Hidroelektrik Enerji Enerji Kaynakları Türkiye`de kişi başına yıllık

Hidroelektrik Enerji Enerji Kaynakları Türkiye`de kişi başına yıllık

Hidroelektrik Enerji
Enerji Kaynakları
Türkiye’de kişi başına yıllık elektrik tüketimi 3.060 kWh
kalkınmakta olan ülkeler ortalamasının çok altındadır.
kalkınmasının sağlanması için sanayileşme bir hedef
kullanıcıların ihtiyacı olan enerjinin, yerinde, zamanında
önem arz etmektedir.
düzeylerinde olup, bu miktar kalkınmış ve
Ülkemizin ekonomik ve sosyal bakımdan
olduğuna göre bu endüstrinin ve diğer
ve güvenilir bir şekilde karşılanması büyük
Türkiye’de 1950’lerde yılda sadece 800 GWh enerji üretimi kapasitesi varken, bugün bu oran yaklaşık
388 misli artarak yılda 310.000 GWh düzeylerine ulaşmıştır. 53.235 MW’a ulaşan kurulu güç ile yılda
yaklaşık 310.570 GWh enerji üretimi mümkündür. Ancak arızalar, bakım onarım, işletme programı
politikası, küresel ekonomik kriz, tüketimde talebin azlığı, kuraklık, randıman vb. sebeplerle ancak
228.431 GWh enerji üretimi olmuştur. Yani kapasite kullanımı %73,6 düzeylerinde gerçekleşmiştir.
Termik santrallerde kapasite kullanım oranı ortalama %70,8 düzeylerinde iken hidroelektrik
santrallerde bu oran %84,5 düzeylerinde olmuştur. Enerji üretimimizin %25,16’sı yenilenebilir kaynak
olarak nitelendirilen hidrolik (%22,8), rüzgar (%2,07) ve jeotermal (%0,29) kaynaklardan, kalan
%74,84’ü ise fosil yakıt kaynakları olarak adlandırılan termik (doğal gaz, linyit, kömür, fueloil, motorin,
asfaltit, nafta gibi) kaynaklardan üretilmektedir. Son yıllarda rüzgar ve jeotermal kaynakların enerji
üretiminde kullanımına ilişkin yoğun çalışmalar yapılmakta olup ayrıca ülkemiz için zaruri hale gelen
nükleer enerji kullanımı için de çalışmalar yapılmaktadır.
Türkiye’nin Hidroelektrik Potansiyeli ve Temel Politikası
Bir ülkede,
ülke sınırlarına veya denizlere kadar bütün tabii akışların %100 verimle
değerlendirilebilmesi varsayımına dayanılarak hesaplanan hidroelektrik potansiyel, o ülkenin brüt
teorik hidroelektrik potansiyelidir. Ancak mevcut teknolojilerle bu potansiyelin tamamının
kullanılması mümkün olmadığından mevcut teknoloji ile değerlendirilebilecek azami potansiyele
teknik yapılabilir hidroelektrik potansiyel denir. Öte yandan teknik yapılabilirliği olan her tesis
ekonomik yapılabilirliği olan tesis demek değildir. Teknik potansiyelin, mevcut ve beklenen yerel
ekonomik şartlar içinde geliştirilebilecek bölümü ekonomik yapılabilir hidroelektrik potansiyel olarak
adlandırılmakla beraber gelişen teknoloji ve artan enerji fiyatları teknik ve ekonomik potansiyelimizin
teknik potansiyele yaklaşmasını sağlamıştır. Türkiye’nin teknik hidroelektrik potansiyeli dünya teknik
potansiyelinin %1,5’ine, Avrupa teknik potansiyelinin ise %17,6’sına tekabül etmektedir.
DSİ Genel Müdürlüğü
Türkiye’de teorik hidroelektrik potansiyel 433 milyar kWh, teknik olarak değerlendirilebilir potansiyel
ise 216 milyar kWh olarak hesaplanmıştır. Avrupa Birliği’nin yeşil enerji için uyguladığı vergi indirimleri ve
destekleme politikaları ekonomik olarak potansiyelin artmasını sağlayacaktır.
Türkiye’de işletmede olan 303 adet hidroelektrik santralin toplam kurulu gücü 17.372 MW ve ortalama
yıllık üretimi ise 62.000 GWh olup, bu değer toplam teknik potansiyelin %28,7’sine karşılık gelmektedir.
ABD teknik hidroelektrik potansiyelinin %86’sını, Japonya %78’ini, Norveç %72’sini, Kanada %56’sını,
Türkiye ise %28,7’sini geliştirmiştir. Uluslararası Enerji Ajansı’nca (IEA) 2020’de dünya enerji tüketimi
içerisinde hidroelektrik ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarının payının bugüne göre %53 oranında artacağı
öngörülmüş olup, bu her güçteki hidroelektrik potansiyelin değerlendirilmesi olarak yorumlanmaktadır.
Avrupa Komisyonu Birlik stratejileri kapsamında Avrupa Birliği (AB) içerisinde 2020 yılına kadar iç brüt enerji
tüketimindeki yenilenebilir enerji payını %20’ye çıkartmak üzere gerekli yasal düzenlemeleri yürürlüğe
koymuştur.
Ekonomik durgunluklar dikkate alınmazsa, Türkiye’de elektrik tüketimi her yıl yaklaşık %8 oranında
artmaktadır. Bu talebi karşılamak için ülkemiz yeni enerji projeleri için her yıl 5 milyar ABD Doları ayırmak
zorundadır. Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de enerji hayati bir konu olduğundan, kendine yeterli,
sürekli, güvenilir ve ekonomik bir elektrik enerjisine sahip olunması yönünde başta dışa bağımlı olmayan
ve yerli bir enerji kaynağı olan hidroelektrik enerjisi olmak üzere bütün alternatifler göz önüne alınmalıdır.
HES Adedi
Toplam Kurulu
Kapasite (MW)
İşletmede
303
17.372
62.000
38
İnşaat Halinde
256
10.590
35.000
21
1.084
19.535
67.000
41
1.643
47.497
164.000
100
Potansiyel
İnşaatına Henüz Başlanmayan (*)
Toplam
Ortalama Yıllık
Üretim (GWh/yıl)
Oran (%)
Not: Tüzel kişiler tarafından geliştirilen projeler (Tablo-3) dahildir.
HİDROELEKTRİK POTANSİYEL
İŞLETMEDE
17.372 MW
İNŞA
EDİLECEK
19.535 MW
İNŞAAT
HALİNDE
10.590 MW
GAP projesi kapsamında bugün üretilen ve gelecekte üretilecek olan hidroelektrik enerji miktarlarının
ülkemiz potansiyel üretimi oranları aşağıdaki grafikte görülmektedir.
Amaç ve Hedefler
GAP BÖLGESİNDE HİDROELEKTRİK POTANSİYEL GELİŞİMİ
25,6%
9.445 GWh/yıl
59,4%
21.900 GWh/yıl
14,9%
5.504 GWh/yıl
İşletmede (GAP)
İnşaat Halinde (GAP)
Planlama ve Proje (GAP)
"4628 SAYILI ELEKTRİK PİYASASI KANUNU
ÇERÇEVESİNDE ÖZEL SEKTÖRCE GELİŞTİRİLECEK PROJELER"
Toplam
Faaliyet
İşletmede
İnşaat Halinde
Planlama ve Proje
İşletmede
GELİŞTİRİLEN
PROJELERE
GÖRE Kurulu
TÜRKİYE
ve
GAP'TA
Ortalama
Yıllık Üretim
"Devlet
"Özel Sektör
GAP BÖLGESİNDE
HİDROELEKTRİK
POTANSİYEL
GELİŞİMİ
Oran (%)
(GWh/yıl)
Kapasite
(MW)"
(MW)"
HİDROELEKTRİK GELİŞİMİ (160 milyar kWh)
(MW)
13,35%
21.900 GWh/yıl GAP 3,35%
5.504 GWh/yıl
21.900
59
5.930
25,6%
5,76%
9.445 GWh/yıl
9.445
15
1.621
40,9%5.504
59,4%
GWh/yıl
21.900 GWh/yıl
67.000
GWh/yıl
14,9%
9.445
26
2.962
5.504 GWh/yıl
37,88%
ÜLKE
GENELİ
62.000
GWh/yıl
21,3%
35.000
GWh/yıl
62.000
38
17.372
İnşaat Halinde
35.000
21
10.590
Planlama ve Proje
67.000
41
19.535
İşletmede (GAP)
4.770
1.160
22
İnşaat Halinde245
(GAP)
1.376
İşletmede (GAP)
15
İnşaat Halinde
(GAP)
Planlama
ve 2.777
Proje
(GAP)
185
11.570
5.802
İnşaat Halinde (Ülke
Geneli)
3.027
7.563
Planlama ve Proje (Ülke
1.015
18.520
Geneli)
GELİŞTİRİLEN PROJELERE GÖRE TÜRKİYE ve GAP'TA
HİDROELEKTRİK GELİŞİMİ (160 milyar kWh)
40,9%
67.000 GWh/yıl
21,3%
35.000 GWh/yıl
3,35%
5.504 GWh/yıl
5,76%
9.445
GWh/yıl
37,88%
62.000 GWh/yıl
70
Planlama ve Proje (GAP)
İşletmede (Ülke Geneli)
4628 Sayılı Kanun Kapsamında Tüzel Kişiler Tarafından Geliştirilen Projeler Dahildir.
13,35%
21.900 GWh/yıl
HES Adedi
İşletmede (GAP)
İnşaat Halinde (GAP)
Planlama ve Proje (GAP)
İşletmede (Ülke Geneli)
İnşaat Halinde (Ülke
Geneli)
Planlama ve Proje (Ülke
Geneli)
303
256
1.084
DSİ Genel Müdürlüğü
Görüldüğü gibi GAP projesinin hidroelektrik enerji gelişiminde önemli gelişmeler sağlanmıştır. 2011 yılı
sonu itibariyle GAP Bölgesinde Devlet ve Özel sektör tarafından tesis edilen işletme ve inşaat aşamasındaki
projelerin oranı %74,4’lük seviyeye ulaşmış olup kalan %25,6 oranında ki planlama ve proje aşamasındaki
projelerin de bir an önce ülke ekonomisine kazandırılması için çalışmalar hızla devam etmektedir.
Türkiye’nin en önemli su kaynakları olan, Güneydoğu Anadolu Projesi’nin hayat damarı Fırat ve Dicle
nehirleri Türkiye su potansiyelinin yaklaşık %28,5’ini oluşturmaktadır.
Dicle Nehri üzerinde planlanan barajlardan en büyüğü Ilısu Barajıdır. Planlama çalışmalarında pek çok
alternatif incelenmiş, jeolojik etütler yapılmış, inşa edilecek küçük kapasiteli barajların Dicle nehrinin yıllık
akımlarını düzenleyemeyeceği, yeterli su depolanamayacağı ve arzu edilen miktarda enerji üretiminin
mümkün olamayacağı görüldüğünden Ilısu Barajı’nın seçilen yerde inşa edilmesine karar verilmiştir.
Burada dikkate alınan en önemli faktör, kış ve ilkbahar aylarında meydana gelen yüksek akımların
Ilısu Baraj gölünde depolanarak ihtiyaç duyulacak zamanlarda enerji üretiminin azamiye çıkarılması ve
bununla birlikte akış aşağısına inşa edilecek Cizre Barajına düzenli su sağlayarak Cizre Ovası’nda sulamanın
geliştirilmesidir.
Kısa sürede gelen yüksek akımların depolanabilmesi için baraj hacmi büyük tutulmuş, yıllık akımların
%92’sinin düzenli hale getirilmesi sağlanmıştır.
Ilısu Projesinin GAP Projesi İçindeki Yeri ve Önemi
• Ilısu Projesi, dünyanın en büyük su projelerinden birisi olan GAP’ın temel unsurlarından biridir.
• 14 baraj ve 9 HES’ in inşaatı tamamlanmış olup, tamamlanan HES’lerde 20 Milyar kWh enerji üretilmektedir.
• GAP’da devam eden projelerden ise yaklaşık 7 Milyar kWh daha enerji üretilmesi planlanmaktadır.
• Ilısu Barajı ve HES, 1200 MW’lık kurulu gücü bakımından Atatürk (2400 MW), Karakaya (1800 MW),
Keban (1330 MW) barajlarının ardından Türkiye’nin 4. büyük barajı olacaktır.
• Ilısu Barajı dolgu hacmi bakımından Atatürk Barajından sonra 2. en büyük baraj olup Türkiye’de inşaatı
tamamlanmamış barajlar içinde en büyüğüdür.
• Ülkemizin en önemli su kaynaklarından biri olan Dicle nehri üzerinde inşa edilmiş ve edilebilecek en
büyük Baraj ve HES’tir.
Amaç ve Hedefler
Ilısu Barajı’nın İnşa Edilmesi İle Elde Edilecek Faydalar
• Ilısu Barajı’ndan yılda ortalama 3.833 GWh enerji üretimi ile ekonomiye katkısı yılda yaklaşık 400 milyon
Amerikan Doları olacaktır.
• Baraj inşaatı süresince direk ve en direk olarak yıllık ortalama 4.000 kişi çalışacak, proje kapsamında
toplam 100.000 adam aylık istihdam sağlanacaktır,
• Bu sayede yöre insanına iş temin edilecek, bölge ekonomisinde önemli gelişmeler olacaktır.
• Baraj inşaatı şantiye alanında çalışanların %60’ı yöre halkından olacağı DSİ Genel Müdürlüğü tarafından
kararlaştırılmış ve ihtiyaç duyulan personel vasıflarına göre projeden etkilenen insanlardan seçilmektedir.
• Baraj inşaatı bittikten sonra işletme, bakım-onarım ve enerji üretimi için 400 kişiye devamlı iş
sağlanacaktır.
• Ilısu Barajı inşaatından sonra inşa edilecek Cizre Barajı ile Cizre Ovası’nda 130.000 hektar alan sulu
tarıma açılarak daha modern şartlarda ve sürdürülebilir tarım tekniklerine uygun üretim yapılacaktır.
• Ilısu Baraj gölünde yapılacak etüt sonuçlarına göre ekonomik değeri yüksek olan türlerle balıklandırma
çalışmaları yapılacaktır. Göl çevresinde oturanlar kooperatif kurarak, su ürünleri üretimi (balıkçılık)
yapabileceklerdir.
Bir diğer önemli hidroelektrik enerji üretimi maksatlı projeler zincirinin Çoruh Havzasında hayata geçirilmesi
planlanmıştır. Çoruh Nehri master plan içinde yer alan ana kol projeleri (8.321 GWh/yıl) ülkemizin teknik
potansiyelinin yaklaşık %4’üne karşılık gelmekte olup proje bilgileri aşağıda tablo halinde verilmiştir.
ÇORUH HAVZASI MASTER PLAN PROJELERİ ( Ana Kol Projeleri )
İşin Adı
Kurulu Güç (MW)
Yıllık Enerji
Üretimi (GWh/
yılı)
Mevcut Durumu
Laleli Barajı ve HES
99
245
İnşa Aşamasında
İspir Barajı ve HES
54
327
Planlaması Hazır
Güllübağ Barajı ve HES
84
285
İnşaat Halinde
Aksu Barajı ve HES
120
344
İnşa Aşamasında
Arkun Barajı ve HES
238
842
İnşaat Halinde
Yusufeli Barajı ve HES
540
1.705
Kesin Projesi Hazır
Artvin Barajı ve HES
332
1.026
İnşaat Halinde
Deriner Barajı ve HES
670
2.118
İnşaat Halinde
Borçka Barajı ve HES
300
1.039
İşletmede
Muratlı Barajı ve HES
115
444
İşletmede
2.552
8.375
TOPLAM