Kahramanmaraş-2011 - TC ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI

Transcription

T.C.
KAHRAMANMARAŞ VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
KAHRAMANMARAŞ İLİ
ÇEVRE DURUM RAPORU
Hazırlayan :
ÇED Hizmetleri ve Çevre İzinleri Şube Müdürlüğü
KAHRAMANMARAŞ - 2011
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Haritalar Dizini
Grafikler
Tablolar Dizini
Şekiller Dizini
A. COĞRAFİ KAPSAM
A.1. Giriş
A.2. İl ve İlçe Sınırları
A.3. İlin Coğrafi Durumu
A.4.İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu
A.4.1. Dağlar
A.4.2. Hidrografya
A.4.3. Göller
A.4.4. Ovalar
A.4.5. Barajlar
A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi
A.5.1. Metamorfizma ve Magmatizma
A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya
B. DOĞAL KAYNAKLAR
B.1. Enerji Kaynakları
B.1.1. Güneş
B.1.2. Su Gücü
B.1.3. Kömür
B.1.4. Doğal Gaz
B.1.5. Rüzgar
B.1.6. Biyokütle
B.1.7. Petrol
B.1.8. Jeotermal Sahalar
B.2. Biyolojik Çeşitlilik
B.2.1. Ormanlar
B.2.2. Çayır ve Mera
B.2.3. Sulak Alanlar
B.2.4. Endemik Bitkilker
B.2.5. Fauna ve Endemik Hayvanlar
B.2.6. Milli Parkları Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı ve Tabiatı Koruma Alanları
B.3. Toprak
B.4. Su Kaynakları
B.4.1. İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar
B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları
B.4.3. Akarsular
B.4.4. Göller ve Göletler
B.5. Mineral Kaynaklar
B.5.1. Sanayi Madenleri
B.5.2. Metalik Madenler
B.5.3. Enerji Madenleri
ii
ii-xii
xiii
xiii
xiv-xvii
xvii
1
1-2
3
4
4
4
4-8
8
9
9-12
13-17
17
17-25
26
26
26
27
27
28
28
28
28
28-29
29
29-30
30
30
31
31
32
31
31
31
31
31
31
31
32-35
35-40
40-41
B.5.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabii Olan Doğal Malzemeler
C. HAVA(ATMOSFER VE İKLİM)
C.1. İklim ve Hava
C.1.1. Doğal Değişkenler
C.1.1.1. Rüzgar
C.1.1.2. Basınç
C.1.1.3. Nem
C.1.1.4. Sıcaklık
C.1.1.5. Buharlaşma
C.1.1.6. Yağışlar
C.1.1.6.1. Yağmur
C.1.1.6.2. Kar, Dolu, Sis ve Kırağı
C.1.1.7. Seller
C.1.1.8. Kuraklık
C.1.1.9. Mikroklima
C.1.2. Yapay Etmenler
C.1.2.1. Plansız Kentleşme
C.1.2.2. Yeşil Alanların Azalması
C.1.2.3. Isınmada Kullanılan Yakıtlar
C.1.2.4. Endüstriyel Emisyonlar
C.1.2.5. Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar
C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları
C.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu Ve Duman
C.2.2. Partikül Madde (PM) Emisyonları
C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları
C.2.4. Azot Oksit (NOx) Emisyonları
C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları
C.3. Atmosferik Kirlilik
C.3.1. Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri
C.3.2. Asit Yağmurlarının Etkileri
C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri
C.4.1. Doğal Çevreye Etkisi
C.4.1.1. Su Üzerindeki Etkileri
C.4.1.2. Toprak Üzerine Etkileri
C.4.1.3. Flora ve Fauna Üzerinde Etkileri
C.4.1.4. İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
C.4.2. Yapay Çevreye Etkileri
C.4.2.1. Görüntü Kirliliği Üzerine Etkileri
D. SU
D.1. Su Kaynakları ve Kullanımı
D.1.1. Yer altı Suları
D.1.2. Jeotermal Kaynaklar
D.1.3. Akarsular
D.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarlar
D.1.5. Denizler
D.2. Doğal Drenaj Sistemleri
D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri
D.3.1. Yeraltı Suları ve Kirlilik
iii
41
42
42
42
42-45
46
46
47
48
48
48
49
49
50-52
53
53
53
53-54
54
54-55
55-56
57
57
57
58
58
58-59
59
59-60
60
60
60
60
60-61
62
62
62
63
64
64
64
64
64-65
65-66
66
66
66
67-73
D.3.2. Akarsularda Kirlilik
D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik
D.3.4. Denizlerde Kirlilik
D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları
D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri
D.5.1. Tuzluluk
D.5.2. Zehirli Gazlar
D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik
D.5.4. Ağır Metaller ve İz Elementler
D.5.5. Zehirli Organik Bileşikler
D.5.5.1. Siyanürler
D.5.5.2. Petrol ve Türevleri
D.5.5.3. Polikloro Naftalinler ve Bifeniller
D.5.5.4. Pestisitler ve Su Kirliliği
D.5.5.5. Gübreler ve Su Kirliliği
D.5.5.6. Deterjanlar ve Su Kirliliği
D.5.6. Çözünmüş Organik Maddeler
D.5.7. Patojenler
D.5.8. Askıda Katı Maddeler
D.5.9. Radyoaktif Maddeler ve Su Kirliliği
E. TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI
E.1. Genel Toprak Yapısı
E.2. Toprak Kirliliği
E.2.1. Kimyasal Kirlenme
E.2.1.1. Atmosferik Kirlenme
E.2.1.2. Atıklardan Kirlenme
E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme
E.3. Arazi
E.3.1. Arazi Varlığı
E.3.1.1. Arazi Sınıfları
E.3.1.2. Kullanma Durumu
E.3.2. Arazi Problemleri
F. FLORA – FAUNA VE HASSAS YÖRELER
F.1. Ekosistem Tipleri
F.1.1. Ormanlar
F.1.1.1. Ormanların Ekolojik Yapısı
F.1.1.2. İlin Orman Envanteri
F.1.1.3. Orman Varlığının Yararları
F.1.1.4. Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları
F.1.2. Çayır ve Meralar
F.1.3. Sulak Alanlar
F.1.4. Diğer Alanlar
F.2 Flora
F.2.1. Habitat ve Toplulukları
F.2.2. Türler ve Popülasyonları
F.3. Fauna
F.3.1. Habitat ve Topluluklar
F.3.2. Türler ve Popülasyon
iv
73
73
73
73-77
78
78
78
78-82
83-87
87
87-88
88
88
88
88
88-89
89
89
89-90
90
91
91
92
92
92
92
92
93
93
93
93-94
94
95
95
95
95
95-96
96-97
97
97
97
97
98
98-112
112-113
114
114
114-118
F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları
F.3.3.1. Evcil Hayvanlar
F.3.3.1.1. Sahipli Hayvanlar
F.3.3.1.2. Sahipsiz Hayvanlar
F.3.3.2. Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve yaban
Hayvanları
F.3.3.3. Hayvan Hakları İhlalleri
F.3.3.4. Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kururluşlarla İşbirliği
F.4. Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümdeki Bilgilerin İsteneceği
Alanlar
F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar
F.4.1.1. 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2. Maddesinde Tanımlanan
Ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen “Milli Parklar”,
“Tabiat Parkları”, “Tabiat Anıtları” ve “Tabiat Koruma Alanları”
F.4.1.2. 4342 Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar
F.4.1.3. 4915 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman
Bakanlığı’nca Belirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve
Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları”
F.4.1.4. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 2.
Maddesinin “a - Tanımlar” Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde
“Kültür Varlıkları”, “Tabiat Varlıkları”, “Sit” ve “Koruma Alanı”
Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanunun
(2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun
Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin
Eklenmesi Hakkında Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve
Tescili Yapılan Alanlar
F.4.1.4.1.Tarihi Sit Alanları
F.4.1.4.2. Arkeolojik Sit Alanları
F.4.1.5. 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su
Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları
F.4.1.6. 4/9/1988 Tarihli ve 19919 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan Su
Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve
23742 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan Yönetmelikle Değişik
18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar
F.4.1.7. 2/11/1986 Tarihli ve 19269 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan
Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nin 49. Maddesinde
Tanımlanan “Hassas Kirlenme Bölgeleri”
F.4.1.8. 2872 Sayılı Çevre Kanunu’nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar
Kurulu Tarafından “Özel Çevre Koruma Bölgeleri” Olarak Tespit
ve İlan Edilen Alanlar
F.4.1.9. 2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu’na Göre Koruma Altına Alınan
Alanlar
F.4.1.10. 6831 Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan
Yerler
F.4.1.11. 3621 Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen
Alanlar
F.4.1.12. 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması
Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar
v
119
119
119
119
119
119
119
119
119
119-124
125-130
130
130-134
134
134-136
136
136
136
137
137
137
137
137
F.4.1.14. 30.01.2002 Tarih ve 24656 Sayılı Resmi Gazete’de
Yayımlanarak Yürürlüğe Giren “Sulak Alanların Korunması
Yönetmeliği”nde Belirtilen Alanlar
F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca
Korunması Gerekli Alanlar
F.4.2.1. 20/2/1984 Tarih ve 18318 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak
Yürürlüğe Giren “Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama
Ortamlarını Koruma Sözleşmesi” (BERN Sözleşmesi) Uyarınca
Koruma Altına Alınmış Alanlardan “Önemli Deniz Kaplumbağası
Üreme Alanları”nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri,
“Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları”
Yürürlüğe Giren “Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması
Sözleşmesi” (Barcelona Sözleşmesi) Uyarınca Korumaya Alınan
Alanlar
F.4.2.2.1. 23/10/1988 Tarihli ve 19968 Sayılı Resmi Gazete’de
Yayımlanan “Akdeniz’de Özel Koruma Alanlarının
Korunmasına Ait Protokol” Gereği Ülkemizde “Özel
Koruma Alanı” Olarak Belirlenmiş Alanlar
F.4.2.2.2. 13/9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş
Birleşmiş Milletler Çevre Programı Tarafından Yayımlanmış
Olan “Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi
Sit” Listesinde Yer Alan Alanlar
F.4.2.2.3. Cenova Deklerasyonu’nun 17. Maddesinde Yer Alan
“Akdeniz’e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin”
Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar
Yürürlüğe Giren “Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması
Sözleşmesi” nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm
Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan “Kültürel Miras” ve
“Doğal Miras” Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar
Yürürlüğe Giren “Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak
Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması
Sözleşmesi” (RAMSAR Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına
Alınmış Alanlar
F.4.3. Korunması Gereken Alanlar
F.4.3.1. Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak
Alan Olarak Tesbit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar
(Tabii Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları,
Jeotermal Alanlar vb.)
F.4.3.2. Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması
Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan
Alanlar, Yağışa Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul
Plantasyon Alanlarının Tamamı
vi
137
137
137
137
137
138
138
138
138
138
138
138
138
F.4.3.3. Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların
Durgun veya Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git
Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen
Derinlikleri Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere Canlıların
Yaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık
Sazlık ve Turbiyeler ile Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden
İtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Alan Kalan
Yerler
F.4.3.4. Göller, Akarsular, Yeraltısuyu İşletme Sahaları
F.4.3.5. Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya Nesli
Tehlikeye Düşmüş veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz İçin
Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar,
Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları,
Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik
Oluşumların Bulunduğu Alanlar
F.4.3.6. Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi
Alanlarda Halkın Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip,
Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan
Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar
G. TURİZM
G.1. Yörenin Turistik Değerleri
G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri
G.1.1.1. Konum
G.1.1.2. Fiziki Özellikler
G.1.2. Kültürel Değerler
G.2. Turizm Çeşitleri
G.3.Turistik Altyapı
G.4. Turist Sayısı
G.5. Turizm Ekonomisi
G.6. Turizm Çevre İlişkisi
H. TARIM VE HAYVANCILIK
H.1. Genel Tarımsal Yapı
H.2. Tarımsal Üretim
H.2.1. Bitkisel Üretim
H.2.1.1. Tarla Bitkileri
H.2.1.1.1. Buğdaygiller
H.2.1.1.2. Yem Bitkileri
H.2.1.1.3. Endüstriyel Bitkiler
H.2.1.1.4. Süs Bitkileri
H.2.1.2. Bahçe Bitkileri
H.2.1.2.1. Meyve Üretimi
H.2.1.2.2. Sebze Üretimi
H.2.2. Hayvansal Üretim
H.2.2.1. Büyükbaş Hayvancılık
H.2.2.2. Küçükbaş Hayvancılık
H.2.2.3. Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretimi)
H.2.2.4. Su Ürünleri
vii
138-139
139
139
139-140
141
141
141
141
141-142
142-155
155-159
159-160
161-163
163
163-164
165
165
165
165
165
165
166
166
167
167
167-168
168-169
170-171
171
171
172
172
H.2.2.5. Kürk Hayvancılığı
H.2.2.6. Arıcılık ve İpek Böcekçiliği
H.3. Organik Tarım
H.4. Tarımsal İşletmeler
H.4.1. Kamu İşletmeleri
H.4.2. Özel İşletmeler
H.5. Tarımsal Faaliyet
H.5.1. Pestisit Kullanımı
H.5.2. Gübre Kullanımı
H.5.3. Toprak Koruma Kurulu Çalışmaları
I. MADENCİLİK
I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine
Tabii Olan Doğal Malzemeler
I.1.1. Sanayi Madenleri
I.1.2. Metalik Madenler
I.1.3. Enerji Madenleri
I.1.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabii Olan Doğal Malzemeler.
I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri
I.3. Cevher Zenginleştirme
I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri
I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan
Rehabilitasyon Çalışmaları
173
173
173-174
174
174
174
174
174-176
177
178
179
J. ENERJİ
J.1. Birincil Enerji Kaynakları
J.1.1. Taş Kömürü
J.1.2. Linyit
J.1.3. Asfaltit
J.1.4. Bitümlü Şist
J.1.5. Ham Petrol
J.1.6. Doğalgaz
J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum)
J.1.8. Orman
J.1.9. Hidrolik
J.1.10. Jeotermal
J.1.11. Güneş
J.1.12. Rüzgar
J.1.13. Biyokütle
J.2. İkincil Enerji Kaynakları
J.2.1. Termik Enerji
J.2.2. Hidrolik Enerji
J.2.3. Nükleer Enerji
J.2.4 Yenilenebilir Elektrik Enerjisi üretimi
J.3 Enerji Tüketiminin Sektörlere Dağılımı
J.4 Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar
K. SANAYİ VE TEKNOLOJİ
K.1. İl Sanayisinin Gelişimi, Yer seçimi süreçleri ve Bunu Etkileyen
Etmenler
K.2. Genel Anlamda Sanayi Gruplandırması
183
183
183
183-185
185
185
185
185
186
186
186
186
186
187
187
187
187-188
188
189
189
189
189-190
191
viii
179
179
179
179
180-181
181
181
181
182
191
191-192
K.3. Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı
K.4. Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayıları Ve İstihdam Durumu
K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı
K.6. Sanayiden Kaynaklı Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler
K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği
K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği
K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği
K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği
K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar
K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı
192
193-195
195
195
195-196
196-198
198
198
198
198
L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME
L.1. Altyapı
L.1.1. Temiz Su Sistemi
L.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi
L.1.3. Yeşil Alanlar
L.1.4. Elektrik İletim Hatları
L.1.5. Doğalgaz Boru Hatları
L.2. Ulaşım
L.2.1. Karayolları
L.2.1.1. Karayolları Genel
L.2.1.2. Ulaşım Planlaması
L.2.1.3. Toplu Taşınım Sistemleri
L.2.1.4. Kent İçi Yollar
L.2.1.5. Araç Sayıları
L.2.2. Demiryolları
L.2.2.1. Kullanılan Raylı Sistemler
L.2.2.2. Taşımacılıkta Demiryolları
L.2.3. Deniz, Göl ve Nehir Taşımacılığı
L.2.3.1. Limanlar
L.2.3.2. Taşımacılık
L.2.4. Havayolları
L.3. Haberleşme
L.4. İlin İmar Durumu
199
199
199
199-200
200-201
202-203
203
204
204
204
204
205
206
206-207
207
207
207
208
208
208
208
209
209-210
M. YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
M.1 Kentsel ve Kırsal Planlama
M.1.1. Kentsel Alanlar
M.1.1.1. Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri
M.1.1.2. Kentsel Büyüme Deseni
M.1.1.3. Planlı Kentsel Gelişim Alanları
M.1.1.4. Kentsel Alanlarda Yoğunluk
M.1.1.5. Kentsel Yenileme Alanları
M.1.1.6. Endüstri Alanlarının Yer Seçimi
M.1.1.7. Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikler
M.1.2. Kırsal Alanlar
M.1.2.1. Kırsal Yerleşme Deseni
M.1.2.2. Arazi Mülkiyeti
M.2. Altyapı
211
211
211
211
211
212
212
213
213
213-214
214
214
214
214
ix
M.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri
M.3.1. Kamu Binaları
M.3.2. Okullar
M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri
M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler
M.3.5. Endüstriyel Yapılar
M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar
M.3.7. Otel, Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar
M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar
M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma
M.3.10. Yerel Mimari Özellikler
M.3.11. Bina Yapımında kullanılan Yerel Materyaller
M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı
M.4.1. İş alanları ve işsizlik
M.4.2. Göçler
M.4.3. Göçebe İşçiler (mevsimlik)
M.4.4. Kent Toprağın Mülkiyet Dağılımı
M.4.5. Konut Yapım Süreçleri
M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri
M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri
M.5.1. Görüntü Kirliliği
M.5.2. Binalarda Ses İzolasyonu
M.5.3. Havaalanı ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları
M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü
M.5.5. Kentsel Atıklar
M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı
M.6. Nüfus
M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi
M.6.2. Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı
M.6.3. İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları
M.6.4. Nüfus Değişim Oranları
N. ATIKLAR
N.1. Evsel Katı Atıklar
N.2. Tehlikeli ve Zararlı Atıklar
N.3. Özel Atıklar
N.3.1. Tıbbi Atıklar
N.3.2. Atık Yağlar
N.3.3. Bitkisel ve hayvansal Yağlar
N.3.4. Pil ve Aküler
N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller
N.3.6. Tarama Çamurları
N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar
N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar
N.4. Diğer Atıklar
N.4.1. Ambalaj Atıkları
N.4.2. Hayvan Kadavraları
N.4.3. Mezbaha Atıkları
x
214
214-215
215-235
236
236
236
236
236
236
236
237
237
237
237
237
237
237
237-238
238-239
239
239
239
240
240
240
240
241
241
241-247
247-248
248-249
250
251-252
253
253
253
253
253
253
254
254
254
254
254
254
254
254
N.5. Atık Yönetimi
N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu
N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Transferi
N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri
N.8.1. Katı Atıkların Depolanması
N.8.2. Atıkların Yakılması
N.8.3. Kompost
N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirilmesi
N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri
254
255
255
255
255
255
256
256
256
O. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM
O.1. Gürültü
O.1.1. Gürültü Kaynakları
O.1.1.1. Trafik Gürültüsü
O.1.1.2. Endüstri Gürültüsü
O.1.1.3. İnşaat Gürültüsü
O.1.1.4. Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler
O.1.1.5 Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültüler
O.1.2. Gürültü ile mücadele
O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri
O.1.3.1. Gürültünün Fiziksel Çevreye Etkileri
O.1.3.2. Gürültünün Sosyal Çevreye Etkileri
O.1.4. Gürültünün İnsanlar Üzerine Etkisi
O.1.4.1. Fiziksel Etkisi
O.1.4.2. Fizyolojik Etkisi
O.1.4.3. Psikolojik Etkisi
O.1.4.4. Performans Etkisi
O.2. Titreşim
257
257
257
257
257-258
258
258-260
260
260
260
260-261
261
261
261
261
261
261
262
P. AFETLER
P.1. Doğal Afetler
P.1.1. Depremler
P.1.2. Heyelan, Kaya Düşmesi ve Çığlar
P.1.3. Seller
P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları
P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik ve Abiyotik faktörlerin etkileri
P.1.6. Fırtınalar
P.2. Diğer Afetler
P.2.1. Radyoaktif Maddeler
P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Atıklar
P.2.3. Tehlikeli Maddeler
P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri
P.3.1. Sivil Savunma Birimleri
P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri
P.3.3. İlk Yardım Servisleri
P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı
P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası Taşınımı İçin Alınan
Tedbirler
P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar
263
263
263-273
273-277
277-280
280-281
282
282
283
283
283
283
283
283-284
284-285
285-286
286-292
xi
292
292
R. SAĞLIK VE ÇEVRE
R.1. Temel Sağlık Hizmetleri
R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı
R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar
R.1.2.1. İçme Kullanma ve Sulama Suları
R.1.2.2. Denizler
R.1.2.3. Zoonoz Hastalıklar
R.1.3. Gıda Hijyeni
R.1.4. Aşılama Çalışmaları
R.1.5. Bebek Ölümleri
R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş, ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı
R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları
R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri
R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
R.2.1.1. Hava Kirliliğinin Temel Nedenleri
R.2.1.2. Hava Kirliliğinde Alınan Önlemler
R.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
R.2.3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
R.2.3.1. İlimizde atıklar ile ilgili olarak yapılan çalışmalar
R.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
R.2.5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
R.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma
293
293
293-298
298-301
301-306
306
307-308
308-311
312
313
313
314
314
314-315
315-316
316
317
317
317-318
318-319
320
321
S. ÇEVRE EĞİTİMİ
S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi İle İlgili Faaliyetleri
S.2.Çevreyle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri
S.2.1. Çevre Vakıfları
S.2.2. Çevre Dernekleri
S.2.3. Çevreyle İlgili Federasyonlar
322
322
322
322
322
322
T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA
323
T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevre Tahribatının Önlenmesi
T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli
Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi
T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Sonuçlarının Çevrenin Taşıma
Kapasitesini Aşmayacak Şekilde Planlanması
T.4. Çevrenin İnsan-Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması
T.5. Çevreye Duyarlı Arazi Kullanımı Planlaması
xii
323
324
324
324
324
HARİTALAR
Sayfa No.
Harita 1
Kahramanmaraş İl Haritası
3
Harita 2
Kahramanmaraş Tektonik Haritası
20
Harita 3
Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası
22
Harita 4
Güneydoğu Anadolu Fay Hattı Haritası
24
Harita 5
Deprem Bölgeleri Haritası
24
Harita 6
Aktif Fay Haritası
25
Harita 7
Maden Haritası
32
Harita 8
Kartalkaya Barajı Böl. Yer altı Suları ve Kirlilik Haritası
73
Harita 9
Sır Barajı Böl. Yer altı Suları ve Kirlilik Haritası
74
Harita 10
Kirlilik Araştırmasına Yönelik Lokasyon Planı
75
Harita 11
Maden Haritası
78
Harita 12
Sanayi Bölgeleri Haritası
191
Harita 13
Mevcut Karayollarını Gösteren Harita
204
Harita 14
McKenzie modelindeki ana tektonik hatlar sol yanal doğrultu atımlı
Ölü Deniz Fayı (ÖDF), Doğu Anadolu Fayı (DAF)K.Maraş’ın üçlü
bir kavşakta olduğunu gösteren harita
262
Harita 15
Kahramanmaraş Ve Çevresi Fay Hatları haritası
263
Harita 16
Harita 17
Doğu Anadolu Fayını Oluşturan Fay Seğmentleri
Uzunlukları Ve En Son Kırılma Tarihlerini gösterir harita
Güneydoğu Anadolu Bindirme Fayı
Harita 18
Afrika’nın GD ‘sundan K.Maraş Kılılı Kasabasına kadar uzanan
270
Harita 19
Ölü Deniz Fayı haritası
271
GRAFİKLER
Grafik 1
Grafik 2
Grafik 3
Grafik 4
Grafik 5
Grafik 6
Rüzgar Esme Sayıları Toplam Dağılım Grafiği
Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı Dağılım Grafiği
Yağış İndeks Değerleri (K.Maraş ve Göksun)
Yağış İndeks Değerleri (Afşin ve n)
2009 Yılı Su Numune Çalışmaları
2009 Yılı Klor Kontrolü Çalışmaları
xiii
Ve
265
269
Sayfa No.
43
43
50
51
304
304
Tablo 1
Tablo 2
Tablo 3
Tablo 4
Tablo 5
Tablo 6
Tablo 7
Tablo 8
Tablo 9
Tablo 10
Tablo 11
Tablo 12
Tablo 13
Tablo 14
Tablo 15
Tablo 16
Tablo 17
Tablo 18
Tablo 19
Tablo 20
Tablo 21
Tablo 22
Tablo 23
Tablo 24
Tablo 25
Tablo 26
Tablo 27
Tablo 28
Tablo 29
Tablo 30
Tablo 31
Tablo 32
Tablo 33
Tablo 34
Tablo 35
Tablo 36
Tablo 37
Tablo 38
Tablo 39
Tablo 40
Tablo 41
Tablo 42
Tablo 43
Tablo 44
TABLOLAR
Sayfa No.
Göletlerin Adları ve Teknik Özellikleri
Kartalkaya Barajı Özellikleri
Menzelet Barajı Özellikleri
Ayvalı Barajı Özellikleri
Kılavuzlu Barajı Özellikleri
Adatepe Barajı Özellikleri
Uzun Yıllar Aylık Güneşlenme Süresi
Süleymanlı sondaj alanında açılan sondaj kuyuları özl.
Rüzgar Esme Sayıları Toplam Dağılımı
Uzun Yıllar Ortalama Rüzgar Tablosu
Aylara Göre Basınç Dağılımı Tablosu
Aylara Göre Nem Dağılımı Tablosu
Aylara Göre Sıcaklık Tablosu
Aylara Göre Toprak Sıcaklığı, Buharlaşma Ve Güneşlenme Tab.
Aylara Göre Bulutluluk Ve Yağış Tablosu
Aylara Göre Kar, Dolu, Sis ve Kırağı Tablosu
Kahramanmaraş İlinde 2010 Yılı Fevk Hadiseleri Göterir Tablo
İl Geneli Araç Sayıları Tablosu
Havaalanı İle İlgili Bilgiler
Hava Kirliliği Ölçüm Verileri Tablosu
Afşi-Elbistan A Termik Santralı çevresinden alınmış Toprak
örneklerindeki ağır metal düzeyleri
Afşin - Elbistan Termik Santrali Bitki Analiz Değerleri
8
10
10
11
12
12
26
29
42
44
45
45
46
47
47
48
48
54
55
56
55
Akarsulara ait bilgiler
Göller Tablosu
Göletler Tablosu
Kızıliniş Göleti Tablosu
İncecik Göleti Tablosu
Örneklerin arazi ölçüm ve laburatuvar analiz sonuçları tablosu
Hakim katyon-anyona göre suların sınıflandırılması tablosu
Sır Baraj Gölü Kirlilik Araştırması Analiz Sonuçları
Alınan örneklerin azot türevi ve fosfat analiz sonuçları
İçme Suları İçin Max. İnorganik Toksik Madde Konsantrasyonları
Ağır metal analizlerinin sonuçları
Deterjan Yapımında Kullanılan Bazı Yüzey Aktif Mad.
Atıklardan Kirlenme
Toprak Sınıfları Tablosu
Tarım Alanlarının İlçelere Göre Dağılımı
Arazi Varlığı Tablosu
Arazilerin Niteliklerine Göre Dağılımı
İşlenen Arazinin Kullanım Durumu
Ağaç türleri Tablosu
İlin Orman Miktarı
Orman Ürünleri Tablosu
Odun Dışı Orman Ürünleri Tablosu
xiv
61
63
64
64
64
65
66-67
68
76
78
82
84
88
91
92
92
92
93
93
94
94
95
95
Tablo 45
Tablo 46
Tablo 47
Tablo 48
Tablo 49
Tablo 50
Tablo 51
Tablo 52
Tablo 53
Tablo 54
Tablo 55
Tablo 56
Tablo 57
Tablo 58
Tablo 59
Tablo 60
Tablo 61
Tablo 62
Tablo 63
Tablo 64
Tablo 65
Tablo 66
Tablo 67
Tablo 68
Tablo 69
Tablo 70
Tablo 71
Tablo 72
Tablo 73
Tablo 74
Tablo 75
Tablo 76
Tablo 77
Tablo 78
Tablo 79
Tablo 80
Tablo 81
Tablo 82
Tablo 83
Tablo 84
Tablo 85
Tablo 86
Tablo 87
Tablo 88
Tablo 89
Tablo 90
Tablo 91
Flora-Fauna Tabloları
4342 sayılı Mera Kanunu Çalışmaları
Meraların İlçelere Göre Dağılımı
Tahdidi Yapılan Meraların İlçelere Göre Dağılımı
Tahsisi Yapılan Meraların İlçelere Göre Dağılımı
İlimide Uygulanan Mera Islah Projeleri
Arkeolojik Sit Alanları Tablosu
Doğal sit Alanları Tablosu
Orman İçi Dinlenme Yerleri Tablosu
Yerel Etkinlikler Tablosu
İlimizde Bulunan Başlıca Turistik Tesisleri Tabloları
Seyahat Acentaları Tablosu
Yabancı Turist Sayısı
Yerli Turist Sayısı
Tarla Ürünleri Üretim Tablosu
Endüstriyel Bitkiler Tablosu
Sebze Üretimi Tablosu
İlçeler Bazında Hayvan Mevcutları
Kişi Başına Yıllık Hayvansal Ürün Tüketimi
İlçelere Göre Küçükbaş Hayvan Durumu
İlçeler Bazında Köy Kanatlı Mevcutları (Köy Tavukları)
Su Ürünleri Tesisleri ve Üretim Miktarı
Arıcılık Tablosu
İlimizde Organik Tarım Tablosu
İlaç Kullanım Tablosu
Yıllara Göre Kimyevi Gübre Tüketim Çizelgesi
Cinsine Göre Yıllık Kimyevi Gübre Tüketim Çizelgesi
Doğal Malzeme Ocakları Tablosu
Jeotermal Sahalar Tablosu
Uzun Yıllar Aylık Güneşlenme Süreleri
Abone Gruplarına Göre Elektrik Tüketim Tablosu
Sanayi Envanteri Tablosu
İstihdam Durumu Tablosu
Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayıları
Arıtma Tesisi Bulunan Sanayi Kuruluşları Tablosu
Arıtma Tesisi İnşaatı Devam Eden sanayi Kuruluşları Tablosu
Arıtma Tesisi İnşaatına Başlamamış Sanayi Kuruluşları Tablosu
Elektrik İletim Hatları Tablosu
Türkiye Genelinde Otoyolları Ve Devlet Yollarının
İllere Göre Taşıt-Km. Yolcu-Km. Yük-Ton-Km. Değerleri
Toplu Taşıma Araçları Taşıma İstatistiği
İl Geneli Araç Sayıları
Havaalanı İstatistiği
Telefon Şebeke ve Santral Tablosu
Kentsel Donatımlar Tablosu
Okullarımızın (R.Kurumlar) Mevcut Kapasite ve Öğrenci Durumu
Okullarımızın (Özel Kurumlar) Mevcut Kap. ve Öğr. Durumu
2010-2011Yılı Ortaöğretim Pansiyon Kap. Ve Yatılı Öğrenci Sayıları
xv
97-117
124
124
125
125
126
133-134
135
138-139
154
158
159
160-161
162
164
165
167
169
170
170
171
171
172
173
174-175
176
176
179
185
186
188
193
194
194
195-196
197
197
201
203
204
205
207
208
211
214-231
231
232
Tablo 92
Tablo 93
Tablo 94
Tablo 95
Tablo 96
Tablo 97
Tablo 98
Tablo 99
Tablo 100
Tablo 101
Tablo 102
Tablo 103
Tablo 104
Tablo 105
Tablo 106
Tablo 107
Tablo 108
Tablo 109
Tablo 110
Tablo 111
Tablo 112
Tablo 113
Tablo 114
Tablo 115
Tablo 116
Tablo 117
Tablo 118
Tablo 119
Tablo 120
Tablo 121
Tablo 122
Tablo 123
Tablo 124
Tablo 125
Tablo 126
Tablo 127
Tablo 128
Tablo 129
Tablo 130
Tablo 131
Tablo 132
Tablo 133
Tablo 134
Tablo 135
Tablo 136
Öğrencilerin Okullaşma Oranı
Yüksek Öğrenim Yurt Durumu
İl Nüfusunun Yıllara Göre Değişimi
Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı
İl Merkezi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
Bucak ve Köyler Toplamı Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus
dağılımı
Afşin İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
Andırın İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
Çağlayancerit İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
Ekinözü İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
Elbistan İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
Göksun İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
Nurhak İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
Pazarcık İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
Türkoğlu İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
1990-2000 Yılları arasında İl ve İlçelerin Nufus yoğunluğu
1990-2000 Yılları arasında İl ve İlçelerin Nufus Değişimi
Evsel K. atıklar Toplama ve Bertaraf Yöntemlerini Gösterir Tablolar
Katı Atık Kompzisyonunu Gösteren Tablo
Şehiriçi Gürültü Ölçüm Tablosu
Fabrika Gürültü Ölçüm Tablosu
İlimizde Yapılan Bazı Noktalar ve Ölçüm Sonuçları Tablosu
Daf Üzerinde Ms 17-1900 Arasında Meydana Gelmiş Depremler
1900-2007 Yılları Arasında Meydana Gelmiş Hasar Yapıcı Depremler
İlimizde son 10 yılda meydana gelen orman yangınları tablosu
İlimizdeki orman yangınlarına ilk müdahale ekibi tablosu
112 Acil Hizmetleri Tablosu
Geçici İskan Yerleri
Afete Maruz Bölgelerin Muhtemel Afetleri (2010)
Sağlık Kurum Ve Kuruluşlarının İlçelere Dağılımı
Özel Laburatuar Listesi
Özel sağlık Kuruluşları Listesi
Aile Sağlık Merkezleri Listesi
Hastane Bilgileri
Sıtma Enradikasyonu Çalışmaları
En Sık Görülen Bildirimi Zorunlu Olmayan Hastalıklar (1)
En Sık Görülen Bildirimi Zorunlu Olmayan Hastalıklar (2)
İnfluenza Tablosu
Belediyeler Su Envanteri
İlçelere Göre Su Envanteri
Bakteriyolojik Su Numune Durumu
Kimyasal Su Numune Durumu
Su Sanitasyonu Çalışmalaraı
İlçelerin İçme Kullanma Suyu Depoları Klor Cihazı Sayıları
İçme Kullanma Suyu Yer Altı Ve Yüzeysel Su Kaynakları Sayısı
xvi
233
234
240
241
241
242
242
243
243
244
244
245
245
246
246
247
248
249-251
254
256
257
257-259
264
264
280
280
286
287
290-292
294
295
296
296-297
298
298
299
300
301
302
302
303
303
304
305
305
Tablo 137 Klor Durumu
Tablo 138 Zoonoz Hastalıkları Vaka Dağılı Tablosu
Tablo 139 Zoonitik Hastalıklar Tablosu
Tablo 140 Gıda Denetimi İle İlgili Yapılan Çalışmalar
Tablo 141 İl ve İlçelerdeki Gıda Denetim Formu
Tablo 142 Aşılama Çalışmaları Tablosu
Tablo 143 Bebek Ölüm Nedenleri İstatistiği Tablosu
Tablo 144 Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cinsiyet Gruplarına Göre Dağ.
Tablo 145 Aile Planlaması Çalışmaları
Tablo 144 Gürültü Etkilenme Tablosu
306
307
308
309
311
312
313
313
314
320
ŞEKİLLER
Sayfa No.
65
Şekil 1
Piper Diyagramı
Şekil 2
Suların Schoeller Diyagramında Değerlendirilmesi
66
Şekil 3
İncelem alanı örneklerinin NH4 Derişimi
74
Şekil 4
Örneklerin NO2 Derişimi
75
Şekil 5
Örneklerin NO3 Derişimi
76
Şekil 6
Örneklere ait Fe derişim değerleri
79
Şekil 7
Örneklere ait Pb derişim değerleri
80
Şekil 8
Örneklere ait Ba derişim değerleri
81
xvii
A. COĞRAFİ KAPSAM
A.1. Giriş
14.346 km²’lik yüzölçümü ile ülkemizin 11. büyük vilâyeti olan Kahramanmaraş,
Akdeniz bölgesinde yer almaktadır. Merkez ilçe deniz seviyesinden 568 metre yükseklikte
olup, il genelinin arazi yüksekliği 350 metreden başlayarak 3.000 metreye kadar yükselir.
İlde, merkez dâhil 10 ilçe, 62 belediye, 477 köy, 342 mahalle, 17 birlik mevcuttur. 14
Belediye ve 120 köy Merkez İlçeye aittir. İlçelerimiz, Merkez, Afşin, Andırın, Çağlayancerit,
Ekinözü, Elbistan, Göksun, Nurhak, Pazarcık ve Türkoğlu’dur.
Maraş’ın bilinen tarihi Anadolu'da ilk siyasi birliği kuran Hititlere kadar dayanır.
Hititler devrinde buraya Marxasi dendiği çevrede bulunan bu döneme ait birçok tarihi eser ve
yazılardan anlaşılmaktadır. Daha sonra Romalılar ve Bizanslılar tarafından işgal olunan şehir,
bu dönemde de Germanika ismiyle anılmaya başlanılmış ve Hz. Ömer zamanında da
Müslümanlar tarafından feth olunmuştur. Bölgede uzun yıllar boyunca Emeviler, Abbasiler,
Selçuklular ve Memluklular hüküm sürmüştür. İslam hâkimiyetinin Suriye'den Anadolu'ya
yayıldığı sırada, Maraş'ın Arap-Bizans nüfuz alanları arasında sınır bölgesi olması dolayısıyla
Rumlarca sık sık yakılıp, tahrip edildiği görülmektedir. Yavuz Sultan Selim, Maraş'ı 1514
Çaldıran Savaşından sonra Osmanlı Devleti topraklarına katarak, burada merkezi Maraş olmak
üzere Malatya, Antep, Karsulkadiriye ve Sumaysat Sancaklarının bağlandığı Dulkadiriye
eyaletini kurmuştur. Şehir 1866 yılında da sancak olarak Halep Valiliğine bağlanmıştır.
Ermeni, Yahudi ve Rafizi gibi etnik grupların bir arada yaşaması nedeniyle huzur
bulamayan Maraş halkı, özellikle Zeytun (Süleymanlı) Ermenileri tarafından sık sık taciz
edilmiştir. 1895 yılında çıkan Zeytun İsyanı çok kanlı olmuş ve I. Dünya Savaşına kadar
sürmüştür. Bu dönemde yüzlerce Türk katledilip evleri yakılmıştır.
Mondros Mütarekesinden sonra 22 Şubat 1919 'da İngilizlerin, Suriye İtilafnamesi
gereği 29 Ekim 1919 'da da Fransızların işgaline uğrayan şehir, 12 Şubat 1920 tarihinde
hürriyetine kavuşmuştur.
31 Ekim 1919 günü Uzunoluk Hamamından çıkan kadınların peçesine el uzatan Fransız
üniforması giymiş Ermeni askerine karşı ilk kurşunu sıkan Sütçü İmam, kurtuluş
mücadelesinin önderi olmuştur. 28 Kasım 1919 Cuma günü kalesinde bayrağının
dalgalanmadığını gören halk, Ulucamii İmam Hatibi Rıdvan Hoca'nın "Bayrağın
dalgalanmadığı yer hür değildir, hür olmayana da cuma namazı farz değildir" sözü üzerine
Türk Bayrağını göndere çekerek ilk toplu hareketi başlatmıştır.
Gittikçe artan Ermeni mezalimine dayanamayan Maraş halkı 21 Ocak 1920'de başlayan
ve 11 Şubat 1920'ye kadar 22 gün süren kurtuluş mücadelesi sonunda kendi şehrini kurtarma
şerefine erişmiştir. Türk Kurtuluş Mücadelesinin önderi olan Maraş bu önder hareket nedeniyle
5 Nisan 1925 tarihinde dünyada ilk olarak tek kırmızı şeritli İstiklal Madalyası ile taltif edilmiş
ve yine 7 Şubat 1973 gün ve 1657 Sayılı Kanunla ismi Kahramanmaraş olarak değiştirilmek
suretiyle onurlandırılmıştır.
İl merkezinde ve nispeten gelişmiş olan Afşin ve Elbistan ilçelerinde sanayileşmenin ve
dışa açılmanın getirdiği bir toplumsal değişim süreci yaşanmaktadır. Bu merkezlerde gelir
düzeyindeki yükselmeye paralel olarak yaşam şekli de değişmeye başlamıştır.
Sanayileşmeye paralel olarak çevre il ve ilçelerden İl merkezine doğru yoğun bir göç
yaşanmış olup, göçle beraber İl Merkezinde muazzam bir konut yapımı gözlenmiştir. Bu iç göç
aynı zamanda bir altyapı sorununu da beraberinde getirmiştir.
İl merkezinde 117 000, il genelinde 200 000 dolayında konut bulunmaktadır. Haneye
düşen ortalama nüfus miktarı 6’dır. Şehir ile kasabalarda betonarme ve kargir yapılar
çoğunluktadır. Özellikle dağ köylerimizde taş ve topraktan yapılma basit evler yaygın konut
türüdür.
Sanayileşmede yaşanan hızlı gelişme sevindirici boyuttadır. Sanayileşme, kırsal
alandan kopup gelecek nüfusu, istihdam edecek sektör olması bakımından önemini bir kat daha
artırmaktadır.
Kahramanmaraş ilinin ekonomik yapısı genel haliyle 1950'li yıllarda tarıma dayalı
bulunmaktaydı. Coğrafi durumu, arazi yapısı ve tarihi seyri içerisinde değerlendirildiğinde
halkın gelir kaynağını tarım ve el sanatları oluşturmaktaydı. Bu el sanatlarından oymacılık,
bakırcılık ve kuyumculuk halen devam etmektedir.
Özellikle 1968 yılında İl’in Kalkınmada Öncelikli İller kapsamına alınması ile
sanayileşmenin yapısında bir değişim görülmüş, mevcut küçük çaplı sanayi kuruluşlarından
farklı olarak büyük çaplı pamuklu dokuma sanayi, iplik fabrikaları, süt ürünleri, dondurma,
zeytin ve ayçiçeği yağı fabrikaları kurulmuştur.
Türkiye’de piyasa ekonomisinin yeni yeni benimsenmeye başlanmasıyla 1980’li
yılların başından itibaren Kahramanmaraş, büyük bir iktisadi adım atarak sanayileşme ve
çağdaş ticaret sürecine girmiştir. Böylece yıllarca gerçekleştirilemeyen büyüme ve değişme
için alt yapı oluşturulmuş, bundan sonrası için geriye sadece sanayi tesislerini kurup işletmek
kalmıştır. Devlet teşviklerini doğru kullanarak bu fırsatı iyi değerlendiren Kahramanmaraşlı
girişimciler şehrin bugün sahip olduğu sağlam ekonomik yapının kurulmasında büyük rol
oynamışlardır.
İlimizin iç ve dış ticaretinin başlıca konusunu tarım ürünleri ile tarıma dayalı sanayi
ürünleri oluşturmaktadır. İlimizde toptan üretimi ve ticareti yapılan tarım ürünlerinden başta
buğday, arpa, mısır ve çavdar, sanayi bitkilerinden; pamuk, şekerpancarı, ayçiçeği,
kırmızıbiber, baklagillerden ise; nohut, fasulye ve mercimektir.
Sanayi ürünlerinden ilde üretimi yapılan başta dokuma ve giyim sektörü mamulleri olan
iplik, örgü, kumaş ve hazır giyim üretimi ve ticareti yapılmaktadır. Metal sanayinde özellikle İl
Merkezinde çelik mutfak eşyası imali ve ticareti göz doldurmaktadır.
Kahramanmaraş’ta el sanatları geniş ve zengin bir muhteviyata sahiptir. Başta ağaç
oyma sanatı, bakırcılık, sim-sırma işlemeciliği, kuyumculuk ve dericilik (köşkerlik) eskiden
günümüze yaşaya gelen belli başlı el sanatlarıdır. Özellikle ağaç oymacılığı, bakırcılık ve altın
işlemeciliği (kuyumculuk) çok ünlüdür. İlin yoğun imalat ve ticaret potansiyeli içerisinde el
sanatları önemli bir yer işgal eder.
Kahramanmaraş ilinin önemli yerleri: Kahramanmaraş Kalesi, Ulu Camii, Taş Medrese,
Ceyhan Köprüsü, Afşin Ashab-ül kehf, Güvercinlik Su Mağarası, Savruk Mağarası, Döngel
Mağraları, Ali Kayası, Süleymanlı / Kanlı Köprü, Çukurhisar Kaya Mezarları, Zeytin Ilıcası,
Ekinözü (Cela) İçmeleri, Yavşan Yaylası, Başkonuş Yaylası, Meryemçil Yaylası, Yeşilgöz’
dür.
2
A.2. İl ve İlçe Sınırları
Harita 1: Kahramanmaraş İl Haritası.
3
A.3. İlin Coğrafi Durumu
Kahramanmaraş ili 14.346 km²’lik yüzölçümü ile Türkiye'nin 11. büyük vilâyeti
durumundadır. 37-38 kuzey paralelleri ile 36-37 doğu meridyenleri arasında yer alır. Merkez
ilçe deniz seviyesinden 568 m. Yükseklikte olup, ilin kuzey kesimleri oldukça dağlıktır.
Yeryüzü şekilleri genellikle Güneydoğu Torosların uzantıları olan dağlarla bunlar arasında
kalan çöküntü alanlarından oluşmaktadır. Arazi yüksekliği 350 metreden 3000 metreye kadar
çıkan ilimizde geniş ovalar vardır. Bunlar; Gâvur, Maraş, Göksun, Aşağı Göksun, Afşin,
Elbistan, Andırın, Mizmilli, Narlı ve İnekli Ovalarıdır.İlimizin belli başlı dağları ise; Nurhak,
Binboğa, Engizek, Uludaz ve Ahırdağıdır. Ceyhan Nehri ve Aksu Erkenez, Göksu, Göksun,
Hurman, Söğütlü Çayları, Fırnıs, Körsulu, Tekir Dereleri ile Andırın ve Keşiş Suyu ilimizin
başlıca akarsularıdır. Toprakların %59,7’sini dağlar, %24'ünü platolar ve %16,3’ünü de ovalar
teşkil eder.
A.4. İlin Topoğrafyası ve Jeomorfolojik Durumu
A.4.1.Dağlar
İl kapsamı içinde belli başlı dağlık alanlar genellikle Güneydoğu Torosların
uzantılarıdır. Bunlar Engizek Dağı, Ahırdağı, Amonos (Nur) Dağları, Nurhak Dağları, Kandil
Dağları, Sarımsak Dağı, Düldül Dağı ve Binboğa Dağlarıdır. İl kapsamındaki dağlar üçüncü
zamanın Alp Sistemi kıvrım dağlarındandır. Bunlar çeşitli aşınmalarla düzleşmiş ve Neojen
sonunda yükselmiş kırıklı ve kıvrımlı dağ sıralarıdır.
A.4.2.Hidrografya
Hidrografik açıdan en önemli akarsu Ceyhan Nehridir. Ceyhan Nehri Kahramanmaraş’
ın en önemli akarsuyudur. Toplam uzunluğu 425 km olan Ceyhan Nehrinin 190 km lik
bölümü, Kahramanmaraş il sınırları içinden geçer. Nehrin ortalama debisi 82.9 m3/s dir.
Ceyhan Nehrinin dar ve derin vadilerden akması, yüksek debiye sahip olması nedeniyle
üzerine Menzelet, Sır ve Kılavuzlu Barajları inşa edilmiştir. En önemli kolları Aksu Nehri,
Orçan, Söğütlü, Nergile, Hurman, Göksun ve Körsulu Çayları ile Keşiş, Fırnız, Tekir,
Törbüzek Dereleridir.
Ceyhan Nehri:
Elbistan ilçesinin Pınarbaşı mevkisinde bulunan Mesozoyik yaşlı kireçtaşları ile PliyoKuvaterner yaşlı karasal kırıntılıların dokanağından doğar. Güneye doğru akan Ceyhan
Nehrine Elbistan’ın KD’sundan Söğütlü Çayı, kuzeyinden Sarsap Deresi, Hurman Çayı,
GB’dan Göksun Çayı katılır. Bu noktadan sonra doğuya yönelen nehir bünyesine Nergile
Deresini katarak güneye döner ve Menzelet Baraj gölüne dökülür. Menzelet Barajına
kuzeyden Çemrengeç ve Okkayası, batıdan Fırnız ve Tekir Dereleri dökülürken, doğudan
Bertiz Çayı katılır. Güneye doğru akan Ceyhan Nehri, Sır Barajı Gölüne dökülür. Sır Barajına
batıdan Körsulu, doğudan Aksu Çayları katılır. Yenicekale’nin GD’ sunda güneye dönen nehir,
6 km kadar bu yönde aktıktan sonra Karadere Köyünün KB’ sında GB’ ya yönelir. Andırın
Suyu ve Keşiş Deresini de bünyesine katan Ceyhan Nehri, Karanlık Dağının batısından
Kahramanmaraş İl sınırlarını terk eder. GB yönünde akmaya devam eden Ceyhan Nehri önce
Aslantaş Baraj Gölüne, buradan da güneye doğru akarak Akdenize dökülür.
Elektrik İşleri Etüt İdaresi’nin (EİEİ) Ceyhan Nehrinin il sınırları içinden geçen bölümü
üzerinde iki akım gözlem istasyonu (AGİ) bulunmaktadır. Bu istasyonlar, Sır Baraj Gölü
4
girişinde bulunan Kılavuzlu ve kuzeyde Elbistan ilçesinin batısında bulunan Kabaağaç
istasyonlarıdır.
Ceyhan Nehri üzerinde bulunan EİEİ akım gözlem istasyonlarının özellikleri:
İstasyon Adı
İstasyonun Yeri
Kılavuzlu
Sır Baraj Gölü
girişi
Kabaağaç Mah.
(Elbistan)
Kabaağaç
Rasat Süresi
(yıl)
50 (1941-1990)
Drenaj Alanı
(km2)
8484
Yükseklik
(m)
450
34 (1954-1990)
4219.2
1115
Kaynak :D.S.İ. 20. Bölge Müdürlüğü-2007
Kılavuzlu AGİ’ da 50 yıllık akım değerleri ortalaması 83 m3/s, en yüksek ortalama
akım değeri 172.59 m3/s (1969), en düşük ortalama akım değeri 35.79 m3/s (1990) dir. Aynı
istasyona ait maksimum akım değerleri ortalaması 559.3 m3/s, en yüksek maksimum akım
değeri 1629 m3/s (1980), en düşük maksimum akım değeri 183 m3/s (1959) dir.
Kabaağaç AGİ’ da 34 yıllık akım değerleri ortalaması 26.4 m3/s, en yüksek ortalama
akım değeri 42.22 m3/s (1980), en düşük ortalama akım değeri 13.5 m3/s (1985) dir. Aynı
istasyona ait maksimum akım değerleri ortalaması 108.41 m3/s, en yüksek maksimum akım
değeri 234 m3/s (1969), en düşük maksimum akım değeri 37.7 m3/s (1985) dir.
Aksu Çayı:
Toplam 110 km akarsu uzunluğu ile Ceyhan Nehrine dökülen en büyük akarsudur.
Aksu Nehri, Kahramanmaraş kent merkezinin KD’sunda, Engizek Dağlarının eteğinde bulunan
Çağlayancerit ilçesi Küçükcerit mevkisinin 1.5 km KD’sundan doğar. Aksu, Engizek, Öksüz,
Erince, Sakarkaya, Kandil ve Çatal Dağlarından çıkan çok sayıda kaynak ve dereden beslenir.
Küçükcerit’ten Çürüksu mevkiine kadar GD yönünde akan çay, buradan Haydarlı Tepe eteğine
kadar 11 km güney yönünde akar. Haydarlı Tepe eteğinde GB yönüne dönen nehir Kartalkaya
Baraj Gölüne dökülür. Baraj Gölünden çıkan Çay aynı yönde akarak Narlı Ovasına girer.
Ovada, Emiroğlu Köyünün hemen kuzeyinde, KB yönüne dönen Aksu Çayı, Türkoğlu ilçesi
yakınlarında Kılılı Tepenin hemen doğusunda, kuzeye yönelerek Maraş Ovasına doğru akar.
Maraş Ovasına girerken KB’ya yönelen çay, bu yönde ovayı geçip Sır Baraj Gölüne dökülerek
Ceyhan Nehrine katılır.
Aksu Çayı üzerinde DSİ Genel Müdürlüğüne ait iki akım gözlem istasyonu bulunur. Bu
istasyonlardan biri, Narlı Ovası çıkışında Köprüağzı Köyünde, diğeri Maraş Ovası girişinde
Hacı Mustafa Çiftliğindedir.
Aksu Nehri üzerinde bulunan DSİ akım gözlem istasyonlarının özellikleri.
İstasyon Adı
Köprüağzı
Hacı Mustafa Çiftliği
Drenaj Alanı (km2)
Rasat Süresi (yıl)
20
10
1740
2787.3
.
5
Yükseklik (m)
560
455
Köprüağzı Akım Gözlem İstasyonunun 1967-1991 dönemini kapsayan uzun yıllar
ortalamasına göre, en yüksek akım 26.55 m3/s debi ile Mart ayı, en düşük akım 3.85 m3/s ile
Ağustos ayıdır.
Hacı Mustafa Çiftliği Akım Gözlem İstasyonunun 1981-1999 dönemini kapsayan uzun
yıllar ortalamasına göre, en yüksek akım 48.12 m3/s debi ile mart ayı, en düşük akım 3.15 m3/s
ile temmuz ayıdır. Aksu Nehrinin ortalama debisi 31.4 m3/s dir.
Körsulu Deresi :
Göksun Ovasından doğan Köprüağzı Deresinin, Mazgaçdağı ve Kayranliziyareti
Tepeleri arasından doğan Karapınar Deresi ile Geben Ovasında birleşmesinden oluşur. Toplam
uzunluğu 40 km olan dere, Karbasan Mahallesi civarında Ceyhan Nehrine katılır. Körsulu
Dere, büyük ölçüde Andırın ve Göksun ilçeleri arasında geniş bir alanda yüzeylenen TriyasJura yaşlı kireçtaşlarından boşalan karstik kaynaklardan beslenir. Bu duruma en güzel örnek,
daha önce Körsulu Deresine boşalan, günümüzde Kahramanmaraş’ın içmesuyu ihtiyacını
karşılayan Değirmengözü ve Obaönü karst kaynaklarıdır. Derenin beslenme havzası, Akdeniz
ikliminin karasal iklime geçiş yaptığı topoğrafik olarak yüksek ve dağlık bir bölgedir. Bu
nedenle kışın oldukça fazla yağan kar, mart ayında başlayan erime süreci ile karstik kaynakları
ve dolayısıyla Körsulu Deresini besler. Derenin debisi, mart-temmuz döneminde oldukça
yüksekken, ağustos ayından itibaren düşerek şubat ayında minimum seviyeye iner.
DSİ Sisne AGİ’ nun (1972-1996) dönemini kapsayan uzun yıllar ortalamasına göre en
fazla akım 17.69 m3/s ile nisan ayında, en az ise 0.79 m3/s ile eylül ayında görülmüştür.
Derenin ortalama akımı 4.65 m3/s dir.
Göksun Çayı:
Binboğa Dağlarından gelen Kömürsuyu Deresi ile Göksun ilçesinin kuzeyinden çıkan
Mehmetbey karst kaynağı ve bu kaynağın karıştığı Törbüzek Deresi birleşerek Göksun Çayını
oluştururlar. Göksun Çayının toplam uzunluğu 60 km olup, Yazıdere Köyünün hemen
yanından Ceyhan Nehrine katılır.
Göksun Çayı üzerinde bulunan EİEİ Karaahmet AGİ’nun 1955-2000 dönemini
kapsayan verilerine göre, en yüksek akım 23.69 m3/s ile nisan ayında, en düşük akım 3.34 m3/s
ile eylül ayında görülür. Ortalama en fazla akım 47.69 m3/s ile 1969 yılı mayıs ayında, en az
akım 0.07 m3/s ile 1989 yılı temmuz ayında görülmüştür.
Erkenez Çayı :
Çakalcık Sırtlarından gelen Çakalcık Deresi, Bulanık Köyü çevresinden gelen Tekneli,
Karapınar, Çüroğlu ve Alaağaç Dereleri ile Mumdağ Tepesinin güneyinde birleşerek Erkenez
Çayını oluşturur. GB doğrultusunda akan çay Baloğluntaş Tepesinin kuzeyinden geçerek
Maraş Ovasına girer. Erkenez Çayı, Kocaoğlu Mevkisini geçerek batıya döner ve aynı yönde
ovayı geçerek Güllühöyük Tepesinin 1 km batısında Aksu Çayına karışır. Erkenez Çayının
toplam uzunluğu 31 km, ortalama debisi 1.71 m3/s dir.
Hurman Çayı:
Hurman Çayı, Afşin ilçesi’nin KB’sında uzanan Binboğa Dağlarından doğan Ördekli
Deresinin, Dağlıca Beldesinin güneyindeki tepelerden doğan Kesirlik Deresinin, tarihi Hurman
6
Kalesi harabelerinin kıyısında birleşmesiyle oluşur. Çayın toplam uzunluğu 50 km dir. Hurman
Kalesi harabelerinden itibaren G-GD yönünde akan çay, Elbistan ilçesinin batısında bulunan
Asar Tepenin (1367 m) doğusundan geçerek Ceyhan Nehrine dökülür. Hurman Çayının
ortalama debisi 10.3 m3/s dir. Kuşkayası (DSİ) AGİ’ nun 34 yıllık (1962-1996) akım verilerine
göre, en yüksek akım 24.64 m3/s ile nisan, en düşük akım 4.66 m3/s ile ağustos ayında görülür.
Söğütlü Çayı:
Söğütlü Çayı, Nurhak Dağlarından gelen Söğütlü, Sığırcı, Çöplü Derelerinin, Tapkıran
Mevkisinden gelen Yörme Deresi ile Karahasan Uşağı beldesinin güneyinde bulunan Tosun
Mahallesi kıyısında birleşmesi ile oluşur. Tosun Mahallesinden itibaren KB yönünde akan çay,
Elbistan İlçesi Şerefli Mahallesinde batıya döner. Silonunkayası Tepesinin güney eteğinde GB
yönüne dönerek Elbistan İlçe merkezinde Ceyhan Nehrine dökülür. Toplam uzunluğu 60 km
olan çayın ortalama debisi 3.9 m3/s dir. Han (EİEİ) AGİ’ nun 28 yıllık (1973-2000) akım
verilerine göre, en yüksek akım 14.73 m3/s ile nisan ayında, en düşük akım 0.52 m3/s ile eylül
ayında görülmüştür.
Göksu Çayı:
Toplam uzunluğu 145 km olan çayın sadece 35 km’lik bölümü Kahramanmaraş il
sınırlarına girer. Çayın yıllık ortalama debisi 10.9 m3/s dir. Göksu Çayı Engizek Dağlarından
doğar Erkenek, Tut ve Akdere civarından geçer. Sofraz Suyunu da aldıktan sonra Gümüşkaya’
nın batısında Fırat Nehrine dökülür.
Fırnız Deresi:
Fırnız Deresi, Binsığır ve Kozdağ Dağları arasında Söğütovası Mahallesi civarından
doğar. Başta Çukurhisar ve Fırnız kaynakları olmak üzere, akış yolu boyunca çok sayıda
kaynak ve dereden katkı alır. Özellikle Fırnız Köyü yakınlarında üç grup halinde çıkan
kaynaklar (870-1548 l/s) dereye önemli katkı sağlar. Söğütovası Mahallesi ile Kartal Kayası
Mevkisi arasında GD yönünde akan dere, bu mevkide doğuya döner ve Menzelet Baraj Gölüne
dökülür.
Fırnız Deresinin toplam uzunluğu 11 km, ortalama debisi 4.5 m3/s dir. Kabaktepe (DSİ)
AGİ’ nun 12 yıllık akım gözlem verilerine göre, en yüksek akım 16.24 m3/s ile nisan, en düşük
akım 1.79 m3/s ile ekim ayında gözlenmiştir.
Tekir Deresi:
Merkeze bağlı Tekir beldesinin Hacıveliler Mahallesi, Yeşilgöz Karst Kaynağından
doğar. Kahramanmaraş-Kayseri yoluna parelel (GD yönünde) akarak Menzelet Baraj Gölüne
dökülür. Derenin toplam uzunluğu 19 km, ortalama debisi 4.58 m3/s dir. Dere üzerinde bulunan
Kesen (DSİ) AGİ’ nun 14 yıllık (1984-1999) akım verilerine göre, en yüksek akım 18.46 m3/s
ile nisan, en düşük akım 1.26 m3/s ile ekim ayında görülmüştür.
Andırın Suyu:
Andırın ilçesi’nin güneyinde, Işık Dağından gelen Çamçatağı Derenin, Efrazıldeli
Dağından gelen Akpınar Deresi ile Teccağız Mahallesinin 1 km kuzeyinde birleşmesi ile
oluşur. Andırın Suyunun toplam uzunluğu 14 km, ortalama debisi 3.26 m3/s dir.
7
Keşiş Suyu:
Andırın ilçesinin kuzeyinde kalan Çokak beldesinin doğusunda bulunan tepelerden
doğar. Devamlı güney yönünde akan Keşiş Suyunun toplam uzunluğu 28 km, ortalama debisi
3.27 m3/s dir. Güneyde Hacı Aptiler Mahallesinin1 km GD’sunda Ceyhan Nehrine katılır.
Keşiş Suyu üzerinde bulunan Keleşli (DSİ) AGİ’nun 15 yıllık (1985-1999) akım
verilerine göre en fazla akım 10.46 m3/s ile nisan, en az akım 0.18 m3/s ile ağustos ayında
görülmüştür.
A.4.3.Göller
Kahramanmaraş ilinde doğal göl olarak Gavur Gölü (85 ha) ve Kumaşır Gölü (9 ha )
bulunmaktadır. Havzanın bataklık durumunda olan Gavur Gölü ise D.S.İ. tarafından
kurutulmuştur. İl merkezinin kuzeyinde Ahır Dağlarında ise mevsimlik olarak tektono-karstik
özellikte Karagöl ve Küçük Göl bulunur. Ayrıca Kahramanmaraş Ovasında Kumaşır
Kaynağında küçük bir göl ve etrafında sazlık–kamışlık yer alır.
Baraj Gölleri
İl alanında Kartalkaya Barajı (Aksu çayı üzerinde, sulama ve taşkın korunması amaçlı
inşaa edilmiş olup, Gaziantep İlinin içme ve kullanma suyu da temin edilmektedir. Faal
durumda), Sır Barajı (Ceyhan nehri üzerinde, enerji üretim amaçlı,bitmiş durumda), Ayvalı
Barajı (Erkenez çayı üzerinde, içme ve sulama amaçlı, bitmiş durumda), Kılavuzlu Barajı
(Ceyhan nehri üzerinde,enerji üretimi amaçlı, yapımı devam etmekte), Menzelet Barajı
(Ceyhan Nehri üzerinde, enerji üretim amaçlı), Suçatı Bendi (enerji amaçlı) ve Berke Barajı
(Ceyhan Nehri üzerinde, enerji üretim amaçlı), yer alır.
Göletler
Tablo 1. Göletlerin adları ve teknik özellikleri.
Gölet Adı
İlçesi
Maksimum Göl
Hacmi (hm3)
Sulama Alanı (ha)
Talvegden
Yüksekliği (m)
Düzbağ
Çağlayancerit
3.7
502
24.7
Kamışcık
Göksun
1.4
290
23.2
Kemal
Göksun
1.2
254
22.7
Esence
Afşin
3
25
27.8
Büyükyapalak
Elbistan
3
20
26.2
Çardak
Göksun
4.1
136
28
Kızıliniş
Türkoğlu
3.3
323
24.9
İncecik
Elbistan
0.4
52
17.5
Zorkun
Çağlayancerit
1.55
193
31
Merk*
Çağlayancerit
1.76
280
29.5
Meydan*
Merkez
0.55
41
16.5
Sarsap*
Elbistan
5.5
557
20
*
Not: *İnşa halindeki göletler
8
A.4.4. Ovalar
Ovalar il alanının % 16.3’lük bir bölümünü kaplamaktadır. Ceyhan Vadisi boyunca
sıralanan bu ovaların başlıcaları Elbistan Ovası ,Göksun Ovası ve Kahramanmaraş Ovalarıdır.
a) Elbistan Ovası
Elbistan Ovası Kahramanmaraş ilinin kuzeyinde Binboğa,Nurhak ,Engizek ve Berit
Dağları arasında yer alan bir çöküntü ovasıdır. Yükseltisi 1100m.-1150m. dir. Uzunluğu 50km.
kuzey-güney doğrultusunda eni ise en çok 20 km. dir.Ova karasal kuaterner tortullar
(alüvyonlar) ile kaplıdır. Çevresi türlü yapıdaki eosen flişleri, kretase tabakaları ve serpantin
kütlelerinden oluşan dağlarla, doğusu ve batısı permo-karbonifer katmanları, kristalin
kalkerleri ve mermerlerden oluşmuş dağlarla, güneyi ise serpantin kütlelerinin geniş yer tutuğu
yükseltiler ile çevrilidir. Ova kuzeyden Hurman Çayı ve Söğütlü Çayları ile beslenmektedir.
Ovaya güneyden ise bir çok gür kaynaklar iner.
b) Göksun Ovası
İlin kuzeybatısında yer alır. Ceyhan Irmağının kolları ile ova sulanmaktadır.
Kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanım gösterir. Yükseltisi 1000m.-1100m. dir. Ovanın
uzunluğu 30km., kuzey-güney doğrultusundaki genişliği ise 20km. dir.Ova Dibek, Binboğa,
Delihöyük, Berit, ve Armutyücesi Dağları ile çevrilidir.
c) Kahramanmaraş Ovası
Güneyde yer alan Kahramanmaraş Ovası tektonik kökenli alüvyal bir ovadır.
Kahramanmaraş Ovası, Afrika göller bölgesinden başlayarak Kızıl Deniz Lut Gölü ve Amik
Ovası boyunca uzanan Ürdün Graben Sisteminin bir devamıdır. Ova çevresindeki tepeler ve
dağlar 4. zamanda oluşmuştur. Kahramanmaraş Ovasında 4. zaman yaşlı alüvyonlar yanında 3.
zaman yaşlı alüvyonlarda vardır. Kahramanmaraş Ovasının yükseltisi 450m.- 500m. dir.Ahır
Dağı ve Çimen Dağı arasında yer alan Kahramanmaraş ovasının uzunluğu 40km., kuzey-güney
doğrultusundaki genişliği ise yaklaşık 20 km.dir.
A.4.5. Barajlar
Toplam uzunluğu 425 km olan Ceyhan Nehrinin 190 km'lik kısmının il sınırları
içerisinde bulunması ve bu nehrin dar ve derin vadiler içinde akıyor olması hidroelektrik
santrali yapımı için çok elverişli bir durum yaratmıştır. Bu su kaynağımız değerlendirilmiş ve il
sınırları içerisinde bu nehir üzerinde 3 adet hidroelektrik santrali kurulmuştur. Bu santrallerin
en büyüğü olan Menzelet, 1992 yılında tamamlanarak enerji üretimine başlamıştır. Sır Barajı
1991 yılında üretime başlamıştır. 1958 yılında elektrik üretimine başlayan Ceyhan
Hidroelektrik Santrali, İlimizin en eski hidroelektrik santralidir.
Sır ve Menzelet Barajları arasında, il merkezinin 18 km kuzeybatısında Kılavuzlu
Barajı ve HES inşa edilmektedir. Tamamlandığında Hatay il merkezine kadar uzanan 107.650
hektar tarım arazisinin sulanması ve yıllık 144 milyon kwh enerji üretimi amaçlanmaktadır.
1994 yılında yer teslimi yapılarak inşaatına başlanmıştır.
Ayrıca, Ceyhan Nehri üzerinde Enerjisa Enerji Üretim A. Ş. tarafından 2 adet baraj
(Kandil ve Sarıgüzel), 2 adet HES (Hacınınoğlu faaliyette, Dağdelen inşaat) projesi çalışmaları
sürdürülmektedir.
9
Sır Barajı:
Kahramanmaraş ilinin 33 km batısında Ceyhan Nehri üzerinde inşa edilen Sır Barajı,
yılda 725 GWh (Giciwatt) enerji üretmektedir. Yıllık ortalama enerji üretimi 725 milyon
Kilowattsaattır. Sır Barajı ve HES tesisleri Çukurova Elektrik A.Ş. tarafından 1991 yılında
kurularak işletmeye alınmış olup devlet tarafından işletilmektedir.
Kartalkaya Barajı:
Kahramanmaraş ili Pazarcık ilçesinin 5 km kuzeybatısında Aksu Çayı üzerinde inşa
edilen ve 1971 yılında işletmeye açılan Kartalkaya Barajı ile Narlı ve Kahramanmaraş
Ovalarında toplam 22.810 hektar alan sulanmaktadır. Ayrıca Gaziantep ilinin içme, kullanma
ve endüstri suyu için yılda 47 hm³ su verilmektedir.
Tablo 2. Kartalkaya Barajı teknik özellikleri
Kartalkaya Barajı
Barajın Yeri
Akarsuyu
Amacı
İnşaatın (başlama-bitiş) yılı
Gövde dolgu tipi
Gövde hacmi
Yükseklik (talvegden)
Normal su kotunda göl hacmi
Normal su kotunda göl alanı
Sulama alanı
Güç
Yıllık Üretim
Yıllık İçmesuyu
Kahramanmaraş-Pazarcık
Aksu Çayı
Sulama+İçme+Kullanma
1965 – 1972
Toprak Dolgu
3
2.0 hm
57.00 m
3
148.38 hm
2
10.20 km
22 810 ha
47.3 hm
3
Menzelet Barajı:
Kahramanmaraş ilinin 26 km kuzey batısında Ceyhan Nehri ile Güredi Çayının
birleştiği yerin 2,5 km mansabında inşa edilen Menzelet Barajı yılda 515 GWh (Giciwatt)
enerji üretim kapasitesine sahiptir. Toplam göl hacmi 2.088 hm3, kurulu güç 124 MW. olan
baraj faaliyettedir. Yıllık ortalama enerji üretimi 575 milyon kilowattsaat.
Tablo 3. Menzelet Barajı teknik özellikleri
Menzelet Barajı ve HES
Barajın Yeri
Akarsuyu
Amacı
Gövde dolgu tipi
Gövde hacmi
Sulama alanı
Güç
Yıllık Üretim
10
Kahramanmaraş
Ceyhan
Enerji
1980 – 1989
Kaya
3
8.70 hm
136.50 m
3
1 950.00 hm
2
42.00 km
124 MW
466 GWh
Ayvalı Barajı :
İl merkezinin 23 km kuzeydoğusunda, Erkenez Çayı üzerinde inşa edilmekte olan
Ayvalı Barajı ile, Kahramanmaraş’a içme, kullanma ve endüstri suyu olarak yılda 52 hm³ su
verilecek, brüt 1.680 ha. arazinin sulanması sağlanacak ve taşkın zararları önlenecektir.
Toplam göl hacmi 80 hm3 olan baraj tamamlandığında İl merkezinin 2025 yılına kadar içme
suyu karşılanacaktır. Ayvalı Barajı 02 Aralık 1992 tarihinde ihale edilmiş ve 14.01.1993
tarihinde işe başlanmıştır.
Ayvalı Projesi ile Kahramanmaraş ilinin 2040 yılına kadar olan olan içme kullanma ve
endüstri ihtiyacını karşılamak için 52 hm3/yıl içme suyu verilecektir.Proje kapsamında 1 adet
baraj, 24800 m. uzunluğunda isale hattı ve arıtma tesisi bulunmaktadır. Söz konusu ünitelerin
inşaatı tamamlanmış olup 17/05/2010
tarihinde Kahramanmaraş Belediyesi'ne devri
gerçekleştirilmiştir.
Tablo 4. Ayvalı Barajı teknik özellikleri
Ayvalı Barajı
Barajın Yeri
Akarsuyu
Kahramanmaraş – Merkez
Erkenez Çayı
Sulama - İçmesuyu Amacı
Taşkın Koruma
İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1993 - ......
Kil çekirdekli alüvyon
Gövde dolgu tipi
dolgu
Gövde hacmi
6.60 hm3
75.50 m
80 hm3
2.73 km2
Sulama alanı
1 680 ha
Güç
- MW
Yıllık Üretim
- GWh
Kılavuzlu Barajı ve HES :
Kahramanmaraş ilinin 18 km kuzeybatısında Ceyhan Nehri üzerinde inşa edilmektedir.
Tamamlandığında Hatay il merkezine kadar uzanan 96.963 ha. tarım arazisinin sulanması ve
54 MW kurulu gücü ile yıllık 100 Milyon kwh enerji üretimi amaçlanmaktadır. Sulamanın
27.818 hektarı İlimiz sınırları içerisindedir.
Kılavuzlu Barajı, Kahramanmaraş'ta, Ceyhan Nehri üzerinde, sulama ve enerji üretmek
amacıyla 1996-2001 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır.
Toprak gövde dolgu tipi olan barajın gövde hacmi 3.497.000 m³, akarsu yatağından
yüksekliği 59,00 m., normal su kotunda göl hacmi 69,00 hm³, normal su kotunda göl alanı 3,10
km²'dir. Baraj 178.000 hektarlık bir alana sulama hizmeti vermektedir.
11
Tablo 5. Kılavuzlu Barajı teknik özellikleri.
Kılavuzlu Barajı ve HES
Kahramanmaraş –
Merkez
Ceyhan Nehri
Akarsuyu
Sulama + Enerji +
Amacı
İçmesuyu
İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1994 - .......
Gövde dolgu tipi
Zonlu Toprak Dolgu
Gövde hacmi
3.96 hm3
56 m
69 hm3
2.88 km2
Sulama alanı
95 750 ha
Güç
54 MW
Barajın Yeri
Yıllık Üretim
144 GWh
Adatepe Barajı :
Kahramanmaraş ili Göksun ilçesinin 20 km. kuzeydoğusunda Göksun Çayı üzerinde
inşaa edilmektedir. Barajın 04.11.1994 tarihinde ihalesi yapılarak işe başlanmıştır. Baraj ve
sulama tesisleri tamamlandığında Afşin-Elbistan Ovalarında 44.030 ha. arazi sulanacaktır.
Kahramanmaraş'ın Afşin ilçesinde yapımına 16 yıl önce başlanan ve Türkiye'nin 4.
büyük ovası Afşin, Elbistan ve Göksun'da 31 bin 554 hektar araziyi sulayacak olan Adatepe
Barajında 2012'de su tutulmaya başlanacaktır. Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü
tarafından Göksun Çayı üzerinde yapımına 1995'te başlanan ve sulama amaçlı projelendirilen
Adatepe Barajı inşaatının yüzde 79'luk bölümü tamamlandı. Gövde inşaatının 2012 yılında
tamamlanmasıyla birlikte aynı yıl su tutulmaya başlanacak. Başta Afşin, Elbistan ve Göksun
ilçeleri olmak üzere 35 yerleşim biriminde 31 bin 554 hektarlık tarım arazilerini sulayacaktır.
Tablo 6. Adatepe Barajı ve teknik özellikleri.
Kahramanmaraş –
Göksun
Göksun Çayı
Akarsuyu
Amacı
Sulama ve enerji
İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1995 - ..........
Gövde dolgu tipi
Kil Çekirdekli Kaya Dolgu
Gövde hacmi
5.50 hm3
89 m
500 hm3
18.6 km2
Sulama alanı
35 840 ha
Güç
- MW
Barajın Yeri
Yıllık Üretim
12
- GWh
A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi
İl sınırları içerisindeki kayaçlar Stratigrafik sıraya(yaşlıdan gence doğru yaşlılık
sıralaması) göre aşağıda sıralanmıştır:
Kahramanmaraş ili çevresinde yüzeyleyen birimler yaşlıdan gence doğru ; paleozoyik
yaşlı Keban – Malatya metamorfitleri, Triyas – Kretase yaşlı Binboğa metamorfitleri, üst jura
– alt kretase yaşlı Koçali karmaşığı ve Göksun ofiyoliti, senoniyen – senomaniyen yaşlı
Karadut karmaşığı, alt – orta eosen yaşlı Midyat grubu, orta eosen yaşlı Maden Karmaşığı ve
üst miyosen yaşlı Kuzgun formasyonu, Yavuzeli bazaltlar ve Ahmetcik formasyonları
bulunmaktadır.
Malatya Metamorfitleri: İlk kez, Sungurlu (1974) tarafından Malatya çevresinde yüzeyleyen
paleozoyik ve mesozoyik yaşlı, metamorfik kırıntılı ve karbonatlar Malatya metamorfitleri
olarak adlandırılmıştır. Malatya metamorfitleri, allokton konumlu permiyen ve öncesi yaşlı
Nergile formasyonu (Pn), Kengerdere formasyonu (Dk), Yoncayolu formasyonu (Pzy),
Çayderesi formasyonu (Pç), triyas yaşlı Yılanova formasyonu (Trmy), Karabayır formasyonu
(Trmk), Dedeardıçgediği formasyonu (Trd) ve jura yaşlı Engizek formasyonu (Je)’na ait
kayatürlerinden oluşmaktadır. Malatya metamorfitleri, ilin kuzeyinde, Berit metaofiyolitleri
üzerinde naplar halinde, Engizek Dağlarının güneyinde de Güneydoğu Anadolu otoktonu
üzerine bindirmiş (Miyosen) olarak izlenir.
Kahramanmaraş ilinin kuzey kesiminde Engizek Dağı, Elbistan,Göksun ve Afşin içeleri
çevresinde yüzeyleyen birim şist ve mermerlerden oluşmaktadır.
Binboğa Metamorfitleri: Binboğa Dağları’nın kuzeyinde yaygın olarak yüzeylenen, allokton
konumlu kırıntılı kireçtaşı, Perinçek ve Kozlu (1984) tarafından Binboğa formasyonu olarak
adlandırılmıştır.
Formasyon, kırıntılı kireçtaşı, orta-ince tabakalı türbiditik kireçtaşı ile kumtaşı, kiltaşı,
şeyl ve çörtlü kireçtaşı arakatkılarından oluşmaktadır.
Oldukça tektonize ve alloktan konumlu olan formasyon, Andırın kireçtaşı ile yanal ve
dikey geçişlidir. Birim, Dağlıca karışığı ile tektonik ilişkili olmakla beraber, Kemaliye
formasyonu tarafından yerel bir uyumsuzlukla örtülür. Triyas-jura-kretase yaşındadır (Yılmaz
ve diğerleri 1997).
Kahramanmaraş ilinin Afşin ve Göksun ilçeleri çevresinde görülen birim yer yer şist
ara katkılı mermer ve kristalize kireçtaşlarından oluşmaktadır.
Koçali Karmaşığı: İnceleme alanında yaygın olarak yüzeyleyen, ultrabazikler, volkanikler ve
sedimanterlerden oluşan ve düzensiz bir iç yapı sunan kayatürlerine ilk defa Sungurlu (1973)
tarafından, Koçali karmaşığı ismi verilmiştir.
Birim, peridotit, gabro, diyabaz, volkanit, radyolarit, çörtlü kireçtaşı ve farklı yaşlı
kireçtaşı bloklarından oluşmaktadır. Birim, çoğunlukla peridotit ve serpantinitle temsil edilir.
Peridotitler, koyu kahve, koyu yeşil renkli, sık çatlaklı, sık eklemli ve genellikle
serpantinleşmiştir. Peridotitler, iki kaya türü olan harzburgit ve dunit içerirler. Yer yer gabro
daykları ile kesilmişlerdir. Ayrıca tabakalı gabrolar ve diyabaz daykları da izlenmektedir.
Peridotitler çoğu yerde serpantinleşmiş olarak izlenir. Serpantinler koyu yeşil, kahve renkli,
oldukça parçalanmış, kırıklı, ezik, sık çatlaklı, eklemli ve parlak yüzeylidir. Ultrabazik
seviyeleri, alacalı rengi ve yayvan topoğrafyası ile kireçtaşı ve radyolarit gibi sert, dayanımlı
13
seviyeleri de, kornişler ve yarlar oluşturan topoğrafik yapısı ile arazide kolayca ayırt edilirler.
Ayrıca üst seviyelerine yakın koyu kahve, boz renkli aglomera ve lav akıntıları, gri renkli
mikritik kireçtaşları ile kırmızımsı renkli, kıvrımlı, manganlı radyolaritler, silisli, manganlı sert
şeyller de gözlenir. Formasyonu oluşturan kayatürleri, tektonik olarak bir araya gelmiş,
karmaşık bir yapı sunarlar. Karmaşık içinde çeşitli boyutta, bej, gri, yer yer kırmızı renkli,
kireçtaşı, kristalize kireçtaşı blokları yer almaktadır.
Radyolaritli seviyelerle birlikte bulunan kireçtaşlarından, Tuna (1974) üst jura-alt kretase
yaşını elde etmiştir. Yalçın (1980a) ile Terlemez ve diğerleri (1992)’ne göre ise ofiyolitler,
bölgeye üst maastrihtiyen öncesinde yerleşmiştir.
Birim, Pirik formasyonu (Bryant 1960), ofiyolitik seri (Atan 1969), yeşil taşlar
(Janetzko 1972), ofiyolit (Ishmahwi 1972), ofiyolitik kortej (Aslaner 1973) Koçali karmaşığı
(Erdoğan 1975 ve Yalçın 1979a) ile deneştirilebilir.
Kahramanmaraş’ın doğusunda bindirme kuşağının önünde doğu – batı doğrultusunda
uzanır. Ofiyolitik kayaçlar olan dunit, harzburjit, serpantin, gabro, diyabaz, çamurtaşı ve
pelajik kireçtaşlarından oluşur.
Göksun Ofiyoliti: Kahramanmaraşın Göksun ve Elbistan ilçeleri arasında yüzeyleyen birim;
tabakalı ve izotrop gabro, levha dayk karmaşığı ile volkano sedimanterlerden oluşmaktadır.
Karadut Karmaşığı: Birim, ilk olarak Turkish Gulf Oil jeologları (1962) tarafından, Karadut
karmaşığı adı verilerek tanıtılmıştır. Sungurlu (1973) grup aşamasında Karadut Birliği, Yalçın
(1979a) ise Karadut karmaşığı adını kullanmıştır. Bu çalışmada da inceleme alanında gözlenen
benzer litolojiler için, aynı adın kullanılması uygun görülmüştür.
Karadut karmaşığı, genellikle kırmızı, kırmızımsı yeşil veya yeşil renkli silisifiye
kireçtaşı, silisifiye şeyl ve marn ara katkılı kristalize kireçtaşı, kahve renkli radyolarit
içermekte olup, orta derecede metamorfizmaya uğramıştır (Ek 1C, 1D). Genel olarak
olistostramal karakterde olan birim, ilk çökelme yerinde düzenli bir yapıdadır. Daha sonraki
tektonik olaylarla, oldukça kırıklı ve karmaşık bir iç yapı kazanmıştır. Birimi oluşturan
silisifiye kiraçtaşları; ince-orta tabakalı, gri, yeşilimsi renkli, bol çörtlü ve yeşil renkli marn ara
katkılıdır. Silisli şeyller; kırmızı, kiremit renkli, laminalı, silisli olup, sert, ince tabakalı,
silisleşmiş, marn ara düzeyleri içerir. Killi kireçtaşı seviyeleri ise; kırmızımsı kahve, yeşilimsi
renkli, ince-orta tabakalı ve çörtlüdür. Birim içinde ayrıca, yer yer beyaz-açık sarı renkli,
tabakalı kireçtaşları, sarımsı, yeşilimsi kumtaşları, gri-kirli beyaz-yeşil renkli, kalın tabakalı
çört, kahve renkli, manganlı radyolarit ve ultrabazik çakıllı ve makrofosil kavkılı
konglomeratik kireçtaşları, kumlu kireçtaşları ve volkanitler de bulunmaktadır (Terlemez ve
diğerleri, 1992).
İnceleme alanında, alt dokanağı gözlenememiştir. Üzerine Germav ve Gercüş
formasyonları uyumsuzlukla gelir. Üzerine açısal uyumsuzlukla gelen Besni formasyonu’nun
yaşının üst maestrihtiyen, Germav formasyonu’nun yaşının ise orta–üst maestrihtiyen olduğu
göz önüne alındığında, Karadut karmaşığı’nın yaşı alt maestrihtiyen ve öncesi yani üst kretase
olmalıdır.
Koçali karmaşığı ile birlikte tektonik birlikler halinde bindirme kuşağının önünde
Kahramanmaraşın doğusunda yer alırlar. Daha çok sedimanter kaya birimlerinden oluşur.
14
Midyat Grubu: Eosen ve miyosen yaşlı kireçtaşlarını, ilk kez Gossage (1958), “Midyat
Group” adını vererek tanıtmıştır. Midyat grubu Ahırdağı, Kandil Dağı, Öksüz Dağı, Daz Tepe,
Yenicekale civarı ile Kuzey Amanosların kuzey yamaçlarında yüzeylemektedir.
Midyat grubu, genel olarak karasal kaba kırıntılılar, bentik foraminiferli kireçtaşları ve
pelajik fosilli kalsitürbiditlerden oluşur. İnceleme alanında, bu kayatürleri, Ahırdağı, Toklu,
Gercüş, Hoya, Gaziantep ve Fırat formasyonu adı verilerek tanıtılmıştır. Yaşı eosenoligosen’dir.
Kahramanmaraşın doğusunda Pazarcık ilçesi ve Türkoğlu ilçesi çevresinde yüzeyleyen
birim tabandan tavana doğru; Gercüş formasyonu konglomeradan, Hoya – Kavalköy
formasyonu dolomitik ve çörtlü kireçtaşı, Gaziantep formasyonu tebeşirli ve killi
kireçtaşlarından oluşmaktadır.
Maden Karmaşığı: Eosen yaşlı, yer yer bloklu volkanitlerden oluşan bu formasyon, ilk kez
Ketin (1948) tarafından “Maden Serisi” adı verilerek tanıtılmıştır.
Formasyon genel olarak epiklastik-piroklastik kayalar ve yer yer üst kretase-paleosen
yaşlı kireçtaşı blokları kapsayan olistostromal kayatürlerinden oluşmaktadır. Metamorfizmadan
yer yer etkilenmiş olan birim, tabanda kısmen metamorfize kireçtaşı, ofiyolitlerden türemiş
kahvemsi, yeşilimsi boz renkli, kalın tabakalı çakıltaşı-kumtaşı, bunun üzerine siyah renkli,
orta tabakalı, nümmülitli kireçtaşı, mor, yeşilimsi renkli, ince tabakalı, pelajik fosilli killi
kireçtaşı-şeyl ardalanması yer alır. Pelajik kireçtaşları, üste doğru yanal ve düşey yönde,
spilitik volkanitlerle ardalanır (Yılmaz ve diğerleri, 1987). En üstte boz, yeşilimsi boz renkli
şeyl, silttaşı, orta tabakalı kumtaşı, olistostromal çakıltaşı (yoğun kireçtaşı olistolitli), spilitik
lav ara bantlı, morumsu renkli killi kireçtaşı ardalanmasından oluşur. Yersel litolojik farlılıklar
sunan birimin bloklu kesimi; yeşilimsi ve morumsu, yer yer alacalı, tabakasız, ya da çeşitli
kalınlıklarda tabakalı, başlıca epiklastik ve piroklastik kayalar, spilitleşmiş lavlar ve yer yer
bloklu olistostromal düzeyler yer alır. Formasyonun bu bölümünde derecelenme, laminalanma
gibi sedimanter yapıların yanı sıra, sucuksu yapılar, türbiditik özellikler sunan ince kırıntılı
kayalar, kalkarenit, marn gibi kayatürleri de yer alır.
Maden Karmaşığı, Berit Metaofiyoliti’nin altında tektonik dokanakla yer almaktadır
(Yılmaz ve diğerleri, 1997). Orta Eosen yaşındadır (Gül, 2000).
Birim, Maden Birimi (Rigo de Righi ve Cortesini 1964), Baykan Grubu (Özkaya,
1982), Baykan Karmaşığı (Sungurlu 1974; Perinçek 1979b; Yazgan 1983; Hempton 1985) ile
deneştirilebilir.
Kahramanmaraşın dogusunda Elmalı kasabası ile Elbistan ilçesinin güneyinde
yüzeyleyen birim volkano- sedimanter kayaçlardan oluşmaktadır.
Kuzgun Formasyonu: Kahramanmaraşın hemen dogusunda ve batısında Türkoğlu ilçesi
çevresinde yüzeyleyen birim çakıltaşı, kumtaşı ve kiltaşlarından oluşmaktadır.
Yavuzeli Bazaltlar: Üst Miyosen yaşlı bazaltlar, Yoldemir (1987a) tarafından Yavuzeli
Bazaltı adı verilerek tanıtılmıştır.
Yavuzeli Bazaltları Dehlizin kuzeybatısındaki sırtlarda, Pazarcık güneyindeki Kazankıran
Dağı’nda, Narlı Ovası’nın doğu ve batısında, Karacasu köyü kuzey ve kuzeybatısında
yüzlekler vermektedir.
15
Bazaltlar; kırmızımsı, koyu kahve, koyu gri ve siyahımsı renkli, tabakasız, yer yer çok
kalın tabakalı ve gözenekli olup, gözenekleri 15–20 cm’ye varan kalsit bademciki ve kalsit
dolguludur. Lavlar, bazen tüf katkıları içerir ve breşik görünümlüdür. Olivin bazalt ve
amigdaloidal olivin bazalt olarak izlenen birim, faylara bağlı olarak gelişen kırıklardan yüzeye
çıkan lavlardan oluşmuştur.
Kahramanmaraşın Pazarcık ilçesi çevresinde yüzeyleyen
olivinli
bazaltlarıdır.Bazaltlar, kendisinden daha yaşlı tüm birimleri açısal uyumsuzlukla örter.
plato
Yoldemir (1987) tarafından yaptırılan radyometrik yaş tayinlerine göre, 12.1+04 milyon
yıl (Orta Miyosen), Ulu ve diğerleri (1991)’ne göre ise 7-8 milyon yıl (Üst Miyosen)
yaşındadır. Kahramanmaraş Havzasın’da, orta miyosen birimlerinin bazaltlarla örtülmesi, üst
miyosen yaşını destekleyen bir veri olarak yorumlanabilir.
Ahmetcik Formasyonu: Formasyon, ilk kez Baydar (1989) arafından adlandırılmıştır.
Akarsu-gölsel çökellerden oluşan formasyon, Göksun-Afşin-Elbistan havzasında, oldukça
geniş alanlarda yüzeylenmektedir (Ek 1A, 1B, 1C, 1D). Yersel litolojik farklılıklar sunan
formasyonun tipik yüzeylemeleri, Göksun ilçesinin, Ahmetçik ve Kızılöz köyleri arasında
izlenir. Bu kesimde, çoğunlukla akarsu çökellerinden oluşan formasyon, alttan üste doğru açık
gri renkli, tabakasız andezit, gabro, kireçtaşı çakıllı ve bloklu çakıltaşı, gri-kızıl renkli, orta
tabakalı çakıltaşı, kumtaşı ardalanması ile tabakalı kiltaşı ve kumtaşı, çok iri kireçtaşı bloklu,
çakıllı, kaba elemanlı, kötü boylanmalı, kalın-çok kalın tabakalı, bazen yığışımlar şeklinde
çakıltaşı, kırmızı renkli kiltaşı ile killi kumtaşı, çakıltaşı ve kumtaşından oluşan bir istiflenme
sunar.
Formasyonun yaygın olarak izlendiği diğer alanda, Afşin-Elbistan havzasıdır.
Yusufoğlu ve diğerleri (2005)’ne göre bu havza, stratigrafik, sedimantolojik ve yapısal
özelliklerine göre, farklı iki evrede gelişmiştir. Birinci evrede, havzanın kuzey kenarında ve
topoğrafik olarak yüksek kesimlerde izlenen, olası miyosen-erken pliyosen (?) yaşlı, sık
kıvrımlı gölsel çakıltaşı, kumtaşı ile seyrek linyit bantlı, kiltaşı, marn, kireçtaşından oluşan
kayatürleri depolanmıştır. İkinci evre havza gelişiminde ise; düşük topoğrafik alanlarda
izlenen, pliyo-kuvaterner yaşlı, genelde yayvan kıvrımlı, kalın linyit tabakalı, altta göl, üstte ise
akarsu çökelleri depolanmıştır (Şekil 2.1.6). İkinci evre havza çökelleri, erken pliyosen’den
itibaren, birinci evre havza çökelleri üzerinde yapısal uyumsuzlukla gelişmiştir. Erken Pliyosen
ve/veya sonrasında, Afşin-Tanır kesiminde KB-GD yönlü, Elbistan yakın civarında ise KKDGGB yönlü doğrultu atımlı fay sistemleri içinde gelişmiş, yanal atım bileşenli normal fayların
denetimindeki bir açılma zonuyla havza oluşmaya başlamıştır. Bu havzada, Afşin yakın doğusu
ile Elbistan’nın doğu ve kuzeydoğu alanlarında linyit içeren kırıntı ve karbonatlar çökelmiştir .
Bu seviye üzerinde de günümüze kadar, kendi içinde geçici göller oluşturan, bir flüviyal istif
gelmektedir. Afşin-Elbistan havzasında yapılan sondajlarda, Baydar (1989)’a göre kömürün
kalınlığı yer yer 50 m, 55 m, 80 m’ye ulaşmaktadır. MTA Genel Müdürlüğü tarafından, Afşin
Kışlaköy açık kömür işletmesinde, 148.65 m derinliğinde yapılan sondajda, altatan üste doğru
karbonat konkresyonlu, az ince çakıllı, siltli, yüksek, orta plastisiteli kil (11 m), siyah-açık
kahve renkli, ince-ora tabakalı fosilli kil, yer yer yüksek plastisiteli kil,bazen mavimsi yeşil
renkli kil ara seviyeli, az fosilli killi linyit, linyit (48 m), kahvemsi gri-koyu gri renkli, ortakalın tabakalı, bol linyit ara seviyeli, fosilli kil, yer yer siyah, yüksek plastisiteli kil ara sevyeli
kil (66 m), linyit- gri fosilli kil ara seviyeli, bol fosilli siltli kil (3 m), açık gri renkli, orta-kalın
tabakalı, sert-çok sert kireçtaşı (4 m), kum mercekli, az ince çakıllı, orta yüksek plastisiteli kil
(5 m), ince çakıllı, karbonat konkresyonlu, kahvemsi, kırmızı renkli, orta plastisiteli kil (10 m),
16
en üste de, az-orta tutturulmuş, orta-kötü derecelenmeli, orta yuvarlak çakıllı, siltli kumlu
çakıllı seviyeler (3 m) kesilmiştir.
Birim, kendinden yaşlı formasyonları uyumsuzlukla örtmektedir. Fosilli karbonatlı
seviyelerinden, Baydar (1989) Pliyosen yaşı elde etmiştir. Pehlivan ve diğerleri (1991)’ne göre
de Pliyosen yaşındadır. Yusufoğlu ve diğerleri (2005) birimin, Erken Pliyosen’den beri
gelişimini sürdüren bir havzada oluştuğu görüşündedir. Formasyon, Pliyosen-Kuvaterner
yaşında kabul edilmiştir.
Kahramanmaraşın Afşin, Elbistan ve Göksun ilçeleri çevresinde düzlüklerde genişçe bir
alanda bulunan birim çakıltaşı, kumtaşı ve kiltaşlarından oluşmaktadır.
A.5.1. Metamorfizma ve Mağmatizma
İlin metamorfik kayaçları, jeolojik özelliklerinden dolayı iki başlık altında
incelenmektedir.
Malatya Metamorfitleri: Permo-triyas yaşındadırlar.ist ve kristalize kireçtaşlarından
oluşurlar. Cafana Pb-Zn yatağı bu metamorfitler içerisinde yer almaktadır.
Pütürge Metamorfitleri: Prekambriyen-üst triyas yaş aralığında yaş vermektedirler.Bitlis
Metamorfik Masifinin batıya uzantısı olarak kabul edilmektedirler.Gözlü gnays,amfibolit şist,
profillit, muskovit şist, klorit şist, kuvarsit ve kristalize kireçtaşlarından oluşmaktadırlar.
İl sınırları içerisindeki mağmatizma, jura alt kretase, üst kretase ve orta eosen dönemine
ait magmatik topluluklar olarak 3 ana başlık altında değerlendirilebilir.
I- Jura- alt kretase dönemine ait magmatik topluluk ofiyolitik kayaçlarla temsil edilir.
II- Üst kretase döneminde ise granitik kayaçların hakim olduğu görülmektedir.
III- Orta eosen döneminde ise bazik bileşimli volkanik kayaçlar hakimdir.
Bu topluluklar dışında asidik ve bazik bileşimli volkanik kayaçlar bölgede yer almaktadır.
A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya
Kahramanmaraş, jeolojik gelişimi ve yapısal özellikleri bakımından oldukça karmaşık,
farklı tektonik birliklerin bir araya geldiği bölgede bulunmaktadır. Rigo De Righi ve Cortesini
(1964)’ye göre, Güneydoğu Anadolu Bölgesi tektonostratigrafik özellikleri bakımından Toros
orojenik kuşağı, kenar kıvrımları kuşağı, kıvrımlanmış kuşak ve Ön ülke olmak üzere dört
tektonik kuşağa ayrılmaktadır. İnceleme alanı bu tektonik kuşaklardan, Orojenik Kuşak ile
Kenar Kıvrımları Kuşağında yer alır. Orojenik Kuşak; kuzeyde, Toros Levhasına ait kıtasal
kabuk ile okyanusal kabuğun tektonikle karıştığı ve içinde Tersiyer yaşlı birimleri barındıran,
allokton konumlu birliklerden oluşmaktadır. Kenar kıvrımları kuşağı ise, güneyde Arap levhası
üzerinde, Paleozoyik’ten Miyosen sonuna kadar çökelen, otokton kaya toplukları ile temsil
edilir. Otoktona ait kaya birimleri, aynı zamanda Arap platformunun kuzey uzantısıdır.
Bölgenin bindirmeler ve faylardan oluşan oldukça tektonize, karmaşık yapısal özelliklere sahip
olması, Neotetis Okyanusunun güney kolunun kapanması ile ilgilidir (Şengör ve Yılmaz
1981). Alt Maastrihtiyen’de, Toros levhası ile Arap levhası bütünüyle çarpışmışlardır. Toros
Levhası, kıtasal kabuk ile okyanusal kabuğun tektonikle karıştığı allokton konumlu birliklerden
meydana gelmiştir. Bu tektonik birlikler Malatya metamorfitleri, Andırın kireçtaşı, okyanusal
kabuğa ait Berit metaofiyoliti, Koçali karmaşığı ve Karadut karmaşığından oluşmaktadır.
Karadut karmaşığı ve Koçali karmaşığı, üzerindeki çökelleride dilimleyerek, alt kretase’de
17
güneye doğru platform üzerine ilerlemiş ve bu günkü konumlarına gelmişlerdir. Malatya
metamorfitleri, Andırın kireçtaşı ve Berit metaofiyoliti Miyosen’de Güneydoğu Anadolu
Otoktonu üzerine yerleşmişlerdir. Toros levhası ile Arap levhasının birbirlerine yakınlaşmaları,
okyanus tabanının tüketilmesi sırasında oluşan allokton birimlerin, güney yönünde Arap
platformu üzerine itilmeleri, bu iki kıta arasında kenet kuşağı, bindirmeler, faylar ve şaryaj
cephelerinin oluşmasını sağlamıştır (Yılmaz, 1984; Yılmaz, Yiğitbaş, Yıldırım, 1987). Şaryaj
cepheleri, Arap levhasının görülebildiği en kuzey ucunda, allokton birimlerin bir araya geldiği
hat olup, güney yününde itilmiş, doğu-batı doğrultusunda uzanan tektonik dilimlerden
oluşmaktadır (Yıldırım ve Yılmaz, 1991). Şaryaj cephesinin en alt sınırını, Ahırdağı-Engizek
Dağları arasında Engizek bindirmesi, Maraş miyosen havzasının batısında ise Andırın
bindirmesi oluşturmaktadır. Bu tektonik yapılar, Alt Serravaliyen sonunda gelişmişlerdir. Doğu
– batı doğrultusunda uzanan Engizek Bindirmesi, Güneydoğu Anadolunun tektonik
gelişiminde özel öneme sahip, Güneydoğu Anadolu bindirme kuşağı (Bitlis Bindirme
Kuşağı)’nın batıya devamını oluşturur. Bölgede önemli, aktif kıta–kıta çarpışma kuşaklarından
olan bu hat, İran’da Zağros Kuşağı ile birleşmekte ve Basra Körfezine kadar uzanmaktadır
(Şengör, 1979; Şengör ve Yılmaz 1981). Serravaliyen sonunda, bölgede sıkışma sisteminin
şaryajlarla daha fazla telafi edilemeyecek düzeye ulaşması sonucu, yanal atımlı faylar
gelişmiştir (Şengör ve Yılmaz, 1983). Neotektonik evre olarak adlandırılan bu dönemde,
bölgede yer alan Doğu Anadolu fayı ve diğer faylar gelişmiştir. Aşağıda, bölgenin
günümüzdeki topoğrafik yapıyı kazanmasında etkin olan bindirmeler, faylar ve kıvrımlar
kısaca tanıtılmıştır.
Faylar ve Bindirmeler
Bindirmeler, bölgenin jeolojik gelişiminde ve şekillenmesinde etkili olan en önemli
yapısal unsurlardır. İnceleme alanındaki ilk önemli bindirmeler, Malatya metamorfitlerini
oluşturan istiflerden üst permiyen yaşlı karbonatların, üst triyas yaşlı volkanosedimenter
birimleri üzerine Triyas sonunda yerleşmesi ile gerçekleşmiştir. Bölgedeki diğer önemli
bindirmeler ise Neo-Tetis Okyanusu’nun kapanmasına bağlı olarak, alt maastrihtiyen’de Toros
levhasında kıtasal ve okyanusal kabuğun tektonikle karışması ile allokton konumlu birliklerin
meydana gelmesi ve bu birliklerin bölgeye ve Arap platformu üzerine yerleşmesi sırasında
oluşmuştur. Bu tektonik birlikler Malatya metamorfitleri, Andırın kireçtaşı, okyanusal kabuğa
ait Berit metaofiyoliti, Koçali karmaşığı ve Karadut karmaşığından oluşmaktadır. Allokton
konumlu ve birbirleriyle tektonik ilişkili olan bu naplardan, Karadut karmaşığı ve Koçali
karmaşığı, Alt Kretase’de Arap platformu üzerine yerleşmiş, Malatya metamorfitleri, Berit
Metaofiyoliti ve Andırın kireçtaşları, Güneydoğu Anadolu otoktonu üzerine miyosen’de
üzerlemiştir. Bu üzerleme nedeniyle, Toros orojenik kuşağı ile Arap levhasının dokanağı
devamlı bindirmelidir. Bölgede, geçirdiği jeodinamik evrime bağlı olarak oluşmuş, oldukça
fazla faylar ve bindirmeler bulunmaktadır. Bölgenin günümüzdeki morfolojik şekillenmesinde
de etkili olan bu tektonik yapılardan önemli olanları, Doğu Anadolu fayının kuzey kolu ve
güney koluna ait faylar, Ölü Deniz fay zonu, Engizek Fay zonu, Andırın fay zonu ve
Kahramanmaraş fay zonuna ait faylardır. Bu faylar aktif ve olası aktif olduğundan ve deprem
üretme potansiyeli taşıdığından, doğal afet kaynakları bölümünde (Bölüm 2.3.) ayrıntılı olarak
tanıtılmıştır.
Kıvrımlar
İnceleme alanında yüzlek veren birimler, genellikle D-B veya yer yer KD, bazende KB
doğrultulu antiklinal ve senklinal eksenlerine sahip, kıvrımlı bir yapı kazanmıştır. Bölgedeki
formasyonların, dağ sıralarının, tektonik hatların ve kıvrımların eksen uzanımı birbirine uygun,
genellikle aynı doğrultudadır. Kıvrımların uzanımı, çoğu yerde bindirme ve fayların
18
doğrultuları ile de parelellik sunar. Toros orojenik kuşağına ait birimler, allokton konumlu
olduğundan, bu birimlerde oluşan kıvrımlar, tektonik birliklerin yayılımı ile sınırlıdır. Son
derece tektonize olduklarından kıvrımlı yapıları seçilememektedir. Orojenik kuşakta önemli
kıvrımlar, Triyas yaşlı Dedeardıçgediği formasyonunda izlenebilmektedir. Bu formasyonun
yüzeylendiği harita alanının kuzeybatısında, kuzeydoğu eksenel uzanımlı, Engizek Dağlarında
da doğu-batı yönünde uzanan antiklinal ve senklinalden oluşan kıvrımlı yapılar gelişmiştir (Ek
1A, Ek 1C). İnceleme alanında kıvrımlı yapılar en iyi gelişen birimler, Güneydoğu Anadolu
otoktonunun eosen ve miyosen yaşlı örtü kayalarıdır. Bu birimlerde oldukça fazla kıvrımlı
yapılar gelişmesine rağmen, bunlardan önemli olan bazıları tanıtılmıştır.
Daz Tepe antiklinali: Çağlayancerit ilçesi’nin kuzeyinde bulunan, eosen-oligosen yaşlı
karbonatlardan oluşan Daz Tepesi, D-B uzanımlı antiklinal bir yapıya sahiptir. Yaklaşık 10 km
uzunluğunda olan bu antiklinal, doğuya ve batıya dalımlıdır.
Öksüzdağı antiklinali: Çağlayancerit ilçesi’nin güneyinde bulunan Öksüzdağı, D-B
eksen uzanımlı, inceleme alanı dışında da doğuya devam eden yaklaşık 50 km uzunluğunda
antiklinalden oluşmaktadır. Güney ve kuzeyinde alt-orta miyosen yaşlı çökellerle
çevrelenmektedir.
Kandildağı antiklinali: Yaklaşık 20 km uzunluğında olan bu antiklinal, eosen-olgosen
yaşlı karbonatlardan oluşmaktadır. Miyosen yaşlı Döngele formasyonuna ait çökellerle
çevrelenmektedir. Güneye devriktir. Güney yönünde Döngele formasyonu üzerine itilmiş
olarak, bu fomasyon üzerinde tektonik dokanakla izlenir.
Ahırdağı antiklinali: Kahramanmaraş kuzeyinde, yaklaşık 40 km uzunluğunda, 8-10 km
genişliğinde, doğu-batı yönünde uzanan Ahırdağı, batıya dalımlı antiklinal bir yapıya sahiptir.
Dağ, genel yapısı itibariyle antiklinal bir yapıya sahip olmakla beraber, aslında daha küçük
antiklinellar ve senkinallerden oluşmaktadır (Ek 1C). Genellikle orta eosen-üst oligosen yaşlı,
killi kireçtaşı, çörtlü kireçtaşından oluşan antiklinalin güney kanadı, Miyosen yaşlı
kırıntılılardan oluşan Döngele formasyonu ve yer yer de ofiyolitik kayalar (Koçali Karmaşığı)
üzerine güney yönünde bindirmeli ve yüksek açı ile güneye devriktir. Ahırdağının güney
etekleri boyunca, dağın genel uzanımına uygun olarak izlenen bu bindirme, yaklaşık 38 km
uzunluğundadır.
Bu yapıların dışında özellikle Kahramanmaraş miyosen havzasında, havzanın tektonik
gelişimiyle uyumlu antiklinal ve senklinaller izlenmektedir. Bunlardan en önemlilerinden biri,
Ahırdağı ile Engizek Dağları arasında oluşan senklinaldir. Bu seklinal, Öksüz Dağı güneyinden
başlar, batıya Ceyhan Nehrine kadar uzanmaktadır.
Ülkemiz dünyanın en önemli aktif kuşaklarından Alp- Himalaya dağ kuşağı üzerinde
yer almaktadır. Ülkemizde çeşitli zamanlarda deprem üreten iki önemli kırık hattı mevcuttur.
Bunlar Kuzey Anadolu Fayı (KAF) ve Doğu Anadolu Fayı (DAF) dır.
Afrika- Arap kıtası ile kuzeydeki Avrupa- Asya (Avrasya) kıtası arasında K- G sıkışma
gerilimleri altında bulunan Ülkemizde KAF(Kuzey Anadolu Fayı) ve DAF(doğu Anadolu
Fayı) hatları boyunca biriken enerji zaman, zaman boşalarak, deprem olaylarına neden
olmaktadır. Diğer yönden Bölgede etkili olan K- G sıkışma gerilmeleri, bu iki ana fay hattı
arasında bulunan Anadolu kara parçasını da değişik yerlerdeki segmentler boyunca batıya
doğru kaydırmaktadır.
19
Türkiye diri fay haritasına göre ülkeyi boydan boya kat eden Kuzey Anadolu Fayı,
Doğu Anadolu Fayı ile Doğu Anadolu, Marmara ve Ege Bölgeleri ile ülkemizde deprem riski
en yüksek olan alanlardır. Son depremi oluşturan Kuzey Anadolu Fayı (KAF) ülkemizin aktif
tektonik çatısında çok önemli bir yere sahiptir.
Maraş İlinin Depremselliği:
Doğu Anadolu Fayı; Karlıova- Bingöl- - Elazığ- Malatya-Adıyaman-Gölbaşı-PazacıkTürkoğlu - Antakya’dan güneye doğru uzanan doğrultu atımlı sol yönlü bir faydır.
Doğu Anadolu fayı, kuzeydoğuda Karlıova birleşim noktasından başlar ve güneybatıda
Türkoğlu kavşağına kadar devam eder. Türkoğlu kavşağında üç veya dört kola ayrılır.
Kuzeydeki kollar Helenik-Kıbrıs yayı ile birleşirken güneyde kalan kolu ise Ölü Deniz Fayına
doğru uzanır. Doğu Anadolu fayı, sismik olarak suskun olduğu zamanlarda, birleşik fayı olan
Kuzey Anadolu fayı tarafından kuzeydoğu ucunun ötelenmesiyle, Karlıova birleşim noktasının
güneybatısında birkaç küçük kol gelişmiştir. Güneydoğuda yer olan kol, kuzeybatıda olana
göre daha gençtir Diğer taraftan Doğu Anadolu fayı, Karlıova birleşim noktasının
kuzeydoğusundan Ermenistan’a doğru uzanır. Doğu Anadolu fayının Karlıova’dan güneybatı
doğru olan ana kısımın uzunluğu 400 km olup, bu ana kısımdaki kayma hızı yıllık 5 mm
civarındadır.
1900-1995 yılları arasında Doğu Anadolu fayı üzerinde yıkıcı ve yüzey kırığı oluşturmuş
toplam 10 deprem (Ms ³ 5.5) meydana gelmiştir. Bu depremlerin dışmerkez dağılımları,
segmentlerin sınırlarında yoğunlaşma eğilimleri göstermiştir. Bu dağılımlar, fayın KarlıovaTürkoğlu arasında, üç ana segment ile Türkoğlu kavşağından güneybatıya doğru olan kollara
ayrıldığı bölgelerde ise dört segmentin yer aldığını göstermektedir.
Harita 2 Kahramanmaraşın Tektonik Haritası
20
Doğu Anadolu fayında, 1900-Günümüz (1995) arasında oluşmuş 10 depremin (Ms³ 5.5)
yer-zaman diyagramı ayrıntılı olarak incelenmiştir. DAF, sol yönlü doğrultu atımlı fay
olması nedeniyle paleosismolojik olarak Kuzey Anadolu fayına büyük bir benzerlik
göstermektedir. 1900-1993 yılları arasında oluşmuş depremlerin (Ms ³ 4.0) yoğunlaşma
yerleri, bu fayın segmentleri hakkında kabaca bir fikir vermektedir. Doğu Anadolu fayı,
muhtemelen 5 veya 6 segmentden oluşmaktadır. Doğu Anadolu fayı kuzeydoğu ucunda
dönemsel olarak Kuzey Anadolu fayı tarafından kesilmesi sonucu, ana fay doğrultusuna
paralel birkaç küçük faylanmalar gelişmiştir. Bu faylanmalar, Karlıova birleşim noktasının
güneybatısında açık bir şekilde görülmektedir. Fayın güneydoğuda yer alan kolu, kuzey
batısına göre daha genç olanı teşkil etmektedir.
Doğu Anadolu fayında 1900-1995 aralığında yıkıcı ve hasar yapıcı depremlerin dışmerkez
dağılımları, bu fay segmentlerinin sınırlarında yer alma eğilimi göstermiştir. Tarihsel kayıtlar,
Doğu Anadolu fayının 1900-1995 yılları arasındaki dönemde olduğu gibi 1900’den önceki
yüzyıl içerisinde de oldukça sakin bir sismik etkinlik göstermiştir. Dolayısıyla, bu fayda,
önümüzdeki yüzyıl içerisinde Kuzey Anadolu fayına benzer bir deprem serisine yol açması
oldukça muhtemeldir. Bu fayda en azından 200 yıldır bir enerji birikimi olmaktadır. Bu açıdan
sismik olarak oldukça yüksek bir potansiyel tehlike taşımaktadır.
Depremlerin yer-zaman diyagramı, fayın önce orta kısımlarına yakın bir yerden kırıldığını
ve kırılmanın daha sonra doğu ve batı uçlarında yer alan segmentlerine doğru kaydığını
göstermektedir. Faydaki ana sıkışma yönü KD-GB olarak elde edilmiştir.
Doğu Anadolu fayında son dört yüzyılda ve 1900-1995 yılları arasında oluşmuş yıkıcı
deprem dağılımları ve mikrodeprem aktivitesi, Doğu Anadolu Fayının Karlıova-Ceyhan
arasında kalan kısmında toplam 3 tane sismik boşluk bulunduğuna işaret etmektedir. Bunlar;
1- Andırın sismik boşluğu (Ceyhan-Türkoğlu),
2- Türkoğlu sismik boşluğu (Türkoğlu-Çelikhan),
3- Hazar gölü segmenti’dir.
Yukarıda da belirtildiği gibi, Doğu Anadolu fayı, yüzyılımızda ve önceki yüzyıl
içerisinde olduğu gibi sismik olarak oldukça suskun bir dönem geçirmektedir. Bu faydaki
sismik boşlukların dağılımları, muhtemelen Kuzey Anadolu fayındaki 1939-1967 deprem
serisine benzer bir deprem serisinin önümüzdeki yüzyıl içerisinde oluşabileceğini
göstermektedir. Bu fayın kısa bir süre içerisinde tamamen kırılmasına neden olabilecek 1939
Erzincan depremine benzer bir büyük deprem tetikleme rolü üstlenebilir. Bu yüzden Doğu
Anadolu fayının bu işaret edilen sismik boşlukları civarında çalışmaların yoğunlaştırılması,
deprem tehlikesinin belirlenmesi ve zararlarının en aza indirgenmesi açısından oldukça büyük
önem taşımaktadır.
Diğer taraftan, her üç sismik boşlukta özellikle başta Andırın civarında olmak üzere
Ergani ve Hazar Gölü civarında 1989 dan bu yana her yıl Ms ³ 4.0 birkaç deprem oluşmuştur.
Dünyanın değişik bölgelerinde geçmişte oluşmuş depremler üzerindeki haberci olaylara
(precursory) ait çalışmalar, kırılacak segment uzunluğu ile habercilerin süresi arasında
doğrudan bir bağlantı olduğu sonucunu ortaya koymuştur. Buna en iyi örnek olarak
günümüzde meydana gelen 1 Ekim 1995 Dinar depremi verilebilir. Dinar depreminde 10 km
uzunluğunda bir kırık oluşurken, haberci olaylar 30 gün öncesinde ortaya çıkmaya başlamıştır.
21
Buradan hareket ederek Doğu Anadolu fayında sismik boşluklarda oluşması muhtemel haberci
olarak 4.0 depremlerin 5-7 yıl öncesinde gözlenmeyenitelendirilebilecek Ms başlanması,
kırılabilecek uzunlukların oldukça uzun (100 km veya daha uzun) olabileceğine işaret
etmektedir. Bu açıdan fayın bu bölümlerinin yeterli derecede yoğun bir gözlem altında
bulundurulması yerinde olacaktır. Ayrıca bu sismik boşluklar üzerinde geçmiş son yüzyıl
içinde (1900-1995) hasar yapıcı ve yüzey kırığı oluşturan büyük depremlerin meydana
gelmemesi, bu bölgenin önemini daha da artırmaktadır.
Andırın sismik boşluğunu içine alan Adana-Ceyhan-Maraş yöreleri 290, 517, 524, 561,
1114, 1514 ve 1855 yıllarında şiddetleri V ile IX arasında değişen birkaç büyük deprem
meydana gelmiştir . Diğer yandan Türkoğlu sismik boşluğunda oluştuğu tahmin edilen en son
1874 yılında şiddeti VIII olan büyük bir deprem meydana gelmiştir.
Karataş-Osmaniye Fay Zonu: İskenderun Körfezi'ndeki Karataş-Osmaniye fay zonu da
büyük deprem üretmiştir ve üretebilir. Adana-Ceyhan'da 145 kişinin ölümüne yol açan
1998'deki 6.3 büyüklüğündeki depremin sebebi bu faydır. Bölgedeki sulak verimli tarım
arazisinde yerleşildiği için çok büyük bir yapı hasarı meydana gelmişti. 17 Ocak 2001'de de
kırılan bu fay 4.9 büyüklüğündeki Osmaniye depremini üretmiştir. (1114'te Ceyhan, Antakya
ve Maraş'ta hissedilen IX şiddetinde bir deprem olmuş. Kozan, Ceyhan'da 1268'de meydana
gelen IX şiddetindeki depremde ise 60 bin kişi ölmüş. Tarihsel deprem kayıtları İskenderun
Körfezi ve Antakya'da da birçok büyük deprem olduğunu göstermektedir.)
Harita 3. Türkiye Deprem Haritası.
22
Harita 4. Kahramanmaraş İli Deprem Bölgeleri Haritası.
23
Harita 5
Harita 5. Güneydoğu Anadolu Fay Hattı Haritası.
24
Harita 6- Çalışma alanı ve yakın civarında haritalanan aktif faylar, ana drenaj sistemi ve 50
m aralıklı eş yükselti konturları. Haritada kullanılan kısaltmalar ES: Erkenek Segmenti, GS:
Gölbaşı Segmenti, KS Karasu Segmenti, SF: Sürgü Fayı, NF: Nurhak Fayı, EF: Elbistan Fayı,
ÇF: Çiçeklidere Fayı, SF: Saimbeyli Fayı, TF: Tufanbeyli Fayı, ÇKF: Çokak Fayı, ENF:
Engizek Fayı, ANF: Andırın Fayı, KMF: Kahramanmaraş Fayı, AF: Aslantaş Fayı, KF:
Karataş Fayı, YF Yumurtalık Fayı; ENF Engizek Fayı
KAYNAKLAR :
1- MTA Bölge Müdürlüğü-MALATYA
2- D.S.İ. 20. Bölge Müdürlüğü-KAHRAMANMARAŞ
25
B. DOĞAL KAYNAKLAR
B.1. Enerji Kaynakları
B.1.1. Güneş:
İlimizde güneşleme süresi ölçümü yapılmakta olup, ortalama güneşleme
süresi %55-60 arasındadır.
ARALIK
TOPLAM
-
-
-
313.8
264.1
100.8
146.7
825.4
1985
63.8
106.9
201.2
228
252.5
348.6
372.6
338.1
309.9
222.3
132.5
128.3
2704.7
1986
112.3
103.7
211.4
245.5
211.1
315.2
364
345
282.6
216.8
169.8
122.4
2699.8
1987
56.2
135.5
140.5
213.8
266.3
316.6
340
324.9
301.3
206
153.5
74.1
2528.8
1988
104.7
84.4
115.1
161.3
273.7
290.9
364.7
347.5
290.9
200.8
120.3
73.9
2428.2
1989
190.3
176.1
200.4
272.7
322
239.9
369.9
347.4
303
209.6
127
133.4
2891.7
1990
167.9
138.5
252.4
220.4
302.5
333.8
355.6
343.8
297.4
229.6
162.4
129.9
2934.2
1991
141.3
110.1
163.5
195.2
265.1
332
358.3
340.7
292.1
185.9
144.7
70.1
2599
1992
140.8
102.7
176.9
243.2
235.9
279.5
350.7
338.2
279.9
247.3
132.9
91.2
2619.2
1993
134.1
113.4
195
200
193.7
319.5
352.6
327.3
300.6
251.4
137.9
75.8
2601.3
1994
104.6
137.5
195.8
238.5
273.3
335.4
343.5
334.7
257.2
198
110.9
74.3
2603.7
1995
61.7
167.4
179.1
193.3
278.1
289.4
325.8
330.8
284.1
251.6
122.1
96.7
2580.1
1996
78
116.3
83.4
174.4
304
315
331.5
315.1
261.3
196.8
133.2
56.7
2365.7
1997
146.4
142
185.3
174.1
277.2
286.8
333.4
322.2
266.6
163.2
135.8
87.8
2520.8
1998
107.3
151.6
155.9
197.4
207.8
317.8
334.5
314.9
269.7
244.1
114.3
87
2502.3
1999
85
118.5
183.9
226.2
319.8
290.8
334.6
317.4
275.8
221
145.3
126.9
2645.2
2000
80.4
132.9
210.3
166.2
279.8
324.8
339
313.5
261.9
192.9
165.5
111.9
2579.1
2001
122.1
118.2
188.7
200.4
236
319.2
328.3
314
264.1
226
126.3
46.9
2490.2
2155.7
3038.8
3550.8
5255.2
5899
5112.2
3927.4
2435.2
5615.58
4498.8
TOPLAM
EYLÜL
TEMM.
NİSAN
MART
OCAK
HAZ.
26
45119.38
KASIM
-
1734
EKİM
-
AĞUST.
-
MAYIS
-
ŞUBAT
-
YILLAR
1984
1896.9
Tablo 7-UZUN YILLAR AYLIK GÜNEŞLENME SÜRELERİ (H/AY)
B.1.2. Su Gücü:
GENEL BİLGİLER
Yüzölçümü
: 14 346 km2
Rakım
:
568 m
Yıllık ortalama yağış
:
707 mm
Ortalama akış verimi
: 10,99 l/s/ km2
Ortalama akış/yağış oranı
:
0,51
SU KAYNAKLARI POTANSİYELİ
Yerüstüsuyu (İl çıkışı toplam)
ortalama akım
:
4 815
hm3/yıl
Ceyhan nehri ana kolu
:
863
hm3/yıl
Göksun çayı
:
412
hm3/yıl
Aksu çayı
:
1 027
hm3/yıl
Körsulu çayı
:
137
hm3/yıl
Andırın suyu
:
102
hm3/yıl
Keşiş suyu
:
405
hm3/yıl
Diğer kollar
:
1 869
hm3/yıl
Yeraltısuyu (İldeki toplam
emniyetli rezerv)
:
343,5
Toplam su potansiyeli
:
5 158,5 hm3/yıl
hm3/yıl
B.1.3. Kömür:
İlimizde bulunan Afşin Elbistan linyit yatağı Kahramanmaraş ilinin Afşin
Elbistan ilçelerinde yaklaşık 100 km2’lik alanı kapsamaktadır. Bölgedeki linyit
varlığı Dr.İng.Otto Gold firmasının 1967-1969 yılları arasında MTA ve TKİ ile
müşterek olarak yaptığı araştırmada belirlenmiştir. Bu süre zarfında bölgede
yaklaşık 850 sondaj yapılarak, maden sınırları ve niteliği tespit edilmiştir. Daha
sonra yapılan araştırmalarla tey it edilen tespitlere göre, rezerv 3,4 milyar ton linyit
ihtiva etmektedir. Ekonomik bir açık maden işletmesine esas olan 3/1m3/ton’ luk
dekapaj / kömür oranı dikkate alındığında bu rezervin yaklaşık 1.7 milyar tonluk
kısmı işletilebilir niteliktedir. Söz konusu rezerv Çöllolar, Kışlaköy ve Afşin
sektörleri olarak üç ayrı sektör olarak mütalaa edilmektedir. Söz konusu kömürler
Afşin Elbistan Termik Santrallerinde ihtiyacı karşılamak üzere kullanılmaktadır.
27
B.1.3.1. Kullanımı Öngörülen Linyitin Endüstriyel Analizi
Rutubet
Kül
Kükürt
Alt Isıl Değer(kcal/kg)
Orjinal Kömürde
%50-64 (ortalama %57,70)
% 8-23 (ortalama %15.80)
%1.43
950-1600 (ortalama 1050) kcal/kg
B.1.3.2. Kullanımı Öngörülen Linyitin Elementer Analizi
Element
C (%)
H (%)
N+O (%)
S (%)
Orjinal Kömür
16,45
1,38
5,96
0,78
Havada Kuru Kömürde
30,54
2,56
11,24
1,44
Saf Kömürde
65,95
5,56
24,08
2,58
B.1.4. Doğalgaz :
İlimiz sınırları içerisinde doğalgaz rezervine rastlanmamıştır. Ancak, İlimize
BOTAŞ tarafından doğalgaz getirilmiş olup, ARMADAŞ firması tarafından Sanayi
tesislerine ve konutlara doğalgaz verilmektedir.
B.1.5. Rüzgar:
C.1.1.1 Bölümünde detaylı bilgi verilmiştir.
B.1.6. Biyokütle
Bölüm (J.1.) de bilgi verilmiştir.
B.1.7. Petrol:
Kahramanmaraş ili sınırları içerisinde Petrol rezervi bulunmamaktadır.
Kerkük-Yumurtalık ile Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı ilimizden
geçmektedir.
İlimiz Pazarcık ilçesi, Narlı kasabası’nda Ersan Petrol San. A. Ş. ‘ne ait özel
bir rafineri mevcuttur. Günlük 1000 ton ham petrol işleme kapasitesine sahip olan
rafineride nafta, gazyağı, asfalt, motorin ve kalorifer yakıtı üretme özelliğine sahiptir.
Tesis faaliyet halinde değildir.
B.1.8. Jeotermal Sahalar:
İlimizdeki jeotermal alan, Kahramanmaraş merkeze bağlı Ilıca kasabasında, Döngele
Belediyesi ve Hartlap Köyünde bulunan jeotermal alanıdır. Alanda genel kırık doğrultuları
KB-GD ve DKD-BGB’dır. Ana rezervuar kaya mesozoyik yaşlı kristalize kireçtaşlarıdır.
Bölgede sondajlar yapılmadan önce üç farklı sıcak su kaynağı varken, yapılan
sondajlardan sonra bu kaynaklardan ikisi kurumuş, sadece dere içindeki kaplıcayı besleyen
dere kaynağı kalmıştır. Bu kaynağın sıcaklığı 41 0C, debisi 3.44 l/s dir.
28
Tablo 8. Süleymanlı sondaj alanında açılan sondaj kuyuları.
Kuyu No
Tarih
Derinlik (m)
Sıcaklık (0C)
Debi (l/s)
Üretim Şekli
Süleymanlı-1
1985
425.3
43.5
-
Üretim yok
Süleymanlı-2
1991
437.85
43
30-40
P
Ilıca-3 (KI-3)
1996
387
43.5
80-90
K
KI-4
2004
278
49
25
K
KI-5
2004
407
49
30
K
P:pompa, K:Kompresör
Süleymanlı’daki (Ilıca Beldesi) sıcak su kaynakları gazlı, berrak, demiroksit ve
kükürt tortuludur. Toplam debi 6,5 lt/sn. sıcaklık ise 41-42 оC ’dir. Toplam
mineralizasyon 327,55 mg/lt olup, “Mineralce fakir sıcak sular” kapsamına
girmektedir.
MTA tarafından 1984 yılında yapılan sondajda 43,5 оC ve 55 lt/sn artezyen
halinde sıcak suya rastlanmıştır. Sonraki yıllarda kuyu yıkılmıştır.
1991 yılında yapılan sondajda 43 оC ve14 lt/sn debide sıcak suya rastlanmıştır.
2003-2004 yılında yapılan iki sondajda 47,2 оC ve 20 lt/sn debide sıcak suya
rastlanmıştır. 2008-2009 yıllarında Döngele Belediyesi ve Hartlap Köyünde yapılan
sondaj çalışmalı sonucu sıcak su yüzeye çıkarılmıştır. Ancak herhangi bir tesisleşme
başlamamıştır.
B.2. Biyolojik Çeşitlilik
B.2.1. Ormanlar:
İlimiz sınırları içerisinde 512.079 Ha ormanlık alan bulunmaktadır. Ormanlık alanlar
genel alanın yaklaşık % 35’ ini oluşturmaktadır.
B.2.1.1. Odun Üretimine Ayrılan Orman Alanları
İl sınırları içinde 512.079 Ha orman alanı bulunmaktadır. Kahramanmaraş, Akdeniz ile
İran–Turan
Fito Coğrafya Bölgelerinin geçiş kuşağında bulunur. Buna karşılık
Kahramanmaraş’ın bazı bölgelerinde Avrupa-Sibirya Fito Coğrafya Bölgesine ait relik tarzda
bitkileri de görebiliriz.
Kahramanmaraş’ta yükseltiye bağlı olarak bitki örtüsü de değişmektedir. çalı
formasyonu, orman formasyonu ve alpin formasyonu olarak üç çeşit bitki formasyonu
görülmektedir. Bunlardan çalı formasyonu 500-1200 metreler arasında yer almaktadır. Karışık
çalılardan meydana gelen bu bitki örtüsüne maki formasyonu denir.Maki formasyonu içinde ,
kermes meşesi, (Quercus coccifefa) mazı meşesi (Q. İnfectoria), laden (Ciftus salvifolius),
sandal (Arbutus andrachne), zeytin (Olea europa), diş budak (Fraxinus ornus), sumak (Rhus
coriaria), akça kesme (Phillyrea latifolia), karaçalı (Paliurus spinachristi), erguvan (Cercis
siliquatrum) gibi bitki türlerine rastlanır. Kızılçam ormanlarının tahripleri sonucunda ortaya
çıkan kermes meşeleri daha çok plato alanlarında görülen maki formasyonunun önemli bir
üyesidir.
29
900 ile 2000 metrelere kadar olan kısımlarda kuru ve yarı nemli olarak ayırabileceğimiz
Orman Formasyonu vardır.Burada iğne yapraklı ağaçlardan kızılçamlar bol miktarda
bulunmaktadır.Kızılçamların arasında kışın yaprağını döken ağaçlara da rastlanmaktadır.
1400-2000 metreler arasında karaçam (Pinus nigra), göknar (Abief cilicica), sedir (Cedrus
libani), ardıç türleri meşe türleri , kızılçamların arasında karışık halde bulunmaktadır.
2000 metrelerin üzerinde ise alpin ot formasyonunu görebiliriz. Geven (Astragalus),
burçak (Coronilla.sp), menekşe (Viola.sp), gelincik (Papaver.sp), yumak (Festuca.sp), çoban
yastığı (Acanthalimon.sp) gibi türlerin hakim olduğu bu formasyon Ahır ve Çimen dağının
yüksek kısımlarında görülür. Kahramanmaraş’ta da doğal bitki örtüsü ülkemizin her yerinde
yüzyıllardır süren insan tahribiyle yok edilmiştir.
B.2.2. Çayır ve Mera:
İl arazisinin 184 514 hektarı çayır, meralar ve yaylak ile kaplıdır.
B.2.3. Sulak Alanlar:
İlimiz merkezine 30 km uzaklıktaki Gavur Gölü sulak alanı bulunmaktadır. Deniz
seviyesinden 475 – 481 m yükseklikte yer alan sulak alan, kurutulmadan önce, 1948 yılı
verilerine göre 55,859 km2 alana sahip iken, bugün bu alan 8,9 km2 ye düşmüş olup,
mevsimlere göre değişiklik göstermektedir. Hatta yaz aylarında suların tamamen kaybolduğu
görülür.
Doğal göl yüzeyleri
Gavur Gölü
Kumaşır Gölü
Baraj rezervuar yüzeyleri
Kartalkaya Barajı
Menzelet Barajı
Sır Barajı
Suçatı Bendi
Berke Barajı
Gölet rezervuar yüzeyleri
Kızıliniş Göleti (DSİ)
İncecik Göleti
Düzbağ Göleti (KHGM)
Kamışcık Göleti
Kemalli Göleti
Akarsu yüzeyleri
Ceyhan Nehri ana kolu
Söğütlü Çayı
Sarsap Çayı
Hurman Çayı
Göksun Çayı
Güredin Çayı
Aksu Çayı ana kolu
Körsulu Çayı
Göksu Çayı
Diğerleri
Toplam su yüzeyleri
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
85
76
9
11 030
1 125
4 200
4 800
125
780
101
34
7
25
15
20
4 419
1 672
150
94
225
188
38
750
188
94
1 020
15 635
30
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
B.2.4. Endemik Bitkiler:
F.3 Flora bölümünde detaylı bilgi verilmiştir.
B.2.5. Fauna ve Endemik Hayvanlar:
F.4 Fauna bölümünde detaylı bilgi verilmiştir.
B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parklar, Tabiat Anıtı ve Tabiatı Koruma Alanları:
Müdürlüğümüz faaliyet alanı içerisinde 2 adet Tabiat Parkı bulunmaktadır. İl
Merkezine 13 Km mesafede bulunan Kapıçam Mesire Yeri 25.09.2008 tarih ve 362 sayılı
Bakanlık Olur’u ile Kapıçam Tabiat Parkı olarak ilan edilmiştir. Tabiat Parkı 180 Ha olup,
alanda Botanik Bahçesi, rekreasyon alanı ve aynı zamanda halkımızın dinlenme ihtiyacına
cevap veren günü birlik mesire yeri bulunmaktadır.
İlimiz Merkez İlçe sınırları içerisindeki il merkezine 35 Km uzaklıkta bulunan Yavşan
Tabiat Parkı Bakanlığımızca 15.12.2009 tarihinde Tabiat Parkı Olarak ilan edilmiştir.
B.3.
Toprak:
Bu konuda yeterli açıklama bölüm (E) de verilmiştir.
B.4.
Su Kaynakları:
B.4.1. İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar:
B.2.3, D.1.2, L.1.1 ve J.1.2.2 bölümlerinde bilgi verilmiştir.
B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları:
B.4.3. Akarsular:
Bölüm B.1.2 ve Bölüm (D) de detaylı bilgi verilmiştir.
B.4.4. Göller ve Göletler :
Göller ve göletler le ilgili bilgi Bölüm (D) de verilmiştir.
B.5.
Mineral Kaynaklar:
Ekinözü içmeceleri ise üç ayrı lokasyonda çıkmaktadır. Yukarı içme 0,32 lt/sn debide
ve 14,7 оC sıcaklıkta, Orta içme 0,072 lt/sn debide ve 13 оC sıcaklıkta, Aşağı içme 0,94 lt/sn
debide ve 14,7 оC sıcaklıkta olup, toplam debi 0,94 lt/sn dir. İçmece suları kokusuz, ekşi,
renksiz ve berraktır. Kalsiyumlu-bikarbonatlı sular sınıfına girmektedir. İyi bir tetkik
yapılmamış olmasına rağmen yörede yaşayanların ifadesine göre böbrek, safra taşlarına iyi
geldiği belirtilmektedir.
Ayrıca Göksun ilçesi Büyükkızılcık beldesinde ve Şerefoğlu Köyü Hopur mevkiinde
mineralli su kaynakları bulunmaktadır.
31
B.5.1. Sanayi Madenleri:
K.MARAŞ İLİ MADEN HARİTASI
Asb
Kçt
Kçt
Lin
Kçt
Fe
Afşin
Kçt
Elbistan
CuPbZn
Fe
Mr
Göksun
CuPbZn
Ekinözü
Fe
Fe
D
D
Fe
Fe
Fe
Ba
Nurhak
Jm
Çağlayancerit
KAHRAMANMARAŞ
Andırın
Jm
Mn
Ba
Fe
Mn
Mn
TgKi
Mn
Mn
Mn
Mn
Mn
Ba
P
CuPbZn
Asb
Cr
Türkoğlu
Fe
Tr
Fe
Ba
Ba
Ba
TgKi
Ba
Cr
Mn
Pazarcık
TgKi
Cr Cr
AÇIKLAMA
JEOTERMAL ALAN
ZUHUR
YATAK
İŞLETME
ESKİ İŞLETME
METALİK MADENLER
ENDÜSTRİYEL HAMMADDELER
ENERJİ HAMMADDELERİ
0
10 Km
20 Km
50 Km
Harita 7 Maden Haritası
32
B.5.1.1.Barit
Kahramanmaraş civarında irili ufaklı birçok barit yatakları vardır. Bunlardan önemli
olanları aşağıda verilmiştir.
B.5.1.1.1. Nurhak-Karapınar Deresi Maden Yatağı
Yatak Domuzcan Deresinin sağ kıyısı üzerindedir. Buraya en yakın köy Eskiköydür.
Filonlar nadiren serisit ile galen ve baritten ibarettir. Mineralizasyon pre-Permiyen şistleri ve
kalkerleri arasındaki kontaktın üst kısımlarındadır. Yatakta 2418 ton görünür 6400 ton
mümkün rezerv hesaplanmıştır.
B.5.1.1.2.Merkez- Önsen Maden Yatağı
Yatak Önsen köyünün GB'sını takriben 2 km olan Buzağalık Dağının yakınındadır.
Flonlar saflık derecesi yüksek olan baritten meydana gelmiştir. Nadiren de malahit, galen,
demir oksit, Ca ve Mg oksitleri ile birlikte bulunur.
Mineralizasyonlar dolomitler, kalkerler ve killi şistler arasındaki kontaktta görünürler
veya kalkerlerle kayaçlardaki arenalı veya dolomitli seviyeleri takip ederler. Birinci flonda
barit tenörü çok yüksektir. Saf olmayanlar SiO2, Fe2O3, CaO, MgO ve pek az PbS ve Cu2O
dur.
Maden yatağında 41344 ton görünür 33376 ton muhtemel rezerv hesaplanmıştır.
B.5.1.1.3. Merkez Dadağlı Köy Mineralizasyonları
Mineralizasyon, Deliktaş Tepesi mevkiinde, tepenin takriben 250 m GB'sındadır. Siyah
mikrokristalin kalkerlerde 40 derece eğim ile G25D'ya dalarlar. Filon K55D doğrultulu ve
eğim pek az bellidir. Fakat ana yapıdaki kayaca uygundur. Filonun uzunluğu 20 m genişliği en
az 3,20 m dir. Alınan numunelerin analizlerinde % 64.98 BaO, % 34.05 SO3, % 0.76 SiO2, %
0.17 CaO vermiştir. Özgül ağırlık 4.482 dir. Şu halde BaSO4 %99.03 dür ki bu baritin çok saf
olduğunu gösterir. Rezervleri son derece düşük görünürler. Bundan başka yatağın altimetrik ve
coğrafik durumu bir işletmeye müsait değildir.
B.5.1.1.4. Fındıcak Köyü Mineralizasyonu
Kınkunuk Deresinin sol kıyısında, takriben 875 rakımda, çok ince malahit damarı ile
lantiküler barit filonu bulunmuştur. Ana yapıdaki kayaçlar yumru şeklinde teşekkül etmiş gri
kalkerlerdir. Filonun genişliği takriben 2 m kalınlığı 20 cm dir. Aynı Derenin karşı kıyısı
üzerinde 928 rakımında öncekine benzeyen ince bir barit damarı vardır. Maden yatağının
ekonomik değeri yoktur.
B.5.1.1.5. Ceceli Köy Mineralizasyonu
Köyün 2 km GB'sında 710 rakımda bir barit filonu bulunmuştur. Takriben 120 m
uzunluğunda ve ortalama 30 cm genişliğindedir. Birbiriyle konkordan olan kayaçlar gri-siyah
mikrokristalin dolomitler ve bazı defa da kumtaşlarıdır. Bazı mostralarda demir oksit mevcut
olduğundan mineralin özelliği değişebilir. Birbirine hemen hemen paralel olan birkaç küçük
ince filon mevcuttur. Rezervleri düşüktür.
33
B.5.1.1.6. Çakmak Mevkiisi (Maraş) Maden Yatağı
Çakmak mevkiinde 600-700 rakımda bol miktarda barit blokları bulunmuştur. 1m
derinliğinde açılan bir yarma muhtemelen K55D doğrultulu bir filonu açığa çıkarmıştır. Ana
yapıdaki kayaçlar kırıklı kayaçlar bazı defa da paleozoik dolomitleridir. Makroskobik olarak
mineral çok saftır, hafif bir Fe2O3 tenörü mevcuttur.
Detritik bloklarda maden cevheri bulunan arazi, görünüşte 1 m kalınlık ile hiç olmazsa
200x50 m dir. Şu halde biribirini delip geçen veya birbirine aşağı yukarı paralel olan
filonlardan bahsetmek mümkündür.
B.5.1.1.7. Karabaldır Mahallesi (Sarılar Köy) Mineralizasyonları
Takriben 690 rakımda, Karabaldır Mahallesinden çıkan patika boyunca uzanan köyün
K20B doğrultusunda bir barit filonu vardır. Filonun doğrultusu K35B, uzunluğu takriben 80 m
ve genişliği 50 cm ile 2 m arasındadır. Kalınlık görülmez. Bir adese dizisinden bahsedilebilir.
Rezervler boldur. Makroskobik özellikler iyi gibi görünür, hafif demir oksit tenörü vardır.
B.5.1.1.8. Şekerobası ve Yıldız Ziyaret Tepesi Maden Yatağı
Maden yatağı Türkoğlu ve Bahçe (Adana) arasındadır. Birçok barit filonundan
meydana gelmiştir. Yalnız bir aflorman mevcuttur.
Mineralizasyonlar muhtemelen paleozoik devre ait ve kuvarslı kumtaşları içinde
bulunurlar. Çok defa barit su geçirmeyen bir çatı teşkil eden ve arakatkı vazifesi gören killi
tabakaların yüzeylerinde bulunmaktadır. Alınan numunenin kimyasal analizinde % 64.65
BaO, % 33.90 SO3, % 0.89 SiO2, % 0.1 CaO verir. Özgül ağırlık 4.473 tür. Analizler kuru
numune üzerinde yapılmıştır. Özgül ağırlık orijinal numune üzerinde 20 derece sıcaklıkta tayin
edilmiştir. BaSO4 tenörü % 98.55 dir. Yatakta 23470 ton görünür 70470 ton mümkün rezerv
hesaplanmıştır. Maden yatağının endüstriyel kıymeti, mevcut rezervleri, madenin niteliği,
müsait coğrafi durumu ile dikkate değer.
YER
K.Maraş-Önsen-Bozağalık
Türkoğlu-Şekeroba
TENÖR
(% BaSO4)
97
REZERV
(ton)
41 344 görünür
97
33 376 görünür+muhtemel
98.55
172 000 görünür
98.55
290 000 mümkün
B.5.1.2. Fosfat
Kahramanmaraş, Elbistan, Göksun sahası, Büyükkızılcık köyü civarında şistler içinde
% 1 P2O5 % 55,63 Fe (HCI) tenorlu küçük bir mostra görülmüştür. Çardak, Köy obası
civarında Pütürge Metamorfiklerindeki yayılımı amfibolitlerde apatitli demir bantları yer alır.
Kalınlıkları en fazla 1 m. uzunlukları 10 m. civarında olup, üç mostra tespit edilmiştir.
Kahramanmaraş, Pazarcık, Milyanlı köyünün hemen kuzeyinde altta 170 cm kalınlıkta
bol balık dişli iri nodüllü fosfat, bunun üzerinde 55 cm kalınlıkta ince taneli fosfat daha sonra
ince bir kireçtaşı bandı üzerinde 15 cm’lik ince taneli fosfat halinde görülür. Nodüller fosfatik
bir hamurla gevşek çimentolanmıştır. Seviye doğu-batı doğrultusunda uzanır. Yanal uzanımda
30 m’lik kısa bir mesafede merceklenir. Güneye yüksek açıyla dalımlıdır. Mostranın her iki
34
yönde devamında 2-3 cm’lik kalınlık dışında açılma göstermez. Oluk ve nokta numunelerde %
8 - % 19 arasında P2O5 değerler tesbit edilmiştir.
B.5.1.3. Çimento Hammaddeleri
Portland çimento hammaddesi esas itibariyle kalker ve kil olan veya bunların tabii bir
karışımını ifade eden marndan ibarettir. İlimizde bol miktarda marn, kil ve kalker
bulunmaktadır. Bu nedenle 2 adet çimento fabrikası kurulmuştur. Bunlardan biri üretime
başlamış olup diğeri montaj aşamasındadır.
B.5.1.3.1. Kahramanmaraş-Ahırdağı kesimi
Şehrin kuzeyinde taş ocaklarının bulunduğu alt seviye marnlı kalkerlerinde silis içeriği
boldur. Buna karşılık eosen sonlarına karşılık gelen en üst kesimlerinde nodül ve bantların
giderek seyrekleştiği görülür. Bu husus kimyasal analizlerle de teyid edilmiştir. Taban marnlı
kalkerlerinde CaO – SiO2 oranı 47.50-11.00 iken üst seviyelerde bu oran CaO artışına (50.50).
SiO2 azalmasına (5.60) sebep olur.
B.5.1.3.2. Göksun yolu – Tekir yaylası kesimi
Mavimsi-gri renkli, iyice stratifiye olmuş bu kayaca analiz neticelerinden sonra marnlı
kil olarak adlanmıştır.
Tekir yaylası dolayındaki esmerimsi sütlü kahve renkli, kompakt, homojen Kretase
kalkerlerinin analiz sonuçları şöyle verilmiştir.
Numune
Tekir
Tekir
SiO2
1.10
1.40
Al2O3
Eser
“
TiO2
Eser
“
Fe2O3
Eser
“
CaO
54.60
54.50
MgO
Eser
“
A.Z.
43.60
43.60
Her iki numune dikkat edilecek olursa CaCO3 yönünden kuvvetli kireç niteliğindedir.
Ayrıca diğer kompenantlar da tam bir homojeniteyi yansıtırlar.
Tekir yaylası kalkerleri ve Göksun yolu marnlı killeri karışımından oluşan klinker ve
modüller dünya portland standartlarına uygundur.
B.5.1.3.3. Türkoğlu Kesimi
Gavur dağları kuzey-doğu uzantısını teşkil eden üst seviye mesozoyik kalkerleri
genellikle dolomitik karakterdedir. Bazı seviyeler saf kalkere yakın niteliktedir. Arazi
gözlemlerinde asitle reaksiyonu olan kesimlerden alınan bazı numuneler kimyasal analizlerle
de teyid edilmiştir. Gerekli kilin Türkoğlu doğusunda geniş alanları kaplayan alüvyonlardan
elde edilmesi düşünülmüştür.
Aksu köprüsü 1 km güneyindeki kalkerleri ve Kılılı köyü alüvyoner killerinden oluşan
karışımın standartlara uygun klinker bileşimi ve modülleri verdiği saptanmıştır.
B.5.2. Metalik Madenler:
B.5.2.1. Bakır
Kahramanmaraş, Merkez ilçe Çokyaşar köyü kıllıvelolar mahallesi arası (rezerv
hesaplanmamıştır.) Göksun, Karaahmet Mahallesi Fındık köyü arası (Rezerv
hesaplanmamıştır.) ve Elbistan Beştepe sahası bulunmaktadır.
35
B.5.2.2. Demir
B.5.2.2.1. Çardak Dere Cevherleşmesi
Cevherleşme, Elbistan’ın 35 km güneyinde Çardak Derededir. Cevher mineralleri
olijist ve manyetittir. Olijistli olan seviyeler altere olmuşlardır. Manyetitli seviyeler, silisin
fazla olması nedeniyle daha az ayrışmıştır. Cevherleşmede magnatit oranı daha fazladır. Gank
minerali olarak kuvars izlenir.
Çardak Derede toplam 642482 ton % 40 Fe3O4 %39 SiO2 tenörlü muhtemel 553472 ton
mümkün rezerv verilmiştir. Bu rezervin 60000 tonu çok az örtülüdür. Fakat silisin çok yüksek
oluşu cevheri ekonomik göstermemektedir.
B.5.2.2.2. Arpacık Tepe (Ziyaret Tepe) Cevherleşmesi
Çakçak dereye 1 km uzaklıkta ve metamorfik kayaçlar içerisindedir. Cevher minerali
hematit ve manyetittir (Martitleşme de görülür).
Ortalama tenörü % 43.41 Fe (%25.05 SiO2) dir. Cevherleşme mercek şeklinde olup, en
kalın yeri yaklaşık 5 m kadardır. Toplam görünür rezerv 42625 ton' dur.
B.5.2.2.3. Ambarköy Cevherleşmesi
Çiflikdere de görülen cevherleşme tabaka şeklindedir. Metamorfik kayaçlar içerisinde
bulunur. En fazla 0.5 m kalınlıkta olup, toplam kalınlık 2-3 m kadardır. Devamlılığı 100 – 150
m kadardır. Cevher minerali manyetit ve hematittir.
Kimyasal analizi yapılan iki adet numunenin ortalama tenörü % 50.78 Fe, % 17.99
SiO2 olarak bulunmuştur. Görünür + muhtemel rezerv 45000 ton olarak hesaplanmıştır.
B.5.2.2.4. Taşlık Tepe Cevherleşmesi
Dağoba mahallesinin kuzeyindeki Taşlık tepede 1770 m kotunda kuvarsit ve yamaç
molozları içerisinde görülür. Cevherleşme, metamorfik şistler içinde yer almaktadır. Taşlık
Tepedeki mineralizasyonun boyutu 2 x 5 m kadardır. Düşük Fe tenörlü ve yüksek silislidir.
Taşlık Tepe mahyetit – Hematit zuhuru, Görünür + Muhtemel + Mümkün = 300 ton
rezervli, % 40 – 50 Fe tenörlüdür.
B.5.2.2.5. Mendikli Cevherleşmesi
Cevherleşme, Mendikli mevkisi ile Berit Dağları arasında yeralır. Tektonizma
nedeniyle cevherleşmenin konumu bozulmuş ve parçalanmıştır. Cevher mineralleri manyetit
ve hematittir. Kalınlık 2 – 7 m arasında değişir Mendikli yöresinde 40000 ton görünür +
muhtemel, 115000 ton mümkün rezerv hesap edilmiştir (Ataseven 1978).
B.5.2.2.6. Kenger Pınarı Cevherleşmesi
Kenger pınarının 200 m KD’sunda bulunur. Cevher minerali manyetittir. Uzunluğu 55
m olan mostranın ortalama kalınlığı 1 m civarındadır. Cevherin tenörü % 51 Fe, % 10.75 SiO2
olan cevherin rezervi 880 ton dur (Ataseven, 1978).
36
B.5.2.2.7. Havcılar Cevherleşmesi
Havcıların 1300 m GD’sunda 2010 m seviyesinde izlenir. Cevher minerali manyetit
olup, mercek şeklinde yataklanmıştır. Fillatlar içerisinde bulunan cevherin tenörü % 46.72 Fe,
% 9.5 SiO2 dir. Görünür rezerv 4100 ton dur.
B.5.2.2.8. Haytalar Cevherleşmesi
Haytalar mevkisinin batısında bulunan cevherleşme K-G doğrultulu ve batıya
eğimlidir. Metamorfik şistler içinde şistoziteye uyumlu olarak bulunur. Mercek şeklinde olup,
20 m kadar uzanımı vardır. Tenörü % 34.94 Fe, % 29.10 SiO2 dir. Görünür + muhtemel rezerv
64 ton dur (Atasever, 1978).
B.5.2.2.9. Kontak Metazomatik Demirler
Çavdargediği–Havcılar arasında D-B uzanımlı granit, mermerlerle dokanak halinde
bulunduğu yerlerde yer yer demir cevherleşmesine neden olmuştur. Cevherleşme, granit
dokanağında değil, granite dereceli geçişli kuvars-feldispat kayası ile mermer dokanağında
oluşmuştur. (Akkoca ve Bahçeci, 1972).
B.5.2.2.10. Müdürler Cevherleşmesi
Müdürlerin 2 km GD sunda Kavak Dere ile Koyunyatağı Derenin ortasında 1990-2100
m kotlarında bulunur. Granit-mermer dokanağındaki hornfels zonunda yer alır. Cevher
manyetit olup çoğunlukla benekli, yer yer masiftir. Masif manyetitlerin en fazla 2 m
kalınlığındadır. Rezerv çok az (Tüm zon 50x10 m boyutlu), tenör % 42.82 Fe dir. (Atasever,
1978).
B.5.2.2.11. Elbistan-Nargile Sahası
Tenör:
Rezerv:
% 58 Fe
Ekonomik rezerv yoktur.
B.5.2.2.12. Kardeşdere Cevherleşmesi
Kardeşdere zuhurları, Kuyu Tepe ile Külçukuru mevkiinde 20.000 ton toplam rezervli
% 45.8 Fe tenörlüdür. Mendikli mevkiinde % 51.33 Fe tenörlü, 25.000 tonluk bir demir
cevherleşmesidir.
B.5.2.2.13. Elbistan (Çakcak dere) zuhurları
Çakçak Derede % 37.08 Fe tenörlü 642.000 ton görünür rezerv tesbit edilmiştir.
Arpacık Tepe (Ziyaret Tepe) – Çiftlikköy demir zuhuru, birinci tepedeki mostra % 50.18 Fe
tenörlü, 29.000 ton rezervlidir. İkinci mostra % 49.12 Fe tenörlü 12.000 ton rezervlidir.
Üçüncü mostra ise %56.46 Fe tenörlü 1.000 ton rezervlidir. Her üç mostra toplam 42.000 ton
görünür rezerve sahiptir.
37
B.5.2.3. Krom
B.5.2.3.1. Kapıçam Tepe Krom Zuhuru
Kapıçam Tepenin 200 m KD'sındaki derededir. Krom benekli cevher tipinde olup
küçük adeselerden ibarettir. Kromitin kalitesi iyidir. İşletmeciden alınan bilgiye göre Cr2O3 %
48.5 tir.
B.5.2.3.2. Kuruçay Mahallesi Krom Zuhurları
Kuruçay Mahallesinin 3.5 km K'indedir. Deredeki ocakta krom bant şeklinde olup
masif cevher tipindedir. Aynadaki krom kalınlığı 1.00 m dir. Kalitesi iyidir.
B.5.2.3.3. Tavşan Tepe Krom Zuhurları
Cevher Büyük Terolar mahallesinin 3 km GB'sındaki Tavşan tepededir. Krom ufak
adeseler şeklinde olup benekli tiptedir, kalitesi vasattır.
B.5.2.3.4. Türkoğlu – Hacıbebekli Krom Zuhurları
Hacıbebekli Mahallesinin G'inde bulunmaktadır. Krom bant şeklinde olup masif krom
tipindedir. Aynada görülen kalınlık 1.20 m dir. Kalitesi iyidir.
Burada yine Hacıbebekli' nin 750 m güneyinde Kerkez tepeye giden yolun üzerinde
krom zuhuru mevcuttur. Kromitler küçük adeseler şeklinde olup vasat tenörlüdür.
Hacıbebekli Sahası
Tenör:
Rezerv:
Adese Şeklinde
Yatak geçmiş yıllarda işletilmiş olup halen 24 000 ton mümkün rezervi
vardır.
B.5.2.3.5. Türkoğlu – Battal Ocağı Krom Zuhurları
Battal ocağı, Ömerağa Tepesinin 750 m D' da bulunmaktadır. Kromit bant şeklinde
olup masif krom tipindedir. Kalitesi gayet iyidir.
Merkez-Battalgazi Sahaları
Tenör:
Rezerv:
% 38-50 Cr2O3
Geçmiş yıllarda 13 929 ton cevher üretilmiştir. Halen yataklarda toplam
57 920 ton mümkün rezerv vardır.
B.5.2.3.6. Türkoğlu – Dağdelen Ocağı Krom Zuhurları
Dağdelen ocağı Kerkez Tepenin 1 km uzağında olup 6-7 m genişliğinde yaklaşık olarak
100 m uzunluğundadır. Buradaki kromit adeseler halinde olup benekli tiptedir.
Dağdelen ocağının 150 m KD'sunda düzlükte açılmış olan yarma 4 m genişlik ve 20 m
uzunluğundadır. Kromit bant şeklinde olup masif krom tipindedir. Aynadaki kalınlık 1 m dir.
Tenörü gayet iyidir.
Merkez-Dağdelen Sahası
Tenör:
Rezerv:
% 46 Cr2O3
2 500 ton mümkün
38
B.5.2.3.7. Türkoğlu – Akyüz Ocağı Krom Zuhurları
Akyüz ocağı Kerkez Tepenin 200 m D'sundadır. Burada 10' a yakın yarma ve 2 adet
galeri mevcuttur. Buradaki kromit bant şeklinde olup benekli tipindedir. Aynadaki kalınlık
0.70 m dir. Düşük tenörlü olup işletme durdurulmuştur. Bu sahadaki diğer yarmalarda kromit
adeseler şeklinde olup benekli tiptedir. Düşük tenörlüdür.
B.5.2.3.8. Türkoğlu – Emirler Krom Zuhurları
Emirler krom zuhurları Ziyaret Tepenin 250 m D'sunda 2 ve yine Ziyaret Tepenin 250
m G'inde 3 olmak üzere toplam 5 yarmadan ibarettir. Buradaki kromit ufak adeseler şeklinde
ve benekli tiptedir.
Yukarıda bahsedilen krom zuhurlarına ilaveten ufak adeseler halinde benekli tipteki
diğer zuhurlar :
1-Türkoğlu-İncirli Tepe krom zuhurları
2-Türkoğlu Türkyatağının 750 m K' deki krom zuhurları
3-Türkoğlu-Karataş Tepenin 500 m K' deki krom zuhurları
4-Türkoğlu-Yaylacık Mahallesinin 200 m B' daki krom zuhuru
5- Türkoğlu-Yaylacık Tepenin 1000 m KD' deki krom zuhuru
6-Türkoğlu-Maden Tepenin 250 m B' daki krom zuhuru
7-Türkoğlu-İncir Tepedeki krom zuhuru
8-Türkoğlu-Çakmak düzünün 750 m K' deki krom zuhuru
9-Türkoğlu-Esmerler Mahallesindeki krom zuhuru
B.5.2.3.9. Merkez-Bolukçam Tepe Sahası
Tenör: Masif, benekli
Rezerv: Geçmiş yıllarda 30 000 ton cevher üretilmiştir.
B.5.2.3.10. Merkez-Balıkalan Sahası
Rezerv: 30 000 ton cevher üretilmiştir.
B.5.2.3.11. Merkez-Tavtan Tepe zuhuru
Tenör: % 41 Cr2O3
B.5.2.4. Manganez
Kahramanmaraş, Pazarcık manganez sahası, kimyasal analizi (triyaj
uygulanan numunede) Mn % 38.94 – 51.11, Si % 14.18 – 31.68, Fe % 2.26 – 2.50
arasında değişir. Sahada Nasırlı ocağı, Tetirlik ocağı ve Hopatarla ocağı olmak üzere
üç bölümde yoğunlaşmıştır.
Nasırlı ocağında; mümkün rezerv 2200 ton, muhtemel rezerv 2300 tondur.
Tetirlik ocağında; 3000 ton mümkün 3000 ton muhtemel rezerv vardır. Ayrıca
kıllıvelolar ocağında bulunmaktadır.
39
B.5.2.5. Kurşun – Çinko
B.5.2.5.1. Afşin – Türksevin Köyü Dinarı Gediği Kurşun Cevherleşmesi
Saha Afşin ilçesi’nin 18 km batısındaki Türksevin köyünün 2.5 km güneyinde yer alır.
Cevherleşme kuvars-serizit şist içinde bulunan ve yapraklanmaya uygun olan silisifiye ile
baritli, kristalize kireçtaşlarındadır. Cevherleşmenin başlıca minerali galenittir. Galenitin
yanında, az miktarda pirit, sfalerit, Ag-fahlerz, kalkopirit vardır. Gang mineralleri, kalsit, barit
ve kuvarstır.
Cevherli düzeyler ortalaması % 2.06 Pb ve % 0.16 Zn içermektedir. Cevherleşme
bugünkü koşullarda ekonomik bir cevherleşme değildir.
B.5.2.5.2 Afşin-Tulavsun zuhuru
Tenör:
Rezerv:
Zuhur
Merkez-Dadağlı zuhuru
Tenör:
Rezerv:
galen ve kalsit
Zuhur
Göksün-Saraycık zuhuru
Tenör:
Rezerv:
% 1-4 Cu, % 9 Pb
Zuhur
B.5.3. Enerji Madenleri:
Afşin-Elbistan Sahası Kömürün Özellikleri
Cinsi: Linyit
Kömür kalınlıkları
Minumum kalınlık : 4 m
Maksimum kalınlık : 58 m
Ortalama kalınlık
: 40 m
Kömür yayılım alanı : 120 km2
Kömür derinlikleri
Minumum derinlik : 10 m
Maksimum derinlik : 150 m
Ortalama derinlik
: 50 m
Orijinal kömürde kimyasal özellikler:
Rutubet
Kül
Kükürt
AID Kcal/Kg
: % 50-64 (ortalama %57.7)
: % 8-23 (ortalama %15.8)
: % 1.43
: 950-1600 (ortalama 1050) kcal/kg
Sahanın Rezervi (1989 yılı TKİ verisi)
3.357.340.000 ton görünür rezerv,2.115.000.000 ton üretilebilir rezerv bulunmaktadır.
Kullanım alanı
: Termik Santral
İşletme yöntemi : Açık
Üretim durumu
: Üretim yapılmaktadır
40
Kurucaova Linyit Alanı Özellikleri
İlimiz Merkez ilçe, Tekir kasabası, Kurucaova köyü, Karagöz mevkiinde bulunan linyit
ocağı galeri olarak faaliyet göstermektedir. Toplam rezerv bilinmemektedir. Ocaktan çıkan
kömürler Otoprodüktör Tesislerinde elektrik enerjisi elde etmekte kullanılmaktadır. Bu tesisin
baca arıtım sistemleri bulunduğundan çevreye olumsuz etkisi olmamaktadır.
Orijinal Kömürün Kimyasal Özellikleri:
Toplam Kükürt (kuru bazda) : % 2.12
Toplam Nem (Satışa sunulan) : %18.21
Kül (kuru bazda)
: %20.69
Alt Isıl Değer (orjinalde)
: 4197
B.5.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler:
(I.1.4.) Bölümünde detaylı bilgi verilmiştir.
KAYNAKLAR:
1- İl Müdürlüğü.
2- MTA Orta Anadolu IV. Bölge Müdürlüğü-MALATYA
3- Orman Bölge Müdürlüğü.
41
C. HAVA (ATMOSFER VE İKLİM)
C.1.
İklim ve Hava :
Kahramanmaraş Doğu Akdeniz Bölgesinde yer almakla birlikte konum itibarı ile G.
Doğu Anadolu ile Doğu Anadolu Bölgelerinin geçiş yerindedir. Bu nedenle çok değişik iklim
karakteristikleri hâkimdir. Genelde Akdeniz iklim özelliklerine sahip iken, Göksun, Afşin,
Elbistan gibi ilçelerimiz Doğu Anadolu iklim özelliklerine, Kahramanmaraş merkez ve yakın
çevreleri hem Akdeniz hem de G. Doğu Anadolu Bölgesinin iklim özelliklerine sahiptir. Bu
nedenle yazları sıcak ve kurak kışları ise ılıman ve yağışlı özellik gösterir. Uzun yıllar aylık
sıcaklık ortalaması 16,6 0C, uzun yıllar yağış ortalaması 734,5 Kg/m2, minimum sıcaklık
değeri -9,6 0C (Şubat – 1997), maksimum sıcaklık değeri ise 44.3 0C (Ağustos 1987 ve
Temmuz 1998) dir.
Merkez ilçe deniz seviyesinden 568 metre yükseklikte olup, İl genelinin arazi
yüksekliği 350 metreden başlayarak 3.000 metreye kadar yükselir. Denize olan uzaklığı
(İskenderun Körfezi) takriben 140 km dir. İlimizde iki adet meteoroloji istasyonu (Meteoroloji
İstasyonu ve Meydan Meteoroloji İstasyonu) bulunmaktadır.
C.1.1. Doğal Değişkenler
C.1.1.1. Rüzgar:
İlimizin hakim rüzgar yönü WNW ( Batı Kuzey Batı ) dir. Uzun yıllar ortalama rüzgar
hızı 1.9 m/sec dir. Fırtınalı günler çok olmamakta, fakat kuvvetli rüzgarlar yaz aylarında vuku
bulmaktadır. Rüzgarın hiç şüphesiz hava kirliliğini etkileyici özelliği vardır. Bu nedenle
ilimizde kurulacak sanayi tesislerinin yer seçimi için hakim rüzgar yönü dikkate alınmaktadır.
İSTASYON ADI :
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SE
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
KAHRAMANMARAŞ
2012
612
691
1077
1324
1140
884
707
2093
984
852
1701
3239
4988
1889
1393
42
Tablo 9-Rüzgar Esme Sayıları Toplam Dağılımı
KAHRAMANMARAŞ
UZUN YILA AİT RÜZGAR DİYAGRAMI
RASAT SÜRESİ:1975-2006
N
NNW
NW
WNW
W
5000
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
NNE
NE
ENE
E
WSW
ESE
SW
SE
SSW
SSE
S
Grafik
1- Rüzgar Esme Sayıları Toplam Dağılım Grafiği
Grafik 2-Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı Dağılım Grafiği
43
Tablo 10-Uzun Yıllar Ortalama Rüzgar Tablosu
YILLAR
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS
EYLÜL
EKİM
KASIM
ARALIK
ORTALAMA
1983
1.9
1.6
2.3
2.0
2.6
3.2
3.7
3.7
2.9
1.8
0.9
1.2
2.3
1984
1.6
1.2
1.9
2.1
3.0
4.1
3.8
3.9
2.5
1.8
1.6
1.4
2.4
1985
1.0
2.5
1.8
2.5
2.7
3.8
3.9
3.0
3.0
1.5
0.9
1.5
2.3
1986
1.6
1.2
1.9
2.0
2.2
3.4
3.8
3.0
2.5
1.2
1.4
1.3
2.1
1987
1.3
1.9
1.8
2.2
2.5
3.6
3.1
2.8
3.0
2.1
1.2
1.2
2.2
1988
1.2
1.6
1.5
1.4
2.4
2.9
3.5
2.6
1.6
1.1
1.1
0.9
1.8
1989
1.4
1.3
1.8
1.2
2.0
3.1
3.4
2.9
2.2
1.0
0.8
0.7
1.8
1990
1.0
1.7
2.0
2.1
2.0
3.2
3.4
2.9
2.3
1.4
0.4
0.7
1.9
1991
0.8
1.2
1.3
1.7
2.2
2.9
4.0
3.6
2.1
0.7
0.2
0.6
1.8
1992
1.5
1.0
1.5
1.9
1.7
2.5
3.2
2.6
1.9
0.9
1.4
0.7
1.7
1993
0.8
1.4
1.3
1.5
1.5
2.2
2.6
2.6
2.2
0.8
0.8
0.6
1.5
1994
0.8
0.9
1.2
1.6
1.5
3.6
3.4
2.8
1.2
0.4
1.0
0.8
1.6
1995
0.3
0.6
1.1
1.3
1.2
2.6
3.1
3.1
2.1
0.9
0.3
0.2
1.4
1996
0.4
0.8
0.6
1.1
1.5
2.2
2.2
2.1
1.6
0.8
0.1
0.5
1.2
1997
0.6
1.0
1.1
1.6
1.4
2.3
3.2
3.3
1.6
0.7
0.3
0.6
1.5
1998
1.0
1.0
1.1
1.1
1.4
2.2
2.3
1.5
1.6
0.8
0.2
0.4
1.2
1999
0.3
0.7
1.1
1.5
1.8
2.3
2.6
1.8
1.6
1.0
0.7
0.2
1.3
2000
0.7
0.7
1.2
1.2
2.6
2.5
2.1
2.2
1.8
0.7
0.2
0.5
1.4
20 YILLIK ORTALAMA RÜZGÂR: 1,9 m/sec
44
C.1.1.2. Basınç:
İlimizin yıllık ortalama basıncı genelde 947.0 mb olmaktadır. Bu değer son 10 yıl için bu civarda ölçülmüştür. İlimizde basınç
değerleri özellikle yaz aylarında düşüş eğilimi göstermekte, kış aylarında ise yüksek değerlere çıkmaktadır. Bunun sebebi ise bölgemizin yaz
aylarında Basra alçak basınç merkezinin etkisine girmekte olmasından kaynaklanmaktadır.
Tablo 11 Aylara Göre Basınç Dağılımı Tablosu
Enlem
Boylam
Yükseklik
37.36
36.56
572
Parametre
Rasat S. (YIL)
Ocak
Ortalama Basınç (hPa)
1
Maksimum Basınç (hPa)
Minimum Basınç (hPa)
17255-KAHRAMANMARAS
Şubat
2010 - 2010
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
950.5 947.3
948.1 946.7
944.2
940.7
938.8
939.9
943.3 947.8 952.4
950.5
1
958.9 954.5
957.8 950.5
948.7
946.7
944.0
946.0
949.1 953.3 958.5
958.6
1
941.0 938.5
936.7 939.3
937.8
936.5
933.7
936.1
938.9 942.2 946.3
929.6
Mart
Ekim
Kasım
Aralık
C.1.1.3. Nem:
Sis bilindiği üzere çok küçük su damlacıklarının havada hareketsiz kalışı olayına denir. Sis olduğu zamanlarda görüş uzaklığı 1 km den
daha azdır. Ve nem oranı % 80 in üzerindedir. İlimizin sisli ayları aralık, ocak ve şubat aylarıdır. Son 10 yıl içerisindeki sisli gün sayısı 82
gündür. Bu değerin 26 günü şubat 23 günü ise aralık ayında vuku bulmuştur. İlimizin yıllık ortalama nem oranı % 55-60 arasında
değişmektedir. Nem oranının en fazla olduğu ay aralık, en düşük olduğu ay ise haziran ve temmuz aylarıdır.
Tablo 12 Aylara Göre Nem Dağılımı Tablosu
Enlem
Boylam
Yükseklik
37.36
36.56
572
Parametre
Rasat S. (YIL)
Ocak Şubat
Mart Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül Ekim Kasım
Aralık
Ortalama Buhar Basıncı (hPa)
1
8.5
8.3
9.2
10.2
14.4
18.1
23.1
24.8
18.7
12.7
8.5
7.4
Ortalama Saat 7 Nisbi Nem (%)
1
87.5
83.2
78.0
76.1
75.4
71.6
71.3
74.9
66.2
77.1
85.7
84.8
1
68.8
62.0
45.2
38.3
35.0
36.0
37.2
27.1
33.6
42.3
24.5
48.9
1
81.3
72.8
58.9
57.3
61.4
60.1
67.1
64.6
57.5
60.4
60.5
73.4
17255-KAHRAMANMARAS
45
2010 - 2010
C.1.1.4. Sıcaklık:
Tablo 13. Aylara Göre Sıcaklık Tablosu -2010
Parametre
Rasat S. (YIL)
Ocak Şubat Mart
Nisan Mayıs Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül Ekim Kasım Aralık
Ortalama Saat 7 Sıcaklık (°C)
1
5.4
6.3
9.3
12.0
17.5
21.9
24.8
25.9
22.0
14.7
8.6
5.6
1
9.7
11.1
17.7
21.6
27.7
32.0
36.3
40.3
34.6
23.8
21.8
12.6
1
7.6
8.7
13.6
16.7
21.5
25.1
28.1
31.4
26.9
18.7
13.9
8.4
Ortalama Sıcaklık (°C)
1
7.6
8.7
13.5
16.8
22.1
26.0
29.3
32.2
27.6
18.9
14.5
8.7
Ortalama Sıcaklığın 5 °C ve Büyük Günler Sayısı Ortalaması
1
25.0
23.0
31.0
30.0
31.0
30.0
31.0
31.0
30.0
31.0
30.0
29.0
Ortalama Sıcaklığın 10 °C ve Büyük Günler Sayısı Ortalaması
1
8.0
12.0
27.0
29.0
31.0
30.0
31.0
31.0
30.0
31.0
30.0
9.0
Maksimum Sıcaklıkların Ortalaması (°C)
1
10.7
12.0
18.6
22.8
28.6
32.7
37.0
40.8
35.3
24.7
22.5
13.8
Minimum Sıcaklıkların Ortalaması (°C)
1
4.6
5.5
8.5
11.0
15.8
20.2
23.2
24.6
21.2
13.8
8.1
5.0
Maksimum Sıcaklık Günü
1
2
20
24
26
31
13
31
2
10
20
14
4
Maksimum Sıcaklık Yılı
1
2010
2010
2010
2010
2010
2010
2010
2010
2010
2010
2010
2010
Maksimum Sıcaklık (°C)
1
15.4
18.2
25.8
28.4
35.6
40.8
44.5
44.0
39.2
29.4
26.2
24.0
Maksimum Sıcaklığın 30 °C ve Büyük Günler Sayısı Ortalaması
1
15.0
20.0
31.0
31.0
29.0
1
3.0
10.0
25.0
30.0
31.0
31.0
30.0
19.0
2.0
1
12.0
23.0
30.0
30.0
31.0
31.0
30.0
26.0
26.0
5.0
Maksimum Sıcaklığın -0,1 °C ve Küçük Günler Sayısı Ortalaması
Gün İçindeki Maksimum Sıcaklık Farkı ( °C )
1
12.2
12.1
17.8
17.0
17.1
18.6
20.2
20.4
18.4
14.9
18.6
14.6
Minimum Sıcaklık Günü
1
27
7
17
9
2
24
15
27
26
31
1
24
Minimum Sıcaklık Yılı
1
2010
2010
2010
2010
2010
2010
2010
2010
2010
2010
2010
2010
Minimum Sıcaklık (°C)
1
-4.5
-1.1
3.2
5.4
9.4
16.0
19.0
22.5
17.0
7.0
6.0
0.8
Minimum Sıcaklığın -0,1 °C ve Küçük Günler Sayısı Ortalaması
1
3.0
2.0
Minimum Sıcaklığın -3 °C ve Küçük Günler Sayısı Ortalaması
1
2.0
1
18.0
29.0
31.0
24.0
2.0
21.0
30.0
31.0
31.0
30.0
11.0
11.0
18.0
30.0
30.0
31.0
31.0
30.0
29.0
4.0
26.0
30.0
31.0
30.0
31.0
31.0
30.0
31.0
30.0
Minimum Sıcaklığın 20 °C ve Büyük Günler Sayısı Ortalaması
1
1
1
1.0
1
19.0
20.0
46
16.0
C.1.1.5. Buharlaşma:
Tablo 14- Aylara Göre Toprak Sıcaklığı, Buharlaşma Ve Güneşlenme Tablosu-2010
Parametre
Rasat S. (YIL)
Ocak Şubat
Mart Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim Kasım
Aralık
Ortalama Toprak Üstü Minimum Sıcaklık (°C)
1
3.3
4.2
7.2
10.2
14.8
19.1
22.0
23.8
20.2
12.9
6.6
3.6
Minimum Toprak Üstü Minimum Sıcaklık (°C)
Toprak Üstü Minimum Sıcaklığın -0,1 °C ve Küçük Günler Sayısı
Ortalaması
Toprak Üstü Minimum Sıcaklığın -3 °C ve Küçük Günler Sayısı
Ortalaması
1
-7.0
-4.0
1.1
3.8
9.0
15.0
17.9
21.0
15.8
6.1
4.4
-2.5
1
4.0
4.0
1
3.0
2.0
Toprak Üstü Min. Sıcaklığın -5 °C ve Küçük Günler Sayısı Ort.
1
1.0
Parametre
Rasat S. (YIL)
Ocak Şubat
Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması (mm)
1
Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması (mm)
1
Ortalama Günlük Toplam Güneşlenme Süresi (sa-da)
1
4.0
Toprak Üstü Min. Sıcaklığın -10 °C ve Küçük Günler Sayısı Ort.
2.10
2.12
Mart Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
107.4
176.4
231.6
294.6
275.9
209.3 88.6
6.6
7.5
11.6
11.4
10.4
8.8
6.0
6.55
8.33
10.19
10.49
9.50
8.24
5.33
4.18
Ekim Kasım
6.25
Aralık
3.08
Ortalama Global Güneşlenme Şiddeti (cal÷cm²)
Maksimum Günlük Toplam Güneşlenme Şiddeti (cal÷cm²)
C.1.1.6. Yağışlar
C.1.1.6.1.Yağmur:
Tablo 15 - Aylara Göre Bulutluluk Ve Yağış Tablosu-2010
Parametre
Rasat S. (YIL)
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül Ekim Kasım
Aralık
Ortalama Saat 07 Bulutluluk
1
6.5
7.0
5.0
2.9
1.9
1.4
0.0
0.1
0.5
4.1
1.8
4.5
1
6.6
7.5
5.8
4.5
3.6
2.7
0.5
0.8
1.5
5.0
1.8
4.7
1
6.2
6.0
3.7
3.2
1.8
0.7
0.3
0.2
0.7
3.2
1.3
3.8
Ortalama Bulutluluk
1
6.5
6.8
4.8
3.5
2.4
1.6
0.3
0.4
0.9
4.1
1.6
4.3
Ortalama Açık Günler Sayısı
1
5.0
2.0
8.0
12.0
18.0
19.0
31.0
29.0
26.0
7.0
19.0
12.0
Ortalama Bulutlu Günler Sayısı
1
11.0
14.0
17.0
16.0
12.0
11.0
2.0
4.0
22.0
11.0
10.0
Ortalama Kapalı Günler Sayısı
1
15.0
12.0
6.0
2.0
1.0
Saat 07 Toplam Yağış Ortalaması (mm)
1
120.8 28.1
15.6
22.1
6.3
1.4
1
76.2
35.5
17.1
31.8
7.5
3.3
1
91.3
5.8
13.1
36.2
7.3
Toplam Yağış Ortalaması (mm)
1
282.8 69.2
51.5
82.8
Maksimum Yağış (mm)
1
52.9
19.3
11.6
19.3
Yağışın 0,1 mm ve Büyük Olduğu Günler Sayısı Ortalaması
1
16.0
13.0
13.0
Yağışın 10 mm ve Büyük Olduğu Günler Sayısı Ortalaması
1
9.0
2.0
2.0
Yağışın 50 mm ve Büyük Olduğu Günler Sayısı Ortalaması
1
1.0
47
2.0
9.0
39.5
90.9
1.1
28.8
52.9
0.3
2.6
66.5
27.1
28.4
5.0
1.1
137.4
170.9
16.0
3.3
1.1
56.8
59.8
8.0
6.0
2.0
1.0
10.0
10.0
4.0
1.0
4.0
6.0
1.0
1.0
C.1.6.1.2. Kar, Dolu, Sis ve Kırağı;
Tablo-16 Aylara Göre Kar, Dolu, Sis ve Kırağı Tablosu-2010
Parametre
Rasat S. (YIL)
Ocak
Kar Yağışlı Günler Sayısı
1
2.0
Kar Örtülü Günler Sayısı
1
Maksimum Kar Kalınlığı (cm)
1
Sisli Günler Sayısı Ortalaması
1
Dolulu Günler Sayısı Ortalaması
1
Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması
1
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
1.0
1.0
2.0
16.06.2010
14.10.2010
Kahramanmaraş
Kahramanmaraş
OLAY
Fırtına
Yağış ve sel
ZARAR
Ağaçlar kırıldı
Yerleşim yerleri zarar gördü
48
Eylül Ekim Kasım
Aralık
4.0
Tablo -17- Kahramanmaraş İlinde 2010 Yılı Fevk Hadiselerini Göterir Tablo
YER
Ağustos
2.0
C.1.1.7. Seller:
TARİH
Temmuz
C.1.1.8. Kuraklık:
KAHRAMANMARAŞ VE İLÇELERİNİN 2010 YILI KURAKLIK DURUMU
Kahramanmaraş ve ilçelerinin 2010 yılı aralık ayı itibariyle 1, 3, 6, 9, 12 ve 24 aylık
periyotlarda SYİ (SPI) indis değerleri ve grafik haritaları aşağıdadır.
İstasyon/Periyot
KAHRAMANMARAŞ
GÖKSUN
AFŞİN
ELBİSTAN
1 AY
0.63
1.38
1.66
0.56
3 AY
0.62
0.73
0.93
0.45
6 AY
0.54
0.45
0.66
0.14
9 AY
0.48
0.23
0.59
0.17
12 AY
0.73
0.06
0.38
0.35
24 AY
1.77
0.67
0.35
0.17
Tabloya göre 2010 yılının 12. ayı itibariyle son bir yıllık bazda kuraklık durumu
bakımından Göksun, Afşin ve Elbistan Normal Civarı, Kahramanmaraş Hafif Nemli olmuştur.
SYİ Nedir?
Standart Yağış İndeksi metodu, yağış eksikliğinin farklı zaman dilimleri (1,3, 6, 9,12,
24 ve 48 aylık) içerisindeki değişkenliğini dikkate alabilen bir kuraklık indeksidir. En az 30 yıl
süreli periyotta aylık yağış dizileri hazırlanır. SYİ değerlerinin normalize edilmesi sonucu
seçilen zaman dilimi içerisinde kurak ve nemli dönemler tespit edilir.
Kuraklığın izlenmesi açısından yağıştaki eksikliğin farklı zaman dilimleri içinde
kantitatif olarak ifade edilmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Yağış eksikliğinin farklı su
kaynaklarına olan etkisinin ne kadar sürede hissedilebileceği mantığına göre, analizde 1,3, 6, 9,
12 ve 24 aylık zaman dilimleri seçilebilir. Örneğin aylık toplam yağışta meydana gelebilecek
eksilme toprak nem düzeyine hemen etki ettiği halde yeraltı sularına, nehirlere, göllere daha
geç etki eder.6,9 ve 12 aylık zaman dilimlerindeki bir kuraklık durumu akarsu ve göllere, 24
aylık dilimdeki kuraklık ise yer altı sularına etkisini izlemek bakımından tercih edilir.
SYİ indis değerleri
SPI (SYİ) İNDİS
DEĞERLERİ
SINIFLANDIRMA
CLASSIFICATION
2.0 ve fazla
1.60 ile 1.99
Olağanüstü Nemli
Exceptionally Moist
Aşırı Nemli
Extremely Moist
1.30 ile 1.59
Çok Nemli
Very Moist
0.80 ile 1.29
Orta Nemli
Moderately Moist
0.51 ile 0.79
Hafif Nemli
Abnormally Moist
0.50 ile -0.50
Normal Civarı
Near Normal
-0.51 ile -0.79
Hafif Kurak
Abnormally Dry
-0.80 ile -1.29
Orta Kurak
Moderately Dry
-1.30 ile -1.59
Şiddetli Kurak
Severely Dry
-1.60 ile -1.99
Çok Şiddetli Kurak
Extremely Dry
-2.0 ve düşük
Olağanüstü Kurak
Exceptionally Dry
İndeksin sıfırın altına düştüğü ilk ay kuraklık başlangıcı olarak kabul edilirken indeksin
pozitif değere yükseldiği ay kuraklığın bitimi olarak kabul edilmektedir.Önceki aylarda ve
yıllardaki kuraklık durumları da aşağıdaki grafik haritadan görülebilir.
49
Grafik 5- Yağış İndeks Değerleri (Kahramanmaraş ve Göksun)
50
Grafik 6- Yağış İndeks Değerleri (Afşin ve Elbistan)
51
C.1.1.9. Mikroklima:
İlimiz sınırları içinde mikroklima oluşturan özel alanlar bulunmamaktadır.
C.1.2. Yapay Etmenler
C.1.2.1. Plansız Kentleşme:
İlimiz, Ahır Dağları güneyinde, engebeli bir yapıya sahip olması ve dağa paralel olarak
lineer bir gelişim göstermesi sebebiyle toplu, konsantrik ve kontrol altında tutulabilen bir
mekana sahip illerden bir tanesidir. Güneyinde bulunan Güney çevre yolu kuzeyde Ahır
Dağları ve kuşaklama kanalı, batıda sır baraj gölü ve üniversite kampus alanı ve doğudaki bağ
evleri ile kent makroformu kontrol altındadır.
Mücavir Alan Sınırı
Belediye Sınırı
İmar Planlı Alan Sınırı
İlave İmar Planı Yapılacak Alan
: 33 933 Ha,
: 23 595 Ha,
: 9 530 Ha,
: 1 730,7 Ha,
Kent merkezi ve kent merkezinin etkisi altında konsantrik olarak düzensiz bir gelişme
gözlenmemektedir. Kentin altyapısı (imar uygulamaları, teknik altyapı; yol, su, kanalizasyon
vs.) çok büyük oranda tamamlanmış vaziyettedir. Yalnız kent dışında meskun alan haricinde
gelişme gösteren sanayi alanları çevresinde sosyal ve teknik altyapısı çözülmemiş düzensiz
gelişen kaçak yapılar birkaç tane mahalle oluşturmuştur. Bu yerleşmeler sosyal olarak kent
genelinde göçe dayalı iki ayrı doku oluşturmuştur. Kent genelinde çevre köy ve kasabalardan
işgücü ve istihdam için gelen insanlar şehrin batı kesimine Karacaoğlan ve Barbaros mahallesi
çevresine yerleşmişler, kent dışından ve doğu illerinden gelip kent doğusuna Dulkadiroğlu
mahallesi çevresine yerleşen insanların oluşturduğu iki ayrı bölge ortaya çıkmıştır.
Bu yerleşmeler teknik altyapı olarak sağlıksız şartlarda inkişafına başlamışlarsa da
yapılan ıslah uygulamaları ve teknik altyapıların hızlı bir şekilde götürülmesi ile çevre
kirliliğine kent fiziki açısından estetik olarak bir düzensizliğe sebebiyet vermişlerdir. Meskun
alan dışında bulunup sanayi alanları çevresinde göçten dolayı gelişme gösteren yerlerde sosyal
ve teknik altyapıdan kaynaklanan kirlilikler mevcuttur.
Şehrin yeni gelişim ve yerleşim alanlarında kaçak yapılaşma kontrol altında tutulmakta
olup planlı kentleşme amacıyla ihtiyaca yönelik olarak revizyon imar planları yapılmaktadır.
C.1.2.2. Yeşil Alanlar
İlde kişi başına düşen yeşil alan 8.2 m2 dir. Topoğrafik koşullar ve 9530 ha’ lık planlı
alanı ile kent içerisindeki aktif ve pasif olarak toplam 4369 dönüm yeşil alan bulunmaktadır.
Kişi başına düşen alan standardı 7.2 m2 olduğu göz önüne alınırsa bu rakamın standartların
üzerinde olduğu görülecektir.
Kent koşullarına uyum sağlamış çiçek ve ağaç türü bitkiler belediyemiz serasında
üretilerek kentin muhtelif park, meydan ve tretuvarlarına dikilmekle birlikte halkımızın da
hizmetine sunulmaktadır.
Kent koşullarına uyum sağlamış bitki türleri;
Akçaağaç, Çınar, Taflan, Ağaç Hatmi, Dişbudak, Servi, Kartopu, Yasemin, Yalancı
Akasya, Çam, Oya Ağacı ve Sedir dir.
52
Şehrin kuzeyinde bulunan Ahırdağı eteklerindeki orman bölgesi dominant bir görsel
unsur taşımaktadır. İmar planlarımızda rekreasyon amaçlı çalışmalar düşünülmektedir.
Pınarbaşı mevkiinde mesire alanı olarak 400.000 m2’ lik bir sahada planlama yapılacak olup ilk
etapta 20.000 m2’lik bölüm de proje çalışmaları tamamlanmıştır.
Ahırdağı yeşil kuşak projesinde toplam 36.000 ha’lık alan projelendirilmiştir. Bu
projenin 1.130 ha’ ı erozyon kontrolü 12.725 ha’ ı ağaçlandırma 470 ha’ ı mera ıslah
çalışması yapılarak 14.325 ha’ ı bitirilmiştir. Tamamı bittiğinde proje şehrin çehresini
değiştirecektir.
Ayrıca Sır Baraj Gölü çevresinde 200.000 m2 alanda rekreasyon alan kullanımı proje
çalışması da belediyemiz tarafından hazırlanmaktadır.
C.1.2.3. Isınmada Kullanılan Yakıtlar:
İlimiz merkezinde konut ve işyerlerinin ısıtılmasında, doğalgaz, katı yakıt olarak ithal
linyit ve odun, sıvı yakıt olarak özel kalorifer yakıtı kullanılmaktadır.
İlimizde kalitesiz yakıt kullanımından kaynaklanan hava kirliliğinin önlenmesi için
alınan etkin kararlar ve diğer resmi kurumlarla yapılan çalışmalar neticesi, hava kirliliği
açısından ülke sıralamasında ilk beşin içinde yer almakta iken bugün son sıralarda yer
almaktadır.
İlimizde, Merkez İlçe ve Elbistan İlçesinde birer adet Hava Kalitesi İzleme İstasyonu
bulunmaktadır. Hava kirliliği ölçümleri sürekli yapılmakta ve www.havaizleme.com
adresinden saatlik ölçüm değerleri görülmektedir.
Son yıllarda yapılan çalışmalar neticesinde İlimiz Merkez İlçede doğalgaz kullanımına
başlanılmış olup, yeni sanayi sitesi, Gaziantep - Adana ve Kayseri yolu üzerinde bulunanan bir
çok sanayi tesisi ve meskenlerin % 40’ı doğaldaz kullanmaktadır.
İlimizde yıllık; Merkez İlçede 145 000 ton, diğer ilçelerde 101 500 ton, Sosyal
Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından 31 000 ton olmak üzere toplam 277 500
ton kömür kullanılmaktadır. Bu kömürler büyük oranda ithal kömürdür.
İlimizde hava kirliliğini azaltmak
ve kontrol altında tutabibilmek amacıyla
Bakanlığımız genelgeleri doğrultusunda alınan Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile katı ve sıvı
yakıt özellikleri ve satış şekilleri her yıl yeniden belirlenmektedir.
Merkez İlçenin tamamına doğal gaz verme imkanı oluştuğunda hava kirliliği açısından
daha güzel, daha yaşanır bir kent görünümüne kavuşacaktır.
C.1.2.4.Endüstriyel Emisyonlar:
İlimizde Afşin-Elbistan A-B Termik santralinden kaynaklanan emisyonlar ile diğer
sanayi tesislerinden kaynaklanan emisyonlar kirletici unsurlardır. Söz konusu tesislerin
SKHKKY hükümlerine göre incelemeleri yapılmış olup tesislerden izne tabi olanlara gerekli
bildirimler yapılmıştır.
53
VERİLEN İZİNLER
2004 - 2006
2007 - 2008
2009 - 2010
87
24
15
1
39
2
24
6
10
B Grubu Emisyon İzni
A Grubu Dosya Bakanlığa Sevk
İzne Tabi Olmayan Tesis Görüşü
Teyit
C.1.2.5. Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar:
İlimizde motorlu araç sayısının fazla olması ve ilin yerleşim yerinin çanak şeklinde
oluşu nedeni ile trafikten kaynaklanan emisyonlar şehir merkezinde yaz ve kış aylarında
oldukça yoğundur.
2011 yılında egzoz emisyonundan kaynaklanan hava kirliliğini önlemek amacıyla
motorlu kara taşıtlarının egzoz emisyon ölçümleri için 12 özel firma yetkilendirilmiştir.
31 Aralık 2011 Tarihi İtibariyle İl Genelindeki toplam Araç Sayısı 154 292 dir.
C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları
C.2.1. Kükürtdioksit (SO2 ) Konsantrasyonu ve Duman:
Bakanlığımızca “Hava Kirliliğini İzleme Ağı” kapsamında İlimize tesis edilen Hava
Kalitesi İzleme İstasyonu 24.02.2005 tarihinde faaliyete geçmiştir. Hava kirliliğinin izlenmesi
amacıyla; İlimizde merkezde kurulu sabit istasyon ile hava kirliliği takip edilmektedir. 2011
yılında yapılan ölçümlerde yıllık SO2 ortalama değeri 8,8 µg/m3,
Elbistan İlçesinde kurulu bulunan sabit istasyonda yapılan ölçümlerde ise yıllık SO2
ortalama değeri 9,66 µg/m3 olarak ölçülmüştür.
Yapılan ölçümlerde Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinde belirtilen
değerlerin aşılmadığı görülmüştür.
sınır
C.2.2. Partikül Madde (PM) Emisyonları:
Bakanlığımızca “Hava Kirliliğini İzleme Ağı” kapsamında İlimize tesis edilen Hava
Kalitesi İzleme İstasyonu 24.02.2005 tarihinde faaliyete geçmiştir. Hava kirliliğinin izlenmesi
amacıyla; İlimizde merkezde kurulu sabit istasyon ile kirlilik ölçümleri takip edilmektedir.
2011 yılında yapılan ölçümlerde yıllık partikül madde ortalama değeri 67,1 µg/m3,
Elbistan İlçesinde kurulu bulunan sabit istasyonda yapılan ölçümlerde ise yıllık partikül
madde ortalama değeri 78,33 µg/m3 olarak ölçülmüştür.
Yapılan ölçümlerde Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinde belirtilen
değerlerin aşılmadığı görülmüştür.
54
sınır
HAVA KİRLİLİĞİ ÖLÇÜMLERİ AYLIK ORTALAMA DEĞERLERİ
Tablo 20 . Hava Kirliliği Ölçüm Verileri Tablosu
HAVA KİRLİLİĞİ ÖLÇÜM YERLERİ
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
PM (Partikül) (µg/m3)
SO2 (Kükürtdioksit) (µg/m3)
K.MARAŞ Merkez
86
10
57
7
55
12
Elbistan
110
7
69
7
67
6
PM (Partikül) (µg/m3 )
PM (Partikül) (µg/m3 )
SO2 (Kükürtdioksit)(µg/m3)
PM (Partikül) ((µg/m3)
PM (Partikül) (µg/m3
49
12
49
8
36
2
53
3
-
50
10
44
13
40
11
60
7
57
8
SO2 (Kükürtdioksit)(µg/m3)
80
9
139
21
67
4
72
8
91
13
119
20
161
6
C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları
Karbonmonoksit, yakıt içindeki karbon tamamen yanmadığında oluşan renksiz, kokusuz
ve zehirli bir gaz olup, ülke çapındaki bütün CO emisyonlarının yaklaşık % 60’ına, şehirlerde
% 95 kadarına motorlu taşıtlar sebebiyet vermektedir. Bu emisyonlar, özellikle trafik
sıkışıklığının yoğun olduğu bölgelerde yüksek CO konsantrasyonları ile sonuçlanabilmektedir.
CO emisyonlarının diğer kaynaklarını ise endüstri prosesleri ile kazan ve çöp yakma
fırınlarında yakılan yakıtlar teşkil etmektedir.
CO oluşumunu etkileyen en önemli faktör hava fazlalık katsayısıdır. Karışım
zenginleştikçe, yanma odasına alınan yakıtın içindeki karbonun tamamını CO2 şeklinde
yakacak oksijen bulunmadığından, CO oranı hızlı bir şekilde artmaktadır. Buji ile ateşlemeli
motorlar, kısmi yüklerde yakıt ekonomisi açısından stokiyometrik orandan biraz fakir
karışımlarla çalışmakla birlikte, tam yükte belirli bir kurs hacmi için emilen havadan tam
olarak yararlanmak amacıyla zengin karışımla çalışırlar. Dolayısıyla buji ile ateşlemeli
motorların CO emisyonunun kontrolü önemlidir.
Otomobillerden yayılan CO emisyonları soğuk havalarda dramatik olarak artmaktadır. Bu
durum otomobillerin soğuk havalarda çalıştırılması için daha fazla yakıta ihtiyaç duymasından
55
ve O2 sensörleri ile katalitik konvertörler gibi bazı emisyon kontrol aygıtlarının soğuk iken
daha az etkin çalışmalarından kaynaklanmaktadır.
CO, kana geçerek vücudun organ ve dokularına O2 dağıtımını azaltır. CO’e maruz
kalmak hasta bireylerin yanı sıra sağlıklı bireyleri de olumsuz yönde etkilemektedir.
Yükseltilmiş CO seviyelerindeki is, görüş bozukluğu, iş yapma kapasitesinde, el becerisi
gerektiren işlerde ve öğrenme kabiliyetinde azalma gibi olumsuzlukları meydana
getirmektedir. EPA’nın halk sağlığı standardına göre hava kalitesi, günün ikinci 8 saatlik
zaman dilimi boyunca yapılan ölçümler için max ortalama CO konsantrasyonu milyonda 9’un
üstüne çıkmamalıdır.
İlimizde karbon monoksit ölçümleri konusunda yeterli bilgi yoktur.
C.2.4. Azot Oksit (NOx) Emisyonları
İlimizde NOX ölçümü yapılmamaktadır.
C.2.5 Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları
Atmosferde bulunan hidrokarbon ve kurşun emisyonları bazı sanayi tesisleri ve motorlu
taşıtlardan kaynaklanmaktadır. Özellikle ulaşım sektöründe yoğunluğa bağlı olarak giderek
artış gösteren çevredeki ağır metal kontaminasyonu son yıllarda üzerinde durulan önemli bir
konu olmuştur. Ağır metallerle bitkilerin bir yandan büyüme durumlarında gerileme söz
konusu olurken, diğer taraftan bitkisel kalite unsurlarıda olumsuz yönde etkilenmektedir.
Motorlu taşıt trafiğinin yoğun olduğu karayolu yakınlarında otlatılan hayvanlarda Pb ve HC
den ileri gelen kronik zehirlenmelerin olabileceği bildirilmektedir. Bu metallere karşı sığır ve
koyunların hassas olduğu, Pb ve HC un daha çok böbrek ve karaciğerde biriktiği tespit
edilmiştir.
Başta kurşun olmak üzere ağır metaller insanda uyku bozukluklarına, yorgunluk, baş
ağrısı, baş dönmesi iştahsızlık hafıza yetersizliği gibi belirtilere yol açan merkezi sinir
sisteminde düzensizliklere neden olmaktadır. Aynı şekilde kalp ve damar hastalıklarının ortaya
çıkmasında ve kan oluşum sistemlerinin bozulmasında da ağır metallerin etkili olabileceği
bildirilmiştir.
C.3
Atmosferik Kirlilik
C.3.1 Ozon tabakasının incelmesinin etkileri
Ozon (O3), üç oksijen atomundan oluşan, atmosferdeki diğer temel gazlara göre çok az
miktarda bulunan ama iklim ve canlıların yaşamı üzerinde büyük etkisi olan bir gazdır. Ozon
atmosferin iki ayrı katmanında (troposfer, stratosfer) iki ayrı şekilde bulunur.
Ozon tabakasındaki incelme, kutuplarda, daha çok da güney kutbunda gözlenmektedir.
Bunun nedeni kutuplarda daha etkili olan farklı fizikokimyasal tepkimelerle ilgilidir.
Bunlardan en bilineni ve kabul göreni kutup bölgelerinde görülen çok düşük sıcaklıklar
nedeniyle o seviyeye yükselen klor ve brom moleküllerinin, ozon (O3) moleküllerini daha
kolayca parçalamalarıdır.
56
Ozon yeryüzündeki bütün canlılar için son derece önemli bir gazdır. Çünkü yaşam için
çok zararlı olan, çok kısa dalgalı güneş ışınlarını (morötesi) süzerek büyük bir kısmını tutmakta
ve yeryüzündeki canlılara optimum düzeyde göndermektedir. Bugün özellikle Güney Kutbu
üzerinde ozon tabakasında görülen incelme, tehlikeli boyutlara ulaşmış, bunun zararlı sonuçlan
dünyanın her yerinde hissedilmeye başlanmıştır. Bütün canlıların yaşamı için bir sigorta olan
ozon tabakasındaki bu incelme devam ettiği takdirde, bugün bile yaşanan aşağıdaki sorunlar
gelecektede bir afet şeklini alacak, bazı hastalıklarda artış olacak büyük can kayıpları, dolaylı
olarak da ekonomik kayıplar yaşanabilecektir. Ozondaki incelmenin tehlikeli boyutlara
ulaşması halinde neden olabileceği zararlar bugün de hissedilebilen aşağıdaki şekilde
özetlenebilir.
Canlıların hücrelerinde bulunan kalıtım maddeleri (DNA) tahrip olur.Tüm canlıların
bağışıklık sistemi bozulur. Deri kanseri ve bazı göz hastalıklarında artışlar görülür.Bitki ve
hayvan yaşamı üzerindeki olumsuz etkileri sonucu biyolojik çeşitlilikte azalmalar, denizel ve
Karasal ekosistemlerde bozulmalar olur.
Bu konuda ilimizde yapılmış yeterli çalışma yoktur.
C.3.2 Asit Yağmurlarının Etkileri
Evsel, endüstriyel ve egzos emisyonlarından atmosfere salınan SO2, NOX; hidrokarbonlar
gibi kirleticiler, atmosferde çeşitli kompleks kimyasal ve fiziksel reaksiyonlara uğramak
suretiyle yeni ürünlere dönüşerek kirletici emisyonların fazlalığı asit yağmurlarına neden
olmaktadır. Söz konusu asit karekterli yeni ürünlerin yeryüzüne geri dönmeleri çoğunlukla
yağmur ve kar içinde çözünmüş halde taşınmak suretiyle gerçekleşmektedir. Çünkü atmosferde
bulunan CO2 gazı su ile tepkimeye girerek zayıf bir asit olan karbonik asidi vermektedir.
CO2+H2O--------H2CO3
Asit yağmurları etkisinde kalmış yerlerdeki yağmur suyunun pH derecesi genelde 4-5
civarında seyretmektedir. Fosil yakıtlarda bulunan azot ve kükürt yanma sonucunda
karbondiokside, kükürt ve azot oksit haline dönüşmekte ve daha sonrada oksidasyon ve su
molekülünün hidroliz etkisi altında asit oluşturmaktadır.
C+O2--------- CO2
S+O2--------- SO2
Karbondioksit ve kükürtdioksit gazlarının her ikisi alev esnasında meydana gelmekte ve
baca gazlarına karışmaktadır. Bunlardan kükürtdioksit daha sonra kademeli olarak oksitlenerek
SO3 haline dönüşmektedir.
2SO2+O2--------- 2SO3
SO3 + H2O------- H2SO4
Sonuçta oluşan sülfürikasit, yağmur suyu ortamında iyi çözünen bir asit olduğundan
yağmurla birlikte yer yüzüne ulaşmaktadır.
C.4 Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri
C.4.1. Doğal Çevreye Etkisi
C.4.1.1. Su Üzerine Etkileri
Bu konu hakkında çalışma yapılmamıştır.
57
C.4.1.2. Toprak Üzerine Etkileri
İlimizde hava kirliliğinin toprak üzerine etkileri konusunda sadece Afşin-Elbistan
bölgesinde çalışılmış olup , toprakları DTPA ile ekstrakte edilen demir, mangan, çinko, bakır
ve kurşun içerikleri Şekil 4.1.2 de verilmiştir. Şekilde görüldüğü gibi toprakların yarayışlı
demir düzeyleri 2.37-13.09 mgkg-1 arasında belirlenmiştir ve ortalama değer 5.47 mg kg-1 dır.
Bu verilere göre toprakların bazılarında ( % 42 toprakta ) yarayışlı demir düzeyinin düşük
olduğu düşünülebilir.
Toprakların yarayışlı mangan düzeyleri 2.93-15.86 mg kg -1 arasında olup, ortalama
değer 7.63 mg kg -1 dır. Bu verilere göre toprakların mangan düzeyleri yeterlidir, ve bazı
topraklarda yüksek olarak değerlendirilebilir.
Toprakların yarayışlı çinko düzeyleri 0.21-1.18 mg kg -1 arasındadır. Bu verilere göre
toprakların bazılarında ( % 46 toprakta ) Zn noksanlığı düşünülebilir.
Toprakların yarayışlı bakır düzeyleri 077-3.01 mg kg
toprakların önemli bir bakır sorunu yoktur.
-1
arasındadır. Bu verilere göre
Toprakların yarayışlı kurşun düzeyleri ise 0.75-1.39 mg kg -1 arasındadır buna göre yöre
topraklarında kurşun düzeyi önemli bir sorun oluşturmamaktadır.
Tablo 21- Afşin-Elbistan Termik Santralinin çevresinden alınmış toprak örneklerinde
ağır metal düzeyleri (mg kg-1)
Termik santrala uzaklık
Doğu Yönü
500m
1000m
2000m
3000m
5000m
10000m
En Düşük
En Yüksek
Ortalama
Batı Yönü
500m
1000m
2000m
3000m
5000m
10000m
En Düşük
En Yüksek
Ortalama
Kuzey Yönü
500m
1000m
2000m
3000m
5000m
10000m
En Düşük
En Yüksek
Ortalama
Güney Yönü
500m
Fe
Mn
Zn
Cu
Pb
11.81
6.83
2.90
2.95
10.48
3.47
2.90
11.81
6.41
8.01
5.85
4.77
2.93
5.85
10.78
2.93
10.78
6.37
0.49
0.51
0.24
0.32
0.34
0.49
0.24
0.51
0.40
3.01
1.85
1.31
1.62
2.86
1.70
1.31
3.01
2.06
1.18
0.86
1.11
1.18
1.50
1.21
0.86
1.50
1.17
3.82
4.81
3.82
4.46
3.07
3.76
3.07
4.81
3.96
6.16
9.40
8.78
8.78
8.16
13.09
6.16
13.09
9.06
0.47
0.49
0.37
0.34
0.86
0.39
0.34
0.49
0.49
1.62
1.70
1.70
1.78
1.85
2.16
1.62
2.16
1.80
1.50
1.32
1.18
1.11
1.11
1.25
1.11
1.50
1.25
5.91
4.00
4.46
13.09
2.37
3.36
2.37
13.09
5.53
7.09
6.93
6.78
15.86
5.24
8.16
5.24
15.86
8.34
0.41
0.58
0.51
1.18
0.21
0.30
0.21
1.18
0.53
1.47
1.85
1.85
1.62
0.77
1.24
0.77
1.85
1.47
1.07
1.32
1.18
1.21
0.75
0.82
0.75
1.32
1.06
4.69
4.93
0.56
1.16
1.61
58
1000m
2000m
3000m
5000m
10000m
En Düşük
En Yüksek
Ortalama
4.98
5.56
7.76
4.00
8.86
4.00
886
5.96
8.63
5.08
7.55
5.85
8.47
4.93
863
6.75
0.49
0.45
0.41
0.24
0.37
0.24
0.56
0.42
1.62
1.47
2.78
1.78
2.24
1.66
2.78
1.84
1.21
1.43
1.61
1.21
1.25
1.21
1.61
1.39
C.4.1.3. Flora ve Fauna üzerine Etkileri
İlimizde hava kirliliğinin bitki üzerine etkileri (Afşin-Elbistan bölgesinde) demir,
mangan, çinko ve kurşun yönünden incelenmiş olup aşağıdaki tabloda verilmiştir. Sonuç
olarak bazı bitki örneklerinin demir düzeyleri oldukça yüksek belirlenmiştir. Termik Santralin
atık külünde belirlenen oldukça yüksek demir düzeyi yöredeki bitkilerin demir içeriklerinin
yüksek olmasının nedenidir.
Tablo 22- Afşin - Elbistan Termik Santrali Bitki Analiz Değerleri (mg-kg -1 )
Termik Santrala Uzaklık
Bitki
Fe
Mn
Zn
Cu
Pb
Doğu yönü
500m
1000m
1000m
5000m
10000m
Ortalama
Söğüt
Kavak
Söğüt
Söğüt
Söğüt
554.39
305.42
205.55
429.91
280.82
355.22
85.12
77.98
146.62
91.36
139.04
108.02
59.39
8.22
73.00
53.02
76.97
54.12
25.09
25.09
28.95
19.30
36.67
27.02
4.46
4.46
5.36
5.36
8.03
3.57
Batı Yönü
5000m
10000m
10000m
Ortalama
İğde
İğde
Kayısı
331.48
639.80
288.05
419.78
147.51
212.13
63.73
141.12
11.20
21.26
9.78
14.08
17.37
11.58
23.16
17.37
3.57
2.67
2.67
2.97
KuzeyYönü
3000m
5000m
10000m
Ortalama
Söğüt
Buğday Sapı
Kayısı
448.73
78.17
114.35
213.75
68.63
26.29
87.79
60.90
39.02
10.07
5.67
18.25
27.02
11.58
19.30
19.30
4.46
1.79
4.46
3.57
Güney Yönü
500m
1000m
10000m
10000m
Ortalama
Akasya
Kayısı
Söğüt
Kuş Burnu
395.17
222.92
400.96
477.68
374.38
70.85
84.23
86.45
386.38
15698
17.86
35.15
41.96
13.33
27.08
27.02
13.51
25.09
11.58
19.30
8.03
7.14
4.46
8.03
6.92
59
C.4.1.4. İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
Havada kirletici maddelerden karbonmonoksit gazı solunma esnasında kandaki
hemoglobin ile birleşerek karboksi hemoglobin oluşturur. Sülfürlü ve azotlu hava kirleticileride
faranjit, astım, bronşit gibi üst solunum yolu enfeksiyonlarına neden olmakta. Maruz kalma
süresine göre insan üzerindeki etkileri artmaktadır.
C.4.2 Yapay Çevreye Etkileri
Hava kirletici gazların yağmur etkisiyle asit yağmuruna dönüşmesi ile asidik özellik
kazanır. Asit yağmurları aşındırıcı özellik taşıdıkları için bölgede aşındırıcı etki
göstermektedir. İlimizde konu hakkında yeterli çalışma yapılmamıştır.
C.4.2.1. Görüntü Kirliliği Üzerine Etkileri
İlimizde hava kirletici kaynaklardan önemli bir görüntü kirliliği oluşmamakla birlikte,
yerleşim bölgelerinde ısınma amaçlı kullanılan yakıtlardan, taşıtların egzos gazlarından ve
sanayi kuruluşlarının baca gazlarından çıkan emisyonlar kış sezonunda yoğunluk kazanması
nedeni ile görüş alanını zaman zaman etkilemektedir. Yaz döneminde kirletici gaz
emisyonunun yoğunluğunun azalması ile bu etki azalmaktadır.
KAYNAKLAR:
1- www kahramanmaras.gov.tr.
2- İl Sağlık Müdürlüğü.
3- İl Brifingi.
4- Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü.
5- Emniyet Müdürlüğü.
60
D. SU
D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı
D.1.1. Yeraltı Suları
İlimizin su kaynaklarını; akarsular, yeraltı suları, baraj ve suni göletler oluşturmaktadır.
Şu anda su ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılan bu kaynaklar aynı zamanda il genelinde
üretilen atık sular yer üstü ve yer altı sularına karışarak kirlenmelere neden olmaktadır.
Bu suların tarımsal amaçlı kullanılması hem bitkiler vasıtasıyla canlılara hem de toprak
kirliliğine neden olmaktadır. Toprak belli bir süreden sonra bu kirliliği tutamaz olmakta ve yer
altı suyuna karışmasına neden olmaktadır.
İlimizin yazın sıcak ve kurak bir iklime sahip olması atık suların buharlaşmasına neden
olmaktadır.
Maraş Ovasında bir çok tarımsal amaçlı kuyu mevcuttur. Bunun yanında sanayi
tesislerinin yeraltyı suyu kullanımının çoğalması yer altı su seviyesini olumsuz etkilemir. Bazı
bölgelerde artezyen kaynak olarak çıkan sular kaybolmuştur.
D.1.2. Jeotermal Kaynaklar
B.1.8. de ayrıntılı olarak verilmiştir.
D.1.3. Akarsular
Tablo 23- Akarsulara ait bilgiler
Akarsu Adı
Aksu Çayı
Toplam Uzunluğu İl Sınırları İçerisindeki Toplam Uzunluğa
Uzunluğu (km)
(km)
Oranı
110
110
100,0
Ortalama Debisi
(m3 /sn)
31,408
Andırın Suyu
14
14
100,0
3,260
Bertiz Çayı
19
19
100,0
2,297
Cemrengeç Suyu
18
18
100,0
2,066
Ceyhan Nehri
425
190
44,7
82.895
Erkenez Çayı
31
31
100,0
1,715
Fırnız Deresi
11
11
100,0
4,500
Göksu Çayı
145
35
24,1
10,900
Göksun Çayı
60
60
100,0
12,282
Hurman Çayı
50
50
100,0
10,300
Keşiş Suyu
28
28
100,0
3,274
Kısık Deresi
11
11
100,0
3,676
Körsulu Çayı
40
40
100,0
4,650
Nergile Deresi
10
10
100,0
2,380
Sarsap Çayı
25
25
100,0
0,274
Söğütlü Çayı
60
60
100,0
3,892
Tekir Deresi
19
19
100,0
4,580
Zeytin Suyu
10
10
100,0
1,880
1.086
741
1.668,8
186,229
TOPLAM
61
Ulaşım, taşımacılık ve su sporlarına uygun akarsular mevcut değildir. İçme suyu,
Kültür balıkçılığı ve elektrik enerjisi üretimi ile sulamada kullanılmaktadır.
D.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarlar
Tablo 24- Doğal Göller
DOĞAL GÖLLER
Göl Adı
Bulunduğu İlçe
Yüzölçümü (km2)
Özelliği
Denizden
Yüksekliği
Gavur Gölü
Türkoğlu
0,76
450
Bataklık
Kumaşır Gölü
Merkez
0,09
480
Bataklık
Tablo 25- Göletler
GÖLETLER
Gölet Adı
Sulanan Alan
(ha)
502,00
Yüksekliği (m)
Çağlayancerit
Max Göl
Hacmi (m3)
3.761.815
Kamışcık
Göksun
1.395.000
290,00
23,20
Kemalli
Göksun
1.242.185
254,00
22,70
Esence
Afşin
3.090.000
25,00
27,80
Büyükyapalak
Elbistan
3.066.000
20,00
26,20
Çardak
Göksun
4.135.000
136,00
28,00
Düzbağ
Bulunduğu İlçe
24,70
Tablo 26- Kızıliniş Göleti verileri
Kızıliniş Göleti
Göletin Yeri
Akarsuyu
Amacı
Gövde dolgu tipi
Depolama hacmi
Aktif Hacim
Ölü Hacim
Yükseklik (temelden)
Sulama Alanı
Proje rantabilitesi
62
Kahramanmaraş - Türkoğlu
İmalı Çayı
Sulama
.......
1995
Zonlu Toprak Dolgu
3.30 hm3
2.80 hm3
0.50 hm3
24.90 m
31.90 m
323 ha
........
Tablo 27-İncecik Göleti
İncecik Göleti
Göletin Yeri
Akarsuyu
Amacı
Gövde dolgu tipi
Depolama hacmi
Aktif Hacim
Ölü Hacim
Yükseklik (temelden)
Sulama Alanı
Proje rantabilitesi
Kahramanmaraş – Elbistan
...........
Sulama
...........
1996
Homojen Toprak Dolgu
0.42 hm3
0.33 hm3
0.09 hm3
17.50 m
21.50 m
52 ha
.......
İNŞAAT HALİNDEKİ GÖLETLER :
1- Zorkun Göleti
2- Merk Göleti
3- Meydan Göleti
4- Sarsap Göleti
D.1.5. Denizler
İlimiz sınırları içerisinde deniz bulunmamaktadır.
D.2. Doğal Drenaj Sistemleri:
Bu konuda herhangi bir bilgiye erişilememiştir.
D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri:
Su Kaynaklarının Kimyasal Özellikleri ve Kalitesi
Su kaynaklarının kimyasal özellikleri ve kalitesine ilişkin değerlendirmeler, arazi
çalışmaları sonucunda belirlenen 36 su noktasında, yerinde yapılan ölçüm ve örneklemeler ile
laboratuvarda yapılan analiz sonuçları üzerine yapılmıştır. Ölçüm ve örnekleme yapılan su
noktalarının koordinatları ve genel hidrokimyasal özellikleri Tablo 24’de verilmiştir.
Çalışmalar sırasında yeraltısularını temsilen kuyu ve kaynaklardan olmak üzere 32 noktadan
örnek alınmıştır. Bu noktalardan 32 adet major anyon-katyon, 23 adet ağır metal olmak üzere
toplam 55 adet örnek alınmıştır. Yüzey sularını temsilen 4 noktadan major anyon-katyon ve
ağır metal olmak üzere 8 adet örnek alınmıştır.
Çalışma alanındaki su kaynaklarının kalitesinin belirlenmesine yönelik olarak sıcaklık
(T), elektriksel iletkenlik (EC), tuzluluk, çözünmüş oksijen (ÇO) ve pH ölçümleri yapılmıştır.
Bu noktalardan major iyon (Na, K, Mg, Ca, HCO3, Cl, SO4) ve kirlilik (NO2, NO3, NH4 ve
PO4) analizleri için standartlara uygun örnekleme yapılmıştır. Alınan örnekler MTA Genel
Müdürlüğü Maden Analizleri ve Teknolojileri Dairesi, su kimyası laboratuvarında analiz
edilmiştir. Su noktalarında yerinde yapılan ölçümler ile analiz sonuçları bölüm içinde
değerlendirilmiştir.
63
D.3.1. Yeraltı Suları ve Kirlilik
Tablo 28 Örneklerin arazi ölçüm ve laboratuvar analiz sonuçları.
Kod
X
Y
Yer
Açıklama
pH
EC
ÇO
316778
4159380
Belediye büz
kaynak
7,3
636
3,9
0,3
22,1
MK11
MK12
316343
4158334
Adana yolu KH
SS=5-6 m, derin kuyu
7,5
790
2,7
0,4
22,5
<1
8,8
0316402
4154400
Adana yolu NİLSU
SS=6-7 m, derin kuyu
7,3
1688
4,7
0,4
21,4
2,72
164
MK13
316500
4156200
Maraş BLD asfalt şant.
Derin kuyu
7,5
538
5,3
0,3
20,1
<1
6,9
MK17
315628
4159250
hayvan pz. Tuğla fab.
Keson kuyu
6,6
564
3,75
0,3
22,6
MK18
313780
4157960
Topalhöyüğü mvk
Derin kuyu, artezyen
6,3
393
2,12
0,2
22,1
<1
18,9 <0,1
MK21
311011
4159900
Kayseri yolu Nissan karşısı
Derin kuyu, SS=10 m
8,3
19,7
<1
7,26 <0,1
MK22
313166
4159600
Kayseri yolu Madosa Tekstil karşısı
Derin kuyu
MK23
MK242
309640
4160620
Derin kuyu
313140
4157680
Sır Calkaplar teks
Topaloğlu höyüğü ile aksu çayı arası
besihane(kale)
MK25
314250
4157200
Bld eski su tesisi
MK26
315187
4155774
sulama(kirlilik dertlisi)hanefi demir
MK26D
315187
4155774
sulama(kirlilik dertlisi)hanefi demir
Derin kuyu
MK27
314400
4155850
kum ocağı
MK30
315400
4152550
MK31
0319044
MK32
318824
MK35
MK36
MK10
Keson kuyu
493
Tuzluluk T (C)
3,2
0,3
19,5
K
NH4
Ca
Mg
4,07 12,6 <0,1
102
20
14
<10
<0,1
81,8
60,9
20
<0,1
103
90,8
20
<0,1
71,6
27,7
1,58 11,7 <0,1
89,2
36
83,8
1
Na
12
SİO2 CO3 HCO3
Cl
SO4
351
17,3
22,2
<10
410
43,1
32,1
<10
486
293
181
18
<10
305
8,64
10,8
17
12
<10
310
15,3
25,3
25,2
20
<10
269
7,17
3,61
36,2
17
<10
334
24,3
19,4
<0,1
56,3
35,5
19
<10
305
17
11,9
1,16 8,72 <0,1
89,8
27,3
16
<10
334
21,5
20,4
2,89 77,6 <0,1
91,7
54,3
18
<10
539
82,6
65,1
12,6 <0,1
50,8
39,9
20
<10
340
14,6
6,82
1,02 10,2 <0,1
85,5
29,1
21
<10
387
16,4
16
6,8
1090
1,64
0,5
22,5
Keson kuyu
7,1
528
1,4
0,3
25,2
Derin kuyu
7,07
619
3,7
0,3
24,2
90,5
32,3
20
<10
381
19,4
18,9
Keson kuyu
7,2
1881
2,4
0,9
27
4,07
186
<0,1
93
63,7
17
<10
416
383
66
Öksüzlerin çiftliği
Derin kuyu
7,6
587
5,2
0,3
20,4
<1
4,7
<0,1
18,9
80,9
34
<10
404
8,5
10,8
4154445
Atizi çiftliği
Derin kuyu
7,2
753
5,2
0,4
<1
30,9 <0,1
63,7
51
19
<10
351
55
43,4
4155594
Çamurlu Antep arası stablize yol
Derin kuyu
7,4
374
6,6
0,2
17,5
<1
6,47 <0,1
51,9
22,6
15
<10
240
6,3
9,93
319400
4159900
Köy hizmetleri özel idare
Derin kuyu
7,5
571
5,25
0,3
21,3
<1
8,18 <0,1
53,2
50
17
<10
328
18
19,4
321500
4158200
Maraş belediyesi Antep yolu kuzeyi
Derin kuyu
7,3
410
5,35
0,2
<1
6,06 <0,1
63,8
19,2
19
<10
269
4,5
5,01
MK37
0317750
4163700
Pınarbaşı Kaynak
kaynak
7,7
284
5,4
0,1
16
<1
1,33 <0,1
52,6
11,8
9
<10
211
1,7
4,3
MK1
319427
4158712
Antep yolu Seba çırçır
Keson kuyu
7,4
669
5,7
0,3
20,4
<1
7,13 <0,1
95,9
46,8
22
<10
387
11,9
47,3
MK2
320253
4157543
Antep yolu Maraş yağ
Derin kuyu
7,7
430
5,65
0,2
18,5
<1
5,47 <0,1
73,2
21,9
20
<10
281
4,5
11,4
MK4
322500
4155450
Antep yolu Kocabaş çırçır
h=150-200 m
7,6
440
5,4
0,2
17
<1
7,09 <0,1
62,4
27,5
16
<10
246
12,6
12,3
<1
1
Birimler: EC: µS/cm, ÇO:mg/l, Tuzluluk: ppt, Major iyonlar:mg/l
64
10,1 <0,1
Tablo 28- Örneklerin arazi ölçüm ve laboratuvar analiz sonuçları (devam).
Kod
MK6
MK9
MK14
MK16
MK28
x
326467
316625
316220
315650
314200
Y
4157990
4160750
4157150
4159845
4155150
Yer
Antep yolu Erkenez kum
Stadyum
Adana Yolu Toros tarım
Ank yolu güneyi hayvan pazarı
Hacımustafa köyü
Sır baraj yolu üzerindeki çiftlik
MK29 311280 4156718 kuyusu
MK33 318200 4157675 Demiryolu ile kanal köşesi
MK38 310874 4155640 Deliçay-çiftlik-benzinlik.
MK
39
315783 4157680 Bld kuyu Aksu
MY 9 315000 4153400 Aksu nehri
MY 8 315100 4153700 Karaçay
MY 1 312204 4157572 Aksu çayı 2. karışım öncesi
MY 2 311900 4157850 Aksu çayı 2. karışım sonrası
Açıklama
Derin kuyu
Derin kuyu
Derin kuyu
Kaynak
Keson kuyu
pH
7,8
7,3
7,1
7,3
7,4
EC
337
622
925
589
702
T
ÇO Tuzluluk (C)
6,1
0,2
18
3
0,3
22
2,9
0,5
19
3,8
0,3
20
3,9
0,4
21
K
<1
8,49
<1
7,24
1,56
Derin kuyu
Derin kuyu
Derin kuyu
7,3
7,3
7,6
704
565
372
4,2
5,1
5,5
0,4
0,3
0,2
20
19
21
5,67 9,82 <0,1 104 37,8
<1 14,9 <0,1 91
25
<1 2,93 0,2 55,4 21,7
14
23
8,7
<10
<10
<10
357
305
246
23,2 46,8
36,9 26,5
4,54 13,4
Derin kuyu
akarsu
akarsu
akarsu
akarsu
8,4 554
8
536
9,4 5180
9 1500
8 1487
4,8
9,1
1,9
7,5
5,5
0,3
0,3
2,7
0,7
0,7
25
20
26
29,9
1
1,35
31,2
10,5
10,5
22
17
22
14
16
<10
17,3
51,8
23
351
293
334
404
18,6 8,4
17,9 35,6
206 120
206 112
Na
7,46
15,8
17,1
13,2
30,9
11,7
18,7
850
140
138
NH4 Ca
<0,1 50,4
96,6
<0,1 138
<0,1 101
<0,1 72,2
Mg SİO2 CO3 HCO3 Cl SO4
19,7 17
<10
240
4,2 9,6
19,6 17
<10
349 28,5 13,3
46,8 21
<10
392 97,8 63,3
19,5 16
<10
334
24 20,1
53,3 21
<10
387 30,7 54,4
<0,1 52,6 42
0,2 54,7 48,3
64 29,5
0,95 71 57,9
82,8 56,4
Birimler: EC: µS/cm, ÇO:mg/l, Tuzluluk: ppt, Major iyonlar:mg/l
Piper Diyagramı ile Değerlendirme
Suların meq/l cinsinden analiz sonuçlarının toplam iyon içeriğine göre yüzdesi alınarak su tipi tanımlaması yapılmıştır. Tanımlama,
meq/l olarak %10’dan büyük bileşenlerin azalan yönde sıralanması şeklinde yapılmıştır. Sıralama katyonlardan başlatılmıştır (Tablo 25)
65
Tablo 29- Hakim katyon-anyona göre suların sınıflanması.
Diyagram Simgesi
Örnek No
Fasiyes Türü
9
MK10
Ca-Mg-HCO3
u
MK11
Mg-Ca-HCO3
;
MK12
Na-Mg-HCO3
F
MK13
Ca-Mg-HCO3
6
MK17
Ca-HCO3
<
MK18
Mg-Ca-HCO3
Q
MK21
Ca-HCO3
>
MK22
Mg-Ca-HCO3
l
MK23
Ca-HCO3
?
MK24-2
Ca-Mg-HCO3
D
MK25
Mg-Ca-HCO3
=
MK26
Ca-Mg-HCO3
t
MK26D
Ca-Mg-HCO3
:
MK27
Na-Mg-Cl
s
MK30
Mg-Ca-HCO3
v
MK31
Mg-Ca-HCO3
5
MK32
Ca-Mg-HCO3
S
MK35
Mg-Ca-HCO3
4
MK36
Ca-Mg-HCO3
W
MK37
Ca-HCO3
8
MK1
Ca-Mg-HCO3
E
MK2
Ca-Mg-HCO3
R
MK4
Ca-Mg-HCO3
3
MK6
Ca-Mg-HCO3
G
MK9
Ca-HCO3
T
MK14
Ca-Mg-HCO3
7
MK16
Ca-HCO3
Y
MK28
Mg-Ca-HCO3
e
MK29
Ca-HCO3
K
MK33
Ca-HCO3
L
MK38
Ca-Mg-HCO3
C
MK39
Mg-Ca-HCO3
Z
MY9
Mg-Ca-HCO3
V
MY8
Na-Cl
B
MY1
Na-Mg-HCO3
N
MY2
Na-Mg-HCO3
66
Tablo 25’de görüldüğü gibi çalışma alanındaki sularda hakim katyon kalsiyum (Ca) ve
magnezyum (Mg), hakim anyon ise bikarbonattır (HCO3). Suların hidrokimyasal fasiyeslerini
kıyaslamalı olarak ortaya koyan Piper diyagramı oluşturularak yoruma gidilmiştir (Şekil 2.2.3).
Diyagramda da görüldüğü gibi örnekler dört farklı hidrokimyasal fasiyesi (Ca-HCO3, MgHCO3, Na-HCO3 ve NaCl) temsil etmektedir. Örneklerin yaklaşık %58’i Ca-HCO3, %28’i MgHCO3, %8’i Na-HCO3 ve %6’ sı Na-Cl fasiyesinde bulunmaktadır. Suların çoğu Ca-HCO3
fasiyesinde yer alır ve tatlı su fasiyesi ile ilişkili olarak diyagramın sol uç kısmında
toplanmıştır. Diyagramın sol uç kısmında yer alan MK37 örneği Pınarbaşı karst kaynağından
alınmıştır.
Katyon üçgeninde Mg köşesine en yakın olan MK30, Mg-Ca-HCO3 fasiyesinde olup,
Öksüzler Çiftliğinden alınmıştır. Bu durum ovanın bu kesiminde, alüvyon kalınlığının ince,
Mg ca zengin ofiyolitik kayaçların yaygın, alüvyon malzemenin ofiyolit çakılları bakımından
zengin olması ile ilişkili olmalıdır.
Adana yolu yakınlarında sondaj kuyusundan alınan Na-Mg-HCO3 fasiyesindeki MK12
ile, Aksu Çayı yakınında kum ocağı keson kuyusundan alınan Na-Mg-Cl fasiyesindeki MK27
örnekleri, diyagramdaki konumları ile diğer örneklerden farklıdır. MK-12 ve 27 diyagramın
karışık sular türünü ifade eden bölümüne girmektedir.
Karaçay’ dan alınan Na-Cl fasiyesindeki MY8 örneği, diyagramın tuzlu su veya acı su
olarak gösterilen bölümünde bulunmaktadır. Arazi çalışmalarında bu çaya yüksek miktarda
atık su deşarjının yapıldığı görülmüştür. Akarsuyun fiziksel özelliği gözle görülür ölçüde
kötüdür. Karaçay, kahve-siyah renkli, içinde yoğun askıda madde içermesi nedeniyle
bulanıktır.
Aksu Çayından, Oklu Deresinin katılımı öncesi ve sonrası noktalardan alınan, Na-MgCO3 fasiyesindeki MY1 ve MY2 örneklerinin konumları, diyagramın tatlı sufasiyesi
bölümünde olmasına karşın diğer örneklerden farklıdır. Bu örneklerde hakim katyonun
Naolması, diyagramın karışık sular bölümüne yakın konumda olmaları su kalitesini yavaş
yavaş.bozulmaya.başladığını.göstermektedir.
67
Şekil *1. Piper diyagramı.
68
Schoeller Diyagramı ile Değerlendirme
Örnekler, Schoeller diyagramı üzerinde değerlendirilerek benzer ve farklı kimyasal
bileşime sahip sular ortaya konmaya çalışılmıştır (Şekil *2).
100.0
Derişim (meq/l)
10.0
1.0
0.1
0.0
Ca
Mg
Na+K
Cl
SO4
İyonlar
Şekil *2. Suların Schoeller diyagramında değerlendirilmesi.
69
HCO3
MK10
MK11
MK12
MK13
MK17
MK18
MK21
MK22
MK23
MK24-2
MK25
MK26
MK26D
MK27
MK30
MK31
MK32
MK35
MK36
MK37
MK1
MK2
MK4
MK6
MK9
MK14
MK16
MK28
MK29
MK33
MK38
MK39
MY9
MY8
Yapılan değerlendirmeye göre sular genel olarak üç ana grupta toplanmıştır. Birinci
grupta yer alan örnekler, diğerlerine göre düşük iyon derişimine sahip olan ve derin kuyulardan
alınmış sulardır. Bu grupta yer alan MK37 nolu örnek, eosen yaşlı kireçtaşılarından boşalan
Pınarbaşı karst kaynağından alınmıştır. Diğer örneklere göre su-kayaç etkileşiminin daha az
olması nedeniyle en düşük iyon derişimine sahiptir ve tatlı su fasiyesinde yer alır.
İkinci grupta yer alan örnekler, diğerlerine göre çok yüksek iyon derişimine sahiptirler.
MY8, MK24-2, MK27 , MK12 ve örnekleri diyagramda çizdikleri izler ile diğer örneklerden
büyük bir farklılık gösterirler. Bu örnekler, diğer iyonlara göre sahip oldukları yüksek Na+K
ve Cl derişimleri ile tuzlu su fasiyesinde yer alırlar. Bu grupta yer alan ve diyagramda en
yüksek Na+K derişimine sahip olan MY8 örneği bir çok kirleticiyi bünyesinde taşıyan
Karaçay’dan alınmıştır. MK24-2 ve MK27 Aksu çayının kuzey kıyısında yer alan Güllühöyük
Mevkisi yakınlarındaki keson kuyulardan, MK12 ise Karataş Tepesinin yaklaşık 100 m
doğusundaki sondaj kuyusundan alınmıştır.
Üçüncü gruptaki örnekler, birinci ve ikinci grupta yer alan örneklerin arasında yer
alırlar ve ova genelindeki suların iyon kompozisyonunu yansıtırlar. Birbirlerine parelel izler
gösteren bu örnekler tatlı su fasiyesinde yer alırlar.
D.3.2. Akarsularda Kirlilik
İlimiz merkez ilçede Karaçay Deresinde ağırlıklı olarak endüstriyel atıksulardan
kirlenme olmaktadır. Karaçay Deresi Aksu Çayına döküldüğünden kirlilik taşınmaktadır. Aksu
Çayı da Sır Baraj Gölüne dökülmektedir. Sır Baraj Gölünde yoğun bir kirlilik oluşmuştur.
Oklu Dere vasıtasıyla şehirden kaynaklanan evsel atıksular arıtılmadan Sır Baraj
Gölüne verilmektedir. Bu durum önlem alınmazsa daha da büyük zararların oluşmasına yol
açabilecek bir konumdadır. Ancak evsel ve endüstriyel atıksu arıtma tesisleri kurulması, atıksu
üreticilerinin bu suları arıtmaları için yoğun çalışmalar devam etmektedir.
D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik
Göllerin ve göletlerin kirlilik durumları ile bilgilere ulaşılamamıştır.
D.3.4. Denizlerde Kirlilik
D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları
Yeraltı suyu, kıta içi sularının kirliliğinin önlenmesi konusunda il düzeyinde İl Çevre
Orman Müdürlüğümüz ile DSİ 20. Bölge Müdürlüğü tarafından denetimler yapılmakta olup
SKKY hükümleri doğrultusunda kirliliği önleyici çalışmalar yapılmaktadır.
70
Harita 8 - Kartalkaya Barajı Böl. Yeraltı Suları ve Kirlilik Haritası
71
Harita 9 Sır Barajı Böl. Yer altı Suları ve Kirlilik Haritası
72
Harita 10 Kirlilik Araştırmasına Yönelik Lokasyon Planı
73
Erkenez Çayı (Aksu
Çayına Karışmadan)
Aksu Çayı (Sır
Barajına Karışmadan)
29
16
22
8,12
9,09
7,95
8,29
681
1263
3085
1670
991
18
18
18
45
0
36
Bikarbonat, mg/l
298
294
390
469
214,7
366
Klorür, mg/l
14,2
18
130
541
241
74
Amonyak Azotu,mg/l
1,479
0,113
1,984
1,069
0,47
0,112
Nitrit Azotu, mg/l
0,445
0,025
0,034
0,068
0,221
1,187
Nitrat Azotu, mg/l
0,49
2,53
2,56
0,88
1,1
2,48
Sülfat, mg/l
22
57
168
308
306
59
% Na
7,1
19,3
25
60,3
42
19
SAR
0,259
0,80
2
7,8
3,2
2,4
Çözünmüş Oksijen, mg/l
3,95
8,9
0,8
5,7
1,8
6
Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı,mg/l
1,8
4,75
0
3,2
1,45
1,5
Kimyasal Oksijen İhtiyacı mg/l
157,3
289
343
298
81,6
294
Permanganat Değeri,mg Oksıjen/I
5,45
1,4
9,8
169,9
23,2
2,5
4
0,254
13,7
6,632
2,48
0,611
Sodyum,mg/l
10,2
23,3
92
429
161
41
Potasyum,mg/l
4,7
1,6
16,4
21
5,58
5,5
Kalsiyum,mg/l
79
59
126
189
151,5
120
Magnezyum, mg/l
22,5
30
24,3
29
24,3
24,3
Toplam Sertlik,(CaCO2),mg/l
289
272
413
586
478
400
Çözünmüş Demir,mg/I
0,225
0,026
0,371
0,304
0,670
0,035
Suyun Sınıfı
C2S1
C2S1
C3S1
C4S1
C3S1
C3S1
Pazarcık
Kılılı Çıkışı
Oklu Dere
20
21
22
pH
9,97
8,32
Elektriksel iletkenlik, nmho/cm
634
Karbonat(CaCO3),mg/l
PARAMETRE
Sıcaklık °C
o - Fosfat, mg/l
Karaçay(Aksu Çayına
Karışmadan)
Tablo 30- SIR BARAJ GÖLÜ KİRLİLİK ARAŞTIRMASI ANALİZ SONUÇLARI (AKSU)( 2005 yılı 8 ve 10. Ayları’nın Analiz ort. değerleri )
74
D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri
D.5.1.Tuzluluk
Tüm inorganik tuzlar suda çözünmektedir. Yağışlarla veya çeşitli kaynaklarla
yeryüzüne düşen sular; yüzey üstü, yer altı ve akarsulardaki akımları sırasında zeminde
bulunan çok çeşitli tuzları bünyelerine alarak, bunları gittikleri ortama taşımaktadır. Sularda
doğal olarak en sık rastlanan tuzlar kalsiyum, magnezyum ve sodyum bikarbonat, sülfat ve
klorürlerdir.
Çeşitli tuzların sudaki çözünürlüğü önemli değişimler gösterir. Bazı tuzların sudaki
doygunluk derişimleri oldukça düşüktür. Buna karşılık diğer bazı tuzlar (NaCl gibi) suda
olağanüstü yüksek çözünürlük göstermektedir.
Evsel ve endüstriyel atık suların yüzeysel sulara deşarjı sonucunda bu sulardaki klorür
(CL-), sülfat (SO4=), nitrat (NO3-) ve fosfat (PO4=) derişimleri yükselir. Söz konusu atık sular,
alıcı ortamlara ayrıca diğer bazı toksik elementleri de taşımaktadır. Dolayısıyla suların tuzlar
tarafından kirletilmesi, tuz içeriği fazla olan suların sulamada kullanılmasıyla yol açacağı
problemler açısından birinci aşamayı oluşturmaktadır. (TOPBAŞ ve Ark.1998)
İlimizde sulardaki tuzluluk konusunda sistematik bir çalışma bulunmamaktadır.
D.5.2. Zehirli Gazlar
Sularda bulunan başlıca gazlar, H2, N2, CH4, O2, CO2, H2S, SO2, ve NH3’dır. Sularda
çözünen gazların cinsi ve miktarı bölgelere, sıcaklığa, suyun doygunluk derecesine bağlı olarak
değişmektedir. Örneğin endüstri bölgelerinde havadaki CO2 ve SO2 düzeylerindeki artışa bağlı
olarak yağmur damlacıklarının ve su kaynaklarının konsantrasyonu da artmaktadır. Sularda
çeşitli gazların doygunluk derecesi, sıcaklığın azalmasıyla birlikte artmaktadır.
18 0C’de 1 litre suda 554 g NH3 çözünmektedir. İçme suyunun NH3 içeriği ise 0.05
mg/lt’den daha az olmalıdır. Diğer taraftan sazanlar 2 mg NH3/lt’ye alabalıklar ise 0.8 mg
NH3/lt’ye tahammül edebilirler. (TOPBAŞ ve Ark.1998)
D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik
Azotun sulara karışması doğal kaynaklar yanı sıra evsel ve endüstriyel atık sular ile
tarımsal faaliyetlerden kaynaklanabilir. Evsel atıksular ülkemizde su ortamına çoğunlukla
doğrudan karışmaktadır. Evsel atıksulara kişi başına 8-15 gr/gün azot katkısı bulunmaktadır.
Endüstri tesislerinden gübre, nitroselüloz, gıda, deri, bira ve su endüstrileri ile mezbahalar da
sular karışan azotun sorumlularıdır.
Sulara karışan azot biyolojik süreçler ile nitrata dönüşür ve bu sırada önemli miktarda
oksijen tüketirler. Ayrıca azot bulunan ortamlarda hızlı ve sürekli bir ötrofikasyon oluşur.
Ötrafikasyon olayı sırasında da sularda oksijen hızla tükenir anaerobik mikroorganizmaların
miktarı artar ve dolayısıyla toksik bileşikler fazlalaşır.
İçme sularında amonyum konsantrasyonunun 0,2-1,5 mg/lt arasında olması istenir.
İçme sularında nitrat konsantrasyonu 4,5 mg/lt’nin üzerine çıktığında sağlık
problemleri ortaya çıkmaya başlar. Yetişkinlerde bağırsak, sindirim ve idrar sistemlerinde
iltihaplanmalar, bebeklerde ise methaemoglobin hastalığı görülür.
75
Balıklar ve diğer su canlıları için nitratın toksisite sınırı 3-13 g/lt nitritin ise 20-30
mg/lt’dir.
Azot türevleri (NO2, NO3 ve NH4) ile fosfat içerikleri, özellikle evsel ve hayvansal
atıklardan kaynaklanan kirlilik düzeyini göstermesi açısından önem taşımaktadır. Çalışma
alanındaki suların, söz konusu iyon analizleri gerçekleştirilerek (Tablo 2*) TS 266 da
belirtilen içme ve kullanma suyu standartlarına göre değerlendirilmiştir.
Tablo 31. Alınan su örneklerinin azot türevi ve fosfat analizleri sonuçları.
Örnek No
NH4 (mg/l) NO2 (mg/l) NO3 (mg/l) PO4 (mg/l)
MK10
<0,1
<0,05
45,6
<0,1
MK11
<0,1
<0,05
43,3
<0,1
MK12
<0,1
<0,05
35
<0,1
MK13
<0,1
<0,05
10,6
<0,1
MK17
<0,1
<0,05
25,2
<0,1
MK18
<0,1
<0,05
13,1
<0,1
MK21
<0,1
<0,05
63,3
<0,1
MK22
<0,1
<0,05
34,2
<0,1
MK23
<0,1
<0,05
48,4
<0,1
MK24-2
<0,1
<0,05
17,5
<0,1
MK25
<0,1
<0,05
11,1
<0,1
MK26
<0,1
<0,05
27,5
<0,1
MK26D
<0,1
<0,05
32
<0,1
MK27
<0,1
<0,05
6,12
<0,1
MK30
<0,1
<0,05
32,4
<0,1
MK31
<0,1
<0,05
29,7
<0,1
MK32
<0,1
<0,05
28
<0,1
MK35
<0,1
<0,05
42,6
<0,1
MK36
<0,1
<0,05
28
<0,1
MK37
<0,1
<0,05
7,8
<0,1
MK1
<0,1
<0,05
37,9
<0,1
MK2
<0,1
<0,05
43,8
<0,1
MK4
<0,1
<0,05
51,6
<0,1
MK6
<0,1
<0,05
11,3
<0,1
MK9
-
<0,05
15,1
<0,1
MK14
<0,1
<0,05
56,5
<0,1
MK16
<0,1
<0,05
35,2
0,15
MK28
<0,1
<0,05
31,4
<0,1
MK29
<0,1
<0,05
60
0,15
MK33
<0,1
<0,05
27,5
<0,1
MK38
0,2
<0,05
12,8
<0,1
MK 39
<0,1
<0,05
17,6
<0,1
MY 9
0,2
0,06
10,6
<0,1
MY 1
0,95
0,2
9,38
<0,1
MY 2
-
1,4
0,5
<0,1
Amonyum (NH4), suda nitrit (NO2) –nitrat (NO3) anyonları (negatif yüklü iyonlar)
olarak bulunan nitrojenin katyon (pozitif yüklü iyon) olarak bulunan oluşumudur. NO3 ve
NH4’un suda birlikte bulunması, kirliliğin önemli bir göstergesidir. TS 266’ ya göre suda
tavsiye edilen NH4 değeri 0.05 mg/l, üst sınır değer ise 0.5 mg/l dir. İnceleme alanından alınan
76
sulardan NH4 için tavsiye edilen değeri geçen örnekler, MK38 (Deliçay vadisi sondaj
kuyusu), MY9 (Maraş Ovasına girmeden Aksu Çayı) ve MY1 (Aksu Çayı katı atık depolama
alanının batısı) nolu örneklerdir. Bu örneklerden MY1 üst sınır değerini de aşmıştır.
Örneklerin tavsiye edilen NH4 değerini aşmış olmaları, Aksu Çayındaki NH4 kirliliğini
göstermesi bakımından önemlidir (Şekil *3).
Şekil *3. İnceleme alanı örneklerinin NH4 derişimi.
Söz konusu kirlilik, Kartalkaya Baraj Gölünden çıkarak Narlı ve Türkoğlu Ovalarını
geçen Aksu Çayına bırakılan evsel, hayvansal ve tarımsal atıklar olmalıdır.
TS 266’ ya göre içme ve kullanma sularında kabul edilen üst sınır nitrit (NO2) değeri
0.1 mg/l dir. İnceleme alanından alınan MY1 (Aksu Çayı Oklu Dere karışımı öncesi) ve MY2
(Aksu Çayı, Oklu Dere karışımı sonrası) no’lu örneklerin NO2 değeri üst sınır değerin
üzerindedir. Aksu Çayından alınan örneklerde yüksek NO2 değerlerinin görülmesi, evsel
kirleticilerin akarsuya bırakıldığını göstermektedir (Şekil *4).
77
Şekil *4. Örneklerin NO2 derişimi.
Doğada azot içeren minerallerin yaygınlığı oldukça sınırlıdır. Yeraltısuyundaki nitratın
başlıca kaynağı insan, hayvan ve endüstri kökenli atıklar ile doğal-yapay gübrelerdir. Nitrat
kanın oksijen taşıma kapasitesini düşürdüğünden 50 mg/l üzerindeki NO3 derişimi özellikle
bebeklerin beyin gelişimi açısından risk oluşturur (McNeely vd., 1979 ve Hem, 1985). Ayrıca
hipertansiyon, kanser ve doğuştan sakatlıklar gibi hastalıklara neden olur (Gallardo, Borja and
Tase, 2005; Cuello and Correa 1976; Gilli et. al.1984). Son yıllarda nitrat kirliliği üzerine
yapılan çalışmalarda, bu kirliliği oluşturan kaynaklar noktasal ve alansal olarak sınıflanmıştır.
Noktasal kaynaklar foseptik çukurları, atık havuzları, tavuk-sığır çiftliği gibi hayvansal atık
üretimi yapan yerlerdir. Alansal nitrat üretimi yapan kaynaklar ise tarım alanlarında kullanılan
gübrelerdir (Al-Agha, 2005 ; Rao, 2006). TS 266 da nitrat (NO3) için tavsiye edilen ve izin
verilen üst sınır değer, sırasıyla 25 ve 50 mg/l dir. Sular bu kriterler dikkate alınarak üç ana
grupta incelenmiştir. MK33, 29, 28, 16, 14, 4, 2, 1, 36, 35, 32, 31, 30, 26-D, 26, 23, 22, 21,
17, 12, 11 ve 10 no’ lu örnekler 25 mg/l olan tavsiye değerini aşmıştır. Bu örnekler,
Kahramanmaraş Ovasındaki sondaj, keson kuyular ile kaynaklardan alınmışlardır. MK 10, 11,
12, 23, 35, 1, 2 ve 16 no’ lu örnekler , tavsiye değerinin üzerinde , üst sınır değerine yakın
nitrat değerine sahiptirler. MK29, 14, 4 ve 21 nolu örnekler üst sınır değerini aşmıştır. Bunun
nedeninin ovada yapılan tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan kirleticilerin ( doğal ya da yapay
gübre v.b.) olduğu düşünülmektedir. Örneklerin yaklaşık % 70’nin tavsiye edilen NO3
değerini aşması, Maraş Ovasındaki nitrat kirliliğinin önemli bir göstergesidir (Şekil *5).
78
Şekil *5. İnceleme alanı örneklerinin NO3 derişimi.
Tamamıyla yükseltgenmiş fosfat, çoğu doğal su sisteminin önemli bir bileşenidir.
Doğada en fazla apatit mineralinde görülür. Yer altı sularına fosfat katkısı sağlayan kirletici
kaynaklar, fosfat gübresi kullanımı, hayvan atıkları, evsel deterjan atıkları, lağım suyu
sızıntıları ile kanalizasyon depolama alanlarıdır. Fosfat için tavsiye edilen değer 0.53 mg/l,
maksimum izin verilen değer 6.69 mg/l dir. Örneklerin fosfat derişimi değerleri 0.1 mg/l
değerinin, dolayısıyla tehlike sınırının oldukça altındadır.
Sudaki serbest amonyak balıklarda merkezi sinir sistemi ile kan dolaşımını olumsuz
etkiler.
Sulu sistemlerde fosfor, bu sistemlerde mevcut olan çok yönlü ve karmaşık kimyasal
dengelerin anahtar elemanlarından biridir. Sularda fosfor çeşitli fosfat türleri şeklinde bulunur
ve gerek doğal su ortamlarında ve gerekse su ve atıksu arıtımlarında gerçekleşen çok sayıda
reaksiyona girer. (TOPBAŞ ve Ark.1998)
Fosfor nedeniyle ortaya çıkan su kirlenmesinin temel kaynağı %83’lük bir payla
endüstri ve kanalizasyon atık sularının olduğu bildirilmektedir. Kentsel kökenli kanalizasyon
sularındaki fosfatların ise %32-70’i deterjanlardan kaynaklanmaktadır.
Yüksek düzeylerdeki fosforun akarsu, göl ve denizlerde ötrofikasyona yol açtığı
bilinmektedir. Çeşitli kaynaklardan yüzey sularına ulaşan fosfatar suyun oksijen bakımından
zengin üst kısımlarında bulunan alg ve diğer yeşil bitkilerin aşırı miktarda çoğalmasına yol
açmakta ve suyun anaerobik karakterli dip kısmına çökaen alg ve diğer yeşil bitki artıklarında
bir artış meydana gelmektedir. (TOPBAŞ ve Ark.1998)
İlimizde azot ve fosforun sularda yol açtığı kirliliğe yönelik herhangi bir araştırmaya
rastlanmamıştır.
79
D.5.4. Ağır Metaller ve İz Elementler
Zehir etkisi gösteren maddeler, suda düşük konsantrasyonlarda bulunmaları durumunda
bile insan sağlığına zarar vererek hastalıklara ve hatta ölümlere yol açabilmektedir. Eser
miktarda bile toksik etki yapabilen bu maddeler arasında en önemli grubu; Ag, As, Be, Cd, Cr,
Pb, Mn, Hg, Ni, Se, V, Zn gibi elementler oluşturmaktadır. Söz Konusu elementlerin
çoğunluğu ağır metal grubuna girmektedir. Bazı ağır metallerin içme sularında tolere edilebilir
en yüksek konsantrasyonları Tablo.D.5’te verilmiştir.
Tablo32- İçme suları için max. İnorganik toksik madde konsantrasyonları
İz Element
Sınır Konsantrasyon
Be, F
1.0
Ag, As, Pb
0.1
Cd, Cr, Se
0.01
Hg
0.001
Kaynak: Uslu ve Türkman, 1987
Ağır metallerin önemli bir kirletici grubu oluşturdukları bilinmektedir. Bunların toksik
ve kanserojen etkileri olduğu gibi, canlı organizmalarda birikme eğilimi de söz konusudur
.Krom, civa, kurşun, kadmiyum, mangan, kobalt, nikel, bakır ve çinko gibi metaller doğada
genellikle sülfit, oksit, karbonat ve silikat mineralleri şeklinde bulunmaktadır. Bunları suda
çözünürlükleri oldukça düşüktür.
Çok küçük miktarlarda bile genellikle kuvvetli zehir etkisine sahip olan ağır metaller,
kirlenmiş sularda metal, katyon, tuz ve kısmen anyon şeklinde bulunurlar. Bunlar hem
kirlenmiş suların kendiliğinden temizlenmesini engelleyebilir, hem de bu suların arıtılmış halde
sulamada kullanılmasını ve arıtma çamurlarının gübre olarak kullanılmasını sınırlandırabilirler.
Bor, sularda borik asit veya sodyum borat şeklinde bulunmaktadır. Boraksın toksite
sınırı balıklar için 3-7 mg/lt’dir. Suların kendiliğinden temizlenmesi için gerekli mikrobiyal
aktivite 10 mg B/lt konsantrasyonu ile büyük ölçüde engellenmektedir. Sulama sularında 0.5
mg/lt’den fazla bor bazı bitki türlerine zararlı olabilir (TOPBAŞ ve Ark.1998).
Mangan ve demir ağır metaller arasında en zehirsiz olanlarıdır. Manganın stabilite sınırı
alabalık için 75 mg/lt, sazan için 600 mg/lt’dir. Fakat çeşitli demir bileşiklerini sudaki
konsantrasyonunun artması durumunda özellikle sert olmayan sularda pH düşer ve balıklara
zehir etkisi yapar. Demir oksit balıkların solungaçlarının tıkanmasına sebep olur.
Nikelin zararlılık sınırı balıklar için 1-5 mg/lt, balıklara yem olan küçük canlılar için 34 mg/lt’dir (TOPBAŞ ve Ark.1998).
Krom kirlenmiş sularda hem katyon, hem de anyon olarak bulunabilir. (kromat,
bikromat, kromik asit) Anyon formu katyon formundan daha etkilidir. Balıklar için toksite
sınırı 28-80 mg/lt, içme suyunda ise 0,05 mg/lt’dir
Civa ve bileşikleri tarımsal ve endüstriyel faaliyetler sonucunda sulara karışı. 100 mg/lt
civa içeren sularda mikrobiyal faaliyet durur. Balıklar için öldürücü konsantrasyon 0,25
mg/lt’dir.
80
Bakır özellikle küçük canlılar için yüksek derecede zehirlidir. Alabalıklar için toksite
sınırı mg/lt’dir içme sularında en fazla . mg/lt^ye kadar bakıra izin verilebilir. (TOPBAŞ ve
Ark.1998)
Maraş Ovasında çok sayıda endüstri tesisi (tekstil, çırçır vb.) bulunmaktadır. Bu
tesislerden ovanın yüzey sularına atık su deşarjı yapılmaktadır. Bu durum, yüzey ve yer altı
sularındaki ağır metal derişiminin en önemli nedenidir. Ovada yer alan su kaynaklarında
meydana gelebilecek ağır metal kirliliğinin ortaya konulması amacıyla, yer altı sularından 23,
yüzey sularından 4 adet olmak üzere toplam 27 adet ağır metal örneği alınmıştır. Örnekleme
noktaları ova genelini yansıtacak şekilde belirlenmiştir. Örnekler standartlara uygun alınarak,
bekletilmeksizin uygun koruma koşulları altında MTA Genel Müdürlüğü MAT Su Kimyası
Laboratuvarları’na gönderilmiştir. Analizlerde, demir (Fe), mangan (Mn), kurşun (Pb), çinko
(Zn), bakır (Cu), nikel (Ni), kobalt (Co), kadmiyum (Cd) ve baryum (Ba) değerlerine
bakılmıştır. Aşağıda bu parametreler TS-266 (1997) ya göre değerlendirilmiştir. Analiz
sonuçları Tablo 2.2.12 de sunulmuştur.
MK24-2 , MK25, MK31 ve MK14 nolu örnekler Fe için tavsiye değeri olan 0.05 mg/l
değerini aşmıştır (Şekil 2.2.15). Bu örnekler sırasıyla, Güllühöyüğün 1 km KB’sından,
Güllühöyüğün 500 m kuzeyinden, Kıyıkçı Köyünün 1 km KD’sundan, Adana yolu üzeri
Öksüzhanefi Çiftliği mevkiinden 750 m KB’da açılmış olan keson ve sondaj kuyularından
alınmıştır. MY8 nolu örnek Karaçay Deresi, Aksu Çayına girmeden hemen önce alınmış olup
izin verilen maksimum değer olan 0.2 mg/l yi oldukça aşmıştır (1.85 mg/l). Karaçaya tekstil
tesislerinden yoğun bir atıksu deşarjı sözkonusudur. Fiziksel görünümü siyah-kızıl renktedir.
Demir
Sulardaki demirin değişik kaynakları vardır. Olivin, magnetit, biyotit, amfibol ve
piroksen bakımından zengin magmatik kayaçlar önemli demir kaynağıdır. Ayrıca toprakta,
indirgen ortamdaki organik maddeler ve bakterilerin aktivitesinden de sudaki Fe derişimine
katkı olur. Topraktaki bitki kökleri ve organik atıklarda demir bulunmakta ve sudaki demirin
oluşumunda biyosferdeki aktiviteler önemli bir etkiye sahip olabilmektedir. Bunların dışında,
sondaj kuyularındaki filtre ve borular ile demir su boruları da bir diğer demir kaynağıdır.
Demir, sularda iki değerlikli (Fe+2) çözünmüş olarak, özellikle hidrojen karbonat ve
bazen de sülfat şeklinde bulunur. Demir hayvan ve bitki metabolizması için gerekli bir element
olmakla birlikte, derişimin 3 mg/l yi aşması halinde, suyun tadının ve renginin değişmesine,
ayrıca sanayi suyu olarak kullanıldığı durumda tekstil ürünleri üzerinde kirliliğe neden
olmaktadır.
Şekil 6. Örneklere ait Fe derişimi değerleri.
81
Tablo 33- Ağır metal analizlerinin mg/l cinsinden sonuçları.
Örnek No
MK10
MK11
MK12
MK13
MK17
MK18
MK22
MK24-2
MK25
MK26
MK27
MK30
MK31
MK32
MK35
MK36
MK1
MK4
MK14
MK28
MK29
MK33
MK 39
MY 9
MY 8
MY 1
MY 2
Fe
<0,05
<0,05
0,05
0,05
<0,05
<0,05
<0,05
0,06
0,11
<0,05
0,05
<0,05
0,17
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
0,14
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,10
1,85
<0,05
<0,05
Mn
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
0,07
<0,05
<0,05
Pb
0,05
<0,05
<0,05
<0,05
0,05
0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
0,05
0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
Zn
0,1
<0,05
0,06
0,1
0,1
0,11
<0,07
0,12
0,16
0,07
0,05
0,09
0,05
0,06
0,1
0,11
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
0,3
<0,05
<0,05
Cu
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
Ni
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
0,12
<0,05
<0,05
Ba
0,45
0,25
0,26
0,13
0,24
0,13
0,19
0,3
0,16
0,17
0,23
<0,05
0,11
0,08
0,12
0,11
0,16
0,09
0,27
0,11
0,35
0,15
0,17
0,05
0,12
0,17
0,18
Mangan
Doğada pek çok magmatik ve metamorfik mineraller mangan içermektedir. Amfibol,
piroksen, olivin ve bazaltın önemli bir bileşenidir. Dolomit ve kireçtaşında küçük miktarlarda
bulunur. Bitki metabolizması için gerekli bir element olan manganın organik çevrimi doğal
sulardaki bulunuşunu etkilemektedir.
Göl ve rezervuar gibi ısı farklılaşmasının görüldüğü yerlerde, taban sedimanları anoksik
hale gelir ve daha önceden depolanan manganoksit indirgenerek çözünebilir.
Mangan, kirletici kaynak olan maden drenajından da gelebilir. Termal kaynaklar da
büyük mangan derişimleri içerebilir. Mangan da demir gibi benzer etkilere sahip bir elementtir.
Karaçay’ dan alınan MY-8 nolu örnek, 0.07 mg/l olan mangan derişimi ile, üst sınır
değer olan 0.05 mg/l’yi aşmıştır. Bu örneğin dışındaki örneklerin Mn derişimleri üst sınır
değerin altındadır.
82
Kurşun
Doğadaki sedimanter kayaçlarda bulunur. İnsanlar tarafından kullanılmaya başlaması
(kurşun içeren su boruları, araçlarda kurşunlu benzin v.b.) ile doğal ortama girmiştir.
Yeraltısularında eser halde bulunduğu zaman, zehirleyici etkisi olan bir maddedir. Sanayi
tesislerinin bacasından çıkan kurşun içerikli gazların meteorolojik süreçler (yağmur, kar v.b.)
ile doğal ortama dönmesi de bir başka önemli faktördür. 238U elementi radyoaktif bozunma ile
210
Pb izotopunu oluşturur. Kurşun için üst sınır değer 0.05 mg/l olup, MK10, MK17, MK18,
MK35 ve MK36 nolu örnekler bu değere ulaşmıştır (Şekil 7).
Şekil 7. Örneklere ait Pb derişimi değerleri.
Bakır
Modern endüstri tesislerinde bakır yoğun olarak kullanılmakta ve doğal ortama
bırakılmaktadır. Hayvan ve bitki metabolizması için gerekli bir elementtir. Özellikle ph<7 olan
suların geçtiği bakır borulardan suya bakır girer. Tarımsal ilaçların yapısında yoğun olarak
bakır türevleri bulunur. Bu yüzden kayaçlardan çok tarımsal ilaçlardan toprağa ve suya bakır
karışmaktadır. Metalik maden ve kömür yataklarının asit drenajları birkaç yüz miligramlık
bakır konsantrasyonu içerebilmektedir. Bu derişim birçok canlı için tehlike potansiyeli taşır.
Bakır için izin verilen üst sınır değeri 3 mg/l olup, hiçbir örnek bu değeri aşmamıştır.
Çinko
Kayaçlarda bakır ve nikel kadar yaygın olarak bulunmaktadır. Çinko bitki ve hayvan
metabolizması için gerekli bir elementtir. Ancak sular önemli bir çinko kaynağı oluşturmazlar.
Metalurji, boya, kauçuk ve lastik sanayinde yoğun olarak kullanılır. Bu uygulamalar ile
çevreye önemli miktarda yayılmakta, bu nedenle de sulardaki çözünürlük miktarı artmaktadır.
Bir diğer kaynağı da maden drenajlarıdır. Sulardaki derişimi 5 mg/l yi geçtiğinde fark edilebilir
tad değişimine neden olmaktadır. Örneklerin tümü izin verilen üst sınır değer olan 5 mg/l nin
altındadır.
Nikel
Ultramafik kayaçlar nikelin doğal kaynağıdır. Önemli bir endüstriyel metal olan nikel,
paslanmaz çelik, aşınmayı önleyici alaşım üretimi ve diğer amaçlarla geniş ölçekte kullanım
alanına sahiptir.
83
Nikelin diğer kirletici kaynakları kanalizasyon atıkları, fosforlu gübreler ve fosil
yakıtlardır. Kabul edilen üst sınır değer 0.05 mg/l olup, sadece Karaçay’dan alınan MY8 nolu
örnek 0.12 mg/l derişim değeri ile sınır değerini fazlasıyla aşmıştır.
Baryum
Yaygın bir mineral olan barit (BaSO4) çözünürlüğü, doğal sulardaki baryum derişimini
kontrol eder. Zehirli bir madde olan barit, kağıt kaplamalarda, boya, plastik, tekstil sanayinde,
mürekkep, kauçuk, batarya ve pil yapımında kullanılır. Kabul edilen üst sınır değeri 3 mg/l
olup, MK10, MK24-2, MK14 ve MK29 nolu örnekler üst sınır değeri aşmıştır (Şekil 8). Bu
örnekler, ovanın orta ve kuzey kesiminde, Adana yolu boyunda, Güllühöyük mevkisinde ve
Aksu-Deliçayın kesişim noktasının 500 m güneyinde yer alan kuyulardan alınmıştır.
Şekil 8. Örneklere ait Ba derişimi değerleri.
D.5.5. Zehirli Organik Bileşikler
D.5.5.1. Siyanürler
Siyanür ve bileşikleri çevresel ortamlarda doğal olarak bulunabildikleri gibi endüstriyel
işlemlerde ara ürün olarak da ortaya çıkabilirler. Endüstriyel işlemler sonucu çevreye verilen
siyanür bileşikleri; gaz, sıvı ve katı ortamda bulunanlar şeklinde sınıflandırılabilir. Siyanür ve
bileşiklerinin sıvı halde bulunduğu başlıca endüstri alanları; petrol rafinerileri, kok ve havagazı
fabrikaları, maden işletmeleri, metal sanayi, tekstil sanayi, ilaç sanayi, plastik ve sentetik
kaucuk imalathaneleridir.
İnsanlar günlük besinlerle az da olsa bünyelerine bir miktar siyanür almaktadır. İçme
suyunda izin verilebilir en yüksek siyanür miktarı 0.05 mg/lt’dir. Genel olarak siyanürün
balıklar için toksisite sınırı 0.03-0.25 mg olarak verilmektedir. Fakat bu değer balık türüne göre
değişimler gösterir. Örneğin alabalıklar için 0.05 ppm NaCN 124 saatte, 1 ppm NaCN ise 20
saatte tamamen öldürücüdür.
84
Siyanür toksitesi, sıcaklıkla orantılı olarak yükselmekte, her 10 0C sıcaklık artışı ile
birlikte öldürücü doz 2-3 kat artmaktadır. (TOPBAŞ ve Ark.1998)
D.5.5.2. Petrol ve Türevleri
Petrol ve türevleri çoğunlukla petrokimya endüstrisi rafinerileri ve taşımacılık yapılan
yerlerde ulara karışmaktadır. Petrol su yüzeylerinde çeşitli kalınlıklarda film oluşturarak gaz
alışverişini engellemektedir. Dibe çöken ağır yağlar ise taban canlılarını etkilemektedir.
(TOPBAŞ ve Ark.1998)
D.5.5.3. Polikloro Naftalinler ve Bifeniller
Söz konusu bileşikler teknikte hidrolik yağlar, plastik endüstrisinde yumuşatıcı ve
elektroteknikte izolasyon malzemesi olarak kullanılmaktadır. Klor içeriği arttıkça bu bileşikler
katı bir yapı kazanırlar. Yağda eriyen ve hayvansal organizmalarda biriken bileşiklerdir.
Bu bileşiklerden PCB (poliklorobifenil), hayvansal organizmalarda DDT’den daha
yüksek oranda birikebilmektedir. Bu bileşiklerin zehir etkisi henüz yeteri kadar
araştırılmadığından bu konuda kesin bir şey söylemek mümkün değildir. Ancak, havada ve
suda bulunan miktarları mikrogram düzeylerini aşmamalıdır. (TOPBAŞ ve Ark.1998)
D.5.5.4. Pestisitler ve Su Kirliliği
Petisitler tarımda kullanılan ilaçların geneline verilen addır. Pestisidlerin suda
bulunması ürünlerin verim ve kalitesini etkilediği gibi yeraltı sularına karışarak yeraltı
sularının kalitesini de etkiler. Pestisidlerin çevresel etkilerine ilişkin çalışmalar analiz
tekniklerinin karmaşıklığı ve kullanılan pestisitlerin çok çeşitli oluşu gibi nedenlerle güçlükle
yürütülebilmektedir. Bu nedenle eldeki veriler sınırlı olup, sulama suyunda izin verilebilir
pestisit konsantrasyon standartları geliştirilememiştir. (TOPBAŞ ve Ark.1998)
D.5.5.5. Gübreler ve Su Kirliliği
Uygulanan gübrenin ancak belirli bir kısmı bitkiler tarafından kullanılır ve geri kalan
kısmı çevreye dağılır. Gübrelerin sularda yarattığı kirlilik başta içme suyunu içilmez hale
getirir. Sulamada kullanılması durumunda ise bitkilerde üretim miktarı, ürün niteliğinde önemli
değişiklikler olur.
D.5.5.6. Deterjanlar ve Su Kirliliği
Deterjanlar formülasyonunda ana madde olarak sentetik yüzey aktif madde yanında
temizleme işlemine yardımcı kimyasal maddeler içeren temizlik mamulleridir. Yüzey aktif
maddeler yönünden konu ele alındığında; deterjan yapımında kullanılan ve köpürmeyi
sağlayan yaygın yüzey aktif maddeler ve özellikleri tablo D.6’de sunulmuştur
İlimizde deterjanların yol açtığı su kirliliği konusunda herhangi bir çalışma
yapılmamıştır.
85
Tablo.34 Deterjan yapımında kullanılan bazı yüzey aktif maddeler ve özellikleri
Yüzey Aktif Maddeler
Özellikleri
Biyolojik olarak kolay bozunmakta, bol köpük vermekte,
LAS (Lineer Alkil Sülfonatlar)
parçalanmayan kısmı ise toksik madde
ABS (Alkil Benzen Sülfonatlar)
Güç bozunmakta ve bol köpük vermektedir.
Biyolojik olarak kolay ayrışmakta ve bol köpük vermekte,
AS (Alkon Sülfanatlar)
genellikle şampuan yapımında kullanılmakta
Yüksek düzeyde fosfor içermekte ve fosfor kirliliği
STPP (Sodyum Tripolifosfat)
oluşturmaktadır.
DDB (Dodesil Benzen)
Güç parçalanmakta ve kirlilik yaratmaktadır
Parçalanma derecesi %90’ı geçmekte ve yaygın olarak
LAB (Lineer Aklin Benzen)
kullanımına izin verilmekte
D.5.6. Çözünmüş Organik Maddeler
Sulama sularında ve özellikle atık sularda bulunan organik maddelerin
mikroorganizmalar tarafından biyokimyasal olarak parçalanması esnasında oksijen tüketilir.
Tüketilen oksijen miktarı ise suda bulunan organik madde konsantrasyonuna bağlı olarak
artmaktadır. Teorik olarak organik madde konsantrasyonu yüksek olan atık suların sulamada
kullanılması halinde, kök bölgesindeki oksijenin azalacağı ve bitkilerin bundan zarar göreceği
kabul edilmektedir. Ancak pratikte bu tür suların önemli bir problem meydana getirmeden
dünyanın pek çok yerinde kullanımı söz konusudur. Bunun temel nedeni, insan ve mutfak
artığı organik maddelerin toprakta biyolojik olarak kolayca ayrışabilmesidir.
Yapılan araştırma sonuçları, biyolojik olarak parçalanabilen organik maddenin
yeraltısuyu kirlenmesine de yol açmadığını, ancak biyolojik olarak parçalanmayan ve toprak
tarafından tamponlanmayan sentetik organik maddelerin yüksek konsantrasyonlarının problem
yaratabileceğini göstermiştir.
İlimizde bu konuda yapılmış bir çalışma yoktur.
D.5.7. Patojenler
Organik maddelerle birlikte mikroplar ve özellikle ve özellikle patojenler de sulara
karışmaktadır. Genellikle yerleşim merkezlerinin kirlenmiş sularında yüksek miktarda patojen
bulunmaktadır.
Patojenler hastalık yapan organizmalar tarafından enfekte edilmiş insan ve
hayvanlardan idrar ve dışkı yoluyla dışarı atılmaktadır. İnsan ve hayvanlardan atık sulara ve
buradan da sulama sularına karışan patojenler önemli sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Bu
sorunu ortadan kaldırmak için sular dezenfekte edilir. En çok kullanılan dejenfeksiyon
yöntemleri; suyu bekletmek veya ısıtmak, klorlamak, bakır veya gümüş iyonları uygulamak,
ultraviyole ışınlara maruz bırakmak, kuvvetli asidik veya bazik yapmak şeklinde
sınıflandırılabilir.
İlimiz sularında bu konuda yapılmış bir çalışma bulunmamaktadır.
D.5.8. Askıda Katı Maddeler
Yoğunluğu suyun yoğunluğundan küçük veya eşit olan tanecikler, suyun yüzeyine
çıkarlar veya su içerisinde serbest halde yüzerler. Bu maddeler organik veya mineral kökenli
86
olabilir. Mineral kökenli askı maddesi zemin erozyonundan kaynaklanmaktadır. Sularda asılı
halde bulunan tanecikler akım süresi boyunca devamlı olarak askıda kalmayabilirler. Bunların
bir kısmı çökerek dip çamurunu oluştururlar. Bir kısmı ise parçalanarak çözünmüş organik
maddelere dönüşürler.
Askıda katı maddelerin sulama sularında yoğunlaşması bitkilerin fotosentezini ve
görünümlerini etkiler. Bunun haricinde sulama sistemlerinde tıkanıklıklara yol açarlar.
Askıda katı madde oranını azaltmak amacıyla akarsularda ağaçlandırma ve teraslama
atık sularda ise filtreleme ve çökeltme işlemleri yapılabilir.
İlimiz işletmelerinde üretilen atık sularda yapılan incelemeler sonucunda mevzuatın
üzerinde askıda katı madde içeren işletmeye rastlanılmamıştır. Kanalizasyona bağlantısı olan
işletmelere Belediyelerce “Kanalizasyon Bağlantı İzin Belgeleri” verilmiştir.
D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği
İlde, radyoaktif maddelerle ilgili olarak herhangi bir olay meydana gelmemiştir. Ayrıca
radyoaktif maddelerle ilgili ölçüm yapılmamaktadır.
İlimizde deprem öncesi fay hatlarında artış gösteren radon gazı artışını gösteren faydaki
hareketlenmeyi gözlemlemek amacıyla yapılan RADYOSYON ÖLÇÜMLERİ aşağıda
çıkartılmıştır.
İlimizde Bayındırlık ve İskân Müdürlüğü İmar Afet İşleri Şubesi tarafından yapılan,
havadaki radyasyon ölçümleri sonucu,
—İlimiz merkezinde, gölgede, havada, hava durumuna bağlı olarak ortalama 23–29
bekerellik iyonize bir radyasyon bulunduğu görülmektedir.
—İlimizde Merkez Kümperli Köyünde Doğu Anadolu Fayı üzerinde bulunan, fayla ilgili
karstik bir çatlakta yapılan ölçümlerde hava şartları ve faydaki aktiflik durumuna göre ortalama
30–80 bekerellik iyonize radyasyon olduğu görülmüştür.
- İlimiz Merkez Altınova Köylerinde DSİ sondaj kuyusunda yapılan ölçümlerde hava
şartları ve faydaki aktiflik durumuna göre ortalama 30–60 bekerellik iyonize radyasyon çıkışı
gözlenmiştir.
— İlimiz Ilıca Kasabası kaplıcalarında yapılan ölçümler, çok düşük olup normal havada
bulunan radyasyon civarındadır
Belediye 1. Kuyu 25 Bekerel / Dakika
Özger Öteli Kuyusu 25 Bekerel / Dakika
— Ilıca Kasabası Kuzeyi gaz çıkan doğal bacalarda yapılan ölçümler:
Pürdüz bacası; Radyasyon seviyesi
= 24–30–22 Bekerel/Dakika
Çamdağı Püsürün Kabalağı Rad Seviyesi = 33-32-36-39-34 Bekerel/Dakika
Püsür Dağı Radyasyon seviyesi
= 44–39–43 Bekerel/ Dakika
1234-
KAYNAKLAR:
www kahramanmaras.gov.tr.
DSİ 20. Bölge Müdürlüğü.
MTA Genel Müdürlüğü.
İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü.
87
E. TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI
E.1.
Genel Toprak Yapısı:
İklim, topografya ve ana madde farklılıkları sebebiyle zamana bağlı olarak ilimizde
çeşitli büyük toprak grupları oluşmuştur. Büyük toprak gruplarının yanı sıra toprak örtüsünden
yoksun bazı arazi tipleride görülmektedir.
E.1.1. Aluvyal topraklar : İlimizde 76.625 hektarlık alanda yayılım göstermekte, hidromorfik
aluvyal topraklar ise 154 hektarlık bir alanda yayılım göstermektedir.
E.1.2. Koluvyal topraklar : Koluvyal topraklar ilde 99.306 hektarlık bir alanda yayılım
göstermektedir.
E.1.3. Organik topraklar : Organik topraklar ilimizde toplam 2982 hektarlık alanda yayılım
göstermektedir.
E.1.4. Kahverengi orman toprakları : Bu tip topraklar ise ilimizde 348.826 hektarlık alanda
yayılım göstermektedir.
E.1.5. Kireçsiz kahverengi orman toprakları : Kireçsiz kahverengi orman toprakları ilimizde
135195 hektarlık bir alanda yayılım göstermektedir.
E.1.6. Kırmızı kahverengi topraklar : Bu tip topraklarda ilimizde 42.214 hektarlık bir alanda
E.1.7. Kahverengi topraklar : Kahverengi topraklar ilimizde 214.555 hektarlık alanda
E.1.8. Kireçsiz kahverengi topraklar : Kireçsiz kahverengi topraklar ilimizde 157.684
hektarlık alanda yayılım göstermektedir.
E.1.9. Kırmızı Akdeniz toprakları : İlimizde toplam 47.077 hektarlık alanda yayılım
göstermektedir.
E.1.10. Kırmızı kahverengi Akdeniz toprakları : İlimizdeki toplam yayılma alanı 133381
hektarlık alandır.
E.1.11. Bazaltik topraklar : Bazaltik topraklar ilimizde 50.062 hektarlık alanda yayılım
göstermektedir.
E.1.12. Kestane rengi topraklar : Kestane rengi topraklar ise ilimizde toplam 2566 hektarlık
alanda yayılım göstermektedir.
Kahramanmaraş’ın arazisi kireç taşı, kumtaşı ve metamorfik taşlar üzerine oluşmuştur.
Toprakları kırmızı kahverengi, kırmızı akdeniz, kahverengi orman toprakları, alüviyal,
kolüviyal ve organik toprak gruplarından meydana gelmektedir.
Bölgenin jeolojisi şist, serpantin, kireç taşı, kumtaşı, marn, konglomera, alüviyal ve
kolüviyal depozitler içeren metamorfik ve sediment kayalarından oluşmuştur. Toprakların
tekstür yapıları killi, siltli-killi ve kumlu-siltli arasında değişir.
88
E.2. Toprak Kirliliği
E.2.1. Kimyasal Kirlenme
E.2.1.1. Atmosferik Kirlenme:
İlimiz birinci derecede, ikinci grup hava kirliliği yaşanan iller arasında yer almakta olup
toprakların atmosferik kirlenmesi konusunda herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır.
E.2.1.2. Atıklardan Kirlenme:
İlimizde Merkez dahil hiçbir yerleşim biriminin katı atık düzenli depolama alanı
bulunmamaktadır. Mevcut katı atıklar, hiçbir işleme tabi tutulmadan vahşi depolama
yöntemiyle doğaya terk edilmektedir. İlimiz merkez ilçe Belediyesi ve 9 belediyenin katı
atıklarının bertarafının yapılacağı katı atık bertaraf tesisi ÇED işlemleri devam etmektedir.
E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme:
İlimiz merkez dahil hiçbir yerleşim biriminin kanalizasyon sisteminde atıksu arıtma
tesisi bulunmamakta olup, doğrudan ve dolaylı yollarla su kaynaklarına deşarj edilmektedir.
Hurman Çayı
Kömürsuyu
Terbüzek
Çayı
Deliçay
Aksu Çayı
Ceyhan Nehri
Nergele Çayı
Kartalkay Brj
Ayvalı Brj
Menzelet Brj.
Sır Brj
Körsulu Çayı
Tablo 35- Atıklardan Kirlenme
°C
6,4
6,5
8,2
17,3
13,5
7,4
8,6
18,2
12.Şub
19,6
19,5
6,8
pH
8,98
8,65
8,16
8,63
8,59
8,51
8,73
7,34
Ağu.22
7,5
7,75
8,57
8,55
11,74
11,39
O₂
14,66
10,76
10,18
9,2
9,43
11,65
10
11,03
Tem.4
6
0
0
0,01
0,07
0,06
0,03
0,08
0,02
0,1
0
0,01
0,06
0,03
0
0
0,08
0
0
0,03
0,06
0
0,04
0,12
0
0
0
0
0
0
0,02
0
0
0
0
0,01
0
3,1
0
4,3
1,7
2,5
3,9
1,6
2,4
1,3
1,6
2,6
1,7
26
17
13
13
60
82
0
18
0
0,6
2
25
5
3
8
3
6
6
7
0
10
0
0,1
10
Amonyum
İyonu(mg/l)
0,56
0,01
0,62
0,05
0,08
0,6
0,17
0,05
0,01
0,04
0
0,01
Nitrit
İyonları(mg/l)
0,048
0,006
0,125
0,034
0,195
0,029
0,019
0,01
0
0,06
1
0,02
Nitrat
İyonları(mg/l)
0,08
0,6
0,7
0,15
0,15
0,9
1
0,05
0,45
1,8
3,8
0,38
Fosfat
İyonları(mg/l)
0
0
0
4
5
3
0
0
3
2
3
1
6
0
0
0
4
0
5
1
0
0
0,01
0
(mg/l)
Çinko
(mg/l)
Demir
(mg/l)
Bakır
(mg/l)
Potasyum
(mg/l)
Sülfat
(mg/l)
Sülfit
(mg/l)
Klor
(mg/l)
E . 3. Arazi
89
E.3.1. Arazi Varlığı
E.3.1.1. Arazi Sınıfları:
Tablo 36- Toprak Sınıflandırması Tablosu
İlçe
Toprak Sınıfları
I
II
Merkez
16.419
Afşin
26.678 16.658
Andırın
7.481
Elbistan
Göksun
III
IV
V
9.654 13.364 25.127
VI
VII
VIII
113 18.124 243.310
20.138 346.249
15.109 147.408
8.943
7.565
- 12.153 60.302
5.166
3.259
-
3.996 84.933
5.379 117.865
34.866 34.066 24.676 21.126 1.319 19.469 182.427
58.084 376.033
7.432 10.222
- 11.310 109.516
20.950 177.230
Pazarcık
18.318 20.909 14.103 23.724
528 20.173 106.565
5.459 209.200
Türkoğlu
11.009
Toplam
9.194
7.651
Toplam
8.606
5.937
4.783
3.174
83
3.208 33.066
855
62.165
123.965 103.481 78.467 94.197 2.043 88.433 820.119 125.395 1.436.100
Tablo 37- Tarım Alanlarının İlçelere Göre Dağılımı (ha)
İLÇELER
Afşin
Andırın
Ç.cerit
Ekinözü
Elbistan
Göksun
Merkez
Nurhak
Pazarcık
Türkoğlu
TOPLAM
Tarım Alanı
51079,5
20270,9
9368,1
6835,1
76712,4
44433,3
66344,2
4099,2
52870,9
20412,2
352.425,8
Tarla
44389
15367
7955,4
5376,1
65464,4
39846,3
43862,2
1559,3
35591,5
17328,2
276.739
Nadas
2000
3840,2
350
1819
825
1000
2239
400
550
13.023,2
Sebze
1360,5
283
49,5
140
1711
482
3104
76
350
286,6
7.842,6
Meyve
3330
780,7
1363,2
969
7718
3280
18378
224,9
16529,4
2247,4
54.820,6
2009 TUİK verisidir.
E.3.1.2. Kullanım Durumu:
Tablo 38- Kahramanmaraş Arazi Varlığı Tablosu
Arazilerin Niteliklerine Göre Dağılımı (ha)
Tarım Alanı
352.426
Orman-Fundalık Alanı
512.079
Çayır-Mera Alanı
184.514
Diğer
381.046
Su Yüzeyi
15.635
TOPLAM
1.445.700
Tarım Arazilerinin Dağılımı (ha)
Tarla
276.739,4
Nadas
13.023,2
Sebze
7.842,6
Meyve
54.820,6
2009 TUİK verisidir.
Tablo 39- Arazilerin Niteliklerine Göre Dağılımı Tablosu
90
352.425,8
Tablo 40- İşlenen Arazinin Kullanım Durumu
Kullanım Şekli
Alanı ( Hektar)
Tarım Alanı
426.467 Ha
Sebzelik
10.346 Ha
Meyvelik
31.263 Ha Sulu
Bağ – Bahçe
23.362 Ha
Diger (Tarla vs.)
361.496 Ha
TOPLAM
426.467 Ha
E.3.2. Arazi Problemleri :
Bu konuda bilgiye ulaşılamamıştır.
KAYNAKLAR:
2- İl Özel İdaresi.
3- Tarım İl Müdürlüğü.
(F) . FLORA - FAUNA VE HASSAS YÖRELER
91
Oranı %
2
7
5
86
100
F.1. Ekosistem Tipleri
F.1.1. Ormanlar
F.1.1.1. Ormanların Ekolojik Yapısı
İlimiz ormanlık alan olarak Türkiye’de 11. Sırada olup %35’i ormanlarla kaplıdır.
Topoğrafik yapı değişken ve kırıktır. Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu ve
Akdeniz Coğrafi Bölgelerinin birleşme noktası üzerinde bulunmaktadır. Bu nedenle ilimizde
bitki türü zenginliği görülmektedir. Kahramanmaraş, Andırın işletmelerimiz deniz ikliminin
etkisinde olup; relik olarak bulunan kayın dahil çok çeşitli bitki topluluklarının bulunduğu
ormanlara sahiptir. Göksun Orman İşletme Müdürlüğümüz ile Kahramanmaraş ve Andırın
İşletme Müdürlüklerimizin kuzeyi, karaçam - sedir zonunda yer almaktadır.
F.1.1.2. İlin Orman Envanteri
Tablo 41- Ağaç Türleri ve yayılış Alanlarını gösterir tablo
AĞAÇ TÜRLERİ
İŞLETMESİ
Çz
Çk
S.
G.
M
Kn
K.MARAŞ
77249 11994 13865
2292
61397
ANDIRIN
10610
Çf
Ok
Dy
1633 20931 533
8034
509
2339
5256
877 25524
1226
3975
28245
53457
88735 45552 15600
8606
94897
2517 78642 539
GÖKSUN
İL
TOPLAMI
Ar
884
4254
6
İbr.
Yapr. İbr.+Yapr.
Karışık Karışık
Karışık
10 37971
6775
38146
272796
19 16178
22805
11093
81984
8008
147200
57247
501980
25890
0
TOPLAM
28 80039
29580
İlimizde hakim ağaç türü kızılçam olup, 88.735 ha alanda yayılış göstermektedir.Bunu
karaçam, sedir, göknar ve diğer türler takip etmektedir. İlimiz sınırları içerisindeki tüm
ormanlar devlet ormanıdır.
Tablo 42- İlin Orman Miktarı
KAHRAMANMARAŞ İLİ ORMANLIK ALANI
(İşletmeler İtibariyle)
NORMAL
KORU
BOZUK
KORU
NORMAL
BLT.
BOZUK
BLT.
ORMAN
ALAN
%
AÇIK
ALAN
GENEL
ALAN
K.MARAŞ
84386
175096
731
12583
272796
45
333548
606344
GÖKSUN
28528
90427
5767
22478
147200
21
551192
698392
ANDIRIN
39758
40866
1360
81984
66
41586
123570
İL TOPLAMI
152672
306389
36421
501980
35
926326
1428306
GENEL
ALANA ORANI%
10
21
65
100
İŞLETMESİ
6498
1
3
92
35
Kahramanmaraş İlindeki 501.980 Ha ormanlık alanın 152672 Ha’ı Normal Koru,
306389 Ha’ı Bozuk Koru, 6498 Ha’ı Normal Baltalık ve 36421 Ha’ı Bozuk Baltalıktır.
Tablo 43- İlimizde üretilen belli başlı orman ürünleri ve miktarları ;
Tomruk (m3)
Tel direk (m3)
Maden direk (m3)
Sanayi od. (m3)
Kağıtlık od. (m3)
Lif-yonga od. (m3)
Sırık
Yakacak od. (ster)
2006
42700
600
12550
6800
4990
6000
79800
2007
53400
1500
13100
7200
4800
4400
82500
2008
48800
400
11000
5900
4900
12400
91800
2009
55077
1040
13587
6402
4555
1990
1
107325
2010
55277
731
13957
6977
6932
2659
3
97748
Tablo 44-Odun dışı orman ürünleri ve miktarları ;
Defne Yap.(ton)
Adaçayı (ton)
Fıstıkçamı koz.(ton)
2006
447
13
40
2007
212
40
2008
3
33
2009
157
31
2010
457
139
İlimiz orman alanı önceki envantere göre 504435 Ha iken , 505822 ha ‘çıkmıştı ve %
0,27 ‘lik bir artış sözkonusuydu. Bunun nedeni yapılan ağaçlandırma çalışmaları idi. Ancak
3842 Ha ormanlık alan Osmaniye Düziçi İşletme Şefliğine aktarıldığından alan 501980 Ha’a
düşmüştür.
F.1.1.3. Orman Varlığının Yararları
- Ormanlar yaşantımızın her safhasında ihtiyaç duyduğumuz yapacak ve yakacak hammadde
kaynağıdır. Bunun yanı sıra bitkisel nitelikli tohum, çiçek, kozalak vb. ile mineral nitelikli
çakıl, kum vb.hammadde kaynaklarının bir kısmı da ormanlardan elde edilmektedir.
- Ormanlar, bitkiler ve hayvanlar için doğal bir su kaynağıdır. Kar ve yağmur biçimindeki
yağışı yapraklı, dalları, gövdesi ve kökleri ve tutarak sellerin ve taşkınların oluşmasını önler.
Ayrıca yeraltı sularının oluşmasına yardım eder.
- Ormanlar erozyonu önler. Ormanlar rüzgarın hızını azaltır, toprağı kökleri ile tutarak
yağışların ve akarsuların toprağı taşımasını önler.
- Ormanlar, yaban hayatı ve av kaynaklarını korur. Nesli tükenmekte olan hayvanların üretimi,
korunması ve barınmasında koruma alanları oluşturur. Bu sahalar milyonlarca canlının
yuvasıdır.
- Ormanlar bitki örtüsü ve toprak içerisinde büyük miktarda karbon depoladıklarından, ikim
üzerinde olumlu etkiler yapar. Aşırı sıcaklıkları düzenler, bir ısı tamponu gibi görev yapar.
Sıcağı soğuğu dengeler, yaz sıcaklığını azaltırken, kış sıcaklığını artırır, radyasyonu önler.
- Su buharını yoğunlaştırarak yağmur haline gelmesini sağlar. Rüzgar hızını azaltarak toprak ve
kar savurmalarını ve rüzgarın kurutucu etkisini yok eder. Bu nedenle açık alanlara oranla
ormanlarda gündüzler serin geceler ise sıcaktır.
- Ormanlar, eğlenme, dinlenme ve boş zamanları değerlendirme imkanı sağlar. Havası, suyu,
doğal görünümleri ve sakin ortamı ile özellikle şehirlerde yaşayan insanları kendisine çeker.
Bu yönüyle insanların beden ve ruh sağlığı üzerinde olumlu rol oynar.
- Yerleşim alanları çevresindeki hava kirliliğini ve gürültüyü önlemesi ile insan sağlığı
93
bakımından büyük önem taşır. Ormanların insan sağlığı üzerindeki bütün bu olumlu yararları
nedeniyle büyük kentlerin çevresinde ormanlar yetiştirilmekte, dinlenme yerleri kurulmaktadır.
- Ormanlar, orman içinde ve dışında yaşayan insanlara çeşitli iş alanları sağlar, işsizliği
önlemede
etkin
rol
oynar,
böylece
köyden
kente
göçü
azaltır.
- Ormanlar, ulusal savunma ve güvenlik bakımından da çok önemlidir. Askeri birliklerin savaş
tesisleri ile araç ve gereçlerinin gizlenmesinde, savaş ekonomisi bakımından değer taşıyan
reçine,
katran
ve
tanenli
maddelerin
elde
edilmesini
sağlar,
- Ayrıca ormanlar barajların ekonomik ömrünü uzatır, doğal afetleri önler, ülke turizmine
katkıda.bulunur,
- Ormanlar, doğal güzellikleri ve sayılmayacak kadar çok faydalarıyla iyi baktığımız takdirde
tükenmez bir doğal kaynaktır.
İlimizde rekreasyon ve peyzaj değeri yüksek olan yerlerin halkın kullanımına açılması
için Kahramanmaraş Kent Ormanı ve çeşitli yerlerde piknik ve mesire yerleri
oluşturulmuştur.Yaban hayatının korunması amacıyla özellikle Başkonuş’da geyik üretim
alanları oluşturulmuştur.
F.1.1.4. Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları
Yıl içersinde yapılacak Orman Kadastrosu ile ilgili program 65.000 Ha’dır.
İlimizde şu ana kadar toplam 520 köyde (484.979 Ha) orman kadastro çalışması
yapılmıştır. Kalan köy sayısı 22’dir.
Yıl içersinde 2/B ile orman sınırı dışına çıkarılan alan miktarı, 1060 Ha.dır. Şimdiye
kadar 2/B ile orman sınırı dışına çıkarılan alan miktarı toplam 7168 Ha.dır. Bunun 1904 Ha’ı
tescil edilmiş, 5264 Ha’ı ise tescilsizdir.
Tescili yapılmış orman alanı miktarı 205.893 Ha.dır. 279.087 Ha orman alanının ise
tescili yapılmamıştır.
Yıl içersinde yapılan Tapulu Kesim miktarı 323 m3‘tür. Bunlardan 41 m3 yapacak odun
ve 506 ster yakacak odun elde edilmiştir.
İlimizde Özel Orman bulunmamaktadır. Tüm ormanların mülkiyeti devlete aittir. 6831
sayılı Orman Kanununun 16., 17., ve 18. maddelerine göre verilen izin adedi miktarı 106’dir.
F.1.2. Çayır ve Meralar
Çayır ve meralarla ilgili mevcut bilgiler (H) tarım bölümünde verilmiştir.
F.1.3. Sulak Alanlar
İlimizde sulak alan olarak tescilli ve Ramsar Sözleşmesi ile koruma altına alınmış alan
bulunmamakradır.
F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler vb.)
İlimizde step ve bozkır olarak tanımlanan alanlar bulunmamaktadır.
94
F. 2. Flora
Tablo 45-İlimizin Belli Başlı Flora Listesi
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları
F.3.3.1. Evcil Hayvanlar
Hayvanları Koruma Kanunu kapsamında çalışmalar yapılmakta olup bu kanuna
muhalefet edenler hakkında yasal işlem uygulanmaktadır.
F.3.3.1.1. Sahipli Hayvanlar
İl düzeyinde sahipli hayvanlar bulunmaktadır. Sahipli hayvanların denetim ve aşıları
Tarım İl Müdürlüğünde bulunan veteriner hekimler tarafından yapılmaktadır. İlimizde süs ve
ev hayvanlarının satışının yapıldığı yerler bulunmamaktadır.
F.3.3.1.2. Sahipsiz Hayvanlar
Belediye başkanlıklarına sahipsiz hayvanların iyi durumda olanlarının kısırlaştırılması
ve tekrar serbest bırakılması, hasta ve güçsüz olanların barınaklarda iyileştirilerek tedavi
edilmeleri ve iyileşmelerine müteakip kısırlaştırılarak serbest bırakılması ve Çevre Orman
Bakanlığı direktiflere uyulması hususunda çalışmalar devam etmektedir.
F.3.3.2. Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanlar
İlimizde nesli tehlike altında olan ve olması muhtemel evcil ve yaban hayvanların
korunması için İl Çevre ve Orman Müdürlüğümüz Av Koruma Kontrol Ekiplerince sürekli
denetimler yapılmaktadır. Bu sınıfa giren hayvanları avlayanlar hakkında yasal işlem
uygulanmaktadır.
F.3.3.3. Hayvan Hakları İhlalleri
Hayvanları Koruma Kanununa muhalefet edenlere idari para cezası uygulanmakta ve
cumhuriyet savcılığına hakkında suç duyurusunda bulunulmaktadır.
F.3.3.4. Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği
Valiliğimiz, belediyeler ve gönüllü kuruluşlarla işbirliği içerisinde hayvanların
korunmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir.
F.4. Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümdeki Bilgilerin İsteneceği
Alanlar
F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar
F.4.1.1. 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu
Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”,
“Tabiat Anıtları” ve “Tabiat Koruma Alanları”
İlimiz sınırları içerisinde Milli Park ve Tabiat Anıtı bulunmamaktadır. İlimiz sınırları
içerisinde 1 adet Tabiatı Koruma Alanı, 2 adet Tabiat Parkı bulunmaktadır.
Kapıçam Tabiat Parkı:
ALANIN ADI
: Kapıçam
ALAN BÜYÜKLÜĞÜ : 180 Ha
COĞRAFİ KONUMU : Kapıçam Bölüktaş serisi (500-850M yükseklikte), Akdeniz Bölgesi,
İli Kahramanmaraş, İlçesi Merkez, Ulaşım 13 km (asfalt)
MÜLKİYETİ
: Orman Genel Müdürlüğü
116
İDARİ DURUM
: Orman Bölge Müdürlüğü İl Müdürlüğü, Kahramanmaraş Orman
Bölge Müdürlüğü, Kahramanmaraş İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Kahramanmaraş İşletme
Müdürlüğü, İşletme Şefliği, DKMP Mühendisliği, Elmalar İşletme Şefliği, Kahramanmaraş
Merkez DK ve MP Mühendisliği
BÖLMELER
: 734, 735 nolu bölmeler
EKOSİSTEM ÖZELLİKLERİ: Saha Akdeniz ve İran-Turan fitocoğrafik bölgelerin geçiş
kuşağında orman ekositem tiplemesine sahiptir.
DOĞAL KAYNAK DEĞERLERİ: Kapıçam ormanı 500-850m yükseltiye sahip fazla dik
olmayan az meyilli tepelerden oluşan dalgalı bir alan görünümündedir. Kapıçam ormanının
bulunduğu tepelik alanın hemen güneyinden Doğu Anadolu fay hattı geçmekte olup 1. derece
depren riski altındadır.
Klimatolojik Özellikler :
Kahramanmaraş İli Akdeniz Bölgesi iklim özelliğine sahip olduğundan yazları sıcak ve
kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Bu tali tip; oldukça yüksek yıllık yağış miktarlarına rağmen,
karakteristik ve tipik şiddetli yaz kuraklığı ile tanımlanan Akdeniz iklimi içerisinde, kar yağışı
ve donun nadir olarak meydana gelmesi, çok yüksek yaz sıcaklığı, çok şiddetli buharlaşma ve
düşük bulutluluk oranı ile diğer tali tip olan "Marmara iklimi"nden ayrılmaktadır. Rakımı
700m’nin altında olup yıllık sıcaklık ortalaması 16 derecenin üzerindedir.
Hidrolojik ve Hidrojeolojik özellikleri :
Saha içerisinde yaz-kış akan dere ve tabii su kaynağı olmayıp mesire yerinin ve keklik
üretim istasyonunun su ihtiyacını karşılamak amacıyla 40 metre derinlikte su kuyusu
mevcuttur. Ayrıca mesire alanın içerisinden DSİ Bölge Müdürlüğüne ait sulama kanalı
geçmektedir. Sulamanın yapıldığı aylada kanallarda bulunan sudan; Botanik Bahçesindeki
göletleri doldurmak ve mevcut ağaçların sulanmasını yapmak için kullanılmaktadır. Ancak
suyun yetersiz kaldığı dönemlerde kullanmak üzere 2007 yılında Botanik bahçesinde su
kuyusu açılmıştır.
Toprak özellikleri :
Toprak derinliği ortalama 30-60 cm olup az taşlı bir görüntüdedir. Sahada esmer orman
toprağı hakim olup dik meyilli yerlerde orta ve alt yamaçlarda kolüvital tip hakimdir. Mevzii
olarak kalker ana kayalar üzerinde rendzinalara rastlamak mümkündür. Moloz birikintisi,
tuzluluk, bataklıklaşma gibi menfi etkemlerin meydana getirebileceği orman sınırlaması mevzu
bahis değildir.
Saha genelinde balçık ve kumlu balçık tekstür sahiptir. Ormanla kaplı sahalarda Ah
horizonlu profillerde %1-2 miktarda organik madde bulunmaktadır. B horizonu organik madde
bakımından fakirdir. Toprak Ph faktörü 5,6-6,4 olarak tespit edilmiş olup asitik karekter
taşımaktadır.
Flora
Kahramanmaraş İli Akdeniz iklim alanı içerisinde kaldığından bölgede Lauretum (500975 M) Pinus brutia,Olea oleastır orman zonu yer almaktadır. Kapıçam ormanları yukarıda
belirtildiği gibi lauretum zonu içerisinde kalmakta olup asli ağaç türü kızılçamdır. Sahada 90120 yaşlarında kızılçam vardır. Alanın 50-60 hektarlık kısmı mesire yeri olarak
117
kullanıldığından kapalılık bozulmuş ve ağaçlar arasında 15-20 m mesafeler oluşmuştur. Sahada
kızıl çamdan başka doğal olarak yetişen tesbih, alıç. ardıç sevdirilmesi hedeflenmiştir.
Botanik Bahçesi toplam 200 adet otsu ve odunsu bitkiyi bünyesinde barındırmakta ve bu sayı
yapılan çalışmalarla her geçen gün artmaktadır.Ayrıca saha farklı yükseltileriyle doğal seyir
teraslarına sahiptir.
REKREASYONEL POTANSİYEL
Alanımızı ilkbahar aylarında 10,000 kişinin ziyaret ettiği tutanaklarla bakidir. İlimizde
her geçen gün gelişen ve artan nüfus göz önüne alındığında Kapıçam Atatürk Mesire yerinin
önemi artmaktadır.
SOSYO-EKONOMİK YAPI
Sahanın il merkezine olan yakınlığı (13km) göz önüne alındığında ve içerisinde hazır
bulunan bir botanik bahçesinin de olması sahaya olan talebin artışını sağlayacaktır.
Dünyamızda kimyasal ve biyolojik kirlenmenin son sürat devam ettiği; ozon tabakasındaki
delik ile iklimde olan bozulmaların ve bilinçsizce yok edilen ormanlarımızla erozyona uğrayan
topraklarınız artık geri gelmediği bir gerçektir. Bu nedenle Dünyada yeşile, doğaya ve doğal
olan her şeye verilen önem her geçen gün artmakta iken, ülkemizde hala mevcut olan el
değmemiş bölgelerimizi korumak var olanı geliştirmek varken bunları yok etmeye çalışmak
nedendir bilinmez. Hepimiz bir ağacın kaç yılda ne zorluklarla meydana geldiğini biliriz ve
bunun için kampanyalar etkinlikler düzenleyerek çocuklarımıza ağaç sevgisini kazandırmak
isteriz. Alanımızı ilkbahar aylarında 10,000 kişinin ziyaret etmektedir. Alanımızı Büyütüp
geliştirilerek insanımıza çok çeşitli faaliyetlerini (Oyun parkı, spor tesisleri, yürüyüş yolları,
rekreasyon ihtiyaçlarını) yapabilecekleri bir alan haline dönüştürerek hizmet etmek için bu tür
sahalar hazırlanırken daima ileriye dönük projeler düşünülerek hareket edilmelidir
MEVCUT ARAZİ KULLANIMI
180 hektar Ormanlık alan:
-68 hektarı mesire yeri
-5,7 hektar alan Kınalı Keklik Üretim İstasyonu
-11,10 hektarlık alanda Botanik Bahçesi mevcuttur.
-98,19 hektarlık alanda Rezerv alan olarak ayrılmıştır
-Rezerv alan olarak ayrılmış olan içerisinde 3,2 ha sedir ve 2,8 ha fıstık çamı tohum bahçesi
vardır.
BÖLGEDE SAHAYA ETKİ EDEN FAALİYETLER SOSYAL, FİZİKİ BASKILAR VE
ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER
Bölgede sahaya etki eden sosyal ve fiziki bir baskı mevcut değildir. Saha günü birlik piknik
mesire yeri olarak kullanılmaktadır.
Ancak;
- Giriş ünitesi,
- Tanıtım evi,
- Botanik bahçesinde bulunan üç adet su göletlerinin sızdırmazlık çalışmaları,
- Yeni bitki türlerinin dikimi alımı,
- Genişletilen alanın gelişim planının yapımı
- Sahada damla sulama sisteminin kurulması
- Bilgilendirme levhaları, yaya ve yürüyüş yolları, köprülü geçişler oturma grupları vb.
inşaat işlerinin tamamlanması ve planlanması gerekmektedir ve bunun yanında;
- Çocuklara doğa ve hayvan sevgisini aşılamak amacıyla evcil ve kanatlı hayvanları
bandıran havyan barınaklarını yapılabilir.
118
Yavşan Tabiat Parkı
ALANIN ADI :Yavşan Yaylası-Çimen Dağı
COĞRAFİ KONUMU Yavşan Yaylası-Çimendağı (1964 m yüksekliğinde Bölge Akdeniz
Bölgesi Kahramanmaraş İli Merkez ilçe sınırları içerisinde olup il merkezine 36 km
asfalt+orman yolu
MÜLKİYET Orman Genel Müdürlüğü
İDARİ DURUM: Kahramanmaraş Orman Bölge Müdürlüğü, Kahramanmaraş İl Çevre ve
orman Müdürlüğü, Kahramanmaraş İşletme Müdürlüğü, Hartlap İşletme Şefliği,
Kahramanmaraş DK MP Mühendisliği
Bölmeler: 156-157-158162-163 nolu bölmeler
EKOSİSTEM ÖZELLİKLERİ: Saha Akdeniz ve İran-Turan fitocoğrafik bölgelerin geçiş
kuşağında orman ekositem tiplemesine sahiptir.
DOĞAL KAYNAK DEĞERLERİ: Leolojik özellikleri;1/500 000 ölçekli Türkiye Jeoloji
Haritası’na göre, Çimen Dağı, jeolojik oluşum bakımından yeni çağın (neozoik) 3. zamanın
tersiyer devrinin Miosenepok’una aittir. Anakaya miosen deniz fasiyesine ait kum tabakası,
konglomera ve kalkerden oluşmuştur.
Jeomorfolojik Özellikler Çimen dağının zirvesi olan Ulu ziyaret tepesi 2259m yükseltiye
sahiptir. Dağ sahip olduğu bu yükselti ile jeomorfolojik arazi oluşum şekillerinden “yüksek
dağlık arazi” sınıfına girmektedir. Alanın denize olan yatay uzaklığı ise 70 km civarındadır.
Klimatolojik Özellikler Çimen Dağı, Türkiye'deki makro iklim tiplerinden "Akdeniz
iklimi"nin "Asıl Akdeniz iklimi" tali tipinde bulunmaktadır. Bu tali tip; oldukça yüksek yıllık
yağış miktarlarına rağmen, karakteristik ve tipik şiddetli yaz kuraklığı ile tanımlanan Akdeniz
iklimi içerisinde, kar yağışı ve donun nadir olarak meydana gelmesi, çok yüksek yaz sıcaklığı,
çok şiddetli buharlaşma ve düşük bulutluluk oranı ile diğer tali tip olan "Marmara iklimi"nden
ayrılmaktadır.
Hidrolojik ve Hidrojeolojik özellikleri: Resmi veri mevcut yok. Ancak saha içerisinde
doğal su kaynakları var.
Toprak özellikleri: Toprak su Genel Müdürlüğü’nce Kahramanmaraş ili için hazırlanan
1/100 000 ölçekli toprak özelliklerini gösterir haritaya göre, Çimen Dağının %85-90’ı orman
arazisi olup, "sarp meyilde, çok sığ, taşlı, şiddetli erozyonlu topraklar" olarak
nitelendirilmektedir.
FloraYavşan yaylasını içine alan bölge Akdeniz bölgesinde ve C6 karesi içerisinde yer
almaktadır. Bölgenin %80’ini orman vejetasyonu, geriye kalan kısmını da step ve yüksek dağ
stebi teşkil etmektedir. Ömer VAROL tarafından yapılan doktora çalışmasında bölgede 67
familyaya ve 287 cinse dağılmış 529 tür ve tür altı seviyede takson tespit edilmiştir.Tespit edilen
bu 529 taksonun 65 tanesi endemiktir.Ayrıca 54 taksonda C6 karesi için yenidir.Ajuga relicta
adlı bitki dünya üzerinde sadece pekmez pınarı denilen mevkide bulunmaktadır.Yörede tespit
edilen üç adet Allium türünün bilim dünyası için yeni olduğu tahmin edilmektedir.Yavşan
yaylası ülkemizde doğal olarak yetişen ağaç türlerimizden Toros Göknarı Abies Cilicia’nın
kuzey yarım küredeki yayılış alanının en doğusunu oluşturur.Ayrıca dünya üzerindeki yayılışı
çok daralan Cedrus Libani’nin saf ve karışık en güzel meşçerelerinin bulunması nedeniyle
ülkemizin en çarpıcı yerlerinden birisidir
Fauna Bir çalışma mevcut değil. Ancak sahada av yaban hayatı için uygun olup yabani
hayvanların (keklik, tavşan, vb.) olduğu görülmektedir.
119
Sosyolojik özellikler Saha yayla özelliğine sahip olup bazı bölümlerde mevsimsel olarak
Yaylacılık yapılmaktadır. Ayrıca sahanın sahip olduğu doğal yapıdan dolayı bölge halkının
sahayı sağlık amaçlı kullandıkları görülmektedir.
ESTETİK KAYNAK DEĞERLERİ
Peyzaj özellikleri Yavşan yaylası ülkemizde doğal olarak yetişen ağaç türlerimizden
Toros Göknarı Abies Cilicia’nın kuzey yarım küredeki yayılış alanının en doğusunu oluşturur.
Ayrıca dünya üzerindeki yayılışı çok daralan Cedrus Libani’nin saf ve karışık en güzel
meşçerelerinin bulunması nedeniyle ülkemizin en çarpıcı yerlerinden birisidir Yavşan
yaylasında orman, maki ve step vejetasyonuna dahil birçok takson bulunmaktadır. Ana ağaç
türleri olarak; Lübnan (Toros) sediri (Cedrus libani A. Rich.), Toros göknarı (Abies cilicica
(Ant.&Kotschy) Carr. subsp. cilicica) ve Anadolu karaçamı (Pinus nigra Arn. subsp.
pallasiana (Lamb.) Holmboe),Titrek kavak(Populus tremula) Doğu kayını (Fagus orientalis)
bulunmakta olup, en geniş alan kaplayan ağaç türü Toros sediridir
Ana ağaç türlerine göre daha az rastlanan, yer yer ağaç tabakasına ulaşarak serpili halde
karışıma katılan veya çalı tabakasında yer alan ağaç türleri ise; andız (Arceuthos drupacea
(Lab.) Ant.&Kotschy), saçlı meşe (Quercus cerris L. var. cerris), kokulu ardıç (Juniperus
foetidissima Willd.), küçük kozalaklı katran ardıcı (Juniperus oxycedrus L. subsp. oxycedrus),
gürgen yapraklı kayacık (Ostrya carpinifolia Scop.), kermes meşesi (Quercus coccifera L.),
Fransız akçaağacı (Acer monspessulanum L.), çiçekli dişbudak (Fraxinus ornus L. subsp.
cilicica (Lingelsh.) Yalt.), adi porsuk (Taxus baccata L.), boylu ardıç (Juniperus excelsa
Bieb.), Lübnan meşesi (Quercus libani Oliv.) ve doğu gürgeni (Carpinus orientalis Miller)’dir.
Ayrıca, dere kenarlarında doğu çınarı (Platanus
orientalis L.) ile Toros kızılağacı (Alnus
glutinosa subsp. antitaurica Yalt.)’na da rastlanmaktadır
Bu türler dışında; tesbih (Styrax officinalis L.), Cotoneaster nummularia Fisch.&Mey.,
kuşburnu (Rosa canina L.), derici sumağı (Rhus coriaria L.), kızılcık (Cornus sp.) ve adi
orman sarmaşığı (Hedera helix L.) gibi çeşitli çalı türleri de yayılış göstermektedir. Ayrıca, çok
sayıda otsu tür de bulunmaktadır.
Yörede, anıt ağaç niteliğine sahip olabilecek çok yaşlı ağaçlara özellikle sedirlere
rastlanmaktadır.
REKREASYONEL POTANSİYEL Saha içerisinde kontrollü kullanım alanı içerisinde
kalması düşünülen mesire yeri olarak kullanılan alanlar mevcuttur.
SOSYO-EKONOMİK YAPI: Sahanın çevresinde bulunan mevcut köylerde (Sahanın alt
kısımlarında) halk hayvancılık yaparak geçimini sağlamaktadır
MEVCUT ARAZİ KULLANIMI: Devlet ormanı
ALAN BÜYÜKLÜĞÜ: 359 hektarlık Tabiat Parkı Alanının sınırları içerisinde kalan 249
hektarlı alan, içerisinde bulundurduğu endemik bitkiler yönünden mutlak koruma alanı olarak;
77 hektarlık sınırlı kullanım alanı olarak ayrılan saha ise okulların teknik gezileri ve günübirlik
(ateşsiz piknik) kullanım için ve 33 Hektarlık alan ise çadırlı kamp ve günübirlik piknik
yapmak için ayrılmıştır
Tabiat Koruma Alanı :
1-ALANIN ADI
: Körçoban
2-ALANIN YER ALDIĞI
a)Coğrafi Bölge
b)İl
c)İlçe
d)Köy
e)Seri
f)Mevki’i
g)Bölme No
:
: Akdeniz
: K.Maraş
: Andırın
: Kargaçayırı
: Andırın
: Körçoban
: 11.12.14.15.16.17.35.36
120
3-ALANIN YER ALDIĞI PAFTA NO
: Gaziantep M 37-d1
4-ALANIN GENİŞLİĞİ
: 580 ha
5-MÜLKİYETİ
: Devlet ormanı
6-ALANIN İKLİM ÖZELLİKLERİ
: Akdeniz iklim kuşağında yer alır. Ancak, asıl
Akdeniz ikliminden yağış ve sıcaklık değerlerinin
farklı olmasıyla ayrılır.
: Paleozoik şist
7-GENEL JEOLOJİK YAPI
8-GENEL JEOMORFOLOJİK YAPI
9-GENEL TOPRAK YAPISI
: Güneyde yamaç meyilli, kuzeyde yamaç oldukça
meyilli
: Esmer orman toprağı
10-BELLİ BAŞLI SU KAYNAKLARI
: Körçoban Deresi
11-TABİATI KORUMA ALANI OLARAK AYRILMA SEBEPLERİ:Alan da bulunan
Toros göknarı(Abies cilicica),Lübnan sediri(Cedrus Libani),ve Toros karaçamı (Pinus nigra
ssp.pollasiana) türlerinin yer yer saf yer yer karışık meşcereler oluşturması,aralarında anıt ağaç
niteliği gösteren yaşlı ve boylu fertlerin bulunmasıyla nadir orman ekosistemi özelliği
göstermesi.
12-ÖNEM SIRASINA GÖRE BİTKİ TÜRLERİNİN LİSTESİ: Toros Göknarı (abies
cilicica),Lübnan Sediri (Cedrus Libani), Toros Karaçamı (Pinus nigra ssp.pollasiana)
13-EN ÖNEMLİ MEŞCERE TİPLERİ: ÇkSc2,ÇkSG d1
14-ÖNEM SIRASINA GÖRE YABANİ HAYVAN TÜRLERİNİN LİSTESİ:
Yaban domuzu, çakal, kurt, tilki, gelincik, sincap, tavşan
Kuşlar: Ağaçkakan, üveyik, karga
Sürüngenler: Yılan, kertenkele
15-SAHA DÂHİLİNDE VEYA ÇEVRE ALANIN EKOLOJİK YAPISINA ETKİ EDEN
FAALİYETLERİN ÖNEM SIRASINA GÖRE LİSTESİ: Otlatma, ormancılık
16-VARSA SAHA İLE İLGİLİ OLARAK YAPILMIŞ ARAŞTIRMA VE YAYINLANMIŞ KİTAPLAR: Bilinmiyor
17-İLGİ ÇEKEN DİĞER HUSUSLAR : Koruma alanının çevresinde yaylacılık
yaygınlaşmaya başladığından koruma alanına olumsuz etkisi olacaktır.
18-YAPILMASI GEREKLİ BİNA VE TESİLERE İLİŞKİN TEKLİFLER: Sahanın tam
korunmaya alınması için saha çevresinin dikenli telle ihatası ve koruma bekçi binalarının
yapılması zorunludur.
121
İlimizde çayır, mera ve yaylak alanı 184 614,2 hektardır. İlimizde büyükbaş ve özellikle
küçükbaş hayvancılığın gelişmesinde önemli yeri olan mera alanları yeterli seviyede olmayıp,
mevcut çayır, mera ve yaylakların ot verimi düşüktür.
Tablo 46- 4342 sayılı Mera Kanunu Çalışmaları İle İlgili Genel Bilgiler
İlan
Yapılan
İlçeler
Afşin
Andırın
Ç. Cerit
Ekinözü
Elbistan
Göksun
Merkez
Nurhak
Pazarcık
Türkoğlu
TOPLAM
Tespiti Yapılan
Aplikasyonu
İlan Edilen
Aplikasyonu
Tamamlanan
Tahsisi Yapılan
Köy
Sayısı
Köy
Sayısı
Mera
Varlığı
(ha)
Köy
Sayısı
Mera
Varlığı
(ha)
Köy
Sayısı
Mera
Varlığı
(ha)
Köy
Sayısı
57
55
12
18
79
60
136
8
82
37
544
57
55
12
18
79
60
136
8
82
37
544
27698,1
237,2
9583,1
6847,4
102188,0
5082,6
18734,1
9579,1
2504,6
2160,07
184614,2
16
0
0
0
31
0
49
0
40
24
160
5330,5
0,0
0,0
0,0
28047,8
0,0
7458,4
0,0
1811,8
1829,1
44477,6
16
0
0
0
31
0
49
0
40
24
160
5330,5
0,0
0,0
0,0
28047,8
0,0
7458,4
0,0
1811,8
1829,1
44477,6
0
0
0
0
30
0
49
0
35
23
137
Mera Varlığı (ha)
Tapu
Koord.
Alanı
Alanı
(ha)
(ha)
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
24950,1 24950,1
0,0
0,0
6054,02 6054,02
0,0
0,0
1168,7
1168,7
1818,1
1818,1
33990,92 33990,92
Mera Tespit, Tahdit ve Tahsis Çalışmaları
28/02/1998 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4342 Sayılı Mera
Kanunu çerçevesinde İlimizde bulunan mera, yaylak ve kışlaklarda; tespit, tahdit ve tahsis
çalışmaları yürütülmektedir.
Mera Tespit Çalışmaları
İlimiz genelinde 544 yerleşim biriminin 544 ünde mera tespit çalışmaları tamamlanmış
olup; bunun sonucunda 335 yerleşim biriminde toplam 184.614,2 hektar mera alanı tespit
edilmiştir.
Tablo 47- Meraların İlçelere Göre Dağılımını Gösterir Tablo
TESPİTİ
TESPİT
TOPLAM
MERASI OLAN
İLÇE
BİTİRİLEN
EDİLEN
YERLEŞİM
YERLEŞİM
ADI
YERLEŞİM
MERA
BİRİMİ SAYISI
BİRİMİ SAYISI
BİRİMİ SAYISI
ALANI (ha)
Afşin
57
57
50
27698,1
Andırın
56
55
15
237,2
Ç.Cerit
12
12
7
9583,1
Ekinözü
18
18
16
6847,4
Elbistan
79
79
78
102188,0
Göksun
60
60
35
5082,6
Merkez
136
136
76
18734,1
Nurhak
8
8
4
9579,1
Pazarcık
82
82
31
2504,6
Türkoğlu
37
37
23
2160,07
TOPLAM
544
544
335
184614,2
122
Mera Tahdit Çalışması
İlimiz genelinde Mera Tespiti Tamamlanan 544 yerleşim biriminin 160 ında toplam
44477,6 ha. alanda tahdit çalışmaları tamamlanmıştır.
Tablo 48- Tahdidi Yapılan Meraların İlçelere Göre Dağılımını Gösterir Tablo
TAHDİDİ
TAHDİDİ
TESPİTİ BİTİRİLEN
BİTİRİLEN
YAPILAN
İLÇE ADI
YERLEŞİM BİRİMİ
YERLEŞİM
TOPLAM MERA
SAYISI
BİRİMİ SAYISI
ALANI (ha)
Afşin
57
16
5330,5
Andırın
55
0
0.0
Ç.Cerit
12
0
0.0
Ekinözü
18
0
0.0
Elbistan
79
31
28047,8
Göksun
60
0
0.0
Merkez
136
49
7458,4
Nurhak
8
0
0.0
Pazarcık
82
40
1811,8
Türkoğlu
37
24
1829,1
TOPLAM
544
160
44477,6
Mera Tahsis Çalışmaları
İlimiz genelinde tahdit işlemleri tamamlanan 160 yerleşim biriminin 137’sinde toplam
33990,92 ha. alanda tahsis çalışmaları tamamlanmıştır.
Tablo Tahsisi Yapılan Meraların İlçelere Göre Dağılımını Gösterir Tablo
TAHSİSİ
TAHSİSİ YAPILAN
İLÇE ADI
TAHDİDİ BİTİRİLEN
BİTİRİLEN
TOPLAM MERA
YERLEŞİM BİRİMİ YERLEŞİM BİRİMİ
ALANI (ha)
SAYISI
SAYISI
Afşin
16
0
0.0
Andırın
0
0
0.0
Ç.Cerit
0
0
0.0
Ekinözü
0
0
0.0
Elbistan
31
30
24950,1
Göksun
0
0
0.0
Merkez
49
49
6054,02
Nurhak
0
0
0.0
Pazarcık
40
35
1168,7
Türkoğlu
24
23
1818,1
TOPLAM
160
137
33990,92
ISLAH ÇALIŞMALARI HAKKINDA BİLGİ
Çayır ve meralar ülkemiz hayvancılığına hizmet eden en önemli doğal yem
kaynaklarıdır. Kaliteli kaba yemin en ucuz ve en kolay temin edildiği kaynaklar çayır ve
meralarımızdır. Ülkemizin büyük bir bölümünde hayvancılığın meraya dayalı olarak yapıldığı
düşünülürse bu alanların önemi daha da artmaktadır.
123
Hayvancılığımızın gelişmesi, bu sektörü etkileyen tüm şartların iyileşmesiyle mümkün
olur. Uzun yıllar devam eden düzensiz otlatma ile ıslah ve bakımlarının yapılamaması ve bu
alanların korunmaması nedeniyle verimlerinde de önemli azalmalar meydana gelmiştir. 1998
yılında çıkarılan 4342 sayılı Mera Kanunu ile bu alanlar sahipsiz olmaktan çıkmış, Ülke
ekonomisine katkı sağlayan doğal kaynaklar haline gelmeye başlamıştır. İlimizdeki çayır ve
meraların önemli miktarı, yağış yetersizliği, yanlış kullanım ve bakımsızlıktan dolayı zayıf
mera sınıfındadır.
4342 sayılı Mera Kanunu gereğince, bu alanlarda ot verimi ve kalitesinin artırılması,
uygun yönetim tekniklerinin uygulanması ve toprak erozyonunun önlenmesi amacıyla mera
ıslah ve amenajman projeleri uygulanmaktadır.
Mera Islah ve Amenajman Projesi Çalışmaları
4342 Sayılı Mera Kanunu gereğince, Mera Islah ve Amenajman Projeleri, İl
Müdürlüğümüz ile Çukurova Tarımsal Araştırma Enstitüsü teknik elemanları ve Erciyes
Üniversitesi Ziraat Fakültesinde görevli öğretim üyeleri tarafından ortaklaşa yürütülmektedir.
Mera Islah ve Amenajmanı Projesi onaylanan meralarda, gübreleme, sulama, suni mera
tesisi, yabancı ot mücadelesi, temizlik biçimi, mera çevresine hendek veya tel çit yapımı,
otlatmanın kontrol altına alınması ve otlatma sistemi uygulaması gibi çalışmalar yapılmaktadır.
İlimizde Mera Islahı ve Amenajmanı Projelerinin Uygulanmasına 2004 yılında başlanmıştır.
Söz konusu projenin başlangıcından günümüze kadar toplam 12 yerleşim birimi ve 12298
dekar mera alanı ıslah kapsamına alınmıştır. Şu ana kadar toplam 8 köyde 9832 dekar alanda
Mera ıslah ve Amenajmanı projesi tamamlanmıştır. Hâlihazırda 4 köyde ve toplam 2466 dekar
alanda ise ıslah çalışmaları devam etmektedir.
Bu kapsamda 2010 yılı içerisinde toplam 58700 kg. kimyevi gübre kullanılmıştır. Söz
konusu ıslah projesi kapsamında İlimiz Merkez İlçeye bağlı Sivricehüyük köyünde 320 dekar
suni mera tesis edilmiştir. Ayrıca İlimiz genelinde tespit, tahdit ve tahsis işlemleri tamamlanan
ve ekonomik mera varlığı bulunan toplam 24 adet yerleşim biriminde mera yönetim birliği
kurulmuştur. İlimiz genelinde 4 yerleşim biriminde toplam 2004,56 dekar mera alanı ıslah
edilerek hayvancılık amaçlı kullanmak üzere talepte bulunan şirketlere 25 yıllığına kiraya
verilmiştir.
Tablo 50- İlimiz Genelinde Uygulanan Mera Islah Ve Amenajman Projeleri (2004-2011)
İLÇESİ
MERKEZ
TÜRKOĞLU
PAZARCIK
ELBİSTAN
KÖY ADI
PROJE
ALANI
(da)
TOPLAM
HARCAMA
TUTARI ( TL )
PROJELERİN
BAŞLANGIÇ VE
BİTİŞ TARİHLERİ
PROJELERİN
DURUMU
KOCALAR
EKBEROĞLU
SİVRİCEHÜYÜK
ABBASLAR
ŞEKEROBA
ÇOBANTEPE
ÖZBEK
ÖRDEKDEDE
HANOBASI
HASANKENDİ
ÇİÇEK
ÇITLIK
TOPLAM
650
560
740
1.013
1.396
313
208
560
273
361
5.478
505
12.298
46.989
31.511
66.875
27.465
139.593
37.092
9.225
51.290
28.886
61.571
68.718
42.659
611.874
2004-2008
2006-2010
2009-2014
2010-2013
2004-2008
2005-2009
2010-2013
2005-2009
2005-2009
2004-2008
2004-2008
2007-2011
Bitmiştir
Bitmiştir
Devam ediyor
Devam ediyor
Bitmiştir
Bitmiştir
Devam ediyor
Bitmiştir
Bitmiştir
Bitmiştir
Bitmiştir
Devam ediyor
124
SİVRİCEHÜYÜK KÖYÜ MERASINDA ÖN BİTKİ (FİĞ + TAHIL) EKİMİ – 2010
SİVRİCEHÜYÜK KÖYÜNDE SUNİ MERA TESİSİ ÇALIŞMALARI-2010
125
Mera İşgalleri İle İlgili Yapılan Çalışmalar
4342 sayılı Mera Kanunu’nun 19 uncu maddesine göre (Muhtarlar ve Belediye
Başkanları, mera yaylak ve kışlaklara tecavüz olduğu takdirde durumu derhal Bakanlık İl
veya İlçe müdürlüğüne, İl İlçe müdürlükleri de Valilik veya Kaymakamlığa bildirmekle
yükümlüdürler. Bu makamlarca 3091 sayılı taşınmaz Mal Zilyedliğine Yapılan Tecavüzlerin
Önlenmesi Hakkında Kanun veya 2886 sayılı Devlet İhale Kanunun 75 inci maddesi
uyarınca gerekli işlemler yapılır) İlimiz genelinde mera işgalleri takip edilmektedir. Konuyla
ilgili Kanun maddesi kapsamında, Belediye Başkanlıklarına ve Köy Muhtarlıklarına, mera
parsellerine işgal olduğu takdirde Müdürlüğümüze bilgi vermeleri hususunda yazılı olarak bilgi
verilmiştir.
Orman Genel Müdürlüğü ve şahıslar tarafından mera sınırlandırmalarına yapılan
itirazlar mahkeme kanalıyla devam etmektedir. Davalarla ilgili olarak Mahkemelerle
yazışmalarımız devam etmekte olup; konuyla ilgili olarak Muhakemat Müdürlüğü ile
koordineli olarak çalışılmaktadır. Mahkeme Kararına göre Meralık vasfı kaldırılan parsellerle
ilgili işlemler takip edilmektedir.
İlimiz genelinde tespiti yapılan meraların 21876 hektarının, 4342 sayılı Mera
Kanunu’nun 5 inci maddesinin (d) bendine göre tespitinin yapıldığı, yani daha tespit
aşamasında iken işgalli olduğu görülmektedir. Toplam mera alanı ile kıyaslandığında ise
meralarımızın % 11,8 inin işgalli olduğu görülmektedir.
İLİMİZDE MERALARLA İLGİLİ KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM
ÖNERİLERİ
* Meralar işgal ediliyor ve yeterince korunamıyor.
Meraların sınır işaretlerinin konularak gerekirse tel çit veya kalıcı sınır tesisi yapılarak
mera işgallerinin önlenmesi.
126
* Meralar köylü ve üreticiler tarafından yeterince sahiplenilmiyor.
Meraların köy veya belediyelere tahsis işlemlerinin bir an evvel tamamlanması ve mera
yönetim birliklerinin kurularak meraların sahiplenilmesi sağlanmalıdır. Mera yönetim birlikleri
gerek meraların korunması gerekse de ıslah ve amenajman planlarının uygulanmasında aktif
hale getirilmelidir.
* Meraların zemin etütlerinin uzman heyet tarafından zamanında yapılamaması,
Meraların durum ve sınıflarının sağlıklı olarak zemin etüdü sonucunda uzman
heyetlerce belirlenememesi neticesinde, bakım, ıslah, koruma, kontrol ve uygun kullanımını
sağlamak, otlatma zamanının belirlenmesi, kullanma sistemi gibi hususlarda gerekli tedbirlerin
alınması gerekmektedir. Bunun içinde uzman heyetin yerel kuruluşlardan oluşturulması
çalışmalara işlerlik kazandıracak, iş ve işlemlerin ivedilikle yapılması sağlanabilecektir.
* Meralarda kontrolsüz bir şekilde ağır otlatma yapılıyor.
Meraların kapasitesine göre ne kadar hayvanla kaç gün süreyle ve ne şekilde otlatmanın
yapılacağının planlanması ve uygulamaya konulması gerekmektedir.
* İhtiyacı karşılayacak şekilde suyun temin edilememesi nedeniyle mera ve yaylaklardan
verimli bir şekilde yararlanılamamaktadır.
Mera ve yaylakların otlatma kapasitesi ve otlatma süresi dikkate alınarak hayvanların
ve yaylakta konaklayacak göçerlerin de dikkate alınarak su ihtiyaçlarının belirlenmesi, sulama
yerlerinin belirlenmesi, gerektiğinde sıvat ve sulakların yapılması, suyu bulunmayan yaylak ve
meralardan yararlanmayı sağlamak amacıyla su temini kuyu açma, gölet yapma vs. gibi çözüm
yollarının bulunması gerekmektedir.
* Meralardan yararlanan çiftçi aileleri yeterince eğitilemiyor.
Meralardan yararlanan çiftçi ailelerine yönelik eğitim faaliyetleri düzenlenmeli, mera
yaylak ve kışlakların bakım, ıslah ve koruma işlemlerine üreticilerin katılımı bizzat sağlanmalı,
sonuç olarak üreticilerin meraları sahiplenmesi sağlanarak meraların yönetiminin tamamının
üreticilerle ve konu uzmanları ile işbirliği içerisinde yapılmasının sağlanması gerekmektedir.
F.4.1.3. 4915 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı’nca
Belirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları”
İlimizde Yaban hayatı yerleştirme sahası olarak Ahırdağı ve Nurhak kınalı keklik
yerleştirme alanı bulunmaktadır. İl Müdürlüğümüze bağlı Kapıçam Tabiat Parkı alanında
Kınalı Keklik üretim istasyonu bulunmaktadır. Yıllık 10(on) bin civarında üretilen kınalı
keklikler, Genel Müdürlüğümüzün tahsisleri doğrultusunda(ortalama20- 25)ile gönderilerek
doğaya salınmaktadırlar.
F.4.1.4. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 2. Maddesinin “a
- Tanımlar” Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde “Kültür Varlıkları”, “Tabiat
Varlıkları”, “Sit” ve “Koruma Alanı” Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı
Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun Bazı
Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında
Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar
127
2010 yılında, 29 adet Kültür Varlığının tescili yapılmıştır.
Açıklama
Toplam
Höyük
3
Sivil Mimari
2
Kale
1
Nekropol Mezar
5
Çeşme
Cami
Han Kalıntısı ve Sarnıç
2
Yapı Kalıntısı
3
Mozaik Alanı
5
Hamam
Örenyeri
Antik Kent
1
Arkeolojik Alan
4
Yazıt ve kabartma
2
Köprü
1
GENEL TOPLAM
29
YÜZEY ARAŞTIRMALARI VE KAZI ÇALIŞMALARI;
DİREKLİ MAĞARASI
İlimiz Merkez İlçeye bağlı Tekir Kasabası Yukarı Döngel Köyü sınırları içerisinde
kalan Direkli Mağarasında Müzemiz Başkanlığında Gazi Üniversitesinden Yrd. Doç. Dr.
Cevdet Merih EREK’ in Bilimsel Başkanlığında 15.07.2009-15.08.2009 tarihleri arasında
kurtarma kazısı ile paleolitik mağaralarda ve yerleşim yerlerinde bilimsel yüzey araştırması
yapılmıştır.
HÖYÜKLER
İlimiz sınırlarında yer alan Höyüklerde, 2009 yılı Mayıs ayında, İstanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümünden Yrd. Doç. Dr. Erkan KONYAR Bilimsel
Başkanlığında Yüzey Araştırması devam etmiştir.
DOMUZTEPE
İlimizde 1995 yılında başlayan Pazarcık İlçesi Domuztepe mevkiindeki bilimsel
araştırma kazısına İngiltere Manchester Üniversitesinden ve British Museum ortak çalışması
olarak Stuart Campbell Bilimsel Başkanlığında, Temmuz/Ağustos tarihleri arasında devam
edilmiştir. Kazı çalışmaları Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsü’nün himayelerinde
sürdürülmektedir.
GERMANİCİA ANTİK KENT KURTARMA KAZISI
İlimizde, Bağlarbaşı, Namıkkemal, Şeyhadil ve Dulkadiroğlu Mahallelerinde 20072010 yılları arasında yapılan çalışmalar sonucunda ortaya çıkartılan “Germanicia Antik
Kentine” ait Mozaikli alanlardan İlimiz, Merkez, Dulkadiroğlu Mahallesi, 461 ada, 4-5
parseldeki evin Müze Müdürlüğü Başkanlığında 01.12.2009 - 31.12.2009 tarihleri arasında
yapılan kurtarma kazısı sonucunda bir bölümü ortaya çıkartılmış olan taban mozaiğinin yola
128
doğru devam eden kısmının ortaya çıkarılması için kazı çalışmalarına 25.11.2010-25.12.2010
tarihleri arasında Müze Müdürü Ayşe ERSOY Başkanlığında devam edilmiş olup 2 yıl süren
kazı çalışmaları sonucunda Antik Villanın Salonuna ait taban mozaiklerinin tamamının gün
ışığına çıkarılması sağlanmıştır.
129
130
Sit Alanları:
İlimiz Merkez ilçe Kurtuluş Mahallesinde yer alan Kahramanmaraş Eski Ticaret Merkezi
kentsel sit alanı olarak tescil edilmiştir.
F.4.1.4.1. Tarihi Sit Alanları:
Önemli tarihi olayların cereyan ettiği ve bu sebeple korunması gerekli yerler
bulunmamaktadır.
F.4.1.4.2. Arkeolojik Sit Alanları :
Tablo 51– Arkeolojik Sit Alanları Tablosu
Sıra
No
1
2
3
ADRESİ
ADI
Güzelyurt Höyüğü
Önsen Höyüğü
Hopaz Höyüğü
4
5
6
Güllü Höyük
Öksürük Mağaraları-Kaya Mezarları
Köprü Höyük ve Köprü Kalıntısı
7
8
9
10
Yağma Höyük
Cinli Höyük
Yılgınlı (Erkenez) Höyüğü
Kaybelli Höyüğü
Kahramanmaraş Merkez Güzelyurt Köyü
Kahramanmaraş Merkez Önsen Kasabası
Kahramanmaraş Merkez Avşar Köyü ile Cüceli
Arası
Kahramanmaraş Merkez Hacı Mustafa Köyü
Kahramanmaraş Merkez Arslanbey Mahallesi
Kahramanmaraş Mer.H.Mustafa-Şerefoğlu Köyleri
Arası.
Kahramanmaraş Merkez Tevekkeli Köyü
Merkez İlçe Hayrullah Mahallesi
Kahramanmaraş Merkez Gaziantep Yolu Üzeri
Kahramanmaraş Merkez Haller Bölgesi
131
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
Köftül Höyüğü ve Kaya Mezarları
Kahramanmaraş Merkez Dereli ve Sarıkaya Köyü
Sınırları İçerisinde
Ören Tarla Höyüğü
Merkez İlçe Çokyaşar Köyü Kaymakam Çiftliği
Mev
Kale Höyük
Afşin Kale Mahallesi
Kilise Yeri Arkeolojik Alanı
Afşin İlçesi Dağlıcı Kasabası Pınarbaşı Mahallesi
Arıtaş Höyüğü
Afşin İlçesi Arıtaş Kasabası Köy İçi Mevkii
Kale Höyük
Afşin İlçesi Altunelma Kasabası Kale Mahallesi
Yassı Höyük
Afşin İlçesi Tanır Kasabası Pınarbaşı Mevkii
Höyüklü Köyü Höyüğü ve Antik Yapı Afşin İlçesi Höyüklü Köyü
Kalıntısı
Ortaklı Höyüğü
Afşin İlçesi Ortaklı Köyü Köyiçi Mevkii
Kale Höyük
Afşin İlçesi Çoğulhan Kasabası Köyiçi Mevkii
Kilise Kalıntısı Arkeolojik Alanı
Andırın İlçesi Rıfatiye Köyü Fenk Yaylası Güroluk
Mev.
Örendösü lll. Derece Arkeolojik Alanı
Andırın İlçesi Yeşilova Beldesi Araplar Mahallesi
Minnet Pınarı lll. Derece Arkeolojik Andırın İlçesi Başdoğan Köyü İnekçiler Mah.
Alanı
Minnet Pınarı Mev.
Eski Ören Höyüğü l.
Elbistan İlçesi Büyükyapalak Kasabası Eski Ören
Mevkii
Eski Ören Höyüğü ll.
Mevkii
Taşlı Höyük
Mevkii
Büyük Til Höyüğü
Elbistan Akbayır Beldesi
Küçük Til Höyüğü
Elbistan Akbayır Beldesi
Kevgirli Deresi Arkeolojik Alanı
Elbistan Akbayır Bel Ambarcık Yolu Kevgirli
Deresi Arası
Doğan Höyük Mekrobol Al. (Mez. Elbistan Doğan Beldesi
Alanı)
Alçiçek Höyüğü
Nurhak İlçesi Barış Beldesi
Boz Höyük
Göksun İlçesi Bozhöyük Beldesi
Gümgüm Tepesi Arkeolojik Alanı
Göksun İlçesi Çağlayan Köyü Çamköprü Mevkii
Taşoluk Beldesi Arkeolojik Alanı
Göksun İlçesi Taşoluk Beldesi
Kırkmağaralar Kaya Mezarları
Pazarcık Yukarı Pazarcık Kırkmağaralar Mevkii
Hanobası Höyüğü ve Han Kalıntıları
Pazarcık Hanobası Köyü
Kızlar Höyüğü
Pazarcık Sakarkaya Köyü
DOmuztepe Höyüğü (Örenyeri)
Pazarcık Kelibişler Köyü
Bağlama Höyüğü
Pazarcık Ördekdede Köyü
Kirni l. Höyüğü
Pazarcık Narlı Nefsidoğanlı Köyü
Kirni ll. Höyüğü
Pazarcık Narlı Nefsidoğanlı Köyü
Haydar Höyük Höyüğü
Pazarcık Eski Narlı Haydar Höyük Mah.
Çatal Höyük
Pazarcık Nefsidoğanlı Köyü Çatal Höyük Mahallesi
Sıçanlı Höyük
Türkoğlu Merkez Öznecik Mevkii
Çakallı Hasanağa Höyüğü
Türkoğlu Çakallı Hasanağa Köyü
Sümbüllüpınar Höyüğü
Türkoğlu Beyoğlu Kasabası TİGEM Çifliği
Geçit Höyük
Türkoğlu Ekberoğlu Köyü
Korucu Höyük
Türkoğlu Merkezi
Bozhöyük
Türkoğlu Çiftlik Tepe Mevkii
Kılılı Höyüğü
Türkoğlu Kılılı Beldesi
Yarbaşı Höyüğü
Türkoğlu Kılılı Kuyumcular Köyü Aşağı
Kuyumcular
132
Doğal Sit:
Tablo 52- Doğal Sit Alanları Tablosu
Sıra
ADI
No
1 Döngel Mağ. (Ark. ve Doğal Sit)
ADRESİ
Kahramanmaraş Merkez Döngel Köyü
F.4.1.5. 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme
Sahaları
Sıra
no
Barajın
adı
Fiziki
durumu
Kiralama
Durumu
Bağlı olan
akarsular
Bulunan
Balık
Türleri
Baraj
Göl
Hacmi
hm3
Barajın
bulunduğu
yer (ilçekasaba-köy)
Bertiz Ç-Ceyhan NOkkayası DÇemrengeç D-Tekir DKayaözü D
Siraz balığı,
Sazan balığı,
Bıyıklı balık,
Yayın balığı
1950
Merkez
0,25
Merkez
1120
Merkez
427
K.Maraş Osmaniye
1183
K.Maraş Osmaniye
148
Pazarcık
1
Menzelet
Faal
Kooperatif
Kiralık
2
Ceyhan
Faal
Kiralanmadı
Menzelet Devamı
Menzelet Devamı
Körsulu Ç- DeliçayErkenez- Aksu
3
Sır
Faal
Kooperatif
Kiralık
4
Berke
Faal
Kiralanmadı
Sır Brj. Devamında
5
Aslantaş
Faal
Şahsa
Kiralık
Berke Brj.Devamında
6
Kartalkaya Faal
Kooperatif
Kiralık
Aksu Ç.
Siraz balığı
Sazan balığı
Siraz balığı
Sazan balığı
Bıyıklı balık
Yayın balığı
Mercan Balığı
Siraz balığı
Sazan balığı
Bıyıklı balık
Yayın balığı
Siraz balığı
Sazan balığı
Bıyıklı balık
Yayın balığı
Mercan Balığı
Tatlı Su Kefali
Sazan balığı
Bıyıklı balık
Yayın balığı
F.4.1.6. 4/9/1988 Tarihli ve 19919 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan Su Kirliliği
Kontrol Yönetmeliği’nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve 23742 Sayılı Resmi Gazete’de
Yayımlanan Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar
İlimizde bu kapsama giren alan bulunmamaktadır.
F.4.1.7. 2/11/1986 Tarihli ve 19269 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan Hava Kalitesinin
Korunması Yönetmeliği’nin 49. Maddesinde Tanımlanan “Hassas Kirlenme Bölgeleri”
133
F.4.1.8. 2872 Sayılı Çevre Kanunu’nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu
Tarafından “Özel Çevre Koruma Bölgeleri” Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar
F.4.1.9. 2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu’na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar
F.4.1.10. 6831 Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler
6831 sayılı Orman Kanununun 1. maddesi gereği yapılan çalışmalar neticesinde
484.979 Ha alanın sınırlaması yapılmıştır. Orman Kadastro işlemleri tamamlandığında
kadastro çalışmalarında açıklık alanlardan bazı yerler de orman olarak tescillendiğinden, ilimiz
ormanlık alanları artacaktır.
F.4.1.11. 3621 Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar
F.4.1.12. 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında
Kanunda Belirtilen Alanlar
İlimizde bu kapsama giren alanlarla ilgili genel bilgiler E 3.1.2 de verilmiştir.
F.4.1.14. 30.01.2002 Tarih ve 24656 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe
Giren “Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”nde Belirtilen Alanlar
F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli
Alanlar (**)
F.4.2.1. 20/2/1984 Tarih ve 18318 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren
“Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi” (BERN
Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlardan “Önemli Deniz Kaplumbağası
Üreme Alanları”nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, “Akdeniz Foku Yaşama ve
Üreme Alanları”
“Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi” (Barcelona Sözleşmesi) Uyarınca
Korumaya Alınan Alanlar
134
F.4.2.2.1. 23/10/1988 Tarihli ve 19968 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan “Akdeniz’de
Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol” Gereği Ülkemizde “Özel Koruma
Alanı” Olarak Belirlenmiş Alanlar
F.4.2.2.2. 13/9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre
Programı Tarafından Yayımlanmış Olan “Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal
Tarihi Sit” Listesinde Yer Alan Alanlar
F.4.2.2.3. Cenova Deklerasyonu’nun 17. Maddesinde Yer Alan “Akdeniz’e Has Nesli
Tehlikede Olan Deniz Türlerinin” Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar
“Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi”nin 1. ve 2. Maddeleri
Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan “Kültürel
Miras” ve “Doğal Miras” Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar
F.4.2.4. 17/05/1994 Tarih ve 21937 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe
Giren “Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak
Alanların Korunması Sözleşmesi” (RAMSAR Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına
Alınmış Alanlar
F.4.3. Korunması Gereken Alanlar (***)
F.4.3.1. Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak
Tesbit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan,
Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.)
F.4.3.2. Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün ve
Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa Bağlı Tarımda
Kullanılan I. ve II. Sınıf İle, Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı
F.4.3.3. Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun veya
Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6
Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere Canlıların
Yaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyeler İle Bu
Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden İtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak
Alan Kalan Yerler
135
İlimizde bu kapsama giren Gavur Gölü bulunmaktadır. DSİ tarafından kurutulduğu için
yaz aylarında göl kurumaktadır. Kış aylarında tekrar göl oluşmaktadır.
F.4.3.4. Göller, Akarsular, Yeraltısuyu İşletme Sahaları
D. Bölümünde bu konuda ayrıntılı bilgi verilmiştir.
F.4.3.5. Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Düşmüş veya
Düşebilir Türler ve Ülkemiz İçin Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar,
Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki
Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar
F.4.3.6. Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın
Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden
Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar
Ormanlarımızın sosyal ve kültürel fonksiyonlarından halkımızın azami ölçüde
yararlanması ve orman halk bütünleşmesini sağlamak amacıyla devlet ormancılığından
millet ormancılığına geçişin önemli halkalarından birisi olan mesire yerlerinden ilimizde
2005-2009 yılları arasında Çamlık, Pınarbaşı , Yeşilgöz , Tekir, Malikejder , Beyoğlu, Orman
Çeşmesi, Döngele ve Türkoğlu olmak üzere 9 adet C tipi mesire yeri kurulmuştur. Ayrıca
Kahramanmaraş Kent Ormanı (D tipi) kurularak hizmete açılmıştır.
Tablo 53/1- Kapıçam Orman İçi Dinlenme Yerleri Tablosu
ORMAN İÇİ DİNLENME YERİNİN
ADI
Kapıçam
İLİ/İLÇESİ
K.Maraş/Merkez BELDE/KÖY Güzelyurt MEVKİİ
ULAŞIM
K.Maraş Merkez İlçeye 13 km uzaklıkta, asfalt yol mevcuttur.
ZİYARETÇİ
HİZMET
TESİSLERİ
Giriş kontrol, Büfe, Kır Gazinosu, Oyun alanları (4 Adet), Yağmur barınağı
(2 Adet), WC (4 adet)
KULLANIM ŞEKLİ
Günübirlik
KAPASİTESİ
5000 kişi
KULLANIM
SEZONU
KAYNAK DEĞERİ
Mart-Nisan-Mayıs-Haziran-Temmuz-Ağustos-Eylül-Ekim-Kasım
SAHANIN
YAKIN
ÇEVRESİNDE
GÖRÜLEBİLECEK
YERLER
Sahanın içerisinde 159 adet ağaç ve ağaçcık türünün barındığı bir botanik
bahçesi mevcuttur.
Ayrıca, Kınalıkeklik üretme istasyonu bulunmaktadır.
TİPİ
B
ALANI(Hektar)
208
Kapıçam
Yaşlı Kızılçam ormanı
136
Tablo 53-2 Başkonuş Orman İçi Dinlenme Yerleri Tablosu
ORMAN İÇİ DİNLENME YERİNİN
ADI
Başkonuş
İLİ/İLÇESİ
K.Maraş/Merkez BELDE/KÖY
ULAŞIM
K.Maraş Merkez İlçeye 55 km uzaklıkta, asfalt yol mevcuttur.
ZİYARETÇİ
HİZMET
TESİSLERİ
Giriş kontrol, Kır kahvesi, Fırın, Oyun alanları (1 Adet), Bungalow (2
Adet), Wc (2 adet), Bekçi Binası
KULLANIM
ŞEKLİ
KAPASİTESİ
Günübirlik
KULLANIM
SEZONU
KAYNAK
DEĞERİ
Haziran-Temmuz-Ağustos
SAHANIN YAKIN
ÇEVRESİNDE
GÖRÜLEBİLECEK YER
VE YAPILABİLECEK
FAALİYETLER
Sahanın yakın
bulunmaktadır.
TİPİ
A
ALANI(Hektar)
Başkonuş MEVKİİ
10
Başkonuş
1000 kişi
Karaçam, Sedir, Göknar, Ardıç ormanı
çevresinde lokal iklimi
KAYNAKLAR:
2- İl Çevre ve Orman Müdürlüğü.
3- Orman Bölge Müdürlüğü.
4- İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
137
olan sersemtarla mevkii
G. TURİZM
G.1.
Yörenin Turistik Değerleri
G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri
G.1.1.1. Konum:
Kahramanmaraş ve çevresinin kültür ve turizm olgusu içinde ayrı bir yeri vardır.
Kahramanmaraş, Akdeniz iklim kuşağında olmakla beraber Orta Anadolu ve Doğu Anadolu
iklim kuşaklarıyla sınır teşkil etmektedir. Güney illerimize göre serindir. Çok sayıda yaylaları
vardır. Bu yaylaların içinde Başkonuş Yaylası, Yavşan Yaylası ve Tekir Yaylası Türkiye'de
görülmeye değer ve dünyada az sayıda bulunan bitki örtüsü ile birlikte önemli bir yer tutar.
Akarsu ve kaynak suları bakımından zengindir. Bu durum Kahramanmaraş'ın büyük bir turizm
potansiyelini oluşturmaktadır. İlkbahar'ın sonlarına doğru Kahramanmaraş ve Andırın İlçesi
yaylaları Osmaniye, Adana, Hatay ve İçel için önemli ikinci bir yazlık mekan durumundadır.
Ahırdağı etekleri de onlardan geri kalmaz. Kahramanmaraş'ın Yenicekale, Süleymanlı, Döngel,
Tekir, Fırnız, Güvercinlik, Kazma, Kozludere, Kumaşır Gölü, Kapıçam ve Pınarbaşı, Elbistan
İlçesinin Pınarbaşı ve Ekinözü İlçesi yazları ve sonbaharda halkın tercih ettiği yöreler arasında
yer alır. İl merkezindeki muhteşem Kale, Ulu Camii, Taş Medrese, Pazarcık yöremizde Evri ve
Tilkiler Harabeleri, Andırın yöremizde Gökahmetli ve Çokak Harabeleriyle yol boyu Osmanlı
ve Bizans Kaleleri, Süleymanlı'daki Bizans Yapıları, tek başına bile çok büyük bir değeri olan
Afşin'deki Eshab-ı Kehf Külliyesi ve daha saymakla bitmeyecek kültür ve turizm değerlerimiz
çoğu yerli ve yabancı turistlerimiz için önem arz etmektedir.
Başlıca Kaleleri:
- Kahramanmaraş Kalesi
- Ceyhan Köprüsü
- Eshab-ı Kehf
- Ulu Camii
- Taş Medrese
- Kapalı çarşı Kompleksi
- Taşhan
- Andırın Kale’leridir.
G.1.1.2. Fiziki Özellikleri
G.1.1.2.1. Coğrafi Yapı (Dağlar, nehirler, ovalar, platolar, denizler, göller)
Kahramanmaraş İli 37-38 kuzey paralelleri ile 36-37 doğu meridyenleri arasında yer
alır. Merkez ilçe deniz seviyesinden 568 m. yükseklikte olup, ilin kuzey kesimleri oldukça
dağlıktır. İlin toprakları yükseltileri 3000 metreye varan Toroslar'ın uzantıları olan dağlar
arasında kalan bir yerdedir. Yeryüzü şekilleri genellikle Güneydoğu Torosların uzantıları olan
dağlarla bunlar arasında kalan çöküntü alanlardan oluşmaktadır. Komşu iller kuzeyde Kayseri,
Sivas Doğuda Malatya, Adıyaman Güneyde Gaziantep, Adana, Osmaniye illeri ile çevrilidir.
Dağlar :
İl kapsamı içinde belli başlı dağlık alanlar genellikle Güneydoğu Torosların
uzantılarıdır. Bunlar Engizek Dağı, Ahırdağı, Amonos ( Nur) Dağları, Nurhak Dağları, Kandil
Dağları, Sarımsak Dağı, Düldül Dağı ve Binboğa Dağlarıdır. İl kapsamındaki dağlar üçüncü
zamanın Alp sistemi kıvrım dağlarındandır. Bunlar çeşitli aşınmalarla düzleşmiş ve neojen
sonunda yükselmiş kırıklı ve kıvrımlı dağ sıralarıdır.
138
Nehirler :
Kahramanmaraş ili tümüyle Ceyhan havzası içinde kalmaktadır. Havza batıdan
Seyhan, kuzey ve kuzeydoğudan Fırat, güneyinden Asi havzalarıyla komşudur. İlde geniş bir
akarsu ağı vardır. Türkiye'nin önemli akarsularından Ceyhan da İl toraklarından doğmaktadır.
Hidrografik açıdan en önemli akarsu Ceyhan nehridir. İlk kaynak yerleri Elbistan
Ovasını çevreleyen dağlardır.Uzunluğu 509 km. dir. Orta Toroslarda Nurhak Dağından Söğütlü
Deresi adı ile çıkar. Hurman ve Göksun Çaylarının birleşmesinden sonra Ceyhan adını alır.
Engizek ve Ahır Dağlarındaki boğazlardan geçerek Çukurova’ya girer. Misis tepelerini
çevirdikteen sonra İskenderun körfezine dökülür. Yol boyunca bir çok dereleri toplar.
Bunlardan Göksun Çayı 115 km. lik uzantıya sahiptir. Binboğa Dağlarından inen Kömürsuyu
ile başlar. Ceyhan Nehrinın bir diğer kolu ise Aksu Çayıdır (150 km). Bu çay havzanın
güneyinde Engizek Dağlarında yer alan Kaya dibi mevkiinde , Küçükcerit köyünün doğusunda,
kuvvetli bir kaynaktan çıkar.Erince Dağının güneybatisından bir yarma boğaz vadi’den geçerek
ve Sarayköyü yakınında Gölbaşı deprasyonuna açılır. Gölbaşı deprasyonunun taban sularınını
da alan Aksu çayı İnekli gölünden itibaren güneybatıya yönelerek Pazarcıkta yer alan
Kartalkaya Barajına dökülür. Aksu Çayı daha ileride yan derelerden gelen sularıda toplayarak
Kahramanmaraşın güneybatısında Sır Barajına dökülür. Kahramanmaraş ilinde Ceyhan Nehri
ve Aksu Çayı dışında kalan sular genellikle Ceyhanın kolları olan küçük akarsulardır.İl’deki
diğer akarsular arasında merkez ilçe’deki Deliçay, Erkenez Çayı, Körsulu Çayı, Peynir Dere,
Kerhan, Geben, Nurhak, Söğütlü, Hurman, Üngüt, Mismilli, Göksu ve Türkoğlunda yer alan
Gökpınar gibi akarsular sayılabilir.
Doğal ve Yapay Göller
Kahramanmaraş ilinde; Hacı Mustafa Çiftliği köyünde bulunan Kumaşır Gölü, Tekir
Kasabasında bulunan Yeşilgöz Gölü, Türkoğlu İlçesinde bulunan Gavur Gölü ile Ahır ve
Nurhak dağları üzerindeki küçük krater gölleri dışında doğal göl bulunmamaktadır.
Kahramanmaraş ili baraj gölü bakımından zengindir. Ceyhan Irmağı ve kolları üzerinde
yapılmış olan barajlar Kartalkaya, Menzelet, Sır ve Ayvalı Barajlarıdır. Adatepe, Hacınınoğlu
ve Kılavuzlu Barajı yapım halindedir. Ayrıca Sarıgüzel, Kandil, Dağdelen, Karakuz, Karatepe,
Hasanlı, Sögütlü, Nurhak, Geben, Harmancık gibi baraj projeleri de vardır.
G.1.2 Kültürel Değerler
Kahramanmaraş ilindeki tescilli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarından kentsel,
arkeolojik, doğal sit alanları ve anıtlarla ilgili ayrıntılı bilgiler F.4.1.3.2. ‘de verilmiştir.
Müzeler ve sergiledikleri eserler hakkında bilgileri Kahramanmaraş Müzesinde
Prehistorik dönemden günümüze kadar Arkeolojik ve Etnoğrafik eserler bulunmaktadır. Kent
içinde yer alan tarihi, kültürel arkeolojik ve turizm açısından değerli olan yerler ve restorasyon
çalışmaları ile ilgili olarak; bu yerlerden Kapalı Çarşı, Kahramanmaraş Kalesi (Daha önce
restorasyon ve yenileme çalışmaları yapılmıştır)
Müze eser sayısı;
Arkeolojik eser sayısı : 7.052
Etnografik eser sayısı : 2.312
El yazması
:Diğer (Sikke)
: 20.636
Toplam
: 30.000 envantere kayıtlı eser sayısıdır.
139
ANLATMALAR :
Destan : Toplumu yakından ilgilendiren savaş, ayaklanma, kıtlık,deprem yangın gibi
ve çeşitli felaketleri, toplumsal yargı yada eleştiri konularını işleyen anonim halk edebiyatının
önemli bir türüdür. Milli destanlar (Epope)’ın dışında, halkımız karşılaştığı acıları ve toplumla
ilgili eleştirilerini destan adını verdiği şiirlerle dile getirmiştir. Kahramanmaraş yöresinde de
böyle söylenmiş destanlar vardır.
KITLIK DESTANI
Zenginlere deyinde Allah’tan korksun
Evimizin önü de çarşı yol üstü
Gayri buğdayını pazara döksün
Herkes ucuzluktan umudun kesti
Fakir fukaraya merhamet etsin
Nice anneler de yavrusunu astı
Aman Allah,bu ne gıtlık gıyamet.
Aman Allah’bu ne gıtlık gıyamet
ŞİİRLER :
Mani : Sözlü manzum halk verimlerinin çok zengin bir kolu da manilerdir. Genellikle
yedili heceyle, kadınlar ve gençler tarafından söylenir. Hoyrat adı verilen cinaslı maniler de
ayrı bir güzellik ve incelik taşır. Küçük bir dörtlükten meydana gelen maninin şeması;
----------------a
----------------a
----------------x
----------------a Şeklindedir.
Ninni :
Kızım kızım kızmana
Kızımı versem mazmana
Mazman oğlan çalışsın
Kızım yesin otursun
Dandini dandini destana
Danalar girmiş bostana
Kov bostancı danayı
Tavşan yesin lahanayı
Bebeğimin beşiği bakır
Ben sallarım takır tukur
İçinde mulla Bekir
Nenni yavrum, neni
Dandili, dandili, dandili
Sallama çavuş mendili
KALIPLAŞMIŞ SÖZLER
Bilmeceler :
Bir hücre kil, taşı
Dolanır dağı,taşı (Akıl)
Yere düşer paslanmaz
Suya düşer ıslanmaz (Altın)
Ah hırmandı, hırmandı,
Kız duvara tırmandı
Oğlan eve gelmedin
Kız duvardan inmedin (Anahtar)
Deyimler :
Açlıktan nefesi kokuyor.
Adam sarrafımısın?
Adet yerini buldu.
Adıyla sanıyla gelin oldu.
Ağlama artık,gözlerin kan çanağına döndü
Ağzından çıksın, koynuna girsin.
Ahı gidip vahı kalmak
Ahır dağına kar, bizim eve deli yağdı.
Altta kalanın canı çıksın.
Anasından doğduğuna pişman etti.
140
HAYATIN DÖNÜM NOKTALARI :
Doğum ve Çocukla İlgili İnançlar : Çocuk 3-3,5 aylıkken oynarsa erkek, 4-4,5
aylıkken oynarsa kız olur. Hamile kadının ağrısı tutunca “Meryem Ana” denilen bir ot suya
atılır. Ot su yüzünde şiştikçe çocuğun doğumu kolaylaşır. Çocuğun göbeği beşparmak
yukarıdan kesilirse sesi güzel olur. Çocuk erkek ise, göbeği ahıra gömülür, kız ise suya atılır.
Kırklı çocuk yalnız bırakılmaz. Başucuna Kur’an-ı Kerim konur. Kapı arkasına süpürge ve
yastıkla altına ekmek konur. Çocukları olmayan yada çocukları yaşamayan kadınlar çocuk
odasına sokulmaz. Aynı günde doğum yapan görüştürülmez. Doğum olan evden kırk gün
dışarıya bir şey verilmez. Yürümesi geciken çocuklar, bir boz eşeğin karnının altından yedi
defa geçirilir. Çocuk eli kapalı uyursa cimri, eli acık uyursa cömert olur. Erkek çocuğun ensesi
öpülürse gurbete gider. Zamanında konuşmayan çocuğun ağzına Çarşamba günleri pabuçla
vurulur.
Oyunlar :
1- Kör ebe oyunu
3- Çıngılım çıktı oyunu
5- Çomçalı gelin oyunu
2- Çoturum eşek oyunu
4- Ceylan (Cereyan) oyunu
HALK OYUNLARI :
Giyim :
Folklorik değerler olarak erkekler şalvar, yelek, yün çorap, içlik, yemeni (fular)
giyerler. Kadınlar ise uzun etek, şalvar, üçetek, kaftan, ceket giyerler. Genelde halkın kıyafeti
günümüze uygun modern kıyafetlerdir.
Yöresel Halk Oyunları :
Halk oyunları yörede çok zengin olmakla birlikte sistematize edilmiş bir hale
getirilmiştir. Çevre il ve ilçelerin oyunları ile karışarak, çoğu dejenere olmuştur. Elbistana ait
olarak tespit edilen oyunlar şunlardır. Çamdan sakız akıyor, Halabi, Demircioğlu, Ağır,
Salavan, Elbistan Diki, El Üstü, Dokuzlu, Üç Ayak, Dokuz Okka, Şirvani, Tuna, Sinsin, Yüzük
ve Minavara adıyla anılan oyunlar oynarlar.
Geleneksel Sanatlar :
Kahramanmaraş’ta çok eski bir geleneğe sahip olan bakırcılık sanatı 1950’li yıllardan
sonra Türkiye’de yaşanan hızlı değişimden etkilenmiş, ancak geleneksel kültürün sürekliliği
alternatif malzemelerin bakırın yerini tutmaması, bakır kaplara olan rağbeti yeniden
canlandırmıştır. Kahramanmaraş eskiden beri çevre illerin ve Türkiye’nin çeşitli yerleşim
yerlerinin bakır kap ihtiyacını karşılayan bir merkez durumundadır. Bu durumu günümüzde
de sürdürmektedir. 1960’lardan sonra bakır eşyasına yurt dışından büyük talep gelmesi,
yurdumuza gelen turistlerin bakır kaplara ilgisi bu sektörde büyük bir canlanmaya sebep
olmuştur. Özellikle turistik bölgelerde bakır eşyanın tüketimi yaygın bir şekilde süreklilik arz
etmektedir.
Kahramanmaraş bakırcı atölyeleri yoğun bir şekilde çalışmalarını sürdürmektedirler. Bu
sektörde çalışan eleman sayısı oldukça fazladır. Ayrıca İstanbul’daki bakırcıların çoğunluğu
Kahramanmaraş’ lıdır. Pirinç işlemeciliği turistik eşya yapımında yoğun bir şekilde
141
kullanılmaktadır. Bugün Kahramanmaraş bakırcılarının çalıştığı yerler Eski Kışla Menderes
Mahallesi (eski sanayi), küçük sanayidir.
Geleneksel Kaplar :
Bu isim altında çeşitli boylarda mangallar, çiçeklikler, iplikler, tepsiler ve çeşitli
dekorasyon işleri yapılmaktadır. Bu sektörün en büyük pazarı İstanbul olup ayrıca İzmir,
Adana, Antalya çevresinde de pazarlanmaktadır. Yurt dışından gelen taleplere göre bakır ve
pirinç eşyaya şekil verilmektedir.
Yapım Teknikleri :
Turistik
eşya yapımında eski kap yapım tekniği olan elde sıvama işçiliği
uygulanmaktadır. Kahramanmaraş’ta yapılan üretim bu nedenle talebi artırmaktadır. Bu durum
sanatın el sanatı niteliğini yitirmemiş olduğunu göstermektedir.
Mutfak eşyası olarak imal edilen kaplar tornada veya kalıpta çekilerek işlenmektedir.
Bu alanda geleneksel bakırcı tornaları ve hidrolik pnomatik presler kullanılmaktadır.
Pazarlama :
Kahramanmaraş’ta yapılan işler üretici tarafından pazarlanması büyük bir problem
oluşturmaktadır. Yapılan işler şu şekillerde pazarlanmaya çalışılmaktadır.
1- Yapılan iş ambalajlanıp üretici tarafından Türkiye’nin çeşitli yerlerindeki
alıcılara götürülerek satılmaktadır.
2- Yalnız pazarlama işi ile uğraşan esnaf tarafından pazarlanma işi yapılmaktadır.
3- Şirket adına çalışan esnaflar mevcuttur.
4- Yeni kurulma aşamasında olan çok sayıda esnafın kurduğu bir şirkette
mevcuttur.
Pazarlama işi esnafımız için büyük bir problem olarak ortaya çıkmaktadır. Bu
problemin aşılması için yeni çalışmalara gerek duyulmaktadır.
Kromculuk :
İki kalite paslanmaz metalden üretim yapılmaktadır. Çift tabanlı mutfak eşyası
yapımında Crn:304 mahmeri kullanılmaktadır. Bu malzemelerin ham maddesi yurt dışından
gelip fiyatları dövize bağlı olduğundan bu sektörü dövizdeki değişiklikler olumsuz yönde
etkilemektedir.
Kahramanmaraş’ta kromculuğun potansiyeli ileri seviyededir. Ülkenin ihtiyacının
%60’ını karşılamaktadır. Bu sektörde çalışan 2000 kişiye yakın eleman vardır. Dövizdeki iniş
çıkışlar sektörün çalışmalarını kötü yönde etkilemesine rağmen canlılığını sürdürmeye devam
etmektedir.
Alüminyonculuk :
Kahramanmaraş’ta alüminyumculuk oldukça ileri seviyededir. Alüminyumdan yapılan
mutfak eşyaları ekonomik olması sebebiyle alıcı bulmakta olup Türkiye’nin çeşitli illerinde ve
özellikle doğu bölgelerinde pazarlanmaktadır. Irak Savaşı yurt dışına ihracatı engellemekle
142
beraber bu sektör canlılığını sürdürmeye çalışmaktadır. Şehrimizde bakır alüminyum levha
üreten haddehaneler (Silindirler) mevcuttur. Bu sektör hem ilin ihtiyacını karşılamakta, hem de
il dışına satış yapmaktadır.
Bakır, krom alüminyum mutfak eşyası yapımının şehrimiz ekonomisine büyük bir
katkıda bulunmakta olduğu gözlenmiştir. Bu raporun hazırlanmasında yardımcı olan
esnafımıza teşekkür ederiz.
Sıcak Demircilikte Yapılan İşler :
Kahramanmaraş’ta kullanılan aletler demirci ustalarımız tarafından imal edilmektedir.
İlimizde kullanılan balta. tahra çekici, demirci ve bakırcı aletleri bu yöreye mahsustur. Örneğin
Maraş usulü el makasını tenekeciler, bakırcılar, kuyumcular, kaportacılar yoğun bir şekilde
kullanmaktadır. Bu durum diğer aletler içinde söz konusudur. Bu nedenle sayısı az da olsa bu
aletleri yapan meslek erbabı mevcuttur. Şehrimizin ve çevre illerin ziraii aletlerini yapan
meslek kolu da faaliyetini yürütmektedir. Bu mesleğin adı ziraii aletler yapımı şeklinde ifade
edilir. Şahmerdanla çalışan büyük parsaları yapan bir iş kolu faaliyetini yürütmekte olup
bunların yaptığı çapa kolları, kultuvatör kolları gibi büyük parçaları alıp daha küçük
işyerlerinde pulluk, mavzer, saban gibi işleri yapan ve traktör römorku yapan, su tankı imal
eden şehrimizde büyük bir iş kolu mevcuttur. Yapılan işlerin büyük bir kısmı il dışına
satılmaktadır. Bu mesleğin ilimiz ekonomisine katkısı oldukça büyüktür.
Kuyumculuk :
Tanıtım : İnsanoğlunun yaradılışından gelen süslenme, güçlü görünme ve beğenilme
olgusundan doğan istek ve temalarından birisi de altındır. Özel rengi, tabiattan zor elde edilişi,
bileşim özellikleri, atom yoğunluğu, oksitlenme özelliğinin olmaması, ayrıca işlemedeki
kolaylığı ile benzeri madenlerin en kıymetlisidir. İnsanoğlu her safhada bu maddeyi elde
edebilmek için çeşitli deneyler, çeşitli bileşimlerle altın elde edebilme (ilmi simya) deneyleri
yapmış, bu kıymetli madeni daha cazip, daha teşvik edici yollar aramıştır. Zamanla gelişen ve
uğraşma işine KUYUM, bu meslekte uğraşan kimselere KUYUMCU denmiştir.
Toplum kültürleri, bu kıymetli madenin şekillenmesinden en büyük düşünce tasarım,
dizayn ve modellerde etkin olmuştur. M.Ö.2000 yıllarında bulunan Hititlere ait takılardaki
tasarımla Orta Asya Türkmenlerinin kullandığı altın ve gümüş takılar arasında ve yine
M.Ö.2000’li yıllarda Mısırlıların kullandığı altın ve gümüş takıları Orta çağ Avrupa’ sının
takıları arasında, yine Selçuklu Türk ve Osmanlılarda kullanılan ve imal edilen takılar arasında
farklar vardır. Bunlarda bize altın ve ziynet eşyalarının imalinde ve kullanımında kültür
farklarının etkinliğini kanıtlamaktadır.
Yurdumuzda kuyumculuk sanatı Selçuklularla Anadolu’ya yayılmış bu dönemde altın
küpeler, burma çeşitleri, çalma (Başa takılan yuvarlak etrafından sarkan zincirlerle, süsler)
duluk altını (Kulak ve zülüf üstüne takılır.) yuvarlak kakma desenli, çevresi tel kare işli, çapı
5.cm ve çeşitli küçük takılar Anadolu kuyumculuk sanatının birer canlı kanıtıdır. Bu meslek
Osmanlı Devleti’nin himayeleri ile Ahilik disiplini içerisinde günümüze kadar gelmiştir.
Kuyumculuk sanatı zamanla gelişmeye başlamış ve yine zaman içerisinde halkımızın iktisadi
gücü tasarruf ve süs aksesuarı anlayışı ile yeniden canlanmıştır.
Kahramanmaraş ve Dolaylarında Kullanılan Takılar :
Kahramanmaraşlı hanımlar ve beyler giysilerine özen gösterip itina ettikleri gibi
giysiler üzerine kullandıkları takılara da önem verirlerdi. Bunun için de yüzyıllar boyu bol ve
zengin örnekler hazırlamışlar ve kullanmışlardır. Bunları müzede görmek mümkündür.
143
Erkekler, kıyafetlerini tamamlayıcı unsur olarak marka yüzükler, gümüş köstekler ve
gümüş tabakalar, ellerinde süslü taşlarla ve akik taşlarıyla özenerek hazırlanmış tesbihler
kullanmışlardır.
Kadınlar ise, tarihin kaydedebildiği zamanlardan beri takılarını ihmal etmemişler ve
giysilerin üzerinde kullanmışlardır. Başlarına gümüş taşlar giyip keçe külah takmışlardır.
Sırmalı feslerin uçlarına altın ve gümüş liralar takmışlardır. Fes’in çevresine dizilen altınlar iki
türlü isim alır. Kırkmanın üzerine gelen küçük altınlara “Alın Altunu” kulakların üzerindeki
mecidiye büyüklüğünde dövülmüş ve çukurlaştırılmış altınlarada “Döğme” denir. Bulardan
başka çok zaman kulakların üstüne gelen döğmelerin altından üzerleri maşallah yazılı levhalar
küpe gibi sarkıtılır. Ayrıca fes üzerine gümüşten yapılmış liraların ve yaprak motiflerin bir
birine eklenmesiyle hazırlanmış feslik ve yanaklıklar takılırdı. Feslerin tepelerine, etrafında
sarkan liralar bulunan, tepesinde ise taşlı işlemeler bulunan tepelikler kullanılırdı. Her kızın
sacı bir sırma bağla örülür, ya da gümüş hozalar takarlardı. Gelinler şakaklarına kepçe ismini
verdikleri bir çeşit altın takarlar (içi çukur) gelin olmamış kızlar bunu kullanmazlar ve üzerine
yağlık örtmezler, gelinler örterdi. Bunun için kızlar ve gelinler birbirinden çabuk ayrılır.
Boyuna takılan gümüş kolyeler. Hamaylılar, broşlar renkli taşlarla süslenerek
Kahramanmaraş altın gümüş işçiliğinin en güzel örneklerini vermiştir. Bunun yanında gümüş
yüzük ve bileziklerde çok kullanılmıştır.
1900’lü yıllarda altın işçiliği daha çok rağbet görmüştür ve takılar set halinde
hazırlanmıştır. Maraş burması, Maraş kordonu, Tohum gerdanlık, asma yaprağı, yıldız,
ahıtmalı gibi ünlü isimlerdeki takılar uzun yıllar kullanılmıştır.
Ağaç İşleri :
İnsanlar çok eski çağlarda bile ağacın çeşitli işlerde kullanılabileceğini öğrenmişler,
alet, edavat, siyah, heykel ve taşıt aracı yapmışlardı. Hangi işlerde, hangi ağacı kullanacaklarını
deneyerek öğrenmişlerdi. Pratik ve basit aletlerle, mühendislik bilgisi isteyen mükemmel işler
yapabilmişlerdi.
Günümüzde ağaç birçok alanda kullanılmalı beraber, ana meslek dalı olarak;
a)
b)
c)
d)
e)
Mobilyacılıkta,
Ağaç oymacılığında
Doğramacılıkta,
Döşemecilikte (iskelet yapımı)
İnşaat sektöründe kullanılmaktadır.
Mobilyacılık :
Ağaç ve ağaç yan ürünlerinden yararlanılarak, bir konutun dekor edilmesine ve
döşenmesine yarayan ve bina içinde insanların kullandığı eşyaların tamamına mobilya (möble),
yapana mobilyacı, bu mesleğe de mobilyacılık denir.
Önceleri basit birkaç eşyadan oluşan mobilya kavramı, ağacın daha fazla işlenir hale
gelmesi, yan ürünlerinin çoğalması ve şehirleşmenin bir sonucu olarak, mobilya çeşidinde ve
kullananların sayısında büyük artışlar olmuştur.
144
Günümüzde Mobilyacılık :
Bugünün mobilyacılık anlayışına uygun üretim yapan birçok işyeri vardır. Bugün ilimiz
mobilya sanayinde oldukça önemli bir aşama kaydetmiş olup, her türlü mobilyayı yapabilir
durumdadır. Ankara, Kayseri, Adana ve Hatay’dan mobilya (koltuk,yemek ve yatak odaları)
gelmesinin yanı sıra, çevre il ve ilçelere de ilimizde imal edilen mobilyalar gönderilmektedir.
İlimizdeki işletmelerin çoğu siparişe dayalı çalıştığından, sabitlenen mobilyaların
üretimi daha fazladır(vestiyer, mutfak dolabı, yüklük gibi). Mobilyacılıkta kullanılan gereçlerin
tamamının İstanbul, Bolu ve Ankara çevresinden gelmesine rağmen, mobilyacılık sektöründeki
bu gelişme, küçümsenmeyecek bir başarıdır.
Oymacılık :
Maden, taş, ağaç v.b maddelerin yüzeylerinin özel araç ve gereçlerle yontarak, delerek
önceden tasarlanan motif ve cisim şekillerini işleme sanatı diye tarif edilen oymacılığı yapana
“oymacı” bu işe de “oymacılık” denir.
İlimizde özellikle ceviz ağacına (çatkısı yapılmış kutu, sandık v.b) iskarpela ile dekpaj
yöntemi derinleştirme ile yapılan oymalar yaygın olarak yapıla gelmektedir.
Yapılışı : İşe uygun seçilen ağaçlar tahta haline getirildikten sonra (2 cm kalınlık,
istenilen genişlik ve boy), uzun bir süre tabii şartlarda kurutulur. Güneş ve rüzgarlı havalarda
duvar diplerine dayanması, ilkel olarak kurutma süresini hızlandırmak içindir. Suni kurutmanın
ağaç tabii rengini değiştireceği ve ilimizde böyle bir teknolojinin olmaması, bu eski yöntemi
zorunlu tutmaktadır.
Kuruyan tahtalar yan yana yapıştırılır. (Geniş parça gerekiyorsa) İstenilen ölçüde çatılır.
Çanta işlemi K.K.Dişli birleştirme veya zıvana geçme tekniği ile olur. Genellikle de “boncuk”
diye adlandırılan glufen tutkalı tercih edilir. Şablon halinde hazır bulunan oyma motifi, kaba
temizliği yapılmış iş resminin üzerine çizilir. Çeşitli ağız yapısına sahip iskarpelalarla (düz,
oluklu, kuşdili, tırmak) oyulur. İskarpelaların ağaç olan sapı ezilmesin diye tokmak kullanılır.
Temizlenen oymalar arası boşluk, kumlama zımbası ile zımbalanır ve oymanın zengin
görünmesi sağlanır. Cilalanarak hizmete sunulur. (Günümüzde vernik atılmakta)
Tarihi : Oymacılıkta dekupaj tekniğinin dışında, kündekari ve sedef işçiliği de
kullanılmaktadır. Ancak ilimizde dekupaj (derinleştirme) tekniği yaygın olup, diğer teknikler
çok az kullanılmıştır.
Önceleri yapılan mobilyaya oyma yapıldığından, mobilyacılıkla oymacılığın başlangıç
tarihi aynı dönem olarak kabul edilmelidir. İlk dönemlerde üretilen bir çok eşya, bugün il
dışında veya eski konaklardadır.İlk usta olarak bilinen Viç Viç Bekir (Bekir Seçkin 1900’lü
yılların başında bu işe başlamıştı. Bekir ustanın yetiştirdiklerinden Ömer Ziya Karpuzoğlu’nun
Atatürk’e yaptığı tavla, halen Cumhurbaşkanlığı Köşkünde (Çankaya) bulunduğunu söyleyen
oğlu,tavlanın yapılışını şöyle anlatmaktadır.
“Dönemin Belediye Başkanı Kadı Teyfik Efendi Atatürk’e bir tavla hediye etmek
istemiş ve bu konuda dönemin ustalarının görüşünü almak için onları huzuruna çağırmıştı.
Düşüncesini açıklayan Teyfik Efendiye bir kısım ustalar yapamayacaklarını belirtirken bir
kısımda 3-5 mecidiye isteyerek basit bir şey düşünmüşler. Bu konuda fikir belirtmeyen Ziya
Ustaya, Başkan tarafından özellikle sorulunca, yapabileceğini ancak menteşe ve çengeli hariç
18 Altın alacağını söylemiş. Diğer ustaların bu bedele kızarak “tavlanın yüzeyine altın
145
kaplamamı yapacaksın” denildiğinde; “Ben odun değil, sanat göndereceğim” diye cevaplamış.
Tavla açık ve koyu renkli ağaçları birbirine yapıştırılması (Flatokündekani tekniği karışımı) ile
yapılmış. Menteşesi ve çengeli altından yapılarak takılmış. Tavlayı çok beğenen Atatürk, Ziya
Usta’ya bir takdirname göndermiş. İlimiz Müzesinde bulunan 19.y.y. ait oyma ağaç işçiliğinin
tamamı, hemen hemen aynı dönemin eserleri gibi görülmektedir.
Günümüzde Oymacılık :
İlimizde oymacılık en çok Yusuflar Mahallesi (Tekke) Dumlupınar Mahallesi,
(Nahırönü), Mevlana Mahallesi ile şehre 18 km uzaklıktaki Kavlaklı köyünde yapılmaktadır.
Özellikle Kavlaklı köyündeki işletmeler aynı bir dükkân (atölye) olmayıp, ev altlarına yapılan
basit düzenleme ve el takımları ile iş yapılmaktadır. Köyün genç ve çocuklarının çoğu bu işi
yapabilmektedir. Şehir merkezindeki işletmeler ise yer darlığı ve bu işi yapabilecek çırak
bulamamaktan, zahmetlerinin karşılığı olan ücreti alamadıklarını, bunun ise mesleğin
geleceğini baltaladığını dile getirmektedirler.
Oymacılık mesleğinde temel malzeme olarak kullanılan ceviz ağacı önceleri kendi
ilimizden temin edilirken, günümüzde yeteri kadar bulunamamakta, Bingöl, Bitlis, Malatya
illerinden temin edilmektedir. Genelde 1-2 metre boylarında kesilen ağaçlar 2-3 cm
kalınlıklarında tahtalar halinde biçilir ve kuruması için en az bir yıl beklenir.
Mevsimlik çalışanlar net bir sayı vermekte zorlanmakla beraber merkezde yaklaşık;
1- İşyeri sayısı
2- Usta sayısı
3- Kalfa sayısı
4- Çırak sayısı
:150 adet
:180 adet
:170 adet
: 50 civarında olup, bir çoğu yarım gün örgün eğitime
devam eden akraba çocuklarıdır.
5-Kullanılan ceviz kereste 500 ton civarında
6-Kullanılan kavak kereste 1000 ton civarında
Oymacılıkta çivi ve vida zorunlu olmadıkça (kilit ve menteşeyi bağlama dışında)
kullanılmaz. Lambalı, kinişli ve Y.Çatılı tekniği ile yapılan en birleştirme ve K.K. (Kırlangıç
Kayrupu) açık dişli köşe birleştirme tekniği, kapaklarda yanlarda yeryer tablaruka tekniği
uygulanmaktadır.
Günümüz ustaları mesleği daha iyi bir noktaya getirmeye çalışıyorlar. Son zamanlarda
İlimiz ve çevre il camilerine yapılan mimberler, kamyonlarla değişik illere gönderilen
hediyelik sandık, cemekan, sehpa, gazetelik, telefon etajeri gibi eşyalar bu gelişmeye işaret
etmektedirler.
Döşemecilik : İskeletlerin rahat kullanılabilmesi ve güzel görüntüsü için içinin dolgu
gereçleri ile doldurularak, yüzeylerinin kaplanması işlemi diye tarif edilen döşemeciliğin
ilimizdeki geçmişi 1950’li yıllara dayanır.
40 civarında bulunan mobilya döşemeciliğinden ihtisaslaşmaya gidilmiş olup;
1- İskelet mobilya (koltuk,sandalye döşemeciliği)
2- Kanepe (Çekyat) imalatçılığı
3- Büro koltuğu imalatçılığı yapılmaktadır.
146
Postal : Altı sığır veya manda gönü olup, yüz kısmı inek ve danadan, kenar kıyı
tarafları da kuzu derisinden yapılan uzun çizmedir. Bağlama ipi ince yuvarlak kayıştan yapılır.
Ayak bileğinin ön yüzünü kapatmak için ince deriden yapılmış büyük bir kulak “postal kulağı”
vardır. Postal üztü ve yanlarından deri nakışları ile süslüdür. Kök veya toprak boya ile boyanır.
Renkleri : Kırmızı, sarı, siyah, yeşildir.
Kelik : Bir nevi kısa bot sayılır. Osmanlı devirlerinde çok giyilmiş olan ve postala
nazaran daha sade ve yazlık olarak yapılmış bir yemeni türüdür. Alt kısımları sığır ve camuz
derisindendir. Köselesi ham olarak tabaklanıp hayvanların iç yağı ile yağlanır. Yüz kısmı dana
derisi olup, kenar kıyıları da yumuşak kuzu derisinden yapılır. Renkleri : Kırmızı, sarı, siyah,
yeşildir.
Karadağ Çarığı : Osmanlı döneminde ve Cumhuriyet döneminde karların çok yağdığı
mevsimlerde özel olarak yaptırılıp giyilmiştir. Alt ve üst kısmı tamamen sığır derisinden bitişik
olarak yapılmıştır. Ayak uç kısmından ayak boğazına kadar bağlama yeri yapılmıştır.
Bağlama ipi sağlam dana derisinden yapılır. İpine “sırım” denilir giyimi çok rahat ve
sıhhidir. Karlı havalarda uzun işlenmiş kıl çoraplarla birlikte giyilir. Renkleri : Kırmızı, sarı,
siyah, yeşildir.
Nalçalı edik : Osmanlı döneminde giyilen bir ayakkabı türüdür. Anavatanı
Kahramanmaraş’tır. Alt köselesi camız deresinden olup, yüz kısmı kuzu derisindendir. Nazik
ve rahat giyilen bir ayakkabıdır. Çeşitli renklerdedir. Bunların kırmızısı kızlar, sarı renklisini
yeni gelin olanlar, yeşil renklisini evli kadınlar, siyah renklisini de dul kadınlar giyerlerdi.
Önceleri maddi durumu olmayan ailelerin kızları gelin olurken “sarı edik”i sarraflar kanalı ile 3
mecidiyeye kiralarlardı. Topuk kısımları demir dövmelerden yapılırdı.
Osmanlı Yemenisi : Osmanlı devrinde giyilen bir yemeni türüdür. Altı camuz
gönünden, yüz kısımları dana derisindendir. Dikişleri tamamen elde “biz” ve “çuvaldız iğnesi”
kullanılarak yapılmıştır. Renkleri : Kırmızı, sarı, siyah, yeşildir.
Ham Çarık : Örgülü çarık diye de bilinir. Dikişsiz olarak yapılmıştır. Çok önceleri
teknik gelişme olmadığından delme tekniği ile elde yapılmıştır. Ayak ölçüsüne göre ham deri
kesilir. Kenarlarına her tarafından delikler açılır. Açılan deliklerden sırım ipiyle (ince deri ipi)
örülmek suretiyle yapılır. Görünümü hoştur. Derilerin tabaklanmadan yapılmasından ve
işlenmesinden dolayı bu ad verilmiştir.
KAHRAMANMARAŞ’TA SİM-SIRMA VE OYACILIK
Kahramanmaraş özellikle el sanatlarında ve el işlerinde çok gelişmiş bir bölgedir.
Tarihe göz attığımızda Selçuklulara varan hatta Hititler zamanından kaynakların bulunduğu
Kahramanmaraş müzesinde bulunan anne kız taş kabartma heykeli üzerindeki başörtüsü,
işleme motifi ise işleme sanatının Hititler zamanında var olduğunu göstermektedir. İşleme
sanatında motiflere bakıldığında Türk-İslam motiflerinin olduğu ve eski devir özelliklerini
yansıttığı görülmektedir. Türk kadın ve kızlarında olduğu gibi, Kahramanmaraşlı hanımlar da
geleneklerine uyarak çeyizlerini, giysilerini kullanacakları eşyaların üzerlerini işlemek gereğini
duymuşlardır. İnce bir zevkle renk, motif ve tekniği birleştirip sanat eserleri meydana
getirmişler, motiflerin renklerini tabiattan örnekler alarak hazırlamışlardır. Çiçek, yaprak, dal
ve gül motiflerinin yanında hayvan figürlerini de kullanmışlardır.
147
Önceki dönemde işlemler, adetleri gereği fazla konuşmayan Maraşlı kadınının aynı
zamanda konuşma lisanı idi. Anadolu’da insanlar sustuğu zaman renkler ve motifler
konuşurdu. Sevgilisine sarı bir çevre gönderen genç âşıktır, sararıp solmaktadır, eğer bu çevre
selvilerle bezenmişse hasretinden ölmeyi düşünmektedir. Yeşil ise arzulu, mavi ve çiçek
bezmeli ise ümitli ve şevklidir. Anadolu erkeği sevgilisinden gelen işlemeleri okumasını
bilirdi. Elbise kenarlarına ve yazmalara dikilen oyalarda birer “name” dir.
Çok dar bir çevresi olan Anadolu kadınının gönüllerinden geldiği gibi çizip, insanı
büyüleyen renklerde iplikler kullanarak, altun ve gümüş simler kullanarak sanat eseri
değerindeki işlemeler yapması dünyanın her yerinde takdir ve hayretle karşılanmaktadır.
Kıymetli kumaşlar üzerine (kadife,atlas,saten gibi) altın, gümüş sim kullanarak işlenen
Maraş işi, ipek ve mongol üzerine işlenen File işi ve Cemelyan işi, pamuklu kumaşlar üzerine
işlenen kanaviçe, Alman nakışı, Makinada yapılan Boride ve Cemelyan gibi nakışlar ayrıca
renkli ipeklerle yapılan diğer nakışlara verilen
örnekler Maraşlı kadının göz zevkini ve
becerikliliğini ortaya koymaktadır..
Günümüz hayat şartlarının zorluğu, halkın çoğunun geçim kaynağı olan bu nakışların
az işlenmesine ve eski ince işleme şeklini kaybetmesine neden olmuştur. Bu işlemeleri
yaşatacak derneklerin kurulup ata yadigarı işlemeleri işlemelerimize sahip zorunluluğu vardır.
Maraş İşi-Sim-Sırma İşlemeciliği :
Türkiye’de sim-sırma işinin vatanı Kahramanmaraş’tır ve Maraş’ta yapıldığı için
“Maraş -işi” adını almıştır. Halk arasında “Sim-sırma işi” olarak adlandırılır. Maraş işi özel bir
işlemedir. Kartondan özel olarak hazırlanan desenin üzerinden 7 kat sırma veya 3 kat sim
karşılıklı kenarlarda iplik ile tutturularak işlenir. İşleme tekniği ve araç-gereç bakımından diğer
nakışlardan farklıdır.
Günümüzde Maraş-İşi :
Günümüzde Maraş-işi; tüm yurt çapında tanınan ve bilinen işleme türü olarak kendini
kabul ettirmiştir. Bugün MEB’na bağlı Kız Meslek Liseleri’nin nakış bölümlerinde ders olarak
okutulmakta, Pratik Kız Sanat Okulları ile Halk Eğitim Merkezlerinde halka yönelik Maraş-işi
kursları açılmaktadır. Yine üniversitelerimizde Mesleki Eğitim Fakültelerinin Nakış
Bölümlerinde ders olarak okutulmaktadır.
Kahramanmaraş’taki sırma işlemeciliği büyük ölçüde Kız Meslek Lisesi sim-sırma
sipariş atölyesi tarafından yürütülmektedir. Atölyenin çalışmaları yalnız il çapında Türkiye
genelinden hatta yurt dışından bile beğeni toplamaktadır. Döner Sermayeye bağlı olarak
çalışmalarını sürdüren atölyede öğrencilerin yaptığı el emeği göz nuru işlemeler yurdun her
köşesinden ısrarla istenmektedir. Bir öğretim yılının her iki döneminde de sim-sırmaya kayıtlı
öğrenci kabul edilmektedir. Bir dönem boyunca işlemeyi öğrenen öğrenciler daha sonra sipariş
çalışarak hem aile bütçesine hem de ülke ekonomisine katkıda bulunmaktadır.
Bundan sonra temennimiz Kahramanmaraş’a özgü bu orijinal el sanatına ilginin devam
etmesi ve herkes tarafından sevilmesidir.
Kahramanmaraş’ta Oyacılığın Durumu :
- İğne oyaları
- Mum oyaları
148
- Tığ oyaları
- Boncuk oyaları
- Mekik oyaları
- Dikişli oyalar
- Firkete oyaları
- Dokuma oyaları
- Yün oyaları
- Kumaş artığı oyalar
Oyanın Tarifi ve Mahiyeti : Oya Türk süsleme sanatının en büyük özelliklerinden biri, adının
ince zevklerinin, derin yaratma kabiliyetlerinin benzersiz eseridir.
KAHRAMANMARAŞ’TA YAPILAN OYALAR
1-İğne Oyası :
İğne oyaları şehirde köyde yeni yetişen genç kızlardan yaşlı hanımlara kadar herkesin
zevkle işlediği, maharetle yaptığı bir dantel türüdür. Geleneklerimizin güzel örneklerinden
biridir. İğne vasıtası ile ipliğin düğümlenmesi sonucu ortaya çıkar. Yapılan taraf oyanın
tersidir. İplik iğne üzerine 2 defa dolanır. Genellikle kenar motifleri, suları yapılır. Oyaya
sağdan sola doğru başlanır.İğne oyasını iyi yapan ustalar tarafından mahalli sanat haline
getirilmiş, geçimini oya yaparak temin yoluna gidenlerin sayısı bir hayli kabarmıştır.
İğne Oyası;
a- Şerit üzerine
b- Zincir üzerine
c- Kumaş kenarına
d- Başlı başına bir örtü olarak yapılır.
Oya yapımında genellikle ipek iplikler kullanılır. Desene göre sertlik verilmek istenirse de
atkılı-saç ve ince tel işleme esnasında oya arasından yürütülür. Oya bittikten sonra kitre jelatin
yumurta akı veya şeker ile sertleştirilip şekil verilir.
Uygulandığı Yerler : Oda takımları, yatak takımları, eşarp, baş örtüsü kenarları, gecelik yakası
mendil süslemeleri ve yaka iğnesidir.
Kullanılan İplikler : En ince güzel oya pişmiş ipekten yapılır. Çok sağlamdır, bükmek çok
zaman aldığı ve pahalı olduğu için bugün kuka-nasıylara iplik ibrişim ve çamaşır ipeği
kullanılmaktadır. Desen için bitkiler, çiçekler canlılar, geometrik şekiller, semboller ve
yapılmış örnekler seçilir.
2- Mekik Oyası : Mekik adı verilen bir araçla işlenir. Başlangıçta yapılması güç görünürse de
çok kolaydır. El alışkanlığı ister. Çabuk yapılan ve işlenmesi zevk veren bir oya türüdür. Tıg
işinde olduğu gibi mekik oyasında da birbiri ardından zincirler meydana gelir. Oya zincirleri
daire veya yarım daire şeklinde iğne veya tığ vasıtası ile birleştirilerek motifler meydana
getirilir.
3- Firkete Oyası : (Çataliye oyası da denir) Firkete oyası işleme tekniği kolay fazla vakit
almayan gösterişli bir iştir..Tığ ve firkete yardımı ile yapılır. Bir firketenin iki kenarı arasına
sarılan ipliğin tığ ile orta kısımlarının birbirine bağlanıp işlenmesidir. Oyanın genişliği
firketenin genişliğine bağlıdır. Firkete oyası üzerine ağır güzel desenler uygulanır.
4- Boncuk Oyası : Tığ,dikiş iğnesi kullanarak çeşitli değerde boncuklarla ipliklerle, ipekle
yapılır. Oyanın iğne ve tığla yapılan şekline boncuk dizilebilir. Şekilleri işlendikleri amaçlara
149
göre değişir. Boncukların kullanılabilmesi için örgü ve şekilleri diğer oya motiflerinden ayrı
olmalıdır. Boncuk oyaları ayrıca giyim süslemelerinde kullanılır. Tesbih şeklinde boncukların
üzerleri çeşitli ipliklerle sarılarak değişik şekiller verilerek te kullanılır.
Sonuç : Yapılan araştırmaya ve anket sonuçlarına göre Kahramanmaraş’ta oya yapanların bir
çoğu ilkokul mezunu, orta yaşlı hanımlardır. Oyaları genellikle 16-20 yaşları arasında ve kendi
kendilerine öğrendikleri ortaya çıkmıştır. Oyalar satış için yapıldığı gibi ihtiyacı gidermek için
de yapılmaktadır. Oyalar en çok başörtüsü kenarlarında kullanılmaktadır. Eskiyen oyalar
değerlendirilmekte ve oya en çok kış ve ilkbahar mevsimlerinde yapılmaktadır.
Yiyecek-İçecek:
Kahramanmaraş'ta yaylacılığın olduğu kesimlerde yağ, peynir ve yoğurt yaz-kış
beslenmenin ana öğeleridir. Genel olarak et ve dövme, bulgur gibi ürünler beslenmede
önemlidir. Hemen her tür yemekte kırmızıbiber kullanılır.
Geleneksel et yemeklerinin başlıcaları;
Saç kavurması, Yahni, külbastı, içli köfte, et böreği ve leğen çorbasıdır. Etlilerde
baharat kullanımı yaygındır. Bezdirme, bazlama, yufka, şepit ve bükme yörenin ekmek
türleridir.
Yöreye özgü yemekler:
-Çorbalar: Tirşik çorbası, ekşili çorba, döğmeli mercimek çorbası, yoğurtlu dövmeli
çorba, maraş paçası.
-Lapalar: Pıtpıt lapası, bulamaç, kabak lapası.
-Köfteler: Simit, kısır, içli, sömelek, suluyağlı , eşkili,yoğurtlu,yavan köftedir.
-Pilav ve Börekler: Maraş pilavı, dövme aşı, tavuklu pilav peynirli börek, çökelekli
börek, bayram çöreğidir.
-Tatlılar: Dondurma, un sucuğu, pestil sucuğu, harmanda baklava, fıstık ezmesi,
bastık, pestil, cullama, kırma, ilende, gün pekmezi, ravanda' dır. Kahramanmaraş'ın dövme
dondurması, baklavası, fıstığı, kırmızıbiberi ülkemizde ve ülke dışında İlimizin tanıtımında
etken olmuştur.
İLİMİZDEKİ ŞAHESERLER VE DÜNYADA TEK ÖRNEK OLABİLECEK
(DONDURMA)
İlimizin özgün ürünlerinden biri de İlin adıyla özdeşleşmiş "Dövme Dondurması"dır.
Şaheserimiz olarak değerlendirilebilir. Dondurma yapımında kullanılan salep sütün
katılaşmasını sağlar. Soğutma sürecinde dövme işlemi de dondurmanın katı bir macun
kıvamına gelmesini sağlar.
Osmanlılar döneminde saraylarda "karsambaç" adı verilen bir yiyecek türü varmış... Bu
yiyeceği yapmak için, dağların pek güneş görmeyen yamaçlarında kuyular açılır ve bu kuyular
kış mevsiminde karla doldurularak saklanırmış. Yazın sıcak günlerinde, süt ve diğer çeşitli
meyva suları bu karla karıştırılarak soğutulurmuş (Bu halen K.Maraş'ta yapılıyor). Daha sonra
150
bu karışıma o sıralarda Halep'ten gelen şekerde eklenmiş. Zaman zaman şekerin dışında
pekmez ve balda katılmış.
Osmanlı saraylarına ve asil konaklarına yabani orkide (sahlep) satan Maraşlı Osman
Ağa yörede "cinsel gücü artırıcı" olarak bilinen bu içeceğin artanını bir gün saklamak için kara
gömmüş. Ertesi günü baktığında, sahlebin kıvamındaki değişiklik dikkatini çekmiş. Süt, şeker
ve sahlep karışımının yoğunluk kazandığını ve sakız gibi uzadığını görmüş. Bu yeni gıda
maddesinin tadına bakan herkes pek çok sevmiş. Sahlepli karsambaç olarak başlayan bu
gelişme üç kuşak sonra Maraş dondurması olarak tanınmaya başlamış. Kahramanmaraş'ı
çevreleyen Ahırdağı'nın yamaçlarında özellikle kekik, keven gibi rayihalı otlarla beslenen
keçilerin sütünden, birinci kalite sahlepten üretilen bugünkü K.Maraş dondurmasındaki en
büyük özellik sütün keçi sütü olmasından kaynaklanıyor. Ahırdağı yamaçlarında beslenen
keçilerin sütü önce bir eksper tarafından kontrol ediliyor. Özellikle sütteki yağ oranının belirli
bir yüzdenin altına düşmemesi gerekiyor. 90 derece sıcaklıkta kaynatılan sütler,
mikroorganizmalardan arındırılıyor. Daha sonra bu süte önce sahlep, ardında şeker katılıyor.
İyice karıştırılan bu karışım, 6-8 saat dinlendirdikten sonra eksi 6 derecede soğutulduktan sonra
tüketime sunuluyor.
İçerisinde A, B, C, D ve E grubu vitaminleri ile kalsiyum, fosfor, magnezyum, sodyum,
potasyum, demir ve çinko gibi minerallerde bulunan K.Maraş dövme dondurmasının 100 gr.
sade dondurmada 135 mg kalsiyum, 115 mg fosfor, 100 mg. sodyum, 160 mg. potasyum, 0,1
mg. demir, 130 mg. A vitamini, 0,21 mg.E vitamini 0,25 mg. B vitamini ve 0,13 mg. diğer
vitaminlerden olduğu tesbit edilmiştir.
Bugün, K.Maraş dövme ve meyveli dondurma çeşitlerini ilimizde faaliyet gösteren bir
çok firma yurt içi ve yurt dışına satışını yapılmaktadır. K.Maraş Dondurması halen A.B.D.,
Avustralya, Almanya, Birleşik Arap Emirlikleri, Bulgaristan, Çin, İngiltere, G.Kore,
S.Arabistan, Tunus, Yugoslavya, Kıbrıs, Mısır gibi ülkelere ihraç edilmektedir.
151
YEREL ETKİNLİKLER
İlde ve tüm İlçelerde gerçekleştirilen yerel etkinlikler :
YEREL KUTLAMA ETKİNLİKLERİ
Kutlama Yapılan Günün Adı Yapıldığı Yer
İlk Başladığı Kutlama
Kaç Gün
Yıl
Tarihi
Devam Ettiği
Kurtuluş Bayramı
Türkoğlu
1983
7 Ocak
1 Gün
Kahramanmaraş’ın Kurtuluşu Kahramanmaraş
1920
12 Şubat
1 Gün
Kahramanlık Günü
Kahramanmaraş
1973
7 Şubat
1 Gün
Madalya Günü
Kahramanmaraş
1925
5 Nisan
1 Gün
Kurtuluş Haftası
Kahramanmaraş
1991
5-12 Şubat
7 Gün
Tarım ve Sanayi Fuarı
Kahramanmaraş
2008
08-12 Ekim
5 Gün
Atatürk’ün Narlıya Gelişi
Narlı
1933
26 Ocak
1 Gün
Tablo 54 Yerel Etkinlikler Tablosu
G.2 Turizm Çeşitleri
İnanç turizmi, doğa turizmi, kültür turizmi, sağlık turizmi, akarsu turizmi, mağara
turizmi, av turizmidir.
AV TURİZMİ
Kahramanmaraş tarihi ve doğal turizme elverişliliği yanında av turizmine de sahiptir.
Kayalıklardan buz gibi fışkıran ve ormanlarımız arasında kıvrıla kıvrıla zaman zaman küçülen
şelaleler yaparak akan sularımızda başta sazan olmak üzere değeri herkesçe bilinen ve
yetiştirilmesi büyük özen isteyen alabalık doğal olarak yetişmektedir. Ayrıca Aksu ve Ceyhan
Nehirlerinde sazan, yayın ve yılan balığı avcılığı yapılmaktadır. Kahramanmaraş’ın merkez ve
ilçelerindeki tüm dağlarda keklik, çil keklik, tavşan ve yaban domuzu avı yapılmaktadır.
Kahramanmaraş ovasında mevsimi geldiği zaman bıldırcın avı da yapılmaktadır. Ayrıca Gâvur
Gölü bataklığı, Karacasu gibi göl ve su kaynaklarında ördek avlama imkânları vardır. İl
Merkezi ve İlçelerinde avcılar kulüpleri mevcut olup, kulüpler sürek avı tertip etmektedirler.
Su Sörfü: Sır Baraj Gölü, Menzelet Baraj Gölünde su bisikleti ve su kayağı parkurları
mevcuttur. Su sporları yapılabilir.
Bisiklet Parkurları:Göksün-Büyükçamurlu, Büyükçamurlu-Çokak, Çokak-Andırın,
Andırın-Torlar, Torlar-Ayşe-pınarı, Ayşepınarı-Karbasan, Karbasan-Kahramanmaraş
2-Güzergah
Elbistan-Ekinözü, Ekinözü-Türkmenler, Türkmenler-Hacınınoğlu, Hacınınoğlu-Ilıca,
Ilıca-Suçatı, Suçatı-Bulutoğlu, Bulutoğlu-Kahramanmaraş güzergahları bisiklet parkurları
olarak belirlenmiştir.

Akarsu Turizmi
İlde geniş bir akarsu ağı vardır. Türkiye’nin önemli akarsularından Ceyhan Nehri İl
topraklarından doğmaktadır. Ceyhan Irmağı ve Aksu Çayı kısa mesafeli rafting yapmaya
uygundur.
Sportif Amaçlı Olta Balıkçılığı
Menzelet Baraj Gölü, Kartalkaya Barajı, Sır Barajı uygundur.

152
Dağ ve Doğa Yürüyüşü
Önerilen Alanlar (Parkurlar)
1-Ayşepınarı-Karbasan, 2-Türkmenler-Hacınınoğlu 3-Ilıca-Suçatı 4-Suçatı-Bulutoğlu
5-Engizek zirvesi 6-Kahramanmaraş-Başkonuş Yaylası
SAĞLIK TURİZMİ
İçmeler:
Göksün Büyük Kızılcık İçmesi : Göksün ilçesine l6 km. uzaklıkta Büyük Kızılcık köyü
yakınındadır. Sindirim, idrar yolları ve böbrek hastalıkları ile yıkanmak suretiyle cilt
hastalıklarına iyi geldiği tespit edilmiştir.
Ekinözü (Cela) İçmeleri: Ekinözü yerleşmesinin yakın çevresinde yer alan üç
kaynaktan oluşmuştur. İnsan sağlığı üzerinde olumlu etkileri bulunan, kapasite ve kaynak
nitelikleri bakımından ülkemizin önemli ve geliştirilmesi öngörülen içme kaynaklarındandır.
Yukarı içme, Ekinözü’nün 1.km, orta içme 2.km, aşağı içme 3.km güneyindedir. Bu içme
suları kalsiyumlu, magnezyumlu, bikarbonatlı maden suyu sınıfına girmekte, böbrek, safra
kesesi taşlarının tedavisinde faydalı olmaktadır.
Kaplıcalar :
Ilıca (Zeytun) Kaplıcası:
Ilıca (Zeytun) Kaplıcası Kahramanmaraş’ın kuzeyinde Berit Dağı eteklerindeki Ilıca
beldesinde yer almaktadır. Ilıcada 3 adet doğal kaplıca kaynağı bulunmaktadır. Kaplıca
sularının romatizmal hastalıklara, kırık-çıkık ve kadın hastalıklarında olumlu etki yarattığı
bilinmektedir. Turizm mevsimi Nisan ortasından Kasım ortasına kadar 7 ay sürmektedir.
Temmuz-Ağustos ve Eylül ayları en yoğun dönemdir.
Hartlap Ilıcası :
Sır Baraj Gölü yapılınca göl alanı içerisinde kaldığından bu gün kullanılamamaktadır.
Ilıcanın yeni yerde tekrar oluşturmak için sıcak suyu bulmaya yönelik derin sondaj çalışmaları
yapılmış ancak bir sonuç alınamamıştır.
EKO TURİZMİ
Yayla Turizmi
-Yavşan Yaylası:
Sır Baraj Gölünün güneyindeki yükseltiler üzerinde yer alan, zengin orman dokusu ve
su kaynakları ve endemik bitkileri ile, öncelik alan doğal bir kaynaktır. Yükseltisi l300 metreye
ulaşmaktadır. Yavşan Yaylasında, tesis ve altyapı yoktur. Yolu, orman yolu niteliğindedir.
Yavşan yaylası yaylacılık, kampçılık ve iklim kürleri açısından il düzeyinde önemli bir
kaynaktır. Yavşan ismini yörede sıkça rastlanan hoş kokulu bir ottan almaktadır. Alanda bunun
dışında nane, kekik, vb. bitkiler, tavşan, kekik, yaban domuzu, sığırcık, ardıç kuşu gibi yabani
hayvanlar vardır. Türünün azalması nedeniyle keklik koruma altına alınmıştır.
-Başkonuş Yaylası
Başkonuş Yaylası, Kahramanmaraş; Andırın yolu üzerinde, Yenicekale çevresinde yer
alan zengin bir orman dokusunun oluşturduğu ve yayla karakteri gösteren bir bölgedir.
Yükselti l785 m dir. Başkonuş' ta l0 hektar büyüklüğünde orman içi dinlenme tesisleri ve
Geyik üretme çiftliği de bulunmaktadır. Çevresi sık ve yetişmiş çam ormanı ile kaplı olan
Başkonuşta, kaynak suları ve yabani hayvan varlığı da vardır. Başkonuş Orman İçi Dinlenme
Tesisleri, Andırın-Kahramanmaraş yolu üzerindedir. Elektrik, telefon yol ve çevre düzenlemesi
yapılmış olan alanda, orman idaresine ait sosyal tesisler (konaklama, lokal, lokanta vb.)
bulunmaktadır.
153
-Kamplar
Döngel İzcilik Kampı Kahramanmaraş-Kayseri karayolunun 57 km.sinde, Gençlik Spor
İl Müdürlüğüne ait Döngel Mağaraları mevkiindedir. l00 kişilik kapasitesi olup her yıl l
Nisan' dan l Kasıma kadar açık bulunmaktadır.
-Kamp-Karavan Turizmi:
Yavşan Yaylası ve Başkonuş Yaylası yaylacılık iklim kürleri ve kampinge elverişli
yerlerdir.
İNANÇ TURİZMİ
Eshab-ı Kehf Külliyesiİlimiz Afşin ilçesi, Emirli beldesi, Armutarası Mevkii 13.23.D pafta, 347 parselde yer
alan Eshab-ı Keyf Külliyesi Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu tarafından
31.10.2006 tarih ve 2147 sayılı karar ile tescil edilmiştir Afşin'in 8 km. batısında yüksek bir sırt
üstündeki yapılar topluluğu XII. yy' dan kalmıştır. Eshab-ı Keyf Külliyesi Cami,
Kervansaray, Ribat ve planı saptanmayan birçok küçük yapıdan oluşmaktadır. Son yıllarda
restorasyon çalışmaları yapılmıştır.
CAMİ:
01.01.1236 tarihinde yapılmış olan camii külliyenin kuzeyinde kayalık bir arazi
üzerinde yapılmış olup, çeşitli bölümlerden oluşmaktadır.
Karmaşık bir plan semasına sahip cami, mevcut plan yapısı ile diğer camilerden ayrılmakta ve
kendine has bir plan şemasını temsil etmektedir. Devşirme malzeme kullanılan bir ibadet yeri
olarak caminin Külliyedeki en eski yapı olduğu düşünülmektedir.
Namazgâh–Çardak:
Caminin doğu kısmında üzeri açık, çardak veya namazgâh diye isimlendirilen avlu
şeklinde bir ön mekân bulunmaktadır. Merdivenlerle ulaşılan namazgâh, caminin doğu
kısmındadır. Namazgâh yaklaşık dikdörtgen şeklinde bir plana sahiptir. Yapının dış cepheleri
sert kesme yonma taşla, iç kısımları moloz taşla kaplanmıştır. Zemini kesme taş döşelidir.
Namazgâhın duvarında doğuda iki, güneyde bir adet kemerli pencere bulunmaktadır.
Cami Harimi:
Caminin dış duvarları düzgün kesme taş, iç kısımları ise moloz taşla yapılmış kâgir bir
yapıdır. İç kısımda kemerler ve üst örtüyü teşkil eden tonozlar tuğladır. İç mekân tamamen sıva
kaplıdır.
Cami kuzeyde, kuzey-güney doğrultusunda birbirinden farklı açıklıklara sahip üç
sahınlı dikdörtgen plan şemasına sahip bir mekân ile bu sahınların güneyinde büyük bir kubbe
ile örtülmüş mihrap önü kısmı ve güney batıdaki mağara kısımlarından oluşmaktadır. Cami
mekânı, kubbeler, beşik ve çapraz tonozlarla ve kemerlerden oluşan karma bir örtü sistemine
sahiptir. Cami içindeki tonoz ve kubbeleri, üç mermer sütun ve düzgün kesme taştan yapılmış,
dikdörtgen kesitli iki kolon taşımaktadır. Bu sütun ve kolonlar birbirine kemerlerle hem kuzeygüney doğrultusunda hem de doğu-batı doğrultusunda bağlanmıştır.
154
Mağara:
Caminin içinde doğu-batı istikametinde uzanmış, yamacın içine gömülü mağara kısmı
iki bölüme ayrılmaktadır. Bunlar önde bulunan ibadet yeri ve gerideki kutsak mağaradır.
Mağaranın ibadet kısmı dikdörtgen planlı olup camiden buraya kuzeyinden bir kapıyla girilir.
Giriş bölümünün üzeri tuğladan tonoz ve kemerlerle örtülüdür. Cami tarafına moloz taşla
yapılmış duvarları olan mağaranın iç kısımları ise tabii kayadır. Bu bölümün kuzey duvarında
doğu duvarında caminin içerisine açılan devşirme malzeme ile yapılmış bir pencere
bulunmaktadır. Camiden mağaraya giriş kapısının sağdaki duvar üzerinde mermer bir
mihrabiye vardır. Bu mihrabiye halk arasında ‘’vaftiz taşı’’ diye anılmaktadır.
Mağara camininde yaslı bulunduğu yamacın içerisine batıya doğru ilerlemektedir.
Mağaranın batı tarafında bulunan kaynağın suları küçük bir havuz ve depoda toplanmaktadır.
Kadınlar Bölümü:
Caminin güneyinden çıkılan bir merdivenle ulaşılır. Yaklaşık kare planlı, kubbeli bu
mekân dıştan sac örtüyle kaplıdır. Dış duvarları kesme taş, iç duvarları moloz taş, kubbesi
tuğla, iç kısmı ise sıva kaplıdır. Kadınlar bölümüne güneyinde bulunan bir kapıdan girilir.
Kuzey cephesinde dışarıya açılan bir penceresi bulunan kadınlar bölümünün ayrıca doğu cephe
duvarında caminin iç mekânına (harim bölümü) açılan bir penceresi daha vardır.
KERVANSARAY:
Maraş Emiri Nasrad-din Hasan Bin İbrahim tarafından yaptırılan kervansaray kuzey
güney doğrultusunda uzanan avlu ile dikdörtgen planlıdır. Yapının giriş kapısı kuzey cephede
yer almaktadır. Kapı basık kemerlidir. Kapı sivri kemerli niş içerisine alınmıştır. Kapı dıştan
dikdörtgen bir silme ile çevrelenmiştir. Giriş kapısının gerisinde beşik tonoz örtülü bir eyvan
yer almaktadır. Bu eyvanın sağında yer alan bir kapı ile L şeklinde bir plana sahip olan
develiğe girilmektedir. Develiğin üzeri beş adet kemerle desteklenen beşik tonozla örtülüdür.
Avlunun sağında yer alan kanadın avluya bakan cephesinde iki eyvan ile üç oda yer
almaktadır. Odaların basık kemerli kapıları bulunmaktadır. Avlunun solunda simetrik şekilde
iki eyvan ile üç oda yer almaktadır. Giriş kapısı gerisinde yer alan eyvanın solunda bir kapı ile
girilen bir oda yer almaktadır. Bu odanın üzeri tonoz örtülüdür. Avlunun güneyinde yer alan
beşik tonoz örtülü eyvanın iki yanında birer oda bulunmaktadır. Kervansarayın yapımında iç ve
dış cephelerde kesme taş, kapalı mekânların iç kısımları moloz taş olup üst kısmı sıvalıdır.
Ortadaki dikdörtgen planlı açık avlu yönü taşı kaplıdır. Ortasında küçük bir havuz yer
almaktadır. Doğu duvarı dıştan dört payanda ile desteklenmiştir. Yapının doğu duvarı boydan
boya güney duvarının yarısı toprakla kaplıdır. Kervansaray bu planı ile bütün Selçuklu
kervansaraylarından ayrılmakta ve kendine has bir tipi temsil etmektedir.
RİBAT:
Dikdörtgen planlı ve iki katlıdır. Yapının alt katı kesme taş, üst katı tuğla malzeme ile
inşa olmuştur. Alt katı ribat olarak üst katı medrese olarak kullanılmaktadır. Ribat Selçuklu
Valisi Nusreddin Hasan Bin İbrahim tarafından 1215/16 M. Yılında yaptırılmıştır. Türkiye’de
kitabesinde ribat olarak isimlendirilen tek yapı bu yapıdır.
Alt katta yer alan ribat kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Ribatın güney
cephesinde yapı boyunca yükselen mukranas kavsaralı bir taç kapısı vardır. Dışa taşkın taç
kapının kapı açıklığı basık kemerlidir. Kapı açıklığının çevresi geometrik bezemelerle
süslüdür.
155
Alt katta kuzey-güney doğrultusunda uzanan bir koridorun solunda çilehane hücreleri ve
mescid kısmı vardır. Koridor, çilehane, mescit kısımlarının ve bu mekânlarda yer alan
hücrelerin üzeri beşik tonoz örtülüdür.
Alt katta yer alan medrese kısmına batı cephede yer alan sade bir kapı ile girilmektedir.
Burası geniş bir sofa ile ona açılan altı odadan meydana gelmektedir. Bu mekânların üzeri
ahşap kirişlemeli ahşap tavanla örtülüdür. Üzeri dıştan düz toprak damla örtülüdür.
G.3 Turistik Altyapı
TURİZM İŞLETME BELGELİ OTELLER
Tablo 55- İlimizde Bulunan Başlıca Konaklama Tesisleri
TESİSİN ADI
Arsan Oteli
Ramada Oteli
Saffron Oteli
Sword Oteli
Grand Elbistan
B. Maraş Otel
Kazancı Oteli
Belli Oteli
ADRESİ
TLF
FAKS
Sümer M. Çevre Yolu. K.Maraş
Üngüt Mah.
K.Maraş
Hayrullah Mh.
K.Maraş
Güneşli Mh
Elbistan
Kümbet Mah.
Elbistan
Milli Egemenlik Cd.
K.Maraş
Kıbrıs Meydanı
K.Maraş
Trabzon Bulvarı
K.Maraş
235 44 00
211 10 10
224 00 00
415 17 01
412 08 31
223 35 00
223 44 62
223 49 00
235 43 00
211 09 09
224 00 15
415 10 51
412 08 30
212 88 94
212 69 42
214 82 82
TESİSİN
SINIFI
****
****
****
****
****
**
**
**
ODA
YATAK
27
71
120
51
49
35
36
64
64
142
264
82
65
77
72
131
TURİZM YATIRIM BELGELİ OTELLER
Sıra
No
1
TESİSİN ADI
3
Hazerhan
Otel
Şirikçioğlu
Plaza Otel
Sular Otel
4
Marturo Oteli
2
5
Hurman
Kalesi
Çiftlik-Köy
Evi Tesisi
ADRESİ
TLF
Gar Meydanı
K.Maraş
Yenişehir Mah. (TEB yanı)
K.Maraş
Kurtuluş Mah. Şeyh Adil Cd.
Çarşıbaşı K.Maraş
Hayrullah Mah. 12 Şubat Stadı
Arkası Mega Park Hast. Kar.
K.Maraş
Bahçelievler Mah. Kale Mevkii
Dağlıca Kasabası/AFŞİN
İrtibat Adresi: Akdere Köyü,
Karamuklu Mevkii (Alabalık
Çiftliği) Gürün/SİVAS
İş: 225 35 75
0.532.314 49 56
214 10 38
Ahmet Sarıyıldız
SINIFI
*****
***
***
235 33 66 (Paris Düğün
Salonu) Durdu Kazancı
Hamit AKDERE
Cep: 0.532.413 36 56
0.346.734 10 13
(Seyit KAYGISIZAlabalık Çiftliğinde
görevli)
ODA YATAK
122
244
77
154
71
91
40
75
7
14
***
Çiftlik
-Köy
Evi
TURİZM İŞLETME BELGELİ MÜSTAKİL EĞLENCE YERLERİ
TESİSİN ADI
Öz Ayışığı Müstakil Eğlence Yeri
Pırlanta Müstakil Eğlence Yeri
KAPASİTESİ
220 Kişilik Restaurant
K.Maraş
165 Kişilik Restaurant
K.Maraş
156
ADRESİ
Yenişehir Mh.
K.Maraş
Yenişehir Mh. No:19
K.Maraş
TELEFON
235 15 42
235 14 70-71
TURİZM İŞLETME BELGELİ LOKANTALAR
Sıra
TESİSİN ADI
No
1
Sezal Restaurant
KAPASİTESİ
SINIFI
720 Kişilik Lokanta
*
2
3
4
5
6
7
Arsan Oteli
Tuğra Restaurant
(Otel bünyesinde)
Grand Elbistan
Oteli Restaurant
(Otel bünyesinde)
Ramada K.Maraş
Oteli Restaurant
(Otel bünyesinde)
Sword Oteli
Restaurant
(310+175+130)= 615 Kişilik Lokanta
100 Kişilik Pastane
396 Kişilik Çok Amaçlı Salon
134+132+110=376 Sinema Salonu
250 kişilik Çok Amaçlı Salon
55 Kişilik Toplantı Salonu
110 kişilik Pasta ve İçki Servisi Salonu
(480+250+150)=880 Kişilik Lokanta
110 Kişilik Lokanta,
300 Kişilik Açık Yemek Alanı,
60 Kişilik Lokanta
Kazancı Oteli
Restaurant
(Otel bünyesinde)
150 Kişilik Lokanta,
Saffron Oteli
150 Kişilik Toplantı Salonu
Restaurant
*
*
**
**
100 Kişilik Açık Teras
8
*
**
(Otel bünyesinde)
Belli Oteli
Gülşah restaurant
(Otel bünyesinde)
Toplam
3.065
**
ADRESİ
TELEFON
FAKS
Üngüt Mah. Hanefi Mahçiçek 211 11 20
Blv. Hayvanat Bahçesi Yanı 211 06 83
K.MARAŞ
231 21 19
Sümer Mah. Çevre Yolu
Arsan Center
235 17 17
K.MARAŞ
235 17 26
Kümbet Mah. Hacı Esat
Efendi Cd.
412 08 31
No:11
ELBİSTAN 412 08 30
Üngüt Mah. Hanefi
Mahçiçek Bulvarı No: 286
211 10 10
K.MARAŞ
211 09 09
Güneşli Mah. Azerbaycan
415 17 00
Cd. Veysel Hoca Sokak
415 71 00
No:1
ELBİSTAN
Kıbrıs Meydanı
K.MARAŞ
223 44 62
212 69 42
Hayrullah Mah.
K.MARAŞ
224 00 00
224 00 15
İsmetpaşa Mah. Trabzon
Blv. No:2 K.MARAŞ
223 49 00
214 82 82
Tablo 56- TURİZM İŞLETME BELGELİ TURİZM SEYAHAT ACENTALARI LİSTESİ:
S.NO
1
ACENTANIN ADI
Döngel
Turizm
Sey.Ac.
Destan Turizm Sey.
Ac.
Zeytur Tur. Sey. Ac.
GRUBU
A (Mr)
A (Mr)
10
Güzelbulut Tur Sey.
Ac.
Niyaz Turizm Sey.
Ac.
Edem
Turizm
Sey.Ac.
Arsan Turizm Sey.
Ac.
Vural Turizm Sey.
Ac.
Altınoluk
Turizm
Sey.Ac.
ELBİSTAN İLÇESİ
Vural Tur. Syh. Ac.
11
Puan Turizm Sey.Ac. A (Şb) 1
12
Puan Turizm Sey.Ac. A (Şb) 2
13
Hıghlander
Sy.Ac
2
3
4
5
6
7
8
9
A (Mr)
A (Mr)
A (Mr)
A (Mr)
A (Şb)
A (Şb)
A (Şb)
A (Şb)
Turizm A (Şb)
ADRESİ
Trabzon
Bulvarı
No:
66-A
K.Maraş
Ekmekçi Mh. Rıdvan Hoca Yer altı Çarşısı
Üstü No:2
K.Maraş
Trabzon Blv. Seyithanoğlu Apt. Altı No:
81/A
K.Maraş
Menderes Mh. Trabzon Bulvarı Mis Apt.Altı
No: 74/A
K.Maraş
Trabzon Blv.Hafız Ali Efendi Mey. Sun Apt.
No:65/C
K.Maraş
İsmetpaşa Mah.Azerbaycan Blv. Gedemenli
İş Mrk.No:7-44 K.Maraş
İsmetpaşa Mh. Hükümet Cd. No:51/C
K.Maraş
İsmetpaşa Mah. Trabzon Blv. Emek İşhanı
Kat:2 No: 48
K.Maraş
Kıbrıs Meydanı Azerbaycan Blv. A.
Gedemenli İş Mrk.Kat:2/11 K.Maraş
TELEFON - FAKS
223 41 81- 225 34 03
Güneşli Mh. Tepebaşı Cd. Doğanlar İş Hanı
No:3
Elbistan / K.Maraş
Güneşli M. Eski Çarşı Karakolu Kar. Kat:2
No:5/A Elbistan/K.MARAŞ
Güneşli
Mah.
No:77
Elbistan / K.Maraş
Güneşli Mah. Küçük Sanayi Karşısı No:5
Elbistan / K.Maraş
413 07 77- 413 07 77
157
224 31 31- 225 31 63
232 03 00-02231 33 11
232 09 10- 232 09 11
231 75 21- 214 03 32
221 28 90 - 221 28 97
225 35 72 - 212 08 08
221 13 86- 221 32 30
225 31 61- 221 82 05
413 75 50- 413 75 15
413 07 53 - 413 07 53
413 69 68 - 413 69 68
G.4. Turist Sayısı
Tablo 57-Turizm İşletme Belgeli Konaklama Tesislerine 2010 Yılı İçerisinde
Gelen Yabancı Turist Sayılarını Gösterir Tablo
ÜLKELER
Almanya
İtalya
Japonya
Çek Cum.
Finlandiya
Suriye
Irak
İngiltere
Hollanda
Rusya
S. Arabistan
Hindistan
Fransa
G. Kore
Danimarka
Romanya
Malezya
İran
Çin Halk Cum.
Avusturya
İsviçre
Polonya
ABD
İrlanda
Gürcistan
İspanya
Yemen
Mısır
İsveç
B.Rusya
Azerbaycan
Norveç
Makedonya
İsrail
Ukrayna
Portekiz
KKTC
Slovenya
Avustralya
Yunanistan
Pakistan
Bulgaristan
Slovakya
Moldova
G. Afrika C.
Liechtenstein
Uganda
Belçika
Sudan
2007
3.984
982
247
266
19
81
379
49
30
32
84
450
201
43
7
160
23
125
151
30
122
33
177
8
3
178
3
24
5
48
1
20
19
5
21
10
2
13
6
27
1
4
12
-
YILLAR İTİBARİYLE
YABANCI ZİYARETÇİ SAYISI
2008
2009
3.453
1.562
611
283
274
221
247
47
220
94
197
355
187
90
145
186
134
43
129
63
128
235
123
151
119
85
119
15
113
41
107
23
105
64
100
48
95
107
78
104
76
25
74
28
73
160
67
15
54
13
53
62
53
4
51
24
49
28
48
2
43
35
39
33
3
24
28
24
20
23
10
22
58
22
21
22
18
19
18
10
16
21
16
1
16
13
4
12
10
10
23
9
158
2010
1.103
804
112
77
11
764
91
100
64
88
268
94
147
21
53
128
8
103
273
52
40
129
189
26
18
89
20
34
50
34
16
1
74
1
18
35
3
15
6
19
9
-
Arjantin
Macaristan
Kuveyt
Somali
Bangladeş
Ürdün
İzlanda
Tayland
Tayvan
Malavi
Kazakistan
Arnavutluk
Cezayir
Brezilya
Ekvator
Türkmenistan
Kıbrıs Rum
Senegal
Libya
Endonezya
Fas
Panama
Özbekistan
B.A.E.
Bosna Her.
Kırgızistan
Şili
Hırvatistan
Kanada
Tunus
Ermenistan
Lübnan
Estonya
Birleşmiş Mill.
Malta
Singapur
Honduras
Yeni Zelanda
Katar
Cubiti
Nijerya
Tacikistan
Litvanya
Kolombiya
Sırbistan
Filistin
Umman
T. Tabago
Yabancı Toplamı
Türkiye
40
1
3
11
96
3
3
5
1
8.308
62.683
9
8
8
7
6
6
6
4
4
4
4
3
3
3
3
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1
1
1
7.772
67.817
159
24
28
21
6
2
58
3
5
1
4
2
1
19
20
10
16
8
8
58
14
13
2
2
2
6
14
2
1
3
4.784
61.618
2
12
74
2
18
62
5
16
19
22
1
2
7
5
11
28
1
2
21
14
2
9
1
17
14
1
2
4
4
21
5.586
78.828
Tablo 58-Turizm İşletme Belgeli Konaklama Tesislerine 2010 Yılı İçerisinde Gelen Yerli
Turist Sayıları
SIRA NO
KONAKLAMA
TESİSİ ADI
AYLAR
Ocak Şubat
321
ARSAN OTELİ
SAFFRON
OTELİ
RAMADA
OTELİ
GRAND
ELBİSTAN
OTELİ
SWORD OTELİ
(Belgesi İptal
Oldu)
SAMANYOLU
OTELİ (Belgesi
İptal Oldu)
BELLİ OTELİ
KAZANCI
OTELİ
BÜYÜK MARAŞ
OTELİ
TOPLAM
GENEL
TOPLAM
1.500
466
Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül
Ekim
Kasım Aralık Toplam
Mart
Nisan
559
442
499
584
589
529
450
593
340
654
6.026
2.267
2.557
1.763
1.645
1.551
1.535
2.999
1.404
1.777
23.247
1.372
1.075
1.123
777
651
710
944
873
11.398
412
405
5.621
640
1.87 2.375
4
596
1.140
390
418
413
568
645
391
521
400
374
1.49
7
684
525
350
416
300
750
700
725
720
900
700
-
-
6.086
633
649
682
681
-
-
-
-
-
-
-
-
2.645
830
896
1.140
1.443
975
975
785
854
1.062
12.114
455
405
500
602
684
248
405
1.18
0
486
793
264
1.18
1
514
424
866
5.853
822
441
623
415
445
486
560
375
332
497
315
527
5.838
6.145 7.903
7.590
7.914
6.624
6.476
5.259
5.560
8.636
4.632
6.164
78.828
5.92
5
78.828
G.5. Turizm Ekonomisi
İlimiz için çok önemli olan tanıtımın, pazarlama ve teşviklere öncelik verilerek kültürel
etkinlikler, el sanatları desteklenerek, küçük tesisler ve bilhassa Ekinözü içmelerinde ve Ilıca
kasabasında bulunan ev pansiyonculuğu özendirilmeli, sivil mimarlık örneği evlerin onarımına
ucuz kredilerle destek verilerek turizme kazandırılması ile birçok yönden yerel halka ve diğer
çalışanlarımıza iş imkânı doğmaktadır. Bunların başında, konaklama tesisleri, lokantalar,
müstakil eğlence tesisleri, el sanatları işletenleri, ilimize özgü gıda satan esnaflarımız (kırmızıbiber, dondurma, tarhana, samsa-sucuk, kurutulmuş patlıcan biber kuruları gibi).
G.6. Turizm-Çevre İlişkisi
Turizm ve çevre ortak bir ilişkiyi simgeleyen kavramlardır. Çevre bir turizm kaynağı
olma özelliğini taşırken, turizmin var olması için çevrenin yaşaması gerektiği, doğanın ve
çevrenin aleyhine gelişen bir turizmin kendi kaynağını tüketeceği açıktır. Başarılı bir turizm
faaliyeti için temiz ve düzenli çevreye ihtiyaç vardır. Turistlerin doğa koruma ve çevre
sorunlarına gittikçe daha duyarlı oldukları gözlemlenmektedir. Dolayısıyla, alternatif turizmde
yerel örf ve adetlere saygı gösterilirken, çevre ve doğa korumasında da özen gösterilmelidir.
Tabi ki, çevrenin korunmasına dikkat edilirken turizmden elde edilecek karın da
maksimize edilmesine çalışılmalıdır.
Eko turizm sayesinde çevresel değerler korunurken kırsal ve endüstrileşmiş bölgelerde
ekonominin çeşitlilik kazanması, eko turistlerin kalış sürelerinin uzaması ile harcadıkları döviz
miktarlarının artması ve ekonominin gelişmesi gerçekleşecektir. Yerel ekonomiyi
canlandıracak mal ve hizmete sahip olan talep artarak, konaklama tesislerinin gelişmesine
imkân verecektir.
160
“Kirleten Öder” prensibi benimsenerek, yerel halk ve yatırımcı da ekoturizme entegre
edilmelidir. Turizmden elde edilen gelir vergilendirme yoluyla özellikle altyapı, çevre
koruması ve kamu hizmetlerinin temininde kullanılmaya yönlendirilmelidir.
KAYNAKLAR:
2- İl Brifingi.
3- İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
161
H.1.
H. TARIM VE HAYVANCILIK
Genel Tarımsal Yapı:
TARIM ARAZİLERİNİN DAĞILIMI
Toplam Arazilerin Niteliklerine Göre Dağılımı (Ha)
Tarım Arazilerin Dağılımı (Ha)
Tarım Alanı
: 358 309
Tarla
: 281 640
Orman Alanı
: 512 079
Nadas
: 11 519
Çayır- Mera
: 184 514
Meyve
: 57 011
Tarım Dışı Alan
: 364 063
Sebze
: 8 139
Su Yüzeyi
:
15.635
TOPLAM
: 1.434.600
TOPLAM : 358 309
2010 TÜİK Verisi
Her türlü tarım ürününün yetiştirilebildiği yöremizde susuz tarım arazilerinde özellikle
hububat üretimi, sulu tarımın yapıldığı ova kesiminde de büyük ölçüde pamuk ve kırmızıbiber
üretimi gerçekleştirilmektedir.
H.2. Tarımsal Üretim:
H.2.1. Bitkisel Üretim
H.2.1.1. Tarla Bitkileri
H.2.1.1.1. Buğdaygiller
Tablo 59-Tarla Ürünleri Üretim Tablosu
ÜRÜNLER
S. No
Ürün adı
1
2
3
4
Sekerpancari
Bugday (Diger)
Misir (Dane)
Misir (Silajlik)
Bugday
(Durum)
Fig (Yesil Ot)
Arpa (Diger)
Yonca (Yesil
Ot)
Sogan (Kuru)
Kirmizi Biber
(Baharatlik)
Ayçiçegi
(Çerezlik)
Pamuk (Kütlü)
5
6
7
8
9
10
11
12
K.MARAŞ
Ekilen tarla
alanı(dekar)
TÜRKİYE
Üretim
(ton)
Verim
(kg/da)
6.259
198
726
4.412
% Üretim Ton
Ekilen
tarla alanı
(dekar)
3.291.669
67.600.000
5.940.000
2.844.728
17.942.112
16.210.000
4.310.000
12.446.450
5.459
241
726
4.398
2,35
1,61
3,3
0,89
Üretim
(ton)
Verim
(kg/da)
K.MARAŞ/TÜRKİYE
68.079
1.322.744
196.177
25.090
422.172
261.563
142.434
110.700
325.763
104.483
321 13.340.000
3.450.000
260
3,03
114.340
276.083
90.704
60.870
4.253.699
220 27.929.000
4.008.574
6.640.000
240
2,26
0,92
29.279
45.576
5.687.603
11.674.477
10.601
29.571
2.789
626.979
1.900.000
3.031
1,56
13.720
27.030
1.970
104.049
186.272
1.790
14,51
112.216
26.987
240
900.000
150.000
167
17,99
69.610
24.414
351
4.806.500
2.150.000
448
1,14
162
0,39
Pamuk
69.610
14.453
208
Tohumu (Çigit)
14 Patates (Diger)
6.910
12.420
1.797
15 Nohut
93.360
11.980
128
16 Pamuk (Lif)
69.610
9.294
134
17 Fasulye (Kuru)
46.150
7.984
173
Sarimsak
18
6.637
7.904
1.191
(Kuru)
19 Yerfistigi
18.540
5.546
299
Mürdümük
20
45.000
4.500
100
(Dane)
Tritikale
21
16.000
4.000
250
(Dane)
Korunga (Yesil
22
2.235
2.096
Ot)
23 Soya
4.580
1.438
314
Ayçiçegi
24
5.000
717
143
(Yaglik)
Mercimek
25
2.950
442
150
(Kirmizi)
26 Fig (Dane)
2.830
337
119
27 Aspir
654
268
410
28 Çavdar
729
155
213
29 Dari
450
135
300
30 Mahlut
500
75
150
31 Kekik
100
25
250
32 Çeltik
62
23
371
33 Yulaf (Dane)
10
3
300
Not: TUİK 2010 yılı resmi kesin verilerine göre derlenmiştir.
13
4.806.500
1.272.800
265
1,14
1.388.461
4.556.900
4.806.500
1.033.811
4.513.155
530.634
816.705
212.758
3.251
119
170
206
0,28
2,26
1,14
3,75
95.100
76.936
809
10,27
274.500
97.310
355
5,7
66.680
6.826
103
65,92
268.530
93.270
347
4,29
1.555.131
1.504.226
234.727
86.540
369
1,66
5.514.000
1.170.000
212
0,06
2.116.000
422.000
200
0,1
956.274
135.000
1.410.000
29.330
7.310
85.351
990.000
883.900
121.676
26.000
365.560
6.772
1.100
11.190
860.000
203.870
127
193
259
231
150
131
869
233
0,28
1,03
0,04
1,99
6,82
0,22
0
0
0,14
H.2.1.1.2.Yem Bitkileri:
Tablo 59-Tarla Ürünleri Üretim Tablosunda ayrıntılı bilgi verimiştir.
H.2.1.1.3.Endüstriyel Bitkiler:
Tablo 60- Endüstriyel Bitkiler Tablosu
Ürün
Çeşidi
Arazide
Kalış
Süresi
Çok Yıllıklı
Yonca *
Üretim
Metodları
Tarla tarımı
içerisinde
kültürel olarak
yetiştiriliciliği
yapılmaktadır.
(4 Yıllık)
Korunga *
(3Yıllık)
Tarla tarımı
içerisinde
kültürel olarak
yetiştiriliciliği
yapılmaktadır.
Tek Yıllıklı
Fiğ
Tek Yıllıklı
Tarla tarımı
içerisinde
kültürel olarak
yetiştiriliciliği
yapılmaktadır.
Ürün
Pazarlaması
İlimiz genelinde
ekilen yoncalar
,ticaret için değil de
ancak çiftçiler kendi
ihtiyacını gidermek
için yetiştirmektedir
İlimiz genelinde
ekilen korungalar,
ticaret için deği de
ancak çiftçiler kendi
Ekiliş
Yılı
Ekiliş
Alan (da)
Ortalama
Kuru Ot
Verimi
(kg/da)
Hesaplama
Yıllar
İtibariyle
Kuru Ot
ve Silaj
Üretim
(Ton)
2010
2124,73
1.200
kg/da
2.124 da
x1.200 kg/da
2548800
2009
1315,509
1.200
kg/da
1.315 da
x1.200 kg/da
1578000
1.200
kg/da
1.200
kg/da
1.286 da
x1.200 kg/da
3.366 da
x1.200 kg/da
993 da x600
kg/da
2008
1286,507
2007
3366,586
2010
993,556
600 kg/da
2009
403,724
600 kg/da
2008
389,483
600 kg/da
İlimiz genelinde
ekilen fiğler, ticaret
için değil de ancak
çiftçiler kendi
403 da x600
kg/da
389 da x600
kg/da
YıllıkTopla
m Kuru Ot
ve Silaj
Üretimi
(Ton)
9.709.200
1543200
4039200
595800
241800
1.071.000
233400
33.463.250
163
Silajlık
Mısır
Tek Yıllıklı
Tek Yıllıklı
Kılçıksız
Brom
Tek yıllıklı
Üçgül
Otlak
Ayrığı
Çok Yıllıklı
(25-40
Yıllık)
Çayır
Salkım Otu
Çok Yıllıklı
(25-50
Yıllık)
Tarla tarımı
içerisinde
kültürel olarak
yetiştiriliciliği
yapılmaktadır.
İlimiz genelinde
ekilen silajlık
mısırların %50 si
ticaret amaçlı ve
%50 si de ancak
çiftçiler kendi
Tarla tarımı
içerisinde
kültürel olarak
yetiştiriliciliği
yapılmaktadır.
Tarla tarımı
içerisinde
kültürel olarak
yetiştiriliciliği
yapılmaktadır.
Çayır mera
tesisilerinde
karışım olarak
yetştirilir.
Çayır mera
tesisilerinde
karışım olarak
yetştirilir
133.853 da
x250 kg/da
2010
133853,42
250 kg/da
2010
19467,046
5000 kg/da
(Silaj/Yaş)
--
--
--
--
--
--
-
--
-
19.467 da x
5000 g/da
33463250
97.335.000
97335000
--
2010
--
2010
---
2010
--
--
--
--
2010
--
--
--
--
---
141.578.450
Ton
TOPLAM KURU OT VE SİLAJ ÜRETİMİ (2010 YILI İÇİN)
* Not: Yem Bitkileri Tebliğ gereği, Yoncada geriye dönük son 4 (Dört), korungada ise son 3 (üç) yılın toplam ekilişi dikkate alınmaktadır.
H.2.1.1.4.Süs Bitkileri:
İlimizde 4 dekar civarında gül serası vardır ayrıca 2 dönüm civarında dış mekan süs
bitkisi üretilmektedir, yerel ve bölgesel pazarlara gönderilmektedir.
H.2.1.2. Bahçe Bitkileri
H.2.1.2.1. Meyve Üretimi:
TÜRKİYE
K.MARAŞ
S.
No
1
2
3
4
5
6
7
8
Ürün adı
Üzüm
(SofralikÇekirdekli)
Üzüm
(KurutmalikÇekirdekli)
Elma (Diger)
Elma
(Starking)
Kayisi
Elma
(Golden)
Ceviz
Elma
(Grannysmith)
Ağaç
Toplu
Üretim
başına
meyveliklerin
(ton)
ortalama
alanı (dekar)
verim (kg)
221.488 209.039
Üretim Ton
TÜRKİYE/K.MARAŞ
% Üretim
944
1.695.727
12,33
58.850
51.100
868
431.326
11,85
19.659
21.116
51
295.032
7,16
17.455
18.979
53
1.224.431
1,55
86.780
14.685
15
450.000
3,26
7.126
10.800
50
765.550
1,41
5.843
6.172
31
178.142
3,46
3.095
6.155
55
74.200
8,3
164
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
Kiraz
Antep Fistigi
Elma
(Amasya)
Zeytin
(Yaglik)
Armut
Dut
Çilek
Trabzon
Hurmasi
Zeytin
(Sofralik)
Incir
Visne
Mandalina
(Diger)
Erik
Nar
Seftali (Diger)
Ayva
Portakal
(Diger)
Badem
Findik
Limon
Seftali
(Nektarin)
Zerdali
Ahududu
Turunç
8.838
61.000
4.596
4.317
21
5
417.905
128.000
1,1
3,37
1.750
3.527
33
240.787
1,46
36.650
3.456
7
1.040.000
0,33
1.470
400
1.168
2.702
2.431
1.699
29
38
1.455
380.003
75.096
299.940
0,71
3,24
0,57
1.150
1.633
31
26.277
6,21
25.652
1.297
6
375.000
0,35
900
460
1.012
825
26
28
254.838
194.989
0,4
0,42
230
825
150
249.049
0,33
544
1.500
677
321
758
741
683
553
30
19
29
30
240.806
208.502
489.845
121.085
0,31
0,36
0,14
0,46
140
552
150
303.146
0,18
2.504
605
66
370
361
155
11
16
100
55.398
600.000
787.063
0,67
0,06
0,02
60
111
17
49.558
0,22
50
26
162
80
7
38
269
26.132
1.980
2.346
0,31
0,35
0
H.2.1.2.2. Sebze Üretimi:
İlimizde Soğan Sarımsak, Havuç ,Domates, Hıyar, Biber, Kavun, Karpuz,
Lahana,Marul,Ispanak, üretimleri vardır.Genel olarak yerel bölgesel ve özel sektörlere
pazarlanmaktadır.tohum,kıska,fide, ve mibzerle ekim yapılmaktadır.
165
Tablo 61- Sebze Üretimi Tablosu
S.
No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
ÜRÜNLER
Ürün adı
Acur
Salgam
Pazi
Sarimsak (Taze)
Marul (Göbekli)
Hiyar (Sofralik)
Turp (Kirmizi)
Lahana (Beyaz)
Nane
Kabak (Sakiz)
Tere
Domates (Sofralik)
Biber (Dolmalik)
Patlican
Karpuz
Barbunya Fasulye
(Taze)
Fasulye (Taze)
Biber (Sivri)
Sogan (Taze)
Lahana (Kirmizi)
Maydonoz
Domates (Salçalik)
Kavun
Hiyar (Tursuluk)
Biber (Salçalik)
Havuç
Turp (Bayir)
Ispanak
Kabak (Çerezlik)
Marul (Kivircik)
Bamya
Balkabagi
Lahana (Karayaprak)
Bakla (Taze)
K.MARAŞ
TÜRKİYE
Üretim
Üretim (ton)
(ton)
2.336
25.621
68
1.693
180
5.211
536
21.234
3.580
226.144
24.091
1.593.844
1.875
139.543
5.571
491.228
125
11.772
3.263
314.340
24
2.380
72.073
7.173.188
3.655
387.626
7.439
846.998
31.600
3.683.103
% Üretim Ton
K.MARAŞ/TÜRKİYE
9,12
4,02
3,45
2,52
1,58
1,51
1,34
1,13
1,06
1,04
1,01
1
0,94
0,88
0,86
495
70.614
0,7
3.567
4.556
874
600
287
14.063
5.785
530
2.276
920
25
299
36
135
20
13
12
5
587.967
816.901
165.478
118.170
56.332
2.878.812
1.611.695
145.347
782.173
533.253
16.130
218.291
26.694
131.952
36.748
89.368
81.953
41.929
0,61
0,56
0,53
0,51
0,51
0,49
0,36
0,36
0,29
0,17
0,15
0,14
0,13
0,1
0,05
0,01
0,01
0,01
166
H.2.2. Hayvansal Üretim
Tablo 62- İlçeler Bazında Sığır Hayvan Mevcutları (2009 Yılı)
SIĞIR YERLİ (adet)
İLÇE ADI
Merkez
Afşin
Andırın
DanaBuzağı
(Erkek)
DanaBuzağı
(Dişi)
12-24
ay
Tosun
700
700
540
80
70
50
100
170
200
12-24
ay
Düve
24 +
ay
İnek
SIĞIR KÜLTÜR(adet)
25 +
ay
Boğa
26 +
ay
Öküz
Topla
m
DanaBuzağı
(Erkek)
DanaBuzağı
(Dişi)
12-24
ay
Tosun
12-24
ay
Düve
25 +
ay
İnek
SIĞIR MELEZ(adet)
26 +
ay
Boğa
27 +
ay
Öküz
Topl
am
DanaBuzağı
(Erkek)
DanaBuzağ
ı (Dişi)
12-24
ay
Tosun
12-24
ay
Düve
26 +
ay
İnek
27 +
ay
Boğa
28 +
ay
Öküz
Toplam
540 1.500
0
85
4.065
1.300
1.300
1.020
1.020
2.615
0
0
7.25
5
3.200
3.200
2.100
2.100
6.000
80
0
16.680
115
305
0
0
620
70
190
120
180
310
18
0
888
380
620
900
1.650
3.250
35
0
6.835
220 2.400
100
100
3.290
600
600
400
1.600
1.800
350
50
5.40
0
270
300
800
1.200
1.350
500
150
4.570
80
85
95
0
0
0
0
260
220
390
325
280
1.190
180
0
2.585
Çağlayance
rit
Ekinözü
25
15
12
11
50
10
0
123
35
20
0
0
60
0
0
115
332
326
915
808
1.838
309
0
4.528
Elbistan
100
80
40
210
260
25
0
715
450
450
350
600
3.100
305
0
5.25
5
1.100
1.100
550
900
3.100
210
0
6.960
Göksun
100
80
40
210
260
25
0
715
450
450
350
600
3.100
305
0
5.25
5
1.100
1.100
550
900
3.100
210
0
6.960
Nurhak
70
68
2
35
120
0
0
295
17
24
2
28
34
1
0
106
185
180
8
100
640
10
0
1.123
Pazarcık
100
100
93
85
150
2
2
532
775
424
701
778
2.100
64
26
4.868
Türkoğlu
250
125
120
140
380
90
0
1.105
400
410
330
285
1.950
55
0
3.43
0
280
440
250
240
2.100
175
0
3.485
TOPLAM
1.525
1.408
1.097
1.566
5.425
252
187
11.460
3.402
3.529
2.667
4.313
12.969
1.034
50
27.964
7.842
8.080
7.099
8.956
24.668
1.773
176
58.594
İL GENEL
TOPLAMI
98.018
TÜİK 2010 yılı kesin verilerine göre tanzim edilmiştir
167
Tablo 63 - Kişi Başına Yıllık Hayvansal Ürün Tüketimi
S.No
Ürün
TÜRKİYE
K.MARAŞ
%
1
Kırmızı Et Kg./yıl
6
6,2
108,77
2
Süt Kg./yıl
176
95
53,98
3
Beyaz Et Kg./yıl
18,6
0,00
4
Yumurta adet/yıl
194
33
17,01
Not: TUİK 2009 yılı resmi kesin verilerine göre derlenmiştir. 2010 yılı verileri yılsonunda belirlenmektedir.
H.2.2.1. Büyükbaş Hayvancılık:
H.2.2.1.1. Tek Tırnaklılar:
A) At
: 3039 Adet
B) Eşek
: 5634 Adet
C) Katır
: 1395 Adet
H.2.2.1.2. Çift Tırnaklılar:
A) Manda
: 20 Adet
B) Sığır
: 65222 Adet
C) Koyun
: 23810 Adet
D) Kıl Keçisi
: 132200 Adet
H.2.2.2. Küçükbaş Hayvancılık:
Tablo 64- İlçelere Göre Küçükbaş Hayvan Durumu
KOYUN YERLİ (adet)
9.500
10.500
10.000
25.000
4.000
750
9.500
3.
800
1.100
KEÇİ (KIL) (adet)
Gezd
Oğlak Çebiç
an
Koç Toplam Erkek- Erkek
Keçi
Teke Toplam
Erkek
Dişi
-Dişi
-Dişi
2.250 37.000 18.000
7250 6.500 9.000 4.250 45.000
2.200
3.100
700
2.100
9.800
10.400
780
1.450
890
2.250
ELBİSTAN
3.500
12.000
12.000
GÖKSUN
4.000
3.500
NURHAK
3.050
PAZARCIK
2.500
İLÇE ADI
Kuzu
ErkekDişi
MERKEZ
5.250
AFŞİN
1.200
ANDIRIN
ÇAĞLAYANCERİT
EKİNÖZÜ
TÜRKOĞLU
TOPLAM
Toklu
ErkekDişi
Şişek
ErkekDişi
Koyun
44.000
200
400
100
1.200
100
2.000
7.850
2.200
2200
3.050
4.400
2.200
14.050
22.300
1.280
3500
3.950
1.100
350
10.180
113
5.483
275
108
217
430
55
1.085
25.000
1.200
53.700
300
450
500
750
300
2.300
6.000
18.900
500
32.900
1.500
2000
2.000
4.500
500
10.500
400
1.550
4.050
240
9.290
5.100
2200
3.300
6.900
850
18.350
3.500
2.500
45.000
1.000
54.500
2.500
4000
5.000
5.500
7.000
24.000
8.460
8.760
625
25.405
1.240
63.500 142.560 10.628 292.428
32.595
1410
23.51
8
2.520 3.180
240
8.590
27.13
36.960 15.845 136.055
7
3.180
4.380
26.310
49.430
İL GENEL TOPLAMI
428.483
Küçükbaş Hayvancılığı Islah Projesi kapsamında uygulanan kıl keçilerinde süt
veriminin artırılmasına yönelik saanen tekeleri ile yapılan melezleme çalışmaları yürütülmekte
ve takibine devam edilmektedir. Ayrıca 2006 yılında demonstrasyon amaçlı bir yetiştiricimize
29 saanen keçi ve 2 baş saanen teke verilmiştir.2010 Yılında 40 adet Saanen teke
yetiştiricilerimize verilmiştir.
168
H.2.2.3. Kümes Hayvancılığı ( Kanatlı)
Tablo 65- Kanatlı Mevcutları
:
70.933.660
315.550
TÜRKİYE-K.MARAŞ
(%)
0,44
163.984.725
110.500
0,07
Hindi Adet
2.942.170
17.980
0,61
Ördek Adet
396.851
3.460
0,87
Kaz Adet
751.555
7.280
0,97
TÜRKİYE
KANATLILAR
Tavuk Adet(yumurta)
Tavuk Adet(et)
K.MARAŞ
H.2.2.4. Su Ürünleri:
H.2.2.4.1. Alabalık üretimi :
Tablo 66-Su Ürünleri Tesisleri ve Üretim Miktarı
TESİS ADI
ADRESİ
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
Tekir Alabalık Üret.Paz.Tic.Paz.Tic.Ltd.Şti.
Pınarbaşı Alabalık İşletmesi Ağ Kafes Tesisi
Fırnız Alabalık Üret.Paz.ve Tic.Ltd.Şti.( Ağ Kafes İşletmesi )
Fırnız Alabalık Üret.Paz.ve Tic.Ltd.Şti.
Aras Alabalık İşletmesi
Pınarbaşı Alabalık İşletmesi
Çağlayan Balıkçılık ve Balık Ürt.Tes.Ltd.Şti.
Karsu Alabalık Üret.Paz.Tic.Ltd.Şti.
Gökkuşağı Alabalık İşletmesi
Birlik-1 Ağ Kafes İşt.Birlik Su Ür.Tic.Ltd.Şti.
Kılıç-2 Ağ Kafes İşt.Kılıç Deniz Ür.Ürt.İth.İhr.Tic.A.Ş.
Bafa Su Ürünleri Yavru Ürt.Merk.A.Ş.Sır Brj Ağ Kafes
İşletmesi
Kılıç-1 Ağ Kafes İşt.Kılıç Deniz Ür.Ürt.İth.İhr.Tic.A.Ş.
Bafa Su Ürünleri Yavru Ürt.Merk.A.Ş.Fırnız Kuluçhanesi
Gölpınar Alabalık ve Zirai Ürünler Üret.Paz.Tic.Ltd.Şti.
Tapkırankale Alabalık İşletmesi
Kaynarca Alabalık İşletmesi
Bekişoğlu Alabalık İşletmesi
Savur Alabalık Tesisleri
Şerefli Alabalık Tesisleri
S.S.Mehmetbey Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi
Darıcıoğlu Alabalık İşletmesi
Balık Deryası İşletmesi
Terbüzek Alabalık İşletmesi
Kale Alabalık İşletmesi
26
Kale Alabalık Ağ Kafes İşletmesi
27
Rifatiye Alabalık İşletmesi
Rifatiye Köyü-Andırın-K.Maraş
28
29
30
31
32
Altunboğa Alabalık İşletmesi
Dalaklıoğlu Alabalık İşletmesi
Pınarbaşı Alabalık İşletmesi
Em-Te Alabalık
Bafa Su Ürünleri Yavru Ürt.Merk.A.Ş. İşleme Tesisi
Altunboğa Köyü-Andırın-K.Maraş
Yeni Mah.Akbayır -Andırın-K-Maraş
Pınarbaşı Mah.-Nurhak
Kılavuzlu Köyü-K.Maraş
Ferhuş Mah. No:15 K.MARAŞ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Hacı Veliler Mah.Tekir Kasabası
Suçatı Barajı-Merkez-K.Maraş
Suçatı Barajı-Suçatı Köyü-K.Maraş
Suçatı köyü-Fırnız Obası-K.Maraş
Fırnız-Suçatı Köyü-Merkez-K.Maraş
Yaylaüstü Köyü-K.Maraş
Sır Barajı-Hasancık Köyü-Merkez
Kızılseki Köyü-Sır Barajı-K.Maraş
Fırnız Obası-Suçatı Köyü-K.Maraş
Akçırı-Kabaağaç-Afşin
Tapkırankale Köyü-Elbistan-K.Maraş
Yunus Emre Mah.i-Elbistan
Yalak Köyü- Elbistan
Karahasanuşağı Köyü-Elbistan
Şerefli Obası-Beştepe Köyü-Elbistan
Mehmet bey Köyü-Göksun-K.Maraş
Mehmet bey Köyü-Göksun-K.Maraş
Kömür Köyü-Göksun-K.Maraş
Mehmetbey Köyü-Göksun-K.Maraş
Haştırın Mevkii-Arıklar Köyü-Andırın
Aslantaş Baraj Gölü-Kıyıkçı köyüAndırın
169
PROJE KAPASİTESİ
115 Ton / Yıl
25 Ton / Yıl
125 Ton / Yıl
29 Ton / Yıl
29 Ton / Yıl
3 Ton / Yıl
90 Ton / Yıl
150 Ton / Yıl
90 Ton / YIl
950 Ton / Yıl
950 Ton / Yıl
950 Ton /Yıl
950 Ton / Yıl
50.000.000 Adet
20 Ton / Yıl
48 Ton / Yıl
20 Ton / Yıl
29.5 Ton / Yıl
20 Ton / Yıl
25 Ton / Yıl
30 Ton / Yıl
6 Ton / Yıl
20 Ton / Yıl
5 Ton / Yıl
75 Ton / Yıl
150 Ton / Yıl
25 Ton / Yıl+2000.000
A/Yum
25 Ton / Yıl
7 Ton / Yıl
12 Ton / Yıl
50 Ton / Yıl
8.640 ton /yıl
H.2.2.5. Kürk Hayvancılığı :
Bölgede kürk hayvanı yetiştiriciliği yapılmamaktadır.
H.2.2.6. Arıcılık ve İpekböcekçiliği:
Arıcılık:
Tablo 67- Arıcılık Tablosu
Köy
sayısı
Yeni kovan
sayısı
Eski kovan
sayısı
Toplam
kovan
Bal üretimi
(ton)
Merkez
79
15300
850
16150
229,5
Balmumu
üretimi
(ton)
7,3
Afşin
25
4538
0
4538
67
0,12
Andırın
35
5500
55
5555
60
1,5
Çağlayancerit
7
4200
0
4200
20,5
1,2
Ekinözü
12
2423
0
2423
48,46
1,84
Elbistan
58
10000
10
10010
150
5
Göksun
26
11050
91
11141
131,55
2,668
Nurhak
3
960
0
960
17,28
0,96
Pazarcık
13
1631
300
1931
11,1
0,146
Türkoğlu
14
6200
650
6850
74
1,5
809,39
22,234
İlçe Adı
Toplam
272
61802
1956
63758
5.602.669
63.758
TÜRKİYE-K.MARAŞ
(%)
1,14
81.115
809,39
1,00
Balmumu Üretim ton
4.148
22,234
0,54
TÜRKİYE
ARICILIK
Kovan adet
Bal Üretim ton
K.MARAŞ
İpekböcekçiliği:
H.3.
İlimizde ipekböceği yetiştiriciliğine rastlanmamıştır.
Organik Tarım:
Tablo 68/1- 2011 Üretim Sezonu Organik Tarım
Sıra No
İlçe Adı
İsletme Sayısı
1
Elbistan
Toplam
38
38
H.4. Tarımsal İşletmeler
H.4.1. Kamu İşletmeleri:
170
Destekleme
Alanı (da)
4430,605
4430,605
Miktarı
(TL)
110.765
110.765
İlimizde; Kahramanmaraş – Adana karayolunun 35. km’ sinde TİGEM’e bağlı
Kahramanmaraş Tarım İşletmesi Müdürlüğü özelleştirildiğinden başka bir işletme
bulunmamaktadır.
H.4.2. Özel İşletmeler
Bu konuda bilgiye ulaşılamamıştır.
H.5. Tarımsal Faaliyetler
H.5.1. Pestisit Kullanımı:
Tablo 69 - İlaç Kullanım Tablosu (2006 yılı)
2001 YILI PROGRAMINA GÖRE İLDE KULLANILAN İLAÇLARIN İSİM VE MİKTARLARI
İLACIN İSMİ
MİKTARI (kg)
1- İNSEKTİSİTLER
A- Klorlu Hidrokarbonlar
Thiosulfan
1.000
Thiodan 35 WP_EM
6.315
Korsulfan 35 WP-EM
1.105
Sulfanex 35 WP
100
Hektionex 35 WP
1.013
Endosulfan 35 EC_WP
120
TOPLAM
9.653
B- Organik Fosforlular
Dursban-4, Kobran-4, Agrosban-4
626
Dursban, Kobran, Pyrinex 25 WP
7.000
Diazol, Basudin, Heksudin 20-60 EM
4.270,5
Poligor, Dimethon 40 EC
80
Lebaycide 50 EM
1.332
Gusathion 20 EC-25 WP
1.918
Malathion 2,5 Toz-20 EM-60 EM
2.283
Suprathion, Supracide 40 EC
557
Nuvacron 40 EC
173,5
Dipterex 80 SP
800
Folimat SL 50
24
Folidol M-EC
312,5
Deltanet
750
Komithion, Nithion 50 EC
10.326
DDVP 50 EC
12.600
Zolone
385
Mesurol 80 WP
15
Dimecron 40 EC
75
TOPLAM
43.527,5
C- Karbamatlar
Carbaryl 85 WP
28.725
Carbaryl 5 Toz
20.629
Marshall 25 EC
3.500
Fenitrathion 3 Toz
14.160
TOPLAM
67.014
171
D- Sentetik Pretroidler
Decis 2,5 EC
167
Alphacypermethrin 100 EC
1.475
Cypermethrin 25 EC
700
TOPLAM
2.342
E- Fümigantlar
Alüminyum Fosfit
2.250
TOPLAM
2.250
TOPLAM İNSEKTİSİTLER
124.786,5
2- AKARİSİTLER
Agrothane, Kelthane 20 EC
1.814
Tetradifon EC
787,5
Hektane
315
TOPLAM
2.916,5
3-KIŞLIK YAĞLAR
Gebutox DNOC
4- RODENTİSİTLER
Çinko Fosfür (Y.Ç.M.)
100
TOLAM
100
5- FUNGUSİDLER
A- Koruyucu Fungusidler
Hazır Bakır 50 WP
3.172
Göztaşı
25.673
Cupravit Ob 21
1.002
Captan 50 WP
876
Dithane M-45
550
Dithane M-22
690
Dicotane M-45
100
Dodine 65 Wp
116
Süper Sulphure 80 WP
600
Kükürt 73-80 WP
8.300
Kükürt Toz 92
498.700
PCNB 18 Toz
58.350
Agroneb ME-0,22
56
Manep 80 WP
450
Polyram Combi 80 WP
150
Antrakol 70 WP
1.000
Bronotak 12 Toz
600
Anvil
240
Korprex
116
TOPLAM
600.741
B- Sistemik Fungusitler
Benlate 50 WP
112
Derosal 50 WP
90
Aliette
1.700
Metalaxyl +Previcur
(90 + 10) 100
TOPLAM
2.002
6- HERBİSİTLER
172
2,4 – D Amin
21.600
2,4 – D Ester
8.160
Gramoxone 20 EM
25
Trifluralin 48 EM
28.000
Dichlophop-methyl
2.000
Propanil 36 EC
100
TOPLAM
59.885
TOPLAM PESTİSİTLER
790.431
173
H.5.2. Gübre Kullanımı:
Tablo 70- YILLARA GÖRE KİMYEVİ GÜBRE TÜKETİM ÇİZELGESİ
GÜBRE ADI
YILLAR
BİRİMİ : TON
21
SÜLFAT
T.S.P.
Diğer
Kompeze
K.Nitrat
Kom.
147
1837
5,5
15-15-15
Kom.
20-20-0
Kom.
18-46
DAP
46
ÜRE
33
A.NİTRAT
26
NİTRAT
2004
10280
28258,13
6758,9
30142,54
19367,58
31551,61
2005
12341,00
25071,7
10930,8
32116,1
26123,7
19529,2
5091,70
219,9
1455,1
1432,60
134311,8
2006
10012,13
26699,8
15128,36
23348,48
18028,77
24570,4
5350,96
496,15
1553,71
176,5
125365,26
2007
10053,74
20734,2
9109,76
17558,08
14203,0
29789,23
4333,93
235,45
415,9
335,1
106768,34
2008
8225,15
17274,3
3067,22
18881,88
12903,85
23204,46
4451,81
164,65
3045,1
23
26
91267,42
2009
4875,45
16793,5
11331,6
29255,7
13239,8
23481,1
5839,3
271,5
1905,24
6,9
108,4
107108,49
2010
5916,98
17458,58
11882,52
25149,53
9341,92
18554,14
7526,96
32,4
1450,2
58,8
19
97391,03
4655,25
NSP
TOPLAM
826,75
2011
Tablo 71- Cinsine Göre Yıllık Kimyevi Gübre Tüketim Çizelgesi
AİT OLDUĞU YIL : 2010
GÜBRE ADI
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
92,09
324,15
2074,00
542,14
15-15-15 Kom.
726,6
1050,10
1341,37
381,40
20-20-0 Kom.
1013,95
840,00
1806,80
705,40
18-46 DAP
1728,11
2984,50
4499,37
2241,12
46 ÜRE
439,8
2413,65
2477,90
1027,25
33 A.NİTRAT
1199,15
4263,15
5632,90
1871,55
26 NİTRAT
452,55
1284,70
1646,26
444,55
21 SÜLFAT
17
2,7
2
T.S.P.
1128
12-30-12 Kom.
5,2
12-26-0 Kom.
2
3
85,05
30,2
18-24-12 Kom.
0,4
K.Nitrat
15-30-15 KOM.
NSP
55
16-16-16 KOM.
Genel Toplam
5676,45
13218,25
19566,75
8373,61
133830,259
0
MAYIS
906,65
554,45
327,75
3570,93
701,40
1307,79
1283,70
0,3
HAZİRAN
676,5
1063,17
802,25
2795,61
790,62
1077,25
613,05
TEMMUZ
273,95
779,22
445,4
2815,58
1047,15
1887,8
395,8
0,2
80,75
1,2
38
10
8700,97
AĞUSTOS
150,3
638,51
281,95
1057,94
180,5
327,25
154,5
BİRİM :TON
EYLÜL
EKİM
250,75
148,60
2435,8
3750,30
1285,85
1829,60
834,78
746,79
74
22,90
171,1
54,85
179,65
199,25
9,15
231
57
174
ARALIK
277,25
2368,26
1008,62
1144,85
121,15
499,4
514,55
1,1
23
2
7820,65
KASIM
200,60
2369,40
1534,95
729,95
45,65
261,35
358,45
0,15
7
7726,85
3078,95
5231,93
6791,44
5500,50
5935,18
TOPLAM
5916,98
17458,58
11882,52
25149,53
9341,97
18553,54
7527,01
32,40
1128,00
5,20
493,00
58,80
19,00
55,00
97621,53
H.5.3. Toprak Koruma Kurulu Çalışmaları
5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’nun 13. maddesi kapsamında,
tarım dışı amaçlı arazi kullanım için, 2010 yılı içerisinde, resmi kurum ve kuruluşlar ile özel
kişi ve tüzel kişiliklerce İl Müdürlüğümüze yapılan toplam 52 adet müracaatta, 2133,1862 ha.
alanla ilgili Etüt çalışması yapılmıştır. Bunlardan 846,0718 ha.’lık kısmı tarım dışı amaca
tahsis edilmiş, 1287,1144 ha.’lık kısmı ise tarımsal amaçlı kullanılması gerektiği belirtilerek
uygun görülmemiştir.
Ayrıca tarımsal amaçlı yapılar için toplam 43 adet müracaat değerlendirilerek
sonuçlandırılmıştır.
Bununla birlikte, söz konusu kanunun 5. maddesi gereği kurulan İl Toprak Koruma
Kurulu, 2010 yılı içerisinde 6 kez toplanmış, 587,8443 ha. alanın tarım dışına çıkarılması
uygun görülmemiş, 1544,4950 ha. alanın tarım dışına çıkarılması kararı alınarak Bakanlığımıza
gönderilmiştir.
5403 Sayılı Toprak Koruma Ve Arazi Kullanımı Kanunu Kapsamında Yapılan
Başvurulara Ait Liste
2010
YILI
TOPLAM
MT
SMT
KMT
TA
STA
KTA
OT
SOT
KOT
Başvuru
Sayısı
MT
İzin Verilen Alan (ha)
TA
OT
SMT KMT STA
52
KTA
SOT KOT
766,6118
DT
Toplam
79,4600 846,0718
: Mutlak Tarım Arazisi
: Sulu Mutlak Tarım Arazisi
: Kuru Mutlak Tarım Arazisi
: Marjinal Tarım Arazisi
: Sulu Marjinal Tarım Arazisi
: Kuru Marjinal Tarım Arazisi
: Özel Ürün Arazisi
: Sulu Özel Ürün Arazisi
: Kuru Özel Ürün Arazisi
KAYNAKLAR :
- Tarım İl Müdürlüğü.
175
Kanun
İrtifak
İzin
Kapsamı GENEL
Hakkı
Verilmeyen
dışında TOPLAM
Verilen
Alan (ha)
Bulunan
(ha)
(ha)
(ha)
1287,1144
2133,1862
I. MADENCİLİK
Ülke ekonomilerinin önemli sektörlerinden biri olan madencilik, ulusların sosyo
ekonomik kalkınmaları için gerekli olan enerji ve sanayinin temel hammaddelerini sağlayan
tüm faaliyetleri kapsamaktadır.
Madenler, ülkelerin doğal kaynaklarından biri olup, giderek artan talepleri karşılamak
yüzünden de işletilmeleri kaçınılmazdır. Ancak kullanılmakta olan maden çıkarma metotlarına
bakılmaksızın, her türlü maden işletmeleri yoğun olarak arazi bozulmalarına ve doğal çevrenin
tahribine sebep olmaktadır.
Madencilik işletmeleriyle doğal kaynaklar olan madenler ve mineraller insan refahı için
bir taraftan ekonomiye kazandırılırken, diğer taraftan ekolojik çevreye verilen büyük tahribat
ve zararları çoğu zaman göz ardı edilmektedir. Faaliyetlerin yapıldığı alanlarda ve özellikle
açık işletme yöntemi ile çalışılan sahalarda, çalışmalar bittikten sonra topografya, jeolojik yapı,
rölyef, su rejimi, iklim ve peyzaj tamamen değişmekte ve bitki örtüsü de harap olmaktadır.
Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi
Olan Doğal Malzemeler
I.1.1. Sanayi Madenleri:
B.5. Bölümünde detaylı bilgi verilmiştir.
I.1.
I.1.2.
Metalik Madenler:
B.5. Bölümünde detaylı bilgi verilmiştir.
I.1.3. Enerji Madenleri:
B.1.3. Bölümünde detaylı bilgi verilmiştir.
Harita 11 İlin Maden Haritası
176
I.1.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler:
Tablo 72- Ruhsatlı Faal Doğal Malzeme Ocakları Tablosu
Sıra
No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
İli
Ruhsat Sahibi ve Tebligat Adresi
Hüseyin GÖKPINAR
Demirciler Köyü/Pazarcık
PAKSOY İnş.Müh. Tic.Ltd. Şti.
Güneşli Mah.Emniyet Cd.Paksoy İş Hanı Kat:1
ELBİSTAN
Sıttık İLHAN
Kabaağaç Köyü/AFŞİN
MARKUM Madencilik Nak.İnş. ve Tic. Ltd.Şti.
Narlı-Pazarcık Yolu 2.km PAZARCIK
REY-SU Sondaj İnş.Müh.
Tekstil San. Ve Tic.Ltd.Şti
Sakarya Mah.Sakarya Cd. No:4 K.MARAŞ
Döngele Belediye Başkanlığı
Döngele Belediye
SARAYLI Madencilik Taş.İnş.Taah .San. ve
Tic.Ltd.Şti.
-Hayrullah
Mah.Sandalzade
Bul.
Seçkinler Sit. A-blok Kat:l K.MARAŞ
HASAN CAN Madencilik İnş.San. ve Tic.Ltd.Şti. Kurtuluş Mah.9.Sk. No:8 Büşra Apt. Asma Kat
Seyhan / ADANA
İsmail GANİDAĞLI
Ulubahçe Köyü/PAZARCIK
Önsen Belediye Başkanlığı
Önsen Kasabası/ K.MARAŞ
Canoğulları İnş.Taah.San. Tic. Ltd. Şti.
Kurtuluş Mh.9.Sk.No:8 Büşra Ap.Asma Kat
Seyhan / ADANA
Saren Mad.Yapı İnş. Taş. Taah. San. ve Tic.Ltd.Şti.
Hayrullah Mh.Sandalzade Bul. Seçkinler Sit.A.bl.K.1
K.MARAŞ
SAREN Mad.Yapı İnş.Taş.Taah.San. ve Tic.Ltd.Şti.
Hayrullah
Mah.Sandalzade
Bul.
Seçkinler
Sit.A.bl.K.1 K.MARAŞ
GÜNEYSİ Mad.San. ve Tic. A.Ş.
Adana Yolu üzeri l.km. K.MARAŞ
İNCE Turizm İnş.Boya GıdaSan. Ve Tic.Ltd.Şti.
Kanal Mh. Üniversite Bul. No:45 Şahinbey/G.ANTEP
Polo İmpeks tekstil İnş.Met.Kum-çakıl Tic.ve
San.Ltd. Şti. Egemenlik Mh.Belediye Asfaltı Şan.
arkası No:43 K.MARAŞ
GÖKPINAR Mad.Turizm İnş.Nak.Petr.Ür.San. ve
Tic. Ltd.Şti. Demirciler Köyü PAZARCIK
Bökeler Kum İnş.Nak.Teks. Pet.San. ve Tic.Ltd.Şti.
Kabaağaç Köyü/AFŞİN
CYS Yapı İnş.Mad.San.ve Tic.A.Ş. Kurtuluş
Mh.9.Sk. No:8 Büşra Apt.Asma kat Seyhan /
ADANA
ADANA
ADANA
177
İlçesi
Köyü
K.MARAŞ
Pazarcık
Demirciler
K.MARAŞ
Elbistan
Çiçek
K.MARAŞ
Afşin
Kabaağaç
K.MARAŞ
Pazarcık
Narlı Kasabası
K.MARAŞ
Pazarcık
Karaçay
K.MARAŞ
Pazarcık
Narlı Kasabası
K.MARAŞ
Pazarcık
Eskinarlı
K.MARAŞ
Pazarcık
Narlı
Çerkezleri
K.MARAŞ
Pazarcık
Karaağaç
K.MARAŞ
Merkez
Yusufhacılı
K.MARAŞ
Pazarcık
Doganlı
Karabasan.
K.MARAŞ
Merkez
Yusufhacılı(Erkenez
çayı)
K.MARAŞ
Merkez
Yusufhacılı(Erkenez
çayı)
K.MARAŞ
Merkez
Ulutaş Köyü
K.MARAŞ
Pazarcık
K.MARAŞ
Merkez
Maksutuşağı
Yusufhacılı
K.MARAŞ
Pazarcık
Demirciler
K.MARAŞ
Afşin
Kabaağaç
K.MARAŞ
Pazarcık
Çerkezler
K.MARAŞ
Pazarcık
Çerkezler
K.MARAŞ
Pazarcık
Çerkezler
22
23
ADANA
ADANA
CAN-OĞULLARI İnş.Taah.
San. Ve Tic.Ltd.Şti.
Kurtuluş Mah. 9.Sk.No:8 Büşra Ap. Asma Kat
Seyhan / ADANA
MARKUM Mad.Nak.İnş.
San. Ve Tic. Ltd.Şti.
Narlı-Pazarcık Yolu 2.Km. PAZARCIK
ARI Kum Mad.İnş.Taah.Tem.Taş.Yem
San.Ltd.Şti.
Pınarhöyük Köyü /T.OĞLU
PAKSOY İnş.Müh.Tic.Ltd. Şti.
K.MARAŞ
Pazarcık
Çerkezler
K.MARAŞ
Pazarcık
Çerkezler
K.MARAŞ
Pazarcık
Çerkezler
K.MARAŞ
Pazarcık
Çerkezler
K.MARAŞ
Türkoğlu
Pınarhöyük
K.MARAŞ
Elbistan
K.MARAŞ
Elbistan
K.MARAŞ
Pazarcık
K.MARAŞ
Pazarcık
Maksutuşağı
31
BÖLÜKBAŞI Taşımacılık Taah.Tic. San.Ltd.Şti.
Battal Gazi Mah.Gülnihal Sk. No:32
Saraylı Maden taş İnş Taah
San.ve Ltd.Şti
Gazi ADA Prefabrik Kum Mad.İnş.Ltd.Şt.-Karacasu
Kavşağı G.antep Yolu 3.km.Boldacı Mev. Narlıİnce Turizm inş Boya Gıda San.Ltd.Şti.
Güneşli
Mahallesi
Karaelbist
Kasabası
Çerkezler
K.MARAŞ
Pazarcık
Maksutuşağı
32
Saraylı yapı İnş Mad.Taş. Taah.San. ve Tic.Ltd.Şti.
K.MARAŞ
merkez
Hacımustafa
33
Ali Haydar GÜRBOSTAN
Menderes Mah. 3.Sk. No:3
K. MARAŞ Türkoğlu
Çakallıçullu
24
25
26
27
28
29
30
I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri:
Taş Ocakları Nizamnamesine göre verilen yürürlükte olan ruhsat bulunmamaktadır.
Maden Kanunu gereğince İl Özel İdaresinin yetkisinde olan 1 (a) grubu maden ocaklarının
Ruhsatlarının listesi ekte sunulmuştur. Bilindiği üzere 1 (a) grubu maden ocaklarına Çevresel
Etki Değerlendirmesi Önemlidir/Değildir kararı verilmeden ruhsat verilmemektedir.İstenilen
bilgiler bu kararın eki belgelerde mevcut olması gerekir.
I.3. Cevher Zenginleştirme:
İlimizde Ekinözü ilçesi, Ambar köyü civarında ve Elbistan İlçesinde demir
zenginleştirme işlemi yapılmaktadır.
I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri
Maden çıkarma metotlarına bakılmaksızın her türlü maden işletmesi yoğun olarak arazi
bozulmalarına ve doğal çevrenin tahribine yol açmaktadır. Bu etki özellikle örtü tabakasının
sıyrılması sonucu oluşan atıklar ve işletme sırasında oluşan atık yığınları ile sahada yapılan
binalar arasındaki arazide bulunan toprak ve bitki örtüsünün yok edilmesi şeklindedir. Ayrıca
bu atık yığınlarından çevreye saçılacak muhtelif kirleticilerin toprak, su, bitki örtüsü, insan ve
hayvan sağlığına zararlı etkileri de her zaman için söz konusudur.
178
I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon
Çalışmaları.
Madencilikle ilgili arazi ve çevre bozulmalarını kapsayan sınıflandırmalar, uygulanan
madencilik metotlarına bağlı olarak meydana gelen toprak ve çevre bozulması esas alınarak
yapılmaktadır.
-
Buna göre;
Cevher hazırlama (zenginleştirme) sonucu, toprak ve cevherin bozulup kirlenmesi,
Yüzey madenciliği sonu meydana gelen arazi bozulmaları
Sıyırma madenciliği sonucu meydana gelen arazi bozulmaları
Yeraltı (kapalı) maden işletmeciliğine bağlı olarak ocak çökmeleri ve ocak ağızlarında
biriken atıkların sebep olduğu arazi ve çevre bozulması olarak sayılabilir.
İyileştirmelerdeki başlıca amaç, madenciliğe bağlı olarak bozulan ve etkilenen alanlara
ekolojik ve ekonomik değerlerini mümkün olduğu ölçüde geri kazandırmak olmalıdır. Yeniden
kazanma arazinin güzel bir peyzaj görünüme sahip olması kadar bu alanlardan ekonomik
olarak yararlanmayı da hedefler. Bu maksatla sığ hafriyat yerleri suyla doldurulup balık
yetiştirmeye uygun hale getirilebilir. Derin ocak alanları ise, su tutma yerleri olarak
kullanılabileceği gibi eğlence, dinlenme yerleri olarak da düzenlenebilir. Çok derin hafriyat
yerleri yalnızca su tutma yapıları olarak kullanılabilir. Taş yığınları, posa barajları aynı
zamanda kuru hafriyat yerleri ve çökmüş ocaklar, tarım ve ormancılık amaçları için
iyileştirilebilir.
Uygun amaçlar için iyileştirilmiş arazide tarımsal gelişme, gerekli rölyef, toprak ve su
ilişkilerinin geliştirilmesi için arazinin uygun biçimde düzenlenmesine, toprağın verimliliğinin
eski haline getirilmesine, eğimin azaltılmasına ve yol inşası gibi benzer faaliyetlere ihtiyaç
gösterir.
Ormancılık daha çok toprak besin maddesi zayıf ve fazla geçirgen topraklarda
iyileştirmeden sonra tarım tercih edilmelidir. Çünkü bu topraklar üzerinde 100-150 cm
humuslu-gübreli toprak malzemenin örtülmesi ile ot ve tahıl ürünlerinin yetiştirilmesi
sağlanabilir.
Madencilik yapılmış bazı alanlar konut yerleri, spor yerleri, kentsel yeşil alanlar ve
benzeri amaçlar için geri kazanılabilir.
KAYNAKLAR:
2- MTA Orta Anadolu IV. Bölge Müdürlüğü.
3- İl Özel İdare Müdürlüğü.
179
J. ENERJİ
J.1. Birincil Enerji Kaynakları
J.1.1. Taşkömürü
İl sınırlarınızda taşkömürü rezervi bulunmamaktadır.
J.1.2. Linyit
Afşin – Elbistan Sahası Kömürün Özellikleri
Cinsi : Linyit
Kömür kalınlıkları :
Minumum kalınlık
Kömür derinlikleri :
4.00 m
Minumum derinlik
10.00 m
Maksimum kalınlık 58.00 m
Maksimum derinlik 150.00 m
Ortalama kalınlık
9.58 m
Ortalama derinlik
Kömür yayılım alanı
120 km2
50.00 m
Orijinal kömürde kimyasal özellikler :
Su
: % 50.00
Kül
: % 20.00
Kükürt
: %1.46
AID Kcal/Kg
: 1050
Kömürün yoğunluğu : 1.2 ton/m3
Sahanın rezervi (1989 yılı TKİ verisi)
3.357.340.000 ton görünür rezerv, 2.115.000.000 ton üretilebilir rezerv bulunmaktadır.
Kullanım alanı
: Termik Santral
İşletme yöntemi
: Açık
Üretim durumu
: Üretim yapılmaktadır.
Teknolojik çalışmalar : Yapılan briketleme çalışması sonucu :
Normal biriketlemeye göre daha ince kırılması,
Termik işleme tabi tutulması
Briket yüzeyinin hidrofab madde ile kaplanması
Kömürün zift ve asfalt gibi bağlayıcılarla briketlenmesi gerektiği anlaşılmıştır.
180
AFŞİN-ELBİSTAN A TERMİK SANTRALI
Afşin-Elbistan A Termik Santralı (AEATS) Kuruluşumuz tarafından Kahramanmaraş
ilinin Afşin ilçesi, Çoğulhan ve Alemdar beldeleri arasında 1984-1987 yılları arasında
kurulmuştur. Santral dört ünitesi ile toplam 1355 MWe kurulu güce sahiptir ve ülkemizin
önemli santralarından biridir. Üretim kapasitesi 8.1 milyar kwh olup, 3x340 MWh +
1*335MWh gücünde 4 üniteden oluşarak toplam kurulu gücü 1.355 MWh’tir. Termik santralin
2009 yıl sonu itibari ile elektrik üretimi 4.114.420.000 kwh’tir.AEATS,ülkemizin elektrik
enerjisi tüketiminin yaklaşık %6’sını sağlamaktadır.
AEATS pulvarize kömür yakılmasına dayanan konvansiyonel bir termik santraldir.
AEATS’ında yakıt olarak, Kışlaköy bölgesinde çıkarılan düşük kaliteli linyit kullanılmaktadır.
Santralın ihtiyacı olan proses suyu Elbistan’daki Ceyhan Nehri kaynağından alınmaktadır.
Linyitin yanması sonucu meydana gelen kül bantlarla açık maden sahasına gönderilerek
kömürden boşalan yerlere doldurulmaktadır. Bu alanların daha sonra üstü toprakla örtülerek
çevre düzenleme ve peyzaj çalışmaları yapılmaktadır.
AEATS’nin yıllık üretim kapasitesi 8.100.000 MWh’dir. Ancak AEATS’nda zaman
içerisinde oluşan yıpranmalar, yaşanan bazı büyük arızalar ve diğer nedenlerle üretim gücünde
ve güvenirliğinde kayıplar oluşmuş olup, Kuruluşumuz tarafından tesisin modernizasyonu ve
rehabilitasyonuna gerek görülmüştür. Yapılacak proje ile, AEATS’nın verimliliğinin ve
güvenilirliğinin artırılması, tesisin ömrünün uzatılması, tesisin emisyon değerlerinin Hava
Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nin sınır değerlerinin altına düşürülmesi ve olumsuz etkilerinin
azaltılması hedeflenmektedir. Bahsedilen proje ile ilgili çalışmalar başlatılmış olup, projenin
nihai ÇED Kararı ağustos 2006’da alınmıştır ve ÇED Raporunda taahhüt edilen önlemlere
uyulmaktadır.
Fotoğraf Afşin-Elbistan A Termik Santralinın Çoğulhan Kasabasından Görünüşü
181
AEATS’nin desülfirizasyon sistemi bulunmadığından yörede hava kirliliğine neden
olmaktadır.B Termik Santralinin ÇED raporunda; desülfirizasyon sisteminin kurulacağı ve
bölgede üç ayrı hava kirliliği ölçüm istasyonu kurulacağı taahhüt edilmiştir.,Afşin-Elbistan A
Termik santrali Kazan ve Elektrofiltre Rehabilitasyon işleri için Kasım 2008’de ihaleye
çıkılmış,09.03.2009 tarihinde ön yeterlilik müracaatları alınmıştır.Yapılan inceleme
sonucunda isteklilerin yeterlilik şartlarını sağlayamamaları nedeniyle ön yeterlilik ihalesi
iptal edilmiş ve işletmenin sürekliliğini teminen rehabilitasyon kapsamında veya dışında
yapılması zorunlu bakım,onarım ve iyileştirmelerin yaptırılmasına karar verilmiştir.Baca
gazı kükürt arıtma tesisi(desülfirizasyon sistemi) yapımı ile ilgili çalışmalara Devlet
Planlama Teşkilatının Kuruluşumuzun Yatırım Programında söz konusu tesis için ödenek
ayrılmasına izin vermesi halinde başlanabilecektir.
AFŞİN-ELBİSTAN B TERMİK SANTRALI
Afşin-Elbistan B Termik Santralı (AEBTS) Kuruluşumuz tarafından Kahramanmaraş
ilinin Afşin ilçesi, Çoğulhan ve Alemdar Beldeleri arasında kurulan santral yaklaşık 1440
(4x360) MW kapasiteye sahip olup yıllık ortalama net üretimi 9.360.000 MWh dir. AEBTS’de
yakıt olarak bölgede çıkarılacak düşük kalorifik değerli linyit kullanılmaktadır. Santraldan
kaynaklanması muhtemel tüm biyo-fiziksel ve sosyo-kültürel etkilerinin ortaya konduğu ve
olumsuzlukların değerlendirilerek alınması gereken önlemlerin belirtildiği ÇED raporu
hazırlanmış, 1999 eylül ayında nihai ÇED Olumlu Kararı alınmıştır. Bu raporda belirtilen
taahhütler ve önlemler dikkate alınarak santral inşa edilmiştir. Santraldan kaynaklanan kül ve
cüruf, AEATS’de uygulanan yöntemle bertaraf edilecektir. Santaralın işletme aşamalarında
ÇED Raporunda belirtilen önlemlere ve yönetmeliklere dikkat edilmektedir.
KURUCAOVA LİNYİT ALANI
İlimiz Merkez ilçe, Tekir kasabası, Kurucaova köyü, Karagöz mevkiinde bulunan linyit
ocağı galeri olarak faaliyet göstermektedir. Toplam rezerv bilinmemektedir. Ocaktan çıkan
kömürler Otoprodüktör Tesislerinde elektrik enerjisi elde etmekte kullanılmaktadır. Bu tesisin
baca arıtım sistemleri bulunduğundan çevreye olumsuz etkisi olmamaktadır.
Orijinal Kömürün Kimyasal Özellikleri:
Toplam Kükürt (kuru bazda) : % 2.12
Toplam Nem (Satışa sunulan) : %18.21
Kül (kuru bazda)
: %20.69
Alt Isıl Değer (orjinalde)
: 4197
J.1.3. Asfaltit
İl sınırlarımızda asfaltit rezervi bulunmamaktadır.
J.1.4. Bitümlü Şist
İl sınırlarımızda bitümlü şist rezervi bulunmamaktadır.
J.1.5. Hampetrol
İl sınırlarımızda hampetrol rezervi bulunmamaktadır.
J.1.6. Doğalgaz
İl sınırlarımızda doğalgazın kullanımı için dağıtım şebekesi döşenmesi çalışmalarına
devam edilmektedir. Bazı sanayi tesislerine ve meskenlere doğalgaz verilmiştir.
İl sınırları içinde doğalgaz rezervleri bulunmamaktadır.
182
J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum)
İl sınırlarımızda uranyum ve toryum rezervi bulunmamaktadır.
J.1.8. Orman
Yakacak odun ilimizde ısınmak için yakıt olarak ve taş fırınlarda ekmek ve pide
pişiriminde kullanılmaktadır. Yakacak odun ormanda yapılan üretim çalışmaları sonucunda
temin edilerek, valilikle yapılan odun protokolü gereği resmi kurumlara ve halk ihtiyacı olarak
belediyelere, odun depolarından, açık artırmalı satışlardan, orman idaresinin tahsisli
satışlarından ve Orman Kanununun 31 ve 32. maddeleri kapsamındaki köylülere yönelik zati
ihtiyaçlardan karşılanmaktadır.
İlimizde yıllık odun tüketim miktarı yaklaşık 75.000 ster civarındadır. Odunun cinsi
ibrelilerde kızılçam, karaçam, göknar ve yapraklı türlerde ise meşe, kayın, çınar, gürgen gibi
türlerdir. Son yıllarda halkın kömür kullanmaya yönelmesi nedeniyle odunu tutuşturucu olarak
kullandığından, tüketim miktarı günden güne azalmaktadır. İlimize doğal gaz gelmesi
nedeniyle, bu miktar daha da azalacaktır. Bazı fırınların elektrikle çalışması ve halkın ısınmada
kömürü tercih etmesi nedeniyle, odun tüketiminde düşüş söz konusudur.
J.1.9.Hidrolik
İl sınırlarınızda hidrolik potansiyel oldukça fazla olduğundan bir çok hidroelektrik
santralı inşa edilmiş ve bir kısmı da projelendirilmiştir. İlimiz yukarı Ceyhan Havzasında
bulunmaktadır. İlimizin çok az bir kısmı (Nurhak ilçesi bölgesi) Fırat Havzasında yer
almaktadır. Buradan çıkan Göksu Çayı Fırat Nehri ile birleşmektedir.
Hidrolojik eğimin yüksek olması beraberinde su ile erezyonu da beraberinde
getirmektedir. Bu nedenle barajların kullanım ömrü planlanandan az olmaktadır.
J.1.10. Jeotermal
İlimizde jeotermal enerji potansiyeli olan jeotermal sahalar daha çok kaplıca tesisleri
olarak kullanılmaktadır. Başka bir amaçla kullanılmamaktadır.
Tablo Jeotermal Kaynaklar Tablosu
JEOTERMAL
ALAN
ADI
SÜLEYMANLI
(Ilıca Beldesinde)
HARTLAP
(DÖNGELE)
YEL
DEĞIRMENI
SICAKSU
KAYNAK
ADI
Süleymanlı
Döngele
Yel
değirmeni
KAYNAK
SONDAJ
Sıcaklık Debi Potansiyel Sıcaklı Debi Potansiyel KULLANIM KURULU DEĞ.
ALANI
TESIS
BEL.
(oC)
(lt/sn.)
(MWt)
k
(lt/sn.)
(MWt)
(oC)
39,9-44 10,61
0,40
43149
5,3
Kaplıcada
Kaplıca
***
43,5
32-37
44
0,37
Kaplıcada
Kaplıca
*
30-36
4
0,017
-
-
-
Kaplıcada
----
J.1.11. Güneş
İlimizde konut ve işyerlerindeki güneş kolektörleri haricinde güneş enerjisinden
yararlanılmamaktadır.
183
*
J.1.12. Rüzgar
İlimizin hakim rüzgar yönü WNW ( Batı-Kuzeybatı ) dır. Uzun yıllar ortalama rüzgar
hızı 1.9 m/sec dir. Bu enerjiden yararlanmaya yönelik herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır.
ARALIK
-
313.8
264.1
100.8
146.7
825.4
348.6
372.6
338.1
309.9
222.3
132.5
128.3
2704.7
1986
112.3
103.7 211.4
245.5
211.1
315.2
364
345
282.6
216.8
169.8
122.4
2699.8
1987
56.2
135.5 140.5
213.8
266.3
316.6
340
324.98
301.3
206
153.5
74.1
2528.8
1988
104.7
84.4
115.1
161.3
273.7
290.9
364.7
347.5
290.9
200.8
120.3
73.9
2428.2
1989
190.3
176.1 200.4
272.7
322
239.9
369.9
347.4
303
209.6
127
133.4
2891.7
1990
167.9
138.5 252.4
220.4
302.5
333.8
355.6
343.8
297.4
229.6
162.4
129.9
2934.2
1991
141.3
110.1 163.5
195.2
265.1
332
358.3
340.7
292.1
185.9
144.7
70.1
2599
1992
140.8
102.7 176.9
243.2
235.9
279.5
350.7
338.2
279.9
247.3
132.9
91.2
2619.2
1993
134.1
113.4
200
193.7
319.5
352.6
327.3
300.6
251.4
137.9
75.8
2601.3
1994
104.6
137.5 195.8
238.5
273.3
335.4
343.5
334.7
257.2
198
110.9
74.3
2603.7
1995
61.7
167.4 179.1
193.3
278.1
289.4
325.8
330.8
284.1
251.6
122.1
96.7
2580.1
1996
78
116.3
83.4
174.4
304
315
331.5
315.1
261.3
196.8
133.2
56.7
2365.7
1997
146.4
142
185.3
174.1
277.2
286.8
333.4
322.2
266.6
163.2
135.8
87.8
2520.8
1998
107.3
151.6 155.9
197.4
207.8
317.8
334.5
314.9
269.7
244.1
114.3
87
2502.3
1999
85
118.5 183.9
226.2
319.8
290.8
334.6
317.4
275.8
221
145.3
126.9
2645.2
2000
80.4
132.9 210.3
166.2
279.8
324.8
339
313.5
261.9
192.9
165.5
111.9
2579.1
2001
122.1
118.2 188.7
200.4
236
319.2
328.3
314
264.1
226
126.3
46.9
2490.2
1896.9
2155.7
3550.8
5112.2
3927.4
2435.2
EYLÜL
5615.58
TEMM.
5899
HAZ.
5255.2
4498.8
NİSAN
OCAK
MART
3038.8
195
J.1.13. Biyokütle
İlimizde biyokütle enerjisinden faydalanılmamaktadır.
J.2. İkincil Enerji Kaynakları
J.2.1. Termik Enerji
Afşin-Elbistan Havzasındaki düşük kaliteli linyit kömürünün kullanılması suretiyle
elektrik enerjisi üretmek amacı ile Afşin-Elbistan Termik Santralı kurulmuştur. Havzada
bulunan kömür rezervi 100 km2’lik bir alan içerisinde, 3,4 milyar ton olarak tespit edilmiştir.
Santralin yıllık kömür tüketimi 18-20 milyon ton civarındadır. Üretim kapasitesi 8.1 Milyar
Kilowatsaat olup, her biri 344 MW gücünde 4 üniteden oluşarak toplam kurulu gücü 1.376
MW’dır. Termik Santralin 2003 yılı sonu itibariyle elektrik üretimi 3.081.190.000 Kwh’tır. Bu
santral, ülkemizin elektrik enerjisi tüketiminin %6’sını sağlamaktadır.
Yapımı devam eden Afşin-Elbistan B Termik Santrali tamamlandığında ülkemizin
yıllık elektrik enerjisi ihtiyacının %6,5’lik kısmını karşılayacak ve böylece ilimiz ülkemizin
elektrik enerjisi ihtiyacının %12,5’ini karşılayabilecektir. I. Ünitesi tamamlanmış üretime
geçmiş olup II. Ünitesi deneme çalışmalarına devam etmektedir.
184
45119.38
KASIM
-
252.5
-
1734
EKİM
-
228
-
AĞUST.
-
106.9 201.2
MAYIS
-
63.8
ŞUBAT
-
1985
YILLAR
1984
TOPLAM
TOPLAM
Tablo 74- UZUN YILLAR AYLIK GÜNEŞLENME SÜRELERİ (H/AY)
Faaliyette olan A Termik Santralinin desülfürizasyon sistemi bulunmadığından yörede
hava kirliliğine neden olmaktadır. B Termik Santralinin ÇED Raporunda; desülfürizasyon
sisteminin kurulacağı ve bölgede üç ayrı hava kirliliği ölçüm istasyonu kurulacağı taahhüt
edildiğinden Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca A Termik Santralinin rehabilitasyonu ve
ilave olarak desülfürizasyon sisteminin kurulması için çalışmalara başlanmıştır.
Çevreye olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi için tesiste baca gazı desülfürizasyon
ünitesi kurulmuştur. Ancak kendi kömür sahasından kömür alınmadığı için A termik
sahasından konveyörler ile taşınan kömür kullanılmaktadır. Kullanılan kömürden arta kalan
curuf ve kül problem oluşturmaktadır.
İşletmede olan termik santral
İnşaatı devam eden termik santral
Etüdü tamamlanan termik santral
İl termik enerji toplamı
:
:
:
:
1 376 MW,
1 440 MW,
2 880 MW,
5 696 MW,
8 100
8 500
17 000
33 600
GWh/yıl
GWh/yıl
GWh/yıl
GWh/yıl
J.2.2. Hidrolik Enerji
İşletmede olan
:
515 MW, % 38; 1 592 Gwh/yıl % 37
Sır barajı ve HES (DSİ)
:
273 MW,
725 Gwh/yıl
Menzelet barajı ve HES (DSİ)
:
124 MW,
466 Gwh/yıl
Ceyhan HES
:
4 MW,
20 Gwh/yıl
Kısık HES
:
10 MW,
32 Gwh/yıl
Suçatı HES
:
7 MW,
28 Gwh/yıl
Süleymanlı HES
:
5 MW,
19 Gwh/yıl
Andırın Enerji Grubu HES (II.Aşama) : 24 MW,
71 Gwh/yıl
Karasu HES
:
2 MW,
19 Gwh/yıl
Tahta HES
:
12 MW
48 Gwh/yıl
Fırnız HES
:
7 MW
36 Gwh/yıl
Tayfun HES
:
1 MW
5 Gwh/yıl
Kozak HES
:
4 MW
14 Gwh/Yıl
Değirmenüstü HES
:
38 MW
119 Gwh/yıl
Çataloluk HES
:
9 MW
31 Gwh/yıl
İnşaatı devam eden
:
229 MW,% 17;
784 Gwh/yıl, % 18
Kılavuzlu Barajı ve HES (DSİ) :
54 MW,
144 Gwh/yıl
Güneşli HES
:
2 MW
4 Gwh/yıl
Kandil Grubu(Hacınınoğlu HES) :
97 MW
434 Gwh/yıl
Andırın Enerji Grubu (Andırın Göleti) : 42 MW,
105 Gwh/yıl
Avcılar HES
:
16 MW
39 Gwh/yıl
Kartalkaya Brj. Dipsavak HES
:
9 MW
27 Gwh/yıl
Su Kullanım Anlaşması Yapılan
:
399 MW, % 30; 1 232 Gwh/yıl % 29
Kandil-Dağdelen Brj. ve HES
:
8 MW
51 Gwh/yıl
Kandil-Sarıgüzel Brj. ve HES
:
103 MW
264 Gwh/yıl
Köyobası HES
:
1 MW
4 Gwh/yıl
Kale HES
:
35 MW
116 Gwh/yıl
Gökgedik HES
:
12 MW
43 Gwh/yıl
Poyraz HES
:
3 MW
10 Gwh/yıl
Zeytin HES
:
6 MW
20 Gwh/yıl
Kandik Barajı ve HES
:
214 MW
657 Gwh/yıl
Yaşıl HES
:
4 MW
15 Gwh/yıl
Kesme HES
:
5 MW
16 Gwh/yıl
Akpınar HES
:
9 MW
36 Gwh/yıl
İl hidroelektrik enerji toplamı
: 1.338 MW, % 100; 4.277Gwh/yıl ,% 100
185
J.2.3. Nükleer Enerji
İlimizde nükleer enerji santralı bulunmamaktadır.
J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi
İlimizde rüzgar ve biyokütle enerji üretimleri bulunmadığından herhangi bir çevre
problemi oluşturmamakta olup jeotermal kaynaklar ise kaplıcalarda değerlendirilmektedir.
Güneş enerjisinden güneş kolektörleri vasıtasıyla sıcak su elde edilmektedir. Çevreye olan
olumsuz etkileri bulunmamaktadır.
J.3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Dağılımı
Tablo 75- Abone Gruplarına Göre Elektrik Tüketim Tablosu
Abone Grubu
Tüketilen Enerji (Kwh)
Sanayi
1.017.690.166
64,28
Resmi
25.441.599
1,60
124.769.816
7,88
49.120.912
3,10
Mesken
203.224.366
12,83
Şantiye
18.425.042
1,16
Tarımsal Sulama
28.195.311
1,78
Çeşitli Elektrik
34.349.535
2,16
Genel Aydınlatma
81.911.789
5,17
1.583.128.536
100
178.484.327
10,13
Belediye
Ticarethane
Toplam Satılan
Kayıp-Kaçak
Toplam Çekilen
J.4.
Oranı (%)
1.761.612.863
Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar
ÖLÇÜ DEVRELERİNİN KONTROLÜ VE KAÇAK KONTROL
Müessesemizce 2005 yılı içerisinde 43875 abonenin ölçü devresinin kontrolleri
yapılmış ve 1715 adet kaçak elektrik tutanağı tanzim edilmiştir. 13477 abonede mühürleme
yapılmış, 8976 abonenin tesisatı uygun olmadığından tadilat talebinde bulunulmuştur.
AG kontrollerimiz şehir merkezi bazında ve ilçelerde talep edilen bölgelerde
gerçekleştirilmiş, orta ölçekli abonelerimizin kontrolleri ise kurum tarafından okuma
yapılmayan aboneleri kapsamıştır. (Kırsal kasaba ve köyler).
Kontroller esnasında 2521 abonenin tesisatı uygun olmadığından ve verilen tadilat
talebini yerine getirmediğinden enerjilerinin kesimleri yapılmıştır.
SAYAÇLARIN OKUNABİLİR YERLERE TAŞIMA HAREKETLERİ
2005 yılında sayaçların daha kolay okunabilmeleri için ilgili yerlere 2521 adet taşınma
işlemleri yapılmıştır.
186
MÜHÜRLEME
Müessesemizce 2005 yılı toplam 13447 abonede mühürleme çalışması yapılmıştır.
KAYNAKLAR:
1- GEDAŞ Müessese Müdürlüğü.
2- MTA IV. Bölge Müdürlüğü-MALATYA
187
K . SANAYİ VE TEKNOLOJİ
K.1. İl Sanayinin Gelişimi, Yer seçimi, Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler
K.Maraş’ın ekonomik tarihi incelendiğinde, 1899 tarihli Halep Salnamesinde belirtilen
ciddi manada dokuma ürünleri üretiminin 2 adet pamuk fabrikasında 281 adet tezgah ile bez,
meşh, aba, alaca ve sırmalı mamulat üretimi yapıldığı belirtilmektedir.
1910 lu yıllarda ticari duruma bakıldığında Maraş’ta pamuktan mamul 25.000 okka
(yaklaşık 33.000 kg) ürün elde edildiği;
Ayrıca o tarihlerde Maraş’ta ticaretin % 60’ ı Hırıstiyan tüccarların elinde olduğu
üretilen mamuller arasında sahtiyan alaca adı verilen fakir ve orta tabakanın giysi ham maddesi
olarak kullandıkları pamuklu bez üretimi yapılmakta ve şehir dışına ihraç edilmekteydi. Aynı
tarihte 5.050.000 kuruşluk ithalatına karşılık 17.514.000 kuruşluk ihracat yapması neticesinde
meydana çıkan olumlu farkın nedeni pamuklu bez satışı idi.
Maraş’ta dokumacılığın iyi olması nedeniyle İzmir Şark Halı Kumpanyasının bir
şubeside K.Maraş’ta açılmış ve 100 tezgahta yaşları 8-10 dan başlayan Hrıstiyan kızlardan
oluşan işçiler ile üretim yapılmıştır. Boyanmış iplik ve modeller İzmir’den gönderilir Maraş’ta
halı dokunduktan sonra İzmir yoluyla Avrupa ve Amerika’ya ihraç edilirdi. Çalışan işçi kızlar
2 kuruş yevmiye alırdı.
Pamuk ipliğine dayalı bu dokumacılık yukarıda anlatıldığı gibi uzun yıllar sürmüş,
Maraştaki hanelerin % 30’ u çıkrıkla iplik eğirmek suretiyle dokuma sektörünün bir parçası
haline gelmiş ve iplikçilik halk için bir gelir kaynağı olmuştur.
K.Maraşta gerçek anlamda sanayi 1965 yılında faaliyete geçen Sümerbank pamuklu
dokuma fabrikası ile başlamıştır. 1970’li yıllarda çırçır işletmeciliği ve 1980’li yıllarda hızlı bir
kalkınma politikası izlenerek teşvik tedbirlerininde yardımıyla birçok sektörde yatırımlar
gerçekleşmiş; verilen teşviklerin % 70’i tekstil sektöründe kullanılmıştır. Alınan teşvikler
%96’lık bir oranda yatırıma dönüştürülmüş ve böylece K.Maraşlı sanayiciler Türkiye
içerisinde saygın ve güvenilir yerlerini almışlardır.
Başlangıçta sanayileşme il merkeziyle Türkoğlu ve Pazarcık ilçelerinde yol boylarında
ve verimli tarım arazileri üzerinde gerçekleşmiştir. 2004 yılında alt yapı inşaatı tamamlanarak
faaliyete geçen OSB nin 53 adet sanayi parseli hemen dolmuş ve yer kalmamıştır. İkinci bir
OSB planlanmadığından bu gün yatırımlar tekrar plansız programsız bir şekilde gelişigüzel
yapılmakta olup II. OSB için yine geç kalınmıştır.
K.2 Genel Anlamda Sanayi Gruplandırılması
İldeki sanayi alanları, küçük sanayi alanları, organize sanayi bölgeleri, maden ve taş
ocakları harita üzerinde gösterilmiştir.
188
Harita 12-Sanayi Sitelerini Gösteren harita
K.3 Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı
Kahramanmaraş ili genelinde sanayileşme merkez ve güney ilçelerde yoğunlaşmıştır.
Sanayinin ilçelere dağılımı yaklaşık % de olarak aşağıdaki gibidir.
Merkez ilçe % 82
Afşin
% 0,5
Elbistan
%2
Göksun
% 0,2
Pazarcık
% 7,2
Türkoğlu
% 8,1
Andırın, Çağlayancerit, Ekinözü, Nurhak ilçelerinde sanayi tesisi yoktur.
189
K.4. Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayıları ve İstihdam Durumu:
İlimizde Şeker Fabrikası, Elektrik Üretim A.Ş. ne ait Termik Santrali ve Merkez
ilçedeki TMO olmak üzere devlete ait 3 adet tesis bulunmakta olup diğer sanayi tesislerinin
tamamı özel sektöre aittir.
Tablo 76- Kahramanmaraş İli Sanayi Envanteri
SEKTÖRLER
TEKSTİL VE KONFEKSİYON
FİRMA
SAYISI
MİKTAR
BİRİMİ
ÜRETİM
KAPASİTELERİ
224
1- İPLİK FABRİKALARI
72
2- DOKUMA FABRİKASI
19
3- ÖRGÜ KUMAŞ FAB.
41
4- ÇIRÇIR
47
22.319
Ring: 142.147.399
Open-End: 216.670.120
Kumaş: 137.725.056
Denim: 49.400.000
Toplam: 189.125.056
5- BOYA-KASAR FABRİKASI
23
İplik Boya:8.413.600
Elyaf Boya: 4.624.800
Örgü Boya: 44.704.050
Kumaş Boya: 65.436.560
Örgü Baskı: 7.107.700
Kumaş Baskı: 1.828.000
Örgü Kasar: 20.859.250
Kumaş Kasar: 14.770.000
6- HİDROFİL PAMUK
2
Hidrofil Pamuk: 1.176.000
7- KONFEKSİYON FABRİKASI
26
T-Shirt: 15.216.800
Pantolon: 2.177.794
Ceket: 359.938
Gecelik: 300.000
Tayt: 100.000
Eşarp: 5.723
Etek: 28.612
Askeri Elbise: 24.600
Şort: 12.159
Yelek: 27.328
Takım: 55.085
İş Elbisesi: 20.000
Gömlek: 424.400
Eşofman: 3.240.000
İç Çamaşırı: 660.000
Bluz: 16.473
Elbise: 19.660
Çocuk Tulumu: 16.600
GIDA SEKTÖRÜ
8- UN FABRİKASI
96
6
9- YAĞ FABRİKASI
8
10- BULGUR FABRİKASI
11- ŞEKER FABRİKASI
12- DONDURMA
13- YEM FABRİKASI
14- BİBER ATÖLYELERİ
3
1
10
7
61
İSTİHDAM
DURUMU
121.888.300
Kg/yıl
Kg/yıl
Mt/yıl
Mt/yıl
Mt/yıl
Kg/yıl
26.000
Ton/yıl
Kg/yıl
Kg/yıl
Kg/yıl
Kg/yıl
Kg/yıl
Kg/yıl
Kg/yıl
Kg/yıl
Kg/Yıl
340
Ayçiçekyağı: 4.500
Pamukyağı: 8.729
Zeytinyağı: 1.250
Soya Yağı: 11
190
3.137
1.404
800
3.007
54
Adet/yıl
2.546
Ton/gün
3.347
155
Ton/yıl
25
47.000
3.000
220
18.000
11.371
Ton/yıl
Ton/yıl
Ton/yıl
Ton/gün
Ton/yıl
376
26
1.000
215
75
1.500
METAL SANAYİ
15- ÇELİK MUTFAK EŞYASI
16- BAKALİT VE METAL KULP
17- TURİSTİK BAKIR EŞYA
18- DEMİR HADDEHANESİ
19- ALİMİNYUM & BAKIR
HADDEHANE VE SİLİNDİRCİLER
20- PİRİNÇ DÖKÜM ÜRETİMİ
21- LPG TANKI İMALAT FAB
80
39
7
6
21
1
1
2
KAĞIT SEKTÖRÜ
23- KAĞIT FABRİKASI
24- KAĞIT BOBİN FAB.
9
1
6
25- KARTON FABRİKASI
1
26- OLUKLU KARTON FAB.
1
261.209
240.000
İnşaat Demiri ve Lama: 2.660
Bakır Şerit: 3.337
Aliminyum Disk ve Levha: 9.273
Sarı Döküm: 100
LPG Tankı: 50
Paslanmaz Tezgah Üniteleri: 238
Pişirme Üniteleri: 13
Teşhir Reyonları & Soğutucular: 18
Dondurma Makinesi: 17
Sanayi Buzdolabı: 132
Boş Buzdolabı Kasası: 272
100.000
81.000.000
Masura: 1.000.000
Karton: 2.000
Rolik: 600
1.200
Adet/yıl
1.368
Adet/yıl
287
Kg/Yıl
Adet/Yıl
58
Ton/yıl
60
Ton/yıl
309
Ton/Yıl
Adet/yıl
7
8
Adet/yıl
24
Ton/yıl
Adet/yıl
Adet/yıl
Ton/yıl
Ton/yıl
Ton/yıl
11
27- PREFABRİK YAPI ELE.FAB.
28- TUĞLA FABRİKALARI
29- HAZIR BETON TESİSLERİ
30- MERMER FABRİKALARI
31- BORDÜR TAŞI FAB.
2
3
4
1
1
AMBALAJ SANAYİİ
5
32-KARTON KUTU FAB.
33- ÇUVAL FABRİKALARI
34- POŞET FABRİKALARI
PETRO KİMYA SANAYİİ
35- LPG DOLUM TESİSİ
1
1
3
2
2
GENEL TOPLAM
Melamin Mutfak Eşyası: 5.000.000
Bakalit ve Metal Kulp: 98.501.275
4
22- ENDÜSTRİYEL MUTFAK
YAPI ELEMANLARI SANAYİİ
2.121
Çaydanlık: 7.707.028
Cezve: 963.897
Tencere: 8.948.575
Cam kapak: 1.500.000
Düdüklü Tencere: 1.038.044
Semaver: 4.800
Çatal/Kaşık/Bıçak: 9.480.000
Alüminyum: 371.977
Krom: 350.000
Emaye Tencere: 68.468
Emaye Çaydanlık: 203.450
Teflon Tencere: 1.146.834
Teflon Tava: 3.605.243
223
150
45
22
6
430
30.000
36.000.000
225.000
3.000
150.000
m3/yıl
Adet/yıl
m³/yıl
m2/yıl
Adet/yıl
60
180
165
5
20
49
461
1.200
14.000.000
2.100
Ton/Yıl
Adet/Yıl
Ton/Yıl
23.000
Ton/yıl
10
22
17
46
46
28.535
191
Tablo 77- İstihdam Durumu Tablosu
Kayıtlı İşgücü
Sosyal Durum
Erkek
Kadın
Toplam
Kayıtlı İşsiz
Erkek Kadın Toplam
Normal
Özürlü
Eski Hükümlü
Terör Mağduru
Genel Toplam :
16469
1324
229
0
18022
18049
1562
317
0
19928
2987
697
4
0
3688
21036
2259
321
0
23616
2872
682
3
0
3557
19341
2006
232
0
21579
Aralık 2009
Tablo 78- Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayıları
KAHRAMANMARAŞ GENELİ ÇALIŞANLARIN SEKTÖRLERE
GÖRE SAYISI
SEKTÖR
TOPLAM ÇALIŞAN SAYISI
TARIM
983
SANAYİ
43,119
HİZMET
16,313
TOPLAM
60,415
Aralık 2009
K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı:
Enerji tüketimi hakkında (J.2.) bölümünde bilgi verilmiştir.
K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler
K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği:
Sanayinin neden olduğu hava kirliliği yanlış yer seçimi ve atık gazların yeterli teknik
önlemler alınmadan havaya bırakılması sonucunda oluşur. Termik santrallerden ve sanayi
kuruluşlarından atmosfere yayılan kirleticilerin atmosferdeki su buharı ile reaksiyona girmesi
sonucunda da asit yağmurları meydana gelir. Taşıt araçları da, kentlerde oluşan hava kirliliğinde çok etkilidirler. Özellikle taşıt araçlarının egzozlarından atmosfere önemli miktarlarda
hidrokarbon, karbonmonoksit, azot oksitler, kurşun, çinko ve kadmiyum gibi ağır metaller
yayılmaktadır.
Hava kirliliğini meydana getiren toz ve gazlar tüm canlıların yaşamında birçok olumsuz
etkilere neden olmakta ve zaman zaman canlı yaşamını tehdit edebilecek boyutlara
ulaşmaktadır. Özellikle termik santral ve sanayi tesislerinin bacalarından çıkan kükürtdioksit
(SO2) ve azot-dioksit (NO2) gazlan asit yağmurlarına neden olmaktadır. Asit yağmurları, tozlar
ve diğer atık gazlar bitkilerde solunum ve fotosentez olaylarının azalmasına ve dolayısıyla
başta tarımsal üretimi yapılan bitkilerin ve ormanların yok olmasına neden olmaktadır.
İnsanların solunum yollarını da olumsuz yönde etkileyerek, solunum sisteminin bozulmasına
ve kronik bir takım hastalıkların meydana gelmesine sebep olurlar.
İlimizde meskun mahal ve mücavir alanlar içerisinde hava kirliliğine neden olan
emisyonlar arasında yer alan SO2 emisyonunun azaltılması için %3,5 Kükürt içeren 6 numaralı
fuel-oil in ısınma ve sanayide üretim amaçlı kullanılması yasaklanmıştır.
192
Ayrıca Bakanlığımıza ait mobil hava kalitesi ölçüm cihazı İlimize gönderilerek Termik
Santralden kaynaklanan hava kirliliğini ölçmek üzere Afşin ve Elbistan ilçelerimiz ile Termik
Santralın etrafında yer alan hava kirliliğinden kirlenmesi muhtemel Beldelerde kirlilik ölçümü
yapmaktadır. Ölçüm sonuçları direkt olarak Bakanlığımıza one-line olarak iletilmektedir.
Çevre ve Orman Bakanlığı’nca yayımlanan Yönetmelik ve Genelgeler doğrultusunda
hava kirliğinin önlenmesine yönelik çalışmalar yapılmakta, her kış sezonu için alınacak
tedbirler İl Mahalli Çevre Kurulu’nda uygulamaya konulmaktadır. İlimiz sınırları dâhilinde
Kahramanmaraş-Adana, Kahramanmaraş-Kayseri,
Kahramanmaraş- Gaziantep ve
Kahramanmaraş-Malatya karayolu civarında sıralanmış olan endüstri kuruluşlarının
denetimleri İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nce düzenli olarak yapılmakta, işletmeler ‘Emisyon
İzni‘ almaları konusunda uyarılmaktadır.
K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği:
İlimizde, yerleşim merkezlerinde ve bazı sanayi tesislerinde atıksu arıtma tesisi
bulunmamaktadır. İlimizin atıksu probleminin çözümü için Valiliğimiz öncülüğünde,
Kahramanmaraş Belediye Başkanlığı, Sanayi ve Ticaret Odası Başkanlığı ile ortaklaşa
çalışmalar sürdürülmektedir.
Bir kısım endüstriyel atıksuyu bulunan veya kanalizasyon sistemine bağlı olmayan
sanayi tesisleri atıksu arıtma tesisi kurmuş, bir kısmının inşaatı devam etmektedir.
Tablo 79- İlimizde Arıtma Tesisi Bulunan Sanayi Kuruluşları Tablosu
SIRA
NO
SANAYİ KURULUŞUNUN ADI
1
Arıkan Mensucat A.Ş. (evsel)
AÇIKLAMA
Arıtma Tesisi
AAT
Durumu
Türü
Çalışıyor
Biyolojik
Deşarj
İzni
Var
2
Afşin-Elbistan B Termik Santrali (evsel)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
3
BOSSA T.A.Ş. (evsel)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
4
Bozkurt Konfeksiyon San ve Tic. A.Ş.(evsel)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
İskur 2 (İskur Tekstil San ve Tic. A.Ş.) (evsel)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
MEM Tekstil San ve Tic A.Ş. (evsel)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
Karacasu Tekstil Tic. ve San A. Ş. (evsel)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
Matesa (1) Tekstil San ve Tic. A.Ş. (end.)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
Matesa (2) Tekstil San ve Tic. A.Ş. (end.)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
KİPAŞ Mensucat A.Ş. (end.)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
Afşin-Elbistan B Termik Santrali(end.)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
Maraş Yağ San ve Tic. A.Ş. (DOK Yağları) Çalışıyor
(end.)
Kimyasal
Var
5
6
7
8
9
10
11
12
193
Elbistan Belediye Mezbahanesi(end.)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
Arsan Tekstil Tic. ve San. A.Ş. (end.)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
Özçelik İplik Dokuma Tekstil San. ve Tic. Çalışıyor
A.Ş. (end.)
Alteks Boya ve Kasar San.Ltd. (end.)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
Biyolojik
Var
Bilkur Tic. ve San. A.Ş. (end.)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
Dokuboy Dokumacılar Kumaş Boya San.ve Çalışıyor
Tic. A.Ş. (end.)
Biyolojik
Var
Biyolojik
Biyolojik
Var
Var
20
Net Tekstil San. Ve Tic. A.Ş. (end.)
Çalışıyor
Aba Kumaş Boya Baskı Apre San. ve Tic. A.Ş. Çalışıyor
(end.)
21
K.Maraş Kağıt Fabrikası(end.)
Çalışıyor
Biyolojik+
Kimyasal
Var
22
Doğan Tekstil Ltd. Şti. (end.)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
23
Şirikcioğlu Mensucat San. ve Tic. A.Ş. (end.)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
24
Çabasan Tekstil Boya San. ve Tic. A.Ş. (end.) Çalışıyor
Türkhan Teks. Trz. Nak. Deri İnş. San. Ve Tic.
Ltd. Şti. (end.)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
Biyolojik
Var
Kral Tekstil San. Ve Tic. A.Ş. (end.)
Çalışıyor
ÇMS Çavuş Metal Teks. San. ve Tic. A.Ş.
(end.)
Çalışıyor
Elbistan Cihan Kimya İnşaat Maden Tarım
Hayvancılık Tic. Ve San. Ltd. Şti. (end.)
Çalışıyor
Biyolojik
Var
Biyolojik
Var
Biyolojik
Var
Hasboy Mensucat San. ve Tic. A.Ş.
Biyolojik
13
14
15
16
17
18
19
25
26
27
28
29
30
Çalışıyor
Nevres (Karboy) Tekstil San. Ve Tic. A.Ş.
31
Beydağ Tekstil San. ve Tic. A.Ş.
Çalışıyor
Çalışıyor
Biyolojik
Biyolojik
Tablo 80- Arıtma Tesisi İnşaatı Devam Eden/Montaj Aşamasında Olan
Sanayi Kuruluşları Tablosu
SIRA
NO
1
Akarca Mensucat San. ve Tic. A.Ş.
2
Martim Tekstil San. ve Tic. Ltd. Şti.
Tablo 81- Arıtma Tesisi İnşaatına Başlamamış Sanayi Kuruluşları Tablosu
194
Var
Deşarj izin İşl.
Dev. diyor.
Deşarj
İzin
İşl.Dev.Ediyor
SIRA NO
1
Aksu Yağ Çırçır PreseYağ ve İplik San. Ve Tic.Ltd. Şti.
2
Afşin-Elbistan A Termik Santrali Proses Suyu
3
Elbistan Şeker Fabrikası A.Ş
4
Kahramanmaraş Belediye Mezbahanesi
5
Karacasu Belediyesi Mezbahanesi
6
Narlı Belediye Mezbahanesi
K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği:
Sanayi tesislerinin yer seçimi aşamasında, her yerde karşılaşıldığı gibi ilimizde de
yanlışlıklara rastlanmaktadır. İlin yakın civarında, anayol kenarlarında sanayi tesisleri yerlerini
almıştır.
Atıksu arıtma tesisi olmaması nedeniyle kirli sular akarsulara karışmakta ve oradan da
sulama suyu olarak tarım arazilerine taşınmaktadır.
K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği:
Sanayi tesisleri ve Küçük Sanayi işyerleri ile ilgili şikayetler değerlendirilerek
gürültüye neden olan kaynakla ilgili yalıtım tedbirleri alınması sağlanarak gürültü düzeyleri
asgari seviyede tutulması konusunda çalışılmaktadır.
K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar
Sanayi tesislerinin atıklarından geridönüşü mümkün olanlar değerlendirilirken, evsel
nitelikli olanlar belediye sınırları içerisindekiler belediye imkanları ile dışında olanlar ise kendi
imkanları ile bertaraf alanlarına taşınmaktadır. Kimyasal atıklar ve atık yağlar mevzuat
doğrultusunda usulüne uygun olarak geri dönüşüm tesislerine verilmektedir.
K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı
Sanayi tesisleri münferit olarak acil durum planlamasını kendileri yapmaktadır
KAYNAKLAR:
1- Çevre Yönetimi Şube Müdürlüğü.
2- Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü.
3- Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası.
195
L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME
L.1. Altyapı
L.1.1. Temiz Su Sistemi:
İlimiz merkez içme ve kullanma suyu Pınarbaşı Mevkiinde bulunan Büyükgöz, Kırkgöz
ve Baharpınarı adı ile bilinen kaynak suları, Kahramanmaraş Belediyesince yaptırılan Andırın
ilçe merkezinin 15 km. doğusunda Gökgedik köyü sınırları içerisindeki Karasu İsale Hattı ve
Kahramanmaraş Ovasında bulunan iki terfi merkezinden ve beslenmektedir. Pınarbaşı
Mevkiindeki kaynak sularının bir kısmı cazibe ile diğer bir kısmı ise terfi vasıtası ile şebekeye
verilmektedir.
Karasu İsale Hattı ile kentin 2035 yılına kadar içme suyu ihtiyacı karşılanabilecektir.
Ayrıca yapımı devam eden Ayvalı Barajı ile şehrin su ihtiyacı 2050’ye kadar giderilecektir.
İle verilen Temiz Su Kaynakları :
Karasu : 1500 lt/sn
Pınarbaşı : 500 lt/sn
Kuyular : Yedek (gerekirse 600 lt/sn)
Ayvalı Barajı ve Arıtma Tesisi : 1000 l/sn [İhtiyaç halinde kullanılacak (kuraklık, arıza vb)]
Su Şebeke Uzunluğu : 789.252 mt
L.1.2 . Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi:
Kahramanmaraş ilinin kanalizasyon sisteminin 3 kısımda incelenmesi gerekmektedir.
1-Evsel atık suları olan kanalizasyon sistemi;
Bu sistem şehrimizin % 99’unu kapsayacak şekilde yapılmış olup Sır Baraj Gölüne
deşarj olmaktadır. 2010 yılının nüfus kriterlerine göre projelendirilip 5000 litre./sn. su debisine
göre hesaplanıp yapılmıştır. 480,577 mt.şebeke hattı, 7,947 adet parsel bacası ve 9,497 adet
muayene bacası ile hizmet etmektedir. Bunların dışında daha önceleri yapılmış olan tahmini
300,000 mt. boyunda şebeke hattı bulunmaktadır. Bu hatlar yeni sistemle entegreli olarak
çalışmaktadır.
2-Yağmur suyu alan – Yağmur suyu kanalizasyon sistemi;
Bu şebeke % 25 oranında evsel atık su ile bileşik sistem oluşturmaktadır. Şehrimizin
ana arterlerinden geçen 20 km. uzunluğunda 3X2 mt. ebadında tonozlara bağlantılı olarak
yağmur sularını toplayıp horozun deresine deşarj etmektedir. Toplam şebeke uzunluğu bileşik
sistem olarak 308,402 Mt. Şebeke hattı 20 Km. tonoz olmak üzere şehrimizin % 50’sini
kapsayacak şekilde hizmet etmektedir.
3- Arıtma tesisi ;
K.Maraş (Merkez) metropoliten alanı dâhilinde kaynaklanan evsel atık suların çevreye
ve insan sağlığına zarar vermeden tekrar temiz su olarak tabi hayata döndürülmesi amacıyla
atık su arıtma tesisinin 1993 yılında proje ihalesi yapılmış olup, 1995 yılında da
tamamlanmıştır. İnşaatın yapılması için girişimlerimiz devam etmektedir. İller Bankasının
2000 yılı yatırım programında bulunmaktadır. Alman Kalkınma Bankası ile görüşmeler devam
etmektedir.
196
Bu projeye göre sadece biyolojik arıtma yapılacak yalnız şehrin evsel atık suyu
arıtmaya tabi tutulacaktır.Atıksu arıtma tesisi projesi yapılmış olup, inşaatı ihale
aşamasındadır.
İlimizde genel olarak ayrık sistem kullanılmaktadır.
Bileşik Sistem Şebeke Uzunluğu : 149 000 mt
Kanalizasyon Şebeke Uzunluğu : 956 976 mt
Yağmursuyu Şebeke Uzunluğu : 192 184 mt
Atıksu Arıtma Tesisi için ÇED belgesi tamamlanmıştır. Çevre Bakanlığı tarafından
koordine edilen IPA kapsamında yapım ihalesi çalışmaları devam etmektedir.
L.1.3. Yeşil Alanlar:
Yeşil alanlar, kentin nefes almasını sağlayan, iklimi dengeleyen, hava kirliliğini azaltan,
gürültüye perde oluşturan, dahası insanları psikolojik olarak rahatlatan önemli faktörlerdir.
Kahramanmaraş yeşil alan konusunda standartların üzerinde olup; kişi başına düşen
yeşil alan miktarı 8,2 m2 dir.
Kahramanmaraş kentinde aktif ve pasif yeşil alanların toplamı 1.316.035 m² dir.
Büyüklükleri 400 m² ile 67.000 m² arasında değişen 142 adet aktif yeşil alan ( park, çocuk
oyun alanı, spor sahası, dinlenme alanı) bulunmaktadır.
2007 yılında devam etmekte olan çalışmalarımızdan Atatürk Parkı ve Fuar Alanı
yeniden düzenleme çalışmamız tamamlanacaktır. Başlanılması planlanan yeşil alan düzenleme
çalışmalarından en önemlileri 115.000 m² alana sahip Pınarbaşı Mesire Alanı, 49.000 m² alana
sahip Kılavuzlu Mesire Alanı veya 22.350 m² alana sahip Çamlık Mesire Alanıdır.
Kentimiz park, bahçe, refüj ve kavşaklarında kullanılan bazı bitki türleri aşağıda
sıralanmıştır.
Latince Adı
Türkçe Adı
Akçaağaç
Palmiye
Hurma
Manolya
At kestanesi
Çınar
Söğüt.
Mavi servi
Dağınık servi
Pavlonya
Göknar
Fıstık çamı
Lübnan sediri
Yalancı akasya
Erguvan
Dişbudak
1- Acer negundo
2- Washingtonia filifera
3- Phoenix canariensis
4- Magnolia grandiflora
5- Aesculus hippocastanum
6- Platanus orientalis
7- Salix sp
8- Cupressus arizonica
9- Cupressus horizantalis
10- Pauvlonia tomentosa
11- Abies sp.
12- Pinus pinea
13- Cudrus libani
14- Robinia pseudoacacia
15- Cercis siliquastrum
16- Fraxinus excelsior
197
17- Melia azaderach
18- Laurus nobilis
19- Lagerstroemia indica
20- Ligustrum vulgare
21- Syringa vulgaris
22- Hibiscus syriacus
23- Philadelphus conararius
24- Punica granatum
25- Nerium oleander
26- Pyracantha coccinea
27- Evonymus japonica
28- Hibiscus japonica
29- Berberis thunbergii var. artropurpureum
30- Chanomeles japonica
31- Pittosporum tobira
32- Thuja orientalis
33- Spirea vanhoutteii
34- Forstythia intermadia
35- Vibirnum sp.
36- Juniperus sabina
37- Rosmarinus officinalis
38- Buxus sempervirens
39- Buddleia davidii
40- Jasminum nudiflorum
41- Coryllus sp.
42- Rosa sp.
43- Cotoneaster horizontalis
44- Hedera helix
45- Wisteria chinensis
46- Lonicera caprifolium
47- Campsis radicans
Melya
Defne
Oya ağacı
Kurtbağrı
Leylak
Gül hatmi
Filbahri
Süs narı
Zakkum
Ateş dikeni
Taflan
Japon gülü
Kadın tuzluğu
Japon ayvası
Pitosporum
Doğu mazısı
Keçi sakalı
Altınçanak
Kartopu
Sabin ardıcı
Acı kekik
Şimşir
Kelebek çalısı
Sarı yasemin
Kızılcık
Gül
Dağ muşmulası
Kaya sarmaşığı
Mor salkım
Hanımeli
Acem borusu
Pınarbaşı mevkiindeki mesire alanı olarak planlaması yapılacak alan 400.000 m2 olup;
ilk etapta 20.000 m2 sinin projesi hazırlanmıştır.
Sır Baraj Gölü çevresinde ise 200.000 m2’ lik alanda rekreasyon alan kullanımı proje
çalışmaları devam etmektedir.
Gelin Asılan Tepesi mevkiinde tespit edilen yeni mezarlık sahası yaklaşık 360.000 m2
olup; hizmete açılması için resmi kurum ve kuruluşların onayı alınmış son aşamaya gelinmiştir.
Ayrıca doğu mezarlık sahası 110.000 m2 olarak planlanmıştır.
198
L.1.4. Elektrik İletim Hatları:
Tablo 82- Elektrik İletim Hatları Tablosu
TEİAŞ
12. İLETİM TESİS VE İŞLETME GRUP MÜDÜRLÜĞÜ
KAHRAMANMARAŞ İLETİM ŞEBEKELERİ İŞLETME VE BAKIM MÜDÜRLÜĞÜ
380 kV ENH BİLGİLERİ
SIRA
HATTIN
NO
1
2
AÇIKLAMA
UZUNLUĞU
ADI
(km)
ATATÜRK HES - YEŞİLHİSAR
(KUZEY)
ATATÜRK HES - YEŞİLHİSAR
(GÜNEY)
ATATÜRK BARAJINDAN GELİR, NURHAK - EKİNÖZÜ
123.494,78 - ÇARDAK - GÖKSUN GÜZERGAHINI TAKİP EDER.
ATATÜRK BARAJINDAN GELİR, NURHAK - EKİNÖZÜ
124.647,95 - ÇARDAK - GÖKSUN GÜZERGAHINI TAKİP EDER.
AFŞİN - ELBİSTAN A TES'TEN ÇOBANBEYLİ'YE
10.420,00
GİDER.
AFŞİN - ELBİSTAN A TES'TEN KAYSERİ'YE
53.640,00
GİDER.
AFŞİN - ELBİSTAN A TES'TEN ANKARA'YA
51.632,00
GİDER.
KEBAN - KOZLUCA'DAN AFŞİN - ELBİSTAN A
71.181,00
TES'E GİDER.
3
ELBİSTAN A TES - ELBİSTAN ŞALT B
4
ELBİSTAN A TES - KAYSERİ
5
ELBİSTAN A TES – ÜRGÜP - SİNCAN
6
KEBAN ŞALT 2 - ELBİSTAN A TES
7
ELBİSTAN ŞALT B - ÜRGÜP - SİNCAN
44.334,00 ÇOBANBEYLİ'DEN ANKARA'YA GİDER.
8
ATATÜRK HES - ELBİSTAN ŞALT B
54.708,11
9
10
11
12
13
ELBİSTAN B TES. - ELBİSTAN ŞALT B
(GÜNEY) 1
(GÜNEY) 2
(KUZEY) 1
(KUZEY) 2
ELBİSTAN ŞALT B - ANDIRIN
380 kV ENH TOPLAM UZUNLUĞU
6.058,27
6.058,27
6.228,64
6.228,64
103.055,00
ATATÜRK BARAJINDAN ÇOBANBEYLİ'YE
GİDER.
AFŞİN - ELBİSTAN B TES'TEN ÇOBANBEYLİ'YE
GİDER.
GİDER.
GİDER.
GİDER.
ÇOBANBEYLİ'DEN ÇIKAR, GÖKSUN'DAN
GEÇER, ANDIRIN'A GİDER.
661.686,66 metre
KAHRAMANMARAŞ 154 kV ENH BİLGİLERİ
SIRA
HATTIN
NO
ADI
UZUNLUĞU
(km)
AÇIKLAMA
1
KILAVUZLU - SIR HES
25.124,88 KILAVUZLU'DAN SIR BARAJINA GİDER.
2
NARLI - KAHRAMANMARAŞ II
35.944,47
3
NARLI – TCDDY
4
GÖLBAŞI - NARLI HAT-1
5
GÖLBAŞI - NARLI HAT-2
6
KILILI - KAHRAMANMARAŞ II
7
KILAVUZLU – KILILI
8
MENZELET HES - KILAVUZLU
NARLI'DAN KAHRAMANMARAŞ'A
GİDER.
1.050,00 NARLI'DAN TCDDY'NA GİDER.
ADIYAMAN GÖLBAŞI'NDAN NARLI'YA
GELİR.
ADIYAMAN GÖLBAŞI'NDAN NARLI'YA
38.805,00
GELİR.
KILILI'DAN KAHRAMANMARAŞ'A
19.750,53
GİDER.
38.805,00
25.855,47 KILAVUZLU'DAN KILILI'YA GİDER.
9.250,00
199
MENZELET BARAJINDAN
KILAVUZLU'YA GİDER.
9
KILAVUZLU - HACININOĞLU
73.742,12
10
HACININOĞLU – NARLI
59.681,38 NARLI'DAN KILAVUZLU'YA GİDERKEN KAPIÇAM -
11
KAHRAMANMARAŞ II - MENZELET HES
22.876,27
12
MENZELET HES – GÖKSUN
71.623,00
13
KISIK HES BRANŞMANI
14
KARGILIK HES – ANDIRIN
14.220,52
KALEALTI HES – ANDIRIN
22.068,95
15
SIR HES - ANDIRIN HAT-1
31.403,00 SIR BARAJINDAN ANDIRIN'A GİDER.
16
SIR HES - ANDIRIN HAT-2
31.403,00 SIR BARAJINDAN ANDIRIN'A GİDER.
17
SIR HES - BERKE HES HAT-1
32.800,00
18
SIR HES - BERKE HESHAT-2
19
GÖKSUN - ELBİSTAN B TES
57.875,03 GÖKSUN'DAN ÇOBANBEYLİ'YE GİDER.
ÇAĞLAYAN BRANŞMANI
137,64 ÇAĞLAYAN KÖYÜ İÇİNDEN MOBİL
TRAFO'YA GİDER.
1.626,78 KARGILIK BARAJINDAN ANDIRIN
BARAJINA GİDER.
57.875,03 GÖKSUN'DAN ÇOBANBEYLİ'YE GİDER.
20
21
22
23
24
KARGILIK HES – ANDIRIN HES
GÖKSUN - ELBİSTAN B TES
ELBİSTAN B TES - ELBİSTAN A TES HAT
1
ELBİSTAN A TES - ELBİSTAN B TES HAT
2
25
ELBİSTAN A TES - DOĞANKÖY
26
DOĞANKÖY – GÖLBAŞI
27
ELBİSTAN A TES - TKİ HAT 1
28
ELBİSTAN A TES - TKİ HAT 2
29
ELBİSTAN B TES - ÇÖLLOLAR TM HAT 1
30
ELBİSTAN B TES - ÇÖLLOLAR TM HAT 2
154 kV ENH TOPLAM UZUNLUĞU:
KILAVUZLU'DAN NARLI'YA GİDERKEN KAPIÇAM'DAN
AYRILIP HACININOĞLU BARAJINA GİDER.
'DAN AYRILIP HACININOĞLU BARAJINA GİDER.
1.908,50
KAHRAMANMARAŞ'TAN MENZELET
BARAJINA GİDER.
MENZELET BARAJINDAN GÖKSUN'A
GİDER.
DÖNGEL'DEN KISIK SANTRALINA
GİDER..
KARGILIK BARAJINDAN ANDIRIN'A
GİDER.
KALEALTI BARAJINDAN ANDIRIN'A
GİDER.
SIR BARAJINDAN BERKE BARAJINA
GİDER.
SIR BARAJINDAN BERKE BARAJINA
32.800,00
GİDER.
ÇOBANBEYLİ'DEN AFŞİN - ELBİSTAN B
TES'E GİDER.
AFŞİN - ELBİSTAN A TES'TEN
4.301,11
ÇOBANBEYLİ'YE GİDER.
AFŞİN - ELBİSTAN A TES'TEN
25.532,02
DOĞANKÖY'E GİDER.
4.611,00
74.275,22 DOĞANKÖY'DEN GÖLBAŞI'NA GİDER.
AFŞİN - ELBİSTAN A TES'TEN TKİ'YE
GİDER.
AFŞİN - ELBİSTAN A TES'TEN TKİ'YE
2.966,00
GİDER.
AFŞİN-ELBİSTAN B TES'TEN ÇÖLLOLAR
8,400.47
LİNYİT İŞLETMESİNE GİDER.
AFŞİN-ELBİSTAN B TES'TEN ÇÖLLOLAR
8,400.47
LİNYİT İŞLETMESİNE GİDER.
2.966,00
772.887,86 metre
L.1.5. Doğalgaz Boru Hatları:
İlde doğalgaz dağıtım çalışmalarına başlanmıştır. Bir çok yerleşim yeri ve sanayi tesisi
doğalgaz kullanmaktadır. 2008 yılında doğalgaz dağıtım şebekesinin tamamlanacağı beyan
edilmiştir.
200
L.2 . Ulaşım
L.2.1. Karayolları
L.2.1.1. Karayolları Genel
DEVLET YOLLARI
Beton Asfalt
Sathi Kaplama
=
=
İL YOLLAR
Beton asfalt
Sathi Kaplama
=
=
- Km.
533 Km.
533 Km.
OTOYOLLAR
Yapımı Tamamlanan
=
GENEL TOPLAM
=
25 Km.
25 Km.
945 Km.
18 Km.
369 Km.
387 Km.
Tablo 83-Otoyollar Ve Devlet Yollarının İllere Göre Taşıt-Km, Yolcu-Km Ve Ton-Km
Değerleri (Bin)
TAŞIT-KM
PL.NO
46
İLLER
K.MARAŞ
OTOYOL-DEV.YOLU
87952
- 554465
YOLCU-KM
TON-KM
OTOYOL-DEV.YOLU OTOYOL-DEV.YOLU
340996 - 1378619
386031 - 1529532
İlimizde 5068 km. köy yolu ve 1798 km. orman yolu mevcuttur.
5.060 km’lik köy yollarının ise, 1.352 km’si asfalt, 2.526 km’si stabilize, 1.179 km’si
tesviye ve 3 km’si ham yol niteliğindedir.
GAP Bölgesini Çukurova'ya bağlayacak olan Tarsus-Adana-Gaziantep Otoyolu ilimizin
güney kesiminden geçmektedir. İl merkezi; Osmaniye’ye 101 km, Adana'ya 187 km,
Gaziantep'e 80 km, Kayseri'ye 286 km, Malatya'ya 223 km, Adıyaman'a 164 ve Sivas'a 418
km. uzunluğunda karayolu ile bağlıdır.
L.2.1.2. Ulaşım Planlaması
Şehiriçi toplu taşıma da 413 adet dolmuş, 88 adet Özel halk otobüsü ve 13 adet
Belediye otobüsü hizmet vermektedir.1 adet Dolmuş 14 kişi kapasiteli,1 adet Özel Halk
otobüsleri 30 kişi kapasiteli ve 1 adet Belediye otobüsleri 50 kişi kapasiteli çalışmaktadır.
Şehir içi toplu taşıma da taşınan insan sayıları :
Dolmuş
1 adet araç 7 sefer x14 kişi = 98 kişi x 25 çalışma iş günü = 2.450 kişi (aylık) x 413 Araç sayısı
= 1.011.850 kişi
201
Harita 13- Mevcut Karayollarını Gösteren Harita
L.2.1.3.Toplu Taşınım Sistemleri
Tablo 84-Toplu Taşıma Araçları Taşıma İstatistiği
SIRA
TOPU TAŞIMA ARAÇ TÜRÜ
NO
ARAÇ
SAYISI
GÜNLÜK
TAŞINAN
ORTALAMA
YOLCU SAYISI
1
M PLAKA (DOLMUŞ)
413
49560
1486800
17841600
2
H PLAKA (ÖZEL HALK
OTOBÜSÜ)
88
52800
1584000
19008000
3
J PLAKA (OKUL SERVİSİ)
215
20000
600000
7200000
4
S PLAKA
661
99150
2974500
35694000
5
BELEDİYE OTOBÜSÜ
25
3000
90000
1080000
6
K PLAKA (KÖY VE İLÇE
OTOBÜSLERİ
350
21000
630000
7560000
TOPLAM
245510
202
AYLIK
YILLIK TAŞINAN
TAŞINAN
ORTALAMA
ORTALAMA
YOLCU SAYISI
YOLCU SAYISI
L.2.1.4. Kent İçi Yollar
Kentin topografik şartları göz önüne alındığında kent içi ulaşımın ayrı bir özellik arz
ettiği görülür. Kentin en önemli dere yatakları olan Şekerdere, Akdere ve Kanlıdere nin
üzerlerinin kapatılmasıyla oluşan bağlayıcı ve taşıyıcı özelliğe sahip bu yollar sayesinde ulaşım
büyük ölçüde rahatlatılmıştır. Ancak yol kesitleri topografik koşullarda hemen hemen imkânsız
gibidir.
Kent içerisindeki meskûn yerleşim alanlarındaki taşıt arterlerine her sokaktan
bağlantılar yapılmıştır. Bu olay trafik güvenliği ve sıkışıklığı, gürültü kirliliği hava kirliliği gibi
konular açısından uygun olmayıp yol hiyerarşisine uyum sağlanmalıdır.
1990 yılından sonra kent içi yollarda ki trafik yükünü hafifletmek amacıyla 35m
genişliğe sahip çevre yolları projesi hazırlanmıştır. Büyük maliyetler getiren kamulaştırma
çalışmaları tamamlanarak bu yollar bugün itibariyle %95 oranında ulaşıma açılmış, kentin
trafik yükü azaltılmıştır.
Kentin giriş noktaları olan yollar ise 50 m genişliğinde yollar olup Karayolları Şube
Şefliği kapsamındadır.
İlimiz imar planının toplam alanı:6500 hektar olup,bu alanın takriben % 12’si yol
olarak tahsis edilip,alanı:7.800.000 m² ‘dir.Yol olarak tahsis edilen alanın %90’ı açık vaziyette
trafik ve yayalar tarafından kullanılmaktadır.Ana yolların genişlikleri ise 40-35-30-25 metre
olarak belirlenip,diğerleri ise çeşitli genişliklerdeki tali yollardır.
L.2.1.5 Araç Sayıları
Tablo 85-15.03.2010 Tarihi İtibariyle İl Geneli Araç Sayıları
S.NO
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
ARAÇ CİNSİ
BİÇERDÖVER
ÇEKİCİ
İŞ MAKİNASI
İŞ MAKİNASI
JEEP
JEEP
JEEP
KAMYON
KOMYONET
KOMYONET
KOMYONET
MİNİBÜS
MİNİBÜS
MİNİBÜS
MOTORLU BİSİKLET
MOTOSİKLET
OTOBÜS
OTOMOBİL
OTOMOBİL
OTOMOBİL
ÖZEL AMAÇLI-İtfaiye
ÖZEL AMAÇLI-İtfaiye
ÖZEL AMAÇLI-Kurtarıcı
SAKAT ARACI
SAKAT ARACI
SAKAT ARACI
TANKER
TRAKTÖR
GENEL TOPLAM
YAKIT TÜKETİMİ
BENZİNLİ
DİZEL
BENZİNLİ
DİZEL
DİZEL
BENZİNLİ
BENZİNLİ-LPG
DİZEL
BENZİNLİ
BENZİNLİ-LPG
BENZİNLİ-LPG
DİZEL
BENZİNLİ
BENZİNLİ-LPG
BENZİNLİ
BENZİNLİ
DİZEL
BENZİNLİ
BENZİNLİ-LPG
DİZEL
DİZEL
BENZİNLİ
DİZEL
BENZİNLİ
BENZİNLİ-LPG
DİZEL
DİZEL
DİZEL
SAYISI
1
657
1
8
112
122
56
5419
542
699
19697
5799
113
7
1755
20412
1652
18688
46713
7855
106
5
41
45
11
69
289
14450
145.324
203
Trafik Tescil ve Denetleme Şube Müdürlüğü olarak İlimizde hareketlilik arz eden
önemli ana arter ve caddelerde dakika başına geçen araç sayıları ölçümleri (Araç debileri)
aşağıya çıkartılmıştır.
Azerbaycan Bulvarından Kıbrıs Meydanı istikametine hafta sonu 16, hafta içi 54 araç
geçtiği, Tükel Kavşağı istikametine hafta sonu 14, hafta içi 59 araç geçtiği tespit edilmiştir.
-Atatürk Bulvarından hafta sonu 57 adet, hafta içi 91 araç geçtiği,
-Hacıarifoğlu Caddesinden hafta sonu 47, hafta içi 87 araç geçtiği,
-Yeni Hükümet Caddesinde Belediye Başkanlığından Trabzon Caddesi istikametine
hafta sonu 25, hafta içi 75 araç geçtiği,
-Şeyhadil Caddesinden Trabzon Caddesi istikametine hafta sonu 21, hafta içi 53 araç
geçtiği,
-Bayındırlık Caddesinden Kıbrıs Meydanı istikametine hafta sonu 34, hafta içi 45 araç
geçtiği,
-Trabzon Caddesinden Kıbrıs Meydanı istikametine hafta sonu 29, hafta içi 79 araç
geçtiği,
-Trabzon Caddesinden Müftülük Kavşağı istikametine hafta sonu 16, hafta içi 78 araç
geçtiği,
-Zübeyde Hanım Bulvarından Yeni Cami Kavşağı istikametine hafta sonu 29, hafta içi
49 araç geçtiği,
-Zübeyde Hanım Bulvarından Tükel Kavşağı istikametine hafta sonu 38, hafta sonu 39
araç geçtiği tespit edilmiştir.
L.2.2. Demiryolları
L.2.2.1. Kullanılan Raylı Sistemler
İlimizde kent içinde çalışan raylı sistem bulunmamaktadır. İlimiz hudutları içerisinden
46,5 km. elektrikli, 60,7 km elektriksiz olmak üzere toplam 107,2 km lik demiryolu
geçmektedir. Narlı-Nurdağ arası hat kesimi elektrikli, Köprüağzı-Kahramanmaraş ve NarlıAkçagöze hat kesimleri ise elektriksiz hattır.
L.2.2.2. Taşımacılıkta Demiryolları
Narlı-Nurdağ hat kesimi İskenderun DÇ Fabrikasını besleyen Demirdağ-İskenderun
cevher hattı üzerinde bulunduğundan bu hat kesiminde büyük oranda, günlük ortalama 24 adet
cevher treni çalışmaktadır. Köprüağzı-Kahramanmaraş şube hattında yük ve yolcu talebi son
yıllarda büyük oranda azaldığından bu hatta günlük çalışan 2 adet karma tren seferden
kaldırılmıştır. Kahramanmaraş’a gelen veya gidecek olan yük durumuna göre tren seferi
düzenlenmektedir.
Narlı-Nurdağ hat kesiminde günde 2 adet bölgesel expres treni (Adana-Elazığ), haftada
3 gün olmak üzere 6 adet ana hat expres treni (Haydarpaşa-Gaziantep), günde 2 adet normal
yolcu treni (İzmir-Diyarbakır) çalışmaktadır.
İlimiz kent içerisinde taşıma yapan yolcu treni bulunmamaktadır. Şehir merkezinden 2
km uzaklıkta olan demiryolları ve istasyonuna sadece ortalama günde bir yük treni
çalışmaktadır.
204
L.2.3. Deniz, Göl ve Nehir Taşımacılığı
L.2.3.1. Limanlar
İlimizde liman bulunmamaktadır.
L.2.3.2. Taşımacılık
İlimizde deniz, göl ve nehir taşımacılığı yapılmamaktadır.
L.2.4 . Havayolları:
Kahramanmaraş Havaalanı 1996 yılında faaliyete geçmiştir. Havaalanımızın şehir
merkezine uzaklığı 5 km.dir. Deniz seviyesinden yüksekliği 525 metre olan Havaalanımızın
coğrafi mevki koordinatları 373219 K – 365712 D’dir. Havaalanımız 07/25 nolu piste sahip
olup pist uzunluğu 2300 metre genişliği ise 30 metredir. Apron ebatları 80X50 olup 1 uçak
kapasiteli, taksi yolu ise 110X22 boyutundadır. Pist kaplama cinsi kompozit, apron ve taksi
yolu kaplamaları ise beton asfalttır. Pist, apron ve taksi yolu mukavemeti PCN-87’dir.
Havaalanımız yıllık 8760 uçak ve 400.000 yolcu kapasitelidir.
Halen THY tarafından Kahramanmaraş Havaalanına Salı ve Perşembe ve Cumartesi
günleri Ankara, hergün İstanbul olmak üzere tarifeli sefer düzenlenmektedir.
2007 Yılı Toplam Uçak Kapasitesi
2007 Yılı Toplam Yolcu Kapasitesi
2008 Yılı Toplam Uçak Kapasitesi
2008 Yılı Toplam Yolcu Kapasitesi
(2010 yılında verilen bilgilerdir.)
: 1.098
: 46.565
: 1.156
: 67.793
Tablo 86-Havaalanı Uçak ve Yolcu İstatatistiği
AYLAR
OCAK
2010 YILINDA İNEN KALKAN UÇAK
SAYISI
80
GELEN YOLCU
SAYISI
3985
GİDEN YOLCU
SAYISI
3876
ŞUBAT
MART
76
74
3170
3168
3729
3198
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
2010 YILINDA 01.04.2010 - 15.08.2010 TARİHLERİNDE PİST YENİLEME ÇALIŞMALARI
SEBEBİYLE HAVAALANIMIZ UÇUŞLARA KAPANMIŞTIR
TEMMUZ
AĞUSTOS
70
1732
1990
EYLÜL
102
4027
3416
EKİM
90
3693
3484
KASIM
ARALIK
104
86
3943
3577
3775
3350
NOT: Havaalanımız Gaziantep yolu üzerinde şehir merkezine yaklaşık 5 km. mesafedir.
205
L.3.
Haberleşme:
Tablo 87 - Telefon Şebeke ve Santral Tablosu
S.NO
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
İLÇE
Kahramanmaraş Merkez
Kahramanmaraş Köyler
Afşin Merkez
Afşin Mrk. Bağlı Köyler
Andırın Merkez
Andırın Mrk. Bağlı Köyler
Elbistan Merkez
Elbistan Mrk. Bağlı Köyler
Pazarcık Merkez
Pazarcık Mrk. Bağlı Köyler
Nurhak Merkez
Nurhak Mrk. Bağlı Köyler
Ekinözü Merkez
Ekinözü Mrk. Bağlı Köyler
Türkoğlu Merkez
Türkoğlu Mrk. Bağlı Köyler
Ç.Cerit Merkez
Ç.Cerit Mrk. Bağlı Köyler
Göksun Merkez
Göksun Mrk. Bağlı Köyler
TOPLAM
SANTRAL
SANTRAL
SAYISI
KAPASİTESİ
11
34
1
19
1
16
3
24
2
15
1
4
1
1
1
13
1
6
1
17
172
89.024
12.492
8.192
7.725
2.224
5.668
17.512
8.415
6.728
6.390
1.424
952
2.080
336
2.448
7.045
1.512
2.446
4.426
5.715
192.755
TELEFON
ŞEBEKESİNİN %
ORANI
Yer altı
85
70
80
75
70
75
80
75
55
50
65
60
60
90
80
70
40
70
85
80
70,75
Havai
15
30
20
25
30
25
20
25
45
50
35
40
40
10
20
30
60
30
15
20
29,25
İlin İmar Durumu:
İlin Çevre Düzen Planı bulunmamaktadır. Bugün yerleşik nüfusu 320 000 ‘in üzerinde
olan Kahramanmaraş’ ta arazi kullanımını rasyonel olarak desteklemek için, iki ayrı imar planı
yapılmıştır.
L.4.
İlki 1957 yılında Y.Müh. Celal Ulaşan tarafından, mevcut meskûn alanları korumak ve
şehrin güneyine doğru ( bugünkü Bahçelievler ) gelişimini destekleyici istikamet planıdır ki;
bugünkü yanlış yapılanma ve yanlış arazi kullanımına temel oluşturması bakımından önem arz
eder.
İkincisi 1972 yılında başlayıp 23.03.1981 ve 26.02.1986 yıllarında Y.Mimar Bülent
Berksan tarafından hazırlanan ve şuan fiiliyatta kullanılan imar planıdır.
Bu planlama da kentin batısına doğru Kavlaklı Organize Sanayi Bölgesine kadar belirli
bir hiyerarşi içerisinde yerleşmeyi öngörmüştür. 1978 yılında Gaziantep ve Adana yolları çevre
düzeni planında rekreasyon amaçlı planlanmışken 1981 yılında yapılan uygulama imar plan
onayında belirli derinliklerde sanayi alanları olarak tanımlanmıştır.
206
Kahramanmaraş’ın tüm imar planını belirli bir yoğunluk dahilinde kent yüzeyine
yaydığımızda 9670 hektarlık sahada ortalama 1.200.000 insanı barındırabilecek bir yüzey
ortaya çıkmaktadır. Fakat plan kararları ile aynı yüzeyde 540.000 insanın yaşaması
hedeflenmiştir.
2002 yılında onanan Mücavir alan çalışmasıyla; imar planımızı makro ölçekte
değerlendirdiğimizde kentsel alan kullanımı ile ilgili olarak karşımıza çıkan rakamlar aşağıda
verilmiştir.
Belediye Yetki Alanı : 11.000.000. ha
Mücavir Alan
: 22.000.000. ha
Toplam
: 33.000.000. ha
KAYNAKLAR :
12345-
Kahramanmaraş Belediye Başkanlığı.
İl Telekom Müdürlüğü.
TEİAŞ
DDY Gar İşletmeciliği.
Havalanı Müdürlüğü.
207
M. YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS
M.1.
Kentsel ve Kırsal Planlama
M.1.1. Kentsel Alanlar
M.1.1.1.Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri:
Kent formunun oluşmasındaki önemli etken Kahramanmaraş’ın topoğrafik yapısıdır.
Kent engebeli bir yapıya sahip olup; iki farklı yerleşme çıkmış gibi görünür. Bahçelievler
bölgesi tarihsel süreç içerisinde kentin gelişmesine paralel olarak ticari fonksiyon ve ihtiyaç
üniteleri şeklinde gelişmiştir. Tüm bürolar, kamu kurum ve kuruluşlarının yer aldığı bu bölge
G.Antep ve Adana yollarının kesiştiği noktada bulunur.
Diğer bölge ise imar planına uygun olarak alt yapısı tamamlanan ve kentin batısına
doğru gelişme potansiyeli bulunan, konut ağırlıklı yapılaşmakta olan sahadır.
Kent formunu belirleyen etkenler topografya ve fiziki unsurlardır. Kahramanmaraş
kuzeyde Ahır Dağları ve hızla yükselen bir topografya, güneyde çevre yolları ve sanayi, batıda
Sır Baraj Gölü, doğuda ise sayfiye evleri çevreyi donatmış durumdadır. Doğu ve
güneydoğudaki tarıma elverişli alanlar ve küçük sanayi, kuzeyde engebeler, güneyde karayolu
ve demiryolu gelişmeyi sınırlayıcı niteliktedir. Kuzeydoğu yönünde çok kısıtlı bir gelişme
görülebilir. Üniversite ile organize sanayi bölgesi olarak seçilen alanlar kentin gelişme yönünü
destekleyici, mevcut kente değer artışları ve yoğunluk bakımından denge sağlayıcı niteliktedir.
İmar planlama çalışmaları ve arazi kullanımı kararları hazırlanırken kent formunun
çizilmesine öncülük eden etütler jeolojik, toprak yapısı vs. unsurlar dikkate alınarak çalışmalar
yapılmıştır.
M.1.1.2. Kentsel Büyüme Deseni:
Mekansal ve mekansal olmayan projeksiyonlar ve kentin bir yağ lekesi gibi her yönde
yayılmasını durduran sınırlayıcılar ile gelecek için gerekli olan kentsel fonksiyon alanları
Kahramanmaraş’ın makro formunu belirlemiştir. Kentin esas gelişme yönü batıdaki sırtlardır.
Doğu ve güneydoğudaki tarıma elverişli alanlar ve küçük sanayi, kuzeyde engebeler, güneyde
karayolu ve demiryolu gelişmeyi sınırlayıcı niteliktedir. Kuzeydoğu yönünde çok kısıtlı bir
gelişme görülebilir. Üniversite ile organize sanayi bölgesi olarak seçilen alanlar kentin gelişme
yönünü destekleyici, mevcut kente değer artışları ve yoğunluk bakımından denge sağlayıcı
niteliktedir.
Kentin merkezi iş alanı oldukça gelişmiştir. Giderek büyümekte ve gelişmektedir. Bu
alanda yer alan konutlar zamanla, ticaret ve iş merkezi faaliyetlerinin gelişmesi ve cazibesi ile
yerini bu kullanışlara bırakmaktadır. Kent merkezinde resmi ve sosyal tesisler, eğitim alanları,
iş merkezleri, her türden ticaret kullanışları yer seçmiştir. Ana merkezin dışında batı bölgesi ve
diğer alanlarda da küçük alt merkezler oluşmuştur
Mevcut kent (Ekmekçi, Fevzipaşa, Kurtuluş, Yusuflar, Divanlı, İsadivanlı ve
Yörükselim mahalleleri) oluşmuş yapısı ile kendine yeterli görülmektedir. Bu alanlarda kat
yükseltmek ve yeni yollar açmak, bu alanları zedeleyecektir. Dolayısı ile doğuda önerilen
kuzey-güney aksı ile bu bölgeleri dıştan destekleyip, günün trafik koşullarına uydurmak ve
önerilen gelişme alanlarının getireceği farklı konut dokusu ile uyum yapmaya zorlanmak
istenmiştir. Konut gelişme alanları olarak, kentin batısında Kayseri yönünde kesişen iki ana aks
üzerinde üniversite bölgesine kadar uzanan yamaçlar seçilmiştir.
Sanayi tesisleri ise Adana, Gaziantep ve Kayseri yolları üzerinde yoğunlaşmış
bulunmaktadır.
208
M.1.1.3. Planlı Kentsel Gelişme Alanları:
Konutlar için öngörülen gelişme alanları, kuzey, doğu ve batı yönünde, tarımsal
yeteneği düşük arazilerdir. Rekreasyon alanları ormanlar ve baraj çevresinde gelişecektir.
Ticari gelişme alanları için, büyük alışveriş merkezlerinin, şehir çıkışlarında; sanayi içinse,
şehrin planlı ve kontrollü gelişimi,şehirden uzak,çevre ilçe,belde ve köy yerleşimlerinin
gelişimine katkı sağlayacak,göç olgusu da düşünüldüğünde, verimi düşük arazilerde
konumlandırılması öngörülmüştür.
Sanayi alanlarında ise organize sanayi alanının yapım sürecinin uzaması ve sanayinin
gelişme hızı ihtiyaç olan sanayilerimizin alt yapı komşuluğu adı altında çevre yolu
güzergâhlarında yerleşmelerini gerekli kılmıştır.
M.1.1.4. Kentsel Alanlarda Yoğunluk:
Kent merkezinde imar planı kararlarının gözlenen en büyük özelliklerinden birisi kent
merkezinden uzaklaştıkça hem inşaat yoğunluğunun azalması hem de kat adedinin azalmasıdır.
Genel itibarı ile şehrin batı gelişme alanlarında zemin inşaat alanı arsanın %30’undan fazla
verilmemiştir. Genel itibarı ile 4 katlı yapılaşma öngörülmüştür. Ana arter güzergâhları ise 8 ve
12 katlık yapılaşmalar aynı yoğunluk mantığı ile tanımlanmıştır. Merkezi iş alanında ise bitişik
nizam ve kitleli çok yoğun bir yapılaşma modeli uygulanmıştır. Çevresinde ise güney çevre
yolu ve sanayi alanlarına doğru merkezden uzaklaştıkça kat adedinde azalma öngörülmüştür.
Tablo 88 - Kentsel Donatımlar Tablosu
Kapladığı Alan
(Ha)
%
2462.2
66.33
İLKOKUL
52.5
1.41
LİSE
72.7
1.96
TİCARET (MİA+ÇARŞI)
63.0
1.70
SAĞLIK
11.7
0.32
SOSYAL TESİSLER
35.4
0.95
RESMİ TESİSLER
107.2
2.89
TEKNİK ALTYAPI
70.2
1.89
YEŞİL ALANLAR
436.9
11.77
CAMİİ ALANI
21.6
0.58
YOL
378.6
10.20
TOPLAM
3712
100
KENTSEL DONATIMLAR
KONUT
209
M.1.1.5.Kentsel Yenileme Alanları:
Kentsel yenileme alanı olarak kentte iki ayrı çalışma yapılmıştır. Bunlardan birincisi
şehir içerisinde kalan ve eski sanayi diye bilinen bölgede kentsel yenileme projesi hazırlanarak
fonksiyon değişikliğine gidilmesidir. Yapılan çalışmayla bu bölgeye yeni bir imaj verilerek
kente katılmıştır. Diğer uygulama ise tarihi ticaret bölgesi diye bilinen ve kentsel sit alanı
olarak ilan edilen ulu camii Kıbrıs meydanı arasıdır. Bu bölgede yapılan koruma planı
çalışmasıyla tarihi dokunun korunmasına öncülük yapılmıştır. Ayrıca Kahramanmaraş’ta tarihi
kent dokusunun korunması amacıyla Osmanlı dönemine ait 38 adet konut, 18 adet camii, 8
adet hamam, 3 adet köprü, 2 adet han, 1 adet bedesten koruma altına alınmıştır.
Restorasyon ve yenileme çalışmaları başlamış olup, Koruma Alanında tarihi yapıların
restorasyonları Belediye tarafından, yapılmaktadır.
M.1.1.6.Endüstri Alanları Yer Seçimi:
“Sanayi ve Teknoloji” konu başlığı altında ayrıntılı olarak incelenmiştir.
M.1.1.7. Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar:
Kurtuluş, Ekmekçi, Şıh Turan, Kayabaşı, Gazipaşa, Divanlı, Turan, Fevzipaşa ve Şehit
Evliya Mahallelerini kapsayan koruma amaçlı imar planı düzenlenmiş ve restorasyon
çalışmaları devam etmektedir.
RESTORASYON ÇALIŞMALARI
*2006 yılı içerisinde, Vakıflar Genel Müdürlüğünce Merkez Ulu Camii ve Acemli
Camii’ nin restorasyonu tamamlanmış, Merkez Taş Han’ ın restorasyonu ise devam etmektedir.
*Afşin Eshab-ı Kehf Külliyesi ve müştemilatı restorasyon ve çevre düzeni projeleri
onaylanmış ve Vakıflar Genel Müdürlüğü 2007 yılı Mali bütçesinden ayrılan 7.000.000.00
YTL ile çalışmalara başlanacaktır.
*İlimizde bulunan tarihi ve tescilli, kültür ve turizm değerine sahip Maraş Evlerinin
Restorasyonu kapsamında; Gazipaşa Mahallesinde bulunan “Selahattin Ünsal Evi” için Zeynep
Ünsal tarafından yaptırılan restorasyon çalışmaları tamamlanmak üzere olup konut amacıyla
kullanılacaktır.
*Bakanlığımız tarafından çıkarılan, “Taşınmaz Kültür Varlıklarının Onarımına Yardım
Sağlanmasına Dair Yönetmelik” kapsamında; İlimiz Gazipaşa Mahallesinde bulunan
“Gözlüklü Ali Evi ” için Halil Türkçapar tarafından Bakanlığımızdan proje yardımı talebinde
bulunulmuştur.
*Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası, ilimizde bulunan tarihi ve tescilli Maraş
Evlerinden birini, restore ettirmek suretiyle ilimiz kültür ve turizmine kazandırmak için
Valiliğimize başvuruda bulunmuş, tarafımızdan konu ile ilgili dokümanlar KATSO’ ya
gönderilmiştir.
*Kurtuluş Mahallesinde olan “Ahmet Reyhanlıoğlu Evi” Kayabaşı Mahallesinde
bulunan “Araslar Evi” ve Hastane Caddesindeki “Süleyman Çakıroğlu Evi” için, Mülk
sahiplerinin kamulaştırılma dilekçelerine istinaden, Bayındırlık ve İskan Müdürlüğüne fiyat
takdirlerinin çıkarılması için müracaat edilmiştir.
210
KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZE
MÜZE
*Kahramanmaraş’ta ilk Müze, 1947 yılında Atatürk Meydanında bulunan, 16. yy dan
kalma Taş Medrese binasında kurulmuştur. 1961 yılında Kahramanmaraş Kalesinde bulunan
binaya taşınmıştır. 29 Kasım 1975 tarihinde de Azerbaycan Bulvarı üzerindeki mevcut
binasına taşınmıştır. Halen burada hizmet vermektedir.
*İlimizde toplam 11 koleksiyoner mevcut olup koleksiyonerlerde 270 adet eser
bulunmaktadır.
MÜZE ÇALIŞMALARI
*İlimiz Müzesi’nde 1994 yılında yapılan eser sayımından sonra, uzman yetersizliği
nedeniyle eser sayımı yapılamamış olup 2006 yılı içerisinde kurulan komisyon tarafından eser
sayımı yapılmıştır.
*2006 yılı içerisinde Bakanlığımız tarafından her ayın ilk pazartesi günü “Halk Günü”
ilan edilmiş olup Müze ücretsiz olarak vatandaşlarımızın ziyaretine sunulmuştur.
*Kurtuluş Haftası, Kütüphaneler Haftası, Turizm Haftası, Müzeler Haftası, Gençlik
Haftası, İlköğretim Haftası ve Milli Bayramlarda Müze ücretsiz olarak vatandaşlarımızın
ziyaretine sunulmaktadır.
M.1.2. Kırsal Alanlar
M.1.2.1. Kırsal Yerleşme Deseni
Kırsal alan planlamasında (Belediye mücavir alanı ve Belediye sınırları dışında) bu
güne kadar Valiliğimizce herhangi bir planlama yapılmamıştır.
Ancak afet sonucu oluşturulan afet yapıların yerleştirilmesinde planlı bir yapılaşma
evler arasındaki mesafe, bahçe ve inkişaf sahası, sokak oluşumlarında imkan nisbetinde
uygulama yapılmıştır. Afşin Kabaağaç, Elbistan Karahasanuşağı, merkez Kılavuzlu gibi. Köy
Hizmetleri İl Müdürlüğünün 3–4 köyde köy tüzel kişiliğine ait yerlerin parselizasyon
planlarının yapıldığı bilinmektedir.
M.1.2.2. Arazi Mülkiyeti
İlimizde kadastro çalışmaları tamamlanmadığı için bilgiye ulaşılamamıştır.
M.2.
Altyapı:
“Ulaşım ve Altyapı” konu başlığı altında ayrıntılı olarak incelenmiştir.
M.3.
Binalar ve Yapı Çeşitleri
M.3.1. Kamu Binaları:
Vatandaşlara direk hizmet veren kamu kurumlarının içinde yer aldığı yapılardır. Bu
nedenle çevresine sosyal hareket ve canlılık getirirler. Adliye binası çevresinde avukat
yazıhaneleri, hukuk büroları, iş yerleri, hastane çevrelerinde; eczanelerin çokça olması buna
örnek gösterilebilir.
211
Kamu binalarının çevresinde gözlenen sosyal canlılığın sıhhatli gelişebilmesi için kolay
ulaşabilecek yol ve otopark imkânları sağlanmalıdır. İlimizde Vilayet, adliye, vergi dairesi gibi
kamu binaları ulaşım yönünden uygun konumda olmasına rağmen; nüfusun hızla artması
dolayısıyla günümüzde otopark sıkıntılarının artmasına neden olmaktadır.
Merkezin yoğunlaşması ve beraberinde otopark, trafik vb. sorunları ortaya çıkarması
nedeniyle yeni yapılan kamu binaları kentin gelişme yönü olan batı bölgesini tercih etmektedir.
M.3.2. Okullar:
Tablo 89 - Okullarımızın (Resmi Kurumlar) Mevcut Kapasite ve Öğrenci Durumu
İLÇE
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
KURUM_ADI
Afşin Anadolu İmam Hatip Lisesi
Afşin Anadolu Lisesi
Afşin Anadolu Öğretmen Lisesi
Afşin Anadolu Sağlık Meslek Lisesi
Afşin Arıtaş Öztürk Lisesi
Afşin İMKB Ticaret Meslek Lisesi
Afşin Lisesi
Afşin Merkez Fatih İlköğretim Okulu
Afşin Toki Eshab-ı Kehf İlköğretim Okulu
Afşinbey İlköğretim Okulu
Alemdar İlköğretim Okulu
Alimpınarı İlköğretim Okulu
Altaş İlköğretim Okulu
Altunelma Çok Programlı Lisesi
Altunelma İlköğretim Okulu
Arıtaş Atatürk İlköğretim Okulu
Arıtaş Göllüce İlköğretim Okulu
Arıtaş Gözübenli İlköğretim Okulu
Arıtaş İlköğretim Okulu
Armutalanı İlköğretim Okulu
Atatürk İlköğretim Okulu
Atatürk Lisesi
Bakraç İlköğretim Okulu
Başüstü İlköğretim Okulu
Berçenek İlköğretim Okulu
Büğet Hasan Sert-Halit Kürkçü İlköğretim
Okulu
Büyüktatlar Alıçlı İlköğretim Okulu
Büyüktatlar Çok Programlı Lisesi
Büyüktatlar İlköğretim Okulu
Cuma Çelik İlköğretim Okulu
Cumhuriyet İlköğretim Okulu
Çağılhan İlköğretim Okulu
Çobanbeyli Atatürk İlköğretim Okulu
Çobanbeyli Cumhuriyet İlköğretim Okulu
Çobanbeyli Çok Programlı Lise
Çoğulhan İlköğretim Okulu
Çoğulhan Lisesi
212
YERLEŞİM EKRKEK
KIZ
YERİ
TOPLAM TOPLAM
Şehir
208
151
Şehir
173
182
Şehir
113
216
Şehir
58
110
Belde
248
100
Şehir
241
154
Şehir
204
191
Şehir
358
311
Şehir
228
225
Şehir
286
302
Belde
78
86
Köy
8
10
Köy
144
146
Belde
85
56
Belde
214
192
Belde
27
30
Belde
11
8
Belde
11
8
Belde
174
179
Köy
10
8
Şehir
181
181
Şehir
381
302
Belde
167
173
Köy
40
33
Köy
0
1
Köy
Belde
Belde
Belde
Belde
Şehir
Köy
Belde
Belde
Belde
Belde
Belde
0
6
121
135
171
98
18
117
175
137
175
58
1
9
76
127
187
113
8
114
174
61
139
59
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
AFŞİN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
Çoğulhan Tek 100.Yıl İlköğretim Okulu
Çomudüz Alimpınarı İlköğretim Okulu
Dağlıca Çok Programlı Lisesi
Dağlıca Kasabası İlköğretim Okulu
Deveboynu İlköğretim Okulu
Dokuztay İlköğretim Okulu
Efsus İlköğretim Okulu
Emirilyas İlköğretim Okulu
Emirli İlköğretim Okulu
Erçene İlköğretim Okulu
Esence İlköğretim Okulu
Gaziosmanpaşa İlköğretim Okulu
Gerger İlköğretim Okulu
Hüyüklü İlköğretim Okulu
İncirli İlköğretim Okulu
Kabaağaç İlköğretim Okulu
Kabaağaç Yeniköy İlköğretim Okulu
Karagöz İlköğretim Okulu
Kaşanlı İlköğretim Okulu
Kız Teknik ve Meslek Lisesi
Koçovası İlköğretim Okulu
Kuşkayası İlköğretim Okulu
Küçüktatlar Deniz Feneri İlköğretim Okulu
Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu
Mustafa Kemal İlköğretim Okulu
Nadır İlköğretim Okulu
Namık Kemal İlköğretim Okulu
Ortaklı Atatürk İlköğretim Okulu
Ortaklı İlköğretim Okulu
Ördek İlköğretim Okulu
Sevin Fatih İlköğretim Okulu
Soğucak İlköğretim Okulu
Tanır Atatürk İlköğretim Okulu
Tanır İlköğretim Okulu
Tanır Lisesi
Teaş İstiklal İlköğretim Okulu
Topaktaş İlköğretim Okulu
Turgay Ciner Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi
Türkçayırı İlköğretim Okulu
Yatılı İlköğretim Bölge Okulu
Yavuz Selim İlköğretim Okulu
Yazıbelen İlköğretim Okulu
Yazıbelen Tepebaşı İlköğretim Okulu
Yazıdere İlköğretim Okulu
75.Yıl Yatılı İlköğretim Bölge Okulu
Adem Seyfioğlu Lisesi
Akçakoyunlu Fatmalı İlköğretim Okulu
Akçakoyunlu İlköğretim Okulu
Akgümüş İlköğretim Okulu
Akifiye İlköğretim Okulu
213
Belde
Köy
Belde
Belde
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Köy
Belde
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Köy
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Belde
Belde
Belde
Şehir
Köy
Şehir
Köy
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Köy
Şehir
Belde
Köy
Köy
Köy
Köy
66
20
52
102
9
6
534
17
15
61
87
236
9
214
6
151
12
70
21
0
11
20
82
169
497
113
256
10
4
14
153
7
67
162
99
747
9
733
8
139
267
36
12
10
180
214
6
10
14
85
57
15
32
75
3
4
465
12
25
66
74
232
7
197
5
154
8
62
14
360
15
30
89
144
427
96
187
14
6
28
137
9
57
143
58
653
12
0
18
89
298
45
9
13
171
88
8
12
17
100
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
Alameşe Bozalan İlköğretim Okulu
Alameşe İlköğretim Okulu
Alanlı Ayvalı İlköğretim Okulu
Alanlı Dereyeri İlköğretim Okulu
Alanlı İlköğretim Okulu
Alınoluk Merkez İlköğretim Okulu
Alınoluk Şehit M.M.Karabörk İlköğretim Okulu
Altınyayla İlköğretim Okulu
Anacık İlköğretim Okulu
Andırın Geben Şehit Ramazan Avcı Lisesi
Arıklar İlköğretim Okulu
Ayşepınarı Kerimli İlköğretim Okulu
Başdoğan Haçagaç İlköğretim Okulu
Başdoğan İnekçiler İlköğretim Okulu
Bektaşlı İlköğretim Okulu
Beşbucak İlköğretim Okulu
Boğazören Taşoluk Işıkdibi İlköğretim Okulu
Boynuyoğunlu Şh. Nurettin Arslan İlköğrt.
Okulu
Boztopraklı İlköğretim Okulu
Bulgurkaya İlköğretim Okulu
Bulgurkaya Karadut İlköğretim Okulu
Camuzluk Soğancılar İlköğretim Okulu
Canbaz Güzelbeyli İlköğretim Okulu
Canbaz İlköğretim Okulu
Çiçekli Şehit Ahmet Bekar İlköğretim Okulu
Çok Programlı Lise
Çokak İlköğretim Okulu
Çuhadarlı Güzeloba İlköğretim Okulu
Çuhadarlı İlköğretim Okulu
Darıovası Cumhuriyet İlköğretim Okulu
Darıovası Doburlu İlköğretim Okulu
Efirağızlı Çatal İlköğretim Okulu
Efirağızlı İlköğretim Okulu
Emirler İlköğretim Okulu
Erenler İlköğretim Okulu
Geben Çamlıca Şehit Mustafa Kök
İlköğretimOkulu
Geben Şehit Üstteğmen Ahmet Boz İlköğretim
Okulu
Geben Yunus Emre İlköğretim Okulu
Gökçeli İlköğretim Okulu
Gökgedik İlköğretim Okulu
Gökgedik Pertler İlköğretim Okulu
İmam Hatip Lisesi
Kabaağaç İlköğretim Okulu
Kabaağaç Kartallı İlköğretim Okulu
Kabaklar İlköğretim Okulu
214
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Belde
Köy
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
6
12
13
6
7
8
19
72
68
112
21
235
18
15
13
77
76
169
12
13
6
4
5
5
15
63
79
76
18
206
13
6
8
68
69
127
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
6
36
8
17
3
13
9
270
86
467
21
10
3
63
75
10
5
8
2
5
25
3
18
2
23
6
233
67
332
12
12
4
60
63
5
5
9
5
Belde
4
7
Belde
Belde
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Köy
102
38
33
10
15
57
12
8
14
89
39
15
12
15
85
9
4
8
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ANDIRIN
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
ÇAĞLIYANCERİT
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
Karapınar Kisecik İlköğretim Okulu
Karayolları Bakımevi İlköğretim Okulu
Kargaçayırı İlköğretim Okulu
Kıyıkçı İlköğretim Okulu
Kızık Şehit Atilla Kurt İlköğretim Okulu
Köklü Delioğlanlı İlköğretim Okulu
Köklü İlköğretim Okulu
Kumarlı Şh.Öğr.Orhan Gök İlköğretim Okulu
Kuzgun Soğucak İlköğretim Okulu
Orhaniye Karanebili İlköğretim Okulu
Rıfatıye İlköğretim Okulu
Sumaklı Güdenli İlköğretim Okulu
Sumaklı İlköğretim Okulu
Şehit Erdal KAMA İlköğretim Okulu
Şehit Tacettin Çeribaş Anadolu Lisesi
Torlar Baytarlı İlköğretim Okulu
Torlar Çukurkoz İlköğretim Okulu
Torun Kastal İlköğretim Okulu
Tufanpaşa İlköğretim Okulu
Yeşilova Tufanpaşa İlköğretim Okulu
Yeşiltepe İlköğretim Okulu
Yeşilyurt İlköğretim Okulu
125. Yıl Yatılı İlköğretim Bölge Okulu
Aksu İlköğretim Okulu
Alİkocalar İlköğretim Okulu
Boylu İlköğretim Okulu
Bozlar İlköğretim Okulu
Çağlayancerit 80. Yıl Çok Programlı Lisesi
Çağlayancerit İlköğretim Okulu
Düzbağ Cumhuriyet İlköğretim Okulu
Düzbağ İlköğretim Okulu
Düzbağ Kasabası Yeşiloba İlköğretim Okulu
Düzbağ Lisesi
Engizek İlköğretim Okulu
Fatih İlköğretim Okulu
Gucuk İlköğretim Okulu
İstiklal Yatılı İlköğretim Bölge Okulu
Kale Köyü Cemalobası İlköğretim Okulu
Kaleköy İlköğretim Okulu
Küçükcerit İlköğretim Okulu
Küçüküngüt İlköğretim Okulu
Oruçpınarı İlköğretim Okulu
Soğukpınar Akbaş İlköğretim Okulu
Soğukpınar Bağlar İlköğretim Okulu
Soğukpınar İlköğretim Okulu
80. Yıl İlköğretim Okulu
Akpınar İlköğretim Okulu
Alişar Dikenli İlköğretim Okulu
Alişar Erikli İlköğretim Okulu
215
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Belde
Şehir
Köy
Köy
Köy
Şehir
Belde
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
Köy
Belde
Şehir
Şehir
Belde
Belde
Belde
Belde
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Köy
13
123
8
5
63
9
8
95
14
72
8
86
5
10
151
124
8
18
80
138
73
6
12
242
65
18
23
90
336
356
90
65
107
90
37
344
6
186
28
29
191
38
84
12
4
121
93
7
9
29
8
93
10
8
73
5
7
89
11
72
4
75
9
15
136
150
5
16
73
135
65
8
5
193
54
11
16
77
322
374
93
57
116
69
33
336
5
176
27
33
164
68
74
10
10
121
79
7
10
24
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
EKİNÖZÜ
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
Alişar İlköğretim Okulu
Altınyaprak Sarıgöl İlköğretim Okulu
Ambar İlköğretim Okulu
Anbar İbişderesi İlköğretim Okulu
Aşağı İçmeler İlköğretim Okulu
Aşağı Ortaören İlköğretim Okulu
Ataköy İlköğretim Okulu
Boyalı İlköğretim Okulu
Çiftlik İlköğretim Okulu
Çiftlikkale Yeni Yerleşim İlköğretim Okulu
Demirlik İlköğretim Okulu
Ekinözü Çok Programlı Lisesi
Ekinözü İlköğretim Okulu
Ekinözü Yatılı İlköğretim Bölge Okulu
Gaziler İlköğretim Okulu
Kabaktepe Cırıklar İlköğretim Okulu
Kabaktepe Çınarlı İlköğretim Okulu
Kabaktepe Karakız İlköğretim Okulu
Kabaktepe Ortaoymak İlköğretim Okulu
Kandil Güllük İlköğretim Okulu
Kandil Kayapa İlköğretim Okulu
Kandil Köyü Kandilözü İlköğretim Okulu
Kürtül Alıçlı İlköğretim Okulu
Kürtül Çamçukuru İlköğretim Okulu
Kürtül Meymendi İlköğretim Okulu
Kürtül Yanıklar İlköğretim Okulu
Soysallı Alişar İlköğretim Okulu
Soysallı İlköğretim Okulu
Soysallı Kebeliler İlköğretim Okulu
Soysallı Pörnek İlköğretim Okulu
Soysallı Tepebaşı İlköğretim Okulu
Türkmenler Ekşi Elma İlköğretim Okulu
Türkmenler İlköğretim Okulu
Türkmenler Kösealiler İlköğretim Okulu
Yeniköy İlköğretim Okulu
Yukarıortaören İlköğretim Okulu
Yunus Emre İlköğretim Okulu
Afşin Elbistan Linyitleri İlköğretim Okulu
Ağlıca İlköğretim Okulu
Akarca İlköğretim Okulu
Akbayır İlköğretim Okulu
Akören İlköğretim Okulu
Alembey İlköğretim Okulu
Ali Tekinsoy İlköğretim Okulu
Ambarcık İlköğretim Okulu
Atmalı Kaşanlı İlköğretim Okulu
Bakış İlköğretim Okulu
Balıkçıl İlköğretim Okulu
Battal Gazi İlköğretim Okulu
216
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Belde
Köy
Köy
Şehir
Belde
Şehir
Köy
Belde
Köy
Şehir
19
4
12
6
7
24
92
10
12
4
25
223
97
298
23
10
12
8
17
30
12
18
8
10
20
6
11
31
8
19
13
20
7
9
14
16
219
477
10
5
136
52
97
317
102
244
9
33
35
133
11
7
1
6
12
22
102
14
13
4
37
116
79
219
36
12
15
11
12
23
7
12
9
9
16
10
9
25
15
27
10
13
10
10
14
14
218
439
10
5
127
44
98
282
98
199
5
44
31
155
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
Beyyurdu İlköğretim Okulu
Beyyurdu Ören İlköğretim Okulu
Büyükyapalak Gazi İlköğretim Okulu
Çalış İlköğretim Okulu
Çatova İlköğretim Okulu
Çiçek İlköğretim Okulu
Dağdere Malatça İlköğretim Okulu
Demircilik Çok Programlı Lisesi
Demircilik İlköğretim Okulu
Doğan Sitesi İlköğretim Okulu
Doğan Sitesi Lisesi
Doğanköy İlköğretim Okulu
Elbistan Anadolu İmam Hatip Lisesi
Elbistan Anadolu Lisesi
Elbistan Anadolu Sağlık Meslek Lisesi
Elbistan İlköğretim Okulu
Elbistan İMKB Anadolu Öğretmen Lisesi
Elbistan Lisesi
Şehit Er Cuma Potuk Yatılı İlköğretim Bölge
Okulu
Elbistan Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi
Elbistan Ticaret Meslek Lisesi
Eldelek İlköğretim Okulu
Ertuğrulgazi İlköğretim Okulu
Esentepe İlköğretim Okulu
Evcihüyük Şekerbank İlköğretim Okulu
Fakıoğlu İlköğretim Okulu
Gazi Mustafa Kemal İlköğretim Okulu
Gazipaşa İlköğretim Okulu
Geçit İlköğretim Okulu
Gökçeören İlköğretim Okulu
Güblüce İlköğretim Okulu
Gücük İlköğretim Okulu
Gündere İlköğretim Okulu
Güvercinlik İlköğretim Okulu
Hacıbektaş Veli İlköğretim Okulu
Hasankendi İlköğretim Okulu
Hoca Ahmet Yesevi İlköğretim Okulu
Izgın İlköğretim Okulu
İğde Çok Programlı Lisesi
İkizpınar Çopur İlköğretim Okulu
İMKB Gazi Mustafa Kemal Lisesi
İncecik İlköğretim Okulu
İsmet Paşa İlköğretim Okulu
İstiklal İlköğretim Okulu
Kalealtı Köyü Haluk Gökalp Kılınç İlköğretim
Okulu
217
Köy
Köy
Belde
Şehir
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Belde
Belde
Belde
Belde
Belde
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
5
1
238
373
40
154
167
144
10
41
67
207
58
99
353
224
159
355
176
471
3
1
250
390
56
135
181
467
13
41
69
197
65
118
519
278
254
324
175
713
Belde
Şehir
Şehir
Köy
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
Belde
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Şehir
Belde
Belde
Köy
Şehir
Köy
Şehir
Şehir
167
1700
551
22
242
486
26
7
326
439
405
87
5
7
57
26
64
217
21
439
260
61
11
391
13
400
472
174
0
339
21
219
449
14
5
341
446
372
68
12
4
53
11
62
208
21
402
237
62
6
473
13
403
469
Köy
91
84
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
ELBİSTAN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
Kara Elbistan Osman Gazi İlköğretim Okulu
Karaelbistan Cumhuriyet İlköğretim Okulu
Karaelbistan İlköğretim Okulu
Karaelbistan Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi
Karahasanuşağı İlköğretim Okulu
Karahüyük İlköğretim Okulu
Karamağra İlköğretim Okulu
Kayageçit İlköğretim Okulu
Keçemağra İlköğretim Okulu
Kışla İlköğretim Okulu
Küçükyapalak İlköğretim Okulu
Kümbet İlköğretim Okulu
Mükrimin Halil Lisesi
Sevdilli Bektaş Özbek İlköğretim Okulu
Şehit Teğmen Harun Kılıç İlköğretim Ok.
Şeker İlköğretim Okulu
Şh.Er.Ali Beyaz İlköğretim Okulu
Tapkırankale İlköğretim Okulu
Taşburun İlköğretim Okulu
Tepebaşı İlköğretim Okulu
Toki Şehit Jandarma Er Levent Kuşoğlu
İlköğretim Okulu
Türkören Hasan Erdoğan İlköğretim Okulu
Uncular Akkaya İlköğretim Okulu
Uncular Höplek İlköğretim Okulu
Uncular İlköğretim Okulu
Uncular Körpınar İlköğretim Okulu
Yapraklı İlköğretim Okulu
Ahmetçik İlköğretim Okulu
Aslanbey Çiftliği İlköğretim Okulu
Aşağı Kınıkkoz İlköğretim Okulu
Bozhüyük Çok Programlı Lisesi
Bozhüyük İlköğretim Okulu
Büyükkızılcık Apıklar İlköğretim Okulu
Büyükkızılcık Güller İlköğretim Okulu
Büyükkızılcık İlköğretim Okulu
Büyükkızılcık Karlıoluk İlköğretim Okulu
Çağlayan İlköğretim Okulu
Çardak Cumhuriyetİlköğretim Okulu
Çardak Çok Programlı Lisesi
Çardak İlköğretim Okulu
Değirmendere Çok Programlı Lisesi
Değirmendere Prof. Dr. Mehmet Sağlam İlköğr.
Okulu
Ericek Haytalar İlköğretim Okulu
Ericek Merkez İlköğretim Okulu
218
Belde
Belde
Belde
Belde
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
Köy
Şehir
Şehir
Belde
Köy
Köy
Şehir
237
145
218
122
56
69
86
2
12
22
7
408
309
579
9
245
275
204
7
51
369
200
153
213
55
71
64
74
15
24
11
6
417
287
557
13
294
247
194
5
57
350
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Köy
Şehir
Belde
Belde
Belde
Belde
Belde
Belde
Şehir
Köy
Belde
Belde
Belde
Belde
206
89
1
9
0
1
164
663
4
19
9
44
73
122
41
144
379
17
76
19
169
64
66
67
214
78
1
7
1
9
159
668
3
10
13
62
28
112
23
129
411
9
64
20
135
48
55
40
Belde
Köy
Belde
139
15
224
125
13
215
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
GÖKSUN
Ericek Müdürler İlköğretim Okulu
Esenköy Bozarmutlu İlköğretim Okulu
Esenköy İlköğretim Okulu
Fındık İlköğretim Okulu
Fındıklıkoyak İlköğretim Okulu
Göksun Anadolu İmam Hatip Lisesi
Göksun Anadolu Lisesi
Göksun Anadolu Öğretmen Lisesi
Göksun Anadolu Sağlık Meslek Lisesi
Göksun Anadolu Teknik Lisesi, Teknik Lise ve
Meslekî ve Teknik Eğitim Merkezi
Göksun Ericek Prof.Dr.Mehmet Sağlam Çok
Prog. Lisesi
Göksun Lisesi
Göksun Nevzat Pakdil Yatılı İlköğretim Bölge
Okulu
Göksun Yunus Emre İlköğretim Okulu
Gölpınar İlköğretim Okulu
Gücüksu İlköğretim Okulu
Hacıkodal İlköğretim Okulu
Hacımirza İlköğretim Okulu
Hacıömer İlköğretim Okulu
İstiklal İlköğretim Okulu
Kaleboynu İlköğretim Okulu
Kanlıkavak İlköğretim Okulu
Kanlıkavak Musa Ayar Çok Programlı Lisesi
Karadut Ağıl İlköğretim Okulu
Karadut Bahçe İlköğretim Okulu
Karadut Dağobosı İlköğretim Okulu
Karadut İlköğretim Okulu
Karaömer İlköğretim Okulu
Kavşut Güldağı İlköğretim Okulu
Kavşut İlköğretim Okulu
Kazandere İlköğretim Okulu
Kızıloz İlköğretim Okulu
Korkmaz Ahmet Aydemir İlköğretim Okulu
Kömürköy İlköğretim Okulu
Küçükçamurlu İlköğretim Okulu
Küçükçamurlu Küçük Kutu İlköğretim Okulu
Mürsel İlköğretim Okulu
Selçuklu İlköğretim Okulu
Soğukpınar İlköğretim Okulu
Taşoluk İlköğretim Okulu
Temurağa İlköğretim Okulu
Tombak Merkez İlköğretim Okulu
Turna Bucağı İlköğretim Okulu
Yağmurlu İlköğretim Okulu
Yiricek İlköğretim Okulu
219
Belde
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
7
8
55
304
7
18
208
147
158
52
7
3
48
277
8
16
225
114
70
142
Şehir
534
273
Belde
Şehir
160
341
84
303
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Belde
Belde
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Belde
Köy
Köy
Şehir
Köy
Şehir
Köy
292
197
7
11
24
7
5
226
38
223
110
34
24
18
32
18
7
54
36
7
16
9
12
4
9
24
7
105
4
207
335
7
376
7
245
176
5
12
18
10
6
224
39
182
77
50
27
18
19
17
9
56
34
6
24
9
8
10
3
28
5
109
10
213
330
4
398
6
GÖKSUN
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
Yukarı Kınıkkoz İlköğretim Okulu
100.yıl İlköğretim Okulu
12 Şubat İlköğretim Okulu
125.Yıl İlköğretim Okulu Ve İş Okulu
19 Mayıs Lisesi
23 Nisan İlköğretim Okulu
5 Nisan İlköğretim Okulu
75.Yıl İlköğretim Okulu
80.Yıl İlköğretim Okulu
Abbaslar İlköğretim Okulu
Ağabeyli İlköğretim Okulu
Ağabeyli Ortaköy İlköğretim Okulu
Akçakoyunlu İlköğretim Okulu
Aksu İlköğretim Okulu
Akyar İlköğretim Okulu
Albayrak İlköğretim Okulu
Ali Sezai Efendi İlköğretim Okulu
Alibeyuşağı İlköğretim Okulu
Altınova Sökünburnu İlköğretim Okulu
Altınova Şehit Bayram Demirci İlköğretim
Okulu
Arslanbey İlköğretim Okulu
Aşık Mahzuni Şerif Ticaret Meslek Lisesi
Atilla Vural Tevekkeli İlköğretim Okulu
Avcılar İlköğretim Okulu
Avşar İlköğretim Okulu
Ayaklıcaoluk İlköğretim Okulu
Ayaklıcaoluk Sarıkızlı İlköğretim Okulu
Ayser Çalık İlköğretim Okulu
Ayşe Gümüşer İlköğretim Okulu
Bahçeli İlköğretim Okulu
Barbaros İlköğretim Okulu
Başdervişli Elmacık İlköğretim Okulu
Başdervişli İlköğretim Okulu
Baydemirli Başpınar İlköğretim Okulu
Baydemirli Boybeyli İlköğretim Okulu
Baydemirli Cumhuriyet İlköğretim Okulu
Baydemirli İlköğretim Okulu
Baydemirli Kamışlı İlköğretim Okulu
Baydemirli Serinyol İlköğretim Okulu
Beşen Akgül İlköğretim Okulu
Beşen Demirkapı İlköğretim Okulu
Beşen İlköğretim Okulu
Beşen Kaletepe İlköğretim Okulu
Beşenli İlköğretim Okulu
Beşoluk İlköğretim Okulu
Binevler İlköğretim Okulu
Boyalı İlköğretim Okulu
Budaklı Dereobası İlköğretim Okulu
220
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Köy
Şehir
Şehir
Köy
Köy
9
519
370
60
825
341
534
400
832
10
78
9
696
154
3
461
740
10
15
3
478
322
34
482
323
469
400
751
9
86
4
596
160
4
393
737
21
19
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Köy
Şehir
Köy
Köy
Belde
Belde
Belde
Belde
Belde
Belde
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
152
630
75
750
21
22
13
121
12
406
818
10
965
7
135
59
45
18
335
21
15
15
24
18
13
103
15
891
23
14
129
591
120
694
27
24
11
114
6
371
739
9
876
8
129
45
33
16
282
25
25
10
25
16
14
82
15
746
15
15
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
Budaklı İdrİsler İlköğretim Okulu
Budaklı Kahveciler İlköğretim Okulu
Budaklı Köseler İlköğretim Okulu
Bulanık Erkenez İlköğretim Okulu
Bulanık İlköğretim Okulu
Bulutoğlu İbrahim Çalık İlköğretim Okulu
Bulutoğlu Kavkırt İlköğretim Okulu
Bulutoğlu Şehit İrfan Karabıçak İlköğretim
Okulu
Büyüksır Dağobası İlköğretim Okulu
Büyüksır İlköğretim Okulu
Cahit Zarifoğlu İlköğretim Okulu
Cokran İlköğretim Okulu
Cumhuriyet Lisesi
Cüceli İlköğretim Okulu
Çağırgan İlköğretim Okulu
Çağırgan Kikiler İlköğretim Okulu
Çağlayan Çataloluk İlköğretim Okulu
Çakırdere Ataşlar İlköğretim Okulu
Çakırdere Narlı İlköğretim Okulu
Çakırlar İlköğretim Okulu
Çakmakçı Sait İlköğretim Okulu
Çamlıbel Karaçalılık Köyü İlköğretim Okulu
Çamlıbel Uğrak Köyü İlköğretim Okulu
Çatmayayla Köyü Yusuf Kökünüz İlköğretim
Okulu
Çatmayayla Kurtoğlu İlköğretim Okulu
Çatmayayla Ümmetler Obası İlköğretim Okulu
Çevrepınar İlköğretim Okulu
Çınarpınar İlköğretim Okulu
Çiğli İlköğretim Okulu
Çobanlı İlköğretim Okulu
Çobanlı Uncular İlköğretim Okulu
Çokyaşar Elbıstanlılar İlköğretim Okulu
Çokyaşar İlköğretim Okulu
Çukurhisar İlköğretim Okulu
Çukurova Elektrik Anadolu Lisesi
Dadağlı Afetevler İlköğretim Okulu
Dereboğazı Kadılı Atatürk İlköğretim Okulu
Dereköy İlköğretim Okulu
Dereli Köyü İlköğretim Okulu
Dereli Mehmet Afşar İlköğretim Okulu
Dongele Durdular İlköğretim Okulu
Döngel Eskidöngel İlköğretim Okulu
Döngel İlköğretim Okulu
Döngele Çok Programlı Lisesi
Döngele Halitli İlköğretim Okulu
Döngele İlköğretim Okulu
Döngele Yıldız İlköğretim Okulu
221
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
5
9
10
15
119
22
0
8
8
24
7
110
14
5
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
74
21
81
1208
11
398
139
76
39
23
73
10
11
9
203
21
16
60
22
68
1264
13
384
129
66
44
19
54
15
12
9
210
8
19
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Belde
Köy
Köy
Belde
Belde
Belde
Belde
44
13
31
94
12
99
12
8
14
9
163
314
255
134
20
107
152
19
12
107
152
6
223
3
52
10
23
85
12
91
19
7
11
12
157
345
267
122
39
78
136
21
18
72
46
15
206
9
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
Dulkadiroğlu İlköğretim Okulu
Dumlupınar İlköğretim Okulu
Egemenlik İlköğretim Okulu
Ekberoğlu İlköğretim Okulu
Elmalar İlköğretim Okulu
Erdem Beyazıt Anadolu Lisesi
Erkenez İlköğretim Okulu
Ertuğrulgazi Görme Engelliler İlköğretim Okulu
Fatih Bağrıaçık İlköğretim Okulu
Fatih Bahçelievler İlköğretim Okulu
Fatih Çok Programlı Lisesi
Fatih Fındıcak İlköğretim Okulu
Fatih Lisesi
Fatih Sultan Mehmet İlköğretim Okulu
Fatih Şekkeli İlköğretim Okulu
Fatmalı Fatih İlköğretim Okulu
Fatmalı Kasabası İlköğretim Okulu
Fatmalı Kısıflı İlköğretim Okulu
Fatmalı Yeşilkent İlköğretim Okulu
Gaffarlı İlköğretim Okulu
Gazi İlköğretim Okulu
Gaziler İşitme Engelliler İlköğretim Okulu
Genç Osman İlköğretim Okulu
Gokçemağara Paşalar İlköğretim Okulu
Göllü İlköğretim Okulu
Gölpınar İlköğretim Okulu
Gülizar-Şamil Aktaş Lisesi
Güzelyurt İlköğretim Okulu
Güzelyurt Nacarlar İlköğretim Okulu
Hacı İbrahimuşağı İlköğretim Okulu
Hacıağalar İlköğretim Okulu
Hacıbudak İlköğretim Okulu
Hacıbudak Katircilar İlköğretim Okulu
Hacıeyüplü İlköğretim Okulu
Hacılar İlköğretim Okulu
Hacılar Lomlar İlköğretim Okulu
Hacımustafa Gölbaşı İlköğretim Okulu
Hacımustafa İlköğretim Okulu
Hacınınoğlu Engizek İlköğretim Okulu
Hacınınoğlu İlköğretim Okulu
Hacınınoğlu Uludere İlköğretim Okulu
Hacıveliler Yeşilgöz İlköğretim Okulu
Hartlap Çok Programlı Lisesi
Hartlap İlköğretim Okulu
Hasancıklı Erkunt Traktör İlköğretim Okulu
Hoca Ahmet Yesevi Lisesi
Hürriyet Yatılı İlköğretim Bölge Okulu
Ilıca Çok Programlı Lise
Ilıca Gölgeli İlköğretim Okulu
222
Şehir
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
Belde
Belde
Belde
Belde
Şehir
Şehir
Belde
Şehir
Belde
Belde
Belde
Belde
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
Belde
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Belde
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
Belde
Belde
1031
908
555
8
512
284
331
43
105
72
219
24
485
866
203
543
50
157
10
115
24
786
72
136
34
62
40
538
77
43
54
88
39
12
10
167
124
30
238
8
15
6
72
227
123
115
1293
14
143
36
1043
888
510
11
485
328
357
28
107
77
95
19
471
639
238
436
54
172
12
116
18
695
40
146
26
42
47
422
82
39
42
83
40
15
5
157
106
34
246
18
9
14
57
33
144
97
632
297
16
29
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
Ilıca İlköğretim Okulu
Ilıca Yeniyapan İlköğretim Okulu
İbrahim Çalık Lisesi
İMKB Doğukent İlköğretim Okulu
İMKB Süleyman Demirel Fen Lisesi
İsmail Kurtul İlköğretim Okulu
İsmailli Göcek İlköğretim Okulu
İsmailli Tekiş İlköğretim Okulu
K.Maraş Eğitim-Uyguluma Okulu ve İş Eğitim
Merkezi
Kabasakal İlköğretim Okulu
Kadriye Çalık Anadolu Lisesi
Kahramanmaraş Anadolu İmam Hatip Lisesi
Kahramanmaraş Anadolu Öğretmen Lisesi
Kahramanmaraş Anadolu Sağlık Meslek Lisesi
Kahramanmaraş Belediyesi İlköğretim Okulu
Kahramanmaraş Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi
Kahramanmaraş İlköğretim Okulu
Kahramanmaraş İMKB Teknik ve Endüstri
Meslek Lisesi
Kahramanmaraş Lisesi
Kahramanmaraş Otelcilik ve Turizm Meslek
Lisesi
Kahramanmaraş Teknik ve Endüstri Meslek
Lisesi
Kahramanmaraş Ticaret Meslek Lisesi
Kale Kasabası Karataş İlköğretim Okulu
Kale Kesmelitepe İlköğretim Okulu
Kalekaya İlköğretim Okulu
Kalekaya Karapınar İlköğretim Okulu
Kanuni İlköğretim Okulu
Kapıçam İlköğretim Okulu
Kapıkaya İlköğretim Okulu
Karacasu Çok Programlı Lisesi
Karacasu İlköğretim Okulu
Karacasu Mamaraş İlköğretim Okulu
Karacasu Osmanbey Cumhuriyet İlköğretim
Okulu
Karacasu Vali Saim Çotur Yatılı İlköğretim Bölge
Okulu
Karadere Harmancık İlköğretim Okulu
Karadere Kocaseki İlköğretim Okulu
Karamanlı Cavgalar İlköğretim Okulu
Karamanlı İlköğretim Okulu
Karamanlı Karaçalılık İlköğretim Okulu
Karamanlı Koçlar İlköğretim Okulu
Karamanlı Köyü İlköğretim Okulu
Karamanlı Sarılar İlköğretim Okulu
Kartal İlköğretim Okulu
Kavlaklı Hasan Gökçe İlköğretim Okulu
223
Belde
Belde
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Köy
Köy
152
132
789
1219
198
305
30
4
150
132
853
1205
159
309
29
6
Şehir
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
89
5
271
1301
149
99
313
63
910
57
7
277
2072
274
244
308
44
795
Şehir
Şehir
43
1406
1
1456
Şehir
224
46
Şehir
Şehir
Belde
Belde
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
1799
1523
223
155
25
24
1148
11
18
134
153
10
45
557
265
160
18
22
1062
7
11
49
155
12
Şehir
128
130
Şehir
Belde
Belde
Köy
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
1334
109
29
14
477
5
24
24
25
20
150
925
88
26
11
406
9
28
43
21
29
136
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
Kavlaklı İlköğretim Okulu
Kayabaşı İlköğretim Okulu
Kaynar Doksanlar İlköğretim Okulu
Kaynar İlköğretim Okulu
Kazanlıpınar İlköğretim Okulu
Kemalli İlköğretim Okulu
Kertmen İlköğretim Okulu
Kertmen Köyü Tilkiler İlköğretim Okulu
Kılağlı İlköğretim Okulu
Kılağlı Taşlıtarla İlköğretim Okulu
Kılavuzlu Abdülgani Seyithanoğlu İ.Ö.O.
Kız Teknik ve Meslek Lisesi
Kızıldamlar İlköğretim Okulu
Kızılseki İlköğretim Okulu
Kozcağız İlköğretim Okulu
Kozludere İlköğretim Okulu
Köseli İlköğretim Okulu
Kumarlı İlköğretim Okulu
Kurtlarköyü İlköğretim Okulu
Kurtuluş İlköğretim Okulu
Kurucaova İlköğretim Okulu
Kurucaova Karagöz İlköğretim Okulu
Kuzucak İlköğretim Okulu
Küçüknacar İbolar İlköğretim Okulu
Küçüknacar İlköğretim Okulu
Küçüksır Oynaklı İlköğretim Okulu
Küçüksır Sarısırt İlköğretim Okulu
Kümperli Köyü İlköğretim Okulu
Küpelikız İlköğretim Okulu
Kürtül Celilli İlköğretim Okulu
Kürtül İlköğretim Okulu
Maksutlu Dönükler İlköğretim Okulu
Maksutlu İlköğretim Okulu
Mareşal Fevzi Çakmak İlköğretim Okulu
Mehmet Gümüşer Anadolu Lisesi
Merkez Alaeddin ÖZDENÖREN Yatılı
İlköğr.Bölge Okulu
Merkez Atatürk Anadolu Lisesi
Mimar Sinan Bağlıca İlköğretim Okulu
Mimar Sinan İlköğretim Okulu
Muallim Hayrullah Efendi İlköğretim Okulu
Muratlı Hıdırlı İlköğretim Okulu
Muratlı İlköğretim Okulu
Necip Fazıl Kısakürek İlköğretim Okulu
Orhangazi Akçakoyunlu İlköğretim Okulu
Orhangazi İlköğretim Okulu
Osmangazi İlköğretim Okulu
Öğretmenler İlköğretim Okulu
Öğretmenler Lisesi
224
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Belde
Belde
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
59
178
18
23
14
61
17
22
13
14
126
0
24
71
18
0
150
63
104
549
59
21
19
7
13
17
9
96
5
102
184
26
15
376
336
237
65
177
24
21
20
50
30
14
14
15
122
1688
23
59
25
2
103
59
99
521
60
18
22
7
27
3
13
101
7
118
181
28
19
364
325
244
Şehir
Şehir
Köy
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
160
278
6
793
461
22
16
1058
23
24
776
387
534
141
254
5
702
459
27
14
979
13
24
720
338
289
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
Öksüzlü İlköğretim Okulu
Önsen Çok Programlı Lisesi
Önsen İlköğretim Okulu
Önsen Yeşilyurt İlköğretim Okulu
Öşlü İlköğretim Okulu
Öztürk İlköğretim Okulu
Peynirdere İlköğretim Okulu
Pınarbaşı İlköğretim Okulu
Piri Reis İlköğretim Okulu
Reşit Gümüşer İlköğretim Okulu
Sadıklı İlköğretim Okulu
Sadıklı Yusuflar İlköğretim Okulu
Sarıçukur İlköğretim Okulu
Sarıgüzel Bademli İlköğretim Okulu
Sarıgüzel Çakı İlköğretim Okulu
Sarıgüzel İkizce İlköğretim Okulu
Sarıgüzel Kuzdere İlköğretim Okulu
Sarıkaya İlköğretim Okulu
Saygılı İlköğretim Okulu
Saygılı Kırmıtlı İlköğretim Okulu
Selimiye Köyü M. Nuri Tecirlioğlu İ.Ö.O.
Sergentepe İlköğretim Okulu
Suçatı İlköğretim Okulu
Suluyayla Fatih Demir İlköğretim Okulu
Süha Erler Anadolu Lisesi
Süleyman Demirel İlköğretim Okulu
Süleymanlı İlköğretim Okulu
Süleymanlı Kışla İlköğretim Okulu
Sütçü İmam Lisesi
Şahinkayası İlköğretim Okulu
Şahinkayası Yeşilova İlköğretim Okulu
Şahinkayası-Yeşilova Kanlıçınar İlköğ.Ok.
Şehit Evliya İlköğretim Okulu
Ş. İdari Ataşe Galip Özmen Tek. e End.Mes.L
Şehit Mıllış Nuri İlköğretim Okulu
Şehit Yusuf Çavuş İlköğretim Okulu
Şerefoğlu İlköğretim Okulu
Şerefoğlu Uzunkışla İlköğretim Okulu
Şevket Bulut İlköğretim Okulu
Tekir Alaçayır İlköğretim Okulu
Tekir Çok Programlı Lisesi
Tekir İlköğretim Okulu
Tekir Kısık İlköğretim Okulu
TOKİ Duran Karabuğaş Lisesi
Topçalı Çakallı İlköğretim Okulu
Topçalı İlköğretim Okulu
Turan İlköğretim Okulu
Türk Telekom İlköğretim Okulu
Ulutaş İlköğretim Okulu
Üngüt İlköğretim Okulu
225
Köy
Belde
Belde
Belde
Köy
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Şehir
Belde
Belde
Belde
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Şehir
Belde
Belde
Belde
Belde
Şehir
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Köy
Şehir
5
113
303
145
14
24
21
38
972
455
59
38
53
34
20
45
34
17
14
10
111
659
154
64
285
684
98
9
739
226
24
12
212
781
625
1137
106
19
114
12
176
264
14
355
25
8
182
521
11
244
5
87
248
107
10
23
26
38
989
418
55
46
34
27
11
47
40
15
5
4
98
624
160
43
312
676
91
7
428
201
29
5
200
225
644
1023
84
17
117
15
95
239
11
250
26
11
172
547
4
214
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
MERKEZ
NURHAK
NURHAK
NURHAK
NURHAK
NURHAK
NURHAK
NURHAK
NURHAK
NURHAK
NURHAK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
Yaylaustu Tutluk İlköğretim Okulu
Yaylaüstü Avkasır İlköğretim Okulu
Yenidemir Çardak İlköğretim Okulu
Yenioba Şehit Mustafa El İlköğretim Okulu
Yenipınar İlköğretim Okulu
Yeniyapan İlköğretim Okulu
Yeşilkent Şehit Erdoğan Korkmaz İ.Ö.O.
Yolyanı İlköğretim Okulu
Yusufhacılı İlköğretim Okulu
Zeki Karakız İlköğretim Okulu
Zeytindere İlköğretim Okulu
Ziya Gökalp İlköğretim Okulu
Barış İlköğretim Okulu
Karaçar İlköğretim Okulu
Kullar Süleyman Şahin İlköğretim Okulu
Nurhak Eskiköy İlköğretim Okulu
Nurhak Hüyük İlköğretim Okulu
Nurhak İlköğretim Okulu
Nurhak Lisesi
Nurhak Pınarbaşı İlköğretim Okulu
Tatlar İlköğretim Okulu
Akdemir Elif Ana İlköğretim Okulu
Aslanbey İlköğretim Okulu
Aşağı Mülk İlköğretim Okulu
Beşçeşme İlköğretim Okulu
Büyüknacar Armutlu Kozcağız İlköğr. Okulu
Büyüknacar Gücük İlköğretim Okulu
Büyüknacar İlköğretim Okulu
Büyüknacar Karataşlık İlköğretim Okulu
Büyüknacar Kocadere İlköğretim Okulu
Cengiz Topel İlköğretim Okulu
Cennet Pınarı İlköğretim Okulu
Çınarlı İlköğretim Okulu
Çiğdemtepe İlköğretim Okulu
Çimko İlköğretim Okulu
Çöçelli İlköğretim Okulu
Damlataş İlköğretim Okulu
Eğrice İlköğretim Okulu
Emiroğlu Bertizler İlköğretim Okulu
Eskinarlı İlköğretim Okulu
Evri Osman Gazi İlköğretim Okulu
Evri Pınarbaşı İlköğretim Okulu
Ganidağı Ketiler İlköğretim Okulu
Gazi İlköğretim Okulu
226
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Belde
Köy
Şehir
Köy
Şehir
Köy
Şehir
Şehir
Belde
Şehir
Belde
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Belde
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Belde
Belde
Belde
Belde
Belde
Şehir
Köy
Şehir
Köy
Köy
Belde
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Belde
Belde
Köy
Şehir
914
12
10
10
75
40
6
21
99
18
499
20
1142
88
816
96
58
84
219
20
24
184
286
10
311
4
11
55
365
107
16
33
38
9
14
386
5
162
9
86
515
16
11
158
12
19
135
99
7
367
867
7
9
10
75
46
6
19
94
19
482
18
1029
74
810
82
80
92
202
18
18
168
331
15
245
5
12
35
337
97
17
30
56
13
5
391
4
141
7
74
538
22
7
127
8
22
157
106
6
366
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
Göynük İlköğretim Okulu
Hürriyet İlköğretim Okulu
Hürriyet Payamlı İlköğretim Okulu
İğdeli İlköğretim Okulu
İmam Hatip Lisesi
Kadıncık İlköğretim Okulu
Karaağaç İlköğretim Okulu
Karabıyıklı İlköğretim Okulu
Karagöl İlköğretim Okulu
Karahüyük İlköğretim Okulu
Kelleş İlköğretim Okulu
Kizirli İlköğretim Okulu
Kuzkent İlköğretim Okulu
Maksutuşağı İlköğretim Okulu
Memiş Kahya İlköğretim Okulu
Merkez Fatih İlköğretim Okulu
Mezra İlköğretim Okulu
Narlı 26 Ocak İlköğretim Okulu
Narlı Aslan Yıldırım Çok Programlı Lisesi
Nurettin Aydın İlköğretim Okulu
Ördekdede İlköğretim Okulu
Payamlıbağ İlköğretim Okulu
Pazarcık Anadolu Lisesi
Pazarcık Anadolu Sağlık Meslek Lisesi
Pazarcık İstiklal İlköğretim Okulu
Pazarcık Lisesi
Pazarcık Meslekî ve Teknik Eğitim Merkezi
Sadakalar İlköğretim Okulu
Sakarkaya İlköğretim Okulu
Sakarkaya Kısık İlköğretim Okulu
Salmanlı İlköğretim Okulu
Sarıl İlköğretim Okulu
Seyrantepe İlköğretim Okulu
Sultanlar İlköğretim Okulu
Şahintepe Beyleruşağı İlköğretim Okulu
Şahintepe Köyü İlköğretim Okulu
Şallıuşağı İlköğretim Okulu
Taşdemir İlköğretim Okulu
Tetirlik YukarıTetirlik İlköğretim Okulu
Tilkiler Nehirler İlköğretim Okulu
Ufacıklı İlköğretim Okulu
Ulubahçe Şehit Ahmet Yumrutaş İlköğretim
Okulu
Yatılı İlköğretim Bölge Okulu
Yeşilkent İlköğretim Okulu
Yiğitler İlköğretim Okulu
Yukarı Höcüklü Elifler İlköğretim Okulu
Yukarı Höcüklü Kırkpınar İlköğretim Okulu
227
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Belde
Şehir
Köy
Belde
Belde
Şehir
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
23
11
17
12
120
9
6
11
207
29
10
18
13
10
187
11
372
52
243
320
203
6
11
139
42
251
399
539
28
99
6
22
87
57
36
29
19
13
33
118
7
126
11
9
19
10
45
13
9
7
197
23
14
19
18
10
184
3
340
46
247
275
198
7
14
117
75
204
430
210
27
79
4
16
79
73
23
16
11
13
30
91
6
127
Köy
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
55
292
163
6
20
19
5
40
270
203
6
23
21
12
PAZARCIK
PAZARCIK
PAZARCIK
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
Yukarıhocüklü İlköğretim Okulu
Yukarımülk İlköğretim Okulu
Yumaklıcerit İlköğretim Okulu
Akçalı Şehit Piyade Üstçavuş Ahmet Tündü
İlköğr. Okulu
Atatürk Yatılı İlköğretim Bölge Okulu
Avşarlı İlköğretim Okulu
Aydınkavak İlköğretim Okulu
Beyoğlu Aşağı Sarılar İlköğretim Okulu
Beyoğlu Cumhuriyet İlköğretim Okulu
Beyoğlu İnönü İlköğretim Okulu
Beyoğlu Karalar İlköğretim Okulu
Beyoğlu Kemalpaşa İlköğretim Okulu
Beyoğlu Yenimahalle İlköğretim Okulu
Beyoğlu Yukarısarılar İlköğretim Okulu
Büyükimalı İlköğretim Okulu
Ceceli İlköğretim Okulu
Çakallı Çullu İlköğretim Okulu
Çakallı Hasanağa İlköğretim Okulu
Çobantepe Şehit Sezer Altun İlköğretim Okulu
Dedeler İlköğretim Okulu
Doluca Şehit Ali Can İlköğretim Okulu
Gaziosmanpaşa İlköğretim Okulu
Göllühüyük Çamrak İlköğretim Okulu
Göllühüyük Körkocalar İlköğretim Okulu
Hacıbebek İlköğretim Okulu
Hopurlu Şehit Eyüp Geyik İlköğretim Okulu
Kadıoğlu Çiftliği İlköğretim Okulu
Kaledibi İlköğretim Okulu
Kılılı Cumhuriyet İlköğretim Okulu
Kılılı Nazlı Balduk İlköğretim Okulu
Kılılı Şehit Şeref İlköğretim Okulu
Kılılı Turan Hazinedaroğlu İlköğretim Okulu
Kırmakaya İlköğretim Okulu
Kızıleniş İlköğretim Okulu
Küçük İmalı İlköğretim Okulu
Minehüyük İlköğretim Okulu
Murat Çakıroğlu İlköğretim Okulu
Namık Kemal İlköğretim Okulu
Önsen Hopuru İlköğretim Okulu
Şekeroba Fatih İlköğretim Okulu
Şekeroba İlköğretim Okulu
Şekeroba Numuneevler İlköğretim Okulu
Şekeroba Yunus Emre İlköğretim Okulu
Turgut Reis Çok Programlı Lisesi
Türkoğlu Anadolu İmam Hatip Lisesi
Türkoğlu Anadolu Lisesi
Türkoğlu Lisesi
Uzunsöğüt İlköğretim Okulu
228
Köy
Köy
Belde
50
27
240
43
23
242
Köy
Şehir
Köy
Köy
Belde
Belde
Belde
Belde
Belde
Belde
Belde
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Şehir
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Belde
Belde
Belde
Belde
Köy
Köy
Köy
Köy
Köy
Şehir
Köy
Belde
Belde
Belde
Belde
Belde
Şehir
Şehir
Şehir
Köy
74
227
72
37
389
23
13
13
70
168
10
205
136
3
126
27
82
201
402
435
13
14
73
154
71
14
164
300
69
117
127
36
93
33
40
394
85
135
26
249
278
554
410
238
600
198
59
288
75
34
364
31
18
10
68
191
14
204
146
8
124
21
73
205
367
421
5
16
76
176
71
16
149
233
56
82
124
25
95
33
57
401
78
135
38
239
239
134
603
193
432
203
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
TÜRKOĞLU
Yavuzlar İlköğretim Okulu
Yenipınar İlköğretim Okulu
Yeşilyöre Araplar İlköğretim Okulu
Yeşilyöre Çok Programlı Lisesi
Yeşilyöre Demirciler İlköğretim Okulu
Yeşilyöre Fakılar İlköğretim Okulu
Yeşilyöre İlköğretim Okulu
Yeşilyöre Karauşağı İlköğretim Okulu
Yolderesi İlköğretim Okulu
Köy
Köy
Köy
Belde
Belde
Belde
Belde
Belde
Belde
Köy
22
8
16
49
158
30
83
229
34
219
24
7
23
42
38
30
71
231
26
203
Tablo 90 - Okullarımızın (Özel Kurumlar) Mevcut Kapasite ve Öğrenci Durumu
İLÇE
YERLEŞİM
YERİ
KURUM_ADI
EKRKEK
TOPLAM
KIZ
TOPLAM
AFŞİN
ÖZEL YEDİ IŞIK İLKÖĞRETİM OKULU
Şehir
69
32
AFŞİN
ÖZEL AFŞİN BİLGİ İLKÖĞRETİM OKULU
Şehir
57
40
ELBİSTAN
ÖZEL ALTINKÜRE ANADOLU LİSESİ
Şehir
18
28
ELBİSTAN
ÖZEL ALTINKÜRE LİSESİ
Şehir
125
158
ELBİSTAN
ÖZEL İLKEM GÜNEŞ LİSESİ
Şehir
99
70
ELBİSTAN
ÖZEL CEYHAN İLKÖĞRETİM OKULU
Şehir
150
103
ELBİSTAN
ÖZEL ELBİSTAN YILDIZ İLKÖĞRETİM OKULU
Şehir
218
140
ELBİSTAN
ÖZEL ALTINKÜRE İLKÖĞRETİM OKULU
Şehir
157
108
ELBİSTAN
ÖZEL İLKEM GÜNEŞ İLKÖĞRETİM OKULU
Şehir
160
130
MERKEZ
ÖZEL KAHRAMANKENT ANADOLU LİSESİ
Şehir
292
0
MERKEZ
ÖZEL ALİ KENGER ANADOLU LİSESİ
Şehir
0
219
MERKEZ
ÖZEL KİPAŞ ANADOLU LİSESİ
Şehir
5
7
MERKEZ
ÖZEL BEYZA FEN LİSESİ
Şehir
38
47
MERKEZ
ÖZEL KİPAŞ FEN LİSESİ
Şehir
15
16
MERKEZ
ÖZEL KAHRAMANKENT FEN LİSESİ
Şehir
45
12
MERKEZ
ÖZEL BEYZA LİSESİ
Şehir
108
65
MERKEZ
ÖZEL UĞUR AKAR ÖZEL EĞİTİM OKULU
Şehir
4
5
MERKEZ
ÖZEL ÖZ-DERYA İLKÖĞRETİM OKULU
Şehir
161
131
MERKEZ
ÖZEL ALİ KENGER İLKÖĞRETİM OKULU
Şehir
140
89
MERKEZ
ÖZEL BEYZA İLKÖĞRETİM OKULU
Şehir
236
170
MERKEZ
ÖZEL RABİA ARIKAN İLKÖĞRETİM OKULU
Şehir
249
176
MERKEZ
ÖZEL YENİ REKOR İLKÖĞRETİM OKULU
Şehir
92
79
MERKEZ
ÖZEL KİPAŞ İLKÖĞRETİM OKULU
Şehir
161
148
MERKEZ
ÖZEL KAHRAMANKENT İLKÖĞRETİM OKULU
Şehir
108
86
229
KIZ
ERKEK
KIZ
ERKEK
KIZ
ERKEK
KIZ
ERKEK
KIZ
ERKEK
KIZ
ERKEK
KIZ
ERKEK
KIZ
ERKEK
KIZ
ERKEK
TOPLAM
130
58
0
0
0
0
40
0
12
0
13
0
7
0
0
0
0
0
0
0
0
0
72
0
72
72
2 AFŞİN
966329
Afşin Anadolu Öğretmen Lisesi
20
100
120
19
0
0
0
6
0
18
0
24
6
36
11
1
0
0
0
0
0
0
1
84
16
84
17
101
3 AFŞİN
973205
Arıtaş Öztürk Çok Programlı Lisesi
128
0
128
128
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
4 ANDIRIN
351098
40
104
144
3
0
0
0
12
8
22
14
41
7
27
10
0
0
0
0
25
3
0
1
73
35
102
39
141
5 Ç.CERİT
962082
Çağlayancerit 80. Yıl Çok Programlı Lisesi
0
104
104
1
0
0
0
31
0
28
0
26
0
18
0
0
0
0
0
0
0
0
0
103
0
103
0
103
6 ELBİSTAN
184875
Elbistan Anadolu İmam Hatip Lisesi
200
0
200
42
0
0
0
0
72
0
39
0
17
0
30
0
0
0
0
0
34
0
0
0
125
0
158
158
7 ELBİSTAN
966328
Elbistan İMKB Anadolu Öğretmen Lisesi
100
100
200
52
0
0
0
19
17
16
32
11
36
4
13
5
17
0
0
0
0
0
1
49
97
50
98
148
8 ELBİSTAN
184838
Elbistan Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi
100
0
100
0
0
0
0
0
7
0
41
0
40
0
12
0
0
0
0
0
0
0
0
0
100
0
100
100
9 GÖKSUN
185018
Göksun Anadolu İmam Hatip Lisesi
150
81
231
5
0
0
0
21
45
20
45
20
26
20
29
0
0
0
0
0
0
0
0
81
145
81
145
226
10 GÖKSUN
966327
Göksun Anadolu Öğretmen Lisesi
118
0
118
2
0
0
0
0
29
0
29
0
24
0
34
0
7
0
0
0
1
0
2
0
113
0
116
116
11 GÖKSUN
907132
Anadolu Teknik Lisesi, Teknik Lise ve Meslekî
ve Teknik Eğitim Merkezi
100
0
100
2
0
0
0
0
26
0
18
0
14
0
40
0
0
0
0
0
4
0
0
0
93
0
98
98
12 MERKEZ
301069
Hoca Ahmet Yesevi Lisesi
288
0
288
16
0
0
0
0
76
0
69
0
63
0
64
0
2
0
3
0
55
0
49
0
166
0
272
272
13 MERKEZ
184133
İbrahim Çalık Lisesi
0
288
288
32
0
0
0
126
0
50
0
49
0
31
0
5
0
66
0
33
0
66
0
124
0
256
0
256
14 MERKEZ
300206
İMKB Süleyman Demirel Fen Lisesi
130
66
196
28
0
0
0
21
22
17
26
14
30
10
28
10
14
0
0
0
0
0
7
58
99
62
106
168
15 MERKEZ
184194
Kahramanmaraş Anadolu İmam Hatip Lisesi
868
0
868
21
0
0
0
137
98
143
93
96
92
121
67
2
0
0
0
0
0
0
0
497
351
497
350
847
16 MERKEZ
244228
Kahramanmaraş Anadolu Öğretmen Lisesi
0
164
164
39
0
0
0
30
0
33
0
24
0
38
0
16
0
0
0
0
1
0
0
109
0
125
0
125
17 MERKEZ
972767
Kahramanmaraş Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi
300
0
300
221
0
0
0
0
61
0
10
0
6
0
2
0
0
0
33
0
0
0
2
0
44
0
79
79
18 MERKEZ
184108
Kahramanmaraş Lisesi
0
168
168
11
0
0
0
35
0
45
0
48
0
29
0
1
0
3
0
57
0
3
0
89
0
157
0
157
19 MERKEZ
966454
Şehit İdari Ataşe Galip Özmen Teknik ve End.
Mes. Lisesi
92
0
92
0
171
0
0
0
74
0
50
0
63
0
76
0
3
0
51
0
77
0
2
0
138
0
263
263
20 PAZARCIK
373138
İmam Hatip Lisesi
60
0
60
0
0
0
0
0
18
0
14
0
7
0
21
0
0
0
0
0
0
0
0
0
60
0
60
60
21 PAZARCIK
185138
Pazarcık Lisesi
144
144
288
148
0
0
0
31
38
12
24
3
16
5
11
0
0
0
0
25
50
0
0
26
41
51
89
140
2968
1319
4287
828
171
0
469
631
404
516
356
460
339
455
40
43
69
87
140
225
69
65
1293
1695
1568
2062
3630
TOPLAM
0
230
11.
SINIF
12.
SINIF
OKULUNUZ
ÖĞRENCİSİ
(PARASIZ)
ERKEK
BAŞKA OKUL
ÖĞRENCİSİ
(PARASIZ)
ERKEK
OKULUNUZ
ÖĞRENCİSİ
(PARALI)
KIZ
0
10.
SINIF
KIZ
KAPASİTE ÜSTÜ
BAŞKA OKUL
ÖĞRENCİSİ
(PARALI)
BOŞ KAPASİTE
130
9.
SINIF
BURSLU
ÖĞRENCİ
(DPY-B)
TOPLAM KAPASİTE
Afşin Anadolu İmam Hatip Lisesi
OKUL ADI
HAZIRLIK
SINIFI
KIZ KAPASİTESİ
184481
İLÇE
KURUM KODU
1 AFŞİN
Sıra
ERKEK KAPASİTESİ
Tablo 91- 2010-2011 Yılı Ortaöğretim Pansiyon Kapasiteleri Ve Yatılı Öğrenci Sayıları
TOPLAM YATILI
ÖĞRENCİ
Tablo 92 – Öğrencilerin Okullaşma Oranı
TOPLAM(%)
ERKEK(%)
KIZ(%)
76
79.70
71.90
Ortaöğretimde Genel Liseye Geçen Oranı
47.70
46.40
49.10
Ortaöğretimde Meslek Lisesine Geçen Oranı
50.40
51.70
48.80
Ortaöğretimde Özel Liseye Geçen Oranı
0.50
1
1.10
ORTAÖĞRETİME GEÇİŞ ORANI
Yükseköğrenim:
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, 03.07.1992 tarih ve 3837 sayılı Yasa ile
kurulmuş olup; Ziraat, Orman, Fen-Edebiyat, İktisadi ve İdari Bilimler, İlahiyat, Eğitim, Güzel
Sanatlar, Tıp ve Mühendislik-Mimarlık Fakülteleri olmak üzere 9 fakültesi, 10 meslek
yüksekokulu, 4 yıllık eğitim veren 2 yüksekokul, 3 enstitü, 6 adet Rektörlüğe bağlı bölüm ve 6
araştırma uygulama merkezine sahiptir.
Üniversitenin fiziki yapısı; Şehir Merkezindeki Rektörlük ve bağlı fakültelerin
bulunduğu 3 blok, bir kapalı spor salonu ve bir sağlık merkezi; Meslek Yüksekokullarının bina
ve atölyelerinin bulunduğu Karacasu Kampusu; Sağlık Bakanlığı ile Yüksek Öğretim Kurulu
Başkanlığı arasında yapılan protokol uyarınca devralınan Sağlık Yüksekokulunun kurulduğu
eski Sağlık Meslek Lisesi binalarının bulunduğu Kampus ve 06 Ekim 1995 tarihinde temeli
atılan bazı binaların bulunduğu Avşar Kampusundan oluşmaktadır. Karacasu Kampus alanı
1.000 dekar, Avşar Kampus alanında hedef 14.000 dekardır. Bu arazinin bu güne kadar 2.700
dekarının kamulaştırılması tamamlanmıştır.
Ayrıca Gaziantep Yolu üzerinde şehir merkezine 12 km. uzaklıkta 900 dekarlık bir
araziye sahip olan Karacasu kampüsunda; Fen-Edebiyat, Mühendislik-Mimarlık Fakülteleri ve
Kahramanmaraş ve Pazarcık Meslek Yüksekokulları yer almaktadır.
Elbistan Meslek Yüksekokulu Elbistan ilçemizde eğitim ve öğretimini sürdürmektedir.
Afşin Meslek Yüksekokulu yükseköğretim için gerekli dershane, alet, makine, yurt,
yemekhane gibi altyapı hizmetleri henüz tamamlanmadığından faaliyetlerine Adana Yolu
üzerinde Aksu Mahallesinde Özelleştirme İdaresi Başkanlığınca Üniversiteye tahsis edilen
Zirai Donatım Kurumunun binalarında devam etmektedir. İlahiyat Fakültesi de yine bu
binalarda eğitim öğretimini sürdürmektedir. Göksun, İslâhiye, Andırın, Düziçi ve Bahçe
Meslek Yüksekokullarımız eğitim öğretimlerini kendi ilçelerindeki binalarında
sürdürmektedirler.
231
KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ
İL SINIRLARI İÇİNDEKİ FAKÜLTE VE MESLEK YÜKSEKOKULU
ÖĞRENCİ SAYILARI
25.03.2011
FAKÜLTE / YÜKSEKOKUL ADI
ÖĞR.SAYI
BUL.YER
ÖZEL/KAMU
AFŞİN MESLEK YÜKSEKOKULU
864
AFŞİN
KAMU
ANDIRIN MESLEK YÜKSEKOKULU
155
ANDIRIN
KAMU
BEDEN EĞİTİM VE SPOR YÜKSEK OKULU
201
K.MARAŞ
KAMU
EĞİTİM FAKÜLTESİ
296
K.MARAŞ
KAMU
ELBİSTAN MESLEK YÜKSEKOKULU
1083
ELBİSTAN
KAMU
FEN EDEBİYAT FAKÜLTESİ
2784
K.MARAŞ
KAMU
GÖKSUN MESLEK YÜKSEKOKULU
734
GÖKSUN
KAMU
GÜZEL SANATLAR FAKÜLTESİ
20
K.MARAŞ
KAMU
İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ
2152
K.MARAŞ
KAMU
İLAHİYAT FAKÜLTESİ
163
K.MARAŞ
KAMU
KAHRAMANMARAŞ MESLEK YÜKSEKOKULU
3235
K.MARAŞ
KAMU
MÜHENDİSLİK MİMARLIK FAKÜLTESİ
1186
K.MARAŞ
KAMU
ORMAN FAKÜLTESİ
507
K.MARAŞ
KAMU
PAZARCIK MESLEK YÜKSEKOKULU
128
K.MARAŞ
KAMU
SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU
295
K.MARAŞ
KAMU
SAĞLIK YÜKSEKOKULU
412
K.MARAŞ
KAMU
TIP FAKÜLTESİ
201
K.MARAŞ
KAMU
ZİRAAT FAKÜLTESİ
872
K.MARAŞ
KAMU
TOPLAM
15287
Tablo 93- Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesinde Okuyan Öğrencilerle İlgili Yurt
Durumunu Gösterir Tablo
Bulunduğu Yer
Bağlı
Olduğu Kurum
Toplam
Kapasite (Adet)
Fiilen Barınan Öğrenci Sayısı
(Adet)
Toplam
Erkek
Kız
Göksun
KSÜ
180
120
50
70
Andırın
KSÜ
80
80
50
30
İslahiye
KSÜ
100
100
65
35
Düziçi
KSÜ
50
50
25
25
Bahçe
KSÜ
50
50
25
25
YURTKUR
702
702
468
234
YURTKUR
1564
1564
782
782
2.726
2.666
1.465
1.201
Elbistan
Kahramanmaraş MYO
GENEL TOPLAM
232
M.3.3.Hastaneler ve Sağlık Tesisleri:
Kahramanmaraş’ ta sağlık tesislerinin hizmet verdiği alan yüzey olarak yaklaşık 130
dönüm civarında olup ; bunların hizmet alanları ile ilgili detaylı bilgiler; yetkili kurum ve
kuruluşlardan edinilebilir.
M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler
İlimizde Sabancı Kültür Merkezi ile Necip Fazıl Kısakürek Kültür Merkezi
bulumaktadır. Ayrıca kamu kuruluşlarına ait sosyal tesisler bulunmaktadır.
M.3.5. Endüstriyel Yapılar
Endüstri bölgeleri şehrin değişik yönlerinde yer almakta olup haritası bulunmamaktadır.
M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar
Göçer ve hareketli barınaklar hakkında bilgiye ulaşılamamıştır.
M.3.7. Otel, Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar
Bölüm G’ de ayrıntılı olarak verilmiştir.
M.3.8.Bürolar ve Dükkanlar
İlimizde çok sayıda iş merkezi bulunmakta olup bunlar şehir merkezinde yer
almaktadır. Şehrin gelişmesi ise batı yönüne doğru devam etmekte olup bu bölge genellikle
konut alanları şeklindedir.İş merkezleri daha çok resmi dairelere yakın bölgelerde
yoğunlaşmaktadır.
M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma
İlimizde kırsal alanlardaki konut gelişimi, genellikle tarım alanlarının, su kaynaklarının
ve ulaşım imkanlarının uygun olduğu yerlerde hızla artmıştır. Topoğrafyanın uygun
olmadığı,iklimin sert olduğu alanlarda ise yerleşmenin az olduğu görülmektedir.
Tarım alanlarının verimliliği , su kaynaklarının bolluğu ve topoğrafyanın durumu
yerleşme alanlarının toplu veya dağınık olmasında belirleyici rol oynamaktadır.
Kırsal alanda yapı malzemesi daha çok yakın çevreden temin edilmekte,kayalık
alanlarda taş ağırlıklı yapılar,ormanlık alanlarda ise ahşap ve kerpiç yapılar ön plana
çıkmaktadır.Gelir seviyesi yüksek olan kırsal yerleşmelerde daha planlı betonarme yapılar göze
çarpmaktadır.
3194 sayılı İmar Kanununa bağlı olarak çıkarılan Plansız Alanlar Yönetmeliğinin 43.
maddesi gereğince köy yerleşik alan tespitinin yapılması ile, kırsal alanlardaki yerleşmelerin
disipline edilmesi amaçlanmaktadır. Müdürlüğümüzce bu konuda başlatılan çalışmalar hızla
devam etmekte olup,ilimize bağlı köylerin “Köy Yerleşik Alan” tespitinin büyük çoğunluğu
tamamlanmıştır.
Müdürlüğümüzce, köy yerleşik alan dışında kalan alanlarda aynı yönetmeliğin
63.maddesine göre ruhsat düzenlenmekte,akaryakıt ve sanayi tesisleri için oluşturulan “Konut
Dışı Kentsel Çalışma Alanlarında” mevzii olarak hazırlanan imar planlarından sonra inşaat izni
verilmektedir.
233
M.3.10.Yerli Mimari Özellikler
Taş ve kerpiçten yapılmış yüksek duvarlı avlulu, sofalı, haremlik, selamlık, alt katta
mahzeni olan zemin katta genellikle kiler ve mutfak’tan oluşan iki ya da üç katlı evlerdir.
Kahramanmaraş kent merkezi içerisinde yer alan yapılaşma hareketi iki bölüm
içerisinde ayrı ayrı anlatımı zorunlu kılmakta olup 1. bölümde kentin ilk yapılaşmasına dönük
binaların mimari özellikleri ile 2. bölümde yeni yapılaşmadaki mimari özellikler büyük
farklılıklar sergilemektedir. İlimizde Osmanlı ve Selçuklu dönemine ait birçok eser vardır.
Kahramanmaraş evlerinde 8 plan tipi bulunmaktadır. Evlerin tamamı güneye bakmakta ve
avlusu bulunmaktadır. Avlular taş kaplı çoğunlukla yuvarlak, oval, köşeli, havuzlu ve
şadırvanlı bir bütünlük içerisindedir.
Kent içerisinde yeni yapılaşmada klasik mimari tip yer almakta olup; özellikle mimari
görünüme sahip binalar arasında Özel İdare Binası, Gar Binası, Valilik Binası Ve Eski Devlet
Hastanesi gösterilebilir.
M.3.11.Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller
Taş, kerpiç ve ahşap malzeme kullanılmaktadır. Çevreye herhangi bir olumsuz etkisi
yoktur.
M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı
M.4.1. İş alanları ve işsizlik
İlimizde genellikle tarıma dayalı sanayi sektörü gelişmiştir. Tekstil sektörü en büyük iş
alanı haline gelmiş olup işsizlik oranı diğer illere göre alt sevilerdedir.
M.4.2. Göçler
İlimizde yer değiştirme olaylarının başlıca nedenleri tarımsal faaliyetler ve
sanayileşmedir. Göç olayının ilimize getirdiği çevre sorunlarını gecekondulaşma, sağlıksız
yapılaşma ve yetersiz alt yapı neticesi düzensiz katı ve sıvı atık oluşumu ile hava kirliliği
olarak sayabiliriz.
M.4.3. Göçebe ( Mevsimlik ) İşçiler
İlimiz içerisinde göçebe olarak mevsimlik çalışan işçilerin istihdam edildikleri iş kolları
genel olarak tarım sektöründedir. Bu işçiler tarım alanında sulama, çapalama, pamuk toplama,
ekin biçme gibi faaliyetlerde bulunmaktadırlar. Genel olarak faaliyette bulundukları alan
yakınlarında kurdukları çadırlarda ikamet ederler.
M.4.4. Kent Toprağın Mülkiyet Dağılımı
Kadastro çalışmaları devam ettiğinden bilgeye ulaşılamamıştır.
M.4.5. Konut Yapım Süreçleri
Şehrin güney ve doğu kısımlarındaki yerleşmeler, genellikle vatandaşın kendi
imkanlarıyla yaptırdığı iki katlı binalardan oluşmaktadır. Bu bölgedeki belli başlı mahalleler
Ballıca, Dumlupınar, Oruç Reis, Piri Reis, Aksu, Karacaoğlan, Dulkadiroğlu, Aslanbey
mahalleleridir. Mahallelerin büyük bir kısmı ruhsatsız yapılardan oluşmuştur.
234
Kooperatiflerle, genellikle uzun vadede bütçeyi zorlamadan konutlar üretilmektedir.
Ancak son dönemlerde konut üretiminde kooperatifçilik azalmıştır. 2010 yılında verilen
ruhsatların yaklaşık %5’ini kooperatifler oluşturmaktadır.
Günümüzde konut üretimleri genellikle yap-satçılıkla gerçekleşmektedir. Site bazındaki
yerleşimler artmaktadır. Site bazındaki yapıların çoğunda kullanılan tünel kalıp yapım
tekniğiyle birçok bloktan oluşan konutlar kısa sürede tamamlanmaktadır.
2002 yılından itibaren belediyemizce verilen yeni yapı ve ilave ruhsatlarının sayısı
aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. Bunların büyük bir kısmını konutlar oluşturmaktadır.
Yıllar
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Verilen Ruhsat Sayısı
180
180
204
349
484
542
479
636
1157
M.4.6.Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri
Bu türlü alanlar kent dokusuna yapışık, merkezden uzak, vatandaşların sosyoekonomik
yapısına uygun, hisseli tapuların veya el senetleri ile alınmış parsellerin üzerlerine inşaa
olunmuş yapı guruplarıdır.
Bu bölgeler aynı kültür özelliklerine sahip insan guruplarını bünyesinde toplar. Görülen
en önemli özelliklerden bir tanesi de modern malzeme ile (köye göre) sosyoekonomik özellik
ve yaşantılarını aynen devam ettirmeleridir. Buralara gidildiğinde köy köy veya il il gezmek
mümkündür. Kahramanmaraş kent gerçeğinde şehrin yapılaşması ve gelişmesi lineer bir
dokuya sahiptir.
Şehrin Mevlana, Barbaros, Hacıbayramveli ve Karacaoğlan Mahalle guruplarında batı
köylerden gelen yerleşimler Mercimektepe bölgesinde ise Muş ilinden gelenler inkişaf etmiştir.
Şehrin doğu kesiminde ise Dulkadiroğlu, Aslanbey, Namık Kemal çevrelerinde yine Muş,
Tunceli , Bitlis , Elazığ gibi illerden gelenler vatandaşlarımızın yerleştikleri görülmüştür.
Kuzeyde Saçaklızade ve Tavşantepe bölgelerinde güneyde ise Aksu ve M.Akif Mahalle
guruplarında bu tür yerleşmeler görülmektedir. Burada gözlenen şudur; şehrin batı kesiminde
oluşan kaçak yapılar sınıf olarak 3. 4 . ve daha yüksek vasıfsız arazilere yapılaşmakta iken
doğu ve güneyde 1. ve 2. sınıf kullanılabilen arazilere yapılmaktadır. Bu bölgelerin önüne
geçebilmek için birtakım olumlu girişimler yapılmıştır.
1- Bu bölgelerin sonunda belirli bir saha tampon bölge olarak bölgenin sosyoekonomik
yapısına uygun olarak planlanmış ve uygulama çalışmaları başlatılmıştır. Tampon
bölge ise bir geçiştir.
2- Bu bölgelerde mevcut yapıya uygun olarak ıslah imar planları yapılmış, kent
makroformu ile adaptasyonların sağlanmasına çalışılmıştır.
İlimizde hızla gelişen endüstrileşme ve buna bağlı göç neticesinde bir takım önlemlerin
alınması gayesi ile 5 adet gecekondu önleme bölgesi ihdas edilmiştir. İlk kez 1971 yılında
Namık Kemal ve Şeyh Adil Mahallelerinde yaklaşık 200 dönümlük bir sahada 1 No lu
gecekondu önleme bölgesi projesi tatbik edilmiş; ancak başarıya ulaşılamamıştır.
235
2 ve 3 nolu gecekondu önleme bölgeleri yine aynı tarihlerde şimdiki M.Akif
Mahallesinde uygulamaya konulmasına rağmen kamulaştırmada çıkan problemlerden dolayı
Danıştay Mahkemesince iptal edilmiştir.
4 ve 5 No lu gecekondu önleme bölgesi ise 868 dönümlük bir sahada 1978 yılında
başlatılmıştır. Tek başarıya ulaşan gecekondu önleme bölgesi projesi bu bölgede yapılan proje
olup; 2100 adet küçük parsel, 400 adet 5 katlı büyük parsel üretilmiş, alt yapısı
tamamlanmıştır.
Kentin kuzeyinde çamlık mahallesi olarak nitelendirilen 42 hektarlık alanda kentsel
dönüşüm alanı ilan edilmiş olup buradaki gecekonduların dönüşüm kapsamında kaldırılması
hedeflenmektedir. Kentsel dönüşüm söz konusu bölgenin çevresinde gecekondu yapımının
önüne geçerek planlı yapılaşmayı sağlamak anlamında etkin rol oynamaktadır. Ayrıca kentin
güneyinde imar planı dışında kalan ancak mevcut yapılaşmaların bulunduğu Sümer
mahallesinde ilave imar planı çalışması yürütülmekte olup plan kapsamında gerekli kentsel ve
sosyal altyapı alanları oluşturulmaktadır.
İlimizdeki şanssızlıklardan bir tanesi de arazilerin mülkiyet durumudur. Çoğunlukla
vatandaş mülkiyetinde olan parseller büyük ölçekli konut taleplerini karşılamakta yerel
idarelerin dar ve kısıtlı bütçeleriyle olası görülmemektedir. Büyük miktarda belde sınırları
içinde hazine parseli yoktur. Bu gelişmeler çerçevesinde bazı bölgelerde kaçak yapılar kontrol
altına alınamamıştır. Şehrin batısı ve doğusunda iki ayrı lineer gelişen bölgelerde de kaçak
yapılarla ilgili olarak ıslah çalışmaları ve sosyoekonomik dokuya uygun imar planları ve ıslah
planları uygulanarak geri kazanım çalışmaları gerçekleştirilmektedir.
775 sayılı kanun kapsamında İlimiz Elbistan ilçesinde 1 ve 2 no’lu gecekondu önleme
bölgeleri oluşturulmuştur. Elde edilen parsellerin hazine adına tescilleri yapılmış olup
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğünce imar
planları yapılmıştır. Elbistan nufusuna kayıtlı vatandaşlarca kurulan kooperatiflerin sayısı
yaklaşık 65 civarındadır. Bu kooperatiflerin büyük çoğunluğu konut yapım işini tamamlayarak
üyelerine konutlarını teslim etmiştir.
M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri
M.5.1. Görüntü Kirliliği
Eski yerleşim yerlerinde imar planları olmadığı için yollar dar, evler gelişi güzel
yapılmış olaması ve bu konuda yasal mevzuat olmaması nedeniyle görüntü kirliliği
oluşmaktadır.
Yeni imara açılan ve planlı bir şekilde yapılan bölgelerde görüntü kirliliğine fazla
rastlanılmamaktadır. Belediyeler bu konuda bir kısım çalışmalar yapmaktadır.
M.5.2. Binalarda Ses İzolasyonu
Binalarda ısı yalıtımının yapılması hakkında, “Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği”nin
5.maddesine göre yapı ruhsatı işlemlerinde, "Binalarda Isı Yalıtım Yönetmeliği" hükümlerine
göre ilgili mühendislerce hazırlanan ısı yalıtım projeleri veya raporları istenmektedir. Bu
projelerin uygulaması ve denetimi ilgili mühendisler tarafından veya 4708 Sayılı Yapı
Denetimi Hakkında Kanun kapsamındaki yerlerde yapı denetim şirketlerinin ilgili denetçileri
ve kontrol elemanları tarafından yapılır.
236
M.5.3. Hava Alanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları
Kentimizde bulunan havaalanları ile ilgili olarak Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık
Genel Müdürlüğünün havaalanı ile ilgili olarak belirlediği bir mania planı mevcuttur. Mania
planında uçakların kalkış ve inişlerine bağlı olarak uçuş güvenliğini ön plana çıkartıcı
tedbirlere yer vermiştir. Mevcut çevredeki yapılara da tedbir mahiyetli önlemler aldırılmıştır.
Havaalanının kent merkezinden uzak olması çevrede afet evlerinden başka meskun alan
olmamasından dolayı gürültü ile zonlar oluşturulamamıştır.
M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü
Kentimizde sanayi kullanımı ile meskun alan ayrılmış vaziyettedir. Ticari ve sanayi
alanlarının çevre yolu arterlerine paralel olarak inkişaf etmeleri bu tesislerin çevreye yaydığı
gürültülerle ilgili bir takım önlemler almaya yerel idareleri yönlendirmemiştir.
M.5.5. Kentsel Atıklar
İl merkezi içerisinde meydana gelen katı atıklar kent içi semt sokaklarında bulunan çöp
römorklarından güncel olarak konteynerlerle toplanarak kent güneyinde 10 km uzaklıktaki
Aksu mevkiinde bulunan düzensiz depolama alanında depolanmaktadır.
M.5.6. Binalarda ısı Yalıtımı
EVİNİ YAPANA YARDIM METODU İLE YAPILAN KONUTLARDA YALITIM (EYY):
Bu metot ile yapılan afet konutlarında eski projelerde ısı ve ses yalıtımı olmayıp,imkanı
olan vatandaşların bazılarınca duvar içi köpük ile ısı yalıtımı yapılmaktaydı.bu metotta ihale ve
şartname olmadığı için,ve vatandaşların ekonomik imkanları zayıf durumda olduğu için,ısı
yalıtımını isteyen ve imkanı olanlar yaptırmaktaydı.
İHALE İLE YAPILAN BİNALARDA YALITIM :
Yeni yapılan projelerde ise, ihaleli ve şartnameli oldukları için tüm konutlarda ısı yalıtımı
yapılmaktadır.
Okullarda kolon ve kirişlerde xps ile ısı yalıtımı yaptırılmaktadır. Dış duvarlarda iki duvar
arasına köpük ile ısı yalıtımı yaptırılmaktadır.
Kontrollüğü Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü teknik elemanlarınca yapılan TOKİ Doğu
kent 24 derslikli lise de :
-
Kolon ve kirişlerde xps ile ısı yalıtımı yapılmıştır.
-
Dış duvarlarda içten xps ve alçıpan ile ısı yalıtımı yapılmıştır.
- Diğer yapımı devam eden binalarda da ısı yalıtımı yapılmaktadır.
237
M.6. Nüfus
M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Dağılımı:
Tablo 94- Nüfusun Yıllara Göre Dağılımı:
Nüfus Sayımı Yapılan Yıllar
Tespit Edilen Nüfus
Yıllık Nüfus Artış Hızı
1927
184.958
1935
188.877
2.62
1940
202.073
13.51
1945
261.550
18.98
1950
288.843
19.85
1955
336.797
30.72
1960
389.857
29.26
1965
438.423
23.48
1970
528.982
37.55
1975
641.480
38.56
1980
738.032
28.04
1985
840.472
26.00
1990
894.264
12.11
2000
1.002.384
11.41
Son 73 yılda Türkiye’nin nüfusu yaklaşık beş kat artış gösterirken, aynı dönemde,
Kahramanmaraş ilinin nüfusu 5.4 kat artış göstermiş ve 1.002.384 ‘e yükselmiştir.
1927 – 2000 döneminde Kahramanmaraş ilinin nüfusu sürekli artış göstermiştir. İlde en
düşük yıllık nüfus artış hızı %0 2.6 ile 1927 – 1935 döneminde, en yüksek yıllık nüfus artış hızı
ise %0 38.6 ile 1970 -1975 döneminde gerçekleşmiştir.
1927 yılında Kahramanmaraş ili ülke nüfusu içinde %1.4’lük bir paya sahip iken, 2000
yılında %1.5’lik bir paya sahiptir. Bu da, Kahramanmaraş ilinin nüfus artış hızının ülke
ortalamasından daha yüksek olduğunu göstermektedir.
Kahramanmaraş; il merkezleri nüfus büyüklüğüne göre Türkiye’nin 17. ili, illerin nüfus
büyüklüğüne göre ise Türkiye’nin 18. ilidir. Ülke nüfusu içindeki payı %1.47’dir.
M.6.2. Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı:
Tablo 95- İl Geneli Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
YAŞ GRUBU
Toplam
00 - 04
05 - 09
10 - 14
15 - 19
20 - 24
25 - 29
30 - 34
TOPLAM
1.002.384
121.890
117.285
117.539
120.426
96.260
85.185
66.397
ERKEK
510.662
63.603
60.786
61.177
61.025
46.739
42.446
34.181
238
KADIN
491.722
58.287
56.499
56.362
59.401
49.521
42.739
32.216
35 - 39
40 - 44
45 - 49
50 - 54
55 - 59
60 - 64
65 - 69
70 - 74
75 - 79
80 - 84
85 +
Bilinmeyen
62.491
49.281
40.148
33.072
25.298
22.139
19.233
13.558
6.228
3.153
2.642
159
32.222
26.069
20.375
16.583
12.863
10.414
9.848
6.620
3.047
1.363
1.216
85
30.269
23.212
19.773
16.489
12.435
11.725
9.385
6.938
3.181
1.790
1.426
74
İL MERKEZİ
Tablo 96 - İl Merkezi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
YAŞ GRUBU
TOPLAM
ERKEK
KADIN
Toplam
00 - 04
05 - 09
10 - 14
15 - 19
20 - 24
25 - 29
30 - 34
35 - 39
40 - 44
45 - 49
50 - 54
55 - 59
60 - 64
65 - 69
70 - 74
75 - 79
80 - 84
85 +
Bilinmeyen
326.198
42.135
37.669
36.613
38.355
32.730
29.218
23.346
21.997
17.451
13.294
9.948
6.753
5.794
4.629
3.277
1.595
724
622
48
169.863
22.047
19.594
19.552
20.512
16.672
14.841
12.094
11.429
9.267
7.102
5.191
3.583
2.771
2.360
1.498
744
298
277
31
156.335
20.088
18.075
17.061
17.843
16.058
14.377
11.252
10.568
8.184
6.192
4.757
3.170
3.023
2.269
1.779
851
426
345
17
BUCAK VE KÖYLER TOPLAMI
Tablo 97- Bucak ve Köyler Toplamı Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
YAŞ GRUBU
TOPLAM
ERKEK
KADIN
Toplam
00 - 04
05 - 09
10 - 14
15 - 19
20 - 24
25 - 29
30 - 34
35 - 39
40 - 44
45 - 49
50 - 54
466.377
55.927
55.597
55.750
56.050
43.179
37.397
28.326
26.312
20.994
18.401
16.501
233.575
29.303
28.725
28.438
27.240
20.219
18.333
14.503
13.601
10.903
8.894
7.949
232.802
26.624
26.972
27.312
28810
22.960
19.064
13.823
12.711
10.091
9.507
8.552
239
55 - 59
60 - 64
65 - 69
70 - 74
75 - 79
80 - 84
85 +
Bilinmeyen
13.635
12.248
11.145
7.865
3.544
1.832
1.504
70
6.814
5.647
5.731
3.950
1.788
789
708
40
6.821
6.601
5.414
3.915
1.756
1.043
796
30
AFŞİN
Tablo 98 - Afşin İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
YAŞ GRUBU
TOPLAM
ERKEK
KADIN
Toplam
00 - 04
05 - 09
10 - 14
15 - 19
20 - 24
25 - 29
30 - 34
35 - 39
40 - 44
45 - 49
50 - 54
55 - 59
60 - 64
65 - 69
70 - 74
75 - 79
80 - 84
85 +
Bilinmeyen
35.834
4.432
4.332
4.258
4.524
3.133
3.031
2.455
2.551
1.945
1.439
1.093
789
599
580
343
169
88
65
8
17.914
2.303
2.232
2.126
2.220
1.398
1.475
1.219
1.250
1.055
754
603
410
279
291
157
75
35
30
2
17.920
2.129
2.100
2.132
2.304
1.735
1.556
1.236
1.301
890
685
490
379
320
289
186
94
53
35
6
ANDIRIN
Tablo 99- Andırın İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
YAŞ GRUBU
Toplam
00 - 04
05 - 09
10 - 14
15 - 19
20 - 24
25 - 29
30 - 34
35 - 39
40 - 44
45 - 49
50 - 54
55 - 59
60 - 64
65 - 69
70 - 74
75 - 79
80 - 84
85 +
Bilinmeyen
TOPLAM
8.311
809
832
1.109
1.136
872
720
532
506
386
360
323
210
169
148
106
47
19
22
5
ERKEK
4.342
423
430
590
606
476
367
274
259
194
190
170
96
84
86
61
24
4
5
3
240
KADIN
3.969
386
402
519
530
396
353
258
247
192
170
153
114
85
62
45
23
15
17
2
ÇAĞLAYANCERİT
Tablo 100 - Çağlayancerit İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
YAŞ GRUBU
TOPLAM
ERKEK
KADIN
Toplam
00 - 04
05 - 09
10 - 14
15 - 19
20 - 24
25 - 29
30 - 34
35 - 39
40 - 44
45 - 49
50 - 54
55 - 59
60 - 64
65 - 69
70 - 74
75 - 79
80 - 84
85 +
Bilinmeyen
12.642
1.534
1.482
1.603
1.654
1.337
1.128
817
736
563
449
354
269
258
178
150
76
32
19
3
6.436
771
756
844
848
679
553
411
370
289
221
173
138
134
104
69
50
16
8
2
6.206
763
726
759
806
658
575
406
366
274
228
181
131
124
74
81
26
16
11
1
EKİNÖZÜ
Tablo 101- Ekinözü İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
YAŞ GRUBU
TOPLAM
ERKEK
KADIN
Toplam
00 - 04
05 - 09
10 - 14
15 - 19
20 - 24
25 - 29
30 - 34
35 - 39
40 - 44
45 - 49
50 - 54
55 - 59
60 - 64
65 - 69
70 - 74
75 - 79
80 - 84
85 +
Bilinmeyen
6.880
764
801
915
829
731
546
458
387
261
227
240
198
158
150
126
47
26
16
-
3.536
395
408
514
430
375
270
232
225
125
112
114
96
61
72
64
18
16
9
-
3.344
369
393
401
399
356
276
226
162
136
115
126
102
97
78
62
29
10
7
-
241
ELBİSTAN
Tablo 102- Elbistan İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
YAŞ GRUBU
TOPLAM
ERKEK
KADIN
Toplam
00 - 04
05 - 09
10 - 14
15 - 19
20 - 24
25 - 29
30 - 34
35 - 39
40 - 44
45 - 49
50 - 54
55 - 59
60 - 64
65 - 69
70 - 74
75 - 79
80 - 84
85 +
Bilinmeyen
71.500
8.523
8.439
8.439
8.872
6.460
6.122
5.224
5.075
3.855
2.946
2.175
1.470
1.290
1.117
749
337
216
178
13
36.266
4.398
4.386
4.348
4.532
2.958
2.998
2.689
2.579
2.127
1.550
1.145
713
610
534
359
152
108
78
2
35.234
4.125
4.053
4.091
4.340
3.502
3.124
2.535
2.496
1.728
1.396
1.030
757
680
583
390
185
108
100
11
GÖKSUN
Tablo 103- Göksun İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
YAŞ GRUBU
TOPLAM
ERKEK
KADIN
Toplam
00 - 04
05 - 09
10 - 14
15 - 19
20 - 24
25 - 29
30 - 34
35 - 39
40 - 44
45 - 49
50 - 54
55 - 59
60 - 64
65 - 69
70 - 74
75 - 79
80 - 84
85 +
Bilinmeyen
30.232
3.224
3.256
3.409
3.730
3.331
3.035
2.250
2.093
1.558
1.101
895
655
616
483
288
145
65
90
8
16.456
1.664
1.746
1.841
2.059
1.866
1.705
1.248
1.119
910
595
462
340
334
250
160
77
30
45
5
13.776
1.560
1.510
1.568
1.671
1.465
1.330
1.002
974
648
506
433
315
282
233
128
68
35
45
3
242
NURHAK
Tablo 104- Nurhak İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
YAŞ GRUBU
TOPLAM
ERKEK
KADIN
Toplam
00 - 04
05 - 09
10 - 14
15 - 19
20 - 24
25 - 29
30 - 34
35 - 39
40 - 44
45 - 49
50 - 54
55 - 59
60 - 64
65 - 69
70 - 74
75 - 79
80 - 84
85 +
Bilinmeyen
8.118
707
706
891
996
1.014
814
503
561
379
392
305
234
189
167
130
65
37
27
1
4.043
356
369
479
478
495
385
240
269
199
194
156
119
86
111
50
29
13
15
-
4.075
351
337
412
518
519
429
263
292
180
198
149
115
103
56
80
36
24
12
1
PAZARCIK
Tablo 105- Pazarcık İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
YAŞ GRUBU
TOPLAM
ERKEK
KADIN
Toplam
00 - 04
05 - 09
10 - 14
15 - 19
20 - 24
25 - 29
30 - 34
35 - 39
40 - 44
45 - 49
50 - 54
55 - 59
60 - 64
65 - 69
70 - 74
75 - 79
80 - 84
85 +
Bilinmeyen
24.374
2.401
2.713
3.065
2.859
2.373
2.139
1.667
1.517
1.238
1.043
873
756
591
451
393
143
85
65
2
12.224
1.218
1.422
1.664
1.391
1.099
1.014
837
747
644
509
439
381
299
218
200
69
45
28
-
12.150
1.183
1.291
1.401
1.468
1.274
1.125
830
770
594
534
434
375
292
233
193
74
40
37
2
243
TÜRKOĞLU
Tablo 106- Türkoğlu İlçesi Cinsiyet ve Yaş gurublarına göre nüfus dağılımı
YAŞ GRUBU
TOPLAM
ERKEK
KADIN
Toplam
00 - 04
05 - 09
10 - 14
15 - 19
20 - 24
25 - 29
30 - 34
35 - 39
40 - 44
45 - 49
50 - 54
55 - 59
60 - 64
65 - 69
70 - 74
75 - 79
80 - 84
85 +
Bilinmeyen
11.918
1.434
1.358
1.487
1.421
1.100
1.035
819
756
651
496
365
329
227
185
131
60
29
34
1
6.007
725
718
781
709
502
505
434
374
356
254
181
173
109
91
52
21
9
13
-
5.911
709
640
706
712
598
530
385
382
295
242
184
156
118
94
79
39
20
21
1
Kahramanmaraş ilinde 1927 yılında her 100 kadın için 100 erkek bulunmakta iken,
erkek nüfusun kadın nüfustan daha hızlı artması nedeniyle 1955 yılında cinsiyet oranı 105’e
ulaşmıştır. Bu yıldan sonra azalma eğilimine giren cinsiyet oranı, 1975 yılında 106 ile en
yüksek değerini almıştır. 2000 yılında Kahramanmaraş ilinde her 100 kadın için 104 erkek
bulunmaktadır.
M.6.3. İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları:
2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre, Merkez İlçe şehir nüfusumuz 326.198,
İl genelinin toplam nüfusu ise 1.002.384’tür. 1990–2000 döneminde yıllık nüfus artış hızı
%011,41’dir. Nüfusun %46.53'ü köy ve kasabalarda, geriye kalan %53.47’si de şehirlerde
yaşamaktadır. İl genelinde km²’ye düşen insan sayısı ortalama 70 kişidir. Nüfus yoğunluğu
açısından, Merkez ilçe km²’ye ortalama 157 kişi ile İlimizin en yoğun nüfusunu barındırken,
ilçelere göre 14 ile 104 kişi arasında değişmektedir.
İl’e bağlı bulunan 9 ilçeden Elbistan ilçesi 128.267 nüfusu ile en fazla nüfusa, Ekinözü
ilçesi ise 17.102 nüfusu ile en az nüfusa sahip olan ilçelerdir. İlin yıllık nüfus artış hızı en
yüksek olan ilçesi %014.1 ile Nurhak iken, en az olan ilçesi %0–16.9 ile Ekinözü’dür.
244
Tablo 107 - 1990 ve 2000 Yılları İtibariyle İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunluğu
Yıllık Nüfus Artış Hızı
Toplam
Merkez
25.70
Afşin
-6.88
Andırın
-7.70
Çağlıyancerit
9.44
Ekinözü
-16.87
Elbistan
12.31
Göksun
4.70
Nurhak
14.10
Pazarcık
-11.70
Türkoğlu
2.24
İL TOPLAMI
11.41
Şehir
Köy
35.75
5.49
22.81
-21.87
10.18
-11.77
19.18
2.75
-17.35
-16.55
26.70
-3.30
28.00
-8.15
13.58
14.56
-3.15
-15.75
-20.35
8.41
27.4
-4.31
Yüzölçümü
(KM2)
2.956
Nüfus Yoğunluğu
157
1.428
65
1.162
35
417
595
2.319
1.940
1.219
1.710
600
14.346
71
29
55
39
14
42
104
70
Kahramanmaraş il merkezinin şehir nüfusu artış hızı %035.8 dir. Kahramanmaraş iline
bağlı ilçelerin şehir nüfusları incelendiğinde, şehir nüfusu en fazla olan ilçenin Elbistan ilçesi,
en az olan ilçenin ise Ekinözü ilçesi olduğu görülmektedir. Şehir nüfus artışının en fazla
olduğu ilçe %028 ile Göksun ilçesi, en az olduğu ilçe %0–20.4 ile Türkoğlu ilçesidir.
Kahramanmaraş iline bağlı tüm bucak ve köylerin yıllık nüfus artış hızı %0–4.3’tür.
M.6.4. Nüfus Değişim Oranı:
1927 yılında Kahramanmaraş ilinde %19.7 olan şehirde yaşayan nüfusun payı 1950 yılından
sonra sürekli bir artış göstererek, 2000 yılında %53’e ulaşmıştır. Kahramanmaraş ilinde şehirde
yaşayan nüfusun oranı, ülke ortalamasına göre daha yavaş artmıştır. 1990 yılına kadar köy
nüfusu şehir nüfusundan fazla iken, ilk kez 2000 yılında şehir nüfusu köy nüfusundan daha
fazla olmuştur.
Tablo 108 - 1990 ve 2000 Yılları İtibariyle İl ve İlçelerin Nüfus Değişimi
245
1990
Yıllık
Nüfus Artış
Hızı
2000
Toplam
Şehir
Köy
Toplam
Şehir
Köy
Toplam
Şehir
Köy
Merkez
359.870
228.129
131.741
465.370
326.198
139.172
25.70
35.75
5.49
Afşin
99.321
28.524
70.797
92.718
35.834
56.884
-6.88
22.81
-21.87
Andırın
44.337
7.506
36.831
41.051
8.311
32.740
-7.70
10.18
-11.77
Çağlıyancerit
26.914
10.435
16.479
29.580
12.642
16.938
9.44
19.18
2.75
Ekinözü
20.246
8.184
12.062
17.102
6.880
10.222
-16.87
-17.35
-16.55
Elbistan
113.411
54.741
58.670
128.267
71.500
56.767
12.31
26.70
-3.30
Göksun
72.539
22.847
49.692
76.033
30.232
45.801
4.70
28.00
-8.15
Nurhak
14.990
7.087
7.903
17.260
8.118
9.142
14.10
13.58
14.56
Pazarcık
81.644
25.154
56.490
72.628
24.374
48.254
-11.70
-3.15
-15.75
Türkoğlu
60.992
14.608
46.384
62.375
11.918
50.457
2.24
-20.35
8.41
İL TOPLAMI
894.264
407.215
487.049
1.002.384
536.007
466.377
11.41
27.4
-4.31
KAYNAK :
1-Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü.
2-DİE, 2000 GENEL NÜFUS SAYIMI
246
N . ATIKLAR
N.1 . Evsel Katı Atıklar:
İlimizde hiçbir belediyenin düzenli çöp depolama alanı bulunmamaktadır.
Bakanlığımızın Katı Atık Eylem Planı doğrultusunda İlimizde iki ayrı yer (Afşin İlçesi Suluk
Tepesi Mevkiinde yer alan 32,26 Ha alan ve Kürtül Kasabası Deliömer Deresi Mevkiinde yer
alan 53,29 Ha alan) tespit edilmiş, bunlarla ilgili Mahalli Çevre Kurulunca tavsiye kararı
alınmıştır.
İl genelinde
merkez ve ilçelerde oluşan atıklarla ilgili yapılan envanter çalışması:
KSÜ ORMAN FAKÜLTESİ ORM.END.BÖL.PROJESİ VERİLERİNE GÖRE İL
MERKEZİNDE OLUŞAN ATIKLARIN KAREKTERİZASYONU:
* Plastik
*Kağıt
*Cam
*Pet Şişe
*Poşet
*Demir
N.2.
%2.07
%6.23
%1.27
%1.15
%1.8
%0.96
*Alüminyum
*Eko.değer taşımayan
*Organik olmayan
*Organik atık
*Kemik
%0.13
%5.85
%28.76
%51.90
%0.43
Tehlikeli ve Zararlı Atıklar:
Bu konuda Bakanlığımızca başlatılan TABS (Tehlikeli Atıkların Beyan Sistemi) ile
sanayiden kaynaklanan tehlikeli atıkların online ortamda atık üreticileri tarafından
Bakanlığımızca verilen şifreler yardımıyla girişinin yapılması çalışmaları başlatılmıştır. Ayrıca
sanayi kuruluşlarının hazırladığı Tehlikeli Atık Yönetim Planları Müdürlüğümüzce incelenerek
değerlendirilmektedir.
247
N.3. Özel Atıklar
N.3.1. Tıbbi Atıklar :
İlde bulunan hastane ve benzeri kuruluşlarda üretilen tıbbi atıklar Bakanlığımızın
2010/17 Nolu genelge Doğrultusunda Gaziantep İli’nde bulunan sterilizasyon tesisine
gönderilerek bertaraf edilmektedir.
TIBBİ
ATIK 2011
M,İKTARLARI
(kg)
MERKEZ
445.468
AFŞİN
8.951
ANDIRIN
ÇAĞLAYANCERİT
EKİNÖZÜ
ELBİSTAN
GÖKSUN
NURHAK
PAZARCIK
TÜRKOĞLU
TOPLAM (KG/YIL)
6.730
682
6
63.902
11.620
975
25.653
3.706
567.693
N.3.2. Atık Yağlar:
İlde atık motor yağları küçük sanayi sitelerinde yıkama-yağlama yapan işyerlerinden ve
araçların yağ değişiminin yapıldığı otomobil servislerinden kaynaklanmaktadır.
Müdürlüğümüzce yapılan denetimlerde Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri
gereğince atık motor yağlarının yalnızca Bakanlığımızca yetkilendirilmiş kuruluşlara veya
motor yağı üreticilerine verilmesi gerektiği konusunda uyarı yapılmaktadır.
Ayrıca sanayiden kaynaklı makine, şanzıman yağlarının ise kategorisi belirlendikten
sonra, kategorisine göre Bakanlığımızca lisanslandırılmış bertaraf tesislerine verilmesi
sağlanmaktadır.
Atık yağ üreticilerinin atık yağlarını yıl içinde lisanslı tesislere teslim ederken
düzenledikleri ulusal atık taşıma formlarının ilgili nüshasının ve her yıl Şubat ayında Atık Yağ
Beyan Formunu doldurarak Müdürlüğümüze gönderilmesi sağlanmaktadır.
N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Yağlar
Bu konuda ilimizde herhangi bir envanter çalışması bulunmamaktadır. Ancak
yönetmelik doğrultusunda çalışmalar devam etmektedir. Bitkisel atık yağ üreticilerince lisanslı
kuruluşlara teslim edilen atık bitkisel yağlar için düzenlenen ulusal atık taşıma formları
Müdürlüğümüzce değerlendirilmektedir.
248
N.3.4. Pil ve Aküler
Pil ve aküler şu an için ilimizde ayrı toplanmaktadır. Kahramanmaraş Belediyesi bu
atıkların ayrı toplanması için muhtelif yerlere toplama kapları koymuşlardır.
Ayrıca ilgili Yönetmelikler kapsamında kurulan derneklerin il merkezi ve ilçelerdeki
alışveriş merkezlerinde bulunan toplama kutuları yardımıyla atık pillerin toplanarak geri
kazanılması sağlanmaktadır.
Atık akülerin geçici depolanması için Müdürlüğümüze yapılan “Geçici Depolama İzni”
müracaatı Yönetmelik hükümleri çerçevesinde değerlendirilerek bir işletmeye atık akü geçici
depolama izni verilmiştir.Atık akü üreticilerinden alınarak lisanslı kuruluşlara teslim edilen
aküler için düzenlenen ulusal atık taşıma formları Müdürlüğümüzce değerlendirilmektedir.
N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller
İlimizde cips ve diğer yakma fırınlarından kaynaklanan küller bulunmamaktadır.
N.3.6. Tarama Çamurları
İlimizde tarama çamuru ile ilgili çalışma yapılmamıştır.
N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar
Vahşi çöp alanında diğer atıklarla karışık depolanmaktadır.
N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar
Kullanım ömrü bitmiş araçlar hurda olarak değerlendirilmektedir.
N.4. Diğer Atıklar
N.4.1. Ambalaj Atıkları
Yönetmelik hükümleri gereğince ambalaj üreten ve piyasaya süren kuruluşlara söz
konusu formlar doldurularak Bakanlığımıza sunulmuştur.
Ayrıca 2009 yılında Bakanlığımızca İl Müdürlüklerine yapılan yetki devri sonrasında İl
Müdürlüğümüze müracaat eden toplam 2 adet tesise toplama ayırma geçici çalışma izni
verilmiştir. Bununla birlikte 2 adet tesise Geri Dönüşüm Tesisi Lisansı, 2 adet tesise ise
Toplama Ayırma Tesisi Lisansı Müdürlüğümüzce verilmiştir.
Bakanlığımız sitesinde veri girişine açılan Atık Ambalaj Sistemi ne giriş yapmaları için
ilgili kuruluşların şifre alımı ile ilgili müracaatta bulunmaları ve şifre verme işlemleri
yapılmaktadır.
N.4.2. Hayvan Kadavraları
Bu tür atıklar ilimizde bulunan mezbahalar tarafından üretilmektedir ve çöp deponi
alanında ayrı bir bölmede toplanmaktadır.
N.4.3. Mezbaha Artıkları
Çöp deponi alanında depolanmaktadır.
249
N.5. Atık Yönetimi
Yaşadığımız ortamdan uzaklaştırılması gereken her türlü malzemeye atık denir. Atıklar
fazlarına göre üçe ayrılır.
a) Katı Atıklar
b) Sıvı Atıklar
c) Gaz Atıklar
Özellikle son yıllarda kentsel atık miktarlarında hızlı artışın başlıca nedenlerinden biri
olarak ağırlıkça az ancak hacim olarak çok yer kaplayan paketleme malzemeleri
kullanımındaki artış gösterilmektedir. Bu gün satın alınan hemen her şey kağıt, plastik, cam
veya metal ambalaj malzemeleri içindedir. Katı atık miktarlarının sürekli artışının yanı sıra
bunların toplanması, taşınması, depolanması için kullanılan toplama ve depolama araçlarının
yatırım, işletme, bakım ve işçilik maliyetleri sürekli artmaktadır. Belediyelerin temizlik hizmeti
gerçekleştirmek amacıyla bütçelerinin yaklaşık % 30’ nu tüketmeleri de göz önüne alındığında
katı atık yönetiminin önemi açıkça ortaya çıkmaktadır.
N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu
Tablo 100 - Katı Atık Kompzisyonunu Gösteren Tablo
545.704
Nüfus
Kişi Başına Üretilen Ortalama Katı Atık 1,2 kg
Miktarı (Kg/Gün)
Toplanan Ortalama Katı Atık Miktarı 654.844 ton
(Ton/Gün)
Organik
( 51.90 )
Kağıt
( 6.23 )
Cam
( 1.27 )
Metal
(2)
Atık Kompozisyonu (%)
Plastik
( 2.07 )
Kül
(2)
Diğer
(7 )
Düzensiz Depolama ( x )
Düzenli Depolama ( )
Kompost
( )
Mevcut Bertaraf Yöntemi
Yakma
( )
Diğer
( )
Atık Yönetimi hizmetlerini Kim Yürütüyor? Belediye ( )
Özel
( x)
(Toplama, Taşıma, Bertaraf)
Evsel
(x)
Endüstriyel ( )
Hangi Atıklar Toplanıyor?
Tıbbi
(x)
Diğer
( )
Ambalaj Atıkları İçin Kaynakta Ayrı Evet ( x )
Hayır ( )
Toplama Yapılıyor mu?
N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Transfer İstasyonları:
İlde mevcut katı atıklar belediye adına ihale edilen özel şirket tarafından toplanarak
vahşi yöntem ile Aksu kenarında bulunan arazide bertaraf edilmeye çalışılmaktadır.
250
N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri
N.8.1. Katı Atıkların Depolanması
K.Maraş Belediyesi Temizlik İşleri Müdürlüğü’ nün gayretli çalışmaları neticesinde
ilimiz temiz bir görünüm kazanmıştır. Aksu çayı mevkiinde vahşi çöp depolama sistemi ile
bertaraf edilmektedir.
Hem gündüz hem de geceleri temizlik faaliyetleri yürütülmektedir. Kış aylarında kül
oranı yüksek katı atıklardan dolayı çöpün miktarı artmaktadır. Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile
İlimiz Merkez Kürtül Kasabası-Deliömer Mevkiinde bulunan alan düzenli katı atık depolama
tesisi kurulması amacıyla seçilmesine karar verilmiş olup faaliyete geçene kadar mevcut alanın
kullanılmasına devam edilecektir.
N.8.2. Atıkların Yakılması
İlimizde atık yakma tesisi bulunmamaktadır.
N.8.3. Kompost
İlimizde kompost tesisi bulunmamaktadır.
N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi
İl genelinde hiç bir düzenli depolama alanı bulunmamaktadır. Hepsi vahşi depolama
dediğimiz yöntemle hiçbir işleme tabi tutulmadan doğaya terk edilmektedir.
N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri:
Katı atıkların düzensiz olarak boş arazilere dökülmesi başlıca hava, su, toprak ve
görüntü kirliğine sebep olmaktadır.
KAYNAKLAR :
1- Kahramanmaraş Belediyesi.
2- İl Çevre Orman Müdürlüğü.
251
O . GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM
Gürültü:
Günümüzde çevre sorunları sıralanırken, gürültü bunların arasında önemli bir sorun
olarak yer almaktadır. Gürültü doğrudan bir çevresel değerin bozulması sonucunda ortaya
çıkmamakta, ancak diğer çevresel değerleri algılamayı etkileyen, sağlık bozucu bir durum
olmaktadır. Gürültü kirliliği, kişinin işitme sağlığını ve algılamasını olumsuz yönde etkileyen,
fizyolojik ve psikolojik değerlerini bozabilen, iş performansını azaltan çevrenin hoşluğunu ve
sakinliğini yok ederek niteliğini değiştiren önemli bir çevre kirliliği türü olarak
tanımlanmaktadır. Bir çevre sorunu olarak ele alındığında, gürültünün insan ve toplum sağlığı
açısından kabul edilebilecek en yüksek düzeylerinin ortaya konması, daha sonra incelenen
çevredeki mevcut gürültü koşullarının ölçüm ve tahmin yöntemleri ile belirlenmesi ve bunlara
bağlı olarak gürültünün bir sistem içinde kontrol altına alınması çalışmalarının yapılması
gerekmektedir.
O.1.
O.1.1. Gürültü Kaynakları
O.1.1.1. Trafik Gürültüsü:
İlimiz genelinde araç ve taşımacılıkta kullanılan sepetli motorsikletlerin sayısının fazla
olması nedeni ile il bazında gürültü yükü oldukça fazladır. İl merkez yerleşiminin engebeli
olması nedeni ile hareket halindeki araçların tırmanış esnasındaki motor yükünün çekiş sesi
büyük ölçüde gürültü kirliliğine neden olmaktadır.
İlimizde taşıtlardan kaynaklanan gürültü kirliliğini azaltmak için Motorsikletlerin şehir
içine girişleri engellenerek trafiğe çıkış saatleri konulmuş ve şehir içi taşımacılık yapan dolmuş
güzergahları belirlenerek ağır tonajlı kamyonların şehir merkezine girişleri yasaklanmıştır.
Tablo 111 - Şehir içi Gürültü Ölçüm Sonuçları
ÖLÇÜM YERİ VE ÖLÇÜM
POZİSYONU
GÜRÜLTÜ KAYNAKLARI
DURUM VE KONUMLARI
ÖLÇÜM
SAATLERİ
GÜRÜLTÜ
ŞİDDETİ
dB (A)
Kıbrıs Meydanı
Minübüs, Dolmuş
16:10
88
“
“
Sepetli motorsiklet
16:13
94
“
“
Normal trafik seyri
16:15
85
Dolmuş ve Taksi
16:20
90
Sepetli motorsiklet
16:22
102
Normal trafik seyri
16:30
76
Kanlıdere
“
“
Karamanlı Mahallesi
“
“
Sepetsiz motorsiklet
16:35
95
“
“
Sepetli motorsiklet
16:40
97
“
“
Kamyon
16:42
98
Sepetli motorsiklet
16:45
98
Taksi
16:50
80
Yörükselim Mah.
“
“
252
O.1.1.2.Endüstri Gürültüsü :
İlimizde faaliyet gösteren sanayi tesislerinden kaynaklanan gürültü il merkezine pek
önemli bir etkisi yoktur. Ancak tesise yakın yerleşim birimlerinden zaman zaman gelen
şikayetler üzerine yapılan ölçüm neticesi sınır değerleri aşan sanayii tesisinin etrafında ses
engelleyici ağaçlandırma ve set çekerek gerekli önlemler alınmıştır.
İlimizde faaliyet gösteren sanayi tesislerinin zaman zaman yapılan kontrollerinde,
işçilerin gürültüye karşı kulak tıkaçları ve benzeri koruyucu önlemleri aldıkları görülmüştür.
Tablo 112- Fabrika Bölümlerine Ait Ölçüm Değerleri
ÖLÇÜM SONUÇLARI TABLOSU
ÖLÇÜM YERİ VE
GÜRÜLTÜ KAYNAKLARI
DURUM VE KONUMLARI
ÖLÇÜM POZİSYONU
ÖLÇÜM
GÜRÜLTÜ
SAATLERİ ŞİDDETİ dB(A)
Kazan Dairesi Ortası
Fabrika Çalışır Durumda
14.30
75
Pres Dairesi
“
“
“
15.00
78
Linter Dairesi
“
“
“
15.00
95
Siklon Yanı
“
“
“
“
92
Fabrika dışı Fanlar
“
“
“
“
83
Fabrika Dışı Fanlar
“
“
“
“
78
O.1.1.3.İnşaat Gürültüsü:
Kahramanmaraş ili yerleşim alanı içerisinde yapılan inşaat ve alt yapı çalışmalarında
gürültü kirliliğine sebep olacak unsurların başında inşaatta kullanılan araçlar ve çalışan
işçilerin yaptıkları işlerden kaynaklanan gürültüler önemli derecede rahatsızlık vermektedir.
Yönetmeliklerde belirtilen hususlara uyulması için denetimler yapılmaktadır. Özellikle akşam
ve hafta sonları çalışmalarına sınırlamalar getirilmiştir.
Konu hakkında ilimizde herhangi bir ölçüm çalışması yapılmamıştır.
O.1.1.4.Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler:
Tablo 113- İlimizde Yapılan Bazı Noktalar ve Ölçüm Sonuçları Tablosu
Ölçüm Yeri ve Ölçüm Pozisyonu
Gürültü Kaynakları Ölçüm
Gürültü
Durum ve Konumları Saatleri Şiddeti dB (A)
Yeni Sebze Hali Doğusu
Trafik Normal
09.35
82
Trafik Yok
09.40
65
Duraklı Mah. Uzun Ada Sok.
Trafik Normal
10.40
80
Trafik Yok
10.42
60
Belediye Şehirler Arası Oto Terminal
Trafik Normal
8.20
80
Önü
Trafik Yok
8.25
58
İsmet Paşa Mah. İnönü Mey.
Trafik Normal
10.18
80
Trafik Yok
10.45
65
P.T.T. Karşısı (Rampa) Çıkış
Trafik Normal
10.30
85
Trafik Yok
10.43
56
Karamanlı Mah. N.Fazıl Kısakürek Bul.
Trafik Normal
11.00
75
Trafik Yok
11.04
57
H.Bayram Veli Mah. Orman İşl. Önü
Trafik Normal
11.35
86
253
Dumlupınar Mah. Deli Alili Camii Önü
Atatürk Bulvarı
Trabzon Cad. SSK Önü
Fevzi Paşa Mah. Sütçü İmam Abide Önü
Hastane Cad.
Adana Yolu Üzeri Atatürk Parkı Ön
Kısmı
Kıbrıs Meydanı Batısı
Belediye Binası Arka Cad.
Karacaoğlan Mah.
Yörükselim Mah. Hastane Cad.
Çevre Yolu
Gazi Paşa Mah. Akdere Semt Pazarı
İsadivanlı Mah. Sarayaltı Çarşısı
Belediye Şehirler Arası Garajı
Akçakoyunlu Mah. Batıpark Camii Önü
Dulkadiroğlu Mah. Akşemsettin Sok.
Kümbet Mah. Ana Cad.
Vilayet karşısı
Belediye Civarı
Gazi Paşa Mah.Işık Cad.
Atatürk Bul.
Kıbrıs Meydanı Yapı Kredi Bankası Önü
Kıbrıs Meydanı Belli Otel Önü
Menderes Mah. Büyük Maraş Oteli Önü
Yeni Haller Bölgesi Biberciler Blok.
Trafik Yok
Trafik Normal
Trafik Yok
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik İnsan Sesleri
Trafik Normal
İnsan Sesleri
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik Yoğun
Trafik Sakin
Trafik ve Makine
254
11.43
13.46
13.57
15.00
15.04
15.33
15.45
11.12
11.21
08.03
09.15
10.30
10.38
11.10
11.22
14.00
14.09
15.17
15.23
16.18
16.30
14.09
14.14
15.12
15.21
16.18
16.31
08.51
09.05
10.03
10.14
10.46
10.58
11.08
11.17
09.16
09.24
09.32
09.43
10.45
10.49
11.07
11.23
09.18
09.28
09.49
09.55
10.17
10.33
11.27
61
70
50
83
68
85
60
75
50
75
45
86
52
85
70
70
65
76
60
70
57
85
65
95
90
95
85
80
63
83
60
74
48
79
54
85
42
75
56
87
68
85
75
82
70
81
67
80
66
79
Sesleri
11.45
52
Trafik Yoğun
09.13
84
Trafik Sakin
09.21
57
Karacaoğlan Mah.
Trafik Yoğun
09.50
76
Trafik Sakin
10.08
65
Gazipaşa Mah. Orduevi Önü
Trafik Yoğun
10.27
82
Trafik Sakin
10.38
68
Şeyhadil Mah. Mezarlık Kuzeyi
Trafik Yoğun
11.09
82
Trafik Sakin
11.27
61
Yavuzselim Mah. Sağlık Ocağı Batısı
Trafik Yoğun
11.45
61
Trafik Sakin
11.53
51
M.Akif Mah.Gaziantep Yolu Üzeri
Trafik Yoğun
11.58
87
Trafik Sakin
12.08
77
Namık Kemal Mah.Malik Ejder Cad.
Trafik Yoğun
13.45
64
Trafik Sakin
14.09
51
Ekmekçi Mah.
Trafik Yoğun
14.00
68
Trafik Sakin
14.08
51
Menderes Mah.
Trafik Yoğun
15.00
70
Trafik Sakin
15.11
58
Kurtuluş Mah. Kuyumcular Çarşısı
Trafik Yoğun
09.19
64
Trafik Sakin
09.25
51
Divanlı Mah. Kümbet S.O. Batısı
Trafik Yoğun
10.11
78
Trafik Sakin
10.33
54
Kayabaşı Mah. Kız Enstitüsü Önü
Trafik Yoğun
10.48
73
Trafik Sakin
10.56
60
Müftülük Binası Önü
Trafik Yoğun
11.27
79
Trafik Sakin
11.33
61
Yenişehir Mah. Çavuşoğlu Otel Önü
Trafik Yoğun
13.56
80
Trafik Sakin
14.09
74
Sakarya Mah. Cevher Sok.
Trafik Yoğun
14.40
78
Trafik Sakin
15.09
67
Yüzbaşı Mahmut Bey Mah.
Trafik Yoğun
10.12
68
Trafik Sakin
10.27
53
Mevlana Mah. Mükremin Halil Cad.
Trafik Yoğun
11.06
61
Trafik Sakin
11.19
57
Yusuflar Mah. Meşe Sok. Eski Hal
Trafik Yoğun
11.36
75
Arkası
Trafik Sakin
14.43
62
O.1.1.5.Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü:
İlimizdeki Havaalanı ve çevresinde herhangi bir ölçüm yapılamamıştır.
O.1.2. Gürültü ile Mücadele
Gürültü ile mücadele için Valilik oluruyla diğer ilgili kurumlardan da alınan personelle
bir gürültü komisyonu kurulmuş bu komisyon ile belli dönemlerde gürültü denetimleri
yapılmıştır. Ayrıca gürültü monitörü takması gereken işletmeler tespit edilmiş ve hepsinin
gürültü monitörü takması sağlanmıştır. Mevcut gürültü monitörü olanlar şikayet üzerine veya
yapılan mutad denetimlerle sürekli kontrol edilmektedir.
Mevlana Mah. Mükremin Halil Cad.
O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri
O.1.3.1. Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri
Teknolojinin günümüzde hızla ilerlemesiyle yeni yeni araç-gereçler üretilmekte ve
bununla birlikte de çeşitli sorunlar da beraberinde gelmektedir. Bu sorunlardan bir tanesi de
255
maalesef gürültü kirliliğidir. İster istemez bundan ilimizde nasibini almaktadır. Özellikle taşıt
trafiğinden kaynaklanan kirlilik ilimizde mevcuttur. Bu da genellikle şehir merkezinde
gözlenmektedir. Evet belki ilimizde trafikten kaynaklanan ses düzeyi sınır değerlerin altında
kalmaktadır. Ama yine de insanların gün be gün artan yoğun stresi bu kadarlık bir ses düzeyini
dahi bazen kaldıramamaktadır.
İlimizin eski yerleşim yerlerinde plansız yapılaşma ve yolların dar ve yokuşlu olması bu
bölgelerde gürültü kirliliğini artırmaktadır. 1982 den sonra imara açılan yeni alanların planlı
olması ve yolların geniş olması bu bölgelerde trafikten ve sanayiden kaynaklanan gürültü
kirliliğini önlemiş ancak inşaat gürültüsü devam etmektedir. Bu bölgedeki binaların yüksek
katlı olması da bu kirliliğin artmasına neden olmaktadır.
O.1.3.2. Gürültünün Sosyal Çevreye Etkisi:
Kahramanmaraş ili içerisinde yer alan ekonomiye bağlı gürültü kaynakları sırasıyla,
yolcu ve taşıt araçları, küçük sanayiler, büyük sanayi kuruluşları, park, bahçe, eğlence
bölgeleri, düğün salonları vb. ekonomik uğraş veren birimlerden teşkil bulunmakla beraber, bu
birimlerin alıcı ortama verdikleri gürültü çevre etkilerinin yok edilmesi veya en aza
indirilmesine ait tedbirlerin alınmasında gerekli olan denetimler il genelinde imkânlar
ölçüsünde yapılmaktadır.
O.1.4. Gürültünün İnsanlar Üzerine Etkileri
O.1.4.1. Fiziksel Etkisi:
Gürültünün işitme sistemi üzerine etkisi : Bu etki gürültü ile karşılaşma süresi,
gürültünün sürekli veya kesintili olması, kişinin yaşı, bireysel duyarlılık derecesi, iç kulağın
fonksiyon durumu, kulağın önceden geçirmiş olduğu veya halen mevcut olan hastalıklarına
bağlı olarak değişir. Gürültünün belirli bir düzeyin üstüne çıktığı durumlarda iç kulak
etkilenmeye başlar ve işitme yeteneği tiz seslerden başlayarak gerilemektedir.
O.1.4.2. Fizyolojik Etkisi:
Fizyolojik etkilerin başında uykusuzluk, kas gerilmeleri, uykuya geç başlamaya neden
olması stresi artırmaktadır. Bunun yanında uzun süre gürültüye maruz kalınması kan
basıncında, kalp atışlarında, solunumda, göz bebeğinde değişiklik yarattığı, kandaki ürik asit ve
lipit seviyelerini etkilediği belirlenmiştir.
O.1.4.3. Psikolojik Etkisi:
Bu etkilerin başında; sinir bozukluğu, korku, rahatsızlık, tedirginlik, yorgunluk gibi
etkiler gelir.
O.1.4.4. Performans Etkisi:
Gürültü insanlar üzerinde uyku ve konsantrasyon bozukluğuna neden olmaktadır. Bu da
haliyle stres, iş veriminin düşmesi, isteksizlik, zaman kaybı, işgücünün azalması gibi neticeler
doğurmaktadır. Bunların hepside direkt olarak ekonomiyi olumsuz etkilemektedir.
Gürültünün iş veriminin azalması ve işitilen seslerin anlaşılmaması gibi görülen
etkilerdir. Çalışmaya karşı isteksizlik, konsantrasyon bozukluğu, okuduğunu anlamama,
konuşulanı anlamama vb. insan sağlığını etkileyen, performansı düşüren gürültüye bağlıdır.
256
O.2. Titreşim:
Kahramanmaraş il sınırları, içerisinde yer alan sanayi kuruluşlarında bulunan ve
zemin titreşmesine neden olacak sanayi üretim makine elemanlarının montajlarında gerekli
olan statik ve mekanik hareketlerin önlenmesi açısından teknik önlemler alınmış olması nedeni
ile, sanayi kuruluşlarının çevreye titreşim etkileri bulunmadığı, Havaalanından, taş
ocaklarından ve hafriyat çalışmalarından kaynaklanan bir titreşim kaynağı bulunmamaktadır.
KAYNAKLAR :
257
P. AFETLER
P.1. Doğal Afetler
P.1.1. Depremler
TÜRKİYE DEPREMSELLİĞİ:
Yerküre üzerinde oluşan depremlerin büyüklüğü ve neden oldukları zararlar göz önüne
alındığında iki ana deprem kuşağı en çok ilgi çeken bölgelerdir. Bunlardan biri Büyük
Okyanusu çevreleyen ve özellikle Japonya üzerinde etkili olan Pasifik Deprem Kuşağı, diğeri
ise Cebelitarık’tan Endonezya adalarına uzanan ve Türkiye’nin de içinde bulunduğu AkdenizHimalaya deprem kuşağıdır.
Türkiye’nin bulunduğu bölgede büyük levhalar arasında küçük birçok levhanın olması,
Türkiye’nin büyük bir bölümünün deprem kuşağı içinde yer almasına neden olur. Türkiye, üç
büyük levhanın etkisi altındadır. Avrasya, Afrika ve Arap levhaları. Anadolu’nun büyük bir
kısmının yer aldığı Anadolu levhası, Avrasya levhasının küçük bir bölümüdür.Bu levhalar
arasındaki etkileşim şöyledir: Afrika levhası, Akdeniz’de Helenik-Kıbrıs Yayı denilen bölgede,
Avrasya (veya onun bir parçası olan Anadolu) levhasının altına dalar. Arap levhası ise
Kızıldeniz’deki açılma nedeniyle kuzeye doğru hareket eder ve Anadolu levhasını sıkıştırır. Bu
sıkıştırma sonucu Bitlis Bindirme Zonu (Bitlis Kenet Kuşağı) oluşmuştur. Sıkıştırma halen
sürdüğü için, Anadolu levhası kuzey ve güneydeki fay hatları boyunca batıya doğru hareket
eder. Anadolu levhasının kuzey sınırı, bir bölümünde 17 Ağustos depreminin oluştuğu Kuzey
Anadolu Fayı’dır. Güney sınırını ise, Helenik-Kıbrıs Yayı ile İlimizin güneyinden de geçen
Doğu Anadolu Fayı oluşturur.
Arap levhasının sıkıştırması sonucu her yıl ortalama 3 cm batıya kaymaya zorlanan
Anadolu levhasının sınırlarında ve Afrika levhasının Avrasya levhasının altına dalması sonucu
Akdeniz’de ve Ege Graben Sistemi içersinde depremler meydana gelir. Ancak Arap levhasının
sıkıştırması bu bölgelerdeki hareketlenme ile tamamen telafi edilemediği için İç Anadolu ve
Doğu Anadolu bölgelerinde de içsel deformasyon nedeniyle depremler olabilmektedir.
258
Harita 14 - McKenzie modelindeki ana tektonik hatlar sol yanal doğrultu atımlı Ölü Deniz
Fayı (ÖDF), Doğu Anadolu Fayı (DAF)K.Maraş’ın üçlü bir kavşakta olduğu görülüyor
KAHRAMANMARAŞ İLİNİN DEPREMSELLİĞİ
İlimiz; Doğudan Karlıova ,Elazığ, Malatya,Adıyaman,Gölbaşı üzerinden gelip İlimiz
sınırlarına giren Kahramanmaraş’ın Güneyinden geçen Doğu Anadolu Fayı ile Afrika’nın
Güneydoğusundan Kuzeye doğru uzanan İslahiye Hassa üzerinden gelip ve İlimiz Güneyinde
Kılılı Kasabasında Doğu Anadolu Fayı ile kesişen yaklaşık 5000 Km uzunluğundaki Ölü
Deniz Fayın‘nın kavşağındadır. Doğu Anadolu Fayı Türkoğlu ilçemizden geçerek Osmaniye
İlimiz sınırlarına girer Düziçi, Osmaniye, Toprak Kale, Ceyhan İlçelerinden Yumurtalık
Karataş İlçelerinden Akdeniz’deki Kıbıs Adasına doğru devam eder.
Doğu Anadolu Fayı ve Ölu Deniz Fayı Geçmişte çok büyük depremler yapmış yüz
binlerce can kaybı ve büyük afetlere neden olmuşlardır.
259
Harita 15 - KAHRAMANMARAŞ VE ÇEVRESİ FAY HATLARI Prof.Dr.Yücel YILMAZ
Tablo 114 - Daf Üzerinde Ms 17-1900 Arasında Meydana Gelmiş Depremler
260
Tablo 115 - 1900-2007 Yılları Arasındadafs Ve Çevresinde Meydana Gelmiş Hasar Yapıcı
Depremler
261
Harita 16 - DOĞU ANADOLU FAYINI OLUŞTURAN FAY SEĞMENTLERİ VE
UZUNLUKLARI VE EN SON KIRILMA TARİHLERİ GÖRÜLÜYOR
1- KARLIOVA- BİNGÖL SEĞMENTİ (65 km): 1866, 1971;
2- PALU- HAZAR SEĞMENTİ (135 km)
3- HAZAR- SİNCİK SEĞMENTİ (85 Km)
4- ÇELİKHAN- GÖLBAŞI SEĞMENTİ (50 km)
5- GÖLBAŞI- TÜRKOĞLU SEĞMENTİ (90 km)
6- TÜRKOĞLU- ANTAKYA SEĞMENTİ (145 km)
FAYLARIMIZ
1-DOĞU ANADOLU FAYI:
Toplam uzunluğu 580 km olan ve uzunlukları 50 km ile 145 km arasında değişen 6 ayrı fay
parçasından oluşan
1- KARLIOVA- BİNGÖL SEĞMENTİ (65 Km)
2- PALU- HAZAR SEĞMENTİ (135 Km)
3- HAZAR- SİNCİK SEĞMENTİ (85 Km)
4- ÇELİKHAN- GÖLBAŞI SEĞMENTİ (50 Km)
5- GÖLBAŞI- TÜRKOĞLU SEĞMENTİ (90 Km)
6- TÜRKOĞLU- ANTAKYA SEĞMENTİ (145 Km
İlimizi en çok etkileyen Türkoğlu-Hatay fay parçası: 1822 ve 1872 yıllarında
büyüklükleri 6.8 ile 7.8 arasında büyük depremler olmuştur. Bu büyüklükte depremlerin
yinelenme aralıkları ortalama 200 - 250 yıl arasında değişmektedir.
Doğu Anadolu Fay Sistemi'nin farklı fay parçaları üzerinde olan en son depremlerden
262
günümüze kadar geçen süreler irdelenecek olursa; sırasıyla 137 yıl, 32 yıl, 215 yıl, 130 yıl, 129
yıl, 111 yıl, 496 yıl ve 182 yıl elde edilir. Görüldüğü üzere Çelikhan-Türkoğlu fay parçasında
en son depremden bu yana 496 yıl geçmiştir.
Gerek 1 Mayıs 2003 Bingöl ve 13 Temmuz 2003 Doğanyol depremleri gerekse 25
Şubat 2004 Çelikhan depremleri son 200-500 yıldır suskun olan Doğu Anadolu Fay Sistemi'nin
depremsellik açısından etkin bir döneme girdiğini ve Çelikhan-Türkoğlu ile Palu-Sincik fay
parçalarının çok büyük deprem risk taşıdığını göstermektedir.
Karlıova (Bingöl)da Kuzey Anadolu Fayına birleşmektedir.Buradan itibaren Güney batıya
yönelen fay ilimizden de geçerek Türkoğlu Ceyhan üzerinden Akdeniz’e ulaşır. İlimizi
ilgilendiren bölümleri şunlardır:
a) Çelikhan - Gölbaşı
b) Gölbaşı - Türkoğlu
c) Türkoğlu – Ceyhan
Fotoğraf - Çelikhan –Gölbaşı Seğmenti
1.a- ÇELİKHAN-GÖLBAŞI FAY PARÇASI:
50 Km uzunluğunda olup, fay parçası üzerinde, tarihsel dönemde, 496 yıl önce,1513
yılında MS= 7.4 büyüklüğünde çok büyük bir deprem olmuştur. Deprem K.Maraş ,Adıyaman,
Elazığ ve Malatya'da ağır hasara neden olmuştur.
263
5 Mayıs 1986 günü saat 06:37’de (TS) Doğanşehir-Gölbaşı arasında MS=5.9
büyüklüğünde hasar yapıcı bir deprem olmuştur. Depremde 7 kışı hayatini yitirmiş ve 24 kişi
yaralanmıştır. Deprem, Malatya, Adıyaman ve Kahramanmaraş illerinde 824 yapıda yıkık ve
ağır hasar, 2539 yapıda orta ve 4705 yapıda da az hasar olmuştur. 06 Haziran 1986 günü saat
13:39 ’da 5.6 büyüklüğünde şiddetli bir artçı deprem meydana gelmiştir. Aletsel dönemde
Malatya'nın güneyinde, Çelikhan civarında 14 Haziran 1964 tarihinde MS=5.7 büyüklüğünde
şiddetli bir deprem olmuştur. Deprem, Çelikhan ile Süti arasında geniş bir alanda hasar
yapmıştır.
Şubat 2004 tarihinde de 5.1 büyüklüğünde orta büyüklükte bir deprem yapmış ,Adıyaman
ve Çelikhan’ da şiddetli olarak hissedilmiştir. Bu depremde 7 kişi ölmüş 24 kişi yaralanmıştır.
Adıyaman ,Malatya, Kahramanmaraş’ta toplam 824 yapıda yıkık ve ağır hasar 2539
yapıda orta 4705 yapıda az hasar olmuştur.Bu ve Ceyhan depremleri 200 – 500 yıldır suskun
olan Doğu Anadolu Fayının etkin bir döneme girdiğini göstermektedir.
Fotoğraf - Gölbaşı – Türkoğlu Seğmenti
1.b- GÖLBAŞI-TÜRKOĞLU FAY PARÇASI:
90 Km uzunluğunda olan fay 1114 ve 1513 (7.4 büyüklüğünde depremle) yıllarında
kırılmış olup, en son depremin üzerinden 491 yıl geçmiştir. İlimizin hemen güneyinden (10–15
km) geçen fay Türkoğlu, Pazarcık, Çağlayancerit ve Merkez İlçemizin 1. derece deprem
bölgesinde olmasını sağlamıştır. İlimiz çevresindeki en büyük sismik boşluğu oluşturan bu
fayın 200 yıllık dönemde 7.6 büyüklüğünde deprem kabiliyeti vardır. (TÜBİTAK -MAM
yerbilimleri araştırma bölümü)
264
Türkoğlu – Ceyhan Seğmenti
1.c-TÜRKOĞLU-CEYHAN FAY PARÇASI:
100 km uzunluğunda olan fay 290, 517, 524, 561,1114 ve 1855 yıllarında şiddetleri (V)
ile (IX) arasında birkaç büyük deprem meydana getirmiş,en son 27 Haziran 1998 Ceyhan
depremi ile bu hattın aşağı kısmı kırılmıştır.
II.
G.DOĞU ANADOLU BİNDİRME FAYI:
Hakkari ilimizden Ülkemize giren fay ilimizin batısına kadar uzanmakta olup 90 Km.
lik kısmı ilimiz sınırlarında olup Güney parçası (45Km) Ahır Dağının Güney yamaçlarında
izlenmektedir. Geçmiş dönemlerde 6 büyüklüğünde depremler yapmıştır.
265
Harita 17 - Güneydoğu Anadolu Bindirme Fayı
III.
ÖLÜ DENİZ FAYI:
Güney Afrika’dan başlayan fay 5000 Km. uzunluğunda olup Hatay ilimizden ülkemize
girip, Kuzey-Güney doğrultuda uzanıp ( Kahramanmaraş-Antakya oluğu olarak ta
bilinmektedir) Kahramanmaraş Güneyinde Doğu Anadolu Fayına birleşmektedir. En büyük
aktif faylarımızdan biri olan bu fay 1822,1872 yıllarında büyüklükleri (6.8) ile (7.8) arasında
değişen büyük depremler yapmış,1800-1905 arasında aktif bir dönem geçiren fay hattı, 1905
yılından günümüze suskun bir dönem geçirmektedir. Burada önemli bir sismik boşluğun
olduğu gözlenmekte olup TÜBİTAK MAM Yer Bilimleri Araştırma Bölümü bu bölüm için
200 yıllık dönemde 7.3 deprem yapma kabiliyetinde olduğunu belirtmiştir.
- Kuzey Kolu; Ölü Deniz Fayını Aksu Köprüsü çevresinde çeşitli yerlerden keserek
Deli Çay, Fatih Kasabasından, Kümperli, Köylerinden güneybatıya devam eder. Düziçi
ilçesinin doğusunda Güneyden gelen kolla birleşir.
-Güney kolu; Tevekkeli, Varto Köyleri Üzerinden gelip, Ölü Deniz Fayını keserek
Türkoğlu’ndan geçip, İmalı Deresinden, Güneybatıya devam eder, Osmaniye Düziçi’nde
Kuzey kolla birleşerek tek kol halinde Toprakale’ye sonra Adana’nın Ceyhan ve Karataş
İlçelerinden Ak denize kadar uzanır. Kıbrıs Adasından geçen Helen fayına birleşen Doğu
Anadolu Fayı ve onun etkisi ile oluşmuş kolları Anadolu’nun Batıya hareketinde kullandığı
Güney hattını oluşturur.
266
Harita 18 - Afrika’nın GD ‘sundan K.Maraş Kılılı Kasabasına kadar uzanan Ölü Deniz Fayı
IV. ELBİSTAN FAYI :
Malatya-Sürgü’nün Doğusunda Doğu Anadolu Fayından ayrılıp , Nurhak’ın
doğusundan K.Maraş sınırlarına girer, İlimiz sınırlarına girmeden hemen önce ana koldan
ayrılan Sol yönlü doğrultu atımlı fay, a) Sürgü, b) Nurhak, c)Elbistan d)Göksun e)Andırın
Faylarından oluşur, yaklaşık 350 km uzunluğundadır. Fay geçmişte birçok büyük deprem
yapmış, bilinen en yakın büyük depremi 1544 yılında 10 şiddetindeki Elbistan depremidir.
Doğu Anadolu fayının bir yan kolu ve bölgede görülen şiddetli ve karmaşık
tektonizmanın bir ürünü olan Elbistan fayı Doğu Anadolu fayını destekleyici enerji
boşaltımında 2. bir hattını oluşturmaktadır. Fay bölgenin jeomorfolojik yapısının izahında
önemli ipuçları sunmaktadır.
267
Harita 19 - Elbistan Fayı,Diğer Adıyla Sürgü – Elbistan - Göksun Fayı (Kırmızı Noktalarla)
2008 YILI K.MARAŞ DOĞU ANADULU FAYI PALAOSİSMİK ARAŞTIRMASI
2008 YILINDA K.MARAŞ BAYINDIRLIK VE İŞKAN MÜDÜRLÜĞÜMÜN
KATKILARIYLA GÖLALANI MEVKİİNDE YAPILAN GEÇMİŞ DEPREMLERİN
YAŞINI BULMAK AMAÇLI PALEOSİSMİK ARAŞTIRMALAR YAPILMIŞTIR
(RESİMLERİ)
268
PALAOSİSMİK ARAŞTIRMANIN SONUÇLAR :
-Uzunlukları 50 ile 145 km arasında değişen 6 yada 7 farklı segmentten oluşan toplam
600 km uzunluktaki Doğu Anadolu Fay Sistemi, M.S. 17-1900 yılları arasını kapsayan tarihsel
dönemde,M.Ö.30-M.S.100 , M.S. 700’lü yıllar, M.S.1100’lü yıllar,M.S. 1500’lü yıllar ve
1800’lü yıllar olmak üzere beş ana deprem serisi üretmiştir.
-DAFS2nin 5-8 mm/yıl gibi düşük kayma hızına sahip olması nedeniyle,7.0-7.5
büyüklüğündeki depremler oldukça uzun aralıklarla tekrarlanmaktadır.DAFS‘nin Gölbaşı –
Türkoğlu seğmentinde gerçekleştirilen paleo sismolojik çalışmalardan elde edilen bulgular
yüzet faylanmalsı oluşturan büyük- çok büyük depremlerin 400-700 yıl aralıklarla
yenilendiğini ortaya koymuştur.
-Gölbaşı - Türkoğlu segmentinde en son 1513 yıllarından itibaren 495 yıldır büyük bir
depremin olmaması, bu segmentin çok yakın gelecekte büyük bir deprem üretme
potansiyelinin çok yüksek olduğuna işaret etmektedir.
-Benzer şekilde DAFS’nde Bingöl-Palu arasında da benzer bir sismik boşluğun olduğu
görülmektedir.
-Yüksek-Çok yüksek deprem riskine sahip her iki fay segmentinin geçtiği kesimler ve
yakınlarında, K.Maraş, Adıyaman, Hatay, Malatya, Elazığ, ve Bingöl gibi büyük kentler ve çok
sayıda ilçe ve belde yerleşim alanları ve Karakaya, Keban, ve Atatürk gibi büyük barajlar yer
alması nedeniyle deprem zararlarının azaltılmasına yönelik çalışmalarım acilen hayata
geçirilmesi, can ve mal kaybının önlenmesi açısından hayati önem taşımaktadır. Yakın civarda
yer alan sulama amaçlı büyük barajların ekonomik ömürleri içerisinde herhangi bir büyük
depremde sınanmamış olmaları nedeniyle, bu barajların davranışlarının da ne olacağı gözden
geçirilmeli ve gerekli deprem senaryoları yapılarak risk analizleri yapılmalıdır.
P.1.2. Heyelan, Kaya Düşmesi ve Çığlar
Heyelan:
Türkiye’de heyelanlar, başta Karadeniz Bölgesi olmak üzere, İç ve
Doğu Anadolu Bölgelerinde, sıkça meydana gelen doğal afet olaylarıdır.
Heyelanlara etki eden başlıca doğal etmenler; iklim özellikleri,
yağışlar, jeolojik yapı, arazinin topografyası ve bitki örtüsü olarak
sıralanabilir. Bunların dışında, heyelan olaylarının gelişmesinde etkin
olan, doğal olmayan nedenlerde mevcuttur ve bazı hallerde heyelanların
oluşmasına doğal etmenlerden daha fazla katkıda bulunmaktadırlar.
Bunlar arasında;
• Göçlerin yol açtığı hızlı nüfus artışları,
• Şehirsel alanlarda, dik meyil ve yamaçlar üzerinde yoğunlaşan kaçak
yapılaşmalar,
• Şehirsel alanlarda doğal tehlikeleri dikkate alan yeterli düzeyde arazi
kullanım kararlarının ve planlarının bulunmayışı,
• Yerleşme ve yapılaşmaların denetim eksiklikleri,
• Yol inşaatları,
sayılabilir.
269
1958-2000 yılları arasındaki dönemde, Türkiye’de olmuş veya
muhtemel heyelanlardan 4250 yerleşme birimi etkilenmiş ve bu olaylar
sonucunda 197 kişi hayatını kaybetmiştir. Afet İşleri Genel Müdürlüğünün
arşiv bilgilerine göre, bu dönemde, 63,000 konut yer değiştirerek, daha
güvenli yerlere taşınmıştır. Türkiye’de heyelan tehlikesi ve riski en
yüksek olan üç il, Trabzon, Kastamonu ve Zonguldak illeridir. Türkiye’de
heyelan tehlikesi en yüksek olan 5 il aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
En Çok Heyelan Tehlikesine Maruz İller
Derece
1
2
3
4
5
İl
Trabzon
Rize
Kastamonu
Erzurum
Artvin
Kaynak:Afet Bilgileri Envanteri
Olay Sayısı
1123
1049
613
573
471
( Afet İşleri Genel Müdürlüğü ) 2008
K.MARAŞ MERKEZ İLÇEYE BAĞLI HEYELAN GÖRÜLEN YERLER :
1 -AĞABEYLİ
2 -BEŞEN
3 -ÇAĞLAYAN
4 -DÖNGELE
5 -KARADERE
6 -KERTKEN
7 -KUZUCAK
8 -SADIKLI
9 -SÜLEYMANLI
10-ŞAHİNKAYASI
11-YENİCEKALE
12-HACININOĞLU
13-BAHÇELİ
14-KOZLUDERE
15-ULUTAŞ
AFŞİN İLÇESİNE BAĞLI HEYELAN GÖRÜLEN YERLER:
1 –DAĞLICA
2 -TOPAKTAŞ
ANDIRIN İLÇESİNE BAĞLI HEYELAN GÖRÜLEN YERLER:
1 –ALANLI
2 -ALTINOLUK
3 –BOYNUYOĞUNLU
4 –ÇINARPINAR
5 –GÖK AHMETLİ
270
6 –GÖKÇELİ
7 –GÖKGEDİK
8 –KÖLELİ
ÇAĞLAYANCERİT İLÇESİNE BAĞLI HEYELAN GÖRÜLEN YERLER:
1 – HOMBUR
2 – BEŞENLİ
EKİNÖZÜ İLÇESİNE BAĞLI HEYELAN GÖRÜLEN YERLER:
1 – KABAKTEPE
2 - KÜRTÜL
ELBİSTAN İLÇESİNE BAĞLI HEYELAN GÖRÜLEN YERLER:
1 – AĞCAŞAR
GÖKSUN İLÇESİNE BAĞLI HEYELAN GÖRÜLEN YERLER:
1 –ERİCEK
2 –KARADUT
3 –YEŞİLKÖY
PAZARCIK İLÇESİNE BAĞLI HEYELAN GÖRÜLEN YERLER:
1 –ÇAMLICA
2 –SAKARKAYA
TÜRKOĞLU İLÇESİNE BAĞLI HEYELAN GÖRÜLEN YERLER:
1 –DAĞLI
2 –SARILAR
3 –ŞEKEROBA
Kaya Düşmesi:
Kaya düşmeleri, İç Anadolu bölgesinin bazı kısımları ile Doğu
Anadolu bölgesinde etkin olan bir diğer doğal afet türüdür.
Afet İşleri Genel Müdürlüğün arşiv verilerine göre, Türkiye’de 1958
yılından bu yana 750 kaya düşmesi olayı meydana gelmiş ve bu olaylar
sonucunda 34 kişi hayatını kaybetmiş, 26,500 konut etkilenmiş ve yerleri
değiştirilmiştir. Türkiye’de kaya düşmesi tehlikesi ve riskinin en yüksek
olduğu 10 il aşağıdaki tabloda verilmektedir.
K.Maraş kaya düşmesi olay sayısında 106 olayla 8. sırada, afetzede
sayısı bakımından 437 kişiyle 12. sıradadır.
En Çok Kaya Düşmesine Maruz İller
Derece
Afetzede Sayısına göre İller
İl
271
Olay Sayısı
1
Kayseri
2
Nevşehir
3
Niğde
4
Erzurum
5
Karaman
6
Afyon
7
Aksaray
8
Ankara
9
Diyarbakır
10
Kars
Kayseri
2934
Erzurum
2607
Nevşehir
1186
Adıyaman
1143
Sivas
1037
Erzincan
905
Artvin
865
K.Maraş
680
Giresun
530
Trabzon
464
279
229
179
135
129
120
111
106
102
101
Kaynak: afet Bilgileri Envanteri(Afet İşleri Genel Müdürlüğü) 2008
KAHRAMANMARAŞ MERKEZ İLÇEYE BAĞLI KAYA DÜŞMESİ
GÖRÜLEN YERLER:
1 -SÜLEYMANLI
2 –ŞAHİNKAYASI
ANDIRIN İLÇESİNE BAĞLI KAYA DÜŞMESİ GÖRÜLEN YERLER:
1 –AKGÜMÜŞ
2 –ÇINARPINAR
3 –ÇUHADARLI
4 –GÖKÇELİ
ELBİSTAN İLÇESİNE BAĞLI KAYA DÜŞMESİ GÖRÜLEN YERLER:
1 –KARAGEÇİT
PAZARCIK İLÇESİNE BAĞLI KAYA DÜŞMESİ GÖRÜLEN YERLER:
1 –BÜYÜKNACAR
TÜRKOĞLU İLÇESİNE BAĞLI KAYA DÜŞMESİ GÖRÜLEN YERLER:
1 –BAYRAMGAZİ
Çığ Düşmeleri:
Türkiye’de çığ düşmeleri, kar yağışlarının yoğun olduğu Doğu
ve Güney-Doğu Anadolu bölgeleriyle, Karadeniz bölgesinin iç kesimlerinde
272
etkili olmaktadır. Diğer doğal afet olaylarında olduğu gibi, çığ düşmesi
tehlikesi ve riskinin belirlenmesi ve önleyici veya zarar azaltıcı
önlemlerin alınması, Afet İşleri Genel Müdürlüğü’nün ana görevleri
arasındadır. Bu amaç için Afet İşleri Genel Müdürlüğü içersinde, bir çığ
tahmin ve uyarı gurubu kurulmuştur. Bu grup tarafından hazırlanmış olan el
kitapları ve diğer eğitim malzemeleri ile halk eğitimi programları da
uygulanmaktadır.
Türkiye genelinde 81 ilin 45’inde toplam 605 yerleşim
biriminde, 731 çığ olayı meydana gelmiş,çığ olayları yüzünden 1958-2008
yılları arasında 4384 afetzede için nakil öngörülmüştür.
Bitlis ili en fazla çığ olayı (203 ) gözlenen il durumundadır.
Diğer iller sırasıyla Bingöl (178), Tunceli (117), Malatya (54),ve Erzincan
(51)olay ile bitlisin ardından çığ olayının en çok karşılaşıldığı
illerimizdir. Çığ olayından dolayı afetzede sayısı Bitlis’te (1190), Sonra
ise Bingöl (871), Hakkâri (532), Tunceli(488), Şırnak(426) kişidir.
K.MARAŞ MERKEZ İLÇEYE BAĞLI ÇIĞ GÖRÜNEN YERLER:
1 – TEKİR
AFŞİN İLÇESİNE BAĞLI ÇIĞ GÖRÜNEN YERLER:
1-DOKUZTAY
2 –İĞDEMLİK
3 –İNCİRLİ
4 –KABAAĞAÇ
5 –KUŞKAYASI
6 –ORTAKLI
ÇAĞLAYANCERİT İLÇESİNE BAĞLI ÇIĞ GÖRÜNEN YERLER:
1 –HOMBUR
2 –ENGİZEK
EKİNÖZÜ İLÇESİNE BAĞLI ÇIĞ GÖRÜNEN YERLER:
1 –KIRICINUŞAĞI
GÖKSUN İLÇESİNE BAĞLI ÇIĞ GÖRÜNEN YERLER:
1 –ARSLANBEYİN ÇİFTLİĞİ
2 – KARADUT
P.1.3. Seller
Türkiye’de su baskınları, doğal afetler içersinde, en sık karşılaşılan ve ekonomik
kayıpları hayli yüksek olan olaylardır. Depremlerden sonra, en çok can ve mal kayıpları su
baskınları nedeniyle meydana gelmektedir.
273
Yerel iklim değişiklikleri ve çevresel bozulmalarla yakından ilgili olan su baskınlarının
büyüklükleri ve sıklıkları bölgeden bölgeye farklılık göstermektedir.
Genel olarak nehir tipi su baskınlarının tekrarlanma aralıkları 50 ile 100 yıl gibi uzun
sürelerdir. Bu tür su baskınları, genellikle önlenebilen ve zararları, tahmin ve erken uyarı
sistemleri, uygun alan kullanım kararları, mühendislik önlemleri ve halkın ilgilendirilmesi ve
bilinçlendirilmesi faaliyetleri ile azaltılabilen olaylardır.
Yerel meteorolojik şartlar, topografya, bitki örtüsü, sağanak yağışların oluşturduğu ani su
baskınlarının yıkıcı etkilere yol açmasında önemli rol almaktadır. Özellikle, kurak bölgelerdeki
yetersiz bitki örtüsü ve dik meyiller ani su baskınlarının hızını artırmakta ve insan can ve
malları üzerinde yıkıcı etkilere yol açabilmektedir.
Yukarıda açıklanan nedenlere ilave olarak, Türkiye’de yaygın ve şiddetli olarak devam
eden, ormansızlaşma ve doğal bitki örtüsünün tahribinin yol açtığı erozyon, Türkiye’nin birçok
bölgesinde, ani su baskınlarının meydana gelmesine neden olmaktadır. Bu tür çevre
bozulmaları, ani sellerin akış hızını ve şiddetini artırmakta ve yoğun çamur akmaları ve
heyelanlara yol açabilmektedir.
Uzun süre devam eden yağışlar, sonucunda, arazinin doygun hale gelmesi sonrasındaki,
ani sağanak yağışlar geniş bölgeleri etkileyen ani su baskınlarının, temel nedenidir. Özellikle
kurak ve yarı kurak bölgelerde, yüksek eğimler, çıplak arazi ve ani sağanak yağışlar, taşkın
olaylarının büyük ölçüde can ve mal kayıplarına yol açmasının ana nedenleridir.
Yukarıda sayılan bu ana nedenlere ilave olarak, hatalı insan faaliyetleri de, su baskınlarının
önemli bir nedeni olmaktadır. Şehirsel alanlarda, şehir yerleşme planları hazırlanırken, yörenin
meteorolojik ve hidrojeolojik şartlarını dikkate alan, uygun alan kullanım kararlarının ve
yöreye uygun inşaat tekniklerinin uygulanması su baskını risklerinin azaltılmasında önemli
araçlardır.
Şekil 4- Türkiye'de Akarsu Tipi Su Baskınlarının Yıllara Göre Değişimi.
274
Doğal olarak şehirlerin gelişmesiyle, birçok alan, binalar ve
yollarla kaplanmakta ve arazinin yağmur sularını emme kapasitesi azalmakta
ve yağmurların akış hızı artmaktadır. Şehirlerin yağmur suyu drenaj
sistemlerinin yetersizliği veya hiç olmaması, ani su baskınları riskini
artırmaktadır. Şehir planlaması aşamasında arazinin yanlış kullanımı,
yetersiz yağmur suyu drenaj sistemleri, son yıllarda İstanbul, Ankara,
İzmir, Adana, Bursa, Gaziantep, Hatay, Mersin gibi büyük illerde yaşanan ve
eden tahmin edilemeyen, ani su baskınları riskinin sürekli artmasına yol
açmıştır.
Küresel iklim değişiklikleri de, beklenmeyen su baskınlarının bir
diğer nedenidir.Bu değişimler yağışların zamanları, süreleri, şiddetleri,
yağan yağmur miktarları ve havza üzerindeki etkileri ılarından doğru tahmin
edilememektedir.1995 yılında İzmir ve Isparta’da, 1998 yılında Batı
Karadeniz bölgesinde, Hatay’da ve son olarak da bazı Güney Doğu Anadolu
illerinde yaşanan ve büyük ölçüde can ve mal kayıplarına yol açan ani su
baskınları, önceden meydana gelen sürekli yağışlar nedeniyle arazinin doygun
hale gelmiş olduğu ve hemen arkasından gelen ani ve şiddetli yağışların
neden olduğu su baskınlarıdır.
Ülkemizde geçtiğimiz 30 yıl içersinde inşa edilmiş olan büyük
barajlar nedeniyle birçok baraj gölü meydana gelmiştir. Halen sulama, enerji
üretimi ve su baskınları kontrolü gibi ortak amaçlarla için inşa edilmiş
birçok baraj mevcuttur. Bu barajların önemli bir kısmı, deprem açısından
yüksek tehlikeye sahip olan bölgelerde bulunmaktadır. Büyük depremler
sonrasında bu barajların hasar görmesi, su baskınları tehlike ve riskini
daha da artırmaktadır.
Türkiye’de geçmiş yıllarda meydana gelmiş olan su baskınları ile
ilgili istatistiksel veriler, 1955-2007 yılları arasındaki dönem için Devlet
Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğünce, toplanmakta ve yıllıklar halinde
yayımlanmaktadır. Bu istatistiklere göre, ülkede, su baskınları nedeniyle bu
güne kadar, 1235 kişi hayatını kaybetmiş ve 61,000 konut yıkılmış veya
kullanılmaz hale gelmiştir.
DSİ’nin istatistiklerine göre, Türkiye’de 1955-1969 yılları
arasındaki sürede, yılda ortalama olarak 80 akarsu tipi su baskını olayı
meydana gelirken, 1970-2000 yılları arasındaki sürede, yılda ortalama olarak
24 su baskını yaşanmıştır. Bu azalmanın ana nedeni, DSİ Genel Müdürlüğünce,
1970 ve 1980 yılları arasındaki sürede su baskınlarının önlenmesi ve
zararlarının azaltılması amacıyla yoğun bir taşkın önleme ve kontrol
programının uygulanmış olmasıdır. 1955 yılından bu yana Türkiye’de DSİ
tarafından taşkın önleme ve kontrol amacıyla 4390 mühendislik yapısı
yapılmış ve 3300 yerleşme birimi su baskınlarından korunmuştur. Türkiye’de
en sık taşkın tehlikesine maruz olan 10 il aşağıdaki tabloda görülmektedir.
275
-Bu iller arasında Kahramanmaraş olay sıklığında 3. Afetzede
sayısında 2. sıra ile taşkın tehlikesi ve riski en yüksek illerden olduğu
görülmektedir.
-İlçeler bazında en sık ilçeler arasında Elbistan ilk 10 İlçe
içerisinde 85 olayla 1. sırada ono 74 olayla Erciş, ve diğer ilçeler
gelmektedir.
Derece
İl
Afetzede Sayısına göre sıralama
1
Erzurum
Erzurum
Yıllık Sıklık
349
1-
2012
2
Sivas
2-K.Maraş
299
1523
3
K.Maraş
Van
187
3-
1480
4
Kayseri
Adana
187
4-
185
5-
1172
5
Adana
Bitlis
1047
6
Bitlis
174
6-sivas
1005
7
Van
166
7-Afyon
974
8
Ağrı
155
8-Aydın
846
9
Bingöl
150
9-Tokat
810
10
Erzincan
146
10-Kayseri
761
Afet Envarteri Bilgileri (Afet İşleri Genel Müdürlüğü) 2008
K.MARAŞ VE İLÇELERİNDE SEL AFETİNİN GÖRÜLDÜĞÜ YERLER:
ANDIRIN İLÇESİNE BAĞLI SEL AFETİNİ YAŞANDIĞI YERLER:
1 –KÖLELİ
ÇAĞLAYAN CERİT İLÇESİNE BAĞLI SEL GÖRÜNEN YERLER:
1 –FATİH
EKİNÖZÜ İLÇESİNE BAĞLI SEL GÖRÜNEN YERLER:
1 –EKİNÖZÜ
ELBİSTAN İLÇESİNE BAĞLI SEL GÖRÜNEN YERLER:
276
1 –AĞLICA
2 –ALEMBEY
3 –AMBARCIK
4 –ÇATOBA
5 –DERVİŞÇİMLİ
6 –DOĞAN
7 –ELMALI
8 –HASANALİLİ
9 –IZGIN
10-KANTARMA
11-KARAELBİSTAN
12-KARAHASANUŞAĞI
13-SEVDİLİ
14-TEPEBAŞI
15-YAPRAKLI
GÖKSUN İLÇESİNE BAĞLI SEL GÖRÜNEN YERLER:
1 –ERİCEK
2 –KARADUT
3 –KARAÖMER
4 –KIZILCIK
NURHAK İLÇESİNE BAĞLI SEL GÖRÜNEN YERLER:
1- DERBENT
PAZARCIK İLÇESİNE BAĞLI SEL GÖRÜLEN YERLER:
1- SAKARKAYA
TÜRKOĞLU İLÇESİNE BAĞLI SEL GÖRÜNEN YERLER:
1 –BAŞPINAR
2 –DÖNÜKLÜ
3 –SARILAR
4 –ŞEKEROBA
Kaynak;Afet sempozyumu Bay.İskan Müdürlüğü Kayıtları
P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları
Tablo 116 - İlimizde son 10 yılda meydana gelen orman yangınları tablosu
İŞLETMESİ
ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ K.MARAŞ İLİ ORMAN İŞLETME MÜDÜRLÜKLERİNDE
2001 - 2010 YILLARINDA ÇIKAN ORMAN YANGINLARI
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
TOPLAM
Yanan
Yanan
Yanan
Yanan
Yanan
Yanan
Yanan
Yanan
Yanan
Yanan
Yanan
Ad. Saha Ad. Saha Ad. Saha Ad. Saha Ad. Saha Ad. Saha Ad. Saha Ad. Saha Ad. Saha Ad. Saha Ad.
Saha
K.MARAŞ 14 29,70 12
6,70
10
3,10
7 2,00 11 3,60
15 15,73 25 147,18 13 82,25 21 20,10 22 47,20 150 357,56
GÖKSUN 13
7,60
2
4,50
4
0,90
5 0,50
4
1,00
4
2,10
ANDIRIN
3
1,50
1
0,10
4
0,40
2 40,20
4
1,30
1
1,50
TOPLAM
30 38,80 15 11,30 18
4,40
14 42,70 20 7,60
23 18,03 30 150,78 16 87,45 26 23,40 28 50,90 220 435,36
9
4,00
277
3
5,20
4
2,30
5
3,50
53
31,60
1
1,00
1
0,20
17
46,20
Yeni dönemde kaynakların etkin bir şekilde kullanılması ile tiyatro, seminer, köylülerle
yapılan toplantılar gibi eğitim çalışmaları sonucunda halkın ormanlarımıza bakış açısının
değişmesiyle, ilimizde hem yangın sayısı hem de yanan alanda %50’ye varan oranda azalma
görülmüştür. Yangın söndürme yöntemleri olarak yerden arazöz ve insan gücü, havadan ise
helikopterle mücadele yapılmaktadır. yangın gözetleme kulesi ve ilk müdahale ekipleri aşağıda
belirtilmiştir;
Tablo 117 - İlimizdeki orman yangınlarına ilk müdahale ekibi tablosu
ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ K.MARAŞ İLİ
KULE, HAZIR KUVVET, İLK MÜDAHALE EKİBİ,
TOPLU KORUMA VE BÖLÜM KORUMA MERKEZLERİ ADEDİ
K.MARAŞ
İLİ
İŞLETMESİ
YAN.GÖZ. ARAZÖZ İLK MÜD. TOP.KORUMA BÖL.KORUMA
KULESİ
SAYISI
EKİBİ
MER.
MER.
K.MARAŞ
6
13
7
20
4
GÖKSUN
4
3
2
8
1
ANDIRIN
4
4
2
6
5
14
20
11
34
10
İL TOPLAMI
İlimizde yangın gözetleme kuleleri Kahramanmaraş, Suçatı, Hartlap, Başkonuş,
Elmalar, Pazarcık, Göksun, Yağbasan, Büyük Çamurlu, Çardak, Andırın, Akifiye, Kaleboynu
ve Yeşilova şefliklerinde bulunmaktadır. İlk müdahale ekipleri ise Kahramanmaraş, Suçatı,
Başkonuş, Elmalar, Türkoğlu, Pazarcık, Göksun, Andırın ve Yeşilova şefliklerinde
bulunmaktadır.
Kahramanmaraş il sınırlarında meydana gelen orman yangınlarının nedenleri genel
olarak ihmal, dikkatsizlik cam parçası, aşırı sıcaklık, yıldırım düşmesi (kaza), sansarın ENH
kapılması vb. dir.
Yanan ağaç türleri; kızılçam, sedir, karaçam, ardıç gibi türlerdir.
Alınan Tedbirler
- Direkt olarak yangın görevi olan veya olmayan tüm personelin teyakkuz durumda
hazır bekletilmesi.
-Yangında ve diğer işlerde çalışan tüm işçilerimizin şartlar normale dönünceye kadar
yangınla mücadele işlerinde çalıştırılması.
-İl sınırları içerisinde mevcut bulunan dozer ve iş makinaları, treyler üzerinde göreve
hazır halde bekletilmesi.
-Gözetlemede görevli kule personelinin sürekli denetlenmesi, telsiz çevrimlerine özen
gösterilmesi.
-Yangına kritik orman alanlarında sürekli devriye çıkarılarak kontrol sağlanması.
- Telsizlerde yangınla mücadelede tecrübeli nöbetçi teknik eleman bulundurulması.
-Valiliklerle koordinasyon halinde bulunularak yangın protokol gereği ilgili kurum ve
kuruluşlara ait araç gereç ve iş makinası imkanlarının seferber edilmesinin sağlanması.
278
-Yangın söndürme malzemelerinin gerekli bakımlarının yapılması, eksik malzemelerin
tamamlanması.
-Kule ve yangın ilk müdahale ekip binalarının gerekli bakımlarının yapılması, tüm
orman yollarının tamir-bakımlarının yapılarak ulaşıma açık tutulması.
-Orman içerisindeki veya bitişiğindeki çöplüklerin kontrol edilerek yasal izni olan ve
orman yangınına sebebiyet verme ihtimali bulunan çöplüklerde orman yangının çıkmaması
için her türlü tedbirin alınması için ilgili belediyelerin uyarılması.
-Yangın mevsiminde arazöz ekiplerinin günün her saatinde hazır vaziyette bekletilmesi.
Otluk ve sazlık yangınları ile ilgili Bölge Müdürlüğümüzce herhangi bir kayıt
tutulmamaktadır.
P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri
İlimizde 2004 yılında canlı veya cansız çevre faktörleri sonucu, toplam 21586 m3
olağanüstü hasılat meydana gelmiştir. Bunun 15574 m3’ü kar zararı, 2436 m3’ü rüzgar devriği,
1312 m3’ü böcek zararı ve geri kalanı da diğer nedenlerden kaynaklanmıştır.
2005 yılında toplam 12581 m3 olağanüstü hasılat meydana gelmiştir. Bunun 6094 m3’ü
kar zararı, 1466 m3’ü rüzgar devriği,1871 m3’ü yangın zararı, 1821 m3’ü böcek zararı ve geri
kalanı da diğer nedenlerden kaynaklanmıştır.
2006 yılında toplam 28544 m3 olağanüstü hasılat meydana gelmiştir. Bunun 3483 m3’ü
kar zararı, 1486 m3’ü rüzgar devriği, 2330 m3’ü yangın zararı, 13782 m3’ü böcek zararı ve
geri kalanı da diğer nedenlerden kaynaklanmıştır.
2007 yılında toplam 20626 m3 Olağanüstü Hasılat meydana gelmiştir. Bunun 223m3’ü
kar zararı, 4393 m3’ü rüzgar devriği, 4071 m3’ü yangın zararı, 3691 m3’ü böcek zararı ve geri
2008 yılında toplam 15968 m3 Olağanüstü Hasılat meydana gelmiştir. Bunun 723 m3’ü
kar zararı, 100 m3’ü rüzgar devriği, 1258 m3’ü yangın zararı, 7184 m3’ü böcek zararı ve geri
2009 yılında toplam 72760 m3 Olağanüstü Hasılat meydana gelmiştir. Bunun 3015
m3’ü kar zararı, 1184 m3’ü rüzgar devriği, 32786 m3’ü yangın zararı, 13321 m3’ü böcek
zararı ve 12814 m3’ü de diğer nedenlerden kaynaklanmıştır.
2010 yılında toplam 48575 m3 Olağanüstü Hasılat meydana gelmiştir. Bunun 390 m3’ü
kar zararı, 2462 m3’ü rüzgar devriği, 4750 m3’ü yangın zararı, 1370 m3’ü böcek zararı, 10221
m3’ü yol-tesis ve 29334 m3’ü diğer nedenlerden kaynaklanmıştır.
Çevresel zararlar meydana geldiğinde mümkün olan en kısa sürede sahadaki ağaçlar
kesilerek alınmaktadır. Yangın zararı meydana geldiğinde ağaçlar kesilip çıkarıldıktan sonra,
saha temizliği yapılıp en kısa sürede ağaçlandırma çalışmaları başlatılmaktadır. Böcek ve
mantar zararı meydana geldiğinde de hastalıklı ağaçların en kısa sürede sahadan çıkarılması
gerekmektedir.
P.1.6. Fırtınalar:
Andırın Kızık Köyünde 11.10.2010 tarihinde saat 06:45- 07:00 arasında Şiddetli fırtına
ve meydana gelen hortum nedeniyle büyük hasar meydana gelmiştir.
279
Fırtına ve hortum olayından sonra İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, hasar tespit
ekiplerince yapılan hasar tespitinde 66 konut ve ahırda hasar oluşmuş, afetzedelere toplam
251.224 TL yardım dağıtılmıştır.
P.2. Diğer Afetler
P.2.1. Radyoaktif Maddeler
İlde, radyoaktif maddelerle ilgili olarak herhangi bir olay meydana gelmemiştir. Ayrıca
radyoaktif maddelerle ilgili ölçüm yapılmamaktadır.
İlimizde deprem öncesi fay hatlarında artış gösteren radon gazı artışını gösteren faydaki
hareketlenmeyi gözlemlemek amacıyla yapılan RADYOSYON ÖLÇÜMLERİ aşağıda
çıkartılmıştır.
İlimizde Bayındırlık ve İskân Müdürlüğü İmar Afet İşleri Şubesi tarafından yapılan,
havadaki radyasyon ölçümleri sonucu,
—İlimiz merkezinde, gölgede, havada, hava durumuna bağlı olarak ortalama 23–29
bekerellik iyonize bir radyasyon bulunduğu görülmektedir.
—İlimizde Merkez Kümperli Köyünde Doğu Anadolu Fayı üzerinde bulunan, fayla ilgili
karstik bir çatlakta yapılan ölçümlerde hava şartları ve faydaki aktiflik durumuna göre ortalama
30–80 bekerellik iyonize radyasyon olduğu görülmüştür.
- İlimiz Merkez Altınova Köylerinde DSİ sondaj kuyusunda yapılan ölçümlerde hava
şartları ve faydaki aktiflik durumuna göre ortalama 30–60 bekerellik iyonize radyasyon çıkışı
gözlenmiştir.
— İlimiz Süleymanlı kaplıcalarında yapılan ölçümler, çok düşük olup normal havada
bulunan radyasyon civarındadır
Özger Öteli Kuyusu 25 Bekerel / Dakika
—Süleymanlı kasabası Kuzeyi gaz çıkan doğal bacalarda yapılan ölçümler:
Pürdüz bacası; Radyasyon seviyesi
= 24–30–22 Bekerel/Dakika
Çamdağı Püsürün Kabalağı Rad Seviyesi = 33-32-36-39-34 Bekerel/Dakika
Püsür Dağı Radyasyon seviyesi
= 44–39–43 Bekerel/ Dakika
P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar:
İlimizde deniz bulunmamaktadır.
P.2.3. Tehlikeli Maddeler:
İlimizde Tehlikeli maddelerin depolanması, taşınması, kullanımı sırasında halk
sağlığına zarar verecek derecedeki olaylara rastlanmamıştır.
P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri
P.3.1. Sivil Savunma Birimleri:
280
İlimizde sivil savunma birimi olarak, İl Afet ve Acil Durum müdürlüğü bünyesinde 15
Arama ve Kurtarma personeli mevcuttur.
UMKE:
UMKE Ekibi 10 Uzman ve pratisyen hekim 17 sağlık personeli olmak üzere toplam 27
personelden oluşmaktadır.
Çalışmalarında kulllanmak üzere 1 adet tam donanımlı ambulans ve şahsi techizatları
bulunmaktadır.
AKMOD:
AKMOD bünyesinde 170 personel bulunmakta olup, bu personelden 90’ ı Profesyonel
Arama Kurtarma yapabilmektedir. 35 personel ise KBRN (Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik,
Nükleer) konusunda eğitim almıştır. 30 personel ise ilkyardım eğitimi almıştır.
Personelin şahsi teçhizatından başka Arama-Kurtarmaya yönelik malzemesi
bulunmamaktadır. İhtiyaç halinde Belediye İtfaiyesinden malzeme desteği almaktadır.
KADAK:
Dernek bünyesinde 30 gönüllü üye bulunmakta olup, bu üyelerden 15’ i Profesyonel
Arama Kurtarma yapabilir.
Personelin şahsi teçhizatından başka Arama-Kurtarmaya yönelik malzemesi
bulunmamaktadır.
TRAC:
T.R.A.C Kahramanmaraş Şubesi bünyesinde 50 üye bulunmaktadır.
Olağanüstü durumlarda haberleşmeyi sağlamak için yeterli donanıma sahiptirler.
ÖZEL HARAKET ARAMA KURTARMA:
Özel Harekât Şube Müdürlüğünde Arama Kurtarma faaliyetlerine katılan 45 personel
bulunmaktadır.
Arama kurtarma malzemeleri bulunmamaktadır
İTFAİYE MÜDÜRLÜĞÜ:
İtfaiye Müdürlüğü, Merkez (Sanayi) Tavşan tepe, Kavlaklı, Şeker dere, Sütçü İmam ve
Karacasu grupları olarak hizmetine devam etmektedir.
İtfaiye Müdürlüğü, 170 personel, 45 yangın söndürme aracı ile faaliyetlerini
sürdürmektedir.
İTFAİYE MD. SUALTI ARAMA KURTARMA:
Su Altı Arama ve Kurtarma Ekibi Kahramanmaraş Belediyesi İtfaiye Müdürlüğü
bünyesinde görev yapan 4 personelden oluşmaktadır. Bu personeller su altında 33 metreye
kadar dalış yapabilmektedirler.
Çalışmalarında kullanmak üzere 1 adet bot ve bu ekip için gerekli olan tüm teçhizatları
mevcuttur.
DSİ XX. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ:
DSİ bünyesinde Arama ve Kurtarma faaliyetlerine katılan 15 personel bulunmaktadır. Arama
ve Kurtarma işlerinde kullanılmak üzere;
1 Jeneratör
1 Kesme Ayırma Takımı
1 Güç Kaynağı
281
1 Projektör
1 Hilti ve 1 Adet Kriko mevcuttur.
P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri:
Binalarda yangın tedbirleri hakkında yapı ruhsatı işlemlerinde "Binaların Yangından
Korunması Hakkında Yönetmelik" hükümlerine uygun mimari, statik, elektrik ve tesisat
projeleri istenmektedir. Uygulamada projelerine uygun yangın önlemleri ve kaçışları
sağlanmaktadır. Apartman ve site girişleri herhangi bir yangın durumunda itfaiye araçlarının
girişine olanak sağlayacak şekilde düzenlenmektedir.
İlimizde yangın kontrol ve önleme tedbirleri ile olası bir yangın durumunda nasıl
kontrol edileceği ile ilgili yapılan çalışmalar aşağıda açıklandığı şekildedir.
1) İtfaiye Teşkilatımız görevinin özelliği nedeniyle günün 24: 00 saati hazır
beklemektedir. Bu hazır bekleyiş sırasında her türlü yangına karşı araç, gereç ve söndürme
maddeleriyle donanımlıdır.
2) İlimizde çıkan yangına müdahale edilip çevreye sirayet ettirmemek teşkilatımızca
önemli ise de, yangın çıkmazdan önce her yerde gerekli önlem ve tedbirleri aldırtmak daha
önemlidir.
Bunun için her yıl olduğu gibi bu yılda İtfaiyemiz ekibi ilimizde yangına hassas olan
yerler (Otel, Dershane, Okul, İş hanı, Akaryakıt İstasyonları, Yurt, Pansiyon gibi) yangın
yönünden kontrol edilerek eksiklikleri her müessese yetkilisine şifai anlatıldığı gibi birer resmi
yazı ile de bilgilendirilmektedir. Ayrıca Özel Fabrika, Akaryakıt İstasyonları ile benzeri
yerlerde çalışan personeli yangın yönünden bilgilendirmek için zaman zaman ücretsiz kurslar
tertip edilmektedir.
3) Yangınlarda ilk 5 dakikanın önemi büyük olduğundan ilimizde 4 ayrı bölgede İtfaiye
Grubu oluşturulmuştur. Bunun nedeni çıkan yangın olaylarına kısa sürede intikal edilerek
yangınların büyümesini önlemektir. Ayrıca İlimiz Sütçü İmam Mahallesinde şube açılma
çalışmaları devam etmekte olup, yakın bir tarihte hizmete girecektir.
4) Çok büyük yangınlarda su sıkıntısı çekilmemesi için İtfaiyemiz Sanayi Şubesinde 1
adet derin su kuyusu ve önünde 600 ton su kapasiteli yangın havuzumuz mevcuttur. Ayrıca
ilimizdeki tüm fabrikalarda bir yangın anında itfaiyemiz araçlarının su alabileceği yerüstü
yangın hidrantı yaptırılmaktadır.
5) İtfaiyemiz Müdürlüğündeki mevcut araç kapasitesi artırılmış, ayrıca yüksek katlı
binalarda olası bir yangına müdahale etme esnasında ve insan kurtarılmasında kullanılmak
üzere 2 adet şnorkel tip merdivenli araç alınmıştır.
6) İlimizde eski ahşap yapılı bir kısım mahalleler mevcuttur. Buralarda çıkabilecek
yangınlar çok çabuk büyüyebileceği hatta bir kısım sokaklarda İtfaiye araçlarının dahi
giremeyeceği göz önüne alınarak belirli yerlere Su İşleri Müdürlüğünce yerüstü yangın
muslukları monte edilerek çıkabilecek yangınlarda su sıkıntısına karşı önlem alınmıştır. Ayrıca
yeni yerleşim bölgelerinin belirli yerlerinde yangın musluğu monte çalışmaları devam
etmektedir.
P.3.3. İlkyardım Servisleri
112 Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri Şubesi K.Maraş İl Sağlık Müdürlüğü’ ne
bağlı olarak 30 Aralık 1998’de faaliyete başlamıştır.
PERSONEL BİLGİSİ
282
Doktor
12
Tıbbi Teknolog 1
Hemşire
4
A.T.T
14
V.H.K.İ
1
Ebe
2
PERSONEL BİLGİSİ
• Doktor
34
• Sağlık(İstasyonlar)
Memuru 14
• Paramedic
• Att
• Şöfor
27
85
50
• TOPLAM
210
AMBULANS
• Kar paletli Ambulans
2 adet
BİLGİLERİ
• 4x4 112 Acil Ambulans 6 adet
• 2x4 112 Acil Ambulans 19 adet
• Hasta Nakil Ambulansı 31 adet
• Toplam
57 adet
Tablo 118 - 112 Acil Hizmetleri Tablosu
P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı
283
KAHRAMANMARAŞ Şehir Merkezinde meydana gelecek bir doğal afet esnasında
arama kurtarma faaliyetlerinin daha hızlı yapılabilmesi, yardım ekiplerinin ve malzemelerinin
ihtiyaç sahiplerine zamanda ve hızlı bir biçimde ulaştırılabilmesi maksadıyla şehir dört ana
bölgeye ayrılmıştır.
Bu bölgeler: 12 Şubat Kurtuluş Parkı, İl Sağlık Müdürlüğünün Kuzeyinde bulunan
Çamlık Alanı, K.Maraş – Türkoğlu Yolu üzerinde bulunan Atatürk Parkı ve KSÜ Avşar
Kampüsü bölgesidir.
Bu bölgelerde çadırkent kurulacak olup emniyeti İl Emniyet Müdürlüğü ekiplerince
sağlanacak, elektrik hizmetleri TEDAŞ, su hizmetleri ise Belediye Başkanlığı tarafından yerine
getirilecektir.
İlimizde afetzedeler ile ilgili yeniden iskan çalışmaları yapılmaktadır. Kaya düşmesi ve
çığ olayları meydana gelmiştir. Bayındırlık ve İskan İl Müdürlüğü ile müştereken komisyon
olarak yer tespiti yapılmaktadır. Mültecilerin yeniden iskanı ile ilgili yeni yapılmış çalışma
bulunmamaktadır.
Tablo 119- Geçici İskan Yerleri
TESİSİN AİT OLDUĞU KURUM/ KURULUŞ
RESMİ
ÖZEL
KAPASİTESİ
X
853
412
203
186
180
40
KULLANIM
AMACI
PANSİYON
“
“
“
“
“
MERKEZ YİBO
MERKEZ İMAM HATİP LİSESİ
KMARAŞ LİSESİ
MERKEZ SÜLEYMAN DEMİREL FEN LİSESİ
MERKEZ ANADOLU ÖĞRETMEN LİSESİ
MERKEZ ABDULLAH EDİP ERKEK ÖĞRENCİ
YURDU
MERKEZ SERİNTEPE TALEBE YURDU
MERKEZ SÜTÇÜ İMAM ERKEK ÖĞRENCİ
YURDU
MERKEZ HAMİDİYE ERKEK ÖĞRENCİ
YURDU
MERKEZ İPEK ÖĞRENCİ YURDU
MERKEZ İHLAS ERKEK ÖĞRENCİ YURDU
MERKEZ ALPEREN ERKEK ÖĞRENCİ
YURDU
MERKEZ YASEMİN KIZ ÖĞRENCİ YURDU
MERKEZ DOKUMACI KIZ ÖĞRENCİ YURDU
MERKEZ AYAKLICAOLUK KIZ TALEBE
PANSİYONU
MERKEZ DEREBOĞAZI KÖYÜ KIZ-ERKEK
YURDU
MERKEZ DÖNGELE KASABASI TALEBE
PANSİYONU
MERKEZ KÖSELİ KÖYÜ TALEBE
PANSİYONU
MERKEZ ÖĞRETMEN EVİ
İL DEFTERDARLIĞI
X
X
X
X
X
X
X
125
76
“
“
X
216
“
X
X
X
168
85
82
“
“
“
X
X
X
52
69
28
“
“
“
X
81
“
X
28
“
X
67
“
X
X
155
17
MİSAFİRHANE
“
TARIM İL MÜDÜRLÜĞÜ
DSİ XX. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ
MERKEZ BELLİ OTELİ
MERKEZ KAZANCI OTELİ
MERKEZ BÜYÜKMARAŞ OTELİ
MERKEZ YİMPAŞ OTELİ
X
X
26
22
57
72
77
260
“
“
OTEL
“
“
“
X
X
X
X
284
MERKEZ ILICA VALİ SAİM ÇOTUR OTELİ
MERKEZ ÇELTİK OTELİ
MERKEZ ÇAVUŞOĞLU OTELİ
MERKEZ NİZAM PALAS OTELİ
MERKEZ ARIKAN OTELİ
MERKEZ SAKARYA OTELİ
MERKEZ MALATYA PALAS OTELİ
X
X
X
X
X
X
X
186
57
60
60
60
20
25
“
“
“
“
“
“
“
İLDE AFETZEDELER VE MÜLTECİLERİN YENİDEN İSKANI İLE İLGİLİ
YAPILAN ÇALIŞMALAR
1-DEPREM:
İlimizde 2007 yılında Ilıca beldesi ve çevresinde meydana gelen 4,7 büyüklüğündeki
deprem den dolayı yapılan hasar tesbitler sonucunda Ilıca beldesinde 67 konut ağır hasarlı,13
konut kaya düşmesi afetinden etkilenmiştir. Ayrıca Merkez Kertmen köyünde 22 konut,
Sarıgüzel köyünde 25 konut; Beşen köyünde 11 konut ve Karamanlı köyünde 8 konut olmak
üzere toplam 66 konut ağır hasarlı olarak tespit edilmiştir. Ilıca beldesindeki 67+13=80 konut
TOKİ tarafından yapılma aşamasındadır. Yukarıda belirtilen 4 köydeki toplam 66 konuttan
Beşen köyündeki 11 konut E:Y:Y metodu ile yapılarak iskân edilmişlerdir.
Ayrıca 2007 yılında İlıca Kasabası ve çevresinde 15.09.2007 tarihinde meydana gelen
deprem nedeniyle; Merkez Sarıgüzel Köyünden 25, Kertmen Köyünden 22, Merkez Karamanlı
Köyünden 8, afetzede için Merkez Erkenez Mahallesinde toplam 56 konut yapılmıştır.
2- HEYELAN:
İlimizin jeolojik ve topoğrafik yapısı heyelan gelişimine müsait bulunmaktadır.
Özellikle Merkez, Türkoğlu, Çağlayancerit ve Pazarcık ilçesine bağlı köylerde yağışlara bağlı
olarak heyelan riski artmaktadır.
İlimizde çeşitli tarihlerdeki Heyelan Afetinden dolayı;
Merkez Şahin Kayası Kasabasında 7 konut
Merkez Tekir Kasabasında 10 konut
Merkez Dereköy’de 17 konut yapılarak afetzedeler iskân edilmiştir.
Göksun Yeşil Köyde 8 konut,
Pazarcık Çamlıca da 8 konut, yapılarak afetzedeler iskân edilmiştir.
İlimiz genelinde toplam 37 yerleşim biriminde heyelan afeti görülmüştür. Heyelandan
dolayı 246 konut yapılarak iskânları sağlanmıştır
3-SU BASKINI
:
Türkiye’de su baskınları, doğal afetler içersinde, en sık karşılaşılan ve ekonomik kayıpları
hayli yüksek olan olaylardır. Depremlerden sonra, en çok can ve mal kayıpları su baskınları
nedeniyle meydana gelmektedir.
K.Maraş olay sıklığında 3. Afetzede sayısında 2. sıra ile taşkın tehlikesi ve riski en yüksek
illerden olduğu görülmektedir.
Bunlardan en kapsamlısı 1980 yılında meydana gelen su baskını ve aynı dönemdeki
heyelan afetleridir. O tarihte meydana gelen su baskınından afetinden dolayı;
Elbistan Ambarcıl 152 konu
Elbistan Karahasan Uşağı Köyünde 42 konut,
Kara Höyük Köyünde 30 konut,
285
Elbistan Merkezde 14 konut,
Afşin Kuş Kayası Köyünde 23 konut,
Kaba Ağaç Köyünde 62 konut,
Ortaklı Köyünde 39 konut,
Dağlıca Kasabasında 30 konut,
Topak Taş Köyünde 33 konut,
Dokuz Tay Köyünde 28 konut,
Yapılarak afetzedelerin iskânı sağlanmıştır.
Ayrıca çeşitli tarihlerde meydana gelen su baskını afetleri sonrası;
Göksun Ahmetcik’te Köyünde 15 konut,
Büyük Kızılcık ta 6 konut,
Merkez Kuruca Ova Köyünde 13 konut,
Su Çatı Köyünde 10 konut,
Klavuzlu Köyünde 32 konut,
Nurhak Ağca şar köyünde 12 konut,
Andırın Köleli Köyünde 5 konut, yapılarak afetzedelerin iskânı sağlanmıştır.
İlimiz dâhilinde 34 yerleşim biriminde su baskını afeti görülmüş olup, 826 konut
yapılarak iskân edilmiştir
4-KAYA DÜŞMESİ:
İlimiz dağ köylerinde kaya düşmesi tehlikesi gözlenmektedir. Genel hayatı etkileyecek
durumlarda konutların nakli veya ıslahı yoluna gidilmektedir.
İlimiz genelinde 12 yerleşim biriminde kaya düşmesi afetine maruzdur. Bunlardan
merkez Şahinkayası Beldesinde 33 konutun yapımı devam etmektedir. Andırın İlçesi Gökçeli
köyünde 13 konut taşınarak iskân edilmişlerdir. Merkez Kılağlı ve Kabasakal köylerinde kaya
düşmesi afetine maruz toplam 21 konut konut yapılacaktır. Ayrıca Merkez Hacı İbrahim uşağı,
Süleymanlı, Dere köy, Pazarcık Memişkâhya ve Bayram gazi köylerinde kaya ıslahı
çalışmaları yapılmıştır
İlimizde çeşitli tarihlerdeki Kaya Düşmesi Afetinden dolayı;
Andırın Gökçeli Köyünde 13 konut, yapılarak afetzedelerin iskânı sağlanmıştır
5-ÇIĞ :
İlimizde çeşitli tarihlerdeki Çığ Düşmesi Afetinden dolayı;
Tekir Kasabasında17 konut,
Ekinözü Yeniköy Dereağzı Obası 16 konut
İlimiz dâhilinde bugüne kadar muhtemel çığ afeti olarak 2 yerleşim biriminde toplam 33
konut nakledilerek iskân edilmişlerdir.
SONUÇ OLARAK
:
İlimiz Doğu Anadolu Fay zonu ve levhaların çarpışma bölgesinde bulunması nedeni ile
geçmişte yaşanan afet türlerinin tamamının (Deprem, Heyelan, Su Baskını, kaya Düşmesi ve
Çığ gibi) gelecekte de yaşanacağı muhakkaktır. İlimizin sosyo-ekonomik yapısı gereği
yapılaşmaların çoğunda fen ve sağlık kurallarına uyulmaması meydana gelebilecek afetlerin
zararını daha da artıracağı düşünülmektedir.
286
İlimiz genelinde mevcut yapı stokunun belirlenerek bu yapıların afetlerle
ilişkilendirilerek afetlere karşı dayanımlarının arttırılması çalışmalarının biran evvel
başlanılması gerektiği düşünülmektedir. Bundan sonra yapılacak olan yapılar için uygun
yerleşim alanlarının belirlenmesi, etkin afet riskine karşı uygun planların (Plan-Proje ve İmar
esaslarını belirlemek) hazırlanması ve afet bölgelerinde yapılacak yapılar hakkındaki
yönetmelik hükümlerine uygun konut projelerinin üretilerek uygulanması gerekmektedir.
Projelerde öngörülen yapı malzemelerinin, dayanımı azaltmayacak yöresel yapı
malzemelerinden karşılanması, maliyeti düşürecektir. Bu durumda daha fazla konut üretimi
yapılabilecektir.
Tablo 120- Afete Maruz Bölgelerin Muhtemel Afetleri (2010)
Konut
Sayısı
AÇIKLAMALAR
X
X
X
11
7
Döngele
X
11
Dadağlı
Dönüklü
Karadere
Kertmen
Kuzucak
X
X
X
X
X
Konutları yapıldı, İskan edildi
Borçlanmadılar. Hak sahipliği
iptal.
9’unun konutları yapıldı, İskan
edildi
Konutlar inşa edildi.
71
66
11
Kılağlı
Sadıklı
Süleymanlı
X
Şahinkayası
X7
BÖLGE ADI
HEYELAN
MERKEZ
Ağabeyli
Beşen (Demirkapı)
Eski Çağlayan
ÇIĞ
SEL
X
Konutları yapıldı. İskan edildi
3 Konutlara başlandı. 8 konut
başlamadı.
Başlayacak.
Kontrol etütleri yapıldı.
Kaya ıslah çalışması
tamamlandı.
7 Konut tamamlandı, 25 konut
devam ediyor.
2007 Sonunda tamamlandı.
Konutlar yapıldı. İskan edildi.
Borçlanmadılar hak
sahiplikleri düştü.
Etkisizlik oluru alınarak yasak
bölge ilanı var.
Konutlar yapılacak
Kayalar ıslah edildi,
Jeolojik etüt raporu hazırlandı.
Jeolojik etüt raporu hazırlandı
14
X
Tekir (Alaçayır)
Yenicekale
Hacıeyüplü
X
Bahçeli
X
Kabasakal
Hacıibrahimuşağı
Kozludere
Ulutaş
KAYA
DÜŞMESİ
X 34
41
X
X
Etkisiz
x
17
26
3
29
X
X
10
X
X
31
22
AFŞİN
Dağlıca
X
Dokuztay
X
38
28
İğdemlik
X
1
İncirli
X
Kabaağaç
X
32
Kuşkayası
X
23
287
10 konuta köy içine,28 konutta
Afşin ilçesine taşındı.
Ortaklı
Topaktaş
X
Yazıdere
ANDIRIN
Akgümüş
Alanlı
Altınoluk
Boynuyoğunlu
Çınarpınar
X
X
X
X
HEYELAN
ÇAĞLAYANCERİT
Hombur
X
Beşenli
X
33
X
1
26
X
KAYA
DÜŞMESİ
22
SEL ÇIĞ
X
Konut
Sayısı
7
Yeni yerleşimyeri seçildi,
ödenek Bekleniyor.
İlçe merkezine taşındı.
Kontrol etütleri proğramında.
Kontrol etütleri proğramında.
İştimlak çalışmaları devam
ediyor.
AÇIKLAMALAR
Kontrol etütleri programında.
X
X
X
X
13
X
X
5
18
X
EKİNÖZÜ
Ekinözü
Kontrol etütleri proğramıda.
Yer seçimi çalışmaları
yapılıyor
X
Kabaktepe
X
Kürtül
X
Yeniköy
X
ELBİSTAN
Ağcaşar
Ağlıca
Alembey
Ambarcık
Çatoba
Devrişçimli
Doğan
Elmalı
Hasanalili
Izgın
Kantarma
Karaelbistan
X
26
Fatih
BÖLGE ADI
39
X
BÖLGE ADI
Çuhadarlı
Gök Ahmetlı
Çökçeli
Gökgedik
Köleli
Kuzgun
X
HEYELAN
X
KAYA
DÜŞMESİ
SEL
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
288
11
16
ÇIĞ
Konutlar bitti. İskan edildi
Konutlar bitti. İskan edildi
AÇIKLAMALAR
12
4
82
107
73
33
19
1
158
131
60
Karahasanuşağı
Karahöyük
Karageçit
Sevdili
Tepebaşı
Yapraklı
Uncular
BÖLGE ADI
X
X
X
X
X
18
47
X
X
HEYELAN
KAYA
DÜŞMESİ
SEL
GÖKSUN
Aslanbeyçiftliği
ÇIĞ
AÇIKLAMALAR
X
Ericek
X
Karadut
X
X
Karaömer
X
Kızılcık
X
Yeşilköy
42
30
X
12
120
10
6
8
Konutlar inşaat aşamasında.
Konutlar yapıldı
Köy içine yeni yerleşim birimi
yapıldı.
NURHAK
Derbent
BÖLGE ADI
X
HEYELAN
PAZARCIK
Büyüknacar
X
Çamlıca
X
Sakarkaya
X
Bayramgazi
KAYA
DÜŞMESİ
2
SEL ÇIĞ
X
AÇIKLAMALAR
8
10
Kayaların kendi imkanlarıyla
işlahı önerildi.
Konutlar tamamlandı.
Köy içine nakledildi.
Kaya ıslahı yapıldı.
X
TÜRKOĞLU
Dağlı
X
Dönüklü
Şekeroba
X
X
Konutlar yapıldı. İskân edildi.
X
Hasar tespiti yapıldı.
P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası Taşınımı İçin Alınan Tedbirler
İlde izin almış tehlikeli maddeler kullanan tesis olmadığından yurtiçi ve sınırlararası
taşınımı ile ilgili çalışma yapılmamaktadır.
P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar
Afetler ve büyük endüstriyel kazaların meydana gelmesi durumunda valiliğimiz
bünyesinde kurulan İl Kriz Koordinasyon Merkezi tarafından bu konuda gerekli acil müdahale
yapılması planlanmaktadır.
289
KAYNAKLAR :
1 Kahramanmaraş Valiliği.
2 Bayındırlık ve İskan İl Müdürlüğü.
3 Sağlık İl Müdürlüğü.
R. SAĞLIK VE ÇEVRE
R.1.Temel Sağlık Hizmetleri:
R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı:
2007 YILI ( YILLIK ) SAĞLIK GÖSTERGELERİNDE MEVCUT DURUM
Türkiye*
K.Maraş
196.667
1.660
Yatak Başına Düşen Nüfus
366
589
Yatak İşgal Oranı %
64,4
64,5
10.000 Nüfusa Düşen Yatak
27,0
17,0
Kriterler
Yatak Sayısı
SAĞLIK PERSONELİNE DÜŞEN NÜFUS
Türkiye *
Kriterler
Nüfus
K.Maraş
70.586.256
977.000
110.228
896
640
1.090
2.154
127
Bir Diş Hekimine Düşen Nüfus
32.770
7.693
Eczacı ***
25.551
239
2.763
4.088
28.089
932
2.513
1.048
59.345
1.721
1.189
568
Hekim Sayısı
Bir Hekime Düşen Nüfus
Diş Hekimi Sayısı
Bir Eczacıya Düşen Nüfus
Sağlık Memuru
Bir Sağlık Memuruna Düşen Nüfus
Hemşire+Ebe
Bir Hemşire+Ebe ye Düşen Nüfus
290
291
Tablo 121- Sağlık Kurum Ve Kuruluşlarının İlçelere Dağılımı
2010 YILI SAĞLIK KURUM VE KURULUŞLARININ İLÇELERE DAĞILIMI
İLÇELER
K.MARAŞ
MERKEZ
İLÇE
AFŞİN
ANDIRIN
DEVLET
HAST.
3
865
Yatak
1
101
Yatak
1
25
Yatak
TIP
FAKLT.
HAST.
1
179
Yatak
ÖZEL
İLÇE
AİLE
HAST. ENTGRE SAĞLIĞI
HAST.
MERKEZİ
5
209
44
Yatak
11
1
10
Yatak
1
20
Yatak
EKİNÖZÜ
GÖKSUN
1
234
Yatak
1
53
Yatak
1
48
Yatak
1
10
Yatak
NURHAK
PAZARCIK
TÜRKOĞLU
TOPLAM
1
104
Yatak
1
55
Yatak
9
1437
Yatak
VEREM
SAVAŞ
DİSPAN.
AÇSAP
MERKEZİ
44
1
1
112
ACİL
İST.
3 (A1 tipi)
HALK
SAĞLIĞI
LAB.
MEMUR
LOJMANI
ECZANE
İLAÇ
DEPOSU
1
139
143
1
0
45
14
3 (A2 tipi)
1 (A1 tipi)
12
0
1
1 (A2 tipi)
Ç.CERİT
ELBİSTAN
KÖY
SAĞLIK
EVİ
4
13
0
0
1
(B1 tipi)
0
54
6
3
3
0
0
1
(A2 tipi)
0
16
2
1
6
0
0
1
(B2 tipi)
0
8
1
14
13
1
1
1
(A1 tipi)
1
77
36
7
15
0
0
1
(A1 tipi)
0
36
9
3
1
0
0
1
(B2 tipi)
1 (A1 tipi)
0
8
18
0
0
2
0
46
11
0
36
11
2
457
235
1 (A2 tipi)
1
179
Yatak
6
257
Yatak
3
40
Yatak
7
9
0
0
102
134
2
3
292
1
(B1 tipi)
7 (A1 tipi)
6 (A2 tipi
4 (B tipi)
1
Tablo 122- Özel Laboratuarlar Listesi
Sn
ADI
SOYADI
1
2
3
4
M.Nuri
Dr.Musa
Betül
İrfan
KASABOĞLU
HAMİDİ
COŞKUN KIZILDAĞ
KARATUTLU
LABORATUAR
Işık Görüntüleme Merkezi
Radyoloji Labaratuvarı
Gama Tıp Tanı Merkezi
Özel Vatan Tıp Merkezi
TELEFON NO
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
Mehmet
Mehmet Yaşar
M.Akif
Halil
Şükran
Mehmet Yaşar
Tülin
Oğuz Alp
İbrahim
Sezai
Veli
Süleyman
Şükran
Kazım
Ekrem
Hüseyin
Gani
Levent
YÜZBAŞIOĞLU
ÇİL
YURTGEZEN
ÇELİK
ÇELİK
ÇİL
BİLDİRİCİ
PAKÖZ
BAKAN
ŞAHİN
BAL
MIZRAK
ÇELİK
KARAGÖZ
ÖLÇÜ
AYNUR
ORHAN
DEMİRALP
Özel Vatan Hastanesi
Maremar Tıp Merkezi
Ortadoğu Tıp Merkezi PAZARCIK
Ortadoğu Tıp Merkezi PAZARCIK
Özel Deva Kent Hastanesi
Özel Hayat Hastanesi
Özel Hayat Hastanesi
Özel Megapark Hastanesi
Özel Elbistan Tıp Merkezi
Özel Elbistan Tıp Merkezi
Özel Elbistan Yaşam Hastanesi
293
BRANŞI
PART-TİME
AÇILIŞ TARİHİ
221.85.88
221.72.66
223.60.60
223.60.60
Radyoloji
Nükler Tıp Uzmanı
Radyoloji
Fizik Tedavi
Full Time
Full Time
Part Time
Full Time
08.01.2001
21.06.2002
09.09.2005
19.02.2007
223.60.60
223.60.60
221.51.18
311.68.20
311.68.20
225.83.00
223 93 00
223 93 00
221.86.04
221.86.04
221.86.04
415.25.14
415.25.14
221.86.04
4131737
4131737-38
4131737-38
4131737-38
Mikrobiyoloji
Biyokimya
Radyoloji
Radyoloji
Mikrobiyoloji
Biyokimya
Radyoloji
Biyokimya
Biyokimya
Fizik Tedavi
Radyoloji
Radyoloji
Mikrobiyoloji
Mikrobiyoloji
Radyoloji
Biyokimya
Mikrobiyoloji
Fizik Tedavi
Full Time
Part Time
Part Time
Part Time
Part Time
Full Time
Full Time
Full Time
Full Time
Full Time
Full Time
Full Time
Full Time
Full Time
Full Time
Full Time
Full Time
Full Time
27.07.2005
27.07.2009
08.09.2006
15.06.2006
19.06.2009
04.09.2004
31.10.2007
19.11.2008
14.12.2007
01.02.2008
21.04.2010
18.04.2008
28.07.2008
02.02.2009
29.12.2010
28.09.2009
27.07.2009
21.04.2010
Tablo 123-Özel Sağlık Kuruluşları Listesi
S.No
ADI
ADRES
Telefon.No
Faks
1
Özel Maremar Tıp
Merkezi
Yörük Selim Mah 12 Şubat Cad No: 11
K.MARAŞ
221 51 18
221 73 78
2
Özel Anadolu Şifa
Tıp Merkezi
Menderes Mah.Zübeyde
Hanım.Cad.No:25/A K.MARAŞ
231 49 44
231 34 11
3
Özel Ortadoğu Tıp
Merkezi
Menderes Mah.12 Eylül Cad.No:115
PAZARCIK
344- 311 68
20
344- 311 68 22
4
Özel Elbistan Tıp
Merkezi
Ceyhan Mah. Girne Cad.. No:13
ELBİSTAN
344- 415 25
14
344- 415 25 16
5
Özel Yaşam
Polikiliniği
İsmetpaşa Mah.Yeni Hükümet cad
Zeynep Hanım Apt.No:6 K.MARAŞ
Şehit Abdullah Çvş Mah.Başkonuş
Cad.Tuana Sitesi C Blok No:19
K.MARAŞ
344- 221 68
83
344- 225 91 22
344-215-74 81
344-215 74 86
Özel Park Sante
6Polikliniği
Özel Maraş
7
Polikliniği
Özel Derman
8
Sağlık Kabini
Özel Can Sağlık
9
Kabini
İsmetpaşa Mah.Trabzon Cad 12 Şubat
Apt. Kat: 1 No:14/1 K.MARAŞ
Karacaoğlan Mh.Av.Mehmet Ali
Kısakürek Cd.No:76/A K.Maraş
Duraklı Mah.Fetih Bulvarı No:115
K.Maraş
344-221-98 99
344-223 98 97
344-234 26 20
344-241 27 22
Tablo 124- Aile Sağlığı Merkezleri (Asm) Listesi
ANDIRIN ASM
SAYI:4
ABDÜLHAMİTHAN ASM
FATMA KRAL ASM
ASLAN BEY ASM
DOĞU KENT ASM
MADO ASM
Ç.CERİT ASM
SAYI:3
FARUK ARIKAN ASM
FATİH ASM
EFİRAĞIZLI ASM
GEBEN ASM
YEŞİLOVA ASM
ÇAĞLAYANCERİT ENTEGRE
HAST. ASM
BOZLAR ASM
DÜZBAĞ ASM
EKİNÖZÜ ASM
SAYI:1
EKİNÖZÜ İLÇE ENTEGRE HAST.
ASM
HAYDARBEY ASM
ELBİSTAN MERKEZ 1 NOLU ASM
İSMAİL KURTUL ASM
KARACAOĞLAN ASM
KÜLTÜR ASM
ELBİSTAN ASM
SAYI:14
KAHRAMANMARAŞ MERKEZ ASM
SAYI: 44
ERKENEZ ASM
ANDIRIN MERKEZ ASM
HACI ŞABAN GEMCİ ASM
MEHMET ŞEREFOĞLU ASM
MİMAR SİNAN ASM
MUAMMER PAKDİL ASM
ELBİSTAN MERKEZ ORHAN GAZİ
ASM
ELBİSTAN MERKEZ YEŞİLYURT
ASM
ELBİSTAN SABİHA ALAADDİN
YENER ASM
AKBAYIR ASM
BÜYÜKYAPALAK ASM
NURİ ŞİRİKÇİ ASM
DEMİRCİLİK ASM
ORTASEKİ ASM
DOĞANKÖY ASM
OSMAN GAZİ ASM
IZGIN ASM
SAKARYA ASM
İĞDE ASM
294
KARAELBİSTAN ASM
SELÇUKLU ASM
SÖĞÜTLÜ ASM
SERİNTEPE ASM
GÖKSUN MERKEZ 1 NOLU ASM
GÖKSUN ASM
SAYI:7
EĞİTİM ASM
SULTAN HANIM ASM
ŞEYH ADİL ASM
ŞİRİKÇİOĞLU ASM
TEKKE ASM
BÜYÜKKIZILCIK ASM
ÇARDAK ASM
ERİCEK ASM
EBE DÖNDÜ ÇOMAK ASM
KANLIKAVAK ASM
NURHAK ASM
SAYI:3
YAVUZ SELİM ASM
BAYDEMİRLİ ASM
BEŞENLİ ASM
ÇUKURHİSAR ASM
NURHAK İLÇE ENTEGRE HAST.
ASM
KULLAR ASM
KULLAR TATLAR ASM
PAZARCIK 1 NOLU ASM
DÖNÜKLÜ ASM
PAZARCIK 2 NOLU ASM
PAZARCIK ASM
SAYI:8
DÖNGELE ASM
ELMALAR ASM
FATMALI ASM
ILICA ASM
PAZARCIK 3 NOLU ASM
BÜYÜK NACAR ASM
EVRİ ASM
NARLI ASM
KARACASU ASM
UFACIKLI ASM
KAVLAKLI ASM
YUMAKLI CERİT ASM
KÜRTÜL ASM
TÜRKOĞLU MERKEZ 1 NOLU ASM
TÜRKOĞLU ASM
SAYI:7
KALE ASM
ÖNSEN ASM
ŞAHİNKAYASI ASM
TEKİR ASM
AFŞİN 1 NOLU ASM
AFŞİN ASM
SAYI:11
TÜRKOĞLU BEYOĞLU ASM
TÜRKOĞLU BÜYÜKİMALI ASM
TÜRKOĞLU ZEKERİYA
TANRIVERDİ ASM
TÜRKOĞLU ŞEKEROBA ASM
AFŞİN 2 NOLU ASM
TÜRKOĞLU UZUNSÖĞÜT ASM
AFŞİN 3 NOLU H.MEHMET
MERCİMEK ASM
TÜRKOĞLU YEŞİLYÖRE ASM
AFŞİN BAYRAM ŞAHAN ASM
DİĞER BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK
KURULUŞLARI
ALTUNELMA ASM
K.MARAŞ FRENGİ-LEPRA
ARITAŞ ASM
K.MARAŞ VEREM SAVAŞ DİSPANSERİ
BAKRAÇ ASM
K.MARAŞ AÇSAP MERKEZİ
BÜYÜKTATLAR ASM
AFŞİN AÇSAP MERKEZİ
ÇOBANBEYLİ ASM
ELBİSTAN AÇSAP MERKEZİ
ÇOĞULHAN ASM
ELBİSTAN VEREM SAVAŞ DİSPANSERİ
TANIR ASM
295
Tablo 125- Hastane Bilgileri
T
HASTANE / DİYALİZ MERKEZİ ADI
KAHRAMANMARAŞ DEVLET
HASTANESİ
KADIN DOĞUM VE ÇOCUK
H.HASTANESİ
ADRESİ
YATAK SAYISI
Yörükselim Mah.Gazi Mustafa Kuşcu Cad.
515
Mimar Sinan Mah.19.Sok.
200
YENİŞEHİR DEVLET HASTANESİ
Trabzon Caddesi
150
ELBİSTAN DEVLET HASTANESİ
Karaelbistan Kasabası
234
AFŞİN DEVLET HASTANESİ
101
GÖKSUN DEVLET HASTANESİ
Yeşilyurt Mah.
Kayabaşı Mah. Ayhan Temem Ekici
Bulvarı
ANDIRIN DEVLET HASTANESİ
Tufanpaşa Mah. Hastane Caddesi
25
PAZARCIK DEVLET HASTANESİ
Ahmet Bozdağ Caddesi Hasyane Caddesi
104
TÜRKOĞLU FTR HASTANESİ
Fatih Mah.Hastane Caddesi
55
NURHAK DEVLET HASTANESİ
Hüyük Mahallesi Hüyük Caddesi
10
EKİNÖZÜ DEVLET HASTANESİ
İçmeler Mahallesi
İsmetpaşa Mahallesi Yenihükümet Caddesi
10.Sokak No:6
İsmetpaşa Mahallesi Trabzon Caddesi
9.Sokak No:25
Hacıbayram Veli Mahallesi Ali Sezal
Bulvarı No:6
10
ÖZEL HAYAT HASTANESİ
ÖZEL DEVA KENT HASTANESİ
ÖZEL MEGAPARK HASTANESİ
53
29
19
102
ÖZEL CAKA VATAN SHM HASTANESİ Hayrullah Mahallesi 4.Sokak No:12
Battalgazi Mahallesi Adnan Menderes
ÖZEL ELBİSTAN YAŞAM HASTANESİ Bulvarı No:39
49
ÖZEL UĞUR GÖZ HASTANESİ
ÖZEL FMC K.MARAŞ DİYALİZ
MERKEZİ
ÖZEL FMC K.MARAŞ KAHRAMAN
D.M.
10
48
Şazibey Mahallesi Stad Caddesi No:15
Yenişehir Mahallesi Cumhuriyet Caddesi
28 Sokak No:26
Mehmet Akif Mahallesi Vakıf Caddesi
No:61
Akçakoyunlu Mahallesi Şekerdere Caddesi
ÖZEL 12 ŞUBAT DİYALİZ MERKEZİ
No:50
Kümbet Mahallesi H.Esat Efendi Caddesi
ÖZEL ULVİ ÖZSOY DİYALİZ MERKEZİ Özlem Sokak No: 1
ELBİSTAN
Ceyhan Mahallesi Girne Caddesi No:15
ÖZEL CEYHAN DİYALİZ MERKEZİ
ELBİSTAN
R.1.2 .Bulaşıcı Hastalıklar:
Tablo 126- Sıtma Eradikasyonu Çalışmaları 2010
ZİYARET EDİLEN KİŞİ SAYISI
516920
KAN YOKLAMASI YAPILAN KİŞİ SAYISI
14024
BULUNAN SITMALI KAN SAYISI
0
TEDAVİ EDİLEN SITMALI SAYISI
0
KORUMA TEDAVİSİNE ALINAN KİŞİ SAYISI
0
296
30+1
29+1
25+1
14+1
14+1
Tablo 127 - En Sık Görülen Bildirimi Zorunlu Olmayan Hastalıklar ( 1 )
Akut ÜSYE
YAŞ
Akut Larenjit
Akut Bronşit
Pnömoni
Astım
Suçiçeği
Vaka
Ölüm Vaka Ölüm
Vaka
Vaka
Ölüm Vaka Ölüm
358
2.697
4.600
197
3.811
120
15
1.504
23
Yaş
K
1.482
387
2.818
4.700
205
3.563
122
11
1.602
27
1-4
E
2.688
1.854
9.007
19.803
499
13.723
300
77
3.656
119
Yaş
K
2.818
2.072
9.044
19.557
531
9.804
324
66
3.734
136
5-9
E
2.191
3.357
8.102
18.154
520
7.452
209
72
2.946
146
Yaş
K
2.074
3.367
8.093
17.759
501
7.017
214
67
2.840
149
10 - 14
E
1.944
3.891
6.283
11.528
430
4.714
149
47
2.041
26
Yaş
K
1.791
4.237
6.141
12.009
385
4.420
120
45
2.271
30
15 - 24
E
1.790
5.684
7.509
10.026
411
4.780
103
56
1.953
13
Yaş
K
2.269
7.066
9.980
12.498
479
5.322
152
70
2.575
9
25 - 44
E
2.137
7.925
9.641
12.498
407
6.268
188
270
2.088
6
Yaş
K
2.777
11.132
14.892
16.667
521
8.200
262
508
3.383
19
45 - 64
E
1.922
5.396
6.924
7.762
439
5.394
142
465
1.690
2
Yaş
K
1.978
5.917
8.945
9.117
432
6.577
193
698
1.994
1
65 +
E
1.396
2.440
3.553
3.701
301
3.719
75
487
871
Yaş
K
1.182
2.318
3.791
3.647
298
3.757
67
537
858
2
E 15.354
30.905
53.716
88.072
3.204
49.861
1.286
1.489
16.749
335
TOPLAM K 16.371
36.496
63.704
95.954
3.352
48.660
1.454
2.002
19.257
373
T 31.725
67.401
117.420
184.026
6.556
98.521
2.740
3.491
36.006
708
Vaka
297
Ölüm Vaka Ölüm Vaka Ölüm
Akut Otitis
Media
1.286
Vaka
Ölüm
Akut Tonsillit
E
Vaka
Ölüm
Akut Farenjit
0
GRUPLARI
Ölüm
Akut Sinüzit
Tablo 128-En Sık Görülen Bildirimi Zorunlu Olmayan Hastalıklar ( 2 )
YAŞ
Kızıl
GRUPLARI
KOAH
Raşitizm
Vaka Ölüm Vaka Ölüm Vaka Ölüm
Demir
Eksikliği
Anemisi
Vaka
Ölüm
İshaller
Vaka
0
E
1
3
535
2.082
Yaş
K
1
2
610
2.162
1-4
E
4
1
3
1.741
6.239
Yaş
K
3
5
3
1.781
5-9
E
8
1
1
Yaş
K
10
9
10 - 14
E
1
9
Yaş
K
15 - 24
E
Yaş
K
22
25 - 44
E
Yaş
Ölüm
Guatr
Hipertansiyon
Vaka
Ölüm Vaka Ölüm
22
4
Diabet
Vaka
Ölüm
Obezite
Vaka
Diğer Hemog
lobinopatiler
Ölüm
Vaka
609
1
1
570
1
10
25
1.414
5.610
11
10
13
1.504
1.527
3.682
12
8
30
10
1.049
1
1.640
3.479
19
16
29
17
1.243
2
1.106
2.597
21
15
70
31
832
4
1.366
2.468
29
34
69
42
1.083
2
1.084
2.568
206
64
510
63
1.483
5
3.394
2.902
558
168
781
148
2.912
102
2
1.405
3.205
4.058
243
3.661
228
1.305
K
167
2
5.161
3.795
8.838
544
6.957
583
4.633
45 - 64
E
639
947
2.312
14.991
390
10.548
180
839
Yaş
K
495
2.154
2.457
27.524
635
17.208
310
1.873
65 +
E
848
464
1.164
15.479
284
7.839
56
497
Yaş
K
522
2
836
1.373
21.929
310
10.596
56
834
1
3
E
14
1.603
11
8.809
23.849
34.790
1.018
22.683
568
8.028
TOPLAM K
13
1.225
18
16.942
24.246
58.908
1.718
35.654
1.156
14.652
T
27
2.828
29
25.751
48.095
93.698
2.736
58.337
1.724
22.680
298
Ölüm
Tablo 129- İnfluenza Tablosu
YAŞ
GRUPLARI
0
Yaş
1-4
Yaş
5-9
Yaş
10 - 14
Yaş
15 - 19
Yaş
20-29
Yaş
30-44
Yaş
45 - 64
Yaş
65 +
Yaş
TOPLAM
E
K
E
K
E
K
E
K
E
K
E
K
E
K
E
K
E
K
E
K
T
Olası Vaka
90
75
170
189
104
90
64
49
48
77
102
135
151
138
82
94
30
42
839
891
1.730
İNFLUENZA
Kesin Vaka
Ölüm
2
1
1
2
1
1
2
4
7
11
R.1.2.1. İçme ve Kullanma Suları:
İlimiz merkez içme ve kullanma suyu Pınarbaşı Mevkiinde bulunan Büyükgöz, Kırkgöz
ve Baharpınarı adı ile bilinen kaynak suları ve Kahramanmaraş Ovasında bulunan iki terfi
merkezinden beslenmektedir. Pınarbaşı Mevkiindeki kaynak sularının bir kısmı cazibe ile diğer
bir kısmı ise terfi vasıtası ile şebekeye verilmektedir. Kuyulardan 600 lt/sn. ve Pınarbaşı
Mevkiindeki su kaynaklarından ise 500 lt/sn. olmak üzere toplam 1.100 lt/sn. su temin
edilmektedir. Şehrimizin şu andaki su ihtiyacı ise 2.000 lt/sn’dir. Mevcut içme suyu
depolarının 77.365 m3 su toplama kapasitesi bulunmakta, şebeke uzunluğu ise 585,7 km’dir.
Aradaki içme suyu açığını kapatmak için, Merkez Belediyesince yaptırılmakta olan
Andırın ilçe merkezinin 15 km. doğusunda Gökgedik köyü sınırları içerisindeki 1.200 lt/sn.
debili, Karasu İsale Hattı çalışmaları sona ermiş olup şehre su dağıtımı yapılmıştır.
299
Tablo 130- Belediyeler Su Envanteri
BELEDİYELİK YERLER
İLÇELER
Şebeke
Kaynak
Depo
Diğer(kuyu vs.)
MERKEZ
33
48
71
17
AFŞİN
20
19
17
ANDIRIN
7
10
9
Ç.CERİT
3
4
7
EKİNÖZÜ
3
2
3
ELBİSTAN
14
16
15
GÖKSUN
9
15
14
NURHAK
4
6
4
PAZARCIK
5
17
9
TÜRKOĞLU
8
7
10
106
144
159
TOPLAM
10
27
Tablo 131-İlçelere Göre Su Envanteri
İLÇELER
NEHİR
SU HAVUZU
REZERVUAR
GÖL
KAPLICAİÇMECE
YÜZME
HAVUZU
AFŞIN
ANDIRIN
5
1
ELBİSTAN
6
3
EKİNÖZÜ
1
GÖKSUN
14
2
MERKEZ
12
2
3
PAZARCIK
1
4
1
TÜRKOĞLU
2
1
3
3
NURHAK
2
1
Ç.CERİT
TOPLAM
41
8
8
300
4
6
2009 YILI SU NUMUNE ÇALIŞMALARI
1400
1232
1200
1000
800
600
365
255
400
77
200
0
UYGUN
BAKTERİYOLOJİK
UYGUN
KİMYASAL
Grafik 3- 2009 Yılı Su Numune Çalışmaları
2009 YILI KLOR KONTROLÜ ÇALIŞMALARI
183
3007
YETERLİ
YETERSİZ
Grafik 4- 2009 Yılı Klor Kontrolü Çalışmaları
Tablo 132 - 2009 Bakteriyolojik Su Numune Durumu
TEMİZ
KİRLİ
TOPLAM
1232
255
1487
KİRLİLİK ORANI %
17
Tablo 133- 2009 Kimyasal Su Numune Durumu
TEMİZ
KİRLİ
TOPLAM
365
77
442
KİRLİLİK ORANI %
301
17
Tablo 134- SU SANİTASYONU ÇALIŞMALARI
İLÇE
MERKEZİNDE
OTOMATİ
OTOMATİK
K KLOR
KLOR CİHAZI KÖY BELDE
CİHAZI
VARMI
SAYISI SAYISI
SAYISI
2010 YILI
NUMUNE Alınan
ALINAN Kimyasal
ODAK
Numune
SAYISI
Sayısı
Uygunsuz
Kimyasal
Numune
Sayısı
Uygunsuzlu
k oranı%
Alınan
Uygunsuz
Bakteriyolojik Bakteriyolojik
Numune
Numune
Sayısı
Sayısı
Uygunsuzlu
k oranı%
Bakiye
Klor
Ölçüm
Sayısı
Yetersiz
Bakiye
Klor
Ölçüm
Sayısı
Uygunsuzl
uk oranı%
İLÇE
NÜFUS
Merkez
525.540
Var
131
12
65
30
255
0
0,00
755
50
0,07
2948
115
0,04
Afşin
81.787
Var
46
11
38
19
8
4
0,50
66
50
0,76
692
418
0,60
Andırın
35.397
Yok
52
3
18
13
2
0
0,00
18
7
0,39
831
703
0,85
Ç.cerit
22.617
Yok
9
3
0
8
0
0
0,00
12
0
0,00
23
23
1,00
Ekinözü
13.934
Var
18
1
22
7
0
0
0,00
44
17
0,39
43
16
0,37
Elbistan
127.045
Var
72
10
23
35
39
0
0,00
216
53
0,25
1223
135
0,11
Göksun
50.604
Var
52
8
24
12
25
1
0,04
96
9
0,09
602
0
0,00
Nurhak
12.065
Var
6
4
1
4
0
0
0,00
26
17
0,65
1
1
1,00
Pazarcık
63.902
Var
69
5
63
13
9
1
0,11
32
10
0,31
87
87
1,00
Türkoğlu 64.045
Var
35
5
15
16
16
0
0,00
31
1
0,03
579
52
0,09
490
62
269
157
354
6
0,02
1296
214
0,17
7029
1550
0,22
İl Geneli
996.936
NOT:
Bu veriler 01.08.2010 tarihine kadar içme kullanma veri istek formundan alındı.Bu tarihten itibaren su kalite veri sistemine geçildiğinden su kalite sisteminden
alındı. Her iki formdada yeterli verisi olmayan Ç.Cerit, Ekinözü, Nurhak, Pazarcık, Andırın ilçelerinin verilerinde 020 formdanda yararlanıldı.
302
Tablo 135-İlçelerin İçme Kullanma Suyu Depoları Klor Cihazı Sayıları
KLOR CİHAZI
OLAN
KLOR CİHAZI OLMAYAN
AFSIN
8
56
ANDIRIN
0
35
ÇAGLAYANCERIT
0
EKINÖZÜ
1
7
8
ELBISTAN
29
67
GÖKSUN
12
60
MERKEZ
23
136
NURHAK
1
13
PAZARCIK
5
31
TÜRKOGLU
13
35
İLÇE ADI
Tablo 136- İçme Kullanma Suyu Yer Altı Ve Yüzeysel Su Kaynakları Sayısı
İL ADI
İLÇE ADI
YERALTI SU KAYNAĞI
SAYISI
YÜZEYSEL SU
KAYNAĞI
SAYISI
KAHRAMANMARAŞ
AFSIN
81
0
KAHRAMANMARAŞ
ANDIRIN
58
0
KAHRAMANMARAŞ ÇAGLAYANCERIT
14
0
KAHRAMANMARAŞ
EKINÖZÜ
20
0
KAHRAMANMARAŞ
ELBISTAN
93
0
KAHRAMANMARAŞ
GÖKSUN
83
0
KAHRAMANMARAŞ
MERKEZ
176
0
KAHRAMANMARAŞ
NURHAK
13
0
KAHRAMANMARAŞ
PAZARCIK
50
0
KAHRAMANMARAŞ
TÜRKOGLU
49
0
303
Tablo 137- Klor Durumu
İLÇELER
MERKEZ
AFŞİN
ANDIRIN
Ç.CERİT
EKİNÖZÜ
ELBİSTAN
GÖKSUN
NURHAK
PAZARCIK
TÜRKOĞLU
TOPLAM
BELEDİYE DIŞINDAKİ YERLER
TOPLAM
Diğer
Şebeke Kaynak Depo (kuyu vs.) Şebeke Kaynak Depo
118
37
42
7
11
41
36
1
53
28
374
360
80
198
11
67
81
108
1
126
68
1100
109
41
31
10
10
51
35
1
50
27
365
367
46
338
58
60
100
74
35
978
R.1.2.2.Denizler:
304
151
57
49
10
14
55
45
5
58
36
480
408
99
208
15
69
97
123
7
143
75
1244
180
58
40
17
13
66
49
5
59
37
479
Diğer
(kuyu vs.)
384
46
338
58
60
100
84
35
4605
R.1.2.3. Zoonoz Hastalıklar:
Tablo 138 - Zoonoz Hastalıkları Vaka Dağılım Tablosu
İLÇELER
MERKEZ
AFŞİN
ANDIRIN
Ç.CERİT
EKİNÖZÜ ELBİSTAN
GÖKSUN
NURHAK PAZARCIK TÜRKOĞLU
TOPLAM
VAKA
TOPLAM
HASTALIĞIN
ADI
OLASI KESİN OLASI KESİN OLASI KESİN OLASI KESİN OLASI KESİN OLASI KESİN OLASI KESİN OLASI KESİN OLASI KESİN OLASI KESİN OLASI KESİN ÖLÜM
KALA-AZAR 0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
BRUCELLA
32
13
17
1
2
0
2
0
2
0
2
3
6
4
0
2
21
2
1
4
114
0
0
ŞARBON
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
SITMA
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
KUDUZ
RİSKLİ
TEMAS
0
40
0
2
0
18
0
12
0
0
0
0
0
0
0
0
0
20
0
23
115
0
0
305
Tablo 139- Zoonotik Hastalıkları Tablosu
Kuduz
Şüpheli
Temas
Şarbon
Brucelloz
Olası Kesin
Olası Kesin
Vaka
Ölüm Vaka Vaka Ölüm Vaka Vaka
Ölüm Vaka Vaka
Ölüm Vaka Vaka Ölüm
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
T
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
E
0
3
0
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
K
0
1
0
2
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
T
0
4
0
3
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
E
0
19
0
2
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
K
0
7
0
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
T
0
26
0
4
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
E
0
17
0
4
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
K
0
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
T
0
20
0
4
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
E
0
7
0
6
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
K
0
1
0
3
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
T
0
8
0
9
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
E
0
7
0
8
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
K
0
2
0
6
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
T
0
9
0
14
6
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
E
0
9
0
13
5
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
K
0
5
0
10
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
T
0
14
0
23
7
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
E
0
17
0
11
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
K
0
6
0
10
4
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
T
0
23
0
21
5
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
E
0
5
0
2
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
K
0
5
0
5
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
T
0
10
0
7
4
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
E
0
84
0
47
16
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
K
0
31
0
38
13
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
TOPLAM T
0
115
0
85
29
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Yaş
Grupları
O yaş
1-4 Yaş
5-9 Yaş
10-14
yaş
15-19
yaş
20-29
yaş
30-44
yaş
45-64
yaş
65+ yaş
Olası
Kesin
Cinsiyet Vaka
E
0
K
Olası Kesin
Sıtma
Kalaazar
Olası Kesin
R.1.3. Gıda Hijyeni:
Tarım İl Müdürlüğü Koruma Kontrol Şube Müdürlüğü elemanlarınca il sınırlarımız
içerisinde gıda üretimi yapan firmalar rutin olarak denetlenmektedir.
306
SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ
Çiğ Süt (Koyun, Keçi ve İnek Sütü)
İlaç Kalıntısı Analizi
Dondurma
E. coli (kob/g),
Listeria monocytogenes,
aureus ,
Salmonella spp
Salmonella spp
Tartlar ve/veya Yaş Pastalarda
Escherichia coli
Staphylococcus aureus,
Salmonella spp,
Listeria monocytogenes(kob/25g)
Hazır Yemeklerde
E. coli (kob/g),
Bacillus cereus,
Staphylococcus aureus ,
Salmonella spp
Döner (Kanatlı Eti)
Yağ Tayini
Ayçekirdeği
Pestisit ve Kurşun
Baharat (Pul-Toz ve İsot Biber,Sumak)
Aflatoksin
Kırmızı Toz veya Pul Biber
Sudan Boya Aranması
Kırmızı Toz veya Pul Biber
Aflatoksin (μg/kg)
Çeşnili Lokum
Aflatoksin (μg/kg)
Fındık Kreması
Aflatoksin (μg/kg)
Kuru İncir
Aflatoksin (μg/kg)
Antepfıstığı
Aflatoksin (μg/kg)
Susam
Aflatoksin (μg/kg)
Fındık
Aflatoksin (μg/kg)
Yerfıstığı
Aflatoksin (μg/kg)
Çilek
Pestisit (>200)
Domates
Pestisit (>200)
Elma
Pestisit (>200)
Hıyar
Pestisit (>200)
Kaysı
Pestisit (>200)
Kiraz
Pestisit (>200)
Kuru Soğan
Pestisit (>200)
Ayva
Pestisit (>200)
Biber (Sivri, Dolmalık, Salçalık)
Pestisit (>200)
Üzüm
Pestisit (>200)
Şahit
Amacı ile
Alınan
numune
Sayısı
Denetim
Amacı ile
Alınan
numune
Sayısı
Kahramanmaraş İl Müdürlüğü
İthalat
Amacıyla
Alınan
numune
Sayısı
İhracat
Amacıyla
Alınan
numune
Sayısı
Tablo 140- Gıda Denetimi İle İlgili Yapılan Çalışmalar
35
Staphylococcus
33
33
24
32
20
20
24
24
60
60
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
2
12
235
31
8
18
16
9
4
9
2
8
9
307
Bal
Nem, Sakkaroz, Fruktoz-Glikoz, Suda Çözünmeyen Katı
Madde, Serbest Asitlik, Elektrik İletkenliği, Prolin, Diastaz,
HMF, Naftalin
Bal
İlaç Kalıntısı Analizi
Ekmek
Radyoaktivite Analizi
Doğa Mantarı
Kekik
Şeker Pancarı
Ekmek ve Ekmek Çeşitleri
Fiziksel kriterlerden; Pişme, kabarmışlık, görünüş, koku ve
kabuk renk dağılımının uygunluğu, gramaj ve yabancı madde
analizleri, Kimyasal kriterlerden ; rutubet, kuru maddede kül
(tuz hariç) ve tuz (kuru maddede)
Buğday Unu
KM de Kül Analizi
Tuz
Rutubet Analizi
Yabancı MaddeAnalizi
İyodat analizi
Bulgur
Boya Analizi
Bal
Rutubet analizi
Asitlik
Diastaz sayısı
HMF
Bitkisel yağlar
Bağıl yoğunluk
Asitlik
Renk
Tat
Koku
Peroksit sayısı
Şekerleme (Lokum)
Tat
Koku
Yabancı madde
%Km'de toplam şeker miktarı
Kuruyemiş
Aflatoksin B1+Toplam aflatoksin
Küf
Aerobik koloni sayısı+Küf
SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ
Peynir
E. coli (kob/g),
Listeria monocytogenes,
Staphylococcus
aureus ,
Salmonella spp
Küf- Maya
Yoğurt
Bitkisel Yağ Aranması
Nişasta Aranması
Jelatin Aranması
4
1
1
1
1
40
-
308
-
24
24
4
4
1
4
4
1
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
6
28
4
6
28
4
1
1
20
6
Tablo 141- İl ve İlçelerdeki Gıda Denetim Formu
Sıra No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
13,1
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
27
28
29
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Gıda Sektörünün Adı
Dondurma Fabrikaları
Süt ve Süt Ürünleri İmalathanesi (Mandıralar)
Süt Toplama Merkezi
Un Fabrikası
Dövme Değirmeni (Büyük Çaplı ve Üretim İzinli)
Somun Ekmek Fabrikaları (Merkez ilçede 36)
Pide Fırını (Merkez ilçede 59)
Unlu Mamuller (Simit-Çörek vb.) (Merkez ve 9 ilçede)
Yufka İmalathanesi
Tel Kadayıf Üreten İşletme
Pastaneler (Merkez ve ilçede )
Tatlı İmalathaneleri (Merkez ve ilçede )
Tarhana İmalathanesi
Firik Şatış Yeri
Bulgur Fabrikası
Kuruyemiş ve Şekerleme İmalathanesi (Merkez ilçede 6)
Reçel ve Helva imalathanesi
Bal Paketleme
Bitkisel Yağ Fabrikası
Zeytinyağı Değirmeni
Salamura Zeytin İmalathanesi
Baharat (Kırmızı pul ve Toz Biber) (Merkez ilçede
2)(çemen-Bahr.Paketleme-sumak İmalatı)
Tuz İmalathanesi
Hazır Yemek İmalathanesi
Çay Paketleme İmalathanesi
Gıda Ambalajı
Tavuk Parçalama ve Paketleme
Mısır Cipsi
Mezbahalar
Yumurta Paketleme Tesisleri
TOPLAM
Yem Denetimleri
Su Ürünleri Kontrolü
Kültür Balığında Rezidü (Kalıntı) İzleme
Kum-Çakıl-Taş ve Maden Ocakları Kontrolü
Balık Hali Kontrolü
*Nitrat Tayini
*Kimyasal Analizler ( PH, Sıcaklık, Oksijen Ve Bakır,
Demir vb. 15 Analiz)
Atık Su
Su Ürünleri Kontrolü
Kültür Balığında Rezidü (Kalıntı) İzleme
Adedi
PROĞRAM
24
22
1
14
8
110
95
56
9
5
103
24
31
16
5
33
2
4
4
6
1
Yılda
Yapılacak
Denetim
Sayısı
51
47
Yılda
Alınacak
Numune
Sayısı
30
12
8
204
196
95
9
3
136
40
24
32
3
58
4
4
8
6
2
24
72
5
16
1
3
8
2
12
8
700
140
31
27
92
28
22
96
4
48
1
5
21
4
24
24
1169
68
45
6
24
12
15
31
27
48
17
27
27
168
62
27
40
3
40
4
5
GERÇEKLEŞEN
Analiz Sonuçları
İşlemleri
Olumsuz
Devam
Referans
Çıkan
Eden
Lab.
Numune
Numune
Gönderilen
Sayısı
Sayısı
Yapılan
Denetim
Sayısı
Alınan
Numune
Sayısı
Olumlu Çıkan
Numune Sayısı
44
76
21
19
2
-
24
13
8
3
40
36
4
14
10
232
155
101
11
4
147
40
34
16
5
80
4
10
14
Yapılan İşler
-
Suç
Duyurus
u Sayısı
Verilen İdari
Para Cezası
Sayısı
-
2
6
11446
16022
5
28615
25
29
5
1
46916
33176
5720
1144
14
28
5
1
21
24024
18
1
1144
3
17169
3
5
12590
5720
203686
3420
10
106
3
31
10
31
1
40
35
5
4
5
3
5
47
5
32
31
3
32
6
2
218
177
104
37
7
4
2
7
28
26
1
2
1
28
26
1
2
1
Verilen
Para
Cezası
Faaliyette
n Men
2
1
2
107
17
91
1
2
4
23
5
230
119
201
28
27
101
62
24
24
1285
119
201
28
27
101
62
48
17
201
28
48
17
201
28
-
309
2
68
R.1.4.Aşılama Çalışmaları:
Tablo 142- Aşılama Çalışmaları İlçelere Göre Dağılımı Tablosu
Kod
No
Sağlık
Hedef
Ocakları
Nüfus
DaBT-İPA-Hib Aşısı
Oral Polio Aşısı
Konjuge Pnömokok (KPA) Aşısı
KKK
BCG
Hepatit - B
Gebe Tet.
1. aşı
%
2. aşı
%
3. aşı
%
Rapel
%
1. aşı
%
Rapel
%
1. aşı
%
2. aşı
%
3. aşı
%
Rapel
%
Aşısı
%
aşısı
%
1. aşı
%
2. aşı
%
3. aşı
%
1. aşı
%
2. aşı
%
1
K.Maraş Mer. 13.159
12.225
93
12.150
92
12.091
92
11.398
87
12.091
92
11.398
87
12.035
91
11.924
91
11.833
90
11.603
88
12.127
92
11.985
91
14.810
113
12.014
91
11.780
90
9.735
74
8.447
64
2
Afşin
1.957
1.804
92
1.901
97
1.896
97
1.716
88
1.896
97
1.716
88
1.805
92
1.900
97
1.899
97
1.817
93
1.811
93
1.767
90
1.288
66
1.739
89
1.873
96
1.419
72
1.345
69
3
Andırın
622
640
103
694
112
644
103
602
97
644
103
602
97
638
103
695
112
645
104
649
104
626
101
631
101
128
21
643
103
627
101
417
67
407
65
4
Çağlayancerit 464
432
93
460
99
463
100
427
92
463
100
427
92
431
93
458
99
462
100
457
99
435
94
430
93
10
2
426
92
446
96
284
61
264
57
5
Ekinözü
283
273
97
272
96
265
94
244
86
265
94
244
86
273
97
271
96
266
94
236
83
250
88
273
97
8
3
258
91
265
94
236
83
217
77
6
Elbistan
2.682
2.951
110
2.827
105
2.681
100
2.511
94
2.681
100
2.511
94
2.891
108
2.817
105
2.613
97
2.527
94
2.664
99
2.951
110
3.118
116
2.765
103
2.753
103
1.921
72
1.492
56
7
Göksun
1.007
1.041
103
1.038
103
1.037
103
982
98
1.037
103
982
98
1.040
103
1.021
101
994
99
972
97
989
98
1.054
105
556
55
969
96
942
94
705
70
624
62
8
Nurhak
181
191
106
195
108
192
106
178
98
192
106
178
98
191
106
194
107
192
106
172
95
174
96
190
105
10
6
195
108
186
103
160
88
176
97
9
Pazarcık
1.369
1.316
96
1.251
91
1.193
87
1.254
92
1.193
87
1.254
92
1.308
96
1.260
92
1.212
89
1.238
90
1.252
91
1.277
93
1.009
74
1.252
91
1.215
89
990
72
881
64
10
Türkoğlu
Genel
Toplam
1.641
1.598
97
1.548
94
1.703
104
1.655
101
1.703
104
1.655
101
1.592
97
1.556
95
1.663
101
1.681
102
1.703
104
1.612
98
27
2
1.484
90
1.639
100
1.073
65
991
60
23.365
22.471
96
22.336
96
22.165
95
20.967
90
22.165
95
20.967
90
22.204
95
22.096
95
21.779
93
21.352
91
22.031
94
22.170
95
20.964
90
21.745
93
21.726
93
16.940
73
14.844
64
MERKEZ
13.159
12.225
93
12.150
92
12.091
92
11.398
87
12.091
92
11.398
87
12.035
91
11.924
91
11.833
90
11.603
88
12.127
92
11.985
91
14.810
113
12.014
91
11.780
90
9.735
74
8.447
64
İLÇELER
10.206
10.246
100
10.186
100
10.074
99
9.569
94
10.074
99
9.569
94
10.169
100
10.172
100
9.946
97
9.749
96
9.904
97
10.185
100
6.154
60
9.731
95
9.946
97
7.205
71
6.397
63
310
R.1.5. Bebek Ölümleri:
Tablo 143- Bebek Ölüm Nedenleri İstatistiği
Prematüre
Konjenital Anomali
0
gün
1-2
gün
3-6
gün
7-28
gün
29-364
gün
34
18
15
8
3
0
1
2
6
7
7
10
3
2
15
ASYE
Perinatal Asfiksi
Daire
0
Serebra Vasküler Hast.
0
Meningokok Enf.
0
Malign
0
KKH
1
Masere Ölü Doğum
65
Taze Ölü Doğum
23
Özel Durumlar
20
1
5
4
3
3
13
Konjenital Anomali
4
3
8
10
Sepsis
3
7
6
10
Doğum Travması
1
Menenjitler
1
Diğer
TOPLAM
17
18
22
47
165
57
GENEL TOPLAM:426
51
58
95
R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı:
Tablo 144-Bütün Ölenlerin Yaş Ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı
YAŞ
0-7
gün
Cinsiyet E
Sayı
K
8-28
gün
29-364
gün
E
E
76 36 17
K
K
1-4
yaş
E
5-9
yaş
10-14
yaş
15-24
yaş
25-44
yaş
45-49
50-64 yaş
yaş
65+ yaş
E
E
K
E
10
2
610
K
E
K
E
K
E
15 39 33 18 10
8
3
3
4
26 12 47 31 21 15 138
311
K
K
K
E
K
TOPLAM
E
52
1.003
4
K
785
ÖLEN BEBEK
SAYISI
DİĞER ETKİLİ
YÖNTEMLER
CERRAHİ
YÖNTEM
RİA
KONDOM
HAP
YÖNTEM
DAĞITILAN
KİŞİ SAYISI
2009 ADNKS
NÜFUSU
İL İLÇE ADI
R.1.7.Aile Planlaması Çalışmaları:
Tablo 145
-Aile Planlaması Çalışmaları
K.MARAŞ
K.Maraş
Merkez
132775
43.129
72.142
5.402
945
7.037
273
75247
21.081
46.693
2.589
717
4.167
138
Afşin
12743
5.882
5.645
492
20
704
27
Andırın
2884
690
1.986
130
0
78
6
Çağlayancerit
2301
529
1.311
55
0
406
9
Ekinözü
878
438
608
2
0
30
5
Elbistan
15586
7.904
6.366
1.031
89
196
32
Göksun
9347
2.052
2.266
483
50
176
18
Nurhak
1415
488
687
93
0
147
3
Pazarcık
5464
1.985
2.761
324
69
325
18
Türkoğlu
6910
2.080
3.819
203
0
808
17
İlimiz Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi bünyesinde faaliyet gösteren
Talasemi Merkezinde 2007 yılı içerisinde 24967 kişiye aile planlaması, cinsel yolla bulaşan
hastalıklar, doğum öncesi bakım, gebelik ve gebelik sonrası bakım, bunların yanında gençlere
yönelik üreme sağlığı ve güvenli annelik konularında eğitimler verilmiştir.
R.2.Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri:
R.2.1. Kentsel Hava kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
Yerkürenin etrafını çevreleyen atmosfer farklı oranlarda gazların karışımından
meydana gelir. Atmosferi meydana getiren gazların karışımı olan havada normal koşullar
altında azot (%78.08), oksijen (%20.95), argon (%0.93), karbondioksit (%0.03), hidrojen
(%0.01.) ve çok düşük oranlarda diğer gazları içerirler. Hava kirliliğini atmosferde gaz, duman,
toz, koku ve su buharı şeklinde bulunabilecek kirletici etmenlerin insan ve diğer canlılarla
eşyaya zarar verebilecek düzeye yükselmesi olarak tanımlayabiliriz.
Hava kirliliğinin başlıca kaynaklarını hızlı nüfus artışı nedeniyle meydana gelen
kentleşme, sanayi kuruluşları ve taşıt araçları oluşturur. Bunların meydana getirmiş olduğu
tozlar ve zararlı gazlar fiziksel ve kimyasal kirleticiler olarak iki ana gurupta toplanırlar.
Genel olarak katı parçacıklar (küller, tozlar, vb.) fiziksel kirleticileri, azot bileşikleri (NO, NO2,
NOx, oksijen bileşikleri (02, CO, CO2), kükürt bileşikleri (SO2, SO3, H2S) halojen bileşikleri
(HF, HCI), organik bileşikler (aldehitler, hidrokarbonlar, katranlar) ve radyoaktif maddeler
(radyoaktif gazlar) kimyasal kirleticileri oluştururlar.
Hava kirliliğinin en önemli nedenini hızlı kentleşme faaliyetleri oluşturur. Kentlerdeki
hava kirliliği sadece nüfus yoğunluğuna bağlı olmayıp, aynı zamanda kentin topoğrafik ve
iklimsel koşullarının da etkisi altındadır. Kentsel ısınma ve enerji temini için kullanılan fosil
yakıtların yanması neticesinde yüksek oranda kül, kurut, karbonmonoksit ve yanmamış karbon
zerreleri atmosfere yayılırlar. Bu dağılım topoğrafik ve meteorolojik şartlara göre değişir. Bu
faktörler kış aylarında yoğun bir hava kirliliğinin kentlerde meydana gelmesine neden olur.
312
Sanayinin neden olduğu hava kirliliği yanlış yer seçimi ve atık gazların yeterli teknik
önlemler alınmadan havaya bırakılması sonucunda oluşur. Termik santrallerden ve sanayi
kuruluşlarından atmosfere yayılan kirleticilerin atmosferdeki su buharı ile reaksiyona girmesi
sonucunda da asit yağmurları meydana gelir. Taşıt araçları da, kentlerde oluşan hava kirliliğinde çok etkilidirler. Özellikle taşıt araçlarının egzozlarından atmosfere önemli miktarlarda
hidrokarbon, karbonmonoksit, azot oksitler, kurşun, çinko ve kadmiyum gibi ağır metaller
yayılmaktadır.
Hava kirliliği canlı ve cansız çevre üzerinde önemli etkiler meydana getirerek bir süre
sonra çevrenin yaşanamaz duruma gelmesine neden olmaktadır. Hava kirliliğinin meydana
geldiği yörelerdeki iklim koşulları değişmekte ve o bölgedeki yapıların taş, metal ve ahşap
bölümlerini olumsuz yönde etkilemektedir. Hava kirliliğinin olduğu kentlerdeki, atmosferin sıcaklık ortalamaları normalin üzerinde olmakta ve dikey yönde sıcaklıkta artışlar meydana
gelmektedir. Bundan başka, atmosferde biriken gazlar ve tozlar bir tabaka oluşturarak güneş
ışınlarının yeryüzüne ulaşmasını önemli ölçüde sınırlandırmakta ve karbondioksit gazının sera
etkisi yapmasıyla atmosfer ısısının artmasına neden olurlar.
Hava kirliliğini meydana getiren toz ve gazlar tüm canlıların yaşamında birçok olumsuz
etkilere neden olmakta ve zaman zaman canlı yaşamını tehdit edebilecek boyutlara
ulaşmaktadır. Özellikle termik santral ve sanayi tesislerinin bacalarından çıkan kükürtdioksit
(SO2) ve azot-dioksit (NO2) gazları asit yağmurlarına neden olmaktadır. Asit yağmurları, tozlar
ve diğer atık gazlar bitkilerde solunum ve fotosentez olaylarının azalmasına ve dolayısıyla
başta tarımsal üretimi yapılan bitkilerin ve ormanların yok olmasına neden olmaktadır.
İnsanların solunum yollarını da olumsuz yönde etkileyerek, solunum sisteminin bozulmasına
ve kronik bir takım hastalıkların meydana gelmesine sebep olurlar.
R.2.1.1. Hava Kirliliğinin Temel Nedenleri
Özellikle kış aylarında ısınmadan ve endüstriden kaynaklanan hava kirliliğinin temel
nedenleri aşağıda sıralanmaktadır;
- Isınmada kalorisi düşük, kükürt oranı yüksek gelişi güzel kalitesiz yakıtların tüketilmesi ve
uygun yakma sistemlerinin kullanılmaması,
- Yanlış yakma tekniklerinin uygulanması,
- Kullanılan kazanların işletme bakımlarının düzenli olarak yapılmaması ve baca temizliğine
yeterli derecede önem verilmemesi,
- Topografik ve meteorolojik şartlar,
- Plansız yapılaşma ve çarpık kentleşme,
- Çevrenin korunması açısından yeterli önlemlerin alınamaması,
-
Ekonomik ömrünü doldurduğu halde tesislerin çalıştırılması ve tesislerin enerji üreten
yakma ünitelerinde, baca gazlarındaki kirletici maddeleri azaltan gerekli tedbirlerin
alınmadan vasıfsız ve yüksek kükürtlü yakıtların kullanılmasından kaynaklanmaktadır.
313
Kentlerde görülen hava kirliliğinin önemli nedenleri ise;
- Nüfus ve gelir düzeyinin yükselmesine paralel olarak motorlu taşıt sayısında meydana gelen
artıştır.
- Benzinli ve dizel taşıtların egzoz emisyon kontrolleri ve buna bağlı olarak motor bakımlarının
düzenli yaptırılmaması, motorlu taşıtlardan kaynaklanan emisyonların artmasına sonuç olarak
da, özellikle nüfus ve trafiğin yoğun olduğu büyük kent merkezlerinde hava kirliliğine neden
olmaktadır.
R.2.1.2. Kahramanmaraş ‘da Hava Kirliliği ve Alınan Tedbirler
Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinde belirlenen sınır değerler çerçevesinde
ilimiz 1. derecede yoğun olan 2.grup iller arasında yer almaktadır. Bu nedenle ilimizde
tüketilecek katı ve sıvı yakıtların nitelikleri Başbakanlık Personel ve Prensipler Genel
Müdürlüğü ve Bakanlığımız Genelgeleri doğrultusunda Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile
belirlenmiştir.
Bu bağlamda 30.06.2005 tarih ve 15 sayılı Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile ilimizde
kömür satışı yapacak olan ithalatçı firmalar satıcılardan Valiliğimizden “Kömür Satış İzin
Belgesi” alması zorunluluğu getirilmiştir. Bununla ilgili denetimler İl Müdürlüğümüz, Sağlık
Müdürlüğümüz, Belediye Başkanlığımız ve gerektiğinde güvenlik güçlerinin de katılımıyla 24
saat yapılmaktadır.
İlimizde meskun mahal ve mücavir alanlar içerisinde hava kirliliğine neden olan
emisyonlar arasında yer alan SO2 emisyonunun azaltılması için %3,5 Kükürt içeren 6 numaralı
fuel-oil in ısınma ve sanayide üretim amaçlı kullanılması yasaklanmıştır.
İlimizde mevcut hava kalitesi ölçüm cihazı ile (Reflektometer) yapılan ölçümlerde SO2
ve partikül madde miktarları cihazın demode olması nedeniyle yapılamamaktadır. merkez
ilçede en az değişik 2 noktada modern ölçüm cihazları ile sabit istasyon oluşturulması veya
tam donanımlı bir adet mobil araç alınması gerekmektedir.
Afşin-Elbistan ilçelerimizde kurulu olan Termik Santral nedeniyle oluşan hava
kirliliğini ölçmek amacıyla 3 adet hava kirliliği ölçüm istasyonu kurulmuş olup sürekli ölçüm
yapılmakta ve ölçüm sonuçları Müdürlüğümüzce değerlendirilmektedir.
Çevre ve Orman Bakanlığı’nca yayımlanan yönetmelik ve genelgeler doğrultusunda
hava kirliliğinin önlenmesine yönelik çalışmalar yapılmakta, her kış sezonu için alınacak
tedbirler İl Mahalli Çevre Kurulu’nda uygulamaya konulmaktadır. İlimiz sınırları dahilinde
Kahramanmaraş-Adana, Kahramanmaraş-Kayseri,
Kahramanmaraş- Gaziantep ve
Kahramanmaraş-Malatya Karayolu civarında sıralanmış olan endüstri kuruluşlarının
denetimleri İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nce düzenli olarak yapılmakta, işletmeler ‘Emisyon
İzni‘ almaları konusunda uyarılmaktadır.
İlimizde motorlu taşıtlardan kaynaklanan kirliliğin önlenmesi için Bakanlığımız
tarafından yetkilendirilmiş istasyonlarda egzoz emisyon ölçümleri yapılmaktadır.
İlimizde emisyon izinleri için A grubu 4 adet dosya Bakanlığımızda işlemleri devam
etmektedir. 14 adet tesise ise B grubu emizyon izni verilmiştir. Emizyon iznine tabi tesislerin
denetimleri devam etmekte olup emisyon izin dosyalarını Valiliğimize intikal ettiren
işletmelerin emisyon izin işlemleri devam etmektedir.
314
R.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
Dünyamızın önemli bir kısmını oluşturan su katı, sıvı ve gaz halinde bulunmakta olup
güneşin sağlamış olduğu enerji ile devamlı bir döngü içerisindedir. Bu hidrolik döngü
içerisinde canlılar suyu yaşamsal ve diğer aktiviteleri için kullandıktan sonra bunu tekrar
döngü içerisine bırakırlar. Suyun bu sirkülasyon olayı sırasında yapısına karışan çeşitli
maddeler suların fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini değiştirerek su kirliliğine neden
olurlar, insan aktivitelerinin etkisi sonucunda meydana gelen, suyun kullanımını kısıtlayan
veya tamamen engelleyen ve ekolojik dengeyi bozan kalite değişmeleri su kirliliği olarak
tanımlanmaktadır.
Su kirliliğine neden olan etmenlerin kaynaklan, etkileri ve kimyasal yapılan çok
değişkendir. Genelde su kirliliği kentsel atıklardan, sanayiden, tarımsal faaliyetlerden,
taşımacılık ve nükleer santrallerden kaynaklanmakta olup bu kirleticiler yapılarına göre şu
şekilde tanımlanırlar. Bunlar; organik ve anorganik maddeler, besleyici tuzlar,
mikroorganizmalar. deterjanlar, pestisitler. ağır metaller, askıdaki katı maddeler, radyoaktivite,
yağlar -petrol ürünleri ve atık ısı kirleticiler olarak tanımlanmaktadır.
Çeşitli insan aktiviteleri sonucunda oluşan ve çok değişken yapıya sahip olan atık suları
nehir, göl ve deniz gibi alıcı ortamlara boşaltıldıklarında ortam suyunun fizikokimyasal
yapısını önemli ölçüde değiştirmekte ve suyun dip yapısında da önemli değişiklere neden
olmaktadır.
Su kirliliğinin suda yaşayan canlı organizmalar üzerine olan etkisi, kirleticinin fiziksel,
kimyasal ve bakteriyolojik yapısı ile boşaldığı bölge sularının durgun veya akıntılı su kaynağı
oluşuna göre değişmektedir. Bundan dolayı kirlilik etkisini doğrudan veya dolaylı olarak kısa
veya uzun dönemde kendini gösterir. Kirlenmenin meydana geldiği su kaynaklarında yaşayan
mikro ve makro organizmaların kantitatif ve kalitatif özellikleriyle bunların dağılımlarında
önemli değişmeler meydana gelir.
R.2.3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
Atıkları katı atıklar, tıbbi atıklar, tehlikeli atıklar, tehlikeli kimyasallar olarak
sınıflandırarak çalışmalar yapılmaktadır.
R.2.3.1. İlimizde atıklar ile ilgili olarak yapılan çalışmalar
İlimiz sınırları içerisindeki mevcut yerleşim birimlerimizin hiçbirinde düzenli atık
depolama alanı bulunmamaktadır. Bütün Belediyelerimizin çöpleri “vahşi depolama” şeklinde
depolanmaktadır.
Tıbbi Atıklar : Hastanelerden diğer sağlık kuruluşlarından kaynaklanan tıbbi atıklar,
halk sağlığı açısından büyük tehlike oluşturmaktadır. Söz konusu atıkların gelişigüzel bir
şekilde çöplüklere atılması veya hiçbir işleme tabi tutulmadan gömülmesi bir çok hastalığın
yayılmasına neden olmaktadır. Her türlü kaynaktan ortaya çıkan bu tıbbi atıkların
oluşumundan başlayarak toplama, taşıma, geçici depolama, arıtma ve nihai depolamadan
oluşan tüm bertaraf kademelerinde izlenmesi ve denetlenmesi gerekmektedir.
Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği gereği ilimizde tıbbi atıkların ayrı toplanması,
taşınması ve nihai bertaraf işlemlerine Kahramanmaraş Belediyesi tarafından başlanmıştır.
315
Kahramanmaraş Belediyesi tarafından işletilen düzensiz depo alanının teknik vasfı
olmaması nedeniyle her ne kadar ayrı bir bölümde depolansa da tıbbi atıkların, evsel atıklarla
bir şekilde karışmasına neden olmaktadır.
Yönetmelik gereği zaman zaman sağlık kuruluşlarında yapılan denetimlerde gerek
ünite içerisinde ve gerekse ünite dışında tıbbi atıkların evsel çöplerle karıştırılarak atıldığı,
dolayısıyla belediyeye teslim edilen tıbbi atık miktarında azalma olduğu tespit edilmektedir.
Yönetmelik gereği söz konusu sağlık kuruluşlarının uyarılmasına rağmen bu durumun önüne
geçilememektedir.
- Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 25.05.1993 tarih ve 21586 Sayılı Resmi Gazete’de
yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
- Yönetmeliğin amacı sağlık kuruluşlarından kaynaklanan tıbbi atıkların halk sağlına ve
çevreye zarar vermeden ayrı olarak toplanması geçici depolanması, geri kazanılması, taşınması
ve nihai bertaraflarının sağlanmasına yönelik idari, teknik ve hususi prensip, politika ve
programların belirlenerek uygulanmasının sağlanmasıdır. Yönetmeliğin uygulanması konusu,
kaymakamlıklara, belediyelere, sağlık kuruluşlarına ve hastanelere bildirilmiştir. Tıbbi
Atıklalar diğer atıklardan ayrı depolanması için hastaneler ve sağlık kurumları bilgilendirilerek
söz konusu atıkların yönetmelik hükümleri gereğince ayrı olarak taşınması ve depolama
işlemine geçilmesi ile ilgili çalışmalar başlatılmış olup, yönetmelik çerçevesinde devam
etmektedir.
Tehlikeli Atıklar; İlimizde sanayinin yoğun olması nedeniyle tehlikeli atıkların
üretimi, depolanması, geri kazanımı, taşınması ve bertarafı konularında problemleri de
beraberinde getirmektedir. Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği gereği sanayi kuruluşları
tarafından doldurulan atık beyan formlarından sektörlere göre üretilen atık türleri, atık
miktarları, geri kazanım ve bertaraf yöntemleri hakkında bilgi edinilmektedir. Bu doğrultuda
yönetmelik gereği çalışmalar yapılmaktadır. Özellikle sanayi kuruluşlarının atıklarının bertaraf
işlemlerinde çevreye zarar verilmemesi için çalışmalar yapılmaktadır.
Tehlikeli atık bertaraf sistemleri bir belediye için mümkün olmayacak yatırımları
gerektirmektedir. Ülke genelinde bulunmayan tehlikeli atık bertaraf tesisi ilimizde de
bulunmamaktadır.
R.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
İnsanlar üzerinde olumsuz etki yapan ve hoşa gitmeyen seslere gürültü denir. Özellikle
büyük kentlerimizde gürültü yoğunlukları oldukça yüksek seviyede olup, Dünya Sağlık
Örgütü'nce belirlenen ölçülerin üzerindedir.
Gürültü Kirliliği; Kent gürültüsünü artıran sebeplerin başında trafiğin yoğun olması,
sürücülerin yersiz ve zamansız klakson çalmaları ve belediye hudutları içerisinde bulunan
endüstri bölgelerinden çıkan gürültüler gelmektedir. Meskenlerde ise televizyon ve müzik
aletlerinden çıkan yüksek sesler, zamansız yapılan bakım ve onarımlar ile bazı işyerlerinden
kaynaklanan gürültüler insanların işitme sağlığını ve algılamasını olumsuz yönde etkilemekte,
fizyolojik ve psikolojik yapısını bozmaktadır.
316
Gürültünün insan üzerindeki etkileri:
1.Fiziksel Etkileri: Geçici veya sürekli işitme bozuklukları.
2.Fizyolojik Etkileri: Kan basıncının artması, dolaşım bozuklukları, solunumda hızlanma, kalp
atışlarında yavaşlama, ani refleks.
3.Psikolojik Etkileri: Davranış bozuklukları, aşırı sinirlilik ve stres.
4.Performans Etkileri: İş veriminin düşmesi, konsantrasyon bozukluğu, hareketlerin
yavaşlaması.
Gürültüye maruz kalma süresi ve gürültünün şiddeti, insana vereceği zararı etkiler.
Endüstri alanında yapılan araştırmalar göstermiştir ki; işyeri gürültüsü azaltıldığında işin
zorluğu da azalmakta, verim yükselmekte ve iş kazaları azalmaktadır.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre; meslek hastalıklarının %10'u,
gürültü sonucu meydana gelen işitme kaybı olarak tespit edilmiştir. Meslek hastalıklarının pek
çoğu tedavi edilebildiği halde, işitme kaybının tedavisi yapılamamaktadır.
Gürültü Kirliliğinin Önlenmesi İçin Yapılan Çalışmalar: Gürültü Kontrol
Yönetmeliği doğrultusunda Müdürlüğümüzce 2003 yılında satın alınan Gürültü Ölçüm Cihazı
ile rutin denetimler (Eğlence yerleri) ile birlikte halkımızdan gelen şikâyetler
değerlendirilmektedir. Ayrıca, Emniyet Müdürlüğü, Sağlık Müdürlüğü, Belediye Başkanlığı ve
mücavir alan sınırları dışında Jandarma Komutanlığı ekiplerinden oluşan komisyonla eğlence
yerleri (Gazino, bar, canlı müzik yayını yapan lokanta, düğün salonu vs.) denetimi
yapılmaktadır. Bu eğlence yerlerine ses düzeyini ölçen monitör taktırılarak sürekli denetim
altında tutulması sağlanmaktadır. Monitörü devre dışı bırakanlar ve taktırmayanlara 2872 sayılı
Çevre Kanunu uyarınca yasal işlem yapılmaktadır.
Tablo 1 - Bazı Gürültü Türlerinin Desibel Dereceleri ve Psikolojik Etkileri
Gürültü Türü
dB Derecesi
Psikolojik Etkisi
Uzay Roketleri
170
Kulak ağrısı, sinir hücrelerinin bozulması
Canavar Düdükleri
150
Kulak dayanma sınırı
140
Makineli delici
120
Sinirsel ve psikolojik bozukluklar (III.Basamak)
Motosiklet
110
Kabare Müziği
100
Metro gürültüsü
90
Psikolojik belirtiler (II.Basamak)
Tehlikeli bölge
85
Çalar Saat
80
Telefon zili
70
İnsan sesi
60
Psikolojik belirtiler (I.Basamak)
Uyku gürültüsü
30
Psikolojik belirtiler (I.Basamak)
317
R.2.5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
Tarımsal üretim sürecinde ve üretimden sonraki depolama döneminde; hastalık, haşere
ve zararlılar ile mücadele ilaçlarından, imalat sırasında makine ve ekipmanlardan, deterjan ve
dezenfektanlardan, paketleme materyalinden ve çeşitli atık gazlardan gıdalara istenmeyen
kimyasal maddeler bulaşır. Bu maddeler insan sağlığına dolaylı ve dolaysız olarak zarar
verebilir.
Bu maddelerin başında tarım ilaçları (pestisitler) gelmektedir. Günümüzde kullanılan
pestisitlerin çoğunluğu insanlara ve sıcak kanlı hayvanlara karşı zehirleyicidir. Bu nedenle bir
çok gıda maddesinde ham ve işlenmiş halde iken pestisitlere rastlanmaktadır. Bazı pestisit
kalıntılarının çok düşük düzeyi bile canlı organizmada birikim oluşturabilir. Bu nedenle alınan
maddeler çevreyi, insan ve hayvan sağlığını çok ciddi şekilde etkiler.
Pestisit kalıntılarının etkisi ile ortaya çıkan zehirlenmeler; "ani zehirlenme" ve "uzun
dönemde oluşan zehirlenme" olmak üzere iki şekilde ortaya çıkar. Gıdalarla alınan pestisitin
etkisi sonucu ortaya çıkan zehirlenmeler genellikle uzun dönemde etkisini gösteren zehirlenmelerdir. Uzun dönemdeki bu etkiler kansere neden olan (kanserojen), ana karnındaki yavrunun teşekkülündeki biçimsizlik ve anormalliklere sebep olan (teratojen), genlerde değişim
oluşturan (mutajen) ve allerji oluşturan (allerjen) etkiler olarak ortaya çıkarlar.
Halk arasında "hormon" olarak bilinen büyüme düzenleyici maddelerde gıda kirliliğine
neden olur. Bunlar tüketime sunulan meyve ve sebzelerde insan sağlığı için zararlı olabilecek
kalıntı bırakabilirler. Bu ve benzeri sebeplerle bazı özel gıdalarda, örneğin bebek ve çocuk gıdalarında, hormon kalıntıları, antibiyotik ve diğer kalıntılara müsade edilmez.
Tarımsal ilaçlar ürünü belli bir seviyede korurken, ekolojik zincirde başka bir canlıyı
yok edebilmektedir. Suni gübrelerin ve kimyasal ilaçların etkisi kendisini asit yağmurları ve
çevre zehirlenmeleri şeklinde gösterirken tarımla uğraşan yüzlerce insan bu maddelerin sebep
olduğu zehirlenmeler yüzünden l kaybetmektedir. Dünya Sağlık Örgütü’nden yapılan
araştırmalara göre. Her yıl 30 milyona yakın insan tarım ilaçlarından zehirlenirken. 80 bin kişi
bu yüzden hayatını kaybediyor. Tarımda hastalık ve zararlılarla mücadelede çoğu zaman teknik
talimatlara uyulmadan yapılan ilaçlamalar, piyasa kurallarının önde tutulması sebebiyle kalıcı
etkileri devam ettiği halde pazarlanarak sofralara taşınan taze sebze ve meyveler insanları
zehirlemektedir
Verim artırıcı etkilerinden dolayı yüksek azotlu gübrelerin yoğun ve normların üzerinde
kullanılması, bazı bitki türleri ile yeraltı ve yerüstü sularında aşırı nitrat birikimine yol açmakta
ve bu birikimin sonucu olarak gerek insan gerekse hayvanlarda akut ya da kronik rahatsızlıklar
ortaya çıkmakladır. İnsan sağlığı üzerinde dolaylı etkileri olan suni gübreler, tarımda toprağın
tuzlulanma ve alkalilenme ile çoraklaşmasına sebep olur. Devamlı ve aşırı gübreleme
sonucunda toprağın yapısı tarıma elverişsiz duruma gelir ve buna bağlı olarak erozyona karşı
dayanıklılığı azalır. Bu gübreler bitkilerde bağımlılık türünden ihtiyaç doğurur. Bu durum uzun
vadede tarımda girdi paylarının artmasına, artan oranlarda taç ve gübre ihtiyacına sebep olur.
Ormanları ve bitki varlığımızı tehdit eden asit yağmurları, nesli tehlikeye giren kara ve deniz
faunası, kirlenen yeraltı ve yerüstü suları ile kirli hava olaylarında bu sürecin büyük etkisi
vardır.
318
R.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma
Nükleer santrallerde nükleer reaktörler içerisinde meydana gelen ısıdan faydalanılarak
elektrik üretilir. Reaktörde ısıyı elde etmek için kullanılan yakıt genellikle uranyumdur.
Nükleer santrallerdeki üretimin her safhasında nükleer atık meydana çıkar. Nükleer atıkların
çoğu radyoaktif oldukları için özellikle tehlikelidirler. Kayalardan, sulardan ve topraktan da her
zaman az miktarda radyasyon yayılır. Az seviyedeki radyasyon bile sağlık problemlerine neden
olabilir. Aşırı şekilde kirli nükleer atıklarda ise, radyoaktivite yüz binlerce yıl devam edebilir.
Radyasyon, çeşidi ve tipi ne olursa olsun yaşayan canlılara zarar verir. Radyasyona maruz
kalan canlılar kısa süreli radyasyon hastalıklarına ya da kanser gibi uzun süreli hastalıklara
yakalanabilir, hatta ölebilir. Radyoaktivite görülemediği ve hissedilemedi-ği için, ne zaman ve
ne kadar radyasyona maruz kalındığı tam olarak anlaşılamamaktadır. Radyoaktivite kaynaklı
kanser hastalığı ya da belirtileri hemen ortaya çıkmayabilir, ancak ileriki nesillere aktarılabilir.
Atmosferik kirlenme açısından bakıldığında ise, nükleer enerjinin kömür, petrol ya da doğal
gazdan daha temiz ve daha az atık madde meydana çıkardığı söylenebilir. Ayrıca, nükleer yakıt
yeniden işlenebildiğinden, fosil yakıdan tüketildikten yüzyıllar sonra bile bir enerji kaynağı
sağlanabilir. Bununla birlikte, nükleer enerjinin üretimi ve nükleer yakıtın işlenmesi radyoaktif
atık meydana getirir. Bu atıkların depolanması ve biriktirilmesi ciddi anlamda bir sorun teşkil
etmektedir.
KAYNAKLAR:
1- www.cevreorman.gov.tr.-2011
3- Sağlık Müdürlüğü.
319
S. ÇEVRE EĞİTİMİ
S.1.
Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi İle İlgili Faaliyetleri:
Bakanlığımız ile Milli Eğitim Bakanlığı ve Diyanet İşleri Başkanlığı arasında yapılan
protokoller doğrultusunda çevre eğitimi konusunda İl Milli Eğitim Müdürlüğü ve İl Müftülüğü
ile işbirliği yapılarak çeşitli programlar yapılmaktadır. Bunların başlıcaları; pilot okullar
belirlenerek buralarda eğitim verilmesi, imamların çevre konusunda bilgilendirilmesi ve Cuma
Hutbelerinde çevre konusunda vaaz verilmesi gibi.
Ayrıca özel gün ve haftalarda çeşitli kurum / kuruluşlarla işbirliği yapılarak çevre
yönünden katkıda bulunulmaktadır. 5 Haziran “Dünya Çevre Günü” , “Dünya Su Günü”,
“Ormancılık Haftası” gibi.
S.2. Çevreyle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri:
S.2.1. Çevre Vakıfları
1- Kahramanmaraş İli Çevre Koruma Vakfı
2- TEMA İl Temsilciliği
Ağaç dikme kampanyası ile ormancılık faaliyetlerine yardımcı olmakta ve atık kağıt
toplayarak geri dönüşümü desteklemektedir.
S.2.2. Çevre Dernekleri
İlimizde faaliyet göstere çevre ile ilgili dernekler :
1- Nida Hanımlar Dostluk ve Çevre Derneği
2- Merdan Ahlak Kültür ve Çevre Derneği
3- K.Maraş Çevre ve Kültür Derneği
4- Yeşilkent Çevreciler Derneği
5- Tebessüm Eğitim Kültür Çevre ve Dayanışma Derneği
6- K.Maraş Mahalli Çevresel ve Kültürel Değerleri Yaşatma Derneği
7- Genç Ufuk Eğitim, Kültür, Çevre, Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği
8- Yeni Hayat Eğitim Yardımlaşma Çevre ve Kültür Derneği
9- Kale Kasabası Kültür, Çevre, Eğitim, Sosyal Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği
S.2.3. Çevreyle İlgili Federasyonlar
İl genelinde yukarıda sayılan kuruluşların; kuruluş tarihleri, kuruluş amaçları, çevre
eğitimine yönelik yapmış oldukları faaliyetler ayrıntılılarına ulaşılamamıştır.
KAYNAKLAR:
2- Kahramanmaraş Valiliği.
320
T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA
T.1.
Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi:
İlimizin başlıca sorunları olan hava ve su kirliliği ile atıklar konusunda çeşitli
çalışmalar yapılmaktadır.
Hava kirliliği konusunda; Bakanlığımız tarafından yetkilendirilmiş istasyonlar ile
motorlu taşıtlardan kaynaklanan egzoz emisyonları ölçülmektedir. Çevre iznine tabi sanayi
tesisleri denetlenerek emisyonlarıda kontrol edilmektedir.
İlimizde ısınma amaçlı yıllık kömür tüketim miktarı ;
- Merkez İlçede 145 000 ton,
- Diğer ilçelerde 101 500 ton
- Sosyal Yard. ve Day. Vakfı tarafından 31 000 ton olmak üzere
toplam 277 500
tondur.
İlimiz Merkez İlçede 117 000 konut bulunmakta olup, bunun 37 000 adetinde (%31)
doğal gaz kullanılmaktadır.
Merkez ve Elbistan İlçelerinde kurulu bulunan hava kalitesi ölçüm istasyonları
verilerine göre mevzuatta belirlenen sınır değerler aşılmamakla birlikte, coğrafi konum,
topoğrafik yapı ve iklim şartlarından kaynaklanan olumsuzluklar zaman zaman söz konusu
olmaktadır.
İlimiz genelinde endüstriyel nitelikli atıksu üreten 31 işletmenin; 27 sinde arıtma tesisi
mevcut olup, 4 işletmenin ise işlemleri devam etmektedir.Üretilen 54.790 m³/gün atıksuyun,
49.890 m³/gün’lük miktarı arıtılarak alıcı ortama deşarj edilmektedir.
Ayrıca, tüm yerleşim birimleri altyapı yönetimlerinden evsel nitelikli atıksu arıtma
tesisi iş termin planları alınmıştır.
Kahramanmaraş Belediyesi tarafından yapılması planlanan atıksu arıtma tesisi
hakkında ÇED Olumlu Kararı alınmıştır.
Bakanlığımızın Katı Atık Eylem Planı doğrultusunda İlimizde iki ayrı yer (Afşin İlçesi
Suluk Tepesi Mevkiinde yer alan 32,26 Ha alan ve Kürtül Kasabası Deliömer Deresi
Mevkiinde yer alan 53,29 Ha alan) tespit edilmiş, bunlarla ilgili Mahalli Çevre Kurulunca
tavsiye kararı alınmıştır.
321
T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı,
Korunması ve Geliştirilmesi:
Doğal kaynakların değerlendirilmesinde uygulanan yanlış politikalar, erozyon,
bilinçsiz tarımsal uygulamalar, kontrolsüz sanayileşme, gün geçtikçe doğanın ekolojik
dengesini bozmaktadır.
İlimiz genelinde kontrolsüz sanayileşme ve yanlış yer seçimi verimli tarım arazilerinin
yok olmasına neden olmaktadır. Tekstil fabrikalarının yoğunluğu ve özellikle boyahanelerin
aşırı su kullanımı nedeniyle su kaynakları kirlenmekte, ileriki yıllarda su temini konusunda
sıkıntılarla karşılaşılacağı mesajını vermektedir. Sanayiden ve yerleşim alanlarından
kaynaklanan atık sular yeraltı ve yer üstü sularımıza zarar vermektedir.
T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin, Sonuçlarının Çevrenin Taşıma Kapasitesini
Aşmayacak Biçimde Planlanması:
İlimizde yapımı planlanan tüm faaliyetlerin çevreye olan etkilerini en aza indirmek
için yürürlükte bulunan mevzuatlar doğrultusunda çalışmalar yapılmaktadır.
Bu konuda her kurumun üzerine düşen görevleri aksatmadan ve titizlikle yerine
getirmesi gerekir.
T.4.
Çevrenin İnsan-Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması:
İlimizdeki sanayi kuruluşlarındaki artış ve beraberindeki göç çarpık kentleşme
getirmiştir. Şehirlerdeki mimari yapılaşma, yeşil alanların yetersizliği, tarihi kültürel varlıkların
tahribi ve çevreye uygunsuz faaliyetler toplum psikolojisini olumsuz etkilemektedir. Bu
olumsuzlukların insanlar üzerinde etkilerini biraz olsun gidermek için Belediyemizce yeşil alan
ve park bahçe konusunda duyarlı çalışmalar yapılmıştır.
T.5.
Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması:
İlimizdeki sanayileşme sonucu artan konut ihtiyaçları arazilerin uygun kullanılması
konusunda belediyelerimiz uygun toplu konut alanları oluşturmaktadır.
KAYNAKLAR:
322

Kahramanmaraş-2011 - TC ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI

Transcription

Similar documents

sammeln tuerkisch