Nowa sztuka narodowa na lewicowej platformie

Originalveröffentlichung in: Herito, 3 (2012), Nr. 8. S. 180-188
i8o
H E R I T O NR 8 ( 3 / 2 0 1 2 )
REFLEKSJE, WRAZENIA, OPINIE
REFLECTIONS, IMPRESSIONS, OPINIONS
Nowa sztuka
narodowa
na lewicowej
platformie
Maria Poprzqcka
New national art
on a left-wing
platform
Nowa Sztuka Narodowa
New National Art
2 czerwca 2012 - 19 sierpnia 2012
2 June 2012 ­ 19 August 2012
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
Museum of Modern Art in Warsaw
kuratorzy: Sebastian Cichocki, Lukasz Ronduda
curators: Sebastian Cichocki, Lukasz Ronduda
—>- www.artmuseum.pl
T
o wtasnie jest gfowny problem intelektualny [...] Czy mozna podzielic rzeczywistosc
ludzkq - bo w istocie wydaje sie; ona podzielona -
—>~ www.artmuseum.pl
£i TJV>rthat is the main intellectual issue [...] Can one
_L divide human reality, as indeed human reality
seems to be genuinely divided, into clearly different
na catkiem odrebne kultury, historie, tradycje, spo-
cultures, histories, traditions, societies, even races,
feczeristwa, nawet rasy, i pozostac w konsekwen-
and survive the consequences humanly? By surviv­
cji czfowiekiem. Chodzi mi o to, czy istnieje jakis
i n g t h e consequences humanly, 1 mean to ask wheth­
sposob unikni<jcia wrogosci implikowanej przez
er there is any way of avoiding the hostility expressed
podzial na „nas" i „ich". Takie podziaiy sq bowiem
by the division, say, of men into "us" (Westerners) and
HERITO NR 8 ( 3 / 2 0 1 2 )
1
W e j s c i e na w y s t a w e , n a p i e r w s z y m p l a n i e d t o n i e . . J e z u s a
C h r y s t u s a Krola W s z e c h s w i a t a " , M i r o s t a w K. P a t e c k i
T h e e n t r a n c e to t h e e x h i b i t i o n , in t h e f o r e g r o u n d g i a n t h a n d s
of Jesus Christ - The King of the World, M i r o s t a w K. P a t e c k i
[©1 Jan Smaga, Muzeum Sztuki Nowoczesne
181
Graffiti grupy Warsaw FanaticS
generalizacjami, uwypuklajqcymi roznice mi^dzy
"they" (Orientals). For such divisions are generalities
Graffiti by Warsaw FanaticS
roznymi kategoriami ludzi, zwykle wcelach niezbyt
whose use historically and actually has been to press
group
1
chwalebnych" . To cytat z lektury klasycznej i nie-
the importance of the distinction between some men
nowej, jakq jest Orientalizm Edwarda Saida, patro-
and some other men, usually towards not especially
na badari postkolonialnych. Ale wlasnie ten tekst, li-
admirable ends." 1 This is a quotation from the clas­
czqcy lat ponad trzydziesci, nasuwa siq jako refleksja
sic text, Orientalism, by Edward .Said, the patron of
po wystawie Nowa Sztuka Narodowa w warszawskim
postcolonial studies. But it is precisely this text ­ over
Muzeum Sztuki Nowoczesnej.
30 years old ­ which comes to mind after the exhibi­
Wystawa nie jest duza. Jej rozmiary dyktuje przestrzeri dawnego sklepu z wykladzinami i dywanami,
ktory jest tymczasowq siedzibq Muzeum. Mimo to
tion New National Art in the Warsaw National Mu­
seum of Modern Art.
This exhibition is not large. Its size is dictated by
wy wolala spory oddzwiek medialny, na pewno wi^k-
the area of the former carpet stoic, which is the tem­
szy niz wi^kszosc wystaw MSN.
porary headquarters of the Museum. In spite of this, it
Przyczyna medialnego szumu jest oczywista: oto
prawicowa sztuka znalazla siq w lewicowym mu­
has had considerable media impact, certainly greater
than most MSN (Museum of Modern Art) exhibitions.
zeum! Kwalifikacje polityczne sq tu jak najbardziej
The reason for the media interest is obvious:
na miejscu. Jak chyba zadna z polskich instytucji mu­
right­wing art in a left­wing museum! Looking at the
zcalnych warszawskie Muzeum Sztuki Nowoczesnej
issue in political terms is absolutely appropriate.
ma jednoznaczny profil polityczny. To „instytucja tak
Like probably no other Polish museum, the Warsaw
HERITO NR8 (3/2012)
lewicowa, ze spokojnie moglaby miec swojq wlas-
Museum of Modern Art has an unambiguously po­
nq platform^ na Paradzie Rownosci" - pisal recen-
litical profile. It is an "institution that is so left­wing
zent „Obiegu", dodajqc o wystawie: „To troche^ tak,
that it could easily have its own platform at the Para-
jakby Palestyriczycy przygotowali wystawe^ o izra­
da Rownosci," (Equality Parade) - wrote a reviewer
elskim wojsku. Albo Legia napisala piosenke^ o Wi­
in Obieg, adding this about the exhibition: "It is a lit­
dzewie lub »Krytyka Polityczna« przygotowala semi­
tle bit as if the Palestinians had prepared an exhi­
2
narium na temat Leszka Balcerowicza" . Co wi^cej,
bition about the Israeli army. Or Legia football club
wystawa jest cze^ciq Solidarity Action berliriskiego
had written a song about its rival, Widzew, or Kryty-
Biennale Sztuki Wspolczesnej, ktorego kuratorem
ka Polityczna had prepared a seminar on the subject
jest Artur Zmijewski, redaktor artystyczny „Kryty­
of Leszek Balcerowicz." 2 What's more, the exhibition
ki Politycznej".
is part of Solidarity Action of the Berlin Biennale for
Co pokazano na wystawie? Kuratorzy (Sebastian
Cichocki i Lukasz Ronduda) mowiq o dlugich kwe­
rendach, ale na ekspozycji nie ma niczego, czego
Contemporary Art, whose curator is Artur Zmijew ski,
artistic editor of Krytyka Polityczna.
What was being shown at the exhibition? The cu­
uprzednio nie znalibysmy z mediow. Wejscie ujmu­
rators (Sebastian Cichocki and Lukasz Ronduda)
jq olbrzymie dlonie Chrystusa ze Swiebodzina (Mi­
talk about extensive research, but there is nothing
roslaw Patecki). Nad calosciq dominuje glosny film
at the exhibition which we didn't know about before­
Ewy Stankiewicz Krzyi ­ dokumentalny zapis zajsc
hand from the media. Guests enter through the giant
przed Palacem Prezydenckim latem 2010 roku. Do­
hands of Chrystus ze Swiebodzina (Christ the King
minuje silq ideologicznego przekonania, profesjonali­
from Swiebodzin, Mirosfaw Patecki). Ewa Stank­
zmem montazu i manipulatorskq maestriq. Po dwoch
iewicz's much­publicised film Krzyz (Cross) domi­
latach widac, ze to najwazniejszy obraz wojny pol­
nates the whole exhibition ­ a documentary record
sko­polskiej, ktora rozgorzata pod smolenskim krzy­
of the events in front of the Presidential Palace dur­
zem na Krakowskim Przedmiesciu, a teraz weszla
ing the s u m m e r of 2010. It dominates with its ide­
w skamieniah], zimnowojennq faz(j i nic (takze ta
ological strength of conviction, professionalism of
wystawa) nie wskazuje na jej dajacy sic; przewidziec
editing and manipulative mastery. And after tw o
koniec. Wobec tego filmu slabo ­ o paradoksie ­ ata­
years it can be seen that it is the most important film
kuje widza nadekspresyjne dzielo niegdysiejszego
about the Polish­Polish war which broke out at the
„dzikiego". Mam tu na mysli Smolensk Zbigniewa Do­
Smolensk Cross on KrakowskiePrzedmiescie, and has
wgiatty. Autor dal wyraz wiary w teorie^ wybuchu
now entered a fossilised, cold war phase, with noth­
na pokladzie TU 154. Widzimy rozszalate blondynki
ing (including this exhibition) pointing to a foresee­
w legginsach, rozwiane wlosy, efekty stroboskopowe,
able end. In comparison to this film, the "overex­
latajqce krwawe serca... Jako na zrodla obrazowania
pressionist" work of the one once "wild one" ­ what
dla pokaznych rozmiarow plotna, zasadnie wskazy­
a paradox! ­ "assaults" the viewer only mildly. I have
wano na amerykanskie filmy katastroficzne, plonace
in mind Smolensk by Zbigniew Dowgiallo. The au­
wiezowce i inne, do czego dorzucic mozna dyskote­
thor expressed faith in the theory of an explosion on
kt;, w ktorej przedawkowano extasy.
Ozdoba wystawy jest niewqtpliwie dywan z plat­
board the TU 154. We see frenzied blondes in leggings,
windswept hair, strobe effects, flying bloody hearts...
kow kwiatow, zwyczajowo usypywany na procesjt;
It has been correctly pointed out that the inspira­
Bozego Ciala przez mieszkaricow wsi Spycimierz.
tion for the images on the giant canvas w ere Ameri­
Kwietny chodnik prowadzi ku jednemu z projektow
can disaster movies, burning skyscrapers and other
powstalych w zwiqzku z rozpisanym przez Centrum
things, to wh ich you can throw in a disco where peo­
Rzezby Polskiej oraz Ministerstwo Kultury i Dzie­
ple have ov erdosed on ecstasy.
dzictwa Narodowego konkursem na pomnik kata­
The jewel in the crown of the exhibition is un­
strofy smolenskiej. Jest to centralnie wyeksponowa­
doubtedly a c a r p e t of flow er petals, c u s t o m a r i ­
ny obelisk, u stop ktorego przysiadla dziewczynka
ly strew n during the Corpus Christi procession by
HERITO NR 8 ( 3 / 2 0 1 2 ) I REFLEKSJE, WRAZENIA, OPINIE
REFLECTIONS, IMPRESSIONS, OPINIONS
bawiqca si^ przelamanym samolocikiem (autorami sq
inhabitants of the village of Spycimierz. The flow­
Boguslaw Zen i Malgorzata Korenkiewicz). Dobrze
er walkway leads to one of the projects that has aris­
reprezentowana jest subkultura stadionowa. Mamy
en in conjunction with the competition announced
mural wykonany przez kibicow Legii oraz duza foto-
by the Polish Sculpture Centre and the Ministry of
grafi<j oprawy towarzyskiego meczu Legii Warszawa
Culture and National Heritage for a monument to
z ADO Den Haag - gigantyczny, przykrywajacy try-
the Smolensk catastrophe. It is a centrally exhibited
bun^ wizerunek Chrystusa z napisem (szwabacha)
obelisk, at the foot of which a little girl has sat down
„Boze, chrori fanatykow". Ze swiata sportu pocho­
and is playing with a broken toy airplane (the au­
dzi tez bialo­czerwony panel (takie panele oplatajq
thors are Boguslaw Zen and Malgorzata Korenkie­
koszyk stadionu Narodowego). Reszta to materiaiy
wicz). Football stadium subculture is well represent­
prasowe relacjonujace cuda, doniesienia 0 relikwiach,
ed. There is a mural created by Legia fans as well as
ktore uratowaly ladujacy bez podwozia samolot pi­
a huge photograph of the friendly match between
lotowany przez kapitana Wrone;, komiksy 0 powsta­
Legia Warszawa and ADO Den Haag- in which there
niu warszawskim, nagrania raperow. Osobne miej­
is a gigantic image of Christ covering the grandstand,
sce zajmujq oktadki periodyku „Fronda", projektu
together with the words (in Schwabacher typeface)
Jana Zieliriskiego.
"God, protect fanatics". A red and white panel also
Materia wystawy jest wi^c wysoce roznorodna
originates from the world of sport (such panels are
i w znacznej czejsci „nieartystyczna". Obok gatun­
woven into the wickerwork surrounding the national
kow tradycyjnych, jak malarstwo i rzezba, mamy film,
stadium). The rest are press materials reporting mir­
gazety, nagrania, zapisy akcji. Sq prace profesjonal­
acles, reports on relics that saved the airplane pilot­
ne i amatorskie, wytwory przemyslowe i r^kodzielo,
ed by Captain Wrona (which landed without an un­
trwala w zamysle komemoracja i efemerydy. Kurato­
dercarriage), comics about the Warsaw Uprising
rom zarzucano nawet hybrydyczny charakter ekspo­
and recordings of rappers. A separate place is occu­
zycji ­ niesiusznie. Wbrew tytulowi wystawa nie po­
pied by covers of the periodical Fronda, designed by
kazuje sztuki, lecz zjawiska kulturowo­polityczno­
Jan Zielinski.
­religijne. Nie jako „sztuka" powstal film Stankiewicz,
The work at the exhibition is thus highly diverse
nie „sztukq" majq bye oprawy meczow, procesyjne
and to a large extent "non­artistic". Besides tradition­
kwietne dywany, ani nawet okladki „Frondy". Nie­
al genres, such as painting and sculpture, there are
zaleznie od tego, jakq przyjmiemy definicje; „sztuki",
films, newspapers, recordings and records of activ­
czy tez z niej w ogole zrezygnujemy, motywacje kie­
ities. There are professional and amateur works, in­
rujace tworcami plynq skadinad: z religijnej wiary,
dustrial creations and handicrafts, commemorations
z propagandowej pasji, z rytualu, z tradyeji i obyczaju.
conceived as long­term and ephemera. The curators
Ich motywacje nie wyply wajq z artystycznej potrze­
have even been unjustly criticised for the hybrid na­
by. Stad bezzasadnosc pojcjc, norm i kryteriow sto­
ture of the exhibition. Despite the title, the exhibition
sowanych do sztuki, z czego zresztq kuratorzy zna­
doesn't show art, but cultural­political­religious phe­
komicie zdawali sobie spraw§.
nomena. Stankiewicz's film was not intended to be
Jeszcze wi^cej z a s t r z e z e n budzi drugi czlon
art, and neither are the images and slogans at football
t y t u k i : „nowa". Skrajne emocje rozbudzone ka­
matches and the floral processional carpets, nor even
tastrofq smoleriskq daly poti^zny impuls tworczo­
the covers of Fronda. Irrespective of what definition
sci samookreslajqcej sic; jako narodowo­patriotycz­
of "art" we accept, or otherwise give it up altogether,
na, budujqcej poczucie wspolnoty na fundamencie
motivations guiding creators come from elsewhere:
martyrologiczno­ofiarniczym. Taka sztuka kwit­
from religious faith, from propaganda passion, from
nie wszakze w Polsce od kilku dziesi(jcioleci (jesli
ritual, from tradition and custom. Their motivations
nie od czasow zaborow). Przed bez mala trzydzie­
do not stem from artistic need. Hence the pointless­
stu laty podobnie silnym bodzcem jak obecnie kata­
iH'ss
strofa smolenska bylo dla niej zamordowanie ksi^dza
which, in any case, curators are perfectly aware of.
of concepts, norms and criteria applied to art.
185
i
as
.V
Fragment ekspozycji,
n a p i e r w s z y m p l a n i e Smolensk
Zbigniewa Dowgiatty
P a r t of t h e e x h i b i t i o n ,
in t h e f o r e g r o u n d Smolensk
by Zbigniew Dowgiatlo
Popieluszki, ktore podobnie zrodzilo meczeriska iko-
The first word of the title: "New" raises even more
nografie, poezj^, pobozne piesni. Dzis naleza do niej
concerns. E x t r e m e emotions aroused by the Smo­
nie tylko Lichen, tamtejszy kosciot z malowanq hi-
lensk disaster gave a p o w e r f u l boost to creativi­
storia Polski, Golgota czy licznie rozsiane po terenie
ty that is self­defined as national­patriotic, build­
parku stacje m^ki narodu polskiego. Polskie sank-
ing a sense of community on martyrological­sacri­
tuaria, nowe koscioty, aranzacje wielkopiatkowych
ficial foundations. Such art has flourished in Poland
Grob(')\v Pariskich, ottarze i dekoracje uliczne na pro-
for several decades (if not since the times of the par­
cesje Bozego Ciata, oprawa pielgrzymek, ogromny
titions). A similarly strong stimulus to the current
rynek dewocjonaliow, zarowno produkcji chiriskiej,
Smolensk catastrophe was (for Poland) the murder
jak i lokalnej - to jest rodzima ikonosfera. Narodowa,
of Father Popietuszko less than 30 years ago, which
ale bynajmniej nie nowa. Co wi^cej, nie jest ona zad-
similarly gave birth to martyr iconography, poetry
nym izolowanym, marginalnym curiosum czy skan-
and devotional songs. Examples today include not
senem. Przeciwnie, jest masowa, integralnq cz^sciq
only Lichen, and the church with its painted his­
naszej kultury wizualnej. Wydaje si^, ze w tej chwi-
tory of Poland, Golgota or the numerous stations of
li ksztaltuje nie tylko wyobraznif religijnq, w duzej
the agony of the nation of Poland scattered around
mierze takze wyobraznie historyczna Polakow.
the park. Polish sanctuaries, new churches, arrange­
Sztuka (czy tez: nie-sztuka, definicyjne spory sa
ments of Good Friday Tombs of Christ, altars and dec­
jalowe) pokazana na wystawie nie jest wi^c nowa.
orations in the street for the Corpus Christi proces­
Nowoscia jest jej obecnosc w Muzeum Sztuki No-
sion, pilgrimage "accessories", and the huge market
woczesnej. Medialne komentarze swiadczq o tym,
for dewocjonalia (devotional items), produced both in
ze intencje kuratorow nie sq jasne. Dostalo sie; im
China and locally ­ this is the native iconosphere. It is
i z prawa, i z lewa. Publicysta „Rzeczpospolitej" po­
national, but not in the slightest bit new. What's more,
dejrzewa nawet, ze MSN asekuruje sie na wypadek,
it is not an isolated, marginal curiosum or skansen.
gdyby prawica wygrala nast^pne wybory. Zgodnie
On the contrary, it is a mass, integral part of our vis­
z takim rozumowaniem Muzeum ta wystawa przy­
ual culture. It seems that at this moment not only is
mila sic ewentualnej przyszlej wladzy, chce zabezpie­
religious imagination being shaped, but so too ­ to
czyc sobie jej przychylnosc w staraniach o budynek.
a large extent ­ is the historical imagination of Poles.
1 8 6 HERITO NR 8 ( 3 / 2 0 1 2 ) REFLEKSJE, W R A Z E N I A , OPINIE
REFLECTIONS, IMPRESSIONS, OPINIONS
Jan Grzegorz Zieliriski,
M : \ l l k is
IPISMO PO$WH;CONE
okiadka pisma „Fronda", 2 0 0 6
M
Jan Grzegorz Zielinski, the cover
of Fronda magazine, 2 0 0 6
A
ttiu n tin VAT I
T h u s the art (or else: non­art, definitional dis­
putes are pointless) shown at the exhibition is not
new. What is new is its presence at the Muzeum Sztuki
Nowoczesnej. Media comments attest to the fact that
the intentions of the curators are not clear. They have
been criticised by both the right and the left. A Rzeczpospolita journalist even suspects that MSN is safe­
guarding itself against the eventuality that the right
wing wins the next elections. According to such rea­
soning, the Museum is sucking up to a possible f u­
V f / . '.'M
1.1
ture government with this exhibition, and wants to
gain favour in its efforts to acquire the building, etc... 3
In turn, a journalist from Gazeta Wyborcza, following
- W^mm
roZA Kosc/0£rr;
a long conversation with the curators is not entirely
sure that the exhibition is actually a serious under­
taking, and not just a mockery of "pseudo­patriotic
kitsch" 4 . A journalist from the left­wing bastion, ie
Krytyka Polityczna also thinks similarly. 5
Why is it so difficult for the curators to convince
us that the exhibition is serious and not a political and
social event? The latter interpretation was supported
[©*] J a n S m a g a , M u z e u m S z t u k i N o w o c z e s n e j
by the presence of a group reconstructing the War­
i tak dalej...3. Z kolei dziennikarz „Gazety Wyborczej"
forms of liaison officers, boys from the Parasol battal­
saw Uprising at the vernissage: hostesses in the uni­
w diugiej rozmowie z kuratorami do korica nie daje
ion giving out leaflets ... How is it possible to believe
wiary, ze wystawa jest przedsiewzieciem powaznym,
that the exhibition was not poking fun at political
a nie szyderstwem z „pseudopatriotycznego kiczu" 4 .
correctness, but was rather intended to give a voice
Podobnie mysli publicysta z lewicowego matecznika,
to those "who had been pushed out of the debate on
czyli „Krytyki Politycznej" 5 .
modernity"? That it's not with ridicule but in all ear­
Dlaczego kuratorom tak trudno nas przekonac,
nestness that the exhibition has reached out to loot­
ze wystawa jest zrobiona na serio, a nie dla polityczno­
ball fans and the Egeria of Solidarnych 2010 (Solidari­
­towarzyskiego evenfu? Tenui przekonaniu sprzyja­
ty 2010), Ewa Stankiewicz, to the nationalist­rappers
ta obecnosc na wernisazu powstariczej grupy rekon­
and the miracle­hungry readers of tabloids, to the pa­
strukcyjnej: Iqczniczki jako hostessy, chlopcy od Pa­
rishioners from Spycimierz and Swiebodzin? Unfor­
rasola rozdajqcy ulotki... Jak uwierzyc, ze ekspozycja
tunately, one has to admit that the Obieg reviewer is
powstaia nie dla popisu z politycznej poprawnosci,
right, that in the apparently obsequious original com
tylko dla dania grosu „wypartym z dyskursu nowo­
mentary, "a deeply hidden false note can be felt be­
czesnosci"? Ze nie z kpinq, Iecz z powagq pochylo­
neath the curators' explanations". A patronising note.
no sie^ nad kibicami i egeria Solidarnych 2010, Ewq
"Another world", say the curators about the mi­
Stankiewicz, nad raperami­narodowcami i zlaknio­
lieux penetrated by them. But it's not the one spelt
nymi cudow czytelnikami tabloidow, nad parafianami
with a capital letter: "Other", so cherished for years
ze Spycimierza i Swiebodzina? Niestety, trzeba przy­
by philosophers of culture and anthropologists, l i s
znac racje^ recenzentowi „Obiegu", ze w pozornie czo­
not known to what extent the curators felt their own
fobitnych autorskich komentarzach „mozna odczuc
"otherness" towards "others". If so, was that "other­
gleboko ukrytq pod biaiymi tabliczkami z kuratorski­
ness" not just "superiority"? One thing is sure: the di­
mi eksplikacjami falszywq nute/'. Nuti; protekcjonalnq.
vision into "us" and "they" continues unchanged.
HERITO NR 8 ( 3 / 2 0 1 2 )
„Inny swiat", mowia kuratorzy 0 penetrowanych
No common ground has been established. "They"
przez siebie srodowiskach. Ale nie jest to ten pisany
have remained as a field of exploration, research­
z wielkiej litery „Inny", tak holubiony od lat przez fi­
ers into which the mentality of past generations of
lozofow kultury i antropologow. Nie wiadomo, na ile
ethnographers scrupulously describing strange rites
kuratorzy poczuli wobec „innych" swoja wlasnq „in­
and customs hasn't been got rid of. This accusation
nosc". Jesli tak sie stalo, to czy ta „innosc" nie byla
of "neo­colonialism" returns in "left­wing" reviews.
po prostu „lepszoscia"? Jedno jest pewne: podziat
"It is interesting that showing works with a Cath­
na „nas" i „ich" trwa nienaruszony. Zadna przestrzen
olic cross and a Polish flag in a Polish museum is ­
wspolna nie powstala. „Oni" pozostali jako pole eks­
for some people ­ associated with a display of tro­
ploracji, ktorego badacze nie wyzbyli sie^ mentalno­
phies from an anthropological­colonial trip to Pol­
sci dawnych etnografow skrupulatnie opisujqcych
ynesia," the curators retort. 6 However, positivist
dziwne obrztjdy i obyczaje. Ten „neokolonialny" za­
19th­century thinking continuously emerges from
rzut powraca w pisanych „z lewa" recenzjach. „Cieka­
their statements: "The idea was to provoke discus­
we, ze pokazanie prac z katolickim krzyzem i polskq
sion on the subject of Polish grappling with the mod­
flagq w polskim muzeum kojarzy sie; niektorym z po­
ern form [...] if national­patriotic art becomes better,
kazem trofeow z antropologiczno­kolonialnego wy­
then we will only gain from this. We will have bet­
jazdu na Polinezje" ­ odparowujq kuratorzy 6 . Jednak
ter papal monuments and better designed churches
pozytywistyczne, dziewietnastowieczne myslenie co
[...] It is worth making an effort to ensure that [Poles]
rusz wyziera z ich wypowiedzi: „Chodzik> 0 sprowo­
look at better objects." 7 "We are fighting for better
kowanie dyskusji na temat polskiego mocowania sie^
papal monuments" ­ that was the title of an interview
z nowoczesnq formq [...] jesli sztuka patriotyczno­
in Krytyka Polityczna. Taking this statement at face
­narodowa bedzie lepsza, to tylko na tym skorzysta­
value, let us ask the question: what has the "discourse
my. Bedziemy mieli lepsze pomniki papieskie i le­
of modernity" to offer (in, let's say, the field of visu­
piej zaprojektowane koscioly [...] Warto zadbac 0 to,
al arts) to pilgrims travelling to Lichen? Good taste?
7
zeby [Polacy] patrzyli na lepsze obiekty" . „Walczy­
Modern form? What type? And who should "take care
my o lepsze pomniki papieskie" ­ tak zatytulowano
of it"? Just kidding.
wywiad w „Krytyce Politycznej". Biorqc te; deklara­
Assuming that the creators of the exhibition had
cje; za dobrq monete^, postawmy pytanie: co „dyskurs
good intentions, we r e t u r n to Edward Said's fun­
nowoczesnosci" ma do zaofiarowania (chocby w dzie­
damental question ­ is there some way of avoiding
dzinie sztuk wizualnych) ludziom pielgrzymujqcym
the hostility implied by the division into "us" and
do Lichenia? Dobry gust? Nowoczesnq forme/:' Jakq?
"they"? The exhibition as an event­provocation has
I kto mialby 0 to „zadbac"? Wolne zarty.
fulfilled its role. Less the exhibition itself, however,
Zakladajqc rzetelne intencje tworcow wystawy,
and more the meetings and discussions accompany­
wracamy do podstawowego pytania Edwarda Saida ­
ing it. Extreme right­wing activists, such as the di­
czy istnieje jakis sposob uniknicjcia wrogosci impli­
rector Grzegorz Braun or the documentary film­mak­
kowanej przez podzial na „nas" i „ich"? Wystawa jako
er Ewa Stankiewicz, have appeared on the "left­w ing
wydarzenie­prowokacja spelnila swojq roltj. Mniej
platform". Usually, however, such discussions serve
jednak sama ekspozycja, bardziej towarzyszqce jej
not so much to "bring conflicting viewpoints clos­
spotkania i dyskusje. Na „lewicowej platformie" po­
er'* or to establish protocols of differences, as to dig
jawili si^ ekstremalni aktywisci prawicy, jak rezy­
into entrenched battle positions. That was probably
ser Grzegorz Braun czy dokumentalistka Ewa Stan­
the case this time. On the political plane it would be
kiewicz. Zwykle jednak takie dyskusje sluzq nie tyle
naive to expect conciliation. Even if there w as a lit­
„zblizaniu stanowisk" czy ustalaniu protokolow roz­
tle confusion, everything will quickly return to "nor­
bieznosci, ile okopywaniu sie na przyjetych bojowych
mal". For the division: "us ­ they" is not exclusively
pozycjach. Tak chyba byto i tym razem. Na plasz­
political. It's the main intellectual problem on a global
czyznie politycznej naiwnosciq byloby oczekiwanie
scale (Edward Said again). It has been worked on for
HERITO NR 8 ( 3 / 2 0 1 2 ) REFLEKSJE, WRAZENIA, OPINIE
REFLECTIONS, IMPRESSIONS, OPINIONS
k o n c y l i a c y j n y c h r e z u l t a t o w . N a w e t jesli b y i o troche;
y e a r s , b e c a u s e it is i n h e r e n t in t h e e s s e n c e of h u m a n
zamieszania, wszystko szybko wroci w stare koryta.
n a t u r e . It is j u s t a q u e s t i o n of " a v o i d i n g h o s t i l i t y " .
P o d z i a f : „ m y ­ o n i " n i e j e s t b o w i e m w y t a c z n i e poli­
However, t h e discussion on o t h e r issues raised by
t y c z n y . T o g f o w n y , 0 g l o b a l n e j skali p r o b l e m intelek­
t h e c r e a t o r s of t h e e x h i b i t i o n is p r o m i s i n g a n d m a y
t u a l n y ( z n o w Said). P r z e p r a c o w y w a n y l a t a m i , b e z
b e a r f r u i t : t h e p o s s i b i l i t i e s a n d l i m i t a t i o n s of m u s e ­
sukcesu, bo t k w i a c y w istocie ludzkiej natury. Cho­
u m institutions, or even m o r e broadly ­ institutions
dzi tylko o „unikni^cie wrogosci".
of c u l t u r e . M o s t of t h e e x h i b i t s w e r e c r e a t e d o u t ­
Natomiast obiecujaco moze owocowac dyskusja
side i n s t i t u t i o n s , a n d let u s r e p e a t : t h i s is t h e m a i n ­
wokot innej kwestii postawionej przez tworcow wy­
s t r e a m of Polish v i s u a l c u l t u r e . T o w h a t e x t e n t a r e
stawy: mozliwosci i ograniczeri instytucji muzealnej,
t h e s e institutions, w h i c h declare o p e n n e s s , really
czy nawet szerzej ­ instytucji kultury. Wi^kszosc
o p e n , a n d to w h a t e x t e n t , p r e a c h i n g t o l e r a n c e , toler­
e k s p o n a t o w p o w s t a l a w p o z a i n s t y t u c j o n a l n y m obie­
a n t ? T o w h a t e x t e n t , c a l l i n g t h e m s e l v e s "critical", a r e
g u , a p o w t o r z m y : t o j e s t m a i n s t r e a m polskiej k u l t u r y
t h e y c a p a b l e of s e l f ­ c r i t i c i s m ? T o w h a t e x t e n t , w h i l s t
w i z u a l n e j . Na ile t e i n s t y t u c j e , d e k l a r u j a c o t w a r t o s c ,
e n c o u r a g i n g d i a l o g u e , a r e t h e y able t o g i v e u p t h e i r
sq r z e c z y w i s c i e o t w a r t e , n a ile g t o s z q c tolerancje^ ­
d o m i n a n t p o s i t i o n ? T h e r e a c t i o n s of MSN r e g u l a r s
t o l e r a n c y j n e ? Na ile, z w q c sie; „ k r y t y c z n y m i " , z d o l n e
r e v e a l b o t h a d o c t r i n a l n a r r o w n e s s a n d a f e e l i n g of
sq d o a u t o k r y t y c y z m u ? Na ile, n a w o l u j a c d o d i a l o g u ,
s u p e r i o r i t y t o " t h e m " . T h e c u r a t o r s , in c a l l i n g t h e i r
p o t r a f i q w y r z e c sie; s w o j e j d o m i n u j q c e j pozycjiV Re­
e x h i b i t i o n "a v e r y c r i t i c a l s t a t e m e n t a b o u t i n s t i t u ­
a k c j e s t a l y c h b y w a l c o w MSN o b j a w i a j q i d o k t r y n a l ­
tions"8, are right. W h e t h e r the exhibition t u r n s out
nq c i a s n o t f , i p o c z u c i e w y z s z o s c i n a d „ n i m i " . K u r a ­
t o b e a n event o r a sensation, a c a b i n e t of c u r i o s i t i e s
torzy, n a z y w a j q c s w o j q w y s t a w e ; „ b a r d z o k r y t y c z n q
or an e v e n t t h a t is i m p o r t a n t for t h o u g h t a b o u t Polish
8
w y p o w i e d z i q o i n s t y t u c j a c h " , m a j q racje;. O d r o z ­
a r t a n d v i s u a l c u l t u r e will d e p e n d o n h o w t h e a b o v e
woju idqcej w t y m k i e r u n k u dyskusji b f d z i e zaleza­
mentioned discussion develops.
to, czy w y s t a w a o k a z e sie^ eventem czy e w e n e m e n t e m ,
gabinetem osobliwosci czy w y d a r z e n i e m w a z n y m
Translated from the Polish by George Lisowski
dla myslenia o polskiej sztuce i k u l t u r z e w i z u a l n e j .
M A R I A POPRZFXKA ­ a r t h i s t o r i a n a n d a r t critic, p r o f e s s o r at t h e
MARIA POPRZ^CKA ­ profesor historii sztuki, krytyk sztuki, pra­
I n s t i t u t e of Art History, W a r s a w University. H e r m a i n a c a d e m ­
cuje w I n s t y t u c i e Historii Sztuki UW. P r z e d m i o t e m jej zaintere­
ic i n t e r e s t s a r e 19th­ a n d 2 0 t h ­ c e n t u r y p a i n t i n g a n d c o n t e m p o ­
s o w a n i a jest m a l a r s t w o XIX i XX w i e k u oraz s z t u k a wspoleze­
r a r y art. She h a s recently p u b l i s h e d a collection of e s s a y s Oko,
s n a . O s t a t n i o o p u b l i k o w a f a Oko, widzenie, sztuka. Od Alber-
widzenie, sztuka. Od Albertiego do Duchampa (An eye, a sight,
tiego do Duchampa, zbior u h o n o r o w a n y w 2 0 0 9 roku N a g r o d q
an art. From Alberti to Duchamp), which w a s h o n o u r e d in 2 0 0 9
Literackq G d y n i a w kategorii eseju.
with t h e G d y n i a Literary Award in t h e "essay" category.
1. E d w a r d W. S a i d , Orientalizm, H u m . W. K a l i n o w s k i , W a r s z a w a
1991, s. 81.
2. M a r c i n K r a s n y , Dom strachow. Nowa Sztuka Narodowa w MSN.
„ O b i e g " , 7­ 0 6 . 2 0 1 2 .
3. M a r e k H o r o d n i c z y , Koncesjonowana sztuka narodowa,
. . R z e c z p o s p o l i t a " , 7. 0 6 . 2 0 1 2 .
4. Patrioci. nie lekajcie sie obciachu, z S e b a s t i a n e m C i c h o c k i m
1. Edward W. Said, Orientalizm. N e w York 2 0 0 3 , p.45.
2. Marcin Krasny, Dom strachow. Nowa Sztuka Narodowa w MSN,
in: Obieg, 7th J u n e 2012.
3. Marek H o r o d n i c z y , Koncesjonowana sztuka narodowa, in:
Rzeczpospolita, 7th J u n e 2012.
4. Patrioci, nie lekajcie sie obciachu, S e b a s t i a n C i c h o c k i a n d
fcukasz Ronduda, curators of the e x h i b i t i o n "Nowa S z t u k a
i t u k a s z e m Ronduda.kuratorami wystawy „Nowa Sztuka
Narodowa", talk to G r z e g o r z Sroczyriski, in: Gazeta Wyborcza,
Narodowa", rozmawia Grzegorz Sroczyriski, „Gazeta Wyborcza",
14-15 lipca 2012.
14­15 l i p c a 2012.
5. Cichocki, Ronduda: Walczymy o lepsze pomniki papieskie.
z L u k a s z e m Ronduda^ i S e b a s t i a n e m C i c h o c k i m r o z m a w i a J a s
Kapela, ..Krytyka Polityczna", 30.06.2012.
5. Cichocki. Ronduda: Walczymy o lepsze pomniki papieskie, Lukasz
R o n d u d a a n d S e b a s t i a n C i c h o c k i talk to J a s Kapela, in: Krytyka
Polityczna, 3 0 t h J u n e 2012.
6. Ibidem.
6. I b i d e m .
7. Patrioci, nie lekajcie sie obciachu, op.cit.
7. Patrioci, nie lekajcie sie obciachu, o p . cit.
8. Cichocki, Ronduda: Walczymy..., op.cit.
8. Cichocki, Ronduda: Walczymy..., op. cit.