7D Raport GATS pol 1-80:Layout 1.qxd

Globalny sondaż dotyczący
używania tytoniu
przez osoby dorosłe (GATS)
Polska 2009-2010
Polska 2009-2010
Globalny sondaż dotyczący
używania tytoniu
przez osoby dorosłe
(GATS)
Spis Treści
Słowo wstępne
str. 6
Podziękowania
str. 7
Streszczenie
str. 9
1. Wprowadzenie
str. 12
1.1 Globalne straty wywołane używaniem tytoniu
1.2 Polska - ogólne informacje o kraju
1.3 Straty spowodowane paleniem tytoniu w Polsce
1.4 Regulacje ograniczające używanie tytoniu w Polsce
1.5 Globalny sondaż dotyczący używania tytoniu przez osoby dorosłe (GATS)
– podstawowe informacje
2. Metodologia
str. 19
3. Charakterystyka badanej populacji
str. 24
4. Palenie tytoniu
str. 30
4.1 Postawy wobec palenia według płci
4.2 Palenie różnych produktów tytoniowych według wybranych cech demograficznych
4.3 Postawy wobec palenia według różnych cech demograficznych
4.4 Charakterystyka palenia według wybranych cech demograficznych
4.4.1 Liczba wypalanych codziennie papierosów
4.4.2 Wiek rozpoczęcia codziennego palenia
4.4.3 Długość codziennego palenia
4.4.4 Wskaźniki uzależnienia od tytoniu
5. Zaprzestanie palenia tytoniu
str. 37
5.1 Współczynnik zaprzestania palenia według płci oraz wybranych cech demograficznych
5.2 Długość okresu niepalenia wśród ekspalaczy według płci i wybranych cech demograficznych
5.3 Podjęte próby zaprzestania palenia według wybranych cech demograficznych
3
5.4 Zaprzestanie palenia oraz szukanie pomocy w placówce opieki zdrowotnej według
wybranych cech demograficznych
5.5 Długość okresu abstynencji od tytoniu w trakcie ostatniej nieudanej próby rzucenia palenia
5.6 Stosowane metody zaprzestania palenia
5.7 Zamiary dotyczące zaprzestania palenia
5.8 Główne przyczyny zaprzestania palenia
6. Bierne palenie
str. 44
6.1 Narażenie na dym tytoniowy w domu
6.2 Narażenie na dym tytoniowy w pomieszczeniach zamkniętych w miejscach pracy
6.3 Zasady dotyczące palenia w domu i miejscu pracy respondenta a jego postawa wobec palenia
6.4 Narażenie na dym tytoniowy w miejscach publicznych
6.5 Unikanie niektórych miejsc publicznych z powodu dymu tytoniowego
7. Ekonomiczne aspekty palenia tytoniu
str. 50
7.1 Marka papierosów produkowanych fabrycznie nabyta w trakcie ostatniego zakupu
7.2 Miejsce ostatniego zakupu papierosów
7.3 Wydatki na papierosy
7.4 Palenie papierosów pochodzących z nielegalnego źródła
8. Informacja na temat tytoniu
str. 53
8.1 Informacje o szkodliwości palenia i zachęcające do jego zaprzestania
8.2 Skuteczność ostrzeżeń zdrowotnych na paczkach papierosów
8.3 Marketing papierosów
9. Postrzeganie, wiedza i postawy wobec palenia tytoniu
9.1 Przekonanie, że palenie wywołuje poważne choroby
9.2 Przekonanie, że bierne palenie wywołuje poważne choroby
9.3 Przekonanie, że niektóre rodzaje papierosów są mniej szkodliwe od innych
9.4 Przekonanie, że palenie papierosów prowadzi do uzależnienia
9.5 Przekonania dotyczące zdrowotnych następstw używania tytoniu bezdymnego
9.6 Poparcie dla ograniczenia używania tytoniu
9.6.1 Opinie dotyczące różnych przepisów ograniczających używanie tytoniu
9.6.2 Opinie dotyczące całkowitego zakazu palenia w różnych miejscach publicznych
4
str. 57
9.6.3 Opinie dotyczące całkowitego zakazu palenia w różnych sytuacjach
10. Podsumowanie i rekomendacje
str. 62
10.1 Palenie w Polsce – porównanie wyników badania GATS
z rezultatami poprzednich badań sondażowych
10.2 Wskaźniki MPOWER i implikacje dla polityki zdrowotnej w Polsce
10.3 Wnioski i zalecenia
Piśmiennictwo
str. 68
Spis tabel
str. 73
Spis rysunków
str. 78
Tabele
str. 81
Załączniki
Załącznik A: Kwestionariusz badania GATS
str. 137
Załącznik B: Plan doboru próby
str. 181
Załącznik C: Szacowanie błędów losowych
str. 187
Załącznik D: Osoby odpowiedzialne za realizację badania GATS w Polsce
str. 200
Załącznik E: Ustawodawstwo ograniczające palenie tytoniu w Polsce
str. 202
Załącznik F: Wskaźniki MPOWER - podsumowanie
str. 206
Załącznik G: Słownik pojęć
str. 208
5
Słowo wstępne
W Polsce epidemia tytoniowa zabija co roku kilkadziesiąt tysięcy osób w wieku pełnej produktywności. Znacznie większą
liczbę upośledza niepełnosprawnością lub ograniczeniem potencjału rozwojowego. Choroby odtytoniowe (głównie nowotwory złośliwe, choroby serca i naczyń, nienowotworowe choroby płuc) generują znaczną część kosztów świadczeń zdrowotnych. Skalę problemu określa rozpowszechnienie palenia tytoniu w naszym społeczeństwie obejmujące ponad 9 mln
dorosłych osób, a także złożoność tego zjawiska – głębokie i silne uwarunkowanie społeczne, obyczajowe i ekonomiczne.
Dlatego w strategii ochrony zdrowia przed przewlekłymi chorobami niezakaźnymi zapobieganie narażeniu na dym tytoniowy należy do najważniejszych i najpilniejszych zadań, ale ze względu na złożone uwarunkowania – do zadań najtrudniejszych.
Dla projektowania trafnych i skutecznych przedsięwzięć służących ograniczeniu palenia tytoniu zasadnicze znaczenie ma
dokładne poznanie zachowań związanych z paleniem tytoniu w różnych środowiskach społecznych oraz ustalenie ich
związku z dotychczasowymi działaniami informacyjnymi, edukacyjnymi i legislacyjnymi.
Obecnie dysponujemy znaczną wiedzą na temat istoty zagrożenia epidemią tytoniową i jego różnorakich skutków. Od kilkunastu lat mamy dobre doświadczenia praktyczne w rozwiązaniach prawnych i wdrażaniu skutecznych rozwiązań programowych, które przyniosły istotną poprawę sytuacji i potwierdziły trafność kierunku i celów polityki zdrowotnej w tej
dziedzinie. Potrzebna jest jednak intensyfikacja działań i przyspieszenie pożądanych zmian w kulturze i zachowaniach
zdrowotnych ludności, a przede wszystkim bardzo szczegółowa i rzetelna diagnoza obecnego stanu epidemii tytoniowej
w naszym kraju.
Uczestnicząc w światowym ruchu na rzecz uwalniania ludności od epidemii chorób odtytoniowych korzystamy z bogactwa
międzynarodowego dorobku intelektualnego i doświadczeń praktycznych. Dzięki pomocy Światowej Organizacji Zdrowia
inicjującej i koordynującej współpracę międzynarodową w dziedzinie ochrony zdrowia, a także wsparciu ze strony
Amerykańskiego Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom (CDC), Fundacji CDC, Szkoły Zdrowia Publicznego im.
Bloomberga Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa oraz innych organizacji działających w ramach Globalnej Inicjatywy Bloomberga
na rzecz Ograniczania Używania Tytoniu uzyskaliśmy możliwość dokonania takiej diagnozy za pomocą wystandaryzowanego narzędzia i sprawdzonej w wielu krajach metody badawczej. Przeprowadzone badanie używania tytoniu dostarcza ważnych informacji o poglądach, zachowaniach i postawach dorosłych mieszkańców Polski w tym zakresie, a także
o rozpowszechnieniu i wzorach konsumpcji tytoniu w różnych środowiskach społecznych. Sposób przeprowadzenia badania, zastosowane narzędzia badawcze, współpraca i pomoc ze strony ekspertów WHO, CDC i polskich placówek
naukowych pozwoliła uzyskać wartościowe dane do analiz porównawczych na tle innych krajów Europy i świata, dzięki
którym możemy zracjonalizować niektóre elementy krajowej strategii zwalczania epidemii tytoniowej i poprawić efektywność
ochrony zdrowia.
Adam Fronczak
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia
6
Podziękowania
Globalny sondaż dotyczący używania tytoniu przez osoby
dorosłe (ang. Global Adult Tobacco Survey - GATS)
przeprowadzony w Polsce w latach 2009-2010 został
pomyślnie zakończony dzięki staraniom i zaangażowaniu
licznych instytucji i osób na różnych etapach badania.
Chcielibyśmy podziękować wszystkim, którzy wzięli udział
w pracy nad badaniem i przyczynili się do jego sukcesu.
Przede wszystkim jesteśmy wdzięczni Dr. Adamowi Fronczakowi, Podsekretarzowi Stanu w Ministerstwie Zdrowia, za
nieocenioną pomoc w trakcie prowadzenia prac badawczych.
Szczególne podziękowanie należy się trzem instytucjom,
które zrealizowały badanie GATS w Polsce: Centrum
Onkologii-Instytutowi im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, Warszawskiemu Uniwersytetowi Medycznemu oraz Pentor Research International.
Spośród osób z Centrum Onkologii-Instytutu najwyższe
wyrazy uznania składamy Prof. Witoldowi Zatońskiemu,
Kierownikowi Zakładu Epidemiologii i Prewencji Nowotworów, za efektywny nadzór i koordynację zadań, które
wykonywało Centrum Onkologii w ramach realizacji badania GATS oraz za redakcję naukową raportu badawczego.
Chcielibyśmy także podziękować Panu Krzysztofowi Przewoźniakowi za stałe kierowanie zadaniami badawczymi
GATS, w szczególności za jego wielki wkład w przygotowanie krajowej wersji kwestionariusza GATS, projektu analizy danych i końcowej wersji raportu badawczego.
Chcielibyśmy również wyrazić naszą wdzięczność Panu
Jakubowi Łobaszewskiemu za jego pracę nad przygotowaniem elektronicznej wersji kwestionariusza badawczego,
szkolenie personelu badań terenowych oraz wkład w opracowanie wstępnej wersji raportu badawczego. Dziękujemy
Panu Januszowi Sierosławskiemu za jego profesjonalną
ocenę wstępnej analizy statystycznej i porównanie wyników
badania GATS z wynikami wcześniejszych polskich sondaży
dotyczących zachowań i postaw wobec palenia tytoniu.
Jesteśmy także wdzięczni Panu Januszowi Jaworskiemu za
jego pracę nad redakcją techniczną, drukiem i rozpowszech-
nieniem raportu krajowego oraz Pani Kindze Janik-Koncewicz
za pomoc w organizacji warsztatu poświęconego analizie
danych i opracowaniu raportu z badania GATS w Polsce.
Chcielibyśmy również podziękować Pani Joannie Szwechowicz i Pani Marii Przewoźniak za ich profesjonalne
wsparcie logistyczne i pomoc administracyjną w realizacji
badania.
Spośród osób z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
chcielibyśmy wyrazić naszą wdzięczność Prof. Bolesławowi
Samolińskiemu, Kierownikowi Zakładu Profilaktyki Zagrożeń
Środowiskowych i Alergologii, za koordynację wszystkich
zadań, które zostały wykonane przez Uniwersytet w ramach
realizacji badania GATS. Dr. Filipowi Raciborskiemu należą
się szczególne słowa uznania i wdzięczności za profesjonalne i zaangażowane kierowanie zadaniami badawczymi
GATS, a szczególnie za jego wielki wkład w przygotowanie
krajowej próby badawczej, przeprowadzenie badań
terenowych, udział w opracowaniu wstępnej analizy statystycznej wyników badania i nadzór nad realizacją badań
terenowych. Chcielibyśmy również podziękować Dr.
Danielowi Paczesnemu i Panu Adamowi Lusawie za sprawowanie kontroli nad systemem informatycznym badania
i wsparcie techniczne jego realizacji. Dziękujemy także Pani
Anecie Tomaszewskiej, Panu Piotrowi Samel-Kowalikowi
i Panu Arturowi Walkiewiczowi za olbrzymie zaangażowanie
w realizację badania GATS oraz Panu Jackowi Borowiczowi
za wsparcie logistyczne i Dr. Zbigniewowi Wawrzyniakowi
za konsultację statystyczną wyników badania oraz istotny
wkład w kontrolę jakości danych.
Chcielibyśmy także przekazać podziękowania Dr. Jerzemu
Głuszyńskiemu, wiceprezesowi Pentor Research International
za nadzorowanie wszystkich zadań prowadzonych przez ten
ośrodek. Dziękujemy Pani Annie Kowalewskiej, Panu Jackowi
Szutowi i Panu Arturowi Kordykiewiczowi za ich pomoc
w płynnym przeprowadzeniu badań terenowych GATS.
Dziękujemy także Dr. Wojciechowi Kłosińskiemu i Panu
Tadeuszowi Parchimowiczowi z Departamentu Zdrowia Publicznego w Ministerstwie Zdrowia za ich cenny wkład podczas oceny raportu badawczego.
Jesteśmy wdzięczni Głównemu Inspektoratowi Sanitarnemu,
w tym Dr. Przemysławowi Bilińskiemu, Zastępcy Głównego
Inspektora Sanitarnego oraz Wojewódzkim i Powiatowym
Stacjom Sanitarno-Epidemiologicznym, za zapewnienie zespołom badawczym GATS wsparcia logistycznego i udostępnienie listów przewodnich do respondentów.
Jesteśmy również wdzięczni za ogromną pomoc ze strony
Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) w Warszawie za
dostarczenie informacji niezbędnych do doboru próby i realizacji badania.
Chcielibyśmy wyrazić wdzięczność Światowej Organizacji
Zdrowia (WHO), Amerykańskiemu Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom (CDC) oraz Fundacji CDC za owocną
współpracę i wsparcie techniczne projektu.
7
Dziękujemy za pomoc i współpracę członkom Komitetu ds.
Oceny Kwestionariusza GATS, Komitetu ds. Oceny Doboru
Próby i Komitetu ds. Oceny Analizy Badawczej za ich merytoryczny wkład w dostosowanie dokumentów badawczych
do standardów międzynarodowych obowiązujących wszystkie kraje realizujące badanie GATS.
Ogromnie dziękujemy za wsparcie badania przez centralę
WHO oraz jego Biuro Regionalne i Krajowe, szczególnie za
pomoc ze strony Dyrektor Biura WHO w Polsce, Dr Pauliny
Miśkiewicz i Dr Kristiny Mauer- Stender z Biura Regionalnego
WHO w Europie. Szczególne słowa uznania i wdzięczności
należą się Dr Dorocie Kalecie, która z ramienia Krajowego
Biura WHO odpowiadała za koordynację realizacji badania GATS w Polsce w latach 2008-2010 i zapewniła warunki
dla sprawnej współpracy wszystkich instytucji w kluczowych
fazach realizacji projektu. Dziękujemy również pani Annie
Kozieł z Biura WHO w Polsce za profesjonalną koordynację
implementacji projektu GATS i procesu rozpowszechniania
jego wyników.
Chcielibyśmy podziękować Dr Lubnej Bhatti i Panu
Sameerowi Pujariemu z WHO w Genewie za ich wkład
i wsparcie techniczne oraz koordynację działań badawczych. Wspierali oni projekt w zakresie zarządzania danymi
i ich agregacji, programowania elektronicznej wersji kwestionariusza badawczego oraz szkolenia zespołu realizującego GATS w Polsce.
Jesteśmy także niezmiernie wdzięczni za współpracę
i wsparcie techniczne ze strony Amerykańskiego Centrum
Zwalczania i Zapobiegania Chorobom (CDC). Dziękujemy
za znakomitą współpracę i wielkie wsparcie udzielone wszystkim osobom i instytucjom realizujących GATS w Polsce
przez Dr Samirę Asmę, Dyrektora Działu Ograniczania Tytoniu w Skali Globalnej w CDC.
Szczególnie chcielibyśmy podziękować Dr. Krishnie Mohanowi Palipudiemu, kierującemu ze strony CDC realizacją
badania GATS w Polsce, za jego stałą pomoc techniczną
i ogromne wsparcie na wszystkich etapach implementacji
badania. Podziękowania należą się także Panu Jeremiemu
Mortonowi, metodologowi badania, oraz Dr Lindzie Andes
i Pani Glendzie Blutcher za profesjonalną pomoc techniczną
i statystyczną w trakcie adaptacji procedur GATS do
warunków badawczych w Polsce oraz podczas analizy
i prezentacji danych. Jesteśmy także wdzięczni za wsparcie
administracyjne udzielane nam przez Panią Stephanie Hess
podczas realizacji projektu.
Chcemy także bardzo podziękować Fundacji CDC, która
udostępniła nam najnowocześniejszy sprzęt elektroniczny,
który posłużył do zbierania danych. Szczególną
wdzięczność chcielibyśmy wyrazić Panu Williamowi Parze
za koordynację projektu ze strony Fundacji i jego osobiste
zaangażowanie w realizację badania oraz Panu Brandonowi Tally’emu za doradzanie i pomoc w kwestiach administracyjnych i budżetowych.
8
Podziękowania te nie byłyby pełne bez przekazania
wyrazów wdzięczności ankieterom, kierownikom badań
terenowych i zespołowi informatycznemu za ich ciężką pracę
w zbieraniu danych dla potrzeb badania GATS w Polsce.
Jesteśmy też ogromnie wdzięczni personelowi administracyjnemu, księgowemu i innym pracownikom Centrum
Onkologii-Instytutu w Warszawie, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego i Pentor Research International za ich
stałą i owocną współpracę podczas implementacji projektu.
Na koniec chcielibyśmy podziękować wszystkim dorosłym
mężczyznom i kobietom w Polsce, którzy bezinteresownie
poświęcili swój czas i z ogromną cierpliwością odpowiadali
na pytania obszernego kwestionariusza ankiety.
Ministerstwo Zdrowia
Streszczenie
2. Najważniejsze wyniki
Palenie tytoniu
W Polsce codziennie pali tytoń 33,5% dorosłych mężczyzn
(5,2 miliona) i 21% dorosłych kobiet (3,5 miliona), łącznie
27% (8,7 mln) dorosłych Polaków. W Polsce jest również
ponad milion okazjonalnych palaczy (około 3,3% u obu płci).
Codzienni i okazjonalni palacze stanowią 30,3% populacji,
łącznie 9,8 miliona, w tym 36,9% mężczyzn i 24,4% kobiet.
1. Skrócony opis badania
Celem badania GATS było zebranie porównywalnych
w skali międzynarodowej danych dotyczących używania
tytoniu i sposobów ograniczenia tego zjawiska. Dokonano
tego przy użyciu standaryzowanego kwestionariusza oraz
zachowaniu tych samych procedur doboru próby, zbierania danych i zarządzania nimi we wszystkich krajach
prowadzących badanie.
W celu zapewnienia reprezentatywności wyników badania w skali kraju, uwzględniając przy tym podział na
tereny wiejskie i miejskie oraz płeć respondentów, zastosowano trzywarstwowy dobór próby. Do badania wytypowano 14 000 gospodarstw domowych i ostatecznie
przeprowadzono 7 840 pełnych wywiadów z osobami
w wieku 15 i więcej lat, a ogólny wskaźnik odpowiedzi
(ang. response rate) wyniósł 65,1%. Sondaż GATS
w Polsce dostarczył informacji na temat palenia papierosów i używania tytoniu w innej formie, rzucania palenia, biernego palenia, ekonomicznych aspektów palenia
tytoniu oraz wiedzy, postaw i postrzegania używania tytoniu. Dane do sondażu zebrano za pomocą elektronicznych urządzeń przenośnych (palmtopów Hewlett
Packard iPAQ®).
Badanie GATS w Polsce było koordynowane przez Ministerstwo Zdrowia oraz biuro WHO w Polsce i przeprowadzone przez Centrum Onkologii - Instytut im. Marii
Skłodowskiej-Curie w Warszawie, Warszawski Uniwersytet
Medyczny oraz Pentor Research International. Wsparcie
merytoryczne zapewniły: Światowa Organizacja Zdrowia
(WHO), w tym Biuro WHO w Polsce, Amerykańskie Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom (CDC) oraz
Szkoła Zdrowia Publicznego im. Bloomberga Uniwersytetu
Johnsa Hopkinsa (JHBSPH). Badanie zostało wsparte finansowo przez organizację Bloomberg Philanthropies
w ramach Światowej Inicjatywy Bloomberga na rzecz
Ograniczania Używania Tytoniu.
Na obszarach wiejskich odsetek osób codziennie palących
wynosi 24.4%, okazjonalnie palących 3,5%, łącznie na wsi
obecnie pali 27,8% populacji, podczas gdy na obszarach
miejskich jest 28,6% codziennie palących oraz 3,3%
okazjonalnych palaczy (łącznie jest to 31,9% obecnie palących). W populacji mężczyzn mieszkających na wsi odsetki
codziennych i okazjonalnych palaczy oraz obecnie palących
wynoszą odpowiednio 32,1% i 3,5% oraz 35,7%, a wśród
mężczyzn z miast 34,4% i 3,2% oraz 37,7%. W populacji
kobiet zamieszkałych na wsi odsetki te są równe: 16,8%,
3,4% oraz 20,2%, a w miastach odpowiednio 23,5% i 3,3%
oraz 26,8%.
Biorąc pod uwagę poziom wykształcenia, najwyższy odsetek
codziennie palących odnotowano wśród dorosłych z wykształceniem zasadniczym zawodowym - wśród mężczyzn
45%, wśród kobiet 30,7%. Ogółem pali codziennie 39,1%
osób posiadający taki stopień wykształcenia. Obecnie (codziennie i okazjonalnie) pali 47,4% mężczyzn i 33,5% kobiet
w tej grupie (ogółem 41,6%). Wśród mężczyzn najrzadziej
palą osoby z wykształceniem wyższym (23,2%), a wśród kobiet osoby z wykształceniem podstawowym (11,7%).
Zdecydowana większość palaczy (94,7% tj. 9,3 miliona) pali
papierosy produkowane fabrycznie. Tytoniu bezdymnego
(tj. tabaki, tytoniu doustnego, tytoniu do żucia) używa obecnie w Polsce 0,5% (0,2 miliona) dorosłej populacji.
Średnia liczba papierosów wypalanych na dobę wśród
codziennych palaczy wynosi 18 sztuk w przypadku
mężczyzn i 16 sztuk w przypadku kobiet. Spośród obecnych
codziennych palaczy, 60,1% zapala pierwszego papierosa
w ciągu pierwszych 30 minut po przebudzeniu, w tym 22,9%
w ciągu pierwszych 5 minut. Co czwarta osoba (23%)
paląca budzi się w nocy i zapala papierosa. Zachowanie
takie deklaruje 24,2% mężczyzn oraz 21,2% kobiet.
Średnia długość codziennego palenia wśród mężczyzn,
którzy kiedykolwiek w swoim życiu palili codziennie wynosi
23,3 lata i jest ona o prawie dwa lata dłuższa niż wśród kobiet, które średnio palą 21,7 roku.
9
Wśród ogółu populacji zarówno mężczyźni, jak i kobiety
najczęściej deklarują, że codzienne palenie rozpoczęli
miedzy 18 a 24 rokiem życia (odpowiednio 53,9% i 56,5%).
Młodzi mężczyźni (w wieku 20-34) lat deklarują, że
rozpoczęli codzienne palenie w wieku 18,2 lat, podczas gdy
kobiety z tej samej grupy wiekowej zaczynały palić prawie
dwa lata później (w wieku 20,1 lat). Wśród wszystkich osób
dorosłych, 21,8% mężczyzn i 11,3% kobiet stanowią
ekspalacze (palący codziennie w przeszłości). Ogółem,
ekspalacze stanowią 16,3% populacji.
Zaprzestanie palenia
W grupie osób palących ponad jedna trzecia (35,1%) podjęła próbę rzucenia palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
57,2% obecnym palaczom oraz osobom, które zaprzestały
palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy i udały się w tym czasie z wizytą do lekarza bądź do placówki opieki zdrowotnej,
lekarz lub inny pracownik służby zdrowia zadał pytanie o to
czy palą tytoń, a 41,8% z nich doradził zaprzestanie palenia.
W tej grupie 25,2% używało środków farmaceutycznych
podczas prób zaprzestania palenia, a 3,5% zgłosiło się po
specjalistyczną poradę w tym zakresie. Ponad 50% osób
obecnie palących wyraża chęć zaprzestania palenia.
W ciągu następnego miesiąca lub w ciągu najbliższych 12
miesięcy chce to zrobić 31,5%, podczas gdy 18,6% deklaruje
chęć zaprzestania palenia, ale nie w ciągu najbliższego roku.
Wśród osób wyrażających chęć zaprzestania palenia więcej
było kobiet (53,1%) niż mężczyzn (48,1%).
Bierne palenie
Jeden na trzech respondentów (33,6%) twierdzi, że w ciągu
minionych 30 dni był narażony na bierne palenie w zamkniętym pomieszczeniu, w którym pracuje. Na tej podstawie szacuje się, że ok. 4,3 miliona osób przynajmniej raz w miesiącu
pali biernie w miejscu pracy. W przypadku osób niepalących
odsetek ten wynosi 26,8% (2,2 miliona).
Spośród dorosłych, którzy przebywali w ciągu ostatnich 30
dni w różnego rodzaju miejscach publicznych, 89,2% było
narażonych na wdychanie dymu tytoniowego w barach, pubach, klubach nocnych, klubach muzycznych oraz w dyskotekach, 53,9% - w restauracjach, kawiarniach i bistrach,
10,0% - w budynkach urzędów państwowych, 4,6% - w placówkach opieki zdrowotnej. W środkach transportu publicznego biernie paliło 8,4% respondentów. Co czwarty
ankietowany (24,6%) był narażony na bierne palenie podczas podróżowania prywatnym samochodem. W domach na
bierne palenie przynajmniej raz w miesiącu narażonych jest
44,2% (14,1 miliona) ogółu dorosłych. W grupie osób
niepalących, narażenie to sięga 28,0% (6,2 miliona).
Ekonomiczne aspekty palenia tytoniu
Średni wydatek miesięczny osób palących na papierosy produkowane fabrycznie to 208,50 zł, bez istotnych różnic statystycznych w odniesieniu do miejsca zamieszkania i płci palacza.
Osoby palące papierosy produkowane fabrycznie przeznaczają średnio 9,1 zł na jedną paczkę zawierającą 20 sztuk
papierosów. Przeciętna kwota wydawana na 100 paczek papierosów produkowanych fabrycznie, wyrażona jako odsetek
Produktu Krajowego Brutto (PKB) per capita sięga 2,6%.
10
Informacja na temat tytoniu
W ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS informacje na temat szkodliwości palenia lub zachęcające do
rzucenia palenia spostrzegło niemal trzy czwarte dorosłych
(73,1%). Komunikaty te dotarły do nich przede wszystkim za
pośrednictwem telewizji (59,3%), a także materiałów informacyjno-edukacyjnych (29,6%). Prawie wszyscy obecnie
palący (96,6%) zauważyli ostrzeżenia na paczkach papierosów, a 17,7% rozważało zaprzestanie palenia właśnie
po zapoznaniu się z nimi. Najczęściej zapamiętywane przez
obecnie palących ostrzeżenie dodatkowe brzmi „Twój lekarz
lub farmaceuta pomoże Ci rzucić palenie“- wymieniło je
44,0% ankietowanych. Co czwarty respondent (24,2%) zapamiętał ostrzeżenie „Dzwoniąc pod numer 0801 108 108
uzyskasz pomoc w rzuceniu palenia”.
W ciągu ostatnich 30 dni jedna czwarta osób dorosłych
(25,2%) zetknęła się z reklamą, promocją lub sponsorowaniem tytoniu, a 1 na 10 natrafiła na jakąkolwiek formę
promocji papierosów (11,5%) lub marketingu papierosów
w mediach (6,9%).
Postrzeganie, wiedza, i postawy wobec palenia
Wciąż 8,5% (ponad 800 tysięcy) palaczy uważa, że palenie
nie powoduje poważnych chorób. Wśród respondentów
świadomych szkodliwości palenia 92,6% uważa, że palenie
wywołuje raka płuc, ale już tylko 79,9% sądzi, że palenie
jest przyczyną zawału serca, a aż 39,2% nie wie o przyczynowym związku palenia z udarem mózgu (wylewem).
Ośmiu na dziesięciu dorosłych (81,4%) sądzi, że bierne palenie może być przyczyną poważnych chorób u osób niepalących, a tylko 39,0% uważa, że poważne choroby są
konsekwencją używania tytoniu bezdymnego (tabaki, tytoniu
doustnego, tytoniu do żucia itp.). Znaczna większość
dorosłych (98,0%) sądzi, że papierosy uzależniają. Spośród
osób, które są zdania, że palenie może wywoływać
poważne choroby, 17,7% twierdzi, że niektóre rodzaje papierosów są mniej szkodliwe od innych.
Prawie połowa dorosłych Polaków (48,3%) opowiada się za
podniesieniem podatków na wyroby tytoniowe, choć ten
wskaźnik poparcia różni się znacznie wśród osób palących
obecnie (14,8%) i niepalących (62,9%). Więcej niż 6 na 10
dorosłych opowiada się za całkowitym zakazem palenia w
miejscach pracy. Wskaźniki poparcia dla zakazu palenia w
miejscach publicznych różniły się w zależności od rodzaju
miejsca: wprowadzenie całkowitego zakazu palenia w budynkach urzędów państwowych popiera 82,4% respondentów, w szkołach – 91,8%, w placówkach opieki zdrowotnej
– 92,1%, na terenie obiektów sportowych – 83,2%, w
barach, klubach nocnych i klubach muzycznych – 36,9%, a
w restauracjach – 58,4%. Czterech na dziesięciu dorosłych
(41,3%) popiera wprowadzenie zakazu produkcji i
sprzedaży papierosów oraz innych produktów tytoniowych
przeznaczonych do palenia.
3. Implikacje dla polityki
zdrowia publicznego
Problem palenia papierosów i używania tytoniu w innej
formie, a także stan polityki ograniczającej następstwa tej
epidemii w Polsce, wymagają zintensyfikowania obecnie realizowanej strategii w tym zakresie.
Badanie GATS dostarczyło wielu informacji na temat używania tytoniu oraz postaw polskiego społeczeństwa wobec polityki ograniczającej to zjawisko. Przedstawiona w niniejszym
raporcie analiza uwzględnia czynniki społeczno-demograficzne. Umożliwi ona decydentom i podmiotom
odpowiedzialnym za tworzenie i wdrażanie programów
ograniczających użycie tytoniu podjęcie dokładniejszych
i lepiej ukierunkowanych działań prewencyjnych.
Kluczowe elementy, które powinny zostać uwzględnione przy
uaktualnianiu strategii zmierzającej do zmniejszania
następstw palenia tytoniu w Polsce, to:
1. zwiększenie zaangażowania organizacji rządowych, publicznych, społecznych, mass mediów oraz obywateli
w działania mające na celu wzmocnienie skuteczności
polityki i działań ograniczających używanie tytoniu;
2. zwiększenie zaangażowania przedstawicieli opieki
zdrowotnej w świadczenie pomocy osobom zaprzestającym palenia tytoniu, rozszerzenie zasięgu i zwiększenie
dostępności do programów oferujących pomoc przy rzucaniu palenia (infolinia i poradnie zdrowotne) na poziomie
krajowym i lokalnym;
3. efektywne wdrażanie nowych przepisów o zakazie palenia w miejscach publicznych oraz wprowadzenie do
ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania
tytoniu i wyrobów tytoniowych dalszych poprawek, których
celem byłoby całkowite wyeliminowanie palenia z miejsc
publicznych i miejsc pracy; efektywne wdrożenie egzekucji
ww. prawa przez Policję, Straż Miejską i funkcjonariuszy
Państwowej Inspekcji Sanitarnej;
4. wdrażanie w społecznościach lokalnych programów
edukacyjnych i interwencyjnych, których celem będzie
ochrona niepalących przed wdychaniem dymu tytoniowego w domu oraz tych miejscach publicznych i miejscach pracy, gdzie palenie jest jeszcze dozwolone;
5. stworzenie mechanizmów zapewniających skuteczne
śledzenie rynku tytoniowego oraz udoskonalenie
przepisów zakazujących reklamy i marketingu tytoniu,
zwłaszcza w punktach sprzedaży, a także wprowadzenie
zmian w obowiązujących normach prawnych tak, by wyeliminowane zostały wszelkie działania promujące tytoń;
6. stałe monitorowanie wskaźników używania tytoniu, a także
metod jego ograniczania; wykorzystywanie tych
wskaźników do formułowania wniosków korygujących politykę zdrowotną;
7. wprowadzenie obrazkowych ostrzeżeń zdrowotnych na
paczkach papierosów;
8. zintensyfikowanie działań w obrębie polityki podatkowej
i cenowej wobec tytoniu tak, aby wyrównać ceny tytoniu
do średniego poziomu cen w krajach Unii Europejskiej
oraz wprowadzenie wielosektorowej strategii zapobiegającej przemytowi papierosów z i do kraju;
9. zapewnienie stabilnego finansowania programów
ograniczających używanie tytoniu oraz programów
zdrowia publicznego w Polsce, w tym telefonicznej poradni pomocy palącym.
11
1. Wprowadzenie
tytoniu oraz na trudności metodologiczne związane
z przeprowadzaniem takich badań w dorosłej populacji.
Poruszony został również problem braku porównywalności
istniejących obecnie sondaży ogólnokrajowych, dotyczących
używania tytoniu.
1.1 Globalne straty wywołane
używaniem tytoniu
Tytoń to największa pojedyncza przyczyna zgonów na
świecie, której można zapobiegać. Zabija ponad połowę
ludzi, którzy go używają. Ponad miliard osób, czyli około
jedna czwarta wszystkich dorosłych na świecie, pali obecnie
tytoń. Co roku używanie tytoniu zabija ok. 5,2 milionów ludzi
na całym świecie. Szacuje się, że liczba ta może wzrosnąć
do 8 milionów rocznie w 2030 roku. Jeśli obecne trendy nie
zmienią się, większość zgonów spowodowanych używaniem
tytoniu będzie miała miejsce w krajach mniej rozwiniętych
[Jha et al. 2006; Murray, Lopez 1997; Peto et al. 2006;
WHO 2008].
Celem inicjatywy Światowej Organizacji Zdrowia pt. Tobacco Free Initiative jest zmniejszenie w skali globalnej epidemii chorób i zgonów spowodowanych używaniem tytoniu,
a tym samym ochrona obecnych i przyszłych pokoleń przed
nieodwracalną utratą zdrowia, przed społecznymi,
środowiskowymi i ekonomicznymi konsekwencjami konsumpcji tytoniu oraz przed ryzykiem związanym z biernym
paleniem. W tym celu Światowa Organizacja Zdrowia opracowała Ramową Konwencję o Ograniczeniu Używania Tytoniu (WHO FCTC) [WHO 2003] oraz pakiet programów
ograniczających użycie tytoniu (MPOWER) [WHO 2008,
2009a].
Monitorowanie rozmiarów epidemii tytoniowej przy pomocy
efektywnego systemu badań sondażowych jest jednym z podstawowych elementów kompleksowego programu
ograniczenia używania tytoniu [Warren et al. 2009]. Jest
także jednym z zaleceń zarówno FCTC jak również pakietu
MPOWER. W 2007 roku Światowa Organizacja Zdrowia
zorganizowała spotkanie z udziałem ekspertów zajmujących
się problematyką ograniczenia następstw używania tytoniu,
podczas którego rozpoczęto dyskusję nad systemem badań
sondażowych dotyczących używania tytoniu w populacji
osób dorosłych oraz opracowano zalecenia mające na celu
stworzenie standardowego protokołu takich badań. Eksperci
zwrócili ponadto uwagę na problemy spowodowane ograniczonymi funduszami przeznaczanymi na walkę z używaniem
12
Inicjatywa Bloomberga na rzecz Ograniczania Używania Tytoniu zapewnia środki finansowe na gromadzenie danych
i prowadzenie na całym świecie badań nad używaniem tytoniu przez dorosłych, jak również pozwala zwiększyć zasięg i zoptymalizować rezultaty istniejącego Globalnego
Systemu Monitorowania Używania Tytoniu (ang. Global Tobacco Surveillance System - GTSS) [Warren et al. 2009].
Globalny sondaż dotyczący używania tytoniu przez osoby
dorosłe (GATS), rozpoczęty w lutym 2007 roku, jest nowym
elementem ww. systemu.
Badanie GATS umożliwia różnym krajom zgromadzenie
danych dotyczących kluczowych sposobów ograniczenia
używania tytoniu w dorosłej populacji. Wyniki sondażu
ułatwiają tym krajom tworzenie, monitorowanie i wdrażanie
skutecznych programów ograniczających używanie tytoniu
i umożliwiają porównanie wyników tego badania we wszystkich krajach w nim uczestniczących.
1.2 Polska – ogólne informacje o kraju
Rzeczpospolita Polska jest jednym z największych krajów
w Europie Środkowo-Wschodniej, zarówno pod względem
liczby ludności, jak i powierzchni, która wynosi ponad
312 685 km2. Polska graniczy bezpośrednio z: Białorusią,
Republiką Czeską, Niemcami, Litwą, Rosją (obwód Kaliningradzki), Słowacją i Ukrainą. Administracyjny podział
państwa zmieniał się wielokrotnie. Od zakończenia II wojny
światowej reformy administracyjne w Polsce miały miejsce
w latach 1946, 1950, 1975 i 1999 [GUS 1928-2009].
Obecnie Polska podzielona jest na 16 regionów (województw), 379 jednostek administracyjnych drugiego stopnia
– powiatów (65 miejskich i 314 wiejskich) oraz 2478 jednostek administracyjnych pierwszego stopnia – gmin (306
miejskich, 586 miejsko-wiejskich i 1586 wiejskich)[GUS
2007]. Władzę administracyjną na poziomie regionu
sprawuje wojewoda, będący przedstawicielem władz centralnych oraz marszałek województwa, który jest wybieranym
zwierzchnikiem władz lokalnych.
Populację Polski szacuje się na 38,4 miliona mieszkańców,
z czego 84% stanowią mieszkańcy powyżej 15. roku życia,
48% mężczyźni, a 52% kobiety. 61% populacji Polski
mieszka w miastach [GUS 2006a; WHO 2009b]. Polska jest
krajem o średnio wysokich dochodach [OECD 2007].
W 2009 roku tempo rozwoju gospodarczego w Polsce rosło
dzięki m.in. złagodzeniu polityki walutowej, obniżeniu kursu
wymiany walut, względnie niskiej zależności od handlu
międzynarodowego, stabilnemu sektorowi bankowemu,
niskiemu poziomowi zadłużenia w sektorze prywatnym, cięciom podatków i innym środkom fiskalnym oraz inwestycjom
w infrastrukturę finansowanym z funduszy UE.
Kluczowymi problemami zdrowia publicznego w Polsce są:
choroby układu krążenia, nowotwory, wypadki, w szczególności urazy odniesione w wypadkach drogowych oraz
niezdrowy styl życia związany przede wszystkim z paleniem
tytoniu i spożyciem alkoholu, jak również z rosnącym
w Polsce problemem złego żywienia i otyłości [GUS 2006b;
WHO 2006b, 2009b; Zatoński i in. 2008]. Wysokość
nakładów finansowych na służbę zdrowia i zasoby ludzkie w
tym sektorze – jedna z najniższych w krajach OECD (6,4%
PKB) – jest jednym z największych problemów systemu opieki
zdrowotnej w Polsce [WHO 2009b].
1.3 Straty spowodowane
paleniem tytoniu w Polsce
1.3.1 Sprzedaż i konsumpcja papierosów
Pierwsze dane dotyczące spożycia papierosów w Polsce
pochodzą z 1923 roku. Wówczas sprzedaż papierosów
wynosiła ok. 500 sztuk na mieszkańca [GUS 1928-2009].
Poziom ten rósł stopniowo po II wojnie światowej aż do
osiągnięcia najwyższego poziomu w latach 70. i 80.
ubiegłego wieku, kiedy konsumpcja papierosów w Polsce
należała do najwyższych na świecie, osiągając 3600 sztuk
na dorosłego mieszkańca. We wczesnych latach 80.
wcześniej obserwowany trend wzrostowy sprzedaży i spożycia papierosów został wyhamowany. W latach 80. i na
początku lat 90., sprzedaż papierosów, pomimo okresowych
wahań, utrzymywała się na poziomie 90-100 miliardów sztuk
rocznie. Wyraźny spadek sprzedaży i konsumpcji papierosów zaobserwowano w połowie lat 90. Między rokiem
1995 a 2004, sprzedaż papierosów spadła z 97 do 72 miliardów sztuk rocznie, a spożycie papierosów przypadające
na dorosłego Polaka zmalało z 3405 do 2724 sztuk rocznie,
osiągając w 2004 r. poziom notowany w latach 60. [GUS
1928-2009]. Najnowsze dane przemysłu tytoniowego
o sprzedaży papierosów wskazują na kontynuację trendu
spadkowego [Szczepaniak 2008].
mowych oraz szeregu populacyjnych badaniach epidemiologicznych dotyczących czynników ryzyka chorób sercowonaczyniowych, m.in. badaniach Pol-MONICA i Pol-MONICA BIS, CINDI-WHO, NATPOL I, NATPOL II i NATPOL PLUS,
WOBASZ [GUS 1997, 2006; Podolec i in. 2006; Polakowska i in. 2005]
Dane pochodzące z ostatniego ogólnopolskiego sondażu
zrealizowanego przed badaniem GATS1 pokazały, że
w Polsce 36% mężczyzn i 21% kobiet paliło tytoń codziennie.
Najwyższe odsetki osób palących codziennie stwierdzono
wśród mężczyzn w grupie wieku 50-59 lat (50%) oraz kobiet w grupie wieku 40-49 lat (31%), jak również wśród osób
z niskim poziomem wykształcenia i w trudnej sytuacji materialnej (codziennie paliło 52% bezrobotnych mężczyzn).
Z historycznego punktu widzenia najwyższy odsetek palących codziennie zanotowano w Polsce w 1982 roku. Według
wyników ogólnokrajowego sondażu w tamtym czasie codziennie paliło 65% mężczyzn i 32% kobiet w wieku 20
i więcej lat [Zatoński i in. 2006, 2009; Oles 1983]. Od tego
czasu częstość codziennego palenia wśród mężczyzn
znacząco malała do poziomu 55% w latach 1985-1988,
50% w okresie 1990-1994, 45% w latach 1995-1999, 43%
w okresie 2000-2004 i 40% w latach 2005-2008 [Zatoński
i in. 2006, 2009; Przewoźniak i in. 1990; Przewoźniak, Zatoński 1993; Zatoński i in. 1986; Zatoński, Przewoźniak
1988, 1992, 1999]. Dane dotyczące codziennego palenia
wśród dorosłych kobiet pokazują trzy różne okresy: w okresie od roku 1974 do 1982 roku odsetek codziennie palących
kobiet wzrósł gwałtownie z 19% do 32% [Zatoński i in. 2006,
2009; Oleś 1983]; następnie nastąpił spadek do poziomu
26% zaobserwowanego w latach 1985-1988 [Zatoński i in.
2006, 2009; Przewoźniak i in. 1990; Zatoński i in. 1986;
Zatoński, Przewoźniak 1988, 1992]. Od tego czasu odsetek
codziennie palących kobiet utrzymuje się na tym samym
poziomie, wahającym się między 23% a 25% [Zatoński i in.
2006, 2009; Zatoński, Przewoźniak 1999]. Warto przy tym
podkreślić, że odsetek palaczek wśród polskich kobiet w średnim wieku nadal należy do najwyższych w Unii Europejskiej
[Mańczuk, Zatoński 2009; Zatoński 2008; Zatoński,
Mańczuk 2010].
1.3.3 Palenie tytoniu
wśród dzieci i młodzieży
1.3.2 Palenie tytoniu wśród osób
dorosłych
W Polsce postawy wobec palenia tytoniu są monitorowane
systematycznie w ogólnokrajowych badaniach sondażowych
prowadzonych na losowych próbach dorosłej populacji Polski, od 1982 roku przez Centrum Onkologii-Instytut [Zatoński,
Przewoźniak 1999, Zatoński i in. 2009c]. Rozpowszechnienie palenia tytoniu i jego charakterystyka były również sporadycznie analizowane w ogólnopolskich badaniach stanu
zdrowia ludności Polski przeprowadzonych przez GUS w latach 1996 i 2004 na dużych próbach gospodarstw do-
Badania przeprowadzone w latach 90. w ramach projektu
Zachowania Zdrowotne Dzieci w Wieku Szkolnym (ang.
Health Behavior of School-Aged Children – HBSC), prowadzonego przez Światową Organizację Zdrowia ujawniły, że
w okresie 1990-1998 nastąpił w Polsce drastyczny wzrost
odsetka palących dziewczynek [HBSC 2002]. Od 1990 do
1998 roku odsetek palących dziewcząt w wieku 13 lat wzrósł
z 3% do 10%, a wśród 15-latek odsetek ten wzrósł z 16% do
28% [Mazur i in. 2000]. Wyniki kolejnych badań z lat 2002
i 2006 pokazały zahamowanie trendu wzrostowego,
a następnie spadek odsetka palących dziewcząt w wieku 15
1
Ogólnokrajowy sondaż przeprowadzony w okresie od 14 do 18 grudnia 2009 r. przez Fundację „Promocja Zdrowia“ we współpracy ze Światowym Stowarzyszeniem Chorób Płuc (ang. World Lung Association) i ośrodkiem badania opinii publicznej Taylor Nelson Sofres OBOP. Badanie przeprowadzono na reprezentatywnej
próbie 1005 dorosłych Polaków w wieku 15 i więcej lat.
13
lat do poziomu 20% [Wojnarowska, Mazur 2002; Mazur
i in. 2007]. Dane dotyczące wskaźników palenia wśród
uczniów szkół gimnazjalnych (w wieku 13-15 lat) w Polsce,
zebrane w latach 1999, 2003 i 2009 w ramach Globalnego
Sondażu dotyczącego Palenia wśród Młodzieży (ang.
Global Youth Tobacco Survey) potwierdziły te obserwacje
[Baska et al. 2006; GYTS 2002, 2003].
1.3.4 Zdrowotne następstwa
palenia tytoniu w Polsce
Od wielu lat palenie tytoniu jest największą pojedynczą przyczyną zgonów w dorosłej populacji Polski, której można zapobiec. Najwyższą liczbę zgonów przypisywanych paleniu
tytoniu zaobserwowano – szczególnie w statystykach dotyczących umieralności na raka płuc – w latach 80. i 90., kiedy
Polska, wraz z innymi krajami Europy Środkowo-Wschodniej,
ponosiła największe straty zdrowotne wywołane paleniem tytoniu [Peto et al. 2006; Zatoński 2004a; Zatoński 2003b;
Zatoński i in. 2008; Zatoński 2008; Zatoński, Mańczuk
2010]. Szacunkowe dane epidemiologiczne pokazują, że w
2000 roku palenie wyrobów tytoniowych było przyczyną
około 69 000 zgonów (57 000 u mężczyzn i 12 000 u kobiet), z czego około 43 000 stanowiły przypadki zgonów w
wieku 35-69 lat (37 000 u mężczyzn i 6000 u kobiet)
[Peto et al. 2006; zobacz też: Zatoński i in. 2009a].
W 2000 roku zgony przypisywane paleniu tytoniu stanowiły
38% wszystkich zgonów w populacji mężczyzn w grupie
wieku 35–69 lat. U kobiet odsetek ten w 2000 roku wyniósł
13% w ww. grupie wieku [Peto et al. 2006]. Liczba zgonów
związanych z paleniem tytoniu w populacji kobiet była
znacznie niższa, ponieważ epidemia palenia tytoniu
rozprzestrzeniła się wśród nich później i na mniejszą skalę
niż wśród mężczyzn [Zatoński 2004a; Zatoński i in. 2009a].
1.3.5 Ekonomiczne koszty
palenia tytoniu
Dostępne dane szacunkowe dotyczące kosztów ekonomicznych palenia tytoniu w Polsce są niestety wciąż fragmentaryczne. Model Zdrowotne i Ekonomiczne Koszty
Palenia Tytoniu (ang. Health and Economic Cost of Smoking
– HECOS), który został opracowany pod koniec lat 90.
przez Światową Organizację Zdrowia w celu oszacowania
kosztów leczenia chorób spowodowanych paleniem tytoniu
w czterech pilotażowych krajach (Francji, Niemczech, Polsce
i Wielkiej Brytanii)2, posłużył do obliczenia, że leczenie
przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, astmy, choroby
niedokrwiennej serca i raka płuc spowodowanych aktywnym
paleniem może kosztować Polskę nawet 200 mld zł w ciągu
najbliższych 20 lat, a koszty związane z leczeniem ofiar
biernego palenia mogą sięgnąć w tym czasie 22 mld zł
[Krzyżanowska, Głogowski 2004; Zatoński et al. 2009b;
WHO 2001].
2
Oszacowano również ekonomiczne koszty przedwczesnych
zgonów spowodowanych narażeniem na bierne palenie
(zarówno w przypadku osób palących, jak i niepalących).
Zastosowany model uwzględnia straty w konsumpcji i produkcji liczone per capita, spowodowane przedwczesnym
zgonem. W celu obliczenia tych strat wykorzystano dane
o przewidywanej długości życia i liczbie zgonów
wywołanych biernym paleniem w Polsce (8720 zgonów
w 2002 r.). Obliczono, że średni koszt przedwczesnego
zgonu osoby biernie narażonej na dym tytoniowy wyniósł
w 2008 roku 621 000 zł. Na tej podstawie można szacować, że łączne straty spowodowane wszystkimi zgonami
wywołanymi biernym paleniem mogą sięgać 5,5 mld zł3.
Ponieważ szacuje się, że przeciętny Polak jest narażony na
wdychanie dymu papierosowego przez okres 20 lat,
ww. koszty wynieść mogą nawet 135 mld zł w perspektywie
następnych dwudziestu lat.
1.4 Regulacje ograniczające używanie
tytoniu w Polsce
1.4.1 Ramowa Konwencja Światowej
Organizacji Zdrowia
o Ograniczeniu Używania Tytoniu
Ramowa Konwencja Światowej Organizacji Zdrowia
o Ograniczeniu Używania Tytoniu (WHO FCTC) jest pierwszym międzynarodowym traktatem powstałym pod auspicjami Światowej Organizacji Zdrowia. Dokument ten powstał
w odpowiedzi na szerzącą się epidemię palenia tytoniu.
Został on uchwalony przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia
21 maja 2003 roku, a w życie wszedł 27 lutego 2005 r. Polska należała do inicjatorów Konwencji, a polscy eksperci
i politycy uczestniczyli w procesie jej przygotowania.
W 2001 roku polski parlament w uznaniu zasług
w ograniczaniu zdrowotnych następstw palenia tytoniu
w Polsce został wyróżniony przez Dyrektora Generalnego
WHO. Wyróżnienie odebrał Premier Jerzy Buzek razem
z ówczesnym przewodniczącym Sejmowej Komisji Zdrowia
Stanisławem Grzonkowskim. Polska przystąpiła do FCTC 15
września 2006 roku. Założenia, cele, zasięg i metody polskiej polityki zdrowotnej zawarte w ustawie o ochronie
zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych są zgodne z zapisami zawartymi w FCTC [Sejm
1996]. Również znaczna część zobowiązań wynikających
z przyjęcia przez Polskę FCTC, została włączona do programu polityki zdrowotnej i społeczno-ekonomicznej zmierzającej do zmniejszenia używania wyrobów tytoniowych [Rada
Ministrów RP 2007]. FCTC zaleca koordynację działań
ograniczających konsumpcję wyrobów tytoniowych na
poziomie krajowym z działaniami podejmowanymi przez innych sygnatariuszy FCTC, włączając w to kraje członkowskie
Unii Europejskiej oraz kraje regionu Europy ŚrodkowoWschodniej nie należące do Wspólnoty [European Council
1999, 1995, 2003]. Ponadto podejście promujące wspólną
linię działania zwiększa efektywność regulacji prawnych
dotyczących rynku wyrobów tytoniowych, a tym samym
Te 4 kraje uczestniczyły w WHO European Partnership Project on Tobacco Dependence.
Dane dotyczące zgonów wśród palaczy i osób niepalących w związku z ich narażeniem na dym tytoniowy obliczono dla wszystkich krajów Unii Europejskiej, w tym
Polski [Smoke Free Partnership 2006].
3
14
zwiększa szansę zmniejszenia lub wyeliminowania zjawisk
takich jak przemyt lub nielegalna produkcja. Jednym
z postanowień FCTC jest zobowiązanie stron do stworzenia
programu nadzoru nad rozmiarami, modelami, determinantami i następstwami konsumpcji wyrobów tytoniowych oraz
narażenia na dym tytoniowy w taki sposób, aby zapewnić
porównywalność danych i możliwość ich analizy.
Przystąpienie Polski do FCTC jest ważnym czynnikiem w procesie utrzymywania korzystnych trendów zdrowotnych
i wzmacniania polityki zdrowotnej zmierzającej do
przezwyciężenia problemu palenia tytoniu (w tym palenia
wśród ludzi w trudnej sytuacji materialnej, ochrony kobiet
i dzieci przed wdychaniem dymu tytoniowego i wprowadzenie całkowitego zakazu palenia w miejscach publicznych).
1.4.2 Pakiet MPOWER
Aby zwiększyć skuteczność zwalczania epidemii palenia tytoniu, Światowa Organizacja Zdrowia stworzyła MPOWER
– pakiet sześciu programów opartych na dowodach
naukowych [WHO 2008, 2009a]. Obejmuje on: 1) Monitorowanie używania tytoniu i wskaźników polityki zdrowotnej; 2) Przeciwdziałanie narażeniu na dym tytoniowy
poprzez wprowadzanie zakazu palenia w miejscach publicznych, w tym barach i restauracjach; 3) Oferowanie pomocy osobom zaprzestającym palenia; 4) Wyraźne ostrzeganie przed skutkami palenia; 5) Egzekwowanie zakazu
reklamy, promocji i sponsorowania tytoniu; 6) Regularne podnoszenie podatków tytoniowych.
Programy pakietu MPOWER stworzono w celu wsparcia
rządów i instytucji w zwalczaniu epidemii palenia tytoniu.
Stanowią one narzędzia pomocnicze w planowaniu konkretnych działań zwalczających epidemię palenia na poziomie
lokalnym, krajowym i międzynarodowym oraz w pozyskiwaniu środków na działania zmierzające do ograniczenia używania tytoniu. Pakiet MPOWER jest również częścią planu
Światowej Organizacji Zdrowia zapobiegania i zwalczania
chorób niezakaźnych (ang. WHO Action Plan for the Prevention and Control of Non-communicable Diseases).
Zdrowia uznała, że może być ono„wzorem dla reszty świata”
[Blanke, da Costa e Silva 2004].
Ustawodawstwo to obejmowało takie zapisy jak zakaz
reklamy papierosów i powiększenie ostrzeżeń zdrowotnych
na paczkach papierosów (do 30% powierzchni) [Sejm 1996;
WHO 2009b oraz Załącznik E]. Były to wówczas największe ostrzeżenia na świecie. Palenie w szpitalach oraz innych
placówkach opieki zdrowotnej zostało zakazane, a prawo
gwarantowało bezpłatny dostęp do leczenia uzależnienia od
tytoniu. W latach 1999 i 2003 ustawę znowelizowano, dodając zapisy o: całkowitym zakazie reklamy, promocji i sponsorowania papierosów, sposobie finansowania rządowego
programu na rzecz ograniczania zdrowotnych następstw
palenia tytoniu (z budżetu państwa w wysokości równej 0,5%
przychodów z podatku akcyzowego na wyroby tytoniowe),
bardziej restrykcyjnej ochronie przed narażeniem na dym tytoniowy w miejscach publicznych i miejscach pracy oraz
nowych ostrzeżeniach zdrowotnych na paczkach papierosów
spełniających wymogi UE [Zatoński 2003, 2004a; WHO
2009b].
Obecne prawo ograniczające palenie
W 2008 roku polski parlament rozpoczął prace nad
poprawkami do ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, co zaowocowało przyjęciem w kwietniu 2010 roku bardziej
restrykcyjnych przepisów, prowadzących do zwalczania epidemii palenia. Obejmowały one: zlikwidowanie możliwości
palenia tytoniu w wydzielonych miejscach (palarniach)
w szkołach i placówkach opieki zdrowotnej; wprowadzenie
zakazu palenia w lokalach gastronomicznych (z możliwością utworzenia palarni bądź wydzielenia w nich osobnego
pomieszczenia dla palących); wprowadzenie całkowitego
zakazu palenia we wszystkich pozostałych miejscach publicznych, w tym na przystankach autobusowych i tramwajowych. Ponadto, nowe ustawodawstwo precyzuje dokładniej
przepisy dotyczące reklamy i promocji wyrobów tytoniowych,
tak by uniemożliwić stosowanie przez przemysł tytoniowy
niedozwolonych działań marketingowych.
1.4.4 Programy ograniczające
palenie tytoniu
1.4.3 Ustawodawstwo ograniczające
palenie w Polsce
Spojrzenie w przeszłość
Polska była jednym z pierwszych krajów europejskich, które
wprowadziły politykę ochrony zdrowia przed dymem tytoniowym w miejscach publicznych i miejscach pracy. Rekomendacje Ministra Zdrowia dotyczące niepalenia w placówkach
opieki zdrowotnej sformułowano już w 1974 roku; do końca
lat 80. rozszerzono je o szkoły, obiekty kulturalne oraz środki
transportu publicznego [Zatoński 2003, 2004a].
W latach 90. polski parlament uchwalił ustawy mające na
celu ograniczenie zdrowotnych następstw używania tytoniu.
W tamtym okresie polskie ustawodawstwo ograniczające
palenie należało do najlepszych, a Światowa Organizacja
Ogólnokrajowa strategia i program ograniczania
następstw palenia tytoniu
Ograniczenie palenia tytoniu stanowi jedno z głównych
zadań w zakresie poprawy i umacniania zdrowia Polaków.
Jest ono wypełniane w ramach programów określających
politykę zdrowotną państwa: Narodowego Programu
Zdrowia oraz wynikającego z niego Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce.
Narodowy Program Zdrowia (NPZ), realizowany od 1990
roku, opracowany został na podstawie strategii Światowej
Organizacji Zdrowia „Zdrowie dla wszystkich w roku 2000”.
Była to pierwsza próba włączenia do działań na rzecz
ochrony zdrowia wszystkich działów gospodarki narodowej,
instytucji centralnych i samorządów lokalnych.
15
W kolejnej edycji, ustanowionej we wrześniu 1995 roku, NPZ
zawierał osiemnaście celów operacyjnych w zakresie
ochrony zdrowia przed najważniejszymi czynnikami ryzyka.
Jednym z celów tego programu było zmniejszenie
rozpowszechnienia palenia tytoniu. Obecnie obowiązuje
przyjęty uchwałą Rady Ministrów z dnia 15 maja 2007 r.
Narodowy Program Zdrowia na lata 2007–2015. Jego realizację koordynuje Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego
we współpracy z Ministerstwem Zdrowia. Zmniejszenie
rozpowszechnienia palenia tytoniu zostało uznane w programie za cel operacyjny nr 1 w części dotyczącej czynników ryzyka i działań w zakresie promocji zdrowia.
Szczegółowy zakres i kierunki działania, zadania do wykonania i zasady współdziałania różnych instytucji w urzeczywistnianiu tego celu określa Program Ograniczania
Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce przyjęty
przez Radę Ministrów na podstawie art. 4 ustawy z dnia 9
listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami
używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Podstawowe zadania programu obejmują [WHO 2009b,c]:
■ ochronę zdrowia dzieci przed narażeniem na dym tytoniowy poprzez eliminowanie palenia tytoniu wśród kobiet
w ciąży;
■ upowszechnienie programów edukacyjnych motywujących
do nierozpoczynania palenia tytoniu;
■ zapewnienie środowiska wolnego od dymu tytoniowego
w miejscu pracy, nauki i wypoczynku;
■ stymulowanie wzrostu cen wyrobów tytoniowych;
■ zapewnienie osobom uzależnionym od tytoniu pomocy
medycznej i innej pomocy terapeutycznej w uwolnieniu się
od uzależnienia;
■ stworzenie atmosfery społecznej akceptacji dla życia wolnego od dymu tytoniowego;
■ skuteczne kontrolowanie rynku wyrobów tytoniowych.
Działania wspomagające rzucanie palenia
W latach 90. powstały w Polsce pierwsze specjalistyczne poradnie leczenia uzależnienia od tytoniu. Poradnię Pomocy
Palącym najpierw otwarto w Centrum Onkologii-Instytucie w
Warszawie (we współpracy z Fundacją „Promocja
Zdrowia”), a następnie w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc.
Od 2004 r. leczenie uzależnienia od tytoniu jest finansowane
przez NFZ i oferowane na dwóch poziomach: w placówkach
podstawowej opieki zdrowotnej oraz w poradniach specjalizujących się w pomocy w rzucaniu palenia. Finansowanie
nie obejmuje zwrotu pacjentom kosztów zakupu leków. Od
roku 2007 usługi oferowane w ramach pomocy w zaprzestaniu palenia udało się wdrożyć na poziomie regionalnym.
W 2009 roku w 10 z 16 województw działały 24 poradnie
specjalistyczne. Podstawowym warunkiem podpisania kontraktu z NFZ na leczenie uzależnienia od tytoniu, jest przedstawienie certyfikatu potwierdzającego ukończenie przez
lekarza, pielęgniarkę lub psychoterapeutę szkolenia w tym
zakresie. Pod koniec lat 90. Centrum Onkologii oraz Fun4
dacja „Promocja Zdrowia” w Warszawie rozpoczęły cykl
szkoleń przeznaczonych dla pracowników służby zdrowia
w zakresie leczenia uzależnienia od tytoniu oraz programów
zaprzestania i prewencji palenia tytoniu. Obecnie system takich szkoleń jest w Polsce dobrze rozwinięty, a w ciągu ostatnich 10. lat ukończyło je ponad 10 000 lekarzy,
pielęgniarek i terapeutów.
Szczególną rolę w działaniach na rzecz aktywizacji lekarzy
w leczeniu zespołu uzależnienia od tytoniu, ale także
ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu odegrała Naczelna Izba Lekarska oraz inne organizacje zawodowe i naukowe lekarzy, m.in. Polskie Towarzystwo
Kardiologiczne (PTK), Polskie Towarzystwo Pneumonologiczne (PTP), Polskie Towarzystwo Onkologiczne (PTO), Polskie Towarzystwo Lekarskie (PTL), Stowarzyszenia Lekarzy
Rodzinnych i inne.
Dodatkowe działania mające na celu pomoc w rzucaniu
palenia są wdrażane przez Główny Inspektorat Sanitarny
[GIS 2006]. Obejmują one realizację edukacyjnych programów prewencyjnych oraz kampanii społecznych mających na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat
konsekwencji zdrowotnych palenia tytoniu i korzyści wynikających z rzucenia palenia, w tym opracowanie i rozpowszechnianie materiałów edukacyjnych o tematyce
zdrowotnej związanej z paleniem tytoniu. Niektóre z tych
działań są finansowane ze środków władz lokalnych.
Kolejnym sposobem na pomoc w rzucaniu palenia jest otwarcie infolinii dla wszystkich osób pragnących zerwać
z nałogiem. Instytucją odpowiedzialną za wdrażanie tego
projektu jest Centrum Onkologii - Instytut im. Marii
Skłodowskiej-Curie w Warszawie [TPPP 2010]. Pierwszą infolinię otwarto w 1996 roku we współpracy z Fundacją „Promocja Zdrowia”. W tym czasie ok. 500-600 osób rocznie
korzystało z numeru infolinii, prosząc o pomoc w rzuceniu
palenia. W ostatnich latach jej funkcjonowanie oparto na najlepszym standardzie działania4, a na paczkach papierosów
pojawił numer telefonu infolinii, dzięki czemu liczba dzwoniących wzrosła do poziomu 10 000 osób rocznie. Działania
infolinii w latach 1998 – 2006 były finansowane ze środków
rządowego Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw
Palenia Tytoniu w Polsce, a następnie od 2007 roku ze środków rządowego Programu Prewencji Pierwotnej Nowotworów.
Upowszechnianiu naukowych podstaw do działania służyły
konferencje naukowe „Tytoń albo zdrowie” im. Prof. Franciszka Venuleta organizowane corocznie od 1998 roku.
Kampanie medialne dotyczące szkodliwości palenia
Kampanie medialne mające na celu ograniczenie palenia tytoniu mają w Polsce długą historię [Jaworski i in. 1999; Zatoński 2003, 2004b]. Dwie z nich to kampanie o zasięgu
ogólnokrajowym: kampania „Rzuć palenie razem z nami”,
oraz Światowy Dzień bez Tytoniu. W ramach tych działań,
Polska infolinia została zreorganizowana w latach 2001-2002 we współpracy z Norweskim Dyrektoriatem Zdrowia i Spraw Społecznych w ramach bilateralnej
współpracy dotyczącej zapobiegania paleniu tytoniu i pomocy w zaprzestaniu palenia oraz dostosowana do wymogów Best Practice opracowanych przez European
Network of Quitlines (ENQ).
16
rozpowszechniane są komunikaty w mediach elektronicznych
(np. na tablicach świetlnych), w Internecie (na stronach internetowych, portalach i forach społecznościowych, czatach,
w postaci maili itp.), przeprowadzane są wywiady z ekspertami w dziedzinie zdrowia publicznego, organizowane są
konferencje prasowe, warsztaty dla dziennikarzy, a także
publikowane są materiały edukacyjne o tematyce zdrowotnej (broszury, plakaty, ulotki itp.). W niektórych latach emitowano również nadawane były spoty telewizyjne i radiowe.
Po raz pierwszy kampania „Rzuć palenie razem z nami”
została zorganizowana w 1991 roku w Warszawie przez
Fundację „Promocja Zdrowia” [Jaworski i in. 1999; Zatoński
2004b]. Od 1992 roku przekształciła się ona w kampanię
o zasięgu ogólnokrajowym, realizowaną przy współpracy
agencji rządowych i organizacji pozarządowych w tym m.in.
Fundacji „Promocja Zdrowia”, Obywatelskiej Koalicji „Tytoń
albo Zdrowie”, Ministerstwa Zdrowia, Głównego Inspektoratu Sanitarnego i Centrum Onkologii - Instytutu w Warszawie. Jej głównym celem jest zmniejszenie narażenia na dym
tytoniowy poprzez zachęcanie palaczy do rzucenia palenia
oraz niepalenia w obecności osób niepalących. Od 1997
roku jest częścią Programu Ograniczania Zdrowotnych
Następstw Palenia Tytoniu w Polsce. Kluczowym elementem
kampanii jest organizowany każdego roku w listopadzie
konkurs „Rzuć palenie razem z nami”, który motywuje
palaczy do zerwania z nałogiem, a niepalących zachęca do
ich wspierania. Badania sondażowe pokazują, że w okresie
od 1992 do 2008 roku dzięki tej kampanii około 4 milionów
Polaków rzuciło palenie [WHO 2009b,c] .
Kolejna kampania medialna powstała w ramach Światowego
Dnia bez Tytoniu, obchodzonego 31 maja każdego roku [Jaworski i in. 1999; Zatoński 2004b]. W Polsce jest on obchodzony od 1989 roku i ma na celu zwiększenie świadomości
społecznej na temat skutków zdrowotnych palenia tytoniu
i biernego palenia oraz efektywności polityki zdrowotnej
ograniczającej palenia. Od początku lat 90. w organizowaniu
obchodów biorą udział Ministerstwo Zdrowia i Główny Inspektorat Sanitarny we współpracy z wieloma instytucjami rządowymi, medycznymi instytutami naukowymi i organizacjami
pozarządowymi. Wszystkie tematy proponowane przez Światową Organizację Zdrowia dyskutowane były w ramach Światowego Dnia bez Tytoniu w Polsce.
Omawiając kampanie medialne mające na celu ograniczenie
palenia tytoniu nie można pominąć działalności tych organizacji, które od lat w istotny sposób wspierają realizowany
program: m.in. Stowarzyszenia Manko z Krakowa (akcja
„Lokal bez papierosa”), organizacji młodzieżowych (ZHP
i ZHR), kościoła i innych organizacji wyznaniowych (m.in.
Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego). A także placówek
edukacyjnych (szkół, uczelni), szpitali i placówek ochrony
zdrowia (m.in. regionalnych Centrów Onkologii, szpitali
w Bydgoszczy, Katowicach, Ciechanowie, Nowej Dębie),
placówek upowszechniania kultury i twórców kultury (m.in.
Staromiejskiego Domu Kultury, Pałacu Młodzieży w Warsza-
wie, aktorów, scenarzystów i reżyserów seriali telewizyjnych
oraz plastyków). Kampanie medialne wsparły także jednostki administracji państwowej (m.in. urzędy w Toruniu,
Rzeszowie, Kielcach, Gdańsku, Warszawie) oraz policja,
straż miejska i wojsko.
Poza działaniami podejmowanymi w ramach programu rządowego, organizowane są także inne kampanie i programy,
których przedmiotem jest ograniczanie palenia tytoniu. Są to,
na przykład: programy zapobiegania chorobom płuc, programy prewencji chorób układu krążenia i nowotworów oraz
kampanie medialne organizowane okresowo we współpracy
z partnerami międzynarodowymi, np.: „Każdy papieros
szkodzi Twojemu zdrowiu” z roku 19985, „Papierosy pożerają cię żywcem” z roku 20096 czy „Help dla życia bez tytoniu”. Kampania Help, koordynowana w ramach Programu
Zdrowia Publicznego Komisji Europejskiej, jest prowadzona
w Polsce od 2005 roku i jej celem jest pokazanie polskiej
młodzieży i młodym dorosłym – za pomocą komunikatów
rozpowszechnianych w telewizji, Internecie i poprzez telefony komórkowe – jak może wyglądać „życie bez tytoniu”
[Help 2009].
Od 2007 r. niektóre kampanie medialne i programy prewencyjne dotyczące szkodliwości palenia były także finansowane ze środków Globalnej Inicjatywy Bloomberga na
rzecz Ograniczenia Używania Tytoniu, m.in. projekty realizowane przez Główny Inspektorat Sanitarny, Stowarzyszenie Manko oraz Fundację „Promocja Zdrowia”. Natomiast,
w perspektywie rocznej kampanie medialne ograniczające
palenie tytoniu organizowane są w Polsce rzadko i brakuje im
ciągłości. Obecnie fundusze dostępne w ramach Programu
Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu
w Polsce nie pozwalają na częste organizowanie kompleksowych i zintegrowanych kampanii medialnych.
Programy dla społeczności lokalnych
Nie tylko instytucje rządowe, ale również wiele organizacji
pozarządowych jest zaangażowanych w działania ograniczające palenie tytoniu w Polsce. W latach 80. działania te,
przy wsparciu Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej,
prowadzone były m.in. przez Polskie Towarzystwo Przeciwtytoniowe oraz medyczne instytuty naukowe (Instytut Gruźlicy
i Chorób Płuc, Instytut Kardiologii, Centrum Onkologii-Instytut w Warszawie). Od paru lat wysiłki ruchu obywatelskiego
na rzecz ograniczenia palenia tytoniu są koordynowane
przez Obywatelską Koalicję „Tytoń albo Zdrowie” [Zatoński
et al. 2009b]. Spośród programów prowadzonych w
społecznościach lokalnych przez organizacje pozarządowe
kilka zostało ocenionych jako modelowe, zalecone do
wdrażania również w innych krajach; m.in. pilotażowa kampania „Clearing Air”, która została przeprowadzona w
Polsce w dwóch społecznościach lokalnych przez Fundację
„Oddech Nadziei” z Bydgoszczy i Stowarzyszenie
„Ciechanowskie Konsorcjum Zdrowia” pod nadzorem Fundacji „Promocja Zdrowia” [Przewoźniak, Zatoński 2009]. We
współpracy z Diecezją Warszawską przygotowano projekt
5
Kampania zorganizowana przez Fundację „Promocja Zdrowia” i Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie we współpracy z Radą ds. Walki z Rakiem
(ang. Anti-Cancer Council) w Melbourne.
6
Kampania zorganizowana przez Ministerstwo Zdrowia, GIS, Biuro WHO w Polsce, Fundację „Promocja Zdrowia” i Stowarzyszenie Manko we współpracy ze Światowym Stowarzyszeniem Chorób Płuc (ang. Word Lung Association).
17
katechez dla dzieci i młodzieży pt. „Obronić życie przed
dymem tytoniowym” i pilotażowo wdrożono go w 2009 roku
w województwie mazowieckim. W latach 2007-2009
członkowie Obywatelskiej Koalicji „Tytoń albo Zdrowie”
uczestniczyli również w realizacji innych projektów prowadzonych w społecznościach lokalnych, mających na celu
poparcie propozycji ustawy o całkowitym zakazie palenia w
miejscach publicznych i miejscach pracy [Zatoński et al.
2009b]. Wśród organizacji wspierających te projekty należy
wymienić m.in. Stowarzyszenie „Sport Dzieci i Młodzieży” z
Warszawy, Stowarzyszenie „Zdrowie i My” z Warszawy,
Stowarzyszenie „Ciechanowskie Konsorcjum Zdrowia” z
Ciechanowa, Stowarzyszenie na Rzecz Dzieciństwa Wolnego od Tytoniu z Warszawy, Towarzystwo Profilaktyki i
Przeciwdziałania Uzależnieniom z Torunia, Związek
Harcerstwa Polskiego, Centrum Psychologiczno-Pastoralne
„Metanoia” z Płocka, Fundację „Laboratorium Reportażu” z
Warszawy, Fundację „Zdrowe Miasto” z Chojnic, Pomorskie
Towarzystwo Przeciwtytoniowe z Gdańska, Stowarzyszenie
Manko z Krakowa, Stowarzyszenie Psychologów Chrześcijańskich z Warszawy, Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej,
Akademicki Związek Sportowy AZS AWF oraz wiele innych
organizacji i instytucji. Ważnym partnerem odpowiedzialnym
za koordynację tych działań lokalnych były jednostki Inspekcji
Sanitarnej Kraju.
Głównym problemem działań lokalnych jest brak ich ciągłości
spowodowany ograniczonymi środkami oraz niewystarczającymi zasobami ludzkimi. Ponadto wdrażanie programów
dotyczących ograniczenia palenia tytoniu na poziomie
lokalnym jest nieobowiązkowe, w przeciwieństwie do np. programów zapobiegających spożywaniu alkoholu czy uzależnieniu od narkotyków – i dlatego są one rzadziej
realizowane.
1.5 Globalny sondaż dotyczący
używania tytoniu przez osoby
dorosłe (GATS)
– podstawowe informacje
Badanie GATS jest reprezentatywnym w skali kraju sondażem przeprowadzanym w gospodarstwach domowych
wśród kobiet i mężczyzn w wieku 15 i więcej lat, przy użyciu spójnych procedur dotyczących budowy kwestionariusza, przeprowadzenia badań terenowych i zarządzania
danymi. Sondaż GATS jest prowadzony w 14 krajach,
w których łącznie żyje ponad połowa wszystkich palaczy na
świecie, i które w związku z tym ponoszą największe straty
związane z paleniem tytoniu lub jego używaniem w innej
formie. Są to: Bangladesz, Brazylia, Chiny, Egipt, Indie,
Meksyk, Filipiny, Polska, Rosja, Tajlandia, Turcja, Ukraina,
Urugwaj i Wietnam.
Metodologia GATS oparta jest na standardowych procedurach, które umożliwiają ocenę i porównanie poszczególnych
wskaźników dotyczących używania tytoniu w skali międzynarodowej [GTSS 2009]. Protokół badawczy GATS pozwala
poszczególnym krajom na zaadaptowanie i włączenie do
kwestionariusza tylu podstawowych pytań GATS, ile jest
koniecznych, a także pytań dodatkowych, które pomagają
18
ocenić problemy i potrzeby związane z używaniem tytoniu
w konkretnym kraju.
Główne cele GATS to:
■ systematyczne monitorowanie używania tytoniu (palenia
tytoniu i używania tytoniu bezdymnego) oraz śledzenie
głównych wskaźników ograniczania następstw palenia tytoniu na reprezentatywnej próbie dorosłej populacji Polski.
■ ocena stopnia wdrożenia zaleceń Ramowej Konwencji
Ograniczenia Używania Tytoniu (FCTC) zdefiniowanych
również w pakiecie MPOWER.
Ponadto badanie GATS pozwala na gromadzenie danych na
temat postaw społeczeństwa wobec nowych przepisów
ograniczających palenie tytoniu w Polsce, w tym poznanie
opinii publicznej na temat propozycji wprowadzenia
całkowitego zakazu palenia w miejscach publicznych i miejscach pracy.
2. Metodologia
2.1 Badana populacja
Badanie dotyczyło populacji osób dorosłych (mężczyzn i kobiet w wieku 15 i więcej lat) mieszkających w Polsce, które
uważają Polskę za swoje główne miejsce zamieszkania
(nawet w przypadku, gdy nie są obywatelami polskimi).
Z badania wykluczono jedynie dorosłych przebywających
w kraju czasowo (np. turystów) oraz zamieszkujących w kwaterach zbiorowych (np. akademiki) lub w instytucjach i zakładach zamkniętych. Osoby spełniające kryteria badania
mogły w każdej chwili wycofać się z udziału w nim oraz miały
prawo do odmowy udzielenia odpowiedzi na pytania bez
podania przyczyny. Badanie GATS w Polsce przeprowadzono we wszystkich 16 województwach. Sondaż objął zasięgiem 99,4% badanej populacji (Załącznik B).
z prawdopodobieństwem proporcjonalnym do ich wielkości,
zgodnie z obowiązującymi wymogami badania GATS dotyczącymi doboru próby. W drugim etapie wytypowano 36
gospodarstw domowych (19 męskich i 17 żeńskich) z każdej
miejskiej PSU i 34 gospodarstw domowych (18 męskich i 16
żeńskich) z każdej wiejskiej PSU na zasadzie losowania
prostego bez zwracania z bazy danych TERYT, którą dysponuje GUS (patrz Tabela B.2). Ogółem wytypowano 6800
wiejskich gospodarstw domowych (3600 męskich i 3200
żeńskich) oraz 7200 miejskich gospodarstw domowych
(3800 męskich i 3400 żeńskich), co dało w sumie liczbę
14000 niezinstytucjonalizowanych gospodarstw domowych
ze wszystkich 16 województw w Polsce. Podział próby na
gospodarstwa domowe męskie i żeńskie przeprowadzony
został w sposób losowy (sekwencyjny). Z każdego wybranego do badania gospodarstwa domowego, męskiego lub
żeńskiego, została wylosowana przy użyciu przenośnego
urządzenia iPAQ (palmtop) jedna osoba (mężczyzna lub kobieta) do wzięcia udziału w zasadniczej części wywiadu.
W celu uniknięcia obciążenia próby niedozwolone były zamiany dotyczące wstępnie wytypowanych gospodarstw domowych na żadnym z etapów procesu doboru próby.
Dobór próby w Polsce zapewnia przekrojowe szacunki dla
całego kraju, jak również szacunki z uwzględnieniem podziału na miasto i wieś oraz płeć respondentów.
2.3 Kwestionariusz badania GATS
2.2 Dobór próby
Operat losowania (o charakterze adresowym) wykorzystany
w procesie doboru próby dla badania GATS w Polsce (Załącznik B) opierał się na uaktualnionych danych Głównego
Urzędu Statystycznego zawierających informacje ze Spisu
Powszechnego przeprowadzonego w 2002 roku. Dane te
są uaktualniane co kwartał na podstawie informacji dostarczanych przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii, który
rejestruje informacje o wszystkich nowopowstających oraz
wyburzanych domach w Polsce. Uaktualniony operat
losowania składa się 33 691 regionów statystycznych (20
134 miast i 13 557 wsi), z wyłączeniem 3 172 regionów
statystycznych składających się z mniej niż 100 gospodarstw
domowych. Zgodnie z wytycznymi i standardowymi procedurami zawartymi w Podręczniku Doboru Próby [GTSS
2009a] celem badania było przeprowadzenie sondażu na
reprezentatywnej próbie 8000 niezinstytucjonalizowanych
gospodarstw domowych (2000 gospodarstw domowych dla
każdej z podkategorii: miasto, wieś, mężczyźni, kobiety). Zastosowano trzystopniowy, warstwowy i wiązkowy dobór
próby, gdzie regiony statystyczne traktowane były jako podstawowe jednostki losowania (ang. Primary Sample Units PSU). W pierwszym etapie doboru próby wylosowano
ogółem 200 miejskich jednostek losowania i 200 wiejskich
Badanie GATS w Polsce przeprowadzono na podstawie
kwestionariusza gospodarstwa domowego i kwestionariusza
respondenta. Zarówno kwestionariusz gospodarstwa domowego, jak i respondenta (Załącznik A) napisano w oparciu o Kwestionariusz Podstawowy GATS z Pytaniami
Opcjonalnymi [GTSS 2009b], przeznaczonymi do użytku
w krajach wdrażających badanie GATS. Po konsultacjach
z przedstawicielami Centrum Onkologii - Instytutu im. Marii
Skłodowskiej-Curie w Warszawie, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Ministerstwa Zdrowia, Amerykańskiego Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom,
Szkoły Zdrowia Publicznego im. Bloomberga Uniwersytetu
Johnsa Hopkinsa, a także Biura Światowe Organizacji
Zdrowia w Polsce, oba kwestionariusze zmodyfikowano i zaadaptowano odpowiednio do obrazu sytuacji w Polsce.
Zmodyfikowane kwestionariusze zostały zatwierdzone przez
Komitet Koordynacyjny Badania GATS w Polsce kierowany
przez Ministra Zdrowia oraz Komitet ds. Oceny Kwestionariusza GATS (ang. GATS Questionnaire Review Committee QRC) Ankieta powstała w języku angielskim, a następnie
została przetłumaczona na język polski. Następnie w celu
sprawdzenia jakości i zgodności pierwszego tłumaczenia zastosowano metodę ponownego przekładu na język angielski. Kwestionariusz ukończono w kwietniu 2009 roku
19
po uwzględnieniu poprawek, których naniesienie okazało się
konieczne po przeprowadzeniu badania pilotażowego
w okresie od stycznia do lutego 2009 roku. Zarówno do
kwestionariusza gospodarstwa domowego, jak i do kwestionariusza respondenta załączono świadomą zgodę na
udział w badaniu.
Kwestionariusz gospodarstwa domowego
Kwestionariusz gospodarstwa domowego posłużył zgromadzeniu informacji dotyczących wszystkich dorosłych
mieszkańców danego gospodarstwa (mężczyzn lub kobiet –
w zależności od wytycznych doboru próby). Na podstawie
przeprowadzonego spisu dokonano losowego wyboru respondenta (spełniającego kryteria badania) do odpowiedzi
na pytania zawarte w kwestionariuszu indywidualnym. Informacje dotyczące osób (mężczyzn lub kobiet) zamieszkujących dane gospodarstwo domowe zgromadzono w zakresie:
wieku, daty urodzenia (jeżeli dotyczyło to danego przypadku), płci oraz postawy wobec palenia.
Kwestionariusz respondenta
Kwestionariusz respondenta posłużył do zebrania
odpowiedzi od losowo wybranej osoby (mężczyzny lub kobiety) w wieku 15 i więcej lat, spełniającej kryteria badania.
Kwestionariusz respondenta składał się z następujących
dziewięciu sekcji:
A) Podstawowe dane o respondencie. Pytania o płeć,
wiek, poziom wykształcenia, status zatrudnienia, stan
posiadania różnych przedmiotów w gospodarstwie domowym, dochody respondenta netto, miejsce zamieszkania w wieku 14 lat i stosunek do wiary.
B) Palenie tytoniu. Pytania dotyczące częstości palenia tytoniu (codziennie, rzadziej niż codziennie, wcale), palenie tytoniu w przeszłości, wieku rozpoczęcia
codziennego palenia, używania różnych wyrobów tytoniowych (takich jak: papierosy produkowane fabrycznie, papierosy ręcznie skręcane, fajka nabijana
tytoniem, cygara, cygaretki i inne produkty). Pytania
dotyczące przyczyn zmian w preferencji różnych
wyrobów tytoniowych w przeszłości oraz uzależnienia
od nikotyny.
C) Tytoń bezdymny. Pytania dotyczące częstości (codziennie, rzadziej niż codziennie, wcale) używania tytoniu bezdymnego, używania tytoniu bezdymnego w
przeszłości, wieku rozpoczęcia codziennego używania
tytoniu bezdymnego, używania różnych produktów tytoniu bezdymnego (do wąchania, doustnego nie przeznaczonego do żucia, tytoniu do żucia i innych
produktów), oraz uzależnienia od nikotyny.
D) Zaprzestanie używania tytoniu bezdymnego. Pytania
dotyczące porad otrzymanych w placówkach opieki
zdrowotnej w zakresie zaprzestania palenia,
stosowanych metod zaprzestania używania w okresie
ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie. Te
same pytania zadawano odnośnie zaprzestania używania tytoniu bezdymnego.
20
E) Bierne palenie. Pytania o zasady dotyczące palenia tytoniu w domu, narażenie na wdychanie dymu tytoniowego w domu, zasady dotyczące palenia w pomieszczeniach zamkniętych w miejscach pracy oraz
narażenie na wdychanie dymu tytoniowego w ciągu ostatnich 30 dni w miejscach publicznych (miejscach
pracy, budynkach urzędów państwowych, placówkach
opieki zdrowotnej, restauracjach, kawiarniach, bistrach,
barach, pubach, klubach nocnych, dyskotekach,
klubach mu- zycznych, w publicznych środkach transportu i prywatnych samochodach), jak również o stan
wiedzy na temat poważnych chorób wywołanych przez
bierne palenie u osób niepalących, dalszego zaostrzania przepisów ograniczających palenie tytoniu
oraz zachowań respondentów w miejscach
zadymionych.
F) Ekonomiczne aspekty palenia tytoniu. Pytania dotyczące ostatniego zakupu papierosów: ilości zakupionych papierosów, ich cenę, markę, miejsce zakupu
oraz rodzaj papierosów (z filtrem/bez filtra). Również
pytania dotyczące ostatniego zakupu tytoniu do
ręcznego skręcania papierosów.
G) Informacja na temat tytoniu. Pytania o postrzeganie
z mieszczanej w różnych miejscach informacji na temat
szkodliwości palenia bądź zachęcających do rzucenia palenia: w gazetach lub czasopismach, w telewizji,
radiu, na billboardach, w Internecie, w materiałach informacyjno-edukacyjnych i innych miejscach; postrzeganie ostrzeżeń na paczkach papierosów i wyrobach
tytoniu bezdymnego; styczność z reklamą lub promocją papierosów w następujących miejscach:
w punktach sprzedaży, zagranicznych kanałach
telewizyjnych, zagranicznych gazetach lub czasopismach, w Internecie i innych miejscach. Powyższe pytania dotyczyły okresu 30 dni poprzedzających
badanie. Dodano również pytania mające na celu
określenie skuteczności różnych ostrzeżeń zdrowotnych na paczkach papierosów.
H) Wiedza, postrzeganie i postawy wobec palenia tytoniu. Pytania odnoszące się do stanu wiedzy na temat
skutków palenia tytoniu i używania tytoniu bezdymnego. Pytania o postawy wobec ustawodawstwa
ograniczającego palenie, podnoszenia podatków tytoniowych oraz zakazu reklamowania wyrobów tytoniowych.
I) Paczki papierosów. Sekcja dodana do polskiego kwestionariusza w celu ustalenia legalności źródła
pochodzenia obecnie palonych papierosów. Dorośli respondenci (w wieku 18 i więcej lat) zostali poproszeni o
pokazanie ankieterowi paczki obecnie palonych papierosów. Ankieterzy zbierali dane dotyczące ostrzeżeń
zdrowotnych i banderoli umieszczonych na pokazanych
paczkach.
2.4 Wprowadzenie ankiety do systemu
informatycznego oraz
przygotowania do realizacji badania
2.5 Przygotowanie i realizacja badania
terenowego
2.5.1 Instytucje realizujące badanie
Przy realizacji badania GATS użyto palmtopów (PDA) do
gromadzenia danych zarówno kwestionariusza dla gospodarstw domowych, jak i kwestionariusza indywidualnego.
W tym celu posłużono się oprogramowaniem General Survey System (GSS) stworzonym przez firmę RTI International.
GSS składa się z szeregu narzędzi ułatwiających wybór, administrowanie, gromadzenie i zarządzanie danymi na palmtopach w systemie Microsoft Windows (Windows Mobile 5.0
lub Mobile 6.0). Oprogramowanie to zostało stworzone
w celu ułatwienia pracy ankieterom zbierającym dane. Systemy stworzono i przetestowano na elektronicznych
urządzeniach przenośnych Hewlett Packard (HP) iPAQ Pocket
PC (model: iPAQ hx2490c). Te same urządzenia zastosowano następnie do gromadzenia danych podczas badania. Szczegółowe informacje dostępne są w podręczniku do
GSS [GTSS 2009c] oraz w wytycznych dotyczących
Zarządzania Danymi i Wdrażania [GTSS 2009d]. Elektroniczne gromadzenie danych pozwoliło na uproszczenie procedury zadawania pytań filtrujących, zastosowanych
w polskim kwestionariuszu badania GATS, jak również na
wbudowanie narzędzi kontrolujących poprawność danych
w trakcie ich zbierania.
Wsparcie programistyczne zapewniły firma RTI International
i Światowa Organizacja Zdrowia. Wprowadzanie ankiet
przy użyciu systemów GSS przeprowadzono we współpracy
z pracownikami zespołu IT zaangażowanymi w badanie
GATS w Polsce. Na podstawie Poradnika dla Programistów
dotyczącego Generalnego Systemu Badania GATS [GTSS
2009c] przeprowadzono parokrotne kontrole jakości w celu
sprawdzenia programowania kwestionariusza. Kontrola
jakości obejmowała następujące etapy: kontrolę/weryfikację
kwestionariuszy gospodarstwa domowego i respondenta,
weryfikację daty i godziny ustawionych na urządzeniu, weryfikację pytań filtrujących oraz narzędzi do kontroli poprawności zbieranych danych. W trakcie badania pilotażowego przetestowano cały proces obejmujący: przeprowadzenie ankiet, gromadzenie danych za pomocą elektronicznych urządzeń przenośnych oraz zarządzanie i agregację
danych (przygotowanie wstępnych danych do analizy).
Programowanie i wprowadzanie końcowej wersji ankiet do
palmtopów zakończono w październiku 2009 roku. Zadanie
zostało wykonane przez polski zespół IT we współpracy ze
Światową Organizacją Zdrowia. Elektroniczny rejestr respondentów (używany do identyfikacji adresów wytypowanych gospodarstw domowych) został stworzony w
październiku 2009 roku i wprowadzony za pośrednictwem
Internetu do każdego palmtopa podczas szkolenia ankieterów w listopadzie 2009 roku. Szczegółowe informacje
dotyczące zarządzania rejestrem respondentów oraz wszystkich środków kontroli jakości stosowanych w badaniu GATS
zawarte są w: Procedury Kontroli Jakości w Badaniu GATS:
Poradnik i Dokumentacja [GTSS 2009e].
Za pełną koordynację i centralne zarządzanie badaniami
GATS w Polsce odpowiedzialne było Ministerstwo Zdrowia.
Koordynacją działań naukowych i technicznych zajęły się
dwa komitety powołane przez Ministerstwo Zdrowia –
Komitet Naukowy Badania GATS w Polsce oraz Komitet Koordynujący Badanie GATS w Polsce. Biuro Światowej Organizacji Zdrowia w Polsce zapewniło bieżące zarządzanie
zadaniami związanymi z przeprowadzaniem badania GATS
zgodnie z międzynarodowymi procedurami.
Ministerstwo Zdrowia oraz Światowa Organizacja Zdrowia
wyznaczyły trzy instytucje do wspólnego przeprowadzenia
badania na terenie Polski: Centrum Onkologii –Instytut im.
Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawski Uniwersytet Medyczny
oraz firmę Pentor Research International – wszystkie z siedzibami w Warszawie. Centrum Onkologii - Instytut im. Marii
Skłodowskiej-Curie odpowiadał za: przygotowanie krajowej
adaptacji kwestionariusza GATS oraz innych dokumentów
badawczych, jak również za szkolenie zespołów realizujących pilotaż i badanie główne GATS, przygotował projekt
analizy badania zaadaptowany do potrzeb krajowych,
sporządził krajowe materiały informacyjne. Zespół Centrum
Onkologii odpowiedzialny był za przygotowanie (redakcję
i publikację) raportu z badania w języku polskim i angielskim.
Ponadto we współpracy z Ministerstwem Zdrowia i Biurem
Światowej Organizacji Zdrowia w Polsce uczestniczył
w rozpowszechnianiu wyników badania. Z kolei Warszawski
Uniwersytet Medyczny był odpowiedzialny za nadzór i zasadnicze przeprowadzenie badań terenowych, w tym szkolenie personelu w celu przeprowadzenia badania
pilotażowego i badań terenowych, system doboru próby,
nadzór techniczny IT nad badaniami terenowymi, a także
zarządzanie, przetwarzanie i kontrolowanie danych oraz
stworzenie tabel z wynikami badania. WUM uczestniczył
w projekcie na każdym etapie jego realizacji, m. in. opracowaniu i przygotowaniu ankiety oraz analizie i opracowaniu jej wyników. Głównym zadaniem firmy Pentor Research
International było przygotowanie i przeprowadzenie
pilotażowego badania i badań terenowych, bezpośredni
nadzór nad procesem gromadzenia danych oraz, we
współpracy z Warszawskim Uniwersytetem Medycznym,
kontrolowanie jakości przeprowadzanych wywiadów.
Światowa Organizacja Zdrowia zapewniła wsparcie koordynacyjne projektu na poziomie regionalnym i krajowym.
Natomiast Amerykańskie Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom (CDC), jako Ośrodek Współpracujący ze
Światową Organizacją Zdrowia w zakresie Obserwacji Używania Tytoniu na Świecie, zapewniły wsparcie techniczne
niezbędne do przeprowadzenia badania. Pomoc finansową
zagwarantowała organizacja Bloomberg Philanthropies w ramach Światowej Inicjatywy Bloomberga na rzecz Ograniczania Używania Tytoniu (Załącznik D przedstawia informacje
o komitetach technicznych i wszystkich osobach zaangażowanych w przeprowadzenie badania).
21
2.5.2 Badanie pilotażowe (pre-test)
Kwestionariusz został wstępnie przetestowany na terenie województwa mazowieckiego. Badania pilotażowe odbyły się
przy ścisłej współpracy ekspertów z Amerykańskiego Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom (CDC) oraz
Światowej Organizacji Zdrowia, zaś ankieta została zweryfikowana w obszarach: słownictwa i zrozumienia kwestionariusza, nieścisłości dotyczących pytań filtrujących, kolejności pytań, kompletności kategorii odpowiedzi, ilości
pracy ankietera, czasu przeprowadzania wywiadu, dostępności respondentów i chęci uczestnictwa w badaniu oraz innych kwestii. Kolejnym ważnym celem badania pilotażowego
było przetestowanie gromadzenia danych za pomocą
urządzeń przenośnych, ocena problemów mogących pojawić się przy przesyłaniu i agregacji danych oraz stworzenie systemu zarządzania danymi w celu wdrożenia
głównego badania GATS w Polsce. Szkolenie do badania pilotażowego odbyło się w okresie od 26 stycznia do 1 lutego
2009 roku. Pierwsze trzy dni (26-28 stycznia) poświęcono
na szkolenie specjalistów IT w Warszawie, a następnie (29
stycznia - 1 lutego) przeprowadzono szkolenie ankieterów
i ich koordynatorów. W sumie przeszkolono 11 osób (8 ankieterów, 1 koordynatora i 2 członków zespołu IT). Szkolenie
przeprowadzono w oparciu o podręczniki i procedury dla
badania GATS obejmujące: prezentacje podczas zajęć,
próbne wywiady, praktyki w terenie i testy. Badanie pilotażowe w terenie trwało 5 dni (w okresie od 2 do 6 lutego).
Przeprowadzono je na próbie 98 gospodarstw domowych
z jednakowym rozkładem procentowym płci, lokalizacji
(miasto/wieś) i postawy wobec palenia, a także udziałem
respondentów z różnych grup wiekowych.
2.5.3 Szkolenie personelu realizującego
badanie terenowe
W celu przeprowadzenia badania zgodnie ze spójnymi
i standardowymi procedurami obowiązującymi w badaniu
GATS opracowano trzy podręczniki. Podręcznik Ankietera
Terenowego GATS [GTSS 2009f] zawierał instrukcje dla ankieterów odnośnie technik przeprowadzania wywiadów, procedur dotyczących prowadzenia badań terenowych i metod
zadawania pytań oraz wskazówki dotyczące użytkowania
przenośnych urządzeń do gromadzenia danych. Podręcznik
dla Koordynatorów Badań Terenowych GATS [GTSS 2009g]
składał się z opisu roli i zakresu obowiązków koordynatorów
oraz informacji dotyczących agregacji danych i procedur ich
przesyłania. Wykaz i Omówienie Pytań Badania GATS
[GTSS 2009h] zawierał wyszczególnione, punkt po punkcie,
instrukcje dla ankieterów dotyczące przeprowadzania kwestionariusza gospodarstwa domowego i kwestionariusza respondenta przy użyciu palmtopów (PDA). Wykaz ten
zawierał także informacje dotyczące celu zadawania
poszczególnych pytań i możliwych kategorii odpowiedzi
oraz instrukcje na temat właściwego zapisywania
odpowiedzi. Wszystkie ww. podręczniki napisano w języku
angielskim, a następnie przetłumaczono na język polski.
Przeprowadzenie wszystkich badań terenowych na potrzeby
22
sondażu GATS w 16 województwach Polski zostało zrealizowane przez Warszawski Uniwersytet Medyczny przy
współpracy z firmą Pentor Research International zajmującej
się profesjonalnymi badaniami opinii publicznej.
Do uczestnictwa w szkoleniu wybrano 187 ankieterów i 21
terenowych koordynatorów. Każdemu ankieterowi zlecono
przeprowadzenie wywiadów w około 115 gospodarstwach
domowych (liczba ta była zróżnicowana w zależności od regionu). W warsztatach szkoleniowych dla koordynatorów,
przeprowadzonych w Warszawie w dniach 19-23
października 2009 roku, wzięło udział 21 koordynatorów
terenowych, którzy następnie wspierali szkolenia ankieterów
w każdym z województw. W sumie, w okresie od 26
października do 4 listopada 2009 roku, odbyło się 8 warsztatów szkoleniowych dla ankieterów na terenie całego kraju.
Kursy składały się z: wykładów na temat treści kwestionariuszy oraz sposobu ich wypełniania przy użyciu przenośnych
urządzeń, przeprowadzania próbnych wywiadów
z udziałem uczestników szkolenia oraz prób realizacji
wywiadów w terenie. W programie szkoleń znalazły się
także specjalistyczne wykłady na temat używania tytoniu
i metod jego ograniczania w Polsce. Po przeszkoleniu każdy
z ankieterów otrzymał palmtopa iPAQ z załadowaną listą
adresów gospodarstw domowych.
2.5.4 Badanie główne
W gromadzeniu danych do badania GATS w Polsce uczestniczyło 128 ankieterów. Wsparcie techniczne zapewniało
trzech pracowników działu IT. Wszyscy ankieterzy i ich koordynatorzy byli pracownikami firmy Pentor Research International, posiadającymi doświadczenie w przeprowadzaniu
badań sondażowych i pracy z komputerem. Badania
terenowe trwały 18 tygodni i przeprowadzono je w okresie
od 2 listopada 2009 roku do 7 marca 2010 roku na terenie
wszystkich 16 województw.
Każdy ankieter otrzymał odpowiednią dokumentację oraz instrukcje i sprzęt niezbędne do prawidłowego przeprowadzenia badania. Przygotowano również harmonogram
przesyłu danych od ankieterów do głównego serwera
danych w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. W celu
zapewnienia bezpieczeństwa ankieterom i sprawnego przebiegu procesu gromadzenia danych, dostarczono specjalne
listy wprowadzające do wszystkich gospodarstw domowych
wytypowanych do badania.
Zadaniem ankieterów było przeprowadzenie wywiadów
z respondentami za pomocą kwestionariuszy znajdujących
się na palmtopach. Ponadto byli oni odpowiedzialni za
przesyłanie danych do głównego serwera przez zaszyfrowane łącza internetowe. Koordynatorzy odpowiadali
za całokształt tych badań oraz za dopilnowanie, aby
działania w terenie przebiegały terminowo. Zadaniem działu
IT było zapewnienie wsparcia technicznego w razie problemów powstałych w czasie badań terenowych oraz
usuwanie wszelkich usterek pojawiających się w czasie używania palmtopów. Dane terenowe były agregowane
codziennie i analizowane dwa razy w tygodniu przy użyciu
specjalnego oprogramowania w celu wykrycia błędów
w gromadzeniu danych oraz kontroli ich spójności. Wyniki
kontroli jakości były szczegółowo analizowane, a następnie
przekazywane ankieterom i koordynatorom w celu poprawy
jakości badania.
W badaniu wykorzystano również telefoniczną kontrolę
jakości przeprowadzonych wywiadów. Sprawdzonych
zostało 15% losowo wybranych ankiet. W trakcie weryfikacji
pozyskiwano informacje od mieszkańców gospodarstwa domowego na temat przebiegu i sposobu realizacji wywiadu.
2.6 Przetwarzanie i agregacja danych
Rysunek 2-1 przedstawia model zarządzania danymi zastosowany przy badaniu GATS w Polsce. Każdy z ankieterów
przesyłał dane bezpośrednio na główny serwer znajdujący
się w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym przez zaszyfrowane łącza internetowe. Pracownicy działu IT codziennie agregowali dane otrzymywane od ankieterów
i wysyłali informację zwrotną w teren w sytuacji, gdy pojawiły się problemy. Pracownicy działu IT, przy wsparciu
Amerykańskiego Centrum Zwalczania i Zapobiegania
Chorobom (CDC), Światowej Organizacji Zdrowia i firmy RTI,
agregowali wszystkie dane w jedną spójną bazę w formacie
SDF. Przy pomocy modułu agregującego GSS oraz SPSS
(w wersji 17.0), zagregowaną bazę przepisano na format
nadający się do bezpośredniej analizy danych. Format ten
można było odczytać, używając każdego oprogramowania
statystycznego.
2.7 Analiza statystyczna
Kompleksową analizę danych sondażowych wykonano
w celu uzyskania szacunkowych wyników badania w populacji oraz obliczenia przypisanych im wartości przedziału
ufności na poziomie 95% (asymetryczny przedział ufności).
Na podstawie podręczników GATS dotyczących Doboru
Próby [GTSS 2009a] oraz Ważenia Próby [GTSS 2009i)
stwo-rzono wagę analityczną dla każdego respondenta.
Szczegóły procesu ważenia próby opisano w Załączniku B.
Ostateczne ważone dane zostały użyte we wszystkich analizach w celu obliczenia estymowanych wyników badania
w populacji i odpowiadających im wartości przedziałów
ufności. Wszystkie analizy statystyczne, w tym ważenie próby
oraz obliczenia wyników i wartości przedziałów ufności,
zostały wykonane przy użyciu modułu SPSS 17 Complex
Sample.
Rysunek 2-1: Schemat implementacji zarządzania danymi, GATS Polska 2009-2010.
23
3. Charakterystyka badanej populacji
Niniejszy rozdział przedstawia charakterystykę wylosowanej
próby i populacji. Szacunki populacji oparto na uaktualnionych danych dotyczących populacji Polski, które
pochodzą z Głównego Urzędu Statystycznego (GUS)
z czerwca 2009 roku.
3.1 Realizacja próby badawczej
W tabeli 3.1 przedstawione zostały informacje o współczynniku realizacji próby (ang. response rate) wśród gospodarstw
domowych oraz osób uczestniczących w badaniu GATS
w Polsce. Dane te prezentowane są w postaci nieprzeważonych liczebności oraz odpowiednich procentów z
uwzględnieniem podziału na miejsce zamieszkania. Spośród
14 000 gospodarstw domowych wytypowanych do badania, kwestionariusz gospodarstwa domowego zrealizowano
w 8 948 (63,9%) przypadków, a pełnych wywiadów indywidualnych z osobami wylosowanymi udzieliło 7840 respondentów. Całkowity współczynnik realizacji próby wyniósł
65,1% i był nieco wyższy na obszarze wiejskim (69,1%) niż
miejskim (61,5%).
Ostateczny współczynnik realizacji próby dla gospodarstw
domowych wyniósł 69,2%. Zaobserwowano jednak znaczne
różnice pod tym względem między obszarami wiejskimi i
miejskimi (odpowiednio 73,7% i 65,1%). Jednocześnie, w
4,3% gospodarstw domowych nie było osoby spełniającej
niezbędne warunki do uczestniczenia w badaniu (3,4% na
terenach wiejskich i 5,2% na terenach miejskich). Ogólny
współczynnik odmowy wzięcia udziału w badaniu był wysoki
(22,8%) i wyniósł kolejno 18,4% na obszarze wiejskim oraz
26,9% na obszarze miejskim. 4,4% wytypowanych gospodarstw domowych okazało się niezamieszkałych.
W 8 348 z 14 000 wytypowanych gospodarstw domowych
znaleziono osobę spełniającą kryteria wywiadu indywidualnego. Proporcja osób spełniających wymagane kryteria była
niższa na obszarze miejskim (56,4%) niż na obszarze
wiejskim (63,0%). Współczynnik realizacji dla kwestionariusza indywidualnego wyniósł 94,1% (93,8% na obszarze
24
wiejskim oraz 94,5% na obszarze miejskim). Uznano, że 20
osób spośród wszystkich ankietowanych nie spełniało kryteriów badania GATS. Współczynnik osób niespełniających
kryteriów sondażu na obszarze wiejskim i miejskim był
podobny. Głównymi przyczynami braku realizacji badania
na po-ziomie indywidualnym były: odmowa (3,9%), niepełny
wywiad (0,3%) oraz inne czynniki, w tym przebywanie poza
domem (0,6%) oraz niemożność udzielenia odpowiedzi
(0,6%). Współczynnik odmowy był nieznacznie wyższy na
obszarze wiejskim (4,0%) niż miejskim (3,7%). Współczynnik realizacji nie różnił się znacząco ze względu na płeć respondenta i wyniósł 95,0% w przypadku kobiet oraz 93,2%
w przypadku mężczyzn.
25
170
35
20
Odmowa (PR)
Niezdolny do udzielenia odpowiedzi (PI)
Inne1 (PO)
0.8
100
0.4
4 063
14
17
152
28
11
13
3 828
7 200
157
100
0.3
0.4
3.7
0.7
0.3
0.3
94.2
100
2.2
Obejmuje wszystkie inne skróty przyczyn niewymienionych w tabeli.
Wskaźnik odpowiedzi gospodarstw domowych (HRR) obliczono
(HC + HCNE) *100
na podstawie wzoru:
HC + HCNE + HINC + HNS + NHH + HR + HO
Wskaźnik odp. na poz. indywid. (PRR) (%)
Wskaźnik odpowiedzi ogółem (TRR) (%)4
4 285
0.6
26
Nieobecny w domu (PNAH)
3
0.2
9
Niespełniający kryteriów (PNE)
Wytypowane osoby ogółem
0.3
13
Niepełny wywiad (PINC)
4.0
93.6
4 012
Wytypowane osoby
Pełny wywiad (PC)
Wskaźnik odpowiedzi dosp. domowych (HRR)
93.8%
69.1%
100
6 800
Wytypowane gospodarstwa ogółem
184
Inne1 (HO)
94.5%
61.5%
162
287
Gospodarstwo nie będące domem (HAND)
4.2
2.7
387
Gospodarstwo niezamieszkałe (HUO)
26.9
2.9
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
NA
100
8 348
34
52
0.5
0.4
322
54
20
26
7 840
14 000
341
449
615
69.2%
65.1%
94.1%
100
0.4
0.6
3.9
0.6
0.2
0.3
93.9
100
2.4
3.2
4.4
22.8
2.1
299
3 190
0.8
0.3
4.3
59.6
113
45
600
8 348
3.4
0.4
0.2
0.3
99.5
NA
4 188
16
20
141
18
8
12
3 973
nd
95.0%
100
0.4
0.8
4.4
0.9
0.3
0.3
99.3
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
93.2%
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
Wskaźnik odpowiedzi na poziomie indywidualnym (PRR)
PC *100
obliczono na podstawie wzoru:
PC + PINC + PNAH + PR + PI + PO
4
Wskaźnik odpowiedzi ogółem (TRR) obliczono na podstawie wzoru: (HRR x PRR) / 100
3
4 160
18
32
181
36
12
14
3 867
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
nd
Uwagi:
-Niedokończony wywiad w gospodarstwie domowym (tzn. nie można było ustalić grafiku spotkań) traktowano jako brak odpowiedzi w sondażu GATS. Ta kategoria (HINC) nie była włączona do licznika wskaźnika odpowiedzi gospodarstw
domowych.
-Pełny wywiad indywidualny [PC] obejmuje osoby, które odpowiedziały na pytania co najmniej do E1 i udzieliły uzasadnionych odpowiedzi na pytania B1/B2/B3. Wywiady z respondentami, którzy nie spełnili tych kryteriów, były traktowane jako
niepełne (PINC) w sondażu GATS i nie zostały włączone do licznika wskaźnika odpowiedzi indywidualnych.
2
1
65.1%
2.3
228
5.7
73.7%
3.2
1936
18.4
1 254
Odmowa (HR)
212
1.3
87
Nieobecność wszystkich mieszkańców (NHH)
0.6
45
1.0
68
0.4
26
0.3
19
5.2
371
3.4
56.4
4 063
63.0
Niebecność respondenta (HNS)
229
4 285
Badanie nieskończone (HINC)
Przebadane–Brak odpowiedniej osoby (HCNE)
Wybrane gospodarstwo domowe
Przebadane (HC)
Tabela 3.1: Wyniki realizacji próby badawczej. Dane prezentowane w liczbach nieprzeważonych oraz w procentach dla gospodarstw domowych oraz respondentów indywidualnych.
Współczynniki realizacji próby z podziałem na miejsce zamieszkania i płeć – GATS Polska, 2009-2010.
Płeć
Obszar zamieszkania
Ogółem
Kobiety
Wiejski
Miejski
Mężczyźni
Liczba
Liczba
Liczba
Liczba
Liczba
Procent
Procent
Procent
Procent
Procent
3.2 Charakterystyka respondentów
Tabela 3.2A przedstawia niezważone liczebności próby
oraz szacunki dla całej populacji ze względu na wybrane
cechy demograficzne respondentów, w tym: wiek, miejsce
zamieszkania, poziom wykształcenia i region. Tabele 3.2B
i 3.2C przedstawiają ww. dane osobno dla mężczyzn
i kobiet.
Liczba dorosłych (niezważona), z którymi przeprowadzono
pełen wywiad, wyniosła 7 840. Całkowita oszacowana populacja Polski w wieku 15 i więcej lat była równa 32,3
miliona w połowie 2009 roku. Badanie przeprowadzono na
3 867 mężczyznach i 3 973 kobietach. W populacji liczebność tych grup szacuje się na 15,4 miliona mężczyzn
(47,7%) i 16,9 miliona kobiet (52,3%).
Biorąc pod uwagę całą nieprzeważoną próbę, niższy
poziom realizacji odnotowano na obszarze miejskim (3 828)
niż na obszarze wiejskim (4 012). Według przyjętych założeń każda z tych grup winna liczyć 4000 jednostek. Po
przeważeniu proporcja populacji miejskiej do wiejskiej
wyniosła 62:38, czyli tyle ile podają oficjalne dane GUS
w skali całego kraju. Obszary miejskie podzielono ponadto
na 3 kategorie (do 50 000 mieszkańców, 50 000-200 000
mieszkańców i ponad 200 000 mieszkańców), które oparto
na liczbie mieszkańców (tj. osób zameldowanych na stałe)
w celu zbadania szczegółowych różnic pomiędzy
26
poszczególnymi kategoriami populacji miejskiej. Na 20,1
miliona populacji miejskiej (≥15 lat) w Polsce, 40,1% żyje
w miastach do 50 000 mieszkańców, 24,8% w miastach od
50 000 do 200 000 mieszkańców, a pozostała część
(35,1%) w miastach powyżej 200 000 mieszkańców. Próba
dla całej Polski została sklasyfikowana według następujących
grup wiekowych (tego samego podziału używano przy
tworzeniu tabel ilustrujących wskaźniki): 15-19, 20-29, 3039, 40-49, 50-59 i 60 i więcej lat. Dużą proporcję dorosłych
stanowiły osoby w wieku 60 i więcej lat (22,2%), a następnie w wieku 20-29 lat (19,5%). Proporcje innych grup
wiekowych wyniosły: 17,0% dla grup 30-39 lat i 50-59 lat,
16,6% dla grupy 40-49 lat i jedynie 7,7% dla grupy 15-19
lat. Zebrane dane dotyczące poziomu wykształcenia wszystkich respondentów spełniających kryteria badania
podzielono dla celów analizy na cztery kategorie wykształcenia: podstawowe, zasadnicze zawodowe, średnie
oraz wyższe. Wykształcenie „Podstawowe” obejmuje: brak
wykształcenia, nieukończenie szkoły podstawowej, ukończenie szkoły podstawowej, gimnazjum. Wykształcenie „Zasadnicze zawodowe” obejmuje tylko edukację zawodową.
Wykształcenie „Średnie” obejmuje: szkołę średnią ogólnokształcącą, technikum i studium policealne. Wykształcenie
„Wyższe” obejmuje: licencjat, tytuł magistra oraz wyższe
stopnie naukowe. Większość dorosłych posiadała wykształcenie średnie (40,0%), następnie zasadnicze zawodowe (24,8%) i podstawowe (20,0%), natomiast 15,2%
posiadało wykształcenie wyższe.
Tabela 3.2A: Rozkład wybranych cech demograficznych dla dorosłych w wieku 15 i więcej lat – GATS Polska,
2009-2010.
Dane zważone
Cechy
demograficzne
Procent
(95% CI )
Liczba dorosłych
(w tysiacach)
100
32,337.8
1
Ogółem
Niezważona liczba
dorosłych
7,840
Płeć
Mężczyźni
47.7
(46.2, 49.3)
15,439.5
3,867
Kobiety
52.3
(50.7, 53.8)
16,898.3
3,973
(6.8, 8.6)
2,487.3
362
Wiek (w latach)
15-19
7.7
20-29
19.5
(18.2, 20.8)
6,295.7
1,306
30-39
17.0
(16.1, 18.0)
5,494.7
1,516
40-49
16.6
(15.7, 17.6)
5,369.1
1,348
50-59
17.1
(16.0, 18.2)
5,517.3
1,441
60+
22.2
(21.0, 23.5)
7,173.6
1,867
Obszar wiejski
38.0
(37.2, 38.8)
12,278.0
4,012
Obszar miejski2
62.0
(61.2, 62.8)
20,059.8
3,828
do 50,000
40.1
(33.7, 46.9)
8,048.7
1,441
50,000 - 200,000
24.8
(19.6, 30.9)
4,976.7
981
ponad 200,000
35.1
(29.1, 41.5)
7,034.4
1,406
Podstawowe
20.0
(18.8, 21.3)
6,452.5
1,630
Zasadnicze zawodowe
24.8
(23.6, 26.0)
7,983.6
2,092
Średnie
40.0
(38.5, 41.5)
12,883.5
2,951
Wyższe
15.2
(14.1, 16.3)
4,879.1
1,142
centralny
22.4
(21.8, 23.1)
7,257.0
1,771
południowy
21.2
(20.6, 21.8)
6,862.0
1,673
wschodni
16.9
(16.2, 17.5)
5,457.6
1,415
północno-zachodni
16.0
(15.3, 16.7)
5,164.4
1,082
9.8
(9.4, 10.2)
3,173.9
737
13.7
(13.1, 14.3)
4,423.0
1,162
Miejsce zamieszkania
Poziom wykształcenia3
Region
południowo-zachodni
północny
Uwaga: w 25 przypadkach nie podano informacji o poziomie wykształcenia
1 Przedział ufności 95 %
2 Obszar miejski podzielono na trzy kategorie, biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców.
3 Wykształcenie „podstawowe” obejmuje: brak wykształcenia, nieukończona szkoła podstawowa, ukończona szkoła podstawowa,
gimnazjum. Wykształcenie zasadnicze zawodowe obejmuje jedynie edukację zawodową. Wykształcenie „średnie ”obejmuje: liceum ogólnokształcące, technikum oraz studium policealne. Wykształcenie „wyższe” obejmuje: licencjat, tytuł magistra oraz wyższe stopnie
naukowe.
27
Tabela 3.2B: Rozkład wybranych cech demograficznych dla mężczyzn w wieku 15 i więcej lat– GATS Polska,
2009-2010.
Dane zważone
Cechy
demograficzne
Procent
(95% CI )
1
Mężczyźni
100
Liczba dorosłych
(w tysiacach)
Niezważona liczba
dorosłych
15,439.5
3,867
Wiek (w latach)
15-19
7.9
(6.7, 9.3)
1,220.5
183
20-29
21.1
(19.3, 23.0)
3,257.1
680
30-39
17.8
(16.5, 19.2)
2,745.2
775
40-49
17.6
(16.1, 19.1)
2,710.9
699
50-59
17.1
(15.8, 18.5)
2,638.7
700
18.6
(17.1, 20.1)
2,867.1
830
Obszar wiejski
39.3
(37.6, 41.0)
6,066.5
2,057
Obszar miejski2
60.7
(59.0, 62.4)
9,373.0
1,810
do 50,000
40.0
(33.2, 47.2)
3,749.2
691
50,000 - 200,000
23.6
(18.3, 29.9)
2,212.2
438
ponad 200,000
36.4
(29.9, 43.4)
3,411.6
681
Podstawowe
17.5
(15.9, 19.2)
2,689.8
724
Zasadnicze zawodowe
30.3
(28.5, 32.1)
4,662.4
1,249
Średnie
38.9
(36.8, 41.0)
5,986.6
1,387
Wyższe
13.4
(11.9, 14.9)
2,056.5
495
centralny
22.4
(21.0, 23.9)
3,462.0
886
południowy
22.3
(20.9, 23.8)
3,442.5
840
wschodni
18.2
(16.9, 19.7)
2,817.3
751
północno-zachodni
14.4
(13.0, 15.9)
2,216.1
494
9.4
(8.4, 10.5)
1,450.4
347
13.3
(12.2, 14.5)
2,051.2
549
60+
Miejsce zamieszkania
Poziom wykształcenia3
Region
południowo-zachodni
północny
Uwaga: w 12 przypadkach nie podano informacji o poziomie wykształcenia
1 Przedział ufności 95 %
2 Obszar miejski podzielono na trzy kategorie, biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców.
3 Wykształcenie „podstawowe” obejmuje: brak wykształcenia, nieukończona szkoła podstawowa, ukończona szkoła podstawowa,
gimnazjum. Wykształcenie zasadnicze zawodowe obejmuje jedynie edukację zawodową. Wykształcenie „średnie ”obejmuje:
liceum ogólnokształcące, technikum oraz studium policealne. Wykształcenie „wyższe” obejmuje: licencjat, tytuł magistra oraz wyższe stopnie naukowe.
28
Tabela 3.2C: Rozkład wybranych cech demograficznych dla kobiet w wieku 15 i więcej lat – GATS Polska
2009-2010.
Dane zważone
Cechy
demograficzne
Liczba dorosłych
(w tysiacach)
100
16,898.3
3,973
1
Kobiety
Niezważona liczba
dorosłych
Procent
(95% CI )
Wiek (w latach)
15-19
7.5
(6.4, 8.8)
1,266.8
179
20-29
18.0
(16.3, 19.8)
3,038.6
626
30-39
16.3
(15.0, 17.6)
2,749.5
741
40-49
15.7
(14.5, 17.1)
2,658.2
649
50-59
17.0
(15.5, 18.6)
2,878.7
741
60+
25.5
(23.7, 27.4)
4,306.4
1037
Obszar wiejski
36.8
(35.3, 38.2)
4,306.4
1955
Obszar miejski2
63.2
(61.8, 64.7)
6,211.4
2018
do 50,000
40.2
(33.6, 47.2)
4,299.5
750
50,000 - 200,000
25.9
(20.4, 32.3)
2,764.6
543
ponad 200,000
33.9
(27.9, 40.5)
3,622.8
725
Podstawowe
22.4
(20.7, 24.1)
3,762.7
906
Zasadnicze zawodowe
19.8
(18.3, 21.3)
3,321.2
843
Średnie
41.0
(38.9, 43.2)
6,896.9
1564
Wyższe
16.8
(15.4, 18.3)
2,822.6
647
centralny
22.5
(21.2, 23.8)
3,794.9
885
południowy
20.2
(19.2, 21.3)
3,419.6
833
wschodni
15.6
(14.4, 16.9)
2,640.2
664
północno-zachodni
17.4
(16.2, 18.8)
2,948.3
588
południowo-zachodni
10.2
(9.1, 11.4)
1,723.5
390
północny
14.0
(13.0, 15.1)
2,371.8
613
Miejsce zamieszkania
Poziom wykształcenia3
Region
Uwaga: w 13 przypadkach nie podano informacji o poziomie wykształcenia
1 Przedział ufności 95 %
2 Obszar miejski podzielono na trzy kategorie, biorące pod uwagę liczbę mieszkańców.
3 Wykształcenie „podstawowe” obejmuje: brak wykształcenia, nieukończona szkoła podstawowa, ukończona szkoła podstawowa,
gimnazjum. Wykształcenie zasadnicze zawodowe obejmuje jedynie edukację zawodową. Wykształcenie „średnie ”obejmuje: liceum ogólnokształcące, technikum oraz studium policealne. Wykształcenie „wyższe” obejmuje: licencjat, tytuł magistra oraz wyższe stopnie
naukowe.
29
4. Palenie tytoniu
wyrobów tytoniowych oraz 3) demograficzną i behawioralną
charakterystykę palenia, w tym liczbę dziennie wypalanych
papierosów, wiek rozpoczęcia codziennego palenia, długość
codziennego palenia oraz wskaźniki uzależnienia od tytoniu.
4.1 Postawy wobec palenia według płci
Poniżej zostały opisane postawy wobec palenia w populacji
dorosłych Polaków. Analizie poddano następujące zmienne:
1) postawy wobec palenia, 2) palenie i używanie różnych
Tabele 4.1A i 4.1B oraz rysunek 4.1 przedstawiają odsetek
dorosłych w wieku 15 i więcej lat z uwzględnieniem postawy
wobec palenia oraz płci (do grupy obecnie palących tytoń
zalicza się codziennie palących i okazjonalnie palących,
natomiast do grupy niepalących zalicza się byłych codziennych palaczy, nigdy niepalących codziennie, byłych
okazjonalnych palaczy i nigdy niepalących).
Najbardziej istotne wyniki
■ Codziennie pali tytoń 33,5% dorosłych mężczyzn (5,2 miliona) i 21,0% dorosłych kobiet (3,5 miliona) – łącznie
27.0% osób dorosłych (8,7 miliona). Okazjonalnie pali 1,1 miliona Polaków (3,3% mężczyzn oraz 3,4% kobiet).
Ogółem obecnie pali (okazjonalnie lub codziennie) 30,3% dorosłych Polaków (9,8 miliona).
■ 7 milionów Polaków udało się w przeszłości zaprzestać palenia (codziennego lub okazjonalnego).
■ 47,4% mężczyzn z wykształceniem zasadniczym zawodowym pali tytoń.
■ 37,4% kobiet w wieku 50-59 lat pali tytoń.
■ 93,2% osób obecnie używających tytoniu pali papierosy produkowane fabrycznie, 9,7% papierosy ręcznie
skręcane, a 1,6% używa tytoniu bezdymnego.
■ Codzienni palacze wypalają przeciętnie 17,2 papierosa dziennie.
■ Osoby codziennie palące (obecnie lub w przeszłości) średnio paliły przez ponad 22 lata.
Rysunek 4.1: Postawy wobec palenia według płci, osoby w wieku 15 i więcej lat, GATS Polska 2009-2010
30
Wyniki badania wykazały, że 30,3% dorosłych (w wieku 15
i więcej lat) to obecni palacze tytoniu (Tabela 4.1A). Niemal
2 na 5 mężczyzn (36,9) to obecni palacze. Wśród kobiet
odsetek ten jest znacznie niższy (24,4%). Większość obecnych palaczy pali codziennie: w populacji wszystkich
dorosłych odsetek codziennych palaczy wynióśł 27%, wśród
mężczyzn 33,5%, a wśród kobiet 21%. Odsetek palących
okazjonalnie jest niski (3,4%) i nie wykazuje zróżnicowania
ze względu na płeć. Na podstawie tych danych ocenia się,
że 8,7 miliona Polaków w wieku 15 i więcej lat (5,2 miliona
mężczyzn i 3,5 miliona kobiet) pali tytoń codziennie, a 1,1
miliona pali tytoń okazjonalnie (Tabela 4.1B).
Wśród wszystkich osób niepalących 16,3% to byli codzienni
palacze – ten odsetek jest dwukrotnie wyższy wśród
mężczyzn (21,8%) niż wśród kobiet (11,3%). 53,3% wszystkich ankietowanych nigdy nie paliło codziennie. Na tej podstawie szacuje się, że 17,2 miliona dorosłych Polaków nigdy
nie paliło codziennie (Tabela 4.1B). Odsetek osób nigdy
niepalących codziennie jest znacznie wyższy wśród kobiet
(64,3%) niż wśród mężczyzn (41,3%). Większość osób nigdy
niepalących codziennie to osoby, które nigdy nie paliły co-
zadeklarowało palenie jakiegokolwiek wyrobu tytoniowego
- 30,2% osób dorosłych paliło papierosy, 28,7% respondentów paliło papierosy produkowane fabrycznie, a 3,0% papierosy ręcznie skręcane.
Tabela 4.2 przedstawia odsetek osób dorosłych w wieku 15
i więcej lat, które obecnie używają tytoniu bezdymnego.
W Polsce użycie bezdymnych wyrobów tytoniowych jest
bardzo niskie. Zaledwie 0,5% uczestników badania, w tym
1,0% mężczyzn i 0,1% kobiet, zadeklarowało używanie tytoniu bezdymnego.
Spośród osób obecnie palących, które używają jakiegokolwiek wyrobu tytoniowego (przeznaczonego do palenia lub
bezdymnego) większość pali tytoń (98,4%), głównie papierosy produkowane fabrycznie (93,2%) (Rys. 4.2). 9,7%
osób obecnie palących używa papierosów ręcznie skręcanych, a 1,6% używa tytoniu bezdymnego.
Najwyższy odsetek palaczy w trzech kategoriach używania
wyrobów tytoniowych, włączając w to używanie jakiegokolwiek wyrobu tytoniowego przeznaczonego do palenia
Rysunek 4.2: Odsetek obecnych palaczy tytoniu używających różnych wyrobów tytoniowych wśród wszystkich osób
w wieku 15 i więcej lat używających tytoniu, GATS Polska, 2009-2010.
dziennie ani okazjonalnie (48,0% wszystkich osób dorosłych). Także w tym przypadku odsetek dorosłych kobiet,
które nigdy nie paliły codziennie lub okazjonalnie jest wyższy
(58,5%) niż dorosłych mężczyzn (36,6%).
4.2 Palenie różnych produktów
tytoniowych według wybranych
cech demograficznych
Tabela 4.3 i rysunek 4.2 przedstawiają odsetek obecnie
palących w wieku 15 i więcej lat, którzy palili różne wyroby
tytoniowe w odniesieniu do wybranych cech demograficznych takich, jak płeć, wiek, miejsce zamieszkania
i poziom wykształcenia. Tabela 4.4 przedstawia liczbę obecnie palących w wieku 15 i więcej lat według tych samych
cech demograficznych.
Z przeprowadzonej analizy wynika, że 30,3% osób,
(40,5%), dowolnych papierosów (40,3%) i papierosów
ręcznie skręcanych (5,1%), znajduje się w grupie osób
w wieku 50-59 lat. Natomiast najniższy odsetek palaczy we
wszystkich kategoriach palenia wyrobów tytoniowych zaobserwowano w grupie osób w wieku 60 i więcej lat.
Odsetek osób, które zamieszkują obszary miejskie i używają
jakiekolwiek wyroby tytoniowe (31,9%) był wyższy niż wśród
osób z obszarów wiejskich (27,8%). Wyniki badania
pokazują także, że papierosy produkowane fabrycznie były
bardziej popularne na obszarach miejskich (30,4%) niż na
obszarach wiejskich (26,1%).
Używanie wyrobów tytoniowych przeznaczonych do palenia zostało odnotowane na porównywalnych poziomach
wśród respondentów ze wszystkich typów obszarów miejskich (do 50 000 mieszkańców, od 50 000 do 200 000
mieszkańców i powyżej 200 000 mieszkańców).
31
Najwyższy odsetek palaczy we wszystkich kategoriach używania wyrobów tytoniowych, czyli używania dowolnego
wyrobu tytoniowego przeznaczonego do palenia (41,6%),
jakichkolwiek papierosów (41,5%), papierosów produkowanych fabrycznie (38,8%) i papierosów ręcznie
skręcanych (5,3%) odnotowano wśród ankietowanych
z wykształceniem zasadniczym zawodowym.
mężczyzn w porównaniu do odpowiadających im grup
wiekowych kobiet.
W podziale na płeć, największe różnice w występowaniu
codziennego palenia odnotowano w najmłodszej (15-19 lat)
i najstarszej (60 i więcej lat) grupie wiekowej, gdzie dysproporcje między mężczyznami a kobietami były ponad
Rysunek 4.3: Obecnie palący (codziennie lub okazjonalnie) według płci i wieku, osoby w wieku 15 i więcej lat, GATS
Polska 2009-2010
Palenie papierosów ręcznie skręcanych zostało odnotowane
wśród 4,7% osób słabiej wykształconych (z wykształceniem
podstawowym) w porównaniu do 1,4% osób lepiej wykształconych (z wykształceniem średnim i wyższym).
Badania wykazały, że papierosy produkowane fabrycznie
to najczęściej używany wyrób tytoniowy. Ocenia się, że
około 9,3 miliona dorosłych w wieku 15 i więcej lat (w tym
5,4 miliona mężczyzn i 3,9 miliona kobiet) używa tego
rodzaju wyrobów tytoniowych.
4.3 Postawy wobec palenia według
różnych cech demograficznych
Tabela 4.5 przedstawia rozkład procentowy częstości palenia wśród osób dorosłych w wieku 15 i więcej lat według takich cech demograficznych, jak: płeć, wiek, miejsce
zamieszkania, poziom wykształcenia i region kraju.
4.3.1 Osoby obecnie palące tytoń
(codziennie lub okazjonalnie)
Rysunek 4.3 przedstawia odsetek obecnie palących w
wieku 15 i więcej lat według grup wiekowych i płci. Wyniki
badania GATS wykazują, że wyższy odsetek osób obecnie palących jest we wszystkich grupach wiekowych
32
dwukrotnie lub niemal dwukrotnie wyższe. Mniejsze różnice
zaobserwowano wśród młodych osób dorosłych (w wieku
20-29 lat) i w średniej grupie wiekowej (30-59 lat), przy
czym najmniejszą różnicę między obiema płciami wśród
obecnie palących zanotowano u Polaków w wieku 50-59 lat.
Codziennie palący
Częstość występowania codziennego palenia wzrasta
z wiekiem i osiąga najwyższy poziom w grupie dorosłych
0w wieku 40-49 lat (37,7%) i wśród ankietowanych w wieku
50-59 lat (37,4%). Najmniej codziennie palących odnotowano wśród respondentów w wieku 15-19 lat (11,5%). Na
obszarach wiejskich codzienne palenie jest rzadszym
zjawiskiem niż w miastach (odpowiednio 24,4% i 28,6%).
Największy odsetek palących codziennie odnotowano
w miastach o populacji między 50 000 a 200 000
mieszkańców (32,3%). Biorąc pod uwagę rozkład procentowy palących codziennie w różnych regionach Polski, ta
postawa wobec palenia występuje najczęściej w regionie
południowym (31,3%), centralnym (29,0%), północnym
(27,2%) i północno-zachodnim (26,5%). Najrzadsze występowanie codziennego palenia odnotowano w regionie
wschodnim, gdzie tylko jeden na pięciu ankietowanych był
codziennym palaczem (21,3%).
Znamiennym jest, że codzienne palenie występuje najczęściej u respondentów z wykształceniem zasadniczym zawodowym (39,1%), podczas gdy wśród ankietowanych
z wykształceniem wyższym odsetek ten jest dwukrotnie niższy
(20,2%).
50- 59 lat (15,3%) oraz 60 i więcej lat (13,6%).
Nigdy niepalący codziennie
Wśród mężczyzn odnotowano częstsze występowanie codziennego palenia w grupie osób w wieku 40-49 lat
(43,1%), jakkolwiek odsetek ten jest podobny w młodszej
(30-39 lat) i starszej (50-59 lat) grupie wiekowej (odpowiednio 38,8% i 41,8%). Nie zaobserwowano statystycznie istotnych różnic między występowaniem codziennego palenia
wśród mężczyzn z obszarów wiejskich i miejskich (32,2%
i 34,4%). Istotnym faktem jest, że najczęstsze występowanie
codziennego palenia odnotowano u mężczyzn z wykształceniem zasadniczym zawodowym (45,0%).
Wśród kobiet, występowanie codziennego palenia jest silnie
zdeterminowane wiekiem. W młodszych grupach wiekowych
(20-29 lat i 30-39 lat) w przybliżeniu jedna na pięć kobiet
pali codziennie (odpowiednio 22.4% i 22,0%). W starszych
grupach wiekowych (40-49 lat i 50-59 lat) odsetek ten jest
wyższy (odpowiednio 32,3% i 33,4%). Codzienne palenie
jest bardziej charakterystyczne dla na obszarów miejskich
(23,5%) niż wiejskich (16,8%). Zbliżony odsetek kobiet palących codziennie występuje w miastach o populacji między
50 000 a 200 000 mieszkańców (26,1%) i w największych
miastach (26,5%).
Okazjonalnie palący
Palenie okazjonalne charakteryzuje młodsze grupy wiekowe
– taki stosunek do palenia zadeklarowało 6,1% ankietowanych w wieku 15-19 lat, podczas gdy wśród najstarszych Polaków (w wieku 60 lat i więcej) okazjonalnie
paliło 2,2%. Okazjonalne palenie występowało najczęściej
wśród osób mieszkających w największych miastach (4,8%
w porównaniu z 2,1-2,8% w mniejszych miastach i 3,5% na
wsi) oraz u osób z wykształceniem wyższym (4,4%) i średnim (3,9%) (w porównaniu z 2,5% u osób z wykształceniem
zasadniczym zawodowym i 2,7% u osób z wykształceniem
podstawowym).
4.3.2 Obecnie niepalący
Byli codzienni palacze (ekspalacze)
Występowanie tej postawy wobec palenia wzrasta wraz
z wiekiem: zadeklarowało ją 26,9% respondentów w wieku
60 i więcej lat. Nie odnotowano żadnych statystycznie istotnych różnic między obszarami wiejskimi (15,1%) i miejskimi
(17,1%). Jako ekspalaczy definiowali siebie najczęściej respondenci zamieszkujący region wschodni (19,3%) oraz region południowo zachodni (19,4%) kraju. Odsetek
niepalących, którzy w przeszłości palili codziennie, był naj-wyższy wśród osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym (18,3%).
Wiek okazał się najistotniejszym czynnikiem w występowaniu codziennego palenia w przeszłości u osób obecnie
niepalących. Taką postawę zadeklarowała prawie połowa
mężczyzn (46,9%) w wieku 60 i więcej lat oraz 26,2%
mężczyzn w wieku 50-59 lat. Największy odsetek byłych
codziennych palaczy odnotowano w grupie kobiet w wieku
Odsetek ankietowanych deklarujących, że nigdy nie palili
codziennie, był najwyższy w najmłodszej (15-19 lat) grupie
wiekowej (80,9%). Zwraca uwagę fakt, że wśród najstarszych ankietowanych (w wieku 60 i więcej lat) ten odsetek
był najniższy wśród mężczyzn (29,7%) – dla porównania,
wśród najmłodszych mężczyzn wyniósł on 75.4%. Odsetek
osób nigdy niepalących w grupie kobiet w wieku 60 i więcej
lat wynosił 76,3%, podczas gdy w grupie wiekowej 15-19
odsetek ten był najwyższy (86,2%).
Odsetek osób nigdy niepalących codziennie jest nieco
wyższy na obszarach wiejskich (57,1%) niż miejskich
(51,0%).
Osoby eksperymentujące z paleniem
Dane dotyczące osób eksperymentujących z paleniem,
przedstawione w tabeli 4.6, pokazują odsetek osób nigdy
niepalących w wieku 15 i więcej lat w zależności od: wieku,
płci, miejsca zamieszkania oraz poziomu wykształcenia
(dane te dotyczą respondentów, którzy zadeklarowali, że
obecnie w ogóle nie palą tytoniu i nie palili go w przeszłości,
ani codziennie, ani okazjonalnie).
Łącznie 44,3% dorosłych Polaków, którzy obecnie nie palą
(codziennie lub okazjonalnie) i nie palili w przeszłości, przynajmniej raz w życiu paliło wyrób tytoniowy. Odsetek osób
eksperymentujących z paleniem jest znacznie wyższy wśród
mężczyzn (53,5%) niż wśród kobiet (39,0%).
Wśród najmłodszych ankietowanych (w wieku 15-19 lat)
eksperymentowanie z paleniem występowało najrzadziej.
Tylko 29,5% osób, w tym 32,7% mężczyzn i 26,9% kobiet,
zadeklarowało, że kiedyś próbowało palenia. Wśród
mężczyzn postawa ta była najczęstsza w grupie ankietowanych w wieku 50-59 lat (65,7%), a wśród kobiet
występowała najczęściej w grupie wieku 30-39 lat (51,4%).
Największą różnicę między dwiema płciami zaobserwowano w najstarszej grupie wiekowej (w wieku 60
i więcej lat), gdzie 60,0% mężczyzn i 29,7% kobiet
zadeklarowało, że paliło przynajmniej raz w życiu. Eksperymentowanie z paleniem występowało najczęściej wśród respondentów żyjących na obszarach miejskich, gdzie 56,2%
niepalących obecnie mężczyzn i 42,3% kobiet próbowało
kiedyś palić. Na obszarach wiejskich odsetek osób eksperymentujących z paleniem wynosił 49,5% wśród mężczyzn
i 34,5% wśród kobiet.
4.4 Charakterystyka palenia według
wybranych cech demograficznych
Tabela 4.7 oraz tabela 4.8 przedstawiają charakterystykę
palenia wśród osób kiedykolwiek i obecnie codziennie palących. Z danych tych wynika, że: znaczna liczba Polaków pali
lub paliła codziennie przez długi czas (55,2% przez 20
i więcej lat), wypala dużo papierosów (51,5% wypala 20
i więcej papierosów każdego dnia), zaczęła palić przed 18.
33
rokiem życia (36,3%) i wykazuje objawy uzależnienia od
nikotyny (22,9% sięga po pierwszego papierosa w ciągu 5
minut od przebudzenia).
4.4.1 Liczba wypalanych codziennie
papierosów
papierosów deklaruje 43,3% ankietowanych w wieku 20-29
lat. W starszych grupach wiekowych większość respondentów pali od 20 do 29 papierosów dziennie. W dwóch grupach wiekowych odsetek ankietowanych, którzy palą 30
i więcej papierosów dziennie, przekracza 10,0% (11,7% respondentów w wieku od 40 do 49 lat i 13,6% w grupie
wiekowej 50-59 lat).
Tabela 4.7 przedstawia przeciętną liczbę i rozkład procentowy papierosów wypalanych codziennie przez codziennych
palaczy w wieku 15 i więcej lat w odniesieniu do: wieku, płci,
miejsca zamieszkania i poziomu wykształcenia.
Na obszarach wiejskich 45,4% ankietowanych pali od 20
do 29 papierosów dziennie, a 32,5% pali od 10 do 19 papierosów każdego dnia. W miastach proporcje te są bardziej
do siebie zbliżone (odpowiednio 40,8% i 38,7%).
Średnie wartości
Wśród mężczyzn palących codziennie 30,6% pali średnio
od 10 do 19 papierosów dziennie, a prawie połowa (46,7%)
wypala dziennie od 20 do 29 papierosów. W ogólnym ujęciu, około 11,3% mężczyzn pali 30 i więcej papierosów
każdego dnia. Warto jednak zauważyć, że w dwóch grupach wiekowych odsetek ten jest znacząco wysoki (16,0%
mężczyzn w wieku 40-49 lat i 17,4% mężczyzn w wieku 5059 lat). Odsetek ten jest także wysoki wśród mężczyzn
mieszkających w miastach o populacji od 50 000 do 200
000 mieszkańców (15,5%) i mężczyzn z wykształceniem
podstawowym (14,8%).
Przeciętny palacz w Polsce wypala średnio 17,17 papierosa
dziennie. Wśród mężczyzn przeciętna liczba wypalanych
dziennie papierosów wynosi 18,31, natomiast w przypadku
kobiet 15,51 papierosa. Średnia liczba wypalanych dziennie papierosów różni się w zależności od grupy wiekowej.
Odnotowano, że najniższa liczba papierosów palonych
codziennie występuje u osób w wieku 15-19 i 20-29 lat
(odpowiednio 14,61 i 14,10). Liczba wypalanych codziennie papierosów była zbliżona na obszarach wiejskich i miejskich. Najwyższą liczbę papierosów palonych codziennie
odnotowano u respondentów z wykształceniem zasadniczym
zawodowym (18,21), a najniższą wśród respondentów
z wykształceniem wyższym (15,50).
Podobnie jak w całej badanej populacji, najwyższe dzienne
spożycie papierosów stwierdzono u mężczyzn w wieku 4049 lat oraz 50-59 lat (odpowiednio 20,10 i 20,00 papierosów dziennie). Najniższą przeciętną liczbę papierosów
palonych codziennie zaobserwowano w grupie osób
w wieku 15-19 lat i 20-29 lat (odpowiednio 14,11 i 14,60).
Nie odnotowano żadnych statystycznie istotnych różnic
w liczbie codziennie palonych papierosów wśród palaczy
z terenów wiejskich i miejskich. Na obszarach wiejskich
mężczyźni palą 18,23 papierosa dziennie, natomiast na obszarach miejskich 18,35 papierosa dziennie. Najwyższą
liczbę papierosów wypalanych dziennie przez mężczyzn
odnotowano w miastach od 50 000 do 200 000
mieszkańców (20,45).
Wśród kobiet najwięcej papierosów paliły dziennie osoby
w wieku 50-59 lat (17,05 papierosa), a najmniej osoby w
wieku 20-29 lat (13,34). W związku z małą liczbą osób ankietowanych w grupie wiekowej 15-19 lat nie zdołano
określić dziennego poziomu spożycia papierosów w tej
grupie wieku. Na obszarach miejskich średnia liczba papierosów palonych codziennie była najwyższa (16,32)
wśród palaczek mieszkających w największych miastach
(powyżej 200 000 mieszkańców).
Rozkład procentowy
Większość codziennie palących pali od 10 do 19 i od 20
do 29 papierosów dziennie (odpowiednio 36,6% i 42,4%).
Rozkład ten różni się jednak w zależności od grupy wiekowej
i płci. Około 53,6% najmłodszych uczestników badania
(w wieku od 15 do 19 lat) pali zazwyczaj od 10 do 19 papierosów dziennie, podczas gdy wypalanie takiej liczby
34
Wśród kobiet palących codziennie 36,1% pali od 20 do 29
papierosów dziennie, a 45,4% wypala od 10 do 19 papierosów każdego dnia. Palenie 30 i więcej papierosów
dziennie zdarza się w tej grupie rzadziej, jedynie u kobiet
w wieku 50-59 lat odsetek ten sięga 9,3%. Zaobserwowano,
że w najmłodszej (20-29 lat) i najstarszej (60 i więcej lat)
grupie wiekowej podobny odsetek codziennie palących
wypala mniej niż 10 papierosów dziennie (odpowiednio
22,3% i 18,6%).
4.4.2 Wiek rozpoczęcia codziennego
palenia
Osoby w wieku 20-34 lat kiedykolwiek palące
codziennie
Tabela 4.8A opisuje rozkład procentowy osób w wieku 2034 lat kiedykolwiek palących codziennie według wieku
rozpoczęcia codziennego palenia i wybranych cech demograficznych.
Według danych GATS, całkowity odsetek osób w wieku 2034 lat kiedykolwiek palących codziennie, które rozpoczęły
codzienne palenie w wieku poniżej 10. roku życia, w wieku
11-17 lat, w wieku 18-24 lat i w wieku 25 i więcej lat wynosił
odpowiednio 0,7%, 47,0%, 50,5% i 1,8%.
Mężczyźni i kobiety w większości przypadków rozpoczęli
palenie w wieku 11-17 lat oraz w wieku 18-24 lat, przy czym
48,3% mężczyzn zaczęło palić w wieku 11-17 lat, a 49,7%
w wieku 18-24 lat. Wśród kobiet 45,1% rozpoczęło palenie
w wieku 11-17 lat, a 51,6% % w wieku 18-24 lat.
Rozpoczęcie palenia w wieku 11-17 lat zadeklarowało
51,2% osób, które w wieku lat 14 były mieszkańcami dużych
miast, 46,6% osób mieszkających w wieku 14 lat w małych
miastach. Wśród osób, które w wieku 14 lat mieszkały na wsi,
42,3% rozpoczęło palenie pomiędzy 11 a 17 rokiem życia.
Ponad połowa (55,6%) osób, które w wieku 14 lat były
mieszkańcami wsi zadeklarowało rozpoczęcie codziennego
palenia pomiędzy 18. a 24. rokiem życia. Odsetek ten
wynosi 49,8% wśród osób, które w wieku 14 lat zamieszkiwały małe miasta oraz 46,5% respondentów, którzy w wieku
14 lat mieszkali w dużych miastach.
Osoby w wieku 15 i więcej lat kiedykolwiek
palące codziennie
Tabela 4.8B przedstawia odsetek osób kiedykolwiek palących codziennie w wieku 15 i więcej lat według wieku
rozpoczęcia codziennego palenia, płci oraz miejsca zamieszkania w wieku 14 lat.
Odsetek osób kiedykolwiek palących codziennie w wieku 15
i więcej lat, które zaczęły palić przed 10 rokiem życia, w
wieku 11-17 lat, w wieku 18-24 lat i powyżej 25. roku życia
wynosił odpowiednio 1,0%, 35,3%, 54,9% i 8,9%.
W większości przypadków mężczyźni i kobiety zaczynali
palić w wieku 11-17 lat oraz 18-24 lat, przy czym 39,6%
mężczyzn zaczęło palić w wieku 11-17 lat, a 53,9% w wieku
18-24 lat. Wśród kobiet, 28,6% zaczęło palić w wieku 11-17
lat, a 56,5% w wieku 18-24 lat. W porównaniu z mężczyznami, duża liczba ankietowanych kobiet zaczęła palić w
wieku 25 i więcej lat (14,9% kobiet wobec 5,0% mężczyzn).
Prawie dwie piąte osób, (37,7%), które w wieku 14 lat było
mieszkańcami dużych miast rozpoczęły codzienne palenie w
wieku 11-17 lat. Odsetek ten wynosi 35,9% wśród osób zamieszkujących w wieku 14 lat małe miasta i 32,7% wśród
osób, które w wieku 14 lat mieszkały na wsi. Odsetek respondentów, którzy określili wiek rozpoczęcia palenia od 18
do 24 lat wynosił 57,1% w wypadku osób, które w wieku
14 lat zamieszkiwały na wsi, 54,8% wśród respondentów
mieszkających w wieku 14 lat w małych miastach oraz 52,4%
u ankietowanych, którzy w wieku 14 lat zamieszkiwali duże
miasta.
4.4.3 Długość codziennego palenia
Tabela 4.9 opisuje średnią długość codziennego palenia
oraz jego rozkład procentowy wśród osób kiedykolwiek
palących codziennie w wieku 15 i więcej lat. Informacje te
są przedstawione według cech demograficznych takich,
jak: płeć, wiek, miejsce zamieszkania oraz poziom wykształcenia.
Średnie wartości
Średnia długość codziennego palenia tytoniu wśród osób
kiedykolwiek palących codziennie w wieku 15 i więcej lat
wynosiła 23 lata. Nie odnotowano żadnych statystycznie istotnych różnic, ani między mężczyznami (23 lata) i kobietami
(22 lata), ani między ankietowanymi żyjącymi na obszarach
wiejskich (22 lata) i miejskich (23 lata).
Istnieje różnica w średniej długości palenia między grupami
o różnym poziomie wykształcenia. Wśród respondentów
z wykształceniem podstawowym średnia długość codziennego palenia tytoniu wynosiła 28 lat. Natomiast u ankietowanych z wykształceniem zasadniczym zawodowym wynosiła 24 lata, u osób z wykształceniem średnim - 20 lat,
a wśród osób z wykształceniem wyższym - 18 lat.
Rozkład procentowy
8,2% osób w wieku 15 i więcej lat, które kiedykolwiek paliły
codziennie, deklaruje, że paliło każdego dnia przez mniej
niż 5 lat, 12,3% od 5 do 10 lat, a 24,3% od 10 do 20 lat.
Większość (55,2%) osób kiedykolwiek palących codziennie
paliła tytoń przez 20 lub więcej lat. Nie odnotowano w tym
przypadku statystycznie istotnych różnic między mężczyznami a kobietami.
4.4.4 Wskaźniki uzależnienia od tytoniu
Tabela 4.12 przedstawia rozkład procentowy osób codziennie palących w wieku 15 i więcej lat według czasu
upływającego między przebudzeniem a zapaleniem pierwszego papierosa oraz budzenia się w nocy i palenia
z uwzględnieniem cech demograficznych takich, jak: płeć,
wiek, miejsce zamieszkania i poziom wykształcenia.
W polskim badaniu GATS zastosowano dwa wskaźniki uzależnienia od nikotyny. Pierwszy z nich oparto na Teście Uzależnienia od Nikotyny Fagerströma (FTND). Ankietowanych
zapytano o to, w jakim czasie po przebudzeniu po raz pierwszy sięgają po papierosa. Im krótszy jest czas między przebudzeniem a sięgnięciem po pierwszego papierosa, tym
silniejsze jest uzależnienie od nikotyny. Drugi wskaźnik uzależnienia od nikotyny to nocne wstawanie i zapalenie papierosa – czynnik związany z fizjologicznym uzależnieniem
od nikotyny.
Czas zapalenia pierwszego papierosa
po przebudzeniu
Większość (60,1%) codziennie palących w wieku 15 i
więcej lat po raz pierwszy sięga po papierosa w ciągu
pierwszych 30 minut po przebudzeniu (22,9% w ciągu 5
minut od przebudzenia, 37,2% w ciągu kolejnych 6 do 30
minut). Około 21,7% ankietowanych zaczyna palić w czasie od 31 do 60 minut, a 18,3% po upływie 60 minut po
przebudzeniu. Okazało się, że poziom uzależnienia od tytoniu jest związany z poziomem wykształcenia. Do grupy
najsilniej uzależnionej należeli ankietowani z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym (odpowiednio 69,7% i 66,8% po raz pierwszy sięga po
papierosa w ciągu 30 minut po przebudzeniu). Do tej
samej kategorii zalicza się 53,0% respondentów z wykształceniem średnim i 49,7% respondentów z wykształceniem wyższym.
Budzenie się i palenie w nocy
Budzenie się i palenie w nocy zadeklarowało 23% ankietowanych. Nie odnotowano statystycznie istotnych różnic
między płciami w tym względzie. Odsetek palaczy, którzy
35
budzą się i palą w nocy, wzrasta wraz z wiekiem. Najniższy
odsetek zanotowano w grupie osób w wieku 15-19 lat
(4,1%), najwyższy natomiast w najstarszej grupie palaczy
(w wieku 60 i więcej lat) – 31,5%. Uzależnienie od nikotyny
różniło się także w zależności od poziomu wykształcenia.
Najwyższy odsetek palaczy budzących się i palących
w nocy odnotowano w grupie osób z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym (odpowiednio 30,4%
i 27,5%). Z kolei wśród uczestników badania z wykształceniem średnim i wyższym wyniki te były znacznie niższe
(odpowiednio 18,7% i 14,6%).
36
5. Zaprzestanie palenia tytoniu
Poniżej scharakteryzowane zostały różne aspekty i wzorce
zaprzestania palenia w populacji obecnych i byłych palaczy
w Polsce. Opis ten zawiera analizę następujących głównych
zmiennych: 1) zachowań związanych z zaprzestaniem palenia, podjętych prób rzucania palenia, czasu, który upłynął
od zaprzestania palenia i długości abstynencji od tytoniu
podczas ostatniej próby rzucenia palenia, 2) pomocy w zaprzestaniu palenia udzielonej przez lekarza lub innego pracownika służby zdrowia, w tym pytanie pacjenta o używanie
tytoniu, doradzanie mu zaprzestania palenia i stosowanych
przez respondentów w tym zakresie metod, 3) postaw wobec
zaprzestania palenia, w tym zamiaru zaprzestania palenia
i głównego powodu abstynencji.
Wartość współczynnika zaprzestania palenia rośnie wraz
z wiekiem – najniższa jest w najmłodszej grupie wiekowej (1519 lat), a najwyższa wśród najstarszych respondentów (w
wieku 60 i więcej lat). W młodszych grupach wiekowych (2039 lat) poziom współczynnika zaprzestania palenia jest nieco
wyższy wśród kobiet niż wśród mężczyzn. Przeciwna tendencja występuje w starszych grupach wiekowych (40
i więcej lat), gdzie poziom współczynnika zaprzestania palenia jest nieco wyższy wśród mężczyzn niż wśród kobiet.
W grupie mężczyzn współczynnik zaprzestania palenia jest
znacznie wyższy wśród najstarszych respondentów (w wieku
60 i więcej lat - 67,7%) niż w przypadku młodszych grup
wiekowych (wynosi on 37,6% wśród mężczyzn w wieku 50-59
lat, 32,6% w grupie wiekowej 40-49 lat). Istotne różnice odnotowano jedynie między najstarszą grupą wiekową
a osobami w wieku 50-59 lat. Podobne zjawisko zaobserwowano wśród kobiet, u których współczynnik zaprzestania
palenia sięga 58,9% w najstarszej grupie wiekowej i 31,0%
w grupie osób w wieku 50-59 lat.
Najbardziej istotne wyniki
■ Odsetek byłych codziennych palaczy w całej dorosłej populacji wynosi 36,5%.
■ Co trzeci palacz podjął próbę zaprzestania palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
■ 4 na 10 palaczom lekarz lub inny pracownik służby zdrowia doradził zaprzestanie palenia w ciągu ostatnich 12
miesięcy.
■ Co czwarty palacz używał środków farmaceutycznych podczas próby zaprzestania palenia w ciągu ostatnich 12
miesięcy.
■ 5 na 10 obecnie palących zamierza zaprzestać palenia lub rozważa taką możliwość.
■ 4 na 10 obecnie palących w ogóle nie rozważa zaprzestania palenia.
5.1 Współczynnik zaprzestania palenia
według płci oraz wybranych cech
demograficznych
Tabela 4.10 oraz rysunek 5.1 przedstawiają dane dotyczące
współczynnika zaprzestania palenia – definiowany jest on jako
odsetek byłych codziennych palaczy wśród osób kiedykolwiek
codziennie palących. Dane te zostały obliczone osobno dla
ogółu populacji, mężczyzn oraz kobiet i przedstawione według
wieku, miejsca zamieszkania i poziomu wykształcenia.
Odsetek byłych codziennych palaczy w całej dorosłej populacji wynosi 36,5% (38,3% wśród mężczyzn i 33,7% wśród
kobiet) (Tabela 4.10).
Pod względem wysokości współczynnika zaprzestania palenia nie odnotowano różnic pomiędzy mieszkańcami obszarów wiejskich (37,1%) i miejskich (36,2%). Dotyczy to
zarówno mężczyzn, jak i kobiet (Tabela 4.10). Nie stwierdzono także żadnych dysproporcji w wysokości współczynnika zaprzestania palenia w poszczególnych kategoriach
obszarów miejskich.
Współczynnik zaprzestania palenia jest najwyższy wśród
byłych codziennych palaczy z wykształceniem wyższym.
W całej populacji osób o takim poziomie wykształcenia sięga
on 42,6% (44,5% wśród mężczyzn i 40,5% wśród kobiet).
Wartości współczynnika zaprzestania palenia nie różnią
się wśród ekspalaczy z wykształceniem podstawowym są
37
Rysunek 5.1: Współczynnik zaprzestania palenia1 według wieku i płci w populacji osób kiedykolwiek palących
codziennie w wieku 20 i więcej lat, GATS Polska 2009-2010
1
Odsetek byłych codziennych palaczy wśród osób kiedykolwiek palących codziennie
podobne i wyniosły odpowiednio: 42,6% w całej populacji,
45,7% wśród mężczyzn oraz 36,4% wśród kobiet. W grupie
osób z wykształceniem zasadniczym-zawodowym współczynnik zaprzestania palenia jest najniższy i wynosi 31,4%
wśród ogółu byłych codziennych palaczy, 32,8% w przypadku mężczyzn i 28,1% wśród kobiet.
5.2 Długość okresu abstynencji
od tytoniu wśród ekspalaczy
według płci i wybranych cech
demograficznych
Tabele 4.11A, 4.11B i 4.11C przedstawiają dane dotyczące
czasu, który upłynął od zaprzestania palenia wśród byłych
codziennych palaczy w wieku 15 i więcej lat w całej populacji,
wśród mężczyzn oraz wśród kobiet. Obliczono zarówno średni
okres abstynencji od tytoniu, jaki i rozkład procentowy tej
zmiennej. Została ona podzielona na następujące kategorie:
mniej niż 6 miesięcy od zaprzestania palenia, od 6 miesięcy do
mniej niż roku, od roku do mniej niż 5 lat i od 5 lat i więcej od
rzucenia palenia. Dane na temat czasu liczonego od zaprzestania palenia obliczono osobno w zależności od wieku,
miejsca zamieszkania oraz poziomu wykształcenia.
(w przybliżeniu 19 lat). Charakteryzuje to zarówno
mężczyzn, jak i kobiety. Związane jest to z długości okresu
palenia, który jest najkrótszy w najmłodszych grupach
wiekowych a najdłuższy w najstarszych grupach wiekowych
palaczy. Analizując grupę najstarszych byłych codziennych
palaczy, zauważono, że średni czas od zaprzestania palenia
jest dłuższy u mężczyzn (w przybliżeniu 20 lat) niż wśród kobiet (w przybliżeniu 16 lat).
Nie odnotowano różnic w okresie abstynencji od tytoniu
wśród byłych codziennych palaczy mieszkających na obszarach wiejskich (około 13 lat) i miejskich (około 12 lat). Nie
widać także żadnych istotnych różnic pomiędzy populacjami
mężczyzn i kobiet.
Byli codzienni palacze o niskim poziomie wykształcenia
wydają się mieć dłuższy okres abstynencji od tytoniu niż osoby
o innym poziomie wykształcenia. W całej populacji średnia
długość okresu abstynencji od tytoniu jest najdłuższa wśród
palaczy z wykształceniem podstawowym (około 18 lat), podczas gdy wśród palaczy z wykształceniem zasadniczym zawodowym, średnim oraz wyższym wynosi on od 10 do 12 lat.
Te same wyniki odnotowano wśród mężczyzn i kobiet.
Rozkład procentowy
Średnie wartości
Średni czas liczony od chwili zaprzestania palenia tytoniu
w całej populacji wynosi około 12 lat i nie różni się istotnie
w populacji mężczyzn (w przybliżeniu 13 lat) i kobiet
(w przybliżeniu 11 lat).
70,4% ekspalaczy zadeklarowało, że rzuciło palenie ponad
5 lat temu, 19,9% uczyniło to w okresie od roku do 5 lat
temu, 3,4% od 6 do 12 miesięcy temu, a 6,3% mniej niż 6
miesięcy temu. Podobne proporcje odnotowano w populacji
mężczyzn i kobiet
Średni czas od zaprzestania palenia tytoniu wzrasta w kolejnych grupach wiekowych, osiągając najniższy poziom
wśród młodych osób dorosłych w wieku 20-29 lat (w przybliżeniu 3 lata) oraz najwyższy poziom wśród najstarszych
(w wieku 60 i więcej lat) byłych codziennych palaczy
Z analizy średniego okresu abstynencji od tytoniu, jak już
wcześniej wspomniano, wynika, że wiek ma duży wpływ na
tę zmienną. Najniższy (13,9%) odsetek byłych codziennych
palaczy, którzy rzucili palenie dawno (5 i więcej lat temu),
odnotowano wśród ankietowanych w wieku 20-29 lat,
38
a kilkakrotnie wyższy (89%) w najstarszej grupie wiekowej
(60 i więcej lat). Z drugiej strony, odsetek byłych codziennych
palaczy, którzy rzucili palenie mniej niż 6 miesięcy temu, był
najwyższy (22,3%) wśród respondentów w wieku 20-29 lat,
a najniższy wśród najstarszych ankietowanych (2,0%).
Analizując byłych codziennych palaczy o najdłuższym okresie abstynencji od tytoniu (5 i więcej lat), najwyższy odsetek
zanotowano wśród ankietowanych z niższym poziomem wykształcenia (81,2% wśród osób o wykształceniu podstawowym i 73,9% wśród osób z wykształceniem zasadniczym
zawodowym), a najniższy odsetek w wypadku byłych
palaczy o wyższym poziomie wykształcenia (64,6% u osób
z wy- kształceniem średnim i 67,6% u osób z wykształceniem
wyższym). Ten wzorzec zaobserwowano zarówno wśród
mężczyzn, jak i kobiet.
5.3 Podjęte próby zaprzestania palenia
według wybranych cech
demograficznych
Tabela 5.1 przedstawia dane dotyczące jakichkolwiek prób
zaprzestania palenia podjętych przez osoby obecnie palące
oraz byłych palaczy, którzy zaprzestali palenia na okres krótszy niż 12 miesięcy. Osobno policzono dane dla poszczególnych grup płci, wieku, miejsca zamieszkania i poziomu
wykształcenia.
35,1% podjęło próbę zaprzestania palenia. Dotyczy to osób
obecnie palących i byłych palaczy, którzy zaprzestali palenia na mniej niż 12 miesięcy i powrócili do palenia.
Nie wykazano różnic w próbach zaprzestania palenia
w odniesieniu do płci respondentów.
Wyniki badania wykazują, że najmłodsi palacze (w wieku
15-19 lat) częściej podejmują próbę zaprzestania palenia
(49,1%) niż starsi palacze, szczególnie w porównaniu
z palaczami w wieku średnim (28,8% osób w wieku 30-39
lat i 30,4% osób w wieku 40-49 lat). Także najstarsi (w wieku
60 i więcej lat) obecni i byli palacze chętniej podejmują
próbę zaprzestania palenia niż palacze w średnim wieku.
Nie zanotowano różnic w odsetku palaczy, którzy podjęli
próbę zaprzestania palenia wśród respondentów zamieszkałych na obszarach wiejskich (37,2%) i miejskich
(33,9%). Wydaje się jednak, że istnieje pewna różnica w
tym wskaźniku zaprzestania palenia między mieszkańcami
poszczególnych obszarów miejskich. Palacze żyjący
w małych miastach (do 50 000 mieszkańców) podejmowali próbę zaprzestania palenia częściej (36,9%) niż
mieszkańcy miast średniej wielkości (od 50 00 do 200 000
mieszkańców) i dużych miast (powyżej 200 000 mieszkańców) – odpowiednio 35,4% i 30,9%.
Odnotowano także, że byli codzienni palacze z wykształceniem podstawowym częściej (39,5%) podejmują próby
zaprzestania palenia niż palacze z wykształceniem wyższym
(30,9%). Różnica ta jest jednak nieznaczna i wydaje się
bezpośrednio związana z wiekiem ankietowanych.
5.4 Zaprzestanie palenia oraz szukanie
pomocy w placówce opieki
zdrowotnej według wybranych
cech demograficznych
5.4.1 Wizyty u lekarza bądź w placówce
opieki zdrowotnej
62,3% obecnych i byłych palaczy, którzy zaprzestali palenia na okres krótszy niż 12 miesięcy, odbyło w tym czasie
wizytę u lekarza bądź w placówce opieki zdrowotnej.
Mężczyźni zgłaszali się do lekarza bądź placówki opieki
zdrowotnej rzadziej (56,1%) niż kobiety (70,6%).
W porównaniu z młodszymi grupami wiekowymi odsetek
palaczy, których okres abstynencji od tytoniu wynosił mniej
niż rok, i którzy odbyli wizytę u lekarza bądź w placówce
opieki zdrowotnej, jest nieco wyższy w starszych grupach
wiekowych, szczególnie u osób w wieku 50-59 lat (68,7%)
oraz u osób w wieku 60 i więcej lat (72,6%). Wśród młodszych palaczy (osób w wieku od 15 do 49 lat) odsetek ten
waha się między 57,1% a 60,2%.
56,2% osób palących zamieszkujących obszary wiejskie
i 65,5% palaczy z miast było z wizytą u lekarza lub
w placówce opieki zdrowotnej. Odsetek palaczy, którzy udali
się z wizytą do lekarza bądź do placówki opieki zdrowotnej,
jest na podobnym poziomie (między 62% a 68%) w różnych
kategoriach miast. Palacze z niższym poziomem wykształcenia zgłaszają się do lekarza bądź placówki opieki zdrowotnej rzadziej (59%) niż palacze o wyższym poziomie
wykształcenia (69,7%).
5.4.2 Pytanie przez lekarza lub innego
pracownika służby zdrowia
o palenie tytoniu
57,2% obecnych i byłych palaczy, u których długość abstynencji od tytoniu wynosiła mniej niż 12 miesięcy, i którzy
odbyli wizytę u lekarza bądź w placówce opieki zdrowotnej,
zostało zapytanych o to, czy pali tytoń.
Odsetek osób palących, które zostały o to zapytane przez
lekarza lub innego pracownika służby zdrowia, była bardzo
zbliżona wśród mężczyzn (58,9%) i kobiet (55,4%).
Starsi palacze, szczególnie ci w wieku 50 i więcej lat, byli
częściej pytani o palenie tytoniu (67,4% osób w wieku 50-59
lat i 74,7% osób w wieku 60 i więcej lat) niż młodzi palacze
(np. 31,2% osób w wieku 15-19 lat). Nie odnotowano żadnej
różnicy między analizowaną zmienną wśród palaczy z obszarów wiejskich (53,8%) i miejskich (58,8%) ani
w poszczególnych kategoriach miast. Palacze z wykształceniem średnim rzadziej byli pytani o palenie tytoniu niż
palacze z wykształceniem zasadniczym zawodowym
(odpowiednio 52,3% i 61,9%).
39
5.4.3 Doradzanie pacjentom zaprzestania
palenia
41,8% palaczom, których okres abstynencji od tytoniu
wynosił mniej niż 12 miesięcy, i którzy odwiedzili lekarza
bądź placówkę opieki zdrowotnej, doradzono zaprzestanie
palenia. Oznacza to, że większości palaczy, którzy zostali
zapytani przez lekarza o to, czy palą tytoń (57,2%), doradzono zaprzestanie palenia.
Wyniki badania pokazują, że im starsi są palacze, tym
częściej otrzymują od lekarza poradę dotyczącą zaprzestania palenia tytoniu. W najmłodszej grupie
wiekowej (15-19 lat) tylko 16,0% palaczy zalecono zaprzestanie palenia, natomiast w kolejnych grupach
wiekowych odsetek ten rósł, osiągając w najstarszej grupie
wiekowej (60 i więcej lat) 64,2%. Lekarz lub inny pracownik służby zdrowia rzadziej radził zaprzestanie palenia palaczom z wykształceniem średnim (34,3%) niż
osobom palącym mającym wykształcenie zasadnicze zawodowe (49,7%).
Rysunek 5.2 podsumowuje wyniki dotyczące wsparcia
palaczy przez lekarza lub innego pracownika służby
zdrowia w procesie rzucania palenia. Dane te porównują
odsetek obecnych i byłych palaczy w wieku 15 i więcej lat,
którzy podjęli próbę zaprzestania palenia i nie palili mniej
niż 12 miesięcy oraz udali się w tym czasie z wizytą do
lekarza lub placówki opieki zdrowotnej, zostali w czasie
wizyty zapytani o palenie, lub doradzono im zaprzestanie
palenia. Wszystkie te dane przeanalizowano w poszczególnych grupach wieku.
Z porównania tych danych wynika, że istnieje zasadnicza
różnica w odsetku palaczy, których zapytano o palenie tyto-
niu a tymi, którym doradzono zaprzestanie palenia. Biorąc
pod uwagę poszczególne grupy wieku, największą dysproporcję odnotowano pomiędzy młodymi i starszymi palaczami. Na przykład odsetek osób, które zapytano o palenie
i doradzono im zaprzestanie palenia, u palaczy w wieku 1519 lat wynosił odpowiednio 31,2% i 16,0%, a u palaczy
w wieku 20-29 lat 51,2% i 26,1% Dla porównania, odsetek
ten wyniósł 67,4% i 54,2% wśród palaczy w wieku 50-59
lat i 74,7%, i 64,2% w najstarszej grupie wiekowej (60
i więcej lat).
5.5 Długość okresu abstynencji od
tytoniu w trakcie ostatniej nieudanej
próby rzucenia palenia
Tabela 5.2A przedstawia średnią wartość oraz rozkład procentowy okresu abstynencji od tytoniu wśród obecnych
palaczy podczas ostatniej próby zaprzestania palenia podjętej w ciągu ostatnich 12 miesięcy. W tabeli pokazano nie
tylko wyniki ogólne, lecz także rozkład analizowanej zmiennej według cech społeczno-demograficznych i postaw wobec
palenia.
U obecnie palących, którzy w ciągu ostatnich 12 miesięcy
podjęli próbę zaprzestania palenia, okres abstynencji od tytoniu wynosił średnio 5 tygodni. Średni czas abstynencji był
ponad tydzień krótszy u mężczyzn niż u kobiet i wśród
mężczyzn wynosił niecałe 5 tygodni, a u kobiet nieco więcej
niż 6 tygodni.
W grupie wiekowej 20-29 lat średni czas abstynencji od tytoniu był najwyższy i wynosił niemal 7 tygodni. Niższą średnią odnotowano wśród osób w wieku 30-39 lat (nieco ponad
4 tygodnie).
Rysunek 5.2: Odsetek obecnych i byłych palaczy, których okres abstynencji jest krótszy niż 12 miesięcy i którzy
otrzymali wsparcie ze strony lekarza lub innego pracownika służby zdrowia w ciągu ostatnich 12 miesięcy; osoby
w wieku 15 i więcej lat, GATS Polska 2009-2010.
40
Wśród mieszkańców obszarów wiejskich średni okres abstynencji od tytoniu jest dłuższy (trwa nieco ponad 6 tygodni)
niż wśród mieszkańców obszarów miejskich (trwa nieco mniej
niż 5 tygodni). Najniższą średnią odnotowano w miastach
o populacji pomiędzy 50 000 a 200 000 mieszkańców
(4 tygodnie). Najwyższą średnią długość okresu abstynencji
od tytoniu zaobserwowano wśród ankietowanych z wykształceniem wyższym (9 i pół tygodnia).
tytoniu (ci, którzy zapalają pierwszego papierosa w ciągu
5 minut od przebudzenia), a najdłuższy wśród respondentów wykazujących najsłabsze symptomy uzależnienia od
tytoniu (ci, którzy zapalają pierwszego papierosa w ciągu
pół godziny lub godziny od przebudzenia). Średni czas
abstynencji jest także najkrótszy u ankietowanych, którzy
budzą się i palą w nocy.
Zaobserwowano, że duże zróżnicowanie w średnim okresie
abstynencji od tytoniu zależy od postawy wobec palenia.
Wśród osób okazjonalnie palących średnia jest ponad dwa
razy wyższa (nieco ponad 10 i pół tygodnia) niż wśród
codziennych palaczy (nieco ponad 4 tygodnie).
5.6 Stosowane metody zaprzestania
palenia
Okres abstynencji od tytoniu u większości obecnie palących,
którzy w ciągu ostatnich 12 miesięcy podjęli próbę zaprzestania palenia, wynosił mniej niż 3 miesiące (83,8%). Długość abstynencji od tytoniu od 3 do 6 miesięcy zanotowano
u 12,3% obecnie palących. Najniższy odsetek ankietowanych obecnych palaczy zaprzestał palenia tytoniu na
więcej niż 6 miesięcy (3,9%).
Analizując rozkład procentowy, możemy zauważyć, że jedynie postawa wobec palenia ma istotny wpływ na długość
okresu abstynencji. Okazjonalnie palący, których okres abstynencji od tytoniu wynosił poniżej 3 miesięcy stanowią
87,1%, od 3 do 6 miesięcy abstynencji – 9,8%, a 6 lub
więcej miesięcy abstynencji – 3,2%.
Warto wspomnieć, że u 11,2% obecnie palących z wykształceniem wyższym, którzy podjęli próbę zaprzestania
palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy, okres abstynencji trwał
ponad 6 miesięcy, podczas gdy u osób z innym poziomem
wykształcenia odsetek ten wahał się pomiędzy 2,3% wśród
respondentów z wykształceniem podstawowym, a 3,7%
wśród obecnych palaczy z wykształceniem zasadniczym zawodowym.
Tabela 5.2B zawiera średnie wartości i rozkład procentowy
długości okresu abstynencji od ostatniej próby zaprzestania
palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy wśród osób obecnie
palących codziennie. Zmienna ta została zanalizowana
według wskaźników uzależnienia od tytoniu.
Pierwszy wskaźnik uzależnienia od tytoniu to czas między
przebudzeniem a sięgnięciem po pierwszego papierosa.
Drugi to budzenie się i palenie w nocy. Pierwszemu
wskaźnikowi przypisane są 4 kategorie: „5 i mniej minut”,
„od 6 do 30 minut”, „od 31 do 60 minut”, „60 i więcej minut”.
Zakłada się, że najsilniej uzależnieni palacze odczuwają
potrzebę zapalenia tuż po przebudzeniu, i że im dłuższy jest
czas między przebudzeniem a sięgnięciem po pierwszego papierosa, tym słabsze jest uzależnienie od tytoniu.
Dane wykazują, że istnieje zależność pomiędzy średnim
okresem abstynencji od tytoniu i upływem czasu od chwili
przebudzenia do momentu sięgnięcia po pierwszego papierosa. Okres abstynencji jest najkrótszy wśród ankietowanych z najsilniejszymi objawami uzależnienia od
Tabela 5.3A przedstawia dane dotyczące odsetka ankietowanych, którzy stosują środki farmaceutyczne lub
zwracają się po specjalistyczną poradę, by wesprzeć proces
rzucania palenia. W mianowniku rozkładów procentowych
podano ogół respondentów, którzy podjęli próbę zaprzestania palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Dotyczy to
zarówno obecnie palących, jak i byłych palaczy tytoniu,
którzy zaprzestali palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy
poprzedzających badanie.
Środki farmaceutyczne definiuje się jako zastępczą terapię
nikotynową lub inne leki na receptę. Z kolei specjalistyczna
porada rozumiana jest jako zinstytucjonalizowana pomoc,
do której zalicza się wizytę w poradni zaprzestania palenia
lub kontakt z infolinią telefoniczną oferującą pomoc w zaprzestaniu palenia czy telefonem zaufania dla palaczy.
Tabela ta przedstawia odsetek wszystkich osób podejmujących próby zaprzestania palenia stosujących poszczególne
metody także w podziale na zmienne społeczno-demograficzne i postawy wobec palenia.
Stosowanie środków farmaceutycznych jest znacznie częstszą metodą zaprzestania palenia niż zgłaszanie się po specjalistyczną poradę. Pierwszą z metod stosowało 25,2%
palaczy, drugą - 3,5%. Stosowanie środków farmaceutycznych nie różni się w zależności od płci i miejsca zamieszkania. Różni się natomiast w zależności od wieku.
Najwyższy odsetek stosowania farmakoterapii zanotowano
u respondentów w wieku 30-39 lat (37,1%). W najmłodszych
i najstarszych grupach wiekowych odsetek ten jest niższy.
Stosowanie środków farmaceutycznych wzrasta wraz
z poziomem wykształcenia - od 17,9% u respondentów
z wykształceniem podstawowym do 36,0% u respondentów
z wykształceniem wyższym.
Zgłaszanie się po specjalistyczną poradę jest równo
rozłożone między różnymi kategoriami społeczno-demograficznymi z jednym wyjątkiem - jest znacząco wyższe
w dużych miastach (powyżej 200 000 mieszkańców), gdzie
osiąga poziom 10,1%.
Postawa wobec palenia nie wpływa na zwracanie się po
specjalistyczną poradę, lecz ma wpływ na stosowanie środków farmaceutycznych. Metodę tę stosuje jedynie 7% osób
obecnie palących okazjonalnie , w porównaniu do 29,3%
codziennych palaczy i 21,9% byłych palaczy.
41
Tabela 5.3B przedstawia odsetek obecnie codziennie palących respondentów, którzy korzystają ze środków farmaceutyczne lub zwracają się po specjalistyczną poradę by
wesprzeć proces zaprzestania palenia w rozbiciu na wskaźniki uzależnienia od nikotyny. Pierwszy wskaźnik uzależnienia od nikotyny to czas między przebudzeniem
a sięgnięciem po pierwszego papierosa; drugi to budzenie
się i palenie w nocy.
Odsetek codziennych obecnych palaczy stosujących środki
farmaceutyczne sięga 29,3%, a zwracających się po specjalistyczną poradę 3,4%. Częstość stosowania środków farmaceutycznych lub zgłaszania się po specjalistyczną poradę jest
podobna we wszystkich kategoriach uzależnienia od nikotyny.
5.7 Zamiary dotyczące zaprzestania
palenia
Tabela 5.4A przedstawia dane dotyczące zamiaru zaprzestania palenia wśród osób obecnie palących w wieku
15 i więcej lat. Zastosowano tu 4-punktową skalę, zaczynając od „Zamiaru zaprzestania palenia w ciągu najbliższego
miesiąca”, a kończąc na „Braku zamiaru”. Dodatkowo ankietowani mogli zadeklarować, że nie wiedzą, czy mają zamiar zaprzestać palić. Tabela zawiera nie tylko wyniki
ogólne, lecz także rozkład w obrębie podgrup zdefiniowanych w kategoriach społeczno-demograficznych
i według postawy wobec palenia.
Ponad połowa osób obecnie palących wyraziła chęć rzucenia palenia (50,2%). W grupie tej najwięcej osób rozważało
zaprzestanie palenia w ciągu najbliższych 12 miesięcy
(21,0%). Nieco niższy odsetek respondentów (18,6%) zamierza zaprzestać palić w przyszłości, lecz nie w ciągu najbliższych 12 miesięcy. Najniższy odsetek planuje rzucić
palenie w ciągu najbliższego miesiąca (10.5%). Odsetek respondentów, którzy nie zamierzają zaprzestać palić wynosił
39,0%, a osób, które odpowiedziały „Nie wiem” - 10,8%.
Nie odnotowano wyraźnej różnicy między odpowiedziami
kobiet i mężczyzn na pytanie o zamiar rzucenia palenia.
Także wiek, miejsce zamieszkania i poziom wykształcenia nie
różnicowały w sposób istotny odpowiedzi na to pytanie.
Wyraźne różnice wiążą się z postawą wobec palenia.
24,0% obecnych okazjonalnych palaczy zamierza rzucić
palenie w ciągu najbliższego miesiąca, podczas gdy wśród
obecnie codziennie palących zamiar ten wyraża tylko 8,9%.
W porównaniu z odsetkiem osób, które planują rzucić palenie w ciągu najbliższego miesiąca, odsetek osób niezamierzających zaprzestać palić wynosi 28,3% wśród
okazjonalnych palaczy, a w grupie osób codziennie palących jest znacznie wyższy i wynosi 40,3%.
Związek między wskaźnikami uzależnienia od tytoniu a zamiarem zaprzestania palenia wśród osób codziennie palących został przedstawiony w tabeli 5.4B. Zastosowano
dwa wskaźniki uzależnienia od tytoniu, podobnie jak w
tabeli 5.2B i 5.3B.
42
Odsetek respondentów zamierzających zaprzestać palić
w ciągu najbliższego miesiąca lub rozważających zaprzestanie palenia w ciągu najbliższych 12 miesięcy wzrasta wraz
z czasem między przebudzeniem a sięgnięciem po pierwszego papierosa. Równocześnie odsetek ankietowanych,
którzy planują zaprzestać palić w przyszłości, lecz nie
w ciągu najbliższych 12 miesięcy oraz respondentów, którzy
w ogóle nie zamierzają tego zrobić, spada wraz ze wzrostem
długości czasu między przebudzeniem a sięgnięciem po pierwszego papierosa. Na tej podstawie można wnioskować, że
zamiar rzucenia palenia wśród codziennie palących jest najczęstszy wśród osób mniej uzależnionych od tytoniu
a najrzadszy w przypadku bardziej uzależnionych od tytoniu.
5.8 Główne przyczyny zaprzestania
palenia
Tabela 5.5 przedstawia rozkład procentowy odpowiedzi
na pytanie o główną przyczynę zaprzestania palenia. Pytanie to odnosiło się wyłącznie do byłych palaczy. Uprzednio zdefiniowane kategorie odpowiedzi podzielono jak
następuje: „Papierosy stały się za drogie”, „Zdałem/am
sobie sprawę, że palenie mi szkodzi”, „Ktoś bliski lub znajomy postanowił zaprzestać palenia”, „Jest mniej miejsc
publicznych, w których można palić” oraz „Inny powód”.
Wyniki przedstawiono także w rozbiciu na cechy
społeczno-demograficzne i postawę wobec palenia.
Większość byłych palaczy przestała palić, ponieważ zdali
oni sobie sprawę z tego, że palenie im szkodzi (57,5%).
Drugim istotnym powodem był wzrost ceny papierosów
(12,9%). Znacznie mniej ankietowanych przestało palić,
ponieważ ktoś bliski lub znajomy postanowił rzucić palenie
(5,0%) lub ze względu na mniejszą liczbę miejsc publicznych, w których można palić (0,3%). Około jedna
czwarta ankietowanych (24,3%) wybrała kategorię „Inny
powód”. Mężczyźni znacznie częściej niż kobiety
odpowiadali „Zdałem sobie sprawę, że palenie mi szkodzi”
jako główny powód zaprzestania palenia. Odsetek mężczyzn, którzy wybrali tę kategorię wynosił 64,9%, podczas
gdy wśród kobiet wynosił on 47,0%. Kobiety natomiast
częściej (34,1%) niż mężczyźni (17,4%) zaprzestały palenia z „Innego powodu”.
Istnieje związek między głównym powodem zaprzestania
palenia a wiekiem ankietowanych. Odsetek byłych palaczy,
którzy zaprzestali palenia w związku ze wzrostem ceny papierosów, spada odwrotnie proporcjonalnie do wieku - od
22,8% wśród osób w wieku 20-29 lat do 9,2% wśród osób
w wieku 60 i więcej lat. Odsetek respondentów, którzy podali „Inny powód” wykazuje przeciwną tendencję. W kategorii wiekowej 20-29 lat zaobserwowano znacznie
mniejszy odsetek respondentów, którzy zaprzestali palić,
ponieważ zdali sobie sprawę, że palenie im szkodzi.
Respondenci żyjący na terenach wiejskich częściej (17,2%)
niż mieszkańcy obszarów miejskich (10,6%) rzucili palenie,
ponieważ papierosy stały się zbyt drogie. Jednocześnie
mniej osób z terenów wiejskich (19,4%) niż miejskich
(27,0%) podało „Inny powód”.
Respondenci z wykształceniem wyższym znacznie różnią
się od pozostałych ankietowanych w kwestii zaprzestania
palenia ze względu na wysoką cenę papierosów. Powód ten
podało 5,7% respondentów z wykształceniem wyższym, podczas gdy odsetek ten waha się od 15,7% u ankietowanych
z wykształceniem zasadniczym zawodowym do 13,7% u ankietowanych z wykształceniem średnim. Byli okazjonalni
palacze i byli codzienni palacze nie różnią się znacząco
0w kwestii głównego powodu zaprzestania palenia.
43
6. Bierne palenie
Zagadnieniami opisanymi w niniejszym rozdziale są narażenie osób w wieku 15 i więcej lat na bierne wdychanie dymu
tytoniowego w różnych miejscach publicznych oraz ich
postawy wobec polityki zdrowotnej ograniczającej palenie
tytoniu. Przedstawione poniżej dane dotyczą: 1) narażenia
na wdychanie dymu tytoniowego w domu, w pomieszczeniach zamkniętych w miejscach pracy oraz w miejscach publicznych, takich jak: budynki urzędów państwowych, placówki
opieki zdrowotnej, lokale gastronomiczne (restauracje, kawiarnie, bistra, bary, puby, kluby nocne, dyskoteki i kluby
muzyczne), w środkach transportu publicznego oraz w trakcie podróżowania prywatnym samochodem; 2) postawy
wobec zasad dotyczących palenia w domu, w miejscach
publicznych i w miejscach pracy; 3) zachowania Polaków
związane z zanieczyszczeniem dymem tytoniowym miejsc
publicznych (unikanie niektórych miejsc publicznych
z powodu dymu tytoniowego).
w grupach wieku wskaźniki narażenia na dym tytoniowy
w domu są najniższe (36,3%) w przypadku osób w wieku
60 i więcej lat, a najwyższe (50,6%) wśród osób w wieku
50-59 lat. Odsetek dorosłych mieszkających na wsi, które
narażone są na dym tytoniowy w domu wynosi 46,6%.
Z kolei w przypadku dorosłych z obszarów miejskich liczba
ta sięga 42,8%. Wskaźnik narażenia na dym tytoniowy jest
najwyższy wśród dorosłych żyjących w miastach od 50 000
do 200 000 mieszkańców(49%). Znacznie bardziej narażeni
na dym tytoniowy w domu są dorośli posiadający wykształcenie zasadnicze zawodowe (53,4%) niż dorośli z wykształceniem podstawowym (45,3%), średnim (43,1%) czy
wyższym (31,3%).Osoby, które są świadome szkodliwości
biernego palenia są znacznie rzadziej narażone (39,7%) na
dym tytoniowy w domu niż dorośli uważający, że bierne palenie nie jest szkodliwe (68,5%) oraz ci, którzy nie posiadają
żadnej wiedzy o jego szkodliwości (61,5%). Ankietowani
mieszkający w domach, w których palenie jest dozwolone,
są znacznie bardziej narażeni (89,3%) na dym tytoniowy
w domu niż ci, którzy zadeklarowali, że w ich domu się nie
pali (62,3%).
Odsetek osób narażonych na dym tytoniowy w domu wśród
obecnie palących wynosi ogółem 81,9% i jest wyższy w przypadku palących kobiet (84,2%) niż mężczyzn (78,5%).
Osoby w grupie wieku 15-19 lat są poddawane najmniejszej
ekspozycji na dym tytoniowy w domu (67,2%). Obecnie
palący mieszkający w miastach są bardziej narażeni na dym
tytoniowy w domu niż obecnie palący mieszkający na wsi –
Najbardziej istotne wyniki
■ 44,2% dorosłych (14,1 miliona) jest narażonych na dym tytoniowy w domu.
■ 33,6% dorosłych (4,3 miliona) jest narażonych na dym tytoniowy w pomieszczeniach, w których pracują.
■ Niepalący są najbardziej narażeni na dym tytoniowy w lokalach gastronomicznych (72,1%), głównie w barach,
pubach i klubach nocnych (87,6%) oraz restauracjach, kawiarniach i bistrach (50,9%.).
■ 46,3% dorosłych twierdzi, że palenie jest całkowicie zabronione w ich miejscach pracy, a u 37,6% dorosłych
istnieje całkowity zakaz palenia w domu.
■ 10,5% (3,4 miliona) dorosłych unika niektórych miejsc publicznych z powodu dymu tytoniowego.
6.1 Narażenie na dym tytoniowy w domu
W Polsce 44,2% osób dorosłych jest narażonych na dym tytoniowy w domu (Tabela 6.1). Różnice w ekspozycji na dym
tytoniowy między płciami są znikome: u mężczyzn odsetek
narażonych wynosi 44,9%, zaś wśród kobiet 43,6%. Z kolei
44
odpowiednio 83,2% i 76,6%. Nie zaobserwowano znaczących różnic w poziomie ekspozycji na dym tytoniowy w domu
w zależności od stopnia wykształcenia – wynosi on od 74,1%
wśród obecnie palących z wyższym wykształceniem do
81,1% wśród obecnie palących posiadających wykształcenie podstawowe. Obecnie palący, którzy zdają sobie sprawę
ze szkodliwości biernego palenia, są w nieco mniejszym stopniu narażeni na dym tytoniowy w domu (77,7%) niż obecnie
palący pozbawieni wiedzy na temat szkodliwości biernego
palenia (88%).
Odsetek osób obecnie niepalących narażonych na dym tytoniowy w domu wynosi ogółem 28% i jest wyższy w przypadku niepalących kobiet (30,4%) niż mężczyzn (24,9%).
Najbardziej narażone na dym tytoniowy w domu są osoby
obecnie niepalące w wieku 15-19 lat (41,4%%). Odsetek ten
jest znacznie wyższy niż w przypadku osób w wieku 20
i więcej lat. Obecnie niepalący mieszkańcy wsi w dużo większym stopniu podlegają ekspozycji na dym tytoniowy
w domu (34,7%) niż obecnie niepalący mieszkańcy miast
(23,8%). Biorąc pod uwagę czynnik wykształcenia, najniższy
wskaźnik narażenia na dym tytoniowy występuje wśród obecnie niepalących z wyższym wykształceniem (17,3%) i jest
znacznie niższy niż w pozostałych grupach. Osoby
niepalące, które zdają sobie sprawę ze szkodliwości
biernego palenia, są w dużo mniejszym stopniu narażone na
dym tytoniowy w domu (26,4%) niż niepalący, którzy są jej
nieświadomi (40,8%).
W Polsce 14 milionów dorosłych jest narażonych na dym tytoniowy w domu, z czego 6,8 miliona stanowią mężczyźni,
a 7,2 miliona osób to kobiety. Analizując ekspozycję na dym
tytoniowy w grupach wieku, zaobserwowano, że najwięcej
osób narażonych na dym tytoniowy w domu znajduje się
w grupie osób w wieku 20-29 lat (2,8 miliona). Szacunkowa
liczba dorosłych żyjących w miastach, którzy podlegają
ekspozycji na dym tytoniowy w domu jest znacznie wyższa
(8,4 miliona) niż w przypadku dorosłych mieszkających na
obszarach wiejskich (5,6 miliona). W przypadku
mieszkańców miast najwyższy wskaźnik dorosłych narażonych na dym tytoniowy w domu występuje w miastach do 50
000 mieszkańców (3,2 miliona osób). Analizując ekspozycję według poziomu wykształcenia, szacuje się, że wśród
osób niepalących narażonych na dym tytoniowy w domu jest
5,4 miliona z wykształceniem średnim, w porównaniu do 2,8
miliona niepalących posiadających wykształcenie podstawowe, 4,1 miliona niepalących z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz 1,4 miliona z wykształceniem
wyższym. Łącznie 10 milionów niepalących, którzy są świadomi szkodliwości biernego palenia, jest na nie narażonych
w domu.
Około 7,8 miliona palaczy w Polsce jest poddawanych
ekspozycji na dym tytoniowy w domu, z czego 4,4 miliona
stanowią mężczyźni, a 3,4 miliona kobiety. Z uwagi na
miejsce zamieszkania, dwa razy więcej palących obecnie
mieszkających w miastach (5,2 miliona) jest narażonych na
dym tytoniowy w domu w porównaniu do palących obecnie
mieszkańców wsi (2,6 miliona). Wśród osób niepalących
prawie 6,1 miliona Polaków jest narażonych na dym tytoniowy w domu, z czego 2,3 miliona to mężczyźni, a 3,8 miliona to kobiety. Szacuje się, że 3,1 miliona niepalących
Polaków żyjących w miastach jest narażonych na dym tytoniowy w domu, w porównaniu do 2,9 miliona obecnie
niepalących mieszkańców wsi. W przypadku mieszkańców
miast, najwięcej dorosłych narażonych na dym tytoniowy
w domu jest w miastach do 50,000 mieszkańców (1,4 miliona osób).
6.2 Narażenie na dym tytoniowy
w pomieszczeniach zamkniętych
w miejscach pracy
Ekspozycję na dym tytoniowy w pomieszczeniach zamkniętych w miejscu pracy badano wśród dorosłych pracujących
poza domem w pomieszczeniach zamkniętych lub zarówno
w pomieszczeniach zamkniętych, jak i na powietrzu. Tabela
6.2A pokazuje, że 33,6% pracowników w Polsce jest
narażonych na dym tytoniowy w pomieszczeniach zamkniętych, w których pracują. Prawie połowa pracowników
(47,3%) w grupie wieku 15-19 lat jest poddawana ekspozycji na dym tytoniowy w miejscu pracy. Odsetek narażenia
waha się od 30,4% do 39,3% w grupach wieku starszych
niż 19 lat. Mieszkańcy wsi są bardziej narażeni na dym tytoniowy w miejscu pracy niż mieszkańcy miast – odsetek
wynosi odpowiednio 34,8% i 31,7%. Osoby posiadające
wykształcenie wyższe (23,9%) są znacznie rzadziej
narażone na dym tytoniowy w pomieszczeniach zamkniętych
w miejscu pracy niż osoby z wykształceniem podstawowym
(43,6%), zasadniczym zawodowym (47%) czy średnim
(31,6%). Dorośli, którzy nie są świadomi szkodliwości
biernego palenia, podlegają częstszej ekspozycji na dym tytoniowy w miejscu pracy (47,6%) niż osoby zdające sobie
sprawę ze szkodliwości biernego palenia (31,2%). Dorośli,
w których domach palenie jest całkowicie zabronione, są
zdecydowanie rzadziej narażeni (25%) na dym tytoniowy
w miejscu pracy niż ci, w których domu palenie jest wszędzie
dozwolone (47,3%), a także ci, którzy dopuszczają palenie
z małymi wyjątkami (32,7%) oraz osoby mieszkające w domach, gdzie nie obowiązują żadne zasady dotyczące palenia (36,6%).
Wśród osób palących obecnie, 46,1% jest narażonych na
dym tytoniowy w zamkniętych pomieszczeniach w miejscu
pracy. Wzorzec narażenia na dym tytoniowy w miejscu
pracy wśród osób palących jest podobny do zaobserwowanego wśród ogółu dorosłych. Dotyczy to narażenia we
wszystkich grupach demograficznych z wyjątkiem wieku –
niezależnie od grupy wiekowej odsetek osób obecnie palących narażonych na dym tytoniowy w miejscu pracy jest zawsze wyższy niż 40%. Wśród ogółu dorosłych jest on
zróżnicowany w poszczególnych grupach wiekowych
i kształtuje się na niższym poziomie (31,8%-39,3%). Wśród
niepalących 26,8% jest narażonych na dym tytoniowy
w zamkniętych pomieszczeniach w miejscu pracy. Częściej
narażeni na dym tytoniowy w miejscy pracy są niepalący
w starszym wieku, np. osoby w wieku 60 lub więcej lat
(36,2%). Częstość narażenia na dym tytoniowy wśród palących, którzy zdają sobie sprawę ze szkodliwości biernego
palenia, jest nieco niższa (41,7%) niż wśród tych palących,
którzy nie posiadają takiej wiedzy (56,3%).
Badanie wykazało, że 4,3 miliona dorosłych Polaków jest
narażonych na dym tytoniowy w zamkniętych pomieszczeniach w których pracują. Uwzględniając podział ze względu
45
na wiek, najwięcej narażonych stanowią osoby w wieku
30-39 lat (1,2 miliona). Mieszkańcy miast podlegają większej ekspozycji na dym tytoniowy w zamkniętych
pomieszczeniach w miejscu pracy (2,7 miliona) niż
mieszkańcy wsi (1,5 miliona). Na dym tytoniowy w zamkniętych pomieszczeniach w miejscu pracy narażonych jest około
2,1 miliona osób palących obecnie. Podobnie jak w przypadku ogółu dorosłych, największą grupę narażonych na
dym tytoniowy w miejscu pracy stanowią osoby w wieku 3039 lat (607,000 osób). Wśród obecnie palących Polaków
mieszkańcy miast są bardziej narażeni na dym tytoniowy
w zamkniętych pomieszczeniach w miejscach pracy (1,4 miliona osób) niż palący mieszkańcy wsi (696,000 osób).
W przypadku niepalących Polaków, 2,2 miliona jest
narażonych na dym tytoniowy w zamkniętych pomieszczeniach, w których pracują. Podobnie jak w przypadku wszystkich osób dorosłych i obecnie palących, największą grupę
niepalących poddawanych ekspozycji na dym tytoniowy
w zamkniętych pomieszczeniach w miejscach pracy stanowią
osoby w grupie wieku 30-39 lat (643,000). Ze względu na
miejsce zamieszkania 1,3 miliona niepalących mieszkańców
miast jest narażonych na dym tytoniowy w zamkniętych
pomieszczeniach w miejscach pracy w porównaniu do
873,000 niepalących mieszkańców wsi.
W Polsce narażonych na dym tytoniowy w pomieszczeniach
zamkniętych w miejscach pracy jest 41,3% mężczyzn (Tabela
6.2B). Prawie 4 na 10 mężczyzn we wszystkich grupach
wieku podlega ekspozycji na dym tytoniowy w pomieszczeniach zamkniętych, w których pracują. Biorąc pod uwagę
miejsce zamieszkania, wzorzec narażenia na dym tytoniowy
w miejscu pracy wśród mężczyzn jest podobny do wzorca
narażenia wśród ogółu dorosłych – na dym tytoniowy
w miejscach pracy narażonych jest więcej mężczyzn mieszkających na wsi (46,3%) niż mieszkających w mieście (38,6%).
Odsetek mężczyzn z wykształceniem podstawowym podlegających ekspozycji na dym tytoniowy w miejscach pracy jest
znacząco wyższy (53,8%) niż wśród mężczyzn z wykształceniem wyższym (29.2%). Podobnie jest w przypadku
wszystkich dorosłych. Mężczyźni, którzy nie są świadomi
szkodliwości biernego palenia, są dużo częściej narażeni na
dym tytoniowy w miejscach pracy (54,1%) niż mężczyźni
zdający sobie sprawę z tego niebezpieczeństwa (38,6%).
Wśród obecnie palących mężczyzn ponad połowa (53,2%)
jest narażona na dym tytoniowy w pracy. Wzorzec narażenia na tym tytoniowy wśród obecnie palących mężczyzn jest
podobny do wzorca dla ogółu dorosłych w różnych grupach
demograficznych. Jeden na trzech niepalących mężczyzn
(33,8%) jest narażony na dym tytoniowy w miejscu pracy.
Wzorzec narażenia na tym tytoniowy wśród niepalących
mężczyzn jest podobny do wzorca narażenia wśród ogółu
dorosłych, w szczególności w odniesieniu do miejsca zamieszkania i zasad dotyczących palenia w domu respondenta. Ponad 2,8 miliona mężczyzn poddawanych jest
ekspozycji na dym tytoniowy w pomieszczeniach zamkniętych w miejscach pracy, przy czym połowa z nich to osoby
obecnie niepalące.
46
W przypadku kobiet, w 24,9% pracujących Polek jest
narażonych na dym tytoniowy w pomieszczeniach zamkniętych w miejscach pracy (Tabela 6.2C). Spośród wszystkich
grup wiekowych najbardziej narażone na dym w miejscu
pracy są kobiety w wieku 30-39 lat. Odsetek osób podlegających ekspozycji na dym tytoniowy w miejscu pracy jest
podobny na wsi i w miastach (odpowiednio 25,5% i 24,7%).
Tak samo, jak w przypadku ogółu dorosłych, kobiety posiadające wykształcenie zasadnicze zawodowe są znacznie
bardziej narażone na dym tytoniowy w miejscach pracy
(35,5%) niż kobiety z wykształceniem wyższym (19,8%).
Uwzględniając świadomość szkodliwości biernego palenia,
w przypadku kobiet, nie odnotowano znaczących różnic
w poziomie narażenia na dym tytoniowy w miejscach pracy.
Natomiast biorąc pod uwagę zasady dotyczące palenia
w domu respondenta, poziom narażenia na dym tytoniowy
w miejscach pracy wśród kobiet jest podobny do narażenia
ogółu dorosłych.
Co trzecia z obecnie palących kobiet (36,3%) podlega
ekspozycji na tym tytoniowy w miejscu pracy. Poziom narażenia na dym tytoniowy w miejscach pracy wśród palących
obecnie kobiet jest podobny we wszystkich grupach wieku,
kategoriach miejsca zamieszkania, poziomu wykształcenia
i pod względem świadomości szkodliwości biernego palenia.
Najniższy odsetek narażenia na dym tytoniowy w miejscu
pracy występuje wśród kobiet, w których domu panuje
całkowity zakaz palenia (18,6%).
Prawie jedna piąta niepalących kobiet (19,5%) jest narażona
na dym tytoniowy w pomieszczeniu, w którym pracują.
Wzorzec ekspozycji na dym tytoniowy w miejscach pracy
wśród kobiet niepalących jest podobny do wzorca charakterystycznego dla ogółu kobiet w takich przekrojach demograficznych, jak: wiek, poziom wykształcenia i miejsca
zamieszkania. Podobnie jak w przypadku ogółu dorosłych
w Polsce, kobiety nie zdające sobie sprawy ze szkodliwości
biernego palenia (30,9%) są bardziej narażone na dym tytoniowy w miejscach pracy niż kobiety mające świadomość
jego szkodliwości (18,4%).
Ponad 1,5 miliona kobiet jest narażonych na dym tytoniowy
w pomieszczeniach zamkniętych w miejscach pracy, przy
czym 706,000 z nich pali tytoń, a 798,000 to kobiety
niepalące.
6.3 Zasady dotyczące palenia w domu
i miejscu pracy respondenta
a jego postawa wobec palenia
Tabela 6.3 pokazuje, że łącznie ponad połowa dorosłych
Polaków całkowicie zezwala na palenie w domu (24,3%)
albo pozwala na nie w wybranych sytuacjach (25,9%).
Obecnie palący częściej zezwalają na palenie w domu
(46,6%) w porównaniu do osób obecnie niepalących
(14,6%) (Rys. 6.1). Podobnie jest z całkowitym zakazem palenia w domu. W przypadku respondentów niepalących, zakaz
ten jest stosowany znacznie częściej (47%) niż w domach
osób palących (16,1%).
Rysunek 6.1: Zasady dotyczące palenia w domu i miejscu pracy wśród obecnie palących i niepalących w wieku 15 lub
więcej lat, GATS Polska 2009-2010
Prawie połowa dorosłych Polaków (46,3%) pracuje w miejscach, gdzie obowiązuje całkowity zakaz palenia, natomiast
u 43,2% dorosłych palenie w miejscach pracy jest dozwolone
w niektórych pomieszczeniach zamkniętych. Jedynie 6%
dorosłych Polaków pracuje w miejscu, gdzie palenie dozwolone jest we wszystkich pomieszczeniach, przy czym
palący częściej pracują w miejscu, gdzie palenie dozwolone
jest wszędzie (9,1%) niż osoby niepalące (4,3%)(Rys. 6.1).
ach, klubach nocnych, dyskotekach oraz klubach muzycznych, gdzie narażonych na dym tytoniowy jest prawie 90%
gości, ryzyko jest takie samo w grupie osób obecnie niepalących jak i obecnie palących. Jednak w przypadku niektórych
miejsc, np. w prywatnych samochodach, wskaźnik narażenia
na dym tytoniowy jest znacznie wyższy (51%) w grupie osób
obecnie palących niż wśród osób obecnie niepalących
(12,9%) (Rys. 6.2). Ekspozycja na dym tytoniowy wśród osób
obecnie palących i niepalących nieznacznie różni się w przypadku przebywania w restauracjach, kawiarniach i bistrach.
6.4 Narażenie na dym tytoniowy
w miejscach publicznych
6.4.1 Budynki urzędów państwowych
Odsetek respondentów narażonych na dym tytoniowy
zbadano uwzględniając następujące miejsca publiczne: budynki urzędów państwowych, placówki opieki zdrowotnej,
restauracje, kawiarnie, bistra, bary, puby, kluby nocne,
dyskoteki, kluby muzyczne, środki transportu publicznego
oraz prywatne samochody. Tabele 6.4 A-C przedstawia
częstość ekspozycji na dym tytoniowy wśród wszystkich
dorosłych, palących i niepalących, którzy przebywali
w różnych miejscach publicznych w ciągu ostatnich 30 dni
poprzedzających badanie GATS.
Narażenie na dym tytoniowy jest najczęstsze w barach, pubach, klubach nocnych, dyskotekach oraz klubach muzycznych
(89,2%), następnie w restauracjach, kawiarniach i bistrach
(53,9%), a najrzadsze w budynkach urzędów państwowych
(10,0%), w środkach transportu publicznego (8,4%) oraz
w placówkach opieki zdrowotnej (4,6%). Co czwarty respondent (24,6%) był narażony na dym tytoniowy w trakcie
podróżowania prywatnym samochodem.
W większości miejsc publicznych odsetek osób obecnie palących i obecnie niepalących narażonych na dym tytoniowy
nie różni się w sposób znaczący (Rys. 6.2). W barach, pub-
Mężczyźni odwiedzający budynki urzędów państwowych są
nieco bardziej narażeni na dym tytoniowy niż kobiety
(odpowiednio 10,7% i 9,3% osób). W zależności od grupy
wieku, narażenie na dym tytoniowy waha się od 8,1%
w grupie wieku 60 i więcej lat do 18,8% w grupie wieku 1519 lat. Mieszkańcy wsi odwiedzający budynki urzędów
państwowych są nieco częściej narażeni na dym tytoniowy
(10,4%) niż mieszkańcy miast (9,8%). Ekspozycja na dym tytoniowy wśród dorosłych z różnym poziomem wykształcenia
waha się od 7,7% wśród osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym do 11,6% w przypadku osób z wykształceniem wyższym.
Wśród obecnie palących narażonych na dym tytoniowy jest
10,3% osób odwiedzających budynki urzędów państwowych. Odsetek ten w grupie obecnie palących kobiet
wyniósł 11,2%, a w przypadku mężczyzn 9,5%
Co dziesiąta (9,9%) osoba dorosła wśród niepalących była
narażona na dym tytoniowy w czasie wizyty w budynku
urzędu państwowego. Dotyczy to 11,4% niepalących
mężczyzn i 8,6% niepalących kobiet. Wzorzec narażenia na
47
Rysunek 6.2: Narażenie obecnie palących i niepalących w wieku 15 i więcej lat na dym tytoniowy w różnych miejscach
publicznych, GATS Polska 2009-2010
dym tytoniowy w budynkach urzędów państwowych wśród
niepalących jest podobny w poszczególnych grupach demograficznych do wzorca narażenia zaobserwowanego
wśród ogółu dorosłych Polaków.
6.4.2 Placówki opieki zdrowotnej
Nie odnotowano istotnej różnicy w poziomie narażenia
mężczyzn i kobiet na dym tytoniowy w placówkach opieki
zdrowotnej – jest to odpowiednio 4,3% mężczyzn i 4,8% kobiet. Podobne są też wskaźniki dotyczące wszystkich podgrup demograficznych, jak również wzorzec narażenia we
wszystkich grupach demograficznych ze względu na
postawę wobec palenia.
zyty w barze, pubie, klubie nocnym, dyskotece lub klubie
muzycznym w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających
badanie. W grupach wieku najbardziej narażone na dym tytoniowy są młode osoby w wieku 15-19 lat (95,8%), zaś
najmniej dorośli w wieku 60 i więcej lat (65.4%). Nie zaobserwowano znaczących różnic w poziomie ekspozycji na
dym tytoniowy w ww. miejscach w innych grupach demograficznych. Odsetek narażonych na dym tytoniowy
w barach, pubach, klubach nocnych, dyskotekach i klubach
muzycznych wśród osób obecnie palących i niepalących jest
prawie identyczny w porównaniu z odsetkiem narażonych
w populacji wszystkich dorosłych i nie różni się w analizowanych przekrojach demograficznych.
6.4.5 Środki transportu publicznego
6.4.3 Restauracje, kawiarnie i bistra
Ponad połowa mężczyzn i kobiet (odpowiednio 53,4%
i 54,3%) podlega ekspozycji na dym tytoniowy w odwiedzanych restauracjach, kawiarniach i bistrach. Odsetek
narażonych jest wyższy w mieście (56%) niż na wsi (49%).
Nie zaobserwowano znaczących różnic w poziomie ekspozycji na dym tytoniowy w pozostałych grupach demograficznych, a odsetek narażonych wśród osób
niepalących jest prawie identyczny z notowanym wśród
ogółu dorosłych i nie różni się w analizowanych grupach demograficznych.
6.4.4 Bary, puby, kluby nocne, dyskoteki
i kluby muzyczne
Prawie 9 na 10 dorosłych mężczyzn (89,1%) i kobiet (89,4%)
w Polsce było narażonych na dym tytoniowy w czasie wi48
Mężczyźni są znacznie częściej narażeni na dym papierosowy w trakcie korzystania ze środków transportu publicznego (10,7%) niż kobiety (6,6%). Odsetek osób
poddanych ekspozycji na dym tytoniowy w środkach transportu publicznego waha się od 4,5% wśród dorosłych
w wieku 60 i więcej lat do poziomu 9,7% wśród osób
młodych (w wieku 15-19 lat). Nie zaobserwowano
wyraźnych różnic pomiędzy poziomem narażenia na dym tytoniowy w środkach transportu publicznego w pozostałych
grupach demograficznych.
Obecnie palący mężczyźni są bardziej narażeni na dym tytoniowy w środkach transportu publicznego (13,1%) niż obecnie palące kobiety (8,0%). Odsetek narażonych na dym
tytoniowy wśród osób niepalących jest prawie identyczny
w porównaniu z odsetkiem narażonych w populacji wszystkich dorosłych i nie różni się w analizowanych przekrojach
demograficznych.
6.4.6 Prywatne samochody
W trakcie podróżowania prywatnym samochodem
mężczyźni są w większym stopniu narażeni na dym tytoniowy
(29,4%) niż kobiety (20,0%). Odsetek osób poddawanych
ekspozycji na dym tytoniowy w czasie podróżowania prywatnym samochodem jest najwyższy w grupie wieku 20-29
lat (32,9%), a najniższy wśród dorosłych w wieku 60 i więcej
lat (10%).
Obecnie palący mężczyźni są częściej narażeni na dym tytoniowy w trakcie podróżowania prywatnym samochodem
(55,7%) niż obecnie palące kobiety (44,3%). We wszystkich
grupach demograficznych osoby niepalące są rzadziej
narażone na dym tytoniowy w trakcie podróżowania prywatnym samochodem niż dorośli ogółem, a poziom naraże-
nia w tej grupie wynosi ok. 10%. Wśród niepalących
dorosłych najbardziej narażoną na dym tytoniowy grupą są
dorośli w wieku 20-29 lat.
6.5 Unikanie niektórych miejsc
publicznych z powodu dymu
tytoniowego
10,5% dorosłych unika różnych miejsc publicznych
z powodu dymu tytoniowego: 4,4% wśród osób obecnie
palących i 13,2% wśród niepalących. Najczęściej
unikanymi miejscami z powodu dymu tytoniowego są prywatne domy (44,3%), a następnie bary, puby i kluby nocne
(21,1%), obiekty kulturalne (14,4%) oraz restauracje, kawiarnie, bistra i herbaciarnie (11,0%).
49
7. Ekonomiczne aspekty palenia tytoniu
Rozdział ten przedstawia opis ekonomicznych aspektów używania tytoniu przez osoby palące obecnie papierosy produkowane fabrycznie. Zawiera on analizę następujących
głównych zmiennych: 1) ostatniego zakupu na własny użytek
papierosów produkowanych fabrycznie (tj. papierosów gotowych, a nie ręcznie skręcanych), w tym marki zakupionych
papierosów, miejsca ich zakupu oraz wydatków na papierosy,
a także 2) szacowanego przemytu papierosów obli-czonego
na podstawie obserwacji cech paczki papierosów przedstawionej ankieterowi przez respondenta (rodzaj ostrzeżeń
zdrowotnych i banderoli akcyzowej).
(8,9%), Marlboro (8,0%), Red & White (7,3%) oraz LD (7,2%).
Mężczyźni najczęściej kupowali papierosy marki L&M
(18,4%). Kolejnymi najpopularniejszymi markami były Viceroy
(9,5%), Marlboro (9,5%) oraz Red & White (8,5%). Kobiety
najczęściej wybierały papierosy marki L&M (19,8%), a na
drugim miejscu papierosy marki LD (9,8%). W najmłodszych
grupach wieku często kupowano papierosy marki L&M (34,3%
osób w wieku 15-19 lat, 25,1% osób w wieku 20-29 lat). Natomiast w najstarszej grupie wieku (osoby w wieku 60 i więcej
lat) marka ta nie cieszyła się taką popularnością (4,6%). W zależności od miejsca zamieszkania nie zanotowano wielu różnic
czy podobnych wzorców zakupu 5 najpopularniejszych marek
papierosów. W odniesieniu do poziomu wykształcenia zaobserwowano natomiast, że dwie znane marki papierosów, Marlboro i L&M, były rzadziej kupowane przez palaczy
z wykształceniem podstawowym, a częściej przez palaczy
z wykształceniem wyższym. Tylko 3% palaczy z wykształceniem podstawowym ostatnio zakupiło papierosy marki Marlboro, podczas gdy palacze z wykształceniem wyższym
kupowali je najczęściej (14,7%). Natomiast papierosy marki
Viceroy rzadziej kupowali palacze z wykształceniem wyższym
(3,8%), a ponad trzykrotnie częściej kupowali je palacze
z wykształceniem podstawowym.
Najbardziej istotne wyniki
■ Blisko 93% osób obecnie palących kupuje papierosy w sklepie lub kiosku.
■ Prawie 9% obecnie palących w wieku 18 i więcej lat pali papierosy pochodzące z nielegalnego źródła.
■ Osoba obecnie paląca papierosy wydaje na nie średnio 208,52 zł miesięcznie.
■ Przeciętna kwota wydawana na paczkę zawierającą 20 sztuk papierosów wynosi 9,1 zł.
■ Niemal 8% obecnie palących kupuje tanie papierosy, tj. wydaje 6,2 zł lub mniej na zakup 20 sztuk papierosów.
■ Według obliczeń szacunkowych 2,6% Produktu Krajowego Brutto (PKB) per capita w Polsce wydawane jest na
zakup papierosów.
7.1 Marka papierosów produkowanych
fabrycznie nabyta w trakcie
ostatniego zakupu
W badaniu GATS w Polsce zapytano osoby palące obecnie
papierosy produkowane fabrycznie o podanie marki ostatnio
zakupionych papierosów. W tabeli 7.1 przedstawiono 5 marek
papierosów najczęściej kupowanych przez osoby obecnie
palące w podziale: na płeć, wiek, miejsce zamieszkania
i poziom wykształcenia respondentów. Niemal 50% osób palących obecnie papierosy produkowane fabrycznie zakupiło na
własny użytek paczkę papierosów jednej z 5 najpopularniejszych marek, do których należą L&M (18,4%), Viceroy
50
7.2 Miejsce ostatniego zakupu papierosów
W tabeli 7.2 przedstawione zostały miejsca, w których osoby
palące obecnie papierosy produkowane fabrycznie dokonały ostatniego zakupu papierosów na własny użytek. Najczęstszym miejscem zakupu na własny użytek papierosów
produkowanych fabrycznie był sklep (52,0%), wliczając
w to sklep z wyrobami tytoniowymi, supermarket i sklep osiedlowy oraz kiosk (40,9%). Jedynie 7,1% ankietowanych zaopatrywało się w papierosy w innym miejscu, np. w sklepie
wolnocłowym, za granicą, przez Internet, w barze/restauracji, od innej osoby lub w jakimkolwiek innym podanym
miejscu zakupu.
Szacunki dla obecnie palących mężczyzn i kobiet były niemal
takie same, jak szacunki dla ogółu populacji palaczy papierosów produkowanych fabrycznie. Stwierdzono jednak
różnice co do miejsca zakupu papierosów w kategoriach zamieszkania. Mieszkańcy obszarów wiejskich częściej
kupowali papierosy w sklepie (63,5%), a rzadziej w kiosku
(29,3%), podczas gdy mieszkańcy obszarów miejskich
kupowali papierosy w sklepie i kiosku niemal równie często
(odpowiednio w 46,0% i 47,0%).
7.3 Wydatki na papierosy
Od osób obecnie palących papierosy produkowane fabrycznie zebrano informacje dotyczące ostatniego zakupu papierosów na własny użytek, w tym liczby zakupionych
papierosów i kwoty wydanej na ten zakup. Dane te zastosowano do obliczenia trzech wskaźników ekonomicznych
zawartych w tabeli 7.3: 1) średniej kwoty wydanej na zakup
20 sztuk papierosów (jednej paczki), 2) średniego
miesięcznego wydatku na papierosy produkowane fabrycznie oraz 3) odsetka palących, którzy kupują najtańsze
papierosy.
Średnia kwota wydawana podczas ostatniego zakupu
paczki zawierającej 20 sztuk gotowych papierosów wynosiła
9,12 zł. Szacunki te były nieco wyższe w przypadku kobiet
(9,92 zł) niż wśród mężczyzn (8,64). W grupie wiekowej 2029 lat szacowany wydatek był wyższy (11,05) niż w innych
grupach wieku. Nie odnotowano zauważalnych różnic
w wydatkach na papierosy w zależności od miejsca za-
mieszkania. Natomiast szacowany koszt papierosów rośnie
proporcjonalnie do poziomu wykształcenia (u osób
z wykształceniem podstawowym wynosi 8,17 zł, u osób
z wykształceniem zasadniczym zawodowym 8,77 zł, u osób
z wykształceniem średnim 9,41 zł, a u osób z wykształceniem
wyższym 10,40 zł).
Średni wydatek miesięczny osób palących papierosy produkowane fabrycznie wynosił 208,50 zł. Kalkulacje te nie
wykazywały zróżnicowania między mężczyznami a kobietami. W odniesieniu do wieku najniższe szacunki zanotowano w najmłodszej (15-19 lat) grupie wiekowej
(124,51 zł) i najstarszej (60 i więcej lat) grupie wiekowej
(167,97 zł). Podobne szacowane miesięczne wydatki na papierosy zanotowano w poszczególnych kategoriach miejsca
zamieszkania i poziomu wykształcenia, z wyjątkiem palaczy
z wykształceniem podstawowym, gdzie szacowane wydatki
były nieco niższe (184,77 zł).
Papierosy najtańszej kategorii cenowej zdefiniowano jako
paczkę zawierającą 20 sztuk produkowanych fabrycznie papierosów w cenie niższej niż 6,20 zł. Próg ten oparto na
danych Ministerstwa Zdrowia z 2009 roku. Według tych informacji najtańsza paczka papierosów spośród marek mających co najmniej 1% udziału w rynku kosztowała 6,20 zł.
W Polsce 7,9% osób palących obecnie papierosy wydaje
6,20 zł lub mniej na 20 sztuk produkowanych fabrycznie papierosów (jedną paczkę). Szacunki te nie wykazują zróżnicowania w zależności od płci lub miejsca zamieszkania.
W najstarszej (60 i więcej lat) grupie wiekowej zanotowano
wyższy odsetek osób palących najtańsze papierosy (16,4%)
Rysunek 7.1: Wybrane wskaźniki ekonomiczne1 palenia papierosów wśród osób obecnie palących papierosy produkowane fabrycznie w wieku 15 i więcej lat lub 18 i więcej lat, GATS Polska 2009-2010
1 Odsetek palaczy w wieku 15 i więcej lat, którzy kupują najtańsze papierosy (tj. wydają 6,20 zł lub mniej na paczkę zawierającą 20 sztuk papierosów) i odsetek
palaczy w wieku 18 i więcej lat, którzy kupują papierosy z nielegalnego źródła (dane oparte są na dokonanych przez ankieterów obserwacjach paczek papierosów
palonych przez respondentów).
51
niż w pozostałych grupach wiekowych. Również w grupie
osób z wykształceniem podstawowym odsetek ten był
wyższy (15,5%) niż wśród palaczy z innym poziomem wykształcenia (Rys. 7.1).
Z obliczenia średniej kwoty wydawanej miesięcznie na papierosy produkowane fabrycznie (208,52 zł), wyrażonej
jako odsetek Produktu Krajowego Brutto (PKB) w 2009 roku7
wynika, że 2,6% PKB per capita przeznaczono na zakup
100 paczek papierosów.
7.4 Palenie papierosów pochodzących
z nielegalnego źródła
Podczas badania GATS przeprowadzonego w Polsce
poproszono, aby osoby w wieku 18 i więcej lat, które palą
obecnie papierosy produkowane fabrycznie, pokazały ankieterowi paczkę obecnie palonych papierosów. Jeśli respondent wyraził zgodę, ankieter odnotowywał informacje
zawarte na paczce, w tym rodzaj ostrzeżeń zdrowotnych
i rodzaj banderoli akcyzowej. Informacji tych użyto do
stworzenia wskaźnika określającego odsetek papierosów
pochodzących z nielegalnego źródła, opartego na rodzaju
ostrzeżenia zdrowotnego (np. ostrzeżenie w języku obcym)
i rodzaj banderoli (np. banderola zagraniczna). Szacunki
dotyczące palenia papierosów pochodzących z przemytu
zamieszczono w tabeli 7.4 z uwzględnieniem podziału na
zamieszkiwany region kraju oraz poziom wykształcenia
(także rys. 7.1)
W sumie 8,5% osób obecnie palących papierosy produkowane fabrycznie pali papierosy pochodzące prawdopodobnie z przemytu (z nielegalnego źródła). Zgodnie
z przewidywaniami szacunki różnią się w zależności od zamieszkiwanego regionu kraju, przy czym najwyższe odsetki
zanotowano w regionie wschodnim (15,5%) i północnym
(13,0%). Są to tereny Polski położone wzdłuż granicy
z Ukrainą, Białorusią i Rosją, gdzie ceny papierosów są
niższe niż w Polsce.
Osoby z wykształceniem podstawowym najczęściej (17,2%)
paliły papierosy pochodzące z nielegalnego źródła, podczas
gdy osoby z wykształceniem wyższym robiły to najrzadziej
(2,2%). (Tabela 7.4 i rys. 7.1)
7
Produkt Krajowy Brutto (PKB) per capita oszacowany w 2009 roku opublikowany na stronie internetowej Międzynarodowego Funduszu Walutowego (IMF) (stan z
24 czerwca 2010)
52
8. Informacja na temat tytoniu
na informację ostrzegającą przed paleniem papierosów
w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie.
Najwyższy odsetek respondentów zetknął się z tego typu informacją w telewizji lub radiu (61,8%). Wiele osób natknęło
się na taką informację w gazecie lub czasopiśmie (39,0%),
a kolejnymi popularnymi źródłami informacji o szkodliwości
palenia były materiały informacyjno-edukacyjne (29,6%)
i billbordy (24,8%).
W rozdziale tym przedstawiono dane na temat postrzegania informacji o tytoniu napotykanych w ciągu 30 dni
poprzedzających badanie w różnych mediach przez Polaków w wieku 15 i więcej lat, w tym obecnie palących
i niepalących. Wiąże się to z: 1) zetknięciem się z informacjami o szkodliwości palenia w gazetach i czasopismach,
telewizji i radiu, na bilbordach, w Internecie, w materiałach informacyjno-edukacyjnych i innych mediach, 2) zetknięciem
się z reklamami papierosów w różnych mediach, innymi formami promocji papierosów i sponsorowaniem wydarzeń kulturalnych przez przemysł tytoniowy. Analizie poddano dane
o postrzeganiu ostrzeżeń zdrowotnych na paczkach papierosów i ich wpływie na zamiar zaprzestania palenia,
w tym skuteczności poszczególnych ostrzeżeń.
Ze względu na źródło informacji nieco więcej kobiet (62,4%)
niż mężczyzn (56,0%) zetknęło się z informacją o szkodliwości palenia w telewizji. Respondenci z młodszej grupy
wieku (15-30 lat) częściej niż badani w najstarszej grupie
(60 i więcej lat) stykali się z informacją ostrzegającą przed
paleniem papierosów w gazetach lub czasopismach (40,6%
wobec 34,6%), na bilbordach (30,7% wobec 17,8%) i w Internecie (35,9% wobec 4,1%). Z kolei badani w wieku 60
i więcej lat spotykali się z reklamami antytytoniowymi w radiu
częściej (30,3%) niż osoby z młodszej (15-30 lat) grupy
wieku (24,2%). Ankietowani mieszkający na terenach wiejskich spotykali się z informacją ostrzegającą przed paleniem
papierosów w telewizji i radiu nieco częściej niż ankietowani
z terenów miejskich (65,6% wobec 59,5%).
Biorąc pod uwagę na postawę badanych wobec palenia
odnotowano bardzo niewielkie różnice między obecnie palą-
Najbardziej istotne wyniki
■ 7 na 10 dorosłych zetknęło się z informacjami ostrzegającymi przed paleniem papierosów w mediach lub
miejscach publicznych.
■ 1 na 4 dorosłych zetknął się z jakąkolwiek formą reklamy papierosów, sponsoringu lub promocji stosowanych
przez przemysł tytoniowy.
■ Prawie wszyscy obecnie palący (96,6%) zauważyli ostrzeżenia zdrowotne na paczkach papierosów.
■ 17,7% obecnie palących rozważało zaprzestanie palenia pod wpływem ostrzeżeń na paczkach papierosów.
8.1 Informacje o szkodliwości palenia
i zachęcające do jego zaprzestania
Odsetek dorosłych w wieku 15 i więcej lat, którzy zetknęli się
z informacją o szkodliwości palenia papierosów (lub informacją zachęcającą do zaprzestania palenia) w różnych
miejscach w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających
badanie, zostały przedstawione w Tabeli 8.1.
Sondaż GATS wykazał, że 73,1% ankietowanych natrafiło
cymi i niepalącymi w zakresie postrzegania w mediach informacji ostrzegających przed paleniem papierosów (71,8%
wśród obecnie palących wobec 73,7% wśród niepalących).
Najwyższy odsetek palących i niepalących zetknął z tą informacją w telewizji lub radio, następnie w gazetach lub czasopismach, materiałach informacyjno-edukacyjnych i bilbordach. Różnice między palącymi i niepalącymi występowały w następujących grupach demograficznych: płci,
wieku i miejsca zamieszkania. Wśród niepalących młodsza
grupa wiekowa stykała się z informacją ostrzegającą przed
paleniem papierosów częściej niż najstarsi respondenci.
53
W odniesieniu do poszczególnych mediów, nieco więcej
osób niepalących (20,7%) niż obecnie palących (17,0%),
zarówno w całej populacji, jak w średniej grupie wiekowej
(31-59 lat), zetknęło się z informacją ostrzegającą przed
paleniem papierosów w Internecie.
ww. ostrzeżeń zdrowotnych (12,0%) w porównaniu z osobami
z wykształceniem podstawowym (25,0%).Zgodnie z oczekiwaniami istniała zauważalna różnica w rozważaniu zaprzestania palenia wśród osób świadomych szkodliwości palenia
(20,9%) w porównaniu z osobami nieświadomymi szkód
spowodowanych paleniem(6,1%).
8.2 Skuteczność ostrzeżeń zdrowotnych
na paczkach papierosów
W grupach osób o zróżnicowanych postawach wobec palenia obecni okazjonalni palacze byli bardziej skłonni do
rozważania zaprzestania palenia pod wpływem ostrzeżeń
zdrowotnych na paczkach papierosów niż obecnie codziennie palący (28,9% wobec 17,1%).
Tabela 8.2 przedstawia odsetek osób obecnie palących
(codziennie lub okazjonalnie) w wieku 15 i więcej lat, które
w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie widziały
ostrzeżenia zdrowotne na paczkach papierosów i rozważały
zaprzestanie palenia pod ich wpływem. Wśród osób obecnie
palących 96,6% zetknęło się z ostrzeżeniami zdrowotnymi
na paczkach papierosów, a 17,7% rozważało zaprzestanie
palenia pod ich wpływem.
Uwzględniając wszystkie cechy demograficzne (płeć, wiek,
miejsce zamieszkania, poziom wykształcenia), a także postawy
wobec palenia i świadomości szkodliwości palenia, nie odnotowano żadnych różnic w postrzeganiu ostrzeżeń zdrowotnych
na paczkach papierosów. (Tabela 8.2 i Rys. 8.1). Wśród kobiet
i mężczyzn występują statystycznie istotne różnice w zamiarze
zaprzestania palenia – zastanawia się nad tym więcej kobiet
niż mężczyzn (21,9% wobec 15,8%). Pomiędzy poszczególnymi grupami wykształcenia istnieje również wyraźna dysproporcja w zamiarze zaprzestania palenia spowodowana
zamieszczanymi na paczkach papierosów ostrzeżeniami
zdrowotnymi. Osoby z wykształceniem wyższym były najmniej
skłonne do rozważania zaprzestania palenia pod wpływem
Tabela 8.3 i Rysunek. 8.2 przedstawiają ostrzeżenia
zdrowotne na paczkach papierosów najczęściej i najrzadziej
wymieniane przez osoby obecnie palące (codziennie lub
okazjonalnie), które rozważały zaprzestanie palenia pod
wpływem tych ostrzeżeń widzianych w ciągu ostatnich 30
dni poprzedzających badanie.
Dwa powszechne ostrzeżenia zdrowotne umieszczane na
paczkach papierosów w Polsce były najczęściej wymieniane
przez palaczy, którzy rozważali zaprzestanie palenia pod
wpływem ostrzeżeń zdrowotnych na paczkach papierosów:
ostrzeżenie „Palenie poważnie szkodzi Tobie i osobom
w Twoim otoczeniu” dostrzegło 60,1% palaczy, a ostrzeżenie
„Palenie zabija” 53,3% palaczy.
Z czternastu dodatkowych ostrzeżeń zdrowotnych najczęściej wymieniano „Twój lekarz lub farmaceuta pomoże Ci rzucić palenie” (44.0%) oraz „Palenie tytoniu może
spowodować powolną i bolesną śmierć” (37,85). Osoby
Rysunek 8.1: Odsetek osób obecnie palących w wieku 15 i więcej lat, które w ciągu ostatnich 30 dni widziały ostrzeżenia
zdrowotne na paczkach papierosów i rozważały zaprzestanie palenia pod wpływem tych ostrzeżeń, wedłu wybranych
cech demograficznych, postawy wobec palenia oraz świadomości szkodliwości palenia – GATS Polska, 2009-2010.
54
Rysunek 8.2: Postrzeganie różnych ostrzeżeń zdrowotnych na paczkach papierosów1 przez osoby obecnie palące
w wieku 15 i więcej lat, które rozważały zaprzestanie palenia w ciągu ostatnich 30 dni pod wpływem tych ostrzeżeń
zdrowotnych, GATS Polska, 2009-2010.
1 Na paczkach papierosów sprzedawanych w Polsce znajdują się dwa rodzaje ostrzeżeń zdrowotnych: dwa powszechne i czternaście dodatkowych. Jedno z dwóch
powszechnych ostrzeżeń zdrowotnych znajduje się na przedniej stronie każdej paczki papierosów, a jedno z czternastu dodatkowych ostrzeżeń zdrowotnych znajduje
się na tylnej stronie każdej paczki papierosów.
obecnie palące najrzadziej pamiętały ostrzeżenie „Palenie
tytoniu silnie uzależnia – nie zaczynaj palić” (15,0%) oraz
„Palenie tytoniu może zmniejszyć przepływ krwi i powodować impotencję” (17,6%).
8.3 Marketing papierosów
Tabela 8.4A przedstawia odsetki osób dorosłych w wieku
15 i więcej lat, które zetknęły się z marketingiem papierosów
w różnych miejscach publicznych i mediach w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie. Do miejsc tych
i mediów należały: punkty sprzedaży wyrobów tytoniowych,
zagraniczne kanały telewizyjne, zagraniczne gazety lub czasopisma oraz Internet. Promocja wyrobów tytoniowych mogła
być również dostrzeżona w postaci darmowych próbek papierosów, prezentów przy ich zakupie, sponsorowania
wydarzeń kulturalnych lub umieszczania nazwy lub logo
marki papierosów na ubraniach lub innych artykułach.
Odsetek osób dorosłych, które zetknęły się z jakąkolwiek
formą reklamy, sponsoringu lub promocji papierosów wynosił
25,2%. Z wypowiedzi respondentów wynika, że najczęściej
spotykali się z marketingiem papierosów w sklepach sprzedających wyroby tytoniowe (13,9%). Odsetek dorosłych Polaków, którzy natknęli się na marketing papierosów
w mediach był niski i wynosił 4,6% w przypadku Internetu,
2,8% zagranicznych kanałów telewizyjnych i 2,0% za-
granicznych gazet lub czasopism (dla porównania zob. rys.
8.1 dotyczących postrzegania informacji o szkodliwości palenia tytoniu). Te wzorce występowały w prawie wszystkich
grupach demograficznych, choć osoby młode (w wieku 1530 lat) wyraźnie częściej zauważały reklamy papierosów
w Internecie niż osoby z pozostałych grup wieku. 19,9% osób
w wieku 15-30 lat zetknęło się z reklamami papierosów
w punktach sprzedaży wyrobów tytoniowych, a 10,1% natrafiło na reklamy w Internecie. Dwiema najczęstszymi formami promocji papierosów, na jakie napotkali się
respondenci ze wszystkich grup demograficznych, były
umieszczane nazwy lub logotypy marki papierosów na ubraniach lub innych artykułach oraz obniżki cen papierosów.
Zgodnie z tym, co przedstawiono w Tabeli 8.4A nieco
wyższy odsetek mężczyzn (28,7%) niż kobiet (22,0%)
spotkał się z jakąkolwiek formą reklamy, sponsoringu lub promocji papierosów w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających
badanie. Odsetek dorosłych Polaków postrzegających
jakiejkolwiek formy marketingu papierosów spada z wiekiem.
Osoby dorosłe mieszkające w miastach nieco częściej stykały
się z marketingiem papierosów niż mieszkańcy wsi (26,6%
wobec 22,85). Osoby z grupy wiekowej 15-30 lat (36,7%)
stykały się z marketingiem papierosów częściej niż osoby
w wieku 31-59 lat (24,3%), a w szczególności osoby w wieku
60 i więcej lat (12,1%) (Rys. 8.3).
Podobny wzór postrzegania marketingu papierosowego za55
Rysunek 8.3: Postrzeganie reklamy, promocji i sponsoringu papierosów w ciągu 30 ostatnich dni przez osoby w wieku
15 i więcej lat, według wieku, GATS Polska 2009-2010
uważono w odniesieniu do poszczególnych źródeł marketingu takich, jak: punkty sprzedaży wyrobów tytoniowych
i Internet oraz różne formy promocji, w tym umieszczanie
nazwy lub logotypu marki papierosów na ubraniach lub innych artykułach oraz obniżki cen.
Tabela 8.4B przedstawia tę samą analizę danych, lecz dla
osób obecnie palących. Odsetek obecnie palących, którzy
zetknęli się z jakąkolwiek reklamą, sponsoringiem lub promocją papierosów wynosił 27,8%. Obecni palacze najczęściej natrafiali na marketing papierosów w punktach sprzedaży wyrobów tytoniowych (14,0%), w ramach obniżki cen
(7,3%) i na ubraniach lub artykułach z nazwą marki lub logotypem papierosów (6,7%). Obecnie palący najrzadziej
spotykali się z marketingiem papierosów w formie talonów
na papierosy (0,1%), przesyłkach pocztowych promujących
papierosy (0,4%) i sponsoringu wydarzeń kulturalnych sfinansowanych przez przemysł tytoniowy (0,6%). Wzorce te
były podobne w każdej podgrupie demograficznej.
Wśród obecnie palących, wyższy odsetek mężczyzn (30,5%)
niż kobiet (24,1%) zetknął się z marketingiem papierosów
w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie. Podobnie jak w przypadku całej populacji dorosłych, obecnie
palący z najmłodszej grupy wiekowej (15-30 lat) stykali się
częściej z marketingiem papierosów (37,6%) niż osoby
w wieku 31-59 lat (26,5%) oraz palący w wieku 60 i więcej
lat (11,8%). Palący mieszkający w miastach natrafiali na marketing papierosów częściej niż osoby palące mieszkające na
wsi (31,0% wobec 21,9%), szczególnie dotyczy to promocji
papierosów w formie ich przeceny (9,0% wobec 4,0%),
prezentów lub zniżek na inne produkty przy zakupie papierosów (4,4% wobec 1,2%) oraz umieszczania nazwy lub
logotypu marki papierosów na ubraniach lub innych
artykułach (8,0% wobec 4,2%).
W Tabeli 8.4C przedstawione zostały te same dane, lecz dla
osób obecnie niepalących. Odsetek niepalących, którzy
zetknęli się z jakąkolwiek reklamą, sponsoringiem lub pro56
mocją papierosów, wynosił 24,0%. Niepalący najczęściej
stykali się z marketingiem papierosów w punktach sprzedaży
wyrobów tytoniowych (13,9%), na ubraniach lub innych
artykułach z nazwą marki lub logotypem papierosów (6,1%),
w Internecie (5,0%), w formie obniżki cen papierosów (3,9%)
i w zagranicznych kanałach telewizyjnych (2,8%). Niepalący
stykali się najrzadziej z marketingiem papierosów w formie
bezpłatnych próbek papierosów (0,6%), przesyłek pocztowych promujących papierosy (0,4%) i talonów na papierosy (0,1%).
Wśród osób niepalących odsetek mężczyzn, którzy zetknęli
się z marketingiem papierosów w ciągu ostatnich 30 dni
poprzedzających badanie, był wyższy (27,7%) niż wśród kobiet (21,3%). Niepalący z młodszej grupy wiekowej (15-30
lat) stykali się z marketingiem papierosów częściej (36,4%)
niż osoby w wieku 31-59 lat (22,8%), a szczególnie
niepalący w wieku 60 i więcej lat (12,2%). Nie zaobserwowano wśród niepalących z obszarów miejskich i wiejskich
znaczącej różnicy w tym zakresie.
9. Postrzeganie, wiedza i postawy wobec
palenia tytoniu
Poniżej przedstawiono wyniki badania GATS Polska dotyczące wiedzy na temat używania tytoniu oraz postrzegania
tej problematyki przez osoby w wieku 15 i więcej lat.
Zbadano i opisano przekonania respondentów na temat
chorób wywoływanych używaniem tytoniu (zarówno paleniem, jak i używaniem tytoniu bezdymnego), narażenia na
dym tytoniowy oraz uzależnienia od tytoniu. Niniejszy
rozdział prezentuje także opinie osób dorosłych na temat
wprowadzenia całkowitego zakazu palenia w pomieszczeniach zamkniętych miejsc pracy i różnych miejsc publicznych
oraz innych przepisów ograniczających palenie tytoniu.
92,6% respondentów sądzi, że palenie wywołuje raka
płuca. Mniejszy odsetek ankietowanych uważa , że palenie
jest przyczyną ataku serca (79,9%). Najrzadziej respondenci deklarowali, że palenie powoduje udar mózgu
(wylew) – takie przekonanie żywiło zaledwie 61,8%
dorosłych Polaków. Biorąc pod uwagę opinie o związku
pomiędzy paleniem tytoniu a wymienionymi schorzeniami,
nie odnotowano większych różnic w populacji mężczyzn
i kobiet. Kobiety mają niewiele większą wiedzę o szkodliwości palenia niż mężczyźni (np. 92,6% kobiet uważa, że
palenie wywołuje poważne choroby w porównaniu do
90,4% mężczyzn), jednak w przypadku większości przekonań nie zaobserwowano znaczących różnic statystycznych między tymi dwoma grupami demograficznymi. Nie
ma też znaczących różnic w tym zakresie pomiędzy grupami wiekowymi – najwyższy odsetek przekonanych, że
palenie powoduje poważne choroby odnotowano
w grupie wieku 20-29 lat (94,4%), a najniższy w grupach
50-59 lat (88,9%) oraz 40-49 lat (90,2%). Udar mózgu
(wylew) był najczęściej wspominaną chorobą w grupie
wieku 60 i więcej lat (65,9%), a najrzadziej w grupie
wieku 15-19 lat (53,2%). Przekonanie o tym, że palenie
wywołuje atak (zawał) serca było najwyższe wśród re-
Najbardziej istotne wyniki
■ 92,6% dorosłych sądzi, że palenie tytoniu wywołuje raka płuca, 79,9% uważa, że palenie jest przyczyną zawału
serca, a 61,8% Polaków jest przekonanych o tym, że palenie wywołuje udar mózgu (wylew).
■ 48,3% dorosłych popiera wprowadzanie wyższych podatków na wyroby tytoniowe.
■ 64,7% dorosłych popiera wprowadzenie całkowitego zakazu palenia w miejscach pracy, a 46,9% w lokalach
gastronomicznych.
■ 41,3% dorosłych popiera wprowadzenie całkowitego zakazu produkcji i sprzedaży wyrobów tytoniowych.
9.1 Przekonanie, że palenie wywołuje
poważne choroby
Tabela 9.1A zawiera dane dotyczące przekonań
dorosłych (osób w wieku 15 i więcej lat) na temat zdrowotnych następstw palenia tytoniu. Dane przedstawiono osobno dla ogółu populacji, dla mężczyzn i kobiet, dla
różnych grup wiekowych, mieszkańców miast i wsi oraz
z uwzględnieniem posiadanego wykształcenia.
Ponad 90% dorosłych uważa, że palenie wywołuje
poważne choroby (91,5%). Jednak odsetek osób przekonanych o związku przyczynowym pomiędzy paleniem
a występowaniem poszczególnych chorób jest różny.
spondentów w grupie wieku 20-29 lat (82,1%), a najniższe
w grupie wieku 50-59 lat (74,8%). Przekonanie o tym, że
palenie wywołuje raka płuca wymieniane było najczęściej
przez młodych dorosłych w wieku 15-19 lat i 20-29 lat
(odpowiednio, 96,0% i 94,9%), a najrzadziej przez najstarsze grupy wieku, czyli 50-59 lat oraz 60 i więcej lat
(odpowiednio 90,2% i 91,0%).
Nie stwierdzono znaczących różnic w przekonaniach na
temat szkodliwości palenia pomiędzy mieszkańcami miast
i wsi. Zróżnicowanie jest szczególnie małe w przypadku
przekonania, że palenie tytoniu wywołuje atak serca (wieś
– 80,2%, miasto – 79,8%) oraz raka płuca (wieś – 92,4%,
miasto – 92,7%). Pod tym względem nie różnią się także is57
Rysunek 9.1: Przekonanie, że palenie wywołuje poważne choroby, udar mózgu, atak serca i raka płuca według postawy
wobec palenia wśród dorosłych w wieku 15 i więcej lat, GATS Polska 2009-2010
totnie respondenci o różnym poziomie wykształcenia.
Niemniej, stwierdzono, że osoby lepiej wykształcone są
nieco częściej przekonane o tym, że palenie wywołuje
poważne choroby, udar, atak serca i raka płuca. Na
przykład, odsetek dorosłych Polaków, którzy sądzą, że
palenie wywołuje raka płuca wynosi u osób z wykształceniem wyższym i średnim odpowiednio 94,4% i 93,4%,
a u z osób z wykształceniem podstawowym i zasadniczym
zawodowym 91,2% i 91,3%.
Tabela 9.1B oraz rys. 9.1 przedstawiają dane dotyczące
przekonań o zdrowotnych następstwach palenia tytoniu
wśród osób obecnie palących (codziennie i okazjonalnie)
oraz obecnie niepalących (osoby palące w przeszłości
i nigdy niepalące). Przekonanie, że palenie wywołuje
poważne choroby, udar, atak serca i raka płuca jest
znacznie wyższy wśród osób niepalących (95,6%) niż
wśród obecnie palących (82,3%). Różnice w tym zakresie
pomiędzy obecnie palącymi a niepalącymi są wyższe
wśród mężczyzn (15 punktów procentowych) niż wśród kobiet (11,2 punktu procentowego). Podobnie sytuacja przedstawia się w przypadku przekonania o tym, że palenie
tytoniu wywołuje raka płuca – uważa tak 95,9% obecnie
niepalących i 84,8% obecnie palących. Także w przypadku przekonania o raku płuca jako chorobie wywołanej
paleniem tytoniu różnica między obecnie palącymi
a niepalącymi jest większa w populacji mężczyzn (13,4
punktu procentowego) niż w populacji kobiet (8,5 punktu
procentowego). Atak serca jako konsekwencja palenia tytoniu jest wymieniany rzadziej niż rak płuca przez obie
grupy badanych – przez 84,0% obecnie niepalących
i 70,5% obecnie palących. Jednak najrzadziej wymienianą
chorobą odtytoniową jest udar – jako konsekwencję palenia postrzega go 66,2% obecnie niepalących i jedynie
51,6% obecnie palących.
58
9.2 Przekonanie, że bierne palenie
wywołuje poważne choroby
Tabela 9.2 prezentuje dane na temat przekonania, że wdychanie dymu papierosowego przez osoby niepalące
wywołuje u nich poważne choroby. Te dane obliczono
osobno dla ogółu dorosłych oraz osób obecnie palących
i obecnie niepalących. Zaprezentowano je także z uwzględnieniem grup płci, wieku, miejsca zamieszkania i poziomu
wykształcenia respondentów.
Większość (81,4%) dorosłych (osób w wieku 15 i więcej lat)
uważa, że bierne palenie wywołuje poważne choroby, choć
odsetki obecnie palących (codziennie i okazjonalnie) oraz
obecnie niepalących (osoby palące w przeszłości i nigdy
niepalące) znacznie się różnią w tym zakresie: przekonanie
takie żywi 86,8% obecnie niepalących i o aż 18 punktów
procentowych mniej obecnie palących (68,8%). Istnieje także
duża różnica w podzielaniu tej opinii pomiędzy mężczyznami (77,4%) a kobietami (85,1%). Kobiety mają wyższą
świadomość szkodliwości biernego palenia dla osób niepalących i dotyczy to zarówno osób obecnie palących
(mężczyźni – 66,8%, kobiety – 71,6%), jak i obecnie niepalących (mężczyźni – 83,5%, kobiety – 89,4%). Natomiast wiek
nie różnicuje istotnie badanej populacji pod względem tego
przekonania. Najwyższy odsetek respondentów przekonanych o szkodliwości biernego palenia występuje wśród
osób w wieku 20-29 lat (83,7%). Ankietowani z tej grupy
wieku szczególnie wyróżniają się na tle ogółu obecnie palących – odsetki osób przekonanych o szkodliwości biernego
palenia w obu grupach wynoszą odpowiednio 73,5%
i 68,8%. Wśród obecnie niepalących (86,8%) odsetek posiadających to przekonania jest niższy (79,7%) w najmłodszej grupie wieku (15-19 lat) w porównaniu z innymi grupami
wieku. Odsetek respondentów przekonanych, że bierne palenie wywołuje poważne choroby jest różny w przypadku
respondentów zamieszkałych w miastach (79,9%) i na wsi
(83,8%). Jednak różnica ta występuje tylko w grupie osób
obecnie palących (miasto – 65,2%, wieś – 75,7%). Wśród
respondentów obecnie niepalących odsetki te są niemal identyczne (miasto – 86,8%, wieś – 86,9%). Przeświadczenie
o tym, że bierne palenie wywołuje poważne choroby
w dużym stopniu zależy od poziomu wykształcenia,
szczególnie w przypadku obecnie niepalących. W tej grupie
respondentów najniższą świadomość zagrożenia mają osoby
posiadające wykształcenie podstawowe (82,4%) i zasadnicze zawodowe (84,4%). Z kolei jest ona wyższa u obecnie
niepalących posiadających wykształcenie średnie (89,0%)
i wyższe (90,4%).
miejsca zamieszkania i poziomu wykształcenia respondentów. Niemal wszyscy (98%) dorośli Polacy przekonani
są o tym, że palenie papierosów prowadzi do uzależnienia. Pogląd ten to jest nieco częstszy wśród obecnie
niepalących (98,4%) niż wśród obecnie palących (97,2%).
We wszystkich przekrojach analitycznych (według płci,
wieku, miejsca zamieszkania i poziomu wykształcenia)
odsetek respondentów zgadzających się z tą opinią waha
się od 96% do 100%.
9.3 Przekonanie, że niektóre rodzaje
papierosów są mniej szkodliwe
od innych
Tabela 9.4 przedstawia dane procentowe dotyczące
dorosłych w wieku 15 i więcej lat, którzy są przekonani o tym,
że używanie tytoniu bezdymnego wywołuje poważne
choroby. Dane te prezentowane są według wybranych cech
demograficznych i postawy wobec palenia.
Tabela 9.3 przedstawia dane na temat przekonania, że niektóre rodzaje papierosów są mniej szkodliwe od innych. Dane
te obliczono osobno dla ogółu dorosłych, obecnie palących
i obecnie niepalących. Wszystkie informacje zaprezentowane zostały w grupach płci, wieku, miejsca zamieszkania
i poziomu wykształcenia respondentów.
Zaledwie 17,7% dorosłej populacji (osób w wieku 15 i więcej
lat) wierzy w to, że niektóre rodzaje papierosów są mniej
szkodliwe od innych. Odsetek obecnie palących (codziennie
i okazjonalnie) zgadzających się z tą opinią wynosi 24,1%
i jest znacznie wyższy niż w przypadku obecnie niepalących
(obejmujących osoby palące w przeszłości i nigdy
niepalące)(15,3%). Różnice w tym zakresie w grupach płci są
niewielkie. Występuje natomiast znaczna dysproporcja w tej
kwestii między obecnie niepalącymi mężczyznami (18,1%)
i kobietami (13,1%). W przypadku analizowanego przekonania nie zaobserwowano znaczących różnic statystycznych
w grupach wieku, choć wśród obecnie palących przekonanie
o mniejszej szkodliwości niektórych rodzajów papierosów jest
nieco wyższe u osób w wieku 50-59 lat (28,5%) oraz osób
mających 60 i więcej lat (27,6%) niż w młodszych grupach
wieku. W grupie obecnie palących mieszkańcy miast częściej są przekonani o mniejszej szkodliwości niektórych rodzajów papierosów (26,3%) niż mieszkańcy wsi (20,2%). Wykształcenie nie odgrywa roli w częstości wyrażania tej opinii.
Można natomiast stwierdzić, że osoby z wykształceniem
wyższym niż podstawowe są częściej przekonane o tym, że
niektóre rodzaje papierosów są mniej szkodliwe od innych
(18,5% - 19,1%) niż respondenci z wykształceniem podstawowym (14,1%).
9.4 Przekonanie, że palenie papierosów
prowadzi do uzależnienia
Tabela 9.3 przedstawia także dane dotyczące przekonania, że palenie papierosów prowadzi do uzależnienia.
Obliczono je osobno dla ogółu dorosłych oraz dla osób
obecnie palących i obecnie niepalących. Wszystkie informacje zaprezentowane zostały w grupach płci, wieku,
9.5 Przekonania dotyczące
zdrowotnych następstw używania
tytoniu bezdymnego
Dwie piąte (39,0%) dorosłych Polaków jest przekonanych
o tym, że używanie tytoniu bezdymnego wywołuje poważne
choroby. Prawie połowa (49,8%) respondentów deklaruje,
że nie wie, czy używanie tytoniu bezdymnego wywołuje
poważne choroby, a co dziesiąty (11,7%) ankietowany jest
przekonany, że używanie tytoniu bezdymnego nie wywołuje
poważnych chorób. Odsetek respondentów wyrażających te
opinie jest różny w różnych grupach demograficznych;
różnicuje go także postawa wobec palenia. Największe dysproporcje występują pomiędzy mężczyznami i kobietami
oraz pomiędzy mieszkańcami miast i wsi. 33,6% mężczyzn
uważa, że używanie tytoniu bezdymnego wywołuje
poważne choroby w porównaniu z 44,0% kobiet.
Mieszkańców wsi zgadzających się z tą opinią jest 42,1%
w porównaniu do 37,2% dorosłych mieszkańców miast. Wiek
nie odgrywa roli w częstości wyrażania takiej opinii – we
wszystkich grupach wieku ww. przekonanie deklaruje ok.
40% respondentów. Zaobserwowano natomiast znaczną
różnicę pomiędzy osobami obecnie niepalącymi (44,4%)
a obecnymi palaczami (26,8%). Choć wykształcenie nie
różnicuje zasadniczo częstości wyrażania poglądu, że używanie tytoniu bezdymnego jest przyczyną poważnych
chorób, przekonanie to jest nieco wyższe u osób z wykształceniem podstawowym (40,9%) i wyższym (42,8%) niż
osób posiadających wykształcenie zasadnicze zawodowe
(34,9%) i średnie (39,3%).
9.6 Poparcie dla ograniczenia używania
tytoniu
9.6.1 Opinie dotyczące różnych
przepisów ograniczających
używanie tytoniu
W sondażu GATS zapytano respondentów o to, czy poparliby czy sprzeciwiliby się wprowadzeniu w życie takich
przepisów ograniczających używanie tytoniu jak: podniesienie podatków na wyroby tytoniowe, całkowity zakaz pro59
Rysunek 9.2: Poparcie dla wprowadzenia różnych przepisów ograniczających używanie tytoniu według postawy wobec
palenia wśród dorosłych w wieku 15 i więcej lat, GATS Polska 2009-2010
dukcji i sprzedaży papierosów oraz innych wyrobów tytoniowych przeznaczonych do palenia oraz całkowity zakaz
produkcji i sprzedaży tytoniu bezdymnego.
9.6.2 Opinie dotyczące całkowitego
zakazu palenia w różnych
miejscach publicznych
Tabela 9.5 oraz rys. 9.2 przedstawiają odsetek osób
w wieku 15 i więcej lat wyrażających poparcie lub sprzeciw
dla wprowadzenia różnych przepisów ograniczających używanie tytoniu według ich postawy wobec palenia.
Respondenci badania GATS zostali także zapytani o to, czy
poparliby wprowadzenie całkowitego zakazu palenia
w różnych miejscach publicznych takich jak: miejsca pracy,
budynki urzędów państwowych, placówki opieki zdrowotnej,
szkoły i inne placówki edukacyjne, bary, kluby nocne i kluby
muzyczne, restauracje, placówki kulturalne i obiekty
sportowe. Wyniki odpowiedzi respondentów, przeanalizowane także według postawy wobec palenia, przedstawia
Tabela 9.6 oraz rysunek 9.3.
Niemal połowa (48,3%) osób dorosłych popiera pomysł podniesienia podatków na wyroby tytoniowe, 38,5% jest temu
przeciwnych, a 13,2% nie ma zdania na ten temat. W porównaniu do mniejszości osób obecnie palących (14,8%),
niepalący znacznie częściej (62,9%) deklarowali poparcie
dla takiego rozwiązania prawnego. W grupie obecnie
niepalących jest też wyższy odsetek (16,6%) osób, które nie
mają sprecyzowanego zdania w tej sprawie niż wśród osób
obecnie palących (5,6%).
Dwie piąte (41,3%) respondentów deklaruje, że poparliby
wprowadzenie całkowitego zakazu produkcji i sprzedaży
wyrobów tytoniowych, 46% ankietowanych byłoby temu
przeciwnych, podczas gdy 12,7% nie ma zdania na ten
temat. Wskaźnik poparcia jest znacznie wyższy wśród osób
obecnie niepalących (51,9%) niż wśród obecnie palących
(17,3%).
33,2% dorosłych popiera wprowadzenie całkowitego zakazu produkcji i sprzedaży tytoniu bezdymnego, ale niemal
taki sam odsetek respondentów (35,5%) jest jemu przeciwny.
Jednocześnie ponad 30% ankietowanych nie wie, jaką
postawę w tej sprawie przyjąć. Analizując ww. opinię
według postawy respondentów wobec palenia zauważamy,
że 41,0% spośród obecnie niepalących popiera wprowadzenie całkowitego zakazu produkcji i sprzedaży tytoniu
bezdymnego, podczas gdy wśród obecnie palących
wskaźnik poparcia dla tego zakazu wynosi tylko 15,4%.
60
92,1% Polaków popiera wprowadzenie całkowitego zakazu
palenia w placówkach opieki zdrowotnej. Poziom aprobaty
dla wprowadzenia zakazu palenia w innych miejscach publicznych jest zróżnicowany: dla miejsc pracy wynosi 64,7%,
dla budynków urzędów państwowych – 82,4%, dla szkół i innych placówek edukacyjnych – 91,8%, dla placówek kulturalnych – 81,4%, a w przypadku obiektów sportowych –
83,2%. Mniejszy odsetek respondentów opowiada się za
wprowadzeniem zakazu palenia w lokalach gastronomicznych: w przypadku barów, klubów nocnych i klubów muzycznych taki przepis poparłoby 36,9% respondentów, zaś za
zakazem palenia w restauracjach opowiada się trzech
spośród pięciu Polaków (58,4%). Odsetek respondentów nie
mających wyrobionej opinii na temat wprowadzenia
całkowitego zakazu palenia w poszczególnych miejscach
w przypadku żadnego z nich nie przekroczył 9,0%.
Poparcie dla wprowadzenia zakazu w poszczególnych miejscach publicznych różni się znacznie w zależności od postawy
respondentów wobec palenia. Wprowadzenie zakazu
w miejscach pracy popiera prawie dwa razy więcej osób
obecnie niepalących (75,9%) niż obecnie palących (38,8%).
W odniesieniu do budynków urzędów państwowych
wskaźniki te wynoszą odpowiednio 87,4% i 70,9%. Warte
odnotowania jest, że 85,5% obecnie palących i 94,6%
obecnie niepalących zaakceptowałoby wprowadzenie
całkowitego zakazu palenia w placówkach opieki zdrowotnej. Równie wysokie są wskaźniki poparcia dla
wprowadzenia zakazu palenia w szkołach i innych
placówkach edukacyjnych – 86,0% wśród obecnie palących
i 94,3% wśród obecnie niepalących. W przypadku placówek
kulturalnych, wskaźniki poparcia dla wprowadzenia
całkowitego zakazu palenia wynoszą odpowiednio 86,6%
w grupie obecnie niepalących i 69,4% w przypadku obecnie
palących, natomiast w odniesieniu do obiektów sportowych
wprowadzenie zakazu popiera 87,5% spośród osób obecnie niepalących i 73,4% spośród obecnie palących.
Wprowadzenie zakazu w barach, klubach nocnych i klubach
muzycznych popiera wyjątkowo niski odsetek obecnie palących (17,1%) w porównaniu do 45,6% obecnie niepalących.
Wśród obecnie palących wskaźnik poparcia dla wprowadzenia zakazu w restauracjach wynosi 36,8%, podczas
gdy wśród obecnie niepalących taki przepis zaaprobowałyby dwie trzecie (67%) ankietowanych.
Dwie trzecie (65,7%) osób dorosłych popiera wprowadzenie całkowitego zakazu palenia podczas prowadzenia
samochodu. Niemniej w opiniach obecnie palących i
niepalących Polaków zauważalna jest duża rozbieżność w
tej kwestii (76,5% obecnie niepalących i 40,9% obecnie
palących popiera wprowadzenie takiego zakazu). Poparcie
dla całkowitego zakazu palenia w domu w obecności dzieci
oraz zakazu palenia w obecności kobiet w ciąży sięga
wśród ogółu dorosłych odpowiednio 89,5% i 93,5% i nie
różni się istotnie. Wśród osób obecnie palących 79,4%
poparłoby zakaz palenia w domu w obecności dzieci, a
87,6% całko-wity zakaz palenia w obecności kobiet w ciąży
(w porównaniu odpowiednio do 93.9% i 96.1% respondentów niepalących). 77,8% dorosłych popiera wprowadzenie zakazu palenia wszędzie, gdzie przebywają niepalący,
choć w tym przypadku poziom poparcia jest dużo wyższy w
przypadku osób obecnie niepalących (86,3%) niż obecnie
palących (58,3%).
9.6.3 Opinie dotyczące całkowitego
zakazu palenia w różnych
sytuacjach
W badaniu GATS w Polsce zadano respondentom pytanie
o ich opinie dotyczące całkowitego zakazu palenia
w następujących sytuacjach: podczas prowadzenia samochodu, w domu w obecności dzieci, w obecności kobiet w
ciąży i wszędzie, gdzie obecne są osoby niepalące. Wyniki
analizy odpowiedzi respondentów, także według ich postawy
wobec palenia, zostały przedstawione w Tabeli 9.7.
Rysunek 9.3: Poparcie dla całkowitego zakazu palenia w różnych miejscach publicznych według postawy wobec
palenia wśród dorosłych w wieku 15 i więcej lat, GATS Polska 2009-2010
61
10. Podsumowanie i rekomendacje
10.1 Palenie w Polsce - porównanie
wyników badania GATS z rezultatami
poprzednich badań sondażowych
W Polsce częstość palenia, jego społeczno-demograficzna
charakterystyka oraz zmiany postaw Polaków wobec polityki ograniczającej palenie monitorowane są za pomocą
ogólnokrajowych badań sondażowych prowadzonych na
losowych próbach dorosłej populacji Polski (najczęściej
wśród Polaków w wieku 15 i więcej lat) [Zatoński, Przewoźniak 1999, Zatoński i in. 2009c]. Pierwszy sondaż
przeprowadzono w roku 1974, a jego kolejne edycje
odbyły się w roku 1980 i 1982 oraz w latach 1985-1988.
Od 1990 roku badania te wykonywane są każdego roku,
a poczynając od roku 1982 są one prowadzone głównie
przez Centrum Onkologii-Instytut w Warszawie we współpracy z ośrodkami badania opinii publicznej (OBOP,
CBOS, PENTOR, RUN).
Niemniej, badania te oparte są jednak na mniejszych niż
GATS próbach populacji osób dorosłych (liczących ok. 10001500 respondentów), a stosowane w nich metody doboru
próby wymagają ostrożności w interpretacji wyników badania oraz w porównywaniu ich z badaniami międzynarodowymi. Ponadto niektóre z sondaży przeprowadzonych
w Polsce w latach 80. realizowane były na próbie Polaków
w wieku 18 i więcej lat. Nie jest zatem możliwe dokonanie
porównania postaw wobec palenia wśród Polaków w wieku
15-19 lat we wszystkich przeprowadzonych dotychczas sondażach [zob. Zatoński, Przewoźniak 1992, 1999; Zatoński
i in. 2009c]. Z tego względu, analiza trendów czasowych
częstości palenia w Polsce w latach 1974-2008 oparta jest
na zagregowanych wynikach wymienionych badań i odnosi
się do populacji osób dorosłych w wieku 20 i więcej lat
[www.hem.waw.pl].
Globalny sondaż dotyczący używania tytoniu przez osoby
dorosłe (ang. Global Adult Tobacco Survey – GATS) stanowi
część Globalnego Systemu Monitorowania Używania Tytoniu
(ang. Global Tobacco Surveillance System - GTSS). Dzięki
temu umożliwia śledzenie zachowań zdrowotnych Polaków
i ich postaw wobec palenia zgodnie z najwyższymi standardami prowadzenia badań sondażowych dotyczących tej
problematyki. Ponadto, dzięki stosowaniu standaryzowanych
procedur i jednolitej metodologii, badanie GATS zapewnia
unikalną możliwość porównywania danych dotyczących
dorosłej populacji Polski z wynikami uzyskanymi w innych
krajach. Tym samym GATS wyznacza standard dla zbierania
danych dotyczących palenia w Polsce i pozwala na ich
Rysunek 10.1: Odsetek osób codziennie palących w wieku 20 i więcej lat według płci, Polska 1974-2010.
62
usytuowanie w szerszym, globalnym kontekście. Aby odnieść
wyniki badania GATS do prezentowanych poniżej rezultatów
wcześniejszych sondaży, wybrano dane dotyczące osób
w wieku 20 i więcej lat. Przy czym trzeba zwrócić uwagę, że
współczynniki realizacji próby (ang. response rate)
w przeprowadzonym w Polsce badaniu GATS wynosił 65,1%
i był niższy niż w większości badań w innych krajach,
w których wykonywano GATS. Dane GATS są spójne z obserwowanym w badaniach poziomem codziennego palenia
papierosów w Polsce i potwierdzają obserwowane od wielu
dziesięcioleci trendy.
Pierwsze badania sondażowe dotyczące postaw wobec
palenia tytoniu, które przeprowadzono w 1974 roku,
wykazały, że 62% dorosłych mężczyzn i 19% dorosłych kobiet (w wieku 20 i więcej lat) paliło codziennie tytoń (Rys.
10.1) [Zatoński i in. 1986; Zatoński, Przewoźniak 1992].
Kolejne badanie, przeprowadzone w roku 1982, wykazało
że odsetek codziennych palaczy w Polsce był historycznie
najwyższy i należał do najwyższych w Europie [Forey et al.
2002; Zatoński 2004a]. Częstość palenia wzrosła, szczególnie wśród kobiet (32% dorosłych kobiet paliło codziennie,
a wśród kobiet w wieku 20-39 lat odsetek ten wynosił niemal
50%). Wśród młodych mężczyzn (w wieku 20-29 lat)
i mężczyzn w wieku średnim (30-49 lat) odsetek codziennych
palaczy sięgał nawet 65-75% (65% wśród wszystkich
mężczyzn w wieku 20 i więcej lat) [Zatoński 2004a; Zatoński
2008, Zatoński i in. 2008, Zatoński i in. 2009c; Zatoński,
Mańczuk 2010].
Pod koniec lat 80., a w szczególności w latach 90. społeczna
akceptacja palenia tytoniu zaczęła systematycznie
zmniejszać się. Międzynarodowe badania porównawcze
przeprowadzone w Polsce i krajach Unii Europejskiej
wykazały, że pod koniec lat 90. Polska była krajem, gdzie
wiedza i przekonania populacji z punktu widzenia działań
dla ograniczenia zdrowotnych następstw palenia tytoniu
należały do najbardziej racjonalnych w Europie [Fagerström
et al. 2001]. Zmiany w postrzeganiu palenia przez Polaków
były stymulowane przez efektywne wdrażanie kompleksowego ustawodawstwa ograniczającego palenie8 oraz uruchomienie rządowego programu mającego na celu
ograniczenie palenia tytoniu i jego zdrowotnych następstw9.
W ramach tego programu realizowano populacyjne kampanie edukacyjne i interwencyjne, podnoszące świadomość
Polaków na temat szkodliwości palenia oraz programy10 oferujące pomoc w zaprzestaniu palenia [Zatoński 2003; Zatoński 2004a]. Dzięki tym działaniom, miliony Polaków
rzuciły palenie. Zaobserwowano także wyraźny spadek częstości palenia w obu grupach płci [Zatoński, Przewoźniak
1999; Przewoźniak i in. 2006; Zatoński 2008; Zatoński i in.
2009c, Zatoński, Mańczuk 2010; Zatoński 2003a,b; Zatoński 2003a]. Wśród mężczyzn spadek odsetka codziennie
palących wystąpił we wszystkich grupach wiekowych (w całej
populacji spadł z 65% w roku 1982 do 41% w latach 2005-
2008), osiągając w przybliżeniu 1% roczne tempo spadku
wśród ogółu mężczyzn [Zatoński i in. 2009c]. Badanie GATS,
wykonane na przełomie 2009 i 2010 roku, wskazuje, że
w populacji mężczyzn w wieku 20 i więcej lat częstość codziennego palenia tytoniu nadal wykazuje tendencję spadkową - z 41% w latach 2005-2008 do 35% w okresie realizacji badania GATS (Rys. 10.1). U kobiet poziom codziennego palenia ogółem wykazuje także trendy spadkowe
(1982 – 32%, 2010 – 22%), chociaż w ostatniej dekadzie
ten trend został zahamowany (1995-99 - 23%, 2009-10 22%) (Rys. 10.1). Wyniki badania GATS potwierdzają, że
skuteczność w zmniejszaniu częstości palenia u kobiet,
przede wszystkim w najmłodszych grupach wieku, pozostawia wiele do życzenia (szczególnie biorąc pod uwagę
zjawisko palenia w ciąży).
10.2 Wskaźniki MPOWER i implikacje
dla polityki zdrowotnej w Polsce
Analiza wyników badania GATS dostarczyła ważnych informacji, także w kontekście rezultatów poprzednich ogólnokrajowych
badań
sondażowych
obejmujących
problematykę palenia tytoniu w Polsce. Badania te, uwzględniające szerokie spektrum zmiennych społeczno-demograficznych, pozwalają na szczegółowy opis zmian
postaw wobec palenia w dorosłej populacji Polski oraz
postrzegania tego problemu przez społeczeństwo. Badanie
GATS, przeprowadzone zgodnie z najwyższymi międzynarodowymi standardami metodologicznymi, potwierdziło konkluzje wynikające z poprzednich sondaży tego typu
prowadzonych w Polsce, a jego wyniki stanowią kolejny istotny naukowy dowód, dający podstawy do zredefiniowania
niektórych założeń i kierunków polityki zdrowotnej państwa,
tak aby uczynić ją skuteczniejszą. Szczegółowa analiza
wyników GATS umożliwi politykom i całej społeczności działającej na szczeblu lokalnym i centralnym na rzecz
ograniczenia używania tytoniu w Polsce wdrożenie nowych
lub zmodyfikowanie istniejących programów interwencyjnych
adresowanych do różnych grup odbiorców.
Pakiet Światowej Organizacji Zdrowia pod nazwą
MPOWER, na który składa się sześć działań o udokumentowanej skuteczności, stanowi podstawę do analizy wyników
badania GATS oraz ich przełożenia na bieżące założenia
i stan polskiej polityki ograniczającej używanie tytoniu. Analiza ta powinna także posłużyć do skuteczniejszej realizacji
istniejących oraz opracowania nowych strategii i programów
na rzecz poprawy zdrowia publicznego w tym zakresie
[WHO 2008, 2009a,b]. Pakiet MPOWER obejmuje:
1) Monitorowanie używania tytoniu i wskaźników polityki
zdrowotnej; 2) Przeciwdziałanie narażeniu na dym tytoniowy; 3) Oferowanie pomocy osobom chcącym zaprzestać
palenia; 4) Wyraźne ostrzeganie przed skutkami palenia;
5) Egzekwowanie zakazu reklamy, promocji i sponsorowa-
8
Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z 1995 roku i poprawki do ustawy z roku 1999 i 2003; zob. Załącznik E.
Program ten pod nazwą Krajowego Programu Ograniczenia Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu został wprowadzony w Polsce po raz pierwszy w latach 19972001, a następnie w latach 2002-2006 i 2007-2011.
10 Na przykład ogólnopolska kampania „Rzuć palenie razem z nami” prowadzona corocznie od 1991 roku oraz działająca od 1996 roku ogólnokrajowa infolinia pomagająca rzucić palenie; zob. [Jaworski i in. 1999, TPPP 2010]
9
63
nia tytoniu; 6) Regularne podnoszenie podatków na wyroby
tytoniowe.
Monitorowanie używania tytoniu i wskaźników
polityki zdrowotnej
Polska jest jednym z krajów europejskich wypełniających zalecenia MPOWER w zakresie monitorowania używania tytoniu oraz implementacji działań ograniczających to zjawisko.
Palenie papierosów jest monitorowane w Polsce od połowy
lat 70. Główne badania w tym zakresie, czyli wspomniane
wcześniej sondaże prowadzone przez Centrum Onkologii –
Instytut w Warszawie, skupiają się na postawach wobec palenia oraz postrzeganiu i wiedzy o paleniu w dorosłej populacji Polski. Dodatkowo badania dotyczące tych zagadnień
prowadzone były wśród przedstawicieli opieki zdrowotnej,
w tym studentów medycyny i lekarzy, a także wśród
młodzieży szkolnej. Od początku lat 80. Polska bierze udział
w projekcie badawczym pt. Zachowania Zdrowotne Dzieci
w Wieku Szkolnym (ang. Health Behaviour of School-Aged
Children), a w latach 1999, 2003 i 2009 przeprowadzono
w Polsce trzy edycje Globalnego Sondażu dotyczącego Palenia wśród Młodzieży (ang. Global Youth Tobacco Survey)
[HBSC 2002, GYTS 2002, 2003].
Bierne palenie i jego konsekwencje zdrowotne są monitorowane w ogólnokrajowych sondażach od początku lat
90., a narażenie na bierne palenie w domu i pracy jest
badane w ramach międzynarodowych projektów badawczych [Brzeziński i in. 1999; Kim et al. 2009; Przewoźniak et
al. 2006; Wipfli et al. 2008]. Słabością polskiego systemu
monitorowania epidemii tytoniowej jest brak szczegółowej
analizy ekonomicznych aspektów używania tytoniu, w tym
kosztów palenia. Badanie GATS jest pierwszym reprezentatywnym sondażem społecznym w Polsce, który dostarcza
tego typu danych (Rozdział 7 dotyczący ekonomicznych aspektów palenia tytoniu). Ponadto, dzięki metodologii
pozwalającej na porównanie wyników badania zarówno na
poziomie krajowym, jak i w skali międzynarodowej, GATS
stanowi istotny krok ku polepszeniu systemu obserwacji używania tytoniu w Polsce oraz związanych z paleniem zjawisk
społeczno-ekonomicznych. Ten projekt badawczy stanowi
także szansę na utworzenie zgodnego ze standardami
międzynarodowymi modelu monitorowania epidemii palenia
tytoniu w Polsce, który będzie powielany w kolejnych latach.
Przeciwdziałanie narażeniu na dym tytoniowy
Mimo pozytywnych zmian w częstości palenia tytoniu
w Polsce, szczególnie w populacji mężczyzn, poziom narażenia na dym tytoniowy, zarówno ekspozycji czynnej, jak
i biernej, jest wciąż wysoki. Badanie GATS wykazało, że
44,2% dorosłych Polaków jest narażonych na bierne wdychanie dymu tytoniowego w domu co najmniej raz
w miesiącu, a co trzecia osoba pracująca w zamkniętym
pomieszczeniu deklaruje, że była narażona na bierne palenie w miejscu pracy w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS. Wciąż bardzo wysoki odsetek Polaków
deklaruje, że papierosy były palone w ich obecności
w lokalach gastronomicznych (72.1%). Na bierne palenie
było narażonych także niemal 9 na 10 (87,6%) niepalących
respondentów odwiedzających kluby muzyczne, dyskoteki
64
i kluby nocne. Połowa niepalących dorosłych Polaków
odwiedzających restauracje, bistra i kawiarnie była w tych
miejscach publicznych zmuszona do wdychania dymu tytoniowego.
Efektywne egzekwowanie zakazu palenia w miejscach publicznych i miejscach pracy, uchwalonego przez Sejm w kwietniu 2010 roku i wchodzącego w życie w listopadzie tego
roku, należy do najpilniejszych działań na rzecz
ograniczenia narażenia na dym tytoniowy populacji Polski.
W tym zakresie konieczne jest nawiązanie partnerstwa
pomiędzy agencjami rządowymi, służbami publicznymi
odpowiadającymi za przestrzeganie prawa i organizacjami
obywatelskimi mogącymi wspierać proces egzekucji prawa.
Dotyczy to w szczególności takich miejsc jak lokale gastronomiczne i inne miejsca pracy, w których palenie dozwolone
będzie jedynie w specjalnych, wyizolowanych pomieszczeniach (Załącznik E). Proces ten mogłaby wzmocnić
społeczna kampania nakłaniająca zarządców tych miejsc do
wprowadzenia całkowitego zakazu palenia na terenie
placówek, za które odpowiadają.
Jak wynika z badania GATS , opinia publiczna w Polsce zdecydowanie popiera tak restryktywne regulacje prawne. Dwie
trzecie (64,7%) dorosłych ankietowanych w badaniu GATS
popiera wprowadzenie całkowitego zakazu palenia
w miejscu pracy, a niemal połowa respondentów (46,9%)
chciałaby, aby palenie tytoniu było całkowicie zakazane
w lokalach gastronomicznych. Ponadto, co dziesiąty (10,5%)
dorosły Polak zadeklarował, iż unika miejsc publicznych,
w których mógłby być biernie narażony na dym tytoniowy.
Szacuje się, że liczba osób, które rezygnują z pójścia do
takiego miejsca sięga nawet 3,4 miliona.
Biorąc pod uwagę powyższe dane, a także mając na
uwadze zobowiązania wynikające z przyjęcia przez Polskę
konwencji FCTC oraz sukces działań na rzecz środowiska
wolnego od dymu tytoniowego w tych krajach europejskich,
które wprowadziły całkowity zakaz palenia w miejscach publicznych i miejscach pracy, polscy prawodawcy nie powinni
rezygnować z podjęcia inicjatywy na rzecz całkowitego zakazu palenia w miejscach publicznych i miejscach pracy
[IARC 2009; WHO 2003, 2009a; Smoke Free Partnership
2006]. Oprócz zapewnienia efektywnej ochrony osób
niepalących przed biernym wdychaniem dymu tytoniowego,
całkowity zakaz palenia w miejscach publicznych i pracy
stanowiłby dodatkową motywację dla palaczy, zachęcając
ich do podjęcia próby zaprzestania palenia. W rezultacie
takie przepisy mogłyby przyczynić się do dalszego spadku
częstości palenia w Polsce i pozwolić na zmniejszenie
odsetka codziennie palących kobiet.
Oferowanie pomocy osobom zaprzestającym
palenia
Dane GATS pokazują, że wielu Polaków jest palaczami nałogowymi (uzależnionymi od tytoniu), jednakże mają oni
ograniczone możliwości skutecznego leczenia. Wciąż wiele
osób palących nie jest pytanych o palenie tytoniu podczas wizyty lekarskiej. Wielu lekarzy nawet nie doradza im zaprzestania palenia (Rozdział 5) (jedynie 4 na 10 palaczy deklaruje,
że lekarz udzielił im takiej porady). Także wielu młodych
palaczy, którzy podjęli próby zaprzestania palenia, nie otrzymało w trakcie wizyty lekarskiej wsparcia w tym procesie.
ustawy, która zakazała stosowanie mylących określeń na
paczkach papieorsów i zobowiązała przemysł tytoniowy do
informowania o dodatkach do tytoniu (Załącznik E).
Co druga osoba obecnie paląca zadeklarowała gotowość
do porzucenia nałogu, a próbę taką w ciągu ostatnich 12
miesięcy poprzedzających badanie GATS podjął co trzeci
palacz. Jednak jedynie co czwarta osoba, która
zadeklarowała taką próbę korzystała w jej trakcie z dostępnych w Polsce środków farmaceutycznych wspomagających
zaprzestanie palenia.
Ostrzeżenia zdrowotne umieszczane na paczkach papierosów okazały się skutecznym sposobem informowania
palaczy o szkodliwości palenia. Wyniki badania GATS
potwierdzają, że spostrzegane są one przez niemal wszystkie
osoby palące (96,6%). Najwięcej palaczy dostrzegło ostrzeżenie „Twój lekarz lub farmaceuta pomoże Ci rzucic palenie” (44,0%), a informację o telefonie zaufania - 24,2%.
Blisko co piąty palacz (17,7%) twierdzi, że ostrzeżenia
skłoniły go do rozważenia zaprzestania palenia. Ponadto
61,8% respondentów deklaruje, że zetknęło się w mediach
z informacjami dotyczącymi szkodliwości palenia.
Wyniki te pokazują, że choć w ostatnich latach wzrosła
liczba programów i usług pomagających w zaprzestaniu
palenia, to system leczenia uzależnienia od tytoniu nadal
wymaga rozbudowy. Szczególnie istotne jest skupienie się na
zapewnieniu wsparcia osobom chcącym zerwać z nałogiem
i leczeniu zespołu uzależnienia od tytoniu, choroby zapisanej
pod numerem F17 w 10. Rewizji Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych [WHO
2006a]. Powinno to pociągać za sobą: włączenie problemów zapobiegania i leczenia chorób wywołanych używaniem tytoniu do programów nauczania średnich
i wyższych szkół medycznych, włączenie do rutynowej praktyki medycznej procedur diagnozowania i leczenia zespołu
uzależnienia od tytoniu (zgodnie z przyjętym konsensusem
polskich organizacji medycznych) [Zatoński i in. 2006b],
szkolenie wszystkich lekarzy i pielęgniarek w tym zakresie
oraz stworzenie sieci pełnoetatowych specjalistów zajmujących się leczeniem uzależnienia od tytoniu.
Aby poprawić politykę zdrowotną państwa w zakresie
leczenia uzależnienia od tytoniu, wyżej wymienione działania należy wesprzeć poprzez dalsze wdrażanie programów
profilaktyki chorób wywołanych używaniem tytoniu realizowanych w ramach podstawowej i specjalistycznej opieki
zdrowotnej i finansowanych przez Narodowy Fundusz
Zdrowia. Kluczowym średnioterminowym (3-letnim) celem tej
polityki powinno być zwiększenie zainteresowania lekarzy
tego rodzaju projektami oraz skuteczne ich wdrażanie.
Wyraźne ostrzeganie przed skutkami palenia
Wyniki badania GATS w Polsce wyraźnie pokazują, że polskie prawo i programy ograniczające palenie są zgodne
z zaleceniami MPOWER dotyczącymi uświadamiania opinii
publicznej o zdrowotnych następstwach palenia tytoniu.
Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z 1995 roku wprowadziła dwa
powiększone (do 30%) tekstowe ostrzeżenia zdrowotne na
paczkach papierosów dostępnych na terenie Polski: “Palenie
powoduje raka“ i „Palenie tytoniu powoduje choroby serca”
[Załącznik E; zob. także Zatoński 2003, 2004b]. Zgodnie z
ustawą, zapisy te weszły w życie trzy lata później. W tym
czasie ostrzeżenia na paczkach papierosów sprzedawanych
na polskim rynku należały do największych na świecie. W
roku 2004, rozporządzeniem Ministra Zdrowia, wprowadzono nowe ostrzeżenia na paczkach papierosów, zgodne z
dyrektywą Komisji Europejskiej 2001/37/EC oraz zaleceniem Rady Europy z 5 czerwca 2001 roku. Ponadto 23
listopada 2003 roku przyjęto poprawkę do artykułu 7. ww.
Jednocześnie, badanie GATS wykazało, że wiedza respondentów na temat szkodliwości palenia jest wciąż niepełna.
Choć 9 na 10 ankietowanych uważa, że palenie jest przyczyną poważnych chorób, okazuje się, że wciąż widoczne są
braki, jeżeli chodzi o świadomość, że palenie jest przyczyną
zawału serca (takie przekonanie deklaruje 79.9% respondentów) oraz, że palenie wywołuje udar mózgu (wylew)
(61,8%). Co istotne, wymienione braki w wiedzy dotyczą
chorób, których związek przyczynowy z paleniem papierosów został udowodniony ponad wszelką wątpliwość. Te
braki w wiedzy dotyczącej szkodliwości palenia stają się
jeszcze wyraźniejsze, jeżeli uwzględnimy fakt, że o związku
pomiędzy paleniem a występowaniem raka płuca jest przekonanych 92,6% dorosłych Polaków.
Powyższe dane wskazują na konieczność prowadzenia kampanii medialnych odnoszących się do poszczególnych zagadnień. W świetle wyników GATS widoczna staje się także
potrzeba tworzenia, zarówno na poziomie ogólnokrajowym,
jak i lokalnym, ruchów społecznych przeciw paleniu tytoniu.
W działalność taką powinni być zaangażowani przedstawiciele różnych grup społecznych, w tym lekarze, pielęgniarki,
nauczyciele, przedstawiciele administracji rządowej i instytucji
egzekwujących prawo oraz przedstawiciele organizacji religijnych. Należałoby także wdrożyć programy edukacyjne
i interwencyjne, w szczególności adresowane do młodych kobiet i kobiet w ciąży oraz takie, które ukierunkowane byłyby na
ochronę dzieci przez biernym narażeniem na dym tytoniowy.
Egzekwowanie zakazu reklamy, promocji
i sponsorowania tytoniu
Polska jest krajem dobrze przygotowanym do eliminowania
głównych zagrożeń związanych z marketingiem papierosów.
Artykuł 8. ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z 1995 roku zakazuje
reklamy wyrobów tytoniowych w krajowych i zagranicznych
kanałach telewizyjnych i radiu, jak również w krajowych i
międzynarodowych gazetach i dziennikach skierowanych do
młodzieży. Poprawka do tej ustawy przegłosowana w 1999
roku, która weszła w życie dwa lata później zakazała także
reklamowania tytoniu w krajowych i międzynarodowych gazetach i dziennikach. Ta sama nowelizacja zakazuje (od roku
2000) reklamowania tytoniu w kinach, zakładach opieki
zdrowotnej, placówkach szkolnych, a także stosowania
65
reklamy zewnętrznej (w tym na billboardach), w punktach
sprzedaży oraz poprzez ukrytą reklamę (tzw. „product placement”). Omawiany zakaz obejmuje także działania promocyjne, w tym sposorowanie wydarzeń sportowych, rekreacyjnych i politycznych przez firmy tytoniowe oraz promowanie
produktów nie bedących wyrobami tytoniowymi, ale identyfikowanych z nazwami marek i firm tytoniowych lub przedmiotów służących do używania wyróbów tytoniowych.
Wyniki badania GATS pokazują, że polska populacja nie jest
silnie narażona na bezpośrednie i pośrednie formy reklamy
papierosów, działania promocyjnie i sponsorowanie
wydarzeń kulturalnych przez firmy tytoniowe. Z jakąkolwiek
formą promocji bądź reklamy papierosów zetknął się co
czwarty ankietowany. Problemem pozostaje jednak wykorzystywanie różnych form kryptoreklamy wyrobów tytoniowych, a także napotykanie promocji wyrobów
tytoniowych w Internecie. Formy reklamy i promowania papierosów były głównie obserwowane w punktach sprzedaży
wyrobów tytoniowych (deklaruje tak 13,9% ankietowanych)
oraz w postaci ubrań i przedmiotów z widocznym logo lub
nazwą marki producenta papierosów (6,1%). Z reklamą lub
promocją papierosów w Internecie spotkało się 4,6% respondentów, w tym co dziesiąty respondent w wieku 15-30 lat.
Nowelizacja ustawy z kwietnia 2010 roku poszerza zakres
niedopuszczalnych praktyk promocyjnych polegających na
sprzedaży papierosów w cenach niższych niż wydrukowane
na opakowaniu.
wzdłuż północnych i wschodnich granic Polski), wydaje się
jednak być mniejszym problemem ekonomicznym i
społecznym niż przedstawia to przemysł tytoniowy.
W Polsce istnieje nadal potrzeba znaczącego wzrostu cen
papierosów celem wyrównania ich do przeciętnego poziomu
cen w Unii Europejskiej. Pod koniec pierwszej dekady XXI
wieku ceny papierosów w Polsce należą do najniższych
w Unii Europejskiej. Jak wykazały badania analityczne Banku
Światowego, środki polityki cenowej oraz podatkowej
stanowią jedno z najbardziej efektywnych narzędzi obniżenia konsumpcji papierosów, szczególnie w przypadku osób
najbiedniejszych i najmłodszych [World Bank 1999]. Dane
zebrane przez Światową Organizację Zdrowia w raporcie
MPOWER wyraźnie pokazują, że podwyżka cen papierosów
o 10% może przekładać się nawet na 4% spadek konsumpcji
i, co za tym idzie, częstości palenia [WHO 2008].
Konieczne jest uświadamianie osób i instytucji kształtujących
polskie prawo o wszystkich ekonomicznych aspektach palenia, poprzez informowanie w szczególności o wysokości
kosztów ekonomicznych palenia tytoniu dla budżetu państwa,
w tym zarówno wydatków na leczenie chorób wywołanych
używaniem tytoniu, jak również strat w gospodarce wynikających z nieobecności w pracy, spadku wydajności pracy czy
wypłat rent inwalidzkich. Należy także rozważyć efektywność
dotychczasowych kierunków działań i skierowanie polityki
cenowej na tytoń, a nie tylko wybrane produkty tytoniowe.
Regularne podnoszenie podatków na wyroby
tytoniowe
10.3 Wnioski i zalecenia
Badania prowadzone w Polsce, w tym GATS, dowodzą, że
w porównaniu z osobami o najwyższym poziomie wykształcenia i najwyższych zarobkach, słabo wykształceni
i bezrobotni Polacy palą częściej, a ich miesięczne wydatki
na papierosy mogą sięgać nawet 15-20% ich miesięcznych
dochodów [WHO 2009b].
Choć w ciągu ostatnich 20 lat dokonało się wiele pozytywnych przemian w zakresie zachowań zdrowotnych Polaków
oraz dostosowaniu polskiej polityki ograniczającej palenie
tytoniu do światowych standardów, obecna sytuacja wciąż
stawia nowe wyzwania przed osobami i instytucjami kształtującymi politykę zdrowotną w Polsce. Badanie GATS
potwierdziło skuteczność działań podjętych w ostatnich latach oraz wykazało, które obszary polityki zdrowotnej wymagają podjęcia nowych, ukierunkowanych
i skutecznych interwencji.
Dane GATS pokazują, że dorośli Polacy co miesiąc przeznaczają na papierosy średnio kwotę 208 zł (Rozdział 7).
Średni koszt zakupu 20 sztuk papierosów produkowanych
fabrycznie nie jest w Polsce wysoki (9,1 zł) w porównaniu
z cenami obowiązującymi w innych krajach Unii Europejskiej,
w tym w Republice Czeskiej lub na Słowacji [zob. WHO
2008]. Na podstawie wyników badania GATS można
oszacować, że na zakup 100 paczek papierosów w Polsce
przeznaczane jest 2,6% Produktu Krajowego Brutto na
osobę (PKB per capita).
Badanie GATS jest pierwszym sondażem dotyczącym używania tytoniu w Polsce, który daje możliwość dokonania
głębszej analizy ekonomicznych aspektów palenia, także
w poszczególnych grupach demograficznych i regionach
kraju. Sondaż ten wykazał, że 8,5% palaczy w wieku 18 i
więcej lat pali papierosy mogące pochodzić z nielegalnych
źródeł. Najwyższy odsetek kupujących takie papierosy odnotowano wśród Polaków z wykształceniem podstawowym
(17,2%). Przemyt papierosów, będący poważnym problemem jedynie w skali regionalnej (najczęściej występuje
66
Kluczowe elementy, które mogłyby zwiększyć efektywność
polityki zdrowotnej państwa to:
1. zwiększenie zaangażowania organizacji rządowych, publicznych, społecznych, mass mediów
oraz obywateli w działania mające na celu
wzmocnienie skuteczności polityki i działań ograniczających używanie tytoniu;
2. większe zaangażowanie przedstawicieli opieki
zdrowotnej w świadczenie pomocy osobom zaprzestającym palenia tytoniu, rozszerzenie zasięgu
i zwiększenie dostępności do programów oferujących pomoc przy rzucaniu palenia (infolinie i poradnie zdrowotne) na poziomie krajowym i
lokalnym;
3. efektywne wdrażanie nowych przepisów o zakazie palenia w miejscach publicznych oraz
wprowadzenie do ustawy o ochronie zdrowia
przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych dalszych poprawek, mających na celu
całkowite wyeliminowanie palenia z miejsc publicznych i miejsc pracy; efektywne wdrożenie
egzekucji ww. prawa przez Policję, Straż Miejską i
funkcjonariuszy Państwowej Inspekcji Sanitarnej;
4. wdrożenie w społecznościach lokalnych programów edukacyjnych i interwencyjnych, których
celem będzie ochrona niepalących przed wdychaniem dymu tytoniowego w domu oraz tych miejscach publicznych i miejscach pracy, gdzie palenie
jest jeszcze dozwolone;
5. stworzenie mechanizmów zapewniających skuteczne śledzenie rynku tytoniowego oraz doskonalenie przepisów zakazujących reklamy i
marketingu tytoniu, zwłaszcza w punktach
sprzedaży, a także wprowadzenie zmian w obowiązujących normach prawnych tak, by wyeliminowane zostały wszelkie działania promujące tytoń;
6. stałe monitorowanie wskaźników używania tytoniu
a także metod jego ograniczania oraz wykorzystywanie tych wskaźników do formułowania wniosków
korygujących politykę zdrowotną;
7. wprowadzenie obrazkowych ostrzeżeń zdrowotnych na paczkach papierosów;
8. zintensyfikowanie działań w obrębie polityki podatkowej i cenowej wobec tytoniu tak, aby wyrównać ceny tytoniu do średniego poziomu cen w
krajach Unii Europejskiej oraz wprowadzenie
wielosektorowej strategii zapobiegającej przemytowi papierosów z i do kraju;
9. zapewnienie stabilnego finansowania programów
ograniczających używanie tytoniu oraz programów
zdrowia publicznego w Polsce, w tym telefonicznej
poradni pomocy palącym.
67
Piśmiennictwo
Baska T et al. Findings from the Global Youth Tobacco Survey (GYTS) in the Czech Republic, Hungary, Poland and Slovakia
- smoking initiation, prevalence of tobacco use and cessation. Preventive Medicine, 2006, 51: 110–116.
Blanke DD, da Costa e Silva V. Tobacco control legislation: an introductory guide. Tools for advancing tobacco control in the
21st century. Chapter XII. World Health Organization, Geneva 2004: 184-187
Boyle P et al. Characteristics of 10,295 smokers in representative samples from 17 European countries. European Journal of
Public Health, 2000, 10(3): 5–14.
Brzeziński Z, Szymborski J, Zatoński WA. Zdrowotne następstwa biernego palenia tytoniu w: Zatoński WA, Przewoźniak K,
red. Palenie tytoniu w Polsce: postawy, następstwa zdrowotne i profilaktyka. Cz. I, Rozdz.6. Wydanie drugie. Centrum
Onkologii-Instytut, Warszawa 1999:249–264.
Dyrektywa Rady Europejskiej nr 92/79/EC z dnia 19 października 1992 na temat approximation of taxes on cigarettes.
Official Journal, 1999, L 211:47.
Dyrektywa Rady Europejskiej nr95/59/EC z dnia 27 listopada 1995 na temat taxes other than turnover taxes which affect
the consumption of manufactured tobacco. Official Journal, 6 December 1995, L 291:0040–0045
(http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=celex:31995L0059:en:html)
Dyrektywa Rady Europejskiej nr 2003/33/EC on the European Parliament and of the Council of 26 May 2003 on the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the Member States relating to the advertising and
sponsorship of tobacco products. Official Journal, 20 June 2003, L 152/16
(http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2003:152:0016:0019:EN:PDF)
Fagerström K et al. Nicotine dependence versus smoking prevalence: comparisons among countries and categories of smokers. Tobacco Control, 1996, 5: 52–56.
Fagerström K et al. The antismoking climate in EU countries and Poland. Lung Cancer, 2001, 32(1): 1–5.
Forey B et al. International smoking statistics. A collection of historical data from 30 economically developed countries.
Second edition. The Wolfson Institute of Preventive Medicine, Oxford 2002: 511–533.
Global Tobacco Surveillance System (GTSS). Global Adult Tobacco Survey (GATS): Sample Design Manual. 2009.
Global Tobacco Surveillance System (GTSS). Global Adult Tobacco Survey (GATS): Core Questionnaire with Optional
Questions. 2009b.
Global Tobacco Surveillance System (GTSS). Global Adult Tobacco Survey (GATS): Programmer’s Guide to General Survey
System. 2009c.
Global Tobacco Surveillance System (GTSS). Global Adult Tobacco Survey (GATS): Data Management Implementation Plan.
2009d.
Global Tobacco Surveillance System (GTSS). Global Adult Tobacco Survey (GATS): Quality Assurance: Guidelines and Documentation. 2009e.
Global Tobacco Surveillance System (GTSS). Global Adult Tobacco Survey (GATS): Field Interviewer Manual. 2009f.
Global Tobacco Surveillance System (GTSS). Global Adult Tobacco Survey (GATS): Field Supervisor Manual. 2009g.
Global Tobacco Surveillance System (GTSS). Global Adult Tobacco Survey (GATS): Question by Question Specifications.
2009h.
68
Global Tobacco Surveillance System (GTSS). Global Adult Tobacco Survey (GATS): Sample Weights Manual. 2009i.
Global Youth Tobacco Survey Collaborative Group (GYTS). Tobacco use among youth: a cross country comparison. Tobacco
Control, 2002, 11: 0–18.
Global Youth Tobacco Survey Collaborating Group (GYTS). Differences in worldwide tobacco use by gender: findings from
the Global Youth Tobacco Survey. Journal of School Health, 2003, 73(6): 207–215.
Główny Urząd Statystyczny (GUS). Roczniki statystyczne GUS 1928–2008. Główny Urząd Statystyczny , Warszawa 19282009.
Główny Urząd Statystyczny (GUS). Stan zdrowia ludności Polski w 1996 r. GUS, Warszawa 1997
Główny Urząd Statystyczny (GUS). Stan zdrowia ludności Polski w 2004 r. GUS, Warszawa 2006
Główny Urząd Statystyczny (GUS). Basic urban statistic report. Główny Urząd Statystyczny , Warszawa 2006.
Główny Urząd Statystyczny (GUS). Statistics on the regional health status of the Polish population in 2004. Główny Urząd
Statystyczny , Warszawa 2006.
Główny Urząd Statystyczny (GUS). Roczniki demograficzne. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2007.
Główny Inspektorat Sanitarny (GIS) – strona internetowa. Warszawa 2006
(http://www.gis.gov.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=160&Itemid=155)
HBSC: Health Behaviour in School-Aged Children: a World Health Organization collaborative cross-national study [web
site]. Edinburgh, Child and Adolescent Health Research Unit, University of Edinburgh, 2002
(http://www.hbsc.org/overview.html).
Help for a life without tobacco campaign website, 2009. (http://pl-pl.help-eu.com/pages/index-16.html)
International Agency for Research on Cancer (IARC). Evaluating the effectiveness of smoke free policies. IARC Handbooks of
Cancer Prevention, Volume 13. IARC, Lyon 2009.
Jabłońska J, Przewoźniak K, Zatoński WA. Stosunek Polaków do wprowadzenia całkowitego zakazu palenia we wszystkich
miejscach publicznych. Zeszyty Naukowe Ochrony Zdrowia. Zdrowie Publiczne i Zarządzanie, 2009, 2(8):86-90.
Jaworski JM, Linke-Drzyżdżyk D, Przewoźniak K, Zatoński WA. Profilaktyka chorób odtytoniowych – ogólnopolskie kampanie zdrowotne. W: Zatoński WA, Przewoźniak K, red. Palenie tytoniu w Polsce: postawy, następstwa zdrowotne i profilaktyka. Wydanie drugie . Centrum Onkologii-Instytut, Warszawa 1999, 127–163.
Jha P et al. Tobacco addiction. In: Jamison D et al., eds. Disease control priorities in developing countries. Second edition. The
World Bank, Washington, DC, 2006: 869–88.
Kim S, Wipfli H, Navas-Acien A, Dominici F, Avila-Tang E, Onicescu G, Breysse P, and Samet J M on behalf of the FAMRI
Homes Study Investigators. Determinants of hair nicotine concentrations in nonsmoking women and children: a multi-country
study of secondhand smoke exposure in homes. Cancer Epidemiological Biomarkers Prevention 2009; 18(12), 3407-3413.
Krzyżanowska A, Głogowski C. Nikotynizm na świecie. Koszty ekonomiczne. Przewodnik Lekarza, 2004; 3: 98-103 [in Polish, English summary].
Mańczuk M, Zatoński WA. Palenie tytoniu w Polsce na tle Unii Europejskiej. Zeszyty Naukowe Ochrony Zdrowia. Zdrowie
Publiczne i Zarządzanie, 2009, 2(8): 20-28 [in Polish, English summary].
Mazur J, Wojnarowska B, Kołoło H. Zdrowie subiektywne, styl życia i środowisko psychospołeczne młodzieży szkolnej
w Polsce. Zakład Epidemiologii, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa, 2007.
Mazur J, Wojnarowska B, Kowalewska A. Zdrowie młodzieży szkolnej w Polsce. Palenie tytoniu. Uniwersytet Warszawski,
Warszawa,2000.
69
Ministerstwo Zdrowia. Narodowy Program Zdrowia 1996–2005. Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 1996.
Murray CJL, Lopez AD. Alternative projections of mortality and disability by cause 1990–2020: Global Burden of Disease
Study. Lancet, 1997, 349: 1498–1504
Oles P. The extent of tobacco use in Poland. World Smoking and Health 1983, 8: 38-42
Organization for Economic Co-operation and Development (OECD). Health at a glance 2007: OECD indicators. Organization for Economic Co-operation and Development, Paris 2007
(http://www.oecd.org/document/11/0,3343,en_2649_33929_16502667_111_1,00.html)
Peto R et al. Mortality from smoking in developed countries 1950–2000. Oxford University Press, Oxford, 1994 (aktualizowane w 2006).
Podolec P, Karch, Pająk A, Kopeć G, Broda G, Drygas W, Rynkiewicz W, Zdrojewski T, Cieśliński A. Przegląd polskich badań
epidemiologicznych w kardiologii. Kardiologia Polska 2006; 64(9): 1031-1037
Polakowska M, Piotrowski W, Tykarski A, Drygas W, Wyrzykowski B, Pająk A, Kozakiewicz A, Rywik S. Nałóg palenia tytoniu w populacji polskiej. Wyniki programu WOBASZ. Kardiologia Polska 2005; 63(Sup.4): S626-31
Przewoźniak K, Gottesman K, Kuta M, Zatoński WA. Częstość palenia tytoniu w Polsce w 1987 roku. Zdrowie Publiczne
1990, 10: 553-559
Przewoźniak K., Gumkowski J., Zatoński W., Higbee C., Trawers M., Hyland A., Cummings M., Global Air Monitoring Study:
A Multi-Country Comparison of Levels of Indoor Air Pollution in Different Workplaces. Results from Poland. Cancer Center and
Institute (Warsaw), Roswell Park Cancer Institute (NY, USA), International Agency for Research on Cancer (Lyon, France),
2006.
Przewoźniak K, Szlaza J, Gumkowski J, Zatoński WA. Trendy codziennego palenia papierosów w Polsce w populacji kobiet
w wieku prokreacyjnym w latach 1974-2004. Zeszyty Naukowe Ochrony Zdrowia. Zdrowie Publiczne i Zarządzanie, 2009,
2(8): 36-43.
Przewoźniak K, Zatoński WA. Tobacco smoking in Poland in the years 1923-1987. Polish Population Review 1993, 3: 103124
Przewoźniak K, Zatoński W A. Poland 2002-2003: Clearing the air campaign pilot. In: Gutierrez K M. Lessons learned globally from secondhand smoke mass media campaigns. Saint Paul, Minnesota, United States: Global Dialogue for Effective Stop
Smoking Campaigns; 2009: 100-101.
Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej. Rezolucja 90/2007 Rady Ministrów w sprawie Narodowego Programu Zdrowia
z dn. 15.05.2007. Warszawa 2007
Sejm Rzeczypospolitej Polski. Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu I wyrobów tytoiowych.
Dziennik Ustaw, 1996, 10 (pozycja 55), z poprawkami do ustawy z roku 1999, 2000, 2003 i 2010.
Shahrir S, Wipfli H, Avila-Tang E, Breysse P, Samet J M, Navas-Acien A, and the FAMRI Bar Study Investigators. Tobacco sales
and promotion in bars, cafes, and nightclubs from large cities around the world. Tobacco Control, 2010 (przyjęte do druku).
Smoke Free Partnership. Lifting the smokescreen. Ten reasons for a smoke free Europe. European Respiratory Society, Brussels
2006 (polskie wydanie: Rozwiać załonę dymną. 10 argumentów za Europą wolną od dymu tytoniowego. Centrum OnkologiiInstytut, Warszawa 2007).
Szczepaniak W. Miliardy złotych. Puls Biznesu , 21 Styczeń 2008.
Telefoniczna Poradnia Pomocy Palącym (TPPP) – strona internetowa. Centrum Onkologii-Instytut, Warszawa 2010
(http://www.jakrzucicpalenie.pl)
Warren CW, Lea J, Lee V, et al.. Evolution of the Global Tobacco Surveillance System (GTSS) 1998-2008. IUHPE – Global
Health Promotion Supplement, 2009; (2): 4-37
70
Wipfli H., Avila-Tang E., Navas-Acien A., Kim S., Onicescu G., Yuan J., Breysse P., Samet J.M. for the FAMRI Homes Study Investigators. Secondhand smoke exposure among women and children: evidence from 31 countries. American Journal of Public Health 2008; 98(4): 1-8
Wojciechowska U i in. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2004 roku. Centrum Onkologii-Instytut, Warszawa, 2006.
Wojnarowska B, Mazur J. Health behaviors, health and school perception by teenagers in Poland in 2002]. University of Warsaw, Warsaw 2002.
World Bank. Development in practice. Curbing the epidemic. Governments and the Economics of Tobacco control . World
Bank, Washington, DC, 1999 (polskie wydanie: Bank Światowy. Rozwój w praktyce. Przeciwko epidemii. Działania rządów
a ekonomika ograniczenia konsumpcji tytoniu. Medycyna Praktyczna, Kraków 2002)
World Health Organization (WHO). Health and Economic Consequences of Smoking Model (HECOS). Summary data for
France, Germany, Italy, the Netherlands, Poland, United Kingdom. WHO Regional Office for Europe, Copenhagen 2001
(www.who.dk/adt/ecos/europe.htm)
World Health Organization (WHO). WHO Framework Convention on Tobacco Control. World Health Organization, Geneva
2003.
World Health Organization (WHO). Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób I Problemów Zdrowotnych. Rewizja
10. Pierwsze wydanie polskie. Vesalius, Kraków 2006a
World Health Organization (WHO). European health for all database. WHO Regional Office for Europe, Copenhagen
2006 (http://www.euro.who.int/hfadb)
World Health Organization (WHO). Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008: The MPOWER package. World Health
Organization, Geneva 2008.
World Health Organization (WHO). Report on the Global Tobacco Epidemic, 2009: Implementing smoke-free environments.
World Health Organization, Geneva 2009a.
World Health Organization (WHO). The current status of tobacco epidemic in Poland, WHO Regional Office for Europe,
Copenhagen 2009b.
(http://www.euro.who.int/en/what-we-do/health-topics/disease-prevention/tobacco/publications/pre2009/the-currentstatus-of-the-tobacco-epidemic-in-poland)
World Health Organization (WHO). Raport: Stan zagrożenia epidemią palenia tytoniu w Polsce. Wydanie polskie. WHO
Regional Office for Europe, Kopenhaga 2009c.
(http://www.ko.olsztyn.pl/admin/aktualnosci/-Zagro-enia-Epidemi--Palenia.pdf)
Zatoński, WA. Democracy and health: tobacco control in Poland. In: de Beyer J, Brigden W, eds. Tobacco control policy:
strategies, successes and setbacks. The World Bank and the Research for International Tobacco Control, Washington DC
2003a: 97-120.
Zatoński W. Decreasing Smoking in Poland: The Importance of a Comprehensive Governmental Policy. J. Clin. Psychiatry
Monograph 2003b; 18(1): 74-82
Zatoński WA. Tobacco smoking in central European countries: Poland. In: Boyle P et al., eds. Tobacco and public health: science and policy. Oxford University Press, Oxford 2004a: 235–252.
Zatoński, WA. A nation’s recovery. Case study of Poland’s experience in tobacco control. Fundacja „Promocja Zdrowia”
(Heath Promotion Foundation), Warszawa 2004b.
Zatoński WA, ed. (in collaboration with Mańczuk M., Sulkowska U and the HEM project team). Closing the health gap in European Union. Cancer Center and Institute of Oncology, Warsaw 2008 (www.hem.waw.pl)
Zatoński WA, Gottesman K, Przewoźniak K. Częstość palenia w Polsce w 1985 roku. Zdrowie Publiczne 1988; 3: 151-156.
71
Zatoński WA, Górecka D, Opolski G, Pużyński S, Radziwiłł K, Ziętek M i in. Konsensus dotyczący rozpoznawania i leczenia
zespołu uzależnienia od tytoniu. Medycyna Praktyczna, 2006b, 7 (wydanie specjalne): 1-24
Zatoński WA, Mańczuk M, Tobacco smoking and tobacco-related harm in the European Union with special attention to te new
EU member states. In: Boyle P, Gray N, Henningfield J, Seffrin J, Zatoński WA, Tobacco. Science, Policy, and Public health.
Second edition, Chapter 11. Oxford University Press, Oxford 2010: 221-240.
Zatoński WA, Mańczuk M, Sulkowska U i zespół projektu HEM. Wyrównywanie różnic zdrowotnych w Unii Europejskiej. Opis
stanu zdrowia: Polska. Centrum Onkologii-Instytut, Warszawa 2008 (www.hem.waw.pl)
Zatoński WA, Mańczuk M, Sulkowska U, Przewoźniak K. Palenie tytoniu a umieralność na choroby odtytoniowe w Europie
Środkowo-Wschodniej. Zeszyty Naukowe Ochrony Zdrowia. Zdrowie Publiczne i Zarządzanie, 2009a. 2(8): 58-77.
Zatoński WA, Przewoźniak K. Palenie tytoniu w Polsce. W: Zatoński W A, Przewoźniak K, red. Zdrowotne następstwa palenia tytoniu w Polsce. Ariel, Warszawa 1992: 29-43.
Zatoński WA, Przewoźniak K, Palenie tytoniu w dorosłej populacji Polski w latach 1974–1995. W: Zatoński WA, Przewoźniak K, red. Palenie tytoniu w Polsce: postawy, następstwa zdrowotne i profilaktyka. Cz. I, Rozdz.4. Wydanie drugie. Centrum
Onkologii-Instytut, Warszawa 1999: 127–163.
Zatoński WA, Przewoźniak K, Gottesman K. Zakres i zdrowotne następstwa palenia tytoniu w Polsce W: Strzelecki Z, red. Alkohol, narkotyki, tytoń. Skutki demograficzne. PAX, Warszawa 1986: 169-200 [in Polish].
Zatoński WA, Przewoźniak K, Gumkowski J. Palenie tytoniu w Polsce – obraz zjawiska, nowe trendy i wyzwania. W: Jaworski
R, red. Palenie tytoniu – aspekty medyczne, psychiczne i duchowe. Instytut Wydawniczy, Płock 2006:111–120.
Zatoński WA, Przewoźniak K., Janik-Koncewicz K. et al. Toward smoke-free public places and worksites in Poland. Report on
the TICI project development. Health Promotion Foundation, Warsaw 2009b.
Zatoński WA, Przewoźniak K., Sulkowska U., Mańczuk M., Gumkowski J. Palenie tytoniu w populacji mężczyzn i kobiet w
Polsce w latach 1974-2004. Zeszyty Naukowe Ochrony Zdrowia. Zdrowie Publiczne i Zarządzanie, 2009c,2(8):4-11
72
Spis tabel
Rozdział 3.
Charakterystyka badanej populacji
Tabela 3.1:
Wyniki realizacji próby badawczej. Dane prezentowane w liczbach nieprzeważonych oraz w procentach
dla gospodarstw domowych oraz respondentów indywidualnych. Współczynniki realizacji próby z podziałem na miejsce zamieszkania i płeć – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 3.2A: Rozkład wybranych cech demograficznych dla dorosłych w wieku 15 i więcej lat – GATS Polska, 20092010.
Tabela 3.2B: Rozkład wybranych cech demograficznych dla mężczyzn w wieku 15 i więcej lat– GATS Polska, 20092010
Tabela 3.2C: Rozkład wybranych cech demograficznych dla kobiet w wieku 15 i więcej lat – GATS Polska 2009-2010.
Rozdział 4.
Palenie tytoniu
Tabela 4.1A: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat według postaw wobec palenia oraz płci – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.1B: Liczba osób w wieku 15 i więcej lat według 1postaw wobec palenia oraz płci – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.2:
Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat według postaw wobec używania tytoniu bezdymnego oraz płci –
GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.3A: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat obecnie palących różne wyroby tytoniowe według wybranych cech
demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.3B: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat obecnie palących różne wyroby tytoniowe według płci i wybranych
cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.4A: Liczba osób w wieku 15 i więcej lat obecnie palących różne wyroby tytoniowe według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.4B: Liczba osób w wieku 15 i więcej lat obecnie palących różne wyroby tytoniowe według płci i wybranych cech
demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.5A: Rozkład procentowy osób w wieku 15 i więcej lat według częstości palenia I wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
73
Tabela 4.5B: Rozkład procentowy mężczyzn w wieku 15 i więcej lat według częstości palenia I wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.5C: Rozkład procentowy kobiet w wieku 15 i więcej lat według częstości palenia I wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.6:
Odsetek osób nigdy niepalących1 w wieku 15 i więcej lat, którzy przynajmniej raz w życiu zapalili papierosa według płci i wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.7A: Średnia liczba wypalanych papierosów oraz rozkład procentowy liczby wypalanych papierosów wśród
codziennych palaczy w wielu 15 i więcej lat według wybranych cech demograficznych – GATS Polska,
2009-2010.
Tabela 4.7B: Średnia liczba wypalanych papierosów oraz rozkład procentowy liczby wypalanych papierosów wśród
codziennych palaczy w wielu 15 I więcej lat według płci oraz wybranych cech demograficznych – GATS
Polska, 2009-2010.
Tabela 4.8A: Rozkład procentowy osób w wieku 20-34 lat, kiedykolwiek palących codziennie według wieku, w którym
zaczęli palić codziennie oraz wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.8B: Rozkład procentowy osób w wieku 15 i więcej lat, kiedykolwiek palących codziennie według wieku, w
którym zaczęli palić codziennie oraz wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.9A: Średni czas codziennego palenia oraz rozkład procentowy czasu codziennego palenia wśród osób w
wieku 15 i więcej lat, kiedykolwiek palących codziennie według wybranych cech demograficznych – GATS
Polska, 2009-2010.
Tabela 4.9B: Średni czas codziennego palenia oraz rozkład procentowy czasu codziennego palenia wśród mężczyzn
w wieku 15 i więcej lat, kiedykolwiek palących codziennie według wybranych cech demograficznych –
GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.9C: Średni czas codziennego palenia oraz rozkład procentowy czasu codziennego palenia wśród kobiet
w wieku 15 i więcej lat, kiedykolwiek palących codziennie według wybranych cech demograficznych –
GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.10: Odsetek osób palących codziennie w przeszłości wśród wszystkich osób w wieku 15 i więcej lat oraz wśród
osób w wieku 15 i więcej lat, które kiedykolwiek paliły codziennie według płci i wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.11A: Średni czas niepalenia od momentu zaprzestania oraz jego rozkład procentowy wśród osób w wieku 15
i więcej lat, palących codziennie w przeszłości według wybranych cech demograficznych – GATS Polska,
2009-2010.
74
Tabela 4.11B: Średni czas niepalenia od momentu zaprzestania oraz jego rozkład procentowy wśród mężczyzn w wieku
15 i więcej lat, palących codziennie w przeszłości według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.11C: Średni czas niepalenia od momentu zaprzestania oraz jego rozkład procentowy wśród kobiet w wieku 15
i więcej lat, palących codziennie w przeszłości według wybranych cech demograficznych – GATS Polska,
2009-2010.
Tabela 4.12: Rozkład procentowy osób w wieku 15 i więcej lat według czasu zapalenia pierwszego papierosa po przebudzeniu, budzenia się i palenia nocy oraz wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Rozdział 5.
Zaprzestanie palenia tytoniu
Tabela 5.1:
Odsetek palaczy w wieku 15 i więcej lat, którzy podjęli próbę zaprzestania palenia, którym lekarz doradzał zaprzestania palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie GATS według
wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 5.2A: Średni czas abstynencji od palenia papierosów oraz procentowy rozkład długości okresu abstynencji podczas ostatniej próby zaprzestania palenia wśród osób obecnie palących, w wieku 15 i więcej lat według
wybranych cech demograficznych oraz postawy wobec palenia – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 5.2B: Średni czas abstynencji od palenia papierosów oraz procentowy rozkład długości okresu abstynencji podczas ostatniej próby zaprzestania palenia wśród osób obecnie palących codziennie, w wieku 15 i więcej
lat według wskaźników uzależnienia od tytoniu – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 5.3A: Odsetek palaczy w wieku 15 i więcej lat, którzy podjęli próbę zaprzestania palenia w ciągu ostatnich 12
miesięcy poprzedzających badanie GATS według stosowanych metod wspomagających rzucenie palenia,
wybranych cech demograficznych oraz postawy wobec palenia – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 5.3B: Odsetek obecnie palących codziennie osób w wieku15 i więcej lat, które podjęły próbę zaprzestania palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie GATS według stosowanych metod wspomagających rzucenie palenia oraz wskaźników uzależnienia od tytoniu – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 5.4A: Rozkład procentowy zamiarów dotyczących zaprzestania palenia wśród osób obecnie palących, w wieku
15 i więcej lat według wybranych cech demograficznych oraz postaw wobec palenia – GATS Polska, 20092010.
Tabela 5.4B: Rozkład procentowy zamiarów dotyczących zaprzestania palenia wśród osób obecnie palących codziennie, w wieku 15 i więcej lat według wskaźników uzależnienia od tytoniu – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 5.5:
Rozkład procentowy przyczyn zaprzestania palenia wśród byłych palaczy w wieku 15 i więcej lat według
wybranych cech demograficznych oraz postaw wobec palenia – GATS Polska, 2009-2010.
75
Rozdział 6.
Bierne palenie
Tabela 6.1:
Odsetek i liczba osób w wieku 15 i więcej lat, które narażone są na dym tytoniowy w domu według postawy
wobec palenia, wybranych cech demograficznych, świadomości szkodliwości biernego palenia oraz zasad
dotyczących palenia w domu respondenta – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 6.2A: Odsetek i liczba osób w wieku 15 i więcej lat, pracujących w pomieszczeniach zamkniętych oraz
narażonych na dym tytoniowy w miejscu pracy według postawy wobec palenia, wybranych cech demograficznych, świadomości szkodliwości biernego palenia oraz zasad dotyczących palenia w domu respondenta – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 6.2B: Odsetek i liczba mężczyzn w wieku 15 i więcej lat, pracujących w pomieszczeniach zamkniętych oraz
narażonych na dym tytoniowy w miejscu pracy według postawy wobec palenia, wybranych cech demograficznych, świadomości szkodliwości biernego palenia oraz zasad dotyczących palenia w domu respondenta – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 6.2C: Odsetek i liczba kobiet w wieku 15 i więcej lat, pracujących w pomieszczeniach zamkniętych oraz
narażonych na dym tytoniowy w miejscu pracy według postawy wobec palenia, wybranych cech demograficznych, świadomości szkodliwości biernego palenia oraz zasad dotyczących palenia w domu respondenta – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 6.3:
Rozkład procentowy osób dorosłych w wieku 15 i więcej lat według zasad dotyczących palenia w domu i
w pomieszczeniach zamkniętych w miejscu pracy respondenta oraz postaw wobec palenia – GATS Polska,
2009-2010.
Tabela 6.4A: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat, które przebywały w różnych miejscach publicznych w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS i były narażone na wdychanie dymu tytoniowego w tych miejscach według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 6.4B: Odsetek osób obecnie palących w wieku 15 i więcej lat, które przebywały w różnych miejscach publicznych
w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS i były narażone na wdychanie dymu tytoniowego
w tych miejscach według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 6.4C: Odsetek osób obecnie niepalących w wieku 15 i więcej lat, które przebywały w różnych miejscach publicznych w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS i były narażone na wdychanie dymu tytoniowego w tych miejscach według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 6.5:
Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie GATS
unikały miejsc publicznych ze względu ma dym tytoniowy oraz lista unikanych miejsc według postawy wobec
palenia – GATS Polska, 2009-2010.
76
Rozdział 7.
Ekonomiczne aspekty palenia tytoniu
Tabela 7.1:
Rozkład procentowy osób w wieku 15 i więcej lat, palących obecnie papierosy produkowane fabrycznie
według marki papierosów zakupionych ostatnim razem przez respondenta na własny użytek oraz wybranych
cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 7.2:
Rozkład procentowy osób w wieku 15 i więcej lat, obecnie palących papierosy produkowane fabrycznie
według miejsca ostatniego zakupu papierosów na własny użytek, płci oraz miejsca zamieszkania – GATS
Polska, 2009-2010.
Tabela 7.3:
Średnia kwota wydana na papierosy oraz odsetek osób kupujących najtańsze papierosy wśród osób
w wieku 15 i więcej lat, palących papierosy produkowane fabrycznie według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 7.4:
Odsetek osób w wieku 18 i więcej lat, obecnie palących papierosy produkowane fabrycznie, kupujących
papierosy pochodzące z nielegalnego źródła według zamieszkiwanego regionu oraz poziomu wykształcenia – GATS Polska, 2009-2010.
Rozdział 8.
Informacja na temat tytoniu
Tabela 8.1:
Odsetek osób dorosłych w wieku 15 i więcej lat, które w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie
GATS napotkały w różnych mediach informacje na temat szkodliwości palenia lub zachęcające do rzucenia palenia według postawy wobec palenia i wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 20092010.
Tabela 8.2:
Odsetek osób obecnie palących w wieku 15 i więcej lat, które w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających
badanie GATS widziały ostrzeżenia zdrowotne na paczkach papierosów i rozważały zaprzestanie palenia
pod wpływem ostrzeżeń zdrowotnych według wybranych cech demograficznych, postawy wobec palenia
oraz świadomości szkodliwości palenia – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 8.3:
Częstość, z jaką poszczególne z ostrzeżeń zdrowotnych umieszczanych na paczkach papierosów wymieniane
były przez osoby obecnie palące w wieku 15 i więcej lat, które rozważały zaprzestanie palenia pod wpływem
ostrzeżeń zdrowotnych w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 8.4A: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat, które w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS
napotkały w różnych miejscach reklamy produktów tytoniowych lub jakiekolwiek formy promocji wyrobów
tytoniowych według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 8.4B: Odsetek osób obecnie palących w wieku 15 i więcej lat, które w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających
badanie GATS napotkały w różnych miejscach reklamy produktów tytoniowych lub jakiekolwiek formy promocji wyrobów tytoniowych według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 8.4C: Odsetek osób niepalących w wieku 15 i więcej lat, które w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie
GATS napotkały w różnych miejscach reklamy produktów tytoniowych lub jakiekolwiek formy promocji
wyrobów tytoniowych według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Rozdział 9.
Postrzeganie, wiedza i postawy wobec palenia tytoniu
Tabela 9.1A: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat uważających, że palenie wywołuje poważne choroby, wylew (udar
mózgu), atak (zawał) serca i raka płuca według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 20092010.
77
Tabela 9.1B: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat uważających, że palenie wywołuje poważne choroby, wylew (udar
mózgu), atak (zawał) serca i raka płuca według postawy wobec palenia oraz wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 9.2:
Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat uważających, że wdychanie dymu tytoniowego wywołuje poważne
choroby u osób niepalących według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 9.3:
Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat mających sprecyzowane poglądy dotyczące szkodliwości papierosów
według postawy wobec palenia, wybranych cech demograficznych oraz świadomości szkodliwości palenia – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 9.4:
Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat, uważających, że używanie tytoniu bezdymnego wywołuje poważne
choroby według wybranych cech demograficznych i postawy wobec palenia – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 9.5:
Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat, które poparłyby lub sprzeciwiłyby się wprowadzeniu w życie
poszczególnych przepisów ograniczających używanie tytoniu według postawy wobec palenia – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 9.6:
Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat, które poparłyby lub sprzeciwiłyby się wprowadzeniu całkowitego
zakazu palenia w poszczególnych miejscach według postaw wobec palenia – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 9.7:
Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat, które poparłyby lub sprzeciwiłyby się całkowitemu zakazowi palenia w wymienionych sytuacjach według postawy wobec palenia – GATS Polska, 2009-2010.
Załącznik B: Plan doboru próby
Tabela B.1:
Procent gospodarstw domowych według województw na podstawie danych TERYT
Tabela B.2:
Wielkość próby według podziału podstawowych jednostek losowania (PSU) na miejskie / wiejskie oraz płeć
Załącznik C: Szacowanie błędów losowych
Tabela C.1:
Tabela C.2:
Tabela C.3:
Tabela C.4:
Tabela C.5:
Tabela C.6:
Lista wskaźników dla błędów losowych, GATS Polska 2009-2010.
Błędy losowe – próba narodowa, GATS Polska 2009-2010.
Błędy losowe – próba mężczyzn, GATS Polska 2009-2010.
Błędy losowe – próba kobiet, GATS Polska 2009-2010.
Błędy losowe – próba miejska, GATS Polska 2009-2010.
Błędy losowe – próba wiejska, GATS Polska 2009-2010.
Załącznik F: Wskaźniki MPOWER – podsumowanie
Tabela F.1:
78
Wskaźniki MPOWER – podsumowanie, GATS Polska 2009-2010
Spis rysunków
Rozdział 2.
Metodologia
Rysunek 2-1: Schemat implementacji zarządzania danymi, GATS Polska 2009-2010.
Rozdział 4.
Palenie tytoniu
Rysunek 4.1: Postawy wobec palenia według płci, osoby w wieku 15 i więcej lat, GATS Polska 2009-2010
Rysunek 4.2: Odsetek osób używających różnych produktów tytoniowych wśród wszystkich osób w wieku 15 i więcej lat
używających tytoniu, GATS Polska, 2009-2010
Rysunek 4.3: Obecnie palący (codziennie lub okazjonalnie) według płci i wieku, osoby w wieku 15 i więcej lat, GATS Polska 2009-2010
Rozdział 5.
Zaprzestanie palenia tytoniu
Rysunek 5.1: Odsetek osób w wieku 20 lat i więcej kiedykolwiek palących codziennie, którym udało się zaprzestać palenia1 według płci i wieku, GATS Polska 2009-2010
Rysunek 5.2: Odsetek obecnych palaczy oraz byłych palaczy, których okres abstynencji jest krótszy niż 12 miesięcy
i którzy w ciągu ostatnich 12 miesięcy otrzymali pomoc w rzuceniu palenia w placówce opieki zdrowotnej,
osoby w wieku 15 i więcej lat, GATS Polska 2009-2010
Rozdział 6.
Bierne palenie
Rysunek 6.1: Zasady dotyczące palenia w domu i w miejscu pracy respondenta wśród osób w wieku 15 i więcej lat obecnie palących i niepalących, GATS Polska 2009-2010
Rysunek 6.2:
Narażenie osób w wieku 15 i więcej lat, obecnie palących i niepalących, na bierne palenie w różnych miejscach publicznych, GATS Polska 2009-2010
Rozdział 7.
Ekonomiczne aspekty palenia tytoniu
Rysunek 7.1:
Wybrane wskaźniki ekonomiczne palenia1 wśród osób palących obecnie papierosy produkowane fabrycznie, GATS Polska 2009-2010
Rozdział 8.
Informacja na temat tytoniu
Rysunek 8.1: Odsetek obecnych palaczy w wieku 15 i więcej lat, którzy widzieli ostrzeżenia zdrowotne na paczkach papierosów i rozważali zaprzestanie palenia pod wpływem ostrzeżeń widzianych w ciągu ostatnich 30 dni,
według płci, postawy wobec palenia i świadomości szkodliwości palenia, GATS Polska 2009-2010
79
Rysunek 8.2: Postrzeganie różnych ostrzeżeń zdrowotnych na paczkach papierosów, przez osoby obecnie palące w
wieku 15 i więcej lat, które rozważały zaprzestanie palenia w ciągu ostatnich 30 dni pod wpływem tych
ostrzeżeń zdrowotnych, GATS Polska 2009-2010
Rysunek 8.3: Postrzeganie reklamy, promocji i sponsoringu papierosów w ciągu ostatnich 30 dni przez osoby w wieku
15 i więcej lat, według wieku, GATS Polska 2009-2010
Rozdział 9.
Postrzeganie, wiedza i postawy wobec palenia tytoniu
Rysunek 9.1: Przekonanie, że palenie wywołuje poważne choroby, wylew, atak serca, raka płuca, według postawy wobec
palenia, osoby w wieku 15 i więcej lat, GATS Polska 2009-2010
Rysunek 9.2:
Poparcie dla różnych przepisów ograniczających użycie tytoniu według postawy wobec palenia, osoby w
wieku 15 i więcej lat, GATS Polska 2009-2010
Rysunek 9.3: Poparcie dla całkowitego zakazu palenia w różnych miejscach publicznych wśród osób w wieku 15 i więcej
lat według postawy wobec palenia, GATS Polska 2009-2010
Rozdział 10. Podsumowanie i rekomendacje
Rysunek 10.1: Odsetek osób codziennie palących w wieku 20 i więcej lat według płci, Polska 1974-2010.
Załącznik B: Plan doboru próby
Rysunek B.1: Polskie województwa
80
Tabele
Tabela 4.1A: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat według postaw wobec palenia oraz płci – GATS Polska, 2009-2010.
Postawy wobec palenia
Ogółem
Mężczyźni
Kobiety
Odsetek (95% przedział ufności)
Obecnie palący tytoń
30.3
(29.0, 31.7)
36.9
(34.9, 38.9)
24.4 (22.8, 26.0)
Palący codziennie
27.0
(25.8, 28.2)
33.5
(31.6, 35.5)
21.0 (19.6, 22.5)
3.4
(2.8, 4.0)
3.3
(2.7, 4.2)
3.4 (2.7, 4.2)
Palący okazjonalnie, byli palacze codzienni
1.4
(1.1, 1.8)
1.6
(1.2, 2.1)
1.3 (0.9, 1.8)
Palący okazjonalnie, nigdy niepalący codziennie
1.9
(1.5, 2.4)
1.8
(1.2, 2.5)
2.1 (1.6, 2.8)
Palący okazjonalnie
Niepalący
69.7
(68.3, 71.0)
63.1
(61.1, 65.1)
75.6 (74.0, 77.2)
Byli codzienni palacze
16.3
(15.4, 17.4)
21.8
(20.2, 23.6)
11.3 (10.2, 12.6)
Nigdy niepalący codziennie
53.3
(51.9, 54.7)
41.3
(39.3, 43.3)
64.3 (62.5, 66.1)
Byli palacze okazjonalni
5.3
Nigdy niepalący
48.0
4.7
(4.6, 6.0)
(46.6, 49.5)
36.6
5.8 (4.9, 6.8)
(3.9, 5.7)
(34.6, 38.5)
58.5 (56.5, 60.5)
Uwaga: Kategoria „obecnie palący tytoń“ obejmuje zarówno osoby palące codziennie jak i palących okazjonalnie (rzadziej niż
codziennie).
Tabela 4.1B: Liczba osób w wieku 15 i więcej lat według postaw wobec palenia oraz płci – GATS Polska, 2009-2010.
Postawy wobec palenia
Ogółem
Mężczyźni
Kobiety
Liczba w tysiącach (95% przedział ufności)
Obecnie palący tytoń
9,811.7 (9358.2, 10265.2) 5,692.6 (5327.4, 6057.8)
4,119.1 (3820.7, 4417.5)
Palący codziennie
8,724.7 (8300.4, 9149.0)
5,175.5 (4822.2, 5528.8)
3,549.1 (3282.1, 3816.2)
Palący okazjonalnie
1,087.0 (906.2, 1267.9)
517.1 (400.0, 634.1)
570.0 (441.8, 698.2)
Palący okazjonalnie, byli
palacze codzienni
Palący okazjonalnie, nigdy
niepalący codziennie
Niepalący
Byli codzienni palacze
Nigdy niepalący codziennie
Byli palacze okazjonalni
Nigdy niepalący
462.5 (353.2, 571.8)
244.7 (171.6, 317.7)
217.8 (145.5, 290.2)
624.5 (479.3, 769.8)
272.4 (176.4, 368.3)
352.1 (247.5, 456.8)
22,526.1 (21951.2, 23101.0) 9,746.9 (9275.7, 10218.2) 12,779.2 (12281.3, 13277.0)
5,284.0 (4953.9, 5614.2)
3,370.7 (3087.1, 3654.4)
1,913.3 (1704.2, 2122.5)
17,242.1 (16703.1, 17781.0) 6,376.2 (5976.6, 6775.8) 10,865.9 (10398.2, 11333.5)
1,704.4 (1491.5, 1917.3)
730.5 (596.4, 864.6)
15,537.7 (14997.2, 16078.1) 5,645.7 (5269.0, 6022.4)
973.9 (803.6, 1144.2)
9,891.9 (9436.5, 10347.4)
Uwaga: Kategoria „obecnie palący tytoń“ obejmuje zarówno osoby palące codziennie jak i palących okazjonalnie (rzadziej
niż codziennie).
81
Tabela 4.2: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat według postaw wobec używania tytoniu bezdymnego oraz płci –
GATS Polska, 2009-2010.
Postawy wobec używania
tytoniu bezdymnego
Ogółem
Mężczyźni
Kobiety
Odsetek (95% przedział ufności)
0.5
(0.4, 0.8)
1.0
(0.7, 1.5)
0.1 (0.0, 0.3)
Używający codziennie
0.1
(0.0, 0.2)
0.2
(0.1, 0.4)
0.0 (0.0, 0.3)
Używający okazjonalnie
0.4
(0.3, 0.7)
0.9
(0.6, 1.4)
0.0 (0.0, 0.2)
Obecnie używający tytoniu bezdymnego1
Nieużywający tytoniu bezdymnego
99.5
(99.2, 99.6)
99.0
(98.5, 99.3)
99.9 (99.7, 100.0)
Uwaga: Kategoria „obecnie używający tytoniu bezdymnego“ obejmuje zarówno osoby używające tytoniu bezdymnego
codziennie jak i osoby używające go okazjonalnie (rzadziej niż codziennie).
1 Około 171,500 osób używa obecnie tytoniu bezdymnego, w tym 159,600 mężczyzn i 12,000 kobiet.
82
Tabela 4.3A: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat obecnie palących różne wyroby tytoniowe według wybranych cech
demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Cechy demograficzne
Jakikolwiek
produkt tytoniowy
przeznaczony
do palenia
Jakikolwiek papieros1
Rodzaj papierosa
Prod. fabrycznie
Skręcany ręcznie
Odsetek (95% przedział ufności
Ogółem
30.3
(29.0, 31.7)
30.2
(28.8, 31.5)
28.7 (27.5, 30.1)
3.0
(2.5, 3.6)
15-19
17.7
(13.2, 23.2)
17.6
(13.1, 23.1)
16.4 (12.1, 21.8)
2.9
(1.2, 6.7)
20-29
31.7
(28.8, 34.8)
31.6
(28.7, 34.7)
30.9 (28.0, 34.0)
3.1
(2.0, 4.9)
30-39
34.3
(31.6, 37.1)
33.8
(31.2, 36.6)
33.0 (30.3, 35.7)
1.6
(1.0, 2.5)
40-49
40.1
(36.8, 43.4)
39.9
(36.6, 43.3)
38.5 (35.2, 41.8)
3.6
(2.6, 5.0)
50-59
40.5
(37.4, 43.6)
40.3
(37.3, 43.4)
37.5 (34.5, 40.6)
5.1
(3.7, 6.9)
60+
15.4
(13.4, 17.7)
15.4
(13.3, 17.7)
13.9 (12.0, 16.1)
2.1
(1.5, 2.9)
Wieś
27.8
(26.0, 29.7)
27.7
(25.9, 29.6)
26.1 (24.4, 27.9)
3.1
(2.4, 4.0)
Miasto
31.9
(30.1, 33.7)
31.7
(29.9, 33.5)
30.4 (28.6, 32.2)
3.0
(2.3, 3.9)
Do 50,000
28.2
(25.6, 31.1)
28.1
(25.4, 30.9)
26.9 (24.2, 29.8)
2.4
(1.6, 3.7)
50,000 - 200,000
34.4
(30.5, 38.4)
34.2
(30.3, 38.3)
32.3 (28.7, 36.2)
3.7
(2.4, 5.8)
Powyżej 200,000
34.3
(31.2, 37.5)
34.0
(30.9, 37.2)
32.9 (29.9, 36.1)
3.2
(2.0, 4.9)
Podstawowe
21.6
(19.2, 24.1)
21.6
(19.2, 24.1)
19.3 (17.1, 21.7)
4.7
(3.5, 6.4)
Zasadnicze zawodowe
41.6
(39.1, 44.2)
41.5
(39.0, 44.1)
38.8 (36.3, 41.3)
5.3
(4.1, 6.8)
Średnie
30.1
(28.0, 32.2)
29.9
(27.9, 32.0)
29.3 (27.3, 31.5)
1.4
(1.0, 2.0)
Wyższe
24.5
(21.8, 27.5)
23.9
(21.2, 26.8)
23.6 (20.8, 26.5)
1.4
(0.7, 2.7)
Wiek (w latach)
Miejsce zamieszkania
Wykształcenie
Uwaga: Obecne palenie obejmuje zarówno palenie codzienne jak i palenie okazjonalne (rzadsze niż codzienne).
1 Zarówno papierosy produkowane fabrycznie jak i skręcane ręcznie.
83
Tabela 4.3B: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat obecnie palących różne wyroby tytoniowe według płci i wybranych
cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Cechy
demograficzne
Jakikolwiek produkt
tytoniowy
przeznaczony
do palenia
Rodzaj papierosa
Skręcany
ręcznie
Jakikolwiek
Produkowany
fabrycznie
papieros1
Odsetek (95% przedział ufności)
36.9
(34.9, 38.9)
36.7
(34.8, 38.7)
35.1 (33.2, 37.1)
4.0
(3.2, 5.0)
15-19
23.4
(16.4, 32.4)
23.2
(16.1, 32.2)
23.0 (16.0, 32.0)
3.2
(1.3, 7.7)
20-29
(31.6, 40.6)
(39.2, 46.7)
(40.8, 49.8)
36.0
42.5
45.3
(31.6, 40.6)
(38.8, 46.3)
(40.8, 49.8)
35.6 (31.2, 40.2)
41.4 (37.7, 45.1)
43.3 (39.0, 47.8)
3.5
40-49
36.0
42.9
45.3
2.3
5.0
(1.8, 6.8)
(1.4, 3.9)
(3.4, 7.3)
50-59
43.8
(39.5, 48.3)
23.4
(19.8, 27.5)
(39.2, 47.9)
(19.7, 27.4)
40.4 (36.1, 44.9)
60+
43.5
23.4
6.2
3.6
(4.1, 9.3)
(2.5, 5.2)
Wieś
35.7
35.5
(32.9, 38.1)
33.6 (31.1, 36.2)
37.7
35.2
37.5
35.2
(34.8, 40.3)
(30.7, 39.9)
42.4
(36.7, 48.4)
37.3
(33.3, 41.5)
42.0
37.2
(36.3, 48.0)
(33.1, 41.4)
36.1 (33.4, 38.8)
34.0 (29.5, 38.8)
39.7 (34.3, 45.4)
3.8
4.2
(3.0, 4.8)
Miasto
(33.1, 38.3)
(34.9, 40.5)
(30.7, 39.9)
(28.0, 36.8)
32.2
Średnie
32.2
47.4
34.1
(44.0, 50.8)
(31.0, 37.2)
Wyższe
27.7
Mężczyźni
Wiek (w latach)
30-39
21.1 (17.6, 25.2)
Miejsce zamieszkania
3.1
(3.1, 5.6)
(1.9, 5.2)
36.0 (32.0, 40.3)
5.7
4.3
(3.3, 9.8)
(2.6, 7.1)
(28.0, 36.8)
30.1 (26.0, 34.5)
5.8
(3.9, 8.4)
47.3
34.0
(43.9, 50.6)
(30.9, 37.2)
44.3 (41.0, 47.6)
33.4 (30.3, 36.5)
6.1
2.0
(4.5, 8.1)
(1.3, 3.1)
(23.4, 32.4)
27.0
(22.7, 31.7)
26.3 (22.0, 31.0)
2.9
(1.4, 5.9)
24.4
(22.8, 26.0)
24.2
(22.6, 25.8)
22.9 (21.4, 24.5)
2.1
(1.5, 2.9)
15-19
12.1
(7.6, 18.8)
12.1
(7.6, 18.8)
10.0 (6.3, 15.5)
2.6
(0.5, 11.9)
20-29
27.2
(23.5, 31.2)
27.0
26.0 (22.3, 30.0)
2.7
30-39
40-49
25.8
34.7
(22.3, 29.6)
(30.8, 38.9)
25.2
34.4
(23.3, 31.0)
(21.7, 28.9)
(30.4, 38.6)
24.6 (21.2, 28.2)
33.5 (29.5, 37.7)
0.8
2.2
(1.6, 4.6)
(0.3, 2.1)
(1.2, 3.9)
50-59
60+
37.4
10.1
(33.1, 41.8)
(8.1, 12.5)
37.4
10.1
(33.1, 41.8)
(8.1, 12.5)
34.8 (30.7, 39.1)
9.1 (7.2, 11.5)
4.1
1.1
(2.6, 6.4)
(0.6, 1.9)
20.2
26.8
20.2
26.5
21.9
(18.0, 22.5)
(24.4, 28.7)
(18.7, 25.5)
18.8 (16.7, 21.1)
25.3 (23.3, 27.5)
20.7 (17.5, 24.4)
2.3
2.0
1.8
(1.5, 3.7)
(1.3, 3.1)
(0.8, 3.8)
(24.3, 31.8)
(27.2, 35.0)
26.3 (23.0, 30.0)
2.2
30.0 (26.3, 33.9)
2.1
(1.0, 4.7)
(0.9, 4.7)
11.5 (9.4, 14.1)
4.0
(2.5, 6.3)
30.9 (27.4, 34.8)
4.3
(2.7, 6.7)
25.9 (23.5, 28.3)
21.6 (18.2, 25.4)
0.8
0.4
(0.5, 1.5)
(0.1, 1.2)
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
Wykształcenie
Podstawowe
Zasadnicze zawodowe
Kobiety
Wiek (w latach)
Miejsce zamieszkania
Do 50,000
22.2
(18.0, 22.6)
(24.7, 29.0)
(19.0, 25.8)
50,000 - 200,000
27.9
(24.3, 31.8)
Powyżej 200,000
31.4
(27.6, 35.6)
27.9
30.9
13.9
(11.5, 16.9)
13.9
Zasadnicze zawodowe
33.5
(29.6, 37.6)
33.5
(11.5, 16.9)
(29.6, 37.6)
Średnie
26.6
22.3
(24.2, 29.1)
(18.8, 26.1)
26.4
21.6
(24.1, 28.8)
(18.2, 25.4)
Wieś
Miasto
Wykształcenie
Podstawowe
Wyższe
Uwaga: Obecne palenie obejmuje zarówno palenie codzienne jak i palenie okazjonalne (rzadsze niż codzienne).
1 Zarówno papierosy produkowane fabrycznie jak i skręcane ręcznie.
84
Tabela 4.4A: Liczba osób w wieku 15 i więcej lat obecnie palących różne wyroby tytoniowe według wybranych cech
demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Cechy
demograficzne
Jakikolwiek produkt
tytoniowy
przeznaczony
do palenia
Rodzaj papierosa
Jakikolwiek
papieros1
Skręcany
ręcznie
Produkowany
fabrycznie
Liczba w tysiącach (95% przedział ufności)
Ogółem
9,811.7 (9358.2, 10265.2) 9,755.1 (9301.1, 10209.1) 9,296.7 (8855.5, 9738.0) 978.9 (798.2, 1159.6)
Wiek (w latach)
439.5 (304.4, 574.6)
436.7 (301.7, 571.8)
20-29
1,998.1 (1770.5, 2225.7)
1,992.2 (1764.6, 2219.8)
30-39
1,887.0 (1702.9, 2071.1)
1,858.3 (1675.8, 2040.7) 1,811.0 (1631.0, 1991.0)
40-49
2,150.4 (1934.5, 2366.2)
2,141.2 (1925.4, 2357.0) 2,064.6 (1851.2, 2278.0) 194.9 (133.3, 256.6)
50-59
2,232.0 (2008.5, 2455.5)
2,223.4 (2000.4, 2446.5) 2,067.6 (1858.1, 2277.0) 280.2 (190.9, 369.5)
60+
1,104.8 (939.3, 1270.3)
1,103.3 (937.8, 1268.8)
Wieś
3,418.1 (3168.5, 3667.8)
3,402.3 (3152.6, 3652.1) 3,206.9 (2966.3, 3447.5) 374.9 (276.9, 473.0)
Miasto
6,393.6 (6015.0, 6772.2)
6,352.8 (5973.7, 6731.9) 6,089.8 (5719.9, 6459.7) 603.9 (452.1, 755.7)
Do 50,000
2,272.4 (1830.6, 2714.2)
2,262.3 (1821.8, 2702.8) 2,166.7 (1740.5, 2592.8) 194.2 (106.3, 282.1)
50,000 - 200,000
1,709.7 (1265.9, 2153.5)
1,701.5 (1260.0, 2143.1) 1,607.6 (1188.8, 2026.4) 186.1 (91.5, 280.8)
Powyżej 200,000
2,411.4 (1928.8, 2894.0)
2,389.0 (1909.2, 2868.7) 2,315.6 (1849.5, 2781.7) 223.6 (115.9, 331.2)
1,391.0 (1205.7, 1576.2)
1,391.0 (1205.7, 1576.2) 1,242.8 (1074.9, 1410.7) 304.8 (207.8, 401.9)
Zasadnicze zawodowe 3,321.5 (3044.8, 3598.3)
3,316.4 (3039.6, 3593.2) 3,094.0 (2828.5, 3359.4) 425.1 (314.7, 535.6)
15-19
407.9 (283.0, 532.7)
72.1 (9.1, 135.1)
1,947.5 (1721.3, 2173.7) 196.5 (107.5, 285.6)
998.2 (839.5, 1156.9)
86.2 (47.2, 125.3)
148.8 (100.0, 197.7)
Miejsce zamieszkania
Wykształcenie
Podstawowe
Średnie
3,872.0 (3566.9, 4177.1)
Wyższe
1,197.0 (1037.9, 1356.2)
3,853.7 (3549.2, 4158.1) 3,780.3 (3476.6, 4084.1) 180.0 (119.1, 240.9)
1,163.9 (1008.2, 1319.6) 1,149.4 (992.3, 1306.5)
68.9 (23.3, 114.4)
Uwaga: Obecne palenie obejmuje zarówno palenie codzienne jak i palenie okazjonalne (rzadsze niż codzienne).
1 Zarówno papierosy produkowane fabrycznie jak I skręcane ręcznie.
85
Tabela 4.4B: Liczba osób w wieku 15 i więcej lat obecnie palących różne wyroby tytoniowe według płci i wybranych cech
demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Cechy
demograficzne
Jakikolwiek produkt
tytoniowy
przeznaczony
do palenia
Rodzaj papierosa
Jakikolwiek
papieros1
Produkowany
fabrycznie
Skręcany
ręcznie
Liczba w tysiącach (95% przedział ufności)
Mężczyźni
5,692.6 (5326.6, 6058.6)
5,667.4 (5301.7, 6033.1) 5,420.8 (5063.6, 5778.1) 620.1 (485.3, 754.9)
Wiek (w latach)
15-19
286.1 (174.3, 397.9)
283.3 (171.7, 395.0)
281.3 (169.7, 392.9)
20-29
1,172.7 (991.1, 1354.2)
1,172.7 (991.1, 1354.2)
1,158.1 (978.2, 1337.9)
114.2 (34.9, 193.6)
30-39
1,178.8 (1032.1, 1325.5)
1,166.4 (1019.6, 1313.3)
1,135.3 (989.4, 1281.2)
63.7 (30.4, 97.0)
40-49
1,226.9 (1055.2, 1398.6)
1,226.9 (1055.2, 1398.6) 1,174.5 (1006.9, 1342.1) 136.5 (84.0, 188.9)
50-59
1,156.5 (1005.8, 1307.3)
1,148.0 (997.9, 1298.1)
1,066.4 (919.7, 1213.2)
163.1 (93.8, 232.3)
671.6 (545.8, 797.3)
670.0 (544.2, 795.8)
605.2 (483.2, 727.3)
103.4 (65.1, 141.6)
60+
39.3 (4.2, 74.3)
Miejsce zamieszkania
Wieś
2,162.7 (1967.2, 2358.2)
2,150.6 (1955.0, 2346.3) 2,038.1 (1846.1, 2230.1) 229.5 (174.4, 284.6)
Miasto
3,529.9 (3220.4, 3839.3)
3,516.8 (3207.8, 3825.8) 3,382.8 (3081.5, 3684.1) 390.6 (267.6, 513.6)
1,318.6 (1022.7, 1614.5)
1,318.6 (1022.7, 1614.5) 1,274.8 (985.3, 1564.3)
Do 50,000
117.8 (55.1, 180.5)
50,000 - 200,000
938.3 (668.6, 1207.9)
930.1 (662.8, 1197.4)
879.3 (627.4, 1131.3)
125.8 (45.7, 205.9)
Powyżej 200,000
1,273.0 (979.8, 1566.2)
1,268.1 (975.0, 1561.2)
1,228.7 (942.6, 1514.8)
147.0 (64.8, 229.2)
866.6 (719.0, 1014.1)
866.6 (719.0, 1014.1)
809.1 (667.2, 950.9)
155.5 (93.0, 218.0)
Wykształcenie
Podstawowe
Zasadnicze zawodowe 2,209.1 (1984.0, 2434.2)
Średnie
2,038.8 (1808.7, 2268.9)
Wyższe
569.0 (447.4, 690.6)
Kobiety
4,119.1 (3819.3, 4418.9)
2,203.9 (1979.0, 2428.9) 2,066.1 (1851.4, 2280.8) 283.7 (197.3, 370.0)
2,033.4 (1803.1, 2263.7) 1,996.7 (1766.8, 2226.6) 122.3 (70.6, 173.9)
554.3 (433.4, 675.3)
539.9 (418.5, 661.2)
58.7 (14.4, 102.9)
4,087.7 (3790.6, 4384.9) 3,875.9 (3590.5, 4161.3) 358.7 (239.8, 477.7)
Wiek (w latach)
15-19
153.4 (75.6, 231.2)
153.4 (75.6, 231.2)
126.6 (68.2, 185.0)
32.8 (-21.2, 86.9)
20-29
825.4 (677.8, 973.0)
819.6 (672.6, 966.5)
789.4 (643.2, 935.6)
82.3 (38.7, 125.9)
30-39
708.2 (596.4, 820.1)
691.8 (582.3, 801.4)
675.7 (568.7, 782.7)
22.6 (0.7, 44.4)
40-49
923.4 (800.5, 1046.3)
914.3 (792.2, 1036.3)
890.1 (768.5, 1011.7)
58.5 (25.3, 91.7)
1,075.4 (913.6, 1237.3)
1,075.4 (913.6, 1237.3)
1,001.1 (854.1, 1148.1)
117.1 (60.4, 173.9)
433.2 (333.3, 533.2)
433.2 (333.3, 533.2)
393.0 (296.6, 489.3)
45.5 (18.0, 72.9)
Wieś
1,255.4 (1095.0, 1415.8)
1,251.7 (1091.6, 1411.8)
Miasto
2,863.7 (2610.4, 3117.0)
2,836.0 (2585.7, 3086.4) 2,707.1 (2465.6, 2948.5) 213.3 (116.0, 310.6)
50-59
60+
Miejsce zamieszkania
1,168.8 (1016.6, 1321.0) 145.4 (76.9, 213.9)
Do 50,000
953.8 (740.8, 1166.8)
943.7 (732.8, 1154.6)
891.9 (689.5, 1094.3)
76.4 (15.5, 137.3)
50,000 - 200,000
771.5 (566.3, 976.6)
771.5 (566.3, 976.6)
728.3 (534.9, 921.6)
60.4 (11.8, 108.9)
Powyżej 200,000
1,138.4 (872.9, 1403.9)
1,120.9 (860.0, 1381.7)
1,086.9 (835.7, 1338.1)
76.6 (12.2, 140.9)
524.4 (411.3, 637.4)
524.4 (411.3, 637.4)
433.8 (338.7, 528.8)
149.3 (77.0, 221.7)
1,112.5 (938.3, 1286.6)
1,027.9 (867.4, 1188.4)
141.5 (75.4, 207.5)
Wykształcenie
Podstawowe
Zasadnicze zawodowe 1,112.5 (938.3, 1286.6)
Średnie
1,833.2 (1633.7, 2032.6)
1,820.3 (1622.7, 2017.9) 1,783.6 (1585.8, 1981.4)
57.7 (23.7, 91.8)
Wyższe
609.5 (498.3, 720.8)
10.2 (-1.7, 22.1)
628.1 (514.1, 742.0)
609.5 (498.3, 720.8)
Uwaga: Obecne palenie obejmuje zarówno palenie codzienne jak i palenie okazjonalne (rzadsze niż codzienne).
1 Zarówno papierosy produkowane fabrycznie jak i skręcane ręcznie.
86
Tabela 4.5A: Rozkład procentowy osób w wieku 15 i więcej lat według częstości palenia i wybranych cech
demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Obecnie niepalący
Obecnie palący tytoń
Cechy
demograficzne
Codziennie
Okazjonalnie1
Byli codzienni
palacze
Nigdy niepalący Ogółem
codziennie
Odsetek (95% przedział ufności)
Ogółem
Wiek (w latach)
15-19
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
Miejsce zamieszkania
Wieś
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
Wykształcenie
Podstawowe
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
Region
Centralny
Południowy
Wschodni
Północno-zachodni
Południowo-zachodni
Północny
1
(15.4, 17.4)
53.3 (51.9, 54.7)
100
1.5
(0.7, 3.2)
80.9 (75.3, 85.4)
100
(3.3, 5.6)
8.7
(7.1, 10.5)
59.6 (56.5, 62.7)
100
3.9
(3.0, 5.2)
13.9
(12.0, 16.1)
51.7 (48.8, 54.6)
100
(34.5, 41.1)
2.3
(1.6, 3.4)
16.3
(13.9, 19.0)
43.7 (40.2, 47.2)
100
37.4
(34.4, 40.5)
3.1
(1.9, 5.0)
20.5
(18.1, 23.2)
39.0 (35.6, 42.5)
100
13.2
(11.5, 15.2)
2.2
(1.4, 3.3)
26.9
(24.6, 29.3)
57.7 (54.9, 60.4)
100
24.4
(22.7, 26.1)
3.5
(2.8, 4.4)
15.1
(13.8, 16.5)
57.1 (55.0, 59.0)
100
28.6
(26.9, 30.3)
3.3
(2.6, 4.2)
17.1
(15.8, 18.5)
51.0 (49.2, 52.9)
100
25.5
(22.9, 28.2)
2.8
(1.9, 4.1)
18.0
(15.6, 20.6)
53.8 (50.8, 56.8)
100
32.3
(28.4, 36.4)
2.1
(1.3, 3.4)
16.4
(13.8, 19.3)
49.3 (45.2, 53.4)
100
29.5
(26.9, 32.3)
4.8
(3.4, 6.6)
16.6
(14.6, 18.8)
49.1 (46.1, 52.1)
100
18.8
(16.6, 21.3)
2.7
(1.9, 3.8)
14.8
(13.0, 16.8)
63.7 (60.8, 66.5)
100
39.1
(36.5, 41.7)
2.5
(1.7, 3.7)
18.3
(16.5, 20.3)
40.1 (37.6, 42.5)
100
26.2
(24.3, 28.2)
3.9
(3.0, 5.0)
15.9
(14.3, 17.6)
54.1 (51.8, 56.4)
100
20.2
(17.7, 22.9)
4.4
(3.2, 5.9)
16.4
(14.1, 19.1)
59.1 (55.8, 62.2)
100
29.0
(26.6, 31.6)
3.3
(2.3, 4.8)
16.0
(14.2, 17.9)
51.7 (48.9, 54.5)
100
31.3
(28.5, 34.3)
2.1
(1.3, 3.5)
15.3
(13.2, 17.8)
51.2 (48.3, 54.1)
100
21.3
(18.6, 24.2)
4.0
(2.8, 5.7)
19.3
(16.7, 22.2)
55.5 (52.1, 58.7)
100
26.5
(23.1, 30.2)
4.0
(2.7, 5.9)
14.4
(12.2, 16.8)
55.1 (51.3, 58.9)
100
23.3
(19.8, 27.3)
3.5
(2.0, 6.3)
19.4
(16.8, 22.4)
53.7 (48.7, 58.7)
100
27.2
(24.5, 30.1)
3.6
(2.6, 5.0)
14.9
(12.5, 17.8)
54.2 (50.9, 57.6)
100
27.0
(25.8, 28.2)
3.4
(2.8, 4.0)
16.3
11.5
(8.0, 16.3)
6.1
(3.5, 10.6)
27.4
(24.6, 30.4)
4.3
30.4
(27.9, 33.1)
37.7
Palenie okazjonalne oznacza palenie mniej niż jednego papierosa dziennie.
87
Tabela 4.5B: Rozkład procentowy mężczyzn w wieku 15 i więcej lat według częstości palenia i wybranych cech
demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Częstość palenia
Obecnie niepalący
Obecnie palący tytoń
Cechy
demograficzne
Codziennie
Okazjonalnie1
Nigdy niepalący
codziennie
Byli codzienni
palacze
Ogółem
Odsetek (95% przedział ufności)
Mężczyźni
Wiek (w latach)
15-19
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
Miejsce zamieszkania
Wieś
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
Wykształcenie
Podstawowe
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
Region
Centralny
Południowy
Wschodni
Północno-zachodni
Południowo-zachodni
Północny
1
88
(20.2, 23.6)
41.3
(39.3, 43.3)
100
1.2
(0.4, 3.1)
75.4
(66.5, 82.5)
100
(2.6, 5.6)
9.5
(7.3, 12.3)
54.5
(49.9, 59.0)
100
4.2
(2.8, 6.2)
15.5
(12.7, 18.9)
41.5
(37.9, 45.2)
100
43.1 (38.6, 47.6)
2.2
(1.2, 3.9)
21.6
(18.0, 25.7)
33.1
(29.0, 37.6)
100
41.8 (37.5, 46.2)
2.0
(1.1, 3.6)
26.2
(22.4, 30.4)
30.0
(26.1, 34.1)
100
21.0 (17.7, 24.8)
2.4
(1.4, 4.1)
46.9
(42.7, 51.1)
29.7
(26.1, 33.6)
100
32.1 (29.6, 34.7)
3.5
(2.5, 4.9)
21.6
(19.4, 23.9)
42.8
(40.1, 45.6)
100
34.4 (31.7, 37.2)
3.2
(2.4, 4.4)
22.0
(19.7, 24.5)
40.3
(37.6, 43.1)
100
32.7 (28.4, 37.3)
2.5
(1.4, 4.2)
24.2
(20.2, 28.8)
40.6
(36.4, 44.9)
100
40.0 (34.3, 46.0)
2.4
(1.2, 4.6)
20.0
(15.5, 25.5)
37.6
(31.3, 44.3)
100
32.7 (28.5, 37.2)
4.6
(3.0, 7.1)
20.9
(17.5, 24.8)
41.8
(37.4, 46.4)
100
28.8 (24.8, 33.2)
3.4
(2.0, 5.6)
25.2
(21.5, 29.2)
42.6
(37.7, 47.8)
100
45.0 (41.7, 48.4)
2.4
(1.6, 3.6)
22.7
(20.0, 25.5)
30.0
(27.1, 33.0)
100
30.3 (27.4, 33.5)
3.7
(2.5, 5.5)
20.0
(17.5, 22.7)
45.9
(42.6, 49.4)
100
23.2 (19.3, 27.5)
4.5
(2.9, 7.0)
20.7
(16.4, 25.8)
51.6
(46.4, 56.8)
100
35.4 (31.6, 39.4)
3.0
(1.9, 4.8)
21.6
(18.4, 25.2)
40.0
(35.8, 44.2)
100
39.3 (35.1, 43.7)
2.0
(1.0, 4.3)
18.9
(15.4, 23.0)
39.7
(35.6, 44.1)
100
28.4 (24.3, 33.0)
4.8
(2.9, 7.7)
26.4
(22.3, 31.0)
40.4
(35.9, 45.0)
100
33.4 (28.3, 39.0)
3.9
(2.5, 6.0)
19.2
(15.2, 24.1)
43.4
(37.3, 49.8)
100
28.3 (22.3, 35.3)
2.7
(1.1, 6.7)
26.1
(21.3, 31.6)
42.8
(36.1, 49.7)
100
31.3 (26.9, 36.1)
4.0
(2.6, 6.1)
20.6
(16.6, 25.3)
44.1
(40.0, 48.3)
100
33.5 (31.6, 35.5)
3.3
(2.7, 4.2)
21.8
15.6 (10.3, 23.0)
7.8
(3.6, 16.3)
32.1 (28.0, 36.6)
3.9
38.8 (35.0, 42.7)
Palenie okazjonalne oznacza palenie mniej niż jednego papierosa dziennie.
Tabela 4.5C: Rozkład procentowy kobiet w wieku 15 i więcej lat według częstości palenia i wybranych cech
demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Częstość palenia
Obecnie niepalący
Obecnie palący tytoń
Cechy
demograficzne
Codziennie
Okazjonalnie1
Byli codzienni
palacze
Nigdy niepalący Ogółem
codziennie
Odsetek (95% przedział ufności)
Kobiety
Wiek (w latach)
15-19
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
Miejsce zamieszkania
Wieś
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
Wykształcenie
Podstawowe
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
Region
Centralny
Południowy
Wschodni
Północno-zachodni
Południowo-zachodni
Północny
1
(10.2, 12.6)
64.3
(62.5, 66.1)
100
1.7
(0.6, 5.3)
86.2
(79.3, 91.0)
100
(3.3, 6.8)
7.8
(5.7, 10.5)
65.1
(60.8, 69.1)
100
3.7
(2.4, 5.6)
12.3
(9.7, 15.5)
61.9
(57.6, 66.1)
100
(28.5, 36.4)
2.4
(1.4, 4.1)
10.8
(8.3, 14.0)
54.4
(49.7, 59.0)
100
(29.3, 37.7)
4.0
(2.1, 7.7)
15.3
(12.3, 18.9)
47.3
(42.5, 52.2)
100
(6.5, 9.9)
2.0
(1.1, 3.5)
13.6
(11.2, 16.5)
76.3
(72.8, 79.4)
100
16.8
(14.8, 18.9)
3.4
(2.5, 4.7)
8.8
(7.5, 10.3)
71.0
(68.2, 73.6)
100
23.5
(21.5, 25.5)
3.3
(2.5, 4.5)
12.8
(11.2, 14.6)
60.4
(58.0, 62.8)
100
19.2
(16.1, 22.7)
3.0
(1.7, 5.2)
12.5
(10.0, 15.5)
65.3
(61.4, 69.0)
100
26.1
(22.4, 30.2)
1.8
(1.0, 3.2)
13.4
(10.6, 16.9)
58.7
(53.9, 63.3)
100
26.5
(23.4, 29.9)
4.9
(3.2, 7.4)
12.6
(10.0, 15.7)
56.0
(52.0, 59.9)
100
11.7
(9.4, 14.4)
2.2
(1.4, 3.6)
7.4
(5.5, 9.7)
78.7
(75.4, 81.6)
100
30.7
(26.9, 34.8)
2.8
(1.4, 5.5)
12.3
(10.0, 15.0)
54.2
(50.1, 58.3)
100
22.6
(20.4, 24.9)
4.0
(2.9, 5.4)
12.3
(10.2, 14.6)
61.2
(58.3, 64.0)
100
18.0
(14.9, 21.6)
4.2
(2.8, 6.2)
13.3
(10.7, 16.4)
64.5
(60.2, 68.5)
100
23.1
(20.6, 25.8)
3.6
(2.2, 5.9)
10.8
(8.6, 13.5)
62.4
(58.9, 65.8)
100
23.3
(20.3, 26.6)
2.2
(1.3, 3.9)
11.7
(9.1, 15.1)
62.7
(58.2, 67.0)
100
13.6
(10.8, 17.0)
3.2
(2.0, 5.0)
11.7
(8.8, 15.3)
71.5
(67.1, 75.6)
100
21.2
(17.3, 25.8)
4.1
(2.4, 7.1)
10.7
(8.4, 13.6)
63.9
(59.4, 68.2)
100
19.1
(14.2, 25.1)
4.2
(2.2, 7.8)
13.8
(10.6, 17.8)
62.9
(56.5, 68.9)
100
23.6
(20.3, 27.4)
3.3
(2.1, 5.1)
10.0
(7.7, 12.9)
63.0
(58.4, 67.4)
100
21.0
(19.6, 22.5)
3.4
(2.7, 4.2)
11.3
7.6
(4.0, 14.2)
4.5
(2.2, 8.9)
22.4
(19.0, 26.2)
4.8
22.0
(18.7, 25.7)
32.3
33.4
8.0
Palenie okazjonalne oznacza palenie mniej niż jednego papierosa dziennie.
89
Tabela 4.6: Odsetek osób nigdy niepalących1 w wieku 15 i więcej lat, które przynajmniej raz w życiu
zapaliły papierosa, według płci i wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Cechy
demograficzne
Kobiety
Mężczyźni
Ogółem
Odsetek (95% przedział ufności)
44.3
(42.2, 46.4)
53.5
(50.2, 56.8)
39.0
(36.4, 41.7)
15-19
29.5
(23.9, 35.9)
32.7
(24.1, 42.6)
26.9
(19.9, 35.2)
20-29
49.1
(44.6, 53.6)
53.9
(47.5, 60.3)
44.8
(38.8, 50.9)
30-39
51.4
(46.9, 56.0)
51.4
(44.3, 58.5)
51.4
(45.5, 57.3)
40-49
51.8
(46.3, 57.2)
61.9
(53.7, 69.5)
45.4
(38.5, 52.6)
50-59
51.7
(46.6, 56.8)
65.7
(57.1, 73.4)
43.5
(37.1, 50.1)
60+
35.4
(31.7, 39.3)
60.0
(52.2, 67.4)
29.7
(25.6, 34.2)
Wieś
39.9
(37.0, 42.8)
49.5
(44.9, 54.1)
34.5
(31.0, 38.2)
Miasto
47.4
(44.5, 50.3)
56.2
(51.6, 60.8)
42.3
(38.6, 46.0)
Do 50,000
46.5
(42.2, 50.8)
53.9
(47.3, 60.3)
42.6
(37.5, 47.9)
50,000 - 200,000
44.8
(39.1, 50.7)
55.1
(43.1, 66.5)
39.7
(32.2, 47.7)
Powyżej 200,000
50.6
(45.1, 56.0)
59.5
(52.4, 66.3)
44.0
(36.6, 51.6)
Podstawowe
29.7
(26.1, 33.5)
39.6
(31.8, 47.9)
26.0
(22.1, 30.3)
Zasadnicze zawodowe
48.2
(44.0, 52.5)
54.7
(47.8, 61.4)
43.5
(38.1, 49.1)
Średnie
49.5
(46.4, 52.6)
57.7
(52.9, 62.4)
44.1
(40.0, 48.3)
Wyższe
50.7
(46.1, 55.4)
57.5
(50.6, 64.1)
47.0
(40.8, 53.3)
Ogółem
Wiek (w latach)
Miejsce zamieszkania
Wykształcenie
Uwaga: Ta tabela dotyczy osób „eksperymentujących“ z paleniem, czyli tych respondentów, którzy przynajmniej
raz w życiu próbowali palenia, lecz nigdy nie uważali się za osobę palącą codziennie lub rzadziej niż
codziennie.
1 Osoby nigdy niepalące to respondenci, którzy obecnie nie palą codziennie lub rzadziej niż codziennie oraz nie
palili codziennie lub rzadziej niż codziennie w przeszłości.
90
91
1
(10.2, 14.0)
(7.4, 30.4)
(18.8, 29.8)
(8.0, 14.6)
(5.0, 9.8)
(5.4, 11.0)
(7.3, 15.6)
(10.0, 15.8)
(9.3, 14.4)
(9.3, 18.2)
(4.8, 13.6)
(8.8, 18.1)
(7.7, 15.6)
(7.0, 12.1)
(11.2, 18.1)
(9.6, 20.8)
12.0
15.7
23.9
10.9
7.1
7.8
10.7
12.7
11.6
13.1
8.2
12.7
11.0
9.2
14.3
14.3
17.17
14.61
14.10
17.45
18.46
18.62
17.15
17.41
17.05
16.84
17.83
16.64
17.45
18.21
16.54
15.50
<10
43.0
38.6
33.2
34.6
39.1
40.0
37.3
38.7
32.5
34.3
32.3
36.9
32.9
43.3
53.6
36.6
(35.9, 50.4)
(34.8, 42.6)
(29.4, 37.3)
(28.5, 41.4)
(33.8, 44.7)
(34.5, 45.7)
(32.2, 42.8)
(35.6, 41.9)
(29.1, 36.1)
(27.4, 41.9)
(27.7, 37.4)
(32.1, 42.0)
(28.2, 38.0)
(37.5, 49.3)
(34.9, 71.4)
(34.2, 39.0)
36.3
39.4
47.2
42.7
40.6
41.3
40.6
40.8
45.4
47.3
46.3
44.4
48.0
29.7
27.2
42.4
9.1
3.4
3.2
8.2
11.7
13.6
7.6
9.4
8.9
8.9
10.5
7.5
11.6
10.4
7.6
6.4
(40.0, 44.8)
(13.1, 48.0)
(24.5, 35.5)
(42.8, 53.3)
(39.4, 49.5)
(41.5, 51.2)
(39.9, 54.8)
(41.5, 49.3)
(37.8, 43.9)
(35.2, 46.3)
(36.1, 46.7)
(35.6, 45.8)
(36.6, 49.1)
(43.0, 51.4)
(35.4, 43.7)
(29.7, 43.4)
20-29
10-19
Odsetek (95% przedział ufności)
(3.4, 11.6)
(5.9, 9.8)
(7.8, 13.7)
(8.0, 16.7)
(4.9, 11.3)
(7.0, 15.5)
(6.0, 13.1)
(7.0, 11.2)
(7.5, 11.9)
(5.0, 11.5)
(10.4, 17.6)
(8.5, 15.8)
(5.9, 11.3)
(1.4, 7.0)
(0.8, 13.5)
(7.6, 10.7)
30+
Rozkład średniej liczby papierosów wypalanych każdego dnia1
Wśród osób codziennie palących papierosy. Uwzględniono zarówno papierosy produkowane fabrycznie jak i papierosy skręcane ręcznie.
Ogółem
Wiek (w latach)
15-19
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
Miejsce zamieszkania
Wieś
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
Wykształcenie
Podstawowe
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
Cechy
demograficzne
Średnia liczba papierosów wypalanych
codziennie1
Średnia
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Ogółem
Tabela 4.7A: Średnia liczba wypalanych papierosów oraz rozkład procentowy liczby wypalanych papierosów wśród codziennych palaczy w wielu 15 i więcej
lat według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
92
(14.8, 32.3)
(9.3, 22.0)
(4.7, 13.1)
(4.8, 12.8)
(11.6, 28.4)
(11.2, 21.2)
(8.8, 15.5)
(9.4, 25.1)
(5.8, 15.4)
(6.4, 14.9)
(6.9, 18.9)
(6.1, 13.4)
(10.5, 19.0)
(10.5, 28.3)
--22.3
14.5
7.9
7.9
18.6
15.6
11.7
15.7
9.6
9.8
11.6
9.1
14.2
17.7
--13.34
14.80
16.20
17.05
15.07
15.88
15.36
14.88
14.63
16.32
15.83
16.18
15.34
14.33
(6.8, 16.5)
(6.5, 13.1)
(9.9, 20.4)
(5.7, 19.1)
10.7
9.3
14.3
10.7
18.36
19.20
17.56
16.76
(10.3, 15.9)
(7.9, 15.4)
(8.4, 15.7)
(7.4, 17.2)
(2.4, 19.3)
(9.1, 24.4)
11.1
11.6
11.4
7.1
15.2
18.23
18.35
18.16
20.45
16.91
12.8
(9.2, 39.2)
(18.4, 32.7)
(5.8, 13.2)
(3.9, 10.3)
(4.6, 12.5)
(3.1, 12.1)
20.3
24.8
8.8
6.4
7.6
6.2
14.11
14.60
18.96
20.10
20.00
18.35
15.51
(9.0, 14.3)
11.4
<10
18.31
Średnia liczba papierosów wypalanych
codziennie1
(41.5, 49.3)
(38.5, 58.7)
(40.5, 57.2)
(38.8, 53.6)
(33.6, 48.9)
(27.4, 48.0)
(33.9, 46.4)
(42.8, 52.5)
(37.4, 55.1)
(50.0, 65.4)
(33.7, 49.0)
(34.8, 58.1)
(39.6, 53.7)
(38.0, 49.7)
(37.2, 57.5)
--48.5
48.9
46.1
41.0
37.2
40.0
47.6
46.1
57.9
41.1
46.3
46.6
43.8
47.2
(21.6, 35.6)
(22.4, 31.5)
(29.2, 39.7)
(29.2, 48.5)
28.1
26.7
34.3
38.4
45.4
(24.7, 32.7)
(27.8, 36.2)
(25.4, 38.1)
(19.1, 32.7)
(30.1, 45.4)
28.5
31.8
31.4
25.3
37.4
36.0
37.0
37.4
29.1
37.5
35.5
33.5
28.2
42.6
--25.8
32.8
40.3
41.8
40.2
36.1
46.5
52.1
41.2
44.0
49.6
44.9
45.4
52.0
38.9
(26.2, 47.2)
(30.4, 44.2)
(31.7, 43.4)
(21.1, 38.7)
(31.4, 44.0)
(31.0, 40.2)
(25.2, 43.0)
(22.0, 35.3)
(35.9, 49.6)
(18.3, 34.9)
(25.5, 41.0)
(33.1, 48.0)
(34.6, 49.4)
(29.1, 52.4)
(32.4, 39.9)
(38.6, 54.6)
(47.0, 57.2)
(35.6, 47.0)
(34.6, 53.9)
(44.5, 54.7)
(40.6, 49.4)
(38.1, 52.9)
(43.1, 60.8)
(31.8, 46.5)
(13.5, 56.8)
(25.2, 40.2)
(50.3, 63.0)
(40.4, 54.4)
(43.2, 57.2)
(41.5, 61.1)
46.5
39.9
23.8
30.2
24.8
32.7
31.2
32.2
56.7
47.3
50.2
51.4
(26.4, 67.8)
(32.9, 47.3)
(18.8, 29.7)
(24.3, 36.9)
(19.1, 31.4)
(23.4, 43.6)
30.6
20-29
Odsetek (95% przedział ufności)
(27.6, 33.7)
46.7 (43.4, 50.0)
10-19
6.1
7.3
4.7
5.9
7.0
5.2
4.6
4.3
6.4
--3.4
3.9
5.6
9.3
4.0
5.7
14.8
11.9
10.2
6.8
10.8
11.7
11.8
15.5
8.4
2.0
3.0
10.7
16.0
17.4
9.7
11.3
(2.9, 12.5)
(4.7, 11.1)
(2.8, 7.7)
(2.3, 14.3)
(4.7, 10.3)
(3.5, 7.9)
(2.4, 8.8)
(2.1, 8.9)
(3.2, 12.5)
(1.3, 8.8)
(1.6, 9.3)
(3.0, 10.4)
(6.2, 13.7)
(1.3, 11.7)
(4.2, 7.7)
(9.7, 21.9)
(8.4, 16.6)
(7.6, 13.5)
(2.8, 15.6)
(8.2, 14.1)
(8.9, 15.2)
(7.4, 18.3)
(9.6, 24.3)
(5.2, 13.4)
(0.3, 13.4)
(0.9, 9.3)
(7.5, 15.0)
(11.2, 22.5)
(12.5, 23.8)
(6.0, 15.3)
(9.3, 13.8)
30+
Rozkład średniej liczby papierosów wypalanych każdego dnia1
Wśród osób codziennie palących papierosy. Uwzględniono zarówno papierosy produkowane fabrycznie jak i papierosy skręcane ręcznie.
--- Oznacza wartość opartą na mniej niż 25-u nieważonych przypadkach, która została pominięta w analizie.
1
Kobiety
Wiek (w latach)
15-19
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
Miejsce zamieszkania
Wieś
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
Wykształcenie
Podstawowe
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
Mężczyźni
Wiek (w latach)
15-19
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
Miejsce zamieszkania
Wieś
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
Wykształcenie
Podstawowe
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
Cechy
demograficzne
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Ogółem
Tabela 4.7B: Średnia liczba wypalanych papierosów oraz rozkład procentowy liczby wypalanych papierosów wśród codziennych palaczy w wielu 15 i więcej
lat według płci oraz wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.8A: Rozkład procentowy osób w wieku 20-34 lat kiedykolwiek palących codziennie według wieku, w którym
zaczęli palić codziennie oraz wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Wiek rozpoczęcia codziennego palenia (w latach)1
Cechy
demograficzne
Ogółem
Płeć
Mężczyźni
Kobiety
<10
18-24
11-17
Odsetek (95% przedział ufności)
25+
Total
0.7
(0.2, 2.3)
47.0 (43.1, 51.0)
50.5 (46.5, 54.4)
1.8
(1.2, 2.8)
100
1.1
(0.3, 3.8)
48.3 (43.6, 53.2) 49.7 (44.9, 54.5)
0.9
(0.4, 1.9)
100
51.6 (45.4, 57.8)
3.3
(2.0, 5.4)
100
45.1 (38.9, 51.4)
0.0
Miejsce zamieszkania
w wieku 14 lat2
Wieś
Mniejsze miasto
Większe miasto
0.1
(0.0, 1.1)
42.3 (36.3, 48.7) 55.6 (49.3, 61.7)
1.9
(1.0, 3.6)
100
1.8
(0.3, 12.0)
46.6 (38.1, 55.3)
49.8 (41.1, 58.4)
1.8
(0.7, 4.7)
100
0.6
(0.2, 1.9)
51.2 (44.7, 57.6)
46.5 (40.0, 53.1)
1.8
(0.9, 3.7)
100
1
Wśród respondentów w wieku 20-34 lat, którzy kiedykolwiek palili codziennie.
Informacja o głównym miejscu zamieszkania respondenta, gdy miał on 14 lat, uzyskana w pytaniu AA3. "Mniejsze miasto"
odnosi się do miast do 50,000 mieszkańców. „Większe miasto“ to miasto z liczbą mieszkańców przekraczającą 50,000.
2
Tabela 4.8B: Rozkład procentowy osób w wieku 15 i więcej lat kiedykolwiek palących codziennie według wieku, w którym
zaczęli palić codziennie oraz wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Wiek rozpoczęcia codziennego palenia (w latach)1
Cechy
demograficzne
Ogółem
Płeć
Mężczyźni
Kobiety
<10
18-24
11-17
Odsetek (95% przedział ufności)
25+
Total
1.0
(0.7, 1.4)
35.3 (33.2, 37.4)
54.9 (52.7, 57.1)
8.9
(7.7, 10.2)
100
1.6
(1.1, 2.3)
39.6 (37.0, 42.4)
53.9 (51.2, 56.5)
5.0
(4.0, 6.0)
100
0.0
(0.0, 0.3)
28.6 (25.7, 31.8)
56.5 (53.2, 59.6)
14.9
(12.5, 17.6)
100
1.1
(0.7, 1.8)
32.7 (30.1, 35.5)
57.1 (54.2, 60.0)
9.0
(7.6, 10.8)
100
1.1
(0.4, 2.8)
35.9 (31.4, 40.7)
54.8 (50.1, 59.5)
8.2
(6.1, 10.9)
100
0.7
(0.3, 1.5)
37.7 (34.1, 41.5)
52.4 (48.5, 56.3)
9.2
(7.0, 11.9)
100
Miejsce zamieszkania
w wieku 14 lat2
Wieś
Mniejsze miasto
Większe miasto
1
Wśród osób kiedykolwiek palących codziennie.
Informacja o głównym miejscu zamieszkania respondenta, gdy miał on 14 lat, uzyskana w pytaniu AA3. "Mniejsze miasto"
odnosi się do miast do 50,000 mieszkańców. „Większe miasto“ to miasto z liczbą mieszkańców przekraczającą 50,000.
2
93
94
14.19
22.62
30.61
35.83
30-39
40-49
50-59
60+
23.09
23.49
23.79
22.11
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
28.55
24.33
20.41
17.94
Podstawowe
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
Wykształcenie
21.90
Wieś
7.3
11.1
4.5
9.6
7.3
7.7
7.4
7.5
9.5
2.0
1.5
1.6
4.3
27.0
85.2
8.2
(4.7, 11.3)
(9.0, 13.6)
(3.2, 6.3)
(6.4, 14.0)
(5.0, 10.5)
(5.2, 11.3)
(5.0, 10.8)
(6.0, 9.3)
(7.8, 11.5)
(1.1, 3.9)
(0.9, 2.5)
(0.7, 3.7)
(2.8, 6.6)
(22.2, 32.3)
(61.6, 95.4)
(7.0, 9.5)
<5
23.1
14.2
8.6
6.5
13.8
10.4
11.4
12.0
12.8
3.2
1.6
4.1
12.3
48.7
14.8
12.3
(18.6, 28.2)
(11.7, 17.0)
(6.9, 10.7)
(4.0, 10.5)
(10.6, 17.8)
(7.3, 14.7)
(8.6, 15.1)
(10.1, 14.1)
(11.0, 14.8)
(1.6, 6.3)
(0.9, 2.8)
(2.6, 6.6)
(9.4, 16.0)
(43.5, 54.0)
(4.6, 38.4)
(10.9, 13.8)
(20.5, 26.3)
(23.8, 29.7)
(25.9, 36.6)
26.6
31.0
(21.3, 29.6)
25.2
23.3
(18.6, 27.6)
22.8
(12.3, 18.8)
(20.4, 28.2)
24.1
15.3
(21.8, 26.6)
(5.0, 9.2)
6.8
24.1
(8.3, 13.9)
10.8
(22.4, 27.3)
(17.8, 25.2)
21.3
24.7
(64.6, 73.5)
69.2
38.6
48.1
63.6
68.7
53.7
59.0
57.0
56.4
52.9
88.0
86.1
73.0
14.1
0.0
(19.9, 29.3)
24.3
55.2
0.0
(22.6, 26.2)
0.0
24.3
10 to < 20
5 to <10
Odsetek (95% przedział ufności)
Czas codziennego palenia (w latach)1
(33.7, 43.8)
(44.6, 51.7)
(59.9, 67.2)
(63.9, 73.1)
(49.0, 58.3)
(53.7, 64.2)
(52.2, 61.7)
(53.6, 59.1)
(50.2, 55.7)
(84.4, 90.9)
(83.0, 88.7)
(68.8, 76.8)
(11.2, 17.6)
(53.2, 57.2)
>20
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Ogółem
Wśród osób obecnie palących codziennie oraz osób obecnie niepalących, które paliły codziennie w przeszłości. Analiza nie dotyczy osób obecnie palących okazjonalnie, które przyznają się
do palenia codziennego w przeszłości. Dla obecnych codziennych palaczy, czas codziennego palenia liczony jest od zadeklarowanego przez respondenta czasu rozpoczęcia codziennego palenia do daty przeprowadzenia badania GATS. Dla osób obecnie niepalących, które paliły codziennie w przeszłości, czas codziennego palenia liczony jest od zadeklarowanego przez respondenta czasu rozpoczęcia codziennego palenia do zadeklarowanego przez respondenta czasu zaprzestania palenia (niekoniecznie zaprzestania palenia codziennego).
1
7.01
20-29
Miejsce zamieszkania
2.62
22.67
Średnia
Średni czas
codziennego palenia
(w latach)1
15-19
Wiek (w latach)
Ogółem
Cechy
demograficzne
Tabela 4.9A: Średni czas codziennego palenia oraz rozkład procentowy czasu codziennego palenia wśród osób w wieku 15 i więcej lat kiedykolwiek palących
codziennie według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
95
26.2
2.8
1.1
0.8
1.2
7.17
14.80
22.76
31.19
36.68
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
6.9
5.7
6.0
9.1
23.49
24.38
24.17
21.92
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
3.8
11.8
4.3
24.52
19.71
19.59
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
(2.0, 9.1)
(8.9, 15.4)
(2.4, 6.1)
(4.4, 11.2)
(5.6, 14.5)
(3.2, 11.0)
(3.3, 9.5)
(5.1, 9.4)
(5.9, 10.0)
(0.5, 2.7)
(0.3, 2.0)
(0.3, 3.8)
(1.6, 5.1)
(20.1, 33.4)
(48.2, 92.5)
(5.8, 8.9)
<5
23.0 (16.6, 31.0)
14.0 (11.1, 17.6)
8.5 (6.5, 11.0)
7.1 (3.9, 12.6)
13.7 (9.8, 18.8)
9.9 (5.7, 16.8)
10.7 (7.6, 15.0)
11.5 (9.2, 14.3)
12.0 (9.8, 14.6)
2.9 (1.4, 6.0)
1.6 (0.8, 3.1)
3.8 (1.8, 8.1)
9.8 (7.1, 13.4)
48.3 (41.4, 55.4)
22.8 (7.5, 51.8)
11.7 (10.0, 13.6)
28.2
30.3
23.7
15.9
27.2
23.5
24.9
25.3
24.9
7.6
10.9
23.0
70.2
25.4
0.0
25.1
(21.9, 35.5)
(26.3, 34.6)
(20.5, 27.2)
(12.3, 20.3)
(22.0, 33.1)
(18.5, 29.3)
(20.7, 29.6)
(22.5, 28.4)
(22.0, 27.9)
(5.3, 10.9)
(8.0, 14.8)
(18.6, 28.2)
(65.0, 75.0)
(19.7, 32.1)
(23.1, 27.3)
10 to < 20
5 to <10
Odsetek (95% przedział ufności)
44.5
43.9
64.0
70.0
50.0
60.6
58.7
56.2
55.5
88.3
86.7
72.0
17.1
0.0
0.0
55.9
Czas codziennego palenia (w latach)1
100
100
100
(39.4, 48.5)
(36.9, 52.4)
100
(43.6, 56.5)
(59.7, 68.1)
100
(52.6, 67.9)
100
100
(53.4, 63.9)
(64.4, 75.0)
100
100
(84.1, 91.4)
(52.6, 59.7)
100
(82.6, 90.0)
100
100
(66.3, 77.0)
(52.0, 58.9)
100
100
100
100
Ogółem
(13.3, 21.8)
(53.4, 58.5)
>20
1 Wśród osób obecnie palących codziennie oraz osób obecnie niepalących, które paliły codziennie w przeszłości. Analiza nie dotyczy osób obecnie palących okazjonalnie, które przyznają się
do palenia codziennego w przeszłości. Dla obecnych codziennych palaczy, czas codziennego palenia liczony jest od zadeklarowanego przez respondenta czasu rozpoczęcia codziennego palenia do daty przeprowadzenia badania GATS. Dla osób obecnie niepalących, które paliły codziennie w przeszłości, czas codziennego palenia liczony jest od zadeklarowanego przez respondenta czasu rozpoczęcia codziennego palenia do zadeklarowanego przez respondenta czasu zaprzestania palenia (niekoniecznie zaprzestania palenia codziennego).
7.0
30.39
Podstawowe
Wykształcenie
7.7
23.05
Wieś
Miejsce zamieszkania
77.2
7.2
2.97
23.32
Średnia
Średni czas
codziennego palenia
(w latach)1
15-19
Wiek (w latach)
Mężczyźni
Cechy
demograficzne
Tabela 4.9B: Średni czas codziennego palenia oraz rozkład procentowy czasu codziennego palenia wśród mężczyzn w wieku 15 i więcej lat kiedykolwiek palących codziennie według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
96
28.1
6.6
2.4
2.3
3.7
6.78
13.25
22.41
29.89
34.11
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
8.2
10.2
9.8
5.1
22.55
22.11
23.34
22.35
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
6.0
10.2
10.3
23.91
21.27
16.31
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
(5.9, 17.5)
(7.4, 13.9)
(3.6, 9.6)
(7.9, 26.3)
(2.7, 9.2)
(6.1, 15.5)
(5.6, 17.7)
(5.9, 11.3)
(9.7, 17.6)
(1.4, 9.3)
(1.2, 4.4)
(0.8, 6.9)
(3.5, 12.1)
(21.0, 36.5)
(7.7, 12.1)
<5
23.1 (17.1, 30.5)
14.3 (10.7, 18.9)
8.9 (6.3, 12.6)
5.3 (2.4, 11.3)
13.9 (9.7, 19.5)
11.1 (7.6, 15.8)
12.5 (7.2, 20.7)
12.6 (9.8, 16.1)
14.5 (11.5, 18.1)
3.7 (0.7, 16.4)
1.7 (0.7, 4.0)
4.6 (2.5, 8.1)
16.3 (11.4, 22.8)
49.3 (41.1, 57.5)
---
13.1 (10.9, 15.7)
33.7
22.2
22.3
14.0
22.7
21.9
22.9
22.6
24.5
5.1
10.6
18.6
67.7
22.7
---
23.1
(26.3, 41.9)
(18.6, 26.3)
(17.1, 28.6)
(9.2, 20.6)
(18.5, 27.6)
(15.5, 30.0)
(16.9, 30.4)
(19.1, 26.4)
(20.2, 29.4)
(3.0, 8.5)
(7.1, 15.5)
(14.1, 24.1)
(59.9, 74.5)
(16.6, 30.1)
(20.4, 26.2)
10 to < 20
5 to <10
Odsetek (95% przedział ufności)
>20
32.9 (25.9, 40.6)
53.3 (47.9, 58.6)
62.8 (56.2, 68.9)
65.9 (56.5, 74.2)
58.3 (52.8, 63.7)
57.2 (48.8, 65.3)
54.4 (45.5, 63.2)
56.7 (52.2, 61.0)
47.9 (42.9, 52.8)
87.5 (79.1, 92.8)
85.4 (80.4, 89.2)
74.5 (68.5, 79.7)
9.4 (5.9, 14.9)
0.0
---
54.1 (50.6, 57.5)
Czas codziennego palenia (w latach)1
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Ogółem
1 Wśród osób obecnie palących codziennie oraz osób obecnie niepalących, które paliły codziennie w przeszłości. Analiza nie dotyczy osób obecnie palących okazjonalnie, które przyznają się
do palenia codziennego w przeszłości. Dla obecnych codziennych palaczy, czas codziennego palenia liczony jest od zadeklarowanego przez respondenta czasu rozpoczęcia codziennego palenia do daty przeprowadzenia badania GATS. Dla osób obecnie niepalących, które paliły codziennie w przeszłości, czas codziennego palenia liczony jest od zadeklarowanego przez respondenta czasu rozpoczęcia codziennego palenia do zadeklarowanego przez respondenta czasu zaprzestania palenia (niekoniecznie zaprzestania palenia codziennego).
--- Oznacza wartość opartą na mniej niż 25-u nieważonych przypadkach, która została pominięta w analizie.
14.9
24.71
Podstawowe
Wykształcenie
13.2
19.58
Wieś
Miejsce zamieszkania
---
9.6
---
21.68
Średnia
Średni czas
codziennego palenia
(w latach)1
15-19
Wiek (w latach)
Kobiety
Cechy
demograficzne
Tabela 4.9C: Średni czas codziennego palenia oraz rozkład procentowy czasu codziennego palenia wśród kobiet w wieku 15 i więcej lat kiedykolwiek palących
codziennie według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
97
8.7
13.9
16.3
20.5
26.9
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
17.1
18.0
16.4
16.6
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
18.3
15.9
16.4
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
(14.1, 19.1)
(14.3, 17.6)
(16.5, 20.3)
(13.0, 16.8)
(14.6, 18.8)
(13.8, 19.3)
(15.6, 20.6)
(15.8, 18.5)
(13.8, 16.5)
(24.6, 29.3)
(18.1, 23.2)
(13.9, 19.0)
(12.0, 16.1)
(7.1, 10.5)
(0.7, 3.2)
(15.4, 17.4)
20.7
20.0
22.7
25.2
20.9
20.0
24.2
22.0
21.6
46.9
26.2
21.6
15.5
9.5
1.2
21.8
12.3 (10.0, 15.0)
12.3 (10.2, 14.6)
13.3 (10.7, 16.4)
(20.0, 25.5)
(17.5, 22.7)
(16.4, 25.8)
12.6 (10.0, 15.7)
(17.5, 24.8)
7.4 (5.5, 9.7)
13.4 (10.6, 16.9)
(15.5, 25.5)
(21.5, 29.2)
12.5 (10.0, 15.5)
13.6 (11.2, 16.5)
(42.7, 51.1)
(20.2, 28.8)
15.3 (12.3, 18.9)
(22.4, 30.4)
12.8 (11.2, 14.6)
10.8 (8.3, 14.0)
(18.0, 25.7)
(19.7, 24.5)
12.3 (9.7, 15.5)
(12.7, 18.9)
8.8 (7.5, 10.3)
7.8 (5.7, 10.5)
(7.3, 12.3)
(19.4, 23.9)
1.7 (0.6, 5.3)
11.3 (10.2, 12.6)
(0.4, 3.1)
(20.2, 23.6)
2
(28.4, 34.5)
(33.1, 39.5)
(37.3, 48.0)
31.4
36.3
42.6
(30.3, 38.3)
34.2
(38.0, 47.2)
(28.2, 38.5)
33.1
42.6
(35.6, 45.1)
(60.4, 68.9)
64.8
40.3
(31.1, 38.5)
34.7
(33.7, 38.8)
(25.4, 33.7)
29.4
36.2
(26.6, 34.5)
30.4
(34.2, 40.1)
(18.8, 27.1)
22.7
37.1
(4.8, 22.6)
(34.6, 38.5)
10.8
36.5
44.5
38.4
32.8
45.7
37.0
32.9
41.6
37.8
39.2
67.7
37.6
32.6
27.6
21.8
6.9
38.3
(36.7, 52.7)
(34.2, 42.9)
(29.2, 36.7)
(40.0, 51.5)
(31.7, 42.6)
(26.2, 40.3)
(35.0, 48.4)
(34.2, 41.6)
(35.7, 42.9)
(62.5, 72.6)
(32.5, 43.0)
(27.5, 38.2)
(22.8, 32.9)
(16.8, 27.7)
(2.4, 18.2)
(35.7, 41.1)
40.5
33.6
28.1
36.4
30.5
33.5
38.3
34.1
32.8
58.9
31.0
24.4
35.0
24.1
---
33.7
(33.5, 48.0)
(28.8, 38.7)
(23.2, 33.7)
(28.4, 45.3)
(24.6, 37.1)
(27.6, 39.9)
(31.3, 45.8)
(30.3, 38.0)
(28.6, 37.3)
(51.4, 65.9)
(25.8, 36.7)
(19.3, 30.4)
(28.6, 41.9)
(18.0, 31.4)
(30.8, 36.7)
Byli codzienni palacze1
(wśród osób kiedykolwiek palących codziennie)2
Mężczyźni
Ogółem
Kobiety
Odsetek (95% przedział ufności)
Byli codzienni palacze1
(wśród wszystkich osób w wieku 15 i więcej lat)
Kobiety
Mężczyźni
Ogółem
Osoby obecnie niepalące.
W ten sposób wyliczany jest tzw. współczynnik osób, którym udało się zaprzestać palenia (ang. quit ratio).
--- Oznacza wartość opartą na mniej niż 25-u nieważonych przypadkach, która została pominięta w analizie.
1
14.8
Podstawowe
Wykształcenie
15.1
Wieś
Miejsce zamieszkania
1.5
16.3
15-19
Wiek (w latach)
Ogółem
Cechy
demograficzne
Tabela 4.10: Odsetek byłych codziennych palaczy wśród wszystkich osób w wieku 15 i więcej lat oraz wśród osób w wieku 15 i więcej lat, które kiedykolwiek paliły codziennie według płci i wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
98
22.3
10.7
3.2
4.2
2.0
2.57
5.38
9.35
12.80
18.64
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
5.7
4.3
6.1
7.2
11.92
13.12
11.15
10.99
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
7.1
5.6
8.0
11.31
10.08
12.22
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
3.7
3.6
4.3
(4.7, 10.5)
(3.6, 8.6)
(4.3, 14.1)
4.3
(4.2, 11.9)
1.8
4.2
(3.2, 11.3)
(2.7, 10.8)
2.9
(2.2, 8.1)
1.6
(1.0, 4.3)
3.7
2.7
(2.4, 7.3)
(4.0, 8.0)
3.0
(1.5, 6.9)
2.9
6.0
(6.4, 17.2)
(5.2, 10.5)
8.0
---
3.4
(14.8, 32.3)
(4.9, 8.1)
(2.3, 8.0)
(2.1, 6.0)
(1.8, 7.3)
(0.7, 4.7)
(2.4, 7.7)
(2.0, 8.4)
(1.2, 6.9)
(2.4, 5.6)
(1.7, 4.6)
(0.7, 3.6)
(0.9, 7.5)
(1.2, 7.3)
(3.2, 11.1)
(4.3, 14.5)
(2.4, 4.7)
20.1
26.3
15.3
11.6
20.4
21.3
19.0
20.0
19.6
7.3
14.8
17.1
35.7
55.7
---
19.9
(14.6, 27.1)
(21.6, 31.5)
(11.9, 19.6)
(7.7, 17.0)
(14.7, 27.6)
(15.6, 28.5)
(14.8, 24.1)
(16.9, 23.6)
(16.1, 23.7)
(5.2, 10.1)
(10.8, 19.9)
(12.4, 23.2)
(28.6, 43.5)
(45.5, 65.4)
(17.5, 22.5)
1 rok do < 5 lat
6 mies. do <1 rok
Odsetek (95% przedział ufności)
67.6
64.6
73.9
81.2
68.2
68.4
73.9
70.6
70.1
89.0
78.3
76.6
47.6
13.9
---
70.4
(59.7, 74.6)
(59.1, 69.8)
(68.6, 78.6)
(75.0, 86.1)
(60.5, 74.9)
(60.6, 75.3)
(68.0, 79.0)
(66.7, 74.3)
(65.6, 74.2)
(85.5, 91.8)
(72.7, 83.0)
(69.9, 82.3)
(40.1, 55.2)
(8.6, 21.8)
(67.5, 73.2)
> 5 lat
Czas, który upłynął od zaprzestania palenia1
Wśród byłych codziennych palaczy (osób obecnie niepalących).
--- Oznacza wartość opartą na mniej niż 25-u nieważonych przypadkach, która została pominięta w analizie.
1
5.5
17.87
Podstawowe
Wykształcenie
7.4
12.57
Wieś
Miejsce zamieszkania
---
6.3
---
12.15
Średnia
< 6 miesięcy
15-19
Wiek (w latach)
Ogółem
Cechy
demograficzne
Średni czas niepalenia
od momentu
zaprzestania
w latach)1
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Ogółem
Tabela 4.11A: Średni czas niepalenia od momentu zaprzestania oraz jego rozkład procentowy wśród osób w wieku 15 i więcej lat palących codziennie
w przeszłości według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
99
29.3
11.9
0.9
4.9
2.0
2.53
4.82
9.33
12.49
19.77
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
5.9
3.8
6.2
8.3
12.34
13.73
12.09
10.75
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
7.0
5.4
9.2
11.49
10.66
13.92
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
4.4
1.3
4.4
(4.3, 11.2)
(3.0, 9.6)
(4.0, 19.9)
3.1
(4.3, 15.5)
2.0
2.2
(2.8, 13.2)
(2.4, 12.5)
3.7
(1.5, 9.4)
0.7
(0.9, 4.2)
3.2
2.2
(2.5, 9.3)
(3.8, 9.0)
1.4
(0.3, 3.0)
2.1
10.1
(5.9, 22.5)
(4.6, 11.1)
5.5
---
2.8
(18.3, 43.3)
(4.7, 8.7)
(1.8, 10.3)
(0.4, 3.6)
(2.0, 9.3)
(0.7, 6.0)
(1.3, 7.3)
(0.6, 8.3)
(1.3, 10.3)
(1.7, 6.1)
(1.1, 4.1)
(0.2, 3.0)
(0.4, 12.0)
(0.3, 5.6)
(5.2, 18.7)
(1.9, 15.0)
(1.7, 4.6)
17.2
28.2
13.7
10.8
19.3
21.7
17.5
19.0
18.9
7.2
15.5
17.5
38.1
52.4
---
19.0
(10.6, 26.7)
(22.3, 35.0)
(9.7, 19.0)
(7.1, 16.3)
(13.1, 27.5)
(14.1, 31.9)
(12.1, 24.6)
(15.2, 23.6)
(14.7, 24.0)
(4.9, 10.5)
(10.3, 22.8)
(11.7, 25.4)
(28.8, 48.4)
(39.3, 65.1)
(16.0, 22.3)
1 rok do < 5 lat
6 mies. do <1 rok
Odsetek (95% przedział ufności)
69.2
65.1
74.9
81.6
69.3
69.8
75.1
71.9
71.7
90.1
77.3
80.2
40.0
12.9
---
71.9
(57.3, 79.0)
(57.8, 71.8)
(68.4, 80.4)
(74.7, 86.9)
(60.9, 76.6)
(58.1, 79.5)
(67.2, 81.5)
(66.9, 76.5)
(66.2, 76.7)
(86.1, 93.0)
(69.5, 83.6)
(72.0, 86.4)
(31.1, 49.6)
(6.8, 23.1)
(68.1, 75.3)
> 5 lat
Czas, który upłynął od zaprzestania palenia1
Wśród byłych codziennych palaczy (osób obecnie niepalących).
--- Oznacza wartość opartą na mniej niż 25-u nieważonych przypadkach, która została pominięta w analizie.
1
5.5
18.39
Podstawowe
Wykształcenie
7.2
13.77
Wieś
Miejsce zamieszkania
---
6.4
---
12.90
Średnia
< 6 miesięcy
15-19
Wiek (w latach)
Mężczyźni
Cechy
demograficzne
Średni czas niepalenia
od momentu
zaprzestania
w latach)1
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Ogółem
Tabela 4.11B: Średni czas niepalenia od momentu zaprzestania oraz jego rozkład procentowy wśród mężczyzn w wieku 15 i więcej lat, palących codziennie
w przeszłości według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
100
13.2
9.2
7.8
3.1
2.2
2.61
6.09
9.37
13.29
16.06
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
5.4
5.1
6.0
5.4
11.29
12.10
10.04
11.36
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
7.3
5.8
6.5
10.87
9.27
10.30
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
1.8
6.9
4.3
(3.5, 14.7)
(2.9, 11.2)
(3.0, 13.6)
6.1
(2.3, 12.5)
1.3
6.5
(2.1, 16.0)
(1.5, 16.6)
1.5
(1.8, 13.5)
3.7
(0.4, 11.4)
4.4
3.4
(1.0, 8.9)
(3.1, 9.4)
6.4
(3.1, 18.5)
4.6
0.9
(4.7, 17.1)
(4.5, 13.6)
11.4
---
4.4
(6.1, 26.2)
(4.1, 9.2)
(1.7, 10.3)
(3.8, 12.2)
(0.4, 7.3)
(0.2, 8.6)
(2.5, 14.0)
(2.6, 15.3)
(0.3, 6.0)
(2.5, 7.7)
(2.2, 9.2)
(1.4, 9.5)
(1.1, 10.4)
(2.1, 17.8)
(0.1, 6.0)
(5.3, 23.0)
(2.8, 7.0)
23.4
23.4
19.5
13.4
22.1
20.8
21.6
21.5
21.4
7.4
13.6
16.4
32.8
60.0
---
21.5
(15.1, 34.4)
(16.8, 31.7)
(13.2, 27.9)
(5.7, 28.2)
(13.5, 33.9)
(12.7, 32.3)
(13.9, 31.9)
(16.5, 27.6)
(15.3, 29.0)
(3.8, 14.1)
(8.0, 22.3)
(8.4, 29.5)
(22.3, 45.2)
(44.0, 74.1)
(17.4, 26.3)
1 rok do < 5 lat
6 mies. do <1 rok
Odsetek (95% przedział ufności)
65.8
63.9
71.4
80.1
66.4
66.7
71.9
68.6
66.1
86.7
79.9
69.4
57.1
15.3
---
67.9
(54.6, 75.4)
(55.3, 71.6)
(61.9, 79.4)
(65.2, 89.7)
(54.0, 76.9)
(54.7, 76.9)
(61.0, 80.7)
(62.0, 74.6)
(58.3, 73.2)
(78.1, 92.3)
(71.1, 86.5)
(55.6, 80.5)
(44.9, 68.6)
(7.0, 30.3)
(62.7, 72.7)
> 5 lat
Czas, który upłynął od zaprzestania palenia1
Wśród byłych codziennych palaczy (osób obecnie niepalących).
--- Oznacza wartość opartą na mniej niż 25-u nieważonych przypadkach, która została pominięta w analizie.
1
5.2
16.62
Podstawowe
Wykształcenie
7.9
9.69
Wieś
Miejsce zamieszkania
---
6.2
---
10.83
Średnia
< 6 miesięcy
15-19
Wiek (w latach)
Kobiety
Cechy
demograficzne
Średni czas niepalenia
od momentu
zaprzestania
w latach)1
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Ogółem
Tabela 4.11C: Średni czas niepalenia od momentu zaprzestania oraz jego rozkład procentowy wśród kobiet w wieku 15 i więcej lat, palących codziennie
w przeszłości według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 4.12: Rozkład procentowy osób codziennie palących w wieku 15 i więcej lat według czasu zapalenia pierwszego papierosa po przebudzeniu, budzenia się i palenia nocy oraz wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Cechy
demograficzne
Czas zapalenia pierwszego papierosa
< 5 minut
6-30 minut
31-60 minut
> 60 minut
Ogółem
Budzenie się
i palenie w nocy
Odsetek (95% przedział ufności)
22.9 (20.6, 25.3)
37.2 (34.6, 39.8)
21.7 (19.6, 23.8)
18.3 (16.4, 20.4)
100
23.0
(20.7, 25.4)
Mężczyźni
24.0 (21.1, 27.1)
38.3 (35.0, 41.7)
19.9 (17.4, 22.6)
17.9 (15.4, 20.7)
100
24.2
(21.5, 27.2)
Kobiety
21.2 (17.9, 25.0)
35.5 (31.8, 39.4)
24.3 (21.0, 27.9)
19.0 (16.0, 22.4)
100
21.2
(17.8, 24.9)
15-19
31.5 (15.2, 54.1)
22.7 (12.1, 38.7)
12.7 (5.9, 25.3)
33.0 (19.3, 50.4)
100
4.1
(1.1, 13.9)
20-29
11.6 (8.0, 16.6)
35.4 (29.6, 41.5)
25.4 (20.4, 31.2)
27.6 (22.2, 33.7)
100
11.9
(8.6, 16.1)
30-39
18.2 (14.5, 22.7)
39.3 (34.6, 44.2) 23.7 (19.3, 28.8)
18.7 (14.9, 23.3)
100
18.8
(14.8, 23.5)
40-49
24.4 (20.4, 28.9) 44.8 (39.3, 50.4)
17.6 (14.2, 21.6)
13.2 (10.1, 17.2)
100
25.8
(21.6, 30.6)
50-59
32.6 (28.0, 37.6)
31.9 (27.5, 36.7)
22.1 (17.8, 27.1)
13.4 (10.1, 17.5)
100
31.6
(26.7, 36.9)
60+
24.4 (18.9, 30.7)
36.1 (28.8, 44.2)
21.5 (16.5, 27.5)
18.0 (13.4, 23.8)
100
31.5
(25.3, 38.4)
Wieś
22.1 (19.3, 25.3)
38.5 (34.9, 42.2) 20.3 (17.5, 23.4)
19.1 (16.2, 22.3)
100
20.1
(17.2, 23.4)
Miasto
23.2 (20.2, 26.6) 36.5 (33.1, 39.9)
22.4 (19.7, 25.3)
17.9 (15.5, 20.7)
100
24.5
(21.5, 27.8)
Do 50,000
24.1 (19.0, 30.1)
40.6 (34.8, 46.7) 20.3 (16.1, 25.4)
14.9 (11.3, 19.4)
100
26.2
(21.0, 32.1)
50,000 - 200,000
26.9 (20.9, 34.0) 30.5 (25.0, 36.6) 24.0 (19.2, 29.5)
18.6 (14.5, 23.7)
100
24.7
(19.5, 30.8)
Powyżej 200,000
19.5 (15.4, 24.3)
37.0 (31.8, 42.6)
23.1 (18.7, 28.2)
20.4 (16.0, 25.5)
100
22.6
(17.8, 28.2)
Podstawowe
40.3 (33.1, 48.0)
29.4 (24.0, 35.4) 14.9 (11.4, 19.2)
15.4 (11.4, 20.5)
100
30.4
(24.7, 36.8)
Zasadnicze zaw.
25.3 (21.9, 29.1)
41.5 (37.5, 45.7)
18.3 (15.1, 22.0)
14.8 (12.2, 17.9)
100
27.5
(23.7, 31.6)
Średnie
17.3 (14.4, 20.6)
35.7 (31.9, 39.6)
25.1 (21.8, 28.7)
22.0 (18.6, 25.7)
100
18.7
(15.7, 22.3)
Wyższe
12.6 (8.5, 18.3)
37.1 (30.1, 44.7)
29.1 (22.5, 36.6)
21.2 (15.9, 27.6)
100
14.6
(10.0, 21.0)
Ogółem
Płeć
Wiek (w latach)
Miejsce zamieszkania
Wykształcenie
101
Tabela 5.1: Odsetek palaczy w wieku 15 i więcej lat, którzy podjęli próbę zaprzestania palenia i którym lekarz doradzał
zaprzestanie palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie GATS, według wybranych cech
demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Odsetek respondentów, którzy:
Cecha
demograficzna
Podjęli próbę zaprzestania
palenia tytoniu1
Byli u lekarza lub
w placówce
opieki zdrowotnej1
Otrzymali w trakcie
wizyty poradę, aby
Zostali w trakcie
wizyty zapytani o to zaprzestać palenia
tytoniu2
czy palą tytoń2
Odsetek (95% przedział ufności)
Ogółem
35.1
(32.5, 37.7)
62.3
(59.6, 64.8)
57.2
(54.2, 60.1)
41.8 (38.8, 44.8)
Mężczyźni
34.7
(31.6, 38.0)
56.1
(52.7, 59.5)
58.9
(55.0, 62.6)
41.2 (37.3, 45.2)
Kobiety
35.5
(31.9, 39.4)
70.6
(66.7, 74.2)
55.4
(50.8, 59.8)
42.5 (37.9, 47.2)
15-19
49.1
(34.8, 63.6)
57.4
(42.3, 71.1)
31.2
(16.2, 51.6)
16.0 (4.9, 41.4)
20-29
39.4
(34.2, 44.9)
60.2
(54.5, 65.6)
51.2
(44.0, 58.3)
26.1 (20.5, 32.6)
30-39
28.8
(24.7, 33.3)
57.1
(52.3, 61.7)
45.6
(39.3, 52.0)
31.3 (25.8, 37.5)
40-49
30.4
(26.4, 34.7)
57.9
(52.7, 62.9)
55.0
(48.8, 61.1)
42.9 (37.3, 48.6)
50-59
34.7
(29.9, 40.0)
68.7
(63.7, 73.3)
67.4
(61.6, 72.7)
54.2 (48.0, 60.2)
60+
41.1
(34.3, 48.2)
72.6
(67.1, 77.6)
74.7
(67.4, 80.8)
64.2 (56.2, 71.6)
Wieś
37.2
(33.4, 41.1)
56.2
(52.4, 59.9)
53.8
(49.4, 58.1)
40.9 (36.9, 44.9)
Miasto
33.9
(30.6, 37.4)
65.5
(62.0, 68.9)
58.8
(54.9, 62.5)
42.2 (38.3, 46.3)
Do 50,000
36.9
(31.0, 43.3)
68.2
(62.9, 73.0)
56.7
(50.4, 62.9)
40.8 (34.4, 47.7)
50,000 - 200,000
35.4
(29.5, 41.8)
62.2
(53.6, 70.1)
64.7
(58.6, 70.4)
50.6 (43.0, 58.1)
Powyżej 200,000
30.0
(25.2, 35.3)
65.3
(59.2, 70.9)
56.7
(50.1, 63.1)
38.0 (32.1, 44.3)
Podstawowe
39.5
(33.3, 46.0)
59.2
(53.0, 65.0)
58.3
(50.1, 66.0)
43.9 (36.2, 51.8)
Zasadnicze zawodowe
37.0
(33.0, 41.2)
59.4
(55.3, 63.4)
61.9
(56.8, 66.8)
49.7 (44.8, 54.6)
Średnie
33.3
(29.3, 37.5)
63.2
(59.0, 67.3)
52.3
(47.4, 57.2)
34.3 (29.7, 39.3)
Wyższe
30.9
(25.6, 36.8)
69.7
(63.2, 75.5)
58.4
(49.7, 66.6)
41.9 (34.2, 50.1)
Płeć
Wiek (w latach)
Miejsce zamieszkania
Wykształcenie
1
Wśród osób obecnie palących oraz osób obecnie niepalących, u których okres abstynencji był krótszy niż 12 miesięcy.
Wśród osób obecnie palących oraz osób obecnie niepalących, u których okres abstynencji był krótszy niż 12 miesięcy i które w ciągu ostatnich
12 miesięcy poprzedzających badanie GATS były z wizytą u lekarza lub w placówce opieki zdrowotnej.
2
102
Tabela 5.2A: Średni czas abstynencji od palenia papierosów oraz procentowy rozkład długości okresu abstynencji podczas
ostatniej próby zaprzestania palenia wśród osób obecnie palących w wieku 15 i więcej lat, według wybranych cech
demograficznych oraz postawy wobec palenia – GATS Polska, 2009-2010.
Cechy
demograficzne
Średni czas
abstynencji
(w tygodniach)1
Długość okresu abstynencji1
3 miesiące
Średnia
3-6 miesięcy
> 6 miesięcy
Ogółem
Odsetek (95% przedział ufności)
5.33
83.8 (80.1, 86.9)
12.3 (9.6, 15.7)
3.9
(2.6, 5.7)
100
Mężczyźni
4.68
86.6 (82.2, 90.1)
10.6 (7.4, 15.0)
2.8
(1.6, 4.9)
100
Kobiety
6.23
79.9 (74.0, 84.7)
14.7 (10.4, 20.6)
5.4
(3.2, 9.0)
100
Ogółem
Płeć
Wiek (w latach)
---
---
15-19
---
20-29
6.68
75.5 (66.4, 82.8)
19.4 (12.7, 28.6)
5.1
(2.5, 9.9)
100
30-39
4.44
86.3 (78.6, 91.5)
11.1 (6.3, 18.8)
2.6
(1.0, 6.8)
100
40-49
5.77
84.9 (77.4, 90.2)
8.9 (5.3, 14.7)
6.2
(2.7, 13.4)
100
50-59
4.52
86.7 (78.8, 91.9)
10.6 (5.9, 18.4)
2.7
(1.2, 6.0)
100
5.14
88.7 (80.1, 93.9)
7.7 (3.8, 14.8)
3.6
(1.2, 10.4)
100
Wieś
6.39
80.1 (74.7, 84.7)
14.9 (11.0, 19.8)
5.0
(2.8, 8.7)
100
Miasto
4.70
86.0 (80.9, 89.9)
10.8 (7.4, 15.6)
3.2
(1.9, 5.5)
100
Do 50,000
5.28
83.8 (76.7, 89.0)
12.4 (7.4, 20.3)
3.7
(1.6, 8.6)
100
50,000 - 200,000
3.93
88.1 (78.8, 93.6)
8.3 (3.8, 17.1)
3.6
(1.6, 8.1)
100
Powyżej 200,000
4.68
86.7 (73.4, 93.9)
11.1 (5.1, 22.3)
2.2
(0.7, 6.8)
100
4.39
85.6 (76.7, 91.5)
12.1 (6.7, 20.7)
2.3
(0.7, 7.1)
100
Zasadnicze zawodowe
3.99
89.6 (85.0, 92.9)
6.7 (4.1, 10.8)
3.7
(1.9, 7.2)
100
Średnie
5.94
82.6 (75.6, 88.0)
14.6 (9.5, 21.7)
2.8
(1.3, 6.0)
100
Wyższe
9.54
63.2 (48.5, 75.7) 25.6 (14.5, 41.2)
11.2
(5.4, 21.8)
100
Obecnie palący tytoń codziennie
4.38
87.1 (83.9, 89.7)
9.8 (7.4, 12.7)
3.2
(2.0, 5.0)
100
Obecnie palący tytoń okazjonalnie
10.61
26.6 (16.0, 40.8)
7.8
(3.9, 14.9)
100
60+
---
Miejsce zamieszkania
Wykształcenie
Podstawowe
Postawa wobec palenia
65.6 (51.1, 77.7)
1
Okres abstynencji podjętej w trakcie ostatniej próby zaprzestania palenia wśród osób obecnie palących, które zadeklarowały, iż próbowały zaprzestać palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie GATS.
--- Oznacza wartość opartą na mniej niż 25-u nieważonych przypadkach, która została pominięta w analizie.
103
Tabela 5.2B: Średni czas abstynencji od palenia papierosów oraz procentowy rozkład długości okresu abstynencji podczas
ostatniej próby zaprzestania palenia wśród obecnych codziennych palaczy w wieku 15 i więcej lat, według wskaźników
uzależnienia od tytoniu – GATS Polska, 2009-2010.
Wskaźniki
uzależnienia od tytoniu
Długość okresu abstynencji1
Średni czas
abstynencji
(w tygodniach)1
Średnia
3 miesiące
3-6 miesięcy
> 6 miesięcy
Ogółem
Odsetek (95% przedział ufności)
4.38
87.1 (83.9, 89.7)
9.8 (7.4, 12.7)
3.2
(2.0, 5.0)
100
W ciągu 5 minut
3.47
88.2 (79.9, 93.3)
9.7 (5.1, 17.8)
2.1
(0.6, 6.7)
100
Po 6-30 minutach
3.65
89.9 (83.8, 93.9)
7.3 (4.1, 12.7)
2.8
(1.0, 7.6)
100
Po 31-60 minutach
5.48
84.6 (77.4, 89.8)
11.1 (6.7, 17.8)
4.3
(1.9, 9.3)
100
Po ponad 60 minutach
5.34
84.1 (76.2, 89.8)
12.1 (7.3, 19.5)
3.8
(1.7, 7.9)
100
Budzenie się i palenie w nocy
2.63
94.5 (88.9, 97.4)
3.2 (1.3, 7.9)
2.3
(0.7, 7.2)
100
Ogółem
Czas zapalenia pierwszego
papierosa po przebudzeniu
1
Okres abstynencji podjętej w trakcie ostatniej próby zaprzestania palenia wśród osób obecnie palących codziennie, które zadeklarowały,
iż próbowały zaprzestać palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie GATS.
104
Tabela 5.3A: Odsetek palaczy w wieku 15 i więcej lat, którzy podjęli próbę zaprzestania palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie GATS, według stosowanych metod
wspomagających rzucenie palenia, wybranych cech demograficznych oraz postawy wobec
palenia – GATS Polska, 2009-2010.
Cechy
demograficzne
Ogółem
Płeć
Mężczyźni
Kobiety
Wiek (w latach)
15-19
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
Miejsce zamieszkania
Wieś
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
Wykształcenie
Podstawowe
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
Postawa wobec palenia
Obecnie palący tytoń codziennie
Obecnie palący tytoń okazjonalnie
Obecnie niepalący (< 12 miesięcy)4
Stosowane metody zaprzestania palenia1
Farmakoterapia2
Porada u specjalisty3
Odsetek (95% przedział ufności)
25.2 (21.9, 28.8)
3.5
(2.0, 6.1)
25.2 (20.9, 30.1)
3.8
(1.7, 8.4)
25.2 (20.2, 30.9)
3.0
(1.7, 5.3)
8.4 (2.5, 25.1)
0.0
28.1 (20.3, 37.5)
2.4
(0.8, 6.7)
37.1 (28.8, 46.1)
2.5
(1.0, 6.1)
25.7 (18.9, 33.9)
2.1
(0.9, 4.8)
23.5 (17.7, 30.6)
4.1
(2.0, 7.9)
16.0 (9.9, 24.7)
9.4
(2.6, 29.0)
23.2 (18.8, 28.1)
2.2
(1.1, 4.3)
26.4 (22.0, 31.3)
4.3
(2.1, 8.4)
27.4 (20.4, 35.8)
1.6
(0.6, 4.1)
21.3 (14.3, 30.6)
1.0
(0.3, 4.0)
29.4 (22.1, 37.9)
10.1
(4.3, 21.7)
17.9 (11.6, 26.6)
1.2
(0.4, 4.1)
25.6 (20.4, 31.6)
4.0
(2.2, 7.0)
24.5 (19.3, 30.5)
4.3
(1.6, 11.6)
36.0 (25.6, 48.0)
2.4
(0.5, 10.1)
29.3 (25.3, 33.7)
3.4
(1.6, 7.0)
7.0 (3.5, 13.5)
2.1
(0.5, 8.3)
21.9 (14.8, 31.1)
4.8
(2.2, 10.3)
1
Wśród osób obecnie palących, które podjęły próbę zaprzestania w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających
badanie GATS oraz byłych palaczy i u których okres abstynencji od tytoniu jest krótszy niż 12 miesięcy.
2 Uwzględnia nikotynową terapię zastępczą (np. gumy do żucia, plastry, pastylki, inhalator i inne środki zawierające nikotynę), leki wydawane z przepisu lekarza (np. Tabex, Zyban, Champix) oraz inne środki farmaceutyczne.
3 Uwzględnia porady specjalistyczne, w tym uzyskane w klinice odwykowej bądź w poradni telefonicznej, także
poprzez telefon zaufania.
4 Osoby obecnie niepalące, które zaprzestały palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie
GATS.
105
Tabela 5.3B: Odsetek obecnych codziennych palączy w wieku 15 i więcej lat, którzy podjeli
próbę zaprzestania palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie GATS,
według stosowanych metod wspomagających rzucenie palenia oraz wskaźników uzależnienia
od tytoniu – GATS Polska, 2009-2010.
Wskaźniki
uzależnienia od tytoniu
Stosowane metody zaprzestania palenia1
Farmakoterapia2
Porada u specjalisty3
Odsetek (95% przedział ufności)
29.3 (25.3, 33.7)
3.4
(1.6, 7.0)
W ciągu 5 minut
31.1 (21.6, 42.5)
1.2
(0.3, 5.0)
Po 6-30 minutach
27.9 (21.6, 35.2)
6.2
(2.0, 17.7)
Po 31-60 minutach
27.5 (20.2, 36.2)
2.2
(0.8, 6.1)
Po ponad 60 minutach
32.0 (23.8, 41.6)
2.7
(1.0, 6.7)
Budzenie się i palenie w nocy
29.8 (21.4, 39.8)
2.8
(1.0, 7.3)
Ogółem
Czas zapalenia pierwszego papierosa
po przebudzeniu
1 Wśród osób obecnie codziennie palących, które podjęły próbę zaprzestania w ciągu ostatnich 12 miesięcy
poprzedzających badanie GATS.
2 Uwzględnia nikotynową terapię zastępczą (np. gumy do żucia, plastry, pastylki, inhalator i inne środki zawierające nikotynę), leki wydawane z przepisu lekarza (np. Tabex, Zyban, Champix) oraz inne środki farmaceutyczne.
3 Uwzględnia porady specjalistyczne, w tym uzyskane w klinice odwykowej bądź w poradni telefonicznej,
także poprzez telefon zaufania.
106
107
23.3 (20.3, 26.6)
8.3 (6.3, 10.9)
Kobiety
21.0 (16.8, 25.9)
20.3 (16.4, 24.9)
22.5 (18.4, 27.2)
21.5 (17.9, 25.7)
21.2 (15.5, 28.4)
9.9 (7.1, 13.5)
9.3 (6.7, 12.8)
9.7 (7.0, 13.3)
9.8 (6.9, 13.7)
14.7 (9.6, 21.8)
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
21.3 (18.6, 24.2)
19.2 (15.1, 24.0)
22.4 (17.5, 28.2)
22.4 (18.0, 27.6)
9.7 (7.8, 12.1)
14.5 (10.7, 19.3)
6.4 (3.9, 10.3)
7.7 (5.1, 11.5)
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
20.1 (17.0, 23.6)
22.2 (19.0, 25.7)
21.6 (16.7, 27.5)
11.6 (8.8, 15.0)
11.0 (8.6, 14.1)
7.5 (4.7, 11.8)
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
1
20.2 (15.0, 26.7)
24.0 (17.7, 31.6)
Obecnie palący tytoń okazjonalnie
Wśród osób obecnie palących codziennie i rzadziej niż codziennie.
21.1 (19.0, 23.4)
8.9 (7.4, 10.6)
Obecnie palący tytoń codziennie
Postawa wobec palenia
20.0 (15.6, 25.3)
9.1 (6.0, 13.8)
Podstawowe
Wykształcenie
20.5 (17.6, 23.9)
12.0 (9.6, 14.9)
Wieś
Miejsce zamieszkania
13.7 (6.9, 25.4)
16.2 (6.3, 35.6)
15-19
Wiek (w latach)
19.4 (16.7, 22.4)
21.0 (19.0, 23.2)
12.1 (9.9, 14.7)
10.5 (9.0, 12.3)
Rozważam rzucenie
palenia w ciągu
najbliższych
12 miesięcy
Mężczyźni
Płeć
Ogółem
Cechy
Demograficzne
Zamierzam rzucić
palenie w ciągu najbliższego miesiąca
16.3 (10.5, 24.4)
18.9 (16.9, 21.1)
19.0 (13.6, 25.9)
17.1 (14.4, 20.2)
20.8 (17.6, 24.5)
17.1 (12.3, 23.4)
20.0 (16.2, 24.6)
14.3 (10.2, 19.6)
20.8 (16.2, 26.4)
18.8 (16.2, 21.6)
18.3 (15.7, 21.3)
14.1 (9.8, 19.8)
18.5 (14.3, 23.5)
20.7 (17.2, 24.8)
19.2 (15.7, 23.4)
18.1 (14.0, 23.0)
20.5 (10.3, 36.6)
21.5 (18.4, 24.9)
16.5 (14.3, 19.1)
18.6 (16.7, 20.7)
Odsetek (95% przedział ufności)
Rzucę palenie,
ale nie w ciągu
najbliższych
12 miesięcy
Zamiar zaprzestania palenia1
28.3 (22.4, 35.1)
40.3 (37.4, 43.3)
40.1 (33.8, 46.7)
39.4 (35.2, 43.7)
36.6 (32.3, 41.1)
43.0 (36.4, 49.8)
41.5 (36.0, 47.2)
46.8 (39.6, 54.2)
33.7 (27.8, 40.2)
40.2 (36.6, 43.9)
36.8 (33.2, 40.6)
39.2 (32.5, 46.3)
37.7 (32.4, 43.3)
36.6 (31.7, 41.8)
40.3 (35.0, 45.7)
41.0 (35.5, 46.9)
42.1 (27.7, 58.0)
35.8 (32.1, 39.6)
41.3 (37.8, 45.0)
39.0 (36.3, 41.7)
Nie zamierzam
rzucać
palenia
11.1 (7.0, 17.2)
10.8 (9.3, 12.5)
11.7 (8.4, 16.0)
10.3 (8.0, 13.1)
10.9 (8.6, 13.7)
10.8 (7.6, 15.1)
8.3 (5.9, 11.6)
10.1 (6.9, 14.5)
11.8 (8.5, 16.1)
10.0 (8.2, 12.2)
12.3 (10.2, 14.8)
10.8 (7.2, 15.9)
12.5 (9.6, 16.2)
10.5 (8.0, 13.7)
10.9 (8.2, 14.3)
10.0 (6.9, 14.3)
7.5 (2.9, 17.9)
11.1 (8.8, 13.9)
10.6 (8.8, 12.8)
10.8 (9.4, 12.5)
Nie
wiem
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Ogółem
Tabela 5.4A: Rozkład procentowy obecnych palaczy w wieku 15 i więcej według zamiaru zaprzestania palenia, wybranych cech demograficznych oraz postawy
wobec palenia – GATS Polska, 2009-2010.
108
1
8.7 (6.1, 12.3)
12.3 (8.7, 17.1)
Po 31-60 minutach
Po ponad 60 minutach
Wśród osób obecnie palących codziennie.
7.3 (4.7, 11.1)
8.1 (5.9, 11.0)
Po 6-30 minutach
Budzenie się i palenie w nocy
7.5 (5.1, 10.9)
8.9 (7.4, 10.6)
W ciągu 5 minut
papierosa po przebudzeniu
Czas zapalenia pierwszego
Ogółem
Cechy
Demograficzne
Zamierzam rzucić
palenie w ciągu najbliższego miesiąca
17.0 (13.4, 21.2)
23.2 (18.7, 28.4)
24.6 (20.2, 29.5)
23.0 (19.6, 26.8)
13.4 (10.2, 17.5)
21.1 (19.0, 23.4)
Rozważam rzucenie
palenia w ciągu
najbliższych
12 miesięcy
Nie zamierzam
rzucać
palenia
19.1 (15.4, 23.5)
17.3 (13.3, 22.3)
19.2 (15.1, 24.1)
19.0 (15.8, 22.5)
20.0 (15.8, 25.0)
18.9 (16.9, 21.1)
48.9 (43.8, 54.1)
36.2 (29.9, 42.9)
35.1 (29.5, 41.1)
39.3 (35.0, 43.7)
50.5 (45.0, 56.1)
40.3 (37.4, 43.3)
Odsetek (95% przedział ufności)
Rzucę palenie,
ale nie w ciągu
najbliższych
12 miesięcy
Zamiar zaprzestania palenia1
7.7 (5.5, 10.7)
11.0 (7.9, 15.1)
12.4 (9.3, 16.4)
10.7 (8.4, 13.5)
8.5 (5.7, 12.4)
10.8 (9.3, 12.5)
Nie
wiem
100
100
100
100
100
100
Ogółem
Tabela 5.4B: Rozkład procentowy obecnych codziennych palaczy w wieku 15 i więcej według zamiaru zaprzestania palenia oraz wskaźników uzależnienia od
tytoniu – GATS Polska, 2009-2010.
109
12.9 (11.0, 15.1)
Ogółem
55.9 (49.7, 61.8)
63.1 (56.4, 69.3)
57.3 (51.3, 63.0)
63.3 (58.2, 68.1)
11.5 (8.1, 15.9)
13.3 (9.3, 18.6)
11.8 (8.4, 16.3)
9.2 (6.5, 12.9)
30-39
40-49
50-59
60+
57.0 (53.4, 60.6)
57.7 (51.5, 63.7)
59.3 (51.8, 66.4)
54.8 (48.9, 60.7)
10.6 (8.3, 13.5)
10.6 (6.6, 16.4)
11.1 (7.2, 16.7)
10.4 (7.2, 14.7)
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
62.8 (57.5, 67.8)
54.9 (50.3, 59.4)
55.0 (48.3, 61.5)
15.7 (12.2, 20.0)
13.7 (10.5, 17.7)
5.7 (3.3, 9.5)
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
50.3 (44.9, 55.6)
12.8 (9.2, 17.4)
Byli palacze okazjonalni
6.9 (4.4, 10.8)
4.3 (3.3, 5.7)
8.0 (5.2, 12.2)
3.8 (2.3, 6.1)
3.7 (2.3, 5.9)
6.0 (3.3, 10.9)
6.2 (3.9, 9.9)
3.5 (1.8, 6.5)
4.4 (2.6, 7.6)
4.9 (3.6, 6.6)
5.1 (3.5, 7.4)
3.9 (2.6, 6.0)
5.2 (3.0, 9.0)
4.7 (2.6, 8.2)
5.1 (2.8, 8.9)
6.8 (3.5, 12.9)
---
6.0 (4.2, 8.6)
4.2 (2.9, 5.9)
5.0 (3.9, 6.3)
--- Oznacza wartość opartą na mniej niż 25-u nieważonych przypadkach, która została pominięta w analizie.
59.8 (56.6, 62.8)
13.0 (10.9, 15.5)
Byli codzienni palacze
Postawa wobec palenia
58.5 (52.0, 64.6)
14.1 (10.1, 19.4)
Podstawowe
Wykształcenie
58.3 (54.2, 62.3)
17.2 (14.2, 20.7)
Wieś
Miejsce zamieszkania
40.3 (32.4, 48.7)
22.8 (16.4, 30.9)
---
20-29
15-19
---
47.0 (42.6, 51.4)
12.4 (9.4, 16.1)
Kobiety
Wiek (w latach)
64.9 (61.4, 68.3)
13.3 (11.0, 16.1)
57.5 (54.7, 60.2)
0.4 (0.1, 3.1)
0.3 (0.1, 0.9)
1.2 (0.4, 4.2)
0.3 (0.0, 1.9)
0.0
0.0
0.0
0.0
1.2 (0.4, 3.3)
0.5 (0.2, 1.4)
0.0
0.3 (0.0, 2.2)
0.5 (0.1, 3.7)
0.6 (0.1, 4.3)
0.0
0.0
---
0.5 (0.1, 2.0)
0.2 (0.0, 1.2)
0.3 (0.1, 0.9)
Ktoś znajomy lub bliski Mniej miejsc pubzdecydował się rzucić licznych, w których
można palić
palenie
Odsetek (95% przedział ufności)
Zdałe(a)m sobie
sprawę, że palenie
mi szkodzi
Mężczyźni
Płeć
Papierosy stały się
za drogie
Cechy
demograficzne
Główna przyczyna zaprzestania palenia
29.6 (24.5, 35.2)
22.7 (20.0, 25.5)
30.1 (24.0, 37.0)
27.4 (23.2, 32.0)
17.8 (14.1, 22.2)
21.4 (16.4, 27.3)
28.5 (22.9, 34.8)
26.1 (19.3, 34.3)
26.1 (21.2, 31.7)
27.0 (23.8, 30.4)
19.4 (16.6, 22.6)
23.3 (18.9, 28.3)
25.2 (20.5, 30.6)
18.3 (13.6, 24.1)
27.6 (21.9, 34.2)
30.0 (22.6, 38.6)
---
34.1 (30.0, 38.5)
17.4 (14.9, 20.2)
24.3 (22.0, 26.8)
Inny powód
Tabela 5.5: Rozkład procentowy byłych palaczy w wieku 15 i więcej lat według głównej przyczyny zaprzestania palenia, wybranych cech demograficznych oraz postawy wobec palenia – GATS Polska, 2009-2010.
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Ogółem
Tabela 6.1: Odsetek i liczba osób w wieku 15 i więcej lat, które narażone są na dym tytoniowy w domu, według
postawy wobec palenia, wybranych cech demograficznych, świadomości szkodliwości biernego palenia oraz
zasad dotyczących palenia w domu respondenta – GATS Polska, 2009-2010.
Cechy
demograficzne
Narażenie na dym tytoniowy w domu
Ogółem
Niepalący
Odsetek
(95% przedział ufności)
Liczba
w tysiącach
44.2 (42.7, 45.8) 14,084.7 80.9 (78.7, 82.9)
7,889.2 28.0 (26.4, 29.7)
6,195.6
Odsetek
(95% przedział ufności)
Ogółem
Obecnie palący tytoń
Liczba
w tysiącach
Odsetek
(95% przedział ufności)
Liczba
w tysiącach
Płeć
Mężczyźni
44.9 (42.6, 47.3)
6,802.5 78.5 (75.7, 81.1)
4,440.6 24.9 (22.6, 27.3)
2,361.9
Kobiety
43.6 (41.6, 45.6)
7,282.2 84.2 (80.9, 87.0)
3,448.6 30.4 (28.3, 32.6)
3,833.6
15-19
46.0 (39.7, 52.3)
1,135.0 67.2 (52.6, 79.0)
41.4 (35.1, 47.9)
839.9
20-29
46.0 (42.5, 49.5)
2,834.3 78.5 (73.3, 82.9)
1,555.3 30.6 (27.0, 34.3)
1,279.0
30-39
43.6 (40.8, 46.6)
2,370.6 75.1 (70.5, 79.1)
1,413.7
27.0 (23.8, 30.4)
956.9
40-49
46.1 (42.6, 49.6)
2,443.5
81.1 (76.2, 85.2)
1,728.0 22.6 (19.2, 26.3)
715.5
50-59
50.6 (47.2, 54.0)
2,753.0 87.5 (83.6, 90.6)
1,952.3 25.0 (21.8, 28.4)
800.7
60+
36.3 (33.4, 39.2)
2,548.4 87.3 (81.0, 91.7)
27.0 (24.1, 30.0)
1,603.7
Wieś
46.6 (44.3, 48.9)
5,603.1 76.6 (73.1, 79.9)
2,603.6 34.7 (32.3, 37.3)
2,999.6
Miasto
42.8 (40.7, 44.9)
8,481.6 83.2 (80.4, 85.7)
5,285.6 23.8 (21.7, 25.9)
3,196.0
Do 50,000
40.9 (37.3, 44.6)
3,246.7 80.5 (75.1, 84.9)
1,826.5 25.1 (21.6, 28.9)
1,420.2
50,000 - 200,000
49.0 (44.6, 53.4)
2,423.9 90.8 (86.5, 93.8)
1,545.5
27.1 (23.1, 31.5)
878.4
Powyżej 200,000
40.6 (37.5, 43.7)
2,811.0 80.4 (75.6, 84.4)
1,913.7 19.7 (17.1, 22.6)
897.4
Podstawowe
45.3 (42.0, 48.6)
2,877.8
81.1 (75.6, 85.7)
1,126.8 35.2 (31.9, 38.8)
1,751.0
Zasadnicze zawodowe
53.4 (50.7, 56.0)
4,189.8 84.4 (81.2, 87.2)
2,796.6 30.7 (27.6, 34.0)
1,393.1
Średnie
43.1 (40.8, 45.4)
5,475.1 79.8 (76.2, 83.0)
3,065.4
27.2 (24.8, 29.7)
2,409.6
Wyższe
31.3 (27.9, 34.9)
1,499.5 74.1 (67.8, 79.6)
874.3
Wiek (w latach)
295.2
944.7
Miejsce zamieszkania
Wykształcenie
17.3 (14.1, 21.0)
625.2
Świadomość szkodliwości
biernego palenia2
Świadomy
39.7 (38.0, 41.4) 10,282.4 77.7 (74.9, 80.2)
5,208.8 26.4 (24.7, 28.2)
5,073.7
Nieświadomy
68.5 (63.3, 73.3)
1,713.4 88.0 (83.1, 91.6)
1,293.3 40.8 (32.6, 49.5)
420.1
Nie wie
61.5 (57.4, 65.4)
2,086.3 88.4 (83.9, 91.8)
1,387.1 38.3 (33.0, 43.9)
699.2
89.3 (87.5, 90.8)
6,931.7 99.7 (99.0, 99.9)
4,514.2
74.6 (70.8, 78.2)
2,417.5
Zakaz palenia z wyjątkami 62.3 (59.5, 65.0)
5,091.2 91.0 (87.2, 93.7)
2,332.5 49.2 (45.8, 52.5)
2,758.7
55.1 (50.6, 59.5)
2,037.0 96.5 (92.2, 98.5)
1,019.8 38.5 (33.6, 43.6)
1,017.2
Zasady dotyczące
palenia w domu3
Palenie dozwolone
Brak zasad
1
Wśród osób, które deklarują, że tytoń jest palony w ich domu codziennie, co najmniej raz na tydzień, bądź co najmniej raz w miesiącu.
Oparte na pytaniu E17.
3 Oparte na pytaniu E01; nieuwzględniano respondentów, w których domach palenie jest zabronione całkowicie (zakładając brak
narażenia na bierne palenie w tych domach).
2
110
Tabela 6.2A: Odsetek i liczba osób w wieku 15 i więcej lat pracujących w pomieszczeniach zamkniętych oraz
narażonych na dym tytoniowy w miejscu pracy, według postawy wobec palenia, wybranych cech demograficznych,
świadomości szkodliwości biernego palenia oraz zasad dotyczących palenia w domu respondenta – GATS Polska,
2009-2010.
Cechy
demograficzne
Narażenie na dym tytoniowy w miejscu pracy1
Ogółem
Odsetek
(95% przedział
ufności)
Niepalący
Obecnie palący tytoń
Liczba
w tysiącach
Odsetek
(95% przedział
ufności)
Liczba
w tysiącach
2117.5
26.8 (24.4, 29.3)
2227.3
Liczba
w tysiącach
Odsetek
(95% przedział
ufności)
33.6 (31.5, 35.9)
4344.8
46.1 (42.4, 49.8)
15-19
47.3 (24.6, 71.2)
77.0
20-29
30.4 (26.7, 34.2)
947.3
41.2 (34.1, 48.6)
422.1
25.1 (20.9, 29.7)
525.1
30-39
34.8 (31.2, 38.5)
1251.2
51.0 (44.6, 57.4)
607.3
26.8 (23.0, 31.0)
643.9
40-49
31.8 (28.0, 35.8)
1060.6
44.3 (38.5, 50.3)
572.7
23.9 (19.5, 28.9)
487.9
50-59
37.0 (32.4, 41.9)
864.7
47.3 (39.1, 55.6)
447.2
30.0 (24.6, 36.1)
417.5
60+
39.3 (27.5, 52.6)
143.9
---
36.2 (22.8, 52.0)
99.7
Wieś
37.8 (34.8, 40.9)
1570.2
52.8 (47.5, 58.0)
696.4
30.8 (27.2, 34.7)
873.8
Miasto
31.7 (28.9, 34.6)
2774.6
43.4 (38.7, 48.1)
1421.1
24.7 (21.7, 27.9)
1353.5
Do 50,000
30.0 (25.5, 35.0)
904.3
38.2 (30.1, 47.0)
416.1
25.4 (20.4, 31.2)
488.2
50,000 - 200,000
27.9 (22.1, 34.5)
567.0
37.9 (29.6, 47.1)
295.8
21.6 (15.5, 29.2)
271.2
Powyżej 200,000
35.1 (30.8, 39.7)
1303.3
50.4 (43.2, 57.5)
709.2
25.8 (21.4, 30.7)
594.1
Podstawowe
43.6 (33.7, 54.1)
220.3
45.4 (31.4, 60.2)
111.2
42.0 (28.0, 57.4)
109.0
Zasadnicze zawodowe
47.0 (42.5, 51.6)
1424.8
57.1 (50.7, 63.3)
811.5
38.1 (32.4, 44.1)
613.3
Średnie
31.6 (28.5, 34.9)
1873.3
42.8 (37.4, 48.5)
867.6
25.8 (22.5, 29.3)
1005.7
Wyższe
23.9 (20.7, 27.6)
819.3
35.8 (28.4, 43.8)
322.1
19.7 (16.2, 23.9)
497.2
Świadomy
31.2 (28.9, 33.6)
3272.4
41.7 (37.5, 46.1)
1300.1
26.8 (24.3, 29.4)
1972.3
Nieświadomy
47.6 (41.2, 54.1)
569.3
56.3 (48.0, 64.3)
430.6
32.2 (23.7, 42.0)
138.8
Nie wie
40.7 (34.0, 47.8)
503.1
53.9 (44.9, 62.6)
386.8
22.4 (15.8, 30.8)
116.2
47.3 (42.7, 51.9)
1470.9
51.3 (45.8, 56.8)
1091.5
38.6 (31.0, 46.7)
379.4
Zakaz palenia z wyjątkami 32.7 (28.9, 36.8)
1146.5
40.4 (34.1, 47.1)
514.7
28.3 (23.9, 33.1)
631.8
Całkowity zakaz palenia
25.0 (22.3, 28.0)
1245.8
36.4 (29.3, 44.2)
272.5
23.0 (20.1, 26.2)
973.3
Brak zasad
36.6 (30.2, 43.4)
477.5
52.8 (40.9, 64.4)
234.7
28.2 (21.5, 36.0)
242.8
Ogółem
Wiek (w latach)
---
---
---
---
---
Miejsce zamieszkania
Wykształcenie
Świadomość szkodliwości
biernego palenia2
Zasady dotyczące palenia
w domu3
Palenie dozwolone
1
Dotyczy ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS. Analiza przeprowadzona wśród respondentów pracujących poza domem,
w pomieszczeniach zamkniętych, bądź zarówno w pomieszczeniach zamkniętych jak i na powietrzu.
2 Oparte na pytaniu E17.
3 Oparte na pytaniu E01.
--- Oznacza wartość opartą na mniej niż 25-u nieważonych przypadkach, która została pominięta w analizie.
111
Tabela 6.2B: Odsetek i liczba mężczyzn w wieku 15 i więcej lat pracujących w pomieszczeniach zamkniętych oraz
narażonych na dym tytoniowy w miejscu pracy, według postawy wobec palenia, wybranych cech demograficznych,
świadomości szkodliwości biernego palenia oraz zasad dotyczących palenia w domu respondenta – GATS Polska,
2009-2010.
Narażenie na dym tytoniowy w miejscu pracy1
Cechy
demograficzne
Ogółem
Odsetek
(95% przedział
ufności)
Mężczyźni
41.3 (38.4, 44.3)
Niepalący
Obecnie palący tytoń
Liczba
w tysiącach
Odsetek
(95% przedział
ufności)
2,840.4 53.2
(48.4, 58.0)
Liczba
w tysiącach
Odsetek
(95% przedział
ufności)
1,411.1 33.8 (30.3, 37.5)
Liczba
w tysiącach
1,429.4
Wiek (w latach)
15-19
---
---
---
---
---
---
20-29
38.6 (33.1, 44.4)
679.8 45.9
(36.6, 55.4)
287.5 34.6 (28.2, 41.5)
392.2
30-39
40.2 (35.2, 45.4)
749.1 55.6
(47.5, 63.4)
410.9 30.1 (24.4, 36.5)
338.2
40-49
40.7 (35.1, 46.6)
700.4 52.9
(44.5, 61.2)
381.0
31.9 (24.9, 40.0)
319.4
50-59
46.4 (39.5, 53.4)
553.2 59.6
(48.2, 70.0)
289.2
37.3 (29.0, 46.4)
264.0
60+
44.9 (30.8, 59.9)
118.7
--- 44.7 (28.2, 62.5)
90.3
---
Miejsce zamieszkania
Wieś
46.3 (42.2, 50.4)
1,136.5 60.6
(54.6, 66.2)
562.1
37.6 (32.3, 43.2)
574.4
Miasto
38.6 (34.7, 42.6)
1,703.9 49.3
(42.8, 55.8)
849.0
31.7 (27.2, 36.6)
854.9
Do 50,000
38.9 (32.1, 46.2)
619.1 43.8
(32.5, 55.9)
257.3 36.1 (28.0, 45.1)
361.8
50,000 - 200,000
36.3 (28.8, 44.5)
306.7 43.9
(33.4, 55.0)
165.5 30.2 (21.0, 41.3)
141.1
Powyżej 200,000
39.2 (33.4, 45.3)
778.2 56.1
(46.2, 65.6)
426.2 28.8 (22.9, 35.4)
352.0
Podstawowe
53.8 (40.6, 66.4)
154.5 59.4
(42.7, 74.2)
71.6 49.7 (31.5, 68.0)
82.9
Zasadnicze zawodowe
52.2 (46.6, 57.8)
1,087.3 64.9
(57.2, 71.9)
666.3 39.9 (32.7, 47.5)
420.9
Średnie
38.7 (34.5, 43.2)
1,155.3 49.8
(42.9, 56.7)
522.2 32.8 (27.8, 38.1)
633.0
Wyższe
29.2 (23.9, 35.2)
441.3 33.2
(23.1, 45.1)
150.9
27.5 (21.3, 34.6)
290.3
Świadomy
38.6 (35.3, 42.0)
2,037.0 46.4
(40.9, 52.0)
792.7 34.9 (31.1, 38.9)
1,244.3
Nieświadomy
54.1 (45.9, 62.0)
431.8 67.0
(56.5, 76.1)
333.4 32.7 (22.6, 44.8)
98.3
Nie wie
46.3 (37.8, 55.0)
371.7 64.0
(52.2, 74.4)
285.0 24.3 (15.9, 35.2)
86.7
57.6 (51.5, 63.5)
1,019.3 60.7
(53.6, 67.3)
723.4
51.3 (40.3, 62.1)
295.9
Zakaz palenia z wyjątkami
40.7 (35.2, 46.5)
699.8 46.2
(37.8, 54.8)
325.2
37.0 (30.3, 44.2)
374.5
Całkowity zakaz palenia
30.6 (26.6, 34.9)
813.8 44.9
(35.6, 54.6)
227.2
27.2 (22.9, 32.0)
586.6
Brak zasad
42.1 (33.3, 51.4)
303.5 53.5
(37.6, 68.6)
131.2 36.3 (26.2, 47.7)
172.3
Wykształcenie
Świadomość szkodliwości
biernego palenia2
Zasady dotyczące palenia
w domu3
Palenie dozwolone
1
Dotyczy ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS. Analiza przeprowadzona wśród respondentów pracujących poza domem,
w pomieszczeniach zamkniętych, bądź zarówno w pomieszczeniach zamkniętych jak i na powietrzu.
2 Oparte na pytaniu E17.
3 Oparte na pytaniu E01.
--- Oznacza wartość opartą na mniej niż 25-u nieważonych przypadkach, która została pominięta w analizie.
112
Tabela 6.2C: Odsetek i liczba kobiet w wieku 15 i więcej lat pracujących w pomieszczeniach zamkniętych oraz
narażonych na dym tytoniowy w miejscu pracy, według postawy wobec palenia, wybranych cech demograficznych,
świadomości szkodliwości biernego palenia oraz zasad dotyczących palenia w domu respondenta – GATS Polska,
2009-2010.
Narażenie na dym tytoniowy w miejscu pracy1
Cechy
demograficzne
Ogółem
Odsetek
(95% przedział
ufności)
Kobiety
24.9 (22.0, 28.1)
Niepalący
Obecnie palący tytoń
Liczba
w tysiącach
Odsetek
(95% przedział
ufności)
1,504.3 36.3
(30.9, 42.1)
Liczba
w tysiącach
Odsetek
(95% przedział
ufności)
706.4 19.5 (16.8, 22.5)
Liczba
w tysiącach
798.0
Wiek (w latach)
15-19
---
---
---
---
---
---
20-29
19.7 (15.0, 25.4)
267.5 33.8
(23.0, 46.7)
134.6 13.8 (9.5, 19.7)
132.9
30-39
29.0 (24.1, 34.4)
502.1 43.4
(33.1, 54.4)
196.5 23.9 (18.9, 29.6)
305.7
40-49
22.3 (17.4, 28.0)
360.2 33.5
(24.8, 43.6)
191.7
16.1 (11.6, 22.0)
168.5
50-59
27.3 (21.6, 33.9)
311.5 34.4
(24.7, 45.5)
158.0 22.5 (16.0, 30.6)
153.5
60+
---
---
---
---
---
---
Miejsce zamieszkania
Wieś
25.5 (21.6, 29.9)
433.7 34.3
(26.2, 43.4)
134.3 22.9 (18.6, 27.8)
299.4
Miasto
24.7 (21.0, 28.8)
1,070.7 36.8
(30.4, 43.7)
572.1
17.9 (14.6, 21.8)
498.6
Do 50,000
20.1 (14.3, 27.5)
285.2 31.6
(20.3, 45.6)
158.8 13.8 (9.1, 20.3)
126.4
50,000 - 200,000
21.9 (15.4, 30.1)
260.4 32.3
(21.5, 45.4)
130.3 16.5 (10.9, 24.2)
130.1
Powyżej 200,000
30.3 (24.2, 37.3)
525.1 43.6
(33.4, 54.4)
283.0 22.4 (16.7, 29.3)
242.1
Podstawowe
30.2 (18.0, 46.1)
65.7 31.9
(14.9, 55.5)
Zasadnicze zawodowe
35.5 (28.4, 43.3)
337.5 36.8
(26.2, 48.9)
145.2 34.6 (25.9, 44.4)
192.4
Średnie
24.4 (20.5, 28.7)
718.0 35.4
(27.9, 43.6)
345.4 18.9 (15.3, 23.1)
372.6
Wyższe
19.8 (15.8, 24.5)
378.0 38.3
(27.9, 49.9)
171.2
14.1 (10.5, 18.8)
206.8
Świadomy
23.7 (20.7, 27.0)
1,235.4 36.1
(29.8, 42.9)
507.4
19.1 (16.3, 22.3)
728.0
Nieświadomy
34.6 (26.2, 44.0)
137.6 36.4
(26.2, 48.0)
97.1 30.9 (18.0, 47.8)
40.5
Nie wie
30.3 (21.1, 41.4)
131.4 37.3
(25.3, 51.2)
101.8 18.4 (9.2, 33.3)
29.6
Palenie dozwolone
33.6 (27.3, 40.7)
451.6 39.4
(31.3, 48.1)
368.1 20.5 (13.2, 30.4)
83.5
Zakaz palenia z wyjątkami
25.0 (20.3, 30.4)
446.7 33.3
(24.7, 43.2)
189.5
21.1 (16.0, 27.3)
257.2
Całkowity zakaz palenia
18.6 (15.3, 22.5)
432.0 18.7
(10.1, 31.9)
45.3 18.6 (15.2, 22.6)
386.7
Brak zasad
29.7 (22.5, 38.2)
174.0 52.0
(36.4, 67.2)
103.5 18.3 (11.7, 27.5)
70.5
Wykształcenie
39.6
---
---
Świadomość szkodliwości
biernego palenia2
Zasady dotyczące palenia
w domu3
1
Dotyczy ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS. Analiza przeprowadzona wśród respondentów pracujących poza domem,
w pomieszczeniach zamkniętych, bądź zarówno w pomieszczeniach zamkniętych jak i na powietrzu.
2 Oparte na pytaniu E17.
3 Oparte na pytaniu E01.
--- Oznacza wartość opartą na mniej niż 25-u nieważonych przypadkach, która została pominięta w analizie.
113
Tabela 6.3: Rozkład procentowy osób dorosłych w wieku 15 i więcej lat według zasad dotyczących palenia w domu
i pomieszczeniach zamkniętych w miejscu pracy respondenta oraz postawy wobec palenia – GATS Polska, 2009-2010.
Ogółem
Obecnie palący tytoń
Niepalący
Odsetek (95% przedział ufności)
Zasady dotyczące palenia
w miejscu pracy2
Palenie dozwolone wszędzie
6.0
(5.2, 7.0)
9.1
(7.4, 11.1)
4.3
(3.4, 5.4)
Palenie dozwolone w niektórych
pomieszczeniach zamkniętych
43.2
(40.9, 45.6)
48.0
(44.4, 51.6)
40.5
(37.8, 43.2)
46.3
(43.9, 48.7)
38.2
(34.6, 41.9)
51.0
(48.3, 53.7)
Palenie zabronione we wszystkich
pomieszczeniach zamkniętych
Nie ma zasad
4.4
(3.7, 5.3)
4.7
100
Ogółem
Ogółem
(3.5, 6.4)
4.3
100
100
Obecnie palący tytoń
(3.4, 5.3)
Niepalący
Odsetek (95% przedział ufności)
Zasady dotyczące palenia w domu3
Palenie dozwolone
24.3
(22.9, 25.8)
46.6
(43.7, 49.4)
14.6
(13.4, 15.9)
Zakaz palenia z wyjątkami
25.9
(24.5, 27.4)
26.4
(24.1, 28.8)
25.7
(24.0, 27.5)
Całkowity zakaz palenia
37.6
(36.0, 39.2)
16.1
(14.3, 18.1)
47.0
(45.0, 48.9)
Brak zasad
12.2
(11.1, 13.3)
10.9
(9.4, 12.7)
12.7
(11.5, 14.0)
Ogółem
1
100
100
Dotyczy respondentów pracujących w miejscach, gdzie są pomieszczenia zamknięte (poza domem).
Oparte na pytaniu E07.
3 Oparte na pytaniu E01.
2
114
100
115
1
6.5
5.1
4.9
4.3
4.1
(6.9, 13.1)
(8.4, 13.6)
(7.8, 12.7)
(6.2, 12.2)
(5.8, 11.3)
9.5
10.7
10.0
8.8
8.1
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
5.2
3.9
5.5
6.7
(8.0, 11.9)
(7.1, 13.1)
(4.7, 10.4)
(8.7, 16.3)
9.8
9.7
7.0
12.0
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
3.3
4.0
5.1
5.6
(7.4, 14.6)
(5.9, 10.0)
(8.6, 12.6)
(9.0, 14.9)
7.7
10.5
11.6
Średnie
Wyższe
(3.6, 8.4)
(3.8, 6.9)
(2.7, 6.0)
(1.9, 5.6)
(4.7, 9.4)
(3.7, 8.2)
(2.5, 6.2)
(4.1, 6.6)
(2.5, 4.6)
(2.8, 6.0)
(2.3, 7.6)
(3.1, 7.6)
(3.6, 7.2)
(4.4, 9.6)
(3.7, 6.2)
(3.3, 5.7)
(3.8, 5.5)
(43.7, 55.1)
(51.3, 59.3)
(49.6, 58.6)
49.4
55.4
54.2
(49.7, 62.5)
56.2
(44.4, 62.6)
(54.3, 66.8)
60.7
53.6
(46.6, 58.3)
(36.3, 55.5)
45.7
52.5
(44.6, 58.3)
51.5
(52.4, 59.6)
(43.5, 55.0)
49.2
56.0
(50.3, 59.5)
55.0
(44.9, 53.1)
(52.1, 61.1)
56.7
49.0
(48.5, 65.8)
(50.1, 58.4)
54.3
57.4
(49.9, 57.0)
(51.1, 56.7)
53.4
53.9
89.1
90.2
85.7
89.7
93.5
90.3
89.0
91.2
84.7
65.4
75.8
74.5
88.7
93.6
95.8
89.4
89.1
89.2
(84.9, 92.2)
(87.6, 92.3)
(79.8, 90.1)
(83.9, 93.6)
(90.3, 95.8)
(85.2, 93.7)
(84.4, 92.4)
(89.0, 93.0)
(81.3, 87.7)
(48.0, 79.4)
(65.4, 83.8)
(66.1, 81.4)
(85.2, 91.5)
(91.0, 95.5)
(92.2, 97.8)
(86.4, 91.8)
(86.5, 91.1)
(87.3, 90.8)
Bary/puby/kluby
nocne, dyskoteki,
Restauracja/
kluby muzyczne
kawiarnia/bistro
Odsetek (95% przedział ufności)
Wśród respondentów, którzy przebywali w wymienionych miejscach w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS.
Zasadnicze zawodowe
Podstawowe
10.4
Wykształcenie
3.4
(8.9, 12.2)
10.4
Wieś
Miejsce zamieszkania
0.0
(11.8, 28.6)
4.8
(7.6, 11.5)
9.3
18.8
4.3
4.6
(9.1, 12.7)
(8.8, 11.4)
Placówki opieki
zdrowotnej
10.7
10.0
Budynki urzędów
państwowych
15-19
Wiek (w latach)
Kobiety
Mężczyźni
Płeć
Ogółem
Cechy
demograficzne
30.5
25.1
20.3
(5.2, 8.7)
(7.9, 11.6)
(6.7, 12.7)
6.8
9.6
9.3
25.2
(6.2, 11.8)
8.6
19.2
25.2
(4.4, 8.9)
6.3
(4.8, 10.0)
24.3
(6.7, 11.7)
8.9
6.9
24.8
10.9
(3.2, 6.4)
4.5
(6.6, 9.8)
23.1
(6.1, 11.1)
8.2
8.0
27.0
(6.9, 13.0)
9.5
24.2
27.2
(6.6, 13.5)
9.5
(7.3, 11.3)
32.9
(7.3, 12.1)
9.4
9.1
23.9
(6.6, 14.2)
20.0
(5.3, 8.2)
6.6
9.7
29.4
24.6
(9.0, 12.7)
(7.2, 9.7)
(17.5, 23.4)
(23.0, 27.3)
(27.6, 33.4)
(16.4, 22.3)
(22.1, 28.5)
(21.3, 29.6)
(21.3, 27.6)
(22.9, 26.9)
(22.3, 26.2)
(9.0, 13.1)
(20.0, 26.5)
(24.1, 30.0)
(24.5, 30.1)
(29.6, 36.4)
(19.4, 29.2)
(18.2, 21.8)
(27.4, 31.5)
(23.2, 26.0)
Prywatne
samochody
10.7
8.4
Publiczne środki
transportu
Odsetek osób narażonych na dym tytoniowy1 w następujących miejscach:
Tabela 6.4A: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat, które przebywały w różnych miejscach publicznych w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS
i były narażone na wdychanie dymu tytoniowego w tych miejscach, według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
116
6.9
5.8
4.6
5.8
(9.5, 18.8)
(6.8, 14.6)
(4.7, 14.6)
(1.1, 11.6)
10.8
13.5
10.1
8.4
3.6
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
6.0
6.4
3.6
7.4
(6.4, 12.1)
(4.9, 15.9)
(3.4, 10.3)
(6.7, 17.2)
8.8
9.0
6.0
10.9
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
4.4
5.8
8.8
(6.4, 13.7)
(7.8, 15.5)
(7.1, 21.2)
9.4
11.1
12.5
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
(4.3, 17.2)
(3.8, 8.8)
(2.5, 7.8)
(1.7, 11.3)
(4.3, 12.6)
(1.6, 8.3)
(3.7, 11.1)
(4.2, 8.4)
(3.1, 8.1)
(2.7, 12.1)
(2.2, 9.4)
(3.3, 9.7)
(3.9, 11.9)
(3.1, 14.0)
(3.9, 9.0)
(3.5, 8.0)
(4.2, 7.5)
(43.7, 61.6)
(57.2, 69.8)
(57.0, 73.0)
52.7
63.8
65.4
(51.5, 70.1)
61.2
(35.1, 68.5)
(58.0, 74.2)
66.6
52.0
(55.0, 73.9)
(44.7, 81.5)
65.4
65.0
(39.3, 61.3)
50.3
(58.6, 68.9)
(51.6, 69.0)
60.7
63.9
(54.9, 70.5)
63.0
(45.1, 59.4)
(56.9, 72.0)
64.8
52.3
(33.9, 74.4)
(53.9, 67.6)
60.9
55.0
(55.0, 65.7)
(56.3, 64.9)
60.5
60.7
92.6
92.0
90.8
92.1
94.1
94.9
95.7
94.8
83.7
---
83.5
81.9
91.7
97.1
95.7
89.3
93.0
91.8
(85.6, 96.4)
(88.0, 94.7)
(85.4, 94.3)
(79.4, 97.2)
(89.6, 96.7)
(89.3, 97.7)
(89.6, 98.3)
(92.2, 96.6)
(77.4, 88.5)
(71.3, 91.1)
(72.3, 88.7)
(86.4, 95.0)
(94.4, 98.5)
(86.9, 98.7)
(84.0, 92.9)
(90.2, 95.1)
(89.4, 93.7)
Restauracja/
kawiarnia/bistro
Odsetek (95% przedział ufności)
1 Wśród respondentów, którzy przebywali w wymienionych miejscach w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS.
--- Oznacza wartość opartą na mniej niż 25-u nieważonych przypadkach, która została pominięta w analizie.
4.4
(3.2, 12.2)
6.4
Podstawowe
Wykształcenie
5.1
(9.8, 17.6)
13.3
Wieś
Miejsce zamieszkania
6.7
(6.3, 18.0)
---
15-19
0.0
6.0
(7.9, 15.6)
11.2
Kobiety
Wiek (w latach)
5.3
5.7
(6.9, 12.9)
(8.2, 12.8)
Placówki opieki
zdrowotnej
9.5
10.3
Budynki urzędów
państwowych
Mężczyźni
Płeć
Obecnie palący
Cechy
demograficzne
Bary/puby/kluby
nocne, dyskoteki,
kluby muzyczne
52.4
52.2
52.5
(4.9, 10.0)
(9.0, 15.8)
(7.3, 24.1)
7.0
12.0
13.7
49.3
(7.2, 17.8)
11.5
41.1
53.5
(3.7, 11.8)
6.7
(8.3, 20.8)
52.1
(8.5, 18.7)
12.8
13.3
51.5
31.8
(3.0, 12.0)
6.1
(7.9, 13.8)
44.4
(7.6, 16.2)
11.2
10.5
52.6
(8.1, 18.8)
12.5
50.2
56.3
(6.6, 17.1)
10.8
(8.0, 14.5)
60.1
(5.7, 13.5)
8.9
10.8
44.6
(7.0, 30.4)
44.3
(5.6, 11.4)
8.0
15.4
55.7
51.0
(10.3, 16.5)
(8.5, 13.1)
(45.8, 59.0)
(47.9, 56.4)
(47.6, 57.2)
(33.2, 49.6)
(43.4, 55.3)
(46.1, 60.8)
(46.0, 58.0)
(47.7, 55.2)
(46.4, 54.1)
(25.2, 39.2)
(38.2, 50.8)
(47.4, 57.8)
(51.0, 61.5)
(54.1, 65.9)
(29.6, 60.5)
(40.1, 48.5)
(52.3, 59.0)
(48.3, 53.8)
Prywatne
samochody
13.1
10.6
Publiczne środki
transportu
Odsetek osób narażonych na dym tytoniowy1 w następujących miejscach:
Tabela 6.4B: Odsetek osób obecnie palących w wieku 15 i więcej lat, które przebywały w różnych miejscach publicznych w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS i były narażone na wdychanie dymu tytoniowego w tych miejscach, według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
117
1
4.4
(6.8, 10.9)
8.6
Kobiety
6.4
4.4
4.4
4.1
3.8
(5.9, 13.4)
(6.6, 12.7)
(7.3, 13.3)
(6.1, 13.1)
(6.3, 12.7)
9.0
9.2
9.9
9.0
9.0
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
5.0
3.2
6.3
6.4
(8.2, 12.7)
(7.0, 13.9)
(4.8, 11.7)
(8.9, 17.6)
10.3
9.9
7.6
12.6
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
3.8
4.9
4.7
(4.5, 9.0)
(8.1, 12.7)
(8.4, 14.9)
6.4
10.2
11.3
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
(2.8, 7.8)
(3.5, 6.8)
(2.3, 6.3)
(1.5, 5.8)
(4.2, 9.5)
(4.0, 9.8)
(1.9, 5.3)
(3.8, 6.5)
(2.0, 4.2)
(2.5, 5.9)
(2.1, 7.7)
(2.4, 8.0)
(2.8, 7.0)
(4.0, 10.0)
(3.3, 5.9)
(2.8, 5.5)
(3.4, 5.3)
(39.1, 54.4)
(47.2, 56.3)
(45.4, 55.3)
46.7
51.7
50.3
(46.9, 60.8)
53.9
(43.8, 64.0)
(49.6, 64.5)
57.2
54.1
(41.3, 54.1)
(30.5, 51.6)
40.6
47.7
(43.8, 60.5)
52.2
(48.3, 56.4)
(36.2, 50.5)
43.2
52.4
(45.7, 56.5)
51.1
(42.9, 52.6)
(47.6, 58.4)
53.1
47.7
(48.4, 66.7)
(47.4, 56.4)
51.9
57.8
(45.3, 54.2)
(47.7, 54.1)
49.7
50.9
87.4
89.2
79.3
88.6
93.2
86.2
85.1
88.9
85.2
61.6
66.6
67.1
86.7
91.7
95.8
89.4
86.3
87.6
(82.1, 91.3)
(85.8, 91.9)
(68.3, 87.2)
(81.2, 93.3)
(88.2, 96.2)
(77.3, 91.9)
(78.1, 90.2)
(85.3, 91.6)
(81.2, 88.5)
(39.7, 79.6)
(51.0, 79.3)
(54.1, 77.9)
(82.0, 90.3)
(87.9, 94.4)
(91.4, 98.1)
(85.6, 92.3)
(82.5, 89.3)
(85.0, 89.8)
Bary/puby/kluby
nocne, dyskoteki,
Restauracja/
kluby muzyczne
kawiarnia/bistro
Odsetek (95% przedział ufności)
Wśród respondentów, którzy przebywali w wymienionych miejscach w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS.
3.0
(8.1, 17.6)
12.1
Podstawowe
Wykształcenie
2.9
(7.6, 11.4)
9.4
Wieś
Miejsce zamieszkania
0.0
(12.8, 29.9)
20.0
15-19
Wiek (w latach)
3.9
4.2
(9.4, 13.8)
(8.5, 11.5)
11.4
9.9
Placówki opieki
zdrowotnej
Mężczyźni
Płeć
Obecnie niepalący
Cechy
demograficzne
Budynki urzędów
państwowych
15.0
13.6
9.4
(4.6, 9.3)
(6.8, 10.8)
(5.5, 11.4)
6.5
8.6
8.0
12.8
(5.0, 10.1)
7.1
12.9
9.6
(4.1, 8.8)
6.0
(3.1, 8.8)
13.2
(4.9, 10.5)
7.2
5.3
12.2
6.9
(2.8, 6.2)
4.2
(5.5, 8.6)
9.7
(3.6, 9.1)
5.7
6.9
10.4
(4.6, 11.5)
7.4
14.0
12.0
(5.8, 13.3)
8.8
(6.4, 11.0)
20.7
(7.0, 13.1)
9.7
8.4
19.6
(5.6, 13.7)
12.1
(4.7, 7.8)
6.1
8.8
14.0
12.9
(7.4, 11.8)
(6.2, 8.8)
(7.3, 12.0)
(11.6, 15.9)
(12.5, 17.9)
(10.3, 16.0)
(9.8, 16.5)
(7.3, 12.7)
(10.4, 16.5)
(10.5, 14.2)
(12.3, 15.9)
(5.3, 9.0)
(7.4, 12.7)
(8.1, 13.3)
(9.7, 14.7)
(17.3, 24.7)
(15.0, 25.2)
(10.5, 13.9)
(12.0, 16.3)
(11.7, 14.3)
Prywatne
samochody
9.3
7.4
Publiczne środki
transportu
Odsetek osób narażonych na dym tytoniowy1 w następujących miejscach:
Tabela 6.4C: Odsetek osób obecnie niepalących w wieku 15 i więcej lat, które przebywały w różnych miejscach publicznych w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS i były narażone na wdychanie dymu tytoniowego w tych miejscach, według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 6.5: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie GATS
unikały miejsc publicznych z powodu dymu tytoniowego, według typu unikanych miejsc oraz postawy wobec palenia –
GATS Polska, 2009-2010.
Ogółem
Obecnie palący1
Obecnie niepalący2
Odsetek (95% przedział ufności)
Osoby unikające miejsc publicznych
ze względu na dym tytoniowy3
10.5
(9.7, 11.4)
44.3
(39.9, 48.9)
(3.5, 5.6)
13.2
(12.1, 14.4)
38.6
(27.1, 51.5)
45.2
(40.6, 49.9)
4.4
Unikane miejsca4
Prywatny dom, mieszkanie
Urząd państwowy
3.8
(1.9, 7.6)
6.4
(1.5, 23.5)
3.4
(1.5, 7.6)
Placówka opieki zdrowotnej
3.2
(1.5, 6.6)
11.7
(4.1, 29.1)
2.0
(0.7, 5.5)
Szkoła lub inna placówka edukacyjna
4.4
(2.6, 7.5)
8.6
(2.8, 23.5)
3.8
(2.1, 7.0)
17.0
(9.0, 29.7)
14.1
Placówka kulturalna
14.4
(11.6, 17.8)
(11.1, 17.6)
3.5
(1.8, 6.7)
5.5
(1.1, 24.4)
3.2
(1.6, 6.4)
Restauracja
11.0
(8.2, 14.5)
8.0
(3.8, 16.0)
11.4
(8.4, 15.3)
Kawiarnia, bistro, herbaciarnia
10.2
(7.6, 13.4)
8.8
(4.2, 17.5)
10.4
(7.6, 13.9)
Bar, pub, klub nocny
21.1
(17.6, 25.1)
21.9
(13.4, 33.8)
21.0
(17.2, 25.3)
Dyskoteka lub klub muzyczny
7.1
(4.9, 10.3)
6.7
7.2
(4.8, 10.5)
Publiczny lub prywatny środek transportu
2.3
(0.9, 5.7)
0.0
2.6
(1.0, 6.5)
Inne miejsce
4.8
(3.4, 6.8)
4.6
4.9
(3.4, 7.0)
Obiekt sportowy
1
(2.1, 19.3)
(1.9, 10.9)
Dotyczy osób palących codziennie oraz osób palących okazjonalnie (rzadziej niż codziennie).
Dotyczy byłych palaczy oraz osób nigdy niepalących.
3 W ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie GATS.
4 Wśród respondentów, którzy w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie GATS unikali miejsc publicznych ze względu na dym
tytoniowy. Lista przedstawia odsetek respondentów unikających poszczególnych miejsc z owodu palenia.
2
118
119
(7.6, 10.4)
(7.7, 11.7)
(6.3, 10.2)
(9.6, 36.0)
(8.7, 15.3)
(4.4, 8.9)
(5.6, 11.8)
(5.1, 10.4)
(5.3, 15.2)
(7.9, 12.4)
(6.8, 10.4)
(4.9, 10.5)
(4.7, 10.7)
(7.5, 14.4)
(9.3, 19.0)
(7.5, 12.9)
(6.1, 10.3)
(1.6, 8.7)
8.9
9.5
8.1
19.6
11.6
6.2
8.2
7.3
9.1
9.9
8.4
7.2
7.1
10.4
13.4
9.9
7.9
3.8
(16.5, 20.4)
(15.0, 20.1)
(16.9, 23.1)
(21.3, 50.3)
(20.5, 30.3)
(18.3, 27.4)
(13.6, 21.2)
(10.2, 17.1)
(2.5, 8.4)
(14.6, 20.2)
(16.6, 21.8)
(15.1, 24.4)
(10.4, 19.4)
(18.0, 26.8)
(7.3, 15.1)
(12.9, 19.0)
(18.8, 25.5)
(17.8, 29.1)
17.4
19.8
34.3
25.1
22.6
17.1
13.3
4.6
17.2
19.0
19.3
14.3
22.0
10.6
15.7
22.0
23.0
14.7
10.3
4.9
3.0
10.4
7.5
7.8
8.7
6.8
3.4
3.6
8.0
10.4
13.4
5.1
6.0
9.5
8.0
(10.7, 19.7)
(8.3, 12.7)
(3.3, 7.2)
(1.2, 7.0)
(7.8, 13.7)
(5.1, 10.8)
(5.4, 11.3)
(7.2, 10.5)
(5.3, 8.7)
(1.5, 7.2)
(2.1, 6.2)
(5.6, 11.3)
(7.7, 14.1)
(10.4, 17.2)
(1.4, 16.9)
(4.7, 7.6)
(7.8, 11.5)
(6.9, 9.4)
(6.1, 8.9)
(6.6, 10.8)
(4.3, 7.8)
(3.4, 31.9)
(3.8, 9.8)
(6.0, 12.5)
(6.7, 12.0)
(3.7, 9.6)
(2.8, 8.3)
(6.3, 11.2)
(5.3, 8.7)
(4.5, 10.8)
(6.0, 14.7)
(3.2, 6.7)
(2.5, 11.7)
(7.7, 12.8)
(4.7, 8.7)
(3.0, 10.2)
7.3
8.5
5.8
11.4
6.2
8.7
9.0
6.0
4.8
8.4
6.8
7.0
9.5
4.7
5.5
10.0
6.4
5.6
Odsetek (95% przedział ufności)
18.4
L&M
Marka papierosów zakupionych przez respondenta ostatnim razem
Red & White
Viceroy
Marlboro
7.2
7.7
7.3
4.7
4.4
10.6
8.8
7.6
6.3
5.9
10.3
8.5
5.3
6.0
1.8
9.8
5.3
7.2
(4.4, 11.6)
(5.9, 10.1)
(5.1, 10.3)
(2.4, 8.9)
(2.8, 6.9)
(6.6, 16.6)
(5.4, 14.2)
(5.7, 10.1)
(4.9, 8.2)
(3.2, 10.5)
(6.9, 15.0)
(6.0, 11.9)
(3.5, 7.8)
(3.6, 10.0)
(0.3, 11.4)
(7.5, 12.8)
(3.9, 7.1)
(5.8, 8.9)
LD
Uwaga: Zestawienie dotyczy osób palących papierosy produkowane fabrycznie codziennie i okazjonalnie (rzadziej niż codziennie). Tabela przedstawia
pięć marek, które najczęściej pojawiały się w deklaracjach respondentów dotyczących marki papierosów zakupionych ostatnio na własny użytek.
Ogółem
Płeć
Mężczyźni
Kobiety
Wiek (w latach)
15-19
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
Miejsce zamieszkania
Wieś
Miasto
Do 50,000
50,000 - 200,000
Powyżej 200,000
Wykształcenie
Podstawowe
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
Cechy
demograficzne
Tabela 7.1: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat palących obecnie papierosy produkowane fabrycznie według marki papierosów zakupionych
ostatnim razem przez respondenta na własny użytek oraz wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
120
100
(5.9, 8.6)
(38.3, 43.5)
40.9
7.1
(49.3, 54.8)
52.0
Ogółem
(48.8, 55.8)
(37.4, 44.2)
(5.5, 8.8)
40.7
7.0
100
Kobiety
7.3
41.0
51.7
100
(5.4, 9.7)
(37.3, 44.8)
(47.7, 55.6)
100
(5.4, 9.7)
(25.4, 33.4)
29.3
7.2
(59.2, 67.6)
63.5
Odsetek (95% przedział ufności)
52.3
Mężczyźni
7.0
47.0
46.0
100
(5.5, 9.0)
(43.6, 50.3)
(42.5, 49.5)
Miejsce zamieszkania
Wieś
Miasto
2
Sklep z wyrobami tytoniowymi, supermarket, sklep osiedlowy.
Sklep wolnocłowy, zakup dokonany za granicą, zakup dokonany przez internet, zakup w barze/restauracji, zakup papierosów od innej osoby oraz wszelkie inne
miejsca zakupu wymienione przez respondenta.
1
Sklep1
Kiosk
Inne2
Ogółem
Miejsce zakupu
Płeć
Tabela 7.2: Rozkład procentowy osób w wieku 15 i więcej lat obecnie palących papierosy produkowane fabrycznie według miejsca ostatniego
zakupu papierosów na własny użytek, płci oraz miejsca zamieszkania – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 7.3: Średnia kwota wydana na papierosy oraz odsetek respondentów kupujących najtańsze papierosy wśród osób
w wieku 15 i więcej lat palących papierosy produkowane fabrycznie, według wybranych cech demograficznych – GATS
Polska, 2009-2010.
Cechy
demograficzne
Średnia kwota wydana
na 20 sztuk papierosów
produkowanych
fabrycznie1,2 (PLN)
Obecnie palący, którzy
Średnie miesięczne
wydają 6.20 PLN lub mniej
wydatki na papierosy
na 20 sztuk papierosów
produkowane
produkowanych fabrycznie1,4
fabrycznie1,3 (PLN)
Odsetek (95% przedział ufności)
9.12
(8.5, 9.8)
208.52
(192.9, 224.1)
7.9
(6.3, 9.9)
Mężczyźni
8.64
(8.2, 9.1)
211.73
(199.6, 223.9)
7.9
(5.9, 10.5)
Kobiety
9.92
(8.4, 11.5)
203.95
(170.8, 237.1)
7.9
(5.9, 10.6)
15-19
8.41
(7.9, 8.9)
124.51
(93.4, 155.6)
6.5
(0.9, 33.6)
20-29
11.05
(8.2, 13.9)
202.95
(148.5, 257.4)
5.7
(3.6, 9.0)
30-39
9.00
(8.4, 9.6)
216.70
(198.2, 235.2)
4.6
(3.0, 6.9)
40-49
8.91
(7.8, 10.0)
224.36
(194.9, 253.9)
8.8
(6.3, 12.2)
50-59
8.83
(7.8, 9.8)
226.91
(198.5, 255.3)
8.4
(5.6, 12.4)
60+
7.52
(7.0, 8.0)
167.97
(150.3, 185.7)
16.4
(10.3, 25.1)
Wieś
9.70
(8.1, 11.3)
217.68
(181.4, 254.0)
8.6
(6.3, 11.6)
Miasto
8.82
(8.3, 9.3)
203.68
(189.5, 217.8)
7.5
(5.6, 10.2)
Do 50,000
8.59
(7.8, 9.4)
197.13
(174.0, 220.3)
9.3
(5.3, 15.8)
50,000 - 200,000
8.53
(8.0, 9.1)
209.79
(194.3, 225.2)
6.2
(3.3, 11.4)
Powyżej 200,000
9.26
(8.1, 10.4)
205.58
(176.8, 234.3)
6.8
(4.6, 9.9)
Podstawowe
8.17
(7.5, 8.9)
184.77
(164.6, 204.9)
15.5
Zasadnicze zawodowe
8.77
(8.1, 9.4)
218.39
(200.2, 236.6)
7.5
(5.4, 10.4)
Średnie
9.41
(8.1, 10.7)
206.66
(176.1, 237.3)
6.1
(4.2, 8.6)
Wyższe
10.40
(7.9, 12.9)
210.76
(156.8, 264.8)
7.1
(4.3, 11.5)
Ogółem
Płeć
Wiek (w latach)
Miejsce zamieszkania
Wykształcenie
(10.7, 21.8)
1
Dane dotyczą ostatniego dokonanego przez respondenta zakupu papierosów produkowanych fabrycznie.
Obliczona kwota wydana na jednego papierosa pomnożona przez 20 (liczba papierosów w standardowej paczce) .
3 Średnia kwota wydana na jednego papierosa pomnożona przez średnią liczbę miesięcznie wypalanych papierosów.
4 Obecnie palący kupujący najtańsze papierosy. W roku 2009 cena najtańszej paczki papierosów, spośród marek mających przynajmniej 1%
udziału w rynku, wynosiła 6,20 PLN
2
121
Tabela 7.4: Odsetek osób w wieku 18 i więcej lat obecnie palących papierosy produkowane farycznie, które
kupują papierosy pochodzące z nielegalnego źródła,
według zamieszkiwanego regionu oraz poziomu wykształcenia – GATS Polska, 2009-2010.
Cechy
demograficzne
Obecni palacze
kupujący papierosy
pochodzące
z nielegalnego źródła1
Odsetek (95% przedział ufności)
Ogółem
8.5
(7.0, 10.3)
Centralny
7.8
(5.6, 10.7)
Południowy
4.3
(2.6, 6.8)
Wschodni
15.5
(10.2, 22.8)
Północno-zachodni
10.2
(5.5, 18.1)
4.6
(2.0, 10.1)
13.0
(9.0, 18.3)
17.2
(12.0, 23.9)
Zasadnicze zawodowe
9.2
(6.5, 12.9)
Średnie
7.4
(5.5, 9.9)
Wyższe
2.2
(0.9, 5.1)
Region
Południowo-zachodni
Północny
Wykształcenie
Podstawowe
1 Oparte na dokonanych przez ankietera oględzinach paczki
papierosów pokazanej przez respondenta. Paczka papierosów
pochodzących z nielegalnego źródła była definiowana jako:
1) taka, na której znajdują się ostrzeżenia zdrowotne w języku
obcym, obrazkowe ostrzeżenia zdrowotne lub, na której brak
jest jakichkolwiek ostrzeżeń zdrowotnych; lub 2) paczka
z zagraniczną banderolą, banderolą zniszczoną lub paczka bez
banderoli.
122
123
26.9
(59.8, 63.7)
(57.4, 61.3)
61.8
59.3
W telewizji lub radiu
W telewizji
(24.5, 29.4)
(21.3, 26.1)
(15.1, 19.1)
(25.0, 30.6)
26.9
23.6
17.0
27.7
W radiu
Na billboardach
W internecie
W materiałach oświatowo-zdrowotnych
(26.6, 30.1)
(23.5, 27.1)
(19.2, 22.4)
(28.4, 32.4)
28.3
25.3
20.8
30.3
W radiu
Na billboardach
W internecie
W materiałach oświatowo-zdrowotnych
73.7
(71.7, 75.7)
74.2
6.5
29.1
23.8
26.5
27.6
57.5
60.7
39.3
68.9
7.3
26.2
17.4
23.0
25.8
53.3
56.3
34.6
72.2
21.5
Obejmuje osoby palące tytoń codziennie i okazjonalnie (rzadziej niż codziennie).
2 Obejmuje osoby palące w przeszłości oraz nigdy niepalących.
1
Jakiekolwiek media
(5.2, 6.9)
(57.8, 61.8)
59.8
W telewizji
6.0
(60.4, 64.4)
62.4
W telewizji lub radiu
Inne media
(37.9, 41.7)
(68.6, 74.7)
39.8
71.8
W gazetach lub czasopismach
Niepalący2
Jakiekolwiek media
(6.1, 8.9)
(55.1, 61.2)
58.2
W telewizji
7.4
(57.3, 63.4)
W telewizji lub radiu
Inne media
(34.5, 40.2)
37.3
60.4
W gazetach lub czasopismach
Obecnie palący tytoń1
(71.1, 75.1)
6.8
(5.7, 7.3)
6.4
73.1
(27.7, 31.5)
W materiałach oświatowo-zdrowotnych
Inne media
(18.3, 21.0)
19.6
29.6
W internecie
Jakiekolwiek media
28.0
(23.2, 26.4)
25.2
(26.3, 29.5)
27.9
24.8
W radiu
Na billboardach
59.1
56.0
(37.2, 40.8)
37.6
Płeć
(71.5, 76.7)
(5.3, 8.0)
(26.5, 31.8)
(21.5, 26.3)
(23.8, 29.2)
(25.3, 29.9)
(54.8, 60.2)
(58.1, 63.3)
(36.7, 42.0)
(64.9, 72.7)
(5.7, 9.4)
(23.0, 29.7)
(14.9, 20.2)
(20.2, 26.2)
(22.8, 29.0)
(49.5, 57.0)
(52.5, 60.1)
(30.9, 38.4)
(69.7, 74.7)
(5.8, 8.1)
(25.7, 30.5)
(19.6, 23.5)
(23.1, 27.5)
(24.9, 29.0)
(53.5, 58.4)
(56.7, 61.5)
(35.2, 40.0)
Mężczyźni
39.0
Ogółem
W gazetach lub czasopismach
Ogółem
Media
(59.7, 65.1)
(26.5, 31.0)
(22.4, 26.5)
(16.3, 19.8)
(28.5, 33.5)
62.4
28.7
24.4
18.0
30.9
(60.7, 69.0)
(24.7, 32.3)
(21.0, 28.1)
(13.5, 19.9)
(26.0, 34.0)
65.0
28.3
24.4
16.5
29.8
(58.7, 64.4)
(26.5, 31.3)
(22.2, 26.7)
(16.6, 20.5)
(28.7, 34.0)
(4.8, 6.8)
61.6
28.9
24.4
18.5
31.3
5.7
(70.6, 76.0)
(60.8, 66.5)
63.7
73.4
(37.5, 42.8)
(71.9, 79.3)
40.1
75.8
(5.5, 9.8)
(61.9, 70.0)
7.4
(37.0, 45.2)
41.0
(71.3, 76.4)
66.1
74.0
(5.2, 7.1)
(61.5, 66.9)
64.3
6.1
(37.9, 42.8)
40.3
Kobiety
77.3
5.6
30.5
37.1
31.4
24.6
62.5
64.0
42.4
71.9
9.9
29.8
32.9
28.9
23.2
57.5
58.8
36.0
75.8
6.8
30.3
35.9
30.7
24.2
61.1
62.5
40.6
(74.2, 80.1)
(4.4, 7.1)
(27.3, 33.9)
(33.7, 40.6)
(28.2, 34.8)
(21.8, 27.6)
(59.0, 65.9)
(60.5, 67.3)
(38.9, 46.0)
(66.8, 76.4)
(6.8, 14.2)
(24.7, 35.4)
(28.1, 38.2)
(24.3, 34.0)
(18.8, 28.2)
(52.0, 62.8)
(53.4, 64.0)
(30.8, 41.5)
(72.9, 78.5)
(5.6, 8.3)
(27.4, 33.3)
(33.0, 39.0)
(28.0, 33.6)
(21.7, 26.9)
(57.9, 64.2)
(59.4, 65.6)
(37.6, 43.7)
73.1
6.3
32.1
19.8
25.8
29.4
58.8
61.3
40.8
71.7
6.2
26.5
12.6
22.1
28.2
58.1
60.6
38.9
72.5
6.3
29.9
17.0
24.4
28.9
58.5
61.0
40.1
(70.5, 75.5)
(5.3, 7.6)
(29.5, 34.8)
(17.8, 21.9)
(23.5, 28.2)
(27.2, 31.8)
(56.1, 61.4)
(58.6, 63.9)
(38.2, 43.4)
(68.1, 75.0)
(4.9, 7.8)
(23.4, 29.9)
(10.6, 14.9)
(19.4, 25.1)
(25.3, 31.4)
(54.5, 61.7)
(57.0, 64.1)
(35.6, 42.4)
(70.1, 74.9)
(5.4, 7.3)
(27.6, 32.3)
(15.5, 18.6)
(22.4, 26.4)
(27.0, 31.0)
(56.1, 60.9)
(58.6, 63.4)
(37.8, 42.4)
Wiek (w latach)
31 - 50
15 - 30
Odsetek (95% przedział ufności)
70.8
6.1
27.4
4.1
17.5
30.7
58.5
62.5
35.2
72.2
7.7
29.8
3.7
19.3
28.0
60.1
63.3
31.4
71.0
6.3
27.8
4.1
17.8
30.3
58.8
62.6
34.6
(67.5, 73.8)
(4.5, 8.0)
(24.5, 30.5)
(2.9, 5.9)
(15.1, 20.4)
(28.0, 33.5)
(55.2, 61.8)
(59.2, 65.6)
(32.2, 38.3)
(65.5, 78.1)
(4.6, 12.5)
(23.6, 37.0)
(1.9, 7.2)
(14.7, 24.8)
(22.3, 34.4)
(52.4, 67.3)
(55.7, 70.3)
(25.3, 38.4)
(68.1, 73.8)
(4.9, 8.1)
(25.1, 30.7)
(2.9, 5.6)
(15.6, 20.3)
(27.8, 32.9)
(55.7, 61.7)
(59.7, 65.5)
(31.9, 37.5)
60+
75.8
7.6
33.9
19.5
23.3
32.2
63.6
66.2
40.7
72.8
7.1
29.4
16.9
23.6
30.5
61.7
63.8
38.4
75.0
7.4
32.7
18.8
23.4
31.7
63.1
65.6
40.1
(73.2, 78.3)
(6.3, 9.0)
(31.2, 36.8)
(17.5, 21.7)
(21.1, 25.6)
(29.8, 34.6)
(60.9, 66.3)
(63.5, 68.9)
(38.2, 43.3)
(68.2, 77.0)
(5.2, 9.6)
(25.5, 33.7)
(14.2, 20.0)
(20.2, 27.3)
(27.1, 34.0)
(57.1, 66.1)
(59.3, 68.0)
(34.4, 42.5)
(72.2, 77.6)
(6.4, 8.6)
(30.1, 35.3)
(17.1, 20.7)
(21.3, 25.6)
(29.5, 34.0)
(60.3, 65.8)
(62.8, 68.2)
(37.7, 42.5)
72.4
5.1
28.0
21.6
26.6
25.8
57.4
59.9
39.1
71.2
7.5
26.8
17.1
23.6
24.9
56.3
58.6
36.7
72.0
5.8
27.6
20.1
25.6
25.5
57.0
59.5
38.4
(69.5, 75.1)
(4.1, 6.3)
(25.3, 30.8)
(19.4, 23.9)
(24.1, 29.3)
(23.5, 28.2)
(54.5, 60.2)
(57.0, 62.8)
(36.5, 41.9)
(67.0, 75.1)
(5.9, 9.5)
(23.3, 30.7)
(14.5, 20.0)
(20.6, 27.0)
(21.8, 28.4)
(52.2, 60.3)
(54.6, 62.6)
(32.9, 40.7)
(69.2, 74.7)
(4.9, 7.0)
(25.1, 30.3)
(18.3, 22.1)
(23.5, 27.9)
(23.4, 27.7)
(54.3, 59.7)
(56.8, 62.2)
(35.9, 40.9)
Miejsce zamieszkania
Wieś
Miasto
Tabela 8.1: Odsetek osób dorosłych w wieku 15 i więcej lat, które w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS napotkały w różnych mediach informacje na temat szkodliwości palenia lub zachęcające do rzucenia palenia, według postawy wobec palenia oraz wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 8.2: Odsetek osób obecnie palących w wieku 15 i więcej lat, które w ciągu ostatnich 30
dni poprzedzających badanie GATS widziały ostrzeżenia zdrowotne na paczkach papierosów
i rozważały zaprzestanie palenia pod wpływem ostrzeżeń zdrowotnych, według wybranych
cech demograficznych, postawy wobec palenia oraz świadomości szkodliwości palenia – GATS
Polska, 2009-2010.
Osoby obecnie palące1, które…
Widziały ostrzeżenia
Rozważały rzucenie palenia
zdrowotne na paczkach
pod wpływem ostrzeżeń
papierosów2
zdrowotnych2
Cechy
demograficzne
Odsetek (95% przedział ufności)
96.6
(95.5, 97.3)
17.7
(15.8, 19.9)
Mężczyźni
96.6
(95.3, 97.5)
15.2
(12.8, 18.0)
Kobiety
96.5
(94.9, 97.6)
21.2
(18.0, 24.7)
15-19
98.9
(92.4, 99.8)
11.3
(5.5, 21.5)
20-29
96.5
(94.0, 98.0)
15.5
(11.8, 20.2)
30-39
96.2
(93.5, 97.9)
13.9
(11.0, 17.4)
40-49
95.5
(93.2, 97.0)
18.0
(14.4, 22.3)
50-59
98.3
(96.6, 99.2)
21.2
(16.9, 26.2)
60+
94.7
(91.3, 96.8)
23.2
(18.3, 28.9)
Wieś
95.3
(93.5, 96.7)
21.0
(17.8, 24.7)
Miasto
97.2
(95.9, 98.1)
15.9
(13.5, 18.6)
Do 50,000
98.9
(96.8, 99.6)
18.8
(14.3, 24.3)
50,000 - 200,000
96.9
(94.3, 98.3)
16.0
(12.3, 20.6)
Powyżej 200,000
95.8
(93.0, 97.5)
13.2
(9.7, 17.6)
Podstawowe
94.6
(91.4, 96.6)
23.7
(19.2, 28.6)
Zasadnicze zawodowe
96.5
(94.9, 97.7)
22.6
(19.0, 26.6)
Średnie
97.3
(95.9, 98.2)
13.3
(10.9, 16.1)
Wyższe
96.5
(92.8, 98.3)
11.6
(7.5, 17.4)
Obecnie palący tytoń codziennie
96.8
(95.8, 97.6)
16.5
(14.5, 18.7)
Obecnie palący tytoń okazjonalnie
94.4
(89.2, 97.2)
27.2
(20.6, 35.1)
Świadomi
96.9
(95.9, 97.7)
20.3
(18.0, 22.8)
Nieświadomi
94.8
(91.5, 96.9)
5.8
Ogółem
Płeć
Wiek (w latach)
Miejsce zamieszkania
Wykształcenie
Postawa wobec palenia
Świadomość szkodliwości palenia
1
3
(3.7, 9.0)
Obejmuje osoby palące codziennie i okazjonalnie (rzadziej niż codziennie).
W ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS.
3 Oparte na pytaniu H01. Kategoria „Świadomi“ obejmuje respondentów, którzy uważają, że palenie tytoniu
wywołuje poważne choroby. „Nieświadomi“ to osoby, które twierdzą, że palenie nie wywołuje poważnych
chorób oraz ci respondenci, którzy nie wiedzą, czy palenie wywołuje poważne choroby.
2
124
Tabela: 8.3: Częstość z jaką poszczególne z ostrzeżeń zdrowotnych umieszczanych na paczkach papierosów wymieniane
były przez osoby obecnie palące w wieku 15 i więcej lat, które rozważały zaprzestanie palenia pod wpływem ostrzeżeń
zdrowotnych w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie – GATS Polska, 2009-2010.
Ostrzeżenia zdrowotne
Osoby obecnie palące, które
zapamiętały dane ostrzeżenie
zdrowotne widziane w ciągu
ostatnich 30 dni1
Odsetek (95% przedział ufności)
Powszechne2
Palenie poważnie szkodzi Tobie i osobom w Twoim otoczeniu
60.1
(47.5, 71.4)
Palenie zabija
53.3
(42.1, 64.2)
Twój lekarz lub farmaceuta pomoże Ci rzucić palenie
44.0
(32.2, 56.5)
Palenie tytoniu może spowodować powolną i bolesną śmierć
37.8
(28.1, 48.6)
Palenie tytoniu powoduje śmiertelnego raka płuc
36.5
(26.4, 47.8)
Palacze tytoniu umierają młodziej
36.3
(24.9, 49.4)
Palenie tytoniu zamyka naczynia krwionośne i jest przyczyną zawałów serca i udarów mózgu
32.6
(23.2, 43.6)
Palenie tytoniu przyśpiesza starczenie się skóry
31.7
(22.3, 42.8)
Zaprzestanie palenia zmniejsza ryzyko groźnych chorób serca i płuc
26.6
(17.4, 38.5)
Chrońcie dzieci - nie zmuszajcie ich do wdychania dymu tytoniowego
25.4
(16.7, 36.6)
Dym tytoniowy zawiera benzen, nitrozaminy, formaldehyd i cyjanowodór
24.4
(16.3, 34.8)
Dzwoniąc pod nr telefonu 0801 108 108, uzyskasz pomoc w rzuceniu palenia
24.2
(16.0, 34.9)
Palenie tytoniu może uszkodzić nasienie i zmniejszać płodność
23.8
(16.3, 33.4)
Palenie tytoniu w czasie ciąży szkodzi Twojemu dziecku
21.6
(13.1, 33.5)
Palenie tytoniu może zmniejszyć przepływ krwi i powodować impotencję
17.6
(11.3, 26.5)
Palenie tytoniu silnie uzależnia - nie zaczynaj palić
15.0
(8.7, 24.7)
Dodatkowe3
1
Wśród obecnych palaczy, którzy rozważali zaprzestanie palenia pod wpływem ostrzeżeń zdrowotnych widzianych w ciągu ostatnich 30 dni
poprzedzających badanie GATS.
2 Jedno z dwóch powszechnych ostrzeżeń zdrowotnych znajduje się na każdej paczce papierosów w Polsce.
3 Jedno z dodatkowych 14 ostrzeżeń zdrowotnych znajduje się na każdej paczce papierosów w Polsce.
125
126
papierosów
promocją lub sponsoringiem
z jakąkolwiek reklamą,
Osoby, które spotkały się
kulturalnych
Sponsoring wydarzeń
promujące papierosy
Przesyłki pocztowe
lub logo papierosów
Ubrania/artykuły z nazwą
papierosów
produkty przy zakupie
Prezenty/zniżki na inne
Talony na papierosy
Papierosy z przeceny
papierosów
Bezpłatne próbki
Promocja papierosów
Inne
Internet
lub czasopisma
Zagraniczne gazety
telewizyjne
Zagraniczne kanały
wyrobów tytoniowych
Punkty sprzedaży
Reklama papierosów
Miejsca i rodzaje
marketingu papierosów:
25.2
1.1
0.4
6.3
1.9
0.8
4.9
0.1
2.0
4.6
1.4
2.8
13.9
1.4
0.4
7.5
2.5
1.1
5.9
0.1
2.0
5.7
1.8
3.2
(23.9, 26.5) 28.7
(0.9, 1.4)
(0.3, 0.6)
(5.6, 7.1)
(1.6, 2.4)
(0.6, 1.1)
(4.2, 5.6)
(0.1, 0.2)
(1.6, 2.5)
(3.9, 5.3)
(1.1, 1.8)
(2.4, 3.3)
0.8
0.4
5.1
1.4
0.5
4.0
0.1
2.1
3.5
1.0
2.4
12.1
(26.7, 30.8) 22.0
(1.0, 2.0)
(0.2, 0.6)
(6.5, 8.7)
(1.9, 3.3)
(0.7, 1.6)
(4.8, 7.2)
(0.1, 0.3)
(1.5, 2.7)
(4.6, 6.9)
(1.3, 2.5)
(2.5, 4.0)
(14.4, 17.7)
Mężczyźni
(13.0, 15.0) 16.0
Ogółem
Płeć
1.3
0.6
10.8
3.9
1.5
8.2
0.1
2.9
10.1
1.7
3.0
(20.3, 23.7) 36.7
(0.5, 1.1)
(0.3, 0.7)
(4.2, 6.2)
(1.0, 2.0)
(0.3, 0.9)
(3.3, 4.9)
(0.0, 0.3)
(1.6, 2.7)
(2.9, 4.3)
(0.7, 1.5)
(1.9, 3.1)
15 - 30
31 - 59
1.1
0.3
5.8
1.5
0.6
4.3
0.1
2.2
3.0
1.6
3.1
(33.9, 39.6) 24.3
(0.8, 2.1)
(0.3, 1.1)
(9.2, 12.7)
(2.9, 5.1)
(1.0, 2.4)
(6.6, 10.2)
(0.0, 0.5)
(2.1, 3.9)
(8.4, 12.0)
(1.1, 2.6)
(2.1, 4.1)
(17.7, 22.5) 13.2
0.9
0.3
1.4
0.3
0.2
1.7
0.2
0.6
0.7
0.6
1.9
7.6
(22.6, 26.0) 12.1
(0.8, 1.5)
(0.2, 0.6)
(4.9, 6.8)
(1.1, 2.1)
(0.4, 1.0)
(3.6, 5.2)
(0.0, 0.2)
(1.7, 2.9)
(2.4, 3.7)
(1.1, 2.1)
(2.5, 3.8)
(12.0, 14.6)
Odsetek (95% przedział ufności)
Kobiety
(10.8, 13.5) 19.9
Kobiety
Wiek(w latach)
1.3
0.4
5.4
1.3
0.8
3.4
0.1
2.2
5.0
1.2
2.7
12.9
(10.4, 14.1) 22.8
(0.5, 1.7)
(0.1, 0.9)
(0.9, 2.1)
(0.1, 0.7)
(0.1, 0.7)
(1.1, 2.6)
(0.1, 0.5)
(0.3, 1.2)
(0.3, 1.5)
(0.3, 1.3)
(1.2, 2.9)
(6.3, 9.3)
60 +
1.0
0.4
6.8
2.3
0.8
5.8
0.1
1.9
4.3
1.5
2.8
(21.1, 24.7) 26.6
(0.9, 1.7)
(0.2, 0.8)
(4.5, 6.5)
(0.9, 1.9)
(0.5, 1.2)
(2.7, 4.3)
(0.0, 0.3)
(1.6, 2.9)
(4.0, 6.2)
(0.9, 1.6)
(2.2, 3.4)
(11.5, 14.4) 14.6
(24.8, 28.5)
(0.7, 1.5)
(0.2, 0.6)
(5.8, 7.9)
(1.8, 3.0)
(0.6, 1.3)
(4.9, 6.9)
(0.0, 0.3)
(1.5, 2.5)
(3.6, 5.2)
(1.1, 2.1)
(2.2, 3.5)
(13.3, 16.0)
Miejsce zamieszkania
Miasto
Wieś
Tabela 8.4A: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat, które w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS spotkały się w różnych miejscach z różnymi rodzajami marketingu
papierosów, według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
127
27.8
0.6
0.4
6.7
3.3
1.2
7.3
0.1
2.4
3.6
1.4
2.8
14.0
Mężczyźni
0.8 (0.4, 1.6)
0.4 (0.2, 0.9)
7.5 (5.9, 9.6)
3.6 (2.4, 5.3)
1.7 (1.1, 2.7)
8.3 (6.5, 10.5)
0.2 (0.1, 0.7)
2.2 (1.4, 3.4)
4.5 (3.3, 6.2)
1.6 (0.9, 2.7)
3.1 (2.1, 4.5)
(25.4, 30.4) 30.5 (27.2, 34.0)
(0.3, 1.1)
(0.2, 0.7)
(5.4, 8.2)
(2.4, 4.4)
(0.8, 1.8)
(5.9, 8.9)
(0.0, 0.4)
(1.7, 3.4)
(2.7, 4.7)
(0.9, 2.2)
(2.0, 3.8)
Kobiety
24.1 (20.8, 27.7)
0.3 (0.1, 1.2)
0.4 (0.1, 1.0)
5.5 (3.8, 7.8)
2.9 (1.8, 4.6)
0.5 (0.2, 1.2)
5.8 (4.0, 8.4)
0.0
2.7 (1.6, 4.8)
2.3 (1.4, 3.6)
1.2 (0.5, 2.6)
2.3 (1.4, 3.8)
11.2 (9.0, 13.9)
Płeć
(12.2, 15.9) 16.0 (13.5, 18.8)
Ogółem
31 - 59
Wiek(w latach)
0.6
0.2
5.7
2.8
0.9
6.6
0.1
2.7
2.4
1.4
2.8
37.6 (32.3, 43.2) 26.5
0.5 (0.1, 1.7)
0.5 (0.2, 1.4)
10.9 (8.1, 14.5)
5.6 (3.5, 8.7)
2.5 (1.4, 4.3)
11.4 (8.0, 15.9)
0.0
2.5 (1.2, 5.0)
7.8 (5.4, 11.1)
2.0 (1.0, 4.2)
2.6 (1.3, 5.1)
19.2 (15.0, 24.3) 12.7
0.9
1.0
2.0
0.3
0.0
0.9
0.8
0.7
0.0
0.0
2.8
8.7
(23.7, 29.6) 11.8
(0.3, 1.3)
(0.1, 0.6)
(4.3, 7.5)
(1.9, 4.3)
(0.5, 1.6)
(5.2, 8.4)
(0.0, 0.3)
(1.8, 4.0)
(1.7, 3.5)
(0.8, 2.5)
(2.0, 4.0)
(10.8, 14.8)
Odsetek (95% przedział ufności)
Kobiety
15 - 30
Uwaga: Obecne palenie obejmuje zarówno palenie codzienne jak i palenie okazjonalne (rzadsze niż codzienne).
papierosów
promocją lub sponsoringiem
z jakąkolwiek reklamą,
Osoby, które spotkały się
kulturalnych
Sponsoring wydarzeń
promujące papierosy
Przesyłki pocztowe
lub logo papierosów
Ubrania/artykuły z nazwą
papierosów
produkty przy zakupie
Prezenty/zniżki na inne
Talony na papierosy
Papierosy z przeceny
papierosów
Bezpłatne próbki
Promocja papierosów
Inne
Internet
lub czasopisma
Zagraniczne gazety
telewizyjne
Zagraniczne kanały
wyrobów tytoniowych
Punkty sprzedaży
Reklama papierosów
Miejsca i rodzaje
marketingu papierosów:
(8.3, 16.4)
(0.2, 3.5)
(0.2, 3.9)
(0.9, 4.6)
(0.0, 2.3)
(0.3, 3.1)
(0.2, 3.2)
(0.2, 2.8)
(1.3, 6.0)
(5.7, 13.0)
60 +
21.9
0.3
0.2
4.2
1.2
0.8
4.0
0.1
2.4
3.7
1.3
2.8
12.5
(19.2, 24.8)
(0.1, 0.9)
(0.1, 0.7)
(3.0, 5.8)
(0.6, 2.3)
(0.3, 1.9)
(2.7, 5.8)
(0.0, 0.5)
(1.3, 4.5)
(2.4, 5.7)
(0.7, 2.3)
(1.7, 4.4)
(10.3, 15.0)
31.0 (27.6, 34.7)
0.7 (0.4, 1.5)
0.5 (0.2, 1.0)
8.0 (6.2, 10.2)
4.4 (3.1, 6.1)
1.4 (0.9, 2.3)
9.0 (7.1, 11.4)
0.1 (0.0, 0.6)
2.4 (1.5, 3.7)
3.5 (2.4, 5.0)
1.5 (0.8, 2.7)
2.8 (1.9, 4.1)
14.8 (12.4, 17.5)
Miejsce zamieszkania
Miasto
Wieś
Tabela 8.4B: Odsetek osób obecnie palących w wieku 15 i więcej lat, które w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS spotkały się w różnych miejscach z różnymi
rodzajami marketingu papierosów, według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
128
24.0
1.3
0.4
6.1
1.4
0.6
3.9
0.1
1.9
5.0
1.4
2.8
13.9
1.8
0.4
7.5
1.9
0.7
4.5
0.1
1.9
6.3
1.9
3.2
(22.6, 25.6) 27.7
(1.0, 1.7)
(0.3, 0.7)
(5.3, 7.0)
(1.0, 1.8)
(0.4, 1.0)
(3.2, 4.7)
(0.0, 0.2)
(1.4, 2.4)
(4.2, 5.9)
(1.0, 1.9)
(2.3, 3.4)
(25.2, 30.3)
(1.3, 2.6)
(0.2, 0.8)
(6.3, 8.9)
(1.3, 2.7)
(0.4, 1.5)
(3.3, 6.0)
(0.0, 0.3)
(1.3, 2.7)
(5.0, 8.0)
(1.2, 2.9)
(2.5, 4.2)
(14.2, 18.0)
Mężczyźni
(12.8, 15.1) 16.0
Ogółem
Kobiety
21.3 (19.5, 23.3)
0.9 (0.6, 1.4)
0.5 (0.3, 0.8)
5.0 (4.1, 6.2)
1.0 (0.6, 1.5)
0.6 (0.3, 1.0)
3.4 (2.7, 4.3)
0.1 (0.0, 0.4)
1.8 (1.3, 2.5)
4.0 (3.2, 4.9)
1.0 (0.7, 1.5)
2.4 (1.8, 3.3)
12.4 (10.9, 14.1)
Płeć
15 - 30
31 - 59
Wiek(w latach)
36.4
1.6
0.6
10.8
3.2
1.2
7.0
0.2
3.0
11.0
1.6
3.1
20.2
1.4
0.4
5.8
0.7
0.5
2.9
0.1
1.9
3.4
1.7
3.2
(33.1, 39.8) 22.8
(1.0, 2.6)
(0.3, 1.3)
(9.0, 12.9)
(2.2, 4.5)
(0.6, 2.2)
(5.3, 9.3)
(0.0, 0.6)
(2.2, 4.2)
(9.0, 13.4)
(0.9, 2.7)
(2.2, 4.4)
(17.7, 23.0) 13.6
0.9
0.2
1.3
0.3
0.3
1.8
0.1
0.5
0.8
0.7
1.7
7.4
(20.8, 25.0) 12.2
(1.0, 2.0)
(0.2, 0.8)
(4.7, 7.1)
(0.4, 1.2)
(0.3, 0.8)
(2.2, 3.8)
(0.0, 0.4)
(1.3, 2.7)
(2.6, 4.4)
(1.1, 2.4)
(2.5, 4.2)
(12.0, 15.3)
Odsetek (95% przedział ufności)
Kobiety
Uwaga: Osoby obecnie niepalące to zarówno osoby nigdy niepalące jak i osoby palące tytoń w przeszłości.
papierosów
promocją lub sponsoringiem
z jakąkolwiek reklamą,
Osoby, które spotkały się
kulturalnych
Sponsoring wydarzeń
promujące papierosy
Przesyłki pocztowe
lub logo papierosów
Ubrania/artykuły z nazwą
papierosów
produkty przy zakupie
Prezenty/zniżki na inne
Talony na papierosy
Papierosy z przeceny
papierosów
Bezpłatne próbki
Promocja papierosów
Inne
Internet
lub czasopisma
Zagraniczne gazety
telewizyjne
Zagraniczne kanały
wyrobów tytoniowych
Punkty sprzedaży
Reklama papierosów
Miejsca i rodzaje
marketingu papierosów:
1.6
0.5
5.9
1.4
0.7
3.2
0.1
2.1
5.5
1.2
2.7
13.0
(10.3, 14.3) 23.2
(0.5, 1.7)
(0.0, 0.9)
(0.8, 2.1)
(0.1, 0.8)
(0.1, 0.9)
(1.2, 2.9)
(0.0, 0.3)
(0.2, 1.3)
(0.4, 1.7)
(0.3, 1.5)
(1.1, 2.7)
(6.0, 9.3)
60 +
(21.1, 25.4)
(1.1, 2.3)
(0.3, 1.0)
(4.9, 7.1)
(0.9, 2.2)
(0.4, 1.3)
(2.4, 4.2)
(0.0, 0.4)
(1.5, 2.8)
(4.3, 6.9)
(0.8, 1.7)
(2.1, 3.5)
(11.5, 14.8)
24.6 (22.6, 26.7)
1.1 (0.7, 1.7)
0.3 (0.2, 0.7)
6.2 (5.2, 7.5)
1.3 (0.9, 1.9)
0.6 (0.3, 1.1)
4.3 (3.3, 5.5)
0.1 (0.0, 0.3)
1.7 (1.2, 2.5)
4.7 (3.7, 5.8)
1.5 (1.0, 2.3)
2.8 (2.2, 3.7)
14.5 (13.0, 16.2)
Miejsce zamieszkania
Miasto
Wieś
Tabela 8.4C: Odsetek osób niepalących w wieku 15 i więcej lat, które w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS spotkały w różnych miejscach z różnymi rodzajami
marketingu papierosów, według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 9.1A: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat uważających, że palenie wywołuje poważne choroby, wylew (udar
mózgu), atak (zawał) serca i raka płuca, według wybranych cech demograficznych – GATS Polska, 2009-2010.
Palenie tytoniu wywołuje…
Cecha
demograficzna
Poważne choroby
Wylew
(udar mózgu)
Atak
(zawał) serca
Raka płuca
Odsetek (95% przedział ufności)
Ogółem
91.5
(90.7, 92.3)
61.8
(60.1, 63.4)
79.9
(78.6, 81.2)
92.6 (91.8, 93.2)
Mężczyźni
90.4
(89.2, 91.6)
59.3
(56.9, 61.7)
79.5
(77.7, 81.2)
91.8 (90.6, 92.8)
Kobiety
92.6
(91.4, 93.6)
64.0
(61.6, 66.3)
80.3
(78.3, 82.1)
93.3 (92.2, 94.2)
15-19
92.0
(88.0, 94.7)
53.2
(46.9, 59.3)
80.9
(75.7, 85.1)
96.0 (93.3, 97.7)
20-29
94.4
(92.9, 95.5)
62.4
(59.0, 65.6)
82.1
(79.4, 84.5)
94.9 (93.5, 96.0)
30-39
91.4
(89.5, 93.0)
61.2
(58.3, 63.9)
81.1
(78.7, 83.3)
92.4 (90.7, 93.8)
40-49
90.2
(88.2, 92.0)
61.6
(58.3, 64.9)
79.4
(76.6, 82.0)
92.9 (91.2, 94.3)
50-59
88.9
(86.8, 90.8)
60.3
(56.8, 63.7)
74.8
(71.6, 77.8)
90.2 (88.1, 92.1)
60+
92.0
(90.4, 93.3)
65.9
(63.0, 68.6)
81.1
(78.9, 83.1)
91.0 (89.4, 92.4)
Wieś
92.6
(91.5, 93.5)
60.3
(58.1, 62.5)
80.2
(78.5, 81.7)
92.4 (91.2, 93.4)
Miasto
90.9
(89.7, 92.0)
62.6
(60.3, 65.0)
79.8
(77.9, 81.5)
92.7 (91.7, 93.6)
Podstawowe
90.7
(88.8, 92.2)
60.2
(56.9, 63.3)
78.3
(75.7, 80.7)
91.2 (89.4, 92.7)
Zasadnicze zawodowe
90.1
(88.5, 91.6)
60.9
(58.0, 63.7)
78.5
(76.2, 80.5)
91.3 (89.8, 92.6)
Średnie
92.0
(90.7, 93.1)
62.9
(60.6, 65.1)
81.2
(79.4, 83.0)
93.4 (92.2, 94.3)
Wyższe
93.8
(92.0, 95.3)
63.5
(60.0, 66.9)
81.4
(78.3, 84.2)
94.4 (92.6, 95.7)
Płeć
Wiek (w latach)
Miejsce zamieszkania
Wykształcenie
129
Tabela 9.1B: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat uważających, że palenie wywołuje poważne choroby, wylew (udar
mózgu), atak (zawał) serca i raka płuca, według postawy wobec palenia oraz wybranych cech demograficznych –
GATS Polska, 2009-2010.
Palenie tytoniu wywołuje…
Cecha
demograficzna
Poważne choroby
Wylew
(udar mózgu)
Atak
(zawał) serca
Raka płuca
Odsetek (95% przedział ufności)
Obecnie palący1
82.3
(80.3, 84.1)
51.6
(48.8, 54.3)
70.5
(68.1, 72.8)
84.8 (83.0, 86.5)
Mężczyźni
81.0
(78.3, 83.4)
50.1
(46.5, 53.7)
71.2
(68.0, 74.2)
83.3 (80.7, 85.6)
Kobiety
84.1
(80.9, 86.9)
53.6
(49.5, 57.6)
69.5
(65.7, 73.2)
86.9 (83.8, 89.5)
15-19
76.3
(61.2, 86.8)
59.0
(43.1, 73.2)
70.5
(55.6, 82.0)
85.8 (73.6, 92.9)
20-29
87.3
(83.6, 90.3)
53.1
(47.2, 58.9)
75.2
(70.1, 79.7)
87.9 (84.0, 90.9)
30-39
82.8
(78.6, 86.3)
49.1
(44.0, 54.2)
70.6
(65.6, 75.2)
86.0 (82.0, 89.3)
40-49
81.6
(77.2, 85.2)
52.1
(47.2, 57.0)
70.4
(65.5, 74.8)
86.4 (82.7, 89.4)
50-59
79.8
(75.2, 83.7)
49.2
(44.0, 54.4)
66.6
(61.4, 71.4)
81.4 (77.0, 85.2)
60+
81.6
(75.8, 86.3)
53.8
(46.5, 61.0)
69.9
(63.5, 75.7)
80.7 (74.9, 85.3)
Wieś
84.8
(82.3, 87.0)
51.0
(47.1, 54.8)
72.6
(69.2, 75.8)
85.5 (82.8, 87.9)
Miasto
81.0
(78.2, 83.5)
51.9
(48.2, 55.6)
69.4
(66.2, 72.4)
84.4 (82.0, 86.6)
Podstawowe
80.4
(75.0, 84.9)
52.4
(45.7, 58.9)
70.5
(64.5, 75.9)
82.3 (76.8, 86.8)
Zasadnicze zawodowe
82.9
(79.6, 85.7)
52.7
(48.3, 57.1)
72.6
(68.7, 76.2)
85.0 (81.9, 87.6)
Średnie
82.3
(79.1, 85.2)
51.1
(47.1, 55.1)
71.2
(67.5, 74.7)
85.6 (82.5, 88.3)
Wyższe
82.9
(77.1, 87.5)
49.6
(43.2, 56.1)
63.3
(56.7, 69.5)
84.6 (79.1, 88.8)
95.6
(94.8, 96.2)
66.2
(64.4, 68.0)
84.0
(82.7, 85.3)
95.9 (95.3, 96.5)
Mężczyźni
96.0
(94.8, 96.9)
64.7
(61.9, 67.3)
84.4
(82.4, 86.3)
96.7 (95.7, 97.5)
Kobiety
95.3
(94.2, 96.2)
67.4
(64.9, 69.8)
83.7
(81.8, 85.5)
95.4 (94.4, 96.2)
15-19
95.4
(91.9, 97.4)
51.9
(45.4, 58.3)
83.1
(77.6, 87.4)
98.2 (95.8, 99.2)
20-29
97.7
(96.4, 98.5)
66.7
(62.8, 70.4)
85.2
(81.9, 88.0)
98.1 (97.0, 98.9)
30-39
95.9
(94.4, 97.1)
67.5
(63.8, 70.9)
86.6
(83.9, 88.9)
95.7 (94.1, 96.8)
40-49
96.1
(94.3, 97.3)
68.0
(63.6, 72.1)
85.5
(82.0, 88.4)
97.3 (95.8, 98.3)
50-59
95.2
(93.2, 96.6)
67.9
(63.7, 71.7)
80.4
(76.6, 83.7)
96.2 (94.6, 97.4)
60+
93.9
(92.4, 95.2)
68.1
(65.1, 70.9)
83.1
(81.0, 85.1)
92.9 (91.3, 94.2)
Wieś
95.5
(94.5, 96.4)
63.9
(61.5, 66.3)
83.1
(81.2, 84.8)
95.0 (93.9, 95.9)
Miasto
95.6
(94.5, 96.5)
67.7
(65.2, 70.1)
84.7
(82.8, 86.4)
96.5 (95.6, 97.3)
Podstawowe
93.5
(91.7, 94.9)
62.3
(58.8, 65.6)
80.5
(77.7, 83.0)
93.6 (91.9, 95.0)
Zasadnicze zawodowe
95.3
(93.7, 96.5)
66.7
(63.4, 69.9)
82.6
(80.0, 84.9)
95.8 (94.3, 96.9)
Średnie
96.1
(94.9, 97.0)
67.9
(65.2, 70.5)
85.5
(83.4, 87.4)
96.7 (95.7, 97.5)
Wyższe
97.4
(95.8, 98.3)
68.1
(64.1, 71.8)
87.3
(84.1, 90.0)
97.5 (96.0, 98.5)
Płeć
Wiek (w latach)
Miejsce zamieszkania
Wykształcenie
Niepalący2
Płeć
Wiek (w latach)
Miejsce zamieszkania
Wykształcenie
Obejmuje osoby palące codziennie i okazjonalnie (rzadziej niż codziennie).
2 Obejmuje osoby palące w przeszłości oraz osoby nigdy niepalące.
1
130
Tabela 9.2: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat uważających, że wdychanie dymu tytoniowego
wywołuje poważne choroby u osób niepalących, według wybranych cech demograficznych –
GATS Polska, 2009-2010.
Wdychanie dymu tytoniowego wywołuje
poważne choroby u osób niepalących
Cechy
demograficzne
Ogółem
Obecnie palący1
Niepalący2
Odsetek (95% przedział ufności)
Ogółem
81.4
(80.0, 82.7)
68.8
(66.3, 71.3)
86.8
(85.5, 88.1)
Mężczyźni
77.4
(75.2, 79.4)
66.8
(63.4, 70.1)
83.5
(81.2, 85.6)
Kobiety
85.1
(83.4, 86.6)
71.6
(67.8, 75.1)
89.4
(87.8, 90.8)
15-19
77.2
(71.6, 82.0)
65.6
(49.0, 79.2)
79.7
(74.1, 84.4)
20-29
83.7
(81.2, 85.9)
73.5
(68.3, 78.2)
88.4
(85.7, 90.6)
30-39
81.2
(78.6, 83.5)
67.7
(62.5, 72.5)
88.2
(85.6, 90.4)
40-49
81.0
(78.1, 83.6)
69.5
(64.6, 74.0)
88.7
(85.9, 91.1)
50-59
79.5
(76.8, 82.0)
65.9
(60.7, 70.7)
88.8
(86.1, 91.0)
60+
82.7
(80.6, 84.6)
68.4
(61.8, 74.3)
85.3
(83.1, 87.2)
Wieś
83.8
(81.9, 85.5)
75.7
(72.3, 78.8)
86.9
(84.9, 88.7)
Miasto
79.9
(78.0, 81.7)
65.2
(61.7, 68.6)
86.8
(84.9, 88.4)
Podstawowe
79.6
(77.0, 82.0)
69.4
(62.9, 75.2)
82.4
(79.5, 85.0)
Zasadnicze zawodowe
78.0
(75.5, 80.4)
69.1
(65.0, 73.0)
84.4
(81.7, 86.7)
Średnie
82.9
(81.1, 84.6)
68.7
(64.5, 72.7)
89.0
(87.2, 90.5)
Wyższe
85.1
(82.2, 87.5)
68.8
(62.2, 74.7)
90.4
(87.8, 92.5)
Płeć
Wiek (w latach)
Miejsce zamieszkania
Wykształcenie
1
2
Obejmuje osoby palące codziennie i okazjonalnie (rzadziej niż codziennie).
Obejmuje osoby palące w przeszłości oraz osoby nigdy niepalące.
131
132
26.4 (22.6, 30.7)
(14.4, 17.9)
16.1
Kobiety
23.5 (18.7, 29.2)
22.5 (18.0, 27.6)
21.4 (17.4, 26.0)
28.5 (23.9, 33.7)
27.6 (21.2, 35.1)
(14.3, 19.5)
(15.6, 20.7)
(15.9, 20.8)
(17.7, 23.2)
(14.6, 19.3)
16.7
18.0
18.2
20.3
16.8
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
26.3 (23.1, 29.8)
(17.0, 20.5)
18.7
Miasto
Brak
danych
Brak
danych
(12.7, 18.9)
(12.8, 17.8)
15.6
15.1
(14.2, 18.3)
(14.5, 20.2)
16.1
17.2
Brak
danych
Brak
danych
(13.3, 18.9)
15.9
Brak
danych
Brak
danych
(9.8, 14.7)
12.0
(13.9, 17.6)
(13.6, 19.7)
16.4
15.6
(13.5, 18.9)
16.0
(12.9, 16.8)
(11.3, 17.0)
13.9
14.8
(11.2, 20.7)
(11.5, 14.9)
13.1
15.4
(16.1, 20.3)
(14.0, 16.7)
18.1
15.3
Ogółem
(98.2, 98.9)
(89.6, 94.5)
92.4
(97.9, 99.3)
(97.6, 98.9)
(97.2, 98.6)
(95.6, 97.7)
(97.8, 98.8)
(96.8, 98.0)
(96.2, 97.8)
(96.7, 98.7)
(97.1, 98.9)
(97.7, 99.1)
(97.5, 99.0)
(95.3, 99.7)
(97.6, 98.5)
(97.3, 98.5)
(97.6, 98.4)
98.6
98.8
98.4
98.0
96.8
98.4
97.5
97.1
97.9
98.2
98.5
98.4
98.9
98.1
98.0
98.0
Odsetek (95% przedział ufności)
Niepalący3
97.2 (96.2, 97.9)
96.6 (93.4, 98.2)
90.6 (86.3, 93.7)
99.6 (99.0, 99.9)
96.3 (92.9, 98.1)
93.4 (90.0, 95.7)
98.9 (98.4, 99.3)
97.0 (94.9, 98.2)
98.8 (98.4, 99.1)
98.2 (97.3, 98.8)
97.8 (96.4, 98.6)
98.0 (97.0, 98.7)
96.7 (95.3, 97.7)
97.1 (94.7, 98.4)
98.8 (98.2, 99.2)
98.4 (97.3, 99.1)
97.2 (94.3, 98.6)
97.5 (96.3, 98.3)
98.8 (97.7, 99.4)
97.3 (94.8, 98.6)
97.8 (97.2, 98.3)
99.1 (98.3, 99.5)
97.4 (95.5, 98.5)
96.7 (94.7, 97.9)
99.2 (98.4, 99.6)
96.7 (94.0, 98.2)
98.6 (94.3, 99.7)
98.4 (97.9, 98.8)
97.1 (95.2, 98.2)
100.0
98.4 (97.6, 98.9)
98.4 (98.0, 98.7)
Niepalący3
97.3 (96.2, 98.1)
97.2 (96.2, 97.9)
Obecnie palący2
Palenie papierosów
prowadzi do uzależnienia
1
Dotyczy osób, które uważają, że palenie wywołuje poważne choroby.
2 Obejmuje osoby palące codziennie i okazjonalnie (rzadziej niż codziennie).
3 Obejmuje osoby palące w przeszłości oraz osoby nigdy niepalące.
4 Oparte na pytaniu H01. Kategoria „Świadomi“ obejmuje respondentów, którzy uważają, że palenie tytoniu wywołuje poważne choroby. „Nieświadomi“ to osoby, które twierdzą, że palenie nie wywołujepoważnych chorób
oraz ci respondenci, którzy nie wiedzą, czy palenie wywołuje poważne choroby.
Nieświadomi
Świadomi
palenia4
Brak
danych
Brak
danych
26.0 (20.0, 33.1)
(16.5, 22.0)
19.1
Wyższe
Brak
danych
Brak
danych
24.8 (21.1, 28.8)
(16.6, 20.4)
18.5
Średnie
Brak
danych
Brak
danych
23.3 (19.6, 27.5)
(16.4, 21.4)
18.8
Zasadnicze zawodowe
Świadomość szkodliwości
23.0 (17.5, 29.4)
(12.0, 16.6)
14.1
Podstawowe
Wykształcenie
20.2 (17.2, 23.4)
(14.5, 18.0)
16.2
Wieś
Miejsce zamieszkania
15.8 (7.6, 30.1)
(11.6, 20.3)
15.5
15-19
Wiek (w latach)
22.3 (19.4, 25.6)
24.1 (21.8, 26.6)
(17.7, 21.4)
(16.5, 19.0)
Obecnie palący2
19.5
17.7
Ogółem
Mężczyźni
Płeć
Ogółem
Cechy
demograficzne
Niektóre rodzaje papierosów
mogą być mniej szkodliwe od innych1
Tabela 9.3: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat mających sprecyzowane poglądy dotyczące szkodliwości papierosów, według postawy wobec palenia, wybranych
cech demograficznych oraz świadomości szkodliwości palenia – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 9.4: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat, uważających, że używanie tytoniu bezdymnego wywołuje
poważne choroby, według wybranych cech demograficznych i postawy wobec palenia – GATS Polska, 2009-2010.
Używanie tytoniu bezdymnego wywołuje poważne choroby
Cechy
demograficzne
Nie
Tak
Nie wiem
Ogółem
Odsetek (95% przedział ufności)
Ogółem
39.0
(37.2, 40.9)
11.1
(10.2, 12.2)
49.8
(47.8, 51.8)
100
Mężczyźni
33.6
(31.3, 36.0)
14.0
(12.5, 15.6)
52.4
(49.9, 54.8)
100
Kobiety
44.0
(41.4, 46.7)
8.5
(7.4, 9.8)
47.5
(44.7, 50.3)
100
15-19
40.5
(34.8, 46.4)
17.3
(13.2, 22.5)
42.2
(36.1, 48.6)
100
20-29
40.1
(36.7, 43.5)
13.8
(11.6, 16.3)
46.1
(42.5, 49.9)
100
30-39
39.1
(36.1, 42.3)
11.8
(9.9, 13.9)
49.1
(45.6, 52.6)
100
40-49
36.2
(33.1, 39.5)
10.3
(8.5, 12.5)
53.5
(50.0, 56.9)
100
50-59
36.5
(33.3, 39.9)
11.1
(9.0, 13.7)
52.4
(48.8, 55.9)
100
60+
41.6
(38.6, 44.8)
6.8
(5.6, 8.2)
51.5
(48.4, 54.6)
100
Wieś
42.1
(39.7, 44.6)
9.1
(7.9, 10.3)
48.8
(46.4, 51.3)
100
Miasto
37.2
(34.6, 39.8)
12.4
(11.0, 13.9)
50.4
(47.6, 53.2)
100
Podstawowe
40.9
(37.5, 44.4)
10.5
(8.5, 12.9)
48.6
(45.0, 52.2)
100
Zasadnicze zawodowe
34.9
(32.1, 37.7)
11.6
(10.0, 13.5)
53.5
(50.6, 56.4)
100
Średnie
39.3
(36.9, 41.9)
11.1
(9.7, 12.7)
49.5
(46.8, 52.2)
100
Wyższe
42.8
(39.2, 46.6)
11.0
(9.0, 13.3)
46.2
(42.5, 49.9)
100
Obecnie palący
26.8
(24.5, 29.3)
16.8
(14.8, 18.9)
56.4
(53.6, 59.2)
100
Niepalący
44.4
(42.3, 46.5)
8.7
(7.8, 9.7)
46.9
(44.7, 49.1)
100
Płeć
Wiek (w latach)
Miejsce zamieszkania
Wykształcenie
Postawa wobec palenia
133
Tabela 9.5: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat, które poparłyby lub sprzeciwiły się wprowadzeniu w życie różnych przepisów ograniczających używanie tytoniu, według postawy wobec palenia –
GATS Polska, 2009-2010.
Opinia o…
Podniesieniu
podatku na
wyroby
tytoniowe
Całkowitym zakazie
produkcji i sprzedaży
papierosów oraz innych produktów tytoniowych
przeznaczonych
do palenia
Całkowitym
zakazie produkcji
i sprzedaży
tytoniu
bezdymnego
Odsetek (95% przedział ufności)
Ogółem
Poparcie
48.3
(46.7, 49.8)
41.3
(39.7, 43.0)
33.2
(31.6, 34.9)
Sprzeciw
38.5
(37.1, 39.9)
46.0
(44.4, 47.5)
35.5
(33.9, 37.1)
Brak zdania
13.2
(12.2, 14.4)
12.7
(11.7, 13.7)
31.3
(29.6, 33.1)
Poparcie
14.8
(13.1, 16.5)
17.3
(15.4, 19.3)
15.4
(13.5, 17.6)
Sprzeciw
79.7
(77.7, 81.6)
77.1
(74.9, 79.2)
54.0
(51.2, 56.8)
(4.6, 6.9)
30.5
(28.2, 33.0)
Obecnie palący1
Brak zdania
5.6
(4.6, 6.7)
5.6
Niepalący2
1
2
134
Poparcie
62.9
(61.1, 64.8)
51.9
(49.9, 53.8)
41.0
(38.9, 43.1)
Sprzeciw
20.5
(19.1, 21.9)
32.4
(30.6, 34.1)
27.4
(25.7, 29.1)
Brak zdania
16.6
(15.3, 18.1)
15.8
(14.5, 17.1)
31.6
(29.6, 33.7)
Obejmuje osoby palące codziennie i okazjonalnie (rzadziej niż codziennie).
Obejmuje osoby palące w przeszłości oraz osoby nigdy niepalące.
135
(6.3, 8.1)
(15.6, 18.4)
17.0
7.1
(74.2, 77.6)
75.9
(4.7, 6.8)
(52.8, 58.2)
55.5
5.7
(36.2, 41.6)
38.8
(6.0, 7.4)
(27.2, 30.2)
28.7
6.7
(63.0, 66.3)
64.7
Obejmuje osoby palące codziennie i okazjonalnie (rzadziej niż codziennie).
2 Obejmuje osoby palące w przeszłości oraz osoby nigdy niepalące.
1
Niepalący2
Poparcie
Sprzeciw
Brak zdania
Obecnie palący1
Poparcie
Sprzeciw
Brak zdania
Ogółem
Poparcie
Sprzeciw
Brak zdania
Zakładzie
(miejscu) pracy
3.4
9.2
87.4
3.7
25.5
70.9
3.5
14.2
82.4
(2.7, 4.1)
(8.2, 10.4)
(86.0, 88.6)
(2.8, 4.8)
(22.9, 28.2)
(68.1, 73.5)
(2.9, 4.1)
(12.9, 15.5)
(80.9, 83.7)
Urzędzie
państwowym
1.1
3.9
94.9
1.8
12.7
85.5
1.3
6.6
92.1
(0.8, 1.6)
(3.3, 4.7)
(94.1, 95.7)
(1.2, 2.6)
(10.8, 15.0)
(83.0, 87.7)
(1.0, 1.7)
(5.8, 7.5)
(91.1, 93.0)
Placówkach
opieki
zdrowotnej
1.1
4.6
94.3
1.4
12.6
86.0
1.2
7.0
91.8
(0.8, 1.4)
(3.9, 5.5)
(93.3, 95.2)
(0.9, 2.1)
(10.6, 14.8)
(83.7, 88.1)
(0.9, 1.5)
(6.2, 8.0)
(90.8, 92.7)
13.5 (12.3, 14.8)
40.9 (39.0, 42.8)
45.6 (43.6, 47.5)
6.9 (5.6, 8.3)
76.0 (73.5, 78.3)
17.1 (15.2, 19.3)
11.5 (10.5, 12.6)
51.6 (49.9, 53.2)
36.9 (35.4, 38.5)
Odsetek (95% przedział ufności)
Szkołach i innych Barach, klubach
nocnych i klubach
placówkach
muzycznych
edukacyjnych
9.0
23.2
67.8
5.9
57.3
36.8
8.0
33.5
58.4
(8.0, 10.1)
(21.7, 24.8)
(66.0, 69.6)
(4.9, 7.2)
(54.4, 60.1)
(34.1, 39.6)
(7.3, 8.9)
(32.0, 35.1)
(56.8, 60.0)
Restauracjach
Opinia o wprowadzeniu całkowitego zakazu palenia w…
5.0 (4.2, 6.0)
8.4 (7.4, 9.4)
86.6 (85.2, 87.8)
5.8 (4.7, 7.3)
24.8 (22.2, 27.6)
69.4 (66.4, 72.2)
5.3 (4.6, 6.1)
13.4 (12.2, 14.6)
81.4 (79.9, 82.7)
Placówkach
kulturalnych
4.1
8.4
87.5
4.1
22.5
73.4
4.1
12.7
83.2
(3.5, 4.8)
(7.4, 9.5)
(86.1, 88.7)
(3.2, 5.4)
(20.0, 25.2)
(70.5, 76.1)
(3.6, 4.8)
(11.5, 14.0)
(81.7, 84.5)
Obiektach
sportowych
Tabela 9.6: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat, które poparłyby lub sprzeciwiły się wprowadzeniu całkowitego zakazu palenia w róznych miejscach publicznych, według postawy
wobec palenia – GATS Polska, 2009-2010.
Tabela 9.7: Odsetek osób w wieku 15 i więcej lat, które poparłyby lub sprzeciwiły się całkowitemu zakazowi palenia
w różnych sytuacjach, według postawy wobec palenia – GATS Polska, 2009-2010.
Opinia o wprowadzeniu całkowitego zakazu palenia:
Podczas
prowadzenia
samochodu
W domu
w obecności dzieci
W obecności
kobiet w ciąży
Wszędzie,
gdzie przebywają
niepalący
Odsetek (95% przedział ufności)
Ogółem
Poparcie
65.7
(64.0, 67.4)
89.5
Sprzeciw
28.1
(26.7, 29.7)
7.1
(6.3, 8.0)
(5.4, 7.0)
3.4
(2.8, 4.0)
Brak zdania
6.2
(88.4, 90.5)
(92.7, 94.3)
77.8 (76.2, 79.4)
4.0
(3.5, 4.7)
16.4 (15.0, 17.9)
2.4
(1.9, 3.0)
5.8 (5.1, 6.5)
93.5
Obecnie palący1
(85.6, 89.3)
58.3 (55.2, 61.3)
8.8
(7.4, 10.4)
32.8 (30.0, 35.8)
3.7
(2.8, 4.8)
8.9 (7.5, 10.4)
Poparcie
40.9
(38.0, 43.8)
79.4
(77.0, 81.6)
87.6
Sprzeciw
53.8
(50.8, 56.6)
14.9
(12.9, 17.0)
(4.6, 7.0)
Brak zdania
5.3
(4.3, 6.6)
5.7
Niepalący2
76.5
(74.7, 78.2)
93.9
Sprzeciw
17.0
(15.6, 18.4)
3.8
(3.2, 4.5)
2.0
(1.6, 2.5)
9.2 (8.1, 10.5)
(5.6, 7.5)
2.4
(1.8, 3.0)
1.9
(1.4, 2.5)
4.5 (3.8, 5.3)
Brak zdania
1
2
136
86.3 (84.8, 87.7)
Poparcie
6.5
(92.8, 94.7)
Obejmuje osoby palące codziennie I okazjonalnie (rzadziej niż codziennie).
Obejmuje osoby palące w przeszłości oraz osoby nigdy niepalące.
96.1
(95.4, 96.8)
Załącznik A: Kwestionariusz badania GATS
Globalny sondaż
dotyczący używania tytoniu1
przez osoby dorosłe
Główny kwestionariusz wywiadu
wraz z pytaniami dodatkowymi
Wersja na potrzeby
głównego badania GATS
Wersja Polska
Kwiecień 2009
Global Adult Tobacco Survey (GATS)
1
137
NUMER IDENTYFIKACYJNY (ID) KWESTIONARIUSZA ___ ___ ___ ___ ___
[ANKIETER: JEŚLI MOŻLIWE, UŻYJ GOTOWEJ ETYKIETY]
GOSPODARSTWO DOMOWE OZNACZONE JAKO:
MĘSKIE
ŻEŃSKIE
WOJEWÓDZTWO: ___ ___
POWIAT: ___ ___ ___
GMINA: ___ ______ ___
OBSZAR MIEJSKI/WIEJSKI ___
NAZWA MIEJSCOWOŚCI: _______________________________________
NAZWA ULICY: ________________________________
DZIELNICA: ___ ___
NUMER GOSPODARSTWA DOMOWEGO ___ ___ ___
OPIS WIZYT U RESPONDENTA
Numer wizyty
Data wizyty
138
1
__ __
dzień
__ __
miesiąc
2
__ __
dzień
__ __
miesiąc
3
__ __ __ __
dzień miesiąc
4
__ __
dzień
__ __
miesiąc
Wynik wizyty
w gospodarstwie
domowym*
____
____
____
____
Wynik rozmowy
z respondentem*
____
____
____
____
Kod ankietera
___ ___ _ __
___ ___ _ __
___ ___ _ __
Kod kierownika
badań
___ ___
___ ___
___ ___
___ ___ _ __
___ ___
* Kody dla kwestionariusza gospodarstwa domowego wpisywane w sytuacji, gdy zachodzi konieczność
powtórnej wizyty
102:
Ukończono część kwestionariusza gospodarstwa domowego, nie można było ukończyć go w całości
103:
Kwestionariusz gospodarstwa domowego nieukończony, nie można było wskazać właściwego respondenta
do badania
104:
Odmowa udziału w badaniu
105:
Dom niezamieszkały/pusty/zburzony
106:
Pod wskazanym adresem nie mieści się gospodarstwo domowe
107:
Respondent zamieszkujący w gospodarstwie domowym niezdolny do udziału w badaniu
108:
Kwestionariusz gospodarstwa domowego niezrealizowany z innych przyczyn
109:
Nie ma nikogo w domu
* Kody dla kwestionariusza gospodarstwa domowego wpisywane podczas ostatniej wizyty u respondenta
200:
Kwestionariusz gospodarstwa domowego ukończony, do badania wybrano jednego respondenta
201:
Kwestionariusz gospodarstwa domowego ukończony, do badania nie wybrano żadnej osoby
202:
Ukończono część kwestionariusza gospodarstwa domowego, nie można było ukończyć go w całości
203:
Kwestionariusz gospodarstwa domowego nieukończony, nie można było wskazać właściwego respondenta
do badania
204:
Odmowa udziału w badaniu
205:
Dom niezamieszkały/pusty/zburzony
206:
Pod wskazanym adresem nie mieści się gospodarstwo domowe
207:
Respondent zamieszkujący w gospodarstwie domowym niezdolny do udziału w badaniu
208:
Kwestionariusz gospodarstwa domowego niezrealizowany z innych przyczyn
888:
Gospodarstwo domowe przekazane innemu ankieterowi
999:
Gospodarstwo domowe zastąpiono innym losowo wybranym adresem w ramach procedury dotyczącej
brakujących gospodarstw domowych
139
* Kody dla kwestionariusza respondenta w sytuacji, gdy zachodzi konieczność powtórnej wizyty
302:
Ukończono część kwestionariusza respondenta
303:
Wybrany respondent okazał się później osobą niekwalifikującą się do badania
304:
Odmowa udziału w badaniu
307:
Wybrany respondent niezdolny do udziału w badaniu
308:
Kwestionariusz respondenta niezrealizowany z innych przyczyn
309:
Wybranego respondenta nie ma w domu
* Kody dla kwestionariusza respondenta wpisywane podczas ostatniej wizyty u respondenta
400:
Ukończono kwestionariusz respondenta
401:
Respondent nie kwalifikuje się do wypełnienia kwestionariusza respondenta
403:
Wybrany respondent okazał się później osobą niekwalifikującą się do badania
404:
Odmowa udziału w badaniu
407:
Wybrany respondent niezdolny do udziału w badaniu
408:
Kwestionariusz respondenta niezrealizowany z innych przyczyn
888:
Respondent przekazany innemu ankieterowi
999:
Gospodarstwo domowe zastąpiono innym losowo wybranym adresem w ramach procedury
dotyczącej brakujących gospodarstw domowych
140
Kwestionariusz gospodarstwa domowego
GODZINA ROZPOCZĘCIA WYWIADU
___ ___ : ___ ___
GODZ. MIN
[ZAPIS 24-GODZINNY]
ANKIETER: BADANY RESPONDENT-CZŁONEK GOSPODARSTWA DOMOWEGO MUSI MIEĆ CO NAJMNIEJ 18 LAT,
ZAŚ ANKIETER MUSI MIEĆ PEWNOŚĆ, ŻE OSOBA TA JEST W STANIE DOSTARCZYĆ DOKŁADNYCH INFORMACJI NA
TEMAT WSZYSTKICH CZŁONKÓW GOSPODARSTWA DOMOWEGO.
W RAZIE POTRZEBY SPRAWDŹ WIEK BADANEGO RESPONDENTA W CELU UPEWNIENIA SIĘ, ŻE MA ON
CO NAJMNIEJ 18 LAT.
WPROWADZENIE:
Dzień dobry. Nazywam się {imię i nazwisko} i pracuję w instytucie badawczym Pentor Research International.
Chcielibyśmy z Panią/Panem porozmawiać o paleniu tytoniu. Badanie to, koordynowane w skali międzynarodowej
przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), ma na celu poznanie postaw osób dorosłych wobec palenia tytoniu
w wielu krajach świata. W Polsce jest ono prowadzone przez Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie
w Warszawie i Warszawski Uniwersytet Medyczny przy współpracy z instytutem Pentor RI i Głównym Inspektoratem
Sanitarnym. Pani/Pana gospodarstwo domowe wybrano do udziału w badaniu w sposób losowy na podstawie
ogólnopolskiej próby opracowanej metodami naukowymi. Pani/Pana uczestnictwo ma duże znaczenie dla realizacji
tego projektu. Zapewniamy pełną poufność wszystkich uzyskanych informacji.
Na początku chciał(a)bym zorientować się, kto w Pani/Pana gospodarstwie domowym może wziąć udział w badaniu.
HH1.
Najpierw chciał(a)bym zadać kilka pytań dotyczących Pani/Pana gospodarstwa domowego. Ile osób łącznie miesz
ka w tym gospodarstwie domowym?
ANKIETER: UWZGLĘDNIJ KAŻDEGO, KTO TO GOSPODARSTWO DOMOWE UWAŻA ZA SWOJE GŁÓWNE MIEJSCE
ZAMIESZKANIA
OSOBY (OSÓB)
HH2.
Ilu z tych członków gospodarstwa domowego ma co najmniej 15 lat?
OSOBY (OSÓB)
HH3.
Ilu [ANKIETER: WYBIERZ "MĘŻCZYZN" LUB "KOBIET" ZGODNIE Z OZNACZENIEM GOSPODARSTWA
DOMOWEGO] w tym gospodarstwie domowym ma co najmniej 15 lat?
OSOBY (OSÓB)
ANKIETER: JEŚLI HH3 = 00 (ŻADEN Z CZŁONKÓW GOSPODARSTWA NIE KWALIFIKUJE SIĘ DO BADANIA),
ZAKOŃCZ WYWIAD.
141
HH4. Teraz chciał(a)bym zebrać informacje na temat [ANKIETER: WYBIERZ "MĘŻCZYZN" LUB "KOBIET" ZGODNIE
Z OZNACZENIEM GOSPODARSTWA DOMOWEGO] mieszkających w tym gospodarstwie domowym, które mają
15 lub więcej lat. Przygotujmy listę takich osób w kolejności od najstarszej do najmłodszej.
ANKIETER: ZADAJ NASTĘPUJĄCE PYTANIA I ZANOTUJ ODPOWIEDZI W PONIŻSZEJ TABELI
a. Jak ma na imię ta osoba?
b. Ile lat ma ta osoba? ANKIETER: JEŚLI RESPONDENT NIE WIE, OSZACUJ WIEK W PRZYBLIŻENIU
c. ANKIETER: JEŚLI PODANY WIEK WYNOSI OD 15 DO 17 LAT, ZAPYTAJ O DATĘ URODZENIA:
Jaki jest miesiąc i rok urodzenia tej osoby?
SPRAWDŹ CZY DATA URODZENIA WYPADA PRZED DATĄ [WPISZ MIESIĄC/ROK] W CELU UPEWNIENIA
SIĘ, ŻE TA OSOBA MA CO NAJMNIEJ 15 LAT. JEŚLI NIE MA CO NAJMNIEJ 15 LAT, USUŃ WIERSZ.
JEŚLI RESPONDENT NIE ZNA DATY URODZENIA, PRZEJDŹ DO PUNKTU d
d. ZANOTUJ PŁEĆ (W CELU EWENTUALNEJ WERYFIKACJI)
e. Czy ta osoba obecnie pali tytoń, np. papierosy, fajkę, cygara, cygaretki?
GOSPODARSTWO "MĘSKIE" ❏ 1
GOSPODARSTWO "ŻEŃSKIE" ❏ 2
TYLKO WTEDY,
JEŚLI WIEK = 15-17
a. Imię
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
142
b. Wiek c. data urodzenia
d. Płeć
K
M
e. Pali obecnie
TAK NIE Nie wiem
__ __ __ __ __ __ __ __ __ __
__ __
Miesiąc: __ __
Rok:
__ __ __ __
❏1
❏2
❏1
❏2
❏7
__ __ __ __ __ __ __ __ __ __
__ __
Miesiąc: __ __
Rok:
__ __ __ __
❏1
❏2
❏1
❏2
❏7
❏1
❏2
❏1
❏2
❏7
❏1
❏2
❏1
❏2
❏7
❏1
❏2
❏1
❏2
❏7
__ __ __ __ __ __ __ __ __ __
__ __
__ __ __ __ __ __ __ __ __ __
__ __
__ __ __ __ __ __ __ __ __ __
__ __
Miesiąc:
Rok:
Miesiąc:
Rok:
Miesiąc:
Rok:
__ __
__ __ __ __
__ __
__ __ __ __
__ __
__ __ __ __
__ __ __ __ __ __ __ __ __ __
__ __
Miesiąc: __ __
Rok:
__ __ __ __
❏1
❏2
❏1
❏2
❏7
__ __ __ __ __ __ __ __ __ __
__ __
Miesiąc: __ __
Rok:
__ __ __ __
❏1
❏2
❏1
❏2
❏7
__ __ __ __ __ __ __ __ __ __
__ __
Miesiąc: __ __
Rok:
__ __ __ __
❏1
❏2
❏1
❏2
❏7
__ __ __ __ __ __ __ __ __ __
__ __
Miesiąc: __ __
Rok:
__ __ __ __
❏1
❏2
❏1
❏2
❏7
__ __ __ __ __ __ __ __ __ __
__ __
Miesiąc: __ __
Rok:
__ __ __ __
❏1
❏2
❏1
❏2
❏7
UWAGA: RESPONDENT ZOSTANIE WYBRANY AUTOMATYCZNIE PRZEZ OPROGRAMOWANIE iPAQ. HH5 ORAZ HH6
TAKŻE ZOSTANĄ ZAKODOWANE AUTOMATYCZNIE.
WYBÓR RESPONDENTA PRZY UŻYCIU TABELI LOSOWEJ
LICZBA
KWALIFIKUJĄCYCH
SIĘ [ANKIETER:
WYBIERZ
"MĘŻCZYZN" LUB
"KOBIET" ZGODNIE
Z OZNACZENIEM]
W GOSPODARSTWIE
DOMOWYM
OSTATNIA CYFRA NUMERU ID KWESTIONARIUSZA
0
1
2
0
3
4
5
6
7
8
9
KONIEC WYWIADU
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
3
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
5
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
6
6
1
2
3
4
5
6
1
2
3
7
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
8
1
2
3
4
5
6
7
8
1
2
9
8
9
1
2
3
4
5
6
7
8
10
9
10
1
2
3
4
5
6
7
8
ANKIETER: UŻYJ POWYŻSZEJ TABELI LOSOWEJ DO WYBORU RESPONDENTA I WPISZ WYBRANY NUMER PONIŻEJ
W POZYCJI HH5.
- JEŚLI TYLKO JEDNA KWALIFIKUJĄCA SIĘ OSOBA ZAMIESZKUJE W TYM GOSPODARSTWIE DOMOWYM,
WPISZ "1" W POZYCJI HH5
- JEŚLI ŻADNA KWALIFIKUJĄCA SIĘ OSOBA NIE ZAMIESZKUJE W TYM GOSPODARSTWIE DOMOWYM,
WPISZ "0" W POZYCJI HH5 I ZAKOŃCZ WYWIAD
- JEŚLI PONAD 10 OSÓB ZAMIESZKUJE W TYM GOSPODARSTWIE DOMOWYM, ZAKOŃCZ WYWIAD
I SKONSULTUJ SIĘ Z KIEROWNIKIEM BADAŃ, ZANIM PRZYSTĄPISZ DO WYBORU RESPONDENTA
HH5.
WPISZ NUMER WYBRANEGO RESPONDENTA DLA OKREŚLONEGO (MĘSKIEGO LUB ŻEŃSKIEGO)
GOPODARSTWA DOMOWEGO
HH6.
WPISZ NUMER ID KWESTIONARIUSZA
NUMER ID KWESTIONARIUSZA: ___ ___ ___ ___ ___ - ___ ___
143
ANKIETER:
JEŚLI NIE PROWADZISZ ROZMOWY Z WYBRANYM RESPONDENTEM LUB NIE
MOŻE ON W DANEJ CHWILI UDZIELIĆ WYWIADU, ZAPISZ JEGO IMIĘ I NAZWISKO
I ZAPLANUJ DATĘ I GODZINĘ NASTĘPNEJ WIZYTY
IMIĘ I NAZWISKO RESPONDENTA: ________________
DATA NASTĘPNEJ WIZYTY: ________________
CZAS: _____________
DATA NASTĘPNEJ WIZYTY: ________________
CZAS: _____________
DATA NASTĘPNEJ WIZYTY: ________________
CZAS: _____________
DATA NASTĘPNEJ WIZYTY: ________________
CZAS: _____________
GODZINA ZAKOŃCZENIA WYWIADU
[ZAPIS 24-GODZINNY]
___ ___ : ___ ___
GODZ.
MIN.
144
Kwestionariusz respondenta
NUMER ID KWESTIONARIUSZA ___ ___ ___ ___ ___ - ___ ___
ZGODA1. ANKIETER: SPRAWDŹ WIEK WYBRANEGO RESPONDENTA NA PODSTAWIE INFORMACJI ZAWARTYCH
W KWESTIONARIUSZU GOSPODARSTWA DOMOWEGO I WYBIERZ JEDNĄ Z PONIŻSZYCH KATEGORII:
15-17LAT
CO NAJMNIEJ 18 LAT
OSOBA NIEPEŁNOLETNIA
USAMODZIELNIONA (15-17)
❏1 [PRZEJDŹ DO ZGODA2]
❏2 [PRZEJDŹ DO ZGODA5]
❏3 [PRZEJDŹ DO ZGODA5]
ZGODA2. Zanim przystąpię do wywiadu, muszę uzyskać zgodę od Pani/Pana rodzica lub opiekuna oraz od Pani/Pana
osobiście.
ANKIETER: JEŚLI ZARÓWNO WYBRANY RESPONDENT, JAK I JEGO RODZIC LUB OPIEKUN SĄ OBECNI,
KONTYNUUJ WYWIAD.
JEŚLI RODZIC LUB OPIEKUN RESPONDENTA NIE JEST OBECNY, PRZERWIJ WYWIAD I USTAL TERMIN
NASTĘPNEJ WIZYTY
JEŚLI NIEPEŁNOLETNI RESPONDENT JEST NIEOBECNY, SPRÓBUJ UZYSKAĆ ZGODĘ OD JEGO RODZICA
LUB OPIEKUNA NA PRZEPROWADZENIE WYWIADU Z NIELETNIM I EWENTUALNIE USTAL
TERMIN NASTĘPNEJ WIZYTY.
145
ZGODA3
ANKIETER: ODCZYTAJ PONIŻSZY TEKST RODZICOWI LUB OPIEKUNOWI
ORAZ RESPONDENTOWI WYBRANEMU DO BADANIA, JEŚLI JEST OBECNY:
ANKIETER: JEŚLI ROZMAWIASZ Z OSOBĄ, Z KTÓRĄ PRZEPROWADZONY BYŁ KWESTIONARIUSZ
GOSPODARSTWA DOMOWEGO, PRZEJDŹ DO DRUGIEGO AKAPITU TEKSTU ZGODY3.
Pracuję w instytucie badawczym Pentor Research International. Na prośbę Światowej Organizacji Zdrowia
(WHO), instytucja ta wraz z Centrum Onkologii-Instytutem im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
i Warszawskim Uniwersytetem Medycznym oraz Głównym Inspektoratem Sanitarnym zbiera informacje na
temat palenia tytoniu w Polsce. Dane te zostaną wykorzystane przez Ministerstwo Zdrowia do opracowania
działań na rzecz poprawy zdrowia publicznego.
Pani/Pana gospodarstwo domowe oraz Pani/Pan [IMIĘ I NAZWISKO RESPONDENTA]
zostaliście wybrani w sposób losowy do udziału w badaniu. Odpowiedzi udzielane przez Panią/Pana są
bardzo ważne dla realizacji naszego badania, gdyż odzwierciedlają różne opinie społeczne na ten temat.
Nasza rozmowa potrwa około 30 minut. Udział Pani/Pana w badaniu jest całkowicie dobrowolny.
Zapewniamy pełną poufność informacji podanych przez Panią/Pana, a Pani/Pana tożsamości nie będzie
można ustalić na podstawie udzielonych odpowiedzi. Dane osobowe nie będą udostępniane osobom trzecim, również rodzicom, opiekunom lub innym członkom rodziny respondenta. Informujemy również, że
Pani/Pan może w każdej chwili wycofać się z badania lub odmówić udzielenia odpowiedzi na
dowolne pytanie.
Zostawimy Pani/Panu nasze dane kontaktowe. W razie jakichkolwiek pytań dotyczących badania prosimy
o kontakt pod wskazanymi numerami telefonów.
Jeśli wyraża Pani/Pan zgodę na udział Pani/Pana [IMIĘ I NAZWISKO RESPONDENTA] w tym badaniu,
chciał(a)bym przeprowadzic z nią/nim osobną rozmowę.
ANKIETER: ZAPYTAJ RODZICA LUB OPIEKUNA: Czy wyraża Pani/Pan zgodę na udział Pani/Pana
[IMIĘ I NAZWISKO RESPONDENTA] w tym badaniu?
TAK
NIE
ZGODA4.
❏1 [PRZEJDŹ DO ZGODA4]
❏2 [ZAKOŃCZ WYWIAD]
CZY WYBRANY NIEPEŁNOLETNI RESPONDENT BYŁ OBECNY?
OBECNY
NIEOBECNY
146
❏1 [PRZEJDŹ DO ZGODA6]
❏2 [PRZEJDŹ DO ZGODA5]
ZGODA5.
ANKIETER: ODCZYTAJ PONIŻSZY TEKST RESPONDENTOWI WYBRANEMU DO BADANIA:
ANKIETER: JEŚLI ROZMAWIASZ Z OSOBĄ, Z KTÓRĄ PRZEPROWADZONY BYŁ KWESTIONARIUSZ
GOSPODARSTWA DOMOWEGO, PRZEJDŹ DO DRUGIEGO AKAPITU TEKSTU ZGODY
Pracuję w instytucie badawczym Pentor Research International. Na prośbę Światowej Organizacji Zdrowia
(WHO), instytucja ta wraz z Centrum Onkologii-Instytutem im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
i Warszawskim Uniwersytetem Medycznym oraz Głównym Inspektoratem Sanitarnym zbiera informacje na
temat palenia tytoniu w Polsce. Dane te zostaną wykorzystane przez Ministerstwo Zdrowia do opracowania
działań na rzecz poprawy zdrowia publicznego.
Pani/Pana gospodarstwo domowe oraz Pani/Pan zostaliście wybrani w sposób losowy do udziału
w badaniu. Odpowiedzi udzielane przez Panią/Pana są bardzo ważne dla realizacji naszego badania,
gdyż odzwierciedlają różne opinie społeczne na ten temat.
Nasza rozmowa potrwa około 30 minut. Pani/Pana udział w badaniu jest całkowicie dobrowolny.
Zapewniamy pełną poufność podanych przez Panią/Pana informacji. Na podstawie udzielonych przez
Panią/Pana odpowiedzi, nie będzie można również ustalić Pani/Pana tożsamości. Dane osobowe nie będą
udostępniane osobom trzecim, w tym członkom rodziny. Informujemy również, że może Pani/Pan w każdej
chwili wycofać się z badania lub odmówić udzielenia odpowiedzi na dowolne pytanie.
PRZECZYTAJ, JEŻELI ZGODA1 = 2: Jeśli pali Pani/Pan papierosy, poprosimy Panią/Pana o wyrażenie zgody
na pokazanie posiadanej paczki palonych papierosów.
Zostawimy Pani/Panu nasze dane kontaktowe. W razie jakichkolwiek pytań dotyczących badania prosimy
o kontakt pod wskazanymi numerami telefonów.
ANKIETER: JEŚLI ZGODA4=2, PRZEKAŻ RESPONDENTOWI NASTĘPUJĄCĄ INFORMACJĘ:
Pani/Pana rodzic lub opiekun wyraził zgodę na Pani/Pana udział w naszym badaniu.
Jeśli zgadza się Pani/Pan wziąć udział w naszym badaniu, chciał(a)bym przeprowadzić z Panią/Panem
krótką rozmowę.
ZGODA6.
ANKIETER: ZAPYTAJ RESPONDENTA: Czy wyraża Pani/Pan zgodę na udział w badaniu?
TAK
NIE
❏1 [KONTYNUUJ WYWIAD]
❏2 [ZAKOŃCZ WYWIAD]
UZUPEŁNIJ NASTĘPUJĄCE DANE:
WPISZ JĘZYK, W KTÓRYM
PROWADZONY JEST WYWIAD
❏1 POLSKI
❏2 [INNY, JAKI?] __________________________
GODZINA ROZPOCZĘCIA WYWIADU
[ZAPIS 24-GODZINNY]
___ ___ : ___ ___
GODZ. MIN.
147
SEKCJA A. PODSTAWOWE DANE OSOBOWE
WPROWADZENIE:
A1.
ANKIETER: WPISZ PŁEĆ RESPONDENTA NA PODSTAWIE OBSERWACJI.
MĘŻCZYZNA
KOBIETA
A2.
Zanim przystąpimy do głównej części naszego badania, chciał(a)bym zebrać kilka podstawowych
informacji na temat Pani/Pana osoby. Podane przez Panią/Pana dane zostaną wykorzystane przez
Światową Organizację Zdrowia wyłącznie na potrzeby oceny i porównania sytuacji zdrowotnej
i społecznej w różnych krajach, których dotyczy nasze badanie.
❏1
❏2
Jaki jest miesiąc i rok Pani/Pana daty urodzenia?
MIESIĄC:
ROK:
ANKIETER:
A3.
JEŚLI NIE WIE, WPISZ "77"
JEŚLI NIE WIE, WPISZ "7777"
JEŚLI MIESIĄC=77 LUB ROK=7777 W A2, ZADAJ PYTANIE A3. W PRZECIWNYM
RAZIE PRZEJDŹ DO A4.
Ile ma Pani/Pan lat?
ANKIETER: JEŚLI RESPONDENT NIE MA PEWNOŚCI, SPRÓBUJ OSZACOWAĆ I ZAPISZ
ODPOWIEDŹ
LAT(A)
A3a.
ANKIETER: CZY WIEK RESPONDENTA PODANO W PRZYBLIŻENIU?
TAK
NIE
NIE WIEM
A4.
❏1
❏2
❏7
Jakie ma Pani/Pan wykształcenie?
ANKIETER: WYBIERZ TYLKO JEDNĄ, NAJWYŻSZĄ KATEGORIĘ
BRAK FORMALNEGO WYKSZTAŁCENIA
NIEPEŁNE PODSTAWOWE
PODSTAWOWE0
GIMNAZJUM
ZASADNICZE ZAWODOWE
ŚREDNIE (LICEUM, TECHNIKUM)
POMATURALNE/POLICEALNE
LICENCJAT
WYŻSZE (POCZĄWSZY OD MAGISTERIUM)
NIE WIEM
148
❏1
❏2
❏3
❏4
❏5
❏6
❏7
❏8
❏9
❏77
A5.
Która z poniższych odpowiedzi najlepiej opisuje Pani/Pana status zawodowy w ciągu ostatnich 12 miesięcy?
ANKIETER: WRĘCZ RESPONDENTOWI KARTĘ ODPOWIEDZI I ZAPISZ TYLKO JEDNĄ ODPOWIEDŹ
PRACOWNIK NAJEMNY, ZATRUDNIONY W FIRMIE, PRZEDSIĘBIORSTWIE NA UMOWĘ
O PRACĘ LUB KONTRAKT………………………………………………………………………………………………..........................❏1
OSOBA PRACUJĄCA NA WŁASNY RACHUNEK, WŁAŚCICIEL LUB WSPÓŁWŁAŚCICIEL FIRMY
LUB POMAGAJĄCY MAŁŻONEK…………………………………………………………...........……………….............................❏2
OSOBA PROWADZĄCA WŁASNE GOSPODARSTWO ROLNE, WŁAŚCICIEL LUB
WSPÓŁWŁAŚCICIEL GOSPODARSTWA ROLNEGO LUB POMAGAJĄCY WSPÓŁMAŁŻONEK
W GOSPODARSTWIE ROLNYM……………………………………………........................................................................…..❏3
UCZEŃ, STUDENT………………………………………………..................................................................................................❏4
OSOBA ZAJMUJĄCA SIĘ PROWADZENIEM GOSPODARSTWA DOMOWEGO,
WYCHOWYWANIEM DZIECI/GOSPODYNI DOMOWA……............................………………………………………….. ❏5
EMERYT…………………………………………...................................................................................................................……..❏6
RENCISTA…………………………………...............................................................................................................……………..❏7
BEZROBOTNY, AKTUALNIE BEZ STAŁEJ PRACY…......………………………………….........................................…………..❏8
NIE WIEM……………………………………………..............................................................................................................…..❏77
ANKIETER: JEŚLI A5=1,2,3, ZADAJ PYTANIE AA1; JEŚLI A5=4,5,6,7,8,77 PRZEJDŹ DO A6
AA1
Jaki rodzaj pracy Pani/Pan wykonywała/wykonywał i jakie zajmowała/zajmował stanowisko
w ciągu ostatnich 12 miesięcy?
ANKIETER: WRĘCZ RESPONDENTOWI KARTĘ ODPOWIEDZI I ZAPISZ TYLKO JEDNĄ ODPOWIEDŹ
KADRA ZARZĄDZAJĄCA LUB WSPÓŁZARZĄDZAJĄCA W FIRMIE LUB PRZEDSIĘBIORSTWIE. ..........................❏1
SPECJALISTA, SAMODZIELNY PRACOWNIK O WYSOKICH KWALIFIKACJACH Z WYŻSZYM
WYKSZTAŁCENIEM........................................................................................................................................................…❏2
PRACOWNIK UMYSŁOWY, BIUROWY, ADMINISTRACJI W FIRMIE LUB PRZEDSIĘBIORSTWIE ........................❏3
PRACOWNIK HANDLU I USŁUG………………………………................................................................................………..❏4
BRYGADZISTA, TECHNIK NADZORU PRACOWNIKÓW FIZYCZNYCH………….............................…………………..❏5
ROBOTNIK WYKWALIFIKOWANY.………………………………….................................................................................…..❏6
ROBOTNIK NIEWYKWALIFIKOWANY LUB ROLNY………………………………………........................................………..❏7
NIE WIEM…………………………………………………………………………………….........................................................………❏77
149
A6.
Proszę mi powiedzieć, czy to gospodarstwo domowe lub jakakolwiek osoba w nim zamieszkała ma dostęp do
następujących udogodnień?
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
TAK
NIE
NIE WIEM
b. Toaleta ze spłuczką?
c. Telefon stacjonarny?
d. Telefon komórkowy?
e. Telewizor?
f. Radio?
g. Lodówka?
h. Samochód?
i. Motorower/skuter/motocykl?
j. Pralka?
k. Komputer?
l. Internet?
m. Telewizja satelitarna lub kablowa?
n. Zmywarka do naczyń?
o. Zestaw kina domowego?
p. Kamera video?
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
AA1A. Z ilu pomieszczeń zamkniętych składa się Pani/Pana dom/mieszkanie, łącznie z kuchnią,
łazienką i przedpokojem?
ANKIETER: ZA POMIESZCZENIE ZAMKNIĘTE UWAŻA SIĘ KAŻDĄ IZBĘ (POKÓJ)
W GOSPODARSTWIE DOMOWYM, KTÓRA JEST ZAMYKANA DRZWIAMI
AA2.
Proszę Panią/Pana o policzenie Pani/Pana łącznych dochodów netto (na rękę) w ostatnim miesiącu.
Proszę dodać wynagrodzenia, premie, nagrody, zapłaty za nadgodziny, stypendia, rentę, emeryturę, prace zlecone,
dochody z gospodarstwa rolnego w ubiegłym miesiącu i powiedzieć, do której grupy zaliczył(a)by Pani/Pan swój
dochód: Poniżej 1000 PLN, od 1000 do 1500 PLN, od 1501 do 2000 PLN, od 2001 do 3000 PLN, czy też powyżej
3000 PLN?
ANKIETER: PYTANIE DOTYCZY STAŁYCH DOCHODÓW RESPONDENTA
ANKIETER: PYTANIE DOTYCZY DOCHODÓW NETTO, TZN. PO ODLICZENIU PODATKU
DOCHODOWEGO
PONIŻEJ 1000 PLN
OD 1000 DO 1500 PLN
OD 1501 DO 2000 PLN
OD 2001 DO 3000 PLN
POWYŻEJ 3000 PLN
NIE WIEM
ODMOWA ODPOWIEDZI
150
❏1
❏2
❏3
❏4
❏5
❏77
❏99
AA3.
Jak określił(a)by Pani/Pan swoje główne miejsce zamieszkanie, kiedy miał(a) Pani/Pan około 14
lat? Czy była to wieś, małe miasto (do 50 tys. mieszkańców), średnie miasto (50-100 tys. mieszkańców), czy duże
miasto (powyżej 100 tys. mieszkańców)?
ANKIETER: WYBIERZ TYLKO JEDNĄ KATEGORIĘ
WIEŚ
MAŁE MIASTO (DO 50 TYS. MIESZKAŃCÓW)
ŚREDNIE MIASTO (50-100 TYS. MIESZKAŃCÓW)
DUŻE MIASTO (POWYŻEJ 100 TYS. MIESZKAŃCÓW)
NIE WIEM
AA4.
❏1
❏2
❏3
❏4
❏77
Chciałbym teraz zapytać Panią/Pana o stosunek do wiary. Czy określiła/określił by Pani/Pan siebie jako osobę:
Wierzącą, praktykującą regularnie; Wierzącą, ale praktykującą nieregularnie; Wierzącą, lecz niepraktykującą;
Niewierzącą?
ANKIETER: WYBIERZ TYLKO JEDNĄ KATEGORIĘ
WIERZĄCĄ, PRAKTYKUJĄCĄ REGULARNIE
WIERZĄCĄ, ALE PRAKTYKUJĄCĄ NIEREGULARNIE
WIERZĄCĄ, LECZ NIEPRAKTYKUJĄCĄ
NIEWIERZĄCĄ
❏1
❏2
❏3
❏4
151
SEKCJA B. PALENIE TYTONIU
WPROWADZENIE:
B1.
Chciał(a)bym zadać Pani/Panu kilka pytań na temat palenia tytoniu, np.
papierosów, fajki, cygar, cygaretek. Proszę nie odpowiadać w tej chwili na
temat tytoniu bezdymnego.
Czy obecnie pali Pani/Pan tytoń codziennie, rzadziej niż codziennie, czy też nie pali w ogóle?
CODZIENNIE
RZADZIEJ NIŻ CODZIENNIE
NIE PALI W OGÓLE
NIE WIEM
B2.
Czy w przeszłości palił(a) Pani/Pan tytoń codziennie?
TAK
NIE
NIE WIEM
B3.
❏1 PRZEJDŹ DO B4
❏2
❏3 PRZEJDŹ DO B3
❏4 PRZEJDŹ DO SEKCJI C
❏1 PRZEJDŹ DO B8
❏2 PRZEJDŹ DO BB2
❏7 PRZEJDŹ DO B10
Czy w przeszłości palił(a) Pan/Pani tytoń codziennie, rzadziej niż codziennie, czy też nie palił(a) w ogóle?
ANKIETER: JEŚLI RESPONDENT PALIŁ TYTOŃ W PRZESZŁOŚCI ZARÓWNO "CODZIENNIE", JAK I "RZADZIEJ NIŻ
CODZIENNIE", ZAZNACZ "CODZIENNIE" I POSTĘPUJ DALEJ ZGODNIE W INSTRUKCJĄ DOTYCZĄCĄ TEJ
ODPOWIEDZI
CODZIENNIE
RZADZIEJ NIŻ CODZIENNIE
NIE PALI W OGÓLE
NIE WIEM
BB1.
Czy kiedykolwiek w życiu wypalił(a) Pani/Pan jednego papierosa, fajkę, cygaro, cygaretkę lub inny
produkt tytoniowy?
TAK
NIE
BB2.
❏1 PRZEJDŹ DO B11
❏2 PRZEJDŹ DO BB2
❏3 PRZEJDŹ DO BB1
❏7 PRZEJDŹ DO SEKCJI C
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO SEKCJI C
Czy w ciągu swojego życia wypalił(a) Pani/Pan co najmniej 100 papierosów (fajek, cygar, cygaretek
lub innych produktów tytoniowych)?
TAK
NIE
❏1
❏2
PRZEJŚCIA:
-JEŚLI B2=2, PRZEJDŹ DO B10
-JEŚLI B3=2, PRZEJDŹ DO B13
-JEŚLI B3=3, PRZEJDŹ DO SEKCJI C
152
[OSOBY OBECNIE PALĄCE CODZIENNIE]
B4.
Ile miał(a) Pani/Pan lat, gdy zaczął(ęła) palić tytoń codziennie?
LAT(A)
ANKIETER:
B5.
JEŚLI RESPONDENT NIE WIE, WPISZ "99"
JEŚLI B4=99, ZADAJ PYTANIE B5.
W PRZECIWNYM RAZIE PRZEJDŹ DO BB4.
Ile lat temu zaczął(ęła) Pani/Pan palić tytoń codziennie?
LAT(A) TEMU
ANKIETER:
JEŚLI B4 = WIEK PODANY W A2/A3 LUB JEŚLI B4 WYNOSI O 1 ROK MNIEJ NIŻ WIEK
PODANY W A2/A3, PRZEJDŹ DO BB4. W PRZECIWNYM RAZIE, PRZEJDŹ DO B6
(JEŚLI B4=99:) JEŚLI B5=0 LUB 1, PRZEJDŹ DO BB4.
W PRZECIWNYM WYPADKU PRZEJDŹ DO B6
BB4.
Czy w ciągu ostatnich 6 miesięcy palił(a) Pani/Pan tytoń codziennie?
TAK
NIE
❏1
❏2
153
B6.
Średnio, ile spośród następujących produktów tytoniowych wypala Pani/Pan codziennie? Proszę również
o informację, jeśli pali Pani/Pan dany produkt tytoniowy, ale rzadziej niż codziennie.
ANKIETER: JEŚLI RESPONDENT TWIERDZI, ŻE PALIŁ DANY RODZAJ TYTONIU, ALE RZADZIEJ NIŻ
RAZ DZIENNIE, WPISZ 888
ANKIETER: JEŚLI RESPONDENT PODA ILOŚĆ PALONYCH PRODUKTÓW TYTONIOWYCH W OPAKOWANIACH
LUB KARTONACH, SPRÓBUJ DOWIEDZIEĆ SIĘ, ILE SZTUK ZAWIERA KAŻDE Z NICH I OBLICZ CAŁKOWITĄ ILOŚĆ
WYPALONYCH SZTUK
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
a. Papierosów produkowanych fabrycznie?
DZIENNIE
a1. [JEŚLI B6a=888] Średnio, ile papierosów
produkowanych fabrycznie wypala Pani/Pan obecnie
W TYGODNIU
każdego tygodnia?
b. Papierosów ręcznie skręcanych?
DZIENNIE
b1. [JEŚLI B6b=888] Średnio, ile papierosów ręcznie skręcanych
wypala Pani/Pan obecnie każdego tygodnia?
W TYGODNIU
c. Fajki nabijane tytoniem?
DZIENNIE
c1. [JEŚLI B6c=888] Średnio, ile fajek nabijanych tytoniem
wypala Pani/Pan obecnie każdego tygodnia?
W TYGODNIU
e. Cygar?
DZIENNIE
e1. [JEŚLI B6e=888] Średnio, ile cygar wypala Pani/Pan obecnie
każdego tygodnia?
W TYGODNIU
f. Cygaretek?
DZIENNIE
f1. [JEŚLI B6f=888] Średnio, ile cygaretek wypala Pani/Pan obecnie
każdego tygodnia?
W TYGODNIU
g. Innego produktu tytoniowego, przeznaczonego do
palenia?(Podaj jaki:________________)
g1. [JEŚLI B6g=888] Średnio, ile [WPISZ PRODUKT] wypala
Pani/Pan obecnie każdego tygodnia?
154
DZIENNIE
W TYGODNIU
BB5.
Czy 3 lata temu palił(a) Pani/Pan {WPISZ NAJCZĘŚCIEJ UŻYWANY PRODUKT TYTONIOWY Z B6a-g} najczęściej?
TAK
NIE
NIE PALIŁ(A) 3 LATA TEMU
BB6.
❏1 PRZEJDŹ DO B7
❏2
❏3 PRZEJDŹ DO B7
Którego spośród następujących produktów tytoniowych przeznaczonych do palenia używał(a) Pani/Pan najczęściej
3 lata temu? Papierosów produkowanych fabrycznie; Papierosów ręcznie skręcanych; Fajek nabijanych tytoniem;
Cygar; Cygaretek; Jakiegoś innego produktu?
ANKIETER: SPRÓBUJ UZYSKAĆ JEDNĄ ODPOWIEDŹ, JEŚLI RESPONDENT WSKAŻE DWIE LUB WIĘCEJ
KATEGORII PRODUKTÓW
PAPIEROSY PRODUKOWANE FABRYCZNIE
PAPIEROSY RĘCZNIE SKRĘCANE
FAJKA NABIJANA TYTONIEM
CYGARA
CYGARETKI
INNY PRODUKT. JAKI?______________
NIE PAMIĘTAM
BB7.
❏1
❏2
❏3
❏4
❏5
❏6
❏77
Jaka była główna przyczyna zmiany najczęściej palonego przez Panią/pana produktu tytoniowego? Produkt obecnie
palony jest tańszy; Sądzi Pani/Pan, że obecnie palony produkt jest mniej szkodliwy dla Pani/Pańskiego zdrowia;
Obecnie palony produkt jest popularny wśród innych palaczy; Ponieważ odpowiada Pani/Panu bardziej od
produktu palonego najczęściej poprzednio - jest lepszej jakości; Z innego powodu?
OBECNIE PALONY PRODUKT JEST TAŃSZY
OBECNIE PALONY PRODUKT JEST MNIEJ SZKODLIWY DLA MOJEGO ZDROWIA
OBECNIE PALONY PRZEZE MNIE PRODUKT TYTONIOWY JEST POPULARNY WŚRÓD
INNYCH PALACZY
OBECNIE PALONY BARDZIEJ MI ODPOWIADA/JEST LEPSZEJ JAKOŚCI
Z INNEGO POWODU. JAKIEGO?_______________________________________
B7.
❏1
❏2
❏3
❏4
❏5
Jak szybko po przebudzeniu zapala Pani/Pan pierwszego papierosa (fajkę, cygaro, cygaretkę, inny produkt
tytoniowy)? Czy jest to: w ciągu pierwszych 5 minut, po 6-30 minutach, po 31-60 minutach czy po ponad
60 minutach?
W CIĄGU PIERWSZYCH 5 MINUT
PO 6-30 MINUTACH
PO 31-60 MINUTACH
PO PONAD 60 MINUTACH
❏1
❏2
❏3
❏4
BB8. Czy zdarza się Pani/Panu budzić w nocy i zapalać papierosa?
TAK
NIE
❏1
❏2
ANKIETER: PRZEJDŹ DO SEKCJI C
155
[OSOBY PALĄCE OBECNIE RZADZIEJ NIŻ CODZIENNIE]
B8.
Ile miał(a) Pani/Pan lat, gdy zaczął(ęła) palić tytoń codziennie?
LAT(A)
ANKIETER:
B9.
JEŚLI RESPONDENT NIE
WIE, WPISZ "99"
JEŚLI B8=99, ZADAJ PYTANIE B9. W PRZECIWNYM RAZIE PRZEJDŹ DO BB13.
Ile lat temu zaczął(ęła) Pan/Pani po raz pierwszy palić tytoń codziennie?
LAT(A) TEMU
ANKIETER:
JEŚLI B8 = WIEK PODANY W A2/A3 LUB JEŚLI B8 WYNOSI O 1 ROK MNIEJ NIŻ WIEK PODANY
W A2/A3, PRZEJDŹ DO BB13. W PRZECIWNYM RAZIE, PRZEJDŹ DO B10
(JEŚLI B8=99:) JEŚLI B9=0 LUB 1, PRZEJDŹ DO BB13. W PRZECIWNYM WYPADKU PRZEJDŹ DO B10.
BB13. Czy kiedykolwiek w przeszłości palił(a) Pani/Pan tytoń codziennie przez co najmniej 6 miesięcy?
TAK
NIE
B10.
❏1
❏2
Średnio, ile spośród następujących produktów tytoniowych wypala Pani/Pan zazwyczaj w ciągu tygodnia?
ANKIETER:
JEŚLI RESPONDENT TWIERDZI, ŻE PALIŁ DANY RODZAJ TYTONIU W CIĄGU OSTATNICH 30 DNI, ALE
RZADZIEJ NIŻ RAZ W TYGODNIU, WPISZ 888
ANKIETER:
JEŚLI RESPONDENT PODA ILOŚĆ PALONYCH PRODUKTÓW TYTONIOWYCH W OPAKOWANIACH LUB
KARTONACH, SPRÓBUJ DOWIEDZIEĆ SIĘ, ILE SZTUK ZAWIERA KAŻDE Z NICH I OBLICZ CAŁKOWITĄ
ILOŚĆ WYPALONYCH SZTUK
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
a. Papierosów produkowanych fabrycznie?
W TYGODNIU
b. Papierosów ręcznie skręcanych?
W TYGODNIU
c. Fajek nabijanych tytoniem?
W TYGODNIU
e. Cygar?
W TYGODNIU
f. Cygaretek?
W TYGODNIU
g. Innego produktu tytoniowego przeznaczonego do palenia?
W TYGODNIU
Jakiego? _________________
156
BB15. Czy 3 lata temu palił(a) Pani/Pan {WPISZ NAJCZĘŚCIEJ UŻYWANY PRODUKT TYTONIOWY
Z B10a-g} najczęściej?
TAK
NIE
NIE PALIŁ(A) 3 LATA TEMU
❏1 PRZEJDŹ DO SEKCJI C
❏2
❏3 PRZEJDŹ DO SEKCJI C
BB16. Którego spośród następujących produktów tytoniowych przeznaczonych do palenia używał(a)Pani/Pan najczęściej
3 lata temu? Papierosów produkowanych fabrycznie; Papierosów ręcznie skręcanych; Fajek nabijanych tytoniem;
Cygar; Cygaretek; Jakiegoś innego produktu?
ANKIETER: SPRÓBUJ UZYSKAĆ JEDNĄ ODPOWIEDŹ, JEŚLI RESPONDENT WSKAŻE DWIE LUB WIĘCEJ
KATEGORII PRODUKTÓW
PAPIEROSY PRODUKOWANE FABRYCZNIE
PAPIEROSY RĘCZNIE SKRĘCANE
FAJKA NABIJANA TYTONIEM
CYGARA
CYGARETKI
INNY PRODUKT. JAKI?______________
NIE PAMIĘTAM
BB17.
❏1
❏2
❏3
❏4
❏5
❏6
❏77
Jaka była główna przyczyna zmiany najczęściej palonego przez Panią/pana produktu tytoniowego? Produkt obecnie
palony jest tańszy; Sądzi Pani/Pan, że obecnie palony produkt jest mniej szkodliwy dla Pani/Pańskiego zdrowia;
Obecnie palony produkt jest popularny wśród innych palaczy; Ponieważ odpowiada Pani/Panu bardziej od
produktu palonego najczęściej poprzednio - jest lepszej jakości; Z innego powodu?
OBECNIE PALONY PRODUKT JEST TAŃSZY
OBECNIE PALONY PRODUKT JEST MNIEJ SZKODLIWY DLA MOJEGO ZDROWIA
OBECNIE PALONY PRZEZE MNIE PRODUKT TYTONIOWY JEST POPULARNY WŚRÓD
INNYCH PALACZY
OBECNIE PALONY BARDZIEJ MI ODPOWIADA/JEST LEPSZEJ JAKOŚCI
Z INNEGO POWODU. JAKIEGO?_______________________________________
❏1
❏2
❏3
❏4
❏5
ANKIETER: PRZEJDŹ DO SEKCJI C
157
[BYLI PALACZE]
B11.
Ile miał(a) Pani/Pan lat, gdy zaczął(ęła) palić tytoń codziennie?
LAT(A)
ANKIETER:
B12.
JEŚLI RESPONDENT NIE WIE, WPISZ "99"
JEŚLI B11=99, ZADAJ PYTANIE B12. W PRZECIWNYM RAZIE PRZEJDŹ DO BB18.
Ile lat temu zaczął(ęła) Pani/Pan palić tytoń codziennie?
LAT(A) TEMU
ANKIETER:
JEŚLI B11 = WIEK PODANY W A2/A3 LUB JEŚLI B11 WYNOSI O 1 ROK MNIEJ NIŻ WIEK PODANY
W A2/A3, PRZEJDŹ DO BB18. W PRZECIWNYM RAZIE, PRZEJDŹ DO B13
(JEŚLI B11=99:) JEŚLI B12=0 LUB 1, PRZEJDŹ DO BB18. W PRZECIWNYM WYPADKU PRZEJDŹ DO B13
BB18. Czy kiedykolwiek w przeszłości palił(a) Pani/Pan tytoń codziennie przez co najmniej 6 miesięcy?
TAK
NIE
B13.
❏1
❏2
Jak dawno temu przestał(a) Pani/Pan palić regularnie?
ANKIETER:
KIEDY RESPONDENT PRZESTAŁ PALIĆ REGULARNIE - NIE UWZGLĘDNIAJ RZADKICH PRZYPADKÓW
PALENIA ZAZNACZ ODPOWIEDNIĄ JEDNOSTKĘ MIARY I WPISZ LICZBĘ
LAT(A)
❏1
MIESIĄCE
❏2
TYGODNI(E)
❏3
DNI
❏4
MNIEJ NIŻ 1 DZIEŃ (24 GODZ.)
NIE WIEM
158
❏5
❏7
BB19. Jaka była główna przyczyna tego, że zdecydował(a) się Pani/Pan rzucić palenie? Papierosy stały się dla Pani/Pana
zbyt drogie; Zdała/zdał sobie Pani/Pan sprawę, że palenie szkodzi Pani/Pana zdrowiu; Ktoś znajomy lub bliski
Pani/Panu zdecydował się rzucić palenie; Dlatego, że obecnie jest mniej miejsc publicznych, w których można palić;
Z jakiegoś innego powodu?
PAPIEROSY STAŁY SIĘ ZBYT DROGIE.
ZDAŁE(A)M SOBIE SPRAWĘ, ŻE PALENIE MI SZKODZI
KTOŚ ZDECYDOWAŁ SIĘ RZUCIĆ PALENIE
MNIEJ MIEJSC PUBLICZNYCH, W KTÓRYCH MOŻNA PALIĆ
Z INNEGO POWODU. JAKIEGO?______________
NIE WIEM
❏1
❏2
❏3
❏4
❏6
❏77
ANKIETER:
B14.
JEŚLI B13 < 1 ROKU (< 12 MIESIĘCY), ZADAJ KOLEJNE PYTANIE (B14). W PRZECIWNYM RAZIE PRZEJDŹ
DO SEKCJI C.
Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy był(a) Pani/Pan u lekarza lub w placówce opieki Zdrowotnej?
TAK
❏1
NIE
❏2 PRZEJDŹ DO B18
B15.
Ile razy w ciągu ostatnich 12 miesięcy był(a) Pani/Pan u lekarza lub w placówce opieki zdrowotnej?
Czy było to 1 lub 2 razy, 3 do 5 razy, czy 6 lub więcej razy?
1 LUB 2
❏1
3 DO 5
❏2
6 LUB WIĘCEJ RAZY
❏3
B16.
Czy podczas jakiejkolwiek wizyty u lekarza lub w placówce opieki zdrowotnej w ciągu ostatnich 12 miesięcy
pytano o to, czy pali Pani/Pan tytoń?
TAK
❏1
NIE
❏2 PRZEJDŹ DO B18
B17.
Czy podczas jakiejkolwiek wizyty u lekarza lub w placówce opieki zdrowotnej w ciągu ostatnich 12 miesięcy radzono
Pani/Panu, aby przestał(a) palić tytoń?
TAK
❏1
NIE
❏2
B18.
Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy stosował(a) Pani/Pan któryś z niżej wymienionych środków próbując zaprzestać
palenia tytoniu?
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
a. Porada u specjalisty, w tym również w klinice odwykowej
b. Nikotynowa terapia zastępcza, np. guma do żucia, plastry, pastylki,
inhalator i inne środki zawierające nikotynę
c. Inne leki wydawane z przepisu lekarza, np. Tabex, Zyban,
Champix. Podaj jakie? ___________________________________
dd. Inne środki farmaceutyczne. Podaj jakie? __________________
e. Porada telefoniczna / telefon zaufania
f. Przejście na tytoń bezdymny
g. Inne metody. Podaj jakie? _______________________________
TAK
NIE
❏1
❏2
❏1
❏2
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
159
SEKCJA C. TYTOŃ BEZDYMNY
WPROWADZENIE:
C1.
Kolejne pytania dotyczą używania tytoniu bezdymnego, takiego jak tytoń do
wąchania, np. tabaka lub tytoń do żucia.
Czy obecnie używa Pani/Pan tytoniu bezdymnego codziennie, rzadziej niż codziennie, czy wcale nie używa?
CODZIENNIE
RZADZIEJ NIŻ CODZIENNIE
WCALE
NIE WIEM
C2.
Czy w przeszłości używał(a) Pani/Pan tytoniu bezdymnego codziennie?
TAK
NIE
NIE WIEM
C3.
❏1 PRZEJDŹ DO C4
❏2
❏3 PRZEJDŹ DO C3
❏7 PRZEJDŹ DO SEKCJI D1
❏1 PRZEJDŹ DO C8
❏2 PRZEJDŹ DO C10
❏7 PRZEJDŹ DO C10
Czy w przeszłości używał(a) Pani/Pan tytoniu bezdymnego codziennie, rzadziej niż codziennie,
czy wcale nie używał(a)?
ANKIETER: JEŚLI RESPONDENT UZYWAŁ TYTONIU BEZDYMNEGO W PRZESZŁOŚCI ZARÓWNO
"CODZIENNIE", JAK I "RZADZIEJ NIŻ CODZIENNIE", ZAZNACZ "CODZIENNIE" I KIERUJ SIĘ POTEM
TĄ ODPOWIEDZIĄ
CODZIENNIE
RZADZIEJ NIŻ CODZIENNIE
WCALE
NIE WIEM
160
❏1 PRZEJDŹ DO C11
❏2 PRZEJDŹ DO C13
❏3 PRZEJDŹ DO SEKCJI D1
❏7 PRZEJDŹ DO SEKCJI D1
[OSOBY OBECNIE UŻYWAJĄCE TYTONIU BEZDYMNEGO NA CO DZIEŃ]
C4.
Ile miał(a) Pani/Pan lat, kiedy po raz pierwszy zaczął(ęła) używać tytoniu bezdymnego codziennie?
LAT(A)
ANKIETER:
C5.
JEŚLI NIE WIE, WPISZ "99"
JEŚLI C4=99, ZADAJ PYTANIE C5. W PRZECIWNYM RAZIE PRZEJDŹ DO C6.
Ile lat temu zaczął(ęła) Pani/Pan po raz pierwszy używać tytoniu bezdymnego codziennie?
LAT(A)
C6.
Średnio, ile razy dziennie używa Pani/Pan następujących rodzajów tytoniu bezdymnego?
ANKIETER: JEŚLI RESPONDENT STWIERDZI, ŻE UŻYWAŁ TYTONIU BEZDYMNEGO, ALE RZADZIEJ NIŻ RAZ DZIENNIE,
WPISZ 888
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
a. Tytoniu do wąchania (np. tabaki)?
DZIENNIE
a1. [JEŚLI C6a=888] Średnio, jak często obecnie używa Pani/Pan
tytoniu do wąchania w ciągu tygodnia?
W TYGODNIU
b. Tytoniu doustnego nie przeznaczonego do żucia
DZIENNIE
(np. snusu)?
b1. [JEŚLI C6b=888] Średnio, jak często obecnie używa Pani/Pan
tytoniu doustnego w ciągu tygodnia?
W TYGODNIU
c. Tytoniu do żucia?
DZIENNIE
c1. [JEŚLI C6c=888] Średnio, jak często obecnie używa Pani/Pan
tytoniu do żucia w ciągu tygodnia?
W TYGODNIU
d. Innego tytoniu bezdymnego? (Jakiego:________________)
DZIENNIE
d1. [JEŚLI C6d=888] Średnio, jak często obecnie używa Pani/Pan
[WPISZ PRODUKT] obecnie w ciągu tygodnia?
C7.
W TYGODNIU
Jak szybko po przebudzeniu zaczyna Pani/Pan używać tytoniu bezdymnego? Czy jest to: w ciągu pierwszych 5 minut,
po 6-30 minutach, po 31-60 minutach czy po ponad 60 minutach?
W CIĄGU PIERWSZYCH 5 MINUT
PO 6-30 MINUTACH
PO 31-60 MINUTACH
PO PONAD 60 MINUTACH
❏1
❏2
❏3
❏4
CC3. Czy zdarza się Pani/Panu budzić w nocy i zażywać tytoń bezdymny?
TAK
❏1
NIE
❏2
ANKIETER: PRZEJDŹ DO SEKCJI D1
161
[OSOBY OBECNIE UŻYWAJĄCE TYTONIU BEZDYMNEGO RZADZIEJ NIŻ CODZIENNIE]
C8.
Ile miał(a) Pani/Pan lat, kiedy po raz pierwszy zaczął(ęła) używać tytoniu bezdymnego codziennie?
LAT(A)
ANKIETER:
C9.
JEŚLI NIE WIE, WPISZ "99"
JEŚLI C8=99, ZADAJ PYTANIE C9. W PRZECIWNYM RAZIE PRZEJDŹ DO C10.
Ile lat temu zaczął(ęła) Pani/Pan po raz pierwszy używać tytoniu bezdymnego codziennie?
LAT(A)
C10.
Średnio, ile razy w ciągu tygodnia używa Pani/Pan następujących rodzajów tytoniu bezdymnego?
ANKIETER: JEŚLI RESPONDENT STWIERDZI, ŻE UŻYWAŁ TYTONIU BEZDYMNEGO W CIĄGU OSTATNICH
30 DNI, ALE RZADZIEJ NIŻ RAZ W TYGODNIU, WPISZ 888
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
a. Tytoniu do wąchania (np. tabaki)
W TYGODNIU
b. Tytoniu doustnego nie
przeznaczonego do żucia (np. snusu)
W TYGODNIU
c. Tytoniu do żucia
W TYGODNIU
d. Innego tytoniu bezdymnego?
Jakiego:_________________
W TYGODNIU
ANKIETER: PRZEJDŹ DO SEKCJI D1
162
[OSOBY UŻYWAJĄCE TYTONIU BEZDYMNEGO W PRZESZŁOŚCI]
C11.
Ile miał(a) Pani/Pan lat, kiedy po raz pierwszy zaczął(ęła) używać tytoniu bezdymnego codziennie?
LAT(A)
ANKIETER:
C12.
JEŚLI NIE WIE, WPISZ "99"
JEŚLI C11=99, ZADAJ PYTANIE C12. W PRZECIWNYM RAZIE PRZEJDŹ DO C13.
Ile lat temu zaczął(ęła) Pani/Pan po raz pierwszy używać tytoniu bezdymnego codziennie?
LAT(A)
C13.
Jak dawno temu przestał(a) Pani/Pan używać tytoniu bezdymnego?
ANKIETER: KIEDY RESPONDENT PRZESTAŁ UŻYWAĆ TYTONIU BEZDYMNEGO REGULARNIE - NIE
UWZGLĘDNIAJ RZADKICH PRZYPADKÓW UŻYWANIA TYTONIU BEZDYMNEGO.
ZAZNACZ JEDNOSTKĘ MIARY I ZAPISZ LICZBĘ
LAT(A)
❏1
MIESIĄCE
❏2
TYGODNI(E)
❏3
DNI
❏4
MNIEJ NIŻ 1 DZIEŃ (24 GODZ.)
NIE WIEM
❏5
❏7
163
SEKCJA D1. ZAPRZESTANIE PALENIA TYTONIU
ANKIETER: SPRAWDŹ ODPOWIEDŹ NA PYTANIE B1 I ZANOTUJ PONIŻEJ:
B1 = ___
JEŚLI B1=1 lub 2 (RESPONDENT OBECNIE PALI TYTOŃ), ZADAJ PYTANIE D1
JEŚLI B1=3 lub 7 (RESPONDENT OBECNIE NIE PALI TYTONIU), PRZEJDŹ DO SEKCJI D2
WPROWADZENIE:
D1.
Kolejne pytania dotyczą prób zaprzestania palenia tytoniu, jakie Pani/Pan
podejmował(a) w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy próbował(a) Pani/Pan rzucić palenie?
TAK
NIE
D2.
❏1
❏2
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO D4
Podczas ostatniej próby rzucania palenia, na jak długo zaprzestał(a) Pani/Pan palenia?
ZAZNACZ JEDNOSTKĘ MIARY I ZAPISZ LICZBĘ
JEŚLI KRÓCEJ NIŻ 1 DZIEŃ (24 GODZINY), POLA W TABELI POZOSTAW PUSTE, ZAZNACZ NATOMIAST KRATKĘ
PONIŻEJ TABELI
MIESIĄCE
❏1
TYGODNI(E)
❏2
DNI
❏3
KRÓCEJ NIŻ 1 DZIEŃ (24 GODZINY) ❏4
NIE WIEM
❏7
D3.
Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy stosował(a) Pani/Pan któryś z niżej wymienionych środków próbując zaprzestać
palenia tytoniu?
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
a. Porada u specjalisty, w tym również w klinice odwykowej
b. Nikotynowa terapia zastępcza, np. guma do żucia, plastry, pastylki,
inhalator i inne środki zawierające nikotynę
c. Inne leki wydawane z przepisu lekarza, np. Tabex, Zyban,
Champix. Podaj jakie? _______________________________
dd. Inne środki farmaceutyczne. Podaj jakie? _________________
e. Porada telefoniczna / telefon zaufania
f. Przejście na tytoń bezdymny
g. Inne metody. Podaj jakie? ___________________________
164
TAK
NIE
❏1
❏2
❏1
❏2
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
D4.
Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy był(a) Pani/Pan u lekarza lub w placówce opieki zdrowotnej.
TAK
NIE
D5.
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO D8
Ile razy w ciągu ostatnich 12 miesięcy był(a) Pani/Pan u lekarza lub w placówce opieki zdrowotnej?
Czy było to 1 lub 2 razy, 3 do 5 razy, czy 6 lub więcej razy?
1 LUB 2
3 DO 5
6 LUB WIĘCEJ RAZY
D6.
Czy podczas jakiejkolwiek wizyty u lekarza lub w placówce opieki zdrowotnej w ciągu ostatnich 12 miesięcy
pytano o to, czy pali Pani/Pan tytoń?
TAK
NIE
D7.
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO D8
Czy podczas jakiejkolwiek wizyty u lekarza lub w placówce opieki zdrowotnej w ciągu ostatnich 12 miesięcy
radzono Pani/Panu, aby przestał(a) palić tytoń?
TAK
NIE
D8.
❏1
❏2
❏3
❏1
❏2
Które z poniższych stwierdzeń najlepiej opisuje Pana/Pani zamiary dotyczące zaprzestania palenia?
Zamierzam rzucić palenie w ciągu najbliższego miesiąca; Rozważam rzucenie palenia w ciągu najbliższych
12 miesięcy; Rzucę palenie, ale nie w ciągu najbliższych 12 miesięcy; Nie zamierzam rzucać palenia?
ZAMIERZAM RZUCIĆ PALENIE W CIĄGU NAJBLIŻSZEGO MIESIĄCA
ROZWAŻAM RZUCENIE PALENIA W CIĄGU NAJBLIŻSZYCH 12 MIESIĘCY
RZUCĘ PALENIE, ALE NIE W CIĄGU NAJBLIŻSZYCH 12 MIESIĘCY.
NIE ZAMIERZAM RZUCAĆ PALENIA
NIE WIEM
❏1
❏2
❏3
❏4
❏7
165
SEKCJA D2. ZAPRZESTANIE UŻYWANIA TYTONIU BEZDYMNEGO
ANKIETER:
SPRAWDŹ ODPOWIEDŹ NA PYTANIE C1 I ZANOTUJ PONIŻEJ:
C1 = ___
JEŚLI C1 = 1 lub 2 (RESPONDENT OBECNIE UŻYWA TYTONIU BEZDYMNEGO), ZADAJ
PYTANIE D9) ❏1
JEŚLI C1 = 3 lub 7 (RESPONDENT OBECNIE NIE UŻYWA TYTONIU BEZDYMNEGO), PRZEJDŹ
DO SEKCJI E ❏2
WPROWADZENIE:
D9.
Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy próbował(a) Pani/Pan zaprzestać używania tytoniu bezdymnego?
TAK
NIE
D10.
Kolejne pytania dotyczą prób zaprzestania używania tytoniu bezdymnego, jakie
Pani/Pan podejmował(a) w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO SEKCJI E
Podczas ostatniej próby zaprzestania używania tytoniu bezdymnego, na jak długo zaprzestał(a) Pani/Pan
używania produktów tego rodzaju?
ZAZNACZ JEDNOSTKĘ MIARY I ZAPISZ LICZBĘ
JEŚLI KRÓCEJ NIŻ 1 DZIEŃ (24 GODZINY), POLA W TABELI POZOSTAW PUSTE,
ZAZNACZ NATOMIAST KRATKĘ PONIŻEJ TABELI
MIESIĄCE
❏1
TYGODNI(E)
❏2
DNI
❏3
KRÓCEJ NIŻ 1 DZIEŃ (24 GODZ.)
NIE WIEM
166
❏4
❏7
SEKCJA E. BIERNE PALENIE
WPROWADZENIE:
E1.
Chciał(a)bym zadać teraz kilka pytań dotyczących palenia tytoniu w różnych miejscach.
Które z poniższych stwierdzeń najlepiej opisuje zasady dotyczące palenia w Pani/Pana domu? Palenie jest
dozwolone w Pani/Pana domu; Palenie jest zabronione w Pani/Pana domu, choć są wyjątki od tej reguły; Palenie jest
całkowicie zabronione w Pani/Pana domu; W pani/Pana domu nie ma żadnych zasad dotyczących palenia?
PALENIE JEST DOZWOLONE
PALENIE JEST ZABRONIONE, CHOĆ SĄ WYJĄTKI OD TEJ REGUŁY
PALENIE JEST CAŁKOWICIE ZABRONIONE
NIE MA ZASAD
NIE WIEM
E2.
❏1
❏2
❏3 PRZEJDŹ DO E4
❏4 PRZEJDŹ DO E3
❏7 PRZEJDŹ DO E3
Czy w Pani/Pana domu można palić w każdym pomieszczeniu zamkniętym, np. pokoju, kuchni, sypialni, łazience?
ANKIETER: ZA POMIESZCZENIE ZAMKNIĘTE UWAŻA SIĘ KAŻDE POMIESZCZENIE WEWNĄTRZ DOMU, KTÓRE JEST
ZAMYKANE DRZWIAMI
TAK
NIE
NIE WIEM
E3.
❏1
❏2
❏7
Jak często pali się tytoń w Pani/Pana domu?
CODZIENNIE
CO NAJMNIEJ RAZ NA TYDZIEŃ
CO NAJMNIEJ RAZ W MIESIĄCU
RZADZIEJ NIŻ RAZ W MIESIĄCU
NIGDY
NIE WIEM
E4.
Czy obecnie pracuje Pani/Pan poza domem?
TAK
NIE / NIE PRACUJĘ W OGÓLE
E5.
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO E9
Czy zazwyczaj pracuje Pani/Pan w pomieszczeniach zamkniętych (wewnątrz budynku) czy
też na zewnątrz budynku, na (powietrzu)?
W BUDYNKU
NA ZEWNĄTRZ
W BUDYNKU I NA ZEWNĄTRZ
E6.
❏1
❏2
❏3
❏4
❏5
❏7
❏1 PRZEJDŹ DO E7
❏2
❏3 PRZEJDŹ DO E7
Czy w miejscu Pani/Pana pracy znajdują się również pomieszczenia zamknięte?
ANKIETER: ZA POMIESZCZENIE ZAMKNIĘTE UWAŻA SIĘ KAŻDE POMIESZCZENIE, KTÓRE JEST ZAMYKANE DRZWIAMI
TAK
❏1
NIE
❏2 PRZEJDŹ DO E9
NIE WIEM
❏7 PRZEJDŹ DO E9
167
E7.
Które z następujących stwierdzeń najlepiej opisuje zasady dotyczące palenia w pomieszczeniach zamkniętych
w Pani/Pana miejscu pracy? Palenie jest dozwolone wszędzie; Palenie jest dozwolone w niektórych pomieszczeniach
zamkniętych; Palenie jest zabronione we wszystkich pomieszczeniach zamkniętych; Nie ma żadnych zasad?
PALENIE JEST DOZWOLONE WSZĘDZIE
PALENIE JEST DOZWOLONE W NIEKTÓRYCH POMIESZCZENIACH ZAMKNIĘTYCH
PALENIE JEST ZABRONIONE WE WSZYSTKICH POMIESZCZENIACH ZAMKNIĘTYCH
NIE MA ZASAD
NIE WIEM
E8.
Czy w ciągu ostatnich 30 dni ktoś palił w pomieszczeniach zamkniętych, w których Pani/Pan pracuje?
TAK
NIE
E9.
❏1
❏2
Czy w ciągu ostatnich 30 dni przebywał(a) Pani/Pan w budynkach urzędów państwowych?
TAK
NIE
NIE WIEM
E10.
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO E13
❏7 PRZEJDŹ DO E13
Czy ktoś palił w pomieszczeniach zamkniętych placówek opieki zdrowotnej, w których przebywał(a) Pani/Pan
w ciągu ostatnich 30 dni?
TAK
NIE
NIE WIEM
168
❏1
❏2
❏7
Czy w ciągu ostatnich 30 dni przebywał(a) Pani/Pan w placówce opieki zdrowotnej?
TAK
NIE
NIE WIEM
E12.
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO E11
❏7 PRZEJDŹ DO E11
Czy ktoś palił w pomieszczeniach zamkniętych budynków urzędów państwowych, w których przebywał(a) Pani/Pan
w ciągu ostatnich 30 dni?
TAK
NIE
NIE WIEM
E11.
❏1
❏2
❏3
❏4
❏7
❏1
❏2
❏7
E13.
Czy w ciągu ostatnich 30 dni przebywał(a) Pani/Pan w restauracji?
TAK
NIE
NIE WIEM
E14.
Czy ktoś palił w pomieszczeniach zamkniętych restauracji, w których przebywał(a) Pani/Pan w ciągu ostatnich 30 dni?
TAK
NIE
NIE WIEM
E27.
❏1
❏2
❏7
Czy w ciągu ostatnich 30 dni przebywał(a) Pani/Pan w dyskotece lub klubie muzycznym?
TAK
NIE
NIE WIEM
EE3.
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO EE2
❏7 PRZEJDŹ DO EE2
Czy ktoś palił w pomieszczeniach zamkniętych baru, pubu lub klubu nocnego, w których przebywał(a) Pani/Pan
w ciągu ostatnich 30 dni?
TAK
NIE
NIE WIEM
EE2.
❏1
❏2
❏7
Czy w ciągu ostatnich 30 dni przebywał(a) Pani/Pan w barze, pubie lub klubie nocnym?
TAK
NIE
NIE WIEM
E26.
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO E25
❏7 PRZEJDŹ DO E25
Czy ktoś palił w pomieszczeniach zamkniętych kawiarni, bistra lub herbaciarni, w których przebywał(a) Pani/Pan
w ciągu ostatnich 30 dni?
TAK
NIE
NIE WIEM
E25.
❏1
❏2
❏7
Czy w ciągu ostatnich 30 dni przebywał(a) Pani/Pan w kawiarni, bistrze lub herbaciarni?
TAK
NIE
NIE WIEM
E28.
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO E27
❏7 PRZEJDŹ DO E27
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO E15
❏7 PRZEJDŹ DO E15
Czy ktoś palił w pomieszczeniach zamkniętych dyskoteki lub klubu muzycznego, w których przebywał(a) Pani/Pan
w ciągu ostatnich 30 dni?
TAK
NIE
NIE WIEM
❏1
❏2
❏7
169
E15.
Czy w ciągu ostatnich 30 dni korzystał(a) Pani/Pan z publicznych środków transportu?
TAK
NIE
NIE WIEM
E16.
Czy ktoś palił w publicznych środkach transportu, z których korzystał(a) Pani/Pan w ciągu ostatnich 30 dni?
TAK
NIE
NIE WIEM
EE4.
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO EE6
❏7 PRZEJDŹ DO EE6
Czy ktoś palił w prywatnych samochodach, którymi podróżował(a) Pani/Pan w ciągu ostatnich 30 dni?
TAK
NIE
NIE WIEM
EE6.
❏1
❏2
❏7
Czy w ciągu ostatnich 30 dni podróżował(a) Pani/Pan jako kierowca bądź pasażer prywatnym samochodem,
swoim lub innej osoby?
TAK
NIE
NIE WIEM
EE5.
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO EE4
❏7 PRZEJDŹ DO EE4
❏1
❏2
❏7
W niektórych krajach Europy, np. w Irlandii obowiązuje całkowity zakaz palenia tytoniu w miejscach publicznych
i zakładach pracy. Czy opowiada się Pani/Pan za wprowadzeniem w Polsce całkowitego zakazu palenia
w wymienionych miejscach?
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
a. W zakładzie (miejscu) pracy
b. W urzędzie państwowym
c. W placówkach opieki zdrowotnej
d. W szkołach i innych placówkach edukacyjnych
e. W placówkach kulturalnych
f. W obiektach sportowych
g. W restauracjach
h. W barach, klubach nocnych i klubach muzycznych
i. W innych miejscach. Jakich?_________________
EE7.
NIE
NIE WIEM
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
A czy chciał(a)by Pani/Pan także wprowadzenia całkowitego zakazu palenia:
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
a. Podczas prowadzenia samochodu
b. W domu w obecności dzieci
c. W obecności kobiet w ciąży
d. Wszędzie, gdzie przebywają niepalący
170
TAK
TAK
NIE
NIE WIEM
❏1
❏1
❏1
❏1
❏2
❏2
❏2
❏2
❏7
❏7
❏7
❏7
EE8.
Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy zrezygnował(a) Pani/Pan z pójścia do jakiegoś miejsca, gdyż
nie chciał(a) być Pani/Pan biernie narażony(a) na dym tytoniowy?
TAK
NIE
NIE WIEM
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO E17
❏7 PRZEJDŹ DO E17
EE9. Jeśli tak, to jakie to były miejsca?
ANKIETER: ZAZNACZ WSZYSTKIE MIEJSCA WYMIENIONE PRZEZ RESPONDENTA. MOŻLIWE KILKA
ODPOWIEDZI.
E17.
PRYWATNY DOM, MIESZKANIE
URZĄD PAŃSTWOWY
PLACÓWKA OPIEKI ZDROWOTNEJ
SZKOŁA, UNIWERSYTET, INNA PLACÓWKA EDUKACYJNA
KINO, TEATR, INNA PLACÓWKA KULTURALNA
OBIEKT SPORTOWY
RESTAURACJA
KAWIARNIA, BISTRO, HERBACIARNIA
BAR, PUB, KLUB NOCNY
DYSKOTEKA, KLUB MUZYCZNY
PUBLICZNY LUB PRYWATNY ŚRODEK TRANSPORTU
❏1
❏2
❏3
❏4
❏5
❏6
❏7
❏8
❏9
❏10
❏11
INNE MIEJSCE. JAKIE? ___________________________
❏12
Czy według Pani/Pana wiedzy lub przekonań, wdychanie dymu tytoniowego wywołuje poważne choroby u osób
niepalących?
TAK
NIE
NIE WIEM
E18.
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO SEKCJI F
❏7 PRZEJDŹ DO SEKCJI F
Czy uważa Pani/Pan, że wdychanie dymu tytoniowego przez osoby niepalące wywołuje następujące schorzenia?
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
a. Choroby serca u osób dorosłych?
b. Choroby płuc u dzieci?
c. Raka płuc u osób dorosłych?
d. Opóźnienie rozwoju dziecka?
TAK
NIE
❏1
❏1
❏1
❏1
❏2
❏2
❏2
❏2
NIE WIEM
❏7
❏7
❏7
❏7
171
SEKCJA F. EKONOMICZNE ASPEKTY PALENIA
ANKIETER:
SPRAWDŹ ODPOWIEDZI NA B1, B6a ORAZ B10a, ZAPISZ JE PONIŻEJ:
B1 = ___
B6a = ___
B10a = ___
JEŚLI B1=1 LUB 2 (RESPONDENT OBECNIE PALI CODZIENNIE LUB RZADZIEJ NIŻ CODZIENNIE)
ORAZ
[B6a LUB B10a] > 0 LUB = 888 (RESPONDENT PALI PAPIEROSY PRODUKOWANE FABRYCZNIE)
❏1
WTEDY ZADAJ PYTANIE F1
W PRZECIWNYM RAZIE PRZEJDŹ DO PYTANIA FF2 ❏2
WPROWADZENIE:
F1.
Kilka kolejnych pytań dotyczy zakupu papierosów, którego Pani/Pan ostatnio dokonywał(a)
na własny użytek.
Ostatnim razem, gdy kupował(a) Pani/Pan papierosy, ile papierosów kupił(a) Pani/Pan na własny użytek?
ANKIETER: ZANOTUJ LICZBĘ I ZAZNACZ JEDNOSTKĘ MIARY PONIŻEJ
PAPIEROSY W SZTUKACH
PACZKI
KARTONY
INNE - PODAĆ JAKIE:_______________
NIGDY NIE KUPOWAŁEM(AM) PAPIEROSÓW
F2.
❏1
❏2 Ile papierosów było w każdym opakowaniu? ___ ___ ___
___ ___ ___
❏3 Ile papierosów było w każdym kartonie?
___ ___ ___
❏4 Ile papierosów było w tym opakowaniu?
❏5 PRZEJDŹ DO PYTANIA FF2
Ile pieniędzy w sumie wydał(a) Pani/Pan na zakupione wtedy papierosy?
ANKIETER: JEŚLI RESPONDENT NIE WIE, WPISZ 999
ZŁOTYCH
F3.
Jakiej marki papierosy Pani/Pan wtedy kupił(a)?
WPISZ NAZWĘ MARKI PAPIEROSÓW: _______________________
172
F4.
Ostatnim razem, kiedy kupował(a) Pani/Pan papierosy, gdzie zakupił(a) Pani/Pan te papierosy?
W KIOSKU
W SUPERMARKECIE
W SKLEPIE OSIEDLOWYM
W SKLEPIE Z WYROBAMI TYTONIOWYMI
W SKLEPIE BEZCŁOWYM
ZA GRANICĄ
PRZEZ INTERNET
W BARZE/RESTAURACJI
U INNEJ OSOBY
GDZIE INDZIEJ
NIE PAMIĘTAM
F5.
Czy były to papierosy z filtrem, czy bez filtra?
Z FILTREM
BEZ FILTRA
FF1.
❏1
❏2
Czy były to papierosy aromatyzowane, np. o smaku mentolowym, waniliowym lub innym?
TAK
NIE
FF2.
❏1
❏2
❏3
❏4
❏5
❏6 PODAJ GDZIE: ___________________
❏7
❏8
❏9
❏10 PODAJ GDZIE: __________________
❏77
❏1
❏2
ANKIETER: JEŚLI B6b LUB B10b > 0 LUB = 888 (RESPONDENT OBECNIE PALI PAPIEROSY SKRĘCANE RĘCZNIE),
ZADAJ PYTANIE FF2. W PRZECIWNYM RAZIE, PRZEJDŹ DO SEKCJI G.
Ostatnim razem, kiedy kupował(a) Pani/Pan opakowanie tytoniu do papierosów skręcanych ręcznie, na ile dni
wystarczyło Pani/Panu tego tytoniu?
ANKIETER: JEŚLI RESPONDENT NIGDY NIE KUPOWAŁ TYTONIU DO PAPIEROSOW SKRĘCANYCH RĘCZNIE,
WPISZ 666
JEŚLI RESPONDENT NIE WIE, WPISZ 777
JEŚLI FF2 = 666 LUB 777 PRZEJDŹ DO SEKCJI G
FF3.
Ile pieniędzy w sumie wydał(a) Pani/Pan na zakupione wtedy opakowanie tytoniu?
ANKIETER: JEŚLI RESPONDENT NIE WIE, WPISZ 999
ZŁOTYCH
173
SEKCJA G. INFORMACJA O TYTONIU
WPROWADZENIE:
G1.
Kilka kolejnych pytań dotyczy informacji o tytoniu dostępnych w mediach, reklamie, punktach
sprzedaży, z którymi zetknęła/ zetknął się Pani/Pan w ciągu ostatnich 30 dni.
Czy w ciągu ostatnich 30 dni w następujących mediach zetknęła/zetknął się Pani/Pan z informacjami na temat
szkodliwości palenia papierosów lub takimi, które zachęcały do rzucenia palenia?
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
TAK
a. W gazetach lub czasopismach?
❏1
b. W telewizji?
❏1
c. W radiu?
❏1
d. Na billboardach?
❏1
e. W Internecie?
❏1
f. W materiałach oświatowo-zdrowotnych?
❏1
g. W innym miejscu?
❏1
Podać: ______________________________
G2.
NIE
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
Czy w ciągu ostatnich 30 dni widział(a) Pani/Pan na opakowaniach papierosów informacje ostrzegające przed
szkodliwością palenia?
TAK
NIE
NIE WIDZIAŁEM(AM) ŻADNYCH OPAKOWAŃ PAPIEROSÓW
G3.
NIE DOTYCZY
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO G4
❏3 PRZEJDŹ DO G4
[ZADAJ TO PYTANIE, JEŚLI B1=1 LUB 2. W PRZECIWNYM RAZIE PRZEJDŹ DO G4]
Czy w ciągu ostatnich 30 dni, rozważał(a) Pani/Pan zaprzestanie palenia pod wpływem ostrzeżeń zdrowotnych
umieszczonych na paczkach papierosów?
TAK
NIE
NIE WIEM
174
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO G4
❏7 PRZEJDŹ DO G4
GG1.
Chciałbym teraz dowiedzieć się, jakie ostrzeżenia zdrowotne widział(a) Pani/Pan na paczkach papierosów w ciągu
ostatnich 30 dni. Które, spośród poniższych ostrzeżeń Pani/Pan widział(a)?.
UWAGA: Oprogramowanie GSS dokona losowania i wybierze 4 spośród 16 ostrzeżeń zdrowotnych(numery wylosowanych
ostrzeżeń zostaną wyświetlone na ekranie. Ankieter powinien przeczytać respondentowi ostrzeżenia o wylosowanych numerach
i zaznaczyć te, które zostały wskazane przez respondenta.
1.Palacze tytoniu umierają młodziej
2.Palenie tytoniu zamyka naczynia krwionośne i jest przyczyna zawałów serca i udarów mózgu
3.Palenie tytoniu powoduje śmiertelnego raka płuc
4.Palenie tytoniu w czasie ciąży szkodzi Twojemu dziecku
5.Chrońcie dzieci - nie zmuszajcie ich do wdychania dymu tytoniowego
6.Twój lekarz lub farmaceuta pomoże Ci rzucić palenie
7.Palenie tytoniu silnie uzależnia - nie zaczynaj palić
8.Zaprzestanie palenia zmniejsza ryzyko groźnych chorób serca i płuc
9.Palenie tytoniu może spowodować powolną i bolesną śmierć
10.Palenie zabija
11.Dzwoniąc pod nr telefonu 0801 108 108, uzyskasz pomoc w rzuceniu palenia
12.Palenie tytoniu może zmniejszyć przepływ krwi i powodować impotencję
13.Palenie poważnie szkodzi Tobie i osobom w Twoim otoczeniu
14.Palenie tytoniu przyśpiesza starzenie się skóry
15.Palenie tytoniu może uszkodzić nasienie i zmniejszać płodność
16.Dym tytoniowy zawiera benzen, nitrozaminy, formaldehyd i cyjanowodór
ANKIETER: PROGRAM WYBIERZE 4 OSTRZEŻENIA. ODCZYTAJ Z KARTY ANKIETERA OSTRZEŻENIA ZDROWOTNE
O WYLOSOWANYCH NUMERACH I ZAZNACZ TE SPOŚRÓD NICH, KTÓRE ZOSTAŁY WSKAZANE PRZEZ
RESPONDENTA
❏1
❏2
❏3
❏4
❏5
❏6
❏7
❏8
❏9
❏10
❏11
❏12
❏13
❏14
❏15
❏16
ŻADNE Z WYMIENIONYCH
❏17
GG1a. [JEŚLI JAKIEŚ OSTRZEŻENIA ZDROWOTNE ZOSTAŁY WYBRANE W GG1, ZADAJ PYTANIEGG1a.
W PRZECIWNYM RAZIE PRZEJDŹ DO G4]
Czy te ostrzeżenia spowodowały, że pomyślał(a) Pani/Pan o zaprzestaniu palenia?
TAK
NIE
NIE WIEM
❏1
❏2
❏7
175
G4.
Czy w ciągu ostatnich 30 dni w następujących miejscach zauważył(a) Pani/Pan jakiekolwiek reklamy lub szyldy
promujące palenie papierosów?
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
a. W punktach sprzedaży wyrobów tytoniowych?
b. W zagranicznych kanałach telewizyjnych?
f. W zagranicznych gazetach lub czasopismach?
h. W Internecie?
k. W innym miejscu?
Podać jakim:_____________________________
G6.
TAK
NIE
NIE WIEM
❏1
❏1
❏1
❏1
❏1
❏2
❏2
❏2
❏2
❏2
❏7
❏7
❏7
❏7
❏7
Czy w ciągu ubiegłych 30 dni zauważył(a) Pani/Pan jakiekolwiek z następujących form promocji papierosów?
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
a. Bezpłatne próbki papierosów?
b. Papierosy z przeceny?
c. Talony na papierosy?
d. Oferty bezpłatnych prezentów lub zniżek na inne
produkty podczas zakupu papierosów?
e. Ubrania lub inne artykuły z nazwą lub logo
marki papierosów?
f. Promocja papierosów w przesyłkach pocztowych?
TAK
NIE
NIE WIEM
❏1
❏1
❏1
❏2
❏2
❏2
❏7
❏7
❏7
❏1
❏2
❏7
❏1
❏1
❏2
❏2
❏7
❏7
GG5. Czy w ciągu ostatnich 30 dni zwrócił(a) Pani/Pan uwagę na wydarzenia muzyczne, teatralne, artystyczne
lub dotyczące mody, które wiążą się z markami papierosów lub firmami papierosowymi?
TAK
NIE
NIE WIEM
❏1
❏2
❏7
ANKIETER: JEŚLI C1=1 LUB 2, ZADAJ PYTANIE G8. W PRZECIWNYM RAZIE PRZEJDŹ DO SEKCJI H
G8.
Czy w ciągu ostatnich 30 dni zauważył(a) Pani/Pan informacje na produktach z tytoniem bezdymnym ostrzegające
przed szkodliwością tych produktów dla zdrowia?
TAK
❏1
NIE
❏2
NIE WIDZIAŁEM(AM) ŻADNYCH OPAKOWAŃ TAKICH PRODUKTÓW ❏3
176
SEKCJA H. TYTOŃ - WIEDZA, POSTAWY I POSTRZEGANIE
HP1.
Przeczytam teraz Pani/panu kilka opinii. Chciałbym, aby powiedział(a) mi Pani/Pan, czy się z nimi zdecydowanie
zgadza, raczej się zgadza, raczej się nie zgadza, czy też zdecydowanie się nie zgadza?
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
ZDECYDOWANIE
SIĘ ZGADZAM
RACZEJ
RACZEJ SIĘ NIE
ZGADZAM SIĘ
ZGADZAM
ZDECYDOWANIE
NIE
SIĘ NIE
WIEM
ZGADZAM
a. Choruję częściej niż inni ludzie
b. Nie znam nikogo, kto byłby tak zdrowy jak ja
c. Spodziewam się pogorszenia swojego zdrowia
w ciągu najbliższych 12 miesięcy
d. Moje zdrowie jest w wyśmienitym stanie
H1.
❏1
❏1
❏2
❏2
❏3
❏3
❏4
❏4
❏7
❏7
❏1
❏1
❏2
❏2
❏3
❏3
❏4
❏4
❏7
❏7
Następne pytanie dotyczy palenia tytoniu.
Czy uważa Pani/Pan, że palenie tytoniu wywołuje poważne choroby?
TAK
NIE
NIE WIEM
H2.
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO H2_3
❏7
Czy uważa Pani/Pan, że palenie tytoniu wywołuje następujące skutki…
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
a. Udar mózgu (wylew),który
może prowadzić do paraliżu?
b. Atak (zawał) serca?
c. Raka płuca?
TAK
NIE
NIE WIEM
❏1
❏1
❏1
❏2
❏2
❏2
❏7
❏7
❏7
H2_2. Czy uważa Pani/Pan, że niektóre rodzaje papierosów mogą być mniej szkodliwe od innych czy też uważa Pani/Pan,
że wszystkie papierosy są jednakowo szkodliwe?
MOGĄ BYĆ MNIEJ SZKODLIWE
WSZYSTKIE SĄ JEDNAKOWO SZKODLIWE
❏1
❏2
H2_3. Czy uważa Pani/Pan, że używanie wymienionych niżej wyrobów tytoniowych prowadzi do uzależnienia?
ODCZYTAJ KAŻDĄ POZYCJĘ:
a. Palenie papierosów
b. Palenie innych produktów tytoniowych
c. Używanie tytoniu bezdymnego
TAK
NIE
NIE WIEM
❏1
❏1
❏1
❏2
❏2
❏2
❏7
❏7
❏7
177
H3.
Czy uważa Pani/Pan, że używanie tytoniu bezdymnego wywołuje poważne choroby?
TAK
NIE
NIE WIEM
H5.
HP2.
HP3.
178
❏1
❏2
❏7
Czy poparł(a)by, czy też sprzeciwił(a)by się Pani/Pan podniesieniu podatku na produkty tytoniowe?
POPARCIE
❏1 H5a. Czy zdecydowanie poparł(a)by Pani/Pan podniesienie podatku, czy poparł(a)by tylko
SPRZECIW
w niewielkim stopniu?
❏2 H5b. Czy zdecydowanie sprzeciwiał(a)by się Pani/Pan podniesienie podatku, czy
sprzeciwiał(a)by się tylko w niewielkim stopniu?
NIE WIEM
❏7
Czy poparł(a)by, czy też sprzeciwił(a)by się Pani/Pan całkowitemu zakazowi produkcji i sprzedaży papierosów oraz
innych produktów tytoniowych przeznaczonych do palenia?
POPARCIE
❏1 HP2a. Czy zdecydowanie poparł(a)by Pani/Pan taki zakaz, czy poparł(a)by tylko w niewielkim
SPRZECIW
stopniu?
❏2 HP2b. Czy zdecydowanie sprzeciwiał(a)by się Pani/Pan takiemu zakazowi,
czy sprzeciwiał(a)by się tylko w niewielkim stopniu?
NIE WIEM
❏7
Czy poparł(a)by, czy też sprzeciwił(a)by się Pani/Pan całkowitemu zakazowi produkcji i sprzedaży tytoniu
bezdymnego, także tabaki?
POPARCIE
❏1 HP3a. Czy zdecydowanie poparł(a)by Pani/Pan taki zakaz, czy poparł(a)by tylko
SPRZECIW
w niewielkim stopniu?
❏2 HP3b. Czy zdecydowanie sprzeciwiał(a)by się Pani/Pan takiemu zakazowi,
czy sprzeciwiał(a)by się tylko w niewielkim stopniu?
NIE WIEM
❏7
SEKCJA CP. PACZKI PAPIEROSÓW
ANKIETER:
B1 =
SPRAWDŹ ODPOWIEDŹ NA B1 I ZAPISZ JĄ PONIŻEJ:
___
JEŚLI B1=1 LUB 2 (RESPONDENT OBECNIE PALI CODZIENNIE LUB RZADZIEJ NIŻ CODZIENNIE)
ORAZ [(B6a > 0 OR 888) LUB (B10a > 1 - 200 OR 888)]
I RESPONDENT MA 18 LUB WIĘCEJ LAT
❏1
WTEDY ZADAJ PYTANIE CP1
W PRZECIWNYM RAZIE PRZEJDŹ DO KOŃCA KWESTIONARIUSZA INDYWIDUALNEGO ❏2
CP1.
Czy mogłaby/mógłby Pani/Pan pokazać mi paczkę palonych przez Panią/Pana papierosów?
Chciał(a)bym zobaczyć, jakie ostrzeżenia zdrowotne są na niej umieszczone.
TAK
NIE (ODMOWA POKAZANIA PACZKI)
❏1
❏2 PRZEJDŹ DO KOŃCA KWESTIONARIUSZA
ANKIETER: BEZ POMOCY RESPONDENTA ZORIENTUJ SIĘ CZY NA OKAZANEJ PACZCE
ZNAJDUJĄ SIĘ OSTRZEŻENIA ZDROWOTNE.
CP2.
PONIŻEJ ZAZNACZ, JAKI RODZAJ OSTRZEŻEŃ ZNAJDUJE SIĘ NA PACZCE PAPIEROSÓW
RESPONDENTA.
OSTRZEŻENIA TEKSTOWE W JĘZYKU POLSKIM
OSTRZEŻENIA TEKSTOWE W JĘZYKU ZAGRANICZNYM
OSTRZEŻENIA OBRAZKOWE
BRAK OSTRZEŻEŃ
❏1
❏2
❏3
❏4
ANKIETER: BEZ POMOCY RESPONDENTA, ZORIENTUJ SIĘ CZY NA OKAZANEJ PACZCE
ZNAJDUJE SIĘ BANDEROLA..
CP3. PONIŻEJ ZAZNACZ, JAKI RODZAJ BANDEROLI ZNAJDUJE SIĘ NA PACZCE PAPIEROSÓW
RESPONDENTA.
BANDEROLA POLSKA
BANDEROLA ZAGRANICZNA
BANDEROLA ZNISZCZONA, TRUDNA DO IDENTYFIKACJI
BRAK BANDEROLI
❏1
❏2
❏3
❏4
179
KONIEC KWESTIONARIUSZA INDYWIDUALNEGO
I00Num.
Ze względu na dużą uwagę, jaką przywiązujemy do jakości tego badania, chciał(a)bym prosić o podanie
przez Panią/Pana swojego numeru telefonu. Numer ten zostanie ewentualnie wykorzystany jedynie w celu
kontroli mojej pracy.
ANKIETER: ZAPISZ NUMER TELEFONU RESPONDENTA
I00.
To już wszystkie pytania z mojej strony. Dziękuję bardzo za wzięcie udziału w naszym badaniu.
GODZINA ZAKOŃCZENIA WYWIADU
[ZAPIS 24-GODZINNY]
___ ___ : ___ ___
GODZ.
MIN.
I02.
180
ANKIETER:
ZANOTUJ WSZELKIE, SWOJE I RESPONDENTA, UWAGI DOTYCZĄCE WYWIADU:
Załącznik B: Plan doboru próby
się z udziału w badaniu w dowolnym czasie. Mieli także
prawo odmówić odpowiedzi na jakiekolwiek pytanie bez
uzasadniania swojej decyzji.
B.2 Operat losowania
B.1 Wstęp
Globalny sondaż dotyczący używania tytoniu przez osoby
dorosłe (The Global Adult Tobacco Survey –GATS) został zaprojektowany tak, aby stanowił reprezentatywny w skali kraju
sondaż gospodarstw domowych wszystkich niezinstytucjonalizowanych mężczyzn i kobiet w wieku 15 i więcej lat. Do
głównych celów tego sondażu należało przeprowadzenie
szacunków: użycia tytoniu, narażenia na bierne palenie
i częstości prób zaprzestania palenia oraz monitorowanie
działań na rzecz ograniczenia spożycia tytoniu. Założenia
badawcze dla tego projektu zostały tak opracowane, aby
można było uzyskać precyzyjne szacunki dla Polski jako
ogółu, jak również dla rejonów wiejskich i miejskich oraz
poszczególnych płci.
Populację docelową tego sondażu stanowili wszyscy
mężczyźni i kobiety w Polsce w wieku 15 i więcej lat. Dodatkowym ograniczeniem było, by populacja ta obejmowała tylko osoby uważające Polskę za swoje główne
miejsce zamieszkania. Definicja uwzględniała wszystkie
osoby mieszkające w Polsce, również te, które mogłyby nie
zostać uznane za polskich obywateli. Jedyni dorośli w wieku
15 i więcej lat, którzy zostali wyłączeni z badania, to: osoby
odwiedzające Polskę (np. turyści), osoby, których głównym
miejscem zamieszkania była kwatera zbiorowa oraz osoby
zinstytucjonalizowane, włączając w to osoby przebywające
w szpitalach, więzieniach, domach opieki, szkołach z internatem, akademikach, domach spokojnej starości i domach
inwalidy i innych zinstytucjonalizowanych placówkach
i zakładach zbiorczych oraz innych tym podobnych instytucjach.
Do badania włączono jednak uczniów mieszkających doraźnie w kwaterach zbiorowych, ale uważających za swoje
główne miejsce zamieszkania inne gospodarstwo domowe.
W przypadku takich osób, starano się przeprowadzić z nimi
wywiad w trakcie ich pobytu w domu (gospodarstwie domowym uważanym za główne miejsce zamieszkania). Spełniający warunki badania respondenci mieli prawo wycofać
Badanie GATS w Polsce przeprowadzono na terenie 16 województw. Próbę badawczą dobrano spośród 99,4% ogółu
populacji docelowej. Operat losowania zastosowany w projektowaniu badania GATS w Polsce został oparty na Krajowym Rejestrze Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju
(TERYT) prowadzonym przez Główny Urząd Statystyczny
(GUS). TERYT jest na bieżąco uaktualnianym spisem wszystkich gospodarstw domowych w Polsce opartym na Narodowym Spisie Powszechnym. Rejestr ten jest uaktualniany co
kwartał na podstawie informacji uzyskanych z Głównego
Urzędu Geodezji i Kartografii, który rejestruje wszystkie
nowobudowane lub świeżo zburzone budynki. Dodatkowo,
w roku 2007 Główny Urząd Statystyczny uaktualnił bazę
TERYT w oparciu o dane z ewidencji ludności Polski (PESEL).
W operacie losowania Głównego Urzędu Statystycznego
zawarte są informacje dotyczące adresu gospodarstwa domowego oraz liczby osób w danym gospodarstwie domowym (szacunkowej). Do wylosowania próby badawczej
wykorzystano dane GUS zaktualizowane w lutym 2009
roku, które przedstawiały stan na czwarty kwartał 2008 roku.
W operacie losowania wykorzystano również informacje
o dodatkowych jednostkach podziału terytorialnego kraju
stosowanych przez Główny Urząd Statystyczny do celów
spisowych (Rejony Statystyczne). Miało to istotne znaczenie,
gdyż jako podstawowe jednostki losowania (ang. PSU)
przyjęto właśnie Rejony Statystyczne opracowane przez
GUS. W Polsce istnieje 33 691 Rejonów Statystycznych,
w tym 20 134 miejskich i 13 557 wiejskich. Rejony te zostały
stworzone w oparciu o kryterium liczby gospodarstw domowych i populacji sięgającej nie więcej, niż 2700
mieszkańców i 999 gospodarstw domowych. Rejony uzupełniają oficjalny podział terytorialny kraju i muszą być z nimi
zgodne – pojedynczy rejon musi być przypisany tylko do jednej gminy.
B.3 Plan doboru próby
Próbą dla badania GATS w Polsce miała charakter trzystopniowej warstwowanej próby wiązkowej populacji niezinstytucjonalizowanych dorosłych, gdzie rejony statystyczne
traktowane były jako podstawowe jednostki losowania (PSU).
Na pierwszym etapie doboru próby wybrano w sumie 200
PSU miejskich i 200 PSU wiejskich według prawdopodobieństwa proporcjonalnego do wielkości zgodnie
181
Rysunek. B.1: Polskie województwa
woj. pomorskie
woj. warmińskomazurskie
woj. zachodniopomorskie
woj. podlaskie
woj. kujawskopomorskie
woj.
lubuskie
z wymogami doboru próby GATS. W procesie
doboru PSU wykorzystano procedurę podziału (stratyfikacji) na PSU
miejskie i wiejskie dla
każdego z województw.
woj. wielkopolskie
woj. łódzkie
woj. dolnosląskie
woj. lubelskie
woj.
opolskie
woj.
śląskie
Liczba dobranych podstawowych
jednostek
losowania (PSU) w województwie była proporcjonalna do liczby zarejestrowanych
gospodarstw domowych według podziału na wiejskie i
miejskie. Informacja o liczbie zarejestrowanych gospodarstw
domowych w każdym podzbiorze została zaczerpnięta z rejestru TERYT (patrz tabela B.1), używanego jako operat
losowania w badaniu GATS w Polce. Przykład: województwo
dolnośląskie liczy 258 922 wiejskich gospodarstw domowych i 779 445 miejskich gospodarstw domowych.
Równa się to odpowiednio 6,1% ogółu wiejskich gospodarstw domowych i 8,8% ogółu miejskich gospodarstw domowych. Tak więc w województwie dolnośląskim wylosowano 12 wiejskich rejonów statystycznych (200*6,1%)
i 18 miejskich rejonów statystycznych (200*8,8%). Podział
na województwa został uwzględniony w procesie stratyfikacji
w celu poprawienia reprezentacji geograficznej próby.
Wiejskie podstawowe jednostki losowania obejmujące mniej
niż 100 gospodarstw domowych zostały wyłączone z planu
doboru próby w celu zapewnienia dostępności wystarczającej liczby gospodarstw domowych do drugiego etapu
doboru próby i realizacji badania. Wyłączone znajdowały
się głównie w odległych i trudno dostępnych rejonach Polski.
Przeprowadzone analizy pokazały, iż tylko 2,8% wiejskich
PSU zostało wyłączonych z planu doboru próby, co stanowiło 0,6% ogółu wiejskich gospodarstw domowych. Nie
wyłączono żadnych miejskich PSU, gdyż wszystkie
przekraczały założoną minimalną liczebność.
Na drugim etapie doboru próby wybrano 36 gospodarstw domowych (19 męskich i 17 żeńskich) z każdej miejskiej podstawowej jednostki losowania oraz 34 gospodarstwa domowe
(18 męskich i 16 żeńskich) z każdej wiejskiej podstawowej jednostki losowania stosując losowanie proste bez zwracania
z bazy TERYT-u (Tabela B.2). Ogółem wybrano 6800 wiejskich gospodarstw domowych (3600 męskich i 3200 żeńskich) oraz 7200 miejskich gospodarstw domowych (3800
męskich i 3400 żeńskich), co dało całościową próbę 14 000
182
woj. mazowieckie
woj.
świętokrzyskie
woj.
małopolskie
woj.
podkarpackie
gospodarstw domowych
dla ba-dania GATS w Polsce. Gospodarstwa domowe podzielono na
męskie i żeńskie w sposób
losowy po prze-prowadzeniu zasadniczej części
doboru próby.
Na ostatnim etapie za pomocą palmtopa (iPAQ)
losowo wybrano jedną osobę ze wszystkich spełniających
warunki badania kobiet lub mężczyzn zamieszkujących dane
gospodarstwo domowe. Nie dopuszczono żadnych zastępstw ani zmian w uprzednio wybranych gospodarstwach
domowych w czasie realizacji etapów badania dla uniknięcia obciążenia wyników.
B.4 Wielkość próby
Badanie GATS zostało zaprojektowane tak, aby zapewnić
szacunki zgodne z następującymi wymogami dokładności:
■ Szacunki wyliczone w skali kraju według podziału na
tereny miejskie i wiejskie z uwzględnieniem płci
powinny mieć 95% margines błędu w wysokości 3 lub
mniej punktów procentowych dla wskaźników użycia
tytoniu wynoszących 40%.
■ Rozmiar próby powinien być wystarczająco duży, aby
spełnić wymagania mocy statystycznej testu dla
wykrycia różnic między poszczególnymi edycjami
sondażu dla niezależnie wybranych prób.
Przyjmując efekt schematu losowania jako 2.00 dla szacunków wyliczonych w skali kraju według podziału na tereny
miejskie i wiejskie, płeć oraz przecięcie płci z podziałem na
tereny miejskie i wiejskie, minimalny rozmiar próby konieczny
dla spełnienie tych wymagań wynosił 2000 respondentów w
każdej z czterech grup (zdefiniowanych przez przecięcie płci
z podziałem na tereny miejskie i wiejskie).
Wzięto pod uwagę następujące oczekiwane wskaźniki braku
(odmowy) uczestnictwa na poziomie gospodarstwa domowego i poziomie indywidualnym:
Współczynnik kwalifikacji gospodarstwa domowego (90%),
współczynnik realizacji dla gospodarstw domo-wych (90%),
współczynnik realizacji screeningu gospodarstwa domowego (95%), współczynnik kwalifikacji indywidualnej
(98%), współczynnik realizacji na poziomie indywidualnym
na terenach miejskich (70% wśród mężczyzn i 80% wśród
kobiet) oraz współczynnik realizacji na poziomie indywidualnym na terenach wiejskich (75% wśród mężczyzn
i 85% wśród kobiet). Szacowany całościowy współczynnik
realizacji z uwzględnieniem warstw wyniósł 73,5% dla
mężczyzn na terenach wiejskich, 68,8% dla mężczyzn na
terenach miejskich, 83,3% dla kobiet na terenach wiejskich
oraz 78,4% dla kobiet na terenach miejskich. Całościowy
współczynnik realizacji oparty na powyższych założeniach dla badania GATS w Polsce wyniósł 60%.
B.5 Prawdopodobieństwa doboru do
próby i wagi próby
W badaniu GATS założono, że podział na warstwy oparte
na kryterium miast/wieś oraz płeć nie będzie odpowiadał
proporcjom populacyjnym (np. gospodarstwa domowe
wiejskie miały stanowić 50% próby, mimo że w populacji 15
lat i więcej, ludność mieszkająca na wsi stanowi 38%).
Przyjęto, że dopiero procedura ważenia danych zapewni
rzeczywistą reprezentatywność próby zarówno w skali kraju,
jak i na poziomie warstwy próby (terenach miejskich/wiejskich). Proces ważenia danych w badaniu GATS był 3-stopniowy: (1) waga bazowa, obliczona na podstawie wszystkich
etapów doboru próby (2) korekta ze względu na brak uczestnictwa gospodarstw domowych oraz osób kwalifikujących się
do badania i (3) korekta poststratyfikacyjna (kalibracja) na
podstawie rozkładów określonych cech w badanej populacji.
(1) Waga bazowa
Odwrotnością prawdopodobieństwa bezwarunkowego
znalezienia się w próbie była finalna waga bazowa obliczona dla każdego respondenta. Jest ona odwrotnością
iloczynu prawdopodobieństw doboru łączonego z każdego
etapem projektu. W celu obliczenia wag określono prawdopodobieństwo dostania się do próby osobno dla każdego
etapu doboru próby stosując poniższy wzór:
Bezwarunkowe prawdopodobieństwo dla α-podstawowej
jednostki losowania (PSU) dostania się do próby w obrębie
Tabela B1: Procent gospodarstw domowych wg województw na podstawie danych TERYT
Województwo
Wiejskie
Dolnośląskie
Kujawsko-Pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-Mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
POLSKA
Miejskie
8.8
5.3
4.1
2.7
7.6
6.8
15.9
2.2
3.2
2.9
6.2
15.7
2.4
3.5
7.8
4.9
100.0
6.1
5.2
8.2
2.5
6.6
10.3
12.9
3.4
7.7
3.5
4.5
7.2
4.8
3.9
9.2
3.7
100.0
Tabela B2: Wielkość próby wg podziału podstawowych jednostek losowania (PSU) na miejskie/wiejskie oraz płeć.
Typ PSU
Warstwa
Wiejska
Miejska
Wiejska
Miejska
Ogółem
Męska
Męska
Żeńska
Żeńska
Rozmiar
próby
3537
3789
3120
3315
13762
Rozmiar próby
w pojedyńczym
PSU
Rozmiar
próby
(skorygowany)
18
19
16
17
3600
3800
3200
3400
14000
183
danej warstwy na 1. etapie doboru:
p(1)=
α
I .Nα
Nα
Σα
Końcowe Prawdopodobieństwo Doboru do Próby Respondentów Badania GATS Polska obliczone osobno dla każdej
warstwy:
pαi= pα(1). pα(2). pα(3). pαi(4)
Gdzie:
Nα = to liczba podstawowych jednostek losowania (PSU)
j w h-tej warstwie liczona osobno wg populacji miejskiej
i wiejskiej
Całkowita waga próby dla każdego wybranego respondenta
w kategoriach warstw to:
I = liczba podstawowych jednostek losowania (PSU) dobranych do próby z każdej warstwy na 1. etapie
Arkusz kalkulacyjny zawierający wszystkie parametry losowania i prawdopodobieństwa doboru do próby został przygotowany aby ułatwić obliczenie wagi bazowej.
Σ N = całkowita liczba gospodarstw domowych w każdej
warstwie
Warunkowe prawdopodobieństwo dostania się do podpróby
gospodarstw domowych dla badania GATS Polska na drugim
etapie w wybranych rejonach statystycznych:
p(2)=
α
Hα
L
α
gdzie Hα to liczba gospodarstw domowych do wylosowania do podpróby GATS w rejonie statystycznym dobranym
na 2. etapie doboru, a L α to całkowita liczba gospodarstw
domowych w danym rejonie statystycznym.
Warunkowe prawdopodobieństwo kwalifikacji gospodarstwa
domowego do grupy męskiej podpróby GATS to:
p(3)=
α
Mα
H
α
a warunkowe prawdopodobieństwo kwalifikacji gospodarstwa domowego do grupy żeńskiej podpróby GATS to:
F
p(3)= α
α
H
α
Gdzie Mα i Fα to liczba gospodarstw domowych włączonych
odpowiednio do grupy męskich i żeńskich na 2. etapie
doboru próby GATS, a Hα jest całkowitą liczbą wybranych
gospodarstw domowych w wybranych podstawowych jednostek losowania (PSU).
Końcowe
warunkowe prawdopodobieństwo doboru danej
α
α
osoby do próby w wybranym męskim lub żeńskim gospodarstwie domowym jest obliczane jako:
p(4)=
αi
1
R αi
gdzie Rα jest liczbą mężczyzn lub kobiet w wybranym gospodarstwie domowym.
1
1
=
(1)
pαi= pα . pα(2). pα (3). pαi(4)
p
(2) Korekta uwzględniająca jednostkowy
brak uczestnictwa
Wagi bazowe skorygowano w oparciu o informację
o brakach uczestnictwa na poziomie: podstawowych jednostek losowania (PSU), gospodarstw domowych oraz indywidualnym.
Współczynniki realizacji zostały obliczone na poziomie podstawowych jednostek losowania (PSU) jako liczba wybranych
podstawowych jednostek losowania (PSU) podzielona przez
całkowitą liczbę podstawowych jednostek losowania (PSU)
wybranych w danej warstwie.
Współczynnik realizacji na poziomie gospodarstw domowych obliczono jako całkowitą liczbę wybranych gospodarstw domowych w każdej podstawowej jednostce
losowania (PSU) podzieloną przez całkowitą liczbę gospodarstw domowych w obrębie danego PSU.
Współczynnik realizacji na poziomie osób indywidualnych
obliczono w każdej warstwie według grup wiekowych (1524 lata, 25-44 lata, 45-64 lata, 65 i więcej lat), terenów
miejskich/wiejskich, płci i postawy wobec palenia. Wagi na
poszczególnych poziomach doboru próby (PSU, gospodarstw domowych oraz osób indywidualnych) obliczono
jako jeden dzielone przez każdy odpowiednio zważony
współczynnik odpowiedzi.
(3) Korekta poststratyfikacyjna (kalibracja)
Z zasady, celem kalibracji wag jest uzgodnienie zważonych
danych pochodzących z realizacji próby badawczej z
odpowiadającymi wyliczeniami dla populacji docelowej.
Dane o całkowitej populacji osób w wieku 15 i więcej lat zamieszkałych na terenach miejskich i wiejskich oraz o podanej
przez respondenta płci i grupie wiekowej (15-24 lata, 25-44
lata, 45-64 lata i 65 i więcej lat) zostały udostępnione przez
Główny Urząd Statystyczny (GUS) i przedstawiały stan na
czerwiec 2009 roku.
Końcowa waga analizy (W) dla j-tego rekordu (w bazie
danych)została obliczona na podstawie: wag bazowych, korekty uwzględniającej brak uczestnictwa oraz poststratyfikacyjnej kalibracji. Wagi końcowe zostały użyte we wszystkich
analizach aby otrzymać szacunki i przedziały ufności.
184
Załącznik C: Szacowanie błędów losowych
stawie danego doboru próby do błędu standardowego, który powstałby przy użyciu próby losowej.
Wartość DEFT na poziomie 1.0 oznacza, że dobór
próby jest tak samo efektywny jak próba losowa,
podczas gdy wartość DEFT powyżej 1.0 oznacza
wzrost błędu standardowego spowodowany bardziej
złożonym sposobem doboru próby. Generalnie, dla
dobrze wykonanego badania, wartość DEFT powinna
wynosić zazwyczaj od 1 do 3. Nierzadko jednak
zdarza się, że jego wartość wynosi nawet 7 lub 8.
Na szacunki oparte na danych sondażowych mogą wpływać dwa rodzaje błędów: (1) błąd systematyczny oraz (2)
błąd losowy. Błędy systematyczne wynikają z pomyłek,
których nie można przypisać sposobowi doboru próby,
a zostały popełnione w trakcie gromadzenia danych i ich
przetwarzania. Mogą to być błędy związane z: błędem
pokrycia, błędnymi odpowiedziami, błędami braku
odpowiedzi i uczestnictwa, niepełnymi wprowadzonymi
danymi do kwestionariusza, błędami popełnionymi przez
ankietera w trakcie przeprowadzania wywiadu, błędami
w przetwarzaniu danych, itp. W trakcie przeprowadzania
badana GATS w Polsce zastosowano procedury kontrolne
celem uniknięcia tych błędów. Niestety nigdy nie można
uniknąć całkowicie występowania tych błędów systematycznych, ale można oszacować estymatory ich wartości
i ocenić ich wpływ, choć jest to statystycznie trudne.
Należy mieć świadomość, że na podstawie przyjętych założeń można wylosować nieskończenie wiele reprezentatywnych prób z zadanej populacji, a wylosowana do badania
GATS próba jest tylko jedną z nich.. Każda z takich prób zaowocowałaby danymi różniącymi się w jakimś stopniu od
uzyskanych na podstawie badania GATS Polska. Błędy
losowe są wartościami z pomiaru zmienności pomiędzy
wszystkimi próbami możliwymi z populacji. Skala zróżnicowania nie jest dokładnie znana, ale można ją wyliczyć
statystycznie na podstawie wyników sondażu.
Dla każdego z wybranych wskaźników zastosowano
następujące estymatory błędów losowych:
■ Błąd standardowy (SE): Błędy losowe oblicza się zazwyczaj w związku z błędami standardowymi dla
konkretnych danych szacunkowych lub wskaźników
(R) . Błąd standardowy danych szacunkowych jest
pierwiastkiem kwadratowym wariancji tych danych
i jest liczony w takich samych jednostkach co dane
szacunkowe dla wartości średniej.
■ Efekt doboru próby (DEFT) pokazuje efektywność
doboru próby i jest obliczany dla każdej wartości szacunkowej jako stosunek błędu standardowego na pod-
■ Względny błąd standardowy (SE/R) jest stosunkiem
błędu standardowego do wartości samego
wskaźnika.
■ Granice przedziału ufności (R±1.96SE) są obliczane
po to, by pokazać mogący wystąpić przedział różnic
prawdziwych wartości dla danej populacji dla
przyjętego poziomu ufności. Dla każdej statystyki sondażu, jej wartość zmieni się w przedziale mniej więcej
dwukrotnego błędu standardowego statystyki w 95%
wszystkich możliwych tak samo dużych i tak samo dobranych prób.
Obliczanie błędu standardowego
Jeśli próba respondentów byłaby prostą próbą losową, do
obliczeń błędów losowych można by zastosować proste
wzory. Jednak do badania GATS 2009-2010 Polska zastosowano wielowarstwowy sposób doboru próby uwzględniający podział geograficzny i co za tym idzie, należało
zastosować wzory bardziej złożone. Dla obliczenia błędów
losowych w danych do badania GATS Polska użyto SPSS
(17.0) z module Complex Sample. Metoda linearyzacji Taylora estymacji wariancji została zastosowana do danych szacunkowych sondażu, które są wartościami średnimi lub
odpowiednio proporcjami.
Metoda linearyzacji Taylora traktuje każdą wartość procentową lub średnią jako iloraz dwóch wartości r = y/x, gdzie
y oznacza wartość całej próby dla zmiennej y, a x oznacza
wartość wszystkich przypadków w badanej grupie lub podgrupie. Wariancja r obliczana jest na podstawie następującego wzoru:
SE 2(r) = var(r)=
1– f
x2
2
Σ
h=1
w którym: Zh i = yh–
rx h i , a
i
[ )Σ
mh
mh –1
mh
i=1
2
Z hi
2
Zh
mh
)[
Zh = yh– rx h
gdzie h (=1 or 2) oznacza warstwę miejską lub wiejską,
mh oznacza całkowitą liczbę podstawowych jednostek
losowania (PSU)wybranych w warstwie hth,
185
yhi oznacza sumę wartości zważonych dla zmiennej y w ith
podstawowych jednostkach losowania w hth warstw,
xhi oznacza sumę zważonej liczby przypadków ith podstawowych jednostek losowania w hth warstw, a
f oznacza ogólną frakcję losowania, która jest tak mała, że
nie brana pod uwagę.
W niniejszym załączniku pokazane są wyniki dla całego
kraju, dla obszarów miast I wsi oraz osobno dla mężczyzn
i kobiet. Dla każdej zmiennej lub każdego wskaźnika
w Tabeli C.1 podano typ statystyczny wartości (średnia, proporcja lub liczba) oraz populację bazową. Oprócz błędu
statystycznego (SE) opisanego powyżej, Tabele C.2 do C.6
zawierają też dane dotyczące wartości danych szacunkowych, wartości zważonych i niezważonych, efektu
próby (DEFT), relatywnego błędu standardowego (SE/R)
oraz 95% granice przedziału ufności (R±1.96SE) dla każdej
zmiennej lub każdego wskaźnika.
186
Tabela C.1 Lista wskaźników dla błędów losowych, GATS Polska 2009-2010
Wskaźnik
Estymator
Populacja bazowa
Obecnie uźywający tytoniu
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Obecnie palący tytoń
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Obecnie palący tytoń bezdymny
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Obecnie palący papierosy produkowane fabrycznie
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Palący codziennie
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Codziennie palący papierosy produkowane fabrycznie
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Byli codziennie palący wśród dorosłych ogółem
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Byli palący tytoń wśród kiedykolwiek codziennie palących
Proporcja
Kiedykolwiek codziennie palący ≥ 15 lat
Używający tytoń w ciągu 5 minut od przebudzenia
Proporcja
Codziennie uźywający tytoniu ≥ 15 lat
Używający tytoń w ciągu 6-30 minut od przebudzenia
Proporcja
Codziennie uźywający tytoniu ≥ 15 lat
Obecnie palący i byli palacze , którzy nie palą krócej
Dorośli, którzy podjęli próbę rzucenia palenia w ciągu ostatnich 12 m-cy
Proporcja
niż 12 miesięcy
Obecnie palący i byli palacze , którzy nie palą krócej
niż 12 miesięcy i którzy odwiedzili palcówkę opieki
Zapytani o palenie w placówce opieki zdrowotnej (POZ)
Proporcja
zdrowotnej w ciągu ostatnich 12 miesięcy
Obecnie palący i byli palacze , którzy nie palą krócej
niż 12 miesięcy i którzy odwiedzili palcówkę opieki
Dorośli, którym doradzono zaprzestanie palenia w POZ
Proporcja
zdrowotnej w ciągu ostatnich 12 miesięcy
Obecnie palący i byli palacze , którzy nie palą krócej
Używający środków farmakologicznych w celu zaprzestaniu palenia
Proporcja
niż 12 miesięcy
Obecnie palący I byli palacze , którzy nie palą krócej
Korzystający z infolinii lub linii zaufania w celu zaprzestania palenia
Proporcja
niż 12 miesięcy
Planujący, rozważający lub zdecydowani na rzucenie palenia
Proporcja
Obecnie palący ≥ 15 lat
Narażeni na dym tytoniowy w domu
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Narażeni na dym tytoniowy w miejscu pracy
Proporcja
Dorośli
Narażeni na dym tytoniowy w budynkach urzędów państwowych
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Narażeni na dym tytoniowy w placówkach opieki zdrowotnej
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Narażeni na dym tytoniowy w restauracjach
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Narażeni na dym tytoniowy w barach, pubach i klubach nocnych
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Narażeni na dym tytoniowy w prywatnych samochodach
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Narażeni na dym tytoniowy w środkach transport publicznego
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Ostatnie papierosy kupione w sklepie
Proporcja
Obecnie palący papierosy produkowane fabrycznie
Ostatnie papierosy kupione w kiosku
Proporcja
≥ 15 lat
w jakimkolwiek miejscu
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Dorośli, którzy zauważyli ostrzeżenia zdrowotne na paczkach papierosów
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
paczkach papierosów
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Dorośli, którzy zauważyli reklamy, sponsorowanie lub promocje
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Uważający, że palenie tytoniu powoduje poważne choroby
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Uważający, że palenie tytoniu powoduje udar
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Uważający, że palenie tytoniu powoduje atak serca
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Uważający, że palenie tytoniu powoduje raka płuc
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Uważający, że palenie tytoniu bezdymnego powoduje poważne choroby
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Uważający, że bierne palenia powoduje poważne choroby u niepalących
Proporcja
Dorośli ≥ 15lat
Liczba papierosów wypalanych dziennie (przez codziennie palących)
Średnia
Obecnie palący papierosy ≥ 15 lat
Czas, który upłynął od zaprzestania palenia (w latach)
Średnia
Byli palacze ≥ 15 lat
Miesięczny wydatek na papierosy produkowane fabrycznie
Średnia
Obecnie palący papierosy ≥ 15 lat
Wiek rozpoczęcia codziennego palenia
Średnia
Kiedykolwiej codziennie palący ≥ 15 lat
Dorośli, którzy zauważyli informacje o szkodliwości palenia
Myślący o zaprzestaniu palenia po zobaczeniu ostrzeżeń zdrowotnych na
187
188
0.371
Używający tytoń w ciągu 6-30 minut od przebudzenia
0.409
Ostatnie papierosy kupione w kiosku
0.731
0.723
w jakimkolwiek miejscu
Dorośli, którzy zauważyli ostrzeżenia zdrowotne na paczkach papierosów
Dorośli, którzy zauważyli informacje o szkodliwości palenia
0.043
0.520
Narażeni na dym tytoniowy w prywatnych samochodach
Ostatnie papierosy kupione w sklepie
0.203
Narażeni na dym tytoniowy w barach, pubach i klubach nocnych
Narażeni na dym tytoniowy w środkach transport publicznego
0.186
0.228
Narażenie na dym tytoniowy w restauracjach
0.043
0.020
Narażenie na dym tytoniowy w placówkach opieki zdrowotnej
0.336
Narażenie na dym tytoniowy w miejscu pracy
Narażenie na dym tytoniowy w budynkach urzędów państwowych
0.502
0.442
Korzystający z infolinii lub linii zaufania w celu zaprzestania palenia
Narażenie na dym tytoniowy w domu
0.035
Używający środków farmakologicznych w celu zaprzestaniu palenia
Planujący, rozważający lub zdecydowani na rzucenie palenia
0.418
0.252
Dorośli, którym doradzono zaprzestanie palenia w POZ
0.351
0.228
Używający tytoń w ciągu 5 minut od przebudzenia
0.572
0.365
Byli palący tytoń wśród kiedykolwiek codziennie palących
Zapytani o palenie w placówce opieki zdrowotnej (POZ)
0.163
Byli codziennie palący wśród dorosłych ogółem
Dorośli, którzy podjęli próbę rzucenia palenia w ciągu ostatnich 12 m-cy
0.270
0.287
Obecnie palący papierosy produkowane fabrycznie
0.254
0.005
Obecnie palący tytoń bezdymny
Codziennie palący papierosy produkowane fabrycznie
0.303
Obecnie palący tytoń
Palący codziennie
0.306
Wartość
szacunkowa
(R)
Obecnie używający tytoniu
Wskaźnik
0.008
0.010
0.013
0.014
0.003
0.006
0.007
0.007
0.002
0.003
0.011
0.008
0.013
0.010
0.017
0.015
0.015
0.013
0.013
0.012
0.010
0.005
0.006
0.006
0.007
0.001
0.007
0.007
Błąd
Standardowy
(SE)
Tabela C.2: Błędy losowe – próba narodowa, GATS Polska 2009-2010.
7,838
7,836
2,253
2,253
7,832
7,836
7,832
7,824
7,830
7,822
3,193
7,689
2,412
881
882
1,558
1,560
2,564
2,173
2,173
3,649
7,840
7,840
7,840
7,840
7,825
7,840
7,832
Niezważona
(N)
32,329
32,321
9,149
9,149
32,306
32,322
32,312
32,271
32,286
32,265
12,916
31,837
9,804
3,661
3,664
6,475
6,481
10,453
8,705
8,705
14,471
32,338
32,338
32,338
32,338
32,256
32,338
32,297
Zważona
(000s) (WN)
Liczba respondentów
1.494
2.004
1.280
1.326
1.449
1.336
1.484
1.509
1.274
1.335
1.330
1.420
1.313
1.600
1.189
1.221
1.193
1.396
1.260
1.322
1.259
1.203
1.216
1.254
1.295
1.256
1.306
1.311
Efekt
doboru
(DEFT)
0.010
0.014
0.032
0.027
0.077
0.030
0.031
0.036
0.100
0.071
0.033
0.018
0.027
0.283
0.069
0.036
0.026
0.038
0.035
0.052
0.027
0.031
0.024
0.023
0.023
0.194
0.022
0.022
Błąd
relatywny
(SE/R)
0.708
0.712
0.383
0.493
0.036
0.192
0.215
0.173
0.016
0.037
0.315
0.427
0.476
0.016
0.218
0.388
0.543
0.325
0.346
0.205
0.345
0.154
0.243
0.257
0.275
0.003
0.290
0.292
Dolna granica
(R-1.96SE)
0.738
0.751
0.435
0.548
0.049
0.215
0.242
0.199
0.024
0.049
0.358
0.458
0.528
0.054
0.286
0.448
0.601
0.376
0.397
0.252
0.385
0.173
0.266
0.282
0.300
0.007
0.317
0.319
Górna granica
(R+1.96SE)
Granice przedziału ufności
189
2,179
1,355
2,203
3,573
0.343
7.926
0.120
12.150
208.516
18.996
Liczba papierosów wypalanych dziennie (przez codziennie palących)
Czas, który upłynął od zaprzestania palenia (w latach)
Miesięczny wydatek na papierosy produkowane fabrycznie
Wiek rozpoczęcia codziennego palenia
0.390
Uważający, że palenie tytoniu bezdymnego powoduje poważne choroby
7,836
7,831
0.926
Uważający, że palenie tytoniu powoduje raka płuc
0.007
7,833
0.004
0.009
0.799
Uważający, że palenie tytoniu powoduje atak serca
0.252
7,834
0.006
0.618
Uważający, że palenie tytoniu powoduje udar
0.814
7,834
7,830
0.004
0.009
0.915
Uważający, że palenie tytoniu powoduje poważne choroby
17.132
7,816
0.007
0.252
Dorośli, którzy zauważyli reklamy, sponsorowanie lub promocje
Uważający, że bierne palenia powoduje poważne choroby u niepalących
2,321
0.011
Niezważona
(N)
0.183
Błąd
Wartość
szacunkowa Standardowy
(SE)
(R)
14,165
8,974
5,256
8,725
32,322
32,291
32,305
32,308
32,290
32,308
32,245
9,474
Zważona
(000s) (WN)
Liczba respondentów
na paczkach papierosów
Myślący o zaprzestaniu palenia po zobaczeniu ostrzeżeń zdrowotnych
Wskaźnik
Tabela C.2: Błędy losowe – próba narodowa, GATS Polska 2009-2010.
1.597
1.038
1.148
1.387
1.531
1.697
1.233
1.430
1.550
1.291
1.374
1.342
Efekt
doboru
(DEFT)
0.006
0.038
0.028
0.015
0.008
0.024
0.004
0.008
0.014
0.004
0.027
0.059
Błąd
relatywny
(SE/R)
18.760
192.981
11.478
16.639
0.801
0.372
0.918
0.787
0.601
0.908
0.239
0.162
Dolna granica
(R-1.96SE)
19.231
224.052
12.822
17.625
0.827
0.409
0.933
0.812
0.634
0.923
0.265
0.205
Górna granica
(R+1.96SE)
Granice przedziału ufności
190
0.218
0.383
0.239
0.383
0.347
0.589
Byli codziennie palący wśród dorosłych ogółem
Byli palący tytoń wśród kiedykolwiek codziennie palących
Używający tytoń w ciągu 5 minut od przebudzenia
Używający tytoń w ciągu 6-30 minut od przebudzenia
Dorośli, którzy podjęli próbę rzucenia palenia w ciągu ostatnich 12 m-cy
Zapytani o palenie w placówce opieki zdrowotnej (POZ)
0.413
0.047
0.016
0.191
Narażeni na dym tytoniowy w budynkach urzędów państwowych
Narażeni na dym tytoniowy w placówkach opieki zdrowotnej
Narażeni na dym tytoniowy w restauracjach
Narażeni na dym tytoniowy w domu
Narażeni na dym tytoniowy w miejscu pracy
0.480
0.449
Planujący, rozważający lub zdecydowani na rzucenie palenia
0.038
0.317
Codziennie palący papierosy produkowane fabrycznie
Korzystający z infolinii lub linii zaufania w celu zaprzestania palenia
0.335
Palący codziennie
0.412
0.351
Obecnie palący papierosy produkowane fabrycznie
0.252
0.010
Obecnie palący tytoń bezdymny
Używający środków farmakologicznych w celu zaprzestaniu palenia
0.369
Obecnie palący tytoń
Dorośli, którym doradzono zaprzestanie palenia w POZ
0.373
Dane
szacunkowe
(R)
Obecnie używający tytoniu
Wskaźnik
0.009
0.002
0.004
0.015
0.012
0.018
0.016
0.023
0.020
0.019
0.016
0.017
0.015
0.014
0.009
0.009
0.010
0.010
0.002
0.010
0.010
Błąd
Standardowy
(SE)
Tabela C.3: Błędy losowe – próba mężczyzn, GATS Polska 2009-2010.
3,859
3,862
3,857
1,733
3,768
1,423
499
500
833
834
1,506
1,305
1,305
2,282
3,867
3,867
3,867
3,867
3,861
3,867
3,865
Niezważona
(N)
15,408
15,403
15,401
6,875
15,141
5,689
2,093
2,096
3,367
3,372
6,040
5,163
5,163
8,791
15,440
15,440
15,440
15,440
15,405
15,440
15,431
Zważona
(000s) (WN)
Liczba respondentów
1.401
1.152
1.241
1.284
1.466
1.393
1.825
1.207
1.185
1.130
1.327
1.258
1.305
1.337
1.308
1.268
1.298
1.277
1.290
1.290
1.299
Efekt
próby
(DEFT)
0.046
0.145
0.089
0.037
0.026
0.038
0.409
0.093
0.049
0.033
0.047
0.044
0.064
0.035
0.040
0.030
0.029
0.028
0.203
0.027
0.027
Błąd
relatywny
(SE/R)
0.174
0.012
0.039
0.383
0.426
0.444
0.008
0.206
0.372
0.551
0.315
0.349
0.209
0.357
0.201
0.299
0.316
0.332
0.006
0.349
0.353
Dolna granica
(R-1.96SE)
0.209
0.021
0.056
0.443
0.473
0.517
0.069
0.298
0.452
0.626
0.379
0.416
0.269
0.410
0.235
0.336
0.355
0.370
0.014
0.388
0.393
Górna granica
(R+1.96SE)
Granice przedziału ufności
191
0.250
0.049
0.523
0.407
Narażeni na dym tytoniowy w środkach transport publicznego
Ostatnie papierosy kupione w sklepie
Ostatnie papierosy kupione w kiosku
0.762
Dorośli, którzy zauważyli ostrzeżenia zdrowotne na paczkach papierosów
0.774
12.900
211.732
18.244
Czas, który upłynął od zaprzestania palenia (w latach)
Miesięczny wydatek na papierosy produkowane fabrycznie
Wiek rozpoczęcia codziennego palenia
0.336
Uważający, że palenie tytoniu bezdymnego powoduje poważne choroby
18.271
0.918
Uważający, że palenie tytoniu powoduje raka płuc
Liczba papierosów wypalanych dziennie (przez codziennie palących)
0.795
Uważający, że palenie tytoniu powoduje atak serca
Uważający, że bierne palenia powoduje poważne choroby u niepalących
0.904
0.593
Uważający, że palenie tytoniu powoduje udar
0.287
Dorośli, którzy zauważyli reklamy, sponsorowanie lub promocje
Uważający, że palenie tytoniu powoduje poważne choroby
0.158
na paczkach papierosów
Myślący o zaprzestaniu palenia po zobaczeniu ostrzeżeń zdrowotnych
0.722
w jakimkolwiek miejscu
Dorośli, którzy zauważyli informacje o szkodliwości palenia
0.293
Narażeni na dym tytoniowy w prywatnych samochodach
Dane
szacunkowe
(R)
Narażeni na dym tytoniowy w barach, pubach i klubach nocnych
Wskaźnik
0.100
6.179
0.459
0.358
0.011
0.012
0.006
0.009
0.012
0.006
0.011
0.013
0.010
0.013
0.017
0.018
0.005
0.009
0.011
Błąd
Standardowy
(SE)
Tabela C.3: Błędy losowe – próba mężczyzn, GATS Polska 2009-2010.
2,223
1,304
906
1,309
3,865
3,864
3,865
3,865
3,862
3,865
3,851
1,366
3,866
3,865
1,333
1,333
3,864
3,865
3,864
8,549
5,267
3,348
5,176
15,429
15,424
15,431
15,431
15,417
15,431
15,387
5,498
15,433
15,428
5,368
5,368
15,420
15,430
15,427
Niezważona
Zważona
(N)
(000s) (WN)
Liczba respondentów
1.299
1.047
1.179
1.411
1.590
1.568
1.267
1.385
1.540
1.278
1.453
1.365
1.469
1.768
1.274
1.292
1.297
1.295
1.438
Efekt
próby
(DEFT)
0.005
0.029
0.036
0.020
0.014
0.035
0.006
0.011
0.021
0.007
0.037
0.085
0.013
0.018
0.042
0.034
0.092
0.036
0.036
Błąd
relatywny
(SE/R)
18.048
199.621
12.000
17.569
0.753
0.313
0.907
0.778
0.569
0.893
0.266
0.131
0.742
0.697
0.374
0.488
0.041
0.232
0.272
Dolna granica
(R-1.96SE)
18.440
223.844
13.800
18.973
0.795
0.360
0.929
0.813
0.617
0.916
0.308
0.184
0.782
0.747
0.441
0.558
0.058
0.268
0.314
Górna granica
(R+1.96SE)
Granice przedziału ufności
192
0.113
0.337
Byli codziennie palący wśród dorosłych ogółem
Byli palący tytoń wśród kiedykolwiek codziennie palących
0.554
0.425
0.252
0.030
0.531
0.436
0.249
0.039
0.024
0.181
Zapytani o palenie w placówce opieki zdrowotnej (POZ)
Dorośli, którym doradzono zaprzestanie palenia w POZ
Używający środków farmakologicznych w celu zaprzestaniu palenia
Korzystający z infolinii lub linii zaufania w celu zaprzestania palenia
Planujący, rozważający lub zdecydowani na rzucenie palenia
Narażeni na dym tytoniowy w domu
Narażeni na dym tytoniowy w miejscu pracy
Narażeni na dym tytoniowy w budynkach urzędów państwowych
Narażeni na dym tytoniowy w placówkach opieki zdrowotnej
Narażeni na dym tytoniowy w restauracjach
0.355
0.197
Codziennie palący papierosy produkowane fabrycznie
Dorośli, którzy podjęli próbę rzucenia palenia w ciągu ostatnich 12 m-cy
0.210
Palący codziennie
0.212
0.229
Obecnie palący papierosy produkowane fabrycznie
0.355
0.001
Obecnie palący tytoń bezdymny
Używający tytoń w ciągu 6-30 minut od przebudzenia
0.244
Używający tytoń w ciągu 5 minut od przebudzenia
0.244
Obecnie palący tytoń
Dane
szacunkowe
(R)
Obecnie używający tytoniu
Wskaźnik
Tabela C.4: Błędy losowe – próba kobiet, GATS Polska 2009-201
0.010
0.003
0.004
0.015
0.010
0.019
0.009
0.027
0.024
0.023
0.019
0.019
0.018
0.015
0.006
0.007
0.007
0.008
0.001
0.008
0.008
Błąd
Standardowy
(SE)
3,965
3,968
3,965
1,460
3,921
989
382
382
725
726
1,058
868
868
1,367
3,973
3,973
3,973
3,973
3,964
3,973
3,967
Niezważona
(N)
16,863
16,883
16,864
6,041
16,696
4,115
1,569
1,569
3,107
3,109
4,414
3,542
3,542
5,680
16,898
16,898
16,898
16,898
16,851
16,898
16,867
Zważona
(000s) (WN)
Liczba respondentów
1.564
1.363
1.414
1.363
1.277
1.208
0.983
1.227
1.296
1.241
1.299
1.186
1.291
1.189
1.193
1.114
1.154
1.187
1.242
1.198
1.195
Efekt
próby
(DEFT)
0.053
0.139
0.111
0.062
0.023
0.036
0.284
0.108
0.056
0.041
0.054
0.054
0.084
0.045
0.053
0.036
0.035
0.035
0.740
0.033
0.033
Błąd
relatywny
(SE/R)
0.162
0.017
0.031
0.219
0.416
0.494
0.013
0.198
0.378
0.509
0.318
0.317
0.177
0.307
0.101
0.183
0.195
0.214
0.000
0.228
0.228
Dolna granica
(R-1.96SE)
0.199
0.030
0.048
0.279
0.456
0.569
0.047
0.305
0.471
0.599
0.393
0.393
0.248
0.367
0.125
0.211
0.225
0.245
0.002
0.260
0.260
Górna granica
(R+1.96SE)
Granice przedziału ufności
193
0.161
0.037
0.517
0.410
Narażeni na dym tytoniowy w środkach transport publicznego
Ostatnie papierosy kupione w sklepie
Ostatnie papierosy kupione w kiosku
0.687
Dorośli, którzy zauważyli ostrzeżenia zdrowotne na paczkach papierosów
Wiek rozpoczęcia codziennego palenia
20.140
203.946
10.834
Czas, który upłynął od zaprzestania palenia (w latach)
Miesięczny wydatek na papierosy produkowane fabrycznie
0.851
0.440
Uważający, że palenie tytoniu bezdymnego powoduje poważne choroby
15.472
0.933
Uważający, że palenie tytoniu powoduje raka płuc
Liczba papierosów wypalanych dziennie (przez codziennie palących)
0.803
Uważający, że palenie tytoniu powoduje atak serca
Uważający, że bierne palenia powoduje poważne choroby u niepalących
0.926
0.640
Uważający, że palenie tytoniu powoduje udar
0.220
Dorośli, którzy zauważyli reklamy, sponsorowanie lub promocje
Uważający, że palenie tytoniu powoduje poważne choroby
0.219
na paczkach papierosów
Myślący o zaprzestaniu palenia po zobaczeniu ostrzeżeń zdrowotnych
0.740
w jakimkolwiek miejscu
Dorośli, którzy zauważyli informacje o szkodliwości palenia
0.169
Narażeni na dym tytoniowy w prywatnych samochodach
Dane
szacunkowe
(R)
Narażeni na dym tytoniowy w barach, pubach i klubach nocnych
Wskaźnik
Tabela C.4: Błędy losowe – próba kobiet, GATS Polska 2009-2010.
0.259
16.843
0.589
0.283
0.008
0.014
0.005
0.010
0.012
0.006
0.009
0.018
0.010
0.013
0.019
0.020
0.004
0.007
0.009
Błąd
Standardowy
(SE)
1,350
899
449
870
3,971
3,967
3,968
3,969
3,968
3,969
3,965
955
3,972
3,971
920
920
3,968
3,971
3,968
Niezważona
(N)
5,616
3,706
1,908
3,549
16,893
16,866
16,874
16,877
16,874
16,877
16,858
3,976
16,896
16,893
3,781
3,781
16,886
16,892
16,885
Zważona
(000s) (WN)
Liczba respondentów
1.798
1.022
1.310
1.188
1.447
1.716
1.301
1.520
1.553
1.326
1.308
1.321
1.407
1.867
1.178
1.232
1.371
1.279
1.477
Efekt
próby
(DEFT)
0.015
0.018
0.047
0.039
0.111
0.046
0.052
0.013
0.083
0.054
0.018
0.010
0.031
0.006
0.012
0.018
0.006
0.039
0.081
Błąd
relatywny
(SE/R)
19.632
170.934
9.678
14.918
0.834
0.414
0.923
0.784
0.617
0.915
0.203
0.184
0.667
0.714
0.373
0.477
0.029
0.146
0.152
Dolna granica
(R-1.96SE)
20.648
236.958
11.989
16.026
0.867
0.467
0.943
0.822
0.663
0.936
0.237
0.254
0.708
0.765
0.448
0.556
0.045
0.176
0.187
Górna granica
(R+1.96SE)
Granice przedziału ufności
194
0.317
0.043
0.024
0.216
Narażeni na dym tytoniowy w budynkach urzędów państwowych
Narażeni na dym tytoniowy w placówkach opieki zdrowotnej
Narażeni na dym tytoniowy w restauracjach
0.588
Zapytani o palenie w placówce opieki zdrowotnej (POZ)
Narażeni na dym tytoniowy w miejscu pracy
0.339
Dorośli, którzy podjęli próbę rzucenia palenia w ciągu ostatnich 12 m-cy
0.428
0.364
Używający tytoń w ciągu 6-30 minut od przebudzenia
0.498
0.232
Używający tytoń w ciągu 5 minut od przebudzenia
Narażeni na dym tytoniowy w domu
0.362
Byli palący tytoń wśród kiedykolwiek codziennie palących
Planujący, rozważający lub zdecydowani na rzucenie palenia
0.171
Byli codziennie palący wśród dorosłych ogółem
0.043
0.271
Codziennie palący papierosy produkowane fabrycznie
Korzystający z infolinii lub linii zaufania w celu zaprzestania palenia
0.286
Palący codziennie
0.422
0.304
Obecnie palący papierosy produkowane fabrycznie
0.264
0.006
Obecnie palący tytoń bezdymny
Używający środków farmakologicznych w celu zaprzestaniu palenia
0.319
Obecnie palący tytoń
Dorośli, którym doradzono zaprzestanie palenia w POZ
0.321
Dane
szacunkowe
(R)
Obecnie używający tytoniu
Wskaźnik
Tabela C.5: Błędy losowe – próba miejska, GATS Polska 2009-2010.
0.010
0.003
0.004
0.015
0.011
0.017
0.015
0.024
0.020
0.019
0.017
0.017
0.016
0.013
0.007
0.008
0.009
0.009
0.001
0.009
0.009
Błąd
Standardowy
(SE)
3,821
3,824
3,819
1,836
3,769
1,281
444
444
866
867
1,360
1,158
1,158
1,879
3,828
3,828
3,828
3,828
3,817
3,828
3,824
Niezważona
(N)
20,021
20,023
20,014
8,760
19,808
6,391
2,310
2,310
4,430
4,435
6,811
5,720
5,720
9,468
20,060
20,060
20,060
20,060
19,991
20,060
20,032
Zważona
(000s) (WN)
Liczba respondentów
1.442
1.198
1.337
1.339
1.330
1.246
1.567
1.138
1.204
1.156
1.338
1.225
1.311
1.184
1.129
1.143
1.174
1.234
1.165
1.240
1.249
Efekt
próby
(DEFT)
0.044
0.124
0.102
0.046
0.025
0.035
0.353
0.090
0.048
0.033
0.051
0.048
0.070
0.036
0.040
0.030
0.030
0.030
0.244
0.029
0.029
Błąd
relatywny
(SE/R)
0.197
0.018
0.034
0.288
0.407
0.464
0.013
0.217
0.383
0.550
0.306
0.330
0.200
0.336
0.157
0.255
0.269
0.286
0.003
0.300
0.302
Dolna granica
(R-1.96SE)
0.234
0.029
0.051
0.345
0.449
0.532
0.072
0.311
0.462
0.626
0.373
0.398
0.264
0.388
0.184
0.287
0.303
0.322
0.009
0.337
0.339
Górna granica
(R+1.96SE)
Granice przedziału ufności
195
0.470
Ostatnie papierosy kupione w kiosku
0.720
Dorośli, którzy zauważyli ostrzeżenia zdrowotne na paczkach papierosów
0.372
Uważający, że palenie tytoniu bezdymnego powoduje poważne choroby
Wiek rozpoczęcia codziennego palenia
Miesięczny wydatek na papierosy produkowane fabrycznie
19.053
203.679
11.922
0.927
Uważający, że palenie tytoniu powoduje raka płuc
Czas, który upłynął od zaprzestania palenia (w latach)
0.798
Uważający, że palenie tytoniu powoduje atak serca
0.799
0.626
Uważający, że palenie tytoniu powoduje udar
17.007
0.909
Uważający, że palenie tytoniu powoduje poważne choroby
Liczba papierosów wypalanych dziennie (przez codziennie palących)
0.266
Dorośli, którzy zauważyli reklamy, sponsorowanie lub promocje
Uważający, że bierne palenia powoduje poważne choroby u niepalących
0.164
na paczkach papierosów
Myślący o zaprzestaniu palenia po zobaczeniu ostrzeżeń zdrowotnych
0.720
w jakimkolwiek miejscu
Dorośli, którzy zauważyli informacje o szkodliwości palenia
0.045
0.460
Ostatnie papierosy kupione w sklepie
0.202
Narażeni na dym tytoniowy w środkach transport publicznego
0.258
Narażeni na dym tytoniowy w prywatnych samochodach
Dane
szacunkowe
(R)
Narażeni na dym tytoniowy w barach, pubach i klubach nocnych
Wskaźnik
Tabela C5: Błędy losowe – próba miejska, GATS Polska 2009-2010.
0.174
7.190
0.433
0.336
0.009
0.013
0.005
0.009
0.012
0.006
0.009
0.013
0.010
0.014
0.017
0.018
0.005
0.008
0.010
Błąd
Standardowy
(SE)
1,831
1,185
654
1,161
3,828
3,824
3,826
3,826
3,824
3,826
3,820
1,240
3,828
3,827
1,209
1,209
3,826
3,827
3,826
9,239
5,874
3,404
5,732
20,060
20,028
20,043
20,043
20,031
20,043
20,005
6,214
20,060
20,055
5,992
5,992
20,047
20,057
20,054
Niezważona
Zważona
(N)
(000s) (WN)
Liczba respondentów
1.763
1.170
1.232
1.489
1.425
1.671
1.149
1.407
1.522
1.234
1.303
1.263
1.428
1.910
1.185
1.243
1.357
1.278
1.407
Efekt
próby
(DEFT)
0.009
0.035
0.036
0.020
0.012
0.035
0.005
0.011
0.019
0.006
0.035
0.081
0.014
0.019
0.036
0.039
0.101
0.041
0.039
Błąd
relatywny
(SE/R)
18.713
189.586
11.073
16.350
0.781
0.346
0.917
0.780
0.603
0.898
0.248
0.138
0.699
0.693
0.436
0.425
0.036
0.186
0.238
Dolna granica
(R-1.96SE)
19.394
217.772
12.771
17.665
0.817
0.397
0.936
0.816
0.650
0.921
0.285
0.190
0.740
0.747
0.503
0.495
0.054
0.218
0.277
Górna granica
(R+1.96SE)
Granice przedziału ufności
196
0.221
0.372
0.538
0.409
0.232
0.022
0.508
0.466
0.378
0.044
0.014
0.137
Dorośli, którzy podjęli próbę rzucenia palenia w ciągu ostatnich 12 m-cy
Zapytani o palenie w placówce opieki zdrowotnej (POZ)
Dorośli, którym doradzono zaprzestanie palenia w POZ
Używający środków farmakologicznych w celu zaprzestaniu palenia
Korzystający z infolinii lub linii zaufania w celu zaprzestania palenia
Planujący, rozważający lub zdecydowani na rzucenie palenia
Narażeni na dym tytoniowy w domu
Narażeni na dym tytoniowy w miejscu pracy
Narażeni na dym tytoniowy w budynkach urzędów państwowych
Narażeni na dym tytoniowy w placówkach opieki zdrowotnej
Narażeni na dym tytoniowy w restauracjach
0.371
Byli palący tytoń wśród kiedykolwiek codziennie palących
0.385
0.151
Byli codziennie palący wśród dorosłych ogółem
Używający tytoń w ciągu 6-30 minut od przebudzenia
0.227
Codziennie palący papierosy produkowane fabrycznie
Używający tytoń w ciągu 5 minut od przebudzenia
0.261
0.244
Palący codziennie
0.004
Obecnie palący tytoń bezdymny
Obecnie palący papierosy produkowane fabrycznie
0.281
0.278
Obecnie palący tytoń
Dane
szacunkowe
(R)
Obecnie używający tytoniu
Wskaźnik
Tabela C.6: Błędy losowe – próba wiejska, GATS Polska 2009-2010.
0.008
0.002
0.004
0.016
0.012
0.020
0.008
0.024
0.020
0.022
0.020
0.019
0.015
0.015
0.007
0.008
0.009
0.009
0.001
0.009
0.009
Błąd
Standardowy
(SE)
4,003
4,006
4,003
1,357
3,920
1,131
437
438
692
693
1,204
1,015
1,015
1,770
4,012
4,012
4,012
4,012
4,008
4,012
4,008
Niezważona
(N)
12,250
12,263
12,251
4,156
12,029
3,413
1,351
1,354
2,044
2,046
3,643
2,985
2,985
5,003
12,278
12,278
12,278
12,278
12,265
12,278
12,265
Zważona
(000s) (WN)
Liczba respondentów
1.420
1.199
1.166
1.190
1.484
1.364
1.082
1.177
1.091
1.174
1.421
1.220
1.173
1.308
1.227
1.252
1.302
1.295
1.294
1.318
1.313
Efekt
próby
(DEFT)
0.056
0.157
0.086
0.041
0.025
0.040
0.347
0.103
0.050
0.041
0.053
0.048
0.069
0.040
0.046
0.036
0.036
0.034
0.312
0.033
0.033
Błąd
relatywny
(SE/R)
0.122
0.010
0.037
0.347
0.443
0.469
0.007
0.185
0.369
0.494
0.333
0.348
0.191
0.341
0.137
0.211
0.226
0.244
0.002
0.260
0.262
Dolna granica
(R-1.96SE)
0.152
0.019
0.051
0.409
0.489
0.548
0.037
0.278
0.449
0.581
0.411
0.421
0.251
0.400
0.165
0.243
0.261
0.279
0.007
0.297
0.299
Górna granica
(R+1.96SE)
Granice przedziału ufności
197
0.206
0.039
0.635
0.293
Narażeni na dym tytoniowy w prywatnych samochodach
Narażeni na dym tytoniowy w środkach transport publicznego
Ostatnie papierosy kupione w sklepie
Ostatnie papierosy kupione w kiosku
0.729
Dorośli, którzy zauważyli ostrzeżenia zdrowotne na paczkach papierosów
18.887
Uważający, że bierne palenia powoduje poważne choroby u niepalących
217.684
0.838
Uważający, że palenie tytoniu bezdymnego powoduje poważne choroby
Wiek rozpoczęcia codziennego palenia
0.421
Uważający, że palenie tytoniu powoduje raka płuc
Miesięczny wydatek na papierosy produkowane fabrycznie
0.924
Uważający, że palenie tytoniu powoduje atak serca
17.371
0.802
Uważający, że palenie tytoniu powoduje udar
12.569
0.603
Uważający, że palenie tytoniu powoduje poważne choroby
Czas, który upłynął od zaprzestania palenia (w latach)
0.926
Dorośli, którzy zauważyli reklamy, sponsorowanie lub promocje
Liczba papierosów wypalanych dziennie (przez codziennie palących)
0.221
0.228
na paczkach papierosów
Myślący o zaprzestaniu palenia po zobaczeniu ostrzeżeń zdrowotnych
0.750
w jakimkolwiek miejscu
Dorośli, którzy zauważyli informacje o szkodliwości palenia
0.180
Narażeni na dym tytoniowy w barach, pubach i klubach nocnych
Wskaźnik
Dane
szacunkowe
(R)
Tabela C.6: Błędy losowe – próba wiejska, GATS Polska 2009-2010.
0.116
18.462
0.562
0.355
0.009
0.012
0.006
0.008
0.011
0.005
0.009
0.018
0.010
0.014
0.020
0.021
0.005
0.009
0.009
Błąd
Standardowy
(SE)
1,742
1,018
701
1,018
4,008
4,007
4,007
4,008
4,006
4,008
3,996
1,081
4,010
4,009
1,044
1,044
4,006
4,009
4,006
Niezważona
(N)
4,926
3,100
1,852
2,992
12,262
12,263
12,262
12,265
12,259
12,265
12,240
3,259
12,269
12,266
3,157
3,157
12,259
12,265
12,259
Zważona
(000s) (WN)
Liczba respondentów
1.027
0.982
1.028
1.163
1.600
1.573
1.312
1.306
1.441
1.238
1.383
1.438
1.479
1.983
1.447
1.424
1.489
1.332
1.488
Efekt
próby
(DEFT)
0.006
0.085
0.045
0.020
0.011
0.029
0.006
0.010
0.018
0.006
0.040
0.082
0.014
0.018
0.070
0.033
0.118
0.041
0.050
Błąd
relatywny
(SE/R)
18.660
181.497
11.468
16.675
0.820
0.397
0.913
0.785
0.581
0.915
0.210
0.185
0.708
0.723
0.253
0.593
0.030
0.190
0.163
Dolna granica
(R-1.96SE)
19.114
253.870
13.670
18.068
0.856
0.445
0.934
0.818
0.625
0.936
0.246
0.256
0.749
0.777
0.333
0.677
0.047
0.223
0.198
Górna granica
(R+1.96SE)
Granice przedziału ufności
Załącznik D: Osoby odpowiedzialne
za realizację badania GATS w Polsce
Imię i nazwisko
Reprezentowana instytucja
Stanowisko
Ministerstwo Zdrowia
Adam Fronczak
Przemysław Biliński
Ministerstwo Zdrowia
Główny Inspektorat Sanitarny
Wojciech Kłosiński
Ministerstwo Zdrowia
Tadeusz Parchimowicz
Ministerstwo Zdrowia
Podsekretarz stanu
Zastępca Głównego Inspektora
Sanitarnego
Zastępca Dyrektora, Departament
Zdrowia Publicznego
Główny specjalista, Departament
Zdrowia Publicznego
Biuro Światowej Organizacji Zdrowia w Polsce
Paulina Miśkiewicz
Biuro Światowej Organizacji
Zdrowia w Polsce
Biuro Światowej Organizacji
Zdrowia w Polsce
Biuro Światowej Organizacji
Zdrowia w Polsce
Dorota Kaleta
Anna Kozieł
Dyrektor Biura WHO w Polsce
Koordynator WHO badania GATS
w Polsce w latach 2008-2010
Koordynator WHO badania GATS
w Polsce w latach 2008, 2010
Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
Witold Zatoński
Krzysztof Przewoźniak
Janusz M. Jaworski
Jakub Łobaszewski
Kinga-Janik Koncewicz
Janusz Sierosławski
Joanna Szwechowicz
Maria Przewoźniak
Marta Mańczuk
Magdalena Cedzyńska
Jadwiga Cieśla
Barbara Chebda
Grażyna Roszkowska
Centrum Onkologii - Instytut
Centrum Onkologii - Instytut
Centrum Onkologii - Instytut
Centrum Onkologii - Instytut
Centrum Onkologii - Instytut
Instytut Neurologii i Psychiatrii
Centrum Onkologii - Instytut
Centrum Onkologii - Instytut
Centrum Onkologii - Instytut
Centrum Onkologii - Instytut
Centrum Onkologii - Instytut
Centrum Onkologii - Instytut
Centrum Onkologii - Instytut
Główny badacz
Zastępca głównego badacza
Kierownik ds. promocji badania
Specjalista ds. badań
Specjalista ds. logistyki
Statystyk
Specjalista ds. administracyjnych
Specjalista ds. administracyjnych
Współpracownik w realizacji projektu
Współpracownik w realizacji projektu
Współpracownik w realizacji projektu
Specjalista ds. finansowych
Specjalista ds. księgowości
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Bolesław Samoliński
Filip Raciborski
Aneta Tomaszewska
Joanna Gutowska Ślesik
Jacek Borowicz
Daniel Paczesny
Adam Lusawa
Piotr Samel-Kowalik
Artur Walkiewicz
Zbigniew Wawrzyniak
Dorota Gawrońska - Wójcik
Agnieszka Honbrechts
Joanna Sobczak
198
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Główny badacz
Zastępca głównego badacza
Specjalista ds. badań
Specjalista ds. badań
Specjalista ds. badań
Administrator IT
Specjalista ds. IT
Specjalista ds. badań
Specjalista ds. badań
Statystyk
Kierownik biura projektu
Specjalista ds. realizacji projektu
Specjalista ds. finansowo-księgowych
Pentor Research International S.A.
Jerzy Głuszyński
Krzysztof Siekierski
Jacek Szut
Artur Kordykiewicz
Anna Kowalewska
Agnieszka Jędrzejowska
Andrzej Fudała
Marcin Czapek
Michał Mrożek
Mariusz Gajda
Pentor Research International
Pentor Research International
Pentor Research International
Pentor Research International
Pentor Research International
Pentor Research International
Pentor Research International
Pentor Research International
Pentor Research International
Pentor Research International
Główny badacz
Zastępca głównego badacza
Specjalista ds. badań
Koordynator badań terenowych
Zastępca głównego badacza
Kierownik ds. jakości danych
Kierownik ds. finansowo-księgowych
Kierownik ds. kontroli badań terenowych
Specjalista ds. badań terenowych
Specjalista ds. badań terenowych
US Centers for Disease Control and Prevention (CDC)
Krishna Mohan Palipudi
Centers for Disease Control
and Prevention
Jeremy Morton
Centers for Disease Control
and Prevention
Centers for Disease Control
and Prevention
Centers for Disease Control
and Prevention
Linda Andes
Glenda Blutcher-Nelson
Starszy specjalista ds. badań
sondażowych , koordynator CDC
badania GATS w Polsce
Starszy specjalista ds. metodologii
Statystyk
Statystyk
199
Załącznik E: Ustawodawstwo ograniczające
palenie tytoniu w Polsce
Obowiązujące w trakcie przeprowadzania badania GATS w Polsce, nie uwzględniające nowelizacji
uchwalonej przez Sejm RP
w dn. 8 kwietnia 2010
Ustawa
z dnia 9 listopada 1995 r.
o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu
i wyrobów tytoniowych.
Wraz z nowelizacjami uchwalonymi 5 listopada 1999 r. i 31 grudnia 2003 r.
W celu przeciwdziałania uzależnieniu od używania tytoniu i wyrobów tytoniowych oraz ochrony zdrowia przed jego następstwami stanowi się, co następuje:
Art. 1.
Organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego są obowiązane do podejmowania działań zmierzających do
ochrony zdrowia przed następstwami używania tytoniu oraz mogą wspierać w tym zakresie działalność medycznych
samorządów zawodowych, organizacji społecznych, fundacji, instytucji i zakładów pracy, a także współdziałać z kościołami
i innymi związkami wyznaniowymi.
Art. 2.
Użyte w ustawie określenia oznaczają:
1) „tytoń” – rośliny tytoniowe uprawne rodzaju Nicotiana,
2) „wyroby tytoniowe” – wszelkie wyprodukowane z tytoniu wyroby, takie jak papierosy, cygara, cygaretki, tytoń fajkowy, machorka, tabaka i inne, zawierające tytoń lub jego składniki, z wyłączeniem środków farmaceutycznych zawierających nikotynę,
3) „wyroby tytoniowe bezdymne” – wyroby tytoniowe przeznaczone do wąchania (tabaka), ssania, żucia lub
wprowadzania do organizmu w innej postaci, z wyłączeniem środków farmaceutycznych zawierających nikotynę,
4) „rekwizyty tytoniowe” – artykuły i przyrządy przeznaczone do używania tytoniu, jak papierośnice, cygarniczki, bibułki
papierosowe, urządzenia do zwijania papierosów, fajki oraz przybory do ich czyszczenia i nabijania, popielniczki,
obcinacze do cygar itp. (z wyłączeniem zapalniczek i zapałek),
5) „reklama wyrobów tytoniowych” – publiczne rozpowszechnianie wizerunków marek wyrobów tytoniowych lub symboli graficznych z nimi związanych, a także nazw i symboli graficznych firm produkujących wyroby tytoniowe, nieróżniących się od nazw i symboli graficznych wyrobów tytoniowych, służących popularyzowaniu marek wyrobów
tytoniowych; za reklamę nie uważa się informacji używanych do celów handlowych pomiędzy firmami zajmującymi
się produkcją, dystrybucją i handlem wyrobami tytoniowymi,
6) „informacja o wyrobach tytoniowych” – informacja o markach wyrobów tytoniowych oraz o zawartości substancji
szkodliwych, niezawierająca przekazu zachęcającego do zakupu lub używania wyrobów tytoniowych, umieszczona
wyłącznie w punktach sprzedaży tych wyrobów,
6a) „substancje smoliste” – surowy, bezwodny beznikotynowy kondensat dymu tytoniowego,
6b) „nikotyna” – alkaloidy nikotynowe,
6c) „tlenek węgla” (CO) – bezbarwny, bezwonny gaz, który powstaje w wyniku niepełnego spalania substancji organicznych, występujący w fazie gazowej dymu papierosowego,
6d) „dodatek” – wszelkie substancje lub składniki z wyłączeniem liści tytoniu lub innych naturalnych lub nieprzetworzonych elementów tytoniu używane przy produkcji wyrobu tytoniowego i obecne w gotowym wyrobie, nawet
w formie zmienionej, uwzględniając także papier, filtr, farby i kleje,
7) „promocja wyrobów tytoniowych” – publiczne rozdawanie wyrobów tytoniowych lub rekwizytów tytoniowych,
organizowanie degustacji, premiowanej sprzedaży wyrobów tytoniowych, konkursów opartych na zakupie
wyrobów lub rekwizytów tytoniowych oraz inne formy publicznego zachęcania do nabywania lub używania
wyrobów tytoniowych,
8) „sponsorowanie” – wspieranie w formie finansowej lub rzeczowej działalności osób i instytucji związane z eksponowaniem nazw produktów i firm handlowych oraz ich symboli graficznych.
200
Art. 3.
Ochrona zdrowia przed następstwami używania tytoniu realizowana jest przez kształtowanie polityki zdrowotnej, ekonomicznej i społecznej, do której należy:
1) ochrona prawa niepalących do życia w środowisku wolnym od dymu tytoniowego,
2) promocja zdrowia przez propagowanie stylu życia wolnego od nałogu palenia papierosów i używania wyrobów tytoniowych,
2a) działalność wychowawcza i informacyjna,
3) tworzenie warunków ekonomicznych i prawnych zachęcających do ograniczenia używania tytoniu,
4) informowanie o szkodliwości palenia tytoniu i zawartości substancji szkodliwych na opakowaniach wyrobów tytoniowych i informacjach o wyrobach tytoniowych,
5) obniżanie norm dopuszczalnych zawartości substancji szkodliwych w wyrobach tytoniowych,
6) leczenie i rehabilitacja osób uzależnionych od tytoniu.
Art. 4.
1. Rada Ministrów ustala program określający politykę zdrowotną, społeczną i ekonomiczną, zmierzający do zmniejszenia
używania wyrobów tytoniowych.
2. Rada Ministrów składa coroczne sprawozdanie Sejmowi z realizacji tego programu w terminie do 30 kwietnia.
3. Program, o którym mowa w ust. 1, jest finansowany z budżetu państwa w wysokości 0,5% wartości podatku akcyzowego
od wyrobów tytoniowych.
Art. 5.
1. Zabrania się palenia wyrobów tytoniowych poza pomieszczeniami wyodrębnionymi i odpowiednio przystosowanymi:
1) w zakładach opieki zdrowotnej, z zastrzeżeniem ust. 2,
2) w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych,
3) w pomieszczeniach zakładów pracy oraz innych obiektów użyteczności publicznej, a w małych, jednoizbowych
lokalach gastronomicznych – poza wyraźnie wyodrębnionymi miejscami.
1a. Za wprowadzenie zakazu palenia tytoniu w miejscach, o których mowa w ust. 1, odpowiedzialny jest właściciel lub
użytkownik obiektu.
2. W szczególnych przypadkach lekarz prowadzący leczenie może zezwolić pacjentowi przebywającemu w zakładzie
opieki zdrowotnej na odstępstwo od zakazu palenia wyrobów tytoniowych.
3. Minister właściwy do spraw obrony narodowej, minister właściwy do spraw wewnętrznych i minister właściwy do spraw sprawiedliwości określą, w drodze rozporządzeń, zasady dopuszczalności używania wyrobów tytoniowych na terenie
podlegających im obiektów.
4. Rada gminy może ustalić, w drodze uchwały, dla terenu gminy inne niż wymienione w ust. 1 miejsca przeznaczone do
użytku publicznego jako strefy wolne od dymu tytoniowego.
Art. 6.
1. Zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych osobom do lat 18.
1a. W przypadku wątpliwości co do pełnoletniości kupującego wyroby tytoniowe sprzedawca może zażądać okazania
dokumentu potwierdzającego wiek kupującego.
2. Zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych na terenie zakładów opieki zdrowotnej, szkół i placówek oświatowowychowawczych oraz obiektów sportowo-rekreacyjnych.
3. Zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych w automatach.
4. Zabrania się sprzedaży papierosów w opakowaniach zawierających mniej niż dwadzieścia sztuk oraz luzem bez
opakowania.
Art. 7.
Zabrania się produkcji i wprowadzania do obrotu wyrobów tytoniowych bezdymnych, z wyjątkiem tabaki.
Art. 7a.
Zabrania się stosowania w procesie produkcji wyrobów tytoniowych dodatków zwiększających właściwości uzależniające
od nikotyny.
Art. 7b.
Zabrania się umieszczania na opakowaniach wyrobów tytoniowych napisów, nazw, znaków towarowych oraz symboli i innych znaków sugerujących, że dany wyrób tytoniowy jest mniej szkodliwy niż inne.
201
Art. 8.
1. Zabrania się reklamowania i promocji wyrobów tytoniowych, rekwizytów tytoniowych i produktów imitujących wyroby lub
rekwizyty tytoniowe oraz symboli związanych z używaniem tytoniu, a w szczególności:
1) w telewizji, radiu, kinach, zakładach opieki zdrowotnej, szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych, w prasie
dziecięcej i młodzieżowej, na terenie obiektów sportowo-rekreacyjnych oraz w innych miejscach publicznych,
2) w prasie innej niż wymieniona w pkt. 1,
3) na plakatach, w tym plakatach wielkoformatowych,
4) w środkach usług informatycznych.
2. Zabrania się sponsorowania przez firmy tytoniowe działalności sportowej, kulturalnej, oświatowej, zdrowotnej i społecznopolitycznej.
Art. 8a.
1. Producent lub importer wyrobów tytoniowych jest obowiązany do przedstawiania, nie później niż do dnia 31 grudnia
każdego roku, wykazu wszystkich dodatków i ich ilości, używanych w danym roku do produkcji tych wyrobów tytoniowych,
według marek i rodzajów. Pierwszy wykaz zawierający dodatki stosowane w 2004 r. przedstawia się do dnia 31 grudnia 2004 r.
2. Do wykazu, o którym mowa w ust. 1, producent lub importer dołącza oświadczenie uzasadniające stosowanie każdego
dodatku w danym wyrobie tytoniowym oraz określające jego funkcje i kategorie.
3. Do wykazu, o którym mowa w ust. 1, producent lub importer dołącza wszelkie będące w jego posiadaniu dane toksykologiczne dotyczące stosowanych dodatków w postaci spalonej lub niespalonej, w zależności od sytuacji, ze szczególnym
uwzględnieniem skutków zdrowotnych, w tym skutków uzależniających.
4. Wykaz, o którym mowa w ust. 1, jest sporządzany w porządku malejącym, według masy każdego dodatku zawartego
w wyrobie.
5. Producent lub importer przedstawia wykaz, o którym mowa w ust. 1, ministrowi właściwemu do spraw zdrowia, który podaje go do publicznej wiadomości w Dzienniku Urzędowym ministra właściwego do spraw zdrowia, uwzględniając
potrzebę ochrony tajemnicy handlowej producenta lub importera.
Art. 8b.
1. Minister właściwy do spraw zdrowia może zażądać od producenta lub importera wyrobów tytoniowych wykonania
określonych badań w laboratoriach kontrolnych w celu oznaczenia substancji innych niż wymienione w art. 2 pkt. 6a–6c,
emitowanych przez wyroby tytoniowe, oraz oceny wpływu tych substancji na zdrowie człowieka, z uwzględnieniem właściwości uzależniających poszczególnych substancji.
2. Badania, o których mowa w ust. 1, są wykonywane na koszt producenta lub importera wyrobów tytoniowych.
3. Wyniki badań, o których mowa w ust. 1, są przedstawiane ministrowi właściwemu do spraw zdrowia, który uwzględnia
je w informacji dla konsumentów, biorąc pod uwagę potrzebę ochrony tajemnicy handlowej producenta lub importera.
4. Informację, o której mowa w ust. 3, minister właściwy do spraw zdrowia publikuje niezwłocznie po jej uzyskaniu w Dzienniku Urzędowym ministra właściwego do spraw zdrowia.
Art. 9.
1. Na każdym opakowaniu jednostkowym papierosów wprowadzanych do obrotu handlowego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej powinny być w sposób widoczny, czytelny i trwały umieszczone:
1) dwa różniące się treścią ostrzeżenia przed szkodliwością używania tytoniu, jedno powszechne i jedno dodatkowe,
2) informacje o zawartości substancji smolistych, nikotyny i tlenku węgla w jednym papierosie.
2. Ostrzeżenia wymienione w ust. 1 pkt 1, sformułowane w języku polskim, zajmują powierzchnię nie mniejszą niż 30% jednej z największych płaszczyzn opakowania jednostkowego i nie mniejszą niż 40% drugiej z największych płaszczyzn
opakowania jednostkowego.
3. Przepis ust. 1 pkt 1 oraz ust. 2 stosuje się odpowiednio do innych wyrobów tytoniowych, z uwzględnieniem ust. 4 i 5.
4. Na opakowaniach wyrobów tytoniowych przeznaczonych do palenia, innych niż papierosy, występujących w handlu detalicznym, których najbardziej widoczne, największe płaszczyzny mają powierzchnie większe niż 75 cm2, teksty ostrzeżeń
o szkodliwości zajmują powierzchnie nie mniejsze niż po 22,5 cm2 na każdej z tych płaszczyzn.
5. Na opakowaniach tabaki umieszcza się jedno ostrzeżenie o szkodliwości zajmujące nie mniej niż 30% jednej największej,
najbardziej widocznej płaszczyzny opakowania.
6. Informacje wymienione w ust. 1 pkt 2, sformułowane w języku polskim, zajmują powierzchnię nie mniejszą niż 10% jednej z bocznych płaszczyzn opakowania jednostkowego papierosów.
7. Ostrzeżenia wymienione w ust. 1 pkt 1 umieszcza się także na opakowaniach zbiorczych występujących w handlu detalicznym, przeznaczając na nie co najmniej 30% jednej z największych płaszczyzn opakowania i co najmniej 40% drugiej
z największych płaszczyzn opakowania.
8. Na informacjach o wyrobach tytoniowych, o których mowa w art. 2 pkt 6, umieszcza się widoczne i czytelne ostrzeżenie
powszechne o szkodliwości używania tytoniu, zajmujące co najmniej 20% powierzchni informacji.
202
Art. 10.
Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, dopuszczalną zawartość substancji smolistych, nikotyny i tlenku węgla w dymie papierosowym, sposób ustalania i wykaz laboratoriów kontrolnych uprawnionych do ustalania
zawartości tych substancji, a także treść, formę graficzną i sposób umieszczania ostrzeżeń i informacji, o których mowa w
art. 9, biorąc pod uwagę rozróżnienie ostrzeżeń przed szkodliwością używania tytoniu na powszechne i dodatkowe oraz
uwzględniając cele polityki zdrowotnej realizowanej ustawą, a w szczególności:
1) zmniejszenie rozpowszechnienia i intensywności używania wyrobów tytoniowych,
2) zmniejszenie szkód zdrowotnych wywołanych przez choroby odtytoniowe,
3) skuteczność nadzoru nad wyrobami tytoniowymi,
a także podstawowe standardy w tej dziedzinie określone przepisami prawa Unii Europejskiej.
Art. 11.
Leczenie uzależnienia od używania tytoniu prowadzone w publicznych zakładach opieki zdrowotnej jest bezpłatne.
Art. 12.
Kto:
1) produkuje lub wprowadza do obrotu handlowego wyroby tytoniowe, w których zawartość substancji szkodliwych
przekracza dopuszczalne normy,
2) produkuje lub wprowadza do obrotu wyroby tytoniowe bezdymne, z wyjątkiem tabaki,
3) wprowadza do obrotu handlowego wyroby tytoniowe bez uwidocznienia na ich opakowaniu informacji o następstwach
używania tytoniu lub o zawartości substancji szkodliwych,
4) reklamuje, promuje lub sponsoruje wyroby tytoniowe wbrew postanowieniom art. 8, podlega grzywnie
do 200 000 zł albo karze ograniczenia wolności, albo obu tym karom łącznie.
Art. 12a.
Kto umieszcza na opakowaniach wyrobów tytoniowych napisy, nazwy, znaki towarowe, symbole i inne znaki sugerujące,
że dany wyrób tytoniowy jest mniej szkodliwy niż inne, podlega grzywnie do 200 000 zł albo karze ograniczenia wolności
albo obu tym karom łącznie.
Art. 12b.
Kto w procesie produkcji wyrobów tytoniowych stosuje dodatki zwiększające właściwości uzależniające od nikotyny tych
wyrobów, podlega grzywnie do 500 000 zł albo karze ograniczenia wolności albo obu tym karom łącznie.
Art. 13.
1. Kto:
1) sprzedaje wyroby tytoniowe wbrew zakazom określonym w art. 6,
2) pali wyroby tytoniowe w miejscach objętych zakazami określonymi w art. 5,
3) dopuszcza na podległym mu terenie do palenia tytoniu wbrew zakazom określonym w art. 5
podlega karze grzywny.
2. W przypadkach określonych w ust. 1 orzekanie następuje w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczenia.
Art. 14.
Jeżeli czyn określony w art. 12, 12a i 12b lub w art. 13 ust. 1 pkt 1 został popełniony w zakresie działalności przedsiębiorcy,
za sprawcę czynu zabronionego uznaje się osobę odpowiedzialną za wprowadzenie wyrobów tytoniowych do produkcji,
obrotu handlowego lub za organizację rynku.
Art. 15.
W razie popełnienia czynu określonego w art. 12 pkt. 1–3, 12a i 12b lub w art. 13 ust. 1 pkt 1 sąd może orzec przepadek
wyrobów tytoniowych stanowiących przedmiot czynu zabronionego, choćby nie stanowiły one własności sprawcy.
Art. 16.
W dekrecie z dnia 24 czerwca 1953 r. o uprawie tytoniu i wytwarzaniu wyrobów tytoniowych (DzU nr 34, poz. 144; 1988
nr 41, poz. 324; 1989 nr 35, poz. 192 i 1993 nr 47, poz. 211) skreśla się art. 8a.
Art. 17.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.
203
Załącznik F: Wskaźniki MPOWER - podsumowanie
Tabela F.1: Wskaźniki MPOWER - podsumowanie, GATS Polska 2009-2010
Płeć
Wakaźnik
M: Monitorowanie używania tytoniu i polityki zdrowotnej*
Obecnie palący tytoń(1) (%)
Obecnie palący papierosy(1) (2) (%)
Obecnie palący papierosy produkowane fabrycznie(1) (%)
Obecnie używające tytoniu bezdymnego(1) (%)
Średnia liczba dziennie wypalanych papierosów(2) (3)
Średni wiek rozpoczęcia codziennego palenia(4)
Byli codzienni palacze tytoniu wśród osób kiedykolwiek
palących codziennie(5) (%)
P: Przeciwdziałanie narażeniu na dym tytoniowy*
Narażenie na bierne palenie w domu przynajmniej raz w miesiącu(6) (%)
Narażenie na bierne palenie w miejscu pracy(7) † (%)
Narażenie na bierne palenie w miejscach publicznych(8) †:
Budynki urzędów państwowych (%)
Placówki opieki zdrowotnej (%)
Restauracje/Kawiarnie/Bistra (%)
Bary/Puby/Kluby nocne, Dyskoteki, Kluby muzyczne (%)
Publiczne środki transportu(%)
Prywatne samochody (%)
O: Oferowanie pomocy zaprzestającym palenia(9)
Palacze, którzy podjęli próbę zaprzestania palenia w ciągu ostatnich
12 miesięcy(10) (%)
Palacze, którym w trakcie wizyty u lekarza lub w placówce opieki
zdrowotnej poradzono, aby przestali palić tytoń(11) (%)
Palacze, którzy podczas próby zaprzestania palenia korzystali
z następujących metod:(10)
Farmakoterapia(12) (%)
Porada u specjalisty(13) (%)
Palacze chcący zaprzestać palenia(14) (%)
204
Miejsce zamieszkania
Ogółem
Mężczyźni
Kobiety
Wieś
Miasto
30.3
30.2
28.7
0.5
17.2
18.9
36.9
36.7
35.1
1.0
18.3
18.2
24.4
24.2
22.9
0.1
15.5
20.1
27.8
27.7
26.1
0.4
17.4
18.9
31.9
31.7
30.4
0.6
17.1
19.1
36.5
38.3
33.7
37.1
36.2
44.2
33.6
44.9
41.3
43.6
24.9
46.6
37.8
42.8
31.7
10.0
4.6
53.9
89.2
8.4
24.6
10.7
4.3
53.4
89.1
10.7
29.4
9.3
4.8
54.3
89.4
6.6
20.0
10.4
3.4
49.0
84.7
9.1
24.2
9.8
5.2
56.0
91.2
8.0
24.8
35.1
34.7
35.5
37.2
33.9
41.8
41.2
42.5
40.9
42.2
25.2
3.5
50.1
25.2
3.8
48.0
25.2
3.0
53.1
23.2
2.2
50.8
26.4
4.3
49.8
Tabela F.1 (c. d.): Wskaźniki MPOWER - podsumowanie, GATS Polska 2009-2010
Płeć
Wskaźnik
W: Wyraźne ostrzeganie przed skutkami palenia*
Uważający, że palenie wywołuje poważne choroby (%)
Uważający, że palenie wywołuje następujące skutki:
Udar mózgu (wylew) (%)
Atak (zawał) serca (%)
Rak płuca (%)
Uważający, że używanie tytoniu bezdymnego wywołuje
poważne choroby (%)
Uważający, że wdychanie dymu tytoniowego wywołuje
poważne choroby u osób niepalących (%)
Uważający, że niektóre rodzaje papierosów mogą być
mniej szkodliwe od innych(15) (%)
Uważający, że palenie papierosów prowadzi do uzależnienia (%)
Ogółem
Miejsce zamieszkania
Mężczyźni Kobiety
Wieś
Miasto
91.5
90.4
92.6
92.6
90.9
61.8
79.9
92.6
59.3
79.5
91.8
64.0
80.3
93.3
60.3
80.2
92.4
62.6
79.8
92.7
39.0
33.6
44.0
42.1
37.2
81.4
77.4
85.1
83.8
79.9
17.7
98.0
19.5
98.0
16.1
98.1
16.2
97.5
18.7
98.4
25.2
28.7
22.0
22.8
26.6
73.1
72.2
74.0
75.0
72.0
R: Regularne podnoszenie podatków tytoniowych(16)
Średnia kwota miesięcznie wydawana na papierosy (PLN)
208.52
Średnia kwota wydana na 20 papierosów produkowanych fabrycznie (PLN)
9.12
Ostatni zakup papierosów dokonany w sklepie (%)
52.0
Ostatni zakup papierosów dokonany w kiosku (%)
40.9
211.73
8.64
52.3
40.7
203.95
9.92
51.7
41.0
E: Egzekwowanie zakazów reklamy, promocji i sponsorowania tytoniu*
Respondenci, którzy napotkali jakąkolwiek reklamę, sponsoring lub formę
promocji papierosów† (%)
Respondenci, którzy napotkali w mediach informacje o szkodliwości palenia papierosów† (%)
217.68 203.68
8.82
9.70
46.0
63.5
47.0
29.3
Uwagi:
(1) Obecne palenie obejmuje zarówno palenie codzienne jak i palenie okazjonalne (mniej niż jednego papierosa dziennie).
(2) Dotyczy zarówno papierosów produkowanych fabrycznie jak i papierosów skręcanych ręcznie.
(3) Dotyczy osób obecnie palących codziennie.
(4) Dotyczy respondentów w wieku 20-34 lat, obecnie palących codziennie.
(5) Współczynnik tzw. „quit ratio” dla codziennego palenia.
(6) Obejmuje respondentów, którzy deklarowali, że tytoń jest palony w ich domu codziennie, co najmniej raz na tydzień lub co najmniej raz w miesiącu.
(7) Dotyczy respondentów pracujących poza domem, w pomieszczeniach zamkniętych, bądź zarówno w pomieszczeniach zamkniętych jak i na powietrzu.
(8) Dotyczy respondentów, którzy przebywali w danym miejscu.
(9) Dotyczy osób obecnie palących tytoń (zarówno codziennych jak i okazjonalnych palaczy).
(10) Dotyczy osób obecnie palących tytoń oraz osoby palące w przeszłości, u których okres abstynencji od tytoniu jest krótszy niż 12 miesięcy.
(11) Dotyczy osób obecnie palących tytoń oraz osoby palące w przeszłości, u których okres abstynencji od tytoniu jest krótszy niż 12 miesięcy, które były
z wizytą u lekarza bądź w placówce opieki zdrowotnej w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
(12) Obejmuje nikotynową terapię zastępczą (np. gumę do żucia, plastry, pastylki, inhalator i inne środki zawierające nikotynę), leki wydawane z
przepisu lekarza (np., Tabex, Zyban, Champix) oraz inne środki farmaceutyczne.
(13) Obejmuje porady specjalistyczne, w tym uzyskane w klinice odwykowej bądź w poradni telefonicznej, poprzez telefon zaufania.
(14)
Obejmuje osoby obecnie palące zamierzające rzucić palenie w ciągu najbliższego miesiąca, rozważające rzucenie palenia w ciągu najbliższych12
miesięcy oraz deklarujące, że rzucą palenie, ale nie w ciągu najbliższych 12 miesięcy.
Dotyczy respondentów twierdzących, że palenie tytoniu wywołuje poważne choroby.
(16) Dotyczy osób obecnie palących papierosy produkowane fabrycznie.
* Wśród wszystkich osób dorosłych.
† W ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie GATS.
(15)
205
Załącznik G: Słownik pojęć
Terminologia kwestionariusza i wskaźników
Przekonani o zagrożeniach palenia tytoniu
Respondenci, którzy uważają, że palenie tytoniu wywołuje poważne
choroby i choroby takie, jak np. udar, atak serca, raka płuca.
Obecnie używający tytoniu bezdymnego
Osoba, które obecnie używa jakiegokolwiek bezdymnego wyrobu
tytoniowego, codziennie lub okazjonalnie.
Obecnie palący
Osoba, która obecnie pali jakikolwiek wyrób tytoniowy, codziennie lub
okazjonalnie.
Codziennie palący
Osoba, która obecnie pali jakikolwiek wyrób tytoniowy każdego dnia.
Codziennie używający tytoniu bezdymnego
Osoba, która obecnie używa jakiegokolwiek bezdymnego wyrobu tytoniowego każdego dnia.
Kiedykolwiek codziennie palący
Osoba, która obecnie pali lub nie pali tytoniu. Obejmuje to „obecnie
codziennie palących”, „obecnie okazjonalnie palących, którzy
w przeszłości palili codziennie”, lub „obecnie niepalących, byłych
codziennych palaczy”.
Kontakt z reklamą antytytoniową
Respondenci, którzy zetknęli się z jakąkolwiek informacją o szkodliwości palenia papierosów i używania tytoniu bezdymnego lub informacją zachęcającą do zaprzestania używania tytoniu w ciągu
ostatnich 30 dni w następujących miejscach:
w gazetach/czasopismach, telewizji, radio, na bilbordach, w Internecie, w materiałach edukacyjnych/zdrowotnych i/lub gdzie indziej.
Narażenie na dym tytoniowy w domu
Wskazuje odsetek respondentów, którzy zadeklarowali, że ktoś w ich
domu palił (codziennie, raz na tydzień lub raz w miesiącu) w ciągu ostatnich 30 dni. Nie obejmuje przestrzeni na zewnątrz budynku takich,
jak: patia, balkony, ogrody, itp., które nie są w pełni zamknięte.
Narażeni na dym tytoniowy w miejscach
publicznych
Wskazuje odsetek respondentów, którzy zadeklarowali, że widzieli
kogoś palącego w miejscu publicznym w ciągu ostatnich 30 dni:
W budynkach rządowych: Obejmuje pomieszczenia zamknięte, które
są miejscami wolnymi od dymu tytoniowego zgodnie z obowiązującym w kraju prawem.
W budynkach opieki zdrowotnej: Obejmuje pomieszczenia
zamknięte w zarówno państwowych jak i prywatnych budynkach
opieki zdrowotnej, które są miejscami wolnymi od dymu tytoniowego
zgodnie z obowiązującym w kraju prawem.
W restauracjach/kawiarniach/bistrach: Obejmuje lokale gastronomiczne i/lub serwujące napoje wewnątrz budynku, za wyjątkiem
lokali znajdujących się przed budynkiem lub przy drodze.
W barach/pubach/klubach nocnych, dyskotekach oraz klubach
muzycznych: pomieszczenia zamknięte ww. lokali.
W środkach transportu publicznego: wszystkich środkach transportu
publicznego zarówno z klimatyzacją, jak i bez klimatyzacji.
W samochodach prywatnych: samochodach należących prawnie do
osób prywatnych lub prywatnych przedsiębiorstw.
206
Terminologia kwestionariusza i wskaźników
Narażenie na dym tytoniowy
w miejscu pracy
Wskazuje odsetek respondentów, którzy zadeklarowali, że ciągu ostatnich 30 dni ktoś palił w pomieszczeniu, w którym pracują. Obejmuje
to respondentów pracujących poza domem lub respondentów pracujących w pomieszczeniach zamkniętych lub pracujących zarówno na
powietrzu, jak i w pomieszczeniach zamkniętych.
Zetknięcie się z reklamą, sponsorowaniem
i promocją papierosów
Respondenci, którzy zetknęli się z jakąkolwiek formą reklamy lub promocji papierosów w ciągu ostatnich 30 dni w następujących miejscach:
w punktach sprzedaży papierosów, w zagranicznych kanałach telewizyjnych, w zagranicznych gazetach lub czasopismach, w Internecie i/lub
gdzie indziej. Respondenci, którzy zetknęli się z jakimkolwiek sportem
lub wydarzeniem sportowym związanym z markami papierosów/firmami tytoniowymi. Respondenci, którzy zetknęli się z jakimikolwiek darmowymi próbkami papierosów, ubraniami lub innymi produktami z
nazwą lub logo marki papierosów, przecenami papierosów lub kuponami na papierosy, wysyłkowymi materiałami promującymi papierosy
lub wydarzenia kulturalne sponsorowane przez marki papierosów/firmy tytoniowe.
Były codzienny palacz
Osoba, która obecnie nie pali, ale która w przeszłości paliła codziennie przez okres jednego miesiąca lub dłużej.
Były użytkownik tytoniu bezdymnego
Osoba, która obecnie nie używa tytoniu bezdymnego, ale która w
przeszłości używała bezdymnych wyrobów tytoniowych codziennie
przez okres jednego miesiąca lub dłużej.
Przedstawiciel opieki zdrowotnej
Do przedstawicieli służby zdrowia zalicza się przedstawicieli różnych
zawodów opieki zdrowotnej, w tym lekarzy medycyny, pielęgniarki,
farmaceutów, pracowników służby zdrowia, itp.
Wyrażający chęć zaprzestania palenia
Obecni palacze tytoniu, którzy zamierzają lub myślą o zaprzestaniu
palenia w ciągu najbliższego miesiąca, 12 miesięcy lub kiedykolwiek.
Osoba niepaląca
Osoba obecnie w ogóle niepaląca tytoniu.
Nieużywający tytoniu bezdymnego
Osoba obecnie w ogóle nie używająca tytoniu bezdymnego.
Okazjonalnie palący
Osoba, która obecnie pali rzadziej niż codziennie.
Okazjonalny użytkownik tytoniu bezdymnego
Osoba, która obecnie używa bezdymnego wyrobu tytoniowego
rzadziej niż codziennie.
Środki farmaceutyczne
Nikotynowa terapia zastępcza (np. guma do żucia, plastry, tabletki, inhalatory oraz inne środki zawierające nikotynę), leki na receptę (np.
Tabex, Zyban, Champix) i inne środki farmaceutyczne.
Miejsca publiczne
Obejmuje budynki rządowe, budynki opieki zdrowotnej, szkoły, uniwersytety i inne budynki szkolne, restauracje, kawiarnie, bistra, herbaciarnie, bary, puby, kluby nocne, dyskoteki oraz kluby muzyczne, środki
transportu publicznego i samochody prywatne.
Próba zaprzestania palenia
lub używania tytoniu
Obecni palacze tytoniu i używający tytoniu bezdymnego, którzy podjęli próbę zaprzestania palenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy oraz byli
palacze tytoniu i używający tytoniu bezdymnego, których okres abstynencji od tytoniu wynosił mniej niż 12 miesięcy.
207
Terminologia kwestionariusza i wskaźników
Współczynnik zaprzestania palenia
(wśród obecnie palących)
Wskazuje jak wielu „kiedykolwiek codziennie palących” udało się na
dobre zaprzestać palenia („Byli codzienni palacze”/ „Kiedykolwiek
codziennie palący”).
Bierne palenie
Wdychanie dymu z wyrobów tytoniowych palonych przez inne osoby.
Postawa wobec użycia tytoniu bezdymnego
Trzy kategorie klasyfikacji:
1) „Obecnie/Codziennie używający tytoniu bezdymnego” oznacza
osobę używającą przynajmniej jednego bezdymnego wyrobu tytoniowego każdego dnia przez okres jednego miesiąca lub dłużej.
2) „Obecnie/Okazjonalnie używający tytoniu bezdymnego” oznacza osobę używającą bezdymnych wyrobów tytoniowych rzadziej
niż codziennie (codziennie w przeszłości lub nigdy codziennie).
3) „Nieużywający tytoniu bezdymnego” oznacza osobę obecnie
nieużywającą w ogóle tytoniu bezdymnego. Obejmuje „Byłych
codziennych użytkowników” i „Nigdy codziennie nieużywających”.
Postawa wobec palenia / Częstość palenia
Trzy kategorie klasyfikacji:
1) „Obecnie/Codziennie palący” oznacza osobę obecnie palącą
przynajmniej jeden wyrób tytoniowy każdego dnia przez okres jednego miesiąca lub dłużej.
2) „Obecnie/Okazjonalnie palący” oznacza osobę obecnie palącą
rzadziej niż codziennie (dawniej codziennie lub nigdy codziennie).
3) „Niepalący” oznacza osobę, która obecnie w ogóle nie pali.
Obejmuje „Byłych codziennych palaczy” (obecnie niepalących lecz
w przeszłości codziennie palących) i „Nigdy codziennie niepalących” (obecnie niepalących lub nigdy codziennie niepalących, ale
palących okazjonalnie lub nigdy niepalących).
Wyroby tytoniowe
Dwa rodzaje wyrobów tytoniowych:
1) Do wyrobów tytoniowych przeznaczonych do palenia zaliczamy:
papierosy produkowane fabrycznie, papierosy skręcane ręcznie, fajki
nabijane tytoniem, cygara/cygaretki i jakiekolwiek inne deklarowane
wyroby tytoniowe przeznaczone do palenia.
2) Bezdymne wyroby tytoniowe: snus (tytoń zażywany doustnie),
tabaka (tytoń zażywany przez nos), tytoń do żucia (tytoń zażywany
doustnie przeznaczony do żucia) i jakiekolwiek inne deklarowane
bezdymne wyroby tytoniowe.
208
Globalny sondaż dotyczący używania tytoniu przez osoby
dorosłe (GATS)
Polska 2009-2010
Opracowanie:
Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Centers for Disease Control and Prevention
Konsultacja merytoryczna:
Ministerstwo Zdrowia
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)
Główny Inspektorat Sanitarny
Projekt typograficzny, skład, łamanie:
Studio Atlantis
© Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2010
ISBN: 978-83-99691-75-2
Wydawca:
Ministerstwo Zdrowia
209