ÇALIŞANLAR İÇİN İYONLAŞTIRICI RADYASYON KAYNAKLARI VE

ÇALIŞANLAR İÇİN İYONLAŞTIRICI RADYASYON KAYNAKLARI VE

ÇALIŞANLAR İÇİN İYONLAŞTIRICI
RADYASYON KAYNAKLARI VE
MARUZ KALMA YOLLARI
Dr. Berna ATAKSOR
Sağlık Fiziği Birimi
Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi-İSTANBUL
E-posta: [email protected]
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
İÇERİK

Giriş
 Ülkemizdeki Yasal Düzenlemeler
 İşyerlerindeki İyonlaştırıcı Radyasyon
Kaynakları
 Mesleki Işınlanmalara Maruz Kalma Yolları
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
İyonlayıcı Radyasyonun Uygulama
Alanları
•Tıbbi Uygulamalar
• Endüstriyel Uygulamalar
•Tarım ve Hayvancılık
• Araştırma
• Nükleer Güç Üretimi
• Tüketici Ürünleri
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Yasal Düzenlemeler
İyonlaştırıcı radyasyon ışınlanmalarına karşı
kişilerin ve çevrenin radyasyon güvenliğini
sağlamak amacıyla;
Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği
24/03/2000 tarih ve 23999 sayılı
Resmi Gazete yürürlüğe girmiştir.
“Üçüncü Kısım, Birinci Bölüm “ de
Görev Gereği Işınlanmalar ve Çalışma
Koşulları belirtilmiştir.
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
İşyerlerindeki İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları
Tıbbi Uygulamalar
 Teşhis
iyonlaştırıcı radyasyonla görüntü elde
edebilme
 Tedavi
kanserli hücre veya tümörleri yok
edebilme
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
RADYOLOJİ


X
ışınları,
hastadan
geçirilerek
hastalıklı
bölgenin
görüntüsü
radyografi filmi şeklinde
elde edilir.
Genellikle hastalıkların
teşhisi
amacıyla
kullanılan bu yöntem
Radyoloji
olarak
adlandırılır.
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
R öntgen teşhis
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Kemik yoğunluk
Dr. Berna ATAKSOR
Mobil
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
NÜKLEER TIP
• Radyoaktif madde, vücuda
enjekte edildiği zaman,
incelenecek dokuda
toplanmasını ve geçici bir
süre buraya yerleşmesini
sağlayacak bir kimyasal
madde ile karıştırılır.
Radyoaktif maddenin
vücuttaki dağılımı veya
akışı Gama kamera adı
verilen cihazlarla yapılır
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Nükleer Tıp
(radyofarmasötiklerin teşhis/tedavi de kullanımı)
(99m Tc, 201Tl, 125, 131I, 18F, etc.)
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Pozitron Emisyon Tomografi (PET)
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
RADYOTERAPİ
Tarihsel geli şimine g ö re radyoterapi
cihazlar ın ın s ıralamas ı şu şekilde yap ılabilir:
•
•
•
•
•
•
•
Dr. Berna ATAKSOR
Kilovoltaj Tedavi Cihazları
Van De Graff jeneratörü
Betatron
Cyclotron – Microtron
Co – 60 teleterapi cihazı
Lineer hızlandırıcı
Brakiterapi cihazları
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
tedavi
BETATRON
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
KOBALT – 60 TELETERAPİ CİHAZI
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
LİNEER HIZLANDIRICI
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Co-60 Radyoaktif Kaynaklı
Gamma Knife Tedavi Cihazı
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
(CYBER KNIFE) ROBOTİK RADYOTERAPİ
CİHAZI
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Brakiterapi
192Ir (185-370 GBq/5-10 Ci)
5 days (6.8 Gy/680 rad/gün)
Toplam doz: 34 Gy/3400 rad
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
BRAKİTERAPİ
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Endüstride Kullanılan Cihazlar





Radyografi cihazları
Işınlama cihazları
Eğitim-Araştırma-Analiz cihazları
Yoğunluk ve Nem cihazları
Proses Kontrol cihazları (Yoğunluk, kalınlık, ağırlık,
seviye v.b)



Paratonerler
Güvenlik Amaçlı Kontrol cihazları (radyoskopi
cihazları)
Tüketici ürünleri
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
X-ışını Radyografi Cihazları;
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Endüstriyel Radyografi
192Ir
60Co
10 TBq (~ 300 Ci)
100 TBq (~ 3000 Ci)
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Gamagrafi Cihazları;
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Yoğunluk-nem Ölçüm Cihazları;
(Gamma Scattering) 137 Cs / 60Co ~ 20 GBq/ 500 mCi
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
X-ışın ı Fluorescence
40 MBq/ 1 mCi – 40 GBq/ 1 Ci
55Fe, 238Pu, 241Am, 57Co
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Proses Kontrol Cihazları
Üretim sırasında (demir, çelik, lastik, kağıt,
sunta, şeker, iplik, cam, vb.) malzemenin
yoğunluğunun, seviyesinin ,kalınlığının,
ağırlığının vb ölçülmesinde radyasyon
kaynakları kullanılmaktadır.
Otomasyon sistemlerde radyasyon
kaynakları genellikle sabit olup,
kaynağın bulunduğu mekanizma
sabit olabildiği gibi sistem üzerinde
kaynak hareketli olabilmektedir.
Kalınlık ölçümü
En yayg ın kullanılan radyasyon
kaynakları :
Cs-137, Sr-90, Kr-85, Co-60, Am-241,
Am-241/Be, x-ışını
Aktivite g enellikle birkaç yüz mCi
kadardır.
TAEK - ÇNAEM
Yoğunluk ölçümü
Dr. Berna ATAKSOR
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Seviye ölçümü
Güvenlik Amaçlı Cihazlar
Tır, vb araçların, çantavaliz, bag ajların, bomba
şüphesi duyulan
paketlerin içerisindeki
malzemenin monitörde
izlenmesinde
kullanılmaktadır.
Paket kontrol cihazları
Özellikle havaalanı, karg o,
g ümrük, liman, g ibi
yerlerde kolilerin,
bag ajların
g örüntülenebilmesi
amacıyla yayg ın olarak
kullanılmaktadır.
Paket-bag aj kontrol cihazları
Araç tarayıcı
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
İnsan tarayıcı
Paratoner, Duman Dedektörü ve Tüketici Ürünleri


Paratoner, Duman
dedektörleri, fosforlu
saatler ve lüks lambası
fitilleri g ibi bazı tüketici
ürünleri az miktarlarda da
olsa radyoaktif madde
içerirler.
Duman Dedektörü
Paratoner (Am-241)
H atta Optik merceklerde
ve porselen dişlerde
radyoaktif madde olan
eser miktarda toryum
bulunmaktadır.
Tüketici ürünleri
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Işınlama Tesisleri
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Endüstriyel Işınlama Tesisleri
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.


Dr. Berna ATAKSOR
Gıda ışınlaması
Tek kullanımlık
atılabilir tıbbi
malzemelerin
sterilizasyonu
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
ARAŞTIRMA AMAÇLI UYGULAMALAR
Akarsularda debi ölçümü
Barajlarda su kaçaklarının
tespiti
Yeraltı sularının
hareketlerinin takibi
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
ARAŞTIRMA AMAÇLI UYGULAMALAR
Üniversite ve
diğer bir çok
Araştırma
Merkezinde
araştırma amaçlı
olarak yaygın bir
şekilde
kullanılmaktadır.
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
MESLEKİ IŞINLANMALARA MARUZ KALMA
YOLLARI
Mesleki Işınlanmalar, çalışanların iş
yaptıkları sürece iyonlayıcı radyasyonlara
maruz kalmalarına denir.

Dış (External) Işınlanma
 İç (Internal) Işınlanma
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Dış Işınlanma
İnsanlar radyasyon alanı içinde bulunulan sürece
radyasyonlara yani dış ışınlamalarla maruz kalabilirler
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
37
İç Işınlanma
Burundan
Ağızdan
Yaralardan
Solunum, sindirim
ve yara ile
vücutlarının içine
alarak da iç
ışınlamalara maruz
kalabilirler
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
38
Hangi yol olur sa olsun vücuda gir en
r adyoaktif maddeler bir iç r adyasyon
tehlikesi yar atır lar . Bu tehlike;
1. Radyoaktif maddenin yar ılanma sür esine,
2. Yayınladığı r adyasyonun tür ü ve ener jisine,
3. Radyoizotopun vücutta yer leştiği or ganın
r adyasyonlar a kar şı duyar lılığına gör e
değişmektedir .
Dr. Berna ATAKSOR
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
Radyasyon kaynağı
Dış radyasyon
Dr. Berna ATAKSOR
İç radyasyon
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
40
Radyasyona maruz kalma
Artan risk
Troid
s

kemik
ışınlanma
Dr. Berna ATAKSOR
akciğer
Dış
İç
TAEK - ÇNAEM
Evaluation notes were added to the output document. To get rid of these notes, please order your copy of ePrint 5.0 now.
karaciğer