pobierz - Natura 2000

My dla Ziemi i dla regionu
- sukcesy „Kręgu”
1
Wydawca:
Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Płocku
09-400 Płock, ul. Stary Rynek 20
tel/fax 024 268 37 74
e-mail: [email protected], www.rceeplock.eko.org.pl
Autorzy:
Nauczyciele – uczestnicy warsztatów "Edukacja ekologiczna oparta na
społecznościach - KRĄG” w ramach projektu "My dla Ziemi i dla regionu- warsztaty
dla nauczycieli"
Redakcja: Janina Kawałczewska
Skład: Iwona Marczak
Opracowanie graficzne: Dariusz Winiarski
Wydano ze środków:
Samorządu Województwa Mazowieckiego,
Wojewódzkiego Funduszu
Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej w Warszawie.
2
Wstęp
My dla Ziemi i dla regionu - sukcesy „Kręgu”
Żyjemy w czasach ciągle zmieniającej się rzeczywistości, w której musimy
rozwiązywać problemy gospodarcze, społeczne i środowiskowe. Potrzebna jest do
tego wiedza i umiejętności, które pozwalają stworzyć nam i naszym następcom
bezpieczniejszy, zdrowszy i lepszy świat. Wiedzę i umiejętności możemy zdobyć
poprzez edukacje dla zrównoważonego rozwoju. Jest to edukacja o szerszym zakresie
niż edukacja przyrodnicza czy ekologiczna, zawiera, bowiem oprócz zagadnień
ekologicznych, także problematykę społeczną (zdrowie, prawa człowieka, problemy
kulturowe) i kwestie ekonomiczne (rozwój gospodarczy, modele produkcji,
konsumpcji).
Edukacja dla zrównoważonego rozwoju uczy samodzielnego identyfikowania
problemów, ich rozwiązywania, kształtowania systemu wartości w ciągu całego życia
człowieka i zdobywania umiejętności, które zapewniają człowiekowi trwały
i wszechstronny rozwój.
W 2002 r. Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych ustanowiło w latach 20052014 Dekadę Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju w celu inspirowania
krytycznego i twórczego myślenia, propagowania zachowań umożliwiających trwały
i zrównoważony rozwój.
Wytyczne dla realizacji zadań Dekady zawiera Strategia Edukacji dla
Zrównoważonego Rozwoju Europejskiej Komisji Gospodarczej Narodów
Zjednoczonych, która przyjęta została na spotkaniu ministrów ds. środowiska oraz
edukacji w Wilnie w 2005 r. Ustalenia Konferencji stawiają bardzo ważne zadania dla
edukacji, będącej jednym z podstawowych praw człowieka. Edukacja ta:
- jest warunkiem wstępnym osiągnięcia właściwego zarządzania, podejmowania
właściwych decyzji oraz promowania demokracji,
- może pomóc w urzeczywistnieniu naszej wizji przyszłości,
- może kształtować i wzmacniać zdolność oceny rzeczywistości i podejmowania
decyzji na rzecz zrównoważonego rozwoju osób, grup, społeczności, organizacji,
państw,
- może kształtować krytyczne myślenie, rozwijać świadomość, podnosić kwalifikacje,
a w efekcie proponować nowe wizje, pomysły, rozwijać nowe metody i narzędzia
wdrażania.
Wpływając na zmianę sposobu myślenia, umożliwi ludziom tworzenie
bezpieczniejszego, zdrowszego i lepszego świata.
Edukacja dla zrównoważonego rozwoju wymaga:
- współpracy i partnerstwa wielu podmiotów (władzy, naukowców, edukatorów,
przedsiębiorców, środków masowego przekazu, organizacji społecznych,
nauczycieli, społeczności lokalnych, kościołów),
- usystematyzowanych i zsynchronizowanych działań podejmowanych przez
wszystkie podmioty uczestniczące w procesie edukacji, w tym między innymi:
3
 uwzględnienia zadań edukacji w programach i planach przyjmowanych na
wszystkich szczeblach administracji rządowej, samorządowej,
 włączenia jej do nauczania formalnego i nieformalnego oraz do wszystkich
programów kształcenia i doskonalenia dorosłych,
 zapewnienia pomocy dydaktycznych, materiałów edukacyjnych,
 zachęcania
nauczających
i
zaangażowanych
w
edukację
formalną
i nieformalną do dzielenia się doświadczeniami,
 dzielenia się wiedzą tj. dystrybucja dobrych praktyk, informacji i doświadczeń
w zakresie edukacji dla zrównoważonego rozwoju pomiędzy partnerami
zaangażowanymi w edukację:
- promocji
współpracy
pomiędzy
instytucjami
oświaty
formalnej
i nieformalnymi organizacjami,
- tworzenia materiałów edukacyjnych dla nauczających, uczących się,
- ułatwienia dostępu do zasobów informacji o zrównoważonym rozwoju oraz stałego
poszerzanie zawartych w nim treści w zakresie między innymi:
 promocji działań na rzecz edukacji dla zrównoważonego rozwoju w miejscu pracy,
tworzeniu programów i szkoleń dla pracowników, promowania odpowiedzialnych
zachowań,
 rozwijania współpracy w zakresie edukacji dla zrównoważonego rozwoju pomiędzy
partnerami (wspólne projekty działań dla zrównoważonego rozwoju społeczności
lokalnych),
- na poziomie szkół:
 tworzenia własnych programów zrównoważonego rozwoju przez placówki
edukacyjne,
 włączenia w nauczanie o zrównoważonym rozwoju przykładów lokalnych
problemów społecznych, gospodarczych i ekologicznych,
 współpracy z partnerami lokalnymi,
 osiągnięcia certyfikatów świadczących o zrównoważonym zarządzaniu (cała
placówka oświatowa winna stosować się do zasad zrównoważonego rozwoju).
RCEE w Płocku jest jedną z wielu działających w Polsce organizacji pozarządowych,
prowadzących edukację dla zrównoważonego rozwoju dzieci, młodzieży i dorosłych.
Nasza działalność obejmuje:
- organizację i przeprowadzenie konferencji, szkoleń, seminariów, warsztatów,
konkursów, plenerów artystyczno-przyrodniczych,
- inicjowanie budowy urządzeń ochrony środowiska, ścieżek przyrodniczodydaktycznych,
- czynną ochronę przyrody,
- wydawanie materiałów edukacyjnych,
- prowadzenie biblioteki.
4
Realizujemy różne programy. Dotyczą one głownie propagowania zasad
zrównoważonego rozwoju i aktywizacji społeczności lokalnych do działań
ekorozwojowych.
Jednym ze sztandarowych naszych projektów jest program „Krąg” - mający swe
korzenie w Instytucie dla Społeczności Zrównoważonych w Vermont w USA
(program ma często nazwę polsko-amerykański program „Krąg”) - realizowany od
1994r. Jest to edukacja środowiskowa oparta na społecznościach. Celem strategicznym
programu „Krąg” jest wykształcenie i przygotowanie społeczności lokalnych,
zdolnych do osiągnięcia równowagi ekologicznej, gospodarczej i społecznej w swoich
lokalnych „Małych Ojczyznach”. Celem programu są:
- liderzy wspierający działania na rzecz zrównoważonego rozwoju,
- uczestnicy projektów, jako odpowiedzialni obywatele skoncentrowani na rozwoju
zrównoważonym, rozumiejący wartości środowiska przyrodniczego, skutki rozwoju
społecznego i gospodarczego.
Uczestnikami projektów realizowanych przez RCEE w Płocku z poszczególnych
środowisk są: nauczyciele, uczniowie, rodzice, przedstawiciele władzy, organizacji
pozarządowych, biznesu, mediów.
W trakcie realizacji projektów:
- myślimy o przyszłości i uczymy planować przyszłość,
- dostosowane są międzynarodowe doświadczenie (w tym amerykańskie)
do lokalnych warunków,
- członkowie grup projektowych potrafią identyfikować problemy ekorozwojowe,
projektować sposoby ich rozwiązania i wdrażać je,
- uczymy zrozumienia globalizacji – zrównoważonych społeczności działających
lokalnie na rzecz rozwoju zrównoważonego Ziemi.
Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Płocku jest krajowym koordynatorem
programu. Wdrażamy go w 11 województwach.
5
Od pierwszej edycji programu przygotowywaliśmy materiały konferencyjne oraz
zestawy scenariuszy edukacji dla zrównoważonego rozwoju opracowane przez
trenerów programu „Krąg” i jego uczestników.
W niniejszej publikacji (elektronicznej) przedstawiamy Państwu kolejny zbiór
scenariuszy zajęć oraz programów nauczania opartych na edukacji dla
zrównoważonego rozwoju (ZR), programów działań na rzecz ZR lokalnych środowisk,
powstałych
w wyniku realizacji projektu „My dla Ziemi i dla regionu – warsztaty dla
nauczycieli…” finansowanego ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego
i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie.
Projekt obejmował nauczycieli z powiatów: ciechanowskiego, mławskiego,
płońskiego, pułtuskiego, żuromińskiego, płockiego, gostynińskiego, sierpeckiego
i wołomińskiego.
Cele projektu:
Cele bezpośrednie:
1. Zapoznanie nauczycieli z metodami wykorzystania technologii informacyjnej
w praktyce szkolnej podczas realizacji zagadnień z zakresu ochrony środowiska
i zrównoważonego rozwoju.
2. Kształtowanie wśród nauczycieli holistycznego myślenia o wzroście gospodarczym,
jakości życia i ochronie środowiska przyrodniczego dla potrzeb wdrażania
zrównoważonego rozwoju (ZR).
3. Aktualizacja i rozszerzeni wiedzy, nowatorskich form i metod pracy w zakresie
edukacji dla ZR.
4. Wymiana doświadczeń nauczycieli w zakresie edukacji dla ZR.
5. Rozpowszechnianie idei programu edukacji ekologicznej opartej na społecznościach
– programu „Krąg” w dobie zrównoważonego rozwoju.
6. Dzielenie się doświadczeniem zdobytym w trakcie prowadzenia programu
z innymi regionami, które chcą rozwijać lokalne działania ekorozwojowe, których
fundamentem jest edukacja ekologiczna.
Cele pośrednie:
1. Poszerzenie wiedzy ekologicznej wśród młodzieży i dorosłych.
2. Podnoszenie umiejętności badawczych w zakresie matematyki, fizyki, chemii,
biologii, geografii, informatyki, angielskiego.
3. Tworzenie aktywnych grup, zawiązywanie koalicji działających na rzecz
zrównoważonego rozwoju swojego środowiska.
4. Zaangażowanie i współuczestniczenie lokalnej społeczności w podejmowaniu
decyzji dotyczących zrównoważonego rozwoju w lokalnych środowiskach.
5. Hierarchizacja problemów środowiskowych w danej społeczności.
6. Stworzenie sieci ośrodków terenowych na poziomie lokalnym realizujących
projekty ekorozwojowe w woj. mazowieckim.
6
Projekt obejmował:
CZĘŚĆ PIERWSZĄ - kurs doskonalący dla nauczycieli przedmiotów
przyrodniczych różnych typów szkół dotyczący wykorzystania technologii
informacyjnej w praktyce szkolnej podczas realizacji zagadnień z zakresu ochr
ochrony środowiska przyrodniczego i wdrażania ZR.
Uczestnicy: nauczyciele z terenu powiatów: ciechanowskiego, mławskiego
płońskiego, pułtuskiego, żuromińskiego, płockiego, gostynińskiego, sierpeckiego.
Ramowy program kursu doskonalącego dla nauczycieli (łącznie 25 godzin):
Moduł I Edukacja ekologiczna a technologie informacyjne – dwa dni
1. Możliwości wykorzystania technologii informacyjnych w praktyce szkolnej przy
realizacji treści dotyczących ochrony środowiska i ochrony przyrody.
- zajęcia lekcyjne, zajęcia pozalekcyjne, zajęcia terenowe, zielone szkoły, praca
własna uczniów, projekty edukacyjne.
2. Nawigacja satelitarna, GPS jako narzędzie pozyskiwania danych (wykład, zajęcia
terenowe.
Program GLOBE, jako przykład sieci badawczej:
- wykorzystanie programu GLOBE do pozyskiwania informacji o stanie środowiska
przyrodniczego,
- opracowywanie kart dydaktycznych dotyczących zagadnień o stanie środowiska
z wykorzystaniem danych zawartych w bazie tego programu,
- przykładowe programy multimedialne pomocne w realizacji treści z zakresu
ochrony środowiska, ochrony przyrody, ekologii- m.in. Wirtualny Kampinoski Park
Narodowy.
3. Wykorzystanie serwisu Google Earth w edukacji przyrodniczej i ekologicznej:
- wyszukiwanie miejscowości i planowanie tras wirtualnych wycieczek
przyrodniczych,
- pomiar odległości pomiędzy punktami,
- współpraca serwisu z odbiornikiem GPS,
- przeglądanie zdjęć z podróży, szlaków wycieczek,
- wyświetlanie nazw miejscowości, obiektów geograficznych i trójwymiarowych
modeli budynków D3.
Moduł II
Poznawanie walorów przyrodniczych Kampinoskiego Parku
Narodowego- sesja wyjazdowa – (jeden dzień)
- poznanie wybranych elementów przyrody nieożywionej i ożywionej,
- zajęcia terenowe na ścieżce dydaktycznej- przejście trasy ścieżki z wykorzystaniem
odbiorników GPS.
7
CZĘŚĆ DRUGĄ:
Warsztaty dla nauczycieli z powiatu wołomińskiego pn. Edukacja ekologiczna
oparta na społecznościach – KRĄG - (łącznie 25 godzin):
Program części II:
Moduł I - Sprawdźmy jaką grupą jesteśmy ?
1. Wskaźnik złożonej inteligencji.
2. Teoria multiinteligencji Howarda Gadrnera – wykład.
3. Tworzenie mapy zasobów zespołu w oparciu o testy indywidualne uczestników.
4. Mapa mojego środowiska – ćwiczenie w 4 grupach równoległych połączone
z prezentacją wykonanych posterów.
Moduł II
Wprowadzenie do rozwoju zrównoważonego.
1. Co rozumiesz pod pojęciem rozwój zrównoważony?
- Swobodne wypowiedzi uczestników – rundka w kole.
- Potrzeby i zachcianki – ćwiczenie w zespołach trzyosobowych i prezentacje
wyników grup na forum.
- Ćwiczenie z fotografią samochodu. Jakie warunki musi spełnić ten samochód, aby
być przyjaznym dla środowiska?
- Komponenty edukacji dla zrównoważonego rozwoju.
2. Jakie są obszary edukacji ekologicznej i edukacji dla ZR.
3. Jak ocenisz, czy żyjesz w społeczności zrównoważonej?
4. Ekologiczny Footprint – jako narzędzie do badania naszej konsumpcji.
5. Omówienie zasad wykonania pracy zaliczeniowej.
6. Podsumowanie wszystkich metod i aktywności zaprezentowanych podczas II sesji
ze szczególnym zwróceniem uwagi na różnorodność technik dzielenia uczestników na
grupy i pracy w grupie.
7. Porządkowanie sali wykładowej.
Ewaluacja, czyli realizacja programów, według których ocenione zostaną zamierzone
rezultaty. Pozwoli to nam ocenić wartość działań, ich mocne i słabe strony.
Moduł III - urządzenia ekologiczne
Przedstawienie nowoczesnych urządzeń ekologicznych znajdujących się na terenie
Zielonej Szkoły w Sendeniu:
kotłownia na biomasę,
kolektory słoneczne,
oczyszczalnia biodynamiczna,
zasady funkcjonowania w/w urządzeń.
Moduł IV – Lokalne Partnerstwo
 Społeczność lokalna
1. Organizacja pracy uczestników i trenerów.
- Prezentacje indywidualne uczestników.
- Do czego służy tajemniczy przyrząd?
2. Czym jest społeczność lokalna? – praca w zmiennych grupach.
- Pojęcie społeczności.
8
- Cechy społeczności.
- Czym dla mnie jest społeczność lokalna?
- Czy czujesz się członkiem społeczności lokalnej?
3. Budujemy definicje poniższych terminów.
Praca w grupach równoległych.
- Gmina.
- Społeczność lokalna.
- Wspólnota.
- Mała Ojczyzna.
4. Tworzymy mapę zasobów i potrzeb społeczności lokalnych, w których żyjemy.
 Procesy budowania grup i zespołów w środowisku lokalnym.
1. Jak zbudować idealną społeczność – pantomima dla 4 grup.
2. Etapy prowadzące do zmiany w społeczności:
- społeczność śpi,
- społeczność marzy,
- społeczność działa.
3. Role w społeczności lokalnej – ćwiczenie z prześcieradłem.
4. Cechy lidera i animatora.
5. Jaką rolę pełnisz w swojej społeczności lokalnej?
6. W jakiej roli czujesz się lepiej? – ćwiczenie „Pociąg”.
7. Podsumowanie modułu IV.
Moduł V - Planowanie projektów aktywizujących społeczność lokalną
Pozyskiwanie funduszy na projekty realizowane w społecznościach lokalnych.
1. Analiza gwiazdy pytań.
- PO CO ? (uzasadnienie)
- CO ? (co ma być zmienione?)
- KTO ? (osoby odpowiedzialne za przeprowadzenie zmiany)
- JAK ? (strategia, plan wprowadzania zmiany)
- KIEDY ? (harmonogram)
- GDZIE ? (warunki)
2. Przegląd propozycji różnych działań proekologicznych w oparciu o Teczkę
Pomysłów – praca w 4 grupach równoległych.
3. Tworzenie konkretnych projektów działań na rzecz środowisk lokalnych na
formularzach wniosku do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej w Warszawie - ćwiczenia w grupach równoległych
i prezentacja gotowych wniosków przez liderów grup.
4. Prezentacja instytucji finansujących projekty i zadania proekologiczne.
- Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
- Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
- Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
- Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
- Fundusz Lokalny Ziemi Płockiej „Młodzi Razem”.
- Fundusze Unii Europejskiej.
9
5. Ćwiczenie na współpracę: „Woda życia”.
6. Ewaluacja warsztatów: Koniczynka.
7. Zadanie do realizacji w miejscu pracy – przygotowanie scenariuszy zajęć,
omówienie sposobu ich przygotowania i przesłanie do RCEE.
CZĘŚĆ TRZECIĄ
Konkurs na scenariusze zajęć edukacji dla zrównoważonego rozwoju – „Sukcesy
Kręgu”
Uczestnicy wykorzystując wiedzę zdobytą podczas warsztatów tworzyli własne
scenariusze zajęć oraz programy nauczania oparte na edukacji dla zrównoważonego
rozwoju (ZR), programy działań na rzecz ZR społeczności z terenów wiejskich
i małomiasteczkowych. Najlepsze prace zostały nagrodzone oraz wyróżnione
dyplomem.
Prace były przygotowane indywidualnie, zostały zebrane w jedno wydawnictwo,
zamieszczone na stronie internetowej RCEE w Płocku, Starostwa Powiatowego
w Wołominie i wydane w formie elektronicznej.
Scenariusze zaprezentowane poniżej, to pomysły powstałe podczas warsztatów
edukacyjnych. Są to prace autorów z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi. Scenariusze
zostały podzielone na grupy.
Zachęcamy Państwa do korzystania z pomysłów i dobrych praktyk edukatorówtrenerów edukacji dla zrównoważonego rozwoju. Można w/w scenariusze łączyć,
uzupełniać
o analizę problemów ekologicznych, społecznych i gospodarczych szkoły,
miejscowości, gminy, powiatu, województwa, kraju czy świata. Jest to możliwe
w warunkach lokalnych przy wykorzystaniu informacji o stanie środowiska i jego
zagrożeniach, uwarunkowań rozwoju społecznego i gospodarczego, priorytetów
i celów danego środowiska, przygotowaniu harmonogramu działań, aby zrealizować
określone cele dla ekorozwoju.
Mogą być pomocne takie działania przy tworzeniu programów i strategii ekorozwoju
lokalnych środowisk, gmin, powiatów.
Mamy nadzieję, iż na bazie tych scenariuszy będą powstawać nowe. Zachęcamy
Państwa do ich tworzenia i przysyłania do RCEE w Płocku.
Janina Kawałczewska
RCEE w Płocku
10
Szkoła Podstawowa
11
Autor: Małgorzata Rudnik
Temat: Obserwacje stanu pogody. Jak powstają kwaśne deszcze?
Cele:
- kształtowanie świadomości potrzeby ochrony powietrza,
- kształtowanie świadomości poczucia zagrożenia środowiska naturalnego poprzez
zatruwanie powietrza,
- rozumienie pojęcia „kwaśne deszcze”,
- kształtowanie umiejętności pracy w zespole.
Osiągnięcia:
UCZEŃ:
- potrafi wyciągać wnioski z przeprowadzonych ćwiczeń,
- potrafi wskazać źródło zanieczyszczeń powietrza,
- zna wpływ kwaśnego deszczu na rozwój roślin, skał, metali i budowli.
Formy pracy:
- indywidualna,
- zbiorowa.
Metody pracy:
- obserwacja,
- rozmowa kierowana.
Materiały pomocnicze: karty pracy, zestawy do ćwiczeń.
Przebieg zajęć
I. Czynności organizacyjno- porządkowe.
1. Powitanie.
II. Nawiązanie do tematu.
1. Analiza kart pracy „ Obserwacja pogody” (karty rozdane tydzień wcześniej).
III. Wprowadzenie do tematu lekcji – podanie tematu lekcji.
Doświadczenie nr 1: jaka jest woda deszczowa?
Pomoce: woda deszczowa zebrana wcześniej, dwa słoiki, woda z kranu, mydło.
Przebieg doświadczenia: do jednego słoika wlewamy wodę deszczową, a do drugiego
wodę z kranu. Dzieci porównują jej przejrzystość, zapach, zabarwienie. W obydwu
słoikach rozpuszczamy kawałek mydła. Dzieci obserwują wodę, zanurzają w niej
palce, porównują wodę mydlaną w obu słoikach.
12
WNIOSEK: Woda deszczowa jest mniej przezroczysta, bardziej mętna niż woda z
kranu. W „ deszczówce” mydło rozpuściło się łatwo, woda stała się „mleczna”. Przy
zanurzeniu dłoni woda wydaje się „miękka” i przyjemna. W wodzie z kranu mydło
rozpuściło się, tworząc zawiesinę, osad. Podczas zanurzania dłoni wydaje się ona
„twarda”.
Doświadczenie nr 2: czy woda deszczowa jest „ kwaśna”?
Pomoce: słoik wody deszczowej lub ze śniegu i słoik przegotowanej wody
z kranu, papierek lakmusowy, ocet lub sok z cytryny.
Przebieg doświadczenia: pokazujemy dzieciom suchy papierek lakmusowy
i ustalamy jego barwę. Sprawdzamy, co dzieje się z zabarwieniem papierka
lakmusowego, gdy zmoczymy go kwasem (kropla octu lub soku z cytryny). Na tej
podstawie uczniowie wnioskują, że w kwasie papierek zabarwia się na różowo.
Następnie badamy kwasowość wody deszczowej i przegotowanej wody z kranu.
Wkładamy papierek lakmusowy do słoika z jedną i drugą wodą. Papierek
w „deszczówce” (jeśli jest kwaśna), zabarwia się na różowo, a w przegotowanej
wodzie
z kranu nie zmienia koloru.
WNIOSEK: woda deszczowa jest „ kwaśna”, co oznacza, że padają „kwaśne” deszcze.
Doświadczenie nr 3: skąd się bierze „kwaśny” deszcz?
Pomoce: dwa czyste słoiki z zakrętkami, „ zimny ogień” lub zapałki, czysta woda
z kranu przegotowana i wystudzona.
Przebieg doświadczenia: pierwszy słoik napełniamy przegotowaną zimną wodą
i sprawdzamy papierkiem lakmusowym, czy nie jest zakwaszona. Pod drugim
słoikiem, odwróconym do góry dnem, zapalamy szybko po 3 – 4 zapałki (zimny
ogień). Nie odwracając słoika, szybko go zakręcamy i czekamy, aż ostygnie.
Z pierwszego słoika, w sposób jak najszybszy, przelewamy trochę wody do drugiego
słoika, zakręcamy i potrząsamy. Po kilku minutach badamy papierkiem lakmusowym
kwasowość wody w obu słoikach.
WNIOSEK: w pierwszym słoiku papierek nie zmienia koloru, w drugim słoiku
papierek zabarwia się na różowo lub na czerwono. Ciecz w tym słoiku imituje
„kwaśny deszcz”. Spaliny samochodowe, gazy fabryczne, ze spalania paliw
mieszają się w powietrzu z parą wodną i tworzą „kwaśne deszcze”, które są szkodliwe
dla środowiska.
13
Doświadczenie nr 4: wpływ kwaśnego deszczu na rozwój roślin?
Pomoce: dwa spodki, wata, nasiona rzeżuchy lub inne szybko kiełkujące nasiona,
woda deszczowa lub kwaśna woda, pochodząca z doświadczenia nr 3.
Przebieg doświadczenia: spodki wykładamy watą i wysiewamy na niej nasiona,
podlewając je na pierwszym spodku czystą wodą, a na drugim – wodą deszczową
(kwaśna woda z poprzedniego doświadczenia). Po około dwóch dniach obserwacji
dzieci stwierdzają, że rzeżucha podlewana kwaśnym deszczem słabo kiełkuje i słabo
rośnie.
WNIOSEK: woda pochodząca z kwaśnego deszczu uniemożliwia rozwój i wzrost
roślin aż do całkowitego ich obumarcia.
Doświadczenie nr 5: szkodliwe działanie kwaśnego deszczu na skały, metale
i budowle.
Pomoce: dwa spodki szklane, kawałek skały wapiennej lub kredy szkolnej,
wypolerowane metalowe przedmioty- najlepiej miedziane, woda z kranu i kwaśnego
deszczu.
Przebieg doświadczenia: do szklanego spodka wkładamy trochę rozdrobnionej skały
wapiennej. Zalewamy wodą pochodzącą z kwaśnego deszczu. Podobną próbkę dla
porównania zalewamy przegotowaną i ostudzoną wodą z kranu. Skała wapienna pod
wpływem kwaśnej wody rozpuszcza się w sposób burzliwy, wydziela się gaz, czego
nie obserwuje się w przypadku zalania wodą z kranu.
Podobnie postępujemy z błyszczącym przedmiotem miedzianym, który pod wpływem
kwaśnej wody zmatowieje lub pokryje się nalotem.
UWAGA! Doświadczenie jest dość trudne do wykonania i wymaga próbnego
przeprowadzenia przed lekcją.
WNIOSEK: Woda pochodząca z kwaśnego deszczu niszczy skały i metale,
przyczyniając się do dewastacji środowiska. Niszczy budowle i elewacje domów
oraz konstrukcje metalowe, np. mosty.
IV. Podsumowanie lekcji.
V. Ocena pracy uczniów na zajęciach.
14
KARTA PRACY
Obserwacja pogody
1.
Prowadź w ciągu tygodnia obserwacje pogody. Wyniki obserwacji
zanotuj w tabeli.
Data
Godzina
Temperatura
powietrza °C
Zachmurzenie
Rodzaj
opadu
Siła
wiatru
Inne
zjawiska
1.
Których dni było więcej - z opadami, czy bez opadów?
…………………………………………………………………..
2.
Jaki rodzaj opadu był najczęstszy?
… ………………………………………………………………..
3.
Ile było dni bezchmurnych?
……………………………………………………………………
4.
W którym dniu temperatura była najwyższa?
……………………………………………………………………
15
Autor: Wiesława Kraszewska
Temat: Spotkanie z Przyrodą – próba odpowiedzi na pytanie, –
„W jaki sposób możemy pomóc zagrożonej przyrodzie?”
Spotkanie z Panią Przyrodą”
(konferencja prasowa).
Scenariusz zajęcia dla klasy „O” lub klas I – III po odpowiedniej modyfikacji.
Cel: kształtowanie świadomości ekologicznej oraz postawy opiekuńczej w stosunku
do świata przyrody, a także rozbudzanie przekonania, że otaczająca przyroda ma
prawo do istnienia w swojej naturalnej formie.
Cele szczegółowe.
Dziecko:
potrafi
dokonać
właściwego
wyboru
związanego
z
zachowaniami
proekologicznymi,
rozumie korzyści i szkody związane z rozwojem cywilizacji,
ma przeświadczenie o konieczności ochrony przyrody,
wzbogaca swoje słownictwo o nazwy ogólne: natura, środowisko przyrodnicze,
przyroda, ekologiczne zachowania, „Międzynarodowy Dzień Ziemi” (22IV),
reporter, dziennikarz,
wie, jak zachować się podczas wystąpień innych dzieci,
poznaje nową formę pozyskiwania informacji – konferencja prasowa,
jest uczestnikiem oraz twórcą sytuacji pozwalających na identyfikowanie się
z wybranymi postaciami, zjawiskami,
dobiera podpisy do obrazków - powiązane ze sobą tematycznie - selekcjonuje je,
czyta wyrazy w sposób globalny (kl. I-III - samodzielne czytanie),
podejmuje działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego.
Metody: oparte na wielokierunkowej i wielozmysłowej aktywności, oparte na
działaniu: pokaz, rozmowa, dyskusja, metoda ekspresyjna – drama (technika
”konferencja prasowa”), taniec i pląsy, burza mózgów,
Formy:
zbiorowa, grupowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne:
ilustracje z kalendarzy lub czasopism z cyklu „Krajobrazy” (duże, kolorowe,
usztywnione). Podpisy do ilustracji (las, łąka, pola – gleba, rzeka – jezioro, powietrze,
PRZYRODA, 22 IV „Międzynarodowy Dzień Ziemi”), sylwety różnych zwierząt
i roślin - małego formatu,
16
ilustracje z napisami symbolizujące prezenty dla Pani „Przyrody” (I grupa ilustracji
to rzeczy o znaczeniu proekologicznym np. – oczyszczalnia ścieków, energooszczędna
żarówka, napój w szklanej butelce, torba ekologiczna, elektrownia wiatrowa,
dezodorant w kulce, pojemniki do segregacji odpadów, rower, prysznic itp. II grupa
ilustracji to rzeczy działające na niekorzyść środowiska przyrodniczego i całej planety
np.. – żarówka 100 - 150 wat, torby foliowe, napoje w plastykowych butelkach,
elektrownia węglowa, samochód, wanna pełna wody, dezodorant – spray, itp.
rekwizyty:
strój Pani „Przyrody” (kolorowa peleryna z krepiny w czterech kolorach – od góry:
biały – symbol powietrza, żółty – łąka, niebieski – woda, zielony – zieleń: na każdym
kolorze są naklejone przez dzieci elementy przyrody takie jak: drzewa, kwiaty, rośliny,
zwierzęta – ryby w rzece, ptaki na niebie),
strój „Strażnika Przyrody” (koszula i spodnie w kolorze zielonym, żółte okulary
słoneczne symbolizujące słońce, na głowie ma perukę w kolorze niebieskim – symbol
powietrza),
stroje dla składników (rodziny) przyrody – duże naklejki lub zawieszki na klatkę
piersiową lub szyję symblizujące poszczególne elementy składowe przyrody: czarna gleba ze zwierzętami, roślinami: biała powietrze z ptakami, chmurami: niebieska –
woda z wodorostami, rybami, rakami, żabami itp.),
tekst - Świerszczyk str. 6 (nr 8/97),
dwa mikrofony – zabawki, odtwarzacz CD,
płyta CD - A. Vivaldi – „Cztery pory roku” – „Wiosna”.
Przebieg zajęć:
1. Wstęp – nawiązanie do spostrzeżeń z wcześniejszych wycieczek ( do lasu, nad
rzekę, droga przez miejscowość, w której jest placówka) - zachęcanie do
wypowiadania się.
Co dzieci widziały w wyżej wymienionych miejscach?
Czy wszystko się podobało?
Czy chciałyby takie widoki obserwować codziennie?
2. Pokaz ilustracji przedstawiających piękno nieskażonej przyrody (las, łąka, jeziora –
rzeki, uprawne pola, niebo z fruwającymi ptakami.
3. Zachęcanie do wypowiadania się oraz dzielenia własnymi spostrzeżeniami
i odczuciami.
Co przedstawiają ilustracje?
Czym ilustracje różnią się od widoków, które obserwowały podczas niedawnych
wycieczek?
Czy chciałyby bawić się tam, mieszkać i dlaczego?
4. Dobieranie napisów oraz sylwet zwierząt i roślin do odpowiednich ilustracji –
czytanie globalne wyrazów: las, łąka, powietrze, pola, jezioro – rzeka.
5. Nadanie wspólnego tytułu wszystkim ilustracjom – PRZYRODA.
17
6. Poinformowanie dzieci o
zbliżającym się
(lub istnieniu
MIĘDZYNARODOWYM DNIU ZIEMI.
Wyjaśnienie znaczenia słowa „międzynarodowy”.
Wysłuchanie tekstu z okazji „Międzynarodowego Dnia Ziemi”.
MDZ)
W tym dniu ludzie z całego świata zastanawiają się, jakich
spustoszeń na swojej planecie dopuścił się człowiek, jakie są
tego skutki i jak to można zmienić. Tego dnia każdy z nas
powinien pomyśleć, co on sam może zrobić w swoim
najbliższym środowisku, aby ulżyć Ziemi i zaprzyjaźnić się nią.
7. Podanie informacji o stanie środowiska naturalnego – odczytanie przez nauczyciela
nagłówków z gazet w formie haseł (np.: ginące gatunki zwierząt, dziura ozonowa,
ocieplenie klimatu, nielegalne wysypiska śmieci, hałas, wysychające zbiorniki wody
pitnej, niebezpieczny smog w dużych miastach, oddychamy spalinami, jemy zatrutą
żywność, zwierzęta giną pod kołami samochodów).
Pytania:
Kto napisał o tych wszystkich wydarzeniach (reporterzy, dziennikarze)?
Skąd te osoby wiedzą o tym, co się dzieje na naszej planecie?
8. Wypowiadanie się na temat tekstu o MDZ – udzielenie wypowiedzi na następujące
pytania:
O czym myślą ludzie tego dnia?
Kto jest odpowiedzialny za złe rzeczy, których doświadcza Ziemia i cała przyroda?
Co złego zrobili ludzie naszej Ziemi?
Czy tylko dorośli ludzie czynią zło naszej planecie?
Burza mózgów – Co dobrego każdy z nas może zrobić, aby stać się przyjacielem
Ziemi i całej przyrody?
9. I wersja
Zaproponowanie zabawy w „konferencję prasową” pod tytułem „Marzenia
do spełnienia”. Zaproszonym gościem będzie pani „Przyroda” oraz jej „rodzina”:
ziemia, powietrze, woda. Chętne do udziału w zabawie dzieci „wchodzą”
w wybrane przez siebie role (mają na sobie odpowiednie stroje). W trakcie zabawy
może nastąpić wymiana ról (dla chętnych dzieci – dotyczy to również
„dziennikarzy”).
Przebieg zabawy.
Dziennikarze zapraszają do rozmowy kolejno: „Przyrodę”, a następnie wybranych
rozmówców („rodzinę Przyrody”).
Pytania mają dotyczyć zagadnień związanych z marzeniami, oczekiwaniami, rzeczami,
które mogą sprawić radość i będą spełnieniem ich własnych życzeń (tj zaproszonych
gości).
18
10. II wersja (drama)
„Przyroda odczuwa bezpośredni wpływ nieprzemyślanej działalności człowieka”.
Dzieci wchodzą w rolę nieodpowiedzialnych ludzi – wiążą się z przyrodą (szerokie
paski krepiny w kolorze ciemnym z naklejonymi symbolami negatywnej działalności
człowieka) – wpływ człowieka. Jedno
dziecko jest przyrodą – pozostałe
ludźmi. Przyroda jest połączona
paskami krepiny z „Ludźmi”, którzy
poruszają się wokół „Przyrody”
w różnych kierunkach – efekt
oddziaływań człowieka jest widoczny
(jest skrępowana, zniewolona i ma
ograniczone możliwości ruchu). Po tym
spektakularnym zakończeniu dzieci
zadają pytania „Przyrodzie” na temat jej
samopoczucia w trakcie odgrywania
swojej roli oraz po jej zakończeniu.
11. Zachęcanie do wypowiedzi i
refleksji po zabawie w „konferencję
prasową” lub po dramie.
12. Stworzenie
listy
zachowań
proekologicznych (burza mózgów) –
Szukanie odpowiedzi na pytanie:, W jaki sposób dorośli oraz dzieci mogą pomóc
Przyrodzie i całej Planecie w spełnieniu ich marzeń, by stać się ich przyjaciółmi?
Przypomnienie znaczenia określenia „zachowania proekologiczne”. Spisanie
pomysłów dzieci. Umieszczenie listy w widocznym miejscu.
13. Propozycja założenia „KLUBU PRZYJACIÓŁ PRZYRODY” dla przedszkolaków
i chętnych - zaprzyjaźnionych uczniów starszych klas szkoły podstawowej oraz ich
rodzin.
14. Wspólne podjęcie decyzji o umieszczeniu w lokalnej prasie artykułu (wraz ze
zdjęciami i sporządzoną listą zachowań) o zajęciach w przedszkolu pod tytułem
„Świadomość proekologiczna przedszkolaków”.
15. Zaplanowanie akcji „Czysty las”.
16. Zabawa na zakończenie pod tytułem „Prezenty dla Pani Przyrody”, – jako forma
podziękowania za udział w konferencji prasowej.
Przebieg
Przyroda zajmuje honorowe miejsce. W tle cicho gra muzyka. Chętne dziecko pełni
rolę „Strażnika Przyrody” (zakłada odpowiedni strój). Pozostałe dzieci mają za
zadanie wybrać na „prezenty” - kartoniki, które wpływają korzystnie na środowisko.
Wśród prezentów „dobrych” umieszczone są również nieodpowiednie. Jeżeli wybór
dziecka jest trafny, wówczas „strażnik” podnosi „prezent”, wypowiada głośno jego
19
nazwę, wkłada go do koszyka na prezenty i podaje rękę dziecku gratulując mu. Dzieci
nagradzają dobry wybór brawami. Strażnik przepuszcza dziecko na wyznaczoną „salę
zabaw” z Panią Przyrodą. Jeżeli dziecko dokona złego wyboru (wg strażnika),
wówczas daje on znak nauczycielowi (podnosi rękę), żeby wyłączył muzykę. Pokazuje
pozostałym
dzieciom
obrazek – one oceniają
wybór dziecka, doradzają,
dyskutują i decydują, czy
należy go włożyć do
koszyka. W rolę strażnika
może wejść każde chętne
dziecko.
Odłożone
„nieodpowiednie” prezenty
nie biorą udziału w zabawie.
Kiedy wszystkie „dobre”
prezenty znajdą się w
koszyku następuje uroczyste
wręczenie
ich
Pani
Przyrodzie?
Zaproszenie
wszystkich dzieci do tańca na
cześć
Pani
„Przyrody”
(dzieci pląsają dając wyraz
swoim
odczuciom
i
doznaniom
w
trakcie
słuchania muzyki poważnej.
17. Podziękowanie za aktywność i wspólną zabawę.
20
Autor: Krystyna Kruszewska
Temat: Segregujemy odpady
Scenariusz zajęć lekcyjnych dla klasy I
Cele zajęć:
kształtowanie świadomości potrzeby segregacji odpadów,
kształtowanie świadomości poczucia zagrożenia środowiska naturalnego poprzez
zatruwanie i zaśmiecanie otoczenia,
nabycie umiejętności rozpoznawania odpadów,
rozumienie pojęć: odpady i recykling,
kształtowanie umiejętności pracy w zespole.
Osiągnięcia uczniów:
potrafi nazwać najczęściej spotykane odpady w domu, w najbliższym otoczeniu,
rozróżnia opakowania szklane, papierowe, plastikowe, metalowe,
zna ogólne zasady przetwarzania odpadów,
wypowiada się całymi zdaniami na temat potrzeby ochrony środowiska naturalnego,
segregacji odpadów.
Metody pracy:
pokaz,
rozmowa kierowana,
ćwiczenia praktyczne.
Formy pracy:
indywidualna,
zbiorowa,
grupowa.
Materiały pomocnicze:
Zeschła gałąź drzewa z zawieszonymi
opakowaniami po różnych produktach, okaz
zadbanej rośliny doniczkowej, kolorowe
pojemniki do segregacji odpadów, jabłko.
Przebieg zajęć:
1. Wstęp
Nauczyciel pokazuje uczniom jabłko – symbol kuli ziemskiej.
21
Dzieli jabłko na 4 części – 3 części symbolizują wody (oceany, morza, rzeki, jeziora),
natomiast pozostała jedna część tego jabłka to symbol powierzchni Ziemi.
Tę jedną część (symbolizującą Ziemię) dzieli znów na 4 części.
Trzy części symbolizują te miejsca na Ziemi, gdzie nie może żyć człowiek (zbocza
gór, góry, pustynie itp.), natomiast ta jedna pozostała mała cząstka to symbol Ziemi,
na której żyją ludzie. Należy z tej małej cząstki odkroić jeszcze kawałek – symbol
utraty Ziemi przez przesuwanie się linii brzegowej mórz i oceanów. Ten niewielki
kawałek jabłka, który został, to symbol powierzchni Ziemi, na której żyją ludzie.
Właśnie o ten mały kawałek Ziemi my ludzie musimy dbać.
Uczniowie muszą wysnuć wniosek, że od nas, ludzi zależy przyszłość naszej Ziemi.
2. Prezentacja
Nauczyciel przygotowuje
suchą gałąź drzewa, na
której zawiesza różne
opakowania: butelki
plastikowe, szklane,
torebki plastikowe i
papierowe, opakowania
plastikowe, metalowe i
papierowe, opakowania po
słodyczach. Pod gałęzią ustawia w plastikowych
pojemnikach płyny do zmywania, odplamiacze, środki
piorące, olej napędowy. Obok suchej gałęzi ustawia
piękną roślinę doniczkową. Nauczyciel przeprowadza
rozmowę na temat wyglądu obu roślin. Uczniowie
szukają przyczyn takiego wyglądu (suchej gałęzi).
3. Gra dramowa
Uczniowie dobierają się parami i przeprowadzają między
sobą rozmowę roślin. Zeschłe drzewko ubolewa nad swoim wyglądem i podziwia
swoją sąsiadkę. Zastanawia się, dlaczego tak się stało? Zadbana roślina współczuje
sąsiadce, wyjaśnia przyczyny, podaje propozycje naprawienia sytuacji. Nauczyciel
wyjaśnia pojęcie odpady.
22
4. Praca w grupach
Nauczyciel dzieli uczniów na zespoły
4-6 osobowe. Każdemu przydziela
kolorowy pojemnik (można
przygotować na zajęciach techniki).
szkło – zielony i biały,
tworzywa - żółty,
papier - niebieski,
metal - baterie – czerwony.
Uczniowie kolejno podchodzą do
gałęzi i zdejmują odpady wkładając
je do właściwego pojemnika. W
trakcie pracy uczniowie rozmawiają,
decydują,
odczytują
nazwy,
rozróżniają
odpady.
Nauczyciel
tłumaczy, czego nie powinni wkładać
do pojemników, razem z uczniami
dyskutuje, co dzieje się dalej z
odpadami, wyjaśnia pojęcie recyklingu. Uczniowie mogą też wyjąć z tornistrów
opakowania po drugim śniadaniu, włożyć je do odpowiednich pojemników.
Następnie poszczególne grupy uczniów odwiedzają przydzielone przez nauczyciela
miejsca w szkole. Znalezione tam odpady przynoszą do klasy i układają
w wyznaczonym miejscu. Po kolei podchodzą grupami (np. grupa z czerwonym
pojemnikiem, następnie grupa z żółtym pojemnikiem) i wrzucają do swojego
pojemnika odpowiednie odpady.
5. Podsumowanie
Nauczyciel rozmawia z uczniami o korzyściach segregacji odpadów oraz o zmianach
nawyków pakowania produktów żywieniowych.
6. Praca domowa
Przez tydzień uczniowie będą wyręczać rodziców w wyrzucaniu domowych odpadów
zgodnie z tym, czego nauczyli się na zajęciach.
7. Ocena
Nauczyciel ocenia stopniem aktywność uczniów.
23
Autor: Anna Mowel
Temat: Zrównoważona szkoła (Klasy 4-6, lekcje przyrody)
Cele lekcji:
- uświadomienie dzieci, że zrównoważony rozwój jest nie tylko realizowany
na poziomie globalnym, ale i lokalnym,
- odpowiedź na pytanie, czy nasza szkoła jest przyjazna środowisku?
- jak w naszej szkole możemy realizować zasadę zrównoważonego rozwoju?
Metody pracy:
- pogadanka, gry, raport.
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne.
2. Przypomnienie, na czym polega idea zrównoważonego rozwoju.
3. Ćwiczenie 1:
- Czy w szkole znajdują się róże kolory koszy? Czy dzieci umieją segregować odpady?
Na ziemi układamy 3 koła hula hop odpowiednio w kolorze żółtym, zielonym
i niebieskim, które będą odpowiadać pojemnikom na odpady. Rozrzucamy dookoła
różne śmieci i każde dziecko po kolei podchodzi i wybiera sobie jedną rzecz i wkłada
do odpowiedniego „pojemnika”. Pytanie do dzieci, gdzie wrzuciłyby baterie i czy takie
pojemniki znajdują się w szkole?
4. Ćwiczenie 2:
- Jakie mamy źródła energii? Czy w
naszej szkole oszczędzamy energię?
Jakie w klasie mamy urządzenia
elektryczne (komputer, telewizor),
czy są one wyłączane po użyciu?
Podwójne szyby w oknach mogą
ograniczyć straty ciepła. Dzieci
mogą policzyć ilość okien w szkole
i określić, ile z nich ma podwójne
szyby. Policzyć można również
ilość
grzejników
w
szkole.
Sprawdzić, czy mają zamontowane
termostaty. Aby grzejniki właściwie ogrzewały pomieszczenie, potrzebują wokół
siebie otwartej przestrzeni, żeby mogła zachodzić swobodna cyrkulacja powietrza.
Sprawdźcie, ile jest odkrytych grzejników takich nieukrytych za szafkami i półkami.
Na koniec dzieci razem z nauczycielem sporządzają raport, co można zmienić w
naszej szkole, aby była bardziej ekologiczna.
24
Autor: Renata Fistkowska
Temat: Działania na ułamkach zwykłych
Scenariusz lekcji w klasie IV
Cele lekcji:
kształtowanie pojęcia ułamka zwykłego,
porównywanie ułamków o jednakowych licznikach, mianownikach oraz o różnych
licznikach i różnych mianownikach,
wykonywanie działań na ułamkach zwykłych,
kształtowanie świadomości ekologicznej młodego człowieka,
rozwijanie umiejętności rozwiązywania problemów związanych z ekologią zgodnie
z posiadaną wiedzą i kompetencjami matematycznymi.
Formy i metody pracy:
układanie krzyżówek i odczytywanie haseł związanych z powietrzem – praca
indywidualna, ale poziom trudności jest dopasowany do indywidualnych
możliwości
i umiejętności uczniów,
rozwiązywanie zadań – praca w parach,
układanie zagadek związanych z powietrzem i jego ochroną – konkurs.
Przebieg lekcji
1. Każdy uczeń dostaje na kartce jedno zadanie do wykonania (nauczyciel przydziela
zadania według umiejętności uczniów).
I. Uporządkuj liczby od największej do najmniejszej i odczytaj rozwiązanie:
4
7
3
7
6
7
1
7
Ł
Ó
O
W
Ł
Ó
HASŁO:
O
W
II. Uporządkuj liczby rosnąco, odczytaj rozwiązanie.
9
8
3
4
1
8
1
2
7
8
25
A
D
S
A
D
Z
Z
HASŁO:
S
A
A
III. Uporządkuj ułamki w kolejności malejącej i odczytaj rozwiązanie.
6
2
6
5
6
8
6
12
6
18
6
21
6
3
6
7
6
10
6
15
6
20
T
E
E
W
G
A
L
N
K
Ę
L
HASŁO:
T
L
E
N
E
W Ę
K
G
L
A
IV. Uporządkuj ułamki w kolejności rosnącej i odczytaj rozwiązanie.
1
4
7
8
5
8
1
2
1
8
3
8
6
4
13
8
9
8
7
4
5
4
3
4
2
2
11
8
15
8
W
N
L
T
D
U
A
R
K
K
S
E
E
I
I
S
I
A
R
K
HASŁO:
D W U
T
L
E
N
E
K
I
V. Uporządkuj liczby od najmniejszej do największej i odczytaj rozwiązanie.
14
25
1
2
12
25
11
20
9
20
49
100
7
10
21
50
3
4
23
25
3
5
A
E
E
K
L
N
O
T
T
U
Z
E
N
HASŁO:
T
L
E
K
A
Z
O
T
U
2. Pogadanka nt. „Zanieczyszczeń powietrza” na podstawie otrzymanych haseł.
3. Zadania do rozwiązania w parach podzielone są na trzy grupy tematyczne.
Po rozwiązaniu zadań z każdej grupy następuje ich omówienie.
I.
SKŁAD POWIETRZA
26
Zadanie 1
Powietrze jest mieszaniną gazów, z których składa się atmosfera ziemska.
Podstawowymi składnikami są azot i tlen. Azot stanowi w tej mieszaninie około
4
,
5
inne gazy, jak: ozon, dwutlenek węgla, pyły pochodzenia ziemskiego, para wodna
i gazy szlachetne stanowią
1
objętości.
100
a) oblicz, jaką część objętości stanowi tlen,
b) przedstaw skład powietrza na kwadracie o boku 10 cm.
Zadanie 2
Powietrze jest mieszaniną gazów, prawie w całości złożoną z azotu i tlenu. Oblicz,
jaką część powietrza zajmuje azot, skoro tlen stanowi
1
części.
5
II. ZANIECZYSZCZANIE POWIETRZA
Zadanie 3
Samochód spalając jeden litr benzyny, pochłania około2500 litrów tlenu. Ile litrów
tlenu zostanie zużytych podczas spalenia
1
litra benzyny?
4
Zadanie 4
Podczas pracy samochodu zostało zużyte 1875 litrów tlenu. Oblicz, wykorzystując
dane z poprzedniego zadania, ile litrów benzyny spalił samochód?
III. POZYSKIWANIE TLENU – OCHRONA ŚRODOWISKA
Zadanie 5
Jeden hektar lasu sosnowego pochłania w ciągu roku około 100 ton dwutlenku węgla
i wydziela do atmosfery 75 ton tlenu. Oblicz, o ile mniej tlenu zostanie wydzielone
do atmosfery po wycięciu
2
hektara lasu.
5
Zadanie 6
Jeden hektar lasu sosnowego pochłania w ciągu roku 100 ton dwutlenku węgla.
Oblicz, ile dwutlenku węgla pozostanie w atmosferze po wycięciu
1
ha lasu.
4
Zadanie 7
100-letni buk wydziela tyle tlenu, ile tlenu wydziela 2700 młodych drzewek.
a) ile młodych drzewek należałoby posadzić, aby zastąpiły 10 takich buków?
b) ile stuletnich buków zastępuje w wydzielaniu tlenu 5400 młodych drzewek?
4. Każda para układa zagadkę dotyczącą powietrza, jego składników, zanieczyszczania
lub jego ochrony.
5. Wszystkie prace biorą udział w klasowym konkursie.
6. Podsumowanie lekcji:, „Co w naszym otoczeniu zanieczyszcza nam powietrze
i co należałoby zrobić, aby tych zanieczyszczeń było mniej?”
27
Autor: Agnieszka Kornas
Temat: Klimat, zmiany klimatu
1. Szkoła Podstawowa – Klasy 4-6.
2. Przedmiot: Lekcja przyrody // Warsztaty ekologiczne.
3. Czas trwania zajęć: 45minut, godzina lekcyjna.
4. Tok zajęć: Mieszany.
5. Cele: zapoznanie uczniów z pojęciem zmian klimatycznych, ocieplania się klimatu.
Etapy
zajęć
1.
Czas
Czynności
trwania prowadzących
3 minuty Przywitanie z grupą,
wyjaśnienie celu zajęć,
przedstawienie tematu.
Wyjaśnienie różnicy
między pojęciami: klimat
a pogoda.
2.
5 minut
3.
10 minut Za pomocą laptopa lub
innego źródła
multimedialnego
prowadzący pokazuje
i omawia krótkie filmy
(dostępne na stronach TV
z materiałami
archiwalnymi lub
stronach www), zdjęcia
z miejscami dotkniętymi
przez susze, upały;
huragany; topniejące
lodowce; powodzie itp.,
które miały miejsce w
ciągu ostatnich miesięcy
na terenie Europy.
Czynności
ucznia
Przywitanie z
prowadzącymi.
Cel etapu
Uwagi
Zapoznanie
z tematyką.
____
Słuchanie,
notowanie.
Zapoznanie
____
uczniów z
podstawowymi
różnicami
między
klimatem
a pogodą.
Pokazanie
____
skutków zmian
klimatu
zarówno
w sposób
globalny
jak i lokalny.
Dzieci na podstawie
obejrzanych
przykładów na
kartkach, (które
zostały wcześniej
rozdane) rysują,
wyklejają ( za
pomocą dostępnej
techniki) zjawiska,
które ostatnio
wystąpiły w ich
najbliższej okolicy
lub województwie,
regionie.
28
4.
10 minut Krótka dyskusja nt
wymienionych skutków;
co je mogło wywołać,
dlaczego.
5.
15 minut Doświadczenie: Na
–
talerzyku została
położona kostka lodu,
którą następnie przykryto
szklanką. Drugą kostkę
obok również przykryto
szklanką, ale ponadto
zawieszono nad nią
źródło światła/ciepła np.
żarówkę
Przygotowując
doświadczenie druga
osoba łumaczy, że jest to
przedstawienie efektu
cieplarnianego, żarówka
to słońce, kostki
symbolizują lodowce.
3 minuty Prezentacja wyników
doświadczenia z
kostkami lodu.
6.
7.
1 minuta
Podziękowanie i
pożegnanie z klasą.
Praca w kilku
grupach: każda z
grup wybiera dwa
spośród
wymienionych
skutków i podaje
przykłady, gdzie
ostatnio miały
miejsce podobne
zjawiska na świecie.
Prowadzący prosi
dzieci, aby uważnie
obserwowały, co się
dzieje w jednym i
drugim przypadku z
koskami lodu, prosi
o zapisanie w
zeszycie wyników
obserwacji.
Podsumowanie
lekcji przez
prowadzącego
zajęcia.
Pożegnanie
prowadzącego.
____
Pokazanie
problemu;
przygotowanie
materiałów
pod dyskusje.
____
Uświadomieni
e dzieciom, że
jest to problem
globalny i
wyjaśnienie
skutków
ocieplenia
klimatu.
Utrwalenie
opisywanych
zagadnień u
uczniów.
____
____
uczeń umie rozróżnić klimat od pogody, wie, co oznacza pojęcie zmian
klimatycznych, zostaje uświadomiony o konieczności podjęcia przeciwdziałania w
skali lokalnej i globalnej.
6. Metody: wykład, ćwiczenia, dyskusja, burza mózgów, praca indywidualna i
zbiorowa.
Scenariusz opracowany między innymi na podstawie scenariuszy wykonanych przez
Katarzynę Curyło, Ninę Kowalik, Pawła Olszewskiego w ramach projektu Bliżej
Afryki i źródeł internetowych.
29
Autor: Marzena Mazur
Temat: „ My dla Ziemi i dla regionu”
Scenariusz zajęć z zakresu ekologii dla uczniów klasy II szkoły podstawowej.
Cele:
wdrażanie uczniów do zadań mających na celu zapobieganie degradacji środowiska,
ukazanie działań mających na celu dbanie o otaczającą przyrodę,
kształtowanie pojęcia „Ziemia”,
wdrażanie do logicznego rozumowania stosunku człowieka do przyrody,
budzenie wrażliwości na dobro i zło w postępowaniu człowieka,
bogacenie słownictwa,
rozwijanie umiejętności aktywnego działania na rzecz ochrony środowiska.
Formy: grupowa, indywidualna, zbiorowa.
Metody: rozmowa, pogadanka, pokaz, praktyczne działanie, ćwiczenia muzyczne.
Środki dydaktyczne: zagadka o Ziemi, ilustracje ze smutną i wesołą buzią kuli
ziemskiej, kartoniki z definicjami słów: segregacja, recykling, ekologiczne towary,
gazety, worki do segregacji odpadów, przedmioty do segregacji (butelki, puszki,
papiery, tektury), zeszyt, magnetofon, kaseta z tekstem piosenki „Ziemia, wyspa
zielona”, farby, pędzelki, pojemniki na wodę, kartka format A-4, worki do segregacji
odpadów dla każdego ucznia.
Przebieg zajęć:
1. Rozwiązywanie zagadki z hasłem „Ziemia” (załącznik 1).
2. Rozmowa na temat Ziemi:
Co to jest Ziemia?
Czy jest ona ważna i nam potrzebna?
Jakie daje nam korzyści?
3. Oglądanie globusa, jako modelu kuli ziemskiej.
Czego jest więcej na kuli ziemskiej lądu czy wody?
Czy nasza planeta zawsze jest zadbana?
Kto ma wpływ na to, że Ziemia jest
zanieczyszczona i smutna?
4. Zapisywanie wyrazów dookoła kuli ziemskiej
(nauczyciel wiesza na tablicy rysunek kuli ziemskiej
ze smutną miną, uczniowie dookoła niej zapisują
przyczyny jej złego samopoczucia – załącznik 2).
5. Rozmowa na temat: Jak ludzie powinni zapobiec niszczeniu Ziemi?
6. Zapoznanie i wyjaśnianie uczniom pojęć: recykling, segregacja, towary
ekologiczne.
30
7. Ćwiczenia praktyczne mające na celu sprawdzenie rozumienia pojęć (nauczyciel
wiesza na tablicy w/w hasła oraz ich określenia, uczniowie łączą je ze sobą-załącznik
3).
8. Ćwiczenia mające na celu ukazanie, jak wyglądałby świat, gdybyśmy o niego nie
dbali (każdy uczeń otrzymuje dwa kawałki gazety, gniecie je i rzuca w dowolne
miejsce).
Jakie skutki przyniosło owe zachowanie?
Jak wyglądałby świat, gdybyśmy o niego nie dbali?
Co należy teraz zrobić, aby świat stał się czysty?
9.
Krótka pogadanka na temat:
Co to są śmieci (odpady)?
Skąd się one biorą?
Co się dzieje z odpadami, które wyrzucamy?
10. Rozmowa na temat segregacji odpadów.
Jakie odpady można segregować?
(nauczyciel wiesza na tablicy trzy plastikowe worki: szkło, papier, plastik, informuje
uczniów, że owe odpady nadają się do recyklingu i należy je segregować).
11. Segregacja przyniesionych odpadów.
12. Pogadanka na temat: Co możemy zrobić, aby ograniczyć ilość odpadów?
13. Zapisywanie na tablicy swoich postanowień (nauczyciel wiesza na tablicy
uśmiechniętą kulę ziemską – załącznik 4 - a uczniowie dookoła niej zapisują
postanowienia):
będę unikać toreb foliowych,
zakupy będę pakować w torby ekologiczne,
będę kupować napoje w opakowaniach zwrotnych,
będę segregować odpady.
14. Przepisywanie postanowień do zeszytu.
15. Rozmowa na temat: Czym więc jest dla nas Ziemia? (Ziemia jest naszą matką.
Jest domem dla ludzi, roślin i zwierząt.)
16. Śpiewanie piosenki „Ziemia, wyspa zielona” (załącznik 5).
17. Rozmowa na temat: 22 kwietnia - Międzynarodowy Dzień Ziemi.
18. Wykonanie prac plastycznych (farby plakatowe), na temat „Mój dar dla Ziemi”.
19. Rozdanie uczniom worków do segregacji odpadów (wdrażanie uczniów
i ich najbliższych do działań na rzecz Ziemi).
20. Zadanie pracy domowej: Napisz swoje życzenia dla Ziemi.
31
Załącznik 1
Co to za planeta, która krąży wokół Słońca?
Odpowiedź: Ziemia
Załącznik 2
32
Załącznik 3
Recykling Segregacja Towary
ekologiczne 33
przetwarzanie tych samych
materiałów.
zbieranie
odpadów
specjalnych worków
pojemników.
do
lub
wyroby naturalne,
przyjazne dla środowiska.
34
Załącznik 4
35
Załącznik 5
Nie warto mieszkać na Marsie,
nie warto mieszkać na Venus.
Na Ziemi jest życie ciekawsze,
powtarzam to każdemu.
Ref.
Bo Ziemia to wyspa, to wyspa zielona,
wśród innych dalekich planet.
To dom dla ludzi, dla ludzi i zwierząt,
więc musi być bardzo zadbany.
Chcę poznać życie delfinów
i wiedzieć, co piszczy w trawie.
Zachwycać się lotem motyla
i z kotem móc się bawić.
Ref.
Bo Ziemia to wyspa, to wyspa zielona,
wśród innych dalekich planet.
To dom dla ludzi, dla ludzi i zwierząt,
więc musi być bardzo zadbany.
Posadźmy kwiatów tysiące.
Posadźmy krzewy i drzewa,
niech z nieba uśmiecha się słońce,
pozwólmy ptakom śpiewać.
Ref.
Bo Ziemia to wyspa, to wyspa zielona,
wśród innych dalekich planet.
To dom dla ludzi, dla ludzi i zwierząt,
więc musi być bardzo zadbany.
36
Autor: Ewa Różańska
Temat: Ochrona przyrody w Płocku i okolicy
Scenariusz lekcji przyrody.
Cele lekcji:
Wiadomości:
Uczeń:
zna formy ochrony przyrody w Polsce,
wie, co to jest park krajobrazowy, pomnik przyrody, zespół przyrodniczokrajobrazowy,
zna pomniki przyrody w Płocku,
zna parki krajobrazowe w okolicy Płocka,
zna zespoły przyrodniczo-krajobrazowe w Płocku.
Umiejętności:
Uczeń:
rozpoznaje pomniki przyrody w Płocku,
charakteryzuje Brudzeński Park Krajobrazowy,
charakteryzuje Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy,
charakteryzuje zespoły przyrodniczo-krajobrazowe Płocka.
Postawy:
Uczeń:
jest świadomy, że należy chronić przyrodę,
wie, w jaki sposób należy się zachowywać na obszarach chronionych.
Metody pracy:
- mapa mentalna, burza mózgów, podająca, ćwiczeniowa
Formy pracy:
- grupowa, zbiorowa.
Pomoce dydaktyczne:
- karton formatu A1, opisy: parków krajobrazowych, pomników przyrody, zespołów
przyrodniczo-krajobrazowych, koperty z materiałem potrzebnym do utworzenia
metaplanu.
37
Przebieg lekcji:
Wprowadzająca
Organizacyjna
Faza
lekcji
Czynności nauczyciela i ucznia
1.Czynności organizacyjne (sprawdzenie listy obecności,
podział klasy na grupy).
2. Sprawdzenie stopnia opanowania wiedzy z lekcji
poprzedniej (formy ochrony przyrody w Polsce: park
narodowy, park krajobrazowy, rezerwat przyrody, pomnik
przyrody, ochrona gatunkowa).
3. Zapoznanie uczniów z tematem i celami zajęć.
1. Jakie formy ochrony przyrody występują
w Płocku?
Uczniowie odpowiadają pomniki przyrody.
2. Jakie formy ochrony przyrody występują
w okolicy Płocka?
Uczniowie wymieniają: rezerwaty przyrody, pomniki
przyrody, Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy,
Brudzeński Park Krajobrazowy, ochrona gatunkowa.
3. Co to jest zespół przyrodniczo-krajobrazowy?
Pojęcie wyjaśnia nauczyciel oraz podaje przykłady
w Płocku: Zespół Przyrodniczy – Krajobrazowy Jaru
Brzeźnicy i Zespół Przyrodniczo - Krajobrazowy Jaru
Rosicy.
5. Nauczyciel przypomina lub wyjaśnia, na czym polega
praca metodą mapy mentalnej.
4. Liderzy grup losują koperty z pomocami
do wykonania metaplanu.
Koperta I
Materiały do wykonania mapy mentalnej GostynińskoWłocławski Park Krajobrazowy.
Koperta II
Materiały do wykonania mapy mentalnej Brudzeński PK
Koperta III
Materiały do wykonania mapy mentalnej „Pomniki
przyrody w Płocku” (uczniowie byli na wycieczce „Pomniki
przyrody w Płocku” – należy pamiętać, aby wcześniej odbyć
taką wycieczkę z uczniami lub przeprowadzić lekcję na ten
temat).
Koperta IV
Materiały do wykonania mapy mentalnej Zespoły
Przyrodniczo-Krajobrazowe Jaru Brzeźnicy i Jaru Rosicy.
Każda koperta zawiera przygotowane wcześniej przez
nauczyciela następujące materiały: instrukcja pracy grupy,
charakterystyka danego obszaru chronionego, definicje,
zdjęcia, napisy.
5.
Uczniowie
pracują
zgodnie
z
instrukcją
w grupach, natomiast nauczyciel obserwuje pracę
uczniów.
6. Po wykonaniu zadania następuje prezentacja
wykonanych przez uczniów metaplanów.
Metoda
pracy
Formy
pracy
Czas
ćwiczeniowa
zbiorowa
5 min
burza
mózgów,
podająca
zbiorowa
5 min
grupowa
20min
podająca
mapa
mentalna
5 min
38
Podsumowująca
1. Podsumowanie wiedzy zdobytej przez uczniów
podczas zajęć:
Jakie formy ochrony przyrody występują w Płocku?
Ile jest pomników przyrody w Płocku?
Wymień pomniki przyrody w Płocku.
Wymień zespoły przyrodniczo - krajobrazowe
w Płocku, dlaczego je utworzono?
Jakie parki krajobrazowe występują w okolicy Płocka?
Podaj położenie Gostynińsko-Włocławskiego Parku
Krajobrazowego.
Podaj położenie Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego.
2. Uczniowie uzupełniają krzyżówkę.
3. Zadanie pracy domowej: Zrobię krótką notatkę
o jednym z obiektów objętych ochroną w Płocku lub
okolicy.
ćwiczeniowa
zbiorowa
10
min
indywidualna
Materiały i dla nauczyciela i do pracy w grupach.
Materiał dla nauczyciela
"Zespołami przyrodniczo-krajobrazowymi są fragmenty krajobrazu naturalnego
i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe
i estetyczne".
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych
fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego wartości
przyrodniczych, kulturowych i estetycznych. Działalność na terenach objętych
tą formą ochrony uwarunkowana jest opracowaniem dla nich planu zagospodarowania
przestrzennego, który uwzględni postulaty przyrodników i historyków.
Mapa mentalna
Jedna z aktywizujących metod nauczania polegająca na swobodnym i opartym na
luźnych skojarzeniu wywoływaniu naszych schematów poznawczych. Wspiera
zarówno proces organizowania jak i zapamiętywania wiedzy.
Rysowanie map mentalnych polega na etykietowaniu fragmentów treści za pomocą
uprzednio przyswojonych i łatwo rozpoznawalnych symboli (ikon), a następnie
reprezentowaniu relacji między nimi (zarówno rzeczowych, jak i przyczynowoskutkowych). Czytelność mapy jest tutaj priorytetowa.
Materiał dla uczniów do pracy w grupach:
Instrukcja pracy uczniów
1. Wykonujcie zadania zgodnie z poniższymi poleceniami.
2. Wyjmijcie materiały z drugiej koperty.
3. Podzielcie materiały zgodnie z poniższą wskazówką:
39
a) tytuł mapy mentalnej,
b) główne hasła,
c) dobierzcie ilustracje do haseł,
d) dopasujcie opisy.
4. Rozmieśćcie przygotowany materiał na kartonie i przez podniesie ręki zgłoście
nauczycielowi zakończenie tej części pracy.
5. Po zatwierdzeniu przygotowanego materiału, mapy mentalnej przez nauczyciela,
przyklejcie materiały na kartonie.
6. Wyznaczcie osobę do zaprezentowania waszej pracy całej klasie.
Zaprezentowane materiały do kopert zostały opracowane na podstawie informacji z
internetu (parki krajobrazowe i zdjęcia do zespołów przyrodniczo-krajobrazowych)
oraz
na podstawie pozycji: „Atlas pomników przyrody i zespołów przyrodniczokrajobrazowych Miasta Płocka” autorstwa Joanny Imiela i Bogdana Kaźmierczaka,
wydanego przez RCEE
w Płocku na zlecenie Urzędu
Miasta Płocka.
Można wcześnie odbyć z
dziećmi wycieczkę szlakiem
pomników przyrody Płocku i
samodzielnie wykonać zdjęcia.
W podobny sposób można
zdobyć materiały do zespołów
przyrodniczo-krajobrazowych.
Informacje o parkach
krajobrazowych mogą
uczniowie zdobyć
samodzielnie z Internetu lub
literatury.
40
Koperta I
Koperta Gostynińsko-Włocławski PK
GostynińskoWłocławski Park
Krajobrazowy
Logo
41
Mapa parku
42
Położenie
Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy (GWPK) położony jest pomiędzy Płockiem,
Gostyninem, Łąckiem, Włocławkiem a Kowalem.
Krajobraz
W Parku można wyróżnić trzy podstawowe typy krajobrazu:
1. Krajobraz tarasów Wisły, rozległych i płaskich, piaszczystych powierzchni akumulacji rzecznej,
opadających w kierunku rzeki. Na wyższych poziomach występują liczne, stosunkowo płytkie
zagłębienia bezodpływowe. Poziomy tarasowe często porozcinane są rynnami.
2. Krajobraz tarasów zwydmionych z licznymi wałami, zespołami lub pojedynczo występującymi
wzgórzami i pagórkami wydmowymi oraz płytkimi nieckami deflacyjnymi. Wysokość względna
wzgórz wydmowych jest zróżnicowana i waha się od kilku do 50 m. Duża przepuszczalność
utworów powierzchniowych sprawia, że sieć hydrograficzna jest tu bardzo uboga, a zwierciadło wód
gruntowych zalega stosunkowo głęboko.
3. Krajobraz równin akumulacji bagiennej - płaskich, podmokłych, często zabagnionych terenów,
powstałych w miejscach dawnych den dolinnych lub w zanikłych już zbiornikach wodnych oraz tam,
gdzie zwierciadło wód podziemnych występuje płytko pod powierzchnią terenu. Dominują tu utwory
organogeniczne.
Flora
Ponad 60% powierzchni GWPK zajmują lasy, wśród
których dominują bory sosnowe i bory mieszane. Szacuje
się, że w granicach Parku występuje około 800 gatunków
roślin naczyniowych, spośród których około 180 to gatunki
rzadkie w skali regionu, a około 50 objętych jest ochroną
prawną (m.in. widłak goździsty, lilia złotogłów, sasanka
łąkowa, naparstnica zwyczajna, storczyk szerokolistny).
43
Fauna
Wśród fauny GWPK najcenniejszą grupę
stanowią ptaki, a zwłaszcza gatunki wodnobłotne. Występują tu m.in. umieszczone w
"Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt": bocian
czarny, bąk, kulik wielki, żuraw, batalion,
błotniak łąkowy i zbożowy, krwawodziób
i derkacz. Na terenie Parku obserwuje się
ostatnio rysia. Występują także bobry.
Rezerwaty Przyrody
Rezerwaty znajdujące się na terenie Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego:
w województwie kujawsko-pomorskim:
o
Olszyny Rakutowskie
o
Wójtowski Grąd
o
Jazy
o
Jezioro Rakutowskie
o
Jezioro Radyszyn
o
Jezioro Łąkie
o
Gościąż
w części województwa mazowieckiego:
o
Dąbrowa Łącka
o
Korzeń
o
Jastrząbek
o
Kresy
o
Komory
o
Lucień
o
Lubaty
Projektowane są rezerwaty: "Olszyny Bobrowe", "Bór Widłakowy" i "Krucze Góry".
44
Koperta II
Koperta Brudzeński PK
Brudzeński
Park Krajobrazowy
Logo
Krajobraz
Brudzeński Park Krajobrazowy charakteryzuje duża, zaskakująco wysoka, w porównaniu z terenami
sąsiadującymi, atrakcyjność krajobrazu oraz stosunkowo niski stopień ekstensywnego
zagospodarowania. Wielkością i owym kontrastem doliny i otaczających terenów rolniczych trochę
przypomina Ojcowski Park Narodowy Jest jednym z mniejszych parków, jego powierzchnia wynosi
3452 ha, powierzchnia otuliny - 4064 ha. Można go nazwać kameralnym, choć nagromadzenie atrakcji
przyrodniczych jest tu większe niż w niejednym parku narodowym. Urozmaicona rzeźba jest wielką
osobliwością na generalnie nizinnym i równinnym Mazowszu. Atrakcyjne formy tej rzeźby
Brudzeński Park Krajobrazowy zawdzięcza zlodowaceniom, zwłaszcza wpływowi ostatniego
zlodowacenia zwanego bałtyckim, a przede wszystkim okresowi ustępowania lądolodu.
Najważniejszym, najsilniej zaznaczonym elementem tej rzeźby pozostaje głęboko wcięta
w wysoczyznę dolina Skrwy Prawej w jej dolnym biegu. Brzegi doliny wykształcone są zarówno, jako
płaskie terasy rzeczne, jak i strome, niemal pionowe skarpy. Licznymi jarami i wąwozami spływają
stale, okresowo lub epizodycznie wartkie lub ledwie szemrzące strumienie zasilające Skrwę - oś
hydrograficzną terenu. O tej niezwykle ciekawej rzece słyszymy niewiele. Podręczniki pomijają ją,
wyliczając dopływy Wisły.
45
Położenie
Brudzeński Park Krajobrazowy - leży na prawym brzegu Wisły na północny zachód
od Płocka i obejmuje przyujściowy odcinek Skrwy Prawej.
Mapa parku
46
Flora
Krajobraz
doliny
jest
urozmaicony
malowniczymi wąwozami i wysokimi stromymi
skarpami. W krajobrazie parku dominują lasy
grądowe z dużymi obszarami starodrzewia. Lasy
stanowią 50% obszaru, przeważa dąb
bezszypułkowy i grab oraz występuje wiele
innych gatunków, zarówno roślin, jak i zwierząt.
Na skarpach dolin i wąwozów występują
murawy kserotermiczne oraz rośliny chronione
takie, jak:
wawrzynek wilczełyko,
konwalia,
śnieżyczka przebiśnieg,
lilia złotogłów.
Wawrzynek wilczełyko
Fauna
Można tu również spotkać przedstawicieli
wielu gatunków chronionych ptaków:
derkacza,
trzmielojada,
jarzębatkę,
występuje także bączek, zimorodek
zwyczajny oraz bocian czarny.
Zimorodek
47
Rezerwaty Przyrody
Rezerwat „Brudzeńskie Jary”
Na terenie Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego istnieją 3 rezerwaty przyrody. Rezerwat
krajobrazowy „Sikórz" o powierzchni 215,87 ha obejmuje 12-kilometrowy odcinek doliny
Skrwy od miejscowości Sikórz do wsi Radotki. Drugi z rezerwatów -„Brwilno" zajmuje
powierzchnię 65, 68 ha i położony jest w południowej części Parku, w strefie
krawędziowej doliny Wisły. Rezerwat „Brudzeńskie Jary" ma powierzchnię 39, 10 ha
i obejmuje obszar lasu w Leśnictwie Sikórz.
Obok wartości przyrodniczych zadaniem Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego jest
ochrona i popularyzacja walorów kulturowych terenu. W Parku i jego sąsiedztwie łatwo
dają się dostrzec zgrabne sylwetki kościołów w Bądkowie Kościelnym, Sikorzu, Siecieniu,
Starej Białej i w Brwilnie. W katalogu zabytków figuruje także skromna, drewniana
kaplica cmentarna w Sikorzu.
48
Koperta III
Koperta Pomniki Przyrody - 1
Pomniki przyrody
w Płocku
Dąb szypułkowy
Broniewskiego
Sędziwe drzewo przy ulicy Kościuszki 24 za domem, w
którym mieszkał i tworzył Władysław Broniewski, stąd jego
nazwa. Drzewo o szerokim, krótkim pniu grubości 442 cm i
20 metrów.
49
Dąb szypułkowy
„Wojciech”
Najokazalszy z płockich dębów pomnikowych,
znajdujący się na posesji przy ul. Zarzecznej
w Borowiczkach. Grubość pnia osiąga 500 cm
na wysokości 22 metrów.
50
Koperta- Pomniki Przyrody 2
Platan klonolistny
przy Katedrze
Zlokalizowany jest na Wzgórzu Tumskim
pomiędzy dawnym budynkiem Muzeum
Diecezjalnego a Bazyliką Katedralną. Pień
osiąga grubość 200 cm na wysokości 20
metrów.
51
Iglicznia trójcierniowa
w Alejach Jachowicza
Drzewo zlokalizowane nieopodal Gimnazjum
nr 6 w Płocku. Dorasta do 20 metrów
wysokości i w obwodzie pnia ma 210 cm
grubości na wysokości 130 cm.
52
Koperta – Pomniki Przyrody - 3
Robinia akacjowa
przy ulicy Sienkiewicza
Pomnik zlokalizowany jest na terenie Zespołu Szkół
Plastycznych przy ul. Sienkiewicza 26 w Płocku. Drzewo
ma wysokość 17 metrów i grubość 300 cm.
53
Magnolia przy
ul. Gwardii Ludowej
Niskie drzewo wysokości 4 metrów, o obwodzie pnia 80
cm i rozłożystej koronie. Zlokalizowane jest na terenie
Ogródków Działkowych przy ul. Gwardii Ludowej.
54
Miłorząb dwuklapowy
przy ul. Jesiennej
Niepozorne drzewo wysokości 10 metrów o obwodzie 78
cm, zlokalizowane jest na terenie osiedlowego placu
zabaw za wieżowcem przy ul. Jesiennej.
55
Koperta IV
Koperta Zespoły Przyrodniczo-Krajobrazowe
Zespoły PrzyrodniczoKrajobrazowe
Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy
Rzeki Brzeźnicy
RUINY CEGIELNI
Zespół Jaru Rzeki Brzeźnicy został utworzony na mocy uchwały Rady
Miasta Płocka z dnia 29 stycznia 2002 roku w celu ochrony cennego
krajobrazu naturalnego dla zachowania jego wartości estetycznych,
rekreacyjnych oraz funkcji korytarza ekologicznego.
Szata roślinna jest ciekawym przykładem oddziaływań antropopresyjnych,
wpływu naturalnych procesów erozyjnych oraz sukcesji roślinności.
56
RZEKA BRZEŹNICA
57
DROGA W JARZE BRZEŹNICY
Najliczniej reprezentowaną grupą zwierząt są ptaki. Można
spotkać kukułkę, liczne zięby, dzwońce i grzywa-cze oraz
dzięcioły. Występują także ptaki śpiewające: kos, kwiczoł,
rudzik i drozd. Z drapieżnych ptaków występuje myszołów
oraz 4 gatunki sowy.
Drugą pod względem liczebności grupą kręgowców są ssaki,
których naliczono 27 gatunków np. lis, tchórz czy kuna
domowa.
58
LODOWNIA W JARZE BRZEŹNICY
SCHRONISKO DLA ZWIERZĄT
59
Zespół PrzyrodniczoKrajobrazowy Rzeki Rosicy
KOŁO WODNE NA RZECZCE ROSICY
Zespół Jaru Rzeki Rosicy został utworzony na mocy uchwały
Rady Miasta Płocka z dnia 29 stycznia 2002 roku w celu ochrony
cennego krajobrazu naturalnego dla zachowania jego wartości
estetycznych,
rekreacyjnych
oraz
funkcji
korytarza
ekologicznego.
Szata roślinna jest uzależniona od warunków klimatycznych
i glebowych, ukształtowania terenu i działalności człowieka.
Wzdłuż brzegów na uwagę zasługuje zespół łęgu olszowego
z dominacją olszy. W kilku miejscach wzdłuż jaru Rosicy
występuje las grądowy.
60
BYSTRZE NA RZECE ROSICY
RZEKA ROSICA ZIMĄ
Fauna doliny Rosicy jest niezwykle interesująca. Występują tu dobre
warunki bytowania dla wielu bezkręgowców i kręgowców wodnych.
Świat ptaków składa się z niewielu gatunków charakterystycznych
głównie dla lasu łęgowego np. występuje tu trznadel, piecuszek.
Występują tu również kowaliki – ptaki niezwykle ubarwione oraz
kukułki.
61
RZEKA ROSICA
DOLINA ROSICY
W miejscach, gdzie łęg dochodzi prawie do rzeczki żyje szereg
interesujących drobnych gatunków ssaków np. ryjówka aksamitna
i malutka, rzęsorek rzeczek, jeż wschodni oraz kret.
62
Autor: Jolanta Korycka
Temat: Moja rodzina a śmieci
Cele:
- samoocena zachowań uczniów w sytuacjach codziennych dotyczących odpadów,
- uświadomienie uczniom, w jakim stopniu ich postępowanie w związku z odpadami
jest przyjazne środowisku,
Metody pracy: praca w grupach, dyskusja.
Formy pracy: indywidualna i grupowa.
Czas pracy: 1 godz.
Pomoce: tabelka- załącznik nr 1, kolorowe kredki: zielona, żółta, czerwona, zadania
dla grup na karteczkach.
Zajrzyj do własnego kosza na śmieci.
Ćwiczenie 1
Niepotrzebne lub zużyte rzeczy wyrzucasz do kosza na śmieci. Uzupełnij tabelę
według poniższego wzoru:
Odpady z Twojego kosza Rodzaj odpadów
na śmieci
Czy możliwe jest wtórne
ich
wykorzystanie
(recykling)?
1.
2.
3.
itd.
Mini wykład nauczyciela: Odpady możesz podzielić na kilka kategorii, biorąc pod
uwagę surowce, z których są zrobione. Np. ogryzek jabłka jest odpadem organicznym,
czasopismo to papier, butelka – szkło, blaszana puszka – metal, farba – środek
chemiczny. Wypisz w drugiej kolumnie, jakiego rodzaju odpady znalazłeś w swoim
koszu.
Niektóre odpady można wtórnie przetworzyć i ponownie wykorzystać, dzięki czemu
oszczędza się rozmaite materiały i nie zaśmieca środowiska. Nazywa się
to recyklingiem.
63
Nasze zachowania związane z odpadami.
Ćwiczenie 2
W załączonej tabeli (załącznik nr 1) przedstawiono nasze zachowania związane
z odpadami. Zamaluj każde pole tej tabeli, postępując zgodnie z niżej opisanymi
zasadami:
1. ZAWSZE, GDY JEST TAKA MOŻLIWOŚĆ – kolor zielony
2. RÓŻNIE TO BYWA – kolor żółty
3. WŁAŚCIWIE NIGDY TAK NIE POSTĘPUJĘ – kolor czerwony
Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel kieruje pytania do uczniów:
Który kolor dominuje w Twojej tabeli, który w całej grupie? Czy są jakieś czynności,
które wszyscy oznaczyli kolorem zielonym? Wymień te czynności, które wszyscy lub
nieomal wszyscy oznaczyli na czerwono. Wyjaśnij, jakie są tego przyczyny? Czy
możecie coś zrobić, żeby większej liczbie pól można było przypisać kolor zielony, czy
chociażby żółty – zamiast czerwonego? Porozmawiajcie w grupie na ten temat.
Jakie opakowania wybierać w sklepach?
Spróbuj ograniczyć ilość swoich śmieci. Robiąc zakupy, możesz wybierać produkty w
różnych opakowaniach, np. napoje w butelkach do wielokrotnego użytku, w szklanych
butelkach, w plastykowych kubkach, puszkach lub kartonach. Napój smakuje tak
samo, a odpady są różne.
Ćwiczenie 3
Zastanów się, które z następujących artykułów kupiłbyś w sklepie w pierwszej
kolejności, mając na uwadze nie zaśmiecanie otoczenia.
Gr. I. Do wyboru są:
a) ciastka w plastykowej foremce + worku foliowym,
b) sprzedawane na wagę – pakowane w sklepie do papierowej lub foliowej torebki,
c) ciastka w plastykowej foremce + worku foliowym + kartoniku.
Prawidłowa kolejność: b, c, a.
Gr. II. Do wyboru jest pasta do zębów pakowana w:
a) tubkę,
b) tubkę + kartonik.
Gr. III. Do wyboru są soki owocowe:
a) szklana butelka jednorazowa z sokiem zagęszczonym,
b) szklana butelka jednorazowa ze zwykłym sokiem,
c) w butelce zwrotnej,
d) w kartonie.
Prawidłowa kolejność: c, a, b, d.
Gr. IV. Do wyboru mleko:
a) w folii,
64
b) w kartonie,
c) w butelce zwrotnej.
Prawidłowa kolejność: c, a, b.
Ćwiczenie 4
Odpowiedz na pytania:
Co robią twoi rodzice, kiedy pojemnik na śmieci jest pełny? Czy mogą się pozbywać
śmieci, kiedy tylko zechcą? Kiedy śmieci są zabierane? Kto zabiera śmieci i przez
kogo jest opłacany? Czy wiesz, gdzie trafiają śmieci?
Ewaluacja zajęć.
Uczniowie kończą zdanie: Zmniejszę ilość swoich śmieci poprzez ………………….
Literatura:
 E. Tyralska – Wojtyczka „Śmieci mniej – Ziemi lżej” Pakiet edukacyjny. Kraków
2003.
 K. Baczała „Zieloną ścieżką …” WSiP Warszawa 1997.
Załącznik nr 1.
Na zakupy używane
są torby z materiału
i/lub wiklinowe
kosze.
Torby plastykowe
używane są
wielokrotnie.
Segreguje się
odpady.
Unika się wyrobów z
tworzyw sztucznych
(półki, tace, sita,
miski).
Napoje kupuje się
w opakowaniach
wielokrotnego
użytku.
Artykuły spożywcze
kupuje się w
opakowaniach
szklanych.
Rzadko używa się
przedmiotów
jednorazowego
użytku.
Nieprzydatne rzeczy
przekazuje się
osobom, którym będą
potrzebne.
Kompostuje się
odpadki.
Wykorzystuje się
papier piśmienny
dwustronnie np. na
notatki.
Używa się koperty
więcej niż
jednokrotnie.
Używany jest papier
toaletowy z
makulatury.
W czasie wycieczki
zabiera się odpadki,
by wyrzucić je do
kosza.
Używa się
przedmiotów
trwałych, nadających
się do recyklingu.
Korzysta się z
czasopism razem ze
znajomymi,
sąsiadami i dalszą
rodziną.
Warzywa lub/ i
owoce kupuje się
luzem „na wagę”.
65
Autor: Iwona Kobylańska
Temat: „Na ratunek Eko – Wróżce”
Scenariusz zajęć z zakresu edukacji ekologicznej opartej na zrównoważonym
rozwoju, powstał w oparciu o pedagogikę twórczości.
„Lekcje twórczości w nauczaniu i wychowaniu” realizuję z uczniami od 5 lat. Cieszą
się one dużym zainteresowaniem.
Podczas zajęć dzieci w nieco inny sposób zdobywają nowe wiadomości, pogłębiają
swoją wiedzę i wesoło się bawią.
SCENARIUSZ ZAJĘĆ DLA KLASY II / III SZKOŁY PODSTAWOWEJ
Zadanie główne:
- wspomaganie i stymulowanie rozwoju dziecka z uwzględnieniem jego potencjału
twórczego,
- kształtowanie u dzieci poczucia odpowiedzialności za stan środowiska
przyrodniczego,
- wdrażanie do dbałości o otaczającą nas przyrodę oraz jej ochronę,
- stwarzanie sytuacji sprzyjających aktywizowaniu mowy i myślenia,
- kształcenie umiejętności eksponowania doświadczeń i doznań wewnętrznych za
pomocą ruchu kreatywnego.
Cele wychowawcze / uczeń:
- potrafi wskazać przyczyny zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego oraz ich
skutki dla świata roślin i zwierząt,
- dostrzega potrzebę ochrony przyrody w regionie,
- potrafi współpracować w grupie,
- umie słuchać innych,
- podchodzi do problemu zadaniowo,
- radzi sobie w trudnych sytuacjach,
- rozwija swoje zainteresowania,
- docenia pomysły innych,
- aktywnie uczestniczy w zajęciach,
- ma możliwość realizacji własnych pomysłów,
- ma odwagę głośno wypowiadać się na dany temat,
- zaspokaja potrzebę samorealizacji, przynależności i naturalnej ekspresji / wyraża
własne doświadczenia oraz emocje za pomocą ruchów ciała, gestu, mimiki.
Zasady:
- ciągłości oddziaływania,
- systematyczności,
- ludyczności i stymulowania kształcącej zabawy,
- harmonijnego wpływu na różne sfery rozwoju ucznia,
66
-
zachęcania do działań twórczych i pobudzania samodzielności uczniów,
wykorzystania wpływu grupy,
bogatych i zróżnicowanych środków dydaktycznych,
budowania i kultywowania klimatu bezpieczeństwa i życzliwości,
inicjowania przez uczniów działań twórczych.
Metody: działań praktycznych, „story line”, słowne, oglądowe, rozwiązywania
problemów, wzmocnień pozytywnych.
Formy pracy: zespołowa, indywidualna, grupowa.
Środki dydaktyczne: płyta z nagraniami odgłosów lasu oraz piosenką „Śmieciu precz”
(WESOŁA SZKOŁA, WSiP), strój dla krasnala i Eko – Wróżki, papierowa sylweta
drzewa i kolorowe liście, 8 zielonych balonów, materiały plastyczne, artykuły
piśmiennicze, surowce wtórne (gazety, butelki, zakrętki, torby plastikowe itp.), „List
do rodziców”.
PRZEBIEG ZAJĘĆ
- Powitanie. Uczniowie siedzą w kręgu, słuchają nagrania szumiącego lasu i jego
odgłosów (płyta).
- Rozmowa kierowana:
Co rozpoznaliście słuchając tego nagrania?
Co sobie wyobraziliście?
Jaki może być las?
Co w lesie może być zielone i miękkie?, twarde i szorstkie?, kolorowe i duże?
- Zapoznanie uczniów tematem zajęć
- Słychać pukanie do drzwi. Wchodzi na palcach krasnal. W jednej ręce trzyma
koszyk, a drugą ręką zasłania sobie usta. Stąpa ostrożnie jakby się czegoś bał (może
rozbrzmiewać muzyka), patrzy na dzieci, składa ręce tak jakby o coś prosił,
zostawia koszyk i ucieka.
- Wybrane dziecko zagląda do kosza i wyjmuje list, następnie go odczytuje
„Drogie Dzieci!”
Zła czarownica Śmiecio – Jędza, która mieszka pod lasem, w domku na kurzej
nóżce, uwięziła naszą Eko – Wróżkę! Mogą ją odczarować tylko dzieci. Muszą
jednak rozwiązać wszystkie zadania - zagadki, jakie przygotowała zła wiedźma. Tylko
wówczas zły czar pryśnie. W przeciwnym wypadku nikt już nie zobaczy pięknej Eko –
Wróżki.
My – leśne stwory i zwierzęta, zamieszkujące ten piękny las, prosimy! Uratujcie
naszą wróżkę!!
- Podział dzieci na grupy wg kolorów liści
- Na makiecie drzewa przypięte są kolorowe liście. Uczniowie podchodzą do drzewa
i odpinają 1 listek. Listki są z papieru samoprzylepnego, w 4 kolorach. Dzieci
przylepiają sobie liście do koszulki i siadają wg wybranego koloru. Powstają 4 grupy.
67
- Przydział zadań poszczególnym grupom:
- Nauczyciel informuje uczniów, że ze względu na to, iż nie mamy zbyt wiele czasu,
każda z grup rozwiąże 1 zagadkę lub wykona 1 zadanie czarownicy.
- Przystępujemy do pracy. Pod drzewem (sylweta na tablicy) leżą duże, kolorowe
liście, tego samego koloru, co kolory grupy. Przedstawiciel grupy podchodzi
i odnajduje właściwy liść. Na jego odwrocie zapisane jest zadanie do wykonania.
GRUPA I otrzymuje zadanie z hasłem RUSZ GŁOWĄ - WOBRAŹ SOBIE.
Jej zadaniem jest jak najszybciej z dostępnych materiałów odpadowych (gazety,
butelki, plastikowe torby, zakrętki, szmatki itp.) wykonać postać czarownicy.
GRUPA II rozwiązuje zadanie z hasłem SKOJARZENIA
Jej zadaniem jest zapisać jak najwięcej skojarzeń do wyrazu śmieci.
GRUPA III rozwiązuje zadanie z hasłem GIĘTKOŚĆ MYŚLENIA
Jej zadaniem jest wymyślić i zapisać, do czego innego można użyć przepaloną
żarówkę, podarte rajstopy lub korki od butelek?
GRUPA IV rozwiązuje zadanie z hasłem PORÓWNANIA
Jej zadaniem jest dopisać kilka zakończeń do zdań.
Śmieci w lesie to………………………………………
Zanieczyszczona rzeka jest jak……………………………..
- Przerwa – śpiew piosenki „Śmieciu precz!” połączony z ruchem kreatywnym.
- Ciąg dalszy „Ratujemy…………….”
GRUPA I rozwiązuje teraz zadanie z hasłem ANALOGIA FANTASTYCZNA
Jej zadaniem jest odpowiedzieć pisemnie na pytanie:
Co by było gdyby krasnale nie oszczędzały światła w swoim domku?
Co by było gdyby rośliny i ziemia w lesie zamieniły się w kamień?
GRUPA II rozwiązuje zadanie z hasłem REKLAMA
W sadzie u krasnali rosną piękne jabłka. Chętnie by je sprzedali, ale dowiedzieli się,
że wszystkie leśne stworki wolą kupować owoce przywiezione z innego lasu. Grupa
musi zareklamować jabłka tak, aby każdy zechciał je kupić!
GRUPA III rozwiązuje zadanie z hasłem ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW
Zając udał się na pole blisko lasu, gdzie zawsze rosła piękna kapusta. Okazało się,
że w tym roku nie ma już tam tego przysmaku. Od znajomej sroki dowiedział się,
że rolnik postanowił już nie uprawiać pola, tylko kupować wszystko w sklepie.
Jak można przekonać rolnika, żeby znów zaczął uprawiać swoją rolę?
68
GRUPA IV rozwiązuje zadanie z hasłem RYMY
Zadaniem grupy jest znaleźć i zapisać rymy do słów:
oszczędzanie
śmieci
światło
ochrona
woda
klimat
oraz ułożyć krótką rymowankę z tymi wyrazami.
PODSUMOWANIE PRACY – ZA KAŻDE PRAWIDŁOWO ROZWIĄZANE
ZDANIE PRZEDSTAWICIEL GRUPY PRZEBIJA JEDEN ZIELONY
BALONIK!
W każdym baloniku znajduje się część hasła (8 balonów)
I TY, I JA, I TWÓJ BRAT,
OCALIMY PRZED ZNISZCZENIEM,
NASZ ZIELONY ŚWIAT!!!!
Uczniowie układają przysłowie, przypinają je na tablicy, skandują i śpiewają na
melodię „Panie Janie”.
- Podsumowanie:
Słychać wesołą muzykę, wchodzi Eko – Wróżka. Uśmiecha się do dzieci, dziękuje za
uratowanie, prosi, aby uczniowie zawsze dbali o naszą „ZIELONĄ PLANETĘ”,
rozdaje listy do rodziców
MAMO, TATO, WASZE DZIECKO JUŻ WIE! A CZY WY WIECIE, ŻE……
 Nosząc zakupy w torbach ekologicznych nie gromadzimy ogromnych ilości toreb
plastikowych, a tym samym przyczyniamy się do zmniejszenia ilości odpadów.
 Możemy sami uszyć torbę ekologiczną wykorzystując starą zasłonę, kolorowe
prześcieradło. Niemodną spódnicę lub niepotrzebną narzutę.
 Odpady
należy
segregować,
a następnie oddawać do odzysku lub
wrzucać do najbliższego kontenera na
surowce wykorzystane do produkcji
podobnego artykułu.
 Nie należy pochopnie wyrzucać
nieużywanych ubrań lub innych
rzeczy, można je oddać komuś, kto
ich potrzebuje, resztki pożywienia
i odpadki warzyw nie muszą trafiać
do
śmieci,
lecz
mogą
być
kompostowane. Możemy w ten
sposób zmniejszyć ilość odpadów
o około ¼.
69
 Kompost z resztek kuchennych możemy używać w ogrodzie zamiast nawozów
chemicznych, jednorazowe baterie zawierają truciznę (rtęć i kadm), które mogą
przedostać się z wysypiska do środowiska, tak, więc warto zmniejszyć ich zużycie
poprzez zakup akumulatorków i ładowarki.
 Jeśli nie można kupić akumulatorków, należy pamiętać o wyrzucaniu zużytych
baterii do specjalnego kontenera na baterie.
 Zużyty sprzęt domowy należy dostarczać bezpośrednio do punktu recyklingu
 Warto wymienić zwykłe żarówki na energooszczędne, które świecą znacznie dłużej,
w ten sposób zużycie żarówek zredukujemy do minimum.
N – l prosi dzieci, aby oddały list rodzicom porozmawiały z nimi, które punkty listu
są przestrzegane w ich domach i co można zrobić, by ich rodzina bardziej świadomie
dbała o ZIELONĄ ZIEMIĘ?
Wychodząc z klasy, po zajęciach, uczniowie jeszcze raz skandują wierszyk „ I Ty,
i Ja…”
BIBLIOGRAFIA:
1. LOP. (2007), Śmieć i My, czy wiesz, że odpady to także Twój problem?, Zarząd
Główny, Warszawa.
2. Szmidt K. J. (2007), Pedagogika twórczości, GWP, Gdańsk.
70
Gimnazjum
71
Autor: Beata Kowalska
Temat: Zdrowa żywność a biożywność.
Myśl przewodnia: Czy żywność zawsze jest zdrowa?
Czas trwania: 1-2 godziny lekcyjne.
Miejsce: Pracownia informatyczna.
Materiały: Produkty z supermarketu i sklepu z biożywnością, CD- „Zielony Pakiet”,
teksty „Historia sera”, „Od ziarna do chleba”, słowniczek terminów.
Cele:
uświadomienie różnic pomiędzy biożywnością a tzw. zdrową żywnością,
kształtowanie postawy świadomego konsumenta,
rozumienie pojęć i postaw ludzi wobec żywności.
Metody: burza mózgów, obserwacje doświadczeń, analiza tekstów, praca z
programem „Zielony Pakiet” i Internetem, degustacja.
Wprowadzenie: Wnioski z prelekcji prezentowanych podczas forum.
Dobrodziejstwo żywności ekologicznej polega na tym, że powstaje ona w sposób
naturalny w nieskażonym środowisku. Bez chemicznego wzbogacania jest ona
bogata w składniki, które rośliny czy zwierzęta pobierają z czystego środowiska.
Nie wszystkie produkty spożywcze określane, jako "zdrowa żywność"
są jednocześnie żywnością ekologiczną, biożywnością. Różne rodzaje żywności
uznawane powszechnie za zdrowe, na przykład ziarna zbóż i ich jak najmniej
przetworzone postacie (kasze, płatki, mąki z pełnego przemiału) i ciemne pieczywo,
owoce i warzywa, mleko i jego przetwory, miód, owoce i warzywa, wcale nie
muszą być dla nas zbawienne, a wręcz przeciwnie, niekiedy mogą być trucizną.
W
żywności
pochodzenia
roślinnego,
produkowanej
na
terenach
zanieczyszczonych, położonych w sąsiedztwie uczęszczanych dróg, ośrodków
przemysłowych, z upraw intensywnie nawożonych i zabezpieczanych przed
szkodnikami przy użyciu pestycydów mogą znajdować się wchłonięte przez
rośliny metale ciężkie, nadmierna i nierozłożona ilość nawozów sztucznych,
konserwanty i środki zabezpieczające przed zepsuciem.
Przemysłowe nastawienie hodowli i upraw, polegające na powszechnym
stosowaniu dodatków antybiotyków i hormonów do pasz, zmianie sposobu
żywienia zwierząt hodowlanych, (które zemściło się epidemią BSE
i doprowadziło praktycznie do zapaści hodowli bydła mięsnego w krajach Unii
Europejskiej), prowadzeniu intensywnych upraw, nadmiernym nawożeniu
i opryskach;
72
Opady kwaśnych deszczów, produkty emisji przemysłowej i niskiej emisji,
wszystko to odbija się negatywnie, na jakości żywności, którą spożywamy.
Dodatkowym, niezbadanym jeszcze w skutkach zagrożeniem są rośliny i żywność
modyfikowana genetycznie, które zaczęto produkować w celu rozwiązania
problemu braku żywności.
Przebieg zajęć:
Praca w trzech grupach tematycznych ( pięciu warsztatowych)
Zadania grupy I (LO)
Cele:
zainteresowanie jakością spożywanej żywności,
motywowanie dietetycznych wyborów.
Materiały: Słowniczek terminów, Internet, karty pracy.
Metody: Burza mózgów „Jestem tym, co jem”, praca z CD„Zielony Pakiet”.
Zadania grupy II (SP)
Cele:
pokazanie roli, historii i tradycji chleba w kulturze,
zapoznanie uczniów z różnorodnością chleba i ziarna potrzebnego do jego
przygotowania.
Rola pieczywa z mąki z pełnego przemiału.
Materiały: kłosy traw i zbóż, ziarna różnych zbóż (pszenicy, żyta, owsa, prosa,
jęczmienia, kukurydzy, ryżu); kasz: gryczanej, jaglanej, kasze jęczmienne, pszennej
i kukurydzianej o różnej grubości ziarna, pęczak, kuskus; płatki owsiane i
jęczmienne, otręby, etykiety na pieczywie.
Metody: praca z CD „Zielony Pakiet”, analiza tekstu „Od ziarna do chleba”.
Zadania grupy III (G)
Cele:
zapoznanie z rolą mleka i jego przetworów, obecnymi postawami wobec mleka
i przetworów mlecznych,
promowanie powrotu do tradycyjnych metod ich sporządzania z jak najmniej
przetworzonego mleka.
Materiały: 1 l mleka zwykłego, szklanka mleka UHT, naturalny jogurt, naczynia
szklane, gaza, naczynie do obwarzenia mleka, gęste sitko; opakowania po jogurtach i
przetworach mlecznych.
Metody: praca z CD „Zielony Pakiet”, analiza tekstu „Historia sera”, doświadczenia.
Podsumowanie
Prezentacja pracy poszczególnych grup. Zapisanie wniosków.
Kontynuacje: wprowadzenie zwyczajów żywieniowych w domach.
73
KARTA PRACY
GRUPA I
Zadanie 1.
Napisz łańcuch pokarmowy, którego ostatnim ogniwem jest człowiek.
……………………………...…→………..………..…………….→ człowiek.
Oceń wpływ środków ochrony roślin i ich kumulację w kolejnych ogniwach.
…………………………………………………………………………………………
Oceń wpływ nawozów sztucznych na kolejne ogniwa.
…………………………………………………………………………………………
Podczas pracy skorzystaj ze schematu nr1
Sformułuj wnioski.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Zadanie 2.
Zapoznaj się z terminami słowniczka: organizmy modyfikowane genetycznie,
makrobiotyka, wegetarianizm, weganizm. Przeprowadź „burzę mózgów” na temat
„Jestem tym, co jem – prawda czy fałsz?” (Uwzględnij nie tylko argumenty fizyczne,
ale także filozoficzne, estetyczne oraz kulturowe).
argumenty „za”
argumenty „przeciw”
Korzystając z programu „Zielony Pakiet” uzupełnij ćwiczenia:
Zadanie 3.
DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA / rolnictwo
Wideoklip -rolnictwo
Na podstawie tabeli „rolnictwo” oceń wpływ na gleby:
a) nawożenia:
74
…………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………….…………………
…..……………………………………………………………………….………………
b) pestycydów:
………………………………………………………………………..…………………
…………………………………………………………………….……………………
…..………………………………………………………………………………………
Kontrolowanie naszych zbiorów→
Technologie intensyfikacji rolnictwa
Sposoby minimalizacji tych skutków
W Polsce→
Oceń, jakość gleb w Polsce na tle Europy:…………………………………………..…
……….................................……………………………………………………………
………………………………………………………………………………………….
Zadanie 4
Zrównoważone rolnictwo →
Wymień cechy rolnictwa zrównoważonego
*………………………………………………………………………………………
*………………………………………………………………………………………
*………………………………………………………………………………………
*………………………………………………………………………………………
*………………………………………………………………………………………
Dylematy - rolnictwo:
Jesteś rolnikiem, który uprawia i sprzedaje warzywa. Dowiadujesz się, że w przyszłym
roku wielu rolników będzie uprawiać te same rodzaje warzyw, co TY, zmuszając Cię
do obniżenia cen.
Co byś zrobił?
Rozwiązanie:……………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Motywacja:……………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
75
Zadanie 5
Prawa konsumentów → Dobra praktyka →
Wymień organizacje pozarządowe, które koncentrują się na promocji produktów
ekologicznych:
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Zadanie 6
W Polsce → rolnictwo ekologiczne
Podaj działania proekologiczne w Polsce w latach:
1999 - …….……………………………………………………………………………
2000 - ………………………………………………………………………………….
- ………………………………………………………………………………….…….
2001 - …………………………………………………………………….……………
Porównaj: www.minrol.gov.pl
Określ główne cele polityki rolnej w Polsce
 ………………………………………………………………………………….……
…………………………………………………………………………………………..
 ………………………………………………………………………………….……
……….…………………………………………………………………………………..
 …………………………………………………………………………….…………
……………………..…………………………………………………………………….
 ………………………………………………………………………………….……
…………………………………………………………………………………………
 ……………………………………………………………………………….………
…………………………………………………………………………………………..
 ………………………………………………………………………………….……
…………………………………………………………………………………………
 ………………………………………………………………………………….……
…………………………………………………………………………………………
76
Załącznik dla grupy I
Jestem tym, co zjadłem i jestem przerażony!!!
To zadanie do przemyślenia dla każdego, kto kiedykolwiek:
wzdychał za zapiekanką,
tęsknił za pączkami z marmoladą,
pożądał rogalików,
miał tajemny składzik jagnięcych kotletów do nocnego
podjadania,
dysponował nadzwyczajną zdolnością do lokalizowania
wspaniałych przydrożnych barów fast food bez
korzystania z mapy,
doświadczył pragnienia prowadzenia bardziej zdrowego
stylu życia,
ma niesamowity apetyt na prześmieszny humor.
77
Załącznik dla grupy I
Inżynieria genetyczna i klonowanie
W latach 70. XX wieku opracowano techniki genetyczne rekombinowania poza
organizmem odcinków DNA pochodzących z różnych organizmów i następnie
wprowadzania ich do bakterii lub innych komórek. Metody te pozwalają uzyskać
wielką liczbę kopii danego genu i ustalić dokładnie kolejność nukleotydów w genie jak
i prześledzić budowę białka kodowanego przez dany gen. Transgeniczne organizmy
uzyskuje się przez wprowadzanie obcych genów do komórek rozrodczych. W ten
sposób komórki te trafiają do wszystkich komórek organizmu. Z praktycznych
zastosowań inżynierii genetycznej należy wymienić produkcję cennych leków
pochodzenia zwierzęcego, terapię genową (wprowadzanie do niektórych komórek
pacjenta genu, którego brak jest przyczyną choroby), transgeniczne odmiany roślin
o wartościowych cechach użytkowych, które miały rozwiązać problem głodu
na świecie.
Inżynieria genetyczna wzbudzała i wzbudza wiele wątpliwości i obaw. Może ona np.
prowadzić do lekkomyślnego tworzenia potworów; nieostrożne manipulowanie
genami może wywołać powstanie nowych, niebezpiecznych zarazków. Groźne dla
człowieka
i środowiska kombinacje genów mogą wymknąć się spod kontroli i rozprzestrzenić w
przyrodzie. Próby tworzenia transgenicznych ludzi są niedopuszczalne ze względów
etycznych. Kiedy inżynieria genetyczna stała się praktyczną możliwością, grupa
wybitnych uczonych ogłosiła roczne memorandum dla rozważenia niebezpieczeństw.
Następnie uzgodniono zbiór reguł, początkowo przyjętych dobrowolnie przez
naukowców, a następnie w wielu krajach w jakiejś formie zabezpieczonych prawnie.
Klonowanie ssaków i przypadek sklonowanej w 1996 r. owcy Doiły wstrząsnął opinią
publiczną. Znaczna część międzynarodowej opinii przeraziła się przełamaniem bariery
genetycznej i perspektywą klonowania ludzi, uważając je za niemoralne i sprzeczne
z prawem boskim. W listopadzie 1997 r. wszystkie państwa członkowskie UNESCO
zobowiązały się do niestosowania praktyk genetycznych, mogących deformować
gatunek ludzki. Genom (zespół czynników dziedzicznych, czyli genów,
charakterystyczny dla pewnej grupy organizmów) człowieka został podniesiony
tą deklaracją do rangi dziedzictwa ludzkości. Sygnatariusze deklaracji zobowiązali się
zrezygnować
z klonowania ludzi i modyfikowania genów przekazywanych następnym pokoleniom.
W 1998 r. w Paryżu przedstawiciele 19 państw Rady Europy podpisali dokument
zapobiegający klonowania ludzi. Jest to protokół dodatkowy do konwencji RE
o prawach człowieka i biomedycynie (tzw. Konwencja z Oviedo).
78
KARTA PRACY
GRUPA II
Zadanie 1.
Na podstawie tekstu „Od ziarna do chleba” uzupełnij ćwiczenie:
Historia chleba liczy sobie ……………………………………………………..lat.
Wynalazek chleba pieczonego z dodatkiem drożdży lub zakwasu do mąki pszenicznej
lub żytniej i poddanej fermentacji zawdzięczamy ……………………
……………….ponad ………….……..lat temu.
Odmiany chleba - uzupełnij :
Ameryka Łacińska
pita
Indie
podpłomyki i placki
Chleb wypieka się z ciasta z mąki z dodatkiem drożdży, wody i soli. Porównajcie
etykiety z różnych opakowań chleba dostępnego w sklepach. Ile (wypisz) znajdziecie na
nich dodatków niezwiązanych z chlebem powszednim? (Uwaga! Nie uznajemy za obce
dodatki innych ziaren zbóż, słonecznika, maku, czarnuszki). Jaki waszym zdaniem jest
powód dodawania tych składników do pieczywa?
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
………………….………………………………………………………………...…
……………………………………………………………………………………..…..
Na podstawie tekstu „Pagadyło” odpowiedz na pytanie: Jaką rolę odgrywa mąka i
chleb
w naszym życiu?
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………..
79
Zadanie 2
Dokonaj analizy produktów zbożowych ( etykiety) i napisz, które z nich mają
największą wartość - uzasadnij.
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
………
Korzystając z programu „Zielony Pakiet” uzupełnij ćwiczenia:
Zadanie 3
WARTOŚCI / społeczeństwo konsumentów
Od czego zależy wybór kupowanej żywności?
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………
Zadanie 4
NASZA ZIEMIA W PRZYSZŁOŚCI / zrównoważony rozwój
Gdybyśmy chcieli zapewnić 10 miliardom ludzi obecny poziom konsumpcji w USA,
potrzeba by było do tego …………………………….ton ziarna rocznie. Stanowi to
plony zbiorów z ……….……planet rozmiarów Ziemi.
Zgodnie z zasadami rozwoju zrównoważonego:
Erozja gleb nie przekracza
…………………………………………………………………………………….…..
…………………………………………………………………………………………
Liczba wycinanych drzew nie przekracza……………………………………..………
…………………………………………………………………………………………
Wymieranie gatunków następuje nie szybciej niż……………………….……………
…………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………..…..
Dylematy- nasza Ziemia w przyszłości:
Który z problemów ekologicznych jest twoim zdaniem najpoważniejszy z punktu
widzenia przyszłości świata?
rozwiązanie:……………………………………………………………………………
…………………...……………………………………………………………….……
80
motywacja:…………………………………………………………………………..…
………………………………………………………………………………………….
wideoklip – Ziemia
Czy zgadzasz się z myślą sformułowaną w „Edukacja →” Na jej podstawie napisz
podsumowanie tematu.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
81
Załącznik dla grupy II
OD ZIARNA DO CHLEBA
W każdej kulturze i na każdym kontynencie istniała i istnieje jakaś forma chleba,
będącego najpowszechniejszym pożywieniem człowieka. Historia chleba liczy sobie
około 12 tysięcy lat. Ocenia się, że wówczas ludzie prowadzący osiadły tryb życia,
nauczyli się uprawy traw owocujących ziarnem nadającym się do spożycia
i przechowywania. Ziarno rozdrabniano między kamieniami, uzyskując produkt
podobny do obecnych płatków zbożowych. Później rozdrobnione ziarno mieszano
i wyrabiano z wodą, nadawano wyrobionemu z nich ciastu formę placków i pieczono
na rozgrzanych kamieniach. Ten sposób pieczenia chleba w postaci twardych,
przaśnych placków można spotkać do dziś w wielu krajach Azji i Afryki, a mąka
stosowana do ich wypieku pochodzi przede wszystkim z jęczmienia, prosa, kukurydzy
i gryki, a więc ziaren zbóż nie zawierających glutenu. Wynalazek chleba podobnego
do tego, jaki obecnie spożywamy, a więc pieczonego z dodatkiem drożdży piwnych
lub zakwasu do mąki zawierającej gluten (pszenicznej, żytniej) i poddanej fermentacji,
zawdzięczamy Egipcjanom. Oni, jako pierwsi ponad 4500 lat temu rozpoczęli
wypiekanie tego rodzaju chleba, choć był on mniej wyrośnięty i z grubiej zmielonej
mąki niż ten, jaki my jadamy codziennie. To również Egipcjanie skonstruowali
pierwsze piece do pieczenia chleba, a odkrycia archeologiczne w grobowcach
starożytnych dowodzą, że znali oni ok. 50 gatunków pieczywa, wzbogacanego
różnymi dodatkami. Chleb i przetwory zbożowe stanowią w niektórych krajach ponad
połowę dziennego pożywienia ogromnej części ludzkości.
Kukurydziane tortillas z Ameryki Łacińskiej, arabska pita, indyjskie czapati,
wszelkiego rodzaju afrykańskie i azjatyckie podpłomyki i placki to w prostej linii
potomkowie pierwszego rodzaju chleba. Chleb pieczony na zakwasie w różnych
postaciach - od czarnego razowca po białe, chrupiące bułki to już kontynuacja
wynalazku Egipcjan. Jednakże niezależnie od miejsca i czasu, ziarno i chleb były
i są symbolami życia i sytości. W kulturach starożytnych basenu Morza Śródziemnego
chleb był głównym pożywieniem i jednocześnie synonimem jedzenia, posiłku. Kultura
chrześcijańska nadała ponadto chlebowi znaczenie symboliczne. Chleb był otoczony
czcią i nie karmiono nim zwierząt. Starożytna tradycja nakazywała łamanie chleba,
a nie krojenie go nożem. U nas tradycja ta zachowała się tylko przy wigilijnym
łamaniu opłatka, a w tradycyjnych domach francuskich w trakcie posiłku chleb łamie
i rozdaje siedzącym przy stole głowa rodziny.
Ziarna zbóż można spożywać w całości - gotowane, prażone jak ryż, stanowiący
podstawę żywienia dalekiego Wschodu, albo pieczone - jak kukurydza;
po przygotowaniu w postaci kasz, takich jak typowa dla polskiej kuchni gryczana,
włoska mamałyga i hiszpańska polenta z kukurydzy, północnoafrykariski kuskus
i tabouleh z pszenicy i turecki pilaw, albo na surowo - jak wywodzące się z Alp
muesli.
82
Ziarno zbóż ma kilka cech, które stawia je ponad innymi produktami spożywczymi:
wysuszone, nadaje się do długotrwałego przechowywania, tak w postaci ziarna jak
i przetworzone na kasze czy mąkę, z niedużej ilości ziarna, kaszy lub mąki można
przygotować sycący posiłek, ziarno pełne i mąka z pełnego przemiału zawierają wiele
cennych składników odżywczych i błonnik. Można je jeść na surowo, ugotowane,
uprażone, w formie kasz o rozmaitej gramaturze i płatków; palone i zmielone ziarno
jest podstawą kaw zbożowych, a w postaci mąki daje nieograniczone pole do popisu:
pieczywo w różnych postaciach, makarony i ciasta.
Wszelkie te zalety ziarna człowiek
wykorzystuje, ale i niestety, stara się je
ulepszyć. Jak wiemy z doświadczenia,
wszelka masowa produkcja spożywcza,
mająca na celu powszechny dostęp do
danego produktu, odbywa się za cenę
obniżenia jego, jakości. Chleb, który
obecnie kupujemy w sklepach, mimo
ogromnego
wyboru,
ma
niewiele
wspólnego z chlebem, jaki znały
poprzednie pokolenia. Wiele gatunków
pieczywa jest produkowanych z tak
oczyszczonej mąki, że praktycznie z
ziarna nie pozostało nic poza glutenem.
Pieczywo takie ma bardzo krótką trwałość
i znikomą wartość odżywczą, gdyż to, co było w nim wartościowe, zostało odrzucone
w procesie oczyszczania mąki. Ogólnie mówiąc, im mąka jest drobniejsza, bielsza
i delikatniejsza, tym uboższa w wartościowe
składniki, takie jak np. błonnik i witaminy.
Według badań, dramatyczny wzrost
zachorowań na raka jelita grubego wśród
ludności wiejskiej w Europie od około
połowy XX wieku, wiąże się ze zmianą
preferencji żywieniowych i powszechną
dostępnością pieczywa z oczyszczanej
maki: chleb stanowił około 50% całości
dziennej diety w krajach uboższych, a białe
pieczywo było tam od stuleci uznawane za
symbol dobrobytu i zamożności. Dieta
mieszkańców została gwałtownie zubożona
w błonnik, gdyż poza ciemnym pieczywem
spożywano go niewiele w innych
produktach.
83
Załącznik dla grupy II
Pagadyło
"Kiedy wracam myślą do tych lwowskich czasów wojennych, natykam się w każdym
wspomnieniu na ludzi, bez pomocy których nie dalibyśmy sobie rady. Przeważnie nie
pamiętam ich już z imienia, często nie pamiętam ich twarzy, ale nigdy nie zapomnę ich
uczynków. Dotyczyły one zwykle spraw drobnych, które jednak w tamtych czasach
i okolicznościach mogły stanowić o przeżyciu.
Nie było, co jeść - nawet przy pieniądzach nie można było niczego dostać. Urzędowe
przydziały na kartki wyglądały na szyderstwo z ludzkich potrzeb. Nie było, czym
napalić w piecu, a nikt nie pamiętał surowszych zim od tych wojennych.
Przymieraliśmy
tedy
głodem
zziębnięci na kość. Nieraz nie
mieliśmy nic w ustach przez dwa
dni, zajęci oboje tylko tym, żeby
dziecko miało swoją papkę
ukręconą z mleka, mąki i cukru.
Mleko
przynosiła
babina
z podlwowskiej wsi, zrobiła to raz
nawet wtedy, gdy rozdzielił nas
front. Mleko ukrywała w butelce
wiszącej na sznurku pod spódnicą.
Cały przydziałowy cukier - 25 deka
na osobę - przeznaczaliśmy na tę
papkę. Najtrudniej było o mąkę.
(...)
Zaznaliśmy głodu, poznaliśmy, co to głód, rozumiemy ludzi głodnych. Nie chodzi tu
o ten zdrowy, miły głód, kiedy człowiek powiada, że głodny jest jak wilk i konia
z kopytami by zjadł. Głód jest dobry, kiedy ma się zasiąść do stołu. Ale to stałe
wygłodzenie, ten półgłód przez całe dnie i tygodnie, to bezustanne zajęcie mózgu
jadłem, to wieczne pragnienie, żeby coś zjeść... Widziałem, jak zwykle żona odkładała
swoją kromkę dla dziecka, ale nie mogłem przestać patrzeć łakomie i żarłocznie na tę
kromkę, broniąc się całą siłą woli przed straszną chęcią, pokusą, żądzą pożarcia jej.
(...)
Ojciec mój odznaczał się zawsze dobrym apetytem, lubił dobrze zjeść (...). Ciągle
głodny miał zwykle wyraz wilka buszującego, co by tu pożreć. Ciągle zachodził do
kuchni, zapalał gaz, coś tam sobie pichcił. Wreszcie wyspecjalizował się w smażeniu
placków
z byle, czego, na byle, czym. Jeszcze dobrze, jak było w domu trochę mąki. A jak nie
było, ojciec potrafił upiec i zjeść placuszek z fusów po kawie zbożowej na oleju
rycynowym. Raz spróbowałem - to było dno.
Któregoś dnia ojciec znowu siedział w kuchni i coś sobie smażył, kiedy nasz synek
Andrzej, który właśnie skończył roczek, począł się okropnie wydzierać w jakimś
84
niezrozumiałym języku. Usiłowaliśmy dojść, o co mu chodzi, ale nie dało rady, bo on
wrzeszczał jak oszalały, wyciągając rączki: "Pagadyło da! PAGADYŁO da!"
Nie, nie umiał nam wytłumaczyć, co to jest "pagadyło" - miał zaledwie roczek. Ale
wyrywał się w stronę kuchni, gdzie był dziadek, więc żona wzięła go na ręce i zaniosła
tam, a on wtedy wyciągnął łapkę w stronę dorodnego pszenicznego placuszka
dochodzącego na patelni i powiedział: "pagadyło!" (...)
Przeszedł na dorosłą dietę, a tą dietą było "pagadyło". (...) Ale na to "pagadyło"
potrzebna była mąka.
No i znowu pewnego dnia przyszła jakaś litościwa dusza, wysłuchała nas cierpliwie,
a na odchodnym dała nam adres "złotej rączki", która za dość sowitą opłatą
sfabrykowała nam własnej konstrukcji młynek do mielenia zboża. Było to spore
blaszane pudełko z ogromną korbą, wsypywało się do niego pszenicę, kręciło
korbiskiem, a przodem sypała się prawdziwa, najprawdziwsza mąka!
Całe nasze życie zmieniło się jak we śnie. Dyżurowaliśmy kolejno w kuchni, gdzie stał
młynek przyśrubowany do blatu, i kręciliśmy korbą od rana do wieczora, aż nam
omdlewały ręce. Pszenicę kupowałem
na targu na przedmieściu, dokąd
przyjeżdżali chłopi z okolicznych
wsi. Nauczyłem się rozróżniać, która
dobra na mąkę i placki, a która nie.
Jak
nie
przywieźli
pszenicy,
kupowałem żyto. Mąkę trzeba było
przesiewać przez gęste sito, wtedy
uzyskiwało się z jednej strony
wysokiej jakości towar na sprzedaż, a
z drugiej dość gruby, ale smaczny
grys na potrzeby domowe. Bielutką,
cienką mąkę zrazu sprzedawaliśmy
do nielegalnego sklepiku (...). Ale
wkrótce sami zaczęliśmy smażyć z
niej placuszki, a nawet wypiekać
strucle i baby. Mały Andrzejek miał
nareszcie "pagadyło" ile razy mu się
zachciało.
(...) Tak, więc wydawać by się
mogło, że idzie ku lepszemu, a nawet,
że się dobrze skończy, ale wcale tak
nie było. (...). Tylko tyle, że
przestaliśmy tak strasznie głodować.
(...)"
85
KARTA PRACY
GRUPA III
Zadanie 1
Przeprowadź obserwację przebiegu doświadczenia i sformułuj wnioski:
Naczynia przygotowano 3 dni przed zajęciami i ustawiono w ciepłym, ciemnym
miejscu:
I - surowe mleko zwykłe
II-mleko zwykłe z dodatkiem jogurtu naturalnego
III - mleko zwykłe z dodatkiem kefiru
IV- mleko UHT
Porównajcie zawartość słoików: zapach, konsystencję zsiadłego mleka, jogurtu,
kefiru, mleka UHT. Czym się różnią?
zapach
konsystencję
inne
I - mleko
II - jogurtu
III- kefiru
IV - mleko UHT
Zadanie 2
Przeanalizujcie informacje o składnikach, zamieszczone na etykietach jogurtów i
innych przetworów mlecznych.
Które z nich są dodatkami?
…………………………………………………………………………………………
Co przemawia za robieniem jogurtów, kefiru, zsiadłego mleka, twarogu we własnym
domu, z mleka pochodzącego z gospodarstwa ekologicznego lub też nie
pasteryzowanego?
…………………………………………………………………………………………
Jakie są "praktyczne" argumenty przemawiające za kupnem jogurtu z masowej
produkcji w sklepie?
…………………………………………………………………………………………
Zadanie 3
Podgrzewając powoli mleko zsiadłe w odpowiednim naczyniu obwarzcie twaróg. Jak
wpływa wysoka temperatura na zsiadłe mleko?
…………………………………………………………………………………………
86
Na podstawie tekstu „ Historyk o mleku i serach” uzupełnij zdania:
Mleko w jadłospisie ludzi pojawiło się ………………………………….…..lat temu.
…………………………już w XIII wieku znali metodę przetwarzania mleka kobylego
na mleczną pastę. Jakie znacie rodzaje serów?
………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Które z nich powstają bez konieczności stosowania dodatków?
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Od czego zależą ich walory smakowe i odżywcze?
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Dlaczego żółtych serów nie jadają wegetarianie?
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Korzystając z programu „Zielony Pakiet” uzupełnij ćwiczenia:
Zadanie 4.
SKŁADNIKI ŚRODOWISKA / woda
Wpływ jakości wody na zdrowie i pożywienie:
- choroby układu pokarmowego wywołane zanieczyszczeniami mikrobiologicznymi
wód:
…………………………………………………….……………………………………
- wysokie stężenie azotanów powoduje u niemowląt……………………………….…
……...………………………………………………………………………………..…
- wysokie stężenie arszeniku wywołuje…………………………………..……………
………………………………………………………………………………………….
Cele programu Ministerstwa Zdrowia „Środowisko i Zdrowie”:
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Rodzaje i źródła zanieczyszczeń
Na podstawie rysunku aktywnego wskaż główne źródła zanieczyszczeń wody:
 ………………………………………………………………………………………
 ………………………………………………………………………………………
 ………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
87
Dylematy - woda:
Twoja praca polega na zarządzaniu zaopatrzeniem miasta w wodę. Zasoby wody
słodkiej nie zaspokoją całkowitego zapotrzebowania. Jak rozwiązałbyś ten problem?
rozwiązanie:……………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
motywacja:……………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Zadanie 5
SKŁADNIKI ŚRODOWISKA / gleba
wideoklip – gleba
Wymień problemy i zjawiska stanowiące zagrożenia dla gleb.

…………………………………………………………………………………

……...……………………………………………………………………….…

……………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………....
Dylematy - gleba:
Na którym problemie oparłbyś swoją argumentację, aby przekonać kogoś o powadze
zjawiska degradacji gleb.
rozwiązanie:……………………………………………………………………………
…………………...……………………………………………………………..………
motywacja:…………………………………………………………………………….
…………………...……………………………………………………………..………
88
Załącznik dla grupy III
Mleko UHT nie tylko dla zapracowanych.
Gdy mamy mało czasu na zakupy, możemy korzystać z mleka o przedłużonej
trwałości, utrwalanego metodą UHT. Skrót UHT pochodzi od angielskich słów Ultra
High Temperature (ultra wysoka temperatura). Metoda ta polega na bardzo szybkim
podgrzaniu mleka do temp. 135-150o C przez 1-5 s i natychmiastowym schłodzeniu
do około 20 oC. Do produkcji mleka UHT nadaje się tylko surowiec najwyższej,
jakości, pozyskiwany w sposób higieniczny, szybko schłodzony po udoju i możliwie
szybko poddany przetwarzaniu. W trakcie podgrzewania niszczy się wszelkie
zanieczyszczenia
mikroorganizmami,
drobnoustrojami
chorobotwórczymi
i przetrwalnikami bakterii, które są obecne w surowym mleku. Dzięki procesowi UHT
można przechowywać mleko w zamkniętym kartonie do 6 miesięcy w temperaturze
pokojowej. Po otworzeniu opakowania mleko należy wstawić do lodówki. Tak
przechowywane nadaje się do spożycia, przez co najmniej 48 godzin.
Jaki jest wpływ metody UHT na wartości odżywcze? Białka występujące w mleku
to w 80% kazeina, która jest odporna na temperaturę, i białka serwatkowe, które
podczas podgrzewania ulegają częściowej denaturacji. Denaturacja nie powoduje
jednak zniszczenia białka ani zmniejszenia jego wartości odżywczych, lecz jedynie
rozluźnienie jego struktury, co ułatwia trawienie mleka.
Podczas procesu UHT straty witamin sięgają 5-10% i pokrywają się z występującą
w naturze zmiennością składu witamin w mleku (jednorazowe zagotowanie mleka w
domu powoduje straty witamin wynoszące 10-40%). UHT ma również pewien wpływ
na kolejny składnik mleka - laktozę, która zamienia się w laktulozę. Niewielkie ilości
tej substancji służą, jako pożywka dla bakterii niezbędnych w czasie trawienia.
Podczas utrwalania mleka tą metodą w substancjach mineralnych i tłuszczach
zawartych w mleku nie zachodzą żadne niekorzystne zmiany. Dzięki temu mleko UHT
jest pełnowartościowym produktem, który z powodzeniem może zastąpić świeże
mleko, tym bardziej, że można je spożywać bez przegotowania.
TAK
dr Anna Berthold z Zakładu Biotechnologii Mleka SGGW w Warszawie
UHT to skrót od słów w języku angielskim "ultra high temperaturę" i oznacza
po prostu wysoką temperaturę. Taki napis na kartoniku mówi o tym, że mleko zostało
szybko podgrzane do temperatury powyżej 135 stopni C i jest sterylne, czyli
pozbawione szkodliwych drobnoustrojów. Dzięki temu ma dłuższą przydatność do
spożycia (pół roku od daty produkcji), ale nadal zawiera wartościowe dla człowieka
składniki odżywcze. Podczas podgrzewania traci co prawda ok. 10% zawartych w nim
witamin *), trzeba jednak wiedzieć, że zagotowanie mleka w domu powoduje utratę
20-30% witamin. Obecne w mleku białko w trakcie obróbki UHT ulega
przekształceniu. Nie powoduje to jednak zniszczenia go ani zmniejszenia jego
wartości odżywczych, a jedynie rozluźnia jego strukturę chemiczną, dzięki czemu
łatwiej się je trawi. W tłuszczach i substancjach mineralnych obecnych w mleku,
podczas obróbki UHT nie zachodzą żadne zmiany, które mogłyby wpływać
niekorzystnie na zdrowie. Nie ma też żadnych dowodów naukowych na to, by picie
89
mleka UHT sprzyjało pojawieniu się alergii. Oczywiście, mleka UHT, podobnie
zresztą jak świeżego i przegotowanego, nie mogą pić ludzie uczuleni na obecne
w mleku krowim białko oraz nie trawiący zawartego w nim cukru laktozy.
Zalecanie, by pić jedynie mleko "prosto od krowy" trąci trochę utopią: nikt nie da
gwarancji, czy krowa, od której mleko pochodzi, jest zdrowa, i czy dojenie oraz
magazynowanie mleka odbywało się zgodnie z zasadami higieny. Właśnie z tych
powodów nie dopuszcza się mleka surowego do masowej sprzedaży: mogą w nim,
bowiem występować bakterie wywołujące poważne zatrucia pokarmowe.
A rezygnować z mleka absolutnie nie wolno! Dzieci i dorośli potrzebują zawartego
w nim wapnia i fosforu. Właśnie z tych względów zastępuje się dziś świeże mleko
mlekiem UHT, które jest pełnowartościowym zdrowym produktem.
Badania,na które powołuje się mój adwersarz, niestety nie przedstawiają wartości
naukowej. Po pierwsze, pochodzą z 1943 r., a wtedy nie znano jeszcze technologii
UHT (powstała w latach 60-tych). Po drugie, były to badania niszowe (np. nad
czynnikiem Wulzena), których dziś nikt już nie kontynuuje.
*) źródło: Nadolna I. i wsp. "Mleko a zdrowie", Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2001, s. 65.
NIE
lek. med. Mariusz Gawlik, łączy w swej praktyce medycynę klasyczną z naturalną.
Komu potrzebna jest technologia UHT? Konsumentom? Tym świadomym nie, gdyż
nie polepsza ona właściwości zdrowotnych mleka. Metodę UHT stworzono
na potrzeby handlu, by sprzedawać towar, którego długa przydatność do spożycia
będzie dobrze się reklamować. Naturalne mleko, (które ze względu na swą
krótkotrwałą świeżość nie jest łatwym towarem do sprzedaży) w temperaturze
pokojowej bardzo szybko kwaśnieje, zaś mleko "z kartonika" nie. Zagotowanie
przedłuża trwałość mleka, ale pozbawia go tego, co dla człowieka najlepsze.
W wysokiej temperaturze giną witaminy A, B i C, białka rozpadają się, dlatego takie
mleko zalega i gnije w przewodzie pokarmowym. Następują również niekorzystne
zmiany w cukrach i składnikach mineralnych. Jakie mogą być tego konsekwencje?
Niemowlęta karmione wyłącznie mlekiem sterylizowanym może dotknąć choroba
Mellera Barlowa, której przyczyną jest długotrwały niedobór witamin. Wysoka
temperatura niszczy również znajdujący się w mleku tzw. czynnik Wulzena, czyli
substancję, która chroni ludzi i zwierzęta od zwapnienia i zwyrodnienia stawów **).
Ogrzewanie mleka nasila się też jego właściwości alergizujące. Wyeliminowanie z
diety sterylizowanego mleka powoduje ustępowanie bólów mięśniowo-szkieletowych
u dzieci spowodowanych alergią na mleko ***).
Jestem przeciwny spożywaniu mleka UHT, gdyż nie służy to zdrowiu, a tylko
kondycji firm mleczarskich. Świeże mleko, niepoddawane żadnym obróbkom
termicznym, jest zdrowsze dla człowieka: ma więcej wartości odżywczych, jest
szybciej trawione, a ludzki organizm potrafi je właściwie wykorzystać, nie odkładając
szkodliwych złogów. Jednak ze względu na trudności ze zdobyciem świeżego mleka,
lepiej w ogóle z niego zrezygnować, niż pić sterylizowane (takie wnioski przedstawia
prof. pediatrii dr Frank Oski z John Hopkins Medical School w książce "Dont drink
the Milk").
90
Załącznik dla grupy III
HISTORYK O MLEKU I SERACH
Mówiąc o mleku myślimy przede wszystkim o mleku
krowim, ponieważ większość spożywanego dziś przez ludzi
mleka
i jego przetworów pochodzi od hodowanych w tym celu
krów. Ale w wielu krajach, jak np. we Włoszech czy
w Indiach, duży procent produktów mlecznych jest
wytwarzany z mleka bawolic. Mleko owcze i robione
z niego sery są popularne w całej Europie, natomiast
w krajach śródziemnomorskich - mleko i sery kozie. Mleko
reniferów piją Lapończycy, lam - mieszkańcy Peru, wielbłądzic - niektóre plemiona
arabskie mieszkające na pustyniach, a mleko klaczy (kobyle) - Mongołowie. Mleko
pochodzące od różnych zwierząt zawiera bardzo różne proporcje składników: wody,
tłuszczu, cukru, białka i soli mineralnych, co wpływa na jego walory smakowe
i odżywcze. Dlatego też, a również z powodu dostępności, tylko mleko niewielu
gatunków zwierząt nadaje się do spożycia przez człowieka.
W wielu częściach świata mleko i jego
przetwory stały się, podobnie jak w
Europie, jednym z głównych
składników pożywienia. Dla
niektórych ludów, tak jak np.
afrykańskich Masajów, jest podstawą
pożywienia. Inne odnosiły się do
mleka ze wstrętem, jak np. Chińczycy
czy Japończycy, traktujący je, jako
jeszcze jedną zwierzęcą wydzielinę.
Indianie, rdzenni mieszkańcy
kontynentu amerykańskiego nie pijali zwierzęcego mleka - zwyczaj ten wprowadzili
dopiero przybysze z Europy.
W wielu kulturach rolniczych mleko jest symbolem dostatku: biblijna kraina "mlekiem
i miodem płynąca" przywodzi na myśl obraz kraju wszelkiej obfitości.
Niestety, jakość mleka, pomimo jego dostatku, stale się pogarsza. Uprzemysłowienie
hodowli zwierząt mlecznych, karmienie ich sztucznie wzbogacanymi paszami,
transport, przetwarzanie, odtłuszczanie, homogenizowanie, pasteryzacja, przedłużanie
przydatności do spożycia przez stosowanie metody UHT, dodatki chemiczne
spowodowały, że to, co trafia na nasze stoły w postaci mleka i jego przetworów jest
coraz mniej wartościowe i mniej smaczne, a na dodatek coraz częściej wywołuje
alergie. Ważne jest, by spożywać mleko jak najmniej przetworzone przemysłowo -
91
optymalnym rozwiązaniem byłoby zaopatrywanie się w mleko bezpośrednio
w gospodarstwie ekologicznym.
BRIE
W 774 roku, w drodze powrotnej z kampanii przeciwko Longobardom, Karol Wielki
zatrzymał się na płaskowyżu Brie, w pobliżu opactwa Meaux. Braciszkowie podali mu
postną porcję sera. Nalegali,
żeby zjadł wszystko, razem
ze skórką. Po tej uczcie Karol
nakazał, aby co roku
przysyłano mu do
Akwizgranu dwie partie sera
brie. Jego sekretarz
odnotował drugi podobny
incydent, który się zdarzył
cztery lata później na
południu Francji, podczas
wojen z Saracenami.
Zatrzymawszy się
natychmiast Rouergue, król
natychmiast odnalazł w sobie upodobanie do sera pleśniowego z mleka owiec, który
dojrzewał w wapiennych grotach Roquefort i którego recepturę znano od czasów
starożytnego Rzymu.
Brie de Meaux, jeden z 500 uznanych gatunków francuskiego sera, pochodzi
z wczesnego okresu rolnictwa i hodowli uprawianych przez braci zakonnych.
Po dodaniu podpuszczki i przesuszeniu na powietrzu twaróg przekłada się do płaskiej
formy wyłożonej słomą i pozostawia do odcieknięcia na pochyłej półce skalnej.
Po 24 godzinach serwatka spływa; ser soli się i suszy, często obracając, po czym
przenosi się go do kamiennej groty, gdzie dojrzewa przez 4-7 tygodni. Jest pokryty
złotoróżową skórką, wierzchnie warstwy są sprężyste i słomianożółte, a w samym
środku ma soczystą ame - czyli "duszę" - w kolorze kości słoniowej. Powinno się go
jeść pokrojony w plasterki, na cienkich kromkach dobrze wypieczonego chleba
ze skórką.
Polityka rolna Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oznacza niemal wyrok śmierci
dla serów wytwarzanych tradycyjnymi metodami na farmach rolników. W 1985 roku
wyprodukowano około 6000 ton brie ANOC (Appelation Nationale d'Origine
Controllee) i aż 18 000 ton obrzydliwego brie przemysłowego.
W sierpniu 1792 roku, kiedy rewolucyjny terror zabił wielu spośród mnichów
z Meaux, jeden z braci, opat Gobert, znalazł się w Normandii, skąd chciał się
przedostać do Anglii. Zatrzymał się w pewnej wsi w pobliżu Vimoutiers (Orne) na tak
długo, aby nauczyć żonę gospodarza wszystkiego, co wiedział o wyrobie serów. Wieś
nazywała się Camembert.
92
Załącznik dla grupy III
Jogurt
Jogurt a zdrowie
Od tysięcy lat fermentacja bakterii kwasu mlekowego była wykorzystywana
do konserwowania walorów odżywczych mleka. Pochodzenie jogurtu sięga bardzo
zamierzchłych czasów, do tego stopnia, że dzisiaj trudno jest wskazać dokładną datę
jego powstania. W Europie Zachodniej, jogurt zawdzięcza swoją popularność
ukraińskiemu naukowcowi - Miecznikowowi, który przypisywał długowieczność
mieszkańców Kaukazu wyjątkowym zaletom żywych kultur znajdujących
się w jogurtach, stanowiących ważną część ich diety. Prace Miecznikowa przyniosły
mu nagrodę Nobla z dziedziny Medycyny w 1908 roku.
Na początku XX wieku, jogurt był postrzegany, jako lekarstwo sprzedawany
w aptekach. Aplikowany był w szczególności osobom mającym problemy z jelitami.
Właściwości
Jogurt nie tylko zachowuje najważniejsze składniki mleka, ale dzięki dodaniu suchej
masy w postaci odtłuszczonego mleka w proszku jest w te składniki bogatszy. Dzięki
obecnym w jogurcie żywym bakteriom białka ulegają nadtrawieniu, w związku,
z czym wzrasta ich podatność na działanie enzymów trawiennych. Jogurt jest trawiony
3 razy szybciej niż mleko słodkie. Poza tym wywiera korzystny wpływ na wydzielanie
soków trawiennych i podobnie jak inne fermentowane napoje mleczne eliminuje
bakterie chorobotwórcze i gnilne z przewodu pokarmowego, pod warunkiem jednak,
że zawierają dużą liczbę żywych bakterii i są spożywane systematycznie i w dużej
ilości. Jogurt jest doskonałym źródłem wapnia dla ludzi w każdym wieku, zarówno
dla dzieci jak i dla młodzieży znajdującej się w wieku dojrzewania, dla kobiet w
okresie menopauzy oraz dla osób starszych, czyli dla wszystkich tych, których
zapotrzebowanie na wapń jest znacznie większe niż reszty populacji. Jogurt jest, więc
przyjemną, naturalną alternatywą dla medykamentów pomagających uzupełnić
niedobór wapnia. Jogurt ułatwia syntezę witamin w organizmie, wspomaga układ
odpornościowy, ułatwia wchłanianie żelaza, odtruwa organizm z toksyn, pomaga przy
zaparciach, wzdęciach, niedokwaśności żołądka, stanach zapalnych jelit, chroni przed
rakiem.
W kuchni
Nasz jadłospis nie musi wcale uwzględniać jogurtu spożywanego wprost z kubka.
Istnieje szereg ciekawych, prostych, tanich, smacznych i pożywnych potraw. Możemy
nasze codzienne (nieraz skromne) menu wzbogacić poprzez zastosowanie jogurtu, jako
niedużą, łatwo strawną przystawkę między posiłkami; urozmaiconą zakąskę;
miksowany koktajl z owocami lub warzywami; podstawę sosów i deserów; dodatek
poprawiający smak jarzyn; podstawę diety odchudzającej.
Jogurt powinien być spożyty w niedługim czasie od otworzenia opakowania. Nie
wolno wystawiać go na działanie słońca i oświetlenia sztucznego. Może być śmiało
przechowywany w lodówce.
93
Autor: Agnieszka Pikoń
Temat: Turniej matematyczny z elementami ekologii z zakresu
edukacji ekologicznej opartej na zrównoważonym rozwoju:
„Matematyka jest wszędzie”.
Cele:
- powtórzenie i utrwalenie wiadomości i umiejętności matematycznych,
- rozwijanie zdolności i zainteresowań matematycznych,
- kształtowanie przekonania, że matematyka jest wszędzie,
- propagowanie właściwych postaw proekologicznych,
- rozwijanie umiejętności efektywnego współdziałania w zespole,
- rozwijanie nawyku zdrowej rywalizacji.
Metody: projekt, gry dydaktyczne (quizowo – turniejowe).
Uczestnicy: uczniowie klas I gimnazjum.
Miejsce i czas trwania turnieju: sala dydaktyczna – 2 godziny lekcyjne.
Zadanie międzyturniejowe dla grup:
Projekt będzie realizowany w sześciu równoległych grupach. Zadaniem każdej grupy
jest wykonanie pracy plastycznej na dużym arkuszu brystolu na temat: „Matematyka
jest wszędzie”. Każda praca powinna zawierać tytuł. Prace będą oceniane przez jury.
Punkty można otrzymać za:
- staranne wykonanie (1 pkt),
- dużo ciekawych pomysłów na przekonanie, że matematyka jest wszędzie (2 pkt),
- ciekawe ujęcie tematu (1 pkt).
Ponadto w czasie trwania turnieju wyznaczony wcześniej członek grupy zaprezentuje
pracę plastyczną swojej grupy. Za prezentacje można otrzymać max 2 pkt.
Przebieg:
I. Powitanie i podanie ogólnych zasad dotyczących turnieju oraz uświadomienie
młodzieży, że poprzez zabawę, matematyka może być przyjemnością i bez niej
w życiu ani rusz.
Wspólne odczytanie wiersza przez reprezentację grup.
„Matematyka jest wszędzie.
Tak ten świat jest urządzony, że bez niej ani rusz!
Matematyka jest wszędzie:
w liściach drzew i kłosach zbóż,
w liczbie ludzi, co mieszkają blisko ciebie, albo dalej,
w dawnych wiekach i w przyszłości i pod ziemią,
i na moście, w samolocie i w bukiecie,
w górach, w morzu, w zimie, w lecie...
94
W porach roku, bo są cztery, w kołach auta i roweru.
W miastach, gwiazdach, ptaków locie, w cenie butów,
nawet w płocie...
Matematyka jest wszędzie!
Tak już jest i nadal będzie!”
W trakcie trwania turnieju uczniowie maja okazję wykazać się swoją wiedzą
i umiejętnościami matematycznymi. Zadania, które będziecie wykonywać uświadomią
wam, że należy chronić środowisko, w którym żyjemy (uczniowie swoimi słowami
wyjaśniają, co znaczy słowo ekologia oraz rozwój zrównoważony). Podczas tego
spotkania uczestnicy dowiedzą się, jak ważna jest edukacja ekologiczna dla
zrównoważonego rozwoju.
Punkty zdobyte przez zespoły będą zapisywane na tablicy. Wygrywa klasa, która
zdobędzie największą ilość punktów. Nagrodzony zostanie również zespół, który
zdobędzie największą ilość punktów.
II. Zadanie dla publiczności – rozwiązanie krzyżówki z hasłem: „Uśmiech
przyrody”.
Mamy przygotowane zadanie dla publiczności – przed wami krzyżówka. Będziemy
ją rozwiązywać etapami, w czasie trwania turnieju. Każde hasło jest rozwiązaniem
zagadki. Odpowiada ta osoba, która wykaże się sprawnością fizyczną i złapie rzuconą
piłeczkę. Za każdą rozwiązaną zagadkę otrzymacie nagrodę, która sami wybierzecie
z kosza obfitości. Ostateczne rozwiązanie krzyżówki poznamy na końcu turnieju.
III. Prezentacja drużyn i ich liderów.
IV. Pierwsza seria pytań konkursowych – rozgrzewka (ZAŁĄCZNIK 1).
Lider każdego zespołu losuje karteczki z numerem wskazującym kolejność losowania
zestawu i kolejność odpowiedzi, a następnie zestawy pięciu pytań.
W czasie odpowiedzi zespoły starają się, aby na pytanie mógł odpowiedzieć każdy
członek zespołu.
Za prawidłową odpowiedź drużyna otrzymuje 1 punkt, za błędną – 0 punktów ( liczy
się pierwsza odpowiedź), dodatkowo drużyna może otrzymać premię ( 1 pkt.) za to, że
każdy członek grupy udzielał odpowiedzi. Jury czuwa nad poprawnością odpowiedzi,
punkty zapisywane są na tablicy.
V. Wspólne odsłuchanie piosenki: „Matematyka jest wszędzie” (możliwe jest
włączenie się do śpiewania).
Liczby, jak wiesz są wszędzie:
w domu, w sklepie, w urzędzie,
w kalendarzu, gdy nadchodzi jesień.
W dawnych i nowych wiekach,
tam, gdzie rój pszczół w pasiekach
wszędzie liczby, liczby i liczby.
Ref.: Świetny trening dla głowy,
95
to rachunek pamięciowy.
Ćwicz swój umysł wytrwale,
a z każdą liczbą radę sobie dasz.
W godzinach na zegarze,
w cenach na bazarze
i w wielkości słonia i mrówki.
W drodze do naszej szkoły,
w długości rzeki Soły
wszędzie liczby, liczby i liczby.
VI. Prezentacja i ocena prac plastycznych wykonanych przez grupy w zadaniu
międzyturniejowym.
Punkty można otrzymać za:
- staranne wykonanie ( 1 pkt),
- dużo ciekawych pomysłów na przekonanie, że matematyka jest wszędzie ( 2 pkt),
- ciekawe ujęcie tematu ( 1 pkt ),
- prezentacja pracy przez wyznaczonego członka grupy ( 2 pkt).
VII. Zadania z hasłem.
Z każdej grupy odchodzą liderzy tworząc dwie trzyosobowe drużyny. Otrzymują oni
zestawy dwóch zadań o podwyższonym stopniu trudności ( ZAŁĄCZNIK 2).
Za każde zadanie można uzyskać 5 punktów.
Pozostali członkowie poszczególnych grup otrzymują po jednym zestawie zadań.
- zadanie, którego rozwiązaniem jest hasło (ZAŁĄCZNIK 3);
- zadanie – krzyżówkę ( ZAŁĄCZNIK 4);
- zestaw kilku zadań (ZAŁĄCZNIK 5);
W sumie każda grupa w tym etapie może uzyskać 10 punktów. Czas pracy 10 min.
W tym czasie jury ocenia i przyznaje punkty za prace plastyczne i ich prezentację.
PYTANIE – PREMIA ZA 1 PUNKT:, Jaki związek ma hasło z krzyżówki
„segregacja” z ekologią – ochroną środowiska- a zrównoważonym rozwojem?
VIII. Druga seria pytań konkursowych – z rekwizytem ( ZAŁĄCZNIK 6).
Wytypowany członek każdej grupy losuje pytanie z rekwizytem. Za każdą prawidłową
odpowiedź można uzyskać 2 punkty.
IX. Rozwiązanie krzyżówki dla publiczności. Chóralne odczytanie hasła: „Uśmiech
przyrody”.
X. Podsumowanie punktów i ogłoszenie wyników. Wręczenie nagród.
Czas turnieju dobiegł końca. Po wspaniałej rywalizacji, zwyciężają najlepsi. I tak jury
po podliczeniu punktów uzyskanych przez drużyny ogłasza wyniki i wręcza nagrody.
96
ZAŁĄCZNIK 1
ZESTAW I
1. Podaj najmniejszą liczbę trzycyfrową
2. Dwie godziny 27 minut, ile to minut?
3. Czy liczba 63 jest wielokrotnością liczby 9?
4. Jakiemu ułamkowi jest równy ułamek 2/4?
5. Ile wynosi obwód prostokąta o wymiarach: 5 cm i 30 mm?
ZESTAW II
1. Ile mamy cyfr arabskich? Wymień je.
2. Jak nazywa się kąt, którego miara jest większa od 0º, a mniejsza od 90º?
3. Liczbę naturalną, która ma dokładnie dwa dzielniki, jeden i samą siebie nazywamy
liczbą...
4. ¼ tuzina, ile to sztuk?
5. 1350 metrów, ile to kilometrów?
ZESTAW III
1. Ile wynosi suma liczb 13 i 38?
2. Wyjaśnij pojęcia: brutto, netto, tara.
3. Wymień dzielniki liczby 12.
4. Liczbę 325 powiększ dziesięciokrotnie.
5. Jaka to liczba, której zapis w systemie rzymskim jest XLV?
ZESTAW IV
1. O ile liczba 72 jest większa od 35?
2. 1981 rok, który to wiek?
3. Jakie jest położenia prostych wyznaczających kierunki północ – południe?
4. Ułamek 37/6 zamień na liczbę mieszaną.
5. Podaj przykład liczby trzycyfrowej, która przy dzieleniu przez 5 daje resztę 1?
ZESTAW V
1. Oblicz 2³.
2. Ile dni ma rok zwykły?
3. Odcinek, którego jednym końcem jest środek okręgu, a drugim dowolny punkt na
okręgu nazywamy...
4. Czy liczba 1230 jest podzielna przez 3?
5. Iloraz liczb 56 i 8 powiększ o 3.
ZESTAW VI
1. Tydzień, ile to dni?
2. Kasia ma 8 monet pięciozłotowych. Jaką kwotę ma Kasia?
3. Pięć metrów, ile to centymetrów?
4. Przeczytaj liczbę 3000120.
5. Ile prostych można poprowadzić przez dwa punkty?
97
ZAŁĄCZNIK 2
ZESTAW ZADAŃ O PODWYŻSZONYM STOPNIU TRUDNOŚCI
1.Dzieci na lekcji rozmawiały o zanieczyszczeniu rzek spowodowanym brakiem
oczyszczalni ścieków. Postanowiły zbierać od mieszkańców podpisy pod pismem
skierowanym do władz z prośbą o wybudowanie oczyszczalni. Sławek zebrał 14
podpisów, a Darek 3 razy więcej. Sebastian natomiast okazał się rekordzistą, zebrał
tyle podpisów, co Sławek i Darek razem. Ile podpisów zebrali razem chłopcy?
2.Las bukowy jest wielką „fabryką” tlenu. Duży buk produkuje dziennie 7000 litrów
tlenu – jest to ilość wystarczająca dla 50 ludzi. Ile dużych buków powinno rosnąć
wokół dwudziestotysięcznego miasta, aby zapewnić ludziom stały dopływ czystego
tlenu?
ZAŁĄCZNIK 3
ZADANIE Z HASŁEM
W okienko pod uzyskanym wynikiem wpiszcie odpowiednią literę i odczytajcie hasło!
Wynik
152
2321
16
1750
729
20
185
716
25
1014
Litera
1378 – 649 =
760 : 5 =
358 · 2 =
421 – 236 =
2134 + 1187 =
3402 – 3382 =
256 : 16 =
769 + 245 =
175 · 10 =
125 : 5 =
A
C
C
E
I
L
S
Y
Z
Z
98
ZAŁĄCZNIK 4
ZADANIE – KRZYŻÓWKA
1. Pozostaje z dzielenia np. 15 przez 4.
2. Najdłuższa cięciwa.
3. Jedna dwudziesta czwarta część doby.
4. Liczba podzielna przez dwa to liczba....
5. Ile metrów siatki potrzeba do ogrodzenia prostokątnej działki o wymiarach
15m x 5m?
6. Do narysowania tej figury użyjesz cyrkla.
7. Kasia ma 10 zł, a Michał 5 razy mniej niż Kasia. Ile zł ma Michał?
8. W tabelce umieszczone są wyniki klasówki z matematyki:
Ocena
Ilość ocen w klasie
cel bdb db dst dop ndst
1 7
9 4 1
0
Odczytaj z tabeli, ile było ocen dostatecznych z klasówki?
9. Jaka jest reszta przy dzieleniu 23486 przez 5?
10.Prostokąt, którego boki mają jednakową długość.
99
ZAŁĄCZNIK 5
1. Dwie drużyny „Przyjaciół lasu” zebrały 62 kg makulatury. Drużyna I zebrała 25 kg
makulatury. Ile kg makulatury zabrała drużyna druga?
2. Drużyna „Przyjaciół lasu” zasadziła 126 młodych brzóz i 45 świerków. 4 drzewka
nie przyjęły się. Ile drzew przyjęło się?
3. W ciągu 3 godzin pracy zakłady mleczarskie wlewają do rzeki około 4500 l.
ścieków. Ile litrów ścieków wlewają zakłady mleczarskie w ciągu godziny?
4. Jeden mieszkaniec Polski wyrzuca rocznie około 300 kg śmieci. Ile kg śmieci
rocznie wyrzuca 5- osobowa rodzina?
5. Ile metrów siatki potrzeba do ogrodzenia prostokątnej działki o wymiarach 80
metrów i 50 metrów?
ZAŁĄCZNIK 6
1. Ułóż rodzaje odpadów od największej ilości zostawianej dziennie na wysypisku
do najmniejszej.
W ciągu dnia na wysypisku zostawiamy:
Papier, tektura
120 ton
Tekstylia
18 ton
Tworzywa sztuczne
79 ton
Szkło
104 tony
Metale
36 ton
Odpady organiczne roślinne
103 tony
Odpady organiczne zwierzęce
20 ton
Inne
125 ton
Drobne np. piasek, popiół
115 ton
2. Przesuń jedną zapałkę tak, aby napis był prawdziwy.
VI + II = V
3. Czy mierzone mazaki mogły pochodzić z tego samego zestawu?
4. Zadanie z tangramem.
5. Trzy kozy pasą się na prostokątnym pastwisku otoczonym płotem. Właściciel
uwiązał je na łańcuchach tej samej długości. Jak myślisz, która z kóz powinna być
najbardziej zadowolona z miejsca, w którym ją uwiązano? A która najmniej?
Dlaczego?
6. Który z podanych produktów: butelka plastikowa, owoc czy gazeta, najdłużej
będzie zaśmiecał Ziemię?
100
Autor: Beata Lipińska
Temat: Tworzywa sztuczne - właściwości i zastosowania
Chemia - klasa III gimnazjum.
Dział programu „Węgiel i jego związki z wodorem”.
CELE lekcji:
Po zajęciach uczeń:
- zna pojęcia tworzywa sztuczne, biodegradacja, recykling,
- zna nazwy, właściwości i zastosowania podstawowych tworzyw: polietylen,
polistyren polipropylen, teflon, politereftalan etylu, polichlorek winylu,
polimetakrylan metylu, silikony, poliwęglany,
- zna symbole oznaczające poszczególne tworzywa: PE, PP, PS, PET, PVC, PTFE,
PMMA, SI, PC,
- umie odróżnić tworzywa naturalne od sztucznych,
- wie jakie korzyści ma człowiek ze stosowania tworzyw sztucznych,
- zna zagrożenia związane z nadmiernym stosowaniem i zużyciem tworzyw
sztucznych,
- rozumie konieczność segregacji tworzyw i ich recyklingu,
- umie odnaleźć kody recyklingu na produktach,
- poszukuje rozwiązań służących pogodzeniu zalet i niwelowaniu wad tworzyw
sztucznych, służących rozwojowi nowych technologii ich produkcji i przetwarzania,
- poszukiwaniu dróg i rozwiązań służących zrównoważonemu rozwojowi,
- umie rozpoznać podstawowe tworzywa w najbliższym otoczeniu.
METODY I FORMY PRACY praca indywidualna, zbiorowa, obserwacja, analiza
tekstu, fotografii, burza mózgów, pogadanka.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE Podręcznik dla gimnazjum „Chemia Nowej Ery 3”
(J. Kulawik, T. Kulawik, M. Litwin), folia - Ogólny przebieg procesu biodegradacji,
rzutnik.
Przedmioty wykonane z tworzyw sztucznych: torby foliowe, kubeczki, tacki, butelki,
płyty CD, patelnia teflonowa, długopisy, sztućce, opakowania po produktach
spożywczych, płytki podłogowe, rury PVC, butelki PET oraz naturalnych materiałów:
szklana butelka, puszka aluminiowa, drewniana figurka, porcelanowa figurka,
metalowe klucze, sztućce.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza nawiązująca:
- czynności organizacyjne,
- przypomnienie wiadomości z poprzednich lekcji: właściwości węglowodorów
nienasyconych- alkenów, pojęcia reakcja polimeryzacji (na przykładzie
polimeryzacji etylenu).
Rozwiązanie zadań z podręcznika „Chemia Nowej Ery” ( strona 35).
101
Zadanie 1
Napisz równanie reakcji otrzymywania polipropylenu.
Zadanie 2
Napisz równanie reakcji otrzymywania poli(chlorku winylu), wiedząc, że chlorek
winylu (monomer) ma wzór CH2 =CH Cl.
Zadanie 3
Napisz wzór monomeru, wiedząc, że polimer- teflon ma wzór [ CF2 CF2 ]
Faza realizacji:
Podanie tematu lekcji „Tworzywa sztuczne - właściwości i zastosowania”.
Wyjaśnienie pojęcia „tworzywa sztuczne” (potocznie plastiki) ( materiały, których
składnikami są najczęściej polimery, zbudowane z setek tysięcy atomów, powstające
najczęściej w wyniku reakcji polimeryzacji).
Wyszukanie w sali lekcyjnej, plecakach uczniów i wśród produktów przygotowanych
przez nauczyciela przedmiotów wykonanych z tworzyw sztucznych.
Uczniowie dokonują podziału przedmiotów przygotowanych przez nauczyciela na
produkty wykonane z materiałów naturalnych (szklana butelka, puszka aluminiowa,
drewniana figurka, porcelanowa figurka, metalowe klucze i sztućce metalowe)
i tworzyw sztucznych (torby foliowe PE, kubeczki, tacki PS, butelki PET, płyty CD
PC, patelnia teflonowa, długopisy, sztućce, opakowania po produktach spożywczych
PP, płytki podłogowe, rury PVC, doniczki)
Analiza fotografii z podręcznika przedstawiającej inne zastosowania tworzyw
sztucznych.
102
Poznanie nazw najważniejszych tworzyw sztucznych: polietylen, polipropylen,
polistyren, polichlorek winylu, polimetakrylan metylu, teflon, kauczuk syntetyczny,
politereftalan etylu, poliwęglany, silikony, nylony celuloid.
Uczniowie analizując tabelę z podręcznika -zapoznają się z właściwościami
i zastosowaniem podstawowych tworzyw sztucznych
Analiza danych z tabeli 4. Własności i zastosowania najważniejszych polimerów syntetycznych.
Nazwa polimeru
Właściwości
Przykłady zastosowań
(symbol handlowy)
Polietylen
biały, przezroczysty, „tłusty”
izolatory w elektrotechnice i
w
dotyku,
miękki,
elastyczny,
elektronice, części aparatury
(PE)
odporny na działanie kwasów
chemicznej, opakowania
i zasad; topi się w temperaturze
farmaceutyczne, spożywcze, folie
o
ok. 80 C, łatwo palny,
opakowaniowe, przedmioty
codziennego użytku, części urządzeń
medycznych,
Polipropylen
właściwości podobne do polietylenu, części lodówek, samochodów, rury,
ale ma większą twardość i
zbiorniki gorącej wody i odczynników
(PP)
wytrzymałość mechaniczną i
chemicznych, do produkcji sznurów i
chemiczną; topi się w temperaturze
lin,
120oC, łatwo palny, włóknotwórczy,
Poli(chlorek winylu) biały, odporny na działanie kwasów, w budownictwie – materiał
zasad, większość rozpuszczalników i konstrukcyjny; do produkcji urządzeń
(PVC)
tłuszczów, niepalny; w temperaturze klimatyzacyjnych, wykładzin
130oC – 150oC mięknie i można go
podłogowych, osłon kabli, sztucznych
formować,
skór, odzieży ochronnej w przemyśle
chemicznym; opakowania, np. oleju
jadalnego; zabawki, kasety VHS,
obudowy urządzeń gospodarstwa
domowego, komputerów,
Polistyren
bezbarwny, przezroczysty, kruchy,
do produkcji opakowań kosmetycznych
dość twardy, dobry izolator, odporny i spożywczych, obudowy sprzętów
(PS)
na działanie tłuszczów,
gospodarstwa domowego, pojemników,
rozcieńczonych roztworów kwasów i zabawek, styropianu, który służy, jako
zasad, nieodporny na działanie
lekki materiał izolacyjny i
stężonych roztworów kwasów i
opakowaniowy,
rozpuszczalników organicznych; topi
się w temp. ok. 80oC, łatwo palny,
Poli(metakrylan
bezbarwny, twardy, przezroczysty,
do wyroku szkła organicznego
metylu)
ma wygląd szkła, odporny na
materiałów zastępujących szkła,
działanie
światła,
z których wytwarza się m.in. osłony
(PMMA)
lamp jarzeniowych, szyby, ozdoby i
soczewki, okulary ochronne, lampy
samochodowe,
Politetrafluoroetylen biały, bardzo odporny chemicznie i
do wyrobu izolacji, uszczelek, aparatury
(teflon)
termicznie, ma dużą wytrzymałość
chemicznej; w przemyśle
mechaniczną, można go stosować w motoryzacyjnym, elektronice,
(PTFE)
temperaturze do 250oC,
elektrotechnice; do pokrywania
powierzchni wewnętrznych naczyń
kuchennych,
103
Kauczuk
syntetyczny
elastyczny, nierozpuszczalny
w wodzie, ulega procesowi
wulkanizacji, tworząc gumę.
gumki do ścierania; w przemyśle
motoryzacyjnym (produkcja pasków
klinowych, opon), do produkcji
przedmiotów gumowych, obuwia, węży
do podlewania roślin.
Uczniowie jeszcze raz rozpoznają i grupują przedmioty wcześniej oglądane
i przyporządkowują je do odpowiedniego rodzaju tworzywa.
Nauczyciel prosi o podanie zalet tworzyw sztucznych, dzięki, którym znalazły tak
szerokie zastosowania.
Przykładowe odpowiedzi uczniów: lekkie, PET się nie tłucze, duża trwałość, łatwiej
jest uformować je w niemal dowolny kształt, odporność na korozję, odporne
chemicznie, łatwo je przetwarzać, łatwo dające się formować i barwić, niskie koszty
wytwarzania, niska cena, dobre izolatory
Nauczyciel zadaje następne pytanie:, Jakie problemy związane są ze stosowaniem
plastików?
Oczekiwane odpowiedzi uczniów: duża ilość odpadów, bardzo trwałe, długo się
rozkładają ( torebki foliowe 100-400 lat), mała odporność na wysokie temperatury
Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na fakt, że trwałość „plastików” jest zarówno ich
zaletą jak i wadą ze względu na problemy z ich składowaniem. Dlatego tak wiele
uwagi obecnie poświęca się na właściwą segregację i recykling takich tworzyw.
Uczniowie dostają kartki z kodami recyklingu, odszukują odpowiednie oznaczenia
na produktach wcześniej otrzymanych.
Kody recyklingu
104
Nauczyciel zwraca uwagę na poszukiwanie nowych rozwiązań w stosowaniu tworzyw
sztucznych: recykling i nowe tworzywa ulegające biodegradacji. Wyjaśnia pojęcie
biodegradacji (- rozkład substancji chemicznych na wodę i dwutlenek węgla oraz
proste
nietoksyczne
związki
chemiczne,
zachodzący
pod
wpływem
mikroorganizmów).
Nauczyciel prezentuje na foliogramie ogólny przebieg procesu biodegradacji:
A) w warunkach tlenowych
polimer + O2 → CO2 + H 2O + sole mineralne + próchnica
B) w warunkach beztlenowych
polimer → CO2 + CH4 + H2O + sole mineralne + próchnica
Nauczyciel wskazuje nowe rozwiązania w produkcji opakowań jednorazowych
Analiza informacji na opakowaniu reklamówki z nowego rodzaju tworzywa (torba
z hipermarketu Auchan) „Torba z dodatkiem TDPA- ulega przyspieszonemu
rozkładowi do 24 miesięcy w temperaturze około 25o C. Torba nadaje się do
ponownego przetworzenia. Wrzuć ją do pojemnika przeznaczonego na plastik.”
Wnioski uczniów z przeczytanego tekstu, określenie sposobu postępowania z tego
typu produktami.
Faza podsumowująca:
Uczniowie zapisują w zeszytach przedmiotowych notatkę
1. Pojęcie tworzywa sztucznego
2. Nazwy i symbole tworzyw sztucznych.
3. Pojęcie i reakcje biodegradacji.
Ocena pracy uczniów na lekcji.
Zadanie pracy domowej.
Praca domowa:
Zaprojektowanie plakatu lub ulotki informującej o konieczności segregacji odpadów
z tworzyw sztucznych
i ich przetwarzania.
105
Autor: Anna Kiełek
Temat: Ich lebe umweltbewusst – utrwalenie słownictwa związanego
z zanieczyszczeniem środowiska.
Scenariusz lekcji języka niemieckiego z edukacji ekologicznej
(2 jednostki lekcyjne)
Cele ogólne:
- zwrócenie uwagi na problemy wynikające z zanieczyszczenia środowiska
naturalnego
- zwrócenie uwagi na to, jak można chronić środowisko
Cele operacyjne:
- uczeń utrwala poznane wcześniej słownictwo związane z zanieczyszczeniem
środowiska naturalnego
- uczeń nazywa i opisuje zjawiska zanieczyszczenia środowiska
- uczeń zna zachowania proekologiczne
Metody pracy:
- wizualna
- komunikacyjna
- miniprojekt
Formy pracy:
- indywidualna
- w parach
- w grupach
- na forum
Materiały i środki potrzebne do realizacji zajęć:
- kreda, tablica, magnesy, kartony, pisaki, kredki, klej, obrazki kolorowe, płyta CD,
odtwarzacz płyt CD.
Przebieg lekcji:
Nauczyciel rozdaje uczniom w formie obrazków pojemniki na różnego rodzaju śmieci.
Każda para ma inny pojemnik. Następnie uczniowie dostają karteczki z różnymi
śmieciami, które muszą posortować (załącznik 1).
Nauczyciel zadaje pytanie: Warum soll man Müll sortieren?
Uczniowie odpowiadają na forum, a następnie każdy uczeń dostaje i czyta ulotkę
o sortowaniu śmieci i na forum klasy uczniowie odpowiadają na pytania. Ulotkę
uczniowie wklejają do zeszytu (załącznik 2).
1. Was eignet sich für Recycling?
2. Woraus produziert man wertvolle Stoffe?
3. Was produziert man aus gebrauchtem Müll?
Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy. Każda grupa dostaje zadanie z ochrony
środowiska:
106
1. Wir möchten sauberes Wasser haben. Wir sollen... Wir müssen....
2. Wir müssen den Boden schützen. Wir sollen.... Alle sollen...
3. Wir müssen Energie sparen. Wir sollen.... Wir müssen....
4. Wir sollen Tiere und Pflanzen schützen. Wir müssen... Wir sollen...
Na tablicy nauczyciel wiesza zwroty, z których uczniowie wybierają odpowiednie
pasujące do swojej grupy i układają z nimi zdania. Każda grupa przedstawia swoje
zdania(załącznik 3).
Nauczyciel wiesza na tablicy 6 małych plakatów. Zadaniem uczniów jest znalezienie
odpowiedniego hasła, które pasuje do plakatu (załącznik 4).
Jako podsumowanie uczniowie wymieniają argumenty Wie lebt man
umweltfreundlich?
W domu uczniowie uzupełniają ankietę: Was machst du für die Umwelt? (załącznik 5).
Druga jednostka lekcyjna
Uczniowie opowiadają jak wypełnili ankietę i mówią, co robią dla środowiska
naturalnego.
Nauczyciel wiesza cztery fotografie na tablicy (załącznik 6). Uczniowie słuchają
trzech dialogów i muszą dopasować fotografię do każdego z nich (jedna fotografia nie
pasuje). Następnie słuchają dialogów jeszcze raz i przyporządkowują odpowiednią
aktywność do odpowiedniego dialogu (załącznik 7).
(Transkrypcja dialogów – załącznik 8).
Uczniowie na tablicy przyporządkowują wyrażenia do odpowiedniego określenia:
protestieren gegen:
sein für:
Atomkraft, Gentechnik, Autos im Stadtzentrum, Fußgängerzonen, Einwegflaschen,
Radwege, Autos ohne Katalysator, neue U-Bahn-Linien, Einkaufstaschen aus
Baumwolle, Müllsortieren
Uczniowie podzieleni na cztery grupy przygotowują w formie graficznej plakat
apelujący do urzędników naszego miasta, przedstawiający problemy, z jakimi musi
borykać się środowisko naturalne w naszym mieście. Wir möchten eine saubere
Stadt!!! Wir bitten um Hilfe! Zadaniem uczniów jest także przedstawienie pomysłu
jak uporać się z tymi problemami. Każda grupa dostaje karton, kredki, flamastry, klej
i zdjęcia. Na przygotowanie przeznaczamy 15-20 minut. Każda grupa prezentuje swoją
pracę. Uczniowie otrzymują oceny motywujące.
107
Załącznik 1
108
Załącznik 2
Załącznik 3
weniger Abwässer produzieren
duschen
nicht baden
Regenwasser benutzen
Müll
sortieren
Wasser sparen
Wälder schützen
Solarlampen kaufen
mehr bei Tageslicht arbeiten
Bioenergie nutzen(Sonne, Wind, Wasser)
Papier/Plastik recyceln
keine Batterien und Medikamente in den
Müll werfen
beim Rausgehen Licht ausschalten
neue Bäume pflanzen
109
Załącznik 4
1. Fahrt mit der Straßenbahn statt mit dem Auto!
2. Sortieren und recyceln!
3. Schützt unsere Erde!
4. Jede Pflanze braucht deine Hilfe!
5. Leitet weniger Abwässer in die Flüsse!
6. Spart Kohle und Öl! Benutzt Solarlampen!
7. Denkt an umweltfreundliche Verpackung!
Załącznik 5
Was machst du für die Umwelt und was kannst du noch machen?
Lies die Umfrage, kreuze deine Antworten an und berichte.
1. Ich dusche. Ich verzichte auf die Badewanne.
2. Ich spüle das Geschirr nicht mit fließendem Wasser.
3. Ich drehe den Wasserhahn beim Zähneputzen zu.
4. Ich benutze keine Plastiktüten, sondern Baumwolltaschen oder Körbe.
5. Ich gehe oft zu Fuß oder ich fahre mit dem Rad.
6. Ich fahre mit dem Verkehrsmitteln.
7. Ich sortiere Müll: Altpapier □
Batterien □
Aluminium □
8. Ich benutze energiesparsame Glühbirnen.
9. Ich arbeite möglichst lange bei Tageslicht.
10. Ich nehme an Umweltschutzaktionen teil.
11. .......................................................................
□
□
□
□
□
□
Glas □
□
□
□
110
Załącznik 6
111
112
Załącznik 7
113
Załącznik 8
Dialog 1
- Lisa, meine Mama ruft mich, ich kann nicht weiter sprechen. Ich komme morgen in der ersten
Pause zu dir in die Schule.
- Warte mal, Vanessa. Morgen ist doch Mittwoch.
- Na und?
- Jeden Mittwoch machen wir unsere kleine Umweltaktion in der ersten Pause.
- Umweltaktion? Was macht ihr?
- Wir verkaufen Hefte, Blöcke und andere Materialien aus Recycling
-Papier.
- Und kauft das jemand?
- Am Anfang haben nur wenige Schüler gekauft, aber jetzt ist es viel besser. Die Lehrer haben diese
Idee super gefunden und sie haben für uns Werbung gemacht. Viele Schüler haben Plakate gemacht,
warum wir die Wälder schützen sollen. Wir haben sie neben unseren Stand aufgehängt. Und das
wirkt.
- Ich komme doch in der ersten Pause, denn ich möchte das gerne sehen.
Dialog 2
- Hallo, Jan!
- Hallo, Martin. ich habe dich gestern angerufen, aber du warst nicht da.
- Stimmt. Gestern haben wir eine Aktion gemacht.
- Was für eine Aktion?
- Eine Umweltaktion. Ich bin doch ein Greenpeace
-Mitglied.
- Was habt ihr gemacht? Müll gesammelt?
- Nein, wir haben eine Demonstration organisiert. Wir haben gegen schwere Autos protestiert.
- Warum?
- Denn sie verbrauchen viel mehr Benzin als leichte.
- Was habt ihr eigentlich gemacht?
- Wir haben Straßentheater im Zentrum gemacht. Wir haben ein großes Steinzeitauto gebastelt und
auf dem Auto haben große Steine aus Pappmaché gelegen.
- Wie haben die Leute reagiert?
- Alle waren sehr interessiert. Sie haben gefragt, was das Auto bedeutet, und wir haben es ihnen
erklärt und Unterschriften gesammelt. Alle wollten sich mit unserem Auto fotografieren.
Dialog 3
- Hallo, Nadine!
- Hallo, Maximilian! Warum bist du so böse?
- Ach, weißt du, ich kann die Leute nicht verstehen. Vor zwei Wochen haben wir Müll aus dem Fluss
geholt und heute war er wieder dreckig. Du kannst dir nicht vorstellen, was die Leute in den Fluss
werfen...
- Doch, doch. Alte Fahrräder und alles Mögliche.
- Stimmt. Wir haben dann Flugblätter verteilt mit dem Motto: "Halten wir unseren Fluss sauber!",
aber ob das hilft? Und was habt ihr gemacht?
- Wir haben Müll im Park gesammelt. Und wir hatten leider auch viel zu tun.
- Die Menschen sind sinnlos.
114
Załącznik 9
115
116
117
118
119
120
Autor: Anita Juszczak
Temat: Sprawiedliwy handel- etyczny i ekologiczny.
Klasy:1(gimnazjum) do 3 (liceum)
Cel:
- uświadomić uczniów o złych warunkach pracy panujących w krajach Trzeciego
Świata,
- wskazać na negatywne oddziaływanie wybranych typów produkcji na środowisko,
- zapoznać uczniów z ideą „Sprawiedliwego Handlu”, jako sposobu poprawy sytuacji.
Materiały:
- 6 różnych kart pracy z tekstem na temat produkcji kosmetyków, odzieży, zabawek,
soku pomarańczowego, kawy i herbaty, kakao i czekolady w krajach Trzeciego
Świata,
- 6 kompletów rozciętego w puzzle i włożonego do kopert znaku Fair Trade.
Czas: 45 minut
Przebieg zajęć:
1.Podział dzieci na 6 grup. Dzieci przed wejściem do klasy ustawiają się gęsiego,
każdemu dziecku po kolei przydzielamy nazwę „kosmetyki”, „odzież”, „zabawki”,
„sok pomarańczowy”, „kawa”, „kakao”.
2.Każda z grup dostaje kartę pracy zgodną ze swoją nazwą, np. grupa o nazwie „kawa”
dostaję kartę pracy na temat kawy i herbaty.
3. Prosimy dzieci, aby w grupach przeczytały tekst i przygotowały się do wystąpienia
na temat warunków pracy i oddziaływania na środowisko danego typu produkcji.
4 Liderzy grup przedstawiają po kolei opracowane zagadnienia.
5. Rozpoczynamy dyskusję. Pytamy dzieci, czy my możemy w jakiś sposób wpłynąć
na poprawę przedstawionych sytuacji.
6. Dajemy grupom do ułożenia po jednym komplecie puzzle-Fair Trade. Pytamy, czy
spotkały się już z tym znakiem i wyjaśniamy ideę „Sprawiedliwego Handlu”.
Mówimy także o polskim znaku „Sprawiedliwego Handlu” i pokazujemy dzieciom
jego symbol.
7. Na koniec jako pracę domową prosimy dzieci, żeby poszukały w sklepach
produktów oznakowanych logo FAIR TRADE, dla ułatwienia podajemy im
następująca stronę internetową: www.sklep.sprawiedliwyhandel.pl
Bibliografia: „Dobre zakupy. Poradnik odpowiedzialnego konsumenta”, Związek
Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć, Kraków 2006
121
Logo do rozcięcia w puzzle:
Źródło: www.fairtrade.org.uk
122
Karty pracy:
123
124
125
126
127
128
Autor: Dagmara Stańczak
Temat: Miejsce człowieka w przyrodzie
Konspekt lekcji fizyki w klasie i gimnazjum.
Cele poznawcze i kształcące:
1. Uczeń wie:
- że człowiek jest odpowiedzialny za stan przyrody,
- jakie działania człowieka mogą poprawić stan przyrody, a jakie prowadzić
do degradacji,
- co to jest rozwój zrównoważony?
- że poznawanie przyrody jest związane z obserwacją zachodzących zjawisk,
ich opisem i interpretacją,
- co to jest zjawisko fizyczne,
- co to jest ciało fizyczne.
2. Uczeń umie:
- wskazać w terenie ślady (korzystne i niekorzystne dla środowiska naturalnego)
działalności człowieka,
- przewidzieć skutki działalności człowieka.
Cele wychowawcze
- zwrócenie uwagi uczniom na ostrożne i umiejętne obchodzenie się ze sprzętem
i szkłem laboratoryjnym,
- wyrabianie poczucia odpowiedzialności za stan środowiska naturalnego,
- wdrażanie do porządku, wyrabianie nawyku zachowania porządku i dyscypliny.
Środki dydaktyczne:
- podręcznik, zeszyt ćwiczeń, sprzęt i szkło laboratoryjne: cylinder miarowy, zlewka,
kolba,
- naczynia połączone, lejek, szczypce, statyw, siłomierz, waga laboratoryjna, palnik,
odważniki, dylatoskop, pierścień Gravesanda, termometr laboratoryjny.
Metody:
- słowna - pogadanka,
- praca z podręcznikiem i zeszytem ćwiczeń,
- praktyczna-pokaz.
129
Przebieg lekcji:
1. Część wstępna:
- zapoznanie się z klasą,
- zapoznanie się uczniów z podręcznikiem i zeszytem ćwiczeń,
- ustalenie zasad współpracy, tj.:
 przedstawienie zakresu materiału,
 przedstawienie kryterium oceniania,
 ustalenie zasad usprawiedliwiania ewentualnego nieprzygotowania do zajęć, braku
zadania domowego,
 zapoznanie z zasadami zachowania bezpieczeństwa na lekcjach fizyki.
2. Część właściwa:
podanie informacji na temat pochodzenia słowa fizyka
- przypomnienie wiadomości z przyrody o treści fizycznej, mające na celu
uświadomienie uczniom, że fizyka jest nauką przyrodniczą,
- informacje na temat powodów stosowania specjalistycznej terminologii,
- prezentacja wybranego sprzętu i szkła laboratoryjnego oraz krótkie objaśnienie,
do czego służy,
- określenie pojęcia ciało fizyczne, substancja, zjawisko fizyczne, proces fizyczny,
jednostka miary, wielkość fizyczna,
- podanie przez uczniów przykładów zjawisk i procesów fizycznych, których
inicjatorem jest człowiek,
- rozmowa na temat miejsca człowieka w przyrodzie,
- podanie określenia, czym zajmuje się ekologia, wprowadzenie pojęcia ROZWÓJ
ZRÓWNOWAŻONY (załącznik nr 1)
- rozmowa na temat możliwości ochrony środowiska naturalnego przed degradacją.
3. Podsumowanie:
- wymienienie przez uczniów nowych pojęć,
- zdefiniowanie przez uczniów nowych pojęć,
- wskazanie przez uczniów przykładów ciał fizycznych,
- wskazanie przez uczniów przykładów zjawisk fizycznych,
- przypomnienie, czym zajmuje się ekologia i jak możemy zapobiegać degradacji
przyrody,
- zdefiniowanie przez uczniów pojęcia rozwój zrównoważony i przedstawienie przez
uczniów pomysłów na jego realizację w najbliższym otoczeniu,
- podanie i objaśnienie zadania domowego.
4. Zadanie domowe:
- zadanie 1: Podaj pięć przykładów ciał fizycznych i zjawisk fizycznych, w których
mogą te ciała uczestniczyć.
- zadanie 2: Wykonaj dowolna techniką plakat pt. „Moje miejsce w świecie
zrównoważonego rozwoju”
- zadanie 3 – dla chętnych: Podaj przykłady i zastosowanie trzech jednostek miar,
które dawniej używano.
130
Załącznik nr 1
"Wskazówki dla oszczędnych:
Zdrowie oszczędzaj i czas,
Prąd i wodę i gaz,
nerwy, wątrobę i płuca,
Niczego nie wyrzucaj!
Z czegoś wyrosła - podłuż,
Co oszczędziłaś - odłóż,
Uczucia oszczędzaj cudze,
Sobie oszczędzaj złudzeń,
I tak z wszystkiego po trochu
Oszczędzisz - nie na samochód
Być może, ale by życie
pędzić miło i przyzwoicie".
(Andrzej Nowicki)
Edukacja dla rozwoju zrównoważonego
 ROZWÓJ rozumiany, jako używanie zasobów Ziemi w celu poprawy, jakości
życia.
 OCHRONA zasobów Ziemi, aby mogły utrzymać życie na Ziemi teraz
i w przyszłości.
 Rozwój + Ochrona = Rozwój Zrównoważony.
 Rozwój zrównoważony odnosi się do wzajemnych powiązań między światem
przyrody, społeczeństwem i ekonomią. Przez rozwój zrównoważony rozumiemy
dążenie do poprawy, jakości życia wszystkich istot teraz i w przeszłości, ale które nie
będzie odbywało się kosztem środowiska. Jest to proces – sposób życia – wyrażający
troskę o środowisko i nieprzerzucający kosztów eksploatacji zasobów Ziemi
na przyszłe pokolenia.
Legenda
Społeczeństwo
Środowisko
Ekonomia
Znośny
Sprawiedliwy
Wykonalny
Zrównoważenie
Zrównoważony rozwój, jako wynikowa trzech składowych, tj. społeczeństwo,
środowisko i ekonomia.
131
Autor: Marta Czubak
Temat: „Rady na odpady”
Cykl składa się z trzech części:
1. Warsztaty, które mają na celu zapoznanie uczniów z problemem zaśmiecania
środowiska oraz selektywnej zbiórki odpadów.
2. Wyjazd do sortowni odpadów oraz do Zakładu Utylizacji Odpadów Komunalnych.
3. Podsumowanie wyjazdu, pogadanka.
Część pierwsza:
Spotkanie z uczniami, zajęcia, na których nauczyciel przedstawia problem
zwiększającego się zanieczyszczenia środowiska, także w naszej okolicy.
- Nauczyciel pyta uczniów, czym jest zanieczyszczenie środowiska, jakie są źródła
tych zanieczyszczeń
Zanieczyszczenie środowiska - stan środowiska wynikający z wprowadzania
do powietrza, wody lub gruntu, substancji stałych, ciekłych lub gazowych lub energii
w takich ilościach i takim składzie, że może to ujemnie wpływać na zdrowie
człowieka, przyrodę ożywioną, klimat, glebę, wodę lub powodować inne niekorzystne
zmiany np. korozję metali.
- Nauczyciel pyta uczniów, co my możemy zrobić, aby uratować naszą planetę?!
Czy uczeń gimnazjum ma wpływ na stan naszego środowiska?
- Burza mózgów: uczniowie podają propozycje ratowania naszej planety, zapisują
je na tablicy
- Wśród wielu podanych przez uczniów propozycji znajduje się segregacja odpadów
- Nauczyciel pyta, co uczniowie rozumieją przez to pojęcie, czy każdy z nas może
we własnym gospodarstwie domowym segregować śmieci? Czy wiemy, na czym
to polega? Dlaczego tak ważna jest segregacja odpadów?!
Wielu ludzi nie zdaje sobie sprawy z tego, jak ważnym problemem jest w obecnych
czasach segregacja śmieci. W domu przeciętnego Polaka zazwyczaj nie prowadzi się
selektywnej zbiórki śmieci. Większość z nas wychodzi z założenia, że wystarczy
wrzucić wszystkie odpadki do jednego worka a na wysypisku się wszystkim zajmą.
W rezultacie jednak tak nie jest, i wbrew pozorom segregacja ma ogromne znaczenie.
Zaledwie, co czwarty mieszkaniec dużego miasta segreguje śmieci, choć większość
uważa, że jest to bardzo ważne i potrzebne. Winni temu jesteśmy my sami, ale też
gminy, w których ekologicznych pojemników na śmieci jest coraz mniej.
- nauczyciel pyta uczniów czy w ich okolicy znajdują się takie pojemniki, jak one
wyglądają, czy wszystkie są jednakowe, a jeśli różne to na czym ta różnica polega?!
Następnie wspólnie z uczniami ustalają, że pojemniki różnią się kolorami:
132
Kolorowe kosze na segregacje
- żółty na plastik,
- niebieski na papier,
- zielony na szkło kolorowe,
- czerwony na aluminium,
- czarny na odpady organiczne (bioodpady),
- biały na szkło bezbarwne.
Najpopularniejsze są zielone pojemniki, do których powinno się wrzucać:
- butelki i słoiki szklane po napojach i żywności,
- butelki po napojach alkoholowych,
- szklane opakowania po kosmetykach.
Kolejnym etapem zajęć jest podział uczniów na 4 grupy. Każda z grup dostaje
rozsypankę przedstawiającą zasady prawidłowej segregacji odpadów. Zadaniem
uczniów jest przyporządkowanie odpadów do określonego koloru pojemnika
(załącznik 1).
- Nauczyciel pyta uczniów, w jakim celu segregujemy śmieci? Dlaczego wrzucamy
je do odpowiednich pojemników? Wprowadza pojęcie recyklingu.
Zadaniem domowym uczniów jest segregacja śmieci we własnym domu. Nauczyciel
prosi uczniów, aby notowali, jaką ilość śmieci produkuje się w ich gospodarstwie
domowym w przeciągu tygodnia. Uczniowie mają za zadanie sprawdzać na
opakowaniach, które z nich nadają się do powtórnego użytku. Wyniki tych obserwacji
zostaną omówione na spotkaniu podsumowującym projekt.
Część druga:
Wyjazd uczniów do sortowni odpadów, spotkanie i pogadanka z pracownikiem, który
prezentuje podstawowe zasady segregowania odpadów przyniesionych do sortowni.
Kolejnym etapem wycieczki są odwiedziny Zakładu Utylizacji Odpadów
komunalnych, spotkanie z pracownikami odpowiednich hal, którzy przedstawili losy
przywiezionych do ich zakładu odpadów.
Część trzecia- podsumowanie:
Uczniowie na podstawie obserwacji, które prowadzili w domu dochodzą do wniosku,
że nie wszystkie opakowania nadają się do ponownego wykorzystania. Zastanawiamy
się, więc wspólnie, w jaki sposób ograniczyć ich ilość w naszych domach.
Uczniowie dzielą się spostrzeżeniami z wycieczki. Pogadanka na temat konieczności
segregowania śmieci i funkcji, jaką spełnia recykling.
133
Załącznik
POJEMNIKI NIEBIESKIE – PAPIER
Tu wrzucam:
- gazety i czasopisma,
- katalogi i prospekty,
- papier szkolny i biurowy,
- książki w miękkich okładkach lub z usuniętymi twardymi
okładkami,
- torebki papierowe,
- papier pakowy,
- pudełka kartonowe i tekturowe,
- tekturę.
Tu nie wrzucam:
- zabrudzonego i tłustego papieru,
- papieru z folią,
- papieru termicznego i faxowego kartonów po mleku i napojach,
- papieru przebitkowego (rachunki, faktury),
- pieluch jednorazowych,
- podpasek, artykułów i papierów higienicznych,
- worków po cemencie,
- tapet.
POJEMNIKI ŻOŁTE – PLASTIK, METAL
Tu wrzucam:
- butelki po napojach (najlepiej zgniecione),
- butelki po płynach do mycia,
- plastikowe zakrętki,
- plastikowe torebki, worki, reklamówki,
- plastikowe koszyczki po owocach,
- puszki po napojach,
- puszki po konserwach,
- drobny złom żelazny i metale kolorowe,
- kapsle.
Tu nie wrzucam:
- butelek i pojemników z zawartością,
- butelek i pojemników po olejach (spożywczych, chłodniczych, silnikowych),
- opakowań po lekach,
- butelek po płynach chłodniczych,
- pojemników po wyrobach garmażeryjnych,
- zabawek,
- sprzętu AGD,
- styropianu,
- opakowań po aerozolach.
134
puszek po farbach
baterii
POJEMNIKI BIAŁE – SZKŁO BEZBARWNE
Tu wrzucam bezbarwne:
- butelki i szklane po napojach i żywności,
- butelki po napojach alkoholowych,
- szklane opakowania po kosmetykach.
Tu nie wrzucam:
- szkła stołowego,
- fajansu,
- porcelany i ceramiki,
- luster,
- szkła okiennego,
- żarówek,
- lamp neonowych, fluorescencyjnych i rtęciowych,
- reflektorów,
- izolatorów,
- szkła żaroodpornego,
- doniczek,
- szkła okularowego,
- ekranów i lamp telewizyjnych,
- szyb samochodowych.
POJEMNIKI ZIELONE – SZKŁO KOLOROWE
Tu wrzucam kolorowe:
- butelki i słoiki szklane po napojach i żywności,
- butelki po napojach alkoholowych,
- szklane opakowania po kosmetykach.
Tu nie wrzucam:
- szkła stołowego,
- fajansu,
- porcelany i ceramiki,
- luster,
- szkła okiennego,
- żarówek,
- witraży,
- reflektorów,
- izolatorów,
- szkła żaroodpornego,
- doniczek,
- szkła okularowego,
- ekranów i lamp telewizyjnych,
- szyb samochodowych.
-
135
Autor: Damrawa Korzeniewska
Temat: Pomniki przyrody w Płocku
Propozycja zajęć w ramach koła przyrodniczego.
Zajęcia przewidziano na dwa spotkania 2-godzinne
Cele lekcji:
Wiadomości:
- wpływ cywilizacji na środowisko naturalne,
- sposoby ochrony przyrody,
- przypomnienie celowości ochrony pomników przyrody,
- określenie położenia danego pomnika przyrody na terenie miasta,
- rozpoznawanie pospolitych gatunków drzew i krzewów,
- przyswajanie nazw drzew i krzewów występujących w okolicy,
- zapoznanie uczniów z drzewami i krzewami rosnącymi wokół szkoły,
- budzenie zainteresowań pięknem przyrody.
Umiejętności:
- uczeń potrafi wskazać pozytywne i negatywne aspekty ingerencji człowieka na
środowisko,
- uczeń zna główne formy ochrony przyrody w Polsce,
- uczeń zna definicję pomnika przyrody,
- uczeń potrafi odnaleźć pomniki przyrody na mapie Płocka,
- uczeń uzasadnia celowość ochrony zwiedzanego obiektu,
- uczeń rozpoznaje pospolite gatunki drzew i krzewów rosnące w najbliższej okolicy,
- uczeń układa w kolejności alfabetycznej nazwy drzew i krzewów,
- uczeń wykonuje działania matematyczne, obliczanie iloczynów, sum i różnic
w zakresie 30,
- uczeń czyta i interpretuje dane na mapie.
Metody pracy:
- pogadanka,
- metoda poglądowa
- metody aktywizujące
 układanka sylabowo-literowa
 puzzle
 rozsypanka
 burza mózgów
 loteryjka
136
Formy pracy:
- praca indywidualna,
- praca grupowa,
- praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
- podręcznik,
- mapa Płocka.
Pomoce dydaktyczne:
liście drzew i krzewów zebrane przez uczniów i nauczyciela,
ilustracja i opisy drzew, książki i albumy,
gra dydaktyczna,
zadania matematyczne o drzewach,
układanka tematyczna,
makieta drzewa, szablony liści,
plan miasta Płocka,
aparat fotograficzny,
karty pracy,
szary papier,
taśmy miernicze.
Przebieg zajęć nr 1.
I . Faza wstępna.
- Czynności organizacyjne.
II. Faza realizacyjna.
Omówienie wpływu działalności człowieka na środowisko naturalne.
1. Wyjaśnienie celowości tworzenia parków narodowych, rezerwatów przyrody,
parków krajobrazowych.
Po krótkiej dyskusji nauczyciel podsumowuje rolę i znaczenie obszarów chronionych.
Szczególną uwagę zwraca na konieczność zachowania ich w przyrodzie.
Podsumowaniem tej dyskusji jest wyciągnięcie wniosków i zapisanie przez
prowadzącego na tablicy:
- Obszarem chronionym mogą być: park narodowy, rezerwat przyrody, park
krajobrazowy, pomnik przyrody lub obszar chronionego krajobrazu.
- W parkach narodowych, rezerwatach i pomnikach przyrody zachowuje się naturalne
środowisko w niezmienionej formie.
- Są one miejscem schronienia ginących gatunków roślin i zwierząt.
- Mają znaczenie w rozwoju nauk przyrodniczych, ponieważ są terenem badań
naukowych.
- Nie można chronić gatunku, nie chroniąc jego siedliska.
137
Polecenie 1
Nauczyciel dzieli uczniów na 3 grupy i rozdaje ponumerowane od 1 do 12 ilustracje
roślin i zwierząt występujących na obszarach chronionych. Dzieci wykorzystują
plansze „ROŚLINY I ZWIERZĘTA CHRONIONE” (Mogą to być przykłady pospolitych
roślin i zwierząt).
Grupy mają za zadanie je rozpoznać, podać ich nazwy oraz ułożyć w kolumnie według
numerów zaznaczonych na odwrocie ilustracji. Pierwsze litery rozpoznanych roślin i
zwierząt ułożone od 1 do 12 pomogą rozszyfrować temat odbywanej lekcji.
Nauczyciel tak dobiera ilustracje roślin i zwierząt, aby pierwsze litery tych nazw
tworzyły pojęcie POMNIK PRZYRODY np.
1. paproć
2. orzeł
3. mewa
4. nietoperz
5. irga
6. konwalia
7. padalec
8. ropucha
9. zimowit
10. y
11. ryś
12. ostrożeń
13. dąb
14. y
Po wykonaniu zadania nauczyciel wyjaśnia uczniom, że dzisiejsza lekcja pomoże im
poznać pomniki przyrody występujące w ich najbliższym otoczeniu.
Polecenie 2.
Ułóż z rozsypanki wyrazowej 3 zdania określające pomniki przyrody.
Załącznik 2
Pomnik przyrody / to pojedynczy twór / przyrody ożywionej / lub / przyrody
nieożywionej.
Pomnikiem przyrody / może być / stare drzewo / głaz narzutowy /jaskinia /
wodospad.
Pomniki przyrody / oznaczone są / specjalną / tablicą informacyjną.
Dzieci przepisują ułożone zdania do zeszytów.
138
3. Rozpoznawanie pospolitych gatunków drzew i krzewów.
Polecenie 1
„Burza mózgów” – uczniowie wymieniają i zapisują na samoprzylepnych kartkach
nazwy znanych im drzew i krzewów. Dokonują podziału na drzewa liściaste i iglaste,
przyklejając zapisane kartki z nazwami drzew na schematach drzew liściastych
i iglastych zaznaczonych na szarym papierze.
Polecenie 2
Uczniowie losują kartki z nazwami drzew i uzupełniają tabelkę.
DRZEWA i KRZEWY
LIŚCIASTE
DRZEWA i KRZEWY IGLASTE
Polecenie 3
Uczniowie uzupełniają układankę tematyczną „Pospolite drzewa występujące
w Polsce”.
Polecenie 4
Loteryjka.
Rozpoznawanie drzew i krzewów po liściach, kwiatach i owocach.
Na piętnastu obrazkach loteryjki przedstawiono opisane drzewa.
Na następnych piętnastu ilustracjach przedstawiono kwiaty, liście i owoce tych drzew.
Zadanie uczniów polega na prawidłowym dobraniu kart parami.
Polecenie 5
Nauczyciel dzieli uczniów na 4 zespoły. Każdy zespół otrzymuje kopertę z opisami,
nazwami i ilustracjami (liście + owoce) 12 gatunków drzew. Zadaniem zespołów jest
rozpoznanie gatunku drzewa i połączenie go z odpowiednim opisem. Uczniowie
przyklejają odpowiednie karteczki według schematu: nazwa drzewa, ilustracja, opis,
tak, aby powstał projekt prezentujący wybrane gatunki drzew.
Nauczyciel prezentuje zdjęcia wymienionych drzew i krzewów.
139
4. Przyswajanie i utrwalanie nazw gatunków drzew i krzewów.
Polecenie 1
Nauczyciel dzieli klasę na 3 grupy, uczniowie otrzymują rozsypankę sylabową i
literową. Każda nazwa ma inny kolor, po której ułożeniu otrzymają nazwy drzew i
krzewów rosnących przed szkołą.
Uczniowie rozwiązują w grupach zadania matematyczne o drzewach.
Nauczyciel sprawdza poprawność rozwiązania.
I grupa - Uporządkuj sumy od najmniejszej do największej.
6+2 8+4, 9+1 8+3, 7+5 8+8, 7+0 9+8 10+20, 8+10 10+10 25+5,
brzo za, mo drzew, li pa,
ja ło wiec, ży wot nik
II grupa -Uporządkuj iloczyny od najmniejszego do największego.
1 x 5 2 x 3, 1 x 3 3 x 2 3 x 3, 3 x 1 5 x 2, 3 x 0 5 x 2 5 x 5 10 x 3, 1 x 1 8
x 1, mo drzew,
ja ło wiec, so sna, g
r
a
b
wie
rzba
III grupa -Uporządkuj różnice od najmniejszej do największej.
20-12 15-5 16-2, 17-9 20-5 18-2 20-1, 19-9 27-10 27-8,
for
sy cja,
k
l
o
n,
d
ą
b,
18-4 20-4,
tu ja,
29-10 29- 5 30-0,
b
e
z
9-9 10-0 17-2,
c
i
s
Uczniowie wpisują nazwy rozpoznanych gatunków do tabelki w dokumencie
przygotowanym wcześniej przez nauczyciela.
5. Wycieczka terenowa
Uczniowie z nauczycielem wychodzą przed szkołę i rozpoznają rosnące tam gatunki
drzew i krzewów. Następnie udają się do miasta na wycieczkę terenową
w poszukiwaniu pomników przyrody.
Polecenie 1
Przed rozpoczęciem zwiedzania rozkładamy mapę terenu, na którym się znajdujemy.
Uczniowie w grupach mają zadanie określenia swojego położenia na tej mapie.
140
Następnie nauczyciel dokładnie omawia projektowaną trasę, którą uczniowie powinni
zaznaczać ołówkiem na planie miasta. Zał.6.
Polecenie 2
Nauczyciel rozdaje uczniom indywidualne karty pracy, które powinny zostać
wypełnione podczas zwiedzania.
Zadania na kartach powinny zawierać wiadomości, które uczniowie usłyszą
od nauczyciela - przewodnika, tak by zmobilizować ich do aktywnego słuchania..
Podczas zwiedzania wykonujemy zdjęcia, które uwiecznią naszą wycieczkę i zostaną
wykorzystane do zrobienia albumu pt. POMNIKI PRZYRODY MIASTA PŁOCKA.
Po zakończeniu wycieczki nauczyciel zbiera karty pracy i ocenia je.
III. FAZA PODSUMOWUJĄCA:
Podsumowaniem tematu będzie wykonanie albumu POMNIKI PRZYRODY
w PŁOCKU.
Nauczyciel proponuje uczniom wykonanie w domu plakatu na temat: „POMNIKI
PRZYRODY w PŁOCKU”.
141
Załącznik 1
Rozpoznaj rośliny i zwierzęta na ilustracjach.
Ułóż nazwy rozpoznanych roślin i zwierząt według wzrastających numerów
zaznaczonych na odwrocie ilustracji.
Pierwsze litery utworzą temat dzisiejszej lekcji.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
y
11
12
13
14
y
142
Załącznik 2
Ułóż zdania z rozsypani wyrazowej.
Pomnik przyrody / to pojedynczy twór/
przyrody ożywionej / lub /
przyrody nieożywionej.
Pomnikiem przyrody / może być /
stare drzewo / głaz narzutowy/
jaskinia / wodospad.
Pomniki przyrody / oznaczone są/
specjalną / tablicą informacyjną.
143
Załącznik 6
Plan Płocka - Stare miasto
144
Załącznik 7
Metryczka drzewa uznanego za pomnik przyrody.
l.p.
Nazwa drzewa
Obwód
drzewa
Opis drzewa
Stan zdrowotny
Miejsce występowania
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
145
Załącznik 8
Proponowana trasa.
1. Dąb szypułkowy Broniewskiego
Sędziwe drzewo przy ul. Kościuszki 24 za domem, w którym mieszkał i tworzył
Władysław Broniewski, stąd jego nazwa. Obecnie w budynku tym mieści się siedziba
ZNP.
Drzewo o szerokim, krótkim pniu grubości 442 cm i 20 m wysokości. Rozłożyste konary
rozpościerają się nad znajdującymi się pod nimi ławeczkami. W obrębie konarów
zaobserwować można jedną dziuplę. Od strony północnej pień drzewa pokryty jest
porostami.
Ustanowiony pomnikiem przyrody w 1957 roku.
2. Dąb szypułkowy na ul. Kościuszki 3
Drzewo rośnie na terenie należącym do Książnicy Płockiej.
30 m drzewo o obwodzie 260 cm. Charakteryzuje się strzelistym pokrojem,
co spowodowane jest brakiem przestrzeni – drzewo wciśnięte jest pomiędzy budynki
biblioteczne, ograniczone z jednej strony wysoką, metalową siatką.
Ustanowiony pomnikiem przyrody w 1992 roku.
3. Dąb szypułkowy za budynkiem Sądu
Dąb rośnie w parku na tyłach Sądu Okręgowego w Płocku w pobliżu ul. Teatralnej.
20 m drzewo o rozłożystych konarach i krótkim pniu o obwodzie 301 cm, Jako jedyny
przedstawiciel tego gatunku rośnie samotnie wśród szpaleru kasztanowców.
Wpisany na listę pomników przyrody w 1962 roku.
4. Platan klonolistny przy katedrze
Platan rośnie na Wzgórzu Tumskim pomiędzy Muzeum Diecezjalnym a Bazyliką
Katedralną.
Jedyny przedstawiciel tego gatunku o wymiarach drzewa pomnikowego. Pień
o charakterystycznym żółtobrązowym zabarwieniu osiąga obwód 200 cm i 20m
wysokości. Platan rzuca cień na znajdujący się w pobliżu pomnik ku czci bohaterów
obrony Płocka z 1920 r.
Wpisany na listę pomników przyrody w 1992 roku.
5. Robinia akacjowa przy ul. Sienkiewicza
Drzewo rośnie na terenie I Prywatnego Liceum Plastycznego przy ul. Sienkiewicza 26.
Drzewo o wysokości 17m i obwodzie 390 cm. Kora ciemna, silnie spękana, część
wierzchołkowa głównego konaru uschnięta. Korona drzewa o nieregularnym kształcie.
Ustanowiony pomnikiem przyrody w 1992 roku.
6. Katalpa żółtokwiatowa przy ul. Sienkiewicza
Drzewo rośnie na terenie I Prywatnego Liceum Plastycznego przy ul. Sienkiewicza 26.
Drzewo ma 17 m wysokości i 134 cm obwodu. Katalpa ma prosty, wysmukły pień
i nieregularną koronę zakończoną dwoma wierzchołkami. Pień drzewa na wysokości 3 m
tworzy dwa główne konary.
Ustanowiony pomnikiem przyrody w 1992 roku.
146
7. Iglicznia trójcieniowa w Alejach Jachowicza
Drzewo rośnie nieopodal budynku Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 6 w Płocku.
Iglicznia ma 20 m wysokości i 210 cm obwodu.
Ustanowiony pomnikiem przyrody w 1992 roku.
8. Magnolia przy ul. Gwardii Ludowej
Drzewo rośnie na terenie Ogródków Działkowych przy ul. Gwardii Ludowej przed
Domem Działkowca na Placu Magnolii.
Jest to niskie drzewo o wysokości 4 m i obwodzie pnia 31 cm. Ma rozłożystą koronę.
Magnolię wpisano na listę pomników przyrody w 1992 roku.
9. Miłorząb dwuklapowy przy ul. Jesiennej
Drzewo rośnie na osiedlowym placu zabaw Mazowieckiej Spółdzielni Mieszkaniowej,
pomiędzy blokami przy ul. Jesienna 3, a ul. Jesienna 5.
Jest to niepozorne drzewo o wysokości 10 m i 78 cm obwodu.
Ustanowiony pomnikiem przyrody w 1987 roku.
Dane dotyczące miejsca występowania danego pomnika przyrody.
Nazwa drzewa
Miejsce występowania
Stan zdrowotny
147
Autor: Bożena Gackowska
Temat: Z ekologią za pan brat
Scenariusz zajęć z techniki w gimnazjum.
Cele lekcji:
Uczeń wie:
- co to jest ekologia,
- na czym polega recykling,
- co to jest biodegradacja,
- na czym polega efekt cieplarniany,
- co zwierają kwaśne deszcze,
- co to jest smog i gdzie najczęściej występuje
Uczeń potrafi:
- określić czym jest dziura ozonowa,
- dokonać właściwego podziału segregacji odpadów,
- oszczędzać wodę i energię elektryczną.
Metody:
- dyskusja,
- metaplan,
- pogadanka,
- praca w grupach.
Środki dydaktyczne:
- arkusze papieru,
- plansze ze znakami,
- komputer, Internet.
Przebieg zajęć
Na początku zajęć przypominam o podstawowych pojęciach potrzebnych do lepszego
zrozumienia istoty tematu:
Co to jest ekologia?
Ekologia (gr. oíkos + lógos = dom + nauka) – nauka o strukturze i funkcjonowaniu
przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami a ich
środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami.
Na czym polega recykling?
Recykling (ang. recycling) - jedna z kompleksowych metod ochrony środowiska
naturalnego. Jej
celem jest ograniczenie zużycia surowców naturalnych oraz
zmniejszenie ilości odpadów.
148
Jak wyglądają oznakowania na opakowaniach nadających się do recyklingu?
Nauczyciel pokazuje plansze i opakowania odpowiednio oznakowane.
Co to jest biodegradacja?
Biodegradacja (gr. bios - życie, łac. degradatio - obniżenie) to biochemiczny rozkład
związków organicznych przez organizmy żywe (bakterie, pierwotniaki, promieniowce,
grzyby, glony, robaki) na prostsze składniki chemiczne.
Na czym polega segregacja odpadów?
Segregacja odpadów – metoda usprawniająca utylizację oraz odzysk odpadów.
Odpady możemy podzielić na:
odpady przemysłowe,
odpady komunalne,
odpady niebezpieczne.
Segregacja odpadów komunalnych (śmieci wytworzone w domach) to zbieranie odpadów
do specjalnie oznakowanych pojemników, z podziałem na rodzaj materiałów (surowców),
z jakiego zostały wyprodukowane. Segregacja u źródła to selekcja odpadów prowadzona
jest w miejscu naszych gospodarstw domowych. Segregacji odpadów jest jedną z metod
ograniczenia ilości odpadów podlegających unieszkodliwianiu (np. składowaniu) przez
odzysk surowców nadających się do ponownego użytku lub przetworzenia i
wykorzystania przy produkcji nowych materiałów (recykling).
Segregacja i recykling odpadów pozwala na:
przetworzenie i wykorzystanie surowca wtórnego na nowe materiały,
oszczędzanie miejsca na składowanie,
ograniczenie ilości wprowadzonych szkodliwych trudno ulegających rozkładowi
odpadów,
ograniczenie zużycia surowca naturalnego,
oszczędzanie zużycia energii,
ograniczenia zanieczyszczeń do atmosfery,
ograniczenie ilości odpadów i ścieków.
Praca w grupach metodą meta planu.
Jak w Polsce wygląda segregacja odpadów?
Uczniów dzielimy na 3 grupy. Każda z nich odpowiada na jedno pytanie i zapisuje na
wcześniej rozdanych arkuszach dla grup.
Jak jest?
Dlaczego tak jest?
Jak być powinno?
Po kilku minutach (10) przedstawiciel każdej grupy prezentuje wyniki pracy na forum
klasy i przypina na tablicy.
Uczniowie jeszcze uzupełniają prace poszczególnych grup i wnioski zapisują do
zeszytów.
149
Następnie wspólnie z uczniami zapisujemy w tabelkach, co wrzucamy do pojemników
na papier, szkło, metale, plastiki.
Jakie są jeszcze zjawiska, które mają negatywny na nasze środowisko?
Dziura ozonowa, efekt cieplarniany, kwaśne deszcze, smog.
Uczniowie w Internecie wyszukują znaczenia tych terminów i prezentują je.
Dziura ozonowa jest to zjawisko polegające na zmniejszaniu się ilości ozonu
w ozonosferze (część stratosfery o podwyższonej ilości ozonu). Jest to zjawisko
niebezpieczne, ponieważ ozon jest odpowiedzialny za pochłanianie promieniowania
ultrafioletowego docierającego do Ziemi ze Słońca. Promieniowanie to jest szkodliwe dla
organizmów żywych.
Efekt cieplarniany – zjawisko podwyższenia temperatury planety powodowane
obecnością gazów cieplarnianych w atmosferze. Zmiany powodujące wzrost roli efektu
cieplarnianego mogą być jedną z przyczyn globalnego ocieplenia.
Kwaśne deszcze – opady atmosferyczne o odczynie kwaśnym; zawierają kwasy
wytworzone w reakcji wody z pochłoniętymi z powietrza gazami takimi, jak: dwutlenek
siarki, tlenki azotu, siarkowodór, chlorowodór, wyemitowanymi do atmosfery
w procesach spalania paliw, produkcji przemysłowej, wybuchów wulkanów, wyładowań
atmosferycznych i innych czynników naturalnych.
Smog – nienaturalne zjawisko atmosferyczne polegające na współwystępowaniu
zanieczyszczeń powietrza spowodowanych działalnością człowieka oraz niekorzystnych
naturalnych zjawisk atmosferycznych: znacznej wilgotności powietrza (mgła) i braku
wiatru. Wchodzące w skład smogu szkodliwe związki chemiczne, pyły i znaczna
wilgotność są zagrożeniem dla zdrowia, są, bowiem czynnikami alergizującymi i mogą
wywołać astmę oraz jej napady, a także powodować zaostrzenie przewlekłego zapalenia
oskrzeli, niewydolność oddechową lub paraliż układu krwionośnego.
W jaki sposób możemy swoją działalnością wpłynąć korzystnie na ochronę środowiska?
- oszczędzać wodę, energię elektryczną, segregować odpady.
Podsumowanie zajęć
Każda z 4 grup ma przygotowane odpady (minimum 6), które musi odpowiednio
posegregować.
Ocena pracy uczniów
Praca domowa
1. Napisz, jak, na co dzień możesz zaoszczędzić zużycie energii?
2. Utwórz krzyżówkę z hasłem: RECYKLING
3. Wykonaj oznakowane kosze na plastiki i papier do swojej klasy (dla chętnych).
150
KARTY PRACY
151
152
153
Programy Kampanii,
zajęć koła ekologicznego
154
Autor: Małgorzata Banaszczak
Temat: Projekt cyklu działań z zakresu edukacji ekologicznej opartej na
zrównoważonym rozwoju pod nazwą „My dla Ziemi i dla regionu”
Zrównoważony rozwój Ziemi to rozwój, który zaspokaja podstawowe potrzeby
wszystkich ludzi oraz zachowuje, chroni i przywraca zdrowie i integralność ekosystemu
Ziemi, bez zagrożenia możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń i bez
przekraczania długookresowych granic pojemności ekosystemu Ziemi.
CELE:
ochrona i promocja zasobów przyrodniczych oraz walorów turystycznych małych
ojczyzn poprzez działania uczniowskie,
zdobywanie wiedzy na temat skutecznego i odpowiedzialnego działania na rzecz
ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju,
podjęcie i wzmacnianie współpracy przedstawicieli samorządu terytorialnego, szkół,
liderów młodzieżowych oraz organizacji i grup zajmujących się ochroną środowiska
i rozwojem,
poznanie odpowiedzialnego i zdrowego stylu życia bez nałogów,
uświadomienie roli przyjaznej środowisku i ludziom świadomej konsumpcji,
zapoznanie z przyjaznymi dla środowiska środkami transportu,
zapoznanie z istotą eko-rozwoju i ochroną klimatu, a co za tym idzie: ograniczaniem
zużycia wody i energii, poznanie odnawialnych źródeł energii, zapobieganie produkcji
odpadów, uświadomienie roli odzysku i recyklingu.
METODY:
1. formy plastyczne:
konkurs na folder reklamujący różnorodne działania uczniowskie,
konkursy plastyczne promujące piękno „małej ojczyzny”,
konkursy dla różnych placówek oświatowych związanych z ideą zdrowego stylu życia,
odżywiania, życia bez nałogów, ochrony klimatu.
2. formy reklamowe:
ulotki,
wystawy prac konkursowych,
artykuły w lokalnej prasie,
komunikaty radiowe oraz przez radiowęzły szkolne,
kiermasze połączone z wystawami prac.
3. formy teatralno-happeningowe oraz ruchowe:
przedstawienia dla dzieci z przedszkoli oraz klas I – III szkół podstawowych,
happeningi dla mieszkańców miasta propagujące zrównoważony rozwój,
formy muzyczne i taneczne,
zawody sportowe promujące zdrowy styl życia i proekologiczne środki transportu.
155
4. formy edukacyjno – warsztatowe:
fora edukacyjne przeznaczone dla dzieci i młodzieży na temat konkretnych działań
w ramach zrównoważonego rozwoju,
dyskusje z zaproszonymi specjalistami oraz przedstawicielami organizacji
samorządowych,
warsztaty zgodne z konkretnymi działaniami w ramach zrównoważonego rozwoju.
PLAN DZIAŁAŃ:
1. Przygotowanie cyklu lekcji lub zajęć realizowanych podczas kół zainteresowań,
koła LOP lub dodatkowych godzin dydaktycznych dla uczniów na temat:
segregacji odpadów, w ramach, których uczniowie dowiedzą się:
a. jakie odpady najczęściej powstają w codziennym funkcjonowaniu gospodarstwa
domowego,
b. gdzie i w jaki sposób umieszczane są niesegregowane odpady i jaki to przynosi skutek
dla klimatu oraz środowiska,
c. jak wpływać na środowisko poprzez świadome działania, np. recykling czy segregację
odpadów do specjalnych pojemników,
d. kto jest odpowiedzialny za segregację odpadów i czy przeciętny obywatel ma na nią
wpływ.
świadomej konsumpcji połączonej z segregacją odpadów, w ramach, których
uczniowie dowiedzą się:
a. na co należy zwracać uwagę, wybierając produkty żywnościowe w sklepie (np.
składniki bez konserwantów, ekologiczne lub łatwe do odzysku opakowanie, miejsce
produkcji, pochodzenie – uprawy ekologiczne),
b. jakie są rodzaje opakowań (jednostkowe, zbiorcze, transportowe) i jak
je odzyskiwać,
c. jaką żywność należy spożywać, chcąc być zdrowym (zwrócenie uwagi na nadmierne
spożywanie słodyczy, napojów gazowanych i chipsów w stosunku do spożywanych
warzyw i owoców),
d. jakie są odpowiednie proporcje składników żywnościowych zależnie od wieku, rodzaju
wykonywanej pracy i potrzeb fizycznych.
zdrowego sposobu odżywania się pt. „Jestem tym, co jem. Prawda czy fałsz?”,
w ramach których uczniowie:
a. przygotują scenki, przedstawienia i konkursy, które posłużą im do promowania
zdrowej żywności w przedszkolach i młodszych klasach szkół podstawowych,
b. przygotują forum na temat żywności produkowanej metodami ekologicznymi, podczas
którego odbędą się spotkania z ekspertami, producentami takiej żywności z okolic
Płocka oraz warsztaty przeznaczone dla uczniów gimnazjum i szkół średnich,
c. przygotują kiermasz promujący hasło: „Jestem tym, co jem”,
d. odwiedzą gospodarstwa, w których produkuje się żywność metodami ekologicznymi,
e. opracują mapę, na której znajdą się gospodarstwa ekologiczne oraz sklepy
ze zdrową żywnością,
f. przygotują folder reklamujący zdrową żywność.
156
„Cudze chwalicie, swego nie znacie. Sami nie wiecie co posiadacie”,
w ramach których uczniowie:
a. zaplanują konkurs fotograficzny lub plastyczny na temat „Moja mała ojczyzna” lub
„Najpiękniejsze miejsce w moim regionie”,
b. przygotują wystawę prac pokonkursowych promujących Mazowsze,
c. przygotują foldery reklamowe propagujące piękno okolic Płocka,
d. wybiorą się na wycieczki krajoznawcze ścieżkami ekologicznymi.
2. Przygotowanie cyklu happeningów, pikników środowiskowych (na terenie szkoły
i miasta) oraz zabaw rekreacyjnych realizowanych na przykład podczas wycieczek,
godzin wychowawczych na temat:
zdrowego stylu życia pt. „Nałogom - nie!”.
Uczniowie:
a. zapoznają się ze szkodliwym działaniem środków odurzających, psychoaktywnych,
papierosów i innych,
b. będą uczestniczyli w zajęciach na temat asertywności,
c. zapoznają się z metodami obrony przed agresywnym działaniem grupy,
d. przygotują happening pt. „Nałogom – nie!”.
równych szans dla dzieci z różnych środowisk, ze szczególnym uwzględnieniem
środowisk patologicznych, w których dochodzi do przemocy fizycznej
i psychicznej pt. „Nie bij! Porozmawiaj!”.
Uczniowie:
a. zapoznają się z danymi statystycznymi na temat przemocy wśród dzieci oraz tej
stosowanej wobec dzieci przez dorosłych,
b. poznają różne rodzaje krzywdzenia (fizyczne, emocjonalne, seksualne
i zaniedbywanie),
c. zapoznają się z metodami ochrony praw dziecka oraz działalnością instytucji
broniących praw dziecka,
d. przygotują scenki, w których przedstawią problemy okresu dojrzewania, sposobu ich
rozwiązywania przez dzieci (np. drogą nałogu) oraz przez rodziców (metodą rozmowy
lub agresji),
e. przeprowadzą anonimowe ankiety wśród rówieśników na temat agresji
w środowisku młodych ludzi lub ich domach rodzinnych,
f. przygotują krótkie przedstawienia dla rodziców w ramach zebrań.
bezpiecznego poruszania się na drogach w ramach edukacji dla bezpieczeństwa.
Uczniowie:
a. zapoznają się z przepisami dotyczącymi bezpiecznego poruszania się na drogach,
b. przygotują krótkie scenki związane z tematem zajęć,
c. opracują foldery, ulotki promujące bezpieczne korzystanie z dróg przez kierowców
samochodów, rowerzystów i pieszych (np. konieczność korzystania z pasów, kasków
ochronnych, światełek odblaskowych czy kamizelek).
157
jak chcesz pomóc Ziemi? (w ramach edukacji ekologicznej i działań dla
środowiska i ochrony klimatu).
Uczniowie:
a. zapoznają się z ostatnimi danymi na temat ochrony klimatu,
b. przygotują mapy z zaznaczeniem najbardziej zagrożonych terenów oraz foldery,
w których opiszą zagrożone wyginięciem gatunki roślin i zwierząt,
c. zapoznają się z zaleceniami Komisji Europejskiej na temat ochrony klimatu,
d. zaprojektują ulotkę, folder propagujący proekologiczne działania na rzecz ochrony
klimatu,
e. przygotują scenki, w których zaprezentują sposoby wpływania na środowisko,
f. przygotują happening związany z tematem zajęć,
g. wezmą udział w konkursie wiedzy na temat ochrony środowiska naturalnego.
3. Przygotowanie cyklu zajęć sportowo – rekreacyjnych, w ramach, których
uczniowie będą mogli:
brać udział w zajęciach rozwijających ich sprawność fizyczną (różne formy: siatkówka,
koszykówka, piłka nożna, taniec itp.),
przygotować Dzień Sportu, w ramach, którego zaplanują konkursy sportowe, zawody
lekkoatletyczne,
zaplanować system rozgrywek międzyklasowych lub międzyszkolnych w danej
dyscyplinie.
4. Przygotowanie cyklu zajęć edukacyjnych i wycieczek na temat „Mali i duzi
bohaterowie mojej małej ojczyzny”, w ramach, których uczniowie będą mogli
zapoznać się z:
działalnością i życiem sławnych mieszkańców Płocka i Mazowsza,
działaniami pracowników Urzędu Miasta, RCEE, Starostwa Powiatowego
czy WFOŚiGW na rzecz zrównoważonego rozwoju,
aktywnością stowarzyszeń, kół i innych organizacji działających na rzecz ochrony
środowiska.
158
Załączniki
Równe szanse dla dzieci z różnych środowisk, ze szczególnym uwzględnieniem
środowisk patologicznych, w których dochodzi do przemocy fizycznej i psychicznej
pt. „Nie bij! Porozmawiaj!”
I. Scenariusz na zebranie z rodzicami (cykl spotkań tematycznych) lub
imprezę środowiskową.
„Aby można było mieć nadzieję na przyszły pokój, każda mała istota ludzka musi dziś
zaznać troskliwej trwałej miłości, a nie zdrady i wyzysku.”
Jan Paweł II
Cele:
zapoznanie z danymi statystycznymi na temat przemocy wśród dzieci oraz tej
stosowanej wobec dzieci przez dorosłych,
poznanie różnych rodzajów krzywdzenia (fizyczne, emocjonalne, seksualne
i zaniedbywanie),
zapoznanie z metodami ochrony praw dziecka oraz działalnością instytucji broniących
praw dziecka.
Metody pracy:
drama, wykład, pogadanka, burza mózgów, konkursy wiedzy, ankieta
Przebieg zajęć (można podzielić materiał na części i przeprowadzać podczas kilku
zebrań z rodzicami) lub imprezy środowiskowej:
1. Wprowadzenie: Błędy są rzeczą ludzką. Wszyscy je popełniamy, ale czy kiedykolwiek
zastanawialiśmy się nad tym, że nasze zachowania mogą mieć negatywny wpływ na
dzieci? Że nasze reakcje lub brak reakcji na ich postępowanie mogą mieć konsekwencje
wychowawcze? Powinniśmy więc wiedzieć, co jest błędem wychowawczym, a co nim
nie jest. Wiedza ta pomoże nam uniknąć na przyszłość złych reakcji i zachowań.
2. Krótka statystyka: dane zebrane przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych na temat przemocy stosowanej wobec dzieci:
60 % dorosłych Polaków stosuje kary fizyczne wobec swoich dzieci do 19 roku życia,
co szósty 12-latek przyznaje, że w wyniku przemocy ze strony rodziców doznał
urazów takich jak siniaki, zadrapania,
blisko 23% polskich studentów przyznaje, że w ich domach kilkakrotnie dochodziło do
przemocy fizycznej, a 37% mówi o stosowaniu przemocy psychicznej,
34% pacjentów leczących się na tzw. odwyku stwierdza, że używało przemocy
fizycznej wobec dzieci, a 50% stosowało przemoc psychiczną.
3. Krótkie scenki przygotowane przez uczniów. Dwie pierwsze scenki dotyczą prozy
życia rodzinnego. Trzecia porusza problem zażywania narkotyków. Bohaterami
są rodzice i ich pociechy, które mają problemy i nie wiedzą, jak sobie z nimi poradzić.
Jak zareagują rodzice? Czy ich reakcja będzie prawidłowa?
159
4. Podzielenie uczestników na grupy i prośba, by na kartkach, które mają, zanotowali,
które reakcje wydają się im prawidłowe. Jak oni zareagowaliby w tych sytuacjach?
SCENKA PIERWSZA PT. „PALACZKA”
Matka 13-letniej Natalii orientuje się, że córka pali papierosy. W pierwszej wersji tej
scenki w sposób despotyczny i agresywny daje wyraz swojej dezaprobaty
i absolutnego sprzeciwu wobec zaistniałej sytuacji. Ojciec, mimo że obecny przy
awanturze, którą urządza córce matka, ze stoickim spokojem czyta gazetę. Wersja
ta kończy się wymierzeniem „policzka” przez matkę oraz ucieczką córki z domu.
Druga wersja tej scenki pokazuje, w jaki sposób można rozwiązać zaistniały problem
drogą pokojową. Rodzice prowadzą z dzieckiem dojrzały, rzeczowy dialog, dzięki
któremu dochodzą do porozumienia i konstruktywnych wniosków.
SCENKA DRUGA PT. „ZAPROSZENIE NA IMPREZĘ”
Beata, uczennica I klasy gimnazjum, spotyka szkolne koleżanki, które zapraszają ją na
imprezę. Beata jest bardzo przejęta tym zaproszeniem, gdyż na imprezie ma być Tomekjej cicha sympatia. Powstaje problem, gdyż dziewczyna obawia się, iż rodzice się nie
zgodzą na jej wyjście, a poza tym nie ma pieniędzy na „odlotowy ciuch”.
W pierwszej wersji Beata oświadcza kategorycznie rodzicom, że ma imprezę
i potrzebne są jej pieniądze. Rodzice nie zgadzają się na wyjście córki. Gdy ona reaguje
krzykiem, tym bardziej nie dają jej pieniędzy. Obrażona Beata, trzaskając drzwiami,
wybiega z domu.
Druga wersja scenki dowodzi, że można porozumieć się z córką w „trudnym wieku”.
Beata przychodzi do rodziców z prośbą o pozwolenie wyjścia na imprezę oraz
kieszonkowe na ciuch. Podczas rozmowy dochodzi do pewnych ustaleń
satysfakcjonujących obie strony (np. ustalona godzina powrotu; podany zostaje numer
telefonu koleżanki, u której będzie impreza; zwrot pieniędzy za ciuch będzie potrącany
z kieszonkowego).
SCENKA TRZECIA PT. „TRUDNA DECYZJA”
Kasia ma wielki problem. Jest załamana, samotna, nie widzi sensu życia. Nagle obok niej
pojawiają się obcy, młodzi ludzie, którzy proponują jej swoje towarzystwo oraz „coś”,
co sprawi, że poczuje się lepiej, a wielkie problemy „odpłyną”.
W pierwszej wersji Kasia, długo namawiana przez nowych znajomych, godzi się
na ich propozycję i bierze „magiczny cukierek” wierząc w jego moc. Pragnie,
by problemy się skończyły bez względu na konsekwencje swojej decyzji.
W drugiej wersji Kasia udowadnia nowym znajomym, a przede wszystkim sobie,
że mimo licznych problemów, jakie ją trapią, potrafi podjąć rozsądną decyzję. Nie ulega
natarczywym namowom starszych od siebie znajomych, postanawia wziąć się
w garść i stawić czoła problemom, które w rzeczywistości nie okazują się takie straszne.
Uczniowie prezentowali treści w zaimprowizowanych dialogach. Młodzi aktorzy dostali
konkretne tematy z dokładnym omówieniem sposobu grania. Dzięki temu scenki były
wiarygodne, gdyż posługiwali się językiem współczesnej młodzieży, rozumowali
i zachowywali się tak, jak to czynią, na co dzień.
160
5. Informacja na temat 4 rodzajów krzywdzenia:
Fizyczne, czyli np. bicie, szarpanie, popychanie, rzucanie, kopanie, wykręcanie rąk,
pojenie alkoholem, zmuszanie do jedzenia, prac fizycznych, przypalanie, oblewanie
wrzątkiem. Nawet klaps, który jest niestety objawem naszej bezsilności.
Emocjonalne, czyli wyzwiska, szantaż emocjonalny, poniżanie, wypominanie, chłód
emocjonalny, ale i nadopiekuńczość.
Wykorzystanie seksualne, czyli czyny lubieżne, nierządne, obnażanie się
w obecności dziecka, dotykanie, uwodzenie słowne, a także świadome czynienie
z dziecka świadka aktu płciowego, zachęcanie do pozowania do zdjęć
pornograficznych.
4 rodzajem krzywdzenia jest zaniedbywanie dziecka, czyli niezaspokajanie jego
potrzeb potrzebnych do prawidłowego rozwoju.
6. Agresja stosowana wobec dzieci to nie tylko domena domu rodzinnego. Coraz częściej
słyszy się i mówi o przemocy, którą stosują dzieci wobec dzieci. Przedstawienie dziejące
się w środowisku szkolnym.
„STRACH PRZESTRASZONY” – JEDNOAKTÓWKA SZKOLNA
OSOBY:
Ewelina, Ola, Patrycja, Kaśka, Ania, Sandra, Tomek, Piotrek, Magda, Monika, uczennice
i uczniowie, dyrektor szkoły.
Scena I
Szkolna toaleta, w której jest grono dziewcząt palących papierosy.
Kaśka
Sandra, co robimy z tymi blazami?
Sandra
Może na początek spłuczka?
Ania
Tylko, żeby nie pucnęły facetkom, bo będzie chryja.
Patrycja
Niech tylko puszczą parę z gęby, to zarobią w te jadaczki.
Scena II
Przerwa szkolna. Sandra, Patrycja, Kaśka i Ania szukają młodszych dziewczyn
Kaśka
O! Tutaj są te smarkule niedorobione!
Gang dziewczyn podchodzi do Eweliny i Oli.
Ania
Co się podwalasz gówniaro do mojego Piotrusia?
Sandra
Odwalcie się od naszych chłopaków, bo zrobimy wam wirówkę w kiblu i zarobicie
w te kopary!
Ewelina
161
Ale o co wam chodzi? Przecież my nic nie robimy!
Kaśka
Jak to nie? Kto kręci tyłkiem od krawężnika do krawężnika i udaje kafarki?
Patrycja
Jeszcze jeden taki wybryk, a źle skończycie! Teraz już nie będzie ostrzeżenia.
Zrozumiano? A może powtórzyć dużymi literami?
Scena III
Szkolny korytarz. Ewelina i Ola podchodzą do starszych dziewczyn.
Ola
Cześć! Głupio wyszło z tymi chłopakami, ale my naprawdę nie chcemy do nich świrować
i chciałyśmy was poznać. Przepraszamy, jeżeli wy inaczej to odebrałyście.
Kaśka
Dobra, dobra. Teraz mi tu nie wkręcać. Jeżeli chodzi o chłopaków, to ostrzeżenia są nadal
aktualne. No i wiecie, co was spotka, jak zobaczymy was w promieniu
10 metrów od nich?!
Patrycja
Co proponujecie w ramach przeprosin?
Ola
W piątek jest impra u Eweliny. Może wpadniecie?
Ania
A będą jakieś boye?
Ola
No jasne! Ale jacy, to wam nie powiemy, bo to niespodzianka.
Ewelina
Tylko nie zapomnijcie się przebrać w odjechane kostiumy. Chłopacy też będą
w czadowych strojach. Na pewno będzie fajnie!
Scena IV
Impreza u Eweliny rozkręca się. Brakuje tylko dziewczyn z gangu Kaśki. Wszyscy są
w strojach dyskotekowych, dyskotekowych nie w kostiumach. Słychać dzwonek do drzwi.
Ewelina
No cze dziewczyny! Jednak przyszłyście. Na pewno nie będzie się wam nudzić,
bo przyszło całe towarzycho z waszej klasy i nie tylko…
Ania
Dlaczego jest tak cicho? Pozabijali się? Ha, ha, ha.
Dziewczyny z gangu rechoczą.
Ewelina
Dopiero się rozkręca. Zresztą wejdźcie, to zobaczycie.
Kaśka
Spoko, luzik. Przyniosłam cukiereczki. Zaraz wszystkich rozruszamy. A ty, co Patrycja
taka zwiędła mina?
Patrycja
Zapomniałam wziąć od babki fajek.
Ania
Nie martw się. Nie zabraknie. Ja już wszystko przewidziałam.
162
Sandra
Dobra! My tu gadu-gadu, ale komu w drogę, temu kopa! Właźcie!
Scena V
Patrycja, Ania, Kaśka, Sandra wchodzą wraz z Eweliną do ciemnego pokoju. Nagle
zapala się światło.
Wszyscy
Niespodzianka!
Dziewczyny z gangu ze złością ściągają swoje maski i peruki.
Patrycja (wściekła)
Co tu się dzieje?
Ania
W kulki se lecicie? Tak wam się do spłuczki spieszy?
Ola
Mówiłyśmy, że będzie niespodzianka!
Ewelina (wskazując na siedzących na kanapie Tomka i Piotrka)
Zobaczcie, kto tam na was czeka!
Piotrek
No, siemka! Ładne przebranka, ale nie wiedziałem, że dziś cyrkowe przedstawienie…
Tomek
Sorki, ale nie zapłaciłem za bilet… He, he, he
Cała sala wybucha śmiechem
Patrycja (ze złością)
Przegięłyście! Co wy sobie wyobrażacie szczeniaki? Teraz to wirówkę macie jak
w banku i do tego nie damy wam spokoju do końca waszych dni w tej szkole!
Ania
Piotrek, rajcują cię takie koty?
Kaśka
One są przecież pociągające jak spłuczka od kibla i rozgarnięte jak kupka liści!
Piotrek
Czemu nie? A co, uważacie, że jesteście od nich lepsze?
Patrycja
No, w to akurat nie wątpimy!
Sandra (ze złością)
Ale będzie wirówa! Już to widzę!
Nagle do pokoju wchodzą starsze siostry Eweliny i Oli – Monika i Magda ze swoimi
kolegami.
Monika
Ktoś tu mówił o wirówce?
Magda
Możemy wam ją zafundować. No problem!!!
Monika
My takie rzeczy mamy już w jednym paluszku i zrobimy to z przyjemnością.
Starsi chłopacy otaczają dziewczyny z gangu, które ze łzami w oczach cofają się
w kierunku drzwi.
163
Ania (z przerażeniem)
No co wy? My tylko tak dla żartów. Zaraz spływamy.
Magda
Tak szybko teraz nie uciekniecie moje koteczki.
Przestraszone dziewczyny ryczą jak bobry. Tomek i Piotrek nagrywają całą sytuację
na kasetę.
Tomek (szeptem)
Ale będzie jazda, jak wszyscy zobaczą to nagranie!
Piotrek
Już to widzę.
Scena VI
Zaplecze szkolne
Tomek
Chodź, puścimy tę kasetę na telebimie.
Piotrek
Ale będą basy u nas w klasie!
Tomek
Człowieku! W klasie? Nie pomyślałeś, że cała szkoła to zobaczy? He, he, he.
Piotrek
No fakt! He, he, he.
Scena VII
Gromada uczniów na korytarzu szkolnym w czasie przerwy. Wszyscy patrzą
na telebim.
Uczennica 1
Patrzcie na telebim. Kto to?
Uczennica 2
Jak to? To przecież te pakerki z gangu.
Uczennica 3
Ale ubaw!!! Zobacz, jak ryczą!!!
Scena VIII
Gabinet dyrektora. Dziewczyny zostały przywołane na dywanik.
Dyrektor
Co miało znaczyć wasze skandaliczne zachowanie nagrane na kasetę?
Patrycja (ze strachem)
Ale to były tylko żarty. My nie chciałyśmy zrobić im nic złego, tylko…
Ania
Tak się wygłupiałyśmy. Przepraszamy. Pan to po prostu inaczej odebrał.
Dyrektor (wzburzony)
Jak to inaczej odebrałem?! Jasno widać, że chciałyście zastraszyć młodsze koleżanki.
Wasze zachowanie jest poniżej jakiejkolwiek normy.
Kaśka
Dobra! Pan daje tę karę i będzie po problemie.
164
Dyrektor
Jak ty się do mnie odzywasz? I tak niezły popis dałyście na „imprezie”!
Sandra
Jej się zawsze tak wyrywa. Ten typ tak ma.
Dyrektor
Lepiej, żeby tak na przyszłość nie było, bo będziecie siedzieć po lekcjach za karę
do końca waszej nauki w tej szkole.
Patrycja
My przepraszamy. To się więcej nie powtórzy. Obiecujemy to panu.
Dyrektor
To nie zmienia waszego zachowania w stosunku do młodszych koleżanek. Musicie je
przeprosić przed całą szkoła. A za karę będziecie zostawać po lekcjach i pomagać
słabszym w nauce. Na dodatek poprowadzicie happening przeciw agresji.
To wszystko! Możecie już iść i zacząć zmieniać swoje postępowanie.
Dziewczyny wychodzą zadowolone, że tylko na tym się skończyło. Martwi je tylko
ów happening.
Scena IX
Ania
Dyrektor miał rację. Trochę przegięłyśmy!
Sandra
Fakt. Musimy odrobić straty. W końcu to III klasa. Ładnie by wyglądało
„nieodpowiednie” zachowanie na świadectwie.
Kaśka
Słuchajcie! Musimy zrobić ten happening. A może, jako nauczkę przedstawimy naszą
historię?
Dziewczyny (razem)
OK! To będzie to! A i kara będzie podwójna, bo same musimy pokazać się na scenie.
7. Wprowadzenie do scenki „Ręce mogą…”: Czy zastanawialiście się kiedykolwiek nad
tym, do czego właściwie służą człowiekowi ręce? Jak wiele mogą uczynić dobra lub jak
wiele mogą wyrządzić zła? Scenka „Ręce mogą …”
TEKST DO PANTOMIMY „RĘCE MOGĄ …”
Tekst ten służył do zobrazowania tego, co grupa uczennic pokazywała na scenie
symbolicznymi gestami. Celem tej pantomimy było uświadomienie, jak wiele dobra
możemy zdziałać za pomocą rąk i jak wiele zła w rzeczywistości czynimy.
1. Stworzył Bóg człowieka (uczennice wchodzą na scenę).
2. Stworzył go mężczyzną (prężą się jak kulturyści pokazujący swoje mięśnie)
i kobietą (stroją się, udają malowanie oczu, ust itd.).
3. Dał mu rozum, aby umiał przetwarzać wiadomości o otaczającym go świecie
(uczennice podają sobie książki, zastanawiają się, coś piszą).
4. Dał mu serce, aby kochał i czuł (w symbolicznym geście przekazują sobie wyobrażane
serca, przytulają się).
165
5. Dał mu nogi, aby przemierzał świat w poszukiwaniu dobra i piękna (uczennice wędrują
po scenie i rozglądają się podziwiając świat).
6. Dał mu ręce, aby tworzył i pomagał (budują wyobrażone budynki, podają sobie ręce,
unoszą ręce w geście zwycięstwa).
7. Ale człowiek odkrył, że ręce mogą niszczyć, siać postrach i grozę (uniesione ręce
gwałtownie opadają w dół, uczennice udają, że uderzają, a inne, że się bronią).
8. Aby nasze serce odzyskało spokój i dobro, a nasze ręce odzyskały blask, spróbujmy
podać je w geście powitania stojącej obok osobie. Niech ten gest symbolizuje dobre
intencje i przyjaźń.
9. Konkurs dla drużyn, które spróbują swych sił w konkursie „czy znam swoje prawa?”
Konkurs polega na wybraniu poprawnej odpowiedzi spośród zaprezentowanych.
Drużyna, która otrzyma najwięcej punktów, otrzyma zaszczytny tytuł „Szkolnego
rzecznika praw dziecka”.
PYTANIA DO KONKURSU DRUŻYNOWEGO DLA KLAS PT. „CZY ZNASZ
SWOJE PRAWA”
Spośród odpowiedzi przy poszczególnych pytaniach wybrać należy te, które wydają
się prawidłowe. Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.
1. Konwencja o Prawach Dziecka to:
a. tekst o tym, czego Wam nie wolno,
b. Wasze prawa i obowiązki spisane w formie dokumentu,
c. prawa chroniące Waszą tożsamość i zapewniające prawidłowe funkcjonowanie
w społeczeństwie.
2. Według Konwencji o Prawach Dziecka dziecko to:
a. każdy człowiek posiadający rodziców,
b. istota ludzka do 18 roku życia,
c. istota ludzka do 15 roku życia.
3.Polskim rzecznikiem praw dziecka jest:
a. Marek Michalak,
b. Paweł Jaros,
c. Jolanta Kwaśniewska.
4. Główna odpowiedzialność za wychowanie dziecka spoczywa na:
a. szkole,
b. rodzicach,
c. babci i dziadku.
5. Wymieńcie przynajmniej cztery podstawowe prawa dziecka związane z jego
życiem, nauką oraz warunkami bytowymi.
Dziecko ma prawo do: …..
6. By zapewnić dziecku prawidłowy rozwój intelektualny potrzebne są:
a. korepetycje,
b. warunki sprzyjające nauce,
c. własny pokój.
7. Fizyczna krzywda, jaką można wyrządzić dziecku to:
a. bicie i kopanie,
166
b. szarpanie i popychanie,
c. obie odpowiedzi są poprawne.
8. Krzywda emocjonalna to:
a. wyzwiska i szantaż,
b. poniżanie i wypominanie,
c. nadopiekuńczość,
d. wszystkie odpowiedzi są poprawne.
9. Zaniedbywanie dziecka to:
a. głodzenie, nieodpowiednie ubieranie,
b. nieinteresowanie się zajęciami podczas czasu wolnego dziecka,
c. obie odpowiedzi są poprawne.
10. Które z wymienionych instytucji zajmują się prawami dziecka i kontrolą ich
realizacji?
a. Biuro Rzecznika Praw Dziecka.
b. Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”.
c. Fundacja Dzieci Niczyje.
d. wszystkie te organizacje.
11. Konkurs dla rodziców i wychowawców klas. Spróbujmy pokazać dzieciom,
że dbamy o ich dobro i postarajmy się wypracować podstawowe zasady i prawa rządzące
dobrą rodziną. Spiszmy wskazówki dla mądrych rodziców. Na kartkach należy zapisać
podstawowe wartości, które dorośli chcą przekazać nastolatkom podczas wychowania
i nauczania. Druga kartka służy do spisania w dwóch rubrykach tabeli: pozytywów
i negatywów nastolatków.
10. Podsumowanie: niełatwo jest znaleźć dobre cechy nastolatków. Łatwiej jest wypisać
błędy. Mam nadzieję, że po dzisiejszej akcji znajdziecie państwo, choć chwilę czasu na
to, by porozmawiać z waszymi dziećmi o ich błędach, problemach i o tym, czego tak
naprawdę od siebie nawzajem oczekujecie. Może wtedy okaże się,
że dziecko wbrew powiedzeniu, że „dzieci i ryby głosu nie mają”, ma nam bardzo dużo
do powiedzenia.
167
ANKIETA PRZEPROWADZONA WŚRÓD DZIECI W WIEKU LAT 6-9
PYTANIA:
1. Czy znasz swoje prawa?
2. Jeśli znasz swoje prawa, to wymień, chociaż jedno z nich.
3. Czy jesteś dobrze traktowany przez dorosłych?
4. Jak spędzasz Dzień Dziecka?
5. Jakie jest twoje marzenie związane z prezentem z okazji Dnia Dziecka?
II. Scenariusz Dnia Wiosny dla przedszkolaków lub klas I – III związany
z promowaniem zdrowego stylu życia i sposobu odżywania się pt. „Jestem
tym, co jem. Prawda czy fałsz?” .
Impreza poprzedzona musi być rozesłaniem wiadomości dotyczących idei spotkania
oraz z prośbą o przygotowanie przez każdą zaproszoną placówkę krótkich scenek,
piosenek na temat zdrowego odżywiania.
Cele:
zapoznanie z piramidą żywieniową,
umiejętność rozpoznawania wartości pożywienia w zależności od zawartości tłuszczu,
białka, witamin,
wdrażanie do świadomego wyboru zdrowego sposobu odżywiania,
uświadomienie szkodliwości spożywania nadmiernej ilości słodyczy, napojów
gazowanych i chipsów,
propagowanie prawidłowych nawyków żywieniowych.
Metody: praca z multimediami, drama, konkursy wiedzy, zawody sportowe.
Przebieg imprezy:
Uczeń I: Witamy wszystkich przybyłych do naszej szkoły na Dzień Wiosny. Spotkaliśmy
się po to, by dowiedzieć się czegoś na temat zdrowego odżywiania oraz tego, co to jest
zdrowa żywność, żywność ekologiczna i jak bardzo jest potrzebna do prawidłowego
wzrostu. Będziemy także wspólnie bawić się, oglądając przedstawienia, słuchając
waszych występów oraz biorąc udział w konkursach. Bardzo proszę
o uważne obejrzenie filmu, który będzie Wam bardzo pomocny przy późniejszych
konkursach.
Fragment filmu „Spacery z dziadkiem” (film edukacyjny, w którym pojawia się
postać „dziadka” oprowadzającego dzieci po sadzie, opowiadającego o istocie
zdrowego odżywiania)
Uczeń I: Dowiedzieliście się paru ciekawych rzeczy na temat zdrowej żywności. Teraz
my chcielibyśmy się dowiedzieć, co przygotowaliście. Wiemy, że macie dla nas
przygotowane niespodzianki w postaci wierszyków, piosenek i innych ciekawych
prezentacji. Zapraszamy więc grupę z …………….. do występu. Oklaski na dobry
początek!
168
Występ grupy z ……………………..
Uczeń I: Dziękujemy wam bardzo i zapraszamy grupę z …………………….. Brawa dla
tej grupy.
Uczeń I: Jak wiecie, zdrowe odżywianie to także sposób na osiągnięcie doskonałej
sprawności fizycznej oraz dobrego wzroku. Spróbujemy za chwilę się przekonać, jaka jest
wasza sprawność i czy potraficie celnie strzelać gole do bramki. Dla utrudnienia
będziecie wykonywać swoje strzały kijem do hokeja. Poproszę panią ………….
i uczniów klasy ……….. o przeprowadzenie konkursu.
Konkurs: Celny strzał.
Uczeń I: Dziękujemy bardzo. Jury skrzętnie notuje punkty, które zdobywacie, więc teraz
szansa na zdobycie kolejnych. Zapraszamy was do udziału w konkursie przygotowanym
przez klasę ekologiczną i panią …………………... Poproszę na środek uczennicę, która
poprowadzi tę rywalizację, a was o to, żebyście uważnie słuchali zagadek, a później całą
grupą udzielili odpowiedzi.
Uczeń II: zagadki o warzywach i owocach
Uczeń I: Musicie chyba trochę odpocząć. Obejrzyjcie, więc przedstawienie
przygotowane przez uczniów klasy ………….. Obserwujcie uważnie, jak postępuje
Małgosia i zastanówcie się, czy wy też czasem tak nie robicie.
Przedstawienie „Ekosklep czy supermarket”
Uczeń I: Dziękujemy bardzo. Teraz zapraszamy kolejną grupę małych aktorów
do zaprezentowania się przed publicznością. Prosimy grupę z ………………………..
Występ grupy z ………………………
Uczeń I: Dziękujemy wam bardzo i zapraszamy grupę z ……….. Brawa dla tej grupy.
Uczeń I: Chyba nadszedł znowu czas na rozruszanie się. Mówiliśmy na początku
o tym, że zdrowe odżywianie jest ważne dla sprawności fizycznej. Popatrzcie
na występ dziewczyn z zespołu tanecznego naszej szkoły
Pokaz aerobiku w wykonaniu dziewczyn.
Uczeń I: A może wy spróbujecie poćwiczyć tak, jak pokazał zespół? Bardzo proszę,
żebyście wstali teraz ze swoich miejsc i spróbowali poćwiczyć tak, jak pokazują
dziewczyny.
Pokaz ćwiczeń dla dzieci.
Uczeń I: Dziękujemy wam i dziewczętom z zespołu. Po tych sportowych emocjach
zapraszamy do konkursu, „Co to jest?”. Przeprowadzą go ………………………….
Zapraszamy na środek po jednej osobie z każdej grupy. Będziecie musieli odgadywać,
co takiego znajduje się w workach.
Uczniowie III i IV: Konkurs, „Co to jest?”
Uczeń I: Dziękujemy. Wszyscy sprawili się doskonale. Czas na kolejne prezentacje grup.
Bardzo proszę o występ przedstawicieli grupy z ……………………………
Występ grupy z ……………………..
Uczeń I: Dziękujemy wam bardzo i zapraszamy grupę z …………………….. Brawa dla
tej grupy.
Występ grupy z ……………………….
Pozostała nam jeszcze jedna grupa – dzieci z ………………………... Proszę o waszą
prezentację.
Prezentacja koła ekologicznego z ………………………
169
Uczeń I: Zobaczyliśmy już wszystkie prezentacje. Jednak jury naradzi się i przyzna
punkty dopiero po konkurencji sprawnościowej i jeszcze jednym konkursie wiedzy.
Proszę panią ……………. i uczniów o przygotowanie toru sprawnościowego. W tym
czasie wszystkie grupy wybiorą po dwie osoby, które będą brały udział w konkursie.
Zapraszamy na środek.
Konkurs: „Tor przeszkód”
Uczeń I:: Odpocznijcie chwilę i w tym czasie obejrzyjcie przedstawienie przygotowane
przez uczniów ………………... Opowiada ono o Jacusiu, który nie chciał jeść owoców
i warzyw, tylko objadał się słodyczami. Zobaczcie, co się z nim stało i kto przyszedł mu
z pomocą.
Przedstawienie „Brygada witaminowa”
Uczeń I: Podobało się wam? Mam nadzieję, że tak. Myślę, że to przedstawienie przyda
wam się do następnego konkursu, ponieważ waszym zadaniem będzie rozdzielić
porozrzucane
kartki
z
rysunkami
produktów
żywnościowych
do odpowiednich grup i poprzyklejać je na ścianie w odpowiednie miejsca. Pomogą wam
w tym nasi uczniowie. Poproszę po jednej osobie z każdej drużyny. Posłuchajcie,
co będziecie musieli zrobić:
zadaniem 6-latka z przedszkola nr ……… będzie odnaleźć wszystkie produkty
nazywane pieczywem,
dziecko z przedszkola nr ……………. wyszuka wszystkie warzywa,
przedszkolak z …………….. znajdzie owoce.
uczeń ze Szkoły Podstawowej nr …………… postara się znaleźć wszystko,
co wygląda jak produkt mięsny,
uczeń ze szkoły nr ………………….wyszuka tłuszcze,
dziecko ze szkoły nr ………………….. odnajdzie produkty nabiałowe,
a członek koła ekologicznego poszuka produktów szkodliwych dla zdrowia.
Pamiętajcie, że te produkty musicie przykleić na ścianie w odpowiednich rubrykach.
Wszystkie grupy poproszę o doping.
Uczeń I: Dziękujemy wszystkim uczestnikom konkursu. Spójrzcie na naszą ścianę.
Wygląda dość ciekawie. Postarajcie się zapamiętać, które produkty należą
do poszczególnych grup żywnościowych. Może przeczytamy sobie głośno, co jest
w każdej rubryce. I tak:
w grupie pieczywo znalazły się .....................
warzywa to ..................
owoce to .........................
do grupy produktów mięsnych zaliczyliśmy ....................
nabiał to .............................
tłuszcze to ..............................
a w grupie szkodliwe znalazły się ..................................
Zapamiętajcie szczególnie, co znalazło się w grupie rzeczy szkodliwych dla zdrowia.
To wam pomoże uchronić się przed problemami, które miał Jacuś.
Uczeń I: Nasze spotkanie powoli dobiega końca. Pozostał najmilszy moment dzisiejszego
dnia. Rozstrzygnięcie konkursu. Bardzo proszę przewodniczącą jury o podanie wyników.
Przewodnicząca jury: rozstrzygnięcie konkursu.
170
Uczeń I: Teraz w nagrodę zapraszamy do konsumpcji sałatek i zdrowych przekąsek
przygotowanych przez uczniów naszej szkoły.
Dziękujemy wam bardzo i przypominamy o konkursie plastycznym na temat żywności
ekologicznej. Poproście wasze panie o pomoc i narysujcie dla nas piękne prace. Czekamy
na nie do …………... Do zobaczenia!
SCENARIUSZ PRZEDSTAWIENIA:
„EKOSKLEP CZY SUPERMARKET”
Ulicą idzie matka z córką. Po jednej stronie jest supermarket a po drugiej- mały,
przyjazny sklepik z ekologiczną żywnością. W supermarkecie są ciągle promocje
batonów, chipsów, coca- coli, itp.
Córka: - Mamusiu, kup mi...
Matka: - Co takiego mam ci kupić?
Córka: - Kup mi batonika, albo chipsy, albo...
Matka: - Ależ dziecko, wiesz, jakie to jest niezdrowe? O, zobacz tam jest taki przyjazny
sklepik!
Córka: - Ale ja chcę tutaj! Ciągnie matkę do supermarketu, gdzie hostessy mogą
rozdawać batoniki, chipsy, itp.
Matka: - Małgosiu, no, co ty! Chodź, zobacz, jak tu ładnie!!! Mamusia kupi
ci jabłuszko!!!
Córka:- Nie!!! Płacze
Matka:- No, cicho, cicho... Nie płacz już... Jak zrobimy zakupy, to kupię ci tego
batonika... No nie płacz... Po chwili wchodzą jednak do małego sklepiku, widać jak robią
zakupy: miła pani uprzejmie podaje warzywa i owoce. W tym samym czasie publiczność
może zaśpiewać piosenkę o warzywach. Matka i dziecko wychodzą ze sklepu.
Matka: - O, zobacz jakie śliczne jabłuszko... Widzisz? A wiesz, jakie zdrowe? Powoli
dochodzą do swojego mieszkania. Córka może bawić się klockami, a jej matka zaczyna
przygotowywać obiad. Wierszyk o kucharce.
Matka: - Ojej! Zapomniałam na śmierć!!! Nie kupiłam marchewki! Małgosiu, pójdziesz
do sklepu? Tak bardzo cię proszę!
Córka: - Hmmm... Właściwie...
Matka: - Jak chcesz, to możesz sobie coś kupić...
Córka: - Dobrze!!! Już idę! Ile tej marchewki?
Matka:- Weź tak z sześć... Przyda się!
Małgosia wychodzi. Na ulicy:
Córka; - A może nie pójdę po tę marchewkę? Powiem, że już nie było? O, jest promocja
chipsów!!! Nagle zauważa hostessy, które wykrzywiają się z bólu.
Córka: - Przepraszam, co się paniom stało? Może jakoś pomóc?
Hostessa nr 1: - Nie, dziękujemy... Same sobie poradzimy, zresztą pogotowie zaraz
tu będzie...
Córka; - Pogotowie? Ale, po co? Dlaczego?
Hostessa nr 2: - Była promocja chipsów, ale wszyscy poszli do tego małego sklepiku,
tam, po drugiej stronie... Więc, żeby się szef nie dowiedział, to same zjadłyśmy...
Ale tego nie było tak dużo... To nie to nam zaszkodziło... Chyba...
171
Nagle podjeżdża pogotowie i zabiera obydwie kobiety. Zamyślona Małgosia mówi:
Córka:- Hmm... Więc może tak naprawdę te chipsy nie są takie zdrowe? Może mama
miała rację? Podchodzi pod ekologiczny sklep, z którego nagle wychodzi piękna, zdrowa
kobieta- w ręku ma siatkę wypchaną warzywami i owocami i pogryza sobie marchewkę.
Zamyślona Małgosia nie zauważa jej i wpada na nią.
Kobieta: - Hej, hej! Uważaj na siebie!
Małgosia zdumiona przygląda się nienagannej figurze i urodzie kobiety.
Córka: - Ojej... Ale pani jest piękna...
Kobieta:- Ha ha ha! Przecież to żaden wysiłek! Ty też możesz tak wyglądać! Wystarczy
tylko... Ale nie! Zadam ci kilka zagadek!!! Może sama wpadniesz na sposób dotarcia
do urody? Zagadki o warzywach.
Kobieta: - I co? Wiesz już jak można osiągnąć taką figurę?
Córka: - Mam jeść warzywa i owoce? Tylko tyle? Te zwykłe jabłka i marchewki?
Kobieta: - Oczywiście! Niby takie zwykłe warzywo a ile witamin! Ojej, ale zrobiło się
późno! No, muszę już iść! Powodzenia!!!
Córka: - Do widzenia! Dziękuję pani bardzo! I wystarczy jeść tylko warzywa? Och!
Mama się strasznie o mnie martwi! Dobra, kupię tę marchewką i wracam szybko
do domu!!!
SCENARIUSZ PRZEDSTAWIENIA:
„BRYGADA WITAMINOWA”
Przed telewizorem siedzi Jacuś. Obżera się batonikami, chipsami itp. Ogląda jakieś
kreskówki.
Jacuś:- No, to się dopiero nazywa wyżerka... Same pyszności! Hm... Trochę zaschło mi
w gardle. Co my tu mamy do picia?
Na stole stoją kartony z sokami, woda mineralna i coca- cola.
Jacuś:- Yyyy... Same świństwa jakieś... Nie ma nic porządnego? Aha! Jednak coś się
znalazło!!! No, chodź tu maleńka!
Chłopiec pije colę. Przez chwilę siedzi spokojny i zadowolony. Nagle zaczyna się krzywić,
jęczy, łapie się za brzuch.
Jacuś: - Mamoooo! Mamusiu!!!!
W pokoju pojawia się kobieta- matka chłopca.
Jacuś: - Oj, mamusiu... Jak boli, ojojoj... Nie wytrzymam... Pomóż mi!
Matka:- A nie mówiłam, żebyś tyle nie jadł? Przecież w tym wszystkim siedzą same
kalorie!!!! Wiesz jakie to jest niezdrowe?
Jacuś:- Oj, mamo wiem! Ale przecież to jest... Ojojoj jak boli...Przecież to jest dobre,
no!!! Zlituj się nade mną! Masz jakąś tabletkę może?
Matka:- Oj, dziecko, jakie ty jesteś jeszcze niczego nie nauczone... Proszę! Ale to ma
być ostatni raz! Więcej cię nie będę ratować! Popij tą tabletkę wodą! I możesz się trochę
przespać, nie zaszkodzi ci.
Jacuś posłusznie układa się do snu. Zasypia dość szybko, ale widać, że śni mu się coś
złego- chłopiec szamocze się, jęczy itp. Nagle na scenie pojawiają się trzy postacie- cocacola, chipsy, batonik. Osoby mogą przypominać diabełki - np. z rogami
i ogonami. Mogą to być sami chłopcy.
172
Chipsy:- A! Tu jest nasz delikwent!!! Och, jak słodko śpi!
Batonik:- Tak! Myślałby, kto!!! Po prostu czysty aniołeczek!!!
Cola:- No! Budź się, szybko!!! Wstawaj, ale to już!!!
Chipsy:- Właśnie!!! Przecież to jego własny sen!!! Fajny, no nie?
Batonik:- No! Mógł nas nie jeść to byśmy mu się nie śnili, co chłopaki?
Wszyscy:- Pewnie!
Nagle Jacuś zrywa się z łóżka. Jest przerażony.
Jacuś:- Ojej.... Kim jesteście? Co tu robicie? Ja się was boję!!! Ratunku!!!
Cola:- Ha ha! Trzeba było nas nie jeść!
Batonik:- Jesteśmy Brygadą K...
Chipsy:- K jak kalorie... Lubimy straszyć niegrzeczne dzieci!!!
Otaczają chłopca i dokuczają mu- popychają, poszturchują, itp.
Cola:- Dobrze ci było jak nas jadłeś? Smaczne jesteśmy nie?
Batonik:- Teraz musisz cierpieć! Co z tego, że we śnie, ale jednak!
Chipsy:- Musimy się zastanowić, co z tobą zrobimy....
Batonik:- Może zjemy?
Cola;- Ha ha ha! Dobry pomysł! Ale najpierw musimy...
Chipsy:- Cię upiec!!! No to do roboty!!!
Brygada K podnosi chłopca, ogląda ze wszystkich stron, aż nagle, w oślepiająco białym
świetle pojawiają się ONE- Brygada W. (Tzn. trzy dziewczyny upozorowane
na aniołki i przebrane za: Marchewkę, Jabłko i Gruszkę)
Marchewka:- Poddać się!!! To my!!!
Razem:- Jesteśmy W... BRYGADA W!!!
Gruszka:- W jak witaminy oczywiście!!!
Cola:- No nie! Znowu porażka!!! Mamy szczęście nie ma, co!
Chipsy:- do swoich koleżków - Nie martwcie się! Ze mną nie zginiecie!!!
Jabłko:- Zostawić chłopaka!!! Bo zobaczycie!
Chipsy:- Tak? Co takiego zobaczymy?
Batonik:- Nie no! Rozwalające poczucie humoru macie dziewuszki!!!
Marchewka:- Tak? Jesteście tacy pewni siebie? To może zrobimy konkurs?
Cola:- do Chipsów - Weź daj sobie z tym spokój!!! W konkursach nigdy nie byliśmy
mocni!!!
Chipsy:- No dobra!!! Jaki konkurs wymyśliła nasza cudowna Brygada W?
Gruszka:- Każda ze stron weźmie z widowni po trzy osoby! Trzech uczestników mytrzech wy. Będziemy zbierać argumenty, dlaczego warto jeść chipsy, batony itp.
Oczywiście to będzie wasze zadanie- a nasza drużyna wymyśli korzyści płynące
z jedzenia warzyw i owoców. Zgoda?
Chipsy:- No dobra! Która ze stron zwycięży bierze Jacusia!!!
Jabłko:- Grucha, leć no na widownię po dzieciaki!
Konkurs się rozpoczyna. Musi być prowadzony tak, żeby wygrała Brygada W.
Po zmaganiach obie strony dziękują uczestnikom, którzy wracają na widownię.
Marchewka:- No i co? Kto wygrał? Wiadomo było, że my!!! Nie ma to jak Brygada
W!!!
Cola:- A nie mówiłem? Zawsze w konkursach przegrywamy!
173
Chipsy:- Dobra! Raz miałyście szczęście!!! Pierwszy i ostatni!!! Policzymy
się następnym razem!!! Zresztą ten Jacuś i tak nie jest wart naszego zachodu! Macie!!!
Możecie go sobie wziąć! Chłopaki, idziemy!!!
Brygada W:- Pa, pa!!!
Gruszka:- No, Jacusiu najwyższa pora, żebyś się obudził!!!
Klaszcze w dłonie, chłopiec się budzi, Brygada W znika.
Jacuś:- Ojej... Ale miałem sen! Strrraszny był!
Wchodzi matka Jacusia
Matka:- No jak tam synku? Lepiej ci? A może zgłodniałeś?
Jacuś:- Zjadłbym coś... Ale może jabłuszko jest u na w domu, co?
Matka:- No nareszcie! Zrozumiałeś! Jest i jabłuszko i grucha!!! A może nasi widzowie
znają jakieś piosenki o warzywach i owocach?
Wszyscy wychodzą na scenę i śpiewają z dziećmi. Niektórzy mogą rozdawać np. jabłka.
III Scenariusz happeningu „Cudze chwalicie, swego nie znacie”
Impreza poprzedzona musi być rozesłaniem wiadomości dotyczących idei spotkania
oraz prośbą o przygotowanie przez każdą zaproszoną placówkę krótkich scenek,
piosenek na temat zdrowego odżywiania.
Prócz tego ogłosić należy wcześniej konkurs na pracę plastyczną lub literacką
opiewającą piękno regionu.
Cele:
propagowanie zdrowych nawyków żywieniowych,
wdrażanie do świadomego wyboru zdrowego stylu życia
uwrażliwianie na piękno krajobrazu
kształcenie nawyku dbałości o środowisko naturalne
Metody: drama, burza mózgów, konkurs wiedzy, formy plastyczne i ruchowe
Przebieg:
1. Wyjście ze szkoły – pochód uczniów przebranych za warzywa i owoce; część
w ubraniach ludowych z Mazowsza. Ostatnia część pochodu rozdaje przechodzącym
ludziom foldery o ekologicznej żywności, zdrowym odżywianiu (np. piramida zdrowia,
przepisy na diety oraz sałatki z warzyw i owoców).
2. Stary Rynek – część zostaje na scenie, poza sceną podział na grupy:
I grupa przygotowuje stoisko ze zdrową żywnością (zakupioną lub otrzymaną
od sponsorów i ewentualnych wystawców),
II grupa przeprowadza sondy uliczne na temat odżywiania wśród przechodniów,
III grupa obsługuje stoisko z punktem malowania twarzy,
IV grupa opiekuje się „stoiskiem plastycznym”, gdzie można wykonać prace
rysunkowe, malarskie, rzeźbiarskie (glina plastyczna) o tematyce związanej
z ekologiczną żywnością.
174
Poza tym wokół sceny będą stali przedstawiciele zaproszonych do wystawienia
gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych.
3. „Cudze chwalicie, swego nie znacie. Sami nie wiecie, co posiadacie” – ten cytat
znany jest chyba każdemu. Dziś chcemy uświadomić wszystkim, którzy się tu zebrali, że
Płock i region płocki ma do zaoferowania sporo atrakcji i wbrew powszechnej opinii
wokół naszego miasta jest wiele miejsc wartych zobaczenia. Przed happeningiem
ogłosiliśmy konkurs literacko – plastyczny na najpiękniejszy pejzaż mazowiecki oraz
wiersz lub opowiadanie, które opisuje piękno naszych terenów. Jego rozstrzygnięcie
nastąpi w trakcie trwania imprezy.
Naszym celem jest też uświadomienie społeczeństwu, jak ważne jest zdrowe
odżywianie oraz kontrolowanie produkcji żywności. W tym celu zaprosiliśmy rolników
prowadzących gospodarstwa ekologiczne, których oferty można poznać na stoiskach.
4. Znajdują się tu stoiska, na których można zapoznać się z ofertą gospodarstw
ekologicznych i agroturystycznych. Po drugiej stronie można pomalować sobie twarz na
wszystkie kolory tęczy. Niedaleko znajduje się punkt artystyczny, – czyli pracownia
malarsko – rysunkowa. W trakcie trwania happeningu na rynku będą odbywały się sondy
na temat zdrowego odżywiania oraz wiedzy na temat ekologii. Co jakiś czas będziemy
prezentować wyniki sondy.
5. Zauważyliście, że dziewczyny, które stoją tutaj w strojach łowickich, są piękne jak
maliny? To między innymi o nich śpiewał Andrzej Rosiewicz. Mam nadzieję, że znacie
jego piosenkę, która mówi o tym, że Polki są najpiękniejsze. A dlaczego tak jest? Jak
myślicie? Bo jedzą warzywa i owoce! Zapraszamy do wspólnego śpiewania – Andrzej
Rosiewicz „Najwięcej witaminy”.
6. Czas na rozstrzygnięcie konkursu, który został zorganizowany przy udziale
(sponsorzy). W konkursie brali udział uczniowie z Płocka i powiatu płockiego. Ich
zadaniem było wyrazić w formie literackiej lub plastycznej swoje wrażenia, spostrzeżenia
na temat piękna naszego regionu. Z nadesłanych prac wyłonieni zostali zwycięzcy,
którzy, mam nadzieję, są dzisiaj z nami. Bardzo proszę panią …………….o wręczenie
nagród.
7. A teraz uwaga, uwaga! Na scenę zapraszam aktorów z naszego gimnazjum, którzy
zaprezentują nam współczesną wersję bajki o Jasiu i Małgosi.
8. Występ– część I bajki o Jasiu i Małgosi.
9. Dziękujemy bardzo. Czas, żeby was rozruszać. Zapraszamy do udziału w konkursie,
który poprowadzą uczniowie klasy …………………...
10. Konkurs „Co jemy?” – naklejanie symboli (rysunków) produktów do różnych grup
żywnościowych (także szkodliwe) – przygotować arkusze szarego papieru, na których
uczestnicy będą naklejać te produkty w poszczególnych działach.
11. Dziękujemy wam bardzo. A teraz poprosimy dzieci z ……………., które
zaprezentują swoje zdolności recytatorskie i wokalne.
12. Występ dzieci z …………………..
13. Dziękuję bardzo! Czas na wyniki naszej sondy. Czy możemy już zaprezentować
pierwsze wypowiedzi?
14. Prezentacja wyników sondy.
15. A może już czas, żebyśmy trochę poskakali w rytm muzyki? Zapraszam zespół
taneczny do występu.
16. Występ zespołu tanecznego – pokaz tańca i aerobiku.
175
17. W pracowni artystycznej, która znajduje się po …… stronie powstają piękne prace
związane z Mazowszem. Przed happeningiem powstawały równie piękne prace
przygotowane na nasz konkurs, a dotyczące zdrowego sposobu odżywiania się. Można je
podziwiać w ……………
18. Czas znowu, żebyśmy trochę się rozruszali. Proponuję wam konkurs na zbadanie
pojemności płuc. Wiecie, że jeśli ktoś się zdrowo odżywia, dba o swoje zdrowie,
to powinien być sprawny w każdej dziedzinie. Proszę o dwóch zawodników z każdej
zaproszonej szkoły i przedszkola. Każdy otrzyma po dwa baloniki. Zadaniem jest
nadmuchać jak najszybciej baloniki aż do momentu, w którym oba pękną.
19. Was proszę o dopingowanie swojego zawodnika. Konkurs na dmuchanie
baloników.
20. Może nasi reporterzy mają już wyniki kolejnej sondy na temat odżywiania płocczan?
Zapraszamy do nas.
21. Wyniki sondy.
22. Okazuje się, że z naszym odżywaniem nie jest najlepiej. Mamy za mało ruchu i nie
dbamy o nasze zdrowie. Częściej jemy chipsy, batoniki i hamburgery niż surówki. Czas,
więc na trochę aerobiku. Zapraszam zespół taneczny.
23. Występ zespołu tanecznego.
24. Jak wygląda nasza happeningowa galeria? Czy artystyczne wizje naszych gości są
równie dobre jak ich taniec? Spójrzmy w tamtą stronę, a ja poproszę panią …………..,
by krótko przedstawiła tematykę prac.
25. O pracach happeningowych.
26. Pamiętacie? Na początku naszego happeningu zła Baba Jaga została aresztowana
przez trzech warzywnych agentów. Spójrzmy, co się stało dalej. Zapraszam uczniów.
27. Występ – cd. Jasia i Małgosi.
28. Widzieliście, co stało się z dziećmi, które jadły wpierw słodycze, a później warzywa
i owoce? Zostali tajnymi agentami w służbie królestwa królowej ekologii. Was też
zapraszamy do tego tajnego towarzystwa. Pamiętajcie, że musicie dbać tylko o to, żeby
się zdrowo odżywiać.
29. A na zakończenia naszego spotkania zapraszam do udziału w pokazie tańca. Zespół
taneczny.
30. Dziękujemy wszystkim za udział w naszym happeningu. Mamy nadzieję, że nasze
wspólne działania przyniosą efekt w postaci zdrowego społeczeństwa oraz
zadowolonych, uśmiechniętych ludzi. A teraz na pożegnanie piosenka Ryszarda
Rynkowskiego „Jedzie pociąg”. Utwórzmy wszyscy jeden pociąg, który obwiezie nas
dookoła rynku. Do zobaczenia w przyszłym roku.
SCENARIUSZ PRZEDSTAWIENIA „JAŚ I MAŁGOSIA” część I
Domek Jasia i Małgosi. Grzeczne dzieci sprzątają, robią obiadek (oczywiście ze zdrowej
żywności!). Małgosia nakrywa do stołu, Jasio nalewa zupkę. Sielanka i idylla. Nagle z
pracy wraca tatuś.
Tatuś:- Witajcie dzieci!!! Jak tam wam się powodziło przez cały dzionek? Smutno było
bez tatusia, co? O, już obiadek!!! Mmm, ale jestem głodny!!!
Małgosia:- Siadaj tatusiu!!! Zmęczony jesteś!
176
Jaś:- Proszę tatusiu tu masz obiadek! Razem gotowaliśmy!
Tatuś:- A cóż to dzisiaj mamy do jedzonka? Zupka jarzynowa i kotlecik! A jaka
surówka!!! Same pyszności!
Małgosia:- Jedz tatusiu!!! Zaraz będzie deserek!
Tatuś:- A na deserek co dzisiaj mamy?
Jaś:- Jagody z bitą śmietaną!!!
Małgosia:- Ojej Jasiu!!! A gdzie są jagody? Na śmierć zapomnieliśmy!!!
Jaś:- I co teraz będzie? Małgosiu nie mamy innego wyjścia tylko musimy iść do lasu!!!
Małgosia:- Yyyy... Do lasu... No, co ty... Tam jest tak strasznie... Mówią, że Baba Jaga
tam mieszka...
Jaś:- E tam! Kłamią!!! Ja cię ochronię przed tą czarownicą!!!
Tatuś:- A może nie musicie iść? Ja się obejdę od deseru...
Jaś:- Nie, tatusiu, musimy iść. Dziś rano zadzwonił do nas Czerwony Kapturek, że się źle
czuje i nie może iść do babci... Zatrucie czy coś takiego...
Małgosia:- Podobno najadł się chipsów i popił colą.
Tatuś:- Widzicie dzieci? Takie jedzenie jest bardzo niezdrowe!!! Nie wolno tego jeść!
Nagle rozlega się terkot telefonu. Małgosia biegnie odebrać.
Małgosia:- O to ty Śnieżko!!! No opowiadaj, co tam ciebie! Co? Krasnale zachorowały?!
I Edmundo? Ojej, no to masz problem!! A co im się stało? Zatrucie... Chipsami...
I batonikami... Aha... No to wiesz, co? Zaraz do was wpadniemy!!! No! Pomożemy ci!!
Dobra? No to cześć! Buziaczki!!
Tatuś:- Dobrze usłyszałem? Krasnale zachorowały? A to biedne stworzonka!!! I musicie
iść? Dobre z was dzieci!!! Ale pewnie się boicie tak iść przez ten las?
Jaś:- No tatusiu! Boimy się... Troszkę...
Tatuś:- Macie tutaj coś ode mnie! Gdyby się coś stało powiedzcie tylko ,,gruszkiropuszki”!!!
Małgosia:- Dziękujemy tatusiu, chociaż wątpię, czy będzie to nam do czegoś potrzebne...
No dobrze musimy się spieszyć!! Pa pa! Niedługo wrócimy!
Dzieci wychodzą do lasu. Spacerują i zbierają jagody. Nagle zza drzew wyłania się
piękna chatka z piernika- domek Baby Jagi.
Jaś:- Ojej, Małgosiu! Zobacz! Nie sądziłem, że zaszliśmy tak daleko!!! To musi być
domek czarownicy!!!
Małgosi: Jasiu, jaki on jest piękny!!! Ile na nim czekolady!!!
Dzieci podbiegają, oglądają domek i powoli próbują go jeść- najpierw tylko poliżą
paluchy.
Jaś:- Mmm... Jakie to smaczne... To chyba najlepsza czekolada, jaką jadłem w życiu!
Małgosia:- No! Zupełnie inaczej smakuje niż te zdrowe wymysły tatusia!!!
Nagle dzieci zaczynają zwijać się z bólu. Padają na kolana a zza domu wylatuje
czarownica na miotle. Przez ten czas dzieci już dawno zemdlały z bólu.
Baba Jaga:- Ha ha ha! Udało się!! Świeże mięsko!! Niedługo będzie uczta!!! Zaproszę
Królowa Śniegu, niech pozna smak smacznych dziecięcych paluszków!!!
No a teraz do klatki!!!
Wsadza chłopca do wyżej wymienionego przedmiotu, dziewczynkę ubiera w fartuszek
i budzi ją (może to robić drastycznie, w końcu to czarownica).
Baba Jaga:- Ha ha ha! Nareszcie się złotko obudziło!!! Najwyższa pora!!! No! A teraz
do sprzątania!!! Tylko szybko!!!
177
Mija kilka dni ciężkiej pracy.
Małgosia (sama do siebie):- Hmm... Co by tu zrobić?.. Jaś się jeszcze nie obudził...
Trzeba coś wymyślić.. A gdyby tak...
Podkrada się do komputera wiedzmy. Szpera w nim, pisze, wysyła wiadomości...
Małgosia (znowu do siebie):- Dobra... Teraz wyślemy... I będziemy mieć czarownicę na
kilka godzin z głowy!!!
Dziewczynka wraca do pracy, a po chwili pojawia się czarownica.
Baba Jaga:- No jak tam ci idzie? Co tak wolno, co? Podchodzi do komputera! Orzesz ty!
To jest niemożliwe!!! Muszę lecieć! I to szybko! Nie wiem tylko, czy mogę zostawić was
tutaj samych!!!
Małgosia (słodkim głosikiem): - Nie no nam możesz zaufać!!! Jaś i tak śpi w klatce
a ja to się tam na komputerach nie wyznaję... Prosta ze mnie dziewczyna...
Baba Jaga: - no skoro tak mówisz... Wiesz muszę lecieć, właśnie otrzymałam pilną
wiadomość, że jest nagły sabat... Mamy wybierać nową prezeskę, bo stara miała kolizję
na miotle... Dobra! No to lecę!!! Niedługo będę z powrotem!!!
Małgosia (i znów sama do siebie...):- Aha. Akurat... Coś mi o tym wiadomo...
Czarownica wylatuje na miotle. A Małgosia podejmuje dalsze działania: bierze ze stołu
marchew, leje na niego różne paskudztwa i wymawia zaklęcia. Nagle marchew staje się
gigantyczna. Zadowolona dziewczynka podchodzi do zamkniętego Jasia.
Małgosia: - No, Jasiu, braciszku... Obudź się...
Jaś powolutku budzi się ze snu i pyta zaspanym głosem:
Jaś; - Ojej... Jak długo spałem?.. Co to tak pachnie?
Małgosia; - To ta marchewka! Weź, zjedz ją!!!
Chłopczyk gryzie warzywo i nagle wyrastają mu mega- muskuły.
Jaś: - Ha ha ha! Dzięki siostrzyczko!!! Jedz marchew- będziesz wielki!!!
Chłopczyk bez trudu rozciąga pręty klatki i wychodzi na zewnątrz.
Jaś: - Fajne warzywko!!! Szkoda tylko, że tak krótko działa!!
Małgosia: - Jasiu, obawiam się, że sami sobie nie poradzimy... Chyba będę musiała
zorganizować pomoc...
Jaś: - Nie wiem, nie wiem... Na wszelki wypadek użyj tego czegoś, co dal ci tatuś...
Może się przydać...
Małgosia (do urządzenia): - 997 zgłoś się... Gruszki-ropuszki... Odbiór... Nie no dobra,
chyba zadziała...
Nagle wlatuje wściekła Baba Jaga.
Baba Jaga: - Ha ha ha! Przejrzałam was!!! Myśleliście, że jestem taka głupia, co?
Nie ze mną te numery!!! Zaraz powędrujecie do kociołka!!!
Jaś: - No, jeszcze zobaczymy, kto tu wygra...
W drzwiach pojawia się „mafia warzywna”
Agent Marchewa: - Poddaj się wiedźmo!!! Jesteś otoczona!!!
Agent Jabłko: - Koniec tych numerów! Pamiętaj, że nie warto zadzierać z nami!!!
Agent Grucha: - Dobrze, że Małgosia nas wezwała w odpowiednim momencie!!!
Ma dziewczyna łeb!!!
Jaś:- Suuuuper! Ale wejście! Wy od taty?
Agent Marchewa: - Mówicie o Arbuzie? No, dostaliśmy cynk, że mamy was chronić...
Agent Jabłko:- Tatuś się martwił... Mieliśmy was szukać...
Agent Grucha: - Dobra, dobra! My tu gadu- gadu, a tam wiedźma czeka!!!
178
Małgosia: - No właśnie!!! Zamknijcie ją! Na co czekacie!!!
Jaś: - Zło zawsze przegrywa! Nawet w postaci niezdrowego jedzenia!!!
Małgosia: - Tak! Teraz mamy nauczkę, żeby nie jeść czekoladki!!! Tak nie wolno!
Pamiętajcie!!!
Jaś: - Chodźmy szybko do tatusia! Musi się o nas bać!!!
Wszyscy wychodzą. Agenci prowadzą skutą kajdankami wiedźmę.
SCENARIUSZ PRZEDSTAWIENIA „JAŚ I MAŁGOSIA” część II
Agenci prowadzą wspomnianą wcześniej Babę Jagę.
Agent Marchewa: - Ha ha ha! Nareszcie!!! Czekałem na tę chwilę od dawna!!!
Agent Grucha: - Pewnie! To było nasze marzenie od początku rozpoczęcia zawodu...
Pamiętasz, Agencie Jabłko?
Agent Jabłko: - A co mam nie pamiętać? To były piękne czasy... Nie to co teraz... Sama
hołota tylko...
Baba Jaga: - Nie cieszcie się tak! Jeszcze nie powiedziałam ostatniego słowa!!! Jestem
przecież czarownicą, ja wszystko mogę!!!
Agent Marchewa:- Dobra, dobra! Myślisz, że się ciebie boimy? Przecież nawet dzieciaki
wiedzą, że już jesteś niegroźna!
Małgosia:- Pewnie! W ogóle, o czym tu mówić?
Jaś: - No jasne! Wiedźma została pojmana dzięki, temu, że jestem taki duży, silny
i wysportowany! No a te moje muskuły!
Małgosia:- Masz rację! Jak ja się cieszę, że mam takiego braciszka!!!
Nagle wiedźma staje a za nią cała ,,procesja”.
Baba Jaga (najpierw sama do siebie, dopiero potem na głos):- A gdyby tak... Hmmm...
No momencik, momencik!! Możecie mnie zamknąć, ale co to będzie
z moimi uroczymi krewniaczkami? Właśnie przyjechały do mnie z wizytą! O, już są!!!
Wchodzą rzeczone krewniaczki.
Baba Jaga:- Witajcie! Pozwólcie, że przedstawię wam moje kochane kuzyneczki...
Jaś:- A mówiłaś, że to mają być krewniaczki... A teraz to już kuzynki...
Baba Jaga:- A ty sprytny mikrusku!!! Eeee... To znaczy... Nie, Jasiu, dziecko kochane...
Chyba musiałeś źle usłyszeć...
Małgosia:- Ależ on dobrze słyszał!! Ma rację!
Baba Jaga:- Ojej, to przecież obojętne! Nie kłóćmy się! To i tak rodzina i tak! No,
uwaga: oto Zyta i Petronela!!!
Zyta i Petronela równiutko dygają przed całą grupą.
Zyta:- Witaj kochana ciociu!!!
Petronela:- Tak dawno się nie widziałyśmy!!! Ale, zaraz, zaraz... Ty się gdzieś
wybierasz?
Baba Jaga:- No właśnie... Jak widzicie... Tutaj zaszło jakieś nieporozumienie... Mam
podobno iść z panami i to wyjaśnić...
Agent Grucha:- Chwila moment! Czy ty nas oczerniasz? I to przy dzieciach?
Agent Jabłko:- Jak tak można? Przecież to my uratowaliśmy Jasia i Małgosię!!!
Agent Marchewa:- A może jeszcze powiesz, że to one same się zamknęli w klatce, co?
Zyta:- To ciocia miała rzekomo zamknąć te bachory, eee... To znaczy... Te prześliczne
dzieciątka?
Petronela:- Ciocia? To uosobienie dobroci?
179
Agent Marchewa:- No chyba nie twierdzą panie, że to my się pomyliliśmy...
Zyta:- Ależ jakże byśmy śmiały! Na swoje usprawiedliwienie mamy jedynie te kilka
zdjęć!
Petronela:- Panowie musieli się pomylić! O, proszę, tu mamy zdjęcie cioci z dziećmi
w przedszkolu... A tu na spacerku karmi jakiegoś bobaska... O, jaki śliczny...
Petronela pokazuje zdjęcia, a Zyta rzuca czar na Agentów.
Agent Grucha:- Hm... Faktycznie... Chyba musiała nastąpić pomyłka...
Agent Jabłko:- Te zdjęcia mówią same za siebie...
Jaś:- Zaraz, zaraz! Jak to? Wyszło na to, że to my sobie uroiliśmy, że wiedźma nas
zamknęła?
Agent Jabłko:- Hmm... No wiecie... To musiał być zły sen...
Agent Marchewa:- A nie jedliście czasem chipsów przed snem?
Agent Grucha:- Dobry pomysł! Właśnie, właśnie! Na pewno musieliście najeść się
batoników, a potem mieliście koszmary!!!
Małgosia:- Ale to nie tak! Przecież to nie jest nasza wina!!! Ona naprawdę nas
zamknęła!!!
Zyta:- Jak tak możecie mówić o naszej wspaniałej cioci?
W tym samym czasie Petronela usypia dzieci i wynosi gdzieś daleko, daleko...
Baba Jaga:- Dobra robota kochaniutkie!!! Ha ha ha! Dobrze, ale teraz mnie rozwiążcie,
zostali nam jeszcze oni!!!
Petronela:- Co zamierzasz z nimi zrobić ,,ciociu”?
Baba Jaga:- Nie mówcie do mnie tak jak nie musicie! Muszę zachować godność!!!
Zyta:- Przepraszamy, Naczelna Wiedźmo... Nie chciałyśmy urazić Waszej Wysokości...
Baba Jaga:- Teraz o wiele lepiej!!! Tak trzymać! A co do tych agentów od siedmiu
boleści, to nie mam jeszcze konkretnego planu... Może wy macie jakiś pomysł?
Petronela:- Usmażyć?
Zyta:- I zjeść?
Baba Jaga:- E tam! Tak bez bólu? Tylko usmażyć? To słabe... A gdyby tak ich
pomęczyć... Można by zagonić ich do sprzątania...
Zyta:- Do mycia okien...
Petronela:- No co ty? Zgłupiałaś do reszty? Po co myć okna... Ale tak do gotowania
obiadów...
Baba Jaga:- Świetnie!!!
Zaczyna budzić Agentów.
Baba Jaga:- No, wstawać! Do roboty!!!
Agent Marchewa:- Ale... Ale jak to? Co to ma znaczyć?
Agent Grucha:- Gdzie my jesteśmy?
Agent Jabłko:- Gdzie Jaś i Małgosia?
Petronela:- Nieważne!!! Teraz macie pracować, a nie się pytać!!!
Zyta:- Tak jest- szybko!!!
Biedni Agenci sprzątają, gotują i robią tym podobne rzeczy. W tym samym czasie dzieci
budzą się na końcu sceny.
Jaś:- Ojej... Moja głowa... Co mi się stało... To była wczoraj jakaś impreza, że ja się tak
czuję?
Małgosia:- Nie, impreza to chyba nie... Bo ja nic nie pamiętam...
Jaś:- A może to była aż taka impreza?
180
Małgosia:- Nie, to nie to... A gdzie Agenci?
Jaś:- Wiem! Te wiedzmy! Porwały ich!!!
Małgosia:- O nie!!! Role się odwróciły, teraz to my musimy ich uwalniać!!!
Jaś:- Uwalnianie to jedno, a śniadanie to drugie! Małgosiu, nie jesteś głodna?
Małgosia:- Masz rację braciszku!!! Przecież musimy coś zjeść!!! Ty jesteś taki duży
i silny, więc potrzebujesz solidnego śniadania!!!!
Dzieci szukają owoców w lesie. Mogą znaleźć jakieś jagody, maliny, czy jakieś tam...
Jaś:- Ale się najadłem! Te maliny to są chyba zaczarowane!
Małgosia:- Chyba nie, Jasiu. To właśnie są owoce- zdrowe, dostarczające niezbędnych
witamin. Nie to, co chipsy i batony...
Jaś:- Masz rację! Ale wiesz, co? My się najedliśmy a co z Agentami? Musimy ich
uwolnić!!! Po tych malinach, to czuję, że mógłbym powalić nawet niedźwiedzia!!!
Dzieci dochodzą do chatki Baby Jagi. Podsłuchują pod drzwiami i patrzą przez okno.
Małgosia:- Ale mamy szczęście!!! Wszystkie śpią, a Agenci sprzątają!!!
Jaś:- No dobra, mam plan!!! Ty wchodzisz i zajmujesz się Agentami,
a ja czarownicami!!! Wychodzicie na dwór i czekacie na mnie!!!
Małgosia:- Chlip, chlip!!! Ale Jasiu, braciszku, a jak coś ci się stanie?! Aaaa!!!! Ja nie
chcę!!!! Buuu!!!!
Jaś:- Ojej, Małgosiu, nie zachowuj się jak dziecko, no!!!
Dzieciaki włamują się do domku wiedźmy. Wszystko przebiega zgodnie z planem.
Małgosia uwalnia Agentów i wyprowadza ich na dwór. Zostaje Jaś, który wiąże
czarownice i zostawia je w domku. Zanim się obudzą, wybiega na dwór.
Agent Marchewa:- Hurra!!! Udało się!!!
Agent Grucha:- Niech żyje Jaś!!!
Agent Jabłko: - Widzę, że czegoś się od nas nauczyliście!!! Hej, Agenci może
przyjmiemy ich do siebie?
Agent Marchewa: - Świetny pomysł!!! Co wy na to?
Jaś i Małgosia: - Dziękujemy bardzo! To dla nas zaszczyt!! Od tej pory nie jesteśmy już
Jasiem i Małgosią, tylko... Agentem Pomidorem i Agentką Pietruchą!!!!
Do zobaczenia!!!!
181
Autor: Dorota Kociemska
Temat: Postaw na zrównoważony rozwój – czyli mądre rady na uciążliwe
odpady!!!
Scenariusz zajęć prowadzonych w ramach koła ekologicznego w gimnazjum.
Czas – 2 jednostki lekcyjne
Cele:
Poznawczy:
Uczeń:
- wie, co to jest rozwój zrównoważony,
- wie, na czym polega szkodliwość odpadów,
- zna znaczenie pojęć: recykling, unieszkodliwianie, kompostowanie, surowce wtórne,
- wie, jakie produkty powstają po przetworzeniu surowców wtórnych,
- umie segregować odpady,
- wie jak ograniczyć ilość odpadów (ograniczenie konsumpcji, recykling).
Kształcący:
- uczeń dostrzega związki przyczynowo – skutkowe.
Wychowawczy:
- kształtowanie postaw proekologicznych,
- uświadomienie możliwości działania każdego człowieka na rzecz ochrony środowiska
naturalnego.
Metody pracy:
- słowne – dyskusja, burza mózgów,
- oglądowe – pokaz, obserwacja,
- metoda ćwiczeń praktycznych.
Formy pracy:
- zbiorowa jednolita,
- grupowa jednolita,
- indywidualna jednolita.
Środki dydaktyczne:
Książki: „Misja ratowania planety Ziemia”, „Śmieci – co tydzień pomysł dla
początkujących sprzątaczy”, worek z odpadami, tablica, kartony, markery, mazaki, farby,
papier kolorowy, rzutnik multimedialny / rzutnik foliogramów.
Przebieg lekcji:
1. Faza wprowadzająca:
- Czynności organizacyjno – porządkowe.
- Podanie celów i tematu zajęć.
- Przypomnienie pojęcia ROZWÓJ ZRÓWNOWAŻONY ("Rozwój zrównoważony
to taki rozwój, który zaspokaja potrzeby obecnego pokolenia bez pozbawiania
możliwości przyszłych pokoleń do zaspokojenia ich potrzeb” - Komisja Brundtland).
182
- Nauczyciel zwraca uwagę, że śmieci to problem prozaiczny, czasem trochę wstydliwy,
ale dotyczący każdego z nas, gdyż śmieci są nieodłącznym elementem naszego życia,
nieuchronną konsekwencją rozwoju cywilizacji i gospodarki rynkowej.
2. Faza realizacyjna.
- Uczniowie poszukują w dostępnych na zajęciach materiałach definicji / opisu rozwoju
zrównoważonego i prezentują je – jest to wstęp do krótkiej dyskusji na temat istoty tego
procesu i możliwości jego realizacji w najbliższym otoczeniu.
- Nauczyciel prosi uczniów, aby przypomnieli sobie, co wchodzi w skład ich domowych
śmieci. Następnie z wykorzystaniem foliogramu przedstawia udział poszczególnych
rodzajów odpadów w koszu przeciętnego polskiego gospodarstwa domowego (załącznik
nr 1). Uczniowie wyciągają wniosek na podstawie rzedstawionych danych a nauczyciel
podsumowuje ćwiczenie np. W koszu Polaka dominują resztki spożywcze, tworzywa
sztuczne i makulatura. Wszystkie społeczeństwa konsumpcyjne dużo śmiecą (jest to
problem cywilizacyjny), ale mają programy postępowania z odpadami, czyli programy
ich odzysku i unieszkodliwiania. Polska, – jako członek Unii Europejskiej - również
powinna się z tym problemem rozsądnie zmagać. Niestety, w Polsce najczęściej śmieci
wywożone są na składowiska, gdzie po prostu leżą i bardzo powoli się rozkładają.
- Nauczyciel pyta uczniów, na czym polega uciążliwość odpadów? - Spodziewane
odpowiedzi to: problem nielegalnych wysypisk śmieci, zajmują teren, zanieczyszczają
wody gruntowe, za pośrednictwem sieci pokarmowych mogą się rozprzestrzeniać
szkodliwe związki, zanieczyszczają powietrze itp. Nauczyciel komentuje usłyszane
odpowiedzi i uzupełnia o istotne uwagi (załącznik nr 2) i przykłady (Polacy wywożą
na wysypiska 90% odpadów, Francuzi 47%, Szwajcarzy tylko 15%,).
- Nauczyciel pyta:, Co można zrobić, aby zmniejszyć ilość odpadów trafiających na
wysypiska i wysypuje przygotowany wcześniej worek z odpadami, prosi uczniów
o wskazanie tych, które można:
 Wykorzystać, jako surowce wtórne? (np. stłuczka szklana, makulatura, metale)
 Powtórnie wykorzystać? (np. opakowania szklane, metale)
- Nauczyciel pyta:, W jaki sposób pozyskać surowce wtórne? (Spodziewane odpowiedzi:
segregować śmieci w kontenerach do tego przeznaczonych, zorganizować punkty skupu
makulatury, butelek, puszek aluminiowych)
- Nauczyciel zwraca uwagę na różną długość okresu naturalnego rozkładu takich
odpadów, jak: puszki po napojach (około 100 lat), papier np. chusteczka higieniczna
(3 miesiące), butelka plastikowa (100 – 1000 lat), torba plastikowa (400 lat) oraz na to,
jaki wpływ na „ produkcję” odpadów mają indywidualne decyzję klientów dotyczące
zakupów towarów w różnych opakowaniach (krótka dyskusja).
- Wprowadzenie pojęcia recykling i unieszkodliwianie.
- Nauczyciel przedstawia znak produktów nadających się do recyklingu (załącznik nr 3),
prosi o jego zidentyfikowanie i zapamiętanie.
- Wprowadzenie pojęcia kompostowanie.
- Burza mózgów:, Które odpady nadają się do kompostowania a które do recyklingu
(wypisujemy przykłady na tablicy).
- Dyskusja
na
temat
produktów
nadających
się
do
kompostowania
(załącznik nr 4).
- „Plusy” i „minusy” spalania śmieci - krótka dyskusja (poparta załącznikiem nr 5).
- Wprowadzenie i wyjaśnienie ZASAD 6U (załącznik nr 6).
183
- Praca w grupach (3-5 osobowych): zaprojektuj w dowolnej technice znak „Proszę nie
wyrzucać śmieci na pole / do rowu / w lesie / do zbiornika wodnego” (do wyboru).
3. Faza podsumowująca.
- Wszystkie śmieci są naszym problemem, jeśli nie zaczniemy z nimi odpowiednio
postępować na Ziemi zacznie brakować miejsca na cywilizacyjne odpady. Pomyśl chwilę,
zanim wyrzucisz coś do kosza na śmieci – może da się zastosować w tym przypadku,
choć jedną z zasad U. Nie bądź ignorantem – nie udawaj, ze Ciebie problem odpadów nie
dotyczy. A jeśli znasz jakąś ciekawą metodą dotyczącą palącej kwestii odpadów,
to podziel się nią z innymi. Każdy z nas ma w swoich rękach los Ziemi (załącznik nr 7).
- Ewaluacja (załącznik nr 8).
Zadanie domowe
- Zapytaj 10 osób (twoich znajomych i rodziny), czy gotowi są lub już segregują odpady.
Wyniki przedstaw w formie wykresu.
- Wykonaj również zadanie: Rzucona na ziemię skórka od banana w naszym klimacie
rozkłada się po dwóch latach. O dwa lata dłużej rozkłada się porzucony niedopałek
papierosa. Natomiast plastikowa torebka rozkłada się o 8 lat dłużej niż niedopałek
papierosa. Oblicz, ile lat potrzebuje przyroda, aby „poradzić” sobie z torebką
plastikową. O ile lat wcześniej rozłoży się skórka od banana od torebki?.
skórka od banana – 2 lata,
niedopałek papierosa – 4 lata,
plastikowa torebka – 12 lat,
Skórka od banana rozłoży się wcześniej od torebki o 10 lat.
184
Załącznik nr 1
Skład kosza na śmieci przeciętnego polskiego gospodarstwa domowego.
ODPADY
%
ODPADY ORGANICZNE
24
PAPIER I TEKTURA
16
SZKŁO BIAŁE
8
SZKŁO KOLOROWE
5
TWORZYWA SZTUCZNE
27
TEKSTYLIA
4
ZŁOM
5
INNE
11
185
Załącznik nr 2
Uciążliwość odpadów
- Ich szkodliwość biologiczna – odpady są mieszaniną różnych materiałów
w
mniejszym
lub
większym
stopniu
zakażonych
mikroorganizmami
chorobotwórczymi. Szereg odpadów przez swoją toksyczność lub możliwość
wywoływania epidemii stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego.
- Odpady przemysłu chemicznego – są szczególnie szkodliwe dla środowiska
przyrodniczego (zawierają szereg trudnych do wyrugowania substancji silnie
toksycznych).
- Działanie metali ciężkich - dostają się one do gleby i wód z odpadów,
z nawozów sztucznych oraz zanieczyszczeń przenoszonych przez powietrze.
- Gleba jest naturalnym odbiornikiem różnych zanieczyszczeń, śmieci i odpadów, lecz
jej chłonność ma swoje granice. Przekroczenie tych granic powoduje wiązany łańcuch
szkód w życiu roślin, zwierząt, a pośrednio i człowieka, przy czym zasięg działania
niektórych toksycznych pierwiastków (ołów, kadm, rtęć, arsen itp.) jest bardzo szeroki.
- W rejonach niektórych zakładów przemysłowych dochodzi do nadmiernej kumulacji
w roślinach metali ciężkich i fluoru, które z pożywieniem dostają się do organizmów
zwierząt, następnie i ludzi.
186
Załącznik nr 3
Załącznik nr 4
Kompostowanie
- Sam proces jest znany ludzkości od wieków i sięga początków rolnictwa. Istota
kompostowania wywodzi się od naturalnej zasady zamkniętego obiegu materii
w środowisku naturalnym. Kompostowanie wiąże się także ściśle z rocznym cyklem
życia przyrody - porami roku;
- W naturze nic nie ginie. Biomateriał wytworzony przez florę i faunę "powraca”, jako
cenny kompost. Proces ten jest analogiczny do tego, jaki zachodzi w glebie;
- Do kompostowania nadają się wszelkie odpady organiczne z działki: wyplewione
chwasty usunięte najpóźniej w fazie kwitnienia, skoszona trawa, pocięte na kawałki
drobne gałązki o średnicy nie większej niż 2 cm, liście, resztki po sprzęcie warzyw,
likwidowane truskawki, słoma, siano itp.;
- Nie należy kompostować resztek roślinnych porażonych groźnymi chorobami, takimi
jak kiła kapusty, wirusy czy zaraza ziemniaka. Materiał taki należy niezwłocznie
zakopać głęboko, np. w sadowniczej części działki;
- Do kompostowania przeznaczyć należy także resztki kuchenne z gospodarstw
domowych: obierki z ziemniaków, owoców i warzyw, fusy z kawy i herbaty,
niezjedzone i zepsute potrawy, potłuczone skorupki jaj, drobno pocięty papier
(niekolorowany) i tekturę, a także odchody zwierzęce, sierść, pióra, krew, itp.;
- Ocenia się, że przeciętnie 3/4 odpadów z gospodarstw domowych można
z powodzeniem przerobić na kompost.
187
Zdj. http://poradnikogrodniczy.pl/kompost.php - pryzma kompostowa
Do kompostowania nie nadają się:
- kamienie, gruz,
- szkło,
- metale (np. puszki),
- resztki mięsa, kości, ości,
- kolorowo zadrukowany papier,
- stary papier (gazety i kartony),
- nie umyte skórki z cytrusów,
- resztki roślinne zawierające środki konserwujące, rosnące przy drodze,
- resztki olejów i farb,
- śmieci z odkurzacza,
- środki ochrony roślin, itp. chemikalia,
- duże ilości chwastów z nasionami i chorych roślin.
Zdj. http://poradnikogrodniczy.pl/kompost.php
Kompostownik z tworzywa sztucznego.
188
Załącznik nr 5
„Plusy” i „minusy” spalarni śmieci.
„+”
- Mniejsza ilość składowisk śmieci zarówno tych legalnych, jak i tych dzikich.
- Powstający żużel i popioły znajdują zastosowanie w branży budowlanej, dzięki czemu
oszczędzane są naturalne surowce.
- Zmniejszają zapotrzebowanie na wywóz śmieci średnio, o 10%, co wpływa korzystnie
na ruch uliczny (mniejsze korki), spaliny (mniejsza emisja). Ponadto zmniejsza
objętość śmieci, ponieważ spalane są odpady grube (np. dywany).
- Szybkie pozbywanie się odpadów” – można spalić około 90 % odpadów.
- Spalanie odpadów może być zamieniane na energię.
„---”
- Zanieczyszczenie środowiska (wydobywające się z kominów pyły i gazy).
- Problem pozostających popiołów i ścieków.
- Znaczne koszty inwestycyjne oraz te w trakcie samej eksploatacji spalarni.
189
Załącznik nr 6.
ZASADY 6 U
- Unikaj odpadów (redukuj odpady do niezbędnego
minimum).
- Użyj ponowne, (jeśli jest to możliwe, wykorzystaj
odpady ponownie lub oddaj komuś).
- Utylizuj – odzyskuj (zanieś odpady do kogoś, kto
przerobi je znów na produkty użytkowe).
- Unieszkodliwiaj (zanieś żarówki, baterie,
przeterminowane leki do miejsca ich neutralizacji).
- Ugniataj, (przez co zmniejszysz objętość śmieci i będą one bardziej ekonomiczne).
- Ucz siebie i innych (dzięki uczeniu się wypracowujemy w sobie i w ludziach z
naszego otoczenia świadomość wagi codziennych decyzji).
Załącznik nr 7
TY TEŻ MOŻESZ PRZYCZYNIĆ SIĘ DO
USUNIĘCIA NADMIARU ŚMIECI
I NIE BYĆ TYLKO ICH PRODUCENTEM!
1) Pozbieraj śmieci w promieniu 10 m od miejsca
Twojego zamieszkania.
2) Rozpocznij zbiórkę surowców wtórnych w Twojej
okolicy!
3) Stosuj „zasadę z U!”.
4) Bierz czynny udział w akcji SPRZĄTANIA ŚWIATA, podczas której młodzi ludzie
zajmują się porządkowaniem swojej okolicy.
5) Zapoznaj się z działaniem lokalnych organizacji ekologicznych (mogą dać Ci cenne
wskazówki dotyczące ROZWOJU ZRÓWNOWAŻONEGO).
6) Przekonuj innych do zmiany na lepsze, wymieniajcie się pomysłami i
doświadczeniami.
7) I co najważniejsze NIE BÓJ SIĘ DZIAŁAĆ!!!
190
Załącznik nr 8
Ankieta ewaluacyjna:
Odpowiedź na pytania używając poniższych symboli:
TAK
NIE MAM ZDANIA
NIE
1. Czy zajęcia podobały Ci się?
2. Czy jesteś zainteresowany tematem lekcji?
3. Czy byłeś aktywny na zajęciach?
4. Czy dużo się nauczyłeś z zajęć?
5. Czy wiadomości przekazywane były w sposób zrozumiały dla Ciebie?
6. Czy uważasz, że temat został przedstawiony w sposób wyczerpujący?
191
Autor: Renata Fistkowska
Temat: Program edukacji ekologicznej na lekcjach matematyki
w klasach IV- VI
Edukacja ekologiczna to nie tylko rozmowa o otaczającej nas rzeczywistości,
rozwiązywanie problemów dotyczących naszego środowiska, ale przede wszystkim
wyrabianie wrażliwości każdego młodego człowieka. Bardzo ważna jest świadomość
młodych ludzi o prawie do życia w przyjaznym środowisku.
CELE PROGRAMU:
1. kształtowanie świadomości ekologicznej młodego pokolenia,
2. propagowanie modelu życia zgodnie z zasadami ekologii,
3. dostrzeganie zmian zachodzących w otaczającym środowisku przyrodniczym pod
wpływem działalności człowieka,
4. uświadomienie uczniom odpowiedzialności człowieka za stan środowiska,
w którym żyje,
5. kształtowanie szacunku dla własnego życia i zdrowia,
6. zachęcanie uczniów do podjęcia działań mających na celu ochronę otaczającej nas
przyrody,
7. rozwijanie umiejętności rozwiązywania problemów związanych z ekologią zgodnie
z posiadaną wiedzą i kompetencjami matematycznymi,
8. poznawanie przez dziecko zagrożeń cywilizacyjnych i umiejętności reagowania
na nie.
192
Materiał nauczania
Klasa
IV
IV
IV
Dział
Hasło
programowe
- matematyka
Hasło
programowe ekologia
Metody formy
pracy
Osiągnięcia ucznia
1. Uzmysłowienie
uczniom, jak dużo
marnujemy energii,
na co dzień.
2. Wykorzystanie
różnych doświadczeń,
sposobów na
oszczędzanie energii.
3. Zapisywanie ułamka,
jako części całości.
1. Poznanie składu
chemicznego powietrza.
2. Obliczanie ułamka
z danej liczby.
3. Dodawanie i
odejmowanie ułamków.
4. Poznanie sposobów
dbania o czystość
powietrze.
1. Wyjaśnienie
pojęcia „kaloria”
w pożywieniu.
2. Korzystanie
z różnych źródeł
informacji o
zapotrzebowaniu
kalorycznym
Ułamek, jako część
całości.
Ochrona przyrody –
sposoby oszczędzania
surowców i energii
w życiu codziennym.
Jak można w
domu oszczędzać
energię? –
ułamek, jako
część całości.
1. Pogadanka nt. „Czy
oszczędzamy w domu
energię?”
2. Praca indywidualna –
rozwiązywanie zadań.
3. Praca w grupach –
wykonujemy rysunek:
jak w kuchni można
oszczędzać energię.
Działania na
ułamkach.
Powietrze – źródła
zanieczyszczeń
powietrza w
sąsiedztwie szkoły,
powietrze, jako
mieszanina (skład
chemiczny powietrza).
Działania na
ułamkach
zwykłych.
1. Rozwiązywanie
krzyżówek, których
hasłami jest skład
chemiczny powietrza.
2. Rozwiązywanie
zadań, nt.
zanieczyszczeń
powietrza.
Działania na
ułamkach zwykłych
i dziesiętnych.
Człowiek – higiena
i estetyka spożywania
pokarmów, zasady
właściwego żywienia.
Czy wiem,
co jem? –
działania na
ułamkach.
1. Burza mózgów:
co jem przez cały dzień,
kultura spożywania
posiłków.
2. Obliczanie ilości
kalorii w
przykładowych
posiłkach.
Ułamki
Ułamki
Ułamki
Temat lekcji
193
3. Praca w grupach: na
podstawie tabeli
kaloryczności
produktów układamy
jadłospisy.
V
V
VI
Działania łączne na
ułamkach.
Ochrona przyrody –
problem gromadzenia
odpadów i
wykorzystanie
surowców wtórnych
w Polsce.
Segregujemy
odpady – ułamki
w zadaniach.
1. Pogadanka nt.
segregacji odpadów w
domach.
2. Gra dydaktyczna:
„Segregujemy odpady”.
Pole i objętość
graniastosłupa.
Woda słona, woda
Pole powierzchni
pitna, zanieczyszczenie i objętość
wody.
graniastosłupa w
zadaniach.
1. Dyskusja nt. zużycia
wody w gospodarstwach
domowych.
2. Burza mózgów: gdzie
szukać oszczędności,
używając wodę pitną.
3. Praca indywidualna.
4. Praca w grupach:
układanie hasła na
reklamę zachęcającą
do oszczędzania wody.
Obliczenia
procentowe w
zadaniach
Oszczędzamy wodę i
energię.
1. Pogadanka nt. „Czy
oszczędzamy w domu
energię i wodę?”
Ułamki
Graniastosłupy
Procenty
Jak oszczędzać
wodę i energię? –
obliczenia
czwartoklasisty.
3. Odczytywanie
wartości kalorycznych
poszczególnych
produktów.
4. Wykonywanie
działań na ułamkach.
1. Prawidłowe
segregowanie odpadów.
2. Czytanie ze
zrozumieniem treści
zadań i prawidłowe
postępowanie według
instrukcji gry.
3. Wykorzystanie
znajomości działań na
ułamkach zwykłych
i dziesiętnych.
1. Potrzeba
oszczędzania wody
pitnej.
2. Wyciąganie
wniosków dotyczących
oszczędności i korzyści
płynących z ochrony
przyrody.
3. Stosowanie
poznanych umiejętności
dotyczących obliczania
pól i objętości
graniastosłupów.
1. Czytanie ze
zrozumieniem treści
zadań tekstowych.
194
tekstowych.
Graniastosłupy i
ostrosłupy.
VI
Geometria
przestrzenna
procentowe w
zadaniach
tekstowych.
Ochrona przyrody –
obchody
„Międzynarodowego
Dnia Ziemi” i akcja
„Sprzątanie świata”
szansą bezpośredniego
wpływu na stan
środowiska Ziemi.
Ochrona
środowiska –
graniastosłupy i
ostrosłupy w
zadaniach
praktycznych.
2. Rozwiązywanie
zadań tekstowych w
grupach. Po prawidłowo
rozwiązanych zadaniach
w każdej grupie
powstanie hasło, które
będzie sposobem na
oszczędzanie wody i
energii.
3. Prezentacja przez
grupy swoich haseł.
1. Pogadanka nt.
składowania opakowań,
surowców wtórnych.
2. Pokaz, ile miejsca
zajmują opakowania
niezgniatane (butelki,
puszki), nierozkładane
(kartony), a ile po
rozłożeniu.
3. Praca indywidualna.
2. Wykonywanie
obliczeń procentowych.
3. Umiejętność zamiany
jednostek.
4. Umiejętność
odczytywanie danych
z wykresu, tabel,
cennika.
1. Przypomnienie siatek
ostrosłupów
i graniastosłupów,
poprzez rozkładanie
opakowań.
2. Obliczanie objętości
graniastosłupów.
3. Umiejętność zamiany
jednostek.
4. Wykonywanie
działań na ułamkach.
5. Wykonywanie
obliczeń pieniężnych.
6. Wyciąganie
wniosków dotyczących
korzyści płynących
z właściwej segregacji
odpadów.
195
Autor: Jolanta Korycka
Temat: Program Selektywna zbiórka surowców wtórnych w szkole
Celem programu jest m. in. rozbudzenie
w uczniach twórczego, innowacyjnego działania
zmierzającego do oszczędnego korzystania
z zasobów przyrody i maksymalnej ich ochrony,
udział społeczności uczniowskiej w selektywnej
zbiórce surowców wtórnych, zbiórce baterii oraz
zmniejszenie ilości odpadów trafiających na
wysypisko śmieci.
Sprawne przeprowadzenie zbiórki ułatwia dobra
współpraca koordynatora
z wychowawcami klas.
Pracę dzielimy na etapy:
- przygotowanie do zbiórki: wywieszenie
ogłoszeń o terminie trwania zbiórki surowców
wtórnych i sposobie przygotowania (np.
wiązanie w paczki makulatury, zgniatanie
butelek plastikowych i puszek),
- wydzielenie miejsca na gromadzenie surowców
wtórnych,
- wyznaczenie uczniów do przeprowadzenia
zbiórki,
- ustalenie sposobu zapisu wyników,
- ustalenie z Pułtuskim Przedsiębiorstwem Usług
Komunalnych Sp. z o. o. sposobu odbioru,
- podliczenie indywidualne i klasami,
- wywieszenie wyników na tablicy ogłoszeń,
- wręczenie nagród dla zwycięzców.
Zainteresowanie akcją jest bardzo duże.
W czasie realizacji programu:
- prowadzone są zajęcia edukacyjne,
- na korytarzu szkolnym eksponowane gazetki wykonane przez uczniów (np.
„Śmieci mniej – Ziemi lżej”, „Segreguj z nami”, „Selektywna zbiórka odpadów”,
„Sposób na odpady”),
- organizujemy wystawy plakatów.
196
Uczestniczymy również w konkursie: „Zbiórka makulatury”
organizowany przez Zarząd Województwa Mazowieckiego.
–
konkurs
Opracowany przeze mnie program „Selektywna zbiórka surowców wtórnych” jest
materiałem pomocniczym dla nauczycieli szkoły podstawowej i gimnazjum. Tematy
obejmują zakres zgodny z Podstawami Programowymi Ministerstwa Edukacji
Narodowej. Program można włączyć do własnych planów pracy, programów
wychowawczych i planów wynikowych.
Wnioski:
- produkujemy coraz więcej odpadów, które stały się problemem globalnym,
a ich segregacja i zbiórka wymaga poparcia społecznego. Dlatego napisanie
i wdrożenie programu „Selektywna zbiórka surowców wtórnych w szkole” jest
słuszne i celowe,
- program umożliwia wspólne działania uczniów, ich rodziców, nauczycieli,
sympatyków naszej szkoły na rzecz ochrony środowiska,
- program będziemy realizować w następnych latach szkolnych,
- szkoła stworzyła warunki do kształtowania właściwych nawyków i przyzwyczajeń
związanych z postępowaniem z odpadami,
- realizacja programu uświadamia uczniom, w jakim stopniu ich postępowanie
w związku z odpadami jest przyjazne środowisku,
- uważam, że uczniowie potrafią przeprowadzić zbiórkę surowców wtórnych
w szkole. Wiedzą jak postępować, aby włączyć się i aktywnie uczestniczyć
w systemie selektywnej zbiórki odpadów.
Efekty:
1. Zbiórka makulatury i baterii przynosi efekty ekologiczne dla środowiska:
w przeprowadzonych akcjach w rokuszkolnym zbieramy ponad 6 ton makulatury
oraz około 20 kg baterii.
2. Działania wpływają pośrednio na uporządkowanie domów, piwnic, garaży,
co wynika z rozmów z uczniami, rodzicami, sąsiadami szkoły. Selektywna zbiórka
odpadów zorganizowana w szkole umożliwia odzyskanie surowców wtórnych oraz
ogranicza ilość śmieci, jakie trafiłyby na składowiska.
3. Dzięki wykorzystaniu surowców wtórnych, zmniejsza się zanieczyszczenie
środowiska. Przyczyniamy się do korzyści ekologicznych (drzewa) oraz znacznych
oszczędności ekonomicznych (woda, energia).
4. Uczniowie wiedzą, w jaki sposób wykorzystywane są posegregowane odpady.
Rozumieją, że segregacja odpadów domowych w miejscu ich powstawania, jest
najskuteczniejszą metodą odzyskiwania surowców wtórnych.
197
198
PROGRAM EKOLOGICZNY
„Selektywna zbiórka surowców wtórnych w szkole”
I. Cele:
1. Propagowanie aktywnej formy ochrony przyrody poprzez udział społeczności
uczniowskiej w selektywnej zbiórce surowców wtórnych.
2. Zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowisko odpadów.
3. Wyrabianie poczucia odpowiedzialności za stan środowiska lokalnego.
4. Uświadomienie wpływu każdego człowieka, na jakość środowiska poprzez aktywny
udział w recyklingu.
5. Uświadamianie zagrożeń środowiska przyrodniczego, występujących w miejscu
zamieszkania.
6. Budzenie szacunku do przyrody.
II. Treści.
-
Przyczyny i skutki niepożądanych zmian w litosferze i hydrosferze.
Klasyfikacja odpadów.
Recykling.
Unieszkodliwianie odpadów.
Działania pro środowiskowe podejmowane w Polsce.
Międzynarodowe działania na rzecz ochrony środowiska.
Sposoby segregacji odpadów.
Sposoby zapobiegania powstawaniu odpadów.
Zasady przetwarzania odpadów.
Skutki nieracjonalnej gospodarki odpadami.
Znaki na opakowaniach związane z ochroną środowiska.
Temat
Świadomy konsument.
Zbiórka – selekcja- ponowne użycierecykling
Za i przeciw selekcji odpadów.
Metody realizacji




analiza tekstu źródłowego
swobodne wypowiedzi uczniów
dyskusja
debata za i przeciw
 swobodne wypowiedzi uczniów
 dyskusja
 debata za i przeciw
 sprawozdanie
 ogłoszenie do gazety o segregacji
odpadów
 artykuł do gazety
 reklama
 rozprawka - Jak przekonać ludzi do
zbiórki selektywnej odpadów i
umożliwienie recyklingu?
 reklama
 ogłoszenie
199
Czy nasi dziadkowie mieli mniej problemów
z odpadami?
Dzikie wysypiska w lasach.
Wpływ codziennych czynności i zachowań
w domu, szkole, miejscu zabawy i pracy na
stan środowiska naturalnego.





artykuł do gazety
dyskusja punktowana
wywiad
rozmowa
dyskusja
 wywiad z leśnikiem
 wycieczka do lasu
 dyskusja
 wycieczka po najbliższej okolicy
 analiza i interpretacja danych
statystycznych
 metaplan – Co zrobić, aby nie
zasypały nas góry śmieci?
Co robimy ze swoimi śmieciami?
Przykłady miejsc (w najbliższym
otoczeniu), w których obserwuje się
korzystne i niekorzystne zmiany zachodzące
w środowisku przyrodniczym.
Degradacja środowiska - przyczyny, wpływ
na zdrowie człowieka oraz jej związek
z formami działalności ludzi.
 lokalizowanie na mapie
topograficznej wysypisk śmieci
 działania własne – selekcja odpadów
Konsumpcjonizm a problem odpadów.






praca z tekstem
dyskusja
burza mózgów
praca z tekstem źródłowym
rybi szkielet
praca z tekstem źródłowym







dyskusja
obserwacja
burza mózgów
praca indywidualna
praca grupowa
pokaz
ćwiczenia praktyczne








praca indywidualna
gwiazda pytań
mapa mentalna
burza mózgów
praca zbiorowa
praca indywidualna
dyskusja
burza mózgów
Wysypiska śmieci a nasze zdrowie
SEGREGACJA:
1. Odpady w mojej szkole.
2. Odpady w naszej okolicy.
3. Segregacja odpadów.
4. Jak zmniejszyć ilość odpadów?
5. Odpady, – co z nimi robić?
6. Segregacja i przetwarzanie odpadów.
7. Moja rodzina a śmieci.
RECYKLING:
1. Cieszymy się widząc mniej śmieci.
2. Wyrzucać czy powtórnie odzyskiwać?
ZNAKI NA OPAKOWANIACH:
1. Czy wiesz, w co opakowane są nasze
zakupy?
2. Czy znamy ekologiczne oznakowania
towarów?
 wycieczka
 obserwacje
 ocena własna
200
III. Procedury osiągania celów.
1. Wdrażanie oddziaływań.
- Prowadzenie ciekawych lekcji zgodnych z analizowanymi problemami.
- Organizacja akcji pod hasłem: „Zbiórka surowców wtórnych” lub „Zbiórka
makulatury”.
- Przedstawienia ekologiczne.
- Wywiad, zbieranie danych.
- Organizowanie konkursów ekologicznych.
- Organizowanie zbiórki baterii.
2. Środki dydaktyczne.
-
pakiety edukacyjne,
karty pracy,
worki na śmieci,
szary papier,
plansze ze znakami ekologicznymi,
zdjęcia przedstawiające dzikie wysypiska śmieci,
plansze prezentujące pojemniki do segregacji odpadów,
filmy wideo,
teksty literackie i popularnonaukowe.
3. Literatura.
 Tyralska-Wojtcza E.: Śmieci mniej – Ziemi lżej, Regionalny Ośrodek Edukacji
Ekologicznej, Kraków, 2003.
 Żakowska H.: Odpady opakowaniowe, COBRO, Warszawa, 2003.
 Materiały
szkoleniowe
dla nauczycieli
„Zagospodarowanie
odpadów
opakowaniowych”.
4. Założone osiągnięcia uczniów:
Uczeń:
- wyjaśnia zasadę podziału odpadów domowych na grupy w zależności od rodzaju
surowca,
- rozróżnia przeznaczenie kolorowych pojemników na odpady,
- rozpoznaje ekologiczne znakowania towarów,
- wskazuje zagrożenia różnych elementów środowiska w związku z istniejącymi
dzikimi wysypiskami śmieci,
- rozumie potrzebę aktywności społeczeństwa w segregacji odpadów domowych,
- rozróżnia wyroby naturalne w porównaniu z wyrobami z tworzyw sztucznych,
- wymienia problemy środowiskowe związane z ich produkcją i utylizacją,
- dokonuje podziału odpadów domowych w zależności od surowca, z którego zostały
wykonane,
201
-
-
prowadzi segregację odpadów we własnym domu,
wyróżnia odpady niebezpieczne powstające w domach,
robi zakupy ekologiczne,
wykazuje różnice między produktami naturalnymi a sztucznymi,
wskazuje zalety składowiska w porównaniu z wysypiskiem „dzikim”,
wyjaśnia korzyści środowiskowe, wynikające z recyklingu surowców wtórnych,
wykazuje konieczność stosowania selektywnej zbiórki odpadów komunalnych
w życiu codziennym,
przyjmuje postawę świadomego konsumenta,
czuje się odpowiedzialny za własne zdrowie,
jest odpowiedzialny za działania ograniczające ilości wytwarzanych odpadów,
wskazywanie pozytywnych i negatywnych aspektów ingerencji człowieka
w środowisko.
IV. Ewaluacja programu.
-
aktywny udział młodzieży w akcjach zbiórki surowców wtórnych i ich wyniki
gazetki, plakaty, wystawy
ankiety
konkursy
202
Autor: Teresa Krawczyk
Temat: Projekt ekologiczny Pomagajmy Ziemi – codziennie
do realizacji przez koło ekologiczne Ekofani – uczniów kl. V-VI
w Szkole Podstawowej w Majdanie w roku szkolnym 2009/2010
1. Opis projektu – streszczenie.
Od kilku lat aktywnie działa w naszej szkole koło ekologiczne „Ekofani”, skupiające
uczniów z klas IV-VI. Od samego początku współpracujemy, jako Zielona Klasa
z Urzędem Miejskim w realizacji gminnego programu „Czysty Wołomin”.
Prowadzimy zbiórkę makulatury i baterii, segregujemy odpady na terenie szkoły
i w gospodarstwach domowych. Jednak selektywna zbiórka odpadów to nie wszystko.
W ramach tej współpracy przez ostatnie dwa lata opracowaliśmy i realizowaliśmy
projekty edukacyjne, które zdobyły pierwsze i trzecie miejsce w gminie. W ten sposób
zdobyliśmy fundusze, które pozwoliły nam na realizację szeregu działań, kilkudniowe
wycieczki ekologiczne i spotkania z ciekawymi ludźmi.
Praca nad realizacją tych projektów w ubiegłych latach uświadomiła nam, że przede
wszystkim trzeba podjąć różnorodne działania zmniejszające ilość powstających
odpadów. W wielu domach zaczęto przywiązywać większą wagę do oszczędzania
wody i energii elektrycznej a przy robieniu zakupów zdecydowanie większa część
mieszkańców korzysta z bawełnianych toreb ekologicznych. Chcemy podjęte działania
kontynuować po to, by wyrobić stałe nawyki ekologicznego stylu życia. Każdy z nas
jest odpowiedzialny za to, co dzieje się z naszą planetą i w jakim stanie przekażemy
ją następnym pokoleniom – to idea zrównoważonego rozwoju.
2. Cel projektu.
Celem głównym projektu jest stworzenie trwałych nawyków i zachowań
ekologicznego stylu życia w szkole, domu i najbliższym otoczeniu.
Cele szczegółowe:
- dbanie o czystość środowiska, kształtowanie poczucia odpowiedzialności za jego
stan,
- segregacja odpadów i oddawanie ich do recyklingu,
- oszczędne korzystanie z materiałów i surowców,
- unikanie zbędnych opakowań,
- kupowanie towarów ekologicznych,
- wyrabianie nawyku robienia zakupów z własną, bawełnianą torbą wielokrotnego
użytku,
- racjonalne gospodarowanie wodą i energią w szkole i domu,
- wyrabianie nawyku oszczędzania papieru i zbierania makulatury,
- likwidacja dzikich wysypisk w okolicznych lasach.
203
3. Czas trwania projektu.
Od września 2009r. do 30 maja 2010r.
4. Liczba uczestników.
Bezpośrednio ok. 25 osób – członkowie koła ekologicznego „Zielona Klasa”
z opiekunem, pośrednio ok. 500 osób – pozostali uczniowie, rodzice i mieszkańcy wsi
w obwodzie szkoły.
5. Opis grupy odbiorców.
Projekt „Pomagajmy Ziemi – codziennie” skierowany jest przede wszystkim
do uczniów i nauczycieli Szkoły Podstawowej w Majdanie oraz rodziców i
mieszkańców wsi należących do obwodu szkoły (Majdan, Mostówka, Leśniakowizna i
Cięciwa). Młodzież będzie przeprowadzać wskazane czynności w szkole i domach,
angażując przy tym pozostałych członków rodziny. Dzięki osobistemu zaangażowaniu
dzieci i młodzież będą wpływać na postawy i zwyczaje osób dorosłych - swoich
rodziców i innych mieszkańców gminy.
6. Szczegółowy opis działań.
Segregowanie odpadów w szkole i w domu, zbiórka makulatury i baterii.
 Akcja „Sprzątanie Świata – akcja jest wydarzeniem inicjującym realizację
programu „Pomagajmy Ziemi - codziennie”. Uczniowie uporządkują otoczenie szkoły
i pobliski las.
 Wycieczki po najbliższej okolicy – poznanie warstwowej budowy lasu,
rozpoznawanie występujących w naszej okolicy gatunków drzew i krzewów oraz
zwierząt żyjących w lesie. Zebranie i ususzenie liści drzew i krzewów – wykonanie
zielników.
 Tropienie dzikich wysypisk – wycieczki po najbliższej okolicy, obserwacja stanu
środowiska naturalnego, pozytywnych i negatywnych zmian w przyrodzie pod
wpływem działalności człowieka, odnajdywanie dzikich wysypisk w okolicznych
lasach i zgłaszanie ich odpowiednim organom w celu ich likwidacji.
 Pomóżmy kasztanowcom – inwentaryzacja kasztanowców występujących w naszej
okolicy, ocena stanu zdrowotnego drzew, jesienne grabienie liści, spotkanie
z leśniczym - zdobycie wiedzy na temat ochrony kasztanowców przed szrotówkiem
kasztanowcowiaczkiem.
 Ekologiczne zakupy – (kontynuacja działań) zachęcenie społeczności lokalnej
do robienia zakupów z ekotorbą i tym samym znaczne zmniejszenie ilości
wytwarzanych odpadów – jednorazowych reklamówek, które w ogromnym stopniu
zanieczyszczają środowisko.
 Kompostowanie odpadów organicznych – (kontynuacja działań) zmniejszenie
ilości odpadów trafiających na wysypisko śmieci. Wykorzystanie kompostu do
nawożenia roślin w ogródku szkolnym. Zachęcenie mieszkańców do założenia
kompostowników przydomowych.
 Ekologiczna choinka – wykonanie ozdób choinkowych z różnorodnych materiałów
„ekologicznych”. Dekoracja klasy i korytarza szkolnego. Zapoznanie z ciekawymi
sposobami wykorzystania „niepotrzebnych” odpadów.
204
 Szkolna gazetka ekologiczna „Ekofani” – gazetka będzie ukazywać się
okolicznościowo, przynajmniej raz w ciągu semestru. Materiały do gazetki zbierać
i opracowywać będą członkowie koła ekologicznego. Znajdą się tu informacje
o realizacji projektu, ciekawostki przyrodnicze, porady ekologiczne, humor,
krzyżówki.
 Oszczędzaj wodę i energię – opracowanie ulotek informacyjnych dla
mieszkańców.
 Dwukrotne pomiary zużycia wody i energii elektrycznej w domach – przed i po
realizacji projektu. Analiza uzyskanych wyników, pozwoli na ocenę skuteczności
naszych działań, czy działania przez nas podejmowane przyniosły wymierne korzyści.
 Globalne zagrożenia Ziemi – konkurs na prezentację multimedialną.
 Pomagajmy Ziemi – codziennie – konkurs plastyczny.
 Ankieta dla uczniów i ankieta dla rodziców dotycząca ekologicznego stylu
życia. W ankiecie zapytamy o gospodarowanie odpadami, wykorzystanie wody
i energii oraz zakupy. Ankieta zostanie przeprowadzona dwukrotnie, przed i po
realizacji projektu a uzyskane wyniki zostaną poddane wnikliwej analizie (ewaluacja
projektu).
 Ekologiczny Pierwszy Dzień Wiosny – w ramach obchodów pierwszego dnia
wiosny zostanie zorganizowany happening ekologiczny i wycieczka nad rzekę
z wykonaną z niepotrzebnych odpadów marzanną. Na koniec marzanna zostanie
„rozebrana” a surowce posegregowane do odpowiednich worków. Odbędzie się
również pokaz mody ekologicznej – uczniowie zaprezentują ubrania wykonane przez
siebie z materiałów odpadowych.
 Obchody „Dnia Niezapominajki” – zachęcenie do ubrania się na niebiesko w tym
dniu, konkurs na hasło propagujące idee tego święta.
 Obchody Dnia Ziemi – przygotowanie apelu i inscenizacji dla całej społeczności
szkolnej.
 Ekologiczny festyn rodzinny – festyn zostanie zorganizowany w naszej szkole
z okazji Dnia Matki i Dnia Dziecka. Podsumowanie realizacji projektu, rozdanie
nagród i dyplomów laureatom konkursów i najaktywniejszych ekologów.
 Tworzenie ekologicznych gazetek ściennych, dzięki którym informacje
o wszelkich ekologicznych działaniach docierać będą do całej społeczności szkolnej.
 Udział w gminnych konkursach: wiedzy ekologicznej oraz zbiórce makulatury
i baterii.
 Zorganizowanie zielonej dyskoteki – zakończenie projektu, wyróżnienie
najbardziej aktywnych uczestników, wnioski do dalszych działań.
7. Planowane efekty projektu (ekologiczne, rzeczowe, medialne)
Efekty ekologiczne:
Dziecko:
- wie, jakie działania człowieka są przyjazne środowisku,
- potrafi działać proekologicznie,
- zna zasady segregowania odpadów,
- wie, jak ważna jest woda oraz jej czystość i racjonalne wykorzystanie,
205
- wie, dlaczego i jak należy oszczędzać energię,
- zna sposoby zapobiegania powstawaniu nadmiernej ilości odpadów,
- praktycznie stosuje zdobytą wiedzę,
- posiada umiejętność uzasadniania dobrych wyborów,
- rozumie zależność człowieka od przyrody i przyrody od człowieka,
- zna pozytywne i negatywne skutki działalności człowieka w środowisku.
Rodzina:
- zna projekt i uczestniczy w nim,
- wzmacnia proekologiczne działania dziecka,
- jest dla dziecka wzorem do naśladowania działań mających na celu ochronę
środowiska a przede wszystkim racjonalnego wykorzystania wody, energii
i zapobiegania powstawaniu nadmiernej ilości odpadów.
Efekty rzeczowe
- plakaty,
- plotki,
- zielniki,
- prezentacje multimedialne,
- gazetki ścienne,
- szkolne gazetki „Ekofani”,
- przedstawienia ekologiczne,
- karty pracy,
- ankiety,
- kompost do nawożenia roślin w szkolnym ogrodzie.
Efekty medialne
- publikacje o projekcie i jego efektach ukażą się w prasie lokalnej,
- wywiady, artykuły w gazetce szkolnej.
206
Autor: Joanna Ludwiniak
Temat: Azbest w moim otoczeniu – ścieżka edukacyjna
Przedmioty: technika, przyroda, WOS, plastyka, j. polski.
Poziomy nauczania: gimnazjum, klasy I-III.
Cel: uświadomienie uczniom niebezpieczeństwa wynikającego z obecności azbestu
w najbliższym otoczeniu.
Cel ogólny: przygotowanie przez uczniów plakatu i listu skierowanego
do społeczności lokalnej.
Cele szczegółowe:
1. poszerzenie wiadomości nt niekorzystnego wpływu azbestu na zdrowie człowieka
i stan środowiska naturalnego – przyroda,
2. rodzaje azbestu, do czego używane są wyroby azbestowe – technika,
3. regulacje prawne dot. wyrobów azbestowych – WOS,
4. problem azbestu w gminie – WOS,
5. aktywne włączenie się w problem walki z azbestem – j. polski i plastyka.
Metody: pogadanka, burza mózgów, obserwacje, ćwiczenia, dyskusja.
Technika
Właściwości fizyko-chemiczne azbestu; gdzie jeszcze oprócz pokryć dachowych
występuje azbest.
Przyroda
Omówienie negatywnego wpływu azbestu na zdrowie człowieka.
Wiedza o społeczeństwie
Regulacje prawne dot. azbestu i wyrobów azbestowych.
Wizyta w urzędzie gminy – zbierania informacji nt. ilości domów/gospodarstw
z pokryciem eternitowym na terenie gminy oraz nt możliwości dofinansowania
wymiany dachu.
Plastyka
Przygotowanie plakatu propagującego eliminację eternitu – najciekawszy/sze
zostanie/ną wydrukowany/e i wywieszony/e na terenie całej gminy.
Język polski
Napisanie listu otwartego skierowanego do mieszkańców gminy, propagującego
wymianę dachów eternitowych – najciekawszy wydrukowany w lokalnej prasie.
207
Edukacja ekologiczna
w terenie
208
Autor: Janina Kawałczewska
Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Płocku
Temat: Konspekt zajęć warsztatowych „Z Wisłą – nasza przyszłość”
Miejsce realizacji: statek wycieczkowy,
Trasa: Płock – Nowy Duninów i Nowy Duninów – Płock
Uczestnicy rejsów – dzieci i młodzież, dorośli.
Cel zajęć:
obserwacja zjawisk przyrodniczych, krajobrazowych, działalności gospodarczych
w Dolinie Wisły, zagrożenia dla przyrody i wód Wisły,
udokumentowanie zjawisk przyrodniczych i krajobrazowych w Dolinie Wisły na
odcinku Płock – Nowy Duninów; fotografowanie, filmowanie),
przygotowanie do konkursów.
Program
1. Powitanie grupy na statku,
omówienie zasad bezpieczeństwa i zadań dla opiekunów młodzieży oraz
uczestników (dzieci i młodzieży),
sprawy organizacyjne (podział na grupy robocze, przydział zadań),
wydanie lornetek do obserwacji ptaków, krajobrazu.
2. Przedstawienie uczestnikom kapitana statku (P. Jerzy Pielaciński, osób
prowadzących warsztaty oraz celów warsztatów).
Uczestnicy warsztatów przez zajęciami
209
3. Historia Płocka widziana ze statku i Płock współczesny:
Skarpa
Płocka
i
problemy
osuwiskowe, roślinność na Skarpie,
Katedra,
Zamek
Książąt
Mazowieckich, najstarsze Liceum
Ogólnokształcące (obserwatorium
astronomiczne), spichlerze, Kościół
Farny, Kościół Mariawitów,
nowe budowle na Skarpie i u jej
podnóża (wpływ na krajobraz) –
amfiteatr,
Hotel
Starzyński,
zabudowa wielorodzinna, projekty
kolejki,
ubezpieczenie Skarpy Płockiej,
Zajęcia warsztatowe na statku
monitoring Skarpy,
zalew „Sobótka”,
lewobrzeżna część Płocka (stocznia, port i brama przeciwpowodziowa, spichlerz,
stara elektrownia, oczyszczalnia ścieków, zabezpieczenie przeciwpowodziowe),
akademiki i szpitale,
ogrody działkowe,
mosty w Płocku i uciążliwości komunikacyjne,
Zakłady Produkcyjne Orlen S.A. i ich uciążliwości dla środowiska,
bagrowanie Wisły,
ujęcia wody z Wisły – dla Płocka i dla celów technologicznych w PKN Orlen S.A.
4. Wisła i jej historia:
uwarunkowania historyczne Wisły,
dopływy Wisły (obserwacja Brzeźnicy i Skrwy Prawej),
Wisła -1047km długości, 30 km 3 wody rocznie do morza,
źródła Barania Góra,
dolina od ujścia Wieprza ukształtowana przez lodowiec,
Górna Wisła ( od Baraniej Góry do Zawichostu tj.288 km),
Środkowa ( od Zawichostu do Warszawy tj. 512 km),
Dolna Wisła (od Warszawy – do Gdańska),
Warszawa - Gąbin ( 512-621km), Gąbin – Włocławek (621-675 km),
dorzecze -194 tys km 2,
szerokość 20 km wraz z tarasami zalewowymi i nadbudowanymi wydmami.
rezerwaty przyrody,
Rezerwaty Przyrody „ Ławice Troszyńskie”, Wyspy Białobrzeskie, Wyspy
Zakrzewskie, Kępa Antonińska, Kępa Wykowska, Kępa Rakowska,
Obszar Natura 2000 - istniejące i projektowane,
Natura 2000-Dolina Środkowej Wisły, Kampinoska Dolina Wisły
(projektowany obszar),
Natura 2000- Sikórz,
210
Natura2000 Dolina Skrwy Lewej(projektowany obszar),
parki krajobrazowe (Gostynińsko-Włocławski i Brudzeński), Nadwiślański Obszar
Krajobrazu Chronionego,
Gostynińsko Włocławski Park Krajobrazowy ( 9 rezerwatów),
Brudzeński Park Krajobrazowy (3 rezerwaty).
Zbiornik Włocławski (tama we Włocławku i hydroelektrownia) -parametry,
Zalew Włocławski (od 1970r),
powierzchnia 70 km2, średnia szerokość 1, 2 km, głębokość 5, 5m, pojemność
408000000m3 .
Zbiornik Soczewka (hydroelektrownia w Soczewce) - parametry,
Zbiornik Soczewka – XIX wiek.
powierzchnia 0, 46km2 , szerokość 0, 28 km, głębokość 2,6 m, pojemność
-1196 m3.
Kampinoski Park Narodowy.
5. Świat zwierząt i ptaków (obserwacje różnych gatunków ptaków – wyspa
Brwileńska, kormorany i czaple),
świat roślin,
ichtiofauna Wisły,
jakość wód Wisły,
źródła zagrożeń Wisły (ujście ścieków z PKN Orlen SA, z miasta Płocka i
Nowego Duninowa), odpady w Wiśle.
6. Inne nadwiślańskie miejscowości (Soczewka, Nowy Duninów, Brwilno,
Murzynowo).
Dzieje Murzynowa, Nowego Duninowa, kościół w Rokiciu,
Muzeum Wisły w Murzynowie, zabytki nowego Duninowa i Rokicia.
7. Ptaki (320 gatunków, 180-lęgowych tj. 76% awifauny, 79% - lęgowej.
Mewa pospolita (90%
populacji Polski),
(śnieżna, srebrzysta,
białogłowa, czarnogłowa),
rybitwa biało czelna (70%) z
Polskiej Czerwonej Księgi
Zwierząt,
rybitwa rzeczna ( 30%),
sieweczka obrożna(10%),
brodniec piskliwy,
krawodziób,
czajka,
rycyk,
Bogactwo ptaków w okolicach Murzynowa
ostrygojad,
211
dudek,
kraska,
zimorodek,
derkacz,
kormoran.
8. Zwierzęta
bóbr,
wydra.
9. Ryby - 44 gatunki ryb
trocie,
sum,
- Ubył jesiotr, łosoś.
- Zagrożone: 9 gatunków ( minóg, troć, ciosa, certa, kiełb.)
10. Rośliny
Typy siedlisk.
roślinność wynurzona nurtu rzeki,
nadrzeczne lasy topolowo-wierzbowe,
nadrzeczne zarośla wierzbowe i łąki,
dolinowe łąki siedlisk zabagnionych,
łąki zabagnione i lasy olszowe,
łąki zabagnione i lasy olszowe z sosnowymi,
bory sosnowe i mieszane,
lasy mieszane liściaste,
zbiorowiska łąk, pól i sadów,
siedliska grądowe,
roślinność z udziałem kwitnących muraw i zarośli.
11. Jakość wód Wisły - IV klasa do Płocka, nieprzydatna do spożycia.
Grabówka –ujęcie wody dla miasta Płocka.
Płock ujęcie wody dla PKN Orlen S.A. (dla celów technologicznych).
12. Zagrożenia Wisły
ścieki, odpady,
gospodarka,
turystyka,
rolnictwo,
osadnictwo,
regulacja,
zabudowa hydrotechniczna,
brak infrastruktury turystycznej i ochrony środowiska.
212
13. Konieczna ochrona Wisły ze względu na wyjątkowe walory przyrodnicze i
krajobrazowe.
14. Odnawialne źródła energii w dolinie Wisły (hydroelektrownie na ściekach na
Skrwie Lewej i Wiśle, elektrownia wiatrowa w Murzynowie, kolektory
słoneczne).
15. Rekreacja i turystyka na Wiśle.
16. Konkurs wiedzy
a) Wymienić obszary chronione w Dolinie Wisły.
b) Gatunki ptaków w Dolinie Wisły.
c) Siedliska roślinne Doliny Wisły (wymienić 3).
d) Zagrożenia Wisły(wymienić 3).
e) Rola Wisły dla człowieka.
f) Dopływy Wisły od Wyszogrodu do Nowego Duninowa.
g) Największe źródła zagrożeń w Dolinie Wisły Płockiej.
h) Konkurs fotograficzny i filmowy „Z Wisłą Płocką – nasza przyszłość”.
Uczestnicy warsztatów
213
Olga Wilczek
Zielona Szkoła w Sendeniu
Temat: „Zrównoważony transport - rower szansą dla zdrowia
i środowiska”.
Projekt: „Zrównoważony transport - rower szansą dla zdrowia i środowiska”
realizowany na terenie powiatu płockiego i gostynińskiego, obejmując GostynińskoWłocławski Park Krajobrazowy i tereny nadwiślańskie przyrodniczo cenne.
Celem programu jest aktywna edukacja przyrodniczo – kulturowa, promocja zdrowego
stylu życia oraz propagowanie przyjaznych środowisku sposobów transportu
indywidualnego oraz zapobieganie nadmiernej dewastacji przyrody poprzez
promowanie łagodnych form rekreacji i turystyki na obszarach chronionych - w tym
w parkach krajobrazowych.
Program obejmuje swym zasięgiem różne grupy wiekowe z terenu miast i wsi, jest
również otwarty na potrzeby osób niepełnosprawnych, które mają utrudniony dostęp
do atrakcyjnych form rekreacji i turystyki połączonych z edukacją ekologiczną
w terenie. Proponuje ciekawe formy aktywności również dla dzieci i młodzieży.
Miejsce realizacji zadania:
Modelowe Wiejskie Centrum Ekoturystyki Przyjazne Środowisku – Zielona
Szkoła w Sendeniu.
Uczestnicy: zorganizowane grupy dzieci i młodzieży szkolnej z terenu województwa
mazowieckiego.
Elementy zadania:
I. Zielone lekcje – aktywna edukacja terenowa.
Oferowane zajęcia cieszą się ogromnym zainteresowaniem i pozytywnym odbiorem ze
strony adresatów: dzieci i młodzieży szkolnej i pozaszkolnej oraz ich nauczycieli.
Aktywne poznanie przyrody powoduje, że nasze zajęcia i wiedza przekazywana przez
nas trafia do odbiorcy (szkoły najczęściej oferują swoim uczniom słowne metody
nauczania, a te według metodyków gwarantują jedynie 5 % zapamiętywania. My
natomiast stosujemy uczenie się poprzez przeżywanie, a to stanowi 90 %
zapamiętywania).
Umożliwienie bezpośredniego kontaktu ze środowiskiem jest głównym źródłem
wiedzy dla ucznia. Poznaje on organizmy w ich naturalnym środowisku, może
dostrzec związki między organizmami a środowiskiem ich życia.
Zajęcia ekologiczne na rowerach są wspaniałym uzupełnieniem zajęć lekcyjnych
prowadzonych w szkołach.
Zajęcia programowe dostosowane są do potrzeb konkretnych grup wiekowych
z wykorzystaniem rowerów, lornetek, mikroskopu, lup, aparatów fotograficznych.
214
Uczestnicy zajęć mają możliwość bezpośredniej obserwacji niezwykle cennych
przyrodniczo terenów, dlatego winna jest poznanie środowiska lasów i stawów,
występującej tu fauny i flory.
Wzorem lat ubiegłych prowadzone są w Zielonej Szkole w Sendeniu zajęcia
edukacyjne, konkursy, plenery, wystawy, spotkania z przyrodnikami. Uczymy poprzez
zabawę, dyskutujemy o zagrożeniach lasów, promując walory przyrodnicze naszych
terenów, dlatego na miejsce realizacji projektu wybraliśmy Sendeń i okolice.
Wieś Sendeń położona jest w okolicy jezior i lasów w sercu GostynińskoWłocławskiego Parku Krajobrazowego obfitującego w zwierzynę i runo leśne.
Spotkanie z łosiem, jeleniem, dzikiem czy sarną nie należy tu do rzadkości.
W okolicach "SSM - Zielonej Szkoły" znajdują się:
- lasy, łączna powierzchnia 4,5 tys. ha,
- 4 rezerwaty przyrody: Dąbrowa Łącka, Jastrzębek, Korzeń i Łąck (ze stuletnimi
drzewostanami dębowymi, sosnowymi i grabowymi),
- 8 jezior,
- ponad 20 pomników przyrody,
- Obszar NATURA 2000 „Uroczyska Łąckie”.
Zajęcia realizowane są przez wykwalifikowaną kadrę RCEE w Płocku w oparciu
o rozbudowane programy własne dające odbiorcy możliwość szerokiego wyboru
zagadnień związanych bezpośrednio z ekologią.
Cele zajęć:
- Aktywna edukacja – ekoturystyka – łączenie turystyki z edukacją
- Jak powinien zachowywać się turysta rowerowy? Poznanie zasad przygotowania
sprzętu turystycznego.
- Poznanie terenów GWPK, Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Gostynińsko –
Włocławskie” pod kątem walorów przyrodniczych i kulturowych – szlaki
rowerowe.
Przebieg:
Wprowadzenie do zajęć:
- Zasady przygotowania sprzętu rowerowego, zasady zachowania się w terenie.
- Zasady posługiwania się atlasami i kluczami do oznaczania roślin i zwierząt.
- Zajęcia terenowe/ rowerowe po najbliższej okolicy
Aktywności wykorzystane w opisywanych zajęciach pochodzą z programu edukacji
ekologicznej „Krąg”.
Proponowane warsztaty:
Zajęcia przyrodniczo- kulturowe
I warsztat - „ Tropem zwierząt”, „Zapach lasu”.
- Dojazd autobusem do „SSM – Zielonej Szkoły” w Sendeniu; następnie przesiadka
na rowery, dojazd ścieżką rowerową do Łącka do Rezerwatu leśno – jeziornego
„Dąbrowa Łącka”.
215
-
-
-
-
-
-
Plenerowa opowieść leśnika na temat życia lasu, dokarmianie zwierząt,
rozpoznawanie tropów, poznawanie szlaków wędrówki zwierząt, zagadnienia
gospodarki leśnej (zalesienia, odnowienia cięcia pielęgnacyjne i rębne).
Przejazd do leśnej kaplicy Św. Huberta – opowieść o patronie myśliwych. Następnie
przejazd nad brzegiem Jeziora Łąckiego Dużego oraz informacje o życiu jeziora
(flora i fauna).
Przejazd rowerowy do centrum Łącka -zwiedzanie Stada Ogierów z 1820r.,
powozowni, historia oglądanych obiektów, opowieść o koniach zwycięzcach
zawodów hipicznych.
Przejazd rowerami do siedziby Nadleśnictwa Łąck- zwiedzenie Izby Edukacji
Leśnej i Izby Pamięci Historycznej, wyłuszczarni nasion.
Przejazd rowerami po ścieżce dydaktycznej w Leśnym Kompleksie Promocyjnym
„Lasy Gostynińsko – Włocławskie”, opowieść o ciekawych obiektach
przyrodniczych na trasie kolejnych stacji ścieżki.
Zaproszenie do rezerwatu „Jastrząbek”- podczas przejazdu rowerowego pogadanka
o lesie, jego wzroście i pielęgnacji oraz łowieckie opowieści o rozpoznawaniu
zwierzyny po tropach i śladach jej bytowania, dokarmianiu i hodowli zwierzyny
łownej.
Dojazd do Jeziora Sendeń – pogadanka na temat otaczającej przyrody.
Śladem starych wiejskich chat – opowieść o opuszczonych wiejskich osadach.
Na koniec powrót do Sendeniu, ognisko wraz z pieczeniem kiełbasek.
II warsztat - „Walory otuliny Gostynińsko – Włocławskiego Parku
Krajobrazowego” - wyjazd rowerowy dla uczestników „SSM – Zielonej Szkoły”
w Sendeniu po terenach gminy Łąck.
Przykładowe trasy:
TRASA 1
Sendeń – Łąck ( Nadleśnictwo(opis zajęć poniżej), Hala Sportowa, Stado Ogierów,
Kapliczka Św. Huberta), Pasieka Pszczelarska z degustacją miodu– Zdwórz – Łąck –
Sendeń.
Obiekty przyrodniczo - kulturowe na trasie: Rezerwat Dąbrowa Łącka, rezerwat
Korzeń, rzeźba polodowcowa, jeziora: Łąckie Duże, Łąckie Małe, pasieka
pszczelarska Zdworskie, ozdobny ogród przydomowy w Zdworzu.
Długość trasy – 24 km.
Czas zajęć edukacyjnych – 5 godzin.
Warsztaty przyrodnicze w Nadleśnictwie Łąck
1. Przyjazd grupy autokarem do Sendenia oraz przesiadka na rowery i wyjazd
rowerowy do Łącka.
2. Przejazd rowerowy przez ścieżkę dydaktyczną biegnącą przez najładniejsze
fragmenty łąckich lasów.
3. Zwiedzanie wyłuszczarni szyszek – obiekt zabytkowy, zbudowany w 1921 roku
wraz z magazynem szyszek zbudowanym w latach 50-tych XX wieku.
4. Zwiedzanie ekspozycji przyrodniczej pokazującej zwierzęta i ptaki żyjące
w naszych lasach.
216
5. Dla chętnych uczestników skorzystanie z pola edukacyjnego wraz z placem
rekreacyjnym, które wyposażone jest w urządzenia poprawiające sprawność ruchową.
6. Przejazd ścieżka rowerową do szkółki leśnej w Woli Łąckiej wraz z przechowalnią
sadzonek i nasion (funkcjonuje od 1982 roku, produkuje się na niej ok. 950 tysięcy
sadzonek, ponad dwudziestu gatunków drzew i krzewów leśnych rocznie).
PASIEKA PSZCZELA – przejazd rowerami od Kapliczki św. Huberta
-
Praktyczne zapoznanie z specyfiką pracy w pasiece i zasadami jej funkcjonowania.
Obserwacja pracy rodziny pszczelej i ogólna informacja o jej biologii
Omówienie i pokaz podstawowych produktów pszczelich.
Degustacja i pokaz miodów.
Pokaz urządzeń i sprzętu pszczelarskiego.
TRASA 2
Sendeń – Łąck – Zdwórz – Zofiówka – Koszelówka (galeria malarska p. Alojzego
Balcerzaka) – Matyldów – Zaździerz – Łąck – Sendeń.
Obiekty przyrodnicze na trasie: Rezerwat Dąbrowa Łącka, rezerwat Korzeń,
rzeźba polodowcowa, jeziora: Łąckie Duże, Łąckie Małe, Zdworskie, ozdobny
ogród przydomowy w Zdworzu.
Długość trasy – 29 km.
Czas zajęć edukacyjnych – 6 godzin.
TRASA 3
Sendeń – Jezioro Sendeńskie – rezerwat Jastrząbek – jezioro Jeziorko – Krzywy Kołek
– Skrwa Lewa – Sendeń z uwzględnieniem Obszaru Natura 2000 „Uroczyska Łąckie”.
Trasa obfitująca w obiekty polodowcowe bardzo charakterystyczne dla
młodoglacjalnej rzeźby terenu gminy Łąck.
Możliwość odwiedzenia artysty ceramika mieszkającego w gajówce.
Przykładowy program zajęć w pracowni ceramicznej w ramach „SSM - Zielonej
Szkoły” nt.: „Zapoznanie z zagadnieniami ceramiki ludowej i artystycznej
połączone z wykonywaniem przedmiotów z gliny i innych mas”.
1. Przejazd rowerami z Sendenia do gospodarstwa p. Jacka Skwarneckiego. Ogólne
wprowadzenie uczniów w zagadnienia ceramiki (historia, materiały, technologie).
2. Pokaz i omówienie obrazów wykonanych unikatową, ceramiczną techniką
malarską.
3. Pokaz pracy na kole garncarskim.
4. Samodzielne wykonanie przez uczniów przedmiotów z gliny i innych mas (małe
rzeźby, naczynia, biżuteria, przedmioty toczone na kole).
5. Wypalanie w piecu garncarskim przedmiotów wykonanych przez uczestników.
6. W trakcie długotrwałego procesu suszenia i wypalania (ok. 2 godzin) organizowane
są zajęcia dodatkowe w zależności od wieku i zainteresowań, np. elementy szkoły
217
przetrwania takie jak: przechodzenie po linie czy rozpalanie ogniska mokrym
drzewem.
7. Z uwagi na położenie pracowni artysty (śródleśna enklawa) zajęcia są dodatkowo
urozmaicone opowieścią o życiu blisko natury – bez prądu i telewizji.
8. Powrót rowerami do Sendenia.
Długość trasy – 14 km.
Czas zajęć edukacyjnych – 4 godziny.
TRASA 4
Sendeń – Jezioro Drzezno (rezerwat przyrody) - Jezioro Białe – Lucień (zabytkowy
kościół, szkoła – letnia galeria malarska) – jezioro Sumino – stanica harcerska
Gorzewo – Sendeń.
Młodoglacjalna rzeźba terenu, jeziora polodowcowe.
Długość trasy – 18 km.
Czas zajęć edukacyjnych – 4 godziny.
Możliwość wydłużenia trasy do ośrodka wypoczynkowego w Miałkówku nad
jeziorem Lubieńskim (+1 godzina).
TRASA 5
Sendeń – Korzeń ( Szkoła Podstawowa im. W Reymonta – Muzeum Wsi Polskiej,
kościół parafialny) – narzutowy głaz polodowcowy – grób partyzanta w lesie koło
Annopola – Łąck – Sendeń.
Długość trasy – 25 km.
Czas zajęć edukacyjnych – 5 godzin.
III warsztat – ZAJĘCIA ROWEROWE połączone z edukacją ekologiczną.
-
-
-
Szlak żółty rowerowy
(kierunek Góry – przy
cegielni) – ok. 10 km
Szlakiem do tunelu –
okoo 7 km.
Wycieczka w kierunku
Grabiny (do tunelu,
leśnictwo Podgórze) –
powrót ścieżką
dydaktyczną do Łącka –
17 km.
Szlakiem czerwonym
(dookoła Jeziora
Sendeńskiego – do Dębu
Napiórkowskiego) około
6 km.
218
Tematyka zajęć:, Co to jest rezerwat przyrody i jak go dzielimy? Jakie zakazy
obowiązują w rezerwatach? Wyłuszczarnia nasion.
Budowa lasu: warstwy, ocena najbardziej i najmniej nasłonecznionego piętra lasu,
wyróżnianie pięter lasu z przykładami. Wykorzystanie lasu dla potrzeb człowieka.
Określenie wieku drzew (rośliny iglaste). Mierzenie przyrostów sosny, przyczyny
różnych ich wielkości.
Fazy rozwojowe drzewostanów (uprawa, młodnik, tyczkowina itp.).
Dlaczego stare drzewa rosną w młodym drzewostanie? Młode pokolenie lasu
(odnowienie naturalne). Dominujące gatunki drzew. Na podstawie kory określamy
gatunek drzewa. Korony drzew, – kiedy widać, że drzewo jest chore?
Bagno – zależności organizmów współbytujących w bagnie.
Warsztat IV - PROPOZYCJA EDUKACJI PRZYRODNICZO LEŚNEJ.
Obiektem edukacji są bezpośrednio sąsiadujące z wsią Sendeń tereny rolne i leśne
oraz jeziora, torfowiska, bagna. Dla realizacji poznawczych celów w/w terenów
proponuje się zaimprowizowane szlaki wg następujących tras:
I – trasa rowerowa 10 km, prowadząca przez rezerwat Jastrząbek, Świetlistą Dąbrowę,
śniadanie pod myśliwską wiatą, powrót koło jeziora Sendeń.
II – trasa rowerowa do rezerwatu Łąck.
III – trasa rowerowa do rez. Jastrząbek z 200 -letnim drzewostanem modrzewiowym,
łącznie z drugim śniadaniem spożywanym w uroczysku Jeziorkowo.
IV – trasa rowerowa zaprojektowana dla zwiedzenia czterech rezerwatów Jastrząbek,
Łąck, Dąbrowa Łącka, Korzeń. Do pokonania szlak ok. 20km. Przewidywany czas
4-5 godz.
Podczas przemieszczania się wzdłuż w/w tras młodzież będzie miała umożliwione
zapoznanie się z całokształtem zagadnień botanicznych i zoologicznych, gospodarki
leśnej łowieckiej, rybackiej, jak również aspektami ochrony środowiska i ochrony
przyrody. Szeroka gama zbiorowisk roślinnych występujących na tym terenie pozwoli
na naukę rozpoznawania gatunków roślin towarzyszących poszczególnym siedliskom
oraz poznawanie gatunków chronionych, jak: rosiczka, wawrzynki, lilia złotogłów.
Przemieszczanie
się
przez
drzewostany
umożliwi
demonstrowanie
w poszczególnych obiektach elementów gospodarki leśnej jak: zalesienia, odnowienia,
pielęgnowanie lasu, cięcie pielęgnacyjne i rębne.
W zależności od pory roku uczestnikom „SSM – Zielonej Szkoły” w Sendeniu
proponuje się naukę rozpoznawania owadów, ptaków oraz ich głosów.
Dzięki bogatym zwierzostanom występującym na tym terenie młodzież zapozna się
z zasadami gospodarki łowieckiej a w tym rozpoznawanie zwierzyny, jej tropów,
śladów jej bytowania.
Dla amatorów fotografowania i filmowania zwierzyny mogą być udostępnione
ambony myśliwskie.
Przed rozpoczęciem części terenowej przewiduje się jednogodzinne spotkanie
poświecone zapoznaniu się z zasadami zachowania się w zwiedzanych obiektach, jak
również umożliwi osobom prowadzącym wędrówki poznanie zainteresowań
młodzieży i jej potrzeb w zakresie edukacji przyrodniczo- leśnej.
219
Warsztat V
Walory krajoznawcze Gostynińsko – Włocławskiego Parku Krajobrazowego oraz
jego otuliny - wyjazd rowerowy z „ SSM – Zielonej Szkoły” w Sendeniu.
Rozdanie mapek rowerowych „Rowerem po Łącku i okolicach” uczestnikom
wycieczki rowerowej.
- omówienie szlaków turystycznych (pieszych, rowerowych),
- wyjazd trasą Łąck – Sendeń – Soczewka (zwiedzanie pomnika przyrody 200
letniego dębu szypułkowego oraz efektownego dwu pniowego jałowca 135 letniego,
dojazd do Krzywego Kołka. Jadąc tą drogą mijamy głównie drzewostan sosnowy,
nie brak tu jednak świerków, brzóz oraz leszczyny. Mijamy również wiele okopów,
jeden z nich to długi rów przeciw pancerny, który został wykopany w czasie
okupacji hitlerowskiej przez mieszkających w okolicy Polaków, zmuszonych do tej
pracy przez Niemców. Mniejsze rowy przystosowane były do strzelania leżąc,
głębsze do strzelania klęcząc).
W Krzywym Kołku znajdują się zabudowania mieszkalne oraz wygrodzony
wybieg dla koni i stajnie. Jadąc dalej dojeżdżamy do pozostałości budowli po starym
młynie wodnym na rzece Skrwie Lewej. W tym miejscu można podziwiać bardzo
stare drzewo, stare wierzby, drzewostan świerkowo – jesionowo – olchowy, las
mieszany
z przewagą sosny, dębu, brzozy z domieszką świerku, lipy i jawora,
Powrót na oznakowany szlak, wzdłuż którego widoczne są rowy strzeleckie, dojazd
do betonowego bunkra z okresu II wojny światowej.
Bunkier jest dobrze zachowany. Następnie kierujemy się w stronę ulicy, która
na prawo prowadzi do Sendeniu a na lewo do Soczewki. My jedziemy prosto,
ponieważ w lesie jakieś 40m od drogi znajduje się kolejny bunkier.
Powrót do „SSM -Zielonej Szkoły” w Sendeniu.
Warsztat VI
Zajęcia terenowe nad wodą - Poznajemy warunki życia w wodzie.
Cele zajęć terenowych
- poznanie właściwości wody stawowej, jako środowiska życia organizmów,
- znajomość nazw kilku gatunków roślin i zwierząt wodnych,
- znajomość przystosowań wybranych roślin i zwierząt do życia w wodzie,
- poznanie prostych łańcuchów pokarmowych występujących w środowisku wodnym,
- znajomość sposobów ochrony wody.
Umiejętności:
- rozpoznawanie organizmów wodnych,
- charakteryzowanie wody, jako środowiska życia,
- porównanie warunków życia na lądzie z warunkami życia w wodzie,
- przeprowadzenie prostych obserwacji i pomiarów,
- wnioskowania i uogólniania na podstawie analizy wykonywanych zadań,
- uzasadnienie znaczenia czystości wody dla prawidłowego funkcjonowania życia
w wodzie.
220
Spis treści
Wstęp ...................................................................................................................................................... 3
Temat: Obserwacje stanu pogody. Jak powstają kwaśne deszcze?...................................................... 12
Temat: Spotkanie z Przyrodą – próba odpowiedzi na pytanie, – „W jaki sposób możemy pomóc
zagrożonej przyrodzie?” ....................................................................................................................... 16
Temat: Segregujemy odpady ................................................................................................................ 21
Temat: Zrównoważona szkoła (Klasy 4-6, lekcje przyrody) ............................................................... 24
Temat: Działania na ułamkach zwykłych ............................................................................................ 25
Temat: Klimat, zmiany klimatu ........................................................................................................... 28
Temat: „ My dla Ziemi i dla regionu” .................................................................................................. 30
Temat: Ochrona przyrody w Płocku i okolicy ..................................................................................... 37
Temat: Moja rodzina a śmieci .............................................................................................................. 63
Temat: „Na ratunek Eko – Wróżce”..................................................................................................... 66
Temat: Zdrowa żywność a biożywność. .............................................................................................. 72
Temat: Turniej matematyczny z elementami ekologii z zakresu edukacji ekologicznej opartej na
zrównoważonym rozwoju: „Matematyka jest wszędzie”. ................................................................... 94
Temat: Tworzywa sztuczne - właściwości i zastosowania ................................................................ 101
Temat: Ich lebe umweltbewusst – utrwalenie słownictwa związanego z zanieczyszczeniem
środowiska. ......................................................................................................................................... 106
Temat: Sprawiedliwy handel- etyczny i ekologiczny. ....................................................................... 121
Temat: Miejsce człowieka w przyrodzie ............................................................................................ 129
Temat: „Rady na odpady” .................................................................................................................. 132
Temat: Pomniki przyrody w Płocku ................................................................................................... 136
Temat: Z ekologią za pan brat ............................................................................................................ 148
Temat: Projekt cyklu działań z zakresu edukacji ekologicznej opartej na zrównoważonym rozwoju
pod nazwą „My dla Ziemi i dla regionu” ........................................................................................... 155
Temat: Postaw na zrównoważony rozwój – czyli mądre rady na uciążliwe odpady!!! ..................... 182
Temat: Program edukacji ekologicznej na lekcjach matematyki w klasach IV- VI ......................... 192
Temat: Program Selektywna zbiórka surowców wtórnych w szkole ................................................ 196
Temat: Projekt ekologiczny Pomagajmy Ziemi – codziennie do realizacji przez koło ekologiczne
Ekofani – uczniów kl. V-VI w Szkole Podstawowej w Majdanie w roku szkolnym 2009/2010 ..... 203
Temat: Azbest w moim otoczeniu – ścieżka edukacyjna ................................................................... 207
Temat: Konspekt zajęć warsztatowych „Z Wisłą – nasza przyszłość” .............................................. 209
Temat: „Zrównoważony transport - rower szansą dla zdrowia i środowiska”.................................. 214
221