nå kje gå: den lange ve:gen i u:trengsmå:l (til ingen nytte).
trenge st-v trenge, trenger, trang, har tronge. Eg hadde tronge æi ny lu:sekufte te vinter’n.
Den ka:ren konne trenge et re:alt må:lti hju:ling, ska eg sæi de eg mæiner.
Nå trenger me æi åntlæg ro:tbløyte på påte:trane.
Du trenger ikkje prø:ve æin gång, aller bry: deg (nytteløst).
Eg trenger ikkje gå: lenger heller te meg sjø:l (selvinnsikt).
Ba:re le: du, eg se:r du trenger de (herme). Me hadd’ikkje tronge rest så: gry:ti:læg.
Kan de værra så på:kre:vd me slips på seg ba:re te detta?
Mange trengans fekk te:delt nokko dom kella ma:tlappær (fattigstøtte).
Dæi kla:gær jamt mest som minst trenger de. Konne mest tronge et kompa:s.
Vestegutt kan pluss’læg bli så trengt te på do:. Pissetrengt.
e-v Kåm arbæisløst å treng deg fram! Følk trengte på: som gællne (presse).
trette a-v Eg vi kje trette me hannom om detta. Li:te å trett’om. Trettekjæ:r.
trettendagen s Trettendagen va færr mange den siste dagen i ju:la (6. jan.)
trev s På skjo:ltre:ve va stu(v)a isammens mykkji gammal brå:tå, hulter te bulter (loft).
Uthustre:ve kelle me gjønne færr rende. Innst inne på tre:ve hadde Pu:s æu senga si.
trevl s trevvel, Eg kjente de lissom på: meg, i hvæ:r æin trevvel i hæile me:g (fiber).
De va ba:re nokka tunne trevlær att a den gamle sesseklu:ten.
trevle a-v Tøye har trevla seg opp i kantane (løse tråder).
triks s Litt triks å kne:p hø:Rte nåkk me: hoss kånn æu som i andre bygdær.
- 258 trille a-v De gamle stu:gobo:le va trillene ront på fasång. De gjekk visst trill ront færr’o te slutt.
Eg tru:r dom må ha snakka’n trill ront, etter de: eg kan skjønna. Trill ronne kja:kir.
Trillebårra hufsa så på seg, færr hju:le va kje lenger hæilt trillene ront.
De kåm trillans som æRtær or æin sekk (ustoppelig). Fekk æin så’n trilla (lusing).
Græin så tå:rine trilla ne:åver kja:kine på’o. Gå:nnyste trilla inn onner benken.
Æi skarve trillebårr va go: å ta: te nårr fattigfølk skulle fløtta på armoa si (spøk).
Le:r så de trillær. Dom trilla Vesla i den gamle dåkkeRt’n etter me:g (tohjulsvogn).
tripp s Ska me færr mo:ro skull gå: æin liten tripp opp te brygga å sjå: på ne:atebå:ten?
Eg må visst æin sna:rtripp te Bø: i må:rå. Tripp – trapp – tre:sko. Måtte æin tripp hæimom.
trippe a-v Va: så nærvøss at’o sto: bar’å trippa.
trise s Tri:sa på bå:ten kjøfte gla:d’læg blå:bæ:ra me hadde pella.
trist adj De blir trist i bygda viss butikken kånses stenger færr gått. Gårrtrist.
triv s
tre:v, Gri:sen e kje hæilt på tre:v nå om da:gen (ikke frisk)
trivast v tri:vas, trifs ell trefs, træifs, har tri:ves, Me konn’ikkje tri:vas hæ:r færu:ten prå:m.
Me trefs gått hæ:r så tett attme Stræumen. Ka:ri trefs ikkje me innearbæi.
Følk trifs jamt best me jamli:kane sine. Konne eller tri:vas i tjukkaste by:’n.
Anne trifs lissom hårr’o kåmmer ho, anten de e hæime eller boRte, by: eller lann.
trive st-v tri:ve, tri:ver, træiv, har tri:ve, Hått a:na skulle eg tri:ve te i faRten? (gripe).
Træiv te de fyste å beste som bæu seg. Træiv lu:va å fo:r på dynna.
triveleg adj D’e tri:v’læg å bu: sli:k attme vatne, væit du. Æin tri:v’læg ka:r på elle vi:s.
trivle a-v trivle ell. trevle, Me måtte trivle kånn fram i be:kmørkre (føle).
Trevla omkring seg i gangro:a te’n fant sta:ven sin.
Stotra litt, - trivla lissom etter dæi rektige o:la (leite etter).
tro s Gri:setro. (Brukt både om innhegning og binge).
troende s tro:ende, Eg tru:r’o regnær seg iblant dæi tro:ende i bygda.
Etter’n blæi æin tro:ende, sma:ka’n eller æin drå:på mæir a de stærke.
trog s (se trau) trå:g, Nå: stå:r de gamle trå:ge mest som et kos’læg minne ifrå fa:rne ti:er.
troll s trøll, D’e visst ingen hæ:r som tru:r på trøll å tussær lenger. Et trøll te kjærring.
tromle a-v Me tromleståkken går de ra:dig å tromle sto:re fla:tur me å:ker.
tromme a-v De va tromma isammens te et mø:te på sku:lusse (innkalle).
Regne tromma imo:t gla:sru:tune. Bu:ken sto: så stram som et trommeskjinn.
trong adj Ongane lå:g trångt i dæi sma:le sla:gbenkine. Færr trånge sko: gå:r u:tåver bæina.
Færu:ten fast arbæi konn‘de bli trångt me u:tkåmma mange gångur. Trångsy:nt.
Buksa e heller trång åver ba:ken. Hæ:r blir de trångt om sa:ligeta.
Dessa støvlane e trånge i på:trekke, men bøRsa e trång i a:trekke.
Dæi kro:nune satt trångt. Sitta trångt i: de (fattig). Et trångbudd hu:s (overbefolka).
Me kan ikkje sæi d’e trångbø:lt hæ:r på bonnebygda (god avstand til naboen).
tropp s Tråppa opp te tre:ve va i gronn’ ba:r’æin skarve ste:ga. De knirka fæ:lt i tråppa.
troppe a-v Han tråppær opp hæ:r hvæ:r bi:dige lu:dagskvell (innfinne seg).
troseved s Besta hadde fonne et sto:Rt fangæi me trå:såve: opp’på Mo:’n (kvist).
trote s trå:tå, Nå har trå:tå’n i åkklæie heldigvi:s sve:na litt (hevelsen gått tilbake).
a-v Me stå:r nå kje hæ:r å trå:tær kånn u:t te inga værdens nytte (bruke opp kreftene).
tru adj Eg prø:va å hølle meg tru: så gått eg konne (alvorlig).Tru: som æin prest / tresko.
tru e-v Eg væit mest ikkje hått eg ska tru: lenger. Tru: de den som vi: (skeptisk).
Å:, de: tru:r eg nå som eg vi: om (skepsis). Følk får nå tru: de: dom vi:.
Jæu, de va: nå meste tru:læg æu (sannsynlig). Men tru: du: me:g – (hør nå her).
Eg tru:r’n ikkje lenger heller æugune rekker. Men tru: me:g på de: -Han e tru:ans te litt a hvæRt den ka:ren. Ja, tru: de:? (mon det).
Ja, de tru:r eg så gjønne. Trudde mest ikkje mine egne æugur.
Detta kan nå gå: bæ:re heller me tru:r æu. De tru:r eg nå ikkje førr eg se:r de.
- 259 Ja, tru: de va så væ:l (ønske). Go:tru:en (naiv). Han lu:ger så’n tru:r de sja:v.
Tru:r du farr din va gla:smester? (ikke gjennomsiktig). Tru:r du på spø:k’ri?
Men da: må du nåkk tru: om att. Skulle tru: de va sjølvaste Kången som kåm.
Han tru:r’n e: nokko (innbilsk). Ja, de: ska du få meg te å tru: (ikke overrasket).
Eg tru:r meg ikkje te: me slikt fi:narbæi (usikker). Ska tru: om de fry:ser på te nåtta.
Ikkje tru: deg færr langt utpå den nåttgamle i:sen (våge). D’e mest ikkje te å tru:.
De tru:r eg ikkje førr eg se:r de. Han fekk tru: seg frelst den kve:len.
Eg hadde nåkk trudd den ka:ren litt færr gått. De tru:r eg som eg vi: om (skepsis).
Fantane trudde seg nårr ka:rfølka ikkje va hæime (var dristige).
Ho hadde ingen å tru: seg te me proble:ma sine (rådspørre).
Eg trudd’eg skulle gjinge te: i den he:ta’n (krepere).
Ska tru: håssen de gå:r me denna ny:ve:gen. Ja, du må: så sæi du (skepsis).
s Eg har ikkje nokka tru: på detta. Æinhvæ:r blir sa:lig i si: tru:. Tru: kan fløtta fjell.
Me har mista tru:a på hæile græia / hæile pollitikken. Me gjo:le detta i go: tru:.
Me levde i den tru:a at de ville rette seg. D’e tru:a / vilja’n som gjærr de meste.
trudelutt s Nå får du: som kan, dra: opp æin li:vatt truddelutt på trekkspelle (kvikk strofe).
trug s Me tru:g på bæina kåmmer du grett fram i væRste u:brøyta (snøsko).
truge a-v De nyttær ikkje å tru:ge seg fram hæ:r. Eg måtte tru:ge ne: hværr be:ta’n.
De kåmmer nokka tru:gans skjy:burrær. Tru:gans i må:le. Tru:ge i: seg ma:ten.
De: Vesl-O:la ikkje få:r, de tru:gær’n seg te. Han hadde tru:ga me å sæi opp.
trugen adj tru:gjen, Jæu, han har vorre tru:gjen i te:nesta; d’e kje å nekte færr (trofast).
Ho passær ellstøtt tru:gje på pliktine sine. Æin tru:gjen te:nær.
Satt så tru:gje ve senga hannons te siste stonn (dødsleie).
trugsmål s ikkje nokko trugsmå:l, vi:'du kje, så ska: du (spøk).
truhjerta adj Tru:hjæRta å tillitsfull som æin onge.
trumpe a-v trompe, De nyttær aller å trompe seg fram hær i værden (uten omtanke).
Nasistane fekk trompa igjennom mange ny:e besteemmelsær (tvinge).
trumput adj Han kan værke litt trompelæg nårr’n bu:sær på: færr fullt (lite smidig).
trusk s Ifrå bå:nsda:gane hugsær eg’n best som æin liten trusk me fregnur på ne:sa.
truskeleg adj Han så:g litt truskelæg ut i dæi gamle fillekle:a (stakkerslig).
trut s De va jentongane som konne setta tru:t nårr de va: nokko (geipe). Ræumå:la tru:t.
Få: æin mitte på tru:ten. Tørke seg ront tru:ten. Spisse tru:ten.
truten adj Bæine mitt e så tru:te ront åkklæie. Fjø:lane har trutna i regne (svelle).
trutt adv Han stå:r på: te jamnan, jamt å trutt hæile vi:ko igjønnom.
Anne så:g jamt å trutt innom te gamlingane, såmmår som vinter.
trygle a-v Han trygla å ba: så fi:nt, å te slutt fekk’n viljan sin æu (be innstendig).
Måtte trygle å be: på sine ba:re kne:. Fekk stabbutt næi, hå mykkji’o trygla.
trykk
s trøkk ell. trykk, De stå:r på trykk me ræine o:l i bo:ka, svaRt på gvitt så å sæi.
Å:. han stå:r a: færr æin trøkk han (tåler mye). Pølsetrøkken.
trykke e-v E detta elt sammen? Ja, da ska: dom sand’læg få trøkkt seg (spise mye, ironi).
De har vorre så lommeRt å trykkans i hæile da:g. Trykkans stemning.
tryne s Da fekk’n seg æin, mitt i try:ne. Stikker try:ne sitt i ell ting æu. Gjekk rett på try:ne.
tryte st-v try:te, try:ter, træut, har try:te, De har try:te veldig på de fi:ne mjø:le (minke).
Vatne i bekken try:ter færr hvæ:r da:g som gå:r.
træ e-v
Må ha: litt jentehjølp somtir te å tre: sy:nå:la.
Tre:r seg lissom inn om d’e aller så sma:lt (smidig).
De nyttær ikkje tre: nokko ne: åver hu:e på hennær (lar seg ikke påvirke).
træl s tre:l, Gå:r du mykkji barrbæina, få:r du foRt tre:lær onner fo:tso:lane.
Jo:ltre:l (glad i jord). Lå:vtre:l (følger Moseloven).
træle a-v Har tre:la å sli:te i dessa bakkane ell sin da:g. Tre:la færr andre de meste a ti:a.
- 260 trø
se trå, trå:r, tro:, har tri:e, Trå: / tråkke nokkon på te:ane (fornærme).
Jammen tro: eg nesten på æin høggårm æu. Dæ:r i to:ne hadd’n tri:e sine bå:nesko:.
Trå:sykkel. Trå:bi:l. Opp brattaste knæiken sto: eg på tro:une å tro: så svetten si:la.
trøbbel s Me hadde litt trøbbel me denna fille mottorr’n på opptu:r. Ma:gatrøbbel. Trøblesamt.
trøst s Beste trøsta e: at me har fått værra freske elle sammen. De va nå enda æi trøst.
De: e nå æi ma:ger trøst. Ikkje ra:re trøsta. Men dæ:r va de kje sto:r trøsta å få:.
trøste a-v Du kan trøste deg me: at bikkjongen finner ve:gen hæim att a seg sjø:l.
Eg trøstær meg te at me ska få: æin mill vinter. Vesla trøstær seg me dåkka si.
Elle trøstær seg me at Hitler ta:pær denna hæRsens kri:gen (stoler på).
Denna ussle pennsjonn e vel li:te å trøste seg te. Trøste seg me flaska.
Næi, trøste kånn, færr et lite mø:l (baby). Næi, trøste å bæ:re kånn!….
Næi, trøste kånn, håsse ska detta bli: færr fattigfølk ront i stu.gune?
Dom trøsta / trudde seg ikkje te: å legge på Fjo:len i de: væ:re (våge).
trøtt adj Trøtt i try:ne. Detta skvæ:le e så trøttans å hø:re på. Trøttans arbæi. Gårrtrøtt.
Me trøttær kånn skværr u:t på denna må:ten. Gjekk seg trøtt a elt sammen.
trøye s Blå:trøya å blå:buksa va arbæiskle:a kånses. Lu:strøya va hæim’bonnen (strikka).
Ba:re vent du te’n blir varm i trøya. Hå:re hannoms hang langt nepå trøyekra:gan.
Denna bru:åpninga va nå mest som / færr æi tvangstrøye å regne.
trøyte e-v trøyte, trøyter, trøtte, har trøtt. Ka:rane trøtte kvellane me koRtspell (bruke).
Me får vel trøyte æi bæite te:, så me blir fæ:lige i da:g (holde ut).
trå adj Eg e så trå: te å læ:re dessa gangetabellane i regneboka (sein).
De gå:r trått færr Jens på sku:len æu, enda så tråttug han e:.
Trå:væ:r kan hølle seg lenge inna væ:rskjifte e ventans. Trå:regn i da:gavis.
trå adj Smø:re sma:kær litt trått. Ja, de har trå:na i såmmårværmden (harskne).
trå st-v
(se også trø) trå:,trå:r, tro:, har tri:e, Nokkon hadde tri:e mitt i ku:ru:ka.
D’e foRt å trå: fæil hæ:r på dæi slæipe ståkkane. Trå:sykkel. Trå:bi:l (leikebil).
Nå:de den som trå:r hannom på te:ane (det straffer seg). Tro: rett på æin høggårm.
e-v Detta e: nå vel plukkene li:te å trå: etter æu (hige etter). Hæimtrå (lengter heim).
tråd s trå:, trå:en, tre:ær, tre:ane. I vinn’ konn’de somtir synge de så fi:nt i telefo:ntre:ane.
Sko:a blæi sydde me be:ktrå:. Ulltrå:en kella me helst gå:n. Hæimesponne ullgå:n.
Elt sammen henger i æin tunn trå: (usikkert). Lett på trå:’n. Hesjetrå:.Tråkletrå:.
Etter de: pø:sregne hadd’eg kje æin tørr trå: på skråtten (gjennomvåt).
Snelletrå:. Trå:snelle. På tellefo:ntrå:en satt de somtir radd me små:fuggel.
tråkk s
Hæ:r gå:r æi gammal tråkk tett færbi: å vi:ære opp te Lomtjønn (sti).
Gammel’n stå:r på skjo:ltråkka å knæRtær å høgger jamt å trutt.
Hæ:r e i ett tråkk u:t å inn hæile da:gen. De gå:r æi sma:l ku:tråkk opp hæile gu:to.
tråkke a-v Følk tråkkær hæ:r i to:ne u:ala:dlæg. Et evi:nd’læg tråkk.
Følk tråkkær ne: færr fo:te elt dom se:r. Dekkan må kje tråkke i kønnå:ker’n, ongær!.
D’e kje væltt å tråkke hannom på te:ane. Tråkke høylasse.
Gå:r bar’å tråkkær i bæina på hina:en å får ingen ting gjort, aller de plukk heller.
Hæ:r tråkkær me i samre spå:re om me har gjoRt elle å:r.
Onnarenne måtte jamt stråkkas om att flæire vennur.
Ho tråkkær næimen ikkje ne: dynnane hos nokkon (sjelden på besøk).
tråkle a-v Fyst tråklær me stykkja så slø:s’læg isammens, å så: sæumær me fæ:’lig.
tråve a-v trå:vå, O:la har trå:vå denna ve:gen fram å teba:Rs i elle år.
Ka:ri trå:vår u:t å inn da:gen lang. Hått e: de i gronn’ me trå:vår etter hæile ti:a?
tråvær s De ser u:t te at me har fått trå:væ:r (vær som varer lenge).
tufs s Isammens me så: å:vklo:ke følk bli:r eg mest sittans som æin a:en ko:p.
Ho e: nå æi fæ:l tufse te å kle: seg. De gjekk visst ba:re tufs elt sammen. Ærketufs.
Eg følte meg litt tufs hæile da:gen (uopplagt). Fisketæumen har tufsa seg / ussa seg.
- 261 t(v)uge
s tu:go, A tu:gogra:s gjo:le me dæi fi:naste tu:gur a værden (gryteskrubb).
Fantane va æu gro:ve te å la:ga tu:gur å selja ront i hu:sa.
tugge s Håkke(n) e de som setter ifrå: seg dessa ko:tuggune elle sta:ær?
Veslegutt græier ikkje å svølgje så sto:re tuggur. Tobbakkstugge.
Tugga / be:tan vekser i kjeften på meg (dårlig matlyst). Tugge drø:v.
Dæ:r fekk’n æin sno:gball mitt i tugga. Tar gjønne tugga or kjeften på deg (grådig).
st-v
(se tygge) tugge, tugger, tågg, har tugge.
Som tuggen å u:tattesputta (stygg medfart).
Gamla tugger me ba:re gommane. Dæ:r fekk’n litt å tugge på (problem).
Tugger tobbakk så sikklune renner. Får tugge på de te i må:rå (grunne).
Eg må da få tugge meg fæ:lig fyst (matro). Tugge på bly:anten (tenke nøye).
tugle a-v tuggle, Hått e: de du tuglær me? Arbæie har gjinge så tuglute i hæile da:g.
Stå:r bar’å tuglær å få:r ikkje arbæie or hennnane (fumle).
Æi tugle få:r lissom aller arbæie ifrå: seg (blir ikke ferdig).
tuke s tu:ko, Dom banka å slo: så tu:ko sto: omkring dom (føyke).
tukke a-v Tukk deg litt onna da! Me får tukke kånn litt så følk kåmmer fram.
tukle a-v Følk li:kær å ha nokko imellom fingane, nokko å tukle eller fikle me.
Jens ville gjønne tukle litt me dæi ny:e te:nes’jentune i bygda (flørte).
tukt
s Denna skarvebikkja ta:r ikkje tukt håss’ du fa:rer (strilynt).
tukte a-v Ri:se ba:kafærr spæiel’n va lisson vissaste tukteresskappen.
Eg vi sjå: den som tuktær hennær i kønnå:ker’n (svært rask).
Den du elskær, den tuktær du æu.
tull s Fenta bar ongen sin i æin liten tull på ryggen.
Næi, nå får du jammen gje: deg me detta tulle (holde opp).Tullpra:t.
Dæi følka har aller fo:re me nokko slags tull å tøys, som e:g kan minnas.
tulle a-v Tulla inn fingen sin i æi gvi:t fille (veipe). Eg har tulla boRt nykkil’n te prå:men.
Tulle seg boRt i sko:gen. Næi, nå tullær du fæ:lt (snakke tøv).
s
Tvillingane va to: små:, krullute tullur me bro:ne æugur. Tulle i øRska.
Tulla va i mange å:r de gje:vaste kjæ:lenamne jentongane konne få:.
tullerusk adj E du blitt hæilt tullerusk i da:g? (gal).
tullut adj Somme e hæilt tullute etter denna gu:lgrø:ne gammalosten.
Han blæi så tullute på slutten at dom konn’ikkje ha:’n hæime lenger.
tumle a-v O:la tomlær me så mange pla:nær han (streve). Tomle me tonge tankær.
Ongane stå:kær å tomlær på brå:tålåfte. Har du hø:Rt ma:kan te tommel? (leven).
tummelumsk adj Eg blir hæilt tommelomsk a detta lurvele:v’ne (ør).
tun s SåmmåRsti: va to:ne sto:rstu:go kånses. I to:ne konne elle mø:tas å stelle me sitt.
Hæile oppveksten budde me så: å sæi to:n i to:n (naboer).
Elle ste:ga på to:ne mø:tas lissom hæ:r på hella på trammen.
tung adj tong, tyngre, tyngst, Den bæ:rer tyngst, som ingen ting har å bæ:ra.
De blæi mange tonge ta:k i dæi bakkane. Ho e lissom litt tong å pra:ta me (treg).
Tonge mo:tbakkær. Tongrodd prå:m. Tongsinna mann. Tongsnudd. Ba:ktong.
Tonglasta sle:a. Tong i hu:e (hodepine). Tong i sessen / fu:a (doven).
Tongne:m sku:longe. I væRste ka:kelinna e de jamt tongfø:Rt på u:brøtte ve:gær.
Gå: i tonge tankær. Tongpusta. Somme ha:r lissom litt tyngre færr de heller andre.
Tongt færr bringa. Tong på labben (hardhendt). Tongle:sen bo:k.
Følk e sjella tongbedde hviss de go: ma:t om gjærra (lar seg invitere).
Tongfø:re følk får lett plonder me håftine sine. Tonghø:Rt å vranghø:Rt e to: ting.
tunge s Hæ:r må du hølle tonga bæint i kjeften (passe nøye på).
Eg har de ysst på tonga (husker nesten). Nå må du passe tonga di.
Snakke me to: tongur (falsk). Rekke tonge te nokkon (forakt). Bi:te seg i tonga (anger).
- 262 Me brekker nesten tonga på slike lange reverensur. Gvi:t på tonga (ufrisk).
Flu:ge me tonga utor kjeften. Ta:la i tongur (uklar tale). Smekke me tonga (lyd).
Han e kje sko:ren færr tongebanne den ka:ren (frittalende).
tungfør adj De jamt litt tongfø:Rt i slapsefø:re / ka:kelinna innonner ju:l.
Tongfø:re ka:rær e kje dæi spre:kaste i ælgjjakta (overvekltig)
tungvik adj Framlasta prå:m e tongvi:k, enkelte hestær æu (vanskelig å styre).
tungvinn adj De va tongvinnt færr kvinnfølka å bæ:ra vatne båtte u:t å inn i hu:se.
Mange hadde æin tongvinn sku:leve:g æu (slitsom).
tunn adj Han ba: så tunt færr seg. Gå tunnkledd. Tunnsli:tne kle:er. Henger i æin tunn trå:.
Tunn i hå:re. Tunn på skråtten (mager). Tunn i kja:kine. Brygge tuntø:l (gråte).
tupp(e) s Tuppune værper gått i såmmår. Pirka i sann’ me sko:tuppen (forlegen).
Ho e hæilt på tuppane færr å få: denne butikkpåsten (begeistret).
tur s De va lettast på ne:tu:r, færr da konne me dri:ve fritt me stri:ken. Æin re:al hæisatu:r.
Ongane bru:ka styltrune etter tu:r. Da sto: me lange stonner å venta på tu:r.
Somtir blæi bæ:rtu:ren æin re:al bomtu:r. Blakka va jamt kjappære på hæimtu:r.
ture a-v Han tu:rær jamnast fram akkoratt som’n vi: (egenrådig).Tu:rær boRt lønninga.
De blæi visst mykkji tu:ring å festing me dom æu (fyll).Tu:re brølløpp.Tu:re ju:l (feire).
turevis adv Dom va på hæia (i) tu:revi:s hæile såmmår’n igjønnom (i perioder).
tusen tallord Ho e hjølpsam te tu:sen nårr nokko stå:r på: (i høg grad).
Eg har høRt detta tu:sen gångur fø:r. Bøllen gjekk i tu:sen be:tær.
Tu:sen takk! sa Ha:rall. Fem hondre e nåkk, sa Go:nill.
Tu:senlappane va sjeldne sy:n. Æin ekta tu:senkunstnær.
tusk adj Du e næimen ikkje tusk du: nårr du fyst klemmer te: (ikke dårlig).
Anne har vorre litt tuskelæg i hæile vinter (ufrisk). Tusken å blæik.
tuske a-v Sett deg, så tenker eg Anne tuskær te: litt ma:t færr kånn (gjøre enkelt).
De blæi nå tuskelæg æu detta (enkelt).Tuskhandel (byttehandel).
Han hadde tuska te: seg æi gammal stu:goklåkke.
tusle a-v Me måtte ly:e etter, færr de va nokko som tusla uttafær veggen.
Bikkja tusla boRt å la:e seg attme dynna (gå stille).
tuslut adj Ho e nåkk ikkje så tuslute som følk vi ha: de te (spak).
tusne a-v Høye tusnær på tem’læg foRt i detta fi:ne væ:re (tørke).
tusseladd s Han har nå bestandig vorre slik æin tusseladd (sløv person).
Æi ekta håppetusse. Jens va hæilt tussute etter gamle mottorsyklær.
tussig adj Ho har hatt de tem’rleg tussig ell sin da:g (lite glede).
tussmørke s Følk satt gjønne æi stonn i tussmørkre før dom tennte lampa.
tusul s tu:sull, Æin gammal tu:sull kra:k seg åver to:ne me sta:ven sin.
tut s Færr ti: ø:re fekk du æin pass’læg kre:mærtu:t me kamfærdråps. Fu:tu:t (skjellsord).
Du e: nå æin færgrommelæg fisletu:t æu (sladrehank). Kjellærtu:t. Luftetu:t (ventil).
Nokkon hadde kåmme i ska:e færr å slå: sonn tu:ten på den gamle mjølkemugga.
tute a-v Å:våte-bå:ten har tu:ta te Strengebrygga. Vesla tu:tær å gri:ner færr nokko jamt.
Dom hadde tu:ta’o ø:rune fulle a detta ærkesludre (stadig gjenta).
Me får tu:te me dæi ulvane som e u:te (tilpasse seg).
Hæ:r må du tu:te meg ikkje værra skjælven. Sø:Ren tu:te, nokko så ba:kvent!
tuve s Sli:ke jentur vekser ikkje på hvæ:r tu:ve / på hvæRt strå:.
De myldra å krudde a følk som i æi mæurtu:ve.
Kåm å:ver nokka lyngtu:ver me møgne ty:tebæ:r. Li:ta tu:ve kan velte sto:Rt lass.
Dæ:r sitter dom på hvæRsi tu:ve å ba:re ventær (manglende samarbeid).
tvang s D’e kje nokka tvang; vi: du kje, så ska: du. Sku:letvang. Tvangsarbæi.
Følk vi kje vetta a: nokka tvang lenger; vi kje binne seg te nokkon ting.
Dom vi kje ha: den tvanga på seg / åver seg. Æi tvangstrøye a væRste sla:g.
- 263 tvegle
a-v
De tvegla seg så te: færr kånn på slutten. Arbæie gjekk så tveglute (ugreit).
Følk hadde tvegla boRt så mykkji ti: på elle dessa le:a å grinnane etter ve:gen.
tverke a-v Eg vi kje tværke me de:g om detta (trette) Detta e i gronnen li:te å tværkas om.
s Sette seg skværr på tværka (hindra). Elt sammen har gjinge så gårr på tværka.
tverr adj Han e jamt litt su:r å tværr om må:rån. Me fekk tvæRt næi. Nekta tvæRt.
Æin ekta tværrpomp. Den gamle stræumfærja va tværr (butt) i begge ennær.
Me kåm’kje a tværre stikka (av flekken). TvæRs igjønnom æ:rlæg å re:d’læg.
Eg må ta: meg åver tvæRt å få årdna dessa pappera i banken (gjøre alvor av).
Tværrliggær’n gjekk tvæRs a: på mitten. TvæRt imo:t elle so:lemærke (uventa).
Sonndags må:rån rodde Pe:der følk tvæRs åver Stræumen te kjørka.
Fysst de:lte me ståkken på tvæRs, å så: på langs. Hesten trærrståppa mitte på lå:vebru:a.
tvi- Hæimåver måtte me jamt tvi:venne me bæ:rbyttune kånses (gå to ganger).Tvi:brent!
Ho tvi:høllt på taska si. Dæ:r sto: me tvi:kro:kute hæile lange da:gen (sterkt bøyd).
Me tvi:sprang hæile ve:gen ne: bakkane, så me mista nesten pusten (uten stopp).
Tvibannsåkkær (dobbeltsrtikka). I:sen va blitt tvi:sta:en etter elt millvæ:re (to lag).
tvike a-v tve:ka, Han tve:ka litt te å bynna me, men så gæuv’n på: færr fullt (nølte).
tvil s Eg ha:r mine tvi:l om at detta gå:r. D’e vel tvilsamt om de bli:r nokko a: hæile græia.
Detta ska gå:, d’e kje minste tvi:l i mi sje:l. D’e kje tvi:l om a:na (heilt sikkert).
Eg har nå hatt mine tvi:l æu om detta de:le (skepsis).Tvi:lsmå:l (usikker sak).
Eg har aller vorre i tvi:l om u:tgangen på detta. Kåmmå i tvi:l om nokko.
tvile a-v tve:la, Ja:, de tve:lær eg’kje på et øyeblikk. Bynnær du fyst å tve:la, e du se:lt.
Tve:lær færr de kan bli sæint i kvell. Ja:, d’e vel å tve:la færr (grunn til å tru ).
D’e vel å tve:la færr at pri:sane vi sti:ge u:tåver vinter’n. (grunn til å frykte).
Næi, nå: bynnær eg mest å tve:la. De va: som de tve:la meg æu (skeptisk).
Ja:, de ha:r nå lissom tve:la meg æu hæile ti:a at de måtte gå: sli:k (ha mistanke).
De va snakk om dæi som tve:la seg inn i himmel’n æu.
tvilrådig adj Fystons onner kri:gen va nåkk mange litt tvi:lrå:dige i mange spøRsmål.
tvin(d)le a-v Besta konne tvindle tvo:ro / grøtro imellom slette ne:vane (snurre rundt).
Ho tvindla græuten te’n va jamn å fi:n, å hæilt fri: færr klompær.
tvinge
a-v ell. st-v tvinge, tvingær, tvang, har tvonge, Detta tvingær seg fram åver elt.
Me kan ikkje tvinge følk te å tru: heller. Elle blæi tvinga te å blenne færr vønnæia.
tvinne a-v Ullgå:ne måtte tvinnas’ te de blæi tjukt å stæRt. Årmen tvinna seg ront græina.
tvinsle a-v Veslegutt tvinslær ront seg sjø:l hæile da:gen (rotere).
Dæ:r fekk fanten æin lu:sing så’n tvinsla (mista balansen).
tvinte a-v Denna kjælne katta tvintær støtt imellom bæina på kånn (hit og dit).
tvirle a-v Me grøttro imellom hånnfla:tune tvirla Besta kvellsgræuten.
tvisle a-v tvesle, De vesl’o fekk i arv, har’o visst tvesla boRt te siste ø:re (øde).
tvislas ell. tveslas, Pengane tvislas lissom boRt imellom fingane på’n.
Ti:a tveslas boRt færr meg på denna måten (gå til spille).
tvore s två:ro, Græutstampen å två:ro e: nyttuge resskapp te hvæRt sitt bru:k.
tvungen adj Du kjenner deg foRt litt tvongen imellom ba:re frem’ne følk (hemmet).
De va tvongen sku:legånge i samfulle sju: å:r (obligatorisk).
tvære a-v Dom tvæ:ra mo:roa u:t hæile kve:len me elle slags ra:re påfonn (forlenge).
Slåtten blæi tvæ:ra så u:t i detta uståpp’læge trå:regne.
tvåtte a-v Hått e: de du tvåttær etter hæile ti:a? (småløpe) Æin tvåttekell (urolig unge).
ty e-v Hadd’ikkje a:na å ty: te (gripe til). Ty:r nåkk te æi gvi:t løgn æu æinvårr gången.
Ty:r så foRt te grå:ten om d’e aller så li:te. Ha:r ingen å ty: te nårr li:ve flo:kær seg.
tygge st-v tugge, tugger, togg, har tugge, Dæ:r fekk’n jammen litt å tugge på (problem).
Ho tugger oppatt å oppatt på de samre gamle gnå:le (stadig gjenta).
Me: ongane tågg grå:nko:e mest te jamnan (kvae fra skogen).
- 264 Han få:r ikkje fulltugge dæi følka (klandre). Tugger tobbakk me ba:re gommane.
Fekk ikkje ti: te å tugge fæ:lig æin gång (hastverk).
tygle a-v tygle ell. tøgle, Skamskre:mte hestær e kje go:e tygle (holde styr på).
tylft s
Høgg ræisve: færr to: kro:nur tylta. Ongeflåkken nærma seg tylta (mange).
tylle e-v tø:le, Ikkje tø:l i deg elt detta su:re skvi:pe / dåvne skvø:le (tømme).
Tø:ler i seg likt å u:likt nårr lu:dagskve:len kåmmer (lite kresen).
tyne e-v Me må kje ty:ne boRt den go:e ma:ten (vrake). Ty:ne te siste rest (bruke opp).
Må få ty:nt denna ståkkmæuren førr’n ta:r å:verhånn fullstendig (utrydde).
tynge e-v Denna vå:te sno:gen tynger kraftig på de skra:le skjo:lta:ke (trykke).
De e: vel samvittigheta som bynnær å tynge.
tynn adj tunn, Han høller me kjærringa i tykt å tunt (i alt). Henger i æin tunn trå: (uvisst).
Æin tunnsli:ten blankis (teppe). Gå tunnkledd. Tunn i kja:kine. Tunn på skråtten (mager).
U.te på tunn i:s (ikke sikker i sin sak). Tunn i hå:re (mister hår).
Tunn som æin to:skjilling. Ba:re nokko tunt skvi:p. Vraltær asta: på tunne bæin.
tynne a-v De tynnas u:t foRt vekk imellom dæi gamle i bygda.
Å tynne gullro:tsengine va jamnast min jobb om såmmår’n.
Hå:re bynnær å tynnas øfst på skellen. De har tynnas i rekkune (frafall).
tyri s Ty:rive:en so:tær fæ:lt. Men ty:rifli:sane e go:e å nø:r’opp i ømmen me.
Ty:risko:na brenner æi go: stonn utåver kve:len (lenge). Ty:rikubbe.
tyrste a-v tyste, Du skjessær på go: ma:t, men tyster på kelt drekke.
Vattne or Den kelle ølla slekker tøsten på varme såmmåRsda:gær.
tyss s tyss ell tiss, Ja, hvæ:r sin tyss (smak). Han tosse de konne værra nåkk færr æi stonn.
tyte st-v ty:te, ty:ter, tæut, har ty:te. Følk sutrær å ty:ter færr ingen ting æu (klage).
Drakk-ko:a ty:ter u:t or slette grå:nleggen (sive). Fu:lheta ty:ter or ‘o.
Syll’tøye hadde jamt ty:te u:t imellom nisteskji:vune mine.
Sukkermæuren kåm ty:tans fram or sprekkane elle sta:ær.
tæl s tæ:l, D’e lissom ikkje nokko tæ:l i ongdommen nå te dags (utholdenhet).
tæpe a-v te:pe, Ho konne mest ikkje te:pe de vonne bæine ne:att gølve (berøre).
tære e-v Stu:varbæi tæ:rer på fette (slit og slep). Luksus tæ:rer på skjillingane.
Dagsmilla bynnær å tæ:re på sno:gbrautine. Fjo:li:sen tæ:ras opp foRt vekk.
Ma:s å gnå:l tæ:rer på tålmo:digeta. Slikt e: nå færtæ:rans å hø:re på.
Me får stille tæ:ring etter næ:ring = Stille monn’ etter ma:tskjeppa.
tæse s te:se, Nå har nokkon tatt / ti:kje te:sune mine att (innesko).
tæve s te:ve, Værre te:ve har eg aller i mitt li:v vorre boRti (ondt menneske).
tø e-v Jens tø:r jamt så opp, hviss’n få:r aller så li:te i hu:e (blir pratsom). Tøyvæ:r.
tøddel s Hvæ:r æinaste liten tøddel mått’eg rødda teba:Rs på plassen sin (orden).
Ikkje æin tøddel gjekk te spille, aller æin døyt (små mengder).
Spellere:glane mått’ikkje færandras så mykkji som æin tøddel (ludo, paradis).
tøle e-v Me får tø:le mjø:le så lenge de rekker (rasjonere).
tøler s tø:lur, Nå må dekkan ikkje fugge boRt / ense tø:lune te Bestefær (småsaker).
tølper s tølper, Den tølper’n vi: me kje ha: mæire me: å gjærra. Tølperaktig (ugrei).
tøme e-v tø:me, Nå tø:mer me byttune i bæ:rkassa å pellær vi:ære så lenge me se:r.
tømmer s Eg hugsær så væ:l lukta a ny:bærka bruksståkkær i vå:rso:la.
tømmerlunne s Tømmerlonnane langsme sle:pa ly:ste gu:le lang ve:g.
På Sa:mæie lå:g jamt æi sto:r tømmervelte i ve:gkanten.
tønne s tunne, Utpå såmmår’n minka de fa:retru:gans i flesketunna.
Me sette æi halltunne ti:lægpåte:ter denna fyste krigsvå:ren.
Fekk mo:le æin hæil tunnesekk gvæitemjø:l æu utpå høsten / sæinhøstes.
Nå: e tunna tom å tappen tørr; nå: kan de hæite Re:vahå:le som de hette fø:r (herme).
Tomme tunnur romlær mest (De hette likevel vasskjæ:r og ø:lkjæ:r).
- 265 I butikken håppa å spratt grå:bæinsilla imellom tunnune. Bensinntunna le:ker.
tørk s Såmmår’n sju:åførr va æin fæ:l tørkesåmmår. Kle:størk. Høytørk.
O:la konne æin sjelden gång bli: tørkene vonn på kånn. Skjinntørka påte:ter.
Om kve:len hang jamt gångkle:a te tørk åver ømmen. Me tennane på tørk.
tørke a-v Me skulle gjønne fått tørka de: fli:re or flæisen på’n.
På do: tørka me kånn gla:dlæg me gammalt a:vispapper.
Bilde a na:sigubbær ga lissom ekstra færte: nt tørk i ba:ken.
tørkle s Kjærringane va lissom ikkje åntlæg kledd(e) færu:ten tørkle på hu:e.
tørn s tø:Rn, Me får ta: æin tø:Rn hvæ:r. Æin stri: tø:Rn. Næi, ta tø:Rn da! (gi deg).
tørne a-v Konn’n ikkje bli: færtø:Rna æu på sli:k slendrian? (sint).
Ne, nå har de visst tø:Rna færr’n, fullstendig æu. (blitt gal).
tørr adj Jens e blitt så tørr på skråtten (mager). Æin tørrskrått.
Eg e kje vant te å tørrmæule ka:keskji:vune på denna må:ten (uten drikke).
Ho kåm seg te slutt tørrskodd å:ver bekken. Blømmer som æi tørrgrå:n i ma:i.
Ja, nå: ha:r du sand’læg sotte tøRt æu (ingen traktering). Ho har jamt sitt på de tørre.
Vent te du e tørr bakafær ø:rune du (voksen). Æi tørr pre:ken. Æin tørrpinne.
Tørrma:t (brødmat ell. juling). Skjæima:t (grøt, velling). Tørkesåmmår’n sju:åførr.
Har ikkje nytt hværken vått eller tøRt se:a må:rån. Tørr som knusk.
Jammen har du sotte tøRt æu i da:g (ingen servering).|
De va kje et tøRt æugæi å sjå: i hæile kjørka. Sledder’n gjekk som ell i tøRt gra:s.
Ho har nå aller æin tørr loRt å værra a: me (gjerrig). Best å kåmmå seg på tøRt-lann.
D’e jamnast gårr ø:rvinnt å tørrpr:ta me fremne følk (kjedelig).
De va: tørrsamt æu detta (dårlig servering). To:k’n me tørre ne:vane (uten våpen).
Tørrkjefta (trenger mye å drikke). De minkær på tørrve:en. Æin ekkel tørrhoste.
tøs s Gjentur me mange kjærastær blæi foRt regna færr flågsir eller tø:sir.
tøse e-v Du kan hø:re de tø:ser i bringa på’n nårr’n pustær (surkle).
tøtte s Næi, har du sett sånn lita tøtte da? (småjente).
tøye e-v tøyge, tøyger, tøgde, har tøgd, Me trenger elle nokko å tøyge kånn etter.
Eg tøgde meg elt de eg konnme færr å rekke dæi fi:naste epla.
Kjærringane tøgde å dro:g i denna vesle tøybe:ta’n (mangelvare).
Græinine tøyger seg langt u:tåver vassfla:te, - spæilær seg lissom i Stræumen.
Me har nå tøgd kånn så langt me har konna me detta (strekke seg).
tøyg s Denna tæumen gje:r ikkje tøyg de minste (uelastisk). Ikkje sta:bæisen heller.
tøyse s Denna tøysa kan du gje: te grisine (blanding).Sørpebytta stå:r fæ:lig i fjo:sgangen.
Argens tull å tøys elt sammen etter mi mæining (vås).
tøyse a-v Hått e: de du tøysær om nå: igjen da? Snakka de boRt i ba:re tull å tøys.
tøysekopp s Tøysekåpp. Va:sekåpp. (son regel spøkefull, godarta nevning).
tøysko s Dæi tunne tøysko:a konne me gvi:te opp att me sinkgvitt.
tøyte s Den tøyta ville visst ingen værra isammens me (løsaktig jente).
tøyvær s Eg tru:r sand’læg me ha:r tøyvæ:r i vente. Ja:, de tegnær te tøyvæ:r i høgda.
Ja, de har elt bynna å tøye litt i flekksno:gen ne:omkring æu (mildvær).
tå s tå:, tå:a, te:ær, te:ane, Pass nå på:, så du ikkje tråkkær hannom på te:ane. Li:ktå:.
Me stiltra kånn på te:ane opp tråppa å inn på kammeRse.. Spri:ke me te:ane.
Vesla hadde kve:kri:ve neggel’n på sto:rtå:a.
tå s Bli:r de’kje a:na rå:, får me kjø:re bru:ke fram på tå:a (bar mark).
tåe a-v Æinvårr a kånn te:ær inn, men dæi fleste te:ær u:t (vri foten).
tåfjopp s tå:fjåpp, (en litt kua person, tøffelhelt). Æin ekta go:sæu, båtte hæime å boRte.
tåke s Må:råtå:ka ligger tett åver Stræumen, ba:re grå:e skødda tjukk som græut.
Tå:ka letnær jamnast utpå da:gen. Eg suns ba:re hugse de som i æi tå:ke.
tåle e-v tå:le, Mange tå:lte ikkje den rå:stekte ru:gka:ka onner kri:gen.
- 266 Eg tå:ler ikkje eg se:r’n færr æugune mine (avsky). Tå:ler ikkje å pe:kas på.
Hæ:r få:r me nåkk ba:re ti:a å tå:le. Tå:ler ikkje sy:ne a tra:nflaska langt mindre.
tåleleg adv tå:læg, Me hadde tå:læg bra: væ:r på hæile tu:ren (noenlunne).
Må vell sæi de har nå gjinge så tå:læg (så nokkolonne) me høgsten te denna ti:.
tål s Ho har sli:e seg te tå:ls me de vesle ho ha:r. Nå må du sy:ne bi:tå:l du: æu (vente).
Gje: nå tå:l te ma:ten e fæ:lig da (ta det med ro). Få:r læ:re deg å ha tå:l.
tålig adv A:koRten har gjinge så tå:lig hitte. De blæi tå:lig bra: me kønna æu.
tålug adj Må sæi ho har vorre tå:lug æu i mo:tgang å stre:v (utholdende).
tåpeleg adj De kan mest værke litt tå:p’læg somtir me elt detta fi:ne pre:ke hannoms.
tår s Nå tru:r eg d’e på ti:e me æin eller så li:ten kaffetå:r. Æin tå:r å styrke seg på.
tåre s Ho grå:t sine mo:dige tå:rir. Andre spretter aller æi tå:re håss d’e la:ga. Felle tå:rir.
Tå:rinne trilla ne:åver kja:kine på’n. Tørke tå:rir. Gle:estå:rir.
Ta:r te tå:rine færr den minste ting. Gredd’ikkje å hølle tå:rine teba:Rs.
Æi tå:repeRse e omtrent de samre som æi gri:n(e)sill.
tårne a-v Arbæie å pliktine har tårna seg så opp færr meg i sæinære ti:.
De har tårna seg så opp færr’n detta me banken æu (stort problem).
U
uansett
adv
Me legger i ve:g u:ansett håsse væ:re e:. U:ansett væ:r å fø:re.
Eg kåmmer i må:rå u:ansett (i alle fall).
uavlateleg adv u:ala:dlæg, Kvinnfølka flu:ger på butikken u:ala:dlæg (svært ofte).
To:la slo: u:ala:dlæg i hæile såmmår. Et u:ala:dlæg ma:s etter pengær.
ubedt adv Du gå:r ikkje u:bett i brølløpp. To:k hæile oppvasken u:spø:Rt.
Men i grannla:ge stakk me jamt u:bett innom te hina:en å slo: a æin pra:t.
ubendig adv O:la fekk så ubendig løst te å kåmmå u:t å sjå: seg omkring i værden.
Ka:rane va blitt så ubendig sultne på go:, gammaldags rommegræut.
ubergeleg adv De føldde ubærgjelæg mykkji omsve:v me denna bygginga.
ublug adj u:blu:g, De va ublu:ge pri:sær på ell slags ma:t i dæi å:ra (svartebørs).
ubrøyta s Somtir vassa ongane i dju:pe u:brøyta fram te sku:len (dyp snø).
VinteRsti: stølpa følk te kness i ville u:brøyta nårr fø:re va: sli:k.
udrug adj Denna tjy:ro va jammen u:dru:g å ta: på (fort oppbrukt).
Pengær e nå jamnast æi u:dru:g va:re, - lett å bli a: me, såmmår som vinter.
Denna sno:gen bli:r’kje dru:g å ta: på hæ:retter (mildvær).
uendeleg adv Å:, d’e uend’læg mykkji li:kære å arbæi u:te onner å:pen himmel.
Å detta va:ra å rakk mest i de uend’læge. De va: kje så uend’læg langt heller.
uenig adj Ja:, eg kan’kje sæi meg derekte ue:nig i de:.
Så e: me e:nige om de: da iallfall at me e ue:nige om detta.
uetande adj ue:tlæg, Den svaRte ru:gka:ka onner kri:gen va: færr mange nesten ue:tlæg.
ufatteleg adj D’e ræint ufatt’læg som dessa plentune har vokse seg te: i såmmår.
D’e mest ufatt’læg at ikkje lensmann’ gri:per fatt i detta u:ve:sne.
uffe a-v
Han uffær seg nå færr de eller minste æu (klage). Hærr Uffesen sja:v.
Uff, nå lå:går å ry:ker lampa igjen. Uff’a me:g, færr et gri:sevæ:r!
ufin adj
Jens kan somtir værra litt u:fi:n i pra:ten (usømmelig).
De va u:fi:nt gjoRt, ska eg sæi de eg mæiner.
ufjampeleg adj Hæile rukle så:g tem’læg ufjampelæg u:t på næ:Rt høll (uelegant).
Ufjampelæg på la:ge (dårlig fasong).
ufordrageleg adj D’e ufærdra:glæg som følk gra:ver å spø:r somtir.
Et ufærdra:g’læg ne:segre:v, blannær seg opp i ell den skafte ting.
uforferdet adj u:færfæ:lt, Anne e jamt så u:færfæ:lt te å setta i gang (uredd).
- 267 Ho kan somtir værra litt u:færfæ:lt i må:ten’o si:er de på æu.
uforløyvande adv u:færløyves, De skjedde bare hæilt u:færløyves (uvillet).
uformerket adj u:færmæRt, Han kåm seg u:færmæRt u:t ba:kve:gen (usett).
Denna ha:le vinter’n har gjinge nåkkså u:færmæRt li:kevæ:l.
uforretta adj Å så: mått’eg ræise hæimatt tomhent å me u:færretta sa:k (uten hell).
uforsettlig adv Nokkon kåm hæilt ufærsettlæg te å skompe boRti kaffebrette (utilsiktet).
uforskyldt adv De va fullstendig u:færskjylt at’o kåm i ska:e færr å knu:se va:sen.
uforvarande adv Eg kåm u:færva:rans boRti æin læus ledning (uten å merke).
Ho hadde kåmme u:færva:rans åver dom i høysta:en (tilfeldig).
ufrelst
adj Predikanten ba: så inderlæg færr dæi u:frelste i bygda. U:omvent.
ufs
s
Dæ:r måtte me klomre kånn opp nokka heng’bratte ufs.
ufyseleg adj D’e hæilt ufy:s’læg me elle dessa spy:flu:gune i såmmårværmden.
Ufy:slæg å sjå: som tu:rfølka gri:sær te: langs me strennane oppåver.
Æi u:fy:se a væRste sla:ge. Ufy:s’læg væ:r (motbydelig).
uført adj
Di:t kan de jamt værra u:fø:lt hæile vinter’n igjønnom (uten rydda vei).
Hæimåver kåm me u:t i et færskrekkelæg u:fø:re, kan du tru:.
ugagn s
Dessa stu:tepæisane gjærr så mykkji u:gagn at du må gru:e deg.
ugagnskråke s Dessa viltre / kjipne guttongane kan æu værra nokka ekta ugagnskrå:kur.
uggen adj Æin uggen no:latrekk (råkald). Uggen å tværr å gå i la:g me.
ugjort adj De spikke va nokko eg lenge ønska u:gjoRt. Dom gjekk ifrå: arbæie ugjoRt.
uglesett adj Fantefølgja va jamnast uglesett hårre dom kåm, såmmår som vinter (mislikt).
ugodsleg adv (forsterkingsord) Ugosklæg fi:n jente. Ugosklæg langt å gå.
Så: bynna de plusslæg å stri:regne nokko ræint ugosklæg, som himmel’n va å:pen.
Så ugosklæg som vatne har sti:ge i Stræumen, bare se:a lu:da:gen..
ugras s
Kve:ko å a:na u:gra:s høller på å kvæ:le jo:lebæ:ra kånses.
Detta by:må:le bre:r seg som u:gra:s i å:kern , ræint u:t sagt.
ugrei
adj Arbæie gjekk mæire u:grett nå hæilt på si:tampen (mot slutten).
ugreie s De va visst blitt litt u:græie grannane imellom (problem).
ugrunna adj Murringa va nå slettes ikkje så u:gronna heller. Ugronna skåft.
Dom resste nåkk ikkje den lange ve:gen hæilt u:gronna heller (uten grunn).
uhandterleg adj Hæile græia e bare blitt mæire å mæire uhånnte:rlæg i sæinære ti:.
Prå:men kan værra litt uhånnte:rlæg i svæiveti:ene.
uhivil s Eg fekk æin liten u:hi:vill rett etter meddagen (utilpasshet).
uhjelpeleg
adj Nokko så ubehjølpelæg kan eg mest ikkje tenke meg (tafatt).
uhorveleg adv D’e uhårvelæg lenge sea eg har vorre på dæi kantær.
De ska visst værra uhårvelæg me ty:tebær i høst. Nokko ræint uhårvelæg mykkji.
uhumskhet s De har visst kåmme nokko u:humskhet i så:re / i drekkevatne (ureint).
Fa:ra me u:humskheter (fusk, lureri).
uhyggeleg adj D’e uhygg’læg som pri:sane har flu:ge i væ:re.
D’e nokko uhygg’læg som dæi ka:rane fleskær å bannær på hestane.
uhørt adj De va kje så u:hø:Rt om’n skjønna litt på: ell hjølpa’n har fått.
D’e hæilt u:hø:Rt som dom har lagt på skattane færr følk æu.
uhøvla adj Jens kan te ti:er værra heller u:høvla i pra:ten (udannet).
ujamn
adj Ti:lægpåte:trane kåmmer så u:jamt oppatt i å:r. U:jamn pust.
Dæi siste sæumane har blitt litt u:jamne i kanten.
ukjenneleg adj ukjensklæg, Du va så ukjensklæg i da:g i dæi ly:se kle:a.
ukjuren adj
Denna læigeka:ren e vel helst litt u:kju:ren i brattlenne (uforsiktig).
s Æi ekta u:kju:re på i:sen. Somme e så u:kju:rne me resskappen æu.
uklar adj Han ry:ker nå u:kla:r me håkke de ska værra. U:kla:r i tåppen.
ukrut s u:kru:, D’e kåmme nokko u:kru: på kå:lplentune kånses (skadedyr).
- 268 U:kru: færgå:r ikkje så lett. Denna lu:sa e nokko argens u:kru:.
ukunnig adj Eg e hæilt u:konnig i elt som hæiter maskji:nur å sli:ke reme:liær.
O:la e kje så u:konnig i utenlansk heller han.
ukvemsord s Eller at eg hø:Rte et æinaste u:kvemso:l ifrå den kanten (sur kritikk).
ul adj u:l, De sma:ka somtir ø:rli:te u:lt a go:, gammaldags æRtesuppe.
Båtte sma:ka å lukta hø:Rte lissom me: te re:al eRtesuppe..
Gammalt flesk har lett færr å u:lne (harskne).
ulag
s O:la har vorre i u:la:g i hæile dag (humørsyk).
ulage
s
Ma:gan har vorre så i u:la:ge nokka da:gær (ufrisk).
Lå:sen i kjellærdynna e blitt i u:la:ge (i ustand).
ulagast v Ta:krennune u:la:gas så foRt a sno:gskræia (deformeres).
ulagleg adj Eg suns detta te:bygge har blitt litt ula:glæg på ska:p (lite pent).
Må:rå-bussen gå:r på æi heller ula:glæg ti: færr kånn (upraktisk).
Eg kjenner meg litt stinn å ula:glæg etter meddagen (utilpass).
uleileg adj Han kåm så gårr ulæilæg færr kånn denna du:gna:en på kjørrgå:l’n (ubeleilig).
Eg vi`kje ulæilæge hannom me detta nå: mitt i slåtten (bry).
ulende s
Dom legger nå denna ny:ve:gen i væRste u:lenne æu.
ulendt adj Telemarksku:a e lett te bæins å finner gra:se om de skulle værra litt u:lent æu.
Siste stykkji opp te Gamletjønn e de gress’læg bratt å u:lent (ujevnt terreng).
ulenkeleg adj Ulenkelæg lang å slå:pen; værre heller sjølvaste Færdinann i ”Varden”.
ulevleg adj De va: mest ule:vlæg me så: mange ka:rær i æi li:ta skogsstu:go.
De blæi hæilt ule:vlæg dæ:r mitt i hæitaste so:lstæiken (uutholdelig).
ulidande adj uli:ans, Denna klå:en kan værra tem’læg uli:ans somtir (plagsom).
D’e uli:ans me denna trånge fjo:sdynna (besværlig).
D:e gårr uli:ans å få ræumæur i kle:a (ekkelt).
ulide
s Æi ekta u:li:e, vi eg sæi, me denna klæisute flå:sepra:ten sin (usympatisk).
ulideleg adj uli:læg, Eg suns rett å slett d’e uli:læg å mø:t’n på ve:gen æu (skamfullt).
D’e uli:læg å skri:ve så mykkji på butikken (handle uten å betale).
Så uli:dlæge ongær har eg mest ikkje sett i mitt li:v (bråkete).
ulik adj De va kje så u:likt Jens å kåmmå i siste li:ta. Eg gløymer så lett, båtte likt å u:likt.
ulikleg adv De va uli:klæg mange ska:l å skoRtur inna me va oppe på hø:gaste re:se.
ulivnad s Hadde lissom fått æin u:livna te u:lefåssingær, håsse de nå konne værra (uvilje).
ulkeleg adj Næi, så: ulkelæg konn’eg aller tenke meg å bu:,- innonner bratte fjelle.
Detta kellær eg et ekta ulkehå:l, - båtte ba:ksø:lt å ve:gløst (nitrist).
ull
s
Ja, dom e nå a samre ulla hæile hurven (samme slag - ofte ironisk ment).
Jæu, de: va nå rette ulla æu, skull’eg mæine (ironisk ment). Ullteppe.
Ull å mjø:l i æin på:så (rot). Mykkji skri:k å li:te ull. Ullgå:n. Ullonnerbuksur.
ulme a-v De ulmær enda i glø:ane, så prø:v å blå:s’ litt. Missnøya ulmær imellom følk.
Et vinnpust va værra nåkk, hviss de ulmær aller så li:te i må:sån.
ulne a-v Litt u:lna seltkno:kær i æRtesuppa e nå ba:re som de ska: værra (harskne).
ulone s Ti:læg på må:rå’n kan O:la somtir værra litt på u:lo:ne (humørløs).
Gå:r arbæie trått, kan u:lo:na henge i: te langt utpå da:gen æu.
ulster s Den hø:ghalsa, ræue ullster’n hadde svaRte spettær åver hæile se:g (tykk ullgenser).
ulydig adj Tru:r sjella nokkon va derekte uly:dige imot læ:rær’n kånses,- ba:re litt brå:kute.
ulykksalig adj Denna ulykksa:lige bre:vsku:len har lissom ræint gjinge te hu:e på’n.
ulæte s u:le:te,, Ka:rane har så mange u:le:te å dra:gas me, væit du (uvane).
uløyves adv Eg trur aller eg reste u:løyves oppåver Fjo:len å fiska (uten å få lov).
ulåt s Hø:Rte æin skre:mans u:lå:t øfst oppi hæia. Æin missly: i maskji:na / treskeværke.
umak s De va nå u:ma:ken vællt å prø:ve iallfall (bryet). Hadde li:te att færr den u:ma:ken.
Jens gjo:le seg sjella nokkon u:ma:k me regnestykkja sine (liten flid).
- 269 Men O:la gjærr seg jamt sånn u:ma:k me elt’n få:reta:r seg (grundig).
umake a-v Tru: du æin gång ville u:ma:ka deg te å rødda opp etter deg i skjo:lgangen?
Ka:rfølka u:ma:kær seg nå aller de spøtt heller me å tørk’a seg på bæina (ta bryet).
umenneske s Ba:re spø:r’n da vel; han e nå aller nokko u:mennskje å pra:ta me sli:k.
umett
adj
D’e nå hæilt sja:vvilja å gå: ifrå bo:le u:mett hæ:r hoss kånn (unødig).
uminneleg adj Hæ:r har følka kånses ka:ra seg igjønnom i uminn’læge ti:er (langt tilbake).
umisjamnt adj Kønnå:ker’n kåmmer så u:misjamt opp att i å:r (vokser ujevnt).
umistande adj umistans, Denna snæRtne tånga e blitt hæilt umistans færr meg i arbæie.
umisteleg adj Pæ:r har vorre te umist’læg hjølp færr dom i elle å:r.
umogeleg adj Detta konn’umæug’læg ha gjinge bæ:re. Platt umæug’læg, om eg så: må sæi.
Han e kje så umæug’læg me beta:linga heller, vi eg sæi (urimelig).
Så: umæuglæge ongær ska du læite lenge etter hæ:r i bygda.
umon s Eg har enda som æin u:mo:n på dessa ny:mo:tens maskji:nune (skepsis).
umilius s Læ:rær’n hadde visst et pa:r oppsetsige umu:liusær å dra:gas me.
umåteleg adv De va æi umå:t’læg spennans færtæ:lingsbo:k, ifrå fyst te sist.
under s Følk blæi hæilt opp i onder da dom fekk sjå: stellingane hennæRs (imponert).
De va kje (nokko) onder at hesten va hallve:gas vettskre:mt på den fillute vå:ri:sen.
De va: nå et onder æu at de gjekk som de gjekk den gången.
De va som et Guss onder at’n kåm ifrå: de me li:ve i behøll.
De va: nå et ondeRs mira:kel æu at detta gjekk så gått som de gjo:le.
under prep Onner elle omstendighetær må me fø:r eller se:a få gjoRt ållvår a detta.
Gubben har nå lenge ligge onner færr drekking, å visst de: som værre e: æu.
Følk kåm ikkje onner væ:l me detta førr nå: ny:læg, li:ke fy:ri pinsti (oppdage).
Eg tru:r nåkk de hæile ti:a lå:g nokko a:na onner å murra (baktanke).
Sørgjerennær onner neglane kan nesten værra færr he:deRstegn å regne.
Eg li:kær det høgt onner hu:e nårr eg ska så:vå.
Mange framslengingær bli:r nå høllt onner armane på te dom e gått vaksne (støtte).
De va lågt onner ta:ke i dæi gamle stu:gune. Du slo: meste hu:e i bjælkane.
Nårr de regner å skji:ner so:la, e de gjestebå: onner jo:la.
Den re:pa vø:ler eg ikkje mæire heller loRten onner sko:a mine (forakt).
Kjærringa va kje førr kåmme onner tårva, så gjifta kellen seg opp atte.
Den nåtta så:v me onner å:pen / ba:r himmel. Innst innonner ju:l æin gång.
D’e nåkk a dæi som gå:r onner pisken båtte hæime å boRte (blir utnytta).
Me prø:va å kåmmå kånn onner ta:k i stri:aste regnse:le. Lempa ve:en onner ta:k.
Ka:ri setter mest ikkje bæin onner seg nå lenger (ufør).
Måtte snakke litt me’n onner fi:re æugur. E:ta unner skjinne (samle næring).
Den ka:ren e kje go: å kåmmå onner vesten på, ska eg sæi deg (få kontakt).
Et sla:g onner belte (uredelighet). Den vesle ho ba:r onner belte (foster).
underklede s Såmmårsti: spa:rær me eltiss litt på onnerkle:a, væit du.
Dæi lange onnerbuksune hang nå dær på sno:ra hæile såmmår’n.
undrast v
Eg ondras ikkje at du gjønne vi få: deg æin bæ:re påst.
Ja, eg ondras ikkje på: deg de minste heller, sli:k som ti:ene e: nå:.
Næi, me kan ikkje ondras på de: i de hæil’tatt, elt tatt i betraktning.
Eg ondras om de kåmmer mange følk på festen i kvell.
De: skulle næimen ikkje færondre meg de minste granne i detta væ:re.
unekteleg adv Hæile stelle på gå:len har unekt’læg blitt mykkji li:kære i sæinære ti:.
ung adj Ho va ong å fjång i dæi da:gane, å han va ong å gæ:len.
unge s Åsså fekk’o æin onge me’n da, væit du. Læusonge sa:e nå bygdefølke.
Jentonge. Guttonge. Ræivonge. Patt’onge. Dri:tonge. Skri:kæronge.
Bå:nsonge. Snørronge: Fillonge. Ramponge. Gromonge. Sku:longe.
- 270 Førkjonge. Kælvonge. Få:longe (få:lå). Lamonge. Bikkj’onge. Fuglonge.
Ongegnå:l. Ongema:s. Ongeskrå:l. Hæile ongeskåkken.
De hæitas at ungdommen ra:sær te’n e åtti, å så: bli:r’n enda værre.
ungdom s De va: visst æin a ongdommane som hadde fonne på: de.
Nokka ongdommær hadde henta lauv å blommær å pynta be:dusse te festen.
ungkar s Han va ongka:r å spellmann, hæilt te’n va: oppi dæi førrtju:ge.
Ongkarssårgja kan værra båtte læi å løgglæg. Innbarka ongka:r, tvæRs igjønnom.
unna adv Me prø:vær så gått me kan å kåmmå litt onna i pengeve:gen æu (spare).
Eg få:r lissom ikkje arbæie onna om da:gen (bli ferdig).
Sø:ren tu:te meg, som detta går onna da:g fær da:g (god driv).
Vesla græier ikkje hæilt å svølgje onna så ra:dig.
Ligg onna bi:kubbane nå: i sværminga! Best å kåmmå seg onna i ti.e.
Me gredde å bærgje kånn onna væRste regnsku:la.
Denna kvi:ga e onna Da:gros, som me ytta kånn me i fjo:l.
Me fekk gjoRt onna de grøfste fy:ri mørkre kåm. Fekk arbæie onna i æin fæi.
Ka:ri va fæ:l te å slontre onna kåppevasken hæime.
Katta kræup fram onna stølbu:a. Jæu, nå: gå:r de onna færr onna fort vekk.
Gått å ha: æin liten onnamo:n æu om me skulle kåmmå i kni:pa (noe å flyte på).
Du får e:ta onna / onner nå; de kan bli: æi go: stonn te neste gång (lang økt).
Færdufta på et blonk, så foRt’n så:g sitt snitt te å lu:re seg onna.
Handelsmannen hadde jammen lagt onna litt billig blå:tøy te kånn.
Te:nesjenta hadde tatt onna at’o ville ha fri: æinvårr lu:da:gen.
Høll dekkan gått onna dessa ampre stu:tepæisane!
unnabakke s Nå har me onnabakke resten a ve:gen, hæilt te dynna. Tråkke onnarenne.
unnagjort adj D’e gått færr elt som e onnagjoRt. Me fekk gjoRt onna de grøfste i ti:e.
Så: e de: gjoRt te Pæ:r kåmmer; å kåmmer ikkje Pæ:r, e de gjoRt likevæ:l.
unnamon s Som gått e:, har me fått æin liten onnamo:n i pengeve:gen æu (penger spart).
unnatil adv onnate. Den kelle trekken kåmmer helst onnate langsme gølve (nedenfra).
De sto: lissom æin kjø:lna onnate. Rå:men i kjellær’n kåmmer jamt onnate.
unndra st-v De rå:kår da:gfølka prøvæ:r å onndra: seg væRste dri:tarbæie.
unne
e-v onne, Så: mykkji må: me da konna onne kånn, om ikkje a:na heller te ju:l.
Så gjærrug at’n onner ikkje sja:ve seg ma:ten æin gång.
Jæu, d’e deg væ:l ont, re:alt æu. Væ:l missont (spøk).
Ho onner seg sjø:l så inderlæg gått (nytesyk).
unngjelde v Me andre ska vel ikkje onngjelle færr at du: e då:ven (svi).
Æin gång hadd’eg gjinge ifrå u:le:st dynn, men da: fekk eg onngjelle æu (refs).
unngå v D’e kje te å onngå at enkelte kan bli: litt færtøRna somtir. D’e mest u:onngå:læg.
unnse
v Næi, følk onnse:r seg ikkje færr nokkon værdens ting lenger (rygge tilbake).
Du trenger ikkje onnse: deg færr detta hæ:r hoss kånn (være blyg).
unnseleg adj Pæ:r va jamt så onnse:læg å li:te færr seg i yngre da:gær (sjenert).
unnskylde
e-v
Me må: vel onnskjyll’o. Ho væit nåkk ikkje bæ:re, stakkær.
unnslå st-v Bygdefølk onnslå:r seg iikkje færr å hjølpe te, nårr de fyste trengs (vegre seg).
unnvære v onnværra, Eg konn’ikkje onnværra sparken min vinteRsti:, ikkje færr mykkji.
unote s Du må venne ongane a: me sli:ke u:no:tur (dårlig vane).
unyt adj Sto: på: i påte:teråker’n te eg va u:ny:t i båtte bæin å bo:nur (lemster).
upasseleg adj Eg bli:r jamt litt upass’læg etter denna u:spedde rommegræuten (uvel).
De va: nå meste u:passans æu å bringe detta på ba:ne nå:.
uprøva adj De du:ger ikkje u:prø:va, væit du, nårr me fyste e i faRten (et forsøk verdt).
upåklageleg adj Drefta i tømmersko:gen har gjinge upåkla:g’læg i hæile vinter.
upåtakeleg
adj Detta bli:r et nærnast upåta:g’læg arbæi på denna å:Rsens ti:.
- 271 D’e nærmast upåta:glæg å å:verkåmmå færr æin alæine (uoverkommelig).
urd s u:l, Kvinnfølka gru:ær seg mest færr å kåmmå ne: u:line me så: fulle bæ:rbyttur.
uregjerleg adj Ongdy:ra e jamt så uregjæ:rlæge nå: på vå:rpaRten (ustyrlige).
Ma:kan te uregjæ:rlæge ongær! - dom e: færhjølpe meg båtte høgt å lågt.
ureinsleg adj uræinsklæg, Uræinsklæg i ma:tstelle. Å:, d’e ræine loRten (naturgjødsel).
loRtlæg, (et like vanlig ord med samme betydning). Æi ekta loRtegrebbe.
LoRtlæge følk gløymer så lett å vaske seg på ne:vane (skittenferdig).
urimeleg adj uri:m’læg, D’e kje uri:ml’æg at Anne se:r på de te i må:rå (utsette).
Eg færlanga kje nokka uri:m’læg beta:ling heller. O:la e aller uri:m’læg me følka sine.
uro s
D’e jamt så mykkji u:ro omkring dessa teltfølka, båtte hælgj å værke.
De følgjer jamt litt u:ro me denna jakta om høsten.
Gaml-Ola vi kje vetta a: nokko u:ro i meddagsgvi.la.
uroe a-v Følk behø:vd’ikkje u:roe seg de minste grann færr ongane i trafikken (engste seg).
Me kvi:ær kånn bestandig færr å uro:e følk nåttesti:.
uroleg adj Eg har så:ve så uro:læg dæi siste nettane.
D’e uro:læge ti:er me le:ver i, me kri:g å næu på elle kantær (utrygg).
Ka:ri e jamt uro:læg færr sonn sin som e på sjø:en / te sjøss (engstelig).
urosfitil s Næi, sli:k æin u:rosfi:till skull’du nå eller ha sett i ditt li:v (urolig unge).
urv adj Etter meddagslu:ren e eg åftast litt urv å dø:sig æi bæite (søvndrukken).
usagt adj De ska nå værra u:sagt om det va me:g’n sikta te me detta (ikke sikker).
useieleg adv Ja, nå: va de usæi’læg gått å få gvi:le bæina litt.
usetande adj u:se:tans, Jens fa:rer somtir me litt læus å u:se:tans pra:t (upålitelig).
D’e jamt så u:se:tans me væ:re i honnda:gane (ustabilt).
Den som du ikkje kan li:te på, kan du gjønne kelle æi u:se:te.
usett
adj Denna blakke håppa hadd’n visst så å sæi kjøft u:sett.
uskapeleg adj De bli:r gjønne litt uska:p’læg fasång nårr e:g tri:ver te hammær å sa:g.
Litt uska:p’læg på la:ge. Uska:p’læg lange, tunne bæin (dårlig form).
uskoneleg adv usko:n’læg, På slutten måtte me opp nokka usko:n’læg bratte klæivær.
D’e ræint nokko usko:n’læg så fæ:l eg e blitt te e:ta.
uskrapa
adj D’e ba:re u:skra:pa me græut att i gry:ta ifrå i gjørrkvell (nesten tom).
usliteleg adj
Værkenskjo:lær va mest usli:t’læge båtte te fi:nt å te u:vant (bomull).
usmak s
Ja, de va kje nokka u:sma:k på denna klingen (forsiktig ros).
De suns værra kåmme æi eller så lita u:sma:k på smø:re.
usnakka adj Nårr de kåmmer te stykkji, har eg ingen ting u:snakka me dæi ka:rane.
usse s
Fisketæumen lå:g i æi æinaste usse mitt på ba:ktåfta.
ustand
s
Eg få:r ikkje lest bu:dynna, færr lå:sen suns værra i u:stann.
Gå:r resskappen på lå:na, få:r du’n åftast att i u:stann.
ustanseleg adv Hæ:r har de vorre et ustans’læg renn u:t å inn hæile vi:ko.
Måtte flu:ge på do: ustans’læg hæile da:gen te ennes.
ustoppeleg adv De gå:r uståpp’læg mykkji ma:t te så: mange ånnefølk.
De gjekk uståpp’læg me pengær på denna stemnetu:ren du.
ustyrteleg
adv De rengte nokko ræint ustyRt’læg hæile lu:dagsnåtta.
De hæitas’n ska værra blitt nokko ustyRt’læg ri:k boRt’i Ame:rika.
ustø adj Eg e: fremde:les litt u:stø i tabellen, sæ:rlæg i ni:gangen.
Tru:r snøtt du blir u:stø: på bæina a Dåbbra-ø:le på Strengen.
usytande adj Må sæi mo:r hennæRs har fått de trygt å u:sy:tans på sine gamle da:gær (sorgløst)
ut
adv De kåmmer på ett u:t færr me:g om de bli.r sli:k eller sli:k (likegyldig).
Konn’du legg’ut dæi kro:nune færr meg te i må:rå? (betale).
Dom e: nåkk redde færr at detta snakke ska kåmmå u:t på bygda (bli kjent).
Anne li:kær ikkje å stikke seg u:t i kle:sve:gen (vekke oppsikt).
- 272 På denna må:ten legger’n seg u:t me hæile grannla:ge (bli uvenner).
Denna Tærrboven gå:r u:t på ba:re, skji:re vont, virkær de som (har vondt i sinne).
Ma:ri legger u:t i de vi:e å de bræie om elt mæug’læg.
Jæu, de: skulle sjå: ut (sensasjon). De skulle rektig ta seg u:t (skandale).
O:la kåm så u:ti de siste venna’n måtte te by:n et æ:renn (var uheldig).
Men han kåmmer gått ut a de me arbæisfølka sine (ingen krangel).
utan pre færu:ten, uttas, Dæi fem å:ra måtte følk græie seg færu:ten båtte tobbakk å kaffe.
Den vesle pennsjonn te Besta kåm væ:l me:. De hadde aller gjinge uttas.
utanfor pre uttafærr, Eg skull’a vorre uttafærr i Lonne et sna:ræ:renn i må:rå.
Me kan nå ikkje setta kånn skværr uttafærr følkeskjikken heller.
Eg må sæi eg kjente meg litt uttafærr iblant elle by:fremna.
O:la ha’kje vorre uttafærr dynnståkken i hæile ju:la, aller snakka me nokkon.
Eg har jamt sti:e uttafærr elle paRtti, - uttafærr hæile pollitikken.
ut av adv Etter elt oppstusse blæi’n så ræint u:t’a seg, kan du vetta (lei seg).
Jens va så u:t’a seg færr prå:men sin som hadde sokke.
utakk s
Ja, u:takk e værdens lønn, som skri:ve stå:r.
utanbygds adv uttabygds, Dessa fiskærane va visst uttabygds ifrå elle sammen.
Hæ:r trenger ikkje ka:rane dra: uttabygds færr å finne fi:ne å fjånge jentur.
utanpå prep. Utta blank å inna krank. D’e ba:re uttapå dom e så pærtentlæge på elle vi:s
utanpåklede s Uttapåkle:a va blitt dønn / kliss gjønnomvå:te i ruskevæ:re. Uttapåbuksa.
utasa adj Langt på nåtta kåm ka:rane fram te følk skværr u:ta:sa (utkjørt).
Sli:k hadde følk a:sa seg u:t me detta te inga værdens nytte.
utbrodere e-v Han u:tbrode:Rte dessa pla:nane sine i minste detalj færr kånn.
ute adv D’e kje u:te værrans i slikt ufy:s’læg væ:r. Men da: va hondr’å ett u:te æu.
Slikt har eg aller vorre u:te færr fø:r. Han e kje go: å kåmmå u:t færr, den ka:ren.
Anne va så u:t(e) a: seg færr detta hæile kve:len (trist).Da: gjeller de å værra u:te i ti:e.
Har ikkje vorre utom dynna hæile vi:ko langt mindre. Ræu å u:tgri:nen i annlette.
utedo s Do:se:te ri:mær så ille i denna kulla. U:tedo:en va jamnast æin to:se:ter.
utenat adv Utnatt-leksune va sæ:rlæg bi:belså:ga å færkla:ringa.
Fø:r hadde ongane så mange u:tnattleksur på sku:len.
utenkt adj De va så u:tenkt færr kånn elle at de skulle enne på denna må:ten (uventa).
D’e vell ikkje så hæilt utenkelæg at dom konne kåmmå elt i må:rå.
uteståande adj Eg har ingen ting u:testå:ans me hannom, de eg væit (uoppgjort).
Jens blæi jamt øRta færr dæi u:tstå:ans ø:rune sine.
utfalde a-v utfølle, Ka:ri u:tføllær seg så veldig i denna ny:e fære:ningen domses (aktiv).
utfeka adj Denna soffa’n e nå skværr u:tfe:ka færr å:r å da:g sea (utslitt).
utføre adv u:tfy:ri, D’e u:tfy:ri hæile ve:gen ne: færbi: kjørka å ratt på fly:tebru:a (bratt).
D’e u:vanti:me dæi tonge lassa så lenge d’e u:tfy:ri / u:tfærrbakke.
utgjort adj
De va: nå u:tgjoRt æu me detta pø:sregne mitt i høyinga (uflaks).
Somtir e: de som u:tgjoRt me ell ting æu (bare uhell).
utgrinen adj Hå:ven å u:tgri:nen i hæile annlette (spor av tårer).
utgått adj u:tgjingen, Dessa tøysko:a e nå skværr u:tgjingne færr lengst (flate).
utgyte e-v O:la u:tgjy:ter seg nokko færskrekk’læg åver dessa tysk’rane.
uthaldande adj u:thøllans, Etter elder’n e’n utru:læg u:thøllans i arbæie.
D’e kje høllans u:t færr eldre følk me denna ny:mo:tens skramlemusikken.
uthale a-v Dom ha:lær hæile græia u:t så gått dom ba:re kan (forpurre).
uthola adj Den sto:re bøllen på stu:gobo:le e æi u:thå:lå bjørkeknu:te.
utid s De va nå helst i u:tie Jens bynna å pre:ka om detta nå: (ubeleilig).
Han ma:ler opp att om detta båtte i ti: å u:ti. Me vi: nå kje kåmmå i u:ti:e heller.
utidig adj Pæ:r kan værra litt uti:dig i pri:sen;- setter lissom bare på: u:ansett (kravstor).
- 273 utidug adj Eg blæi litt uti:ug etter denna hæRsens fæitgræuten (sterk kost).
utilpass adj Eg va så u:tepass i gjå:rmå:rå at eg måtte skåfte arbæie nokka ti:mær.
uting s D’e nå bar’æin u:ting me hæile denna såmmårti:a,- et sto:Rt påfonn bare.
utkjasa adj Eg va skværr u:tkja:sa etter denna bæ:rtu:ren kånses på hæia (utslitt).
utkjørt
adj O:la sto: så på: me å må:kå opp gå:lsve:gane at’n blæi skværr u:tkjø:Rt.
utkropen adj u:tkry:pen, Eg visste nå eller at du: va så: færbaska u:tkry:pen (slu).
utkrota adj Kni:vskafte va fi:nt u:tkro:ta ronn bæut, å me søllhølkær te: å me: (dekorert).
utledd e-v Sli:ke jå:lebokkær blir nå åftast u:tledd a følk hæ:r i bygda.
utmed prep uttme, Me sette kånn uttme su:veggen å værmte kånn i vå:rso:la.
De mo:ro å rusle utme Mu:rane å sjå: den fi:ne stæinmu:ren langs me Stræumen.
utnat adv Sku:longane måtte læ:re elle tri: væRsa utnatt, hæilt på rams. Utnattleksur.
utom adv I de: usta:dige fillevæ:re blæi heile te:stellinga alldeles utom ikkje (mislykka).
Eg va ti:læg utom meg å fekk ta:k i fi:n tørrfisk te ju:l.
utover adv Gamla oppi stu:go bæ:rer utå:ver elt de sledder ho hø:rer, å væ:l så de: æu.
Ska du u:tåver te Lonne denna vi:ko? Næi, eg va uttafærr i førrdagen et æ:renn.
D’e kånn andre de går u:tåver te sju:ene å sist elt sammen.
Den varme tjy:ro må stry:kas tunt utåver dæi tørre prå:mbo:la.
utpå adv O:la e visst utpå me stånga å prø:vær fisken.
Kan me kje heller setta kånn utpå trammen / hella æi stonn?
Vå:ga seg visst aller utpå gølve nokkon gång, de e:g kan hugse (dans).
utrega adj Men de: spikke gjo:l’n nåkk ikkje hæilt u:tre:ga (uten anger).
utrengsmål s Flu:ger nå’kje te by:’n i u:trengsmå:l heller,
- åsså mitt i værka æu da, uten gronn enda te (uten viktig ærend).
utrennt adj Eg e: nåkk ikkje fullt så u:trennt e:g som han suns værra (listig).
utrette a-v Hæ:r e: de nåkk ikkje sto:Rt å få u:tretta i detta væ:re.
Fekk ikkje u:tretta de:o skulle heller, på så: snæu ti:
Utringa adj Blussa skulle ikkje værra eltfærr u:tringa heller, etter lansens skjikk å bru:k.
utriveleg adj Færu:ten litt varme på gru:va konn’de bli: båtte kelt å utri:v’læg utåver kve:len.
utrote a-v Skrubben va lenge hæilt u:tro:ta hæ:r su: i lanne (utrydda).
utruleg adj D’e nå utru:læg æu som de har kåmme seg me va:rur i butikkane.
utseende s Nyttær ikkje å gå etter u:tse:ende me den slags fa:rans fant.
Kan ikkje sæi’n har u:tse:ende imo:t seg heller nettopp.
utsette v Hæ:r har me ingen ting å u:tsetta hværken på presten eller dåkter’n (klage på).
Næi, eller i værden at eg ville utsetta meg sli:k bygdesledder.
utsjaska adj I ju:lestri:a gjekk me jamt i litt lo:sli:tne å u:tsjaska uttapåkle:er.
utskinklar s Følk fløttær ifrå u:tskjinklane i bygda foRt vekk,- fram te Sto:rve:gen helst.
utskjemt adj Stakkær’n fø:ler visst på:’n e u:tskjemt færr li:ve (uopprettelig skade).
Tørrma:ten konne bli stå:ans på bo:le i ti:mesvi:s te’n va: båtte tørka å u:tskjemt.
utskott s Me fekk bergja kånn innonner u:tskå:te på ellhu:se i væRste e:le (gesimsen).
utsliten adj Mange e så u:tsli:tne i ryggen at dom gå:r mest tvi:kro:kute.
utsoven adj Neste må:rå vakna me gri:uge å u:tså:vne; kla:re te ny: dyst.
utspekulert adj Så lu:r å u:tspekule:Rt at du aller rektig væit hårr’du ha:r’n henne.
utspjåka adj Ju:lebokkane va gjønne u:tspjå:kå me gamle, a:danka uttapåkle:er (forkledd).
utsvevande adj u:tsve:vans, De: o:le gjekk at’o hadde levd litt u:tsve:vans i ongdommen.
uttas prep De va li:ta mo:n i uttas (skulle bare mangle). Måtte gå uttave:gas lange stykkja.
Sæinære har eg vorre så u:t’a meg færr denna skri:velsen te banken (bekymret).
uttrykkeleg adv utrykk’læg, Eg sa:e nå utrykk’læg ifrå: om detta på få:rhånn.
utveg s Ho så:g nåkk ingen a:’en u:tve:g, stakkærs kro:ken, heller å gjifte seg me’n.
O:la e fæ:l te å finne u:tve:gær om de se:r aller så svaRt u:t,- væit rå: færr de meste.
Full a u:tve:gær,- stå:r aller i bæit me nokko. Prø:va elle dæi u:tve:gær som tenkas konne.
- 274 utvortes adv Hadde ko:ka isammens nokko stærk tjy:rosalve te u:tvåRtes bru:k.
utyske s Pæ:r ment’n hadde sett et u:tyske a æin bjønn på Vesshæiane æin gång (uhyre).
utyst adj Gått å få drekke seg u:tyst æinvårr gången på kelt øllevatten.
utøy
s D’e kåmme nokko færgjoRta u:tøy på aplane kånses i såmmår.
utålug adj Eg e blitt så utå:lug båtte færr trekk å kulle me å:ra.
uunnverleg adj Ingen a: kånn, væit du, e uonnvæ:rlæg i denna værden.
uvand adj u:vann, Denna ny:e presten e nå så u:vann å li:kete å pra:ta me (uhøytidelig).
Ikkje elle e li:ke u:vanne i kåsten te hværdags heller, må du tru: (kravløs).
Me mine egne kan eg lå:te mæire u:vant, væit du (ta det enkelt).
uvane s Denna sputtinga elle sta:ær e nå æin argens u:va:na.
Æin inngrodd u:va:na e vonn å venne seg a: me. Har lagt seg te: æin stygg u:va:na.
uvantid adj D’e u:vanti: færr de:g som har pengær i fleng (ingen sak).
Gra:singa hadde vorre u:vanti: hviss de ikkje hadde vorre færr denna hæRsens kve:ko.
uvedkommende s De hadde vorre u:vedkåmne på fæ:le i ellusse om lu:dagsnåtta (fremmede).
Dæ:r kåm visst ingen u:vedkåmne inn på dessa paRttimø:ta domses.
uvegsamt adj D’e tem’læg bratt å u:ve:gsamt innåver te stu:len.Ve:gløst. Ve:glæus grend.
uven adj o:ven, Sli:k æi bonningsjakke e lissom litt læus å o:ven i blå:sans væ:r (utett).
D’e så o:ve imellom dæi tunne fjø:lane på denna skarve u:tedo:’n (gissent).
uvennleg adj Jens e nå kje nettopp uvennlæg (stygg) heller, me de si:e, ræude skjegge sitt.
HøRte aller et uvennlæg o:l ifrå den kanten, aller æi su:r mi:ne.
uvettug adj De va nå uvettug gjoRt a kjentfølk å gå: i:sen i detta millvæ:re (uklokt).
O:la e aller uvettug me hestane heller, i dessa krånglute klæivane.
uviskeleg adv Eg vi nå kje setta på: så uvisk’læg heller; - de trånge ti:er færr elle.
viss
adj
D’e uvisst me væ:re æu dæi nærmaste da:gane.
De kje visst me få:r den såmmåren me va lå:vå heller.
De visse mennær som lå:vår så mykkji mæir heller dom han hølle.
uvisse s D’e nå hæilt på u:vissa me denna a:koRten, etter som eg skjønnær.
D’e tongvinnt å gå: sli:k på u:vissa i vi:ko etter vi:ko, mens vinter’n nærmær seg.
uviskeleg adj D’e ska værra så uvisk’læg mykkji ty:tebær i å:r,etter de følk si:er.
Æi uvisk’læg go: ka:ke vi eg sæi ,- hæimba:ka å med kane:l å rusi:nur i hæugevis.!
uvisleg adj De va uvi:slæg gjoRt a æin tro:ende mann vi eg sæi;men den samre gubben kjente seg nåkk i klemma, - ikkje så li:te heller.
uviss adj D’e uvisst om detta kan bli: nokko a: i de hæil tatt, me så sti:ve pri:ser på elt.
uvled s uvle:, Eg fekk stu:a uvle:’n min onner treskinga i gjå:r, tem’læg ha:lt æu (handledd).
uvær s
Å sja:va sjø:l ta:r seg nå fram i ell slags u:vær ho, kom ikkje dæ:r.
Ba:r’onå ikkje får u:væ:r på seg på hæimve:gen æu så.
Kåm som et u:væ:r å ville lå:ne prå:men, å så å:ver te No:rem-butikken å kjø:pe tobbakk.
uvørden adj Du må kje værra så u:vø:len me varmen hæ:r i ba:rrøyta (tørre barstikker).
U:vø:len i kjeften (dristig). Æi ekta u:vø:le på i:sen, vi: eg sæi (dristig person).
Mange fa:rer så uvølsklæg me resskappen æu;- d’e fæ:lt å sjå: (uforsiktig).
Ba:re skji:re uvølskap elt sammen, ska eg sæi de eg mæiner.
Næi, nå: slå:r me uvølskapen på: å kjø:per kånn hvæRsi sukkela:de (spøk).
V
vabbe a-v Gå:r å vabbær barrbæina i de vå:te gra:se.
vable a-v vable ell. veble, Den fæRske må:linga hadde vebla seg i so:la.
vable s Vesla hadde fått nokka sto:re vablur på æine hæ:len (blemme).
vadmel s vållmår, Vållmårs-buksa va sli:testærk å hølt gått på varmen i vinterkulla.
vaffel s Æin varm vaffel (ørefik). Eggevaffel. Æi di:ger vaffelru:ve.
- 275 Vaffeljønne Bestas konne svingas ront i ømmen så vaflane blæi jamt bro:ne.
Vaffelrø:ra skulle stå: å svelle æi stonn fø:r stæikinga kåm i gang.
vagge a-v Kvinnfølka vaggær mæir på seg nårr dom u:t’å gå:r.
De hø:ge høylasse vagga ifrå si:e te si:e i hompane på jo:le / ekra.
vagle a-v vegle, Hønsa har elt vegla seg færr nåtta. Dom sitter siomsi:e(s) på veggel’n.
Sku:l’ongane me nistune sine hadde vegla seg på knæusane ront omkring (utflukt).
vak adj Eg blæi så va:k i den freske kvellslufta (utrøtt). Dæi va:kte blæi kella fram.
vake e-v va:ka, Nærmaste fame:li’n har va:kt åver Gaml-O:la i flæire nettær nå (stadig tilsyn).
Sjå:, så tett som fisken va:ker nå i kvellinga (sprette).
vaken adj Veslegutt har hølt kånn vakkne i flæirføldige nettær på ra:.
Lå:g va:ken å glodde te ly:se må:rån. Gredd’ikkj’å hølle seg va:ken onner hæile prekna.
Kvikke å vakkne ongær elle som æin. Pluss’læg va eg ly:s va:ken.
vakle a-v Fla:gstånga utpå to:ne ra:vær å vaklær i vinnku:lune (ustø).
Vakla på u:stø:e bæin boRt å la:e seg. Dæi stri:pute vakla lissom i sy:ne sitt.
D’e kje bra: å vakle færr mykkji i arbæie (skifte). Mykkji vingling å vakling.
vaklevoren adj Pass deg i ste:gan! Han e blitt litt vaklute / vaklevo:ren me å:ra (ustø).
vakne a-v Somtir vaknær eg i otta å bare ventær på må:rå’n (svært tidlig).
Da: brå:vakna Vesla a at nokkon dro:g’o i flettune.
vaksen adj Dom mo:l på de: at eg va vaksen da eg hadde gjinge færr presten.
Vaksen i pra:ten. Så snaRt jentune va vaksne, fekk dom lå:v te å gå på dans æu.
Anne va så ti:læg vaksen færr elder’n. Lissom så vaksen a: seg.
vakt s Dekkan må værra veldig på vakt (obs) færr sno:gskræia nå: i vå:rso:la (takraset).
Me va jamt litt på vakt færr årm dæ:r oppi røysane (akte seg).
vakte a-v
vakte ell. vakta, Somme gå:r lissom ront å vaktær på elle rettane sine.
Eg ska vakta meg væ:l færr å sæi nokko mæire om detta nå: (passe).
Vakte på o:la sine. Følk måtte vakte hvæRt ste:ge dom to:k i dæi å:ra.
Hælgjefylla, vakt deg færr den, de: vi eg ba:re sæi deg!
vald s våll, Me ska vel ikkje ræint gje: kånn gæ:lenska:pen i våll heller. Me våll å rå: makt.
valdre a-v veldre, Jens gå:r å veldrær om så mykkje ra:Rt. Æin fæ:l veldrekåpp.
Me å:ra bli:r somme a kånn litt mæir veldrute i pra:ten (uklar).
valen adj va:len, Eg bli:r så va:len på fingane a å susle i de kelle vatne (følelsesløs).
valg s Gubben hadde vel sto:Rt sett ikkje nokko valg. Han va: bare nøtt’e.
valk s vælk, Fette ligger i tjukke vællkær ront ma:gan på’n (utposing).
Tjukke vællkær a loRt keller me helst telle.
valse a-v O:la græier nåkk å valse opp me følka sine, tenker eg (styre).
Valsa ront i ba:re onnerbuksa (halvt påkledd).
vand adj vant (dialektordet går tilbake på ulike ordrøtter, f, eks vanr og venja)
Eg suns jamt litt vant i følk eg ikkje kjenner så gått ifrå fø:r (sjenert).
De va nå kje vandære (finere) buksa heller som så. Vanden i ma:ten (kresen).
M’e kje vant te å omgå:as så: fi:sfi:ne følk te hværrdags.
Eg e: nå ikkje så: gått vant hæimate heller, må du tru:.
Hu:sbonn’ sette seg på sin va:nte plass i ømsro:a å tennte på pi:pa.
vane s va:na, Gammal va:na e vonn å venne. Han ha:r nå æingång den va:na’n.
De bli:r æi va:nesa:k, de: som så mykkji a:na. Æin inngrodd va:na.
Ka:ri ha:r færr va:na å legge hu:e på skakke nårr’o pra:tær me følk.
Ha:r me å:ra lagt seg te: så mange pussige va:nær.
Eg gjærr de a gammal va:na. Æin argens filleva:na, om eg ska sæi de sjø:l.
vanke a-v O:la vanka mykkji hæ:r i hu:se førr i ti:a (ferdes).
Dæi to: vanka nå isammens te elle ti:er, båtte hæime å boRte.
Blæi de færr gæ:le, konn’de nåkk vanke ju:ling æu.
- 276 De konne somtir vanke et nytt kle:splegg te ju:l (bli tildelt).
Om sonnda:gen konne de somtir vanke stæik te meddagen (forekomme).
Va: gubben rektig på go:la:g, konne de vanke båtte ro:s å go:o:l.
Eg tru:r’n kåm litt på vi:vanke i ongdommen (ut av kurs).
vanleg adj Jens gå:r’kje i kjørka te va:nlæg. Allmind’læg (mye brukt). I allmind’læghet.
Ba:re va:nlæge arbæisfølk / bygdefølk som kånn andre.
vanne a-v Nå vannær fjo:li:sen opp hå: ti: de ska værra. Vanne hestane.
vanskeleg
adj D’e vansk’læg å setta seg (inn) i hannoms sta: (forstå situasjonen).
vante
a-v De vanta nå sjella på hjølpsamme hennær nårr nokko sto på: (mangle).
Ja, du: ha:r de andre vanter du - når du kjikkær væ:l etter.
vantrivast v
Eg tru:r dæi følka har vanntri:vis i by:’n i elle å:r.
vanvare s De skjedde a ræin vannva:re; eg vill’ikkje gjoRt de på nokkon må:te (uhell).
vanvittig adj De va: nå et vannvittig på:fonn elt sammen / hæile græia.
vanvørde e-v vannvø:le, Me sa:e vel jamnast sjå ne: på.
Somtir trudde me vel at by:følk så:g ne: på kånn på lanne.
var s
Pu:teva:ra va pynta me fi:nt sydde bokkstavær.
var adj Å, Ka:ri e va:r sli:k, ho mærkær lissom på: seg ell ting (følsom).
Eg e så va:r færr denna kelle dynntrekken (følsom).
Eg blæi kje va:r ælgj’ku:a som sto: dær å så:g på kånn (oppmerksom).
varastyre s
De kjekt å ha nokka drå:pår stå:ans på va:rasty:re (i reserve).
vardøger s Va:rdøvle ditt kåmmer fy:ri du egentlæg kåmmer sja:v (okkult fenomen).
vare a-v va:ra, De va:ra å rakk førr to:levæ:re end’læg ga: seg.
Detta kan aller va:ra nokka ti: som e:. De va:ra å rakk båtte lenge å væ:l.
De va:ra kje lenge, så bynna to:la å dondre igjen.
Detta se:r u:t te å bli langva:rug de. De blæi æi koRtva:rug gle:e færr følk detta.
Ba:re go:væ:re ville va:ra / hølle seg te åver påte:tergrafsten.
Detta smø:re rekker ikkje langt te så: mange (ingen varighet).
Eg tru:r ikkje detta kan få: nokkon va:rels’ som e:.
De va mo:ro så lenge de va:ra. Æugæie va:rær (skorper seg).
s Anne hadde ti:kje gått va:re på dessa gamle Ame:rikabre:va (passe på).
Me må ta kånn i va:re færr å få me slikt fantepakk å gjærra.
vare s Tefresshet e æi heller sjelden va:re i dessa ti:er.
De va kje flu:st me va:rur i hyllune så lenge kri:gen sto på:.
Kre:mæren åpna kuffeRten å tedde fram va:rune sine.
De då:lig kre:mær som lastær si æiga va:re. Ekta va:re.
Elle va:rune te butikken hæ:r kåm me ru:tebå:ten ne:ate by:’n.
Mangelva:rur gjekk jamt onna på æin, to: tri,- som blå:sne boRt.
varm adj Ba: re vent te’n blir varm i trøya. Ma:ri blir foRt hu:sevarm, dæ:r’o kåmmer.
De gjekk onna som varmt gvæitebrø:. Æin varm vaffel (ørefik). Varme vinnær.
De høller seg varmt færr å:Rsti:a. Varmt i væ:re. Varm som græut. Varme omsla:g.
varme s varme ell. værmde, Anne e flink som varme i ell slags arbæi.
Me får arbæi så me høller varmen. Må vente litt te eg får varmen i meg att.
O:la gå:r gjønne på varmen færr hennæRs skull om så: va: (ofre seg).
Eg svettær å tystær fæ:lt i denna værmden. Ta nokkon inn i varmen (tilgi).
Gått å kåmmå inn att i varmen. Legge nokka tre: på varmen.
Næi, ikkje om du flu:ger på varmen (ingen mulighet). Gjærra opp varme.
Du ska vell ikkje lå:ne varme heller (være så snar). Me må få: litt varme i ømmen.
De va kje værre heller de skulle vorre varme løsst (hastverk). Ikkje slepp’ut varmen!
Nøye me å slekke varmen. Ingen røyk uten varme. Få varme på pi:pa (tenne
SåmmåRsværmden. So:lværmden. Ømsværmden. Varmen hadde blussa opp att i må:sån.
- 277 Men sengevarmen hjølper deg mo:t ell slags pla:gur. Varmen å:t om seg i lynge.
e-v værme, Ska me kje inn å værme kånn litt? De værmte gått me æin kaffesu;p.
Me værmer opp denna suppeskvetten te meddag. De værmer gått hæ:r i so:lveggen.
varp
s Ja, dæ:r gjo:l’du et skjikkelæg varp, vi eg sæi (god fangst).
varsku s vaRsko, De blæi som et vaRsko færr kånn elle sammen detta (advarsel).
varte a-v Anne vaRtær jamt opp me de li:kaste ho ha:r i hu:se (servere).
vas
s Gå:r bygdegång me ell slags sledder å va:s. Fa:ra me va:s.
vase a-v va:sa, Den slampen va:sær å lu:ger, så’n tru:r de sja:v.
Va:sa seg ræint boRt i by:gatune.
Ha:r du va:sa boRt nykkjil`n nå igjen da? Vesla va:sa å pra:ta i øRska (feber).
vasekolle s va:s(a)kølle, Værre va:skølle skull’du kje hø:Rt i ditt li:v.
vasekopp s Nå:, din vesle va:sakåpp, må du kje skrø:ne så fæ:lt.
vask s De gjekk visst i vasken me hæile kjærlæghetta domses.
Vaskærbrette va ha:lt me kno:kane. Ha:r du fått vaskesju:ken allde:les?
Kle:svasken henger elt u:te på sno:ra te tørk. Oppvask på kammeRse (oppgjør).
Vaskvannssto:len va: ræint som æin møbbel å regne, me båtte skå:p å hylle.
De blæi ba:re æin liten kattevask. Me skråttevaska kånn væ:lære te hælgjine.
vaske a-v De e gutt som har vaska seg de (ros). Ta: filla å vask’åver gølve!
Nå må: du visst få vaska deg bæ:re i ø:rune (hører dårlig, ironisk).
Har vaska hæile hu:se ronn bæut. Fu:s færr ikkje å vask’ opp!
vaskefat s På æin sto:l mitt på gølve sto vaskvannsfa:te fæ:lig te dåkter’n kåm.
vaskefille s Bestandig skulle vaskærfilla så langt inn i dæi små: ø:rune.
vass- Vassbytte. Vassgræut. Vass-sma:k. D’e kje att æin vassdrå:på i bytta.
Vass-sju:k my:rjo:l. Ma:ri vassæuse (2o. juli). Mjølka va vassblanna.
Attme Stræumen e me sjella vasslæuse. De blå:s så vassføyka sto: te væ:Rs.
Vasskanten (stranda). Vannkant (ureint bord).
vassdape s -da:pa, Veslegutt vabbær å vassær i vassda:pane. Vassda:pane fry:ser te i:s.
vasse a-v Vassa hæim att i døgga utpå må:råsi:a. Gossæigær’n vassær i pengær.
Sku:l’ongane måtte somtir vassa i læussno:gen te skre:ve.
Færuten tru:g hadde høggærane vassa i u:brøyta te li:ve.
Me må: nåkk gå omve:gen ront,- ælva e kje vassans i da:g.
vassen adj Me li:kær ikkje vassne påte:ter te meddagen (bløt).
vassfis (-vis) s Den gången gjekk eg værk’læg vassfi:s (med uforretta sak).
vasslaus
adj Nårr bekken træut i trå:væ:r, va me æinvårr gången vasslæuse.
vassrenne st-v Tennane vassrenner ba:re ve sy:ne (løper i vann).
vasskrekk s D’e kje spø:k å vaske seg færr den som har vasskrekk.
vasskorpe s Mygg å my:hank svirra tett åver vasskårpa.
På onnsi:a lu:ra små:fisken li:ke i vasskårpa.
vassveg s Lang vassve:g (til brønnen). Me kåm jamnast vannve:gen (rodde).
vatn s vatten, Så gvi:lte me litt på å:rine å drakk Stræum-vatten or lo:ven (handa).
Men da: kan du tru:’n fekk vatten på mølla (bli ivrig). Li:ke som to: drå:pår vatten.
Nå: tru:r eg mest eg har tatt / ti:kje meg vatten åver hu:e (for vanskeklig).
Hølle hu:e åver vatne (greie seg, flyte). Frekst, kelt øllevatten (kildevann).
Stille som drøpt i vatten (dyp taushet). Gå: åver bekken etter vatten (unødig besvær).
Gå:songane hølt seg lenge nårr me sette kvistane i vatten. Leggevann (hårpleie).
D’e mest som å skvette vatten på gå:sa de (ingen virkning). Måtte la:ta vatne.
Drekkevatten. Vaskevatten. LoRtevatten. Men: Vann i kne:e. Vanne har gjinge (fødsel).
ved s Aller va me ve:alæuse så lenge eg kan hugse. Sto:re ve:ala:g ru:vde gått i ve:askjo:le.
Såmmårve:en va jamt trå:såve:,- mest fu:rokvist eller tunne o:repinnær.
Me må få: denna tørrve:en onner ta:k foRtast mæug’læg. Fæitve:. Baksteve:.
- 278 Grå:nve:en spra:kær. Fu:rove:en so:tær. Vi du hent’inn et ve:afanga te kve:len?
Den skarpe grå:nve:en passa best te klingbaksten. Æik e ha:lve:. Åsp e blæutve:.
Me fekk jamt et ri:m’læg ve:astykkji te rødding hos Å:len (skogteig til rydding).
D’e jamt ve:aræint i sko:gen etter ka:kelinna (snøfritt).
ved pre Vesla vill’ikkje værra ve: at’o lengta (innrømme). Stå: ve: o:la sine (ordholden).
Dæi følka e væ:l ve: seg på elle må:tær (selvberga).
D’e kje nokko ve:’o i de hæil tatt (ingen sjarm). D’e kje å gjærra ve: (ingen råd).
vede a-v ve:a, Arbæisfølk fekk jamt lå:v te å rødda å ve:a i Å:lesko:gen (hente ved).
vedde a-v Hæilt skrå:sikkeRt, de to:r eg vedde på. Ska me vedde eller?
Hå mykkji to:r du vedde på de:? De to:r eg vedde hetta mi på.
De: to:r eg vedde elt de eg æiger å ha:r på.
vedfang s I tussmørkre om kve:len, - to: ve:afanga inn i ve:akassa i ømsro:a.
vederstyggeleg adv D’e vedderstyggelæg som be:ver’n grasse:rær i såmmår (ødelegge).
vedgå
st-v Eg må ve:gå færr meg sjø:l at da: va: eg ikkje hø:g i hatten (tilstå).
vedkasse s Ve:akassa attme ømmen va beste sitteplassen om vinterkvellane.
vedtre s Somtir kåm de dri:vans di:gre ve:atre: me stri:ken. Putt innpå et ve:atre:!
vedunder s Den ny:e maggasi:nømmen va det ræinaste vedonder, da’n end’læg kåm.
veg s Nå ha:r me bare da:g å ve:g, ska me kåmmå tissnåkk te stemne (siste liten).
E detta nokko å ta: så på ve:g færr? Nå: må me kåmmå kånn i ve:g, å de: litt foRt æu.
Eg skulle nå samre ve:gen, så de gjekk færr de samre. Me klemmer i ve:g i må:rå.
Jenta va elt fi:re må:nær på ve:g (gravid). Renne i ve:g på denna må:ten! (ubetenkt).
Re:ka ve:galangs. Gå i ve:g me handel (starte). Me va på go: ve:g te å græie de.
Me måtte gå: lange omve:gær. Rødda ve:g. Gje: ve:g! Ra:ke Sto:rve:gen hæilt te dynna.
Den hompute krångleve:gen e mest ikkje fram kåmmans me hju:lresskapp.
Å fa:ra fanteve:gen såmmår som vinter e kje nokkon lettvinn le:veve:g.
Luska tomhent beba:Rs den ve:gen’o va kåmmen.
Gå:r ikkje a ve:gen færr nokko, hværken sto:Rt eller smått (uredd).
Me kåmmer ingen ve:g på denna må:en (feilslått forsøk). Gå: bønneve:gen.
Ja, de hadd’ikkje vorre a ve:gen me æin kaffesu:p.
De va ingen ve:g omkring (uunngålig). Krøtturve:g. Stu:lsve:g. Mæurve:g.
O:la gå:r kje a’ve:gen færr nokkon skapte ting heller (vike). Snu på hallve:gen.
Han fødde båtte se:g å si:ne på den vesle jo:lve:gen etter færeldra sine (småbruk).
Gå:r jamnast den ve:gen ne:sa pe:kær (rett fram). Å:, de slenger i ve:g på et vi:s.
Den knudrute vinterve:gen va kje fa:rans såmmåRsti:. Me to:k bæinaste ve:gen.
De gå:r den ve:gen hø:na sparkær (tilbake). Kåmmå te ve:gs enne (fullføre).
De tongt å gå: uttave:gas i ville u:brøyta. E de nokko i ve:gen me lå:sen? (feil).
De blæi kje så a ve:gen li:kevæ:l detta (passelig bra). Sku:leve:gen.
D’e kje ve:gsy:nt lenger innåver te stu:len. Ve:gvant hest. På ville ve:gær.
Mittve:gas. Hallve:gas. Mange hadde kåmme langve:gas ifrå færr å hø:re spellinga.
Bre:ve va kåmme på a:ve:gær æin gång i væRste krigså:ra.
vege st-v ve:ga, ve:ger, vog, har vo:ge, Ty:tebæ:ra mine vo:g snæue ti: kjillo.
Ja, dæ:r må du nåkk ve:ga o:la dine (passe hva du sier). Dæi o:la vo:g tongt.
De ve:ger færr bringa (kvalm). De: ve:ger opp færr mykkji (viktig).
Blæi vo:gen å fonnen færr lett. De hann si:er ve:ger jamt tongt i skå:la.
vegg s vegg, veggen, veggær ell. veggir, veggane ell.. veggine.
Detta e boRt i veggane elt sammen (absurd). Snu:r seg te veggen (avvisende).
KammeRsvønnæie sto: på vi: vegg.
Skødda sto: som æin vegg, så tjukk at du konne skjæ:ra’o.
Flu:ge på femte veggen (gå amok). Setta te veggs (stoppe, hindre).
Glo: i veggen (motløs). Sitta som veggpry:d (ikke få danse).
- 279 Slenge veggemellom. Egde ikkje nå:la i veggen (fattig). Tagde som veggen (taus).
D’e som de e: æin vegg boRte i stu:go (savn). Som å stange hu:e i veggen.
Værra flu:go på veggen (vitne til). Sitta innafærr fi:re veggær (isolert).
Anne vi helst ligge me veggen (innerst). Dom budde vegg i vegg (naboer).
Skrefta på veggen (varsel).Mø:te veggen (hinder). Luske ront veggine. Veggdy:r.
vegskille s vegnskjille, Dom skjiltes dæ:r i vegnskjille å gjekk hvæ:r te sitt.
I mange vegnskjille sto: æi vinnskjæiv mjølkerampe me to: eller tri: donkær.
veike s Væiken i so:lbrennær’n konne skårpe seg somtir, å måtte skra:pas ræin igjen.
veisleg adj Se:r lissom litt væislæg u:t etter den fæ:le fe:bersjæuen i vå:r (bleik).
veive a-v I Kjørkelanne stå:r jammen nokkon å væivær å vi å:ver.
Væivær å kjæimær værre heller æi vinnmølle (vifte).
veke s vi:ko, vi:ko, vi:kur, vi:kune, Ka:rane lå:g jamt boRte på nista hæile vi:kune.
Nista skulle rekke vi:ko te ennes. Vi:kosnista fekk rom i den gamle ru:pesekken.
Ja, ho få:r jammen åtte da:gær i vi:ko me hannom (vanskelig å omgås).
Mæini:sen konne bli liggans i vi:kosvi:s somtir. Vi:ko fy:ri ju:l va tra:vlaste vi:ko i å::re.
Åtte da:gær skulle i namne te:sva:ra æi vi:ko. Elle vi:kune hadde seks arbæisda:gær.
De kan vel ta: æin åtte da:gæRs ti:. Me gjekk på sku:len tri: da:gær i vi:ko.
vekk adv Ongguttane va hæilt vekk i den ny:e butikkjenta (betatt). Nå: høstas de foRt vekk.
Eg tru:r’n må ha vorre vekk nokka minuttær i ha:laste ri:ine (bevisstløs).
BoRte vekk, skværr som sokken i jo:la. Skusla vekk hæile arven te ingen ting.
Gå: vekk, har eg sagt, å pass dine e:gne sa:ker! Så:g vekk å latte som ingenting.
vekke e-v Sy:ne vekte visst te li:ve hallglømte minne ifrå ongdommen.
Stillte jamt vekkærklåkka på hall seks. Denna y:re ha:nan vekker opp hæile hu:se.
vekse st-v vekse, vekser, voks, vokse. Gjella har vokse kånn åver hu:e / opp å:ver ø:rune.
Stræumen vekser da:g færr da:g. Ille nårr mo:te vekser mens kreftine minkær.
Sli:ke jentur vekser ikkje på hvæRt strå: (ros). Vekser ne:åver som ku:rompa.
Vesl-O:la har vokse seg båtte hø:g å fø:r me å:ra. Må vel sna:Rt ha vokse ifrå: seg nå.
Massjonsdressen voks eg ifrå: fysste vinter’n. Ma:ri e oppvoksen hæ:r i bygda.
veksle a-v Tru:r snøtt dom to: har veksla et uvennleg o:l se:g imellom.
Kan du veksle æin hondrelapp i ti:kro:ningær? De va: kje mange o:la me veksla.
Vannstannen i Stræumen kan veksle mykkji ifrå må:na te må:na å:re igjønnom.
vekt s På pappbu:a fekk me blå:bæ:ra å ty:tebæ:ra kåns på vekta etter tu:r.
De va: nåkk denna erstatninga som te slutt blæi tonga på vekta (avgjøre).
vel adv væ:l, De va gått å væ:l elt sammen, hø:Rtas de u:t færr (tilfredshet).
De blæi gått å væ:l ti: kjillo denna gången. Pengane va: meg visst væ:l ont.
Ja, tru: de va: så væ:l at Jens sna:Rt ville slutte å drekke (sterkt ønske).
Eg tru:r denna gæuven e nåkså væ:l ve: seg æu. Han sitter væ:l i: de (litt rik).
Pengane kåmmer nåkk væ:l me: dæ:r dom kåmmer (behøves).
Eg trur de kåm væ:l me: at du så:g innom te’n (kjærkomment).
Pra:ten får me ta væ:lære æin a:’en gång (grundigere). De va:ra båtte lenge å væ:l.
De va nå væ:l fø:r æu (skulle bare mangle). Ja:, de va væ:l (selvfølgelig).
Eg tru:r de fo:r væ:l (kom til nytte) eller (hadde gått av å hø:re de).
Anne vi så gjønne gjærra væ:l elle sta:ær / hårr’o kåmmer (være snill).
Ta: nå væ:l me: deg inni rø:ane æu (vaske grundig). Elle va mette å væ:l færsy:nte.
De va nå væ:l fy:ri, om du skulle hølle meg me ma:ten æu (for raust).
I da:g går eg ront å gjærr elle væ:l te (har ærend i alle hus). Væ:lment å hjølpsam
Eg ville nå sjå: dekkan væ:l a’ga:le. Han e nå væ:l fa:ren me detta (godt stelt).
Klåkka ti: va me væ:l framme. O:la e væ:lsett nokkon hvæ:r sta: han (velkommen).
O:la e så væ:lhent me elt’n ta:r seg te: (godt handlag). Vask deg nå væ:l i ø:rune æu!
Detta bli:r ikkje sto:Rt å le:va væ:l a (smalhans). Snill å væ:lment hårre du se:r’n.
- 280 Eg ventær nå på oppgjø:r lisså væ:l e:g som du:. Du får le:va så væ:l da (hilsen).
Jæu da, han le:ver enda i beste vellgå:ende. Æi væ:lbru:ka bukse (slitt).
Kåmmå onner væ:l me (oppdage). Væ:lvoksne mastefu:rur.
velberga adj Me kåm kånn da væ:lbærgja igjønnom krigså:ra æu på æin må:te.
veldig adv (mye benytta forsterking) Veldig go:, veldig fint, veldig ra:Rt,
Veldig som de gje:r på: å sno:ge æu da. Nokko vålldigen te hø:ge bølgjur!
velfjåta adj væ:lfjå:tå, Ell denna go:e ma:ten gjærr kånn ronne å væ:lfjå:tå (trinne).
velfødd adj Sæinhøstes slakta me gjønne to: væ:lfødde gri:sir ell. gri:sær.
velgjord adj Sjø:lgjoRt e væ:lgjoRt om d’e aller så ille.
s Eg tru:r du gjo:l’n æi vellgjol om du sa:e de bæint te:’n (tjeneste).
velje e-v vælja, væljer, vællde, har vælld. Me vællde å snu: på hallve:gen.
Me hadd’ikkje sto:Rt å vælja i i dæi fem krigså:ra.
Du kan vælja u:t sja:v den kattongen du vi ha:. Vælja å vra:ka.
velling s Havrevelling me blå:bærsaft va go: kvellsma:t i dæi ti:er.
Den ny:e o:lfø:rær’n har jammen gjoRt ve:g i vellinga (ordne opp).
velment adj Eg tru:r læ:rinna kånses mente de gått. Væ::lmæinans følk elt sammen.
Væ:lmente følk e jamnast flinke te å skjønna på: små: ting du gjærr færr dom.
velnøgd adj Så reste stemnefølka hæimatt, gla:e å væ:l færnøgde me da:gen (tilfreds).
velsett
adj O:la e nå så væ:lsett hårr’n kåmmer henn han (velkommen).
velståande adj væ:lstå:ans, Dom se:r nå u:t te å værra væ:lstå:ans følk på elle vi:s.(litt rike).
Ska visst værra a væ:lstå:ans fame:li æu, etter som o:le gå:r.
Du må kje tru: at by:snobben bestandig e så væ:lstå:ans at de gjærr nokko.
velte a-v Ligger å veltær seg i senga te langt fram på da:gen (lat).
Du må kje velte deg i søyla på denna må:ten,- me fi:nbuksa å ell ting.
Konne tru: dom velta seg i pengær allde:les, dæi følka (overflod).
I væRste ve:gbræuta hølt høylasse på å velte lukst i grøfta.
Ve:ala:ge bynnær å si:ge på mitten; de høller på: å velte åver enne.
Æi tømmervelte. Æin velteplass. Et ro:tvelte. Æi veltefjø:l.
Gå:r på velten (gravid). Prø:vær å velte skulla å:ver på andre, så sna:Rt dom få:r ta:k
velvaksen adj Da eg møtte jyplingen att lenge etterpå, va’n blitt æin væ:lvaksen, stæut ka:r.
vemle a-v Eg hadde vemla i meg så mykkji lonka Stræumvatten om da:gen (drikke med ulyst).
Da blir eg foRt litt vemlema:ga etterpå (kvalm).
vemodig adj (omskriving) D’e søndlæg å sjå: som bakkane rønner te: / atte me busk.
D’e så lengtans å sjå att dæi gamle, kjente plassane, dæ:r me vanka som onge.
ven adj Næi men, kjæ:re, vakre ve:ne da! (Fin er ellers ordet som helst blir brukt).
Næi, men kjæ:re ve:ne, stå:r du hæ:r å fry:ser enda?
vende e-v Håkken ska eg venne meg te me detta? Tvi:venne. Venneha:ka (redskap).
De bli:r’kje de granne me:tære, nokkon ting, håss’eg snu:r å venner.
Gjærra venneræis me tomme byttur, å små: som ventær hæime.
Stu:go-gla:sa vente bæint u:t imot Stræumen. Venne de vonne te de go:e.
Venne den andre kja:ka te: (ydmyk). Venne om i ti:e.
Gammal va:ne e vonn å venne. Su:vent hu:sesta: (solrik tomt).
Nå: e de vel li:kast me venner ne:sa hæimåver att.
De ha:r lissom vent seg te de go:e elt sammen færr kånn (positiv utvikling).
Da: venner’o jamnast ba:re de dø:ve ø:ræie te: å la:ter som ingenting.
De venner seg i ma:gan ba:r’eg tenker på de (ubehag).
Be:tan venner seg i kjeften på meg (dårlig appetitt). Ongen e kje a:vent enda.
vende
s
Hå mange vennur har eg kje sagt detta førr?
Me rakk ikkje mæire heller to: vennur om da:gen (lang kjørevei).
Detta blir nåkk båtte fyste å siste venna færr min de:l (gang).
- 281 vending
s
Anne e jamt så sna:r i venninga. Sæin i venninga (treg).
Detta e kje gjoRt i æi hånnvenning. Gjærra ku:venning.
veng s
Ho flu:ger mest som æin skjærraveng. Skulle ta:as me vengebæine (stagge).
Fyst må’o nå få skjikkelæg luft onner vengine, villspikka Pappas (frihet).
venje e-v
venja ell. venne, venjer ell. venner, vente, har vent,
Eg har vent meg te: æin ekta filleva:na. Du venjer deg nåkk te: de ska du sjå:.
Æin kan venja seg me de vonne, te de: æu blir gått.
Må lissom venne seg te ell ting. Ka:ri e kje så gått vant hæimate heller.
Me må prø:v’å venja ongane a: me detta u:ves’ne.
venn s Nå må dekkan værra go:venner da, ongær! Hø:rer me:i venneflåkken.
Anne gjærr seg lissom te venns me elle ho; - Ingen færskjell på fattig å rik.
Å: ongane va jamt venner å væ:l færlikte, - ja, tenk på de:!
vente a-v Eg tru:r’o ventær seg nå: i ma:i (skal føde). Ja, ho e ventans nårr de ska værra.
Mens me ongane venta kånn meste sju:ke te ju:lekvellen (jul 1939).
Venta gamlingane på tørrfisken å klingen.
Imens konne krigen værra ventans te lanne nårr som helst.
Me ventær heller å se:r litt på de (utsette). Me ventær fremmen i må:rå.
De va kje bæ:re å vente nokka da:gær da? Vente å sjå: på de (nøle).
De: måtte du vente æu, nårr du fa:rer fram på denna må:ten.
Ha nokko gått i vente. De va kje a:na (bæ:re) å vente heller (skepsis).
Den ventær ikkje færgje:ves som ventær på nokko gått.
Kan ikkje vente mæire heller tri: mærkær tælgj a æin tre:bokk.
Vent heller me de: te du e tørr ba:kafærr ø:rune (voksen).
Denna ny:ve:gen lar vente på seg. Ventær me lengsel å smæRte.
Venta i sju: lange å sju: bræie (svært lenge). Ba:re vent, ska du få sjå:!
veps s gvefs, Han e skjo:t som æin gvefs. Gvefsebø:le. D’e visst gvefseå:r i å:r.
Gvefsehonningen e litt ri:mlægære i pri:s (vits). Jo:lgvefsen kan værra lomsk.
verande adj værrans, De va kje værrans u:te i de: gri:sevæ:re (uutholdelig).
Æi hæimeværrans dåtter. Sto:Rt sett e’o visst inneværrans vintersti:.
Besta blæi jamt værrans på stu:len fram te fyste fråstnettane.
verden s Næi, du værden, så fi:nt som dekkan har fått stelt de i ha:gan.
Hårr’i all værden har eg gjoRt’a le.sebrillune mine nå: igjen?
Håss’i værdens ri:ke ska detta bli:? Å du sto:re værden som du: har vokse!
Håkke(n) i værden konne detta værra? Eg vill`ikkje bytte me’o færr elt i værden.
Nå må: du færr elt i værden ikkje nemne detta te nokkon.
Hått i værdens lann å ri:ke ska nå detta bety:? Aller i værden at eg gå:r me: på detta.
Ho ha:r lissom græie på ell værdens ting æu. Setter værden på enne færr de minste.
Hått i vi:e værden ska me finne på? Næi, nå stå:r ikkje værden te påsske.
Nokka dagær frå: eller te: e nå kje ell værden heller (bagatellmessig).
Ho ga: seg a værden færr den vonne ryggen sin.
Sjøl le:ver’n lissom i sin eigen værden, å trifs me de..
Setta ongær te værden. Eg ha:r ikkje ell værden å rutte me heller.
verdsleg adj Følk e lissom ba:re opptatt a væRslæge ting i da:g, sta:s å færnøyelsær.
På basa:rane møter hæile bygda opp, båtte krest’læge å væRslæge bygdefølk.
verdt adj vælt, E de u:ma:ken vælt å prø:ve lykka da tru? (lønne seg).
D’e vel ikkje bry:e vælt å prøve æingång. Ikkje takk væRt æin gång (verdiløst)
Den megga e kje mæire vælt ho: heller andre følk i bygda.
Hå mykkji tru:r du detta framskå:pe kan værra vælt på æin slomp? (pris).
D’e kje vælt å kåmmå så eltfærr ti:læg heller (tilrådelig).Ikkje vælt å dreste færr langt.
D’e kje vælt du pra:tær om detta te nokkon. Detta go:væ:re e gull vælt i slåtten.
- 282 Jens suns sja:v at’n e så frykt’læg gått vælt (fortjener mye).
vere st-v værra, e:, va:, har vorre. D’e så grett, som de kan båtte værra å bli:.
Jæu, de kan så: værra de:, sa e:g, va kje de: fu:lt sva:ra? (herme).
De va: som de skulle så værra (selvfølge). Værra me: på mo:roa (delta).
Dæi som mykkji har, har sjella nokko å værra a: me te andre (gi bort).
Jens får nå værra færr den’n e: (godta han slik han er).
Eg e så a: meg kommen me denna gjikta om da:gen (opprådd).
Den slags u:ve:sen har eg aller vorre u:te færr førr (oppleve).
Næi, de: kan du værra blå: færr (ingen mulighet).
Plassjentune va jamnast boRte på te:nesta å:re ront.
Gamle-læ:rær’n får nå værra færr den’n e:, tonghø:Rt som’n e: å stæukelæg.
Anne va så u:t a seg færr den ny:e sølgja ho hadde mista (ulykkelig).
Æin må værra om seg å færr seg, ska’n få: nokko i: seg å på: seg.
De va’kje færr ingenting at’o hadde pussa seg så på hå:re (ikke uten grunn).
Rett som de e: ståppær hæile rukle opp (ganske ofte).
De gjeller å værra utom seg i ti:e, viss du vi ha ånnehjølp.
De: va nokko te ka:r de (ros). D’e nå aller annsless me den tingen, væit du.
D’e kje værrans u:te i denna sprengkulla. De va nokko de: æu (skuffelse).
Detta gamle treskeværke har vorre hæilt utom ikkje i lange ti:er (ubrukelig).
Jens har gått som vorre hæimeværrans i hæile vinter.
Ja, e: de kje de: som e: da?(enig) Følk væit ikkje sitt æie beste
Detta e nå kje mæire heller de må: værra (i minste laget).
De de: som e: de, væit du. Om så: va:, va de kje me:g imo:t.
Har du nokko settapåte:ter å værra a:’ me te kånn i vå:r? (til overs)
Ho vill`ikkje værra ve: at’o lengta hæimatt, mø:le (innrømme).
Næi, ikkje mæire heller aller de som va: (slett ingenting).
De får nå værra færr de: de e: elt sammen (må godtas).
De va: seg nokko de: æu (negativ overraskelse).Blæi værrans i Amerika li:ve ut.
verje e-v værja, Finn deg æin på:k, så mykkji du har nokko å værja deg me.
Han væRdde seg så gått å så lenge’n konne.
Dom måtte værja seg båtte me nebb å klø:ær.
verk s Den ny.e varanda’n på framsi:a blæi nå lissom kro:na på værke.
verke
e-v værke, værker, væRte, har væRt, De murrær å værker litt i bæitevi:s..
De har væRt så gru:somt i æin gammal tønnstubb.
Får kje nåttero: færr æin hæRsens værkefing. Æin værkebyll.
Ja:, nå: ræint u:t værker eg etter å kåmmå i gang me grøftinga (ulålmodig).
verke s O:la henger i: å arbæir båtte hælgj å værke. I må:rå e de svaRte værka att.
verkeleg adj Skull’eg da værk’læg værra la:ig te å opple:va detta på mine gamle da:gær.?
verksted s væRste, Du skulle sjå: så kjekt et væRste O:la har fått seg.
verpe
st-v værpe, værper, vorp, har vorpe, Som æi værpetrengt hø:ne, så å sæi.
Hønsa har vorre flinke te å værpe i hæile såmmår.
verpesjuk adj Satt dær så værpesju:k hæile langsammelæge kve:len (har noe å fortelle).
verre adv (av ille) D’e vel ikkje værre me: de færr denna gången (ikke så farlig).
De va værre de! (kinkig). Ikkje så væRst heller etter må:ten (ganske bra).
Bæ:rhøsten blæi så væRst enda, den kelle såmmår’n tatt i betraktning.
Hårre har du: de væRst henne da? (ironi). Værre gæ:lenska:p skull’du kje sett!
Næi, de: e: nå de væRste eg har hø:Rt! (forferdelse).
Detta bli:r bare værre å verre etter som ti:a gå:r.
De hadd’ikkje vorre værre om de va varme læus (krise).
De må jamt bli: værre før de kan bli bæ:re. D’e blitt ba:re værre me å:ra æu detta.
- 283 De hadd’ikkje vorre værre om de va skji:re gjift eg bæu’n (kresen).
vers s Ja, nå: synger dom nåkk på siste væRse me slåtten æu. Synge bo:lvæRse.
versne a-v væRsne, Råttepla:ga suns ba:re (å) væRsne å:r færr å:r / å: om a:na (bli verre).
veslevaksen adj Veslevaksne ongær kan værra båtte læie å løgglæge.
Legger u:t, væit du, vesle mø:le,- så veslevaksen i pra:ten at du ræint må ondras.
vest s Væ:re står a vesta. Vestavæ:r. Vestavinn, Eg har vorre vestafærr et æ:renn.
De’kje gått å kåmmå innafærr vesten på hannom (inneslutta).
vestantil adv vestate, Linnvæ:re kåmmer gjønne vestate, anten de vinter eller vå:r.
vete e-v vetta, væit, visste, har visst. Katta vi’kje vetta a: ongane sine (bry seg om).
Jentongen visst’ikkje a: seg på lenge (uklar). Nå: får du vetta hutt (gi seg).
De: du ikkje væit, har du ikkje vont a. D’e kje gått å vetta (uvisst).
Væit vel snøtt framme å ba:k på æi ku: æin gång (heilt ukunnig).
De: måtte du nå vetta æu, viss du to:k bry:e me å tenke deg om.
D’e sna:Rt å vetta håssen detta vi gå:. Han visst`ikkje bæ:re, stakkær (uvitende).
Visst’ikkje o:le a: de førr de smalt (brå reaksjon). Har aller visst a: nokko bæ:re.
Me visste kånn inga a:na rå:. Følk skulle ba:re visst.
Du skulle ba:re vetta så snå:lt me hadde de på gjebbusda:gen Annes.
Følk væit ikkje hå gått dom ha:r de nå færr ti:a. Ja, den som visste de: du!
Eg væit ba:re me meg sjø:l eg hå li:te de ska te: mange gångur (følsom).
Ta:r’o kje imo:t detta me åpne armær, væit’o kje sitt æiga beste.
Besta væit ikkje de best’o ska gjærra kånn nårr me stikker innom.
Næi, me væit ikkje lenge fy:ri kånn (usikkert).
Du kann da vetta’o vi ha: deg, tøtta, - me fyste o:le æu.
Visste hværken u:t eller inn. Ja, Gu:d væit, håsse detta vi gå:. Så vitt eg væit.
Ikkje bæ:re heller eg væit så e dom ringfærlå:vå æu.
Den skjebba væit ikkje hå gått’o ha:r de hæ:r i ti:er som dessa.
Visste ikkje anten eg skulle le: eller gri:ne. Æin væit hå’n ha:r, men ikkje hå’n få:r.
De ba:re så vitt du væit de te æin a:en gång (klar beskjed).
Kjærring me bæin i ne:sa,- væit seg rå: færr de meste å enda litt te:.
vett s Den får bru:ke vette, som ha:r de. Næi, nå får følk sna:Rt ta: te vette.
Jens har ikkje vett på hått’n si:er. Sto:Rt hu:e å li:te vett,.. Ja, du kan da vetta de:.
Har du gjinge ifrå vette eller? D’e nåkk ikkje så flu:st me vette dæ:r i gå:l’n.
Den tusten ha:r vel ikkje mæire vett i hæusen / skølten, stakkær.
De li:te vett å snakke på denna må:ten om kjørka å dæi tinga.
Næi, d’e nåkk ikkje te å:veRs me vette heller dæ:r i gå:len.
Kvinnfølka har nå sjella vett på pengær å den slags, væit du.
Ha:r ikkje vett færr æin skjilling. Anne har så gått vett (forståelsesfull).
Du skre:mte meste vette a meg. Gå: fram me vett å færtstann.
Ja, du snakkær som du har vett te. Fi:revett. D’e kje vett skaft i detta.
Vette kåmmer me å:ra. Næ:ringsvette e nå jamnast i ården.
Hviss ba:re følk hadde vett på å slutte i ti:e. Sonnt følkevett.
vettskremt adj Konne saktens bli vett(a)skremt a mindre.
vettug adj E:’n fysst på den lo:na, e: de kje et vettug sva:r / o:l å få: a’n.
E du kje rektig vettug eller? EthvæRt vettugt mennskje må da skjønna de:.
Ho e jamt så vettug me ongane (forståelsesfull). Vettug som få: (forstandig).
vev s Kærringane stillte jamt opp å hjøllte hina:en me å renne å