Hendaiako ikastola berriaren proiektua bertan - datu

Hendaiako ikastola berriaren proiektua bertan - datu

Igandea
Otsailaren 2a
2014. XII. urtea
3.292. zenbakia
1,80 €
www.berria.info
Botikak Indian
Generikoen alde egin
du, farmazia industria
estututa q 38-39
Etorkinak zaintzaile
Edadetuak zaintzen
dituzte, lan baldintza
kaskarretan q GEHIGARRIA
Hendaiako ikastola berriaren proiektua
bertan behera utzi du Paueko auzitegiak
400 bat lagunek parte hartu dute Baionako Suprefeturaren
aurrean egindako kontzentrazioan, prefetaren jazarpena
salatzeko eta ikastolentzat lege propioa eskatzeko q2-3
CHEMA MOYA / EFE
Epaitegiak indargabetu egin du Hendaiako Herriko Etxeak
ikastola berria egiteko hartutako erabakia, eta Seaskak
uste du epaiak blokeatu egin duela «soluzio bakarra»
D‘Neuk erabakitzen dudalako’.
Dozenaka mila lagunek parte hartu zuten atzo Espainiako Gobernuak indarrean jarri nahi duen
abortuaren legearen kontrako mobilizazioetan, Europako eta Hego Amerikako hainbat hiriburutan, baita Baionan ere. Madrilen elkarte feministetako ordezkariek Neuk erabakitzen dudalako manifestua erregistratu zuten Kongresuan —argazkian—, erreforma geldiaraz dezatela eskatzeko. q 13
Alerta gorria
ezarri dute
goizaldetik
goizera, olatu
handiengatik
Sinboloen
Legea aldatzeko
herri ekinaldi
legegilea hasi
dute Nafarroan
Elkarrizketaq 8-9
Gainezka egin dute
Ibaizabalek Erandion eta
Aturrik Baionan. Elurrak
eta euriak zenbait errepide
itxiarazi dituzte q 12
Jende ezagunak babestu du
Nafarroako aniztasuna
babesteko egitasmoa.
Onartu edo ez erabakiko du
bihar parlamentuak q 11
Carlos Jimenez Villarejo
Auzitegi Nazionaleko fiskal ohia
p GAUR 40 ORRIALDE
JAVIER ETXEZARRETA / EFE
«Espetxe legeria
malgutasunez
ezarri behar da;
presoak etxera
hurbildu
behar dira»
q HARIAN 2
IRITZIA 4
EUSKAL HERRIA 8
MUNDUA 17
q KIROLA 20
q AGENDA 25
q PLAZA 30
2 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Harian›
Ikastolak D Seaskaren protesta
Hendaiako ikastola
D
Oztopoz eta
mobilizazioz
beteriko urtea
p2013ko urtarrilaren 17a. Ikastola berria egiteko diru publikoa
ezin dela baliatu jakinarazi zien
Baionako suprefetak Seaskari
eta Hendaiako Herriko Etxeari.
p2013ko otsailaren 2a. 3.000
lagun bildu ziren Hendaian,
ikastolaren alde.
p2013ko otsailaren 4a. Prefe-
tarekin bildu zen Seaska, aterabide bat atzemateko asmoz.
p2013ko ekainaren 18a. Seaskak manifestaziora deitu zuen,
suprefetak bigarren aldiz egin
zuelako ikastolaren aurka.
p2013ko ekainaren 22a. 3.000
lagun bildu ziren Baionan.
p2013ko uztailaren 3a. Alderdi
Sozialistak Baionan daukan
egoitza okupatu zuten Seaskako kideek.
p2013ko irailaren 12a. Auzitegiak Hendaiako Herriko Etxearen deliberoa indargabetu zuen.
Beskoitzeko ikastola
p2013ko irailaren 2a. Ikastolari
lurrik ezin diola alokatu esan
zion suprefetak Beskoitzeri.
p2013ko urriaren 16a. Suprefetura aitzinean etzan ziren Seaskako 70 bat kide, ikastolen heriotza irudikatzeko.
p2013ko abenduaren 28a.
Ikastolen aurkako erasoak salatzeko Manifesta egin zuten.
p2014ko urtarrilaren 24a.
Prefetak auzitara jo zuela jakin
zen.
Hendaiako ikastolaren azken
soluzioari atea hetsi dio auzitegiak
Baionako Suprefeturaren aitzinean bildu ziren dozenaka eta dozenaka lagun atzo, Seaskaren egoera salatzeko. BOB EDME
Hendaiako Herriko Etxeak ikastola
berriaren alde hartu deliberoa deuseztatu
egin du Paueko administrazio auzitegiak
Estatuko agintariei lege bat exijitu diete
laurehun bat pertsonak Seaskaren izenean
Nora Arbelbide Baiona
Aterkien pean tinkaturik, aterkirik ez duenari aterpea proposatzen, aro txarrari bezala berri txarrari aurre egiteko edo, Baionako
Suprefeturaren aitzinean bildu
ziren laurehun bat lagun atzo, Seaskak deiturik. Haize hotz indartsuak aterkien atxikitzeko eskuak izozten zituela, babazuza-
ren kontra borrokan, uholde mehatxuari muzin eginez, «lege bat
ikastolentzat» aldarrikatuz, eta
abisatuz: «Kasu! Ikastola kexu!».
Suprefetak Hendaiako Herriko
Etxearen kontra ezarri auzia irabazi egin duela jakin berri zuten.
Hau da, Paueko administrazio auzitegiak deuseztatu egin du herriko etxeak Hendaiako ikastola berriaren alde hartu deliberoa. Edo,
beste gisa batez erranik, Hur Gorostiaga Seaskako zuzendariaren
hitzetan: «Horrek erran nahi du
Hendaian ez dugula gehiago soluziorik. Blokatu digute genuen soluzio bakarra». Etsiturik, gaineratu zuen Falloux legea indarrean deino ez dela beste soluziorik.
Horren ondorio, oharra egin
zion Paxkal Indo Seaskako presidenteak Patrick Dallennes suprefetari, mikrofonoa harturik:
«Laurogei haur hendaiar euria
egiten duen aldi bakoitzean goitik
behera trenpa daitezen lortu duzu». Hitzartzeaz baliatu zen, baita
ere, egoeraren kontraesanak nabarmentzeko: «Hendaian ikastola bat eraikitzea debekatzen digute, ikastola eskola pribatua dela
erranik. Beskoitzen, aldiz, herri-
‘‘
Estatuko ordezkariei
argiki erraten diegu
ez daitezela bide itsu
batean sar»
PAXKAL INDO
Seaskako presidentea
«Auzitegiaren
erabakiarekin
blokatu digute genuen
soluzio bakarra»
HUR GOROSTIAGA
Seaskako zuzendaria
«Egoera zinez larritzen
ari da. Batzuek arriskuan
badira, denak gara
arriskuan»
PHILIPPE HAIRA
Uztaritzeko ikastolako gurasoa
ko eremu pribatuko lur bat alokatzea debekatu nahi diguzue, ikastolak zerbitzu publiko bat ematen
duela erranik. Baina nortaz futitzen zarete?».
Izan ere, prefetak auzitara eraman du Beskoitzeko Herriko
Etxea (Lapurdi), ikastola egiteko
lurra alokatzeagatik Seaskari.
Eta, berez, Paueko prefetaren jazarpen horren salatzeko deitua
zuten atzoko elkarretaratzea Seaskaren barnean biltzen diren
ikastoletako arduradunek. Abenduaren 29an, Seaskak antolatu
Manifestan, suprefetura okupatuko zutela abisatu zuten, justuki, hala gertatzen bazen. Atzo, azkenean, ez zen okupaziorik izan.
Suprefeturako burdin hesia hetsia eta polizia lerro batek babestua egon zen arratsalde osoan.
Arrautza batzuk jaurtiki zituzten
eraikinaren gainera.
Hendaiaren arazoa ere berriz
indarrean agertu zen atzo, eta elkarretaratzeko mezu nagusia honela laburbildu zuen Indok: «Estatuko ordezkariei argiki erraten
diegu ez daitezela bide itsu batean sar. Ez diegu utziko ikastolak
suntsi ditzaten. Ez diegu utziko
euskara ito dezaten. Aitzineko belaunaldiek egin zuten bezala, gu
ere prest gara euskararendako
dena emateko».
Aitzineko belaunaldiko ordezkariak baziren hurbildurik manifestaldira. Erramun Etxemendi
Garaziko ikastolako guraso ohia,
adibidez, han zen, oraindik haserre, nola gibel egitera behartu
nahi duten agintariek. «Baina lehen bezala orain ere pentsatzen
dut lortuko dugula», baikortu
nahi izan zuen.
Zuberoa, Baxenabarre eta Lapurditik, ikastola anitzetatik hurbildu ziren hainbat lagun, nahiz
eta ez izan Beskoitzekoak edo
Hendaiakoak. «Batzuk arriskuan
badira, denak gara arriskuan».
Uztaritzeko ikastolako guraso
Philippe Hairak argi zuen, Uztari-
2014ko otsailaren 2a, igandea berria 3
10››
Omenaldia egin diote BVEk hildako Yolanda
Gonzalezi, eta egia eta justizia eskatu dute
17››
Hauteskundeak dituzte gaur Thailandian,
eta indarkeria giroa nagusitu da bezperan
Ikastolak D Seaskaren protesta
«Baxoa euskaraz» aldarria
Parisen entzunaraziko dute
%90
pJomugan diren ikastolak.Hamar urtean suprefet eta prefetek bizkarra eman
diote Falloux legeari.Geroztik,herriko
etxeek murgiltze eredua laguntzeko bidea atzeman zuten,eta kultur egoitza gisa deklaratu ikastolak.Legea eskuan,jomugan dira Iparraldeko ikastolen %90.
tzen ez direla hain gaizki ere zehaztu bazuen ere. «Egoera zinez
larritzen ari da. Ez dakigu noraino joan nahi duten. Zertarako ere
ez dakigu. Ez dugu sobera ulertzen. Baina ez ditugu egiten utziko».
Arantxa Eiherabide Itsasuko
ikastolako presidenteak ere lanjerra ate-joka sentitzen zuela zioen: «Ez gara gure eraikuntzaz
jabe. Beraz, erabakitzen badute
merkatuaren prezioan ordaindu
behar dugula, ezin izanen gara
eraikuntza berri horretan egon».
Itsasuko herriak uzten dio ikastolari lurra, eta eraikuntza herri elkargoak eraiki zien. Seaskak urtero 8.000 euroko alokairua ordaintzen dio. «Merkatuaren
prezioan emanez, biderkatuko da
anitzez prezioa, eta hori Seaskak
ezingo du ordaindu. Eta guk ere
ez, aita-ama gisa». Itsasuko ikastolak hiru urte ditu, eta 50 ikasle.
Laurogei ikasle arte garatzeko esperantzarekin dira. Egoera horretan dago ikastolaren gehiengoa.
Legea aldarri
Oro har, guraso ohi, oraingo guraso eta ikasle ohi eta berriak ikus
zitezkeen elkarretaratzean, eta
hautetsi zenbait, baina ez hainbeste ere. Tartean Battitt Salaberri Hendaiako auzapeza eta Iker
Elizalde Hendaiako hautetsia.
Marie-Christine Aragon kontseilu nagusiko ordezkari sozialista ere han zen, «murgiltze sistema defendatzeko, ikastolako guraso ohi gisa». Egoeraz hauxe
gehitu zuen: «Ohartzen gara borroka biziki-biziki konplikatua
dela. Baina prefeta bere rolean da.
Gu hor gara errateko legea aldatu
behar dela. Prefeta hor da errateko lege bat badagoela eta aplikatu
behar duela». Gogoratu zuen Falloux legearen helburua zela egitura publikoek erlijioei lotu eskolak ez finantzatzea. «Eskola pribatu laikoentzat ez da estatutu
berezirik. Legean hutsune bat
bada».
«Zuen hiruko santutik nahiz
eta ez dugun nahi fraternité, bermatu behar dizkiguzue libérté eta
égalité», eskatu zuen, berriz, Sustrai Colina bertsolariak, Seaskaren izenean. Eta hala abisatu:
«Prefetek edota suprefetek garbi
izan dezatela, horiek pasako direla ta gu hemen egongo garela».
Etxepare lizeokoen prentsaurrekoa. GAIZKA IROZ
Otsailaren 28an ekintza sinboliko bat
eginen dute Baionako Bernat Etxepare
lizeoko ikasleek Parisen, baxoa euskaraz
pasatzeko eskubidea aldarrikatzeko
asmoz. «Ikas-prozesu osoa euskaraz
egin arren, baxoa frantsesez egitera
behartzen gaituzte», oroitarazi zuten
ekintzaren berri emateko orduan ikasle-
ek. Gaur egun, matematika eta historiageografia dute bakarrik euskaraz ikasteko aukera. Frantziako Gobernuak koherentziaz jokatu nahiko balu baxoa osoki
euskaraz egitea baimendu beharko
lukeela berretsi zuten ikasleek. Mobilizazioan parte hartzeko deia eginik dute
Seaskako langile, irakasle, guraso zein
euskal herritar guztiei. Autobusak abiatuko dira Euskal Herritik.
hizkuntzarik. Esate baterako,
«arriskua» dioen bide seinale bat
ezingo da euskaraz edo bretoieraz
jarri, «ezinbestekoa baita berehala ulertua izatea».
5. Familia liburua
Frantsesez egin beharko da, derrigorrez. Edonola ere, euskaraz
familia liburua nahi duenak,
gaur egun bezala, aukera hori ere
izango du, beste liburu bat aterata. Hori bai, liburu hori egiteak
Administrazioari dakarkion gastua eskatzailearen gain geratuko
da, ez Administrazioaren gain.
6. ‘Falloux legea’, ukiezin
Aurelie Filippetti Kultura ministroa, Miarritzeko FIPA jaialdian, joan den astean. GAIZKA IROZ
Zalantzarik balego, mezu argigarria egin du Filippetti Frantziako Kultura
ministroak Europako Hizkuntza Gutxituen Ituna sinatzeak zer ekarriko
duen: «Ezer ez», esan du. «Guztiz sinbolikoa» da Euroituna berrestea.
Keinu sinbolikoa,
ezer ez aldatzeko
Iñaki Petxarroman
’Express egunkarian
emandako elkarrizketa
zabal batean zehaztu du
Frantziako Kultura ministro Aurelie Filippettik Euroitunaren 39 neurri sinatu ostean
zer aldatuko den, praktikan, gobernuaren hizkuntza politikan.
Ezer aldatuko bada, noski; ministroaren ustez ez baita deus aldatuko. «Frantziak bere ondare linguistikoarekin adiskidetu behar
du. Ez da besterik». Hauek dira aipatutako atal nagusiak:
L
1. Hizkuntzak
1999an Euroituna berresteko prozesua Auzitegi Konstituzionalak
eten zuenean, 75 hizkuntza zerrendatu zituzten, tartean euskara. Horietako 54 Frantziaren itsasoz haraindiko kolonietan mintzatzen dira, eta, etorkinen hiz-
kuntzak zerrendan sartuko ez badituzte ere, beste herrialde batzuetan hitz egiten diren hizkuntzak dira dozena erdi bat, hain zuzen, jatorrizko herrialdeetan ofizial ez direnak: arabiera dialektoduna, amazigha, erromania,
mendebaleko armeniera, yiddisha, Espainiako juduera... Beste hiru gehitu dituzte —tartean, keinu
hizkuntza—, eta gobernuak aitortu du zerrenda hori, eguneratu behar bada ere, oinarri egokia dela.
2. Sustatu, ez exijitu
Bizitza publikoan ezingo da hizkuntza gutxituaren erabilera exijitu. Gobernuaren asmoa da erabilera sustatzea, baina ez du onartuko exijitzea. Esaterako, postara
joanez gero, funtzionario bat
ezingo da behartu hizkuntza gutxitua jakitera behartzea. Gehienez ere, erabiltzera animatuko
dute, hizkuntza ezagutzen badu.
3. Justizia eta
administrazioa, frantsesez
Herritarrek frantsesez aritzeko
derrigortasuna izango dute justizia administrazioarekin, administrazioaren gainerako atalekin
bezala. «Justizia osoki frantsesez
izango da aurrerantzean ere, guztiok ulertzeko modukoa izateko.
Batzar politikoak, berdin, nazionalak edo tokikoak izan, arrazoi
beragatik», azaldu du ministroak.
Erakundeekin eta zerbitzu publikoekin frantsesez egin beharko
dute herritarrek, ezinbestean.
4. Bide seinaleak
Bide seinaleetan orain arteko politikari eutsiko dio gobernuak;
zenbait bide seinale ele bitan ezarriko dira. Salbuespen zorrotz bat
ezarri du gobernuak: segurtasuna arriskuan egon daitekeenean
ezingo da erabili frantsesa ez den
Euroitunak sinatu izanak ez du
ezertan aldatuko Seaskako ikastolen edo bretoieraz, okzitanieraz
edo katalanez ari diren ekimen
pribatuko eskolen egoera. Gobernuak ez du onartuko tokiko administrazioek haiek diru publikoz
laguntzerik, horretarako Falloux
legea aldatu beharko bailitzateke,
eta gobernuak ez baitu horretarako asmorik. «Nahiago dugu eskualdeetako hizkuntzen irakaskuntza bultzatu sare publikoan»,
nabarmendu du Filippettik. Hezkuntzan ere orain arte egiten dutenari eutsiko dio gobernuak, alegia, irakaskuntza elebiduna legez
bermatuta dauka Eskolaren Birsortze Legean.
7. EEPren modukoak,
hedatu
Gobernuak asmoa du EEP Euskararen Erakunde Publikoaren
modukoak hizkuntza gutxituak
dauden gainerako herrialdeetara
ere zabaltzeko. Hain zuzen ere, eskualdeen gaineko lege berriak
hizkuntza gutxituen gainean dituzten eskuduntzak handitu
egingo dituzte.
8. Hedabideak eta kultura
France3 telebista katean orain
arte baino «toki hobe bat» izango
dute hizkuntza gutxituek, telebista katean bertan edo Interneten.
Aurrerantzean, hizkuntza gutxituetan egiten diren kultur emankizunak, frantsesezkoak bezala,
diru publikoz lagundu ahal izango dira.
4 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Harian › Iritzia
Kalea
Hutsunea
I
M
edo zazpi zenbakiduna, bertzerik ez, nekez ikus daitekeena. Baina egon badago; ez genuke, bertzenaz, horrelakorik firin-faran eskatuko». Udaltzaingoa,
a-ia Calle Kalea Tuterako kale izenUdal Artxiboa eta Udala bera ezezkoan
degian kentzeko eskatu izan balute
daude. Tuteran ez dago nori eta Sabino
bezain komikoa suertatu da Nieves CiAranari eskainitako kalerik. Baina DNEpres Derecha Navarra y Española
koek argazkiak eta guzti dituzte.
(DNE) alderdiaren presidentearen esNik ziurtasun handiko jendea mireskaerarekin gertatu dena. Non eta Tutera
ten dut, eta sinestera jotzen dut, akaso
batean ba omen dagoen Sabino Arana
nik oso bakanetan —edo, beharbakarrika kentzeko eskatu du. Memoria
da, inoiz ez— esperimentatzen
historikoa atzerantz bota dut ea
dudalako sentsazio hori. Berez,
nork eman ahal zion non eta TuteNieves Cipresena bezalako alran kale bat euskal abertzaletasuderdi politikoa existitzearen benaren aitari. Notiziak brometarararen inguruan nire zalanko eman du. Udalak gezurtatu
tzak baditut. Existitzen
du izen horretako kalerik dadela ziurtatzen badidagoenik Tuteran.
zue, Tuterako Sabino AraHala ere, DNEkoek
Jira
na kalean ere sinesteko
baietz eta baietz diote:
Angel
Erro
prest nago.
«Kale txikitxo bat da, bost
Zuzendaria:
Martxelo Otamendi
Zuzendariordea:
Iñaki Petxarroman
Edizio arduraduna:
Jose Anjel Aldai
Argitaratzailea:
Euskal Editorea SM
Publizitatea: Bidera
publizitatea
Lege gordailua:
SS-0662/03
Batzorde parekidea:
0712I84059
Egoitza nagusia:
Martin Ugalde kultur parkea.
Gudarien Etorbidea, z/g.
20140 Andoain.
Telefonoa:
(0034) 943-30 40 30
Faxa: (0034) 943-30 09 43
Webgunea:
www.berria.info
Posta elektronikoa:
[email protected]
Publizitatea:
[email protected]
Harpidetza saila:
(0034) 943 - 30 43 45
Date: 02/02/2014
Exemplaire: 3.292
Editeur: Euskal Editorea s.l.
Directeur de publication:
Martxelo Otamendi
Comission paritaire:
0712I84059
Delegation Labourd:
Lisses 3, 64100-Baiona.
Tel.: (0033) 559256220.
Fax: (0033) 559254303.
E-mail: [email protected]
ORDEZKARITZAK
Araba: Bizenta Mogel, 6.
Posta kodea: 01008
Gasteiz. Telefonoa:
945-15 04 52. Erredakzioko
faxa: 945-14 83 07.
Posta elektronikoa:
araba @berria.info.
Bizkaia: Uribitarte kalea, 18,
3. C. Posta kodea: 48001
Bilbo. Telefonoa:
94-435 26 00. Erredakzioko
faxa: 94-423 49 75.
Posta elektronikoa:
[email protected].
Lapurdi: Lisses, 3. Posta
kodea: 64100 Baiona.
Telefonoa: 559-25 62 20.
Faxa: 559-25 43 03.
Posta elektronikoa:
lapurdi @berria.info.
Nafarroa: Iratxeko Monasterioa, 45, 13. Posta kodea:
31011 Iruñea. Telefonoa:
948-36 66 22.
Publizitatea: 948-36 66 23.
Posta elektronikoa:
[email protected].
berria
nean eta laneko zorro astuna
sorbaldan etxe hustu berrian sartzen.
Tristura gozo batek epeldu dio gorputz
guztia.
ezu bat idatzi dio Ak Bri: «Atera
B izoztuta utzi du Aren mezuak.
ditut nire trasteak etxetik. Badakit
Dar-darka sartu da etxean, txamarra
hau zuretzat oso gogorra dela, inola ere
bustia soinean eta laneko zorro astuna
merezi ez duzun mina eragiten ari
sorbaldan. Uste du erraiak urratuko
natzaizula. Barkatu. Badakit nire idazzaizkiola. Baina, hara, Aren idazmamahaiaren falta hutsune bat izango
haiak eta besaulkiak libre utzitako
zaizula, hutsunea ikusiko duzula apalalekuan hutsunearen ordez ganbarara
tegian nire liburuek utzitako tarteeez ezik ahanzturara zigortutako
tan, hutsune bat sentituko duzula
pianoa jartzeko lekua agertu
nire besaulkiak salan libre utzitazaio, eta apalategiko tarteetan
ko espazioan. Barkatu, ez duzu
garajean nahaspilatutako diskohalakorik merezi. Eta onena opa
ak behingoz txukun paratzeko
dizut». Ak lau aldiz irakurri du
aukera.
mezua bidali klikatu
Bk mezu bat bidali dio
aurretik. Eta malkoak
Ari: «Lasai, ongi nago».
isuri ditu lauretan:
Bira
Ak hutsune bat sentitu
B erraiak urratuta irudikaIdurre Eskisabel
du erraietan.
tu du txamarra bustia soi-
Begirada garbitu
bitartean
Pako Aristi
Idazlea
B
artzelonan izan naiz
berriki nire azken liburua aurkezten, eta
Zarautzen Munich
1962: Isildu egia dokumental ederra ikusten, eta bietan
aurkitu dut neure burua aberasteko aukera paregabea.
Bartzelonan Quim Arrufat
CUPeko diputatua izan nuen liburuaren aurkezle, eta esaldi batean
laburtu zuen Kataluniako prozesu
guztia, ea aldaketarik ikusiko ote
dugun itaundu niolarik. «Aldaketa
eman da jada», erantzun zidan. Eta
hatz erakuslea garunera eramanez: «Hemen hasten da dena. Katalunian deskolonizazio mentala
eman da jada. Jendeak ezin du irudikatu atzera bueltarik, ez da posible orain berriro estatutu kamustu
baten muga frustratuetan bizitzen
hastea».
Antzeko hitzak esaten ditu Eugenio Arzubialdek Municheko itun
lotsagarriari eskainitako dokumentalean: «500 urte edo gehiagoko mendekotasunak eragin izugarria izan du gure buruan. Lehenik
geure burua askatu behar dugu.
Burutik kendu behar ditugu hor
dauzkagun kategoriak».
Deskolonizazio mentala, edo
euskaldun izateko Espainiak zein
Frantziak ezarri dizkiguten paradigma endekatzaile guztiak desikasi, euskaldun aske, beregain eta
konplexurik gabeak izaten ikasteko.
Barneko aldaketa bat da, baina
kanpoan gauzatu ditzakegun ekintzetan eta harremanetan sekulako
aldaketa lekarkeena. Gure herriaz,
bere historiaren gainean sekulako
zabor pila bota digute gainera; zabor hori garbitzen hasi behar dugu
lehendabizi, eta horretan antzematen diet alderdi abertzaleei akatsik
larriena. Zabor hori ahotan hartzen dugun bakoitzean, gure analisi eta diagnostikoetarako zaborra
erabiltzen dugun aldioro kalte egiten baitiogu herriari, geure buruari, desohore egiten diegu historian
zehar ausardiaz argitasun izpiak
zabaldu dituzten aurreko guztiei.
Iragan urtarrilaren 24an kexa
nahiko tentelak irakurri nituen
egunkari honetan bertan, Gipuzkoako Foru Aldundiari Espainiako
banderak ohorezko lekuan jartzeko iritsi zaion agindua dela eta. Aldundian sinbolo horretan sinesten
dutenek herritarren laurden bat
baino ez dutela ordezkatzen, laurden horren ikurra hiru laurdenei
indarrez ezartzen duen demokrazian gaudela, demokrazia bitxi hau
herritarren borondatearen aurka
ezarria dagoela…
Legea inposatzeko ez da hauteskunderik irabazi behar. Hori Espainiako sistema politikoaren baitan
dator inplizituki: sistema politiko
baten sostengua legeak baitira, eta
legeak inposatzeko behar den biolentzia. Eta hauteskundeetan datza bere zilegitasuna. Espainiak eskaintzen dizkigun hauteskundeetan parte hartuz gero zilegitasuna
ematen diogu bere sistema politikoari, bere demokraziari, bere legediari, dena pakete berean baitoa.
Ezin da bat aukeratu, eta bestea
baztertu. Sistema politikoak legeen bitartez gauzatzen du barrutik
datozkion erasoen defentsa.
Gure erakundeak ez dira gure
erakundeak, Espainiarenak baizik, nahiz eta haien kudeaketa uzten diguten, horrela errazago gobernatuak izan gaitezen. Erakunde horiek gobernatzeko guk
Espainiari eskaintzen diogun homologazio guztia darabil Espainiak gu gobernatzeko, menderatu
gisa mantentzeko. Hori horrela ez
dela esatea jendea engainatzea da.
Eta jendeak ez du horrelakorik merezi. Begien aurrean dakuskigun
bandera espainol guztiek dute legitimotasun osoa hor egoteko, geuk
eman diegu baimena. Desobedientzia da bide bakarra, baina inhabilitazioak dakartza, soldata galtzeak; horra gure protesten muga,
gure haserrearen sabaia, gure ausardia sutsuaren marra gaindiezina.
Herri baten lehen ardura da bere
kalterako esan diren mezu guztiak
desaktibatzea, bere interes propioak aktibatuko dituzten kontatzeko
moduak garatzea, «politika» deitzea merezi duen ekimen ororen oinarria. Politika ez da sistema
arrotz bateko kudeaketa guneak
irabaztea, baizik eta herri hau horrela zergatik dagoen esplikatzea,
eta egoera gainditzen lagun dezakeen estrategiak plazaratzea.
Okupazioaren ondorioak belaunaldi bakoitzean berritzen dira, estatuak mekanismo ongi garatuak
dauzka belaunaldi bakoitzari aurrekoen beldur eta konplexuak
ezartzeko. Baina okupazioari ezagutzarekin egiten zaio aurre, zure
herriaren historiaren ezagutzarekin. Ezagutzak kontzientzia pizten
du, kontzientziak askatasuna dakar, zure bizitza diseinatzeko aukera ematen dizuna. Gizarte mailan,
berriz, indarra da herria zeure inte-
resen arabera antolatzeko askatasuna bermatzen duen plusbalia politiko bakarra.
Manuel Delgado antropologoak
dioen bezala: «Menderatzailearen
eta menderatuaren harremana
hausten da menderatuak bere dominazioaren arrazoiak ulertzeari
uzten dionean. Bere esku dago.
Kontzientzia hori da menderaturik
darraiten herriek ez daukatena».
Mezua argia da: kontzientzia hori
bereganatzen duen herriak automatikoki uzten baitio menderatua
egoteari.
Shantideva budista indiarrak
ere antzeko zerbait dio: «Ez dago
lurbira osoa estaltzeko adina larru.
Baina nire oinetakoen larruaz oinez nabilen oro, lur osoa estal dezaket haiekin. Kanpo-eraginak ezin
ditugu kontrolatu, baina zeure gogoa kontrolatzen baduzu, badago
beste ezer kontrolatzeko?».
Horixe da geratzen zaigun azken
ondarea, azken gotorlekua, inperialismoa bere armada guztiekin
ere sar ezin litekeena: gure gogoa,
gure adimena, gure ahalmen analitikoa, gure begirada, gure ukazioa
bere sarraskiaren aurrean, eta
ukazio horrek dakarren jokabide
zuzena, egokia.
Soren Kierkegaard filosofoak
esan zuenez, gure existentziaren
tragediarik handiena da bizitza,
hain zuzen, soilik atzera begira
uler badaiteke ere, aurrera begira
bizi beharrekoa dela. Horregatik,
prozesu politiko garaileetan ezinbestekoa da historia ezagutzea,
hona nola iritsi garen ulertzeko,
eta estrategak edukitzea, aurrera
begira gure jokabideak diseinatzeko. Eta alderdi politikoek ez badute
horretarako balio, egon bitez erne;
herriak, esnatzen denean, suntsitu
egingo baititu, ekintza terapeutiko
gisan. Oroitu, bestela, 2011ko udal
hauteskundeetatik 2012ko EAEko
parlamenturakoan etxean geratu
ziren 130.000 euskal herritarren
abisua.
Ez badakigu nahasmena detektatzen, gure ekintzak nahasmenaren multiplikatzaile soilik baldin
badira, hobe dugu ezer egin gabe
egotea, begirada argitu bitartean.
2014ko otsailaren 2a, igandea
berria 5
Iritzia ‹ Harian
b
Bizarra modan
Hizpideak
Hautetsi ausarten eske
Jakes Goikoetxea
[email protected]
rantziako Gobernuaren eta Justiziaren beste kolpe bat Seaskari.
Paueko Auzitegiak arrazoia eman dio
Baionako suprefetari, eta baliogabetu
egin du Hendaiako Udalaren asmoa,
ikastola berri bat egiteko. Giza eskubideen nazioarteko erakunde bat baino
gehiago harrituko eta asaldatuko litzateke Seaskaren azpiegiturak eta lanerako baldintzak ikusita. Non eta haien
iritzian eredugarria den Frantzian.
Seaskaren komunitatea gero eta ha-
F
r
serretuago dago. Aurelie Filippetti Kultura ministroaren eta bere kabinete
buruaren itxaropen hitzak haizeak eraman ditu. Ez dirudi prefetak otsailerako
agindutako «aterabideak» ere ezer
konponduko duenik, egoera gaiztotzen
jarraitzen baitu.
Baina nola bihurtu haserrea eraginkor? Hor dago gakoa. Horretarako,
hautetsi ausartak behar dira. Debekuei
aurre egingo dietenak, zuzenean edo
zeharka. Zuzenean egiteko asmorik ez
dute. Zeharka egin beharko dute, beraz, legeetako zirrikituak baliatuz, Seaskarekin elkarlanean. Benetan euskararen alde badaude, egin behar dute.
uskara salbo ikusi arte ez genuela bizarrik moztuko,
hala kantatzen genuen joan zen mendean. Modan zegoen ezkerrean, mugimendu sindikalistan, errejimenaren
oposizioan, hippyen bizi-ereduan. Baina, brastakoan, bizarra desagertu zen gure aurpegietatik, baina ez mundua
aldatu genuelako, moda aldatu zelako baizik. Bizarra baztertu genuen, ar trazak kendu genituen gainetik, anbiguotasunarekin jantzi genuen gure itxura, metrosexualak
egin omen ginen. Eskerrak seme-alaben harridura gizentzeko gorde genituen bizarrarekin ateratako argazkiak!
Bestela, Arestiren hitz ezagunak baino ez zitzaizkigun geratuko garai haren lekuko.
Euskara salbo ikusi arteko muga jartzen genuen
orduan. Tokitan dago salbo egotetik. Baina salbotzat
joko banu ere: bueltak ematen ari naiz gaur zer salbatzeko utziko nukeen bizarra. Aurpegiak erakusten didan
urteen joana salbatzeko, ezin. Baina disimulatzeko
agian…
E
Hitz beste
Anjel Lertxundi
Zaldieroa
Real Politik
N
egar egiteraino hunkitu zen
Jose Artetxe aldamio gainean. Urgullera igoa zen,
Jesusen Bihotzaren estatua erraldoia nola halakotzen ari ziren ikustera. Frankismo betean gaude.
Erakutsi diote urrunean sorterri
gainean harrotzen den Izarraitz
ederraren itzala, eta zerutik hain
gertu edo, ezin eutsi malkoei. Porlanezko estatua handiari musu
emanda jaitsi omen zen. Han
dago harrezkero Donostia zaintzen; estatua, ez idazlea. Eta ez du
honezkero inork eraitsiko, tximista
baten musuak ez bada.
Urumea ertzean, Maria Cristina
hotelaren eta Viktoria Eugenia antzeztokiaren erdian, Pernanbucoko muinoak baino geldiago dago
Antonio Okendo almirantea,
itsas-gizon azkar, gudari ariñ, kristau fedetsua, Españaren almena
makurtzerakuan sorterriyaren aomena. Merezi ditu marmorezko letrak euskarak... Espainia goratzeko bada.
Nahikoa da oinez jakitea jantxakurraren mende eta erdiko
logika ikusteko. Maria Cristina
Larrepetit
Iñigo Aranbarri
Bizi zelarik ez
zuen asmatu
zerua ukitzen.
Eta idazten ere,
jakin ez
marmol gainean
kantatzen
errege-erreginei,
santuei,
dukeei eta
konkistatzaileei.
u
Austriakoaren irudi zuria duzu
Araba parkean, eta kale-izendegi
zoragarria nonahi: Errege Katolikoak, Alfonso XIII, Blas Lezo, San
Inazio, Baenako Dukea, Infante
Don Juan... erregeak eta erreginak,
santuak, dukeak, konkistatzaileak, hiriari eta probintziari ohorea
ekarritako izenak guztiak. Eta
honezkero, agintzen deabrua egonagatik, daudela lasai euren hilobietan.
Higuin honetaz ari zen Gabriel
Aresti Bilboko kale bati bere izenik
behintzat ez jartzeko eskatu zuenean. Alferrik. Nahi izan da aurrekoa ikutzeke markatxo bat utzi, ez
alderdi batek ere, zerbait baden
talde zabal batek baizik, eta ez
monumentu iraingarri bat, ezpada
izen bat, ezizen bat, Txillardegirena. Idazle baten izena liburutegi
bati. Alferrik. Bizi zelarik ez zuen
asmatu zerua ukitzen. Eta idazten
ere, jakin ez marmol gainean kantatzen errege-erreginei, santuei,
dukeei eta konkistatzaileei.
Lehendik genekiena ikasi dugu.
Larderia ez dela hiztegietako hitza.
Zuzendariari
BERRIAk irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400
karaktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta BERRIAk mozteko
eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria
adierazita: Berria, Martin Ugalde kultur parkea, 20140 Andoain. Eskutitzak
Internet bidez bidaltzeko: [email protected].
Ez dago zer ospaturik
Urdaibaiko hezegune nagusiena bere itsasadarra da. Euri tanta guztiek eta egiten ditugun
erabilerek beheko hezegunean
amaitzen dute. Hezegunearen
kalitateak, ekosistemarenak,
eragina dauka edaten dugun
urean; kanporago begiratzen
badugu, itsasora, han ere badu
eraginik: gertuko arrantzaren
emankortasunean. Itsasadarraren egoera zaintzea, beraz,
garrantzi bizikoa da.
Horrez gain, itsasadarra uholdeen orekatzailea ere bada, eta,
horretarako, uraren ubide naturalek ondo egon behar dute.
Eta, horretan, zuzeneko eragina
dute mendien kudeaketek.
Orain arteko kudeaketa eredu
nagusiak, baso eredu intentsiboak, lurren higadura ekarri du,
eta horrek ubideak itxi egiten
ditu, uholde arriskuak handituaz.
Aurreko guztiaz gain, zoritxarrez, Urdaibaiko hezeguneak
badauka beste gaitz bat: inguruko herri guztietan sortzen diren ur zikin guztiak jasotzen ditu,
zati handi batean inolako arazketarik gabe. Arazketa sistema
egokirik ez izateak eragin nabarmena sortzen du bertako ur eta
lurren egoera kimiko txarrean,
hainbat azterketa zientifikok
erakutsi duten moduan.
Hori saihesteko,badago aspalditik proiektu bat: saneamendu planerako hoditeria sarea bukatzea.Hori martxan jartzea litzateke hezeguneen alde
egin litekeen apusturik onena;
hirigintza politika eta baso politika egoki batekin lagunduta.Hitzetatik ekintzetara pasatzeko
ordua da.Instituzioei eskatzen
diet saneamendua burutzeko,
oztoporik ez jartzeko eta orain
arte emandako hitza betetzeko.
Iratxe Arriola. Busturialdeko Ur
Partzuergoko lehendakaria.
6 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Harian › Iritzia
Enbaxada bila
Martxelo Otamendi
Vicent Partal
BERRIAko zuzendaria
VilaWebeko zuzendaria
Izkingintza
tengabekoa da Espainiako Gobernuaren
eskuineratze eta espainolizatze prozesua; ez du atsedenik hartzen,
eta ia astero hartzen du erabaki atzerakoi bat.
Gure herrietako gehiengo
sozialen usterako, Espainiako
gehiengo sozialak emandako
botoaren bidez osatutako
gobernu horrek hartzen
dituen erabaki garrantzitsu
asko oso kontserbadoreak
dira. Ez datoz bat bi gehiengo
sozialak, baina ez dute errespetatzen desberdintasun hori,
eta Espainiako Gobernuak
ezarri egiten ditu, betearazi
egiten dizkigu erabaki atzerakoi horiek.
Luzea da azken bi urteotako
zerrenda: murrizketak, aparteko pagarik ez funtzionarioei,
botikada, abortua, etorkinak,
LOMCE, Espainiako bandera
udaletxeetan, euskararen udal
ordenantzak, hizkuntz murgiltzea Katalunian...
Zer jarrera hartu horrelakoetan? Ez daude asko: edo izkin
egin, bidezidorrak topatu gure-
E
an indarrean ez jartzeko; edo
aurre egin eta ez bete. Sinple
jarduteko arriskua onartuta,
izkingintza litzateke lehena,
herrigintza bigarrena.
Izkingintza, buruzagi jeltzale batek beste auzi baterako
esan zuena neure eginez, «hegalaldi laburreko oiloa» da.
Urte batean atzera liteke lege
murriztailea martxan jartzea,
Espainiako bandera txiki bat
jar liteke teilen artean... baina,
azkenean, Urkijok berea egiten
du, eta legea betetzen da / betearazten digute.
Herrigintza aukera zailagoa
da, konprometituagoa eta
arriskugarriagoa ikuspegi pertsonaletik. Ezin zaio alkate
bati eskatu politikoki bere buruaz beste egiterik, ezta ere
Hezkuntza sailburuari Kixote
moduan jardutea... Erakunde
publiko, alderdi politiko, sindikatu eta gizarte erakundeen
arteko akordio zabala behar da
behingoz elkar hartu eta erabaki horiek ez betetzeko. Ez da
erraza izango, baina gizarte
giharra lantzeaz gain, aurrera
egiteko bide bakarra da.
Erakunde publiko,
alderdi politiko,
sindikatu eta gizarte
erakundeen arteko
akordio zabala behar
da behingoz elkar
hartu eta erabaki
horiek ez betetzeko
J
D
Irailetik aurrera
sortuko den egoerak
aurreikusteko
ondorio zailak
ekarriko ditu.
Bi hilabete faltako
dira erreferenduma
egiteko, eta
hizkuntzari
eragingo dio,
gure nortasunaren
elementu bereziki
sentiberari
Talka
igau sailburua pertsona serioa da. Hezkuntza ministro katalana
irakaslea izana da, eta
eskola eta fakultateetako bazter
guztietatik igaroa. Eskolaurretik unibertsitatera, arlo guztiak
jorratu ditu langile moduan,
Hezkuntza Saileko zuzendaritzara iritsi aurretik. Inork ez
dauka hari azaldu beharrik hezkuntzaren gorabeherak zein diren, ezta haren arazoak zein diren ere.
Rigau sailburua nazionalista
petoa da, eta esango nuke hura
dela Kataluniako Gobernuak
oraintxe bertan duen sozialdemokratena. Eskolan sinisten
du, baina ez du lan erraza izan.
Haren gobernuak berak, azken
urteetan, murrizketa izugarriak egin ditu hezkuntzan, eta
Kataluniako eskola ingurunea
oso azkar hondatu da denbora
gutxian. Gehiegi. Arazo larri
bat dugu, baina Rigau norabide
bat finkatzen tematzen da, ahal
duen bezala eta daukanarekin,
eta uste du norabide horixe dela
egokia.
Aste honetan —neurri batean
horrexegatik, nik uste—, hainbat autonomia erkidegok elkar
hartu dute Wert ministroa bere
lege polemiko eta okerra nola
edo hala inposatzeko egiten ari
den eginahalaren kontra, eta Rigau sailburua ibili da horretan
nagusiki, Uriarte sailburuarekin batera. Beste hiru autonomia erkidegoren laguntzarekin
eta zenbait herrialdetako PPko
sailburu batzuen onarpen
ezohikoaren laguntzarekin, geldiarazi egin dute lege hori bigarren hezkuntzan. Urtebetez,
oraingoz. Eta urtebete asko da.
Baina, gainera, Rigau sailburuak jendaurrean agindu du
Wert legea ez dadila ezarri
Kataluniako lehen hezkuntzan.
Ondorioz, irailetik aurrera sortuko den egoerak aurreikusteko ondorio zailak ekarriko ditu.
Bi hilabete faltako dira erreferenduma egiteko, eta hizkuntzari eragingo dio, gure nortasunaren elementu bereziki
sentiberari.
Badira hilabeteak ohartarazten ari naizela: egon adi; izan
ere, baliteke behin betiko talka
ez izatea erreferenduma…
Argi dago formei
eta arauei kasu egin
behar zaiela,
baina arauak sortu
eta eraldatu egiten
dira edukien eta
ekintzen ondoren
Dudarik ez espainiar araudia
urratuko lukeela (izan ere, Espainia da Kosovo estatu gisa
onartzen ez duten estatuetako
bat). Baina forma aldetik dauden zalantzak edukien bidez
gainditu daitezke; batzuek
onartu ez arren, Kosovo hor
dago. Beraz, eman diezaiogun
edukia, formaz haratago: independente gisa autodeterminatutako herriak / nazioak estatuaren ezaugarriak eta egiturak
garatuak baditu, nola ez da burujabe izango?
Eta dudarik ez dut Euskal Herrian herria / nazioa badagoela,
Nazioarteko Zuzenbidean herri
kontzeptuaren definizio bateraturik ez badago ere. Argi dago
formei eta arauei kasu egin behar zaiela, baina arauak sortu
eta eraldatu egiten dira edukien
eta ekintzen ondoren.
R
Erabaki ala izan
Ainara Artetxe
Nekazaritza ingeniaria
P
olitikaz hitz egiten
aritu ginen lehengo
egunean kuadrillan; ez da euskaldunon artean ohikoa,
baina erabakitzeko eskubidearen alde Gure Esku Dago ekimenetan parte hartzeko gogotsu
zegoen lagun batek atera zuen
gaia, bero-bero zegoelako. Berehala zapuztu zuen beste lagun
batek haren zirrara: «Erabakitzeko eskubidea ez da existitzen». Eta kristoren erretolika
bota zigun erdi haserre: autodeterminazio eskubidea dela Giza
Eskubideen Nazioarteko Gutunean (GENG) jasota dagoen antzeko eskubide bakarra eta herriek / nazioek determinatuta-
koa independentzia izan daitekeela, baina baita beste aginte
modu batzuk ere (federazioa,
autonomia… eta asimilazioa
ere bai).
Giza katearen ilusiotik asimilazioaren hautura pasatu ginen
zast batean; euskaldun izatetik
borondatez espainiar izatera,
alegia.
Ezjakintasunak eraginda, isilik egon nintzen, eta, gerora, hariari tiraka ibili naiz. Argi dut
eskubideak Nazioarteko Zuzenbidean jasota egoteak ez duela
esan nahi beti eta edonon betetzen direnik (lan egiteko eskubidea ere jasota dago Giza Eskubideen Nazioarteko Gutunean,
eta begira non gauden!), ezta interpretazio ezberdinak eta hutsuneak ez daudenik ere. Izan
ere, the right to self-determination horrek talka egiten du esta-
tuaren lurralde-osotasunaren
aldeko printzipioarekin, eta, orduan, «autodeterminazio eskubidea» kolonien kasuan edo estatuarekin ados jarriz gero baino ezin omen da lortu… eta,
noski, gehienetan, adostasun
hori ez da erdiesten.
Ez al zarete ohartu nazio /
herri gehiago dagoela munduan estatuak baino? Begi bistakoa da ez dagoela arauturik,
nazioen nahiaren arabera, estatuen mugak nola aldatu behar
diren.
Eta, orduan, nola da posible
Kosovo independente izatea?
Han, ez zen albaniarren eta serbiarren artean adostasunik
egon; independentzia aldarrikapen unilaterala izan zen. Horrelakorik Nazioarteko Zuzenbidean jasota ez dagoen arren, haren kontrakoa ere ez da, antza.
2014ko otsailaren 2a, igandea berria 7
‹ Publizitatea
8 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Harian › Euskal Herria
Carlos Jimenez Villarejo q Auzitegi Nazionalean ustelkeriaren aurkako fiskal izandakoa
Uste du Espainiako epaileen artean oinarri demokratikoak ez daudela sustraituta, baina hori apurka aldatzen
ari dela. Hala ere, dio herritarrek ere badutela erantzukizuna injustizietan: gehiago mugitu behar dutela.
«Epailetzak gainditu gabe du
Francoren ondoren ideologikoa»
Aitziber Laskibar Lizarribar Bilbo
Frankismo garaiaren erdian hasi
zen fiskal lanetan —1962an— Jimenez Villarejo (Malaga, 1935),
Bartzelonan. 1973an Huescara bidali zuten, giza eskubideen alde
zuen jarreragatik zigor gisara.
1987an, Bartzelonako Auzitegiko
fiskalburu kargua hartu zuen, eta
Espainiako Auzitegi Nazionalera
jauzi egin zuen ondoren: 1995. eta
2003. urteen bitartean ustelkeriaren aurkako fiskal berezia izan
zen han, harik eta Jose Maria Aznar Espainiako gobernuburu zela
kargutik kendu zuten arte. Erretiroa hartzea erabaki zuen orduan.
Baina ez da geldirik egotekoa, eta
berean jarraitu du epailetzaren alderik beltzenak salatzen. Horixe
egin du Antonio Doñate epaile
ohiarekin ondu duen azken liburuan ere. Bilbon aurkeztera etorri
denean hartu du BERRIA, eskuzabal.
Fiskal izandako batek eta epaile ohi
batek idatzia izateko, izenburu gogorra du liburuak: Jueces pero parciales. La pervivencia del franquismo en el poder judicial.
Gogorra da, oso eduki kritikoa
duelako. Baina kontuan hartu
epaileek trantsizioan egin zuten
lanari buruz ari naizela. Erregimenak errepresioa zuen oinarri;
herritarren askatasun eta eskubide guztiak zapaltzen zituen. Epaileek eskubideen bermatzaile izan
behar dute, eta, beraz, erreakzionatu behar zuten urratze horien
kontra. Izan zen salbuespenen
bat, baina ia denek erabateko axolagabekeriaz ikusten zuten auzitegietatik nola igarotzen ziren
atxilotu politikoak torturatuta,
esaterako. Ez zuten erreakzionatzen, beste aldera begiratzen zuten. Berrogei urtean bizi izan ziren diktaduran, eta ezinezkoa da
horrek gerora eraginik ez izatea.
Norbaitek pentsa dezake konstituzio demokratikoa onartzearekin magistratura automatikoki
bihurtuko zela demokrata? Liburuan deskribatzen ditut frankismo amaieran eta trantsizioan poliziek eta eskuin muturrekoek
egin zituzten hilketa politikoak.
Horietako %95ean ez zen ikerketarik hasi ere egin. Ez zen egon auzirik abiatzen saiatu zen epaile
edo fiskalik. Eta hori oso larria da.
esaten ari dira. Eta ez dira exhumatzeetara joan ere egiten!
Jakina bada epaileek ez dituztela beren betebeharrak betetzen, ezin da
ezer egin horren kontra?
Epaile bat, Garzon epailea, epaile
guztiek egin behar zutena egiteagatik bere karreratik kanporatzea eragotz zitekeen. Guztiek
egin behar zutena eta inork egin
ez zuena egiten saiatu zen bera.
Zer dago Garzon auziaren atzean?
Oso auzi konplexua da, baina argi
dago 36ko kolpea epaile batek lehen aldiz gerra kriminal izendatu
zuenean hasi zela haren kontrako
jazarpena. Auzitegi Gorenak ordutik eman zituen azalpenei erreparatuta, ikusiko duzu epaileei
abisu egin ziela. Garzoni ikerketak egitea galarazi zioten, eta gero, beste aitzakia bat erabilita,
«Trantsizioan, oso
gizarte borrokalaria
ginen; orain, gizarte
itzali bat gara»
«Legeak presoak haien
bizilekura hurbiltzea
ahalbidetzen du, eta
hori erraztu behar da»
MONIKA DEL VALLE / ARGAZKI PRESS
Iraganeko aro bati buruz ari gara.
Gaur egun, geratzen da frankismo
horren ondorenik?
Noski. Ondorenak geratzen dira,
epaile gehienek ez dutelako ezer
egiten garai hartan indarrez desagerrarazi zirenen senideak auzitara jotzen dutenean, adibidez.
Amnistiaren Legea ezarriko litza-
tekeela eta delitua iraungita legokeela argudiatzen dute. Hori ez da
egia eta gizagabekeria izugarria
da, gainera. Ehun mila desagerturi baino gehiagori buruz ari gara.
Nola uler daitezke halako egoerak?
Liburuan azaltzen saiatzen naizena da Espainiako epailetzak ez
duela gainditu Franco jenerala-
ren diktaduraren ondoren ideologikoa. Horrela soilik azal daitezke
halako egoerak. Indarkeria zantzuak dituen edozein heriotza dagoenean, instrukzio epaileen betebeharra, legez, hara joatea da.
Egonkortuta dagoen demokrazia
batean gaude, eta, oraindik, desagertze horiek ezin direla ikertu
kanporatu egin zuten. Zuzenean
esan ez arren, ikertzeko bide hori
segitzen saiatzen denari zer gertatu ahal zaion iradoki zuen Gorenak: «Kontuz zer egiten duzun».
Eta ondorioa argia da: instrukzio
epaile bakar bat ere ez mugitzea.
Gorenaren bi ebazpenek zuzenean sustatu dute epaileen pasibotasuna eta ohartarazi dute jarraibide horietatik aldentzen denak
arriskuren bat izan dezakeela.
Egoera hori frankismoari lotutako
auzietan soilik gertatzen dela uste
duzu,edo orokorragoa da?
Epaile denak ez dira berdinak. Badira sustrai demokratiko sakonak dituztenak eta duintasunez
jarduten dutenak ere. Adibidez,
hipoteken klausulen auzia Europara eraman zuen epaile batek,
eta gehiegizkoak zirela aitortu
zen; horrek arnasa eman zien
etxe kaleratzeek eragiten dieten
milaka herritarri. Edo, nabarmentzekoa da, halaber, Madrilgo
epaitegi batek geldiarazi izana
osasun publikoaren pribatiza-
2014ko otsailaren 2a, igandea berria 9
Euskal Herria ‹ Harian
zioa. Hala ere, botere judizialak
oraindik diktaduratik eratorritako mugak dituela uste dut, eta
orain hasi dela hautsak pixka bat
astintzen, oraindik gutxi batzuk
badira ere.
Zuzen gutxi batzuek jokatzen dutela
esaten ari zara. Nola liteke? Zuzenbide estatu batean bizi gara?
Ea, paper gainean zuzenbide estatu demokratiko batean bizi gara,
konstituzioak dioen bezala.
Eta praktikan?
Praktikan muga asko ditu, eta bizio asko, botere judiziala ez delako egon hasieratik ideia demokratikoen mailan. Espainiako
epaileei galdetuz gero zein den
duintasunaren, askatasunaren,
berdintasunaren edo aniztasun
politikoaren benetako esanahia,
erantzuten asmatuko luketen jakin nahiko nuke. Konstituzioak
dio askatasunak eta berdintasunak benetakoak eta eraginkorrak
izan behar dutela. Bada, ez dira ez
errealak, ez eraginkorrak, eta,
gainera, gero eta askatasun eta
berdintasun gutxiago dago. Egoera horri aurre egiteko prest dagoen botere judiziala aurkituko
dugu? Hori da gakoa. Herritarrek
aukera izan behar lukete segurtasun legeetatik, abortuaren legetik, zein martxan jartzen ari diren
lege antidemokratiko guzti horietatik auzitegietan babesteko. Ez
badugu aurkitzen egoera horiei
aurre egiteko gai den botere judiziala, serioski jarriko da kolokan
gure estatua zuzenbide estatu demokratikoa den.
Gero eta gehiago sakontzen ari da
murrizketen bide horretatik.
Bai. Eta zehaztapen bat egin nahi
dut: nik Espainiako botere judizialaren ahultasunen kritika egiten dut, baina, aldi berean, Espainiako eskuma ezartzen ari den
eredu honen kontra herritarrek
parte hartze aktiboagoa izan behar luketela uste dut.
Nola?
Kalean presentzia handiagoa
izanda, adibidez. Biltzeko eta manifestatzeko eskubidea gehiago
erabilita, eta eskubide sozial eta
kulturalak betearazteko exijentzia handiagoa eginda. Osasun arloko profesionalen manifestazio
jendetsu etengabeak ikusi ditugu
Madrilen. Zer gertatu da? Auzitegiek arrazoi eman dietela.
Gehiago mugitu behar dela esan
nahi duzu?
Ez ala? Frankismo amaieran eta
trantsizioan oso gizarte borrokalaria ginen; orain gizarte itzali batera igaro garela iruditzen zait.
Eta, noski, botereak oso ondo daki
hori. Burgosko Gamonalgo auzokideak dira horren froga. Auzokide horiek kalea hartu dute, beste
biderik ez zegoela ikusi zutelako.
Horrela lortu dute lortu dutena.
Eta argi esan nahi dut hutsala dela lau edukiontzi erre izana. Goazen gauzak bere lekuan jartzera:
paradisu fiskalek eta finantza botereen gehiegikeriek, botere ekonomikoak, miseriara daramatza
milioika familia; hori ez da biolen-
tzia, eta lau edukiontzi erretzea
bai? Biolentzia hitzaren erabilera
oreka dadila, mesedez, eskuma
erabiltzen ari baita herritarren
protestak zikintzeko.
Ustelkeria kasuek harrituta gauzkate azkenaldian.Zer gertatzen da?
Boterea gehiegikeriarekin nahasteak eragiten du ustelkeria, eta
hori gertatzen zaie ez dutenei oinarri etikorik, arrotza egiten zaienei etika publikoa. Zu herritarren
zerbitzaria zarela esan nahi du
etika publikoak. Zure boterearen
zatirik txikiena ere ezin duzu erabili, sekula ere ez, zure on pertsonalerako, bestela ustelkerian eroriko zarelako. Eta ustelkeria uste
baino hedatuago dago; izozmendiaren erpina soilik ezagutzen
dugu.
Goazen hitz egitera fiskalen lanari
buruz.Jasotzen dituzte presioak?
Fiskaltzak egitura hierarkikoa
du, baina fiskal nagusi bat ez da
egongo lapurreten kontra zer
egin behar den esaten etengabe.
Baina, agian, bai beste delitu batzuei dagokienez.
Noski. Estatuko fiskal nagusiak
MONIKA DEL VALLE / ARGAZKI PRESS
edo fiskalburuek badute ahalmena irizpideak zehazteko.
Horiek gobernuak izendatzen ditu.
Bai, agerikoa da gobernuarekin
nolabaiteko lotura dutela. Inpartzialtasun irudia mantentzen da,
baina uste dut inpartzialtasun
hori hautsi egiten dela zenbait interes jokoan daudenean: interes
politikoak, ekonomikoak eta so-
zialak. Nolabaiteko garrantzia
duten auzietan fiskalak bere nagusiaren oniritzia behar du. Hala
ere, demokrazian badago baliabide bat nagusiak emandako agindua bidegabea edo legearen kontrakoa denean aurkakotasuna
azaltzeko. Eta faltan botatzen dut
desadostasunerako ahalmen horren erabilera, are gehiago estatuan nagusitzen ari diren jarrera
autoritarioak ikusita.
Katalunian bizi zara. Zer iruditzen
zaizu Kataluniako Parlamentuak
iragarritako galdeketa?
Hainbat arazo ikusten ditut. Batetik, erabakitzeko eskubideari
buruz ari dira. Erabakitzeko eskubidea ez da nazioarteko inongo
idatzitan agertzen; ez du oinarri
juridikorik. Bestetik, esaten da
Katalunian badagoela gehiengo
demokratiko bat galdeketaren
alde, parlamentuan dauden alderdien gehiengoak egin duelako
horren alde. Baina hori manipulatzea da. Ni, adibidez, Iniciativa
per Catalunyaren zerrendetan
joan nintzen aurreko hauteskundeetan, eta ez nago independen-
tziaren alde; ez naiz sekula egongo.
Baina gauza bat da independentzia
eta beste bat galdetzea.
Bai, baina edozein galdeketa esparru demokratikoaren barruan
egin behar da; nahi diren erreformak eginda, baina lege barruan.
Euskal Herrian konponbideari begira jarrita gaude.Oraingo egoeran,zer
zeregin izan behar du Justiziak?
Uste dut orain espetxe zaintzarako epaileak duela ardura handiena. Espetxe sistema malgutuko
nuke nik; terrorismo delituengatik zigortutakoak progresiboki
gizarteratuz, askatasuna berreskuratuz joan daitezen. Horretarako, espetxe legeria malgutasunarekin ezarri behar da. Legeak
presoak bere bizilekura gerturatzea ahalbidetzen du, eta hori
erraztu behar dela uste dut, eta
espetxeetako barne erregimenak
malgutu. Alegia, gainontzeko
presoei ezartzen zaien lege arrunta ezarri. Horrekin asko eta ondo
aurreratuko genukeela uste dut;
ikuspegi baikorrarekin, eta Konstituzioa betez.
«Garzon torturekin lotuta, asmo
txarreko interpretazioa egiten da»
A.L.L. Bilbo
Ongi hezia da. Jantzia, eta zuzena
oso. Errespetu handiz hitz egiten
du. Patxadaz, luze. Badaki entzuten. Baina lagun duen Baltasar
Garzon epailearen jarduna kolokan jartzeak aztoratu egiten du.
Erpin asko dituen pertsona da Baltasar Garzon.Nola definituko zenuke?
Nik harreman pertsonal oso ona
izan dut berekin, eta esan dezaket
bere eginbeharra zintzotasunez
eta balentriaz egin duela. Garzon
oso gatazkatsuak diren fronte askotan egon da: indarkeria terroristari aurre egiten, narkotrafikoari... Beraz, erasoen erdigunea
izan da. Baina ez dut hitz txarrik
beretzat. Laguna dut, eta litekeena da nire iritzia partziala izatea,
baina benetan uste dut pertsona
zintzoa dela, adoretsua, kasu bakoitzean egin behar zena egin
duena. Okerrak egin dituela?,
nola ez ditu egingo horrelako
fronte konplexuetan dabilen pertsona batek!
Euskal Herrian jende askok harriduraz hartu zuen horren defentsa sutsua egitea bere aurretik ehunka torturatu igaro diren arren neurririk hartu ez duen pertsonak...
Ea, ea. Uste dut Garzon torturarekin lotuta asmo txarreko interpretazioa egiten dela. Objektiboki diot. Garzon Auzitegi Nazionalean aritu da. Terrorismoarekin
lotutako atxilotuak igaro dira haren aurretik, eta hori haren konpetentzia da, baina Auzitegi Nazionaleko epaile batek sekula ez
du izan tortura delituak ikertzeko eskumenik.
Baina salatu ahalko ditu, eta torturak saihesteko neurriak hartu,ezta?
Tira, bai. Zuk baldin badakizu tortura kasu bat dagoela, torturak
ikertzea dagokion epaileari jakinarazi behar diozu. Eta hori, pen-
tsatzen dut, berak egingo zuela,
pertsona justua dela uste baitut.
Kasuren batean ez zuela egin aurpegiratu ahal zaion ez dakit, baina egin behar zuena egingo zuela
uste dut. Partziala naizela esan
ahalko didazu. Bai, baina nire jarrera hau da, eta uste dut herri honengatik Espainiako Estatuko
oso epaile gutxik egin dutela berak egin duena. Benetan. BBVren
egoitza nagusia miatzea, adibidez, paradisu fiskaletan gordetako dirutzak agerian uzteko. Datozela antzeko ezer egin duten epaileak! Eskuko atzamarren erdiak
sobera dira horiek zenbatzeko.
Tortura salaketa asko egon dira,baina oso gutxi ikertu dira...
Gauza bat esango dizut: Estatuko
Fiskaltzaren azken txostenak
atal oso bat eskaintzen dio torturarekin lotuta hasitako auziei.
Auzi horien tramitazio egoera
zein den ez dakit. Ez dakit epaiketara iritsi diren, baina tortura delituengatik tramitean dauden auziak badirela ziurta dezaket.
Eta, kasualitatez edo ez, tortura delituagatik zigortu diren kasu urrietan indultu asko daude.
Hori egia da. Jakin badakit indultuak eskuzabal eman direla, eta
zigorrak nabarmen murriztu.
10 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Harian › Euskal Herria
Biktimei
omenaldia
egin die PPk,
eta beti oroituko
dituztela esan
Arduraz aritzeko eta
zatiketak saihesteko
eskatu die
Jimenez Becerril
PPko eurodiputatuak
Erredakzioa Bilbo
Dantzariak, Yolanda Gonzalezen irudiari Agurra dantzatzen, nebak bere arrebaren izena duen plaka desestali berritan. MARISOL RAMIREZ/ ARGAZKI PRESS
34 urteren ondoren, egia eta justizia
eskatu dute Yolanda Gonzalezentzat
Batallon Vasco
Españolek, bahitu,
eta tiroz hil zuen;
omenaldia egin diote
Bilboko Deustuibarran
Aitziber Laskibar Lizarribar Bilbo
Bilboko Deustuibarrekoa zen.
Langileen Alderdi Sozialistako
(PST) militantea. Madrilen eman
zuen bere bizitzako azken urtea,
trantsizio garaian eskuin muturreko pertsona batzuek hil zuten
arte. Bahitu, eta bi tirorekin hil
zuen Batallon Vasco Españolek
Yolanda Gonzalez, atzo 34 urte, 19
urte zituela. Deustuibarreko auzokideek omenaldia egin zioten
urteurrenean. Adierazi zuten ez
dutela utziko haren memoria galtzen, eta gertatutako guztia argitu dadin lanean jarraituko dutela. Gonzalez hil zutenetik 34 urte
igaro diren arren, egia, justizia
eta erreparazioa eskatzen jarraitzen dute auzokide, lagun eta senideek.
Hiltzailea, polizia guztiekin
Azken urteetan bereziki berpiztu
zaie samina eta justizia premia.
Batez ere, gaztearen hiltzaileak
Espainiako Estatuko segurtasun
indarrekin lan egiten duela ezagutu zenetik. Iaz jakin zen Emilio
Hellinek, Gonzalez bahitu eta hil
zuen taldeko burutzat jotzen denak, Guardia Zibilarekin lan egin
duela. Espainiako Poliziarekin
ere bai. Ertzaintzari zein Kataluniako mossoei ikastaroak eman
dizkiela, Madrilgo udaltzainak
prestatu dituela eta Espainiako
auzitegientzat peritu gisa aritu
dela, aditu gisa. Gonzalezen hilketagatik 43 urteko espetxe zigorra ezarri zioten, eta urteak daramatza lan horietan.
Auziak, berriz, erabat argitu
gabe jarraitzen du; hainbat pasarte ilun ditu, eta hilketan parte
hartu zuten beste hainbaten izenak ez dira ezagunak.
Iaz, auzokideek kanpaina egin
zuten Hellinek ez zezala «estatuko aparatuekin lan egin» eskatzeko, eta 10.000 sinadura bildu zituzten. Gonzalezen laguna zen bideogile batek gertaerei buruzko
dokumental bat ere aurkeztu
zuen iaz Zinebin. «Nahiko genuke
hona ere etorriko balitz dokumentala aurkeztera», egin zioten
gonbita Deustuibarrekoek.
Gaztea gogoratzeko, hormairudi bat egin zuten iaz auzokideek.
Eta horrek ere eman zizkien arazoak. Irudia egin eta berehala,
ezabatu egin zuen Bilboko Udalak. Auzokideek azaldu dutenez,
hainbat liskarren ondoren lortu
zuten «errespetatzea». Berriz ere
egin zuten margoa, eta, hildakoaren gertukoen esanetan, «betiko
egongo da».
Eta ez dute geldirik egoteko asmorik. Lanean jarraitzeko asmoa
ikusarazi zuten atzo. Hormairu-
dia duen plazatxoari Yolanda
Gonzalezen plazatxoa esaten diote auzokoek. Eta lekua ofizialki
Yolanda Gonzalezen Plazatxoa
izan dadin nahi dute. Lehen urratsa egin dute: izen horixe idatzia
duen plaka jarri dute. Asier Gonzalezek desestali du, txalo artean;
duela 34 urte hil zutenaren nebak.
Yolanda Gonzalez Plazatxoa
Bilboko kale izenak erakusteko
plaken itxura bera du atzo inauguratutakoak, baina auzokideek
jarritakoa da. Ez dute bere horretan utzi nahi, ordea. Lekua ofizialki Yolanda Gonzalez Plazatxoa
izenda dezala eskatuko diote Bilboko Udalari, eta sinadura bilketa abiatuko dute horretarako.
Txalapartari eta dantzarien
emanaldiez gain, beste estreinaldi bat ere egin zuten atzo Deustuibarrekoek: Eneko Herran kantautoreak espresuki gaztearen
hilketari buruz egindako kanta
abestu zuen, lehen aldiz.
Haien oroimena ez dela hilko hitzeman die PPk «terrorismoaren
biktimei». Valladoliden (Espainia) egin duten konbentzio nazionalean. Biktima elkarteen kritikak jaso dituzte azken asteetan
PPk eta Espainiako Gobernuak,
AVTren eta Coviteren aldetik batik bat. Eta haiek isildu nahian,
PPren babesa eta errespetua beti
izango dutela adierazi zieten atzoko biltzarrean.
Manuel Gimenez Abad PPren
Aragoiko presidentea zenaren semeak nabarmendu zuen «terrorismoaren kontrako borrokan»
alderdi politikoak bat eginda egoteak berebiziko garrantzia duela.
Gimenez Abad ETAk hil zuen,
2001ean. Estrasburgoko Giza Eskubideen Auzitegiak Parot doktrinaren kontra ateratako epaia
betetzearen alde egin zuen, nahiz
eta azpimarratu ez dela «gustuz»
egiten, baizik eta legea betetzea
besterik ez dela. Eta hori urrats
bat gehiago dela «terrorismoa
desligitimatzeko borrokan».
Biktimei buruz Bruselan hitz
egin zuen atzo Teresa Jimenez
Becerril PPko eurodiputatuak.
«Arduratsu» aritzeko eskatu zien
biktima horiei, eta ahalegina egiteko beren artean zatiketarik
egon ez dadin. «ETAren gezurrak
gainditu» eta elkar hartuta aritzeko eskatu zien. Atzo bete ziren hamasei urte ETAk haren anaia eta
koinata hil zituenetik, eta berak
biktimen artean zatiketarik edo
mailaketarik ez duela egingo hitzeman zuen. Azpimarratu zuen
kolektibo moduan duten «duintasuna» mantentzeko elkarrekin
aritu behar dutela eta zatiketa
irudiak ez direla onak.
2014ko otsailaren 2a, igandea
berria 11
Euskal Herria ‹ Harian
Ikur guztiak errespetatuko
dituen lege bat aurkeztu dute
Nafarroako aniztasuna
bermatuko duen
sinboloen lege berria
proposatu dute zenbait
pertsona ezagunek
Joxerra Senar Iruñea
Nafarroako egungo Sinboloen Legea ikurrinaren aurka jotzeko
erabili izan du maiz eskuinak.
Lege horren bitartez, eraikin publikoetan debekatuta dago, eta
festetan galarazi egiten da: azken
urteetan Iruñeko sanferminetako txupinazoan izandako gertaerak egoera horren lekuko dira.
Ikurrak gatazka iturri izan ez daitezen, herritar talde batek ostegunean Sinboloen Legea aldatzeko
herri ekinaldi legegilea aurkeztu
zuen parlamentuan. Edukiaren
berri eman zuten atzo, Katakrak
dendan, Paula Casares NUPeko
irakasleak eta Eneko Compayns
EHUko Zuzenbide fakultateko
ikertzaileak.
Ekinaldi hori politika, kultura
eta kirol arloko zenbait pertsona
ezagunek babestu dute: besteak
beste, Joxi Bakaiko Etxarri Aranazko alkateak; Carlos Perez kazetariak; Aitor Sola eta Mikel Valdivieso txupinazoko gertakariengatik atxilotuek; Maite Lakar euskalgintzako kideak; Hedoi Etxarte idazleak; Patxi Puñal eta Oier
Sanjurjo Osasunako jokalariek;
Angel Larraia Atarrabiako 1979ko
zinegotzi ohiak; Xabier Morras
margolariak; Juan Martinez de
Irujo, Aitor Zubieta eta Patxi Eugi
pilotariek eta Xabier Etxeberria
Anaitasunako jokalariak.
Herri ekinaldiaren bultzatzaileek norbanako gisa sinatu dute,
eta Nafarroaren aniztasuna islatzen dute. Helburu nagusi bat du:
2003ko apirilean indarrean sartutako Sinboloen Legea baliogabetzea. Lege horren ondorioz, nafar
askok bere egiten duten ikurrina
«sistematikoki jazarria» da «atzerriko bandera bat balitz bezala».
Instituzioetatik desagerrarazten
da, eta festetan «ikurrina modu
baketsuan erabiltzen duten herritar multzo zabalak, berriz, poliziek kolpatu egiten dituzte, eta
epaileak jazarri egiten zaizkie».
«Bada garaia egoera bidegabe
honi konponbidea paratzeko»,
azaldu du Casaresek. Horregatik,
legea aldatzeko eskatu dute. «Ikurren erabileran herritarren erabaki demokratikoa eta aniztasunarekiko errespetua bermatu
nahi du lege proposamenak», zehaztu du Casaresek.
Lege proposamenak artikulu
bakarra du. Bertan onartzen da
foru komunitatearen bandera ofiziala dela Nafarroako ikurra.
Dena den, gaineratzen du inola
ere ezin dela saihestu bandera horren ondoan aldi berean besterik
jartzea, are gutxiago herritarren
babes zabala badu. Herritarrek
eskatuz gero erakunde publikoek
herri kontsultak susta ditzatela
galdegiten du legeak, eta eraikinetatik Francoren sinbologia
kentzeko ere agintzen du.
Eztabaida publikoa sustatu
nahi dute. Bihar, parlamentuko
Eledunen Batzordeak lege proposamena tramitera onartzea aztertuko du. UPNk eta PSNk gehiengoa dute, baina sustatzaileek espero dute gutxienez tramite hori
betetzea. Ondoren, gutxienez
7.000 herritarren sinadurak bildu
beharko dituzte.
Herri ekinaldi legegilearen bultzatzaileak, atzo, Iruñean. IÑIGO URIZ / ARGAZKI PRESS
12 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Harian › Euskal Herria
Jaizkibelen mendizale
baten bila ari dira,
etxera ez baita bueltatu
Gizonezko bat galdu zen
atzo Jaizkibel mendian
(Hondarribia,Gipuzkoa).Ertzaintzak jakinarazi du senideek eman zutela abisua bazkalondoan,otordua egitera bueltatu ez zela ikusita.Goizean joan zen mendira,bazkaltzera
itzultzekotan,baina ez zen
bueltatu.16:00ak aldera hasi
zituzten bilaketa lanak larrialdiko zerbitzuek.Ertzaintzaren helikopteroa ere aritu zen lanean
arratsalde hasieran,baina iluntzen hasi zuenean alde egin behar izan zuen.Gauera arte aritu
ziren gizonaren bila —Ertzaintzarekin batera jardun zuten
DYAk eta Gurutze Gorriak—,
baina edizio hau ixteko orduan
ez zuten arrastorik topatu.Galdutako gizonak 50 bat urte ditu.
D
Andre-gizon batzuk, Zarauzko malekoian, atzo, olatuen erauntsitik alde egin ezinik. GORKA RUBIO / ARGAZKI PRESS
Uholde bilakatutako itsasgorak
Olatu handiek berriro jo
dute kostaldea, baina ez
da sortu arazo handirik;
alerta gorria ezarri dute
goizaldean, 03:00etan
Garikoitz Goikoetxea Donostia
Euriari begira egon ohi dira uholdeekin arazoak izaten dituzten lekuetan, etenik gabeko euriteek
ibaiak nola ekartzen dituzten hazita. Kontrako bidean hazi ziren
atzo, ordea. Itsasgoraren eragina
kostaldetik barrurago ere nabaritu zuten atzo, hain baitzen handia
itsasoaren indarra. 18:00ak aldera
hartu zuen mailarik handiena
itsasoak arratsaldean, eta ibai batzuen maila nabarmen handitu
zen. Goizean, Erandion atera zen
Ibaizabal bidetik. Olatuek hartu
zuten protagonismoa arratsetik
aurrera. Sei metro inguruko hormak ere egin zituen urak, eta kostaldea gogor jo zuten; kalte batzuk ere eragin zituzten. Goizalderako espero zuten gogorrena,
halere; alerta gorria martxan zen.
Arratsaldetik aurrera sortu ziren olatu handienak, baina goizean bertan hasi ziren arazoak.
Erandion, Bizkaian, Ibaizabal
ibaia bidetik atera zen 05:00ak aldera. Aurreko egunetako eurite
gogorren eraginez, hazita daude
ibaiak, eta marea bizien indarrarekin bat eginda, gainezka egin
zuen Ibaizabalek. Inguruko lokal
batzuetan ura sartu zen, eta etxe
bat hustu zuten larrialdiko zerbitzuek, ura sartuta arriskua zegoelako. Suhiltzaileek lanean jardun
zuten goizean zehar, etxeetatik
eta lokaletatik ura kanporatzeko.
Baionan ere izan zituzten gisa
bereko arazoak. Aturri bidetik irten da azken egunetan, marea bizien eraginez. Herriko etxeak abisu emana zuen. Ibai bazterrean
eta Baiona Ttipiko saltokietan
izan dituzte arazoak, ura sartuta.
Donostian ohar egin zuen udalak, gorabeherak izan zitezkeela
Txomin Enean eta Martutenen,
Urumea ibaia hazi egingo zelako
itsasgorarekin. Handitu zen, bai,
baina aparteko gorabeherarik ez
zuen eragin. Añarbeko urtegia
itxia izan zuten, badaezpada ere.
Ikusmin handia eragin zuten olatuek Donostian. JAVIER ETXEZARRETA /EFE
Plentziako hondartza erabat estali zuen urak atzo. MIGUEL TOÑA / EFE
Olatuek arriskua eragin zuten
kostaldean. Agintariek eskatua
zuten ez hurbiltzeko itsas ertzera,
indar handia izango zutela olatuek —asteartean gizonezko bat
hil zen Ondarroan, olatu baten
kolpearekin itsasora erori ondoren—. Hala ere, dozenaka lagun
bildu ziren atzo ere itsas bazterrean, olatuen indarrak erakarrita.
Debekua hondartzetan
Indar handia hartu zuten uhinek,
baina atzo gauera arte aparteko
desmasiarik ez zuten eragin. Zarautzen (Gipuzkoa), malekoira
iritsi zen ura indar handiz. Getariarako bidea itxita eduki zuten
bazkalondotik; luizi bat izan zen,
eta, nahiz eta hura konpondu zuten, bidea ez irekitzea erabaki zuten, olatuak ikusirik. Donostiako
kale batzuetan ere gorabehera
bat edo beste izan zuten. Lapurdiko kostaldean, hondartzetara sartzeko debekua ezarri zuten. Arazorik handienak, nolanahi ere,
gauetik aurrera espero zituzten.
Alerta gorria jarri dute 03:00etan.
Euriak atertu gabe jo zuen, eta
arazoak sortu ziren han-hemen.
Nafarroan, Leitza eta Doneztebe
arteko bidea itxi zuten, luizi batengatik. Elurra ere egin zuen, batik bat Araban. Gaur eguraldia
hobetzen hasiko dela espero dute.
2014ko otsailaren 2a, igandea berria 13
Euskal Herria ‹ Harian
Abortatzeko eskubidearen
aldeko «aldarria» aditzeko
eskatu diote Gallardoni
Milaka lagunek parte
hartu dute Madrilen
erreformaren aurka
egindako martxan;
Baionan ere bildu dira
Maite Asensio Lozano
«Aldarri sozial hau entzun beharko dute Gallardonek eta Rajoyk».
Tere Saez Andrea talde feministako kidearenak dira hitzok. Madrildik mintzatu zen atzo arratsean, abortatzeko eskubidearen
alde milaka pertsona bildu zituen
manifestazioa amaitu eta pare
bat ordura. Mobilizazioan izandako parte hartzeak «hunkitu» egin
zuen: «Adin askotako emakumeak egon dira: amonak, amak eta
alabak elkarrekin. Eta gizon asko
ere bai» . Espainiatik kanpo ere,
elkartasuna adierazi zieten Madrilen batutakoei; Euskal Herrian, Baionan egin zuten protesta hirurehun lagun inguruk.
Espainiako Justizia ministro
Alberto Ruiz Gallardonek abenduan iragarri zuen abortu lege berriari arbuioa adierazteko, Espainiak Baionan duen kontsuletxearen aurrean bildu ziren atzo
goizean. Iparraldeko hogei taldek
antolatu zuten elkarretaratzea,
hala nola Familia Plangintzak,
Altxa Neskatxak eta Emazteek
Diote-k. Kontzentrazioan parte
hartu zutenen artean egon zen
Martine Bisauta Baionako alkateordea, martxoko herriko bozetako zenbait hautagairekin.
Atzokoa ez zen izan azken asteotan Gallardonen legearen aurka
Baionan egindako lehen protesta.
Duela hiru aste, sinadura bilketa
abiatu zuten Iparraldeko feministek, lege aurreproiektuak aurrera jarrai ez dezan galdegiteko. Datorren asteazkenean 2.500 izenpedura baino gehiago aurkeztuko
dituzte Baionako kontsuletxean.
Bitartean, Madrilen, dozenaka
mila lagunek egin zioten harrera
Askatasunaren Trenari, Atocha
tren geltokian. Asturiasko emakume talde batek antolatu zuen
bidaia, Madrilgo Decidir Nos
Hace Libres (Erabakitzeak libre
egiten gaitu) plataformak babestuta, eta hirurehun eragileren
baino gehiagoren atxikimendua
jaso zuten. 1980ko hamarkadako
borroka gogoan hartuz, trenez
heldu nahi zuten hiriburura, eta
lege erreforma gauza ez dadila eskatu. Ehunka emakume izan zituzten zain trenaren ibilbideko
geltokietan, eta milaka batu zitzaizkien helmugan; tartean, Ele-
Erabakitzeko eskubidea eskatu zuten emakumeek. C. MOYA / EFE
na Valenciano PSOEko idazkari
nagusiordea.
Hego Euskal Herritik ere joan
ziren zenbait ordezkari atzo Madrilera. Eguerdian, trena ailegatu
eta ordu erdira abiatu zen Atochatik manifestazioa, Gallardoni
dimititzeko eskatzen zioten bitartean. Mobilizazioa oso jendetsua
izan zen, eta bi ordutik gora eduki
zituzten erdiguneko kaleak itxita. «Harrigarria izan da. Atochako geltokitik atera ezinda egon
gara; ibili ere ezin genuen egin»,
azaldu zuen Saezek.
Neptuno plazan amaitu zen
martxa, eta alboan dagoen Espainiako Kongresura joan ziren hamar elkarte feministatako ordezkari bana. Nik erabakitzen dudalako manifestua erregistratu
zuten, Mariano Rajoy gobernuburuari helaraz diezaioten. Bertan,
erreforma geldiarazteko eta
2010ean onartutako legea mantentzeko eskatu diote, Saezen hitzetan: «Ez gaude legea onartzeko
prest. Ez gara duela 30 urteko
emakumeak: oso argi dauzkagu
gure eskubideak».
Babesa nazioartean
Andreako kideak erantsi zuen
baikor amaitu zutela manifestazioa, «bildutako indarrarekin pozik». Batzar handia egitekoak ziren arratsaldean, «hurrengo asteetan zein ildo jarraitu eztabaidatzeko». Izan ere, otsailaren 8rako
ere manifestazioak antolatu dituzte Espainiako zein Herrialde
Katalanetako hainbat hiritan;
Euskal Herrian ere larunbaterako mobilizazioa prestatzen ari da
mugimendu feminista. Katalunian, era berean, abortu libre eta
doakoaren aldeko astea izango da
bihartik aurrerakoa.
Espainiatik kanpoko mugimendu feminista ere irmo agertu
da Gallardonen erreformaren
kontra, eta horren seinale izan ziren atzo Espainiako zenbait enbaxada eta kontsuletxeren aurrean
antolatutako elkarretaratzeak.
Besteak beste, Parisen, Amsterdamen, Londresen, Erroman,
Quiton eta Buenos Airesen egin
zuten protesta.
Hogei elkartek antolatu zuten Baionako elkarretaratzea. BOB EDME
14 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Harian › Euskal Herria
Matilde Grunhage-Monetti q Hizkuntzetan aditua
Etengabeko trebakuntzaren filosofia ardatz, lan munduan hizkuntzak
ikasteko eremuak irekitzea oso ona dela dio; Europan xede horrekin
martxan diren esperientzien berri ematen izan da Euskal Herrian.
«Hizkuntzak, lanerako
ikasi beharrean, lanaren
bidez ikastea da giltzarria»
Arantxa Iraola Donostia
Hizkuntzen irakaskuntzari
buruzko hainbat lantaldetan
—Europako Kontseiluak sustatutako Language for Work esperientziaren inguruan azken bolada honetan— urteak egin ditu
lanean Matilde Grunhage-Monettik (Bologna, Italia, 1944). Helduen Hezkuntzako Alemaniako
Institutuan egin zituen lanean
urte asko, eta erakundeari lotuta
segitzen du oraindik. Lehengo
astean Euskal Herrian izan zen,
Banaiz Bagara elkarteak eta
Nazaret zentroak antolatutako
mintegi batean. Adierazi zuen
lan eremuan esperientzia ugari
abia daitezkeela langileen hizkuntz gaitasunak hobetzen
laguntzeko. Hori ia lan eremu
guztietan egin daitekeela esplikatu zuen. Adibideak jarri zituen,
gainera: «Behin, garbitzaile bat
elkarrizketatzen ari nintzela,
esan zidan berak ez zuela garbiketarako trapuarekin hitz egiten», oroitu zuen irri artean.
Baina ohartarazi du lan arlo
horretan ere ireki daitezkeela hizkuntz gaitasunak lantzeko
komunikazio esparru egokiak.
Hobetzeko.
Nola bihurtu lantokiak hizkuntzetan trebatzeko toki egoki?
Garrantzitsua da ikastaroak
eskaintzen bakarrik ez geratzea;
garrantzitsuak dira ikastaroak,
jakina, askotan hasiera dira,
abiapuntua. Baina gero giltzarria
da aukerak ematea jendeari ikasten ari den hori erabiltzeko.
Komunikazio esparruak sortu
behar dira jendeak bere komunikazio gaitasunak landu ditzan.
Horretarako, langileei, ahal dela,
sortu behar zaizkie eremuak non
parte hartu behar duten eta erabakiak hartu behar dituzten,
horretarako komunikatu egin
behar baitute.
Baina nola lor daiteke hori, esaterako, makina baten aurrean zortzi
ordu ematen dituzten langileekin?
Esaterako, metalgintzako fabrika batzuetan lana antolatu izan
ohi dute langileak laneko arazoei
buruz jardutera bultzatuz, denen
artean konponbideak bilatzeko.
Ia lan eremu guztietan daude
aukerak lan egiteko moduan
komunikazioa txertatzeko. Baina
erabakitzeko askatasunik ematen ez bazaie, beharginek ez dute
komunikatzeko beharrik. Eta lan
mundua, oraindik, sarri askotan,
modu zurrunean antolatuta
dago, langileei erabakitzeko
aukera oso urria eskaintzen baitzaie.
Eta, beste gauza askotarako bezala,
hizkuntzak ikasteko ere traba da
hori...
Bai, baina ez gara ari hizkuntzen
gramatikari eta hitzei buruz; ari
gara hizkuntzaren alde sozialaz.
Lanak ikasteko aukera ematea
da giltzarria: lanerako ikasi beharrean, lanaren bidez ikastea.
Horretarako, arras garrantzitsua
da parte hartzea sustatzea lan
prozesuetan, eta, ahal bada, langileen eragiteko aukera ere bai.
Aintzakotzat hartu behar da langile guztiek izan ditzaketela
ideiak, ideia onak, lan prozesuak
hobetzeko.
Aztertu duzue era horretako esperientziekin etorkinei harreran hartu
dituzten herrialdeetako hizkuntzak
ikasten nola lagun dakiekeen. Zein
eratako ondorioetara heldu zarete
ikerketa horrekin?
Alemaniako esperientzia aztertzen badugu, esaterako, orain
dela hainbat hamarkada, lanerako hartzen ziren ia etorkin guztiak lan eskurako hartzen ziren,
lan soilik fisikoa egiteko. Baina,
gaur egun, lanpostu horiek asko
urritu dira, eta lanik gehienetan
—neurri batean edo bestean—
komunikazioa beharrezkoa da;
jendea horretaz jabetzen bada,
eta hizkuntza ikasteko erabiltzen
badu, ikusiko du, gainera, hizkuntza ikasita lan arloan hobera
egiteko lagungarria izan dakiokeela hori.
Zein da gakoa: komunikaziorako
espazioak sortzea edo lehendik
daudenak suspertu eta indartzea?
Hizkuntzak ikasteko prozesuak,
segur aski, ikastaroen bidez hasi
behar dira; hori da errazena.
Ondoren sortu behar dira langileek beren komunikazio gaitasuna
garatzeko espazioak; komunikaziorako premia handirik ez duten
lanbideetan egin behar da, bereziki, horretarako ahalegina,
esate baterako, garbiketak egiten
jarduten duten langileen eremuan.
Eta nola egiten da hori?
Esaterako, lanari buruz jarduteko bileratxoak eginez hizkuntza
jakin batean. Edo mentore edo
aholkulariaren figura ere erabil
daiteke; hori litzateke langile bat
jartzea langile etorkin bati haren
aholkulari antzeko bat izan
dadin hizkuntzari buruzko dudetan.
Nork koordinatu behar du hori?
ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS
Hasiera batean, antolaketa zehatz bat beharko da, kanpotik
egindakoa, baina gero hasiko dira
elkarri laguntzen; gaur egun ere
horixe egiten dute askotan, elkarren artean lagundu. Hori bera
egitea litzateke, baina modu antolatuagoan, eta, adibidez, hizkuntza irakasten ari den irakaslearekin ere harremanetan jarrita.
Gero oso interesgarria litzateke,
baita ere, material erabilerraza
«Europaren erronka
da, oro har, jendearen
komunikazio
ahalmena hobetzea»
«Sortu behar dira
langileek beren
komunikazio gaitasuna
garatzeko espazioak»
garatzea jendeak aukera izan dezan, pixkanaka, ikasten ari den
hizkuntza lanean erabiltzen hasteko.
Etorkinentzat bakarrik ez, bigarren
eta hirugarren hizkuntzetan trebatu
nahi duten langileentzat ere aski
interesgarriak izan daitezke era
horretako esperientziak,ezta?
Europaren erronka da, oro har,
jendearen komunikazio ahalmena hobetzea. Badira, esaterako,
baita ere, pertsona asko ama hizkuntza jakin bat hitz egiten
badute ere gero ez direnak gai
hizkuntza horretan lan egiteko
edo idazteko. Eta hori askotan
gertatzen da lanak ez direlako
oso komunikatiboak. Horregatik, garrantzitsua da lana sozializaziora bideratuko duen era batean antolatzea.
Euskal Herrikoaren erako egoera
diglosiko batean zer egin lan munduan euskararen presentzia handitzeko?
Jendeari ekarpenak egiteko
aukera eman behar zaio; lehendabizi, bakoitzak nahi duen hizkuntzan. Euskaraz egiten ez
duten kasuetan, ondoren, hori
bera euskaraz egitea sustatu
behar da...
Baina egoera diglosikoan, era horretan, ia beti nagusituko da hizkuntza
indartsuena.Nola saihestu hori?
Ez dakit zehazki zein den Euskal
Herriko egoera. Baina gobernuak, eta tokiko gobernuek,
ardura dute, eta lantokiek ere
bai. Multinazionalak badira, erakutsi behar zaie hizkuntzak aberastasuna direla eta bezeroak
errazago erakarriko dituztela
tokiko hizkuntzaren alde egiten
badute. Lantokiek ikusi egin
behar dute hori: denagatik
ordaintzen dute, eta hizkuntzak
indartzeagatik ez? Gizarteak ere
badu zeresan handia; hizkuntza
sustatzearen aldeko taldeak
badaude, errazagoa izango da
horren alde egitea.
2014ko otsailaren 2a, igandea
berria 15
Euskal Herria ‹ Harian
3.592
Argindarra garestitzea
«lapurretatzat» jo dute
gaitzetsi zuten atzo dozenaka lagunek Bilbon,
Adicaek eginiko manifestazioan. Elektrizitatea
garestitzea «lapurretatzat» hartu zuten, eta
Jose Manuel Soria Espainiako Energia ministroaren dimisioa eskatu. Elektrizitate enpresa eta
enkante «gardenak» galdegin zituzten.
pErtzaintzak Interneten atzemandako iruzurrak.Interneten bidez egindako 3.592 iruzur kasuren berri izan
zuen iaz Ertzaintzak.Segurtasun Sailak jakinarazi du igoera handia gertatu
zela iaz: 2012an baino 1.031 kasu
gehiagoren berri izan zuten.Sareko
«maukekin» ez fidatzeko eskatu dute.
Etxe hutsak behartsuen esku
jartzeko eskatu dute Nafarroan
1.635
BILBO › Argindarraren merkatuaren erreforma
pHegoaldean osasun langile izateko azterketa egin dutenak. Medikuntza, Erizaintza, Psikologia, Farmazia
eta Biologia tituludunek osasun sisteman barruko egoiliar izateko azterketa egin zuten atzo Hego Euskal Herrian. 1.635 lagun aurkeztu ziren.
IRUÑEA › «Lotsagarria» da, Hipotekek Kalte
Egindakoen Plataformaren ustez, Nafarroako
Gobernuak «jabetzan edukitzea hutsik dauden
etxebizitzak». Hala, bizitoki beharrean dauden
pertsonen esku jartzeko eskatu zion Yolanda
Barcinaren exekutiboari, Sanduzelai auzoan
berreskuratutako etxeen harira eginiko festan:
«Jabetzan dituen etxe guztiekin jarduteko
modu zehatz bat ezar dezaten nahi dugu».
DONOSTIA › Bederatzi donostiar ari dira epaitzen egunotan Madrilen, Espainiako Auzitegi
Nazionalean. Herritar horiek libre behar dutela
aldarrikatzeko, Konpromiso Eguna antolatu
dute martxoaren 15erako. Konpromisoa egitaraua bera osatzetik hasiko da. Orri zuri bat jarri
dute mahai gainean, bakoitzak bere konpromisoa aurkezteko aukera izan dezan.
2
Laburrean
Konpromiso Eguna egingo
dute martxoaren 15ean
Erredakzioa Donostia
Gipuzkoan zabalik dauden hiru zabortegiak ixtea da Gipuzkoako Foru Aldundiaren asmoa,Iñaki Errazkin Ingurumen diputatuak azaldu duenez.Parisen da Errazkin,Europako Zero Zabor sarearen biltzarrean.Han hitz egin zuen atzo,eta azaldu
zuen hondakinei buruzko proposamen «osoa» egingo diela
diputazioak oposizioko alderdiei.«Soluzioa emango dio hondakinen arazoari,Europako Batasunaren araudia eta helburuak zorrotz beteko ditu eta gaur egungo hiru zabortegiak ixtea ahalbidetuko digu».Sasieta,Urteta eta Lapatx zabortegiak daude zabalik gaur egun Gipuzkoan.2016rako herrialdeko hondakinen %60 birziklatzeko asmoa dutela esan du
Errazkinek.Helburu hori «lortzeko modukoa» dela uste du.
Irudia qLasarte-Oria
j
Atzo Donostian egin zuten aurkezpena. BERRIA
Errazkinek jakinarazi du
hiru zabortegiak ixtea
dela diputazioaren asmoa
MEZU BAKARRA ERASOEN AURKA
Indarkeria sexistaren aurkako elkarretaratzea
egin zuten atzo Lasarte-Orian (Gipuzkoa) eta
Bermeon (Bizkaia). Lasarte-Orian, urtarrilaren
1ean sexu eraso bat izan zela salatu zuten: emakume bat etxeko atarian bortxatzen saiatu zen gi-
zon bat. Bermeon, berriz, «familia inguruan» gertatutako eraso bat gaitzetsi zuten: herenegun gizon bat atxilotu zuen Ertzaintzak, baina aske utzi
zuten, karguekin. Bi udalek «babes osoa» agertu
diete biktimei. BERRIA
Hilberriak
ARANTXA
†IRAZU
MUÑOA
ESKELAK
(0034)943 30 40 30
[email protected]
Urtarrilaren 26an hil zen, Toronton (Kanada), 53 urte zituela.
- Goian begoSenarra: Txomin Telleria; alabak: Nagore eta Sebastian, eta Alaitz; gurasoak: Joxe Irazu eta Josefa Muñoa; senideak: Iñaki eta Edurne,Pili eta
Joxekruz, Elena, Mertxe eta Kim, Koldo, Karlos eta Aitziber, Jexumari
eta Ixiar. Ezkon gurasoak: Joxe Telleria eta Maritxu Arrieta(†). Ezkonsenideak: Mari Jose eta Joxe Xabi eta Silvia; ilobak: Aitziber eta Eloi,
Naiara, Oihane, Aritz, Viktor, Maialen, Xuban, Aitor, Iraitz, Manex,
Oihan, Maialen eta Iker, Josu, Malen eta Sara; osaba-izebak, lehengusuak eta gainerako ahaideak.
Hileta elizkizunak Larraulen izango dira,asteartean,otsailak 4,arratsaldeko seietan, San Esteban elizan. Aldez aurretik, mila esker.
Larraulen, 2014ko otsailaren 2an. Añezabal Haundi baserria.
16 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Publizitatea ›
2014ko otsailaren 2a, igandea berria 17
Mundua ‹ Harian
G Kronologia
Herritarrak eta elastiko horiak korrika, elastiko gorrien erasoetatik ihesean, atzo, Bangkokeko Laksi auzoan. NARONG SANGNAK / EFE
Protesta eta indarkeria giroan
bozkatuko dute gaur Thailandian
Atzo gutxienez sei
lagun zauritu ziren
hiriburuan gobernuaren
aldeko eta kontrakoen
arteko tiroketetan
Jon Fernandez
Thailandiako lehen ministroak
ez du gidoirik aldatu. Otsailaren
2an esan zuen, eta halaxe egingo
dituzte, gaur, legebiltzarrerako
hauteskundeak. Bangkokeko kaleetan azaroan piztutako protesten eta liskarren ondorioz dagoeneko hamar lagun hil arren eta
oposizioko talde batek hauteskundeak eginez gero «hildakoak»
izango direla mehatxu egin arren
ere, Yingluck Shinawatraren gobernuak ez du oposizioak eskatutakoa bete. Eta atzo bertan liskar
gogorrak izan ziren hiriburuko
kaleetan gobernuaren aldekoen
eta kontrakoen artean. Gutxienez sei lagun zauritu ziren, horietako lau tiroz —kazetari bat tartean—. Hiriburuaren iparraldeko
Laksi auzoan izan ziren tiroketak, manifestari batzuek bozkaleku bat inguratu zutenean botopaper eta hautestontzien banaketa
oztopatzeko.
Iazko azarotik protesta jendetsuak egiten ari dira Bangkoken
Shinawatraren gobernuaren kontra. «Sistema politika ustela» ordezkatzeko eskatzen dute oposizioak babestutako elastiko horiek
kalean. Shinawatrak kargua lagatzea eta agintea herritarrek hautatu gabeko batzar bati ematea
nahi du, esaterako, Suthep Thaugsubang manifestarien buruak.
Baina gobernuak entzungor egin
die oposiziokoen eskariei.
Gaur egingo dituzte, beraz, legebiltzarra berritzeko hauteskundeak, baina oposizioko indar
nagusiak, PD Alderdi Demokratak, elastiko horien manifestazioekin bat egin eta boikotera deitu
du. Protestak ez dira eten bezperara arte, eta gobernuaren kontrako hainbat talde entzunik, badirudi gaurko eguna ere ez dela lasaia izango. Boikota babestu du
Thaugsubangek, baina atzo berretsi zuen bere helburua ez dela
hauteskundeak oztopatzea, herritarrak abstentzioaren kanpainara biltzea baino.
Oposizioak ‘elastiko
horiekin’ bat egin du,
eta bozei boikot
egiteko eskatu du
Bozak eginez gero
hildakoak izango direla
ohartarazi du Luang
Phu monje budistak
Gogorrago berba egin du, ordea, Luang Phu Buddha Issara
monje budistak, zeinak gobernuaren kontrako talde bat gidatzen duen. Botopaperak «zuhaitz
pozoitsuen fruitu pozoitsutzat» jo
ditu, eta hauteskundeak eginez
gero indarkeriak gora egingo duela ohartarazi du. Areago, mehatxu egin du bozak eginez gero hildakoak izango direla.
Gaur zortzi ere liskarrak izan
ziren aurretiazko bozketa egin
zuten bozkalekuetan —Bangkoken batez ere—, gobernuaren
kontrakoek botoa ematea galarazi zietelako herritar batzuei. Hauteskunde Batzordeak aurreratua
du bozen emaitzak jakiteko
dezente itxaron beharko dela,
datozen hilabeteetan bozketa
partzial gehiago egingo dituztelako protesten ondorioz bozkatu
ezin izan dutenek bozkatu ahal
dezaten. Gaurko egunerako
segurtasun neurri bereziak
hartu ditu gobernuak: herrialde
osoan 200.000 polizia egongo dira
kalean «bakea bermatzeko».
Bereziki hiriburua zainduko
dute: 10.000 polizia eta beste 7.000
militar egongo dira gaur Bangkokeko kaleetan.
Nebaren itzal luzea
Funtsean, 2006ko estatu kolpetik
dator arazoa, atzerago jo badaiteke ere. 1921etik militarrek 21 estatu kolpe eman dituzte Thailandian —bururaino eramanak, hamahiru—, eta azkena 2006koa
izan zen. Thaksin Shinawatra
kendu zuten boteretik orduan,
Yingluck Shinawatra egungo lehen ministroaren neba, oposizioko elastiko horiek haren aurkako
mobilizazio kanpaina gogor bat
egin ondoren. Labur esanda, gobernuan daudenek elastiko gorrien babesa dute, herrialdeko
iparraldeko nekazarien babesa
—2001etik Shinawatraren esku
dago gobernua, eta nekazarientzako diru laguntza sozialak
eman ditu urteetan—. Oposizio-
ko elastiko horiek, berriz, hegoaldeko eta Bangkokeko goi eta erdiko klaseen, elite burokratikoaren
eta armadaren babesa daukate.
Bada, 2008tik atzerrian dago
Thaksin Shinawatra lehen ministro ohia. 2006ko estatu kolpearen
ostean ustelkeriagatik bi urteko
espetxe zigorra ezarri behar ziotelarik ihes egin zuen, eta egungo
gobernua itzalpetik gidatzea leporatzen diote manifestariek. Polizia koronel ohia, telekomunikazio enpresetan eginiko inbertsioei esker Thailandiako dirudun
handiena bihurtu zen. Besteak
beste, Manchester City futbol taldea ere erosi zuen 2007an, 121 milioi euroren truke.
p2001eko otsaila. Thai Rak
Thai alderdiak hauteskundeak
irabazi, eta Thaksin Shinawatra
lehen ministro izendatu zuten.
p2006ko iraila. Armadak estatu kolpea eman, Konstituzioa
berridatzi, eta Thai Rak Thai legez kanpo utzi zuten.
p2007ko abendua. Thaksinek
babestutako PPP alderdiak
hauteskundeak irabazi zituen.
p2008ko abuztua. Erbestera
ihes egin zuen Thaksinek, bere
aurkako epaiketa amaitu baino
lehen.
p2008ko abendua. Elastiko
horien protestak Bangkoken,
Thaksinen aurka. PPP legez
kanpo utzi, eta Abhisit Vejjajiva
izendatu zuten lehen ministro.
p2010eko martxoa. Elastiko
gorrien protestak Thaksinen
alde. Hiru hilabetean 90 lagun
hil ziren; gehienak protestariak
ziren.
p2011ko uztaila. Yingluck Shinawatraren Pheu Thai alderdia
garaile bozetan. Thaksinen
arreba lehen ministro izendatua.
p2013ko azaroa. Gobernuaren
aurkako elastiko horien protestak. Elastiko gorriak, shinawatratarren aldekoak, Rajamangalako estadioan bildu ziren.
p2013ko abendua. Yingluck
Shinawatra lehen ministroak legebiltzarrerako hauteskundeetara deitu zuen 2014ko otsailaren 2rako.
p2014ko urtarrila. Elastiko gorrien protestek aurrera jarraitzen zutenez, Yingluck Shinawatra lehen ministroak larrialdi
legea ezarri zuen Thailandian.
p2014ko otsailaren 1a. Hauteskunde bezperako hausnarketa egunean ere ez ziren protestak eten gobernuaren aldeko
eta kontrakoen artean, eta gutxienez sei lagun zauritu ziren.
p2014ko otsailaren 2a. Thailandiako Legebiltzarrerako hauteskunde eguna.
18 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Harian › Mundua
Leku-lekutan
Urtzi Urrutikoetxea
Suitzatik
kantoiak etorri dira
Poroxenko, Klitxko, Kerry eta Jatseniuk, atzo, Munichen. MUELLER / EFE
Ukrainako oposizioak
«akordio bat» egin
du AEBekin, «pauso
zehatzak» emateko
Municheko Segurtasun
Konferentzian Errusia
eta Mendebaldea
aurrez aurre jarri ditu
Ukrainako gatazkak
Erredakzioa
John Kerry AEBetako Estatu
idazkaria Ukrainako oposizioko
buruzagiekin elkartu zen atzo:
Batkivstxina (Aberria) alderdiko
Arseni Jatseniukekin eta Vitali
Klitxko UDAR Ukrainaren Erreforma Demokratikorako Aliantzakoarekin. Bilera horretan Petro Poroxenko enpresari eta
Ukrainako egungo gobernuaren
aurkaria ere egon zen. Poroxenkoren arabera, AEBekin «akordio
bat» egin dute «pauso zehatzak
emateko, eta ez gelditzeko soilik
Ukrainako herriarenganako elkartasun mezuetan». Ez du eman
xehetasunik, ordea, eta Kerryk
elkartasun mezuak besterik ez du
esan bere agerraldian.
Oposizioak eta AEBetako Estatu idazkariak Munichen (Alemania) egin dute bilera, Segurtasunaren 50. Konferentziaren harira.
Aurten, Ukrainako krisia izan da
konferentziako gai nagusia, eta
Mendebaldeko eta Errusiako ordezkariak aurrez aurre jarri ditu
horrek. «Inon ez da Ukrainan baino garrantzitsuagoa etorkizun
demokratiko eta europar baten aldeko borroka», Kerryren arabera.
Herman van Rompuy Europako
Kontseiluko buruak ere adierazi
du «Ukrainaren etorkizuna Europako Batasunean» dagoela. Sergei Lavrov Errusiako Atzerri ministroaren ustez, ordea, Ukrainak
«eslogan gutxiago» behar ditu,
eta «elkarlan gehiago» bertako
agintariekin. Hain zuzen, Leonid
Kozhara Ukrainako Atzerri ministroak esan du ez dutela «geopolitikaren peoi» izan nahi. «Ez dugu nahi inork Errusiarekin daukagun lankidetza estrategikoa oztopatzea, baina Europako Batasunera hurbilduz segituko dugu».
Siria izan da beste gai nagusia
Ukrainako gatazkak itzal egin dio
konferentziako beste gai nagusiari: Siriari. Lakhdar Brahimi mandatari bereziak agerraldi bat egin
du Munichen, eta Genevako bake
elkarrizketetan ez dela aurrerapausorik eman berretsi du. AEBek esan dute hilaren 10ean berrekingo diren negoziazioetan
ere ez dutela espero aurrerapenik
egitea.
oan da Genevako konferentzia, eta lorpen handiena, bizirik amaitu izana.
Baxar al-Assaden gobernua indartzeko balio izan du, funtsean proposamenak egiteko gai
den alde bakarra baita. Zer eskain dezake gerrari Istanbulgo
hotel batetik behatzen dionak?
Genevan izan den oposizioak ez
dauka jokatzeko kartarik. Datorren aste osoan oposizioko aktore
gehiago biltzen saiatuko omen
dira, nolabaiteko legitimazioa
izan dezan ordezkaritzak. Presaka eta korrika Washingtonek
egindako presioek lortu zuten
Geneva II-n norbait egotea mahaiaren beste aldean, baina laster konturatu dira bide hori mugatuegia dela.
Matxinoetako batzuk, ISIS, AlNusra eta Al-Qaedarekin lotutako taldeak, besteak beste, ez dira
ekuazioan sartzen. Beste muturrean dagoen matxinada, laikoa
bezain demokratikoa, berdin-berdin baztertu dute. Kurduek argi
erantzun dute: Genevatik etor litekeena ez da loteslea izango beraientzat, bertan parte hartzea
blokeatzen dieten artean. Errusia izan da kurduei babes pixka
bat eman dien herrialde bakarra,
eta une batez Genevan kurduen
ordezkaritza egotea ere defendatu zuen. Salih Muslim PYD Batasun Demokratiko Alderdiko buruak ekarri zituen Moskuk esan
ziena: «Ez atera auzi kurdua
orain. Utz ezazue beste bilera batzuetarako». Sherwan Ibrahim
kazetari kurduak gogora ekarri
duenez, «beti esan izan du ezin
garela errusiarrez fidatu».
Errusiarekin historikoki izandako harremanaren laburpena,
azken batean. 1946an Mahabadeko errepublika, lehen estatu kur-
J
du independentea, Stalinen babesean sortu zen, britainiarrek kontrolatutako Iranen aurrean. Urtea amaitu baino lehen hondora
joan zen dena, Sobietar Batasunak babes hori kenduta. Gerora,
antzera gertatu izan da PKKrekin: laster egon ziren akordioak
Moskuren eta Ankararen artean,
«lurralde batasunari eusteko eta
terrorismoari borroka egiteko».
Kurduak eta txetxeniarrak zapaltzeko alegia.
Siriako gerran ere, Damaskok,
Iranek eta Errusiak karta kurdua baliatu dutela esan izan da,
matxino islamistei ageri-ageriko
babesa ematen zien Turkia ahultzeko. Estatu Batuek iradoki ere
egin dute PYDko ordezkaritza
Al-Assaden Gobernuaren aldean
joan beharko litzatekeela Genevara. Badago kurduen beste plataforma bat, Kontseilu Nazional
Kurdua, tirabira eta gorabeherekin PYDrekin akordioak izenpetu izan dituena, kurduek ahots
bakarra izateko. Labur esanda,
PYD Abdulla Ocalan PKK-ko sortzailearen ideologiaren jarraitzaile da, eta KNCn dauden alderdi eta buruzagiak Hego (Irakeko)
Kurdistanen agintean den Barzani familiaren Alderdi Demokratiko Kurduaren (KDP) babesa
dute. Gauzak pixka bat konplikatzeko, KDPk geroz eta harreman
hobeak ditu Turkiarekin, petrolio-negozio oparoak baitauzka.
Horrek, bide batez, Bagdadeko
aginte xiita amorrarazten du.
Tira, bada, KNCk, azken orduan,
onartu zuen Genevan egotea,
oposizioarekin batera, handik
kurduen eskaerak egingo zituztelakoan.
Azkenean, PYDtik salatu bezala, kurduez ez da berbarik izan
Genevan, nahiz eta Siriako ipa-
rraldeko eremu zabala duten
kontrolpean. YPG miliziek (Herritarren Babes Taldeak), hau da,
PYDren indar armatuek, askatu
dute Rojava (mendebaldea esan
nahi du, Kurdistan mendebaldea
alegia), eta KNCren eragina murrizten joan da.
Paradoxikoki, Genevak siriarrei poztasun gutxi ekarri badizkie ere, ospakizun handiak izan
dira Rojavan. Qamixlo hiriaren
inguruan aldarrikatu zuten lehendabizi autonomia, Irak eta
Turkiako mugan den eremu zabalerako Jazira kantoia sortuz.
Kurduen gobernu soila izan beharrean, eskualdean diren talde
etniko eta erlijiosoak ere ageri
dira: asiriar kristauak, esaterako.
Jihadisten erasoen aurrean,
YPGen babesa bilatu dute milaka siriar kurduk zein kurdu ez direnek, eta badituzte milizian,
besteak beste, talde kristauak
ere. Hurrena Kobaniko kantoia
etorri zen, eta Efringoa azkenik,
basamortutik urrun eta Mediterraneora hurbiltzen diren olibondoz betetako mendietan. Lau hilabeteren buruan hauteskundeak egiteko asmoa daukate, eta
erabat zibil eta laikoa den gobernua eratzeko: besteak beste, administrazioko postuen ehuneko
40 gizonentzat eta beste 40 emakumeentzat erdi bana egitea aurreikusten du. Genevan itxitako
ateak etxeko lanak bizkortzea
ekarri du. Ohi bezala, nazioarteak bizkarra eman die. Nahiz eta
mendebaldean sinpatia handiena piztu beharko lukeen antolakuntza-mota egin duten. Betikoa,
lagun bakarrak, mendia (eta kalaxnikova). A, Salih Muslim Euskal Herrira etortzekoa da aurki.
Ea beste inon ez duen babesa gurean behintzat aurkitzen duen.
2014ko otsailaren 2a, igandea berria 19
Mundua ‹ Harian
DLaburrak
Mursiren epaiketa etzira
atzeratu dute Egipton
KAIRO › Mohamed Mursi eta
Anaia Musulmanen beste
hamalau buruzagiren aurkako
azken epaiketa etzira atzeratu
du Kairoko Zigor Auzitegiak.
Berez atzo zen hastekoa.
2012ko abenduaren 5ean presidentetzaren jauregiaren aurrean hil zituzten bi manifestariren
heriotzaren arduradun izatea
leporatzen diete.
Lau lagun hil dituzte
Libanon, atentatu batean
BEIRUT › Gutxienez lau lagun hil
dituzte Libano ipar-ekialdean,
Hermel hirian, bonba-auto bat
zartarazita. The Daily Star
egunkariaren arabera, suizida
batek gasolindegi batean zartarazi zuen autoa. Hildakoetako
bat suizida bera da. Egunkariaren arabera, Hezbollahen aurkako atentatu bat izan da, Hermelen herritarren babes handia
duelako.
Zutabe bat mozteko asmoa
Guardian-i. Alderdi barreneko
botoaren indibidualizazio sistema bidezkoagotzat jo du Milibandek. «Kide bat, boto bat printzipioa ezartzea da gauza, XXI. mendeko
printzipio
zuzena».
Erreforma horrek Alderdi Laboristarentzat «finantza ondorioak» izan ditzakeela jakitun da Miliband, sindikatuek urtero diru
laguntzak ematen baitizkiote alderdiari.
Erresuma Batuko
Alderdi Laboristan
sindikatuek duten
eragina gutxitu nahi du
Ed Milibandek
Mikel Rodriguez
«Segur aski Alderdi Laboristak
sortu zenetik izango dituen aldaketa handienak izanen dira».
Hordagoa handira bota du Ed
Miliband Erresuma Batuko laboristen buruak. Alderdiko buruzagia hautatzeko sistema aldatu
nahi du, «kide bat, boto bat» leloa
ezartzeko. Horrek erran nahi du
hautaketa sisteman sindikatuek
duten boto kuota —heren bat—
deuseztatzeko asmoa duela; hau
da, sindikatuek alderdian duten
eragina era erabakigarrian gutxitu nahi duela. Laboristen buruzagitzak jada esku artean dauka
Milibanden proposamena. Martxoaren 1ean Londresen eztabai-
Miliband, hitzaldi bat ematen, Londresen, urtarrilean. FACUNDO ARRIZABALAGA / EFE
datuko dute konferentzia berezi
batean. Erresuma Batuan ziurtzat jo dute hautsak harrotuko
dituela.
Milibandek The Guardian
egunkariari eman dio bere asmoaren berri. Adierazpenek ez dute
erabateko ezustea sortu, laboristen buruak iaztik agertua baitzuen alderdiaren eta sindikatuen arteko harremana aldatzeko
asmoa. «Nire alderdia aldatu
nahi dut, gero nire herrialdea aldatu ahal izateko», erran dio The
Milibanden alde, 2010ean
Sindikatuek parte hartu zuten
Alderdi Laboristaren sorreran
1900. urtean, eta eragin handia
izan dute beti. Buruzagia hautatzerakoan botoen herenak dauzkate orain; bertze heren bana alderdiko ordezkari publikoek eta
militanteek daukate. Miliband
bera 2010ean buruzagi izendatzeko, sindikatuen aldeko botoa erabakigarria izan zen. Iaztik, ordea,
Milibandenganako mesfidantza
nagusitu da haien artean, eta donazioak murriztu dituzte.
El Salvadorren presidente
berria hautatuko dute
Eskola
Eskol
la honetan
SAN SALVADOR › Herrialdeko
presidentea aukeratzeko hauteskundeak egingo dituzte gaur
El Salvadorren. 4,9 salvadortarrek dute bozkatzeko eskubidea, eta Mauricio Funes ezkertiarra, zeina karguan den, eta
Norman Quijano eskuindarra
dira faborito nagusiak. Funesek
atzo adierazpen deigarriak egin
zituen. Nabarmendu zuen
Erdialdeko Amerikan AEBekin
harreman onena El Salvadorrek
duela eta herrialdea ez dela
«erori» XXI. mendeko sozialismoan.
batu
bat
atu egit
egiten
iten
n
ditugu
d
ditu
gu
g
u
aniztasuna,
an
niztasuna,
bizikidetza
bi
izikidetza
eta
ah
hurbiltasuna
pea:
egiteko e
la
u
ik
tr
a
aurrem
3tik 14ra
otsailaren
Presidentetzarako bozak
dituzte gaur Costa Rican
SAN JOSE › Hamahiru hautagai
daude, baina lau dira faboritoak
gaur Costa Rican egingo duten
presidentetzarako bozetan:
aginteko alderdiko Johnny
Araya, Jose Maria Villalta ezkertiarra, Luis Guillermo Solis zentro-ezkerrekoa eta Otto Guevara eskuindarra .
PSCko desobedienteak,
ICVren batzarrean
BARTZELONA › Kataluniako
Parlamentuan independentziari buruzko galdeketa egitearen alde bozkatu zuten PSCko
hiru kideek (Joan Ignasi Elena,
Fabian Mohedano eta Jordi del
Riok) ICV-EUiAren batzar irekian parte hartu zuten atzo. Ez
dute PSCren zigorrik espero,
indarrak biltzeko ekitaldi batean izatea «normala» delako.
eta
biderkatu
bid
bide
erk
rka
attu
egiten
e
gite
en ditugu
ditug
gu
u
zure
re gaitasunak,
g
zur
zure
e balioak
eta zu
zure
ure aukerak
euskal eskola
es
publikoa
Online aur
aurrematrikula:
rematrikula: www
www.hezkuntza.net
w..hezkuntza.net
.hezkuntza.ne
20 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Kirola›
G Sailkapenak
Aurrelari petoak dira Karim Benzema eta Aritz Aduriz, eta
sasoian daude biak. Ez dute beste antzekotasunik. Izaeran
ez daukate zerikusirik, baina zutabe garrantzitsuak dira biak.
Ezinbestekoak
Haritz Gallastegi Bilbo
au egunen buruan Txapeldunen Ligako postuetan dauden bi taldeen arteko lehia bi jokatuko dira San Mamesen. Atletico Madrilek egun duen indarraren berri
eman zuen Espainiako Kopako
kanporaketan. Gaur ligako partida jokatuko da, eta Real Madrilek
bisitatuko du San Mames. Bilbon
gorroto eta ikusezin gehien sortzen duen taldeak, hain zuzen ere.
Seguruenik Athletic gehien sufriarazi duen taldea izan delako
madrildarra. Kontuak kontu, talde zuri-gorriak nekerik nabaritzen ez badu, gertutik jarraitzea
merezi duen norgehiagoka dela
dirudi.
Gogorra izango da bi taldeen
arteko lehia. Eta 22 jokalarien arteko norgehiagokan banakako
borrokak ere ez dira faltako. Hasiera batean, Aritz Adurizek eta
Karim Benzemak ez dute gehiegi
ikusiko elkar. Bata bestearengandik urrun egongo dira. Geldikako
jokaldietan baino ez dute topo
egingo. Gainerakoan, ia ikusi ere
ez. Baina eurek ematen duten
joko mailak alde batera edo bestera eraman dezake neurketaren
balantza. Eurek izan dezakete
partidaren giltza izar asko pilatuko dituen neurketa horretan.
Biak baitira garrantzitsuak euren taldeetan. Eta, era berean, sasoian dauden futbolariak dira.
Athleticen Aduriz erakusten
ari den joko maila da 2014ko albisterik onentsuena. Izan ere, aurre-
L
lari donostiarrak ez du lehen itzuli ona egin. Pubiseko arazoek ez
diote utzi behar den moduan
entrenatzen, eta horrek eragina
izan du zelaian. Ez da eroso sentitu, eta, ondorioz, taldeari ezin
izan dio eman barruan daraman
guztia. Taldekideek faltan sumatu dute. Baina itzuli da. Ondo
dago berriz. Eta Adu hasi da
hegan egiten. Azkar eta ondo,
usoak bezala. Salto egin eta ingu-
G Athletic
ruan dituen atzelari guztiek
lurrerako bidea hartzen dutenean bera goian mantentzen dela
ikustea da indartsu dagoela erakusten duen seinale argiena.
Liga eta Kopa batuta, zortzi gol
sartu ditu jokatu dituen 23 lehietan. Kritikak kritika, taldeko
golegile onena da.
Aduriz izarra da Athleticen.
Erreferentzia eta ispilua. Eta Karim Benzema ere izarra da. Real
Giroak bero jarraituko
du San Mamesen
Entrenatzailea: Ernesto Valverde
s
Iraizoz
s
s
Gurpegi
De Marcos
Laporte
s
s
Iturraspe
s
s
Balentziaga
Rico
s
s
Susaeta
Muniain
Herrera
s
Aduriz
Espainiako Liga
C+1
21:00
San Mames
(36.000 ikusle)
Ayza
Gamez
G Real Madril
Entrenatzailea: Carlo Ancelotti
s
Diego Lopez
s
s
Arbeloa
s
Pepe
S. Ramos
s
s
X. Alonso
s
Jese
s
Marcelo
Modric
s
Di Maria
s
Benzema
Athleticek ezin izan zuen
kanporatu Atletico Madril Espainiako Kopan, baina
taldearen lana eta San Mameseko giroa aproposak izan ziren
garaipena lortu ahal izateko.
Athleticek perfekziotik gertu
egon beharko du gaur Real Madril menderatzeko. Madrildarrak hasi dira erakusten Carlo
Ancelotti entrenatzaileak nahi
duena, eta behetik gora doa
taldea.
Banakako talentuari futbolari guztien konpromisoa gehitu
dio taldeak azken partidetan.
Erasoan ohiko eraginkortasuna
dauka eta defentsan gutxitan
moduan ari da zaintzen bere
atea. Baina Athletic ere ondo
dago. Valverderen taldeak ostegunean egindako ahaleginaren nekea nabaritzen ez badu,
estu hartuko ditu Cristiano Ronaldo eta enparauak.
D
s
s
C. Ronaldo
Madrilen, Frantzian, eta mundu mailan da ezaguna. Talde
zuriko erdiko aurrelaria
ezin da gutxiagorako izan.
Baina izar berezia da. Lotsatia. Bigarren mailan erosoago sentitzen
dela dirudi. Kontua da jarrera horrek ez duela balio etxe zurian.
Han egunero dago erakutsi beharra. Eta frantziarrari asko ari zaio
kostatzen lekua egitea. Azken
denboraldiotan lehia gogorra
izan du hamaikakoan jarraitutasuna izateko. Gonzalo Higuainek
sarri egin dio itzala. Argentinarra
oso maitatua zen Santiago Bernabeun, eta Benzemari ezin zion
onik egin bien arteko lehiak.
Jokalari batzuk hazi egiten
dira gauzak zail jartzen dizkietenean. Beste batzuk, berriz, kikildu. Ezkutatu. Jose Mourinhok
esan zion behin Florentino Perez
presidenteari bai Benzemak eta
baita Oezilek ere maila hobea
ematen zutela euren postuan aritzeko aurkaririk ez zutenean. Badirudi teknikari portugaldarrak
arrazoi zuela. Izan ere, sasoi honetan inork ez du jarri ezbaian
Lyongoak behar duela izan Real
Madrileko erdiko aurrelari titularra. Eta Benzemak aprobetxatu
egin du aukera. Jokatzen duen bi
partidatatik behin gola ari da sartzen. 28 neurketatan hamalau
gol. Ez da batez besteko txarra.
Burua batek, oina besteak
Aduriz zein Benzema ezinbestekoak dira euren taldeetan. Baina
postu berean jokatu arren, ezberdinak dira oso. Adurizen dohain
nagusia buruarekin duen jokoa
da. Ligan jokatzen ari direnen artean buruz gol gehien sartu duen
futbolaria da. Benzemak, berriz,
pentsatzeko erabiltzen du burua.
Besteak beste, ondoan kokatuta
dagoen taldekideari pasea nola
eman behar dion erabakitzeko.
Benzema golegilea baino gehiago
baita. Real Madrilen ari denetik
denboraldiko goleko hamahiru
pase ematen ditu batez beste
—lehiaketa guztiak aintzat hartuta—. Cristiano Ronaldok bere
gol sena erakutsi ahal izateko
izan dezakeen lagunik onena dela
iritzi dio aditu askok.
Izaerari dagokionez, aurrelari
bakoitza mutur banatan dagoela
esan behar. Athleticekoa nortasun handikoa da. Borrokalaria.
Saltsa guztietan egon zalea. Taldekide bikaina. Kapitain estatusa dauka Athleticen. Benzema,
berriz, hotza da. Neurketan ez dagoela ematen du sarri. Ez dauka
lider senik. Baina futbolari bakoitza bere ezaugarriekin ezinbestekoa da bere taldean.
LEHEN MAILA
22. jardunaldia
Herenegun
Granada-Celta
Atzo
Bartzelona-Valentzia
Levante-Rayo
Getafe-Valladolid
Malaga-Sevilla
Gaur
Ordua
Elx-Almeria
12:00
Betis-Espanyol
17:00
At. Madril-Reala
19:00
Athletic-R. Madril 21:00
Bihar
Ordua
Vila-real-Osasuna 22:00
1-2
Emaitza
2-3
0-0
0-0
TB
C+L / GolT
C+L / GolT
C+L / GolT
C+1
TB
Cuatro
Pt. J I B G A K
p 1. Bartzelona 54 22 17 3 2 59 16
p 2. At. Madril 54 21 16 3 1 52 14
p 3. Real Madril 53 21 17 2 2 60 21
p 4. Athletic
42 21 13 3 5 41 27
p 5. Vila-real
37 21 10 4 6 39 22
p 6. Reala
36 21 10 6 5 42 30
7. Sevilla
31 21 8 7 6 39 34
8. Valentzia 28 22 8 4 10 31 35
9. Levante
28 22 7 7 8 22 30
10. Espanyol 26 21 7 5 9 25 27
11. Celta
25 22 7 4 11 29 35
12. Getafe
25 22 7 4 11 22 34
13. Granada 24 22 7 3 12 20 29
14. Osasuna 22 21 6 4 11 18 34
15. Almeria
22 21 6 4 11 22 40
16. Malaga
21 21 5 6 10 19 27
17. Elx
21 21 5 6 10 19 32
p 18. Valladolid 20 22 4 8 10 24 37
p 19. Rayo
17 22 6 2 14 21 51
p 20. Betis
11 21 2 5 14 18 47
p Txapeldunen Ligarap Europako Ligara
p Bigarren Mailara
BIGARREN MAILA
24. jardunaldia
Atzo
Emaitza
R. Madril B-Hercules
4-0
Deportivo-Sabadell
2-1
Eibar-Las Palmas
1-0
Ponferradina-Murtzia
Gaur
Ordua
TB
Mallorca-Sporting 12:00
C+1
Alaves-Kordoba
17:00
Numantzia-Girona 17:00
Jaen-Lugo
17:00
Zaragoza-Bartzel. B 17:00
Sport3
Tenerife-Mirandes 18:00 TV Canaria
Recreativo-Alcorcon 18:15
La Sexta
Pt. J I B G A K
p 1. Deportivo 42 24 12 6 6 26 17
p 2. Eibar
39 24 11 6 7 30 21
p 3. Sporting
37 23 9 10 4 37 29
p 4. Zaragoza 36 23 10 6 7 30 25
p 5. Recreativo 34 23 9 7 7 36 33
p 6. Las Palmas 34 24 9 7 8 25 26
7. Mallorca
34 23 9 7 7 33 36
8. Kordoba
33 23 9 6 8 27 25
9. Lugo
33 23 9 6 8 25 24
10. Numantzia 32 23 7 11 5 26 23
11. Sabadell
31 24 9 4 11 30 34
12. Murtzia
30 23 6 12 5 31 28
13. Tenerife
30 23 8 6 9 23 28
14. Ponferradina29 23 7 8 8 27 25
15. Jaen
29 23 8 5 10 27 29
16. Alcorcon 28 23 7 7 9 22 21
17. Bartzelona B 28 23 8 4 11 29 32
18. Hercules 28 24 7 7 10 27 40
p 19. Mirandes 27 23 7 6 10 23 27
p 20. R. Madril B 27 24 8 3 13 27 33
p 21. Alaves
26 23 6 8 9 34 34
p 22. Girona
25 23 5 10 8 25 30
p Lehen Mailara p Igoerako kanporaketara
p Bigarren B Mailara
2014ko otsailaren 2a, igandea berria 21
22››
Bigarren zati txar-txarra eginda, Gipuzkoa
Basketek 80-59 galdu du Cajasolen kantxan
23››
Bengoetxea VI.a-Ibai Zabala (19-22) eta
Ezkurdia-Zabaleta (20-22) nagusi binakakoan
Derbiko jipoia ahazteko
helburua dauka Osasunak
Asier Legarda-Ereño Iruñea
Urteari dotore ekin zion Osasunak Espanyolen eta Betisen aurka
irabazi eta Granadaren aurka berdinduta. Iragan asteburuan Athleticen aurka jasotako 1-5ekoak
zalantzak eragin ditu, ordea, eta
horiek uxatzeko bihar Madrigalen Vila-real mendean hartzea bezalakorik ez dago (Cuatro, 22:00).
Arribas eta Silva partida bateko
zigorra bete beharrean dira, eta,
Realeko jokalariak, aurreko sasoian, Xabi Prietok Calderonen sartutako gola ospatzen. ZIPI / EFE
Zaila bai, ezinezkoa ez
G Atletico Madril
Atletico Madrilek ez du
partidarik galdu etxean
sasoi honetan; Realak
iragan sasoiko balentria
errepikatzea du helburu
Entrenatzailea: Diego Simeone
s
Courtois
s
s
s
Alderweireld
Godin
s
s
s
Juanfran
Insua
Jon Eskudero Donostia
Koke
Gabi
s
s
Sosa
C. Rodriguez
s
s
Villa
D. Costa
Espainiako Liga
C+L/Gol T
19:00
Vicente Calderon Estrada
(54.851 ikusle) Fernandez
G Reala
Entrenatzailea: Jagoba Arrasate
s
Bravo
s
s
M. Gonzalez I. Martinez
s
s
C. Martinez
s
Zurutuza
s
Pardo
s
X. Prieto
s
Jose Angel
Gaztañaga
s
s
Vela
Griezmann
Espainiako Ligako zelairik gaiztoenetako batean jokatuko du
gaur Realak: Vicente Calderonen. Atletico Madrilek ez du partidarik galdu etxean sasoi honetan, eta harritzeko moduko sendotasuna erakutsi du. Bi
neurketa izan ezik, gainerako
guztiak irabazi egin ditu, eta oso
zail bihurtu da han punturen bat
urratzea. «54 puntu dauzka Atletico Madrilek, eta hori ez da kasualitatea. Halere, ezustea ematen saiatuko gara», zioen atzo Jagoba Arrasatek. Realak irabazi
egin zuen iragan sasoian Vicente
Calderonen.
Balentria hark gaur nola jokatu behar duten jakiteko balioko
diela uste du Realeko entrenatzaileak. «Atletico Madrili gol bat sartzea oso zaila da, defentsan oinarritzen duelako lana. Horregatik,
sendo egon behar dugu zelai erdian, eta ditugun aukera apurrak
baliatu». Defentsan, berriz, zorrotz aritzea beharrezkoa dela
uste du. «Diego Costa da euren
erreferentzia, eta motzean lotzen
saiatuko gara. Dena den, beste jokalariekin ere erne ibili beharko
dugu».
Aurrelari petorik gabe
Ezustea emateko asmoz, zelai erdia sendotzea izango du helburu
Arrasatek hasierako hamaikakoarekin. Markel min hartuta dagoenez, Gaztañagak beteko du haren lekua, eta Pardo eta Zurutuza
izango ditu lagun. Xabi Prietok
ere hasieratik jokatuko du. Hain
justu, eskuin hegaletik ariko da,
baina zelai erditik erabat aldendu
gabe. Golaren arrastoan, berriz,
Griezmann eta Vela ariko dira.
Realak Kopako finalerdia dauka
asteazkenean Bartzelonan.
ondo bidean, Flaño eta Oier ariko
dira hasieratik. Silvaren hutsunea betetzeko, berriz, Loe edo Puñal zelairatuko du Graciak.
Neguko fitxaketa epea amaitzear zela, Osasunak Ninori fitxa
egitea erabaki zuen herenegun,
azken orduan, eta erasoan aukera
asko ditu orain taldeak: Riera,
Acuña, Omwu eta Nino aurrelariez gain, Cejudo, De Las Cuevas,
Armenteros, Torres eta Lobato
ere jokatzeko prest ditu Graciak.
Bigarren jarri da Eibar,
Las Palmasi 1-0 irabazita
Erredakzioa
Denboraldi harrigarria egiten ari
da Eibar. Baina kasualitatetik gutxi dauka jada. Borroka bakarrik
ez, kalitatea eta joko bizia dira
Gaizka Garitanoren oinarriak,
eta, atzo, beste behin, oso partida
serioa jokatuta irabazi zion Las
Palmasi, Bigarren Mailako talde
indartsuetako bati. Aurkariari
oso aukera gutxi emanda, eta aurrean aukeretako bat baliatuta,
bigarren postuan jarri dira eibartarrak, Deportivorengandik hiru
puntura. Yurik sartu zuen etxekoen gola, 31. minutuan.
Alavesek, berriz, Kordobaren
aurka jokatuko du gaur, etxean
(17:00). Jaitsiera postuetan sartuta, bigarren garaipena jarraian
lortzen saiatuko dira gasteiztarrak. Denboraldi ona egiten ari da
Kordoba —8. dago, 33 punturekin—, baina bi partida besterik ez
du irabazi etxetik kanpo.
Realak Sant Gabriel
atzeratzeko aukera dauka
Erredakzioa
Reala bolada onean dago. Orain bi
aste, Bartzelona Espainiako Lehen Mailako liderraren etxean
irabaztekotan egon zen, eta, joan
den astean, Atletico Madril laugarren sailkatuari gailendu zitzaion
Zubietan. Unai Gazpiok entrenatzen duen taldea zortzigarrena da
—Espainiako Kopa jokatzeko aukera ematen duen azken postua
da—, eta Sant Gabrielen etxean
jokatuko du, gaur (11:00). Irabaziz
gero, bost puntu aterako lizkioke.
Athleticen helburua da liderra
harrapatzea —4-0 irabazi zion
Bartzelonak atzo Espanyoli—,
eta ez huts egitera behartuta dago. Azken zazpi partidak irabazi
dituzte zuri-gorriek, eta gaur, 19.
jardunaldian, Ravo Vallecano hirugarren sailkatua hartuko dute
Lezaman (12:00).
22 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Kirola ›
Garaipena
gertu bai, baina
irabazi ezinik
jarraitzen du
Bidasoak
Irundarrek 25-27 galdu
dute Naturhouseren
aurka, etxean, eta geroz
eta urrunago daukate
mailari eusteko erronka
U.Zubeldia
Lehiatzen du, borrokatzen du,
aurkariak baino koska asko beherago ez dagoela erakusten du...
baina ezin du. Bidasoak irabazi
ezinik jarraitzen du Asobal ligan,
eta geroz eta urrunago dauka
mailari eusteko erronka. Ligako
lehen hamasei partidak jokatuta,
garaipen bakarra pilatu dute
irundarrek, eta, bost punturekin,
sailkapenaren zulo-zuloan daude. Zortzi puntu dauzka Valladolidek, eta bederatzi Villa Arandak.
Bi aurkari horiek dauzka gertuen
Bidasoak. Ander Ugarte etxeko
pibotaren indarrarekin, estua
izan zen lehen zatia (11-14), eta
Naturhousek ez zuen asmatu bigarren zatiaren hasieran partida
hausten. Sei minutu falta zirela,
21-23 ageri zen markagailuan.
Beste behin, ordea, saiatu bai,
gerturatu bai, baina saririk gabe
geratu zen Bidasoa.
Erabat bestelako egoeran dago
Anaitasuna. Bere neurriko aurkaria zeukan atzo parean, Cangas Morrazo, eta 27-21 irabazi zuten nafarrek. Defentsa sendoarekin, une oro aurretik izan ziren
iruindarrak, eta kanpoko jaurtiketekin utzi zuten aukerarik gabe
aurkaria. Jaurtiketekin min handia egin zuten Borraganek eta
Nadovezak. Atzoko garaipenarekin, Anaitasuna zazpigarren postura igo da sailkapenean.
Ohorezko mailan, berriz, lidergoan sendo jarraitzen du Bera Berak. Nahi baino dezente gehiago
sufrituta, baina 22-19 irabazi zieten atzo donostiarrek Mecalia
Guardesi. Zuazok ere irabazi egin
zuen Kordoban (23-29), eta Kukullagak galdu, etxean, Mar Alacanten aurka (18-29).
Erreakzioa behar du
Cajasol
Gipuzkoa Basket
80
59
Cajasol. Satoransky (10), Mata (4),
Sastre (13), Landry (17), Balvin (7)
—hasierako bostekoa—; Bamforth
(2), Porzingis (9), Franch (8), Hernangomez (8), Radicevic (2) eta
Burjanadze.
Gipuzkoa Basket. Neto (5), Ramsdell (6), Kortaberria (5), Motos, Doblas (23) —hasierako bostekoa—;
Salgado (9), Hanley (1), Robinson
(2), Olaizola (2) eta Winchester (6).
Markagailua. 18-20, 31-29 (atsedenaldian); 54-40 eta 80-59.
Epaileak. Perez Pizarro, Castillo eta
Cardus. Bost faltarekin kanporatuak: Porzingis eta Olaizola.
Bestelakoak. 3.400 ikusle Sevillako San Pablo pabiloian.
Frantziak azken unean
irauli du emaitza,
eta 26-24 irabazi dio
Ingalaterrari, beste
faborito argiari
U.Z.
Gipuzkoa Basketek
laugarren partida
jarraian galdu du ligan;
bigarren zatian
oso gaizki jokatu du
Unai Zubeldia
Denboraldi hasiera ikusgarriko
izaera oldarkorra galtzen ari da
Gipuzkoa Basket. Hura ez zen
normala, ligako aurrekonturik
apalenetako batekin, onenen parean jarri zelako, bai denboraldiaurrean eta baita ligaren hasieran ere. Kopa jokatzeko zorian ere
egon zen. Ez zen normala indar
hura, baina oraingoa ere ez da
normal-normala. Jokoan goitik
behera eginda, laugarren porrota
jarraian pilatu zuten atzo gipuzkoarrek Cajasolen kantxan (8059), eta bolada arriskutsuan sartu
dira. Zortzi garaipen eta bederatzi porrotekin, oso egoera onean
daude oraindik, bai. Baina luzea
eta gogorra izango da ligako bigarren itzulia.
Doblasen saskipeko jokoari esker, oso sendo eta nagusi ekin
zion Gipuzkoa Basketek partidari
(4-9, 7-13 eta 11-18). Kortaberria
eta Ramsdellen laguntzarekin,
txukun ari ziren donostiarrak.
Baina atsedenaldira 31-29 iritsi
ondoren, desagertu egin zen taldea. Hirugarren laurdenean 11
puntu saskiratuta, ihes egin zuen
Italiari 23-15
irabaziz ekin dio
Galesek
Sei Nazioen
Torneoari
Doblas Satoranskyrekin lehian, atzo, Kortaberria begira dutela. J. MUÑOZ / EFE
Cajasolek markagailuan (54-40),
eta Gipuzkoa Basketek amore
emanda amaitu zuen partida (8059). Doblas bakarrik ibili zen bere
mailan, 23 puntu saskiratu eta 29
puntuko balorazioa lortuta.
Gipuzkoarrem porrotaren ondoren, Laboral Kutxa eta Bilbo
Basketen txanda izango da gaur.
Gasteiztarrek Kanaria Handiaren kantxa zailean jokatuko dute
(13:15, ETBK), azken asteotako
porrot festa eteteko helburuarekin. Bai ligan eta bai Euroligan,
burumakur dabil taldea, eta
emaitza onen baten beharrean da
datorren astean Kopari aurre egiteko. Elkarren aurka jokatutako
azken lau partidetatik hiru irabazi dituzte kanariarrek. Adam
Hanga hegaleko hungariarrak
ezingo du jokatu, minduta daukalako ezker izterra.
Bilbo Basket, berriz, CAI Zaragozaren pistan ariko da (12:15,
ETB1). Eurokopan beste porrot
bat pilatuta, ligan lehen zortzi
postuetatik gertu mantentzeko
erronka daukate bilbotarrek. Pixkanaka badirudi baretzen ari direla krisi hotsak, eta kirol arloan
sendotuz joatea da orain helburua. Etxetik kanpo ari da huts egiten taldea, eta zaila izango da bolada hori gaur etetea, Kopako taldea delako CAI Zaragoza.
Denboraldiko lehen partidan, Bilbon, 77-86 nagusitu ziren espainiarrak, eta, behin Kopan sartuta, titulurako kanporaketak jokatzeko hautagaietako bat da.
Gipuzkoa EHU nagusi (48-63)
Gipuzkoa EHUk garaipen argia
lortu zuen atzo Bizkaia GDKOren
aurka, 48-63. Donostiarrek hasiera-hasieratik ireki zuten zuloa
markagailuan, baina atsedenalditik bueltan nabarmendu zen bi
taldeen arteko aldea. 22-32kotik
22-41ekora igaro zen partida, eta
hortxe eman zuen amore etxeko
taldeak. Larri, azken-aurreko
postuan geratu dira bizkaitarrak.
Iazko lehia amaitu bezala ekin dio
aurtengoari Galesek: irabaziz.
Atzo hasi zen Sei Nazioen Torneoa, eta egungo txapeldunak 23-15
menderatu zuen Italia, Cardiffen
jokatutako partidan. Orain arte
inork ez du lortu torneoa hiru aldiz jarraian irabazterik, eta
erronka horixe daukate galestarrek. Scott Williamsek eta Alex
Cutberthek lortu zituzten etxekoen bi entseguak, eta erabakigarria izan zen Leigh Halfpennyren
zangoa ere. Ezusterik ez, beraz,
Cardiffen, baina bai Parisen. Fickouk, 19 urteko jokalariak, 76. minutuan lortutako entseguari esker, Frantziak 26-24 hartu zuen
mendean Ingalaterra, Sei Nazioen torneoa irabazteko beste faborito argia. Gaur jokatuko da Irlanda-Eskozia partida (16:00).
Bizkaiak irabazi, Getxok galdu
Ohorezko mailan garaipen eta porrot bana bildu zuten, atzo, Bizkaia-Gernikak eta Getxo Arteak.
Jaitsiera postuak ia erabat urruntzeko partida garrantzitsua zeukaten gernikarrek azken sailkatuaren aurka, eta ez zuten hutsik
egin (5-17). Une oro kontrolpean
izan zuten partida (0-7 eta 5-14).
Getxo Arteak, berriz, partida ona
jokatu zuen Quesos Entrepinaresen aurka, baina amore eman behar izan zuen azkenean (17-20).
Atsedenaldirako 5-15 atzetik ziren etxekoak. Hernani eta Ordiziaren arteko derbia zen jokatzekoa asteburu honetan, baina atzeratu egin behar izan dute,
uholdeen eraginez Hernaniren
zelaia ez dagoelako partidarik jokatzeko moduan. Otsailaren 22an
jokatuko da partida hori.
2014ko otsailaren 2a, igandea berria 23
‹ Kirola
DLaburrak
DLaburrak
Luis Aragones
entrenatzailea hil da
Fustok eta Ibargaraik
jokatuko dute finala
FUTBOLA› Luis Aragones atzo
hil zen, Madrilen; 75 urte zeuzkan, eta gaixo zebilen azkenaldian. Espainiako Ligako Lehen
Mailan partida gehien zuzendu
duen entrenatzailea da: 757
lehia. Atletico Madril, Bartzelona, Betis, Oviedo, Espanyol,
Mallorca, Sevilla eta Fenerbahce taldeak entrenatu zituen, eta
Espainiako selekzioaren hautatzailea ere izan zen 2004tik
2008ra. Hain zuzen, 2008ko
Eurokopa irabazi zuen, eta hura
izan zen haren lorpenik handiena.
PALA › Pablo Fusto eta Xabier
Ibargarai elkarren kontra arituko dira Munduko Pala Txapelketako finalean, datorren larunbatean. Finalerdiak jokatu ziren
atzo Bilbon, Bizkaia pilotalekuan. Aurrenekoan, Fusto 3-1
nagusitu zitzaion Esteban Gaubekari, ezker hankako bikian
dituen arazoak direla medio
minez jokatu bazuen ere. Bigarrenean, 3-0 irabazi zion Ibargaraik Gorka Garciari. Bi set egitearekin nahikoa zuen, baina ez
zen lasaitu, eta Fusto ahalguztidunari aurre egiteko moduan
dagoela erakutsi zuen.
Marianne Voss garaile
Munduko Txapelketan
ZIKLO-KROSA › Marianne Voss
herbeheretarrak urrezko domina irabazi zuen atzo Hoogerheiden (Herbehereak) jokatzen ari
den ziklo-kroseko Munduko
Txapelketan. Zazpigarrena du.
Gizonezkoen junior mailan, 31.
sailkatu zen Gotzon Martin euskalduna. Gizonezkoen elite
mailako proba gaur jokatuko da
(15:00), eta Sven Nys beteranoa (Belgika) eta Lars van den
Haar herbeheretarra dira faboritoak.
Superbowla
jokatuko da gaur gauean
FUTBOL AMERIKARRA› Denver
Broncos eta Seattle Seahawks
taldeek National Football Leagueko (NFL) finala, Superbowl
deritzona, jokatuko dute gaur
gauean East Rutherdforden
(New Jersey, AEB), Euskal
Herrian 00:30ak direnean
—18:30ak han—.
Orio A nagusi
Bidasoako Jaitsieran
ARRAUNA › Bidasoko XVI. Jai-
tsiera jokatu zen atzo Hondarribian, eta Orio A-k irabazi zuen.
Portugalete sailkatu zen bigarren, zortzi segundora. Hondarribia A-k egin zuen denbora
onena, baina kanporatu egin
zuten epaileek, ziaboga ez zuelako behar bezala egin. Hamazazpi traineru lehiatu ziren.
Emakumezkoetan, San Juan
nagusitu zen.
1.500 metroko munduko
marka ondu du Dibabak
ATLETISMOA › Genzebe Dibaba
etiopiarrak pista estaliko 1.500
metroko munduko marka ondu
zuen atzo Karlsruhen (Alemania). 3.55,17ko denbora egin
zuen, Elena Sobolevak 2006tik
zuen marka hiru segundo hobetuta.
Zabaleta, atzo, kantxa erdian, pilota astintzen, Olaizola II.a eta Ezkurdia begira dituela. IÑIGO RUIZ/ ARGAZKI PRESS
Ikuskizuna zartakoka
Ezkurdia-Zabaletaren
indarrari ezin izan diote
aurre egin Olaizola II.aBeginok, eta lehen
partida galdu dute
Igor Susaeta
Jose Javier Zabaleta ez da tantoa
pixkanaka-pixkanaka heltzen
duten horietakoa. Zertarako, kontrarioak kolpe bakar batekin
menperatu baldin baditzake.
Etxarrengo atzelariak erasora jokatzen du beti, eta sekulako zartakoak ematen dizkio pilotari. Estetikoki dotoreak izaten dira, gainera, eta asmatzen duenean, eskuinkada bortitz horiek goiko paretetara edo kanpora ihes egiten ez
diotenean, gozamen hutsa izaten
da hura kantxan ikustea. Atzo,
Iruñeko Labrit pilotalekuan, Binakako Txapelketako zazpigarren jardunaldian, lehen itzuliko
azkenekoan, ikuskizuna zartakoka eman zuen Aspekoak. Olaizola
II.ak eta Aritz Beginok ezin izan
zuten apaldu Ezkurdia-Zabaletaren sua, eta ia ordu eta laurdeneko lehia parekatuaren ondoren,
lehen partida galdu zuten txapelketan (20-22).
Dozena erdi bat pasatxo tanto
pilatu zituen Zabaletak, eta une
askotan errekadistarena egitera
behartu zuen Begino —Andoni
Aretxabaleta min hartuta dagoelako jokatu zuen—. Beti piztu du
ikusmina 22 urteko atzelariak,
baina orain arte txapelketan jokatutako partidetan gehiago izaten
ari ziren kaleak baleak baino.
Labriten pare bat pilota besterik ez zuen galdu erasoan. Olaizo-
la II.a saiatu zen erauntsi hori nolabait eteten, baina ez zituen beste
partida batzuetan bezainbeste
aukera eduki errematerako, eta
izan zituenak ez zituen ohi bezain
ondo aprobetxatu. Ezkurdiak,
gainera, ondo defendatu zituen
goizuetarraren ezker gantxo
neurtuak, nahiz eta gero erasoan
ez zen askorik luzitu, boleaz egindako bizpahiru bi pareta gogoangarri salbu.
Baina atzelariari erruz lagundu zion. Bien artean erritmo itogarria eman zioten lehiari, kolpez
kolpe, zartakoz zartako, nahastu
zuten —harmailetako giro beroa
eta zaratatsua ere alde eduki zuten—, eta zurrunbilo horretatik
atera ezinda ibili ziren aurkariak,
Asegarcekoak. Ezin esan, ordea,
amore eman zutenik. Olaizola
II.ak ez daki zer den burua makurtzea, eta Beginok, ordezko modura arituta ere, partida duin askoa
jokatu zuen, eta hark ere amaitu
zituen bi tanto pilota errebotera
bidaliz
Hainbeste zartakorekin, hainbesteko erritmoarekin, ikusteko
modukoa eta berdindua izan zen
partida. Alderik handiena 1612koan lortu zuten galtzaileek,
baina hori iraultzeko gai izan ziren irabazleak (16-18). Berriro aurreratu Asegarcekoak (20-18), baina sufrituta berdindu zuen Aspeko bikote gazteak, eta, nekeak neke, Zabaletak bi zaplada zein baino zein ikusgarriagoak eman
zizkion pilotari, eta partida irabazi.
Idiazabalen (Gipuzkoa), bestalde, Bengoetxea VI.ak eta Ibai Zabalak emaitza irauli zuten, eta 1922 irabazi zieten Berasaluze II.a
eta Albisuri, eta, hala, txapelke-
G Jaialdiak
OSTIRALEKO EMAITZAK
tan bigarren puntua lortu. 16-7
galtzen joan ziren, baina aldatu
zuten pilota, animatu zen leitzarra erasoan, bikotekideak Albisuren aginteari aurre egin ahal izan
zion, eta 3-15eko partzial bati esker nagusitu ziren.
Zazpigarren jardunaldiko azken lehia jokatuko da gaur, Logroñon. Titin III.a eta Merino II.a Xala-Zubietaren kontra ariko dira.
G Binakako txapelketa
LEHEN LIGAXKA
7. jardunaldia
Herenegun,Irunen
Irujo-Barriola 22; Urrutikoetxea-Beroiz 9
Atzo,Idiazabalen
Berasaluze-Albisu 19; Bengoetxea-Zabala 22
Atzo,Iruñean
Olaizola II-Begino 20; Ezkurdia-Zabaleta 22
Gaur,Logroñon (17:00,ETB1)
Titin-Merino II.a / Xala-Zubieta
J I G TA TK
1.Olaizola II.a-Aretxabaleta
7 6 1 152 104
2.Irujo-Barriola
7 5 2 139 105
3.Berasaluze II.a-Albisu
7 3 4 144 129
4.Xala-Zubieta
6 3 3 103 117
5.Bengoetxea VI.a-L.Galarza 7 3 4 119 139
6.Titin III.a-Merino II.a
6 2 4 109 128
7.Urrutikoetxea-Beroiz
7 3 4 107 139
8.Ezkurdia-Zabaleta
7 2 5 124 136
pIrun. Saralegi-Larrinaga 13;
Olaetxea-Mendizabal II.a 22.
Martinez de Irujo-Barriola 22;
Urrutikoetxea-Beroiz 9.
ATZOKO EMAITZAK
pIruñea. Rico IV.a-Larunbe 12;
Gorka-Merino 22. Olaizola II.aBegino 20; Ezkurdia-Zabaleta
22.
pIdiazabal. Berasaluze II.a-Albisu 19; Bengoetxea VI.a-Ibai
Zabala 22. Aritz Lasa-Cecilio 22;
Jaunarena-Pascual 5.
pGalarreta. Segurola-Zubiri
35; Matxin VI.a-Larrañaga 29.
Ezkurra-Etxeberria III.a 34;
Etxeberria IV.a-San Miguel 40.
Juanenea-Ion 25; Etxabe II.aEndika 40. Otaegi-Olazar 30;
Ezkurra II.a-Zubizarreta 28.
pBilbo. Altadill-Larrinaga 3;
Zubiri-Aierbe 1. Fusto 3; Gaubeka 2. Ibargarai 3; Garcia 0.
GAURKO PARTIDAK
pLogroño (17:00, ETB1). Victor-Untoria / Jaka-Rezusta. Titin III.a-Merino II-.a / Xala-Zubieta. Mendizabal III.a-Tolosa /
Tainta-Mendizabal II.a.
24 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Publizitatea ›
2014ko otsailaren 2a, igandea berria 25
D
‹Agenda
Ekitaldiak
Zure ekitaldia BERRIAn agertzea nahi baduzu: www.berria.info/zerbitzuak/agenda/bidali/
Musika
pBilbo. Zona Especial Norte
jaialdia: gaur, 13:00ean, elizaren
aldean, Naste Borraste.
14:30ean, herriko tabernan,
Tenderete antzerki taldea.
16:00etan, Baiona tabernan,
Joseki. 17:00etan, Toki Berri tabernan, Long John. 18:00etan,
Atxuri tabernan, Giorgio & Luiggi.
pBilbo. Attwenger taldearen
kontzertua. Bihar, 20:00etan,
BBK aretoan.
pDonostia. 1.000 Postures de
Danse avant de se Pendre eta
MKT. Asteazkenean, 20:30ean,
Mogambon, Trintxerpen.
pGasteiz. The Grace of Dionysus. Asteartean, 20:30ean, Parral tabernan.
pGernika-Lumo. Opera txikia:
Txano Gorritxo. Bihar,
17:00etan, Lizeo antzokian.
pGetaria. The Estranged eta
Gaitze. Asteartean, 21:00etan,
gaztetxean.
pIdiazabal. Imuntzo eta Beloki.
Bihar, 19:30ean, plazan.
pLekunberri. Seven. Bihar,
20:00etan, Kantina Rocken.
pUsurbil. Santa Ageda bezperako kantu eskea. Asteartean,
18:30ean, Mikel Laboa plazatik
irtenda.
Antzerkia
pBasauri. Kibubu, haurrentzako antzerkia, Marie de Jonh konpainiaren eskutik. Bihar,
12:30ean, Social Antzokian.
pBilbo. Antzezkizuna txotxongilo taldea. Asteartean,
18:00etan, Begoñako udaltegian.
pBilbo. Rosa Martinezen txotxongiloak. Asteazkenean,
18:00etan, Errekaldeko udaltegian.
pIrun. Pirritx, Porrotx eta Marimotots pailazoen Bizipoza ikuskizuna. Lehen saioa, 16:00etan.
Bigarrena, 18:00etan. Bihar,
Amaia kultur zentroan.
Bertsolaritza
pBilbo. Bertso saioa. Bertsolariak: Igor Elortza, Etxahun Lekue, Jon Maia eta Oihana Bartra. Bihar, 18:30ean, 7katu gaztetxean.
pErrenteria. Santa eskea. Bertsolariak: Manex Mujika eta
Amaia Agirre. Asteartean,
18:30ean, Arkaitza tabernatik
abiatuta.
pGabiria. Santa eskea. Bertsolariak: Endika Igartzabal, Iñaki
Murua, Euxebio Igartzabal, Jokin Murua, Gorka Maiz eta Aratz
Igartzabal. Asteartean,
18:30ean, Gabiriko kaxkoan.
pSegura. Santa Ageda bezpera
koplatan. Bertsolariak: Asier
Iriondo, Nerea Elustondo eta
Gorka Azkarate. Asteartean,
17:00etan, Elorripe elkartetik
abiatuta.
Dantza
pIrun. Meakako Adixkideak
dantza taldeak mutxikoak eta
bestelako dantzak eskainiko
ditu. Bihar eguerdian, San Juan
plazan.
Hitzaldiak
pBermeo. Uraren pribatizazioa,
Pedro Arrojoren eskutik. Asteartean, 19:30ean, Nestor Basterretxea aretoan.
pBilbo. Cómo ayudarles en las
tareas escolares si no sabemos
euskara hitzaldia. Asteartean,
18:00etan, Begoñako udaltegian.
pBilbo. Bilbo metropolitan inguruko berdegunea, Maria Uribe Bizkaiko Foru Aldundiko Ingurumeneko zuzendaria eta Orbela taldeko Jone Gilekin.
Asteartean, 19:30ean, Ekoetxean.
pBilbo. Milurteko ekosistemen
ebaluazioa, Izaskun Casadoren eskutik (EHUko Unesco Katedra). Asteartean, 19:30ean,
Ekoetxean.
pBilbo. Igarobide ekologikoak,
Marta Rozas hizlariarekin. Udalen eginkizuna, Estibaliz Sanzen
eskutik. Asteazkenean,
19:30ean, Ekoetxean.
pDonostia. Bageraren otsaileko elkarrizketa filosofikoak.
Gaiak: etika, morala, estrategia
politikoak... Astelehenean,
19:00etan, Urrats euskaltegian.
pHazparne. Minak hitzetan
eman, Marc Rodriguez. Asteazkenean, 20:00etan, Herri Elkargoko gelan.
pPasaia. Irribarreak, besarkadak eta jarrera baikorra, Luis
Oiartzabalen eskutik.
09:30ean, udal euskaltegian,
Trintxerpen.
pVillabona. Gnappies pixohial
ekologiko sistema hitzaldia. Asteartean, 18:30ean, udaleko gelan.
Zalgize, Iruri eta Doneztebe herriko gazteak elkartu dira aurtengo ekitaldiak emateko. ALLANDE SOKARROS
Urteko lehen maskarada
Zalgize herrian hasiko
da gaur aurtengo
maskarada garaia
Zuberoan; maiatz
arte luzatuko da
Erredakzioa
Lau hilabetez, gaurtik maiatzaren bigarren astera, satira, kritika eta gehiegikeria dantzaz, musikaz eta bertsoz agertuko da Zuberoako plazetan. Maskarada
sasoia hasiko da gaur, Zalgizen
(Zuberoa). Izan ere, herri horretakoak eta Irurikoak dira ikuskizu-
na jokatuko duten aktore gazteak. Duela hamar urte bezala, indarrak batu dituzte, hamalau
agerraldi prestatzeko.
Jean Etxegoienek zuzendu
zuen 2004ko taldea, eta, aurten
ere, hark hartu du ardura dantzariak eta kantariak gidatzeko. Arnaud Basahon izango da Kabana
Handia; Beñat Larrori izango da
Pitxu; Bettan Hokik Buhame
Jaunarena egingo du; Joel Kodega jende prestuaren jaun gisa ariko da; Audrey Keheillek anderearena egingo du; Fabrice Etxegoienek laborariarena; eta Fabienne
Keheillek, laborarisarena.
Iaz bezala, bi emakumek joka-
tuko dute Xorrotxena: Elodie
Arrosagaraiek eta Maialen Larrorik.
Datorren igandean, otsailaren
9an, Atharratzen arituko dira.
16an, Ainharben. Martxoaren
2an, Altzürükün. 9an, Eskiulan.
16an, Idauze-Mendin, eta 23an,
Arrokiagan.
Jende askok ohitura du arratsaldeko emanaldira joateko,
15:00etan, baina maskarada, berez, goizean hasten da, 10:00 aldera, barrikada haustearekin.
MASKARADA
pNoiz. Gaur, 10:00etan.
pNon. Zalgizeko plazan.
Folk-hip hopa, Austria Garaian
Attwenger bikoteak
akordeoia eta bateria
erabiliko ditu gaur,
Bilbon, tradizioa
umorez berritzeko
Edu Lartzanguren
Ikus-entzun
pBaigorri. Urte berri on, Amona! filma. Telmo Esnal filmaren
zuzendariak aurkeztuko du. Asteazkenean, 21:00etan, Bil
Etxea zine gelan.
pDonostia. EHGAM mugimenduaren Les Gay Trans zinemaldia. Astelehenean eta asteartean, 19:30ean, Donostiako Antzoki Zaharrean.
pDonostia. Max Ophuelsen
Yoshiwara. Asteazkenean,
20:00etan, Antzoki Zaharrean.
pErrenteria. EHGAMen Les Gay
Trans zinemaldia. Bihar,
19:00etan, Errenteria Hiria kulturgunean.
pGasteiz. Apofix. Bihar,
20:00etan, Hala Bedi tabernan.
Austriako mendialdeko folk tradizioa hip hop eta rockarekin nahasten du Attwenger bikoteak.
Umorez eta era dibertigarrian,
musika klixeei barre egingo diete
gaur, Bilboko BBK aretoan.
Linz hirian, 1990. urtean sortu
zuten taldea Markus Binder bateria jotzaileak eta Hans-Peter
Falkner soinu joleak. Oso tokian
tokiko egitasmo bat unibertsal
bihur daitekeela erakutsi dute.
Izan ere, Austria Garaiko dialektoan abesten dute, hip hop eran,
eta beste austriarrek ere ulertzerik ez dituzten hitz jokoak erabiltzen dituzte. Taldearen lanak
badu antza garai bateko Tapia eta
Leturia bikotearen espirituarekin.
Musikaren klixeak umorez hausten ditu Attwenger taldeak. GUENTHER GROEGER
Soinu efektuekin erabiltzen du
Falknerrek bere eskusoinua. Distortsioa erabiltzen du, besteak
beste, rock kutsua emateko musikari. Binder bateria joleak, tarteka, erritmo kutxak erabiltzen
ditu.
Austriako musikaren Amadeus saria eman zioten taldeari
2003an, musika alternatiboaren
kategorian. Besteak beste, Fred
Frithekin, Boban Markovicekin
eta Texta hip hop taldearekin lan
egin dute. Herri kanten bertsio
punk samarrak egiten dituzte.
Ekologia eta gizarte gaiak lantzen dituzte hitzetan.
Diskoz disko estiloa aldatzen
dute; punka, hip hopa, trip hopa
eta folk alternatiboa lotsagabeki
nahasten dituzte.
MUSIKA
pNoiz. Gaur, 20:00etatik aurrera.
pNon. BBK aretoan, Bilbon.
26 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Agenda ›
b
Eguraldia
Joera
Asteartea, 4
Bihar
Asteazkena, 5
pHego-mendebaldeko haizeak
4-5eko indarrarekin joko du. Lehenengo 2 milietan itsaso kizkurra egongo da, itsaskirria edo
itsaskia gainerakoan. 6-7 metroko olatuak altxatuko dira;
gauean, 5 metrokoak.
Osteguna, 6
p
Baiona 3/11
p
Bermeo 5/11
p
Donostia 3/10
p
p
Bilbo 5/11
p
p
p
Balmaseda -2/9
p
Azpeitia 1/10
p
p
p
Leitza -1/8
Arrasate 1/8
Amurrio -29
Itsasaldiak
Maule 4/10
Donibane Garazi 5/11
Durango 1/10
Itsasoa
ORDUA
METROAK
Itsasgora
06:12
4,84
Itsasbehera
12:20
0,29
Itsasgora
18:37
4,45
p
Abaurregaina -7/5
p
Euria berriro
pHodei ugari agertuko dira, eta
haizeak gogor joko du. Ordu
gehienetan hego-mendebaldetik etorriko da, eta, ondorioz,
euri gutxi egingo du. Elurra
1.000 metrotik gora agertuko
da. Arratsaldean, baina, haizea
mendebaldera aldatuko da
kostaldean, eta, orduan, euri
gehiago egingo du bertan. Oro
har, beherago zurituko du arratsaldean: 800 metrotik gora.
Tenperatura igo arren, litekeena
da goizaldean izotza botatzea
barnealdean.
p
p
Gasteiz -1/7 Agurain -4/7
Iruñea -2/7
Gaur
Eguraldi hobea
pGoizean goiz oraindik zerua
hodeitsu egongo da,eta litekeena da zaparradaren bat
botatzea ipar partean.Elur
maila 500-600 metro inguruan egongo da orduan.Orduek aurrera egin ahala,goizean bertan,ostarteak zabaltzen hasiko dira.Arratsaldean,hegoaldean batez ere,
zerua hodeitsu egongo da al-
b
p
p
Tafalla -1/9
Guardia -1/9
dika.Tenperatura beroenak
pare bat gradu altuagoak
izango dira; hotzenak,ordea,
jaitsi egingo dira,eta barnealdean izotza botako du.
p
Tutera -1/9
Isobara mapa
Eguzkia
S0RTU
08:26
Ilargia
Ilgora
GORDE
18:25
EGUNA
Otsailaren 6a, osteguna
Ilbete
Otsailaren 15a, larunbata
Ilbehera
Otsailaren 22a, larunbata
Ilberri
Martxoaren 1a, larunbata
Hitz jokoak
G Zenbaki kateatuak
G Sudokua
5
9
9x9-ko laukian hutsik
dauden gelaxkak bete
behar dituzu, 1etik 9ra
bitarteko zenbakiak
idatziz, eta kontuan izanik
zenbaki bakar bat ere ez
dela bi aldiz azaltzen
errenkada eta zutabe
berean, ezta dagokion
3x3-ko laukian ere.
1
G Goitibehera
G Aurreko erantzunak
1
2
3
4
5
9 zenbaki
185274039
421069857
814796205
7 zenbaki
1234079
1769420
2730918
2640357
3041975
3590124
4260597
5174608
6982731
7325086
8751293
9671352
6 zenbaki
129574
207635
357260
478603
567328
569432
610527
619583
719480
748136
834719
951071
5 zenbaki
12854
17508
21970
23807
35716
36920
42097
47657
48617
53740
59274
61350
68427
70561
72813
80926
81746
87503
91302
91637
4 zenbaki
2078
2853
3097
4693
5312
5876
6083
6195
7685
7950
9182
9468
3 zenbaki
164
192
269
513
570
591
625
681
715
836
839
924
950
2 zenbaki
15
36
49
62
6
7
8
9
Goiti eta beheiti letra bat gutxiago edo
gehiago du asmatu beharreko hitzak.
1. Norbaitenganako herra bizia.
2. Gogorra. 3. Afrikako errepublika bateko
biztanle. 4. Hurrupa. 5. Biba! 6. Ez du
entzuten. 7. Modu argian. 8. Bero itogarri,
sapa. 9. Kirikino, triku.
Goitibehera: 1. Gorrizta. 2. Zigorra.
3. Gorria. 4. Orria. 5. Oria. 6. Zoria.
7. Ortzia. 8. Oroitza. 9. Txorizoa.
2014ko otsailaren 2a, igandea
berria 27
‹ Agenda
1
El lobo de Wall Street
El médico
Frozen,el reino del hielo
Hércules: El origen de la leyenda
Jack Ryan: operación sombra
La gran estafa americana
La ladrona de libros
Lluvia de albóndigas 2
Mandela
Mindscape
Aretoak
Araba
GASTEIZ
D FLORIDA
San Prudentzio,22 (945-231940).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Al encuentro de Mr Banks
12:00 17:30 18:30 20:00 20:20 22:30
Asier ETA biok
22:40
Caminando entre dinosaurios 12:00
El lobo de Wall Street
17:10 20:30
Free birds (Vaya pavos)
12:00
Frozen,el reino del hielo
12:00
Futbolín
12:00
Jack Ryan: operación sombra 12:00 16:30
20:45
La gran belleza
22:40
La gran estafa americana
17:00 19:45 22:30
La ladrona de libros
17:15 19:50
La venus de las pieles
16:40
20:35 22:30
Nymphomaniac.Parte II
18:30
Old boy
22:30
Presentimientos
17:15
Free birds (Vaya pavos)
15:45
Frozen,el reino del hielo
15:30
Futbolin
16:00
Hercules el origen de la leyenda (3D)
Hércules: El origen de la leyenda
Jack Ryan: operación sombra
16:00
La gran estafa americana
16:45
La ladrona de libros
La leyenda del samurai: 47 Ronin
Lluvia de albóndigas 2
Mandela,del mito al hombre
16:00
Mindscape
17:40
15:30
17:30 19:40 21:50
18:10 20:20 22:30
18:00 19:30 20:45 22:15
19:50
22:20
17:45
19:45 22:40
BASAURI
D IBAIGANE
Ez dago emanaldirik.
D SOCIAL ANTZOKIA
A propósito de Llewyn Davis
20:00
Ez dago emanaldirik.
D YELMO BOULEVARD
D PRINCIPE
San Joan,10 (943-421247).Ikuslearen eguna: asteazkena.
12 años de esclavitud
Agosto
Al encuentro de Mr Banks
Asier ETA biok
El lobo de Wall Street
La gran belleza
La gran estafa americana
La ladrona de libros
La venus de las pieles
Nymphomaniac.Parte II
Nymphomaniac.Volume 2 (JBA)
Old boy
Presentimientos
¿Qué hacemos con Maisie?
19:45 22:30
17:00 19:30 22:00
17:15 20:00 22:30
17:00 20:15 22:45
16:45
19:00 22:15
16:45
19:30
17:00 19:45 22:30
17:00
17:30 20:00 22:00
17:15 19:45
22:15
22:30
18:45 20:45 22:45
16:45
D BERMEO. Nestor Basterretxea.
D TRUEBA
Ismael. 19:00.Lluvia de albóndigas 2. 16:30.
S.Esnaola,10 (943-271391).Ikuslearen eguna: asteartea.
D DERIO. Gurea aretoa.
Agosto (JBA)
El lobo de Wall Street (JBA)
La gran estafa americana (JBA)
El médico. 19:30.Jelly T (Euskaraz). 17:00.
D GURIDI
San Prudentzio,6 (94-5231940).Ikuslearen eguna: asteazkena.
17:00 20:30
19:15
18:00
18:15 20:15 22:15
18:10 20:20 22:15
18:30 19:45 22:00 22:30
21:30
18:00
20:00
16:00
20:00
16:15
16:00
16:15
16:00
17:00
D DURANGO. Zugaza.
D ANDOAIN. Bastero.
Al encuentro de Mr Banks. 18:30,21:00.Frozen,el reino del hielo.
16:30.Jack Ryan: operación sombra. 18:30,20:30.
A propósito de Llewyn Davis. 19:30.
Dinosauroen artean. 17:00.
16:45
19:15 22:30
19:30 22:15
16:45
Agosto
Al encuentro de Mr Banks
El lobo de Wall Street
Frozen
Hércules: El origen de la leyenda
Jack Ryan: operación sombra
La gran estafa americana
La ladrona de libros
Mindscape
D ARETXABALETA. Zaraia zinema.
A propósito de Llewyn Davis. 20:00.Lluvia de albóndigas 2. 17:00.
El médico. 19:30.
Turbo. 17:00.
19:40 22:20
22:30
16:15 18:45
21:15
15:30
16:30 18:00 19:00 20:00 21:30
21:50
16:35 18:40
17:30
15:50 17:50 19:50
15:45 18:00 20:15 22:30
16:45 19:30 20:45 22:15
19:45 22:20
17:00
15:45 17:45
16:00
(948-292330).Ikuslearen eguna: astelehena.
12 años de esclavitud
Agosto
Al encuentro de Mr Banks
Caminando entre dinosaurios
16:30
El Hobbit 2: la desolación de Smaug 16:20
El lobo de Wall Street
17:00
El médico
Frozen,el reino del hielo
16:30
Hércules: El origen de la leyenda
16:30
Jack Ryan: operación sombra
16:30
La gran estafa americana
La ladrona de libros
Lluvia de albóndigas 2
16:30
Mindscape
Tres bodas de más
D VILLABONA. Gurea aretoa.
El médico. 19:30.
D ZARAUTZ. Modelo.
Asier ETA biok. 19:00,22:00.
Jelly T (Euskaraz). 17:00.
D ZUMAIA. Aita Mari.
La ladrona de libros. 19:30.
Lluvia de albóndigas 2. 16:30.
D YELMO GORBEIA 3D
Gorbeia (945-460623).
A propósito de Llewyn Davis
El Hobbit 2: la desolación de Smaug 15:45
El lobo de Wall Street
El médico
Frozen,el reino del hielo
15:30
Futbolín
16:00
Gravity (3D)
16:10
La gran estafa americana
La leyenda del samurai
La vida secreta de Walter Mitty
Lluvia de albóndigas 2
15:50
Mandela,del mito al hombre
Tres bodas de más
22:00
18:45
18:00
21:30
21:45
17:40
18:10
22:30
17:00 19:40 22:20
22:10
19:50
17:50
19:45
20:20
D AMURRIO. Amurrio Antzokia. Caminando entre dinosaurios. 17:30.Sobran las palabras. 19:30.
Bizkaia
BILBO
D COLISEO CINESA ZUBIARTE
Leizaola Lehendakariaren kalea,Ikuslearen eguna: astelehena.
3 Bodas de más
Agosto
Al encuentro de Mr Banks
16:15
Caminando entre dinosaurios
16:00
El Hobbit 2: la desolación de Smaug
El médico
Frozen
16:00
Hercules el origen de la leyenda (3D)
Hércules: El origen de la leyenda 16:00
Jack Ryan: operación sombra
16:00
La gran estafa americana
16:30
La ladrona de libros
Lluvia de albóndigas 2
Mindscape
16:00
22:40
20:20
19:00 22:00
19:00
22:00
18:10
18:00
22:30
18:10 20:20 22:30
18:00 19:20 20:45 22:10
20:00 22:00
17:00
18:00 20:00
D GOLEM ALHONDIGA
D ERMUA. Ermua Antzokia.
A propósito de Llewyn Davis. 19:30.La gran belleza. 22:00.Rodencia y el diente de la princesa (3D). 19:30.
D MULTICINES
Eskutza kalea,13 (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena.
17:15 19:45
20:00
17:30 20:00
17:00 19:30
17:00 19:30
17:30 20:00
17:30
17:30 19:45
D AZKOITIA. Baztartxo.
GETXO
Lluvia de albóndigas 2. 17:15.
Sobran las palabras. 19:30.
D LAUREN GETXO
Arriluze z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Agosto
Al encuentro de Mr Banks
El lobo de Wall Street
Frozen,el reino del hielo
Hércules: El origen de la leyenda
Jack Ryan: operación sombra
La gran estafa americana
La ladrona de libros
16:00
16:20
19:00 22:0000:40
16:00 17:00 19:15 20:30 22:30
18:15
22:40
16:00 18:10 20:20 22:30
16:30
19:30 22:10
20:15
Ernest eta Celestine. 17:00.Tres bodas de más. 19:30.
Ikuslearen eguna: astelehena.
LEIOA
D CINESA ARTEA
Artea merkataritza gunea (902-333 231).Ikuslearen eguna: asteazkena.
12 años de esclavitud
Agosto
Al encuentro de Mr Banks
16:30
Caminando entre dinosaurios
El médico
Frozen,el reino del hielo
Futbolín
16:15
Gravity (3D)
16:00
Hercules el origen de la leyenda (3D)
Hércules: El origen de la leyenda
Jack Ryan: operación sombra
16:00
La gran estafa americana
16:30
La ladrona de libros
16:30
La vida secreta de Walter Mitty
16:30
Lluvia de albóndigas 2
Mindscape
16:00
Tres bodas de más
20:00 22:30
20:20
19:00 22:00
18:15
19:00 22:00
18:00
22:15
18:15 20:30 22:45
19:20 20:00 22:10 22:45
19:15 22:00
20:15
18:00
18:10
22:45
17:30
20:00
D MUNGIA. Torrebillela. Jelly T (Euskaraz). 17:00,19:30.
D MUSKIZ. Meatzari aretoa.
De tal padre,tal hijo. 19:30.Lluvia de albóndigas 2. 17:00.
D ONDARROA. Bide Onera.
PORTUGALETE
D BALLONTI
Ez dago emanaldirik.
19:50 22:25
17:30
16:15 18:45
21:15
16:10
16:45 18:15 19:00 20:15 21:45
21:50
16:30
20:00
17:00 20:00
Futbolín. 16:30.
Lore. 19:00.
ERRENTERIA
Al encuentro de Mr Banks
Asier ETA biok
El lobo de Wall Street
El médico
Frozen,el reino del hielo
Jack Ryan: operación sombra
La gran estafa americana
La ladrona de libros
Lluvia de albóndigas
17:00 19:45
20:00
17:00 20:30
19:15
17:30
17:30 20:00
17:00 19:40
22:30
22:20
22:45
22:25
22:15
SANTURTZI
Asier ETA biok. 19:30.
Vaya pavos. 16:30.
IRUN
D CINEBOX MENDIBIL
Mendibil merkataritza gunea (943-630223).Ikuslearen eguna: osteguna.
16:00
19:00 22:00
18:00
22:00
16:00 18:00
15:45 18:00
15:45 18:00 20:15 22:30
16:00
19:00 22:00
20:15 22:30
20:15 22:30
D SERANTES
A propósito de Llewyn Davis
El lobo de Wall Street
El médico
La gran estafa americana
18:00 20:30
20:30
17:30
18:00 20:30
D SONDIKA. Kultur Etxea.
Caminando entre dinosaurios. 17:00.
La ladrona de libros. 19:30.
Agosto
Asier ETA biok
El lobo de Wall Street
El médico
Frozen,el reino del hielo
Hércules: El origen de la leyenda
La gran estafa americana
La ladrona de libros
Lluvia de albóndigas 2
Mandela,del mito al hombre
D LAZKAO. Areria aretoa.
D ZALLA. Zalla antzokia.
Blue Jasmine. 19:30.
Frozen,el reino del hielo. 16:30.
Jelly T (Euskaraz). 17:30.
Mandela,del mito al hombre. 20:00.
D LEGAZPI. Latxartegi aretoa.
El pequeño angel. 17:00.
Todos queremos lo mejor para ella. 19:30.
D OÑATI. Herri antzokia.
Gipuzkoa
Ernest eta Celestine. 17:00.
La ladrona de libros. 19:30,22:30.
DONOSTIA
D ORDIZIA. Herri antzokia.
D ANTIGUO BERRI
Blue Jasmine. 19:30,22:15.
Lluvia de albondigas 2 3D. 16:45.
(943-001200).Ikuslearen eguna: astelehena.
19:30 22:15
17:00 19:45 22:15
16:45
19:00 22:15
19:30 22:15
17:15
17:00
16:45
17:15
16:45 18:45 20:45 22:45
16:45
19:30 22:15
20:00 22:30
19:30 22:00
D LA BRETXA
Arraindegi eraikina (943-421371).
3 Bodas de más
22:45
Al encuentro de Mr Banks
17:00 19:30 22:00
Caminando entre dinosaurios
16:00
El Hobbit: La desolación de Smaug 3D
22:30
D TOLOSA. Leidor.
A propósito de Llewyn Davis. 19:30,22:00.
Lucius dumben berebiziko bidaia (Euskaraz). 17:00.
17:30 20:00 22:30
17:30 20:00
22:30
17:30 20:00 22:30
17:30 20:00 22:30
(948-551002).
17:15 20:45
20:45
18:45
19:00
14:00
14:00
El único superviviente
Ismael
Lluvia de albóndigas 2
Paranormal Activity: los señalados
15:45
18:00 20:30
20:30
18:00
18:00 20:30
TUTERA
16:00
14:00
20:00
22:00
18:00
16:00
14:00
22:00
19:30
18:00
18:00
22:00
21:00
14:00
18:00
22:00
D OCINE
12 años de esclavitud
Al encuentro de Mr Banks
El lobo de Wall Street
El médico
Frozen,el reino del hielo
Hércules: El origen de la leyenda
Jack Ryan: operación sombra
La gran estafa americana
La ladrona de libros
La vida secreta de Walter Mitty
Lluvia de albóndigas 2
17:00 19:30 22:00
17:00 19:30 22:00
16:00
19:15 22:30
16:00
19:00
16:00
16:30 18:30 20:30 22:30
16:15 18:15 20:15 22:15
16:00 18:00 19:00 20:30 22:00
18:00 20:15 22:30
22:15
16:15
UHARTE
14:00 16:00 18:00
20:00
14:00 16:00
20:00 22:00
14:00 16:00
20:00 22:00
14:00 16:00 18:00 20:00
D LE SELECT
Belle comme la femme d’un autre
Divin enfant
11:00
I.Frankenstein
Jack le mecanique du coeur 11:00
Jacky au royaume des filles
Le jeu de la vérité
11:00
Lulu femme nue
Minuscule - La vallée...
11:00
Minuscule - La vallée...3D
Nymphomaniac.Volume 2 (JBA)
Prêt à tout
Une autre vie
19:30
17:45
15:00
19:30
17:15
17:15 19:30
15:00
17:15
19:30
15:00
15:00
D HAZPARNE. Haritz Barne. Mandela: Un long chemin
vers la liberté (JBA). 21:00.Sur la terre des dinosaures. 17:00.
Jamais le premier soir. 18:00.Le manoir magique. 16:00.
MIARRITZE
D ROYAL
12 years a slave (JBA)
17:30
21:30
A touch of sin (JBA)
20:20
Beacoup de bruit pour rien (JBA)
15:45
Dallas Buyers Club (JBA)
15:50
19:30
L’amour est un crime parfait
21:40
Les sorcieres de Zugarramurdi (JBA)
18:10
Minuscule - La vallée des fourmis perdues 15:50
Minuscule - La vallée des fourmis perdues 3D
19:50
The lunchbox (JBA)
14:00
The spectacular now (JBA)
14:00
Une autre vie
14:00
17:45
Nafarroa
D ITAROA
(902-463269).Ikuslearen eguna: osteguna.
12 años de esclavitud
20 años no importan
Agosto
Al encuentro de Mr Banks
Asier ETA biok
El lobo de Wall Street
El médico
Frozen,el reino del hielo
Futbolín
Hércules: El origen de la leyenda
Jack Ryan: operación sombra
La gran estafa americana
La ladrona de libros
Lluvia de albóndigas 2
Mandela,del mito al hombre
Mindscape
19:15 22:00
20:20 22:20
20:20 22:30
16:00 18:10 20:20 22:30
20:20 22:20
16:00 17:00 19:15 20:15 22:30
16:00
16:00 18:00
16:00 18:00
16:20 18:20 20:20 22:20
16:20 18:20 20:20 22:20
16:00
19:00 22:00
16:00
19:00 22:00
16:00 18:00
20:00 22:30
16:00 18:00
VIANA
D LAS CAÑAS
Al encuentro de Mr Banks
El Hobbit 2: la desolación de Smaug
El lobo de Wall Street
17:00
El médico
16:10
Frozen,el reino del hielo
16:00
Hércules: El origen de la leyenda 16:00
Jack Ryan: operación sombra
16:00
La gran estafa americana
La ladrona de libros
16:15
Lluvia de albóndigas 2
16:00
Tres bodas de más
17:15 20:00 22:35
20:30
20:30 22:00
19:15 22:15
18:15
18:10 20:25 22:35
18:10 20:25 22:45
17:00 19:45 22:30
19:15
18:15
20:30 22:45
Nafarroa Beherea
D DONIBANE GARAZI. Le Vauban.
La reine des neiges. 15:30.
Mandela: Un long chemin vers la liberté (JBA). 21:00.
D DONAPALEU. St.Louis.
Le médecin de famille (JBA). 20:30.
Suzanne. 18:00.
Yves Saint Laurent. 15:00.
Zuberoa
IRUÑEA
D GOLEM BAIONA
D MAULE-LEXTARRE. Baitha.
(948-174141).Ikuslearen eguna: asteazkena.
12 años de esclavitud
Agosto
Al encuentro de Mr Banks
Gravity
La vida secreta de Walter Mitty
Presentimientos
Tres bodas de más
¿Qué hacemos con Maisie?
D GOLEM LOS LLANOS
16:30
D KANBO. Aiglon.
17:15
16:00 18:00 20:00 22:00
17:00 19:45 22:30
19:30 22:30
16:15 18:15
22:15
D SAIDE OLITE
(948-245400).Ikuslearen eguna: astelehena.
LIZARRA
16 ans ou presque. 15:00.Le loup de Wall Street (JBA). 17:00.
22:15
22:30
21:00
22:30
22:30
22:30
21:00
D HENDAIA. Les Varietes.
17:15 19:45
20:15
17:00 20:30
20:00
17:30 20:00
17:30
17:30 20:00
17:15 19:45
17:30
ter Mitty. 20:15.Therese D. 20:00.
18:30
16:30
DONIBANE LOHIZUNE
17:00
(943-635441).Ikuslearen eguna: astelehena.
(94-4839244).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Belle et Sébastien
I.Frankenstein
I.Frankenstein 3D
Jamais le premier soir
La reine des neiges
11:00
La vie rêvée de Walter Mitty
Le jeu de la vérité
Le Loup de Wall Street
Le manoir magique
11:00
Les garçons et Guillaume,à table!
Match retour
Miam Nimaux
11:00
Minuscule - La vallée...
11:00
Minuscule - La vallée...3D
Prêt à tout
11:00
The Ryan Initiative
11:00
Yves Saint Laurent
11:00
Agosto
Al encuentro de Mr Banks
El lobo de Wall Street
Jack Ryan: operación sombra
La gran estafa americana
La ladrona de libros
D ALTSASU. Iortia. Futbolín. 17:00.La vida secreta de Wal14:00
D MONCINE
D OCINE TXINGUDI
Futbolín. 17:00.La ladrona de libros. 20:00.
D YELMO MEGAPARK
17:00
D ELGOIBAR. Herriko Antzokia.
Al encuentro de Mr Banks
El lobo de Wall Street
Frozen
Futbolín
Jack Ryan: operación sombra
La gran estafa americana
La vida secreta de Walter Mitty
Mindscape
Mandela,del mito al hombre. 19:00.
Rodencia y el diente de la princesa. 16:30.
11:15
ANGELU
D HERNANI. Biteri aretoa.
D KULTUR LEIOA
Jelly T (Euskaraz)
Septimo
12 años de esclavitud (JBA)
Al encuentro de Mr Banks
El lobo de Wall Street
El médico
Ernest eta Celestine
Frozen,el reino del hielo
Futbolín
Hércules: El origen de la leyenda
Jack Ryan: operación sombra
La gran estafa americana
La ladrona de libros
Mindscape
20:00
D NIESSEN ZINEMAK
16:00
11:15
11:00
11:00
11:15
L’amour est un crime parfait
Lulu femme nue
Nymphomaniac.Volume 2
Philomena
Une autre vie
Une vie de chat
(943-345291).
D COLISEO CINESA MAX OCIO
Erribera etorb.(94-4181672).
El lobo de Wall Street
Justin Bieber’s Believie (JBA)
La vida de Adele
La vida secreta de Walter Mitty
11:15
18:00
15:45
14:00 16:00 18:00 20:00 22:15
14:00 16:00
20:30
14:00
13:40 16:00
00:00 22:20
20:00 22:15
14:00 16:15 18:20
14:00 16:00 18:00 20:00
13:45 16:00 18:00 20:00 22:15
(05559-555298).
EIBAR
22:30
22:30
D SAIDE CARLOS III
D L’AUTRE CINEMA
A propósito de Llewyn Davis. 22:00.
Futbolín. 17:00.
La vida secreta de Walter Mitty. 19:30.
22:30
22:30
22:30
22:30
(948-245400).Ikuslearen eguna: astelehena.
12 years a Slave
Tonnerre
D BEASAIN. Usurbe.
D COLISEO
Kareaga kalea z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena.
12 años de esclavitud
16:15
19:15 22:00
20 años no importan
16:00 18:00 20:30 22:45
Agosto
20:00 22:30
Al encuentro de Mr Banks
16:45
19:20 22:00
El médico
19:00 22:00
Frozen,el reino del hielo
16:00 18:15
Gravity (3D)
22:45
Hercules el origen de la leyenda (3D)
16:00
Hércules: El origen de la leyenda
18:15 20:30 22:45
Jack Ryan: operación sombra
16:00 18:10 20:20 22:30
La gran estafa americana
18:00 20:00 20:45
La ladrona de libros
16:15
19:00 22:00
La vida secreta de Walter Mitty
17:00
Lluvia de albóndigas 2
16:00 18:00
Mindscape
16:00 18:15 20:30 22:45
Tres bodas de más
16:2000:00 20:20 22:20
¿Qué hacemos con Maisie?
16:00
D L’ATALANTE
(05559-557363).
21:30 22:30
A propósito de Llewyn Davis
20:30 22:30
A propósito de Llewyn Davis (JBA) 16:30
Asier ETA biok
16:30 18:30 20:30 22:30
La gran belleza
17:00
22:30
La gran belleza (JBA)
19:45
La venus de las pieles
16:30 18:30 20:30 22:30
Nymphomaniac.Volume 2
17:15 20:00
Nymphomaniac.Volume 2 (JBA)
22:30
Lapurdi
Frozen,el reino del hielo. 16:30.
La ladrona de libros. 19:30.
19:25
18:15 20:30
19:30
18:30
18:30 20:30
18:30 20:30
17:00 19:45
17:15 20:00
18:30
20:30
20:30
(948-251903).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Mandela,del mito al hombre. 19:30,22:00.
Rodencia y el diente de la princesa. 17:00.
D AZPEITIA. Soreasu Antzokia.
D IGORRE. Lasarte aretoa.
D ZORNOTZA. Zornotza aretoa.
BARAKALDO
Jelly T (Euskaraz). 17:00.
Sobran las palabras. 19:30.
El médico. 19:00,22:00.
(94-6070767).
17:00
17:00
22:30
17:30 20:00 22:30
17:15 20:00 22:00
17:30 19:00 21:00
19:40 22:30
17:00 19:45 22:30
17:15 19:45 22:30
17:30 20:00
22:30
D ARRASATE. Amaia antzokia.
D GERNIKA-LUMO. Lizeo Antzokia.
17:00 19:45 22:30
17:00
22:30
17:15 20:00 22:30
D GOLEM YAMAGUCHI
D ZUMARRAGA. Zelai Arizti.
Belle et Sébastien
Homefront
I.Frankenstein 3D
La reine des neiges 3D
Le Loup de Wall Street
Le manoir magique 3D
Le vent se leve
Match retour
Minuscule - La vallée des...3D
Prêt à tout
The Ryan Initiative
17:15 20:30
17:00 19:45
17:00 19:45 22:30
20:00 22:30
D GOLEM LA MOREA
15:45 18:05 20:25 22:45
16:00
19:00 22:00
16:00
19:30
16:00
16:00 18:15 20:30 22:45
16:00 18:15 20:30 22:45
16:00
19:00 22:00
19:00 22:00
16:00 18:15 20:30 22:45
D CGR CENTRE
D ELORRIO. Arriola antzokia.
12 años de esclavitud
Agosto
Al encuentro de Mr Banks
Caminando entre dinosaurios 3D
El lobo de Wall Street
El médico
Urbil merkataritza gunea (943-221622).
(0559-599090).
12 años de esclavitud
Agosto
Al encuentro de Mr Banks
Caminando entre dinosaurios
El lobo de Wall Street
El médico
Frozen,el reino del hielo
Futbolín
Hércules: El origen de la leyenda
Jack Ryan: operación sombra
La gran estafa americana
La ladrona de libros
Lluvia de albóndigas 2
Mindscape
Tres bodas de más
Al encuentro de Mr Banks
Asier ETA biok
Blue Jasmine
La gran belleza
La gran estafa americana
La venus de las pieles
Presentimientos
¿Qué hacemos con Maisie?
D CINEBOX URBIL
BAIONA
Boulevard merkataritza gunea (902-221622).Ikuslearen eguna: osteguna.
12 años de esclavitud
A propósito de Llewyn Davis
Agosto
Al encuentro de Mr Banks
El lobo de Wall Street
El médico
La gran estafa americana
La ladrona de libros
Nymphomaniac.Volume 2
Nymphomaniac.Volume 2 (JBA)
El lobo de Wall Street
El médico
La gran estafa americana
La ladrona de libros
USURBIL
17:00
22:30
17:15 20:00 22:30
17:15 20:00 22:30
Heimat 1 - Chronique d’un rêve (JBA). 21:00.
Homefront. 16:00.
La reine des neiges. 16:00.
Suzanne. 21:00.
28 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Agenda ›
Komunikazioa D
Erlatibismoa
Uhinetatik tiraka
Xabier Lasa
Blascoren kontrapuntua. Iñigo Lejarzak txango eta
leku turistikoen inguruan REn
larunbatero (13:00-14:00) gidatzen
duen saioa da Ocho días, siete noches. Mendabaldeko gizaki kontsumitzaile hedonistaren neurri-
ra egina dago gehienbat; are
gehiago, baita esatariaren profil
pertsonalaren neurri-neurrira
ere! Turismo bulegoetako eta hoteleko zuzendariak elkarrizketatzen ditu gehienbat, eta Roge
Blascoren saio mitikoen antitesia da; jai du, hortaz, Levando anclas eta La casa de la palabra saioetan kuku egiten duten abenturazale eta bidaiari solidario
horietakoak bilatu nahi dituenak
Lejartzarekin. Atzera eginaraziko diote kredentzial horiek baten
bati, baina ez gaitezen itsutu. Gurean erreala eta masiboa den turismo bati erantzuten baitio. Izan
gaitezen zintzoak, eta aitortu Lejartzaren saioak islatzen duen turismoa egiteko estilo horretan
mugitzen garela gehienok gehienetan. Ez dezagun sinets geuk
osatu dugun euskaldun estereotipo hori, denak bidaiari alternatibo gisa janzten gaituen hori.
Biderako argi. Hedabideak
bidelagun izanda bizi izandako
urteek zerbait irakatsi badidate,
hori da pertsona publikoei buruz
transmititzen zaizkigun mezuak
erlatibizatu behar direla. Esaterako, halako pertsona aurkezten
zaigunean, miretsia, errespeta-
tua, kualifikatua… dela, eta autoritate moral eta etikoa duela esanez edo iradokiz. Urteak pilatzeak ez baitu, automatikoki, jakitunago bihurtzen inor; kontrakoa
bai maiz! Ostiral goizetan ustez
ahots eskarmentudunen tartea
ireki da Boulevard saioan, nonbait. Nora ezean gabiltzan arimentzat itxaropenaren argia piztuko digutenak, euskal errealitate soziopolitikoan zentralitatea,
zuhurtzia, zuzentasuna… markatuko digutenak. Jose Antonio Ardanza eta Ramon Jauregi etorri
ziren lehengoan, Javier Elzo eta
Jose Angel Cuerda herenegun.
Toni Gisbert q
ACPV elkarteko idazkaria
Espainiako Gobernuak Valentzian Catalunya
Radio itxi ondotik, ez dago katalanezko
hedabide publikorik herrialdean.
«Pagaburu gisa
erabili dute
katalana;
larri gaude»
Adrian Garcia
Valentziako kultura eta hizkuntza sustatzen lan egin du ACPV
Valentziako Kultur Ekintza elkarteak berrogei urtean. Katalanezko ikastaroak eman ez ezik,
ahalegin handia egin dute hedabideetan hizkuntzaren presentzia ahalik handiena izatearren.
Bide horretan, elkarteak jarritako hedagailu sareari esker ikusi
eta entzun dituzte urte luzez TV3
eta Catalunya Radio. Espainiako
Gobernuak behartuta, baina, seinalea hedatzeari utzi behar izan
diote. Toni Gisbert (1967, Alzira,
Herrialde Katalanak) ACPVko
idazkariak dio erkidegoko gobernuaren jomuga bihurtu dela elkartea.
Valentzian Catalunya Radio itxi ondoren, zein da katalanezko hedabideen panorama?
Valentziako PPko Gobernuak,
Espainiakoarekin elkarlanean,
Valentziako katalanezko hedabide publiko guztiak itxi ditu. Hiru
urtean hamar telebista kate eta
irrati itxi dituzte: TV3ko lau kate,
Catalunya Radio, Catalunya In-
formacio eta RTVVko bina telebista kate eta irrati.
Zer eragin izan dezake horrek hizkuntzan?
Atzerapauso nabarmena da.
Masa hedabideak bakarrik gaztelaniazkoak dira, nahiz eta katalana ere hizkuntza ofiziala izan.
Gure hizkuntza baztertu dute,
apartheid egoeran dago. Erakundeek mespretxatu egiten dute,
etxeko eremura zokoratu nahi
dute.
Emisioak kendu badituzue ere, Espainiako Ministerioak ez ditu hasitako auzibideak atzera bota.
Milioi bat euroko isuna jaso dezakegu. Aurretik ohartarazi ez gintuzten arren, irratiaren seinalea
ahalik eta azkarren eten genuela
argudiatuko dugu helegiteak
aurkeztean. Baimenik gabe emititu eta hedagailuak baimenik
gabe jartzegatik ireki dizkigute
auzibideak. Guk Valentziako
Generalitateari eztabaidatzeko
proposamena egin diogu, gure
egoera legezkoa izatea nahi baitugu. Gure helburu nagusia ez da
Catalunya Radio hedatzea; guk
nahi dugu gure hizkuntzak masa
ACPV
hedabideetan presentzia edukitzea.
Valentziako Generalitateak dio salaketa elkarte batek jarri zuela.
Salaketa berez jarri zuena ez da
benetako elkarte bat. Accion Valencianistak erabiltzen duen beste izen bat da, eskuin muturreko
taldea eta PPren txotxongiloa. Salaketaren atzean Valentziako Generalitatea dago, baina haiek diote valentziarrek salatu dutela.
Inork ez die sinetsi. Orain arteko
epai guztiak irabazi ditugu, eta
Generalitateari argi geratu zaio
ez duela eskumenik gu zigortzeko. Horregatik jo du Industria Ministeriora. Tristea da, baina Espainiako Gobernuak polizia gaiztoaren rola bete du.
Zer dela-eta Valentziako PPren jokamoldea?
Valentzia larri bizi da. PPk bul-
tzatutako hazkunde eredua pikutara joan da. Finantza burbuila,
ikuskizun handien eta kudeaketa txarraren ereduak eztanda
egin du krisiarekin. Zilegitasun
politikoa ezbaian dago, eta jarrera autoritario oso gogorrarekin
erantzun dute: katalana pagaburu gisa erabili dute.
1990. urtetik hedatu duzue Valentzian Catalunya Radioko seinalea.
Aurretik izan al duzue arazorik?
Ez dugu inoiz arazorik izan, ez
PPren ezta PSOEren gobernuekin. Inor ez da inoiz kexatu; gizartean ez zegoen irratiaren inguruko eztabaidarik. Irratiak ez dio
inori kalterik egin.
TV3rekin bai, ordea, horrelako gatazkak izan dituzue iraganean.
Telebista desberdina da, eragin
handiagoa baitu. Jose Barrionuevok, Espainiako Barne Ministroa
Heroiak. Kirol profesional eredugarri gisa azaldu dizkigute
Santanderreko jokalariak, gauetik goizera, kirol esatariek. Noiz
mugitu dira, baina? Ikusi dutenean beren soldata galbidean eta
bazkideak presidente kazikearekin etsaituta, ez lehenago. Langile arrunt eta anonimo batzuek
egoera berean egin ohi dutena
egin dute, ez gehiago. Milioiak
irabazten dituzten lehen mailako
jokalariek Santanderreko lanbide bereko kideen erresistentzia
kutxa potolotuko balute, esaterako, orduan egongo lirateke justifikatuta laudamenak.
zelarik, Guardia Zibila bidali
zuen hedagailuak zigilatzera.
Herriak erantzun biribila eman
zion, eta berriro hasi ginen emititzen. Eduardo Zaplanaren gobernuaren garaian antena bat jarri
zuten interferentziak sortzeko.
Mobilizazio sozial handia egon
zen, eta auzia bideratu genuen.
2011. urtean Valentzian TV3eko seinalea etetera behartu zintuzteten.
2007an hasi zen jazarpen juridiko
eta ekonomikoa, eta ia lortu zuten ACPV itotzea; 900.000 euroko
isuna jarri ziguten. Bazkideei eta
oinarri sozialari esker, erasoari
eutsi genion.
Kataluniako eta Valentziako gobernuek TV3 herrialdean ikusteko ituna
sinatu zuten iaz.
PPren gehiengo osoak Valentziako Parlamentuan onartu zuen
itun hori. Azken urratsa soilik
falta da: aplikatzea. Baina, beti
bezala, gauza bat onartu eta
beste bat egiten dute. Guk
argi daukagu gobernu batek
RTVV, TV3 eta Catalunya Radio
itxi dituen moduan beste batek
ireki ditzakeela. PPk gehiengoa
du parlamentuan, baina gizartearen babesa galdu du; inkestek
diote gehiengo osoa galduko
duela.
Gizarte mobilizazioak iragarri dituzue. Iragan asteazkenean egin zenuten lehena, Generalitatearen egoitzaren aurrean.
Berotze ariketa zen asteazkenekoa, kontzentrazio sinbolikoa.
RTVVkoekin batera salatu genuen gure hizkuntza propioan
jarduten duten hedabide publikoen jazarpena.
Zeintzuk izango dira hurrengo urratsak?
Gizarte eragile asko bildu nahi ditugu. Bide orria zehaztu dugu, eta
pixkanaka joango gara hurrengo
pausoen berri ematen. Valentziako Diada eguna garrantzitsua
izango da. Jakitun gara sektore
guztietara iristeko mobilizazioekin ez dela nahikoa, eta bestelako
ekintzak egingo ditugu.
2014ko otsailaren 2a, igandea
berria 29
‹ Agenda
Hollywood
E
Euskaltel (13)
10:10: ‘Wild Wild West ’ abentura filma.
12:00: ‘La amenaza invisible.
Stealth’ akzioa.
15:45: ‘Una mente maravillosa’ filma.
18:05: ‘Deep Impact’ filma.
22:00: ‘La momia’ akzioa.
00:05: ‘Misión imposible 2’
akzioa.
Mas eta Gonzalez,
aurrez aurre
MGM
Artur Mas Kataluniako presidentea eta Felipe Gonzalez
Espainiako presidente ohia
mahai berean eseriko dira
Kataluniako independentzia
prozesuari buruz eztabaidatzeko.
Euskaltel (18)
10:45: ‘La historia más grande
jamás contada’ filma.
16:20: ‘Admiradora secreta’
filma.
21:45: ‘El caso de Thomas
Crown’ filma.
23:35: ‘Bat 21’ filma.
‘Salvados’. La Sexta, 21:30.
Gaurko filmak
La caza del Octubre Rojo
Iñigo Gabiriarekin
parapentean hegan
Alex Txikonek beste abentura
bati ekingo dio: parapentean
ibiliko da Iñigo Gabiriarekin. Iaz,
Red Bull Xalps proban parte
hartu zuen, eta Salzburgotik
(Austria) Monakorako bidaia
egin zuen parapentean.
‘Txikon Xtreme’. ETB1, 21:45.
111
Le train sifflera trois fois
1111
p La Sexta, 15:30. Zuz.: John McTier-
p Arte, 20:45. Zuz.: Fred Zinnemann.
nan. Akt.: Sean Connery, Scott Glenn.
1990.
Akt.: Grace Kelly, Gary Cooper, Tomas
Mitchell. 1952.
El monje
Uno de los nuestros
11
1111
p La1, 16:00. Zuz.: Paul Hunter. Akt.:
p ETBK Sat, 21:10. Zuz.: Martin Scor-
Chow Yun-Fat, Seann William Scott,
Jaime King. 2003.
sese. Akt.: Robert De Niro, Ray Liota,
Joe Pesci. 1990.
La bella Otero: diosa de la...
Mientras duermes
11
111
p ETB2, 16:15. Zuz.: Jordi Frades. Akt.:
p La1, 22:00. Zuz.: Jaume Balaguero.
Natalia Verbeke, Giorgio Lupano,
Matthieu Roze. 2008.
Akt.: Luis Tosar, Marta Etura. 2011.
Burua hodeietan
Río salvaje
11
p Cuatro, 17:40. Zuz.: Curtis Hanson.
11
p ETB1, 23:30. Zuz.: John Duigan. Akt.:
Akt.: Meryl Streep, Kevin Bacon. 1994.
Charlize Theron, Penelope Cruz,
Stuart Townsend. 2004.
Les Choristes
Wicker Man
111
1
p France 2, 20:45. Zuz.: Christophe
p Antena 3, 00:00. Zuz.: Neili Labute.
Barratier. Akt.: Gerard Jugnot, Jacques
Perrin, Jean-Baptiste Maunier. 2004.
Akt.: Nicolas Cage, Ellen Burstyn.
2006.
D
D
Telebista
ETB 1
ETB 2
Hamaika
Antena 3
Cuatro
TF1
06:25-14:00: Nafarroan
ETB3ko programazioa
emango dute. 07:05: Best of
Festivals series. 07:55: Kamera ezkutua. 09:00: Iparraldearen orena igandea. 09:25:
EITB Kultura. 09:40: Bizi Berria. 09:50: Egi Bidean. 10:00:
Meza. 11:00: Mari emakume
mitologikoa. 12:10: Saskibaloia. Endesa liga. ZaragozaBilbo Basket. 14:00: Gaur
Egun. 14:50: Eguraldia. 15:00:
Hitzetik hortzera. 16:00: Herri
kirolak. 17:00: ETB Kantxa.
Victor-Untoria/Jaka-Rezusta. Titin III.a-Merino II.a/XalaZubieta. 19:30: Gol festa.
20:30: Gaur Egun. 20:40: Eguraldia. 20:45: Gol festa. 21:45:
Txikon Xtreme. 22:50: Gol festa. 23:30: Zinema. ‘Burua hodeietan’. Zuz.: John Duigan.
Akt.: Charlize Theron. 2004.
01:25: Abentur@roa.
07:05: Del país de los vascos.
07:30: Chiloé. 08:00: Chimp
Family Fortunes. 08:50: Nueva vida. 09:00: Palabra de ley.
09:30: Teknopolis. 10:00: Vaya
Semanita. 12:15: Ris. Crímenes imperfectos. 14:05: Rex.
14:58: Teleberri. 16:10: Eguraldia. 16:15: Zinema. ‘La bella
Otero: diosa de la belle epoque’. Zuz.: Jordi Frades. Akt.:
Natalia Verbeke, Giorgio Lupano, Matthieu Roze. 2008.
19:15: Zinema. ‘Lo que la mentira esconde’. Zuz.: Robert
Malenfant. Akt.: Paula Trickey, Al Sapienza, Thomas Calabro. 2007. 20:58: Teleberri.
22:10: El Conquistador del fin
del mundo X.Julian Iantzik gidatzen duen abentura
reality-a. 00:00: El Conquis
2014. 01:30: Euskadi Movie.
02:15: Vaya Semanita. 02:50:
Teknopolis.
09:05: Telebista 2.1. 11:35: Gurean Gaur. 12:05: Berbetan.
12:40: Kulturartean. 13:10: Julen Urdaibai Arizonatik bueltan. 13:30: Nafarroako txotx
irekiera. 14:00: Aizank!. 14:35:
Esatea libre. Eztabaida saioa.
15:45: Sahatsa dantza taldea.
17:00: Bizi Musika. 18:30: Gurean Gaur. Albistegia. 19:00: Aurresku Txapelketa 2013. 20:15:
Klaketa. 21:00: Atik Zra. 22:00:
Eskola bizia herri bizia. 23:10:
Gurean Gaur. 23:40: Berbetan. 00:15: Kulturartean.
00:45: Julen Urdaibai Arizonatik bueltan.
07:00: Pelopicopata. 08:15: Lo
más... 11:45: Ahora caigo.
14:00: Los Simpsons. 15:00:
Antena 3 Noticias. 16:00: Zinema. ‘Memorias de un asesinato’. 2013. 17:40: Zinema.
‘Al límite de la esperanza’.
2011. 19:20: Zinema. ‘Amor,
mentiras y asesinato’. 1997.
21:00: Antena 3 Noticias.
22:10: Zinema. ‘El ladrón de
palabras’. 2012. 00:00: Zinema. ‘Wicker man’. 2006.
01:45: Zinema. ‘Asesinato en
el campus’. Zuz.: Bradley Wigor. Akt.: Kate Jackson, Drew
Ebersole. 1996.
07:00: El zapping de surferos.
09:00: Fauna letal. 10:00: El
encantador de perros. 12:00:
Callejeros Viajeros. 14:00: Noticias Cuatro. 14:45: Deportes
Cuatro. 15:55: Zinema. ‘El guerrero número 13’. Zuz.:John
Mctiernan. Akt.: Antonio Banderas, Omar Sharif, Dennis
Storhoi. 1999. 17:40: Zinema.
‘Río salvaje’. Zuz.: Curtis Hanson. Akt.: Meryl Streep, Kevin
Bacon. 1994. 19:50: Noticias
Cuatro. 21:00: Deportes Cuatro 2. 21:30: Negocios al límite.
22:45: Cuarto Milenio. 03:45:
Puro Cuatro.
06:00: Sandra détective.
06:10: Voici Timmy. 06:20: Les
Petites Crapules. 06:30:
TFou. 10:10: Automoto. 11:00:
Téléfoot. 12:00: Les 12 coups
de midi!. 13:00: Journal. 13:40:
Mentalist. 15:25: Lex experts:
Miami. 18:00: Sept a Huit.
20:00: Journal. 20:50: Zinema.
‘Je suis une légende’. Zuz.:
Francis Lawrence. Akt.: Will
Smith, Alice Braga, Charlie
Tahan. AEB. 2007. 22:55: Esprits criminels. 01:25: Dexter.
02:20: L’Actualité du cinéma.
02:35: A l’écoute. 03:00: Le
Club de l’economie.
La 1
Tele 5
Arte
France 2
‘Burua hodeietan’ filma. 23:30
‘El Conquistador...’. 22:10
06:00: Noticias 24h. 09:00:
¡Mira quién baila!. 11:15: Fabricando made in Spain. 12:10:
Lo que hay que ver. 12:40: Informe semanal. 13:30: Cocina
con Sergio. 14:00: Solo moda
en la 1. 14:30: Corazón. 15:00:
Telediario1. 15:55: Eguraldia.
16:00: Zinema. ‘El monje’.
2003. 17:30: Zinema. ‘Ella es
el partido’. 2008. 19:20: Zinema. ‘Otoño en Nueva York’.
1999. 21:00: Telediario 2.
22:00: Zinema. ‘Mientras
duermes’. 2011. 23:35: Zinema. ‘Instinto básico’. 1992.
01:35: 24h en la calle.
06:45: Medium. 09:00: I love
TV. 12:00: La que se avecina.
15:00: Informativos Telecinco.
Jose Ribagordak aurkezten
duen albistegia. 16:00: Zinema. ‘La pesca del salmón en
Yemen’. Zuz.: Lasse Hallstrom. Akt.: Ewan McGregor,
Emily Blunt, Kristin Scott
Thomas. 2011. 18:15: ¡Qué
tiempo tan feliz!. Maria Teresa Camposek aurkezten
duen albistegia. 21:05: Informativos Telecinco. Jose Ribagordak aurkezten duen
saioa. 21:45: Aida. 02:30: Premier VIP.
09:45: X:enius. 10:15: Le Ventre, notre deuxième cerveau.
11:15: Metropolis. 12:00: Photo.
12:30: Philosophie. 12:55: Imaginez!. 13:00: Square. 13:40:
360º-GÉO. 14:20: Life, l’aventure de la vie. 15:05: Australie.
16:55: Personne ne bouge!.
17:30: La Folle Journée américaine. 19:45: Arte journal.
20:00: Karambolage. 20:15:
Vox Pop. 20:40: Tout est vrai
(ou presque). 20:45: Zinema.
‘Le train sifflera trois fois’.
22:05: Dokumentala. 23:00:
La Folle Journée Américaine.
00:55: Zinema. ‘Fog’. 1980.
08:30: Les chemins de la foi.
12:05: Tout le monde veut
prendre sa place. 13:00: Journal. 13:20: 13h15, le dimanche... 14:10: Vivement dimanche. 16:00: Errugbia. Sei Nazioen Torneoa. Irlanda Eskozia. 18:00: Stade 2. 18:50:
Vivement dimanche prochain. 20:00: Journal. 20:45:
Zinema. ‘Les Choristes’. Zuz.:
Christophe Barratier. Akt.:
Gerard Jugnot, Jacques Perrin, Jean-Baptiste Maunier.
22:25: Non élucidé. 23:55: Histoires courtes. 00:35: Vivement dimanche prochain.
ETB 3
ETBK Sat
La 2
La Sexta
Teledeporte
France 3
07:30: Harriketarrak Hollyrocken. 09:00: Doraemon. 10:10:
Hello Kitty. 11:00: Vicky bikingoa. 12:05: Ninja Dortokak.
12:45: Doraemon. 14:50: Hello
Kitty. 15:40: Shaun arditxoa.
15:50: Hirukiak. 16:40: Hartz
txiki. 17:20: Aita-ambitxi magikoak. 18:10: Doraemon.
18:50: George oihanekoa.
20:15: Shin Chan. 21:45: Kamera ezkutua. 00:00: Hello Kitty.
00:30: Dragoi Bola Z. 01:35:
Tom eta Jerry mutikotan.
02:15: Lola eta Virginia. 02:40:
Cloud trotters. 03:05: Maroons.
07:05: Gol festa. 07:35: Zona
zapping. 08:25: Musikala.
09:20: El chico nuevo. 11:30:
Equipo de rescate. 12:10: Robin Food. 13:15: Saskibaloia.
Kanaria Handia-Laboral Kutxa. 15:00: Robin Food. 16:00:
Ongi etorri. 19:30: ETB Kantxa. 20:15: Pala. Munduko
Txapelketa. 20:55: Zona zapping. 21:10: Zinema. ‘Uno de
los nuestros’. Zuz.: Martin
Scorsese. Akt.: Robert De
Niro, Ray Liota, Joe Pesci.
1990. 23:30: Tribuna gol.
00:45: Boxeo izarrak. 01:45:
ETB Kantxa.
11:30: Pueblo de Dios. 12:00:
Dokumentala. 12:55: El escarabajo verde. 13:30: Agrosfera.
14:00: RTVE responde. 15:35:
Saber y ganar fin de semana.
16:20: Grandes documentales. 17:15: Dokumentala. 18:10:
Ventana al mundo. 19:10: Dokumentala. 19:45: Zoom tendencias. 20:00: Cumbres.
20:30: Página 2. 21:00: Tengo
11 años. 21:30: Comisario Brunetti. 23:00: Documentos TV.
00:30: Metrópolis. 01:05: Dokumentala. 02:00: Zinema. ‘El
síndrome de Svensson’.
2006.
07:30: Historias con denominacion de origen. 08:00: Bestial. 08:45: Piso compartido.
09:30: Vaya casas. 11:00:
¿Quíen vive ahí?. 14:00: LaSexta Noticias. Albistegia.
15:00: LaSexta Deportes.
15:30: Zinema. ‘La caza del
Octubre Rojo’. 1990. 18:15:
Futbola. Adelante liga. Recreativo-Alcorcon. 20:00: LaSexta Noticias. 20:55: LaSexta Deportes. 21:20: Eguraldia.
21:30: Salvados. 22:30: El objetivo de Ana Pastor. 23:45:
Salvados. 01:30: Mil maneras
de morir.
08:00: Conexión Vintage.
09:00: Tenisa. Davis Kopa.
Alemania-Espainia. 11:15:
Errugbia. Sei Nazioen Torneoa. Espainia-Errusia. 12:45:
Tenisa. Davis Kopa. Alemania-Espainia. 15:30: Estudio
Estadio. Parisko WTA. Finala.
(15:30). Boleibola. Espainiako Kopako finala. (17:30).
18:50: Saskibaloia. ACB liga.
Valentzia-Bartzelona. 20:45:
Tenisa. Davis Kopa. Alemania-Espainia. 22:45: Estudio
Estadio. 01:00: Zaldi lasterketak. 02:00: Tenisa. Parisko
WTA. Finala.
08:35: Zinema. ‘Scooby Doo,
Abracadabra-Doo’. Animazioa. 09:40: Dimanche ludo.
11:30: Dimanche avec nous.
12:00: Le 12/13. 12:50: 30 millions d’amis. 13:20: Inspecteur Barnaby. 15:00: En course
sur France 3. 15:20: Louis la
brocante. 17:00: Les Chansons d’abord. 17:55: Questions pour un super champion. 19:00: 19/20. 20:15: Zorro. 20:45: Les Enquêtes de
Morse. 22:15: Inspecteur Lewis. 23:50: Soir 3. 00:15: Zinema. ‘Le Drame de Shanghai’.
01:50: Apassionata.
30 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Plaza›Kultura
La Conspiración lanaren filmaketa, Iruñean; INAAC fundazioaren babesa izan zuen, besteak beste. VILLAR LOPEZ / EFE
Hamabi fundazio publikoetatik lauk baizik ez dute aurrera eginen Nafarroan. Murrizketen ondorioz,
ikus-entzunezko alorrari dagokion INAAC institutua itxiko du gobernuak. Langileak hitz egiteko prest daude.
Kendu, sakabanatu, desagerrarazi
Iker Tubia Iruñea
urrizketen bidea
hartu du Nafarroako Gobernuak krisi ekonomikoari
aurre egiteko. Halakoetan, kultura izan ohi da kaltetuenetako bat.
Gastuak gutxitzeko neurriek beste biktima bat dute: INAAC Ikusentzunezko Arteen eta Zinemaren Nafarroako Institutua. Juan
Luis Sanchez de Muniain Kultura
kontseilari eta Nafarroako Gobernuko bozeramaileak azaldu duenez, beraiek kudeatzen dituzten
hamabi fundazio publikoetatik
lau baizik ez dituzte mantenduko,
«administrazioaren tamaina eta
kostua murrizteko». Ikus-entzunezko alorrari dagokionez, INAACen funtzio gehienak Kultura Zuzendaritza Nagusiaren esku geratuko dira, eta martxoan fundazioa desagertu egingo da, bertako
zazpi langileen lanpostuarekin
batera.
Langileek, oraingoz, ohar bat
kaleratu dute, eta gobernuari elkarrizketarako gonbita egin diote
bertan. «Kaleratzearen berri izan
aurretik faltan sumatu dugun elkarrizketa oraindik ere ailega daiteke», diote. Erabakia hartu dutenen «ezjakintasuna» ere agerian
utzi dute oharrean, eta nahiago
M
izanen zuketela aldez aurretik
fundazioan egiten den lana gertutik ezagutu izan balute.
INAAC erakundeaz gainera,
beste sei fundazio publiko galduko dira. Muniainek dioenez, neurri horrekin Nafarroako Gobernuak 1,6 milioi euro aurreztuko
ditu urtean. Ikuspuntu ekonomikotik hartutako neurria da, beraz,
eta ez kulturaren beharretara
moldatzeko helburuarekin.
Dena den, Kultura kontseilariak dio fundazio horien zerbitzuak mantenduko dituztela, baina inoren esku utzi beharrean baliabide propioekin eskainiko dituztela. «Gobernuak fundazioei
dagokienez hartu duen erabaki
nagusia hau da: egituretan eta zuzendaritza karguetan aurreztu,
eta jarduera, laguntzak eta
proiektuak mantendu».
INAACek lau funtzio nagusi ditu: Filmoteka kudeatu, Ikuspuntu jaialdia antolatu, ikus-entzunezkoak sustatu eta Navarra
Film Commission zuzendu. Lehenbiziko hirurak Kultura Zuzendaritza Nagusiak kudeatuko ditu,
eta azkena, berriz, Baluarte fundazioak. Navarra Film Commissionen egitekoa Nafarroa filmatzeko toki aproposa dela zabaltzea
da; orain Baluarteren Merkataritza Sailak kudeatuko du. Horrek
zalantza handiak eragin ditu
ikus-entzunezkoen sektorekoen
artean. Izan ere, zalantzan jarri
dute bi erakunde horiek orain arte INAACek betetzen zituen funtzioak aurrera eramateko gai izanen direnetz.
Nafarroako Kultur Kudeaketarako Profesionalen Elkarteak
«kezka handia» azaldu du egoera
hori dela eta. Javier Paz elkarteko
INAAC fundazioak
dituen zazpi langileek
lana galduko dute
martxoan
Ikus-entzunezko
sektoreko 142 langilek
idazki bat bidali diote
Nafarroako Gobernuari
presidenteak bi zalantza nabarmendu ditu: alde batetik, Kultur
Ekintza Zerbitzuak Nafarroako
Filmategia kudeatzeko langile
nahiko dituenetz, eta, bestetik,
NICDO SL Merkataritza Sailak
Navarra Film Commission kudeatzeko gaitasunik duenetz. «Ez
dakigu langile kualifikatuak izanen direnetz, guk kultura kudeatzaile eta gure lanaren defendatzaile gisa, uste dugu era horreta-
ko proiektuetan gaituta eta prestatuta daudenek eta kultura kudeatzaile direnek izan behar dutela bultzatzaile eta buru», azaldu
du.
Napar Nafarroako Zinema eta
Ikus-Entzunezkoak Ekoizteko
Enpresen Elkartea ere larritu
egin da Muniainek iragarritako
neurriarekin. Ohar baten bidez,
hauxe azaldu dute: «Nafarroa zinema plato gisa sustatzeko lana
Baluarte fundazioaren esku uztea are harrigarriagoa da. Izan
ere, ez dute inolako erreferentziarik edo jakintzarik lan garrantzitsu hori egiteko».
Langileen oharrean ere aipatu
dute afera hori. Lanak banatzeak
orain arte egindako lana «ahuldu» eta «pobretu» eginen duela
azaldu dute. Izan ere, batasun hori nabarmendu dute beren lana
deskribatzeko: «Kudeaketarako
tresna ezin hobe honen bertuteetako bat helburu komun baten inguruko hainbat profesionalen bilera fisiko eta emozionala izatea
da: nafarrentzat ikus-entzunezko
ondarea sustatzeko, babesteko
eta zabaltzeko ahalegina». Horren erakusgarri dira fundazioak
babestutako 250 proiektuak,
mundu osoko aitorpena duen zinema jaialdia, 12.000 dokumentutik gorako artxiboa eta Filmate-
giak bi urtean saldutako mila abonamenduak.
Oharra soilik
INAACeko zuzendari Koldo
Lasak dio prozesua oso zaila izaten ari dela, eta horregatik hedabideekin gaiaz mintzatzea ez dela
egokia. Soilik bi ideia nabarmendu ditu. Alde batetik, orain arte
egindako lanaz «oso harro» daudela esan du, eta baita ikus-entzunezko sektoreaz ere, hasieratik
babesa agertu diolako. Bestalde,
Nafarroako Gobernuak hartutako neurriaren zehaztasunen
berririk ez dutela azaldu du:
«Momentu honetan badakit
gobernuak INAAC kentzeko erabakia hartu duela, eta martxoaren bukaeran gure lana bukatzeko dena prest utz dezagun eskatu
digu». Beraz, oraingoz beren
lanarekin jarraituko dutela esan
du eta dena prest utziko dutela
beste inork lan hori hartzeko
hautua eginez gero segitzeko
aukera izan dezan.
Elkarteez gainera, ikus-entzunezko sektorean ibiltzen diren
142 langilek INAAC bertan behera uztearen aurkako idazki bat bidali diote gobernuari. Haien artean dago Ana Diez zinemagile tuterarra. «Albistea kolpe bat izan
da, eta zentzugabea dela irudi-
2014ko otsailaren 2a, igandea berria 31
32››
Mikel Diez Alabaren azken urteotako lana
ikus daiteke Bilboko Arte Eder museoan
tzen zait, fundazioa oso gaztea
izanagatik ere egunetik egunera
hazten ari zelako eta kultura zinematografikoaren sustapen, zabalpen eta mantentze lan oso garrantzitsua egiten zuelako», azaldu du. Gainera, uste du batuta
zeuden indarrak banatzea ez dela
onuragarria izanen. Zinemagile
tuterarra harro zegoen Iruñean
horrelako erakunde bat zegoelako, eta ulergaitza iruditu zaio erabakia egun Mendebaldeko gizartean ikus-entzunezko kultura
baita entzutetsuena haren ustetan.
Filmategiaren kasuan kuantitatiboki neur daiteke bost urteko
lanaren fruitua. Izan ere, urtetik
urtera geroz eta ikusle gehiago
izan dira. 2013an baino film gutxiago proiektatu ziren 2012an
—dena den, antzeko kopurua
izan da— eta ikusle kopuru bera
izan du; beraz, aurreko urteko datuak hobetu dituzte. Bestalde,
Ikuspuntu jaialdia antolatu zuen
INAACek, eta aurten ere hala eginen du otsailaren 19tik 22ra. Artxiboari dagokionez, 2012an baino dohaintza gehiago eskuratu zituzten 2013an.
Pazen aburuz ez da ikus-entzunezkoen aurkako neurria soilik.
«Kulturan berri txar bat beste baten atzean: murrizketak, programa batzuk bertan behera uztea,
diru laguntzen jaitsiera, orain zinema...». Etorkizuna oso beltz
ikusten du, eta krisia hasi zenetik
kultura asko mindu dela. «Kultura ez da jarduera bat gehiago, ez
da denbora-pasa, zentzua du: pertsona gisa hezten gaitu eta espiritu kritikoa sortzen du. Kultura ez
da luxua, beharra baizik, eta halakotzat tratatu beharko lukete».
Gainera, ikuspuntu ekonomikotik begiratuta ere, kultura sektore garrantzitsua izan daitekeela
dio, eta horren adibide gisa, Europa jarri du. «Dinamikoa da eta
faktore ekonomiko garrantzitsua
izan daiteke, baina ez da babesten». Langileek argi utzi dute ez
dutela itxaropena galdu: «Zintzotasun osoz, pentsatzen dugu zuzentzeko modua badagoela; ez
zaigu bidezkoa iruditzen egitasmo inteligente batek, sendotu eta
gero, halako bukaera bidegabe
izatea, eta lan guztia galtzea, malkoak euritan bezala».
34››
Begirada kritikoarekin hasi dira irakurtzen XIX.
mendean esklabotza salatu zuten liburuak
XX. mendeko ikono batek, Charles Chaplinek antzeztutako The Tramp
edo Charlotek, ehun urte beteko ditu heldu den ostiralean. Chaplinek
egin zuen aurreneko filma, baina, gaurko egunez estreinatu zen, 1914an.
Chaplin Charlot
izateko bidean
Mikel Lizarralde
ein izan zen lehenengo?
Sortzailea ala pertsonaia? Egilerik gabe ez
zatekeen izango pertsonaiarik, baina batzuetan fikzioan
eraikitako gizakiek gainditu egiten dituzte beren sortzaileak ere.
Hala gertatu zen Charlotekin.
Charlie Chaplinek sortu eta haragitu zuen etxegabeak mundu osoko ikusleak liluratu zituen XX.
mendeko lehen hamarkadetan,
sortzailea, bibote txiki haren
atzean ezkutatzen zen zinemagilea ia ezkutatzeraino. The
Tramp, leku askotan —Euskal
Herrian adibidez— Charlot izenarekin ezagutzera eman zuten pertsonaiak ehun urte beteko ditu
datorren ostiralean. Ordea, hori
baino bost egun lehenago azaldu
zen aurrenekoz zineman Chaplin
bera Making a Living filmean,
1914ko otsailaren 2an.
Vaudeville eta komedia piezekin bere jaioterrian ezagun egin
ondoren, Charles Chaplinek
(Ingalaterra, 1889-Suitza, 1977)
bira oso arrakastatsua egin zuen
Amerikako Estatu Batuetan
1912an, eta Ingalaterra «triste eta
etsigarrira» —beraren hitzetan—
itzuli bazen ere, Fred Karnoren
konpainiarekin bigarrenez bueltatu zenean, han gelditu zen.
New York Motion Picture Companyk Fred Mace izarra ordezkatuko zuen norbait behar zuen, eta
Chaplin oholtza gainean ikusi
ostean, hura aukeratu zuten
horretarako. Aktore ingelesari ez
zitzaizkion gustatzen konpainiaren filmak, baina onartu zuen
eskaintza. Garai berri bat hasiko
zuen.
Making a Living-en, Chaplinek
aristokrata ingeles faltsu baten
Z
2
Hilberriak
Maximilian
Schell
Kanpoko izar
ollywooden egin zituen filmek eman zioten ospea
Maximilian Schelli (Viena, Austria, 1930), baina alemana zuen
ama hizkuntza. Hainbat zinemagile ezagunekin lan egin
zuen, Sam Peckinpahekin
(Cross of Iron, 1977) eta Jules
Dassinekin (Topkapi, 1964),
besteak beste. Judgement at
Nuremberg (1961) filmean
egindako lanagatik Oscarra
eman zioten. p M.L.
H
Making a Living izan zen Chaplinen lehenengo filma.
rola bete zuen. Kazetari lana lortu ostean, lankide bati argazki kamera eta hainbat ohartxo lapurtuko dizkio eta horrek hainbat
ateraldi komiko ekarriko ditu.
Dena hamabost minutuan. Chaplini berari ez zitzaion gustatu filma, baina kritikariek goraipatu
egin zuten haren lana.
Bost egun geroago iritsi zen
aretoetara Chaplin protagonista
zuen bigarren filma. Chaplinen
bigarrena, baina Charloten lehenengoa: Kid Auto Races at Venice.
Han agertu zen aurrenekoz gerora hain ezaguna egingo zen pertsonaia, bere bibote txikiarekin,
bere kapelarekin, zapata handiekin.... «Dena kontraesankorra
izatea nahi nuen», adierazi zuen
Chaplinek bere autobiografian,
Charlot, The Tramp, nola sortu
zuen azaltzeko orduan: «Praka
zabalak, beroki estua, kapela txikia eta zapata luzeak... horiei bibote txiki bat gehitu nien, pentsatzen nuelako zaharrago egingo
ninduela. Pertsonaiaz ez nekien
ezer. Baina jantziak soinean jarri
eta makillatu bezain laster, bera
sentitu nuen neure burua. Ezagutzen hasi nintzen».
Haren ostean beste hamaika
film egin zituen Chaplinek oso aste gutxian, denak Charlot pertsonaiarekin, baina zuzendari batekin eztabaidatu ondoren, bota
egin zuten. Zinema aretoek, ordea, Chaplinen filmak nahi zituzten, eta berehala hasi zen berriro
ere lanean. Mark Sennett ekoizleak, gainera, baimena eman zion
Chaplini filma berak zuzentzeko.
Caught in the Rain, 1914ko maiatzaren 4an estreinatu zuten, eta
arrakasta handia lortu zuten.
Lehenengo film haietan Charloten pertsonaia gordina zen, baina apurka-apurka, Chaplin goxatuz joan zen, erromantikoagoa
bihurtuz, eta horrek jendearen
babesa ekarri zion. 1915erako izar
handia bilakatua zen Chaplin, eta
Charlot panpinak saldoka saltzen ziren AEBetan.
Gero etorri ziren haren film
handiak: The Kid, A Woman of
Paris —Charlot gabe—, The Gold
Rush, City Lights, Modern Times,
The Great Dictator...
Anna Gordy
Marvin Gayeren
musa eta lankide
nna Gordy (AEB, 1921)
Marvin Gayeren emaztea
eta Motown zigiluaren sortzaile
Berry Gordyren arreba baino
askoz gehiago izan zen. Gayeren
lehenengo kantuetako batzuen
inspirazio izan zen (Stubborn
Kind of Fellow, Pride and Joy),
eta gerora What’s Going On diskoko bi kantu idatzi zituen senarrarekin elkarlanean: God is
Love eta Flyin’ High. Motownen
lan egin zuen 1979ra arte, erretiratu arte.p M.L.
A
32 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Plaza › Kultura
Mikel Diaz Alaba margolaria, Bilboko Arte Ederren Museoan ikusgai jarri duten koadroetariko baten aurrean. LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS
Haizea margotzen duen artista
Mikel Diez Alabak
azken hiru urteetan
egindako margolanak
bildu ditu Bilboko
Arte Ederren Museoak
Iñigo Astiz Bilbo
«Espazioa begiratzeko modu bat
dugu. Erakusketako hormen artean dagoen espazio honetan ezer
ez dagoela esango genuke. Hemendik hara doan aire hori guretzat ez da ezer ere. Baina nik uste
dut ez dela hala. Espazio hori ere
beteta dago». Eta ustezko hutsune hori margotzea izan da Mikel
Diez Alaba margolariaren erronka (Bilbo, 1947). Azken bi urteetan
egindako 33 artelanak jarri ditu
orain Bilboko Arte Ederren Museoan ikusgai. Paisaia abstraktuak dira gehienak. Areto osoa
betetzen dute margolanek, baina
beste artista batzuekin harremanetan jarri nahi izan dituzte Diaz
Zabalaren lanak, eta eraikin kanpoaldera eta beste aretoetara ere
eraman dituzte horregatik haren
margolanetariko batzuk. Denbora iraganez deitu dute erakusketa, eta apirilaren 14ra arte izango
da zabalik.
Ipar haizea baretzen ari da izeneko koadroa izan daiteke artistaren asmo orokorraren adibide. Bi
metro luze eta bi metro zabal da
lana, eta ikusezina ikusarazi nahi
izan du bertan artistak: haizea.
Kontrastea baliatzen du horretarako. Atzealde gorri-urdin lausoaren gainean, nabarmen ageri
dira margolariak pintzelarekin
eta espatularekin egindako marka bakanak. Zuri eta urdin. Zehatz. Nabarmen da kolore mantxa horien atzean artistaren eskua. Kasik bortitz. «Emozioak
arrastatu zaitzan utzi behar
duzu, eta hala agertzen dira nik
neuk ere zer esan nahi duten ez
dakidan elementu horiek. Batzuetan hosto itxura izango dute,
beste batzuetan ez dute ezeren
antzik, baina eraiki egiten dute
espazioa». Ez da bat-bateko aurkikuntza izan, ordea. Diaz Alabak
azaldu duenez, luzea da zertzelada horietaraino heldu arte egindako ibilbidea. Azaldu du bere lan
egiteko metodoa artistak: «Nik,
‘‘
Zertzeladak metatuz
eraikitzen nuen irudia
lehen; orain, berez
hartzen dute pisua»
«Azalera minimoko
koadroak margotzeak
inguratzen nauenaz
ahaztera eraman nau»
MIKEL DIAZ ALABA
Artista
lehen, zertzeladak metatuz eraikitzen nituen koadroak, eta,
orain, zertzeladek berez hartzen
dute garrantzia. Mantxa bat bizirik dago».
Ez zen berehalakoan heldu paisaia abstraktu horietara. Kontrara. David Hockney, Peter Blake
eta George Grosz artisten eraginpean, gizarte kritikatik gertu, figurazioa landu zuen hasiera batean. Ezinegona sortzen zion inguruan ikusten zuenak, eta erantzun gisa margotzen zuen. Salaketa modura. Ironiaz. Eta ordukoak
dira Diaz Alabak aipatutako zertzelada metaketak.
Minimoarekin maximoa
Abstrakzio urbanora pasatu zen
gero, eta 1981ean heldu zen aldaketa. Orduan baketu zen naturarekin. Menorcan (Herrialde Katalanak). Ordurako egona zen Parisen, egona zen Valentzian,
egona zen Madrilen eta egona
zen Bilbon, baina Mediterraneoko irla horretan egin zuen topo
naturarekin. Aldatu egin zen haren margokera. Eta orduan gertatutakoaren oihartzuna ikus
daiteke baita bere azken lanetan
ere. Ordutik hona hartu dute ga-
rrantzia Diez Alabak aipatutako
zertzelada eta mantxa bakan horiek.
Handiak dira erakusketako
koadrorik gehienak. Metro bete
baino gehiago dira zabal haietariko asko, eta bada hiru metroko
luzera duenik ere. Baina kontrastean, pieza ñimiño sorta zabala
ere eraman du artistak Bilbora.
Horma bete hartu du horretarako, margolan bat bestearen alboan jarrita. Apenas diren bost zentimetro altu koadroak, eta gutxi
batzuk baino ez dira 11 zentimetrora heltzen zabaleran. «Minimoak» deitu ditu artistak pieza
horiek, eta 144 batu ditu guztira
erakusketarako. Diaz Zabalak
azaldu duenez, Jorge Oteiza artistaren klarionen laborategia izan
du gogoan saio hori egiterakoan.
Minimoarekin heldu nahi izan du
hark ere maximora. «Laborategi
txiki baten moduko zerbait izan
da niretzat. Azalera minimoko
koadroak margotzeak kontzentrazio handia eskatu dit, eta inguratzen nauen unibertsoaz ahaztera eraman nau». Eta neurri
horretan libre aritu dela dio;
«oihalek edo paper handiek
dakarten obligaziorik gabe».
Omenaldia Carrerari
Baina ez da erakusketan presente
den euskal artista bakarra, ordea.
Iaz hildako Jose Ramon Carrera
artista ere izan du gogoan Diaz
Alabak. Estua izan zen bi artisten
arteko harremana, izan ere. Carreraren eskultura bat ere jarri
du horregatik bilduman: El río de
la vida (Bizitzaren ibaia). Carrerak sortua da pieza, eta Diaz Alabak margotua. Eta elkarlanean
egindako pieza horri erantzuten
dion margolan bat egin du orain
pintoreak. La salida de la vida (Bizitzaren irteera). Aretoko azken
margolana da. «Oso margolan
etereoa egin dut oso sendoa den
eskultura batentzat».
Baina erakusketatik kanpo ere
jarraitu egiten du erakusketak.
Hedatu egin dute museora. Arriaga galerian eta museo kanpoaldean ere jarri dituzte Diaz Zabalaren margolanen kopiak museoko
arduradunek. Arte garaikideari
eskainitako gunean, gainera, Rafael Balerdi eta Jose Luis Zumeta
euskal margolarien obren ondoan jarri dituzte bilbotarraren
margolanak.
2014ko otsailaren 2a, igandea berria 33
‹ Publizitatea
THE SOUL MESSENGERS
49 HEINEKEN JAZZALDIA
ATALAK XX
DANTZAZ KONPAINIA
Victoria Eugenia Club
Otsailak 04 / 20:00
Victoria Eugenia Club
Otsailak 06 / 21:00
APPARENTAL MAD
49 HEINEKEN JAZZALDIA
200:
IKUS-ENTZUNEZKOA
Victoria Eugenia Club
Otsailak 06 / 20:00
San Telmo Museoa
(Laborategia)
Martxoaren 2ra arte
TRISTAN CROWLEY
DONOSTIKLUBA ZIRKUITUA
Caledonian Taberna (Gros)
Otsailak 07 / 20:00
EL CABALLERO DE OLMEDO
JAVIER VEIGA &
MARTA HAZAS
LURRAZPIKO FESTA’14
LOS PUNSETES +
MARK SULTAN AKA BBQ +
MUJERES + THE LIMIÑANAS +
FASENUOVA + BANANAS +
THE GARDEN + KATZA
Victoria Eugenia
Otsailak 08 / 20:00
gaztelania
DONOSTIKLUBA ZIRKUITUA
Gazteszena (Egia)
Otsailak 08 / 20:00
TERROR Y MISERIA EN EL
PRIMER FRANQUISMO
TEATRO ESTUDIO
Victoria Eugenia Club
Otsailak 13-14 / 21:00
gaztelania
GALIARREN AROAN.
AKITANIA CESAR AURRETIK
www.tga.cc
San Telmo Museoa
Otsailak 08 – Maiatzak 25
JOE LA REINA +
BELIZE
Intxaurrondo K.E.
Otsailak 07 / 22:00
XII. HEAVY JAIA
THE POODLES +
OVERLOUD +
JARE
Larratxo K.E.
Otsailak 08 / 19:00
ZAZPI ALDIZ ELUR
(MIKEL LABOA ELURRETAN)
TANTTAKA TEATROA
ROCKARI TRIBUTUA:
80 & 90 HAMARKADAKO
KLASIKOAK
BLEND & FRIENDS
Antzoki Zaharra
Otsailak 15-16 / 20:00
euskara
Loiola K. E.
Otsailak 07 / 21:00
RENÉ CASSIN:
BAKEA ESKUBIDE
Aiete K.E.
Otsailaren 23ra arte
GLAM ZINEMA (ZINEGOAK
2014 LUZAPENA)
Antzoki Zaharra
Otsailak 03-04 / 19:30
YOSHIWARA (1937)
NOSFERATU: MAX OPHÜLS
ARMIDA J. HAYDN
Antzoki Zaharra
Otsailak 08-09 / 19:00
BAZKIDEAK
-%10
ARTZAIAK ETA
IÑUDEAK
Antzoki Zaharra
Otsailak 05 / 20:00
JBA gaztelania
Alde Zaharra
Otsailak 02 / 12:00
SARRERAK
HAURRENTZAKO TAILERRA
Victoria Eugenia Antzokia: 943 48 18 18
Antzoki Zaharra: 943 481 970
www.kutxasarrerak.net
Zatoz haurrekin Victoria Eugeniara
Info +:
www.victoriaeugenia.com
SONRISAS Y LÁGRIMAS
MUSIKALA
Kursaal
Otsailak 20-23
gaztelania
34 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Plaza › Kultura
Literatura D
Esklabotzaren kontrako nobela etikotzat jotzen da
Harriet Beecher Stowen ‘Osaba Tomen etxola’eta indigenen
eskubideen aldekotzat Helen Hunt Jacksonen ‘Ramona’,
baina lan biek arazo dezente planteatzen dituzte.
Osaba Tomen
eta Ramonaren
ondare gatazkatsua
Estibalitz Ezkerra
sklabotzari buruzko liburuak aipatzeko eskatu
eta Harriet Beecher Stowen Osaba Tomen etxola
(1852) —Uncle Tom’s Cabin jatorrian— izaten da ohiko erantzuna
zurien artean. Berdin du lehen esklabo narrazioak ia mende bat lehenago argia ikusi izanak, Interesting Narrative of the Life of Olaudah Equiano; or Gustavus Vassa,
the African, Written by Himself
(1789; Olaudah Equiano edo Gustavus Vassa afrikarraren bizitzaren narrazio interesgarria, berak
idatzia), edo 1865. urterako, mugimendu abolizionista puri-purian
zegoenean, 101 esklabo testigantza egotea kalean, haien artean
Frederick Douglassena (1845), William Welles Brownena (1847),
Henry Bibbena (1849), 1851n Emakumeen Biltzarraren harira bildutako gehiengo zuriari «Ain’t I a
Woman?» (ez al naiz emakumea?)
galdera probokatzailea egin zion
Sojourner Truthena (1850), Steve
McQueenen 12 Years a Slave (12
urtez esklabo) filmak ardatz duen
E
Solomon Northupena (1853), William eta Ellen Craftena (1860)
zein Harriet Jacobsena (1861).
Testigantza horiek gabe Stowe ez
zen inoiz Osaba Tomen etxola
idaztera iritsiko.
Hala ere, irudimen kolektiboan
Stowen lana azaltzen da esklabotzaren gaineko lana bezala, eta horren arrazoia ez datza testuaren
beraren etikotasunean. Nobela
modu kritikoan aztertuz gero, aise antzeman daiteke arrazakeriaren oinarriak, hura posible egiten
duen ideologia, zalantzan jarri beharrean hartaz baliatu egiten dela beltzen alde egiteko. Esklabo jabearen irudiko gaiztakeriaren
errepresentazioa (Hobbesek deskribaturiko gizakia estatu naturalean) den subjektu beltza inozentzia eta babesik ezarena da
Stowentzat (Rosseauren bon sauvage kasu honetan beltza): sentimendu paternalistak eragiten dituzten osaba Tom, mammy (Gone
with the Wind filmean Scarlett
O’Hararen atzetik zebilen hura
bezala), eta sambo-ak (bufoia, bromazalea) azken batean.
Ez, etikotasunari baino gehia-
go, egilearen generoari zein egoera sozioekonomikoari erreparatu
behar diegu Osaba Tomen etxolaren hasierako ospea ulertzeko,
baita lanari darion sentimentalismoari ere. Azken horrek indarrean jarraitzen du gaur egun.
XIX. mendearen hasieran eta XXkoaren hasieran, Osaba Tomen etxola eleberriaren
Indigenen ‘arazoa’
Ramona (1884) nobelaren kasua
antzekoa da. Hura ere sufragismoaren alde jarduteak jazarri
guztien izenean hitz egiteko eskubidea ematen ziola uste zuen goi
klaseko emakume zuri batek idatzia (Helen Hunt Jackson), indigenen arazoa du aztergai. Gaur
egun Hego Kalifornia den lurraldean kokaturik dago istorioa, bi
inperio / indar kolonizatzaile (espainiarra eta anglosaxoia / estatubatuarra) haren gaineko kontrola
lortzearren borrokan dabiltzanean. Nobelak gogor kritikatzen du
estatubatuarren presentzia haiekin kaosa eta suntsipena ekarri
dutelako. Baina, espainiarrak ere
kolonoak direla erabat ahaztuz,
goraipatu egiten du haien ondarea. Ondare horren babesle sutsua da Señora Gonzaga Moreno,
bere zainetan espainiarra ez den
odol tantarik ez izateaz harro dagoen lurjabea. Señoraren kezka
nagusia da bere seme Felipek familiaren odol purutasunari eutsi
ahal izango dion, baina hura Ramonarekin maiteminduta dago,
eta Ramona ez da erabat zuria.
Gurasoak (ama indigena zuen; aita, berriz, eskoziarra) galdu zituenean Ramona hazteko erabakia
hartu zuen Señoraren ahizpak,
baina azken hori hil ostean Señoraren ardurapean geratu zen. Ordutik Ramonarengan egon daitekeen odol indigenaren eragina
ezabatzen saiatu da neurri zorrotzen eta erlijioaren bidez.
Señoraren plana kolokan jarriko du arrantxora lan bila joandako indigena batek, Alessandrok.
Ramona erabat maiteminduko da
harekin, eta bere babesle-aren borondatearen kontra ezkonduko
da Alessandrorekin. Horra paradoxa: Señoraren ustez, Ramona
ez da nahikoa zuri bere semearekin ezkontzeko, baina bada adina
indigenengandik aparte egoteko.
Ezkontza egunean Alessandrok
zorigaitza besterik ez diola ekarriko esaten dio Ramonari, eta denborarekin bere hitzak bete egingo
dira. Bikotearen lehen alaba gaixotu eta hil egingo da mediku zuri
batek beren etxolara joatea uko
egiten diolako. Indigena izateagatik lana topatu ezinik, Alessandro
edaten hasiko da burua galtzeraino. Egoera horretara iritsita, edozein irakurlek espero zezakeena
gertatzen da: gaizki-ulertze baten
2014ko otsailaren 2a, igandea berria 35
Kultura ‹ Plaza
Literatura D
Hirudia
Patxi Zubizarreta
Idazlea
Belea egondako taketa
antzerkirako egokitzapenak egin ziren . AEBETAKO KONGRESUKO LIBURUTEGIA
ondorioz, gizon zuri batek tiroz
hiltzen du Alessandro, haren eta
Ramonaren tragediari amaiera
jarriz. Izan ere, senarra galdu eta
gutxira Felipe Ramonarekin elkartuko da (Señora hilda dago honezkero).
Izenburutik bertatik aditzera
ematen zaigu nobelako protagonista Ramona dela. Kontakizunean martiririk bada, hura Ramona
da. Hasieran Señoraren arrazakeriari aurre egin behar dio, eta
geroago Alessandro senarraren
eromenari. Baina nor da benetako galtzailea, Ramona ala Alessandro? Azken batean, Ramonari
gizartearen parte izateko bigarren aukera ematen zaio Feliperen bidez, eta oraingoan ez dio
uko egingo. Alessandroren
kasuan, ordea, ez dago zalantzarako aukerarik. Hasieratik kondenaturik dago. Bere tribuak
lurrak galdu zituen eta ez du
haiek berreskuratzeko eskubiderik (bi inperioak bat datoz horretan). Gainera, indigenen gaineko
aurreiritziak benetakoak direla
frogatzen du: edariari lotuko zaio,
eta erotuta bukatuko du. Alessandro mehatxu bat da Jacksonek irudikatu nahi duen mundu
idilikoan. Presentzia indigena
sakrifikatu egin behar du kolonoa indigena bihur dadin. Zentzu
horretan, Ramonaren alderdi
indigena fetixe bat besterik ez da
kolonoari legitimitatea emateko.
Izan ere, emakumea den aldetik
harengandik sortuko dira etorkizuneko hego kaliforniarrak.
aipatzean, kopeta ilundu zidan
adiskideak. Dimoztar maite batek erabili izan zuen esakunea
zela argitu nion —O tempora, o
mores…—: antza, gerraostean
goseak hilik egon eta —umorea
doakoa izaki—, belea hesi edo
adar batean pausatzen ikusiz
gero, haurrak hara joaten ziren
ogi apur bat harturik, zertara,
eta ogia egurrean igurztera; hartara, okela faltan, gutxienez okela egondako tokiaren zaporea
edo lurrina ematen zioten ogi
kozkorrari. Irri firfira egin arren,
adiskideak ez zuen kopeta argitu, ez hitz erditxorik esan, baina
ongi asko igarri nion leporatzen
zidan iraganminari. Hitzik esan
gabe, folklorea kultura baten hileta mezarekin alderatzen zuena
oroitarazi zidan, edota Woody
Allenen definizio hau: «Tradizioa betiere irauten duenarekiko
ilusioa da».
Deseroso antzean, Miel A.
Elustondok Administrazioa euskaraz aldizkarirako Jabier Kaltzakortari oraintsu egindako elkarrizketa mamitsua etorri zitzaidan gogora, eta ikerlariaren
hitzak berritu nizkion adiskideari: «Garai berriak, teknika aldetik, aurrerapen izugarriak ekarri ditu; baina gu, ahozkoa ikertzen gabiltzanok, inor baino
nostalgikoagoak gara; bizi nahi
genuke orain dela laurehun urte,
ia-ia Beotibarko guduaren garaian, biblioteka bizien bila abiatzeko. Horixe dugu guk geure
ametsik handiena, biblioteka bizien bila abiatzea».
Parkean barrena genbiltzan,
ohi bezala, besotik heldurik, eta
nik neuk aipatu eta goraipatu
ohi dudan postdena aro hau eta
diziplinartekotasun konturik
hizpidera ekarri gabe, adiskideak
Oslav Nygard poeta norvegiarra
ezagutzen ote nuen galdegin zidan. «Zertarako presatu, baldin
eta eternitatea dagoeneko sehaska kantuak xaramelatzen ari bazaigu?». Eta nire ezezko imintzioarekin, argitu zidan bere lurraldeko dialektoan idazten zuela,
eta agian horretantxe datzala haren edertasuna: «Inork gutxik
irakurri ahal izateak dohain berezi eta misteriotsua ematen
dio». Ez jakin nondik nora, Orixe
etorri zitzaidan gogora, besteak
beste hark Joan Gurutzekoari
egindako itzulpen hau: «Non zaude kuku, Maite? Emen nuzu mingulin. Oreiñak antzo, iota nadukazu maitemin. Atzetik oska
nuzu ta zuk neri aldegin». Baina
halakorik errezitatzera ausartu
ez, eta esan nion: «Eta zuk, ezagutzen al duzu Nicolas Valle?». Eta
haren ezezkoarekin, argitu nion
El Aceuchi mendialde extremadurarreko hitzen bilduma egiten
duela, eta ezagutu nuen garaian
T letrara iritsia zela. «Zenbat poesia!», atera zitzaion adiskideari,
eta estutu bat eman zidan beso,
iraganminez agian.
Bidean aurrera, Andre-Marcel
Adamek idazle belgikarra nabar-
mendu nion gero, eta haren liburuen estilo guztiz pertsonala.
«Parisko idazle ezagun askori
idazkera zuria egozten die, denek berdin idaztea, estiloan orografiarik eta plazerik bilatu
gabe». Eta bai banekien gogoeta
euskal literaturara ekartzeko eskatuko zidala, oraingoan nik galdegin nion ea bazekien zer diren
intxaur arolak. Adiskideak sorbaldak goratu zituelarik, jakinarazi nion hain zuzen ere Kaltzakortari ikasitako berba zela, eta
mamirik gabeko intxaurrak direla arolak, edo «mamia bai, baina zigarro papera bezain estua,
eta siku-sikua» dutenak, eta hortik segitu nuen testu lauak bezala, gaur egungo hainbat liburu
arolak zaizkidala, garai arolak
bizi ditugula.
Puska batean, isil-isilik jarraitu genuen, harik eta adiskideak
jaurti zidan arte: «Oraintxe ulertu dut gure amaren esakunea!
Umetan, bazkalorduan, platerean edo mahaian zerbait utziz
gero, amak honela esaten zigun:
‘Hori belea egondako estakea
baino hobea da, mizkinkeriarik
gabe, ez utzi ezer alferrik galtzen’». Eta nik orduantxe ulertu
nuen arestian adiskideak ez zidala inongo iraganminik leporatu; orduantxe eta, berehala,
zuhaitz artean desagertu, eta
nondikbait entzun nionean: «Jakingo duzu, noski, Iparraldean
musuari nola esaten dioten,
ezta?».
36 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Plaza › Kultura
Literatura D
Kontuz ibili hor kanpoan!
Hasier Rekondo
J
okatu al dezake ertzain batek
nobela beltzetako detektibearen papera? Horra galdera
sinple eta, aldi berean, korapilatsu bat. Areago joanda, galde dezakegu: zentzurik ba ote dauka
betiko nobela beltz mardul eta bizi
horietako batek, euskaraz?», galdetu zuen plaza honetan bertan
Lander Garrok iragan azaroan.
Oztopoak oztopo, eta Garrok
dioena aintzat hartuta, nik esango nuke sinesgarritasuna literaturak berak bermatu behar duela. Literaturaren esku baitago, uste daitekeenaren kontra, sinesgarritasunaren auzia, sarri errealitatearen esku uzten bada ere.
Eneko Aizpuruaren (Lazkao, Gipuzkoa, 1976) kasuan asko laguntzen du, jakina, bere detektibe nagusia, Mikel Egileor, gain behera
datorren kazetari malurusaren
zantzu guztien jabe izatea, eta nobelan erabiltzen den terminoa
erabilita, ez izatea «zomorroi» (ertzain) bat. Hala ere, Herensuge gorriaren urtea (Erein, 2013) bere bigarren nobela honetan harilkatzen duen narrazio ildo nagusia
sinesgarritasunaren gorazarretan idatzita dago, zenbaitzuetan
nobelari aurrera egitea kostata
egiten zaion arren.
Itzultzaile lanetan diharduen
Aizpuruak Fortunaren izena (Iruñeko Udala, 2008), eta honako
hau gisara Uzta Gorria bilduman
bertan argitaratutako Errauts
(Erein, 2011) nobela beltza zituen
kaleratuak. Herensuge gorriaren
urtea honetan ere, aurrekoan bezala, Mikel Egileor kazetariak
Goierriko eskualdean izandako
hilketa baten korapiloak askatu
behar ditu. Radu izeneko errumaniar ijito bat hil omen du Benetako Euskaldunak talde eskuindarrak. Nobela beltzaren
osagai guztiak (hilketak, negozio
ilunak, kazetaritzaren itxurakeria, enpresen ustelkeria eta protagonistaren harreman kaotikoa) orekaz uztartuz gainera,
Euskal Herrian etorkinek pairatzen duten egoeraren berri eman
nahi du nobelak, soziologian erori gabe, erritmo biziz, eta handikeriarik gabeko istorio gardena
eskainiz eman ere.
Genero beltza maite duen irakurleak gustura irakurriko ditu
Egileorrek Donostia, Goierri eta
Londres artean bizi dituen pasadizoak. Izan ere, nobelak geografietan eraikitako sinesgarritasuna, berriro ere sinesgarritasun
saindua, du berebiziko sendotasuna. Geografia horietan guztietan egokiro kokatzen ditu Aizpuruak pertsonaiak: zabor jakiak
eta alkohola grinatsuki maite dituen Egileor bera, Goikoetxea kazetari instituzionalagoa eta hari
lana eskaintzen diona, Egileorren bikotekide Maite, Gonzalez
gizarte-bitartekaria, Herensuge
‘HERENSUGE GORRIAREN
URTEA’
pEgilea: Eneko Aizpurua.
pArgitaldaria: Erein.
Gorria lepoan tatuatua duen ustezko hiltzailea, txatarra bilketan
diharduten Radu eta Adrian ijito
errumaniarrak, Joseba tabernaria eta Lin denda-saltzaile txinatarra…
Etorkinen egoera tentuz kontatuta dago, Egileorrek berak distantzia ironikoa darabilen gisara,
idazleak ez du erabiltzen populismorako joera erraza, eta zehaztasunez islatzen ditu etorkin ezberdinen arteko distantziak, klase
ezberdinen arteko distantziak direnak alegia: kasten arteko azkenak diren ijito errumaniarrak,
politiko eta enpresari euskaldunen diru-gosea asetzen duten txinatar enpresariak…
Nobelak, izatekotan, aurrera
jarraitzeko zailtasuna du, nolabait esatearren, ahuleziarik nagusiena. Zenbaitzuetan narrazioak indarra galtzen du, amaiera
lar aurreikusi daitekeelako-edo.
Amaieran bertan, hilketen korapiloak askatzerakoan, kazetaritza kronikari dagozkion lar azalpen ematen dira nire gusturako,
klimax baten faltan agian. Baina
horrek ez du baldintzatu behar
irakurterraza den nobela honen
balioa. Idazleak, berriro ere, sinesgarritasuna lehenetsi baitu
sasi guztien gainetik, eta globalizazio-errealitatearen miseriak ez
dira beti ikusgarrienak izaten.
Obaba Obamaren ametsetan
Mikel Asurmendi
N
evadako bizipenak kontatu ditu Nevadako egunak-en Atxagak. Ez da
egunerokoa, ordea. 150 piezaz osaturiko lana da, genero gisa sailkatzen zaila. «Kronika bilakatutako
nobela» legez sailkatuko nuke neronek. Iruzkingile originala izan
gabe, ausart izan nadin: liburuak
Jose Irazu izenez behar ote lukeen
nago.
Kronika-nobelaren pertsonaia
nagusien izenak irrealak izan
arren, Angela emaztea (Asun Garikano), Izaskun eta Sara alabez
beste (Elisabet eta Jone Irazu), badira izen errealak: Irazuren aita
Jazinto eta Izaskun ama. Badira
ere benetako izenak eta izanak:
Mary Lore, Bob Earle edo Mannix
lagunak, lagunen lagunak Dennis Horace Wilson eta Brianna
Denison funtsezko pertson(ai)ak.
Pertsona(ia)k anitz dira. Iraganeko Paulino Uzkudun edo Nabokov, bi aipatu aldera, hala nola Barack Obama. Egungo bakarra aipatzearren.
Orainean gauzatua izanda ere,
obra honek egilearen oroimenean —oroi eta minean— hartzen
du funtsa. Egileak «iraganeko
Obaba egungo Obaman txertatu
du». «Amets atxagiarra egungo
amets amerikarrean txertatu du
Irazuk». Tira, bi esaldiz ebatzi dut
«zioa». Kontua konplexuagoa da
baina.
Atxaga Gaztelako Villamediana herrira joan zen gaztetan eta
orain pertsona nagusia Nevadako
Renora. Villamedianan, nerabezaroko Asteasu Obaba bihurtu
zuen. Ameriketara joanik, berriz,
Obabako ametsak amets iparramerikarrekin uztartu ditu. Amerikar ametsaren eraginez pertsonok gero eta pertsonaiagoak
bihurtuz goazen honetan, Obabako pertsonaiekin uztartu ez ezik,
Irazuk Obabako mundu magikoaren funtsezko protagonistak oroiminean dituela eraiki du kronikanobela hau. Berbarako, Jose
Francisco autistaren istorioa Nevadako bizialdian ageri da. Bi
anai gogoratu zait, Irazuren bi
anaien arteko gorabeherak irakurtzean.
Atxagak —artean zertu gabeko
iragana dugula— nerabezaroko
ametsak zertu ahala gauzatu
zuen Obabakoak. Areago, Obabakoak-en genesia Etiopia-n dago:
«Obabatxue obabatxue obabatxue / doian orduen / zaldi urdi-
nen gainean / Beste mile gehiago
joango dire atzean» (Bizkaiko lokanta). Nevada Etiopia-ko basamortuan dago: zaldiak, urmaelak, zisneak edota mapatxeak…
Etiopia-n Bonny eta Clyde, King
Kong edota Francis Picabia daude, baita Nevadako egunak-en
ere. Obaba dago Nevadan, eta bereziki —sailkatzen ere zaila
den— Obabakoak idatzi zuen egile(h)aren oroi-minaren oihartzunak.
Renora iritsi da Atxaga. Obamaren hirietako bat. Alabaina
—tamalez edo zorionez—, Obaba
laga ostean idazleak desiratzen
zuen —eta guk berarekin, mundu
magiko hark liluraturik desira-
‘NEVADAKO EGUNAK’
pEgilea: Bernardo Atxaga.
pArgitaldaria: Pamiela.
tzen genuen— hirira ez da / gara
arribatu. Utopikoak ez ezik, utopiko ausart fantastiko lotsabakoak bilakatu gara. New York Gasteizen dugu: «Zorionak guri, yougurt fantastikoekin aurreratzen
dugun diruarengatik». Martetarrak ez dira gure mundura etorriko, gu goaz Martera. Marterako
ametsezko bidaia erreala eta gauzagarria da honezkero.
Bidaiak bidaia, Etiopia. Obabakoak. Gizona bere bakardadean.
Behi euskaldun baten memoriak.
Zazpi etxe Frantzian… Zein baino zein hobeak dira, baina denak
ez dira maila berekoak. Literaturak —sailka gaitza barne–—poesia dakar edo ez.
Tamala edo zoriona nola, halaxe bizi dut neronek literatura. Nire gustuko, ideiekin baino gehiago hitzez idazten da. Gakoa emozioa da, ez arrazoia. Ez nau Marteko argiak —edo Iparramerikakoak–— liluratzen, Marteko balizko
argi-liluraren distira-k baizik. Liburu bakoitzaren barruan liburu
argal bat dago, kanpora atera
nahian. Hara, horiek esanda, ez
naiz originala. Ausart beste baikor izan nahi dut, alta. Liburu honen baitatik beste bat ernatuko
den esperantza atxikitzen dut.
‘PIZTIAK HIL BEHAR DU’
pEgilea: Nicholas Blake
(Cecil-Dat-Lewis).
pItzultzailea: Esti Lizaso.
pArgitaletxea: Igela.
Nigel Strangeways detektibea
protagonista duen laugarren
nobela da hau; Claude Chabrolen Que la bête meure filmak
(1969) oinarrian duen kontaketa.Honelaxe du hasiera: «Gizon
bat hiltzera noa.Ez dakit haren
izena,ez dakit non bizi den.Ez
dakit batere zer itxura duen.Baina aurkitu,eta hil egingo dut…».
‘KRESALA ’
pEgilea: Txomin Agirre.
pApailatzailea: Xabier
Monasterio.
pArgitaletxea: Erroa.
Euskara Errazean bildumako liburua da Erroak Txomin Agirreren Kresala nobela ezagunari
eskaini dion berrargitalpen hau,
egungo arauetara egokitua eta
irakurketa errazaren moldeetara ekarria.1906an argitaratu zen
aurreneko aldiz Kresala nobelaren jatorrizko bertsioa.
‘HAIZEA SAHATS ARTEAN’
pEgilea: Kenneth Grahame.
pItzultzailea: Miren Arratibel.
pIlustratzailea: Elena
Odriozola. pArgitaletxeak:
Galtzagorri, Erein eta Igela.
Satorrak Apoari besotik heldu,
kanpora eraman, zumezko
eserleku batean eroso-eroso
eserarazi, eta esan zion kontatzeko bere abenturak; eta
Apoak, noski, gogo onez onartu
eta kontaketari ekin zion.
2014ko otsailaren 2a, igandea berria 37
Bizia ‹ Plaza
G Egutegia
GAUR
p17:30. Familia giroko disko
festa, Elkartasun lokalean.
p18:30. Txitxiburduntzia.
BIHAR
San Blas azokak jendetza inguratu ohi du Abadiñoko kaleetara. ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS
Azoka «osatuena», Abadiñon
Abelburuak eta
baserriko bestelako
produktu ugari erosi eta
ikusi ahal izango dira
bihar San Blas azokan
Lander Muñagorri Garmendia
«Abadiñon San Blasetan / neska
zaharrak bentanetan / Abadiñon
San Blasetan / mutil zaharrak engañetan». Leon, Maurizia eta Fasiok hala irudikatzen zuten Abadiñoko (Bizkaia) San Blas azoka.
Eman dezake neska eta mutil zaharren topaleku izan ohi dela
otsailaren hasieran egiten den
azoka, baina bihar denetariko
jendea bilduko da bertan. Izan
ere, jendetza erakarri ohi du San
Blas azokak Durangaldeko herrira. Aurreko urteetan goia jo zuen
jende kopuru aldetik, eta aurten
jende gutxiago inguratuko dela
uste du udalak. Izan ere, joan den
urtean igandean egokitu zen San
Blas azoka, eta, horren eraginez,
itzelezko jendetza joan zen Abadiñora.
Kopuruak kopuru, bihar egingo den azoka Euskal Herrian egiten direnen artean «osatuenetako» bat dela azaldu du Jose Luis
Navarro alkateak. Izan ere, esan
du nekazaritza edo abeltzaintza
arloan beste herri batzuetako azokek eskaintza hobea izan dezaketela, baina Abadiño denetatik osoena dela azpimarratu du: «Ez dago Abadiñoko San Blasekoa baino
nekazaritza eta abeltzaintza azoka garrantzitsuagorik. Eta horri
idi probak gehituz gero —Euskal
Herri osoko sonatuenak—, azoka
onena izateko osagai guztiak ditugu». Eta, alde horretatik, udalak
inguratzen den jendearentzat
ahalik eta programa osatuena eskaintzeko gustu denetarako egitaraua prestatu du.
Ostiralean hasi ziren programa
barruan antolatutako lehen ekintzak. Horien artean, San Blas pilota txapelketa eta bertso saioa. Eta
errezeta horri —beste hainbat
ekitaldiren artean— berriz helduko diote biharkoan ere. Goizean
Txanbolin taldea ibiliko da Abadiñon; txistulariek kalejira egingo
dute herriko kaleetan barrena.
Horren ondoren, txosnak zabalduko dituzte, 10:00etan. Hortik
aurrera herria girotzen hasiko da.
Aurten, 167 salmenta postu jarriko dituzte Zelaieta auzoan. Horietatik 84 nekazatitza produktuenak izango dira, 26 eskulangile lanenak, hamabi landareenak,
26 baserriko makina eta tresnenak eta azken hemeretziak erroskilak eta bestelako produktuak
saltzeko. Duda barik, erroskilak
Aurten, 167 salmenta
postu jarriko dituzte
Abadiñoko Zelaieta
auzoan
erosiko dira bihar gehien, egun
horretan oso ohikoak baitira Abadiñon. Baina, salmenta postu horiez gain, 22. abelburu erakusketa
ere ikusgai egongo da goiz osoan.
Trinkete inguruan 70 abelburu jarriko dira salgai Lorraren lankidetzarekin, eta herriko sei abeltzainek ere euren abereak erakutsiko dituzte. Denetara, 54.
Horien artean, piriniotar, limousin eta txaroles arrazatako abel-
buruak jarriko dituzte. Gainerakoan, arraza puruen atalean sartuko dituzte gainerako animaliak: behi aziendarako 64 buru,
zaldiak eta, azkenik, 36 ardi buru.
Horiek osatuko dute San Blasetako azoka.
Eta horien inguruan festa eta
ikuskizuna. 11:30ean, 2014ko San
Blas txapelketako partidak jokatuko dira, Tornosolo trinketean,
eta, ordubete geroago, herri kirolen erakustaldia izango da probalekuan. Batetik, Bihurri, Olasagasti, Larretxea eta Zelai
aizkolariak arituko dira lanean,
eta, bestetik, Joseba Ostolaza eta
Izeta II.a harri jasotzaileak. Kirolen atalarekin amaitzeko, iluntzean eta gauean idi probak egingo dira.
Bertsoetarako parada ere egongo da, eguerdian. Ferialeku plazan, Xabier Amuriza, Beñat Ugartetxea eta Gogaikarri bertso eskolako bertsolariak arituko dira
kantuan. 16:00etan, bestetik, DJ
Bullen musikarekin gozatu ahal
izango da Elkartasun lokalean.
Eta bestelako musika gura duenarentzat, ordubete geroago Lo-
pGoizean. Azoka. Ganadua,
baserri tresneria, burdineria, ortuariak, frutak, gazta, txakolina,
ogia, eztia, eskulangintza eta
landareak saltzeko postuak
egongo dira.
pGoizean zehar. 22. abelburu
erakusketa.
p09:00. Txanbolin taldeko
txistularien kalejira.
p10:00. Txosnen irekiera.
p11:00. Meza nagusia San Trokaz elizan.
p11:30. 2014ko San Blas pilota
txapelketa, Tornosolo trinketean.
p12:00. Bertso saioa, Ferialeku
plazan. Xabier Amuriza, Beñat
Ugartetxea eta Gogaikarri bertso eskolako bertsolariak.
p12:30. Herri kirolak, probalekuan. Batetik, Bihurri, Olasagasti, Larretxea eta Zelai aizkolariak. Bestetik, Joseba Ostolaza
eta Izeta II.a harri jasotzaileak.
p12:30. Mc Donald’s eta Burgerking-en aurkako kontzentrazioa, txosnetan.
p16:00. DJ Bull, Elkartasun lokalean.
p17:00. Lotxo taldearekin erromeria, Ferialeku plazan.
p18:00. Idi probak.
p22:00. Idi probak.
ETZI
p19:30. Abadiñoko Done Zezili
abesbatzak Santa Ageda koplak abestuko ditu kalerik kale.
p21:00. Idi probak.
txo taldearen erromeria egongo
da, Ferialeku plazan.
San Blas azokaren bueltako ospakizunak, ordea, ez dira bihar
amaituko. Etzim Abadiñoko
Done Zezili abesbatzak Santa
Agedako koplak abestuko ditu
19:30ean, kalerik kale. Eta beste
modu batera ezin, eta idi probak
ere egingo dira asteartean, larunbatean, igandean eta hurrengo
astelehenean.
38 berria 2014ko otsailaren 2a, igandea
Plaza › Bizia
Ezarian D Botiken negozioaren gatazka
Herrialde batzuek botiken
esklusibotasuna emateko irakurketa
murritza egiten dute, eta sarri farmazia
industria haserretu egiten da. Pertsonak
sendatzea ez da negozio arrunta.
Sakelarako
botikak
Iker Tubia
z ditugu indioentzako
sendagaiak egiten, ordaindu ditzaketenentzako baizik». Zalaparta sortu dute Marjin Dekkers Bayerreko aholkulari nagusiaren hitz
horiek; izan ere, sendagai enpresa
horrek argi utzi zuen negozioaren
eta osasunerako eskubidearen artean dagoen muga non kokatzen
duen. Gerora etorri ziren barkamen hitzak. Azaldu zuenez, eztabaida baten fruitu izan ziren, eta
berak pentsatu eta egiten duenaren kontrakoak, gainera. Bayer
enpresaren eta Indiako Gobernuaren arteko gatazkak eragin
zuen purrustada, minbiziaren
aurkako Nexavar sendagaiaren
patentearen gorabeherek. Baina
hitzak ez ditu haizeak eraman,
eta komunikabideen lerroburuetan iltzaturik geratu dira.
«Munduko botika» deitzen zaio
Indiari. Sendagai generikoen industria oso indartsua du, eta horrek eman dio ezizena. Mendebaldean hartzen diren botika asko
handik datoz; hala azaldu du Pello Iturria botikari iruindarrak.
Batzuek generikoen industriaren
alde egitea leporatzen diote Indiari, eta horri atxikitzen dizkiote patenteak ematean egiten duen irakurketa murritza. Baina mendebaldeko herrialdeetan marka
botikak ekoizten dituzten enpresa multinazionalek erraztasunak
dituzte negozioa egiteko.
Patentea da zurrunbilo honen
eragilea; hau da, sendagai berria
sortzen duenak denbora batez
produktua ustiatzeko esklusibotasuna izatea. Patenteak subiranotasunarekin daude loturik. Herrialde bakoitzak du egile eskubideak emateko eskumena, eta
hori, frankotan, gatazken iturburu izan ohi da. Baimena estatuek
ematen dute, eta estatuan baizik
ez dute baliorik. Horregatik, farmazia enpresek produktua merkaturatu nahi duen herrialde orotan patentatu behar dute botika.
Indiaren kasuan, 2005. urtera arte
E
ez zen horrelako baimenik ematen produktu farmazeutikoak ustiatzeko, soilik botika lortzeko
prozedurari. Hego Euskal Herrian, adibidez, Espainia Europako Batasunean sartu aurretik ere
Indian bezala egiten zen.
«Munduko botika» MME Munduko Merkataritza Erakundean
sartzearekin batera agindu zuen
patenteak ematen hasiko zela eta
ordura arte jasotako eskariak berrikusiko zituela. Hala egin du
orain arte, MMEren barnean jabetza intelektualari dagozkion
TRIPS merkataritzarekin lotutako jabetza intelektualaren eskubideei buruzko alderdiak akordioa bete baitu. Baina jabetza eskubide horren irakurketa
murritzagoa egiten du mendebaldeko herrialdeekin konparatuta.
Adibidez, produktu baten oinarrizko aurrerapena, aldaketa txiki bat edo antzeko produktu bat
ez ditu onartzen patentea emateko tenorean. Izan ere, esklusibotasuna luzatzeko nahia egon liteke trikimailu horren atzean. Batzuetan hor dago gatazkaren
muina, patentea emateko muga
non jartzen den. Hala gertatu zen
Norvatis farmazia enpresak leuzemia tratatzeko sortzen duen
Glivec botikarekin. Aldaketak
egin zituen produktuan patentea
luzatzeko asmoz, baina ez zioten
onartu. Botika horrek 2.600 dolarreko (1.925 euro) kostua zuen hilean. Generikoak, berria, 175 dolarrekoa (129 euro).
«Dagoen bakarra oinarrizko
araudi bat da, 1995ean sortutakoa, MME martxan jartzearekin
batera. Baina oinarrizko araudi
horrek babes eta kontu batzuei
bide ematen die, eta horiek dira
arazoak sortzen dituztenak, ez
soilik Indian, baita beste herrialde batzuetan ere», azaldu du Xose
Maria Torres Farmazian lizentziadun eta Farmamundi elkarteko kideak. Farmazia industriaren
kezka nagusia Indiaren politika
berri batetik dator: sendagai batzuen kasuan, haien generikoa
sortzeko baimena emanen du, ja-
Hiesa tratatzeko botiken patenteen aurkako kartelak, Indiako manifestazio batean. STR / EFE
‘‘
Multinazionalek Indiari
erasotzeak arriskuan
jartzen du pobreen
botiken fabrika hori»
XOSE MARIA TORRES
Farmamundiko kidea
«Jendeak ez du ulertzen
enpresak direla; ez daude
jendeari mesede egiteko,
etekina atera nahi dute»
IÑAKI GANBOA
EHUko irakaslea
«Gobernu guziek
erabiltzen dute
generikoen industria
dirua aurrezteko»
PELLO ITURRIA
Botikaria
bego eskubideak alde batera utzita. Dekkersen aburuz, «lapurreta» da hori. Oraingoz, Bayerrek
Nexavar markarekin patentatua
duen Sorafenib botikaren generikoa sortzeko baimena eman dio
Indiak Natco Pharma enpresari.
Minbiziaren aurkako medizina
horren prezioa %97 jaistea lortu
dute generikoaren bitartez. Dena
den, Bayerrek auzitara jo zuen,
eta afera Bombayko Justizia Auzitegi Gorenaren esku dago.
Generikoekin bueltaka
Normalean, markako sendagaiak baino merkeagoak izan ohi
dira generikoak. Iturria botikariak esan duenez, sendagai generikoak mendebaldean garatu dira
aspaldidanik: Alemanian, Ingalaterran eta AEBetan ekin zioten
bideari, eta geroago ailegatu zen
Mediterraneo inguruko herrialdeetara. Aitzindarien herrialdeetan dago garatuen, gainera. «Gobernu guziek erabiltzen dute generikoen
industria
dirua
aurrezteko, eta esaten dute aurreztutako dirua beste gaitzak
ikertzeko erabiltzen dutela».
Hala bada Iturriak begi onez ikusten duela aitortu du.
Torresek Indiako botika generikoaren industriaren gakoak
azaldu ditu. «Indiak duen garrantzia da egun behartsuen botika
dela», dio. Adibidez, India da hiesa sendatzeko erretrobirusen
kontrako botika gehien sortu edo
saltzen den tokia. «Indiak botika
generikoen industria oso indartsua du, kalitatezkoa, eta GKE
handien nazioarteko programak
hornitzen ditu, baita NBEren barneko erakunde batzuk ere. Izan
ere, kalitatez eta askoz merkeago
ekoizten dute». Beraz, ez du begi
onez ikusten industria hori kolokan jar dezakeen ezer: «Afera honengatik multinazionalek Indiari
erasotzeak arriskuan jartzen du
pobreen botiken fabrika hori»,
azaldu du.
Etikaren beharra
Munduko farmazia industriak
beharrezkoak dira botikak sortzeko. Horren dudarik ez dute ez
Iturriak ezta Torresek ere. Gainera, negozioa zilegi dela uste dute
biek. Iturriak azaldu duenez, diru
asko gastatzen da botika bat sortzeko prozesuan, eta abantailarik
ez balute —patentea kasu— ez luketela ikertuko dio. «Laborate-
2014ko otsailaren 2a, igandea berria 39
Bizia ‹ Plaza
Ezarian D Botiken negozioaren gatazka
G Zenbakia
20
pPatenteen iraupena. Botika
berri baten patenteak hogei
urte irauten du. Esklusibotasuna lortzen denetik merkaturatu
bitarte, ordea, hamar urte inguru igarotzen dira. Entsegu klinikoak egiten dituzte denbora horretan.
giak edo farmazia enpresak molekula bat ikertzean, inbertitu
duen dirua errekuperatu eta irabazi nahi du, baina hori bidezkoa
da», dio botikari iruindarrak.
Muga bat jarri du: iruzurra edo
monopolioa lortzeko maltzurkerian eta oztopoak jartzen ibiltzea.
«Estatuek neurriak hartu behar
dituzte maltzurkeriarik eta gehiegikeriarik ez izateko».
Iñaki Ganboa Euskal Herriko
Unibertsitateko Kimika Organikoko irakaslearentzat ere garrantzitsua da enpresen helburua zein
den kontuan izatea: «Jendeak ez
du ulertzen enpresak direla; ez
daude jendeari mesede egiteko,
osasun publikoa bezala; enpresak
dira, eta etekina atera nahi diote
egiten duten lanari». Beraz, bi aukera planteatzen ditu: edo ikerketa finantzaketa publikoaren esku
utzi, edo enpresen ohiko jardueran jarraitu. «Prest bagaude hori
diru publikotik ateratzeko, primeran, ez dago inongo arazorik; baina ez bagaude prest, norbaitek
egin beharko du, eta horrek buelta jaso beharko du; irabazi beharko du», dio.
Ganboak antibiotikoen adibidea jarri du. Antibiotiko berriak
ateratzean erreserba moduko batean sartzen dira, eta, zaharren
erresistentziak gehitzen doazen
heinean, berriak ateratzen joaten
dira. Beraz, antibiotiko berria sortzetik kaleratu arte denbora pasatzen da, lehenago zeudenek indarra galdu arte edo haien kontra
erresistentzia sortu arte ez baita
aterako. Irakasleak dio 1980ko hamarkadaz geroztik antibiotiko berri oso gutxi egin direla.
Torresek ere argi du: botikak
negozio dira; beraz, irabazteko
helburuarekin sortzen dituzte
enpresek. «Farmazia industriak
jarritako dirua berreskuratzen
saiatzen dira, eta egia da ikerketan, garapenean, saiakuntza klinikoetan, araudietan... inbertitzen dutela eta oso garestia dela».
Dena den, badu zalantza bat: ea
inbertsio hori diotena bezain
handia den. Amy O’Connor Eli
Lilly farmazia enpresako langileak Interneten esan izan duenez,
botika berri bat merkaturatzeak
1.300 milioi dolar inguru balio du.
Baina inbertsioaren baitan marketina ere biltzen dutela azaldu
du Torresek: «Farmazia industria iaioa da marketinean, eta
marketin basatia egiten dute».
Beraz, apika gastua txikiagoa
izan zitekeen.
Botikak egiteko behar den inbertsioa ez ezik, dirua arriskatzen
dutenik ere zalantzan jarri du Farmamundiko kideak. Farmazia enpresek diote negozioa galgarria
dela, dirutza gastatu behar dutelako botika bat sortzeko errentagarria izanen denetz jakin gabe.
Horren adibide izan daiteke Pfizer
enpresak sortutako inhalatzeko
intsulina. Porrot egin zuen, eta
merkatutik kendu. Baina Torresek zalantzan jarri du arrisku hori
ere. Izan ere, berak dio nazioarteko enpresa arrunt batek %3 eta
%7 arteko irabaziak izaten dituela urtean. Botika enpresa batek,
berriz, %10 eta %18 artean irabazten du urtero. «Negozio ona bada,
apika, paratzen dituzten prezioak
altuegiak dira, eta, agian, estatuek esku hartu beharko lukete.
Bestalde, patenteei mugak jarri
beharko lizkiekete, daudenak baino gehiago. Bide berriak urratu
beharko dira», adierazi du.
Eskubideak vs sosak
Negozioa da, bai, baina ez edonolakoa. Izan ere, enpresek irabazi
ekonomikoak dituzte helburu,
baina botikak beharrezkoak dira
gizakien osasunerako eskubidea
bermatzeko. Farmamundiko kideak argi du bestelako faktoreak
ere badirela medikamentuen inguruan. «Ez dira besteak bezalako negozioak, botika garestiak,
hasieran hiesaren kontrakoak bezala; patentearekin ekoizten badi-
ra eta bien bitartean Afrikan milioika lagun hiltzen badira, interes publikoaren eta negozio pribatuaren arteko tentsioa sortzen da.
Guk, GKE gehienek bezala, uste
dugu bizitza negozioaren gainetik dagoela». OME Osasunaren
Mundu Erakundeak funtsezkotzat dituen sendagaiak patenteen
negozioetatik at egon behar dutela uste du Torresek: «Kasu horretan modu argi eta irmoan diogu ez
dutela patentaturik egon behar,
edo hala balitz, prezio eskuragarria izan behar duela munduko
gainontzeko tokietan». Haren
aburuz, herrialde txiroetan merke saltzeak ez lieke kalterik eginen Suitza edo AEBetako enpresa
handiei.
Ganboak bestelako gogoeta
egin du. Dioenez, arazoa ekonomikoa da. Haren aburuz, botikak
erosteko adina ez dutenek badute
sendagaiak jasotzeko eskubidea,
baina ordaindu egin behar dira.
«Eman diezaiegun; ni prest nago,
baina hori norbaitek ordaindu beharko du. Prest gaude funts bat
osatu eta hortik armak erosi edo
saldu beharrean botikak erosteko?», dio. Beste gogoeta bat ere
egin du: «Indiak dio botikak ordaintzeko dirurik ez duela, baina
armamentu atomikoa dauka. Orduan, hor zerbaitek huts egiten
dio; beraiek lehentasun batzuk
dauzkate, eta lehentasun hori ez
da beraien jendea? Hori ere esan
behar da». Botikariak onartu du
enpresa farmazeutikoak lobbya
direla eta «mafia», baina uste du
Indiako Gobernuaren jarrerak
ere hizpide izan behar duela.
«Agian tarteko bide bat egon daiteke. Esan: ‘Aizu, nik hau guztia
ezin dizut ordaindu, baina parte
bat emango dizut, eta prezio berezi bat egidazu’. Eta nazioaren arabera prezio bat eskatuz gero baina
ikerketa enpresak egiten badu eta
gobernuak aprobetxatu, enpresak esango dizu ikerketarik ez
duela egingo».
r
Zakilixut
D
Igandea
2014ko otsailaren 2a
Erakusketako piezarik berezienetako bat Bonaventura Peeters
artista flandriarraren marrazki
bat da, Romanoren arabera. XVII.
mendeko Donostia ageri da, ba-
‘‘
Bitxia da nola
leku bera artista
bakoitzak ezberdin
islatzen duen»
«Paisaia fisikoa eta
humanoa azaltzen diren
margolanak
bildu ditugu»
SOKO ROMANO
Donostiako Untzi museoko zuzendarikidea
Garai ezberdinetako hainbat pintoreren 114 margolan daude ikusgai Gipuzkoako itsasaldea artean erakusketan. GORKA RUBIO/ ARGAZKI PRESS
Gipuzkoako kostaldea irudikatzen duten hainbat margolan bildu dituzte ‘Gipuzkoako itsasaldea
artean’erakusketan, Donostiako Untzi museoan. Artelan batzuk erakusketarako sortu dituzte.
Artelanekin egindako bidaia
Ilargi Agirre Donostia
rtelanen bidez ere
bidaiatu daiteke, bai
denboran zehar, eta
bai leku batetik bestera. Gipuzkoako kostaldeko
herrietako bazterrak ezagutzeko
aukera ematen du Gipuzkoako
itsasaldea artean izeneko erakusketak. Hainbat artistaren olio
pintura, akuarela, grabatu eta
litografien bidez, Hondarribitik
Mutrikuraino joango da bisitaria.
Donostiako Untzi museoan jarri
dute erakusketa.
«Bitxia da nola leku bera artista bakoitzak ezberdin islatzen
duen. Zer-nolako kontrastea dagoen batzuen eta besteen artean», adierazi du Soko Romano
Untzi museoko zuzendarikideak.
Errealismotik inpresionismora
A
eta abstrakziora doazen lanak
daude ikusgai, hainbat garaitakoak: 114 guztira.
Clara Gangutiaren Monpas
margolan errealistarekin hasten
da erakusketa. Gizon bat dago
bizkarrez Donostiako Zurriolako
hondartzari begira. Gonzalo Txillidaren Arenas lana dator, ondoren. Leku bera da, baina margolanak ez dauka zerikusirik. Itsasoa
eta hondarra islatzen dituen lan
abstraktua da Txillidarena, kolore eta forma leunez egindakoa.
«Bere leihotik ikusten duen hondartza da. Urak hondarretan uzten dituen arrastoekin», jarraitu
du Romanok.
Hala, Elias Salaberria, Ignacio
Ugarte, Dora Salazar, Antonio
Brugada, Bienabe Artia, Raul
Urrutikoetxea, Eduardo Txillida,
Iñaki Bilbao eta beste hainbat ar-
tistaren begietatik, Gipuzkoako
kostaldeko portuen eta arrantzaleen bizimoduaren berri izaten
da. Herriz herri eta iraganetik
orainaldira sailkatuta daude artelanak. «Paisaia ez bakarrik fisikoa, paisaia humanoa agertzen
duten margolanak ere bildu ditugu. Oso garrantzitsua da, baita
ere, emakumeak artelanetan
nola azaltzen diren ikustea».
Bilketa lan «luzea»
Aspaldidanik zuten gogoa Euskal Herriko itsas ondarea arte
ederretan nola agertzen zen erakusteko. Joxe Mari Unsain komisarioa eta Romano bera aritu dira
erakusketa osatzen, eta bilketa
lana «luzea» izan dela esan du Romanok. Museoan aurretik egindako erakusketen emaitza izan
da, neurri handi batean, buruan
zeuzkaten margolanetatik tiraka
lortutakoa.
«Artista batzuek erakusketarako propio egin dituzte lanak.
Jesus Mansek, Iñaki Bilbaok eta
Nori Ushijimak, adibidez. Ushijima japoniarra da, baina Donostian bizi izan da hamasei urtez».
Juan Luis Goenagak adierazi du
erakusketa ireki baino bi egun
lehenago amaitu zuela margolana.
Horrez gain, aurretik jendaurrean inoiz erakutsi gabeko lanak
ere badaude, norbanakoen bildumetatik lortzen joan direnak.
«Guretzat oso pozgarria izan da
hori». Gipuzkoako Foru Aldundiaren bildumatik hartu dituzte
beste zenbait lan, eta San Telmo
museoak, Kutxa Fundazioak eta
Arabako Arte Ederren Museoak
ere utzi dizkie beste hainbat.
dia galeoi handiz beteta. «Ez da
grabatu bat, marrazkia da, jatorrizkoa. Zertxobait idealizatuta
dago. Oso pieza berezia da. Badakigu, gainera, itsasoan hil zela
margolaria, marrazkiaren atzean
jartzen duelako». Alboan du Civitatis Orbis Terrarum liburukian
agertzen den grabatua. Kolonian
(Alemania) argitaratu zuten grabatu hori, 1572an, eta Europan
Donostia ezagutzera emateko balio izan zuen.
Herri bakoitzaren nortasunak
historian izan duen aldaketaz
ohartzeko ere balio dute artelanek. Zumaiako eliza eta herria
agertzen dira joan den mendeko
margolanetan; flyschak margotu
ditu, gaur egun, Hilario Urkiak,
nazioartean herriko ikur nagusi
bihurtu direnak.
Artelan asko galzorian dagoen
itsasoko bizimoduari omenaldia
egiteko modua direla uste du, gainera, Romanok. «Duela gutxi eraman zuten Donostiako azkenetako arrantzontzietako bat desegitera».
Ekainaren 29ra bitartean egongo da erakusketa irekita. Asteartetik ostiralera taldeentzako bisita gidatuak egingo dituzte, eta asteburuetan bisita irekiak izango
dira. Larunbatetan, 17:00etan
euskaraz eta 18:00etan gazteleraz.
Igandetan, 12:00etan euskaraz eta
13:00ean gazteleraz. Sarrera orokorrak 1,20 euro balio du.
Igandea
berria
2014ko otsailaren 2a
06 Animaliak zineman: Odola ez da beti fikzio
08 Elkarrizketa: Victor Madrigal-Borloz
15 Nekazaritza politika: Erreformarako prestatzen
Emakume etorkinak
Zaintzailearen zama isila
IÑIGO URIZ / ARGAZKI PRESS
Igandea • 2014ko otsailaren 2a
02 Emakume etorkinak zaintza lanetan
Maleta bat
eskutan
Sei eta bost urte dira, hurrenez hurren, Jessica Guzman eta Brenis Patricia Bermudez Euskal Herrian bizi direla. Adinekoak zaintzen lan egiten dute biek. JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS
2014ko otsailaren 2a • Igandea
Emakume etorkinak zaintza lanetan03
Emakume etorkin askok adinekoak zaintzen lan egiten dute Euskal Herriko
etxeetan.Familia aurrera ateratzeko lan bat bilatzeko uzten dute sorterria,
eta maizegi topatzen dituzte baldintza kaskarrak.Krisiak ere erasan die.
Ainhoa Sarasola Donostia
z zuten inoiz beren herrialdetik kanpora joatea pentsatu, baina beren puskak maleta batean sartu, eta etxetik
urrutira alde egin zuten egun batez. Epe jakin baterako egonaldia
eperik gabe luzatu zitzaien azkenean, eta behin-behineko maleta,
berriz, bidaide leialena bihurtu.
«Jendea maleta bakarrarekin dabil, asko jota birekin, gainean eraman dezakezunarekin; hori da dakarzun bakarra, eta etxez etxe zoaz maleta horrekin. Oso gogorra
da urteak joan eta urteak etorri
modu horretan ibiltzea». Ongi daki hori Jessica Guzman Correak,
hitzon jabeak. Bi urteko egonaldia zuen buruan Txileko sorterria
utzi zuenean, baina sei urte daramatza Euskal Herrian. Emakume
etorkin askok bezala, adinekoak
zaintzen lan egiten du. Orain,
«jainkoari eskerrak, luxuzko nagusiak» dituela dio, eta pozik dago
bere lanpostuarekin. Baina ez da
samurra izan orain arte ibili behar izan duen bidea.
Ezta Brenis Patricia Bermudezena ere. Hondurastarra da, 37 urte ditu, eta orain bost urte iritsi
zen Euskal Herrira, bost seme-alabak han utzita. «Nik ere ez nuen
inoiz pentsatu bidaiatzea, baina
bat-batean zerbait gertatu zen nire bizitzan; dena aldatu, eta hona
etorri behar izan nuen». Bost seme-alabak aurrera ateratzeko lan
baten beharrak bultzatuta etorri
zen. Guzmanek bezala, adineko
pertsonak zaintzen ditu, eta pozik
dago egun dituen lan baldintzekin, baina ez da beti horrela izan.
«Hemen dena arrosa kolorekoa
izango dela pentsatuta etortzen
zara, baina, zoritxarrez, gero ez da
horrela». Iritsi eta laster hasi zen
lanean Bermudez. Hainbat herritan aritu zen, baina lanik gabe ere
geratu zen. «Zortzi hilabete eman
nituen lanik ezin topatuta. Gainera, dokumentazio guztia lapurtu
zidaten... gorriak pasatu nituen».
Langabezian ere egon zen Guzman, baita kontraturik gabe lanean ere, orduka. «Lana lotuta etorri
nintzen. Oraindik garai onak ziren; berehala egin zenitzakeen paperak, eta halaxe egin nuen. Hiru
lan nituen, asteburuetan ere lan
egiten nuen... Poz-pozik nengoen,
baina pixkanaka gauzak aldatuz
joan ziren. Lana eman zidan pertsona lanik gabe geratu zen, eta familia egin behar izan zen zaintzen
nuen bikotearen kargu». Beste familia batekin hasi zen orduan,
«nahiko egoera zailean egia
esan». Baina lanik gabe geratu
E
zen gero, eta ordukako lantxoak
baino ez zituen topatu. «Hala lan
egitean, kontraturik ez da. Diru aldetik ez nuen arazorik, baina kontraturik ez izatean paperak galdu
nituen. Oso gogorra izan zen; hasieran dena ongi, legez neukan,
eta lau urteren ostean, bat-batean, ezer gabe gelditu nintzen...
nahigabe handia izan zen. Baina
tira, pixkanaka, soldata txikiekin
aurrera ateratzea lortu nuen».
Seme-alabak eta paperak
Paperik gabe geratzeak sortzen
duen izua ongi gogoan du Bermudezek: «Kaletik ibiltzeko ere... Ni,
azkenean, migraziokoek harrapatu egin ninduten». Oroitzapen
gaziak uxatu nahian, berehala
gehitu du: «Zorionez, jainkoari eskerrak, orain baditut paperak, eta
hobeto sentitzen naiz». Guzmanen iritziz, «gogorrena da paperik
ez duzunean ezin duzula zure herrira bidaiatu seme-alabak ikustera joateko». Hiru ditu Guzmanek Txilen, 20 urtetik gorakoak
hirurak, eta haiei unibertsitate
ikasketak ordaindu ahal izatea
izan zen migratzeko arrazoi nagusia. «Nire herrialdean hezkuntza
ez da doakoa, ordaindu egin behar
da; beraz, haiei hori emateko etorri nintzen, ez daitezen bidean geratu. Horrek kostu bat du; familia
utzi behar izatea da ordaindu beharreko prezioa».
Horregatik, bereziki mingarria
zaio Guzmani paperik gabe geratzeak sortzen duen egoera, baita
haiek lortzeko hiru urte zain egon
behar izatea ere: «Niretzat guztiz
bidegabea da lanera datorren andre batek ezkutuan lan egin behar
izatea, baldintza guztiz prekarioetan, eta Gizarte Segurantza ordaintzeko aukerarik ez ematea,
denek nahi baitute hori, hemen legez egon. Baina hiru urte itxaron
behar izatea, ezkutaturik ia, abusuzko lanetan askotan... Kontratua egiteak esan nahi du kaletik
lasai ibil zaitezkeela, eta zure herrira bidaiatu ahal duzula zureak
ikusteko. Oso gogorra da emakume batentzat seme-alabak txikiak direla han utzi eta hiru urte
pasa beharra haiek ikusi gabe...
Guztiz bidegabea da». Bermudezek lau urte eta erdi eman zituen
seme-alabak ikusi ahal izan gabe.
20 urte ditu helduenak orain, eta
12 gazteenak. Alaba bat Euskal
Herrira ekartzea lortu du, baina
Hondurasen dira besteak. Haiei
buruz hitz egitean baino ez dio
dar-dar egiten ahotsak. «Haiek
eman didate aurrera egiteko indarra. Ama ezkongabea naiz, eta
haiek aurrera ateratzeko gogor
borrokatu behar izan dut».
‘‘
Ezer ez topatzearen
etsipen horretan, neskak
batzuetan edozein lan
hartzeko prest daude»
«Oso neska gazteak ari
dira iristen orain,
18-20 urte ingurukoak;
are zaurgarriagoak dira»
JESSICA GUZMAN CORREA
Etxeko langilea
Dokumentazioa lapurtu
zidaten, zortzi hilabete
egon nintzen lanik gabe...
gorriak pasatu nituen»
Seme-alabek eman didate
aurrera egiteko indarra.
Gogor borrokatu behar
izan dut haiengatik»
BRENIS PATRICIA BERMUDEZ
Etxeko langilea
Zarautz, Zumaia, Deba, Donostia, Zestoa... hainbat herritan lan
egin dute bi emakumeek, beti adinekoak edo haurrak zaintzen, edo
garbiketa lanetan bestela. Egoera
oso desberdinetan aritu dira, gainera. Langabezia eta legezko paperik gabe egotea zer den ez ezik,
lan baldintza kaskarrak ezagutzea ere egokitu izan zaie biei, esklabotzarekin mugan batzuetan.
Atzerritik lan egitera iritsitako
emakume askoren bizitzetan sarri errepikatzen diren egoerak dira. «Oro har, Latinoamerikako herrialdeetako andreentzat oso zaila da hona etortzea», dio Guzma-
nek; «oso mailegu handietan sartzen dira, eta neska gehienek karga handia ekartzen dute; zorrak
dituzte, eta lana behar dute haiek
ordaintzeko eta familiari laguntzeko. Familia karga batekin etortzen dira asko, seme-alabak, gurasoak, denak han dituztela, eta
gurditik tira egin behar dute. Beraz, zu jada presio batekin zatoz;
lan egitera zatoz, eta oso gogorra
da etorri eta ezer ez topatzea, behar-beharrezkoa duzulako».
Presio horren pean aritzen dira
lan bila emakume etorkin asko,
eta maizegi «abusuak» topatzen
dituzte, Bermudezen hitzetan.
«Enplegatzaile guztiak ez dira
berdinak, hori argi esan beharra
dago; justua denak behar den bezala egiten ditu gauzak». Baina ez
da beti hala izaten. «Nik behin halako abusuak jasan behar izan nituen. 24 orduz eduki nahi ninduten han, eta igandetan ordu gutxi
batzuk baino ez zizkidaten libre
ematen. Hiru hilabete baino ez nituen jasan. ‘Nahikoa da’, esan
nuen. Lanera etorri naiz, baina ez
modu horretan». Egun, harro dago muga batzuk jarri izanaz. «Banekien pisu handia nuela gainean, baina ez nuen onartu». Arrazoi ematen dio Guzmanek. «Hona
lan egitera etortzen gara, ez esklabotzara, ustez aspaldi desagertu
baitzen hori, ezta?». Hala ere, etsipenak jota halako baldintzetan
lan egiten dute emakume askok.
«Ezer ez topatzearen etsipen horretan, neskak batzuetan edozein
lan hartzeko prest egoten dira:
atseden ordurik ez, asteburu osoz
lan eginez... eta, horrela, edozer
gauza onartzeraino. Etxean bertan bizita 500 euroko soldata eta
eskubiderik eza onartzera iristen
dira batzuk».
Gainera, lan egiten duten etxean bertan bizita, lana galtzean dena galtzen dute hainbatek, baita
aterpea ere. «Normalean, etxean
bertan bizi den neskari etxe horretan bertan egiten diote errolda,
baina etxea uztean errolda kendu
egiten da, eta ezin duzu inolako laguntzarik eskatu. Automatikoki
kale gorrian geratzen zara. Zerbait aurreztua izatea ez da izaten
normalena, zeren seme-alabei bidaltzen diezu dirua, edo hemengo
beharrei erantzuteko baliatzen
duzu. Beraz, babesgabezia handian geratzen dira emakume asko», dio Guzmanek. Inguruan ikusi ditu horrelako kasuak. Zehaztasun askotan sartu gabe, ezagutzen duen andre batena kontatu
du: «Neska hau lau urtez egon zen
lanean etxe batean,bertan bizitzen, ezertarako eskubiderik gabe, ezta asteburuetan atseden har-
tzekoa ere. Lau urtean inoiz ez zioten ez paperik ez kontraturik egin.
Zaintzen zuen emakumea hil egin
zen, eta ezertarako eskubiderik
gabe geratu zen; besterik gabe,
agur esan zioten». Beste lan batean aritu zen gero, «gehiegikeria
handiak jasaten baita ere. ‘Lagunak ekarri nahi badituzu, ekar
itzazu hona, baina zu ezin zara
etxetik mugitu’, esaten zioten, eta
literalki etxetik atera ezinik egon
zen. Han bost hilabetez egon zen,
zor bat zuelako ordaintzeko, eta
utzi egin du orain». Emakume
etorkinei laguntzeko sortu zen
Malen Etxea elkartera jo zuen, eta
Zestoan duten etxean eman zioten aterpe. «Neskak ez zuen lorik
egiten», kontatu du Guzmanek.
«Begizulo handi-handiekin iritsi
zen, eta esan zigun berak nahi
zuen bakarra ohe bat eta lo egitea
zela. Ni asko hunkitu ninduen, ez
baita neskato bat, 40 urtetik gorako emakumea baizik».
Egoera benetan gogorra ezagutu behar izan zuen behin Bermudezek bere larruan, maizegi halako lan egoeren atzean ezkutatzen
dena: tratu txarrena. «Baserri batean izan zen hura», azaldu du.
«Zehatza izan nahi dut: alabez ez
dut kexarik, baina emakumearen
senarraz eta seme batez bai. Han
janaria ukatzen zidaten, batzuetan ezkutuan jan behar izaten
nuen, ezin nuen telefonorik ere
erabili, ezin nuen telebista piztu...
Gizonak jo egin nahi izan ninduen
egun batez, baina geldiarazi egin
nuen; esan nion, ‘ez, hori ez duzu
egingo, nahiago dut maleta hartu
eta alde egin’». Mespretxua eta
umiliazioa topatu zuen erantzun
gisa. «Gosez akabatzen zegoen
bat nintzela eman zidan aditzera,
hemen neukana ez neukala nire
herrialdean; nire herrian ez neukana, zoritxarrez, lana zela erantzun nion, eta migratzea ez dela
delitua».
Krisiarekin,aldaketak
Halako egoerak, zoritxarrez, entzuten dituzte oraindik ere inguruan. Malen Etxean topatu dute
aterpea urteotan emakume etorkin askok. Larri daudenei aurrera
ateratzeko oinarrizko laguntza
ematen die elkarteak —sei lagunentzako lekua dute—, baina baita hori baino gehiago ere: elkartasun espazio bat da, elkarri entzuteko eta nork bere pozak eta penak besteekin partekatzeko. Krisia hasi zenetik hona sumatu dute
aldaketarik. Batetik, orain lehen
baino emakume gazteagoak iristen ari direla ikusten dutelako.
(Hurrengo orrialdean jarraitzen du)
Igandea • 2014ko otsailaren 2a
04 Emakume etorkinak zaintza lanetan
(Aurreko orrialdetik dator)
Kezkatuta dago horrekin Guzman; 51 urte ditu, eta, dioenez,
«orain neska oso-oso gazteak» ari
dira migratzen. «Lehen, nire adinekoak, helduagoak etortzen ziren, 45 urtetik gorakoak-edo, baina orain 18-20 urte ingurukoak ari
dira iristen. Guk beste bizipen batzuk genituen, beste kontzientzia
bat, eta uste dut neska hauek are
arrisku handiagoan daudela, are
zaurgarriagoak direla».
Lan arloan sumatu dute beste
aldaketa nagusia. «Orduka garbiketak egiteko lanak topatzea askoz ere zailagoa da orain, lan gutxiago dagoenez euskal emakume asko ari baitira halakoetara jotzen. Etxe batean han bertan bizita lan egitea, berriz, zailagoa da
euskal emakume batek egitea, hemen familia izaten baitute normalean... baina bai, sumatzen ari
gara aldaketak, murriztu egin da
lan esparrua». Lehen, etxeko garbiketetan edo haurrak zein adinekoak zaintzen aritzen ziren oro
har; orain, batez ere, adinekoekin
soilik, eta erabat bertan. Gizon
etorkinen kasuan, lehen ostalaritzan lana topatu ohi zutela dio
Guzmanek, baina orain zailago
izaten dutela. «Lehen, argi esanda, zuok nahi ez zenituzten lanetara etortzen ginen gu».
Etorkizunera begira,
itxaropentsu
Pasatakoak pasata, orain zoriontsu dira bai Guzman bai Bermudez. Biak ari dira lanean, baldintzekin eta nagusien tratuarekin
pozik. Bidearen zailak, agian,
etorkizunari baikorki begiratzea
ekarri die. «Nik ez dut alde iluna
ikustea gogoko, eta ikusten dudanean kolorea jartzen saiatzen
naiz. Baikorra naiz, denetatik ateratzen da bat», dio Bermudezek.
Iritzi berekoa da Guzman: «Jendea ez dago ohituta krisian bizitzera... baina gu horretatik gatoz.
Krisian bizi gara gure herrialdeetan, eta berdin-berdin iraun dugu.
Hau ere pasako da».
Ez dakite sorterrira itzuliko ote
diren. Itzuli nahi ote duten ere ez
dute argi. «Nik jada ez dakit hangoa edo hemengoa naizen», dio
Guzmanek, «hara joatean hemengoa faltan sumatu izan dut,
pentsa!». Haren helburu nagusia
da seme-alabek ikasketak amaitzea. «Alabak 23 urte ditu, eta
ikasten ari zela haurdun geratu
zen. Orain amona naiz, eta orain
biloba ere amonaren motxilara
dator. ‘Motxila guztiarekin gora!’,
esaten dut nik [barrez]. Edonola
ere, haiek ikasketak amaitzea eta
gero, nahi duten horretan, beren
kabuz moldatu ahal izatea da nire
helburua, hezkuntza baita utziko
diedan bakarra». Bermudezek
ere ez du argi Hondurasera itzuliko ote den. Bere ametsa, ordea,
oso argi du: «Seme alabekin batera egotea, hemen».
Beren lan eskubideen alde mobilizazio ugari egin dituzte etxeko langileek urteotan. MONIKA DEL VALLE / ARGAZKI PRESS
Lanaldi luzeak, soldata laburrak
Etxe barruko hamar langiletik zazpik
astean 60 ordutik gorako lanaldiak
dituzte. Azken lege aldaketen gainetik,
zenbait arlotan okerrago daude orain.
A.Sarasola
Mendekotasuna duten adineko
pertsonak zaintzea ardura handiko lana da. Haien ondoan, laguntza eta babesa ematen, ordu asko
ematen dituzte zaintzaileek: jana
prestatu eta eman, garbitu, jantzi, botikak har ditzaten arduratu... Haien oinarrizko beharrizanak asetzeaz gain, adinekoen aisialdia ere betetzen dute askotan.
Lan eskerga izaten dute, beraz.
Baina lan hori egiten duten emakumeek ez dute ardura horren tamainako saririk jasotzen. Gehienetan lan baldintza kaskarretan
aritzen dira, lanaldi amaigabeak
betez eta soldata urriak jasoz.
«Zaila da orokortzea, baina esan
daiteke haien lan baldintzek lotura dutela historikoki gizarteak
ikusezin bihurtu, gutxi baloratu
eta emakumeen esku utzi izan dituen lanak izatearekin», dio Josefina Rocok.
Nazioarteko Ikasketetan doktorea, gizarte ikertzailea eta feminista, sakon aztertua du Rocok
etxeko langile diren emakumeen
errealitatea, emakume etorkinena bereziki, eta gaiaren inguruko
hainbat ikerketatan parte hartu,
Bizkaiko hainbat udalerritan. Haren hitzetan, emakume etorkinak
«oinarrizkoa den zeregina» betetzen ari dira Euskal Herrian. «Hemen defizit handia dugu zaintza
zerbitzuei dagokionean: hazkunde demografiko negatiboa dugu,
adinekoek gero eta beharrezkoagoa dute zaintzarako azpiegitura
bat, baina maila politiko eta instituzionaletik ez zaio horri erantzuna ematen ari». Gizartearen zaintza behar horiei erantzun «publiko, doako eta unibertsala» eman
beharko litzaiekeela uste du Rocok, baina ez da hala gertatzen
ari. «Hortaz, modu oso prekario
eta malguan, emakume etorkinak kontratatzera jotzen da defizit horri aurre egiteko».
Baina gainera, herrialdera iritsi berri diren andreen kasuan,
aintzat hartu behar da askok gizarte sarerik ez dutela edota egoera irregularrean daudela. «Atzerritarren Legeak eta etxeko langileei begirako legediak askoz ere
babesgabeago uzten ditu lan arloan emakume horiek. Gurpil zoroa da: beren egoera zaila dela eta,
gutxienekoetara iristen ez diren
baldintzak onartzen dituzte lan
kontratu bat lortzeko, horren bidez erregularizazioa lortzearren,
baina horretarako urteak igaro litezke, eta bitartean, egoera irregularrean daudenez, gizagabeak
diren lan baldintzak onartu behar dituzte». Gainera, etxeko lanen barruan sar daitezkeen jarduerak asko eta askotarikoak izanik,
langileen
arteko
hierarkizazio gisako bat ematen
dela dio Rocok, langileen arteko
aldeak handituz. «Noski, hori
guztia ez da emakumeen errua,
‘‘
Zenbat eta lanaldi
luzeagoak, soldata
urriagoak eta ardura
handiagoak dituzte»
JOSEFINA ROCO
Gizarte ikertzailea
baizik eta arazoa konpondu beharrean emakume hauen egoerarekin etekina ateratzen duen estatu
edo klase politiko batena».
Horiek horrela, eta esan bezala
orokortu ezin den arren, hainbat
udalerritan egindako ikerketek
utzi dute emaitzarik. Rocok azaldu duenez, etxeko langile gisa lan
egiten dute emakume etorkin ia
guztiak,%98a, lan egiten duten
etxean bertan bizi behar dute, eta
mendekotasuna duten pertsonak
zaintzen dituzte. «Gehienei ez
zaizkie atseden orduak errespetatzen eta lan egindako orduen azpitik dauden soldatak jasotzen dituzte». Lanbide arteko gutxieneko soldatara ere iristen ez zirenen
kasuak ezagutu ditu Rocok. Beste zenbat datu zehatz ere eman
ditu: «Interna moduan dauden
hamar langiletik zazpik astean 60
orduko lanaldia gainditzen dute.
Gainera, %38ak ez du eguneko
atsedenaldirik, eta hamarretik
hiru inguruk, ezta asteko atsedenaldirik ere. Hau gutxi balitz,
emakume horien %90ak ez du, legeak agintzen duen moduan, lan
egindako orduen araberako lanbide arteko gutxieneko soldata jasotzen». Lantoki duten etxetik
kanpo bizi diren andreen baldintzak ez dira askoz samurragoak,
gizarte ikertzailearen arabera.
«Askotariko lanaldiak dituzte,
baina badira astean 50 ordu lan
egiten dutenak, goizeko zortzietan hasi eta gaueko hamarrak
arte adibidez, eta asko ez dira gutxieneko soldatara ere iristen».
Egiten dituzten jardueren arteko eta horien araberako soldaten
arteko aldeak hain dira handiak,
ezen izan liteke zaintza lanengatik proportzioan arropa lisatzeagatik baino soldata txikiagoa jasotzen duten langileak izatea. Aldeak ikusita, ondorio batera iritsi
da Roco: «Zenbat eta lanaldi luzeagoak, soldata urriagoak eta ardura handiagoak».
Egoera horren aurrean, Lanbi-
2014ko otsailaren 2a • Igandea
Emakume etorkinak zaintza lanetan05
dek eta lan ikuskaritzak duten jokabidea salatu du Rocok. «Lan
ikuskaritzak jarraipen bat egin
beharko lieke egoera hauei, baina
ez dago ez jarraipenik, ez kontrolik, ez eta zigorrik ere». Lanbidek,
berriz, «enplegu agentzia publiko
gisa» jardun beharko lukeela dio
ikertzaileak, kontrol hori areagotzen aldera, baina ez dela hala izaten ari dio, eta «kolokazio agentzia pribatuak oso arriskutsuak»
direla ohartarazi: «Modu iraingarrian ari dira langile hauek esplotatzen: ez diete Gizarte Segurantzan izena ematen, lan egindako
ordu bategatik langileari ordaindu beharrekoaren %30a ematen
diote batzuetan...».
Aurrerapenak paperean,
baina ez praktikan
Behin beren egoera erregularizatzea lortu dutenean, ordea, emakume hauei egoera erabat aldatzen zaiela dio Rocok. «Are gehiago, ikusi duguna da emakume
etorkinek etxeko lanaren balioa
handitu egin dutela lan merkatuaren barruan. Haietako asko
ama edo familia buruak dira, beren migrazio proiektua gidatu
dute eta maiz familia haiek elkartzen dute berriro ere; langile izatearen zentzua dute, zein eskubide aldarrikatu ditzaketen badakite, eta nolabai esateako, etxeko
lanaren ahalduntze bat egon da»..
Ia hiru hamarkadatan etxeko
langileen inguruko legedian ez da
aldaketarik izan, baina 2011. urtean erreforma onartu zuen Espainiako Gobernuak, 2012ko urtarrilean indarrean sartu zena. Hainbat lorpen ekarri zituela uste du
Rocok, esaterako, lehen ahozko
kontratuak ere onartzen baziren,
orain idatzizkoak baino ezin direla egin aitortzea; asteko lanaldia
gehienez 60 ordura mugatzea; aurrez aurreko orduak lan ordu gisa
ordaintzea; edota Gizarte Segurantzan kotizatzeko era aldatzea.
Ordea, aurrerapauso gehienak
paperean geratu dira, eta zenbait
arlotan langileen egoerak okerrera egitea ere ekarri du aldaketak.
Hainbat adibide jarri ditu horren
lekuko: Gizarte Segurantzan izena ematean, enplegatzaile asko
horren kostua langilearen gain
jartzen ari dira, hau da, soldatatik
kuota osoa deskontatzen diete,
soldatak jaitsiz. Esanguratsua
den beste adibide bat jarri du ikertzaileak, etxebizitzan lo egiteagatik soldatarik kentzen den kopuruari lotuta: «Langile asko espezifikoki gaueko zaintza lanetarako
kontratatzen dituzte, baina ordu
horiek ez zaizkie gaueko lan ordu
gisa ordaintzen, eta gainera, soldatatik deskontatzen ari zaizkie
praktikan, bertan lo egiteagatik.
Izugarria da. Eta lege hutsune horrek bere horretan jarraitzen du
erreformaren ostetik ere».
Ondorioa argia da Rocorentzat:
«Beheranzko joera ematen ari da
emakumeon lan baldintzetan».
Konpondu ordez, itxuraldatu
Emakumezko etorkinak jasaten
dituzte orain duela gutxi arte
hemengoek sufritzen zituzten
bazterketa eta ikusezintasuna.
Arantxa Elizegi
Epe laburrean gizartearen argazkia nabarmen aldatu da. Egun,
gutxi dira etxeko lanez edo familiaren zaintzaz gain kanpoan lan
egiten ez duten emakumeak. Honek, ordea, familia eta lana uztartzeko arazoak eragin ditu, izan ere
zaintzaren ardurak haiei oso lotuta jarraitzen du. Ondorioz, gizarteak lana beste era batera banatzera jo du, baina genero bazterketari eutsiz. «Sistema patriarkal
eta kapitalistak emakumeei egozten dien zaintza lana soldatapeko
etxeko langilearen esku geratu da
gaur egun, eta azken hori gehienetan emakumea eta atzerritarra
izan ohi da», nabarmentzen du
Silvia Carrizok, Malen Etxeko zuzendariak, Mundua mugitzen duten eskuak izeneko txostenean.
Fenomeno berri baten sorrera,
emakume etorkinez osatutako
zaintza kate globalena aipatzen
du Amaia Perez Orozco ekonomian doktoreak: «Mugez gaindiko loturak dira, eguneroko beharrei lotuak, non familia batzuen
helburuak beste batzuetan gertatzen denaren esku dauden». Bi
testuinguru lotzen ditu hark kate
horiekin: batetik, herrialde aberatsetan emakumezkoek etxetik
kanpoko soldatapeko lanetara jo
izanak eragindako zaintzen krisia deritzona; eta bestetik, garapen bidean daudenetan lan eskasiak eta populazioaren gorakadak eragindako immigrazioarena.
‘Aske’,besteen bizkar
Bi adituen iritziz, arazo nagusia
da herrialde aberatsek ez dutela
genero rolen auzia konpondu, eta
ondorioz, gizarte osoaren arazoa
litzatekeena testuinguru pribatura igaro da. Izan ere, Carrizok azaltzen duenez, inmigrazioa jasotzen duten gizarteetan bi alorre-
tan aritzen dira nagusiki atzerriko emakumezko langileak: etxeko lanetan eta prostituzioan.
«Mendeetan emakumezkoekin
lotu izan diren lanetan, alegia,
ikusezinak diren horietan». Zentzu horretan, emakume etorkinek rol jakin bat dute, hau da, bertako emakumeei etxeko lanak alde batera uzteko aukera ematea.
Horiek hala, zenbaitek salatu
izan dute emakume batzuek beste
Gizarteak lana beste
era batera banatzera
jo du, baina genero
bazterketari eutsiz
Emakumezko etorkinak
bi alorretan aritzen dira
nagusiki, prostituzioan
eta etxeko lanetan
batzuen bizkar egin izana soldatapeko lan mundurako jauzia. Perez
Orozcok, ordea, ideia horren aurka ohartarazten du: «Egia da emakumeak direla zaintza kateen
protagonistak, baina egia da baita
ere, arazoa lehenagotik datorrela,
inoiz ez baitzaio behar bezalako
garrantziarik eman zaintza lana-
ri, eta beti egon izan baita emakumeari lotuta, eta egungo testuinguruan inongo momentutan ez
baita lotura hori zalantzan jarri.
Bestetik, logika gaiztoan oinarritutako ekonomia batean bizi gara, non bizitza zaintzea ez den helburua, hoberenean ere kapitala
pilatzeko bide bat baizik». Logika
horretan bertan kokatzen du Perez Orozcok eskuin muturraren
diskurtsoa ere, alegia, emakumeek soldatapeko lan mundura egindako jauziak zaintzen eta familiaren gainbehera eragin duela defendatzen duena.
Dena den, ekonomialariak nabarmentzen du eztabaida hau ez
dela berria, beti egon izan baitira
soldatapeko lanetan aritu izan diren emakumeak, eta baita, arrazoi batengatik edo bestearengatik, emigratzea erabaki dutenak
ere. «Emakumeei eskatzen zaie
emazte perfektuak izateko etxean, eta profesional ezinhobeak
enpresan. Baina orain arte ez bezala, gizarteko sektore jakin batzuei eragiten ari zaie krisia, zeintzuek duela gutxi lortu duten
ahotsa alor publikoan. Dena den,
ez dugu ahaztu behar familia eta
lana uztartzeko arazoak ez daudela soilik herrialde aberatsetan,
edo akaso erraza ote da haur bat
bizkarrean hartuta gozokiak saltzea?».
Politika egokirik ez
Zaintza lanek genero rolari oso lotuta jarraitzen dute. IÑIGO URIZ / ARGAZKI PRESS
Silvia Carrizok azaltzen duenez,
herrialde aberatsetan atzerriko
emakumezkoengana jotzen dute,
bertako emakumeek familia eta
soldatapeko lana uztartzeko politika egokirik ez dagoelako. «Instituzioek egin beharko lukete ahalegina uztartze hori egia bilakatu
dadin, eta emakume etorkinen
lan baldintzak egokiak izan daitezen».
Perez Orozcoren esanetan, berriz, egiturazkoak diren gatazkei
eusteko eraikitako horma zartatuz doan heinean, hazten joan da
zaintzen krisiaren eztabaida eta
baita alde bateko eta besteko
emakumeen artekoa ere. Horren
aurrean, bertakoak esplotatzaile
hutsak direla esatea edota etorkinak familien gainbeherari buruzko diskurtsoa indartzen dutela
argudiatzea, hutsaltzat jotzen du
ekonomialariak: «Arazoak datza
logika gaizto batean oinarritutako ekonomian eta horrek emakumeen eta gizonen arteko desberdintasunekin duen loturan. Sistema horren arabera, emakumeek
sozioekonomikoki hobetu nahi
badute langile barrengorri bilakatu behar dute: egunero sortzen
eta ehuneko ehunean erabilgarri
diren langileak, inolako zaintzarik behar ez dutenak eta bestekiko erantzukizunik gabeak».
Igandea • 2014ko otsailaren 2a
06 Animalien eskubideak
Odola ez da beti
gezurrezkoa
Edurne Elizondo
‘The Hollywood Reporter’aldizkariak agerian utzi du
zineman erabiltzen dituzten animalien egoera; salatu du
animaliak zauritu eta hil egin dituztela hamaika filmetan.
ilm hau egiteko, ez zaio
minik egin inolako animaliari. Filmetako
kredituak irakurtzen
dituenarentzat, lelo
ezaguna da hori. Legeak agindutako leloa baita. Legeak agintzen
du, halaber, esaldi horrek erraten
duena egia izatea; hau da, film ba-
F
tean erabiltzen diren animaliei
minik ez egitea. Baina legea ez da
beti betetzen. AEBetako Hollywood omen da zinemagintzaren erdigune, eta handik zabaldu da
mundu osora, hain zuzen, industriaren gehiegikeriak agerian
utzi dituen txostena. The Hobbit,
Life of Pi eta bertze hamaika film
egitean zauritu eta hil dituzten
animalien berri eman du txosten
horrek.
Zinemak betidanik erabili ditu
animaliak. Jasan dituzten tratu
txarrak ere, tamalez, aspaldiko
kontua dira. 1936koa da Michael
Curtizen The Charge of the Light
Brigade, eta, filmatzen zuten bitartean, 50 zaldi hil zituzten. Animalion erorikoak filmatu ahal
izateko, haien hankak lotu egiten
zituzten lurrean jarritako zutoinetara; ondorioz, hanka apurtuta, akabatu egin zituzten zaldi
haietako anitz. Denera, 50.
Film hori egin zutenean, ez
zeuden aktore izatera behartutako animaliak babestea helburu
duten egungo legeak. Baina
oraingo araudia ere nahikoa ez
dela agerian utzi du The Hollywood Reporter AEBetako aldizkariak. Animalien kontrako tratu
txarren berri jaso du, eta mahai
gainean jarri du, gainera, film
batean inolako animaliari minik
ez zaiola egin bermatzen duen
zigiluari buruzko eztabaida.
Ustez animalien alde ari den
American Humane Association
elkarteak ematen du zigilu hori,
eta, aldizkariak salatu duenez,
elkarte horren bermea jaso duten
hainbat filmetan animaliak zauritu eta hil egin dituzte.
Gary Baumek sinatu du The
Hollywood Reporter aldizkariko
testua. Hura osatzeko, American
Humane Associationeko sei langile elkarrizketatu ditu Baumek.
Argitara eman ditu, gainera, animaliek jasandako tratuaren berri
ematen duten agiriak. Zalaparta
handia sortu du, adibidez, Ang
Lee zuzendariaren Life of Pi
filma egitean gertatutakoa
(Piren bizitza). Piren rola betetzen duen Suraj Sharmarekin
batera, King tigrea da protagonista. Animalia itota hiltzekotan
egon zen, hainbat mezu elektronikok agerian utzi dutenez.
Film horrek, hala ere, inolako
animaliarik minik jaso ez zuela
bermatzen zuen ziurtagiria jaso
zuen. Fox etxeak ere garrantzia
kendu zion jazotakoari. Ordea,
Gina Johnsonek, animalien
segurtasuna bermatzeaz arduratzen zenak, filma egiten ari ziren
bitartean tigreak izandako arriskua nabarmendu zuen. «Ia akabatu egin dugu King! Igerilekuko
bertze aldera igeri egiten ailegatu
nahi izan zuen, baina galdu egin
zen, eta ia ito egin zitzaigun!»,
onartu zuen, mezu batean. Informazio hori ez zabaltzea erabaki
zuen, baina The Hollywood
Reporter aldizkariak mahai gai-
2014ko otsailaren 2a • Igandea
Animalien eskubideak 07
nean jarri du. Johnsonek, azkenean, kargua utzi zuen.
Igerilekutik ateratzea lortu
zuen, azkenean, King tigreak. Peter Jacksonen The Hobbit filmean, ordea, hil egin zituzten 27 animalia; zaldiak, ardiak eta ahuntzak baziren, bertzeak bertze,
biktimen artean. Animaliak zaintzen lan egin zuten hainbat pertsonak salatu zuten The Hobbit
filmatu bitartean gertatu zena.
Film horrek, Life of Pi-k bezala,
American Humane Associationen ziurtagiria jaso zuen. «Elkarteak filmatze lanetan ari direnean gertatzen dena baino ez du
kontrolatzen», dio Baumek.
Hau da, American Humane Associationek ematen duen ziurtagiria bakarrik kamerak grabatzen ari diren denborari dagokio.
Animaliei platoan sartu baino lehen eta handik atera eta gero gertatzen zaiena, beraz, elkarte horren kontrolpetik at dago. The
Hobbit filmaren kasuan, animaliak gordetzeko tokien segurtasunik ezak eragin zituen haietako
gehienen heriotzak. «Arazoa da,
batez ere, utzikeriaz eta arduragabekeriaz jokatzen dela», azaldu
du Baumek.
Hala ere, hori ez da arazo bakarra, haren hitzetan. American
Humane Associationek zineman
erabiltzen dituzten animalien ingurukoak kontrolatzeko lana ordaintzeko modu bat ere bada,
Baumen ustez, egungo egoeraren
erantzule. Izan ere, zinemaren industriak berak jartzen du diru
hori mahai gainean. «Industria,
beraz, ustez kontrolatu behar
duena finantzatzen ari da». Industriaren eta ustez haren gehiegikeriak kontrolatu eta salatu behar dituen erakundearen arteko
harreman horren ondorioz, Baumek zalantzan jarri ditu American Humane Associationek ematen dituen ziurtagiriak. Kontrolatzen duenak independente izan
behar duela erantsi du.
Zezenketak zineman
Zezenketen kontrako mugimenduak ere zinemagintzari so egin
dio azken urteotan. Espainian,
herri horretako zinemaren akademiak banatzen dituen Goya sarien iazko bestan, Blancanieves
izeneko filma izan zen garaile nagusietako bat. Hamar sari jaso zituen, eta bestan parte hartu zutenen txalo beroa. Kanpoan, berriz,
protesta egiten aritu zirenen salaketa baino ez zuen jaso lan horrek. Bederatzi zezen hil zituzten
filma egiteko.
Pedro Almodovar zinemagile
espainiarrak ere animalien eskubideen aldeko taldeen salaketa
eta kritika jaso zuen Hable con
ella lanagatik. Lan horretan ere
hainbat zezen hil zituzten, legeak
agindu arren zineman ezin zaiola
minik egin inolako animaliari.
Odola, ordea, ez da beti gezurrezkoa.
Tilikum orka, Orlandoko Seaworld akuarioan egin behar izaten duen ikuskizun batean. HANDOUT / EFE
Bafta saria irabaz dezakeen orka
Zinemak aktore egin ditu animaliak,
baina espezismoaren ondorioak jasan
dituztenen errealitatearen berri
emateko ere balio izan du anitzetan.
E.Elizondo
Islandiatik gertu bahitu zuten
1983. urtean. Bi urte bertzerik ez
zuen. Geroztik, giltzapean bizi
izan da. Giltzapean, arrainontzi
batean. Halakoxea baita akuario
bat, itsaso zabalarekin alderatuta. Kanadara eraman zuten
lehendabizi, Sealand akuariora;
eta handik, berriz, Ameriketako
Estatu Batuetara, Orlandoko
Seaworldera (Florida). Han dago,
1992. urtetik, Tilikum izeneko
orka. 2010. urteko otsailean, animaliak akuarioko entrenatzaile
Dawn Brancheau hil zuen. Gertaera horrek piztu zuen Blackfish
izeneko dokumentalaren lehendabiziko txinparta.
«Heriotza horren atzean zer
zegoen jakin nahi nuen; zerk eragin zuen animaliaren jokabidea».
Dokumentalaren egile Gabriela
Cowperthwaiterenak
dira
hitzak. Iaz egin zuen filma, eta
datorren otsailaren 16an banatuko dituzten Erresuma Batuko
Zinema Akademiaren Bafta
sarietako bat jasotzeko hautagai
da. Dokumental onenaren saria
jasotzeko izendatu dute Blackfish. Jaso edo ez, ikusleek, behintzat, harrera beroa egin diote
dokumentalari, eta, animalien
eskubideen aldeko mugimendua-
rentzat, akuarioen aurkako kanpainetan erabiltzeko tresna bilakatu da mundu osoan. Horixe
utzi baitu agerian Cowperthwaiteren lanak: itxian bizi behar izateak dituen ondorio latzak irudi
bilakatu ditu, eta Seaworlden
gisako akuarioak ixteko eskatu
du; Tilikum eta haren patu bera
izan duten bertze delfinidoak
aska ditzatela.
Izurde arrantza Taijin
Orkak ez dira munduko akuarioetan bizi diren bakarrak. Izurdeak
ere bilakatzen dituzte halakoetara joaten direnak entretenitzeko
ikuskizunetako protagonista. Behartuta. Akuarioetan ixten dituzten izurde horietako anitz Japoniako Taiji izeneko natur parkean harrapatzen dituzte. Egunotan ari dira arrantzale japoniarrak izurde arrantzan, hain zuzen
ere.
Irailean hasi, eta martxora bitarte aritzen dira, urtero. Animaliok badiarantz bideratzen dituzte arrantzaleek, eta, han, sareekin harrapatu, eta, nabalak eta
lantzak baliatuta, haietako anitz
hil egiten dituzte, haragia saltzeko; bertze hainbat akuariotako
arduradunei saltzeko hartzen dituzte. Japoniatik mundu osoko
akuarioetara eramaten dituzte,
hain zuzen ere, Taijin arrantzatzen dituzten izurdeak.
Japoniarrek mundu osoko animalien eskubideen aldeko taldeak eta pertsonak dituzte so egunotan. Taijin dira, adibidez, Sea
Sheperd elkarteko kideak; izurdeak salbatzen saiatzen dira.
Dena den, nazioarteko presioa
gero eta handiagoa bada ere, aurten, berriz ere, gorri bilakatu da
Taijiko itsasoko ura. Herri horretako agintariek «tradizioa» jartzen dute izurde arrantza babesteko argudio gisa. 1960ko hamarkadara arte, hala ere, ez zioten
ekin izurde arrantzari.
‘Tilikum’ izeneko
orkaren istorioa du
oinarri ‘Blackfish’
dokumentalak
Japonian izurde
arrantzan ari dira;
errealitate hori islatzen
du ‘The Cove’ lanak
Animalien aldeko
taldeak ere Japonian
dira, izurdeen arrantza
oztopatzeko
Taijiko badiako errealitatea
jaso zuen, 2009. urtean, The Cove
dokumentalak. Filmak izurdeen
aldeko
aktibista
Richard
O'Barryk Japoniara egindako bidaia azaltzen du. Arrantzaren
aurkako aktibista ezagunenetako bat da, gaur egun, Dolphin Project erakundeko bultzatzaile eta
burua. Baina ez zen beti hala izan.
Hainbat urtez, izurdeak harrapatzea eta entrenatzea izan zuen
lanbide. Bertzeak bertze, telesail
bateko izar bilakatu zen Flipper
izurdearen entrenatzaile izan zen
O'Barry.
Sekulako arrakasta lortu zuen
telesailak Ameriketako Estatu
Batuetan, 1960ko hamarkadan.
Ez han bakarrik; hamaika herritan ikusi ahal izan zen gero, bai
eta Euskal Herrian ere. Gizakien
lagun zen izurde arra zuen protagonista. Flipper, hala ere, inoiz ez
zen existitu, bost izurde eme baliatu baitzituzten, telesailak
iraun zuen bitartean, haren rola
betetzeko. Miamiko Sea Aquariumen bizi ziren animaliok, eta enpresa hori zen, gainera, telesaila
ekoizten zuen etxearen jabe. Miamiko Sea Aquariumetik munduko hamaika txokotara eraman zituzten hamaika Flipper, itsasoan
harrapatu eta gero. O'Barryk
prestatu zituen Flipper-en rola
bete zuten izurdeak kameren aurrean aritzeko. Eta bera izan zen,
halaber, izurde horiek itsasoan
harrapatu zituenetako bat. 1970.
urtean, ordea, atxilotu egin zuten
gizakien esku zen izurde bat askatzen saiatzeagatik. Geroztik, animalion alde aritu da lanean.
Flipper izurdearen rola betetzen
zuten animalietako batek bere
buruaz bertze egin zuen: ur azpian gelditu zen. Arnasa hartzeko aukerarik gabe, izurdea
hil egin zen. Heriotza horrek
jarri zuen O'Barry animaliok salbatzeko bidean. Egun, hori du
helburu.
Igandea • 2014ko otsailaren 2a
08 Elkarrizketa
Victor Madrigal-Borloz
«Denbora luzea behar da pertsona
baten bizitza berreraikitzeko»
Tortura Biktimak Birgaitzeko Nazioarteko Batzordeko idazkari
nagusia da Victor Madrigal-Borloz. Abokatua izanik, ondo
ezagutzen ditu tortura salaketak epaitegietaraino eramateko
oztopo ugariak eta haien ondorioak: «Justiziarik ez egoteak eta
torturak ukatzeak biktimaren sufrimendua areagotzen du».
Arantxa Elizegi
Nazioarteko giza eskubideen alorrean dago espezializatua Victor
Madrigal-Borloz (San Jose, Costa
Rica, 1963), eta iazko irailetik
IRCT Tortura Biktimak Birgaitzeko Nazioarteko Batzordeko
idazkari orokorra da. Izenak berak argi azaltzen duen moduan,
mundu osoan lan egiten du erakundeak, tratu txar eta torturen
biktima izan direnei laguntzen.
Ez da lan makala; izan ere, herrialdeen %90ean torturatzen da,
diktadurak edo demokraziak
izan.
G Zenbait agintarik zuritu egiten
dituzte torturak, argudiatuz informazioa lortzeko modu bat direla.
E Tortura ez dago inola ere zuritzerik. Gauza bera da zenbait krimenen erantzunak aurkitzeko
baliagarria izan daitekeela esanez tortura zuritu edo bultzatzea
eta ekonomiarentzat onuragarria dela esanez esklabotza zuritzea. Esklabotzak ekonomiaren
gorakada eragiten ez duen
moduan, torturak ez ditu krimenak argitzen. Torturaren bidez
lortutako edozein froga usteldua
dago. Ustela da informazioa biltzeko modu krudelagatik; ustela,
froga ez delako inoiz epaitegietan
onartuko, eta ustela, inork ez
lukeelako inoiz tortura bidez lortutako informaziorik ontzat
eman behar.
Gauza jakina da giza eskubideekiko errespetua dela gizarte
demokratiko bat eraikitzeko
oinarri eta baldintzetako bat.
Adierazpen askatasunerako
eskubidea, esaterako, ez da erabatekoa izango pertsona bat estatuaren mendekuaren beldur
denean. Beste adibide bat da
eskubide politikoei dagokiena;
hau da, aukeratzeko eta aukeratua izateko eskubidea ez litzateke
egiazkoa izango pertsona bat
hautu jakin bat egitearen ondorioen beldur balitz.
Estatuak tortura sistematikoki erabiltzen duenean ezin liteke
demokraziaz hitz egin. Baina iragan luzea duten demokrazietan
ere kontu handiz ibili behar da,
egon baitaitezke tortura salaketak: estatuaren lana da dituen
baliabideak erabiliz horiek ikertu eta, beharrezkoa balitz, zigortzea, giza eskubideekiko errespetua zalantzan gera ez dadin.
G Zer da tortura? Nola ezagut liteke?
E NBEren arabera, estatuko
agintariek edo haien onespenarekin eta helburu jakin batekin eragindako min psikiko edo fisikoa
da tortura. Torturak sufrimendu
fisiko nahiz psikologikoak eragiten ditu. Teknika gehienen helburua da biktimari beldurra eta
mina eragitea ahalik denbora epe
luzeenean, eta arrastorik utzi
«Esklabotzak
ekonomiaren
gorakada eragiten
ez duen moduan,
torturak ez ditu
krimenak argitzen»
«Tortura kasuetan
ez da ohikoa
eragileen aurkako
frogak aurkitzea»
gabe. Tortura fisikoak eragiteko
gehien erabiltzen diren metodoak dira jipoiak, elektrizitate deskargak, luzatzeak, itolarria, erretzea, bortxaketak eta sexu
erasoak. Tortura psikologikoan
erabiltzen direnak, berriz, bakartzea, mehatxuak, umiliatzea,
gezurrezko exekuzioak, atalen
bat moztuko diozula sinetsaraztea edota besteei eragindako torturak ikusaraztea.
G Nola froga dezake biktima batek
torturatua izan dela?
E Tortura identifikatzea zaila
izan daiteke kasu batzuetan.
Hala ere, badira moduak banako
bati eragindako tortura identifikatu eta haren ondorioak frogatzeko. Horiek aldatu egiten dira
eragindako torturaren arabera.
Noski, lehenik eta behin arrastoak aurkitzeko saio bat egin behar
da. Baina torturaren aurka aritzen garen erakundeen arazo
nagusia da ez dela ohikoa egileen
aurkako froga nahikoak aurkitzea. Tortura kasu asko ez dira
epaitegietara iristen, biktimaren
zauriak ez direlako behar bezala
dokumentatuak izan. Ondorioz,
torturatzaileak gutxitan egiten
dira krimenen erantzule.
Arazo horri erantzuteko, hamabost herrialdetan lan egiten duten berrogei erakundetako 75 adituk garatu dute tortura eta tratu
txarrak ikertzeko galdetegi berezia, Istanbulgo Protokoloa izenez
ezagutzen dena. Protokolo horrek
azaltzen du zehatz-mehatz zein diren mediku eta legegileek jarraitu beharreko pausoak torturaren
arrastoak identifikatu eta epaitegietan erabili ahal izateko.
G Zuen lanetako bat da tortura
kasuak dokumentatzea, baina zein
helbururekin?
E Dokumentazio lana garrantzitsua da oso, ahalbidetu dezakeelako horiek epaituak izatea eta, bide
batez, epaileek baiestea torturak
egon direla eta horiei lotutako
erantzukizunak argitzea hiru oinarrizko eskubideez baliatuta:
egia jakiteko eskubidea, irtenbide
eraginkor baterako eskubidea eta
kalte-ordainak jasotzekoa.
Egia jakiteko eskubideak jasotzen du torturak zergatik eta nola
gertatu ziren, epaitegietan argi-
Motzean
1 Birgaitzea. Oinarrizko eskubidea, estatuek betearazi
behar dutena.
2 Tortura. Amaitu beharreko eta noizbait amaituko den
izugarrikeria.
3 Estatua. Giza eskubideak
betearaztea helburu behar
lukeen instituzioa.
4 Justizia. Denena den eskubidea.
tzeko biktimaren eskubidea.
Maiz gertatzen da pertsona batek
tortura salaketa jartzea baina
bere kasua inoiz ez argitzea.
IRCT ziur dago biktimaren mina
eta sufrimendua areagotzen
duela torturaren ukatze horrek.
Bigarren eskubidea da irtenbide eraginkor baterakoa. Nazioarteko giza eskubideen arabera,
edozeinek du tortura salaketa
bat epaitegi independente batera
eraman eta hari buruzko epaia
jasotzeko eskubidea. Hori epaitegietako irtenbide gisa ezagutzen
da, eta haren eraginkortasuna
aurkezten diren frogen fidagarritasunaren araberakoa da.
Azkena da kalte-ordainak jasotzeko eskubidea; horren barruan
jasotzen da birgaitzeko eskubidea ere. Eta, noski, tortura kasuak dokumentatuz eta bizirik irten direnen istorioak jasoz erakusten dugu jendeak aurrera
egin dezakeela, eta torturatuak
izan direnek babesa jaso dezakete, baita beste batzuei lagundu
ere euren istorioak kontatuz.
G Esan berri duzu biktimek badutela birgaitzeko eskubidea, baina
nola ziurta daiteke hori?
E Birgaitzeko eskubidea bermatzea erronka handia da, baina badira baliabideak eta tresnak biktimek beharrezko tratamendua jasotzen dutela bermatzeko. Torturak eragin suntsigarria du jasaten duen banakoan baina baita
haren gertukoengan eta komunitate osoarengan ere. Erakundeko
zentroek zerbitzu holistikoak dituzte, ez bakarrik torturatuak
izan direnen eskubide eta beharrak asetzeko, baita haien gertukoenak ere.
Bestetik, alor politikora jotzen
badugu, estatu guztiek tortura
debekatu behar dute, eta nazioarteko akordioak berretsi, zehazki
NBEren torturaren aurkako
hitzarmenak, protokoloak eta
Eskubide Zibil eta Politikoetarako Nazioarteko Hitzarmena, eta
horiek guztiak euren legedian
barneratu. Horrek, ordea, ez du
egoera aldatuko, baldin eta estatuek betearazten ez badute.
G Datu zehatzik badago munduan
torturatuak izan direnen inguruan?
E IRCTko buru eta NBEko torturarako begirale izandako Manfred Nowaken arabera, «tortura
erabiltzen dute munduko herrialdeen %90ek, txiki edo handiak
izan, demokraziak edo diktadurak izan».
Dena den, ezinezkoa da esatea
zenbat jende izan den torturatua.
Baina Amnesty Internationalen
iazko txostenaren arabera, 112
estatutan erabiltzen dute, eta,
beraz, milioika izan daitezke biktimak.
G Nola lagundu ahal zaio torturatua izan den pertsonari?
E Birgaitzearen helburua da torturatua izan den pertsona, ahal
den neurrian, bere betiko bizitzara itzultzea. Denbora luzea behar
da duintasuna suntsitu dioten
pertsona baten bizitza berreraikitzeko, baina baita euskarri material, mediko, psikologiko eta sozialak ere.
Erakundeek eskaintzen duten
tratamenduak bere gain hartu behar ditu alor fisikoa zein psikologikoa. Horrez gain, garrantzitsua
da kontuan hartzea biktimaren
beharrak, arazoak, itxaropenak,
ikuspegiak eta kultur erreferentziak. Nazioarteko Batzordeko kide diren birgaitze zentroek normalean diziplina ugariko sostengua eta aholkularitza eskaintzen
dute, besteak beste, psikoterapia,
traumentzako tratamenduak, lege aholkularitza eta gizarteratze
zerbitzuak. Errefuxiatu eta asilo
eskatzaileen kasuan hizkuntza
klaseak ere eskaintzen dizkiete,
baita etxea eta lana aurkitzeko laguntza ere. Baina gure lana askoz
ere haratago doa.
G Torturatua izan den pertsona
itzul daiteke bizimodu normala izatera?
2014ko otsailaren 2a • Igandea
Elkarrizketa 09
E Nahikoa da gure webgunean
jasotzen ditugun testigantzak
irakurtzea ulertzeko zer-nolako
onurak dituen birgaitzeak.
Lagundu dugun jendeak esperientzia sinesgaitzak eta izugarri
krudelak bizi izan ditu. Izugarrizko ahalegina egin dute eurek eta
zentroek guk bizimodu normala
deitzen dugun hori berreskuratzeko. Baina lor daiteke. Jasotako
azken kontakizunetako bat da
Tibeteko Damchoe monjarena,
zeina sei urtean derrigortu zuten
beretzat oker zegoen guztia egitera. Jipoiak, berreziketa, irainak
eta behartutako lanak egin behar
izan zituen Txinako agintariek
derrigortuta. Tibeteko gure lankideei esker, Damchoek bere
esperientzia gainditu ahal izan
du, eta giza eskubideen alde lanean jarraitzen du gaur egun.
Hor dago Veli Saçiliken kasua
ere, zeinak besoa galdu zuen Turkiako kartzela batean eraginda-
«Biktimaren
beharrak, arazoak,
itxaropenak eta
ikuspegiak kontuan
hartu behar dira»
«Lagundu dugun
jendeak esperientzia
sinesgaitzak eta
izugarri krudelak
bizi izan ditu»
IRCT
ko tortura eta tratu txarren ondorioz. Gaur egun, oraindik
harekin lanean jarraitzen dugu,
baina, lankideei esker, etxebizitza bat aurkitzeko gai izan da, eta
Giza Eskubideen Europako Auzitegira jotzeko aukera aztertzen
ari da, kalte-ordainak jaso ahal
izateko. Zentroaren laguntzarik
gabe ziurrenik ez zen horren
urrun helduko.
G Zuen leloa da posible dela torturarik gabeko mundu bat eraikitzea,
baina nola?
E Ez da lortzen erraza den helburu bat, baina posible bai, posible da. Birgaitzearen bidez, justizia denentzat eskuragarri jarriz,
prebentzioaren bitartez eta ezagutza partekatuz torturatik
urruntzen joango gara. Biktimek
euren bizimoduaren ardura
hartu ahal izango dute, eta egunez egun hobetuz joango dira.
Torturatzaileek jabetu behar
dute mina eragin dutela eta ohartu behar dute horrek zigorra
duela. Eta estatuek aitortu behar
dute torturatu egiten dela, eta
hori amaitzeko neurriak hartu.
Borroka luzea dago oraindik
torturarik gabeko mundu bat lortzeko, baina zilegi da. Eta giza
eskubideen defendatzaileen lanari esker, ikuspegi hori zabalduz
doa.
Igandea • 2014ko otsailaren 2a
10 Neguko Olinpiar Jokoak
Distirarik gabeko uztaiak
Errusia potentzia handi bat dela
erakusteko Putinen asmoetan,
giza eskubideak traba bilakatu dira.
Sotxiko jokoak dira horren froga.
Arantxa Elizegi
noizko Neguko Olinpiar Jokorik ikusgarrienak egitea
da Vladimir Putin Errusiako presidentearen helburua; ez, noski jokoak bereziki gustukoak dituelako, berehalakoan ahaztuko ez den indar erakustaldia egin nahi duelako baizik. Horretarako, dituen baliabide
guztiak erabili ditu, ekonomikoetatik hasita. Izan ere, orain arteko
I
garestienak izango dira datorren
astean hastekoak diren Sotxiko
jokoak: 33.500 milioi euro kostako
direla uste dute adituek. Diru horren zati handi bat, 6.400 bat milioi
euro, aireportua eta Krasnaia Polianako eski estazioak elkartzen
dituen errepidea egiteko erabili
dute. «Diru kopuru horrekin errepidea kabiarrez ere estal zitekeen», gaitzetsi zuen duela gutxi
Errusiako egunkari batek.
Azpiegituretan ez ezik, segur-
tasunean ere neurrigabeko inbertsioa egin du Moskuk. Besteak
beste, droneak eta programa informatiko bereziak erabiliko dituzte komunikazioak kontrolatzeko. Duela lau urte, Olinpiar Jokoetan hartuko ziren segurtasun
neurriak aurkezteko eskainitako
prentsaurrekoan iragarri zuten
Sorm sistema berritua erabiliko
zutela «ziberterrorismo erasoak»
geldiarazteko. 1980ko hamarraldiaren erdi aldean hasi ziren
Sorm erabiltzen, eta geroztik
maiz berritu dute programa.
Sorm-1 sistemak telefono eta sakelakoen bidez helarazitako komunikazioak atzematen ditu,
Sorm-2ak Internet bidezko trafikoan du eragina, eta Sorm-3ak, berriz, komunikazio mota oro gordetzeko ahalmena du. Horrekin aski
ez, eta Errusiako teleoperadore
nagusiak, Rostelecomek, Olinpiar Jokoen historiako wifi sare
azkarrena doan eskainiko du, baina, aldi berean, haren erabiltzaileek jaso eta bidaltzen dituzten
datuak iragazteko aukera emango die segurtasun indarrei.
Komunikazioen gaineko kontrolaz gain, 5.000 zaintza kamera
eta 40.000 polizia egongo dira hirian, baita drone edo hegazkin telegidatuak ere, aire eremua zaintzeko. Horretaz gain, Kremlinek
protesta ekintzak «mugatu» ditu
bai Olinpiar Jokoek irauten duten
bitartean, baita aurretik ere —soilik Barne Ministerioak baimendutako ekintzak egin ahalko dira—. Ondorioz, azken hilabeteetan giza eskubideen aldeko hainbat erakundek euren kideen aur-
kako erasoak eta legez kanpoko
atxiloketak gaitzetsi dituzte. «Ez
ditugu gertakari guztiak ezagutzen. Egongo da jendea jazarria
izan dena eta salatu ez duena. Baina kasu guztiak dira antzekoak.
Polizia erakunde edo ekintzaileen
etxeetara joaten da, eta, inolako
azalpenik eman gabe, atxilotu edo
mehatxatu egiten ditu. Zenbaitek
Errusiatik alde egin behar izan
dute, eraso gehiagoren beldur»,
azaldu du Vadim Karastelevek, giza eskubideen aldeko Novorossisk batzordeko kideak. Sotxi Neguko Olinpiar Jokoen egoitza
izango zela jakin zenetik, segurtasun indarrak behin baino gehiagotan ahalegindu dira Karasteleven erakundea legez kanporatzen, «muturreko taldea» dela argudiatuz.
Homosexualak,«libre»
Kritika ugari jaso ditu Errusiak Sotxiko jokoen antolakuntza dela eta —argazkian, emakume bat, olinpiar uztaiei begira—. FILIP SINGER / EFE
Gehiegizko gastuak
pOlinpiar unibertsitatea. Vladimir Potanin enpresaria da
Olinpiar Jokoetako langileak
trebatzeko eta kirol ikasketak
egiteko erabiliko den unibertsitatearen bultzatzaile nagusia.
Azpiegitura egiteko behar izan
diren 308 milioi euroetatik
%90, ordea, VEB estatuaren
bankuak emandako maileguari esker lortu ditu. Ustelkeriaren
Aurkako Nazioarteko Funtsaren arabera, ordea, zail izango
da Potaninek inoiz mailegua
ordaindu ahal izatea.
pBatzordearen egoitza. Sotxiko jokoak antolatzeaz arduratzen den batzordearen egoitza izango denaren proiektua
Itera-Sportstroi enpresak bultzatu du.Jokoak amaitutakoan
haren esku geratuko da egoitza,
nahiz eta 112 milioi euroetatik
%86 estatuak emandako maileguen bidez ordaindua izan.
pOmega zentroa. Azken lau
urteotan eraikuntzaz arduratu
den enpresak 1.300 milioi inguru jaso ditu Krasnodar eskualderako aurrekontuetatik. Jokoetan erabiliko diren zazpi eremu eraikitzeko erabili da dirua;
oposizioak, ordea, dirua alferrik
galtzea leporatu die agintariei,
lau urtean zazpi aldiz igo dituztelako kostuak.
pRosa Khutor zentroa. Potanin da proiektu honen bultzatzaile nagusia ere,nahiz eta inbertitutako 1.900 milioi euroetatik %85 VEBek emandako
mailegu baten bidez lortu.Enpresariak aitortu berri du ez diola zentroari etorkizunik ikusten.
Giza eskubideen aldeko ekintzaileak ez ezik, homosexualak ere estatuaren jopuntu bilakatu dira.
Iazko udatik, pedofilia amaitzeko
aitzakiapean, ehun euro inguruko
isunekin zigortzen da 18 urtez azpiko gazteei homosexualitateari
buruzko informazioa ematea. Nazioartean gaitzetsi egin zen neurri
hori, baina, ohikoa den moduan,
horrek ez zuen Putin atzera bota.
Duela gutxi, honela erantzun zien
Errusiako presidenteak kritikei:
«Ez dugu sexu harreman ezohikoen aurkako debekurik. Adingabeen artean homosexualitatea eta
pedofilia bultzatzea debekatu dugu. Aske zara nahi dituzun harremanak izateko, baldin eta haurrak bakean uzten badituzu».
Presidentearekin bat egin du
Sotxiko alkate Anatholi Pakhomovek, ohartaraziz Kaukason ez
dituztela onartzen «halako harremanak», eta berak dakiela ez dagoela homosexualik Sotxin: «Nik
behintzat ez dut batere ezagutzen». Neguko Olinpiar Jokoak jokatuko diren hiriko alkateak oharra ere egin die bertara doazenei:
«Abegikor jokatuko dugu legedia
errespetatzen duen eta bizi ohiturak inposatzen ahalegintzen ez
den ororekin».
Moskuren jarrera salatzeko asmoz, protesta ekintza ugari antolatu dituzte giza eskubideen aldeko ekintzaileek. Haietako batek,
Paul Lebedevek, ortzadarraren
koloreak zituen ikurrin bat zabaldu zuen joan zen astean Voronezhen, olinpiar zuzia igarotzen ari
zen une berean. Garesti ordaindu
zuen, ordea, ahalegina Errusiako
segurtasun indarrek berehala
atxilotu baitzuten. Izan ere, Vladimir Putin presidenteak ez du
onartzen bere erabakiak zalantzan jartzea.
2014ko otsailaren 2a • Igandea
Lankidetza 11
Jose Manuel Ruiz · Baltistan Fundazioko presidentea
«Neskato baten ikasturte osoa
ordaintzen da 50 eurorekin»
Hushe haraneko haur txiroenen lehen hezkuntza ordaintzeko
helburuarekin, dirua biltzeko kanpaina bati ekin dio Baltistan
Fundazioak. Murrizketa eta krisi garaian, baltiarrekin batera
orain arte lortutako guztia ez galtzea dute lehentasun.
Irune Lasa
Hushe ibarra Kaxmirko Pakistanen zatian dago, iparraldeko Gilgit-Baltistan eskualdean. Ekialdera, India du Baltistanek; iparraldera Karakorum mendikate
itzela eta Txina; eta probintziako
ipar-ekialdean, menditzarren
pean, Hushe ibaiaren albo banatara luzatzen da izen bereko harana. «Lekutan dago hura», azaldu
du Jose Manuel Ruizek, Baltistan
Fundazioko presidenteak.
Alde hori guztia oraindik Pakistan edo India den eztabaidan
dagoela, Pakistanek duela lau
urte arte ez du bere probintziatzat aitortu, eta, oraindik ere,
hango biztanleek ez dute boto eskubiderik herrialdeko hauteskunde orokorretan. Eskubide eta
laguntza gutxi jasotzen dituzte
Pakistandik, ia ezer ez. Kokapenak eta orografiak baldintzaturik, ingurunea txiroa da oso, eta
hango biztanleen ekonomia, irautekoa. Menditzarrak igotzera edo
inguruan trekkingak egitera doazenentzat mendiko zamaketari
gisa arituz lortu izan dute ia diru
sarrera bakarra. Eta hortik iritsi
zen Hushera proiektu aitzinda-
rietarako bidaidea ere, Baltistan
Fundazioa.
G Egin dezagun laburpen txiki bat.
Zein dira Baltistan Fundazioaren
helburu nagusiak?
E Labur esanda? Hushe haranean bizi diren 14.000 lagunen garapen ekonomiko eta soziala. Historia pixka bat eginez, kontatuko
dizut hau nola abiatu zen: Karakorum mendikatea eskalatzera
joaten ziren Euskal Herriko hainbat mendizale, Juanjo San Sebastian, Iñurrategi anaiak, Jose Carlos Tamayo, Jon Lazkano eta beste batzuk, eta Husheko
zamaketari haien adiskide egin.
Eta horrela sortu zuten hangoek
mendi eskola, hemengoen laguntzarekin, zamaketariek prestakuntza izan zezaten. Iñurrategitarrei, Tamayori eta Lazkanori
Gipuzkoako Aldundiak saria
eman zien, beste inork lagundu
nahi izan ez zuen larri zauritutako mendizale hegoamerikar bat
salbatu zutelako. Eta sariaren diruarekin, Husheko mendi eskola
lagundu eta hemen Baltistan
Fundazioa sortu zen. Gutxira hil
zen Felix Iñurrategi, eta, hala,
han Felix Iñurrategi Foundation
eratu zuten.
G Mendi eskolarekin hasi eta elkarlan gehiago etorri ziren.
E Hasieran azpiegiturak ziren
behar nagusiak. Eta hala,
BBKren laguntza batekin mendi
eskolarentzako egoitza bat eraiki
zen. Gero, ureztatze sistemak
hobetu ziren. Beste hainbat
proiektu abiatu ziren, nekazaritza, fruituen ekoizpena... Baina
krisiarekin... hemengo bazkide-
Ekarpenak egiteko kontuak
Laboral Kutxa:
3035-0150-01-1500030050
Kutxabank
2095-0000-71-9103522251
Sarreraren kontzeptuan izena,
NA zenbakia eta posta elektronikoa jarriz gero, emaitzaren agiria eta kanpainaren informazioa jaso daiteke.
MONIKA DEL VALLE / ARGAZKI PRESS
en ekarpenak baditugu, baina
erakundeen lankidetzarako
laguntzak izugarri murriztu dira.
Azkenean, bi urtetan birmoldaketa egin dugu, eta hango fundaziokoekin hitz egin eta eztabaidatuta bi lehentasun, bi helburu
nagusi zehaztu ditugu: hezkuntza eta emakumeak.
G Pakistan, hezkuntza eta emakumeak...Malala datorkit burura.
E Bai, baina Baltistangoak islamaren adar sufikoak dira, nurbakxiak; ez dira xiitak eta ez sunitak. Dena den, Afganistanekin
muga egiten duen Pakistan mendebaldeko talibanen presioa ari
da pixka bat iristen ekialdera. Iazko ekainean, Nanga Parbateko oinarrizko kanpalekuari eraso zioten, eta 14 lagun hil. Horietako
bat 200 bat kilometrora dagoen
Hushe haranekoa zen, sukaldari
lanean zebilena.
Gero, badaude sektoreak diotenak talibanekin gatazkarik ez iza-
Munawarko eskola berdintasunean eta irakasleen prestakuntzan oinarritzen da, eta eredu bihurtu da Husheko beste herrientzat. BALTISTAN FUNDAZIOA
tearren hobe dela neskatoen eskolaratzeaz berriz pentsatzea,
baina horiek gutxiengoa dira.
Hushe haranean agintarien batzordeek hartzen dituzte egiazko
gobernu erabakiak, eta gure kasuan Munawar herriko eskolaren
proiektua ezartzea zaila, oso zaila
izan bada ere, neskatoen eskolaratzeagatik eta eskola eredua aldatzeagatik, agintarien batzorde
guztiak alde izan ditugu, baita
mulla [buruzagi erlijioso] guztiena ere. Lorpen ikusgarriak iritsi
ditugu horrela.
G Neskatoekin?
E 2007an, hasi ginenean, eskolaratuen %20 soilik ziren neskatoak, eta orain ia %60 dira. Eskola
batzuetan neskato gehiago daude
mutikoak baino. Bigarren hezkuntzako eskola onak daude, baina soilik hiru herritan. Purdah
edo ohorearen kodearen arabera,
emakumeak beti gizonezkoek lagunduta joan behar dute, eta, horrez gain, garraioa oso garestia
da. Hiru jeep jarri genituen, eta
ikusgarria da: iaz 70 ikasle eramaten zituzten horrela eskoletara.
Eta emakume irakasleak ere sartu dira. Bigarren hezkuntza bukatzen zutenentzako genuen
beka programa bati esker, 30 neska atera dira urteotan kanpora
ikastera, baita 40 bat mutil ere.
Hangoak hasiak ziren hezkuntza proiektu hauek iraunkorrago
bihurtzen, gehiago ahal zutenek
gehiago jarriz, jendea neskatoen
eskolak ordaintzeko konbentzituz... Baina, batetik, diru sarrerak asko murriztu zaizkie: Nanga
Parbateko erasoarengatik aurreikusitako espedizioen %95 bertan
behera geratu ziren iaz. Eta hemen ere, lankidetzarako laguntzak murriztu egin dira...
G Eta horregatik jarri duzue martxan kanpaina.
E Bai. Hemengo jendeari 50 euroko ekarpenak egiteko eskatzen
diogu. Gure helburu nagusia neskatoei laguntzea da, lehen hezkuntza egiteko bekak izatea, baina badaude umezurtzak diren
mutikoak ere, beste familiaren
batek babespean hartu dituztenak, edota emakume alargunen
semeak, edo, besterik gabe, txiroen artean txiroenak diren familietako mutikoak... Horiei guztiei
beka ematen diegu. Bostehun
beka lortu nahi ditugu; izan ere,
gure lehen eskola izan zen Munawarkoaren ereduak emaitza onak
dituela ikusita, haraneko zortzi
eskolak —herri bakoitzetik batek— eredu horrekin bat egiteko
eskatu du ofizialki.
G Zer lor daiteke 50 eurorekin?
E Neskato baten ikasturte osoa
ordaintzea. Eskolaren mantentzea, irakaslearen soldata, uniformea, ikasmateriala.. dena sartzen da hor. Kanpainarekin hasi
ginenetik, 130 neskato eskolaratzea bermatu dugu jada. Eta
500era iritsi nahi dugu. Martxoan
hasiko da ikasturtea.
Igandea • 2014ko otsailaren 2a
12 Iritzia
Ez dira bueltatzen ari...
du zertan nora ezean ibili: Abc egunkariaren webguneko «Aula de sexualidad» delakoan ditu hainbat argibide eskuar, unibertsitate mailako adituek emanak (ez dakit
xehetasun hau inportantea den, baina Nafarroan dago unibertsitate hori).
Informazio txukuna ematen du Abc-ko
sexualitate gela horrek, aseptikoa: masturbazioa ez da ona osasunerako; ezkondu baino lehen ez da komeni elkarrekin bidaiarik
egitea; eta, orgasmoan, gizonak hazia isurtzen du emaztekiaren baginan —definizioa,
susmoa dut, ez da deskriptiboa, normatiboa baizik—. Emaztekiek, gainera, orgasmoa emozionala izaten dute —orgasmo fisikoarekin nahastekoa ez dena— sexuan intentsitate handiz maitatuak izatetik
ailegatzen zaiena: horregatik, arrak baino
aise orgasmo gutiago izanda ere, aitzakiarik gabeko bizitza sexuala izaten ahal dute
gure emeek.
Tristea behar zuen, zinez, leizeko bizimoduak..
Galdemodu errazak
Memoria demokratikoa
[email protected]
Hondar egun hauetan, memoria demokratikoaren gaineko mintzaldi sorta eman dute
euskaldunen hiri buruzagian. Arratsaldeko
lan ordutegiak galarazi dit hitzaldiak aditzera joatea (ez naiz kexatzen ahal, halere, lana
badut eta), baina antolatzaileak eta partehartzaileak nor ziren ikusita, segur naiz zer
ikasia izanen nukeela.
Bitartean, Euskal Herritik hegoaldera,
anitzen memoria baino zaharragoa den zentral nuklearra behin-behineko hetsarazi duten lurraldean, historiaren iraupen luzeko
hondakin toxikoak ari dira oraindik bere pozoia hedatzen. Juan Yagüe militar frankistari erakusketa bat eskaini diote Burgosen,
Udaleko areto batean, Udalaren babesarekin beraz, bertakoa baitzen 1936ko abuztuan, Badajozen, lau mila lagun inguru akabatu zituen jenerala. Dena ez da Gamonal
izanen.
Espainian, memoria demokratikoa borrokari dago lotua, erresistentziari; kasik inoiz
ez instituzioei. Konstituzioak berak bere
erretorikan salto egiten du II. Errepublikaren gainetik Errestaurazioari behatzeko
—txandaka ibili ziren bi alderdi biki errege
onbera baten inguruan—, demokrazia berrirako eredu eske. Trantsizioak frankismo-
aren memoria normaltzeko gonbita — edo
manua?— egin zuen, iragana atzentzeko
agindua, eta ez memoriaren gainean eta,
hortaz, diktaduraren gaitzespenaren gainean aro berri bat abiarazteko.
Epeltze globalaren ondorioz, frankista
anitz ohartu dira demokrata soinekoak —
edo mozorroak?— bero ematen diela, eta
hasi dira ausartzen —gero eta gehiago—, beren itsusian, biluzik ibiltzen. Ez dira bueltatzen ari, ez baitziren joanak.
Orgasmo emozionala
Ez dira bueltatzen ari, inoiz ez baitira joan.
Disimuluan –ez disimulu handiz, halere–
ibili dira bolada batean, baina orain alde
dute haizea, eta leizeetarik ateratzen ari
dira.
Hezkuntza lege berriari esker, doktrina
baztertua izanen da hondarrekoz gure eskoletarik, eta heziketa jasoko dute gure ikasleek. Heziketa sexuala ere bai —uste izatekoa
da—, horixe izan baita kezka hainbat hedabidetan: zentroko telebista batean, Generalitateko sexu heziketaren planaren kariaz
«urdema nazkagarria» deitu zion Osasun
kontseilariari solaskide katoliko batek.
Doktrinatik heziketa zientifikora saltoa
gauzatu bitartean, ikasleak, orrialde honetako irakurleak eta, oro har, herritarrak ez
Hunkigarria izaten da jakitea ez dugula alferrik sufritzen, oinazeak goi mailako
helburu baterako balio duela: sexuaren tentaldiei buru egiteak, adibidez, zerura doan bidea berdinduko duela. Eta hunkigarria izaten da, orobat,
Historiari —horrela, letra handiz— norabidea igartzen zaien unea: eta horregatik,
memento berezia izan joan den egunekoa,
emozioz betea, Madrilen Yolanda Barcinak
erran zuelarik Espainiaren batasuna arriskuan egonen litzatekeela, abertzaleek noizbait erresuma foral eta espainola gobernatuko balute.
Miguel Sanz lehendakari ohiaren gasna
zatien teoria (Nafarroan, baskoak dira hautesleen %25, eta gasna zati hori batere aintzat hartu gabe ez ezik, hura osatzen dutenen kontra ere gobernatu behar dute UPNk
eta PSNk) eguneratu bertzerik ez zuen Barcinak: barne etsaiaren bazterkerian du nafar gobernuak bere oinarri gotorrena. Sare
sozialetan, anitzek (neronek barne) irri
egin zioten Barcinari; anitzek (neronek barne) erran zuten hark ez duela diskurtsorik.
Ez da egia: ez du diskurtso berririk, baina
betiko diskurtsoa, betiko publikoaren artean xarmantki funtzionatzen duena, arrunt
ongi pentsatua eta egituratua du.
Katalunian ez dakit, baina Nafarroan
kontsulta eginen da 2015eko hauteskundeetan , bi galdera hauen inguruan: Ergel-handia zara? Eta baiezkoan, hain ergel-handia,
ezen, horrela segitzekotan, ez baitzaizu inporta sosa ebats eta bizimodua honda diezazuten? Galdemodu errazak, baina benetako galdera da zer-nolako diskurtsoa duen
oposizioak, arrapostua ezezkoa izan dadin.
Nik ez baitut inon ikusten.
2014ko otsailaren 2a • Igandea
Iritzia 13
Albiste positiboak
T
Bihar jai
Mikel Elorza
2012ko bikoitza
irabazi du Banco de
Santanderrek,
4.000 milioi euro.
Errazkeria da joan
den astean
Nafarroan kalera
bota zuten
emakumearekin
alderatzea; edo
kalean eskean
dabilen
mordoarekin; edo
eskean ibili gabe
ibiltzeko moduan
daudenekin…
Errazkeria da, bai.
Aberastasunaren
banaketaz
geniharduen
lehengoan. Horixe
ba.
iroek, protestak
eta orotariko leherketek gure
arreta aiseago bereganatzen dute,
bestelako albisteek baino —bitxikeriak izan ezik, horiek ere asko
maite ditugu/dituzte albistegietan—. Normala da. Horregatik ez
diogu arreta berezirik jarri Tunisiari, asko arabiarrak ez ziren
udaberri arabiarretan aitzindaria izandakoari. Bere burua erre
zuen gaztea; blogarien lana; Ben
Aliren eraistea… bizi joan ziren
gertakariak, mugak iragan zituzten eta Ekialderako bidean su askoz handiagoak piztu. Garretan
toki batzuetan, brasan bestela,
piztuta dirauten suak.
Aste honetan konstituzio berri
bat onetsi dute Tunisian. Konstituzio baten onespena gertakari
goraipagarria dela esatetik libra
nazatela, estatuaren izaera eta
bere hezurdura onartzea litzateke, espiritu libertario bati oso
gaizki ematen diona, beste muturrean baitago hain zuzen, baina
hala ere arreta eman dit Tunisiako konstituzioak erlijioari ateak
ixteko hartu duen bidea, erlijioaren eraginari eta horrek bereziki
alor batzuetan, emakumeen askatasunarena, izan dezakeen
gauzatzea. Onartuta estatua,
konstituzioa, hauteskundeak…
sistema bera esportatu nahi dugula irtenbidea hor balego bezala, arazoak konstituzio bat onartuz konponduko balira bezala, eta
ez dela hala. Albiste positiboa iruditu zait, hala ere, beste udaberri
gehienak negu ilunaren lokatzetan sartuta daudela, honek lorerik eman duelako. Arantzaduna?
Seguru. Komunidade islamikoetan laikotasuna ezartzen eta indarrez —konstituzio bidez, adibidez— ezartzen egin diren ahaleginek oso esperientzia gordinak
ekarri dituzte —auzoan bertan,
Aljerian—, baina ez genuke etsi
beharko mundu arabiarrean, edo
turkiarrean edo Irangoan edo…
Racing-eko jokalariak besarkatuta, jokatzeari uko eginez. ESTEBAN COBO / EFE
estatua berdin zait baina gizarte
laikoak eraikitzea posible dela,
eta ez derrigorrez antolamendu
politikoak erregimen forman
amaituz. Horretan aitzindariak
izan diren guztiak orain zulo beltzean daude, baina hain zuzen ere
zulo beltzetan metatu ohi dira
energia kopuru izugarriak.
(Berriki Stephen Hawkingeko
zulo beltzik ez dela esan du, baina,
egia ala ez, espazioaz ari zen; Lurrean haiekin estropezu ez egiten
zaila da).
Ikasgaia. Gurutzada nazionalkatolikoaren erasoaren abangoardia bihurtua den Wert ministroak, Espainiakoak, ez du etsitzen, eta eskean ez santa exijentzian dator, makila dantzatuz. Eta
guk erantzun beharko genioke,
gogoz ez gogor, eztarriz ez ezik
ukabilez ere sano gabiltzala aberastasunik ez izanda ere.
Intsumisioa eta protesta-neurriak eskura daude, dauzka hezkuntza komunidadeak, eta ideiaekaitza bati ekin eta ekimenak
abiatzea da lehentasuna, behingoagatik Administrazioa, langileak eta gurasoak xede txukun baten alde elkarrekin eginez. Hori
baino ikasgai hoberik nekez eskainiko genieke ikaslei, hori bai
formazioa (nik ezin dut etsi ideia
partikular bat iradokitzeko: eskola guztietan erabakitzea erlijioa
hartzen ez duten ikasleei, denei,
10 jartzea nota, batez bestekoa
egiteko kontuan hartuko den honetan —haiek seguru egiten dutela, guk baino eskrupulu gutiago
izango du—).
Aste gogorra. Ikasgaia ere ez
zen txarra izan atzokoa, futbolarien elastikoz jantzita ibiltzen diren gure seme-alabek ikusteko
modukoa: Racing de Santander.
Futbolaz hitz egitea ez dut gogoko
—hau bezalako tribuna serioan;
lagunartean bai, galde bestela
futbolzale ez diren lagunei!—,
egurra emateko ez bada. Positibo
xamar nabilen aste honetan, alde
idatziko dut, ostegunean partida
jokatu ez zuten Racingeko jokalarien alde. Oso-oso zail zeukaten
Realarekin, baina aukerarik bazuten finalerdietan Barça handia
hartzeko —futbolzaleok hala deitzen diogu, handia—, baina protestari eustea lehenetsi zuten, keinu txit adierazgarri eta eder batekin. Poztu ninduen futbolariak
hala ikustea, eta ikusleak haiei
txaloka.
Badakit hazka eginez gero krakarik azkar aterako dela, ikusleen
benetako jarreraz, futboleko keinuen efimerotasunari buruz, eta
jakitekoa izango da Barça handiko jokalariek, zeinetako batzuek
Racingeko eskifaia osoak adina
irabaziko duten, zenbat diru ematen dioten AFEri, euren sindikatuari, horrelako egoeretako erre-
sistentzia kutxak osatzeko, eta
futbolariena ez da preseski nire
langile talde maitatuena eta abar.
Baina horrelakoetatik hasten
da. Ekintza askok ez du ematen,
bere horretan hiltzen dira, baina
halako batean batek aurrera egiten du eta mutazioak datoz. Eboluzioa deitzen diote, edo reboluzioa… ikuspegi kontua da.
Israelgo produktuei boikota
egitea eskatzen hasi ziren gutxi
batzuk. Boikot horrek zer forma
hartu izan duen, batzuetan, kritikatzekoa da, bai, baina protesta
jarrera bat da. Gero eta indar handiagoa hartzen ari dena. Azken
oihartzuna txikitik gorakoa izan
da, Scarlett Johanssonek Zisjordanian lan egiten duen Israelgo
enpresa baten publizitatea egin
eta kide zen Oxfam utzi behar
izan duela, Oxfamek berak esanda Israel eta Palestina biak ezin
dituela aldeztu, aukeratu egin behar duela.
Israelgo enpresariak kezkatzen
hasiak omen dira —ez honegatik,
lehenago ere— eta horrek, neurri
handia hartzen badu, makina bat
presio diplomatiko baino eragin
handiagoa izan dezake.
Elkartasun eta protesten indarrari garrantzia eman nahi diot,
elkartasuna adierazten zaionarentzat garrantzitsua delako eta
eragin berehalakoa baldin badauka aparta, baina bestela ere ekintzak berak balio duelako, lur ongarritua badela adierazten duelako, keinua egiteak berak balioa
daukalako. Segiko terroristak izateaz epaituak izan diren gazteekiko elkartasun keinu eta ekintzek
erakutsi dute. Eta ea hemen eragina absoluzio forman etortzen
den!
(Konfesio bat: umetan bezala,
aste honetan San Blasetan masail
bietan jaso dut zapla: Santanderko Racingen alde hitz egin behar
—baina ez diet semeei haien elastikoa erosiko, hainbesteraino
ez!—, eta Scarlett Johanssonen
aurka. Aste gogorra, alajaina).
Hurrengo
egunetan
Irune Lasa
Thailandia
Hauteskunde gatazkatsuak
NBEren ikerketa
Frankismoaren krimenak
Sotxi 2014
Neguko Olinpiar Jokoak
Ustelkeria
Cristina infanta Auzitegian
Thailandiako Gobernuaren kontrako protestak gero eta indar
handiagoa hartzen ari direla, gaur
hauteskunde orokorrak dituzte,
boikot mehatxupean.
Pablo de Greiff Nazio Batuen Erakundeko kontalaria Espainian da,
frankismo garaiko krimenen berri
izateko. Bihar azalduko ditu atariko ondorio eta gomendioak.
Ostiralean abiatuko dira Jokoak,
hasiera ekitaldiarekin. Errusiaren
jarrerari buruzko ika-mika dela
eta, nazioarteko hainbat buruzagi
politiko ez dira izango Sotxin.
Noos auzian inputatu gisa larunbatean deklaratuko du Espainiako erregearen alaba Cristina Borboikoak. Baimena dauka auzitegiko ateraino autoz iristeko.
Igandea • 2014ko otsailaren 2a
14 Denbora-pasa
BagaBiga
Hitz gezidunak
t
LASAITASUN
POESIA
MOTA
t
t
PL.,HEGAZTI
MOTA
t
EZ EME
LISKARZALE
t
BIZKAIKO
UDALERRIA
t
AHUNTZAREN
AR
t
t
MEATZEAK
t
KARRANKARI
FINKO,
SENDO
ZORO
PIZTU
t
t
EGOSKIN
MOTA
JARIATZEN DEN t
ZERNAHI
t
SORTU
ZINTUENA
t
LUMA
TXIKIA
SUKALDEKO
BEHARGINA
t
t
EZETZA,
EZEZKOA
t
t
OPERA -ATAL
ABESTUAK
GORPUTZAREN
ATALA
t
t
t
SUSTRAI
BIZILAGUN
t
EUSKARRIA
t
t
KUIA
LUTEZIOAREN
IKURRA
ALOKAIRUAN
UZTIAK
METAL
ZURIXKA
t
50
AURPEGIKO
IREKIGUNE
t
ARRAIN
MOTA
SOBERA
DAUDENAK
t
AHALMENA
t
LETONIAKO
HIRIBURUA
t
t
DARDARA
SUFREAREN
IKURRA
t
t
Hitz gurutzatuak
3
5
4
6
8
10
U
A K
R O
I A
A
K A
L
H O
A K
G A
A T
A
U
A R A
R A K
13
12
K
I
R
R
I
N
K
A
R
I
14
18
17
19
21
P E
H
B U
L
Z E
B
T
G
23
S
22
B
O
K A L D A
U K I A K
R E S
E
L
K A R
I L A R
N U R A T
T
T X I
A D I E R
K O
S A
L O
N
R U K O I
O T I N A
L U L A
A
R I
S
P I
R O
E T
S U
T
A Z
T O
U L
I
N T
A U
20
S
A
J
M E A
H A R R
O
O I
N A
A
A N A K
K I M I
O T I N
Z E
L A N A
A
S H
S I
A
A R A L
I A B A
16
P
I
R
U
A
11
T
T E G
I
E
N A R
K U R
Z I
K O A
A K
S O B
K
R
A K I
R A N
I K
R
O
9
L
U
M
A
T
X
O
A
7. Familia bateko belaunaldien
segida. 8. Ibilgailu blindatua
eta armatua. 9. Tamaina
handiko narrasti ofidioak.
10. Barkamena emana. 11.
Edonor. 13. Gogoa asaldatzen
duen burutapena edo arazoa.
15. Mendiko ate edo
igarobide estua. 17. Oratzea.
20. Bizkaieraz, zaldi handia.
21. Ipar Euskal Herrian, uso. 22.
Pluralean, hamazazpi ontzako
pisu neurri zahar. 23. Bakarrik.
2
7
15
GARAI
BATEKO
ZAKURRAK
Erantzunak
1
Ezker-eskuin
t
RÖNTGEN
t
t
ERRIETA,
LISKAR
1. Besoa inguratuz jartzen den
apaingarri edo ezaugarri.
2. Onez. 3. Aleak eta bahetzeko
erabiltzen den bahe xehe.
4. Eraikin bateko ate nagusi.
5. Gipuzkoako Goierrin eta,
panpinak, maramak.
6. Pluralean, urtaro hotza.
12. Nekea, akidura. 14. Pausoa.
16. Etxean eta ibiltzeko
oinetako. 18. Haiei, ditu.
19. Itokarrean, itoan
21. Apaltasunez, umiltasunez.
t
JAINKO
EGIPTOARRA
t
t
t
ASIAKO
AINTZIRA
t
IZAKIEN OINARRIZKO BANAKO
Goitik behera
URANIOAREN
IKURRA
t
LEHEN
BIAK
t
FRUITU
MOTA
t
t
ERRUMANIAKO
HIRIA
t
SUITZAKO
IBAIA
SODIOAREN
IKURRA
IPAR EH-N,
TENIENTE
KANPO,
LANDA
t
BIZKAIERAZ,
IRATZEA
ZINTZOA
t
t
AZERBAIJANGO
HIRIA
t
t
MARINELEN
DOKUMENTU
t
LOTAN
NAAS,
MOILA
EZ DU BALIORIK
t
t
TEMATI,
SETATI
t
HIDROGENOAREN IKURRA
t
TXORI
MOTA
L
A
U
K
I
Z
AZPILANAK
t
BARE
t
HERRI HIZKERAN,ZER
t
EHUNAK EHOTZEN DITU
t
t
JAUZI,
SALTO
t
t
t
PALDOA
t
t
ADITZERA
EMAN
t
HARRIZKO
HESI
t
t
GIPUZKOAKO
UDALERRIA
BOKALA
t
t
HARIA
BI ZATI BI
(ATZIZKIA)
AZPIKO
t
ESKAS
KIMIKARI
DAGOZKIO
t
t
ONURAGARRI
t
OLATUA,
UHINA
t
LOTARAKO
PRESTATUAK
t
t
FRANTZIAKO
HIRIA
t
t
t
OPAROA
t
IPAR EH-N,
IZOTZA
ZUHAIXKA
MOTA
t
TALIOAREN
IKURRA
t
GIPUZKOAKO
IBAIA
t
t
EPIKARI
DAGOKIO
t
ANTOLATU
t
HARRI
MOTA
NAFARROAKO
UDALERRIA
t
SUDURREKO
JARIOAK
t
HAU
Egitura
berria 2014ko otsailaren 2a [email protected]
Adarretatik
heldu gabe
Miguel Arias Cañete Espainiako Nekazaritza ministroa Nekazaritza Politika Bateratuari buruzko erakusketa batean. SERGIO BARRENETXEA / EFE
Nekazaritza Politika Bateratuaren
erreformak ahalik eta eragin txikiena izan
dezan saiatu da Espainia.Nekazari aktiboen
definizio zabalegia egitea egotzi diote.
Miren Garate
i urtean negoziatzen
aritu ostean, ildo orokorrak finkatu eta
diru partiketa egin
zuen aurrena Europako Batasunak. Neurriak gehiago zehaztu eta hurrengo banake-
B
ta zein irizpideren arabera egin
erabakitzen ari dira orain estatuak. Adi-adi daude 12 milioi
lagun, Europako Batasuneko
nekazari guztiei eragingo baitie
Nekazaritza Politika Bateratuaren (NPB) erreformak, eta hark
finkatzen baititu bakoitzak jaso
beharreko diru laguntzak. 2014-
2020 eperako zegoen pentsatuta,
baina eztabaidak luzatu egin
direnez, datorren urtean jarriko
da martxan.
Eusko Jaurlaritzako eta Nafarroako Gobernuko ordezkariak
Nekazaritzako Sektore Batzarretan ari dira parte hartzen, Madrilen. Joan den astean egin zuten
azken bilera, eta nahiko zehaztuta geratu ziren etorkizuneko neurriak. Erreformari adarretatik ez
heltzea leporatu diote Espainiari,
gaur egungo laguntzak ahalik
eta kopuru antzekoenetan mantentzeko eginahala egin baitu,
eta horrenbestez, ez baita aldaketa handirik izango. Egin zaion
kritika handienetakoa da nekazari aktibotzat hartzeko baldintzak oso orokorrak direla.
Zein dira nekazariak?
Bi zutabetan banatzen da Nekazaritza Politika Bateratua. Lehen
zutabeak laguntza zuzenei eta
merkatuen arautzeari buruzko
neurriak biltzen ditu, hor sartzen
dira, esaterako, oinarrizko
ordainketak, greening deitutakoak, zailtasunetan diren sektoreei
ematen zaizkienak edota gazteen
instalazioari laguntzekoak.
2014-2020rako prestatutako
erreforman, Europak esan du
laguntzak nekazari aktiboek jaso
behar dituztela. Estatuen lehen
zereginetako bat, beraz, nekazari
aktiboa zein den definitzea izan
da. Joan den astean egindako
Nekazaritzako Sektore Batzarrean onartu zuten ez direla nekazari aktibotzat joko euren nekazaritzako diru sarreren %80 baino
gehiago laguntzen bidez jasotzen
(Hurrengo orrialdean jarraitzen du)
Igandea • 2014ko otsailaren 2a
16 Nekazaritza Politika Bateratua
(Aurreko orrialdetik dator)
dutenak. Hau da, mila euroko
sarrerak dituen batek gutxienez
200 euro merkatutik eskuratu
beharko ditu, bestela ez da nekazari aktibotzat hartuko.
Bada, ordea, salbuespen aipagarri bat: urtean 1.250 eurotik
beherako laguntzak dituztenek
ez dute %20ko portzentaje hori
salmentetatik lortu beharrik
izango. Hala, lur sail batzuk eta
ganadu batzuk dituztenek ere
laguntzak jasotzen jarraitu ahal
izango dute. Nekazari profesionalen haserrea eragin du neurriak,
gutxi jasotzen duten horiek orokorrean diru asko eramaten dutelako. Goiko muga ez ezik, behekoa ere jarri dute. 300 eurotik
beherako laguntza dagokienei ez
zaie ordainduko, tramite administratiboak egiteak kostu handiagoa duela iritzi diolako Gobernuak. Aldaketa hori 2017an
jarriko da indarrean; ordura
arte, beheko muga 100 euroan
egongo da 2015ean eta 200 euroan
2016an.
Nekazaritza jarduera ere egiaztatu beharko da, ganadu eta
lurrak erregistratuta; gaur egun,
laborarien erregistrorik ez dago,
baina sortuko dute, eta egindako
gastuak egiaztatzen dituzten fakturak gorde beharko dituzte jarduera dutela frogatzeko ; ganaduzaleek REGA erregistroan eman
beharko dute izena, eta gutxienez
bost hektareako ganadu bat galdegingo zaie.
Banaketa konplexua
Behin nekazari aktiboak zein
diren zehaztuta, alegia, zeinek
jaso ahal izango dituen laguntzak
zehaztuta, bakoitzari zenbat
dagokion finkatzea da hurrengo
zeregina. Gaur egun, posible da
larre batzuek 200 euroko eskubideak izatea, eta tamaina eta jarduera berdineko beste batzuek
500 eurokoak. Izan ere eskubide
Eskualde banaketa
berezia egingo du
Espainiak, laguntzak
ez aldatzeko
Sindikatuek diote
«sofako nekazariei»
egingo diela mesede
NPBren erreformak
historikoetan —2000, 2001 eta
2002an kobratutakoa— eta kuoten transformazio eskubideetan
oinarritu- tako sistema dago martxan.
Europak dio jarduera eta azalera bera dutenek eskubide berdinak behar dituztela. Hala, estatu
edo eskualde bakoitzean eskubideen batez bestekoak atera behar
direla esan du, eta gehienez ere
%40ko aldea egon behar duela
batez besteko horren eta nekaza-
Nekazaritzarako laguntzak eskatzeko Iruñean egindako protesta bat. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
ri bakoitzak jasotzen duenaren
artean. Espainiak, ordea, konbergentzia horrek izan ditzakeen
eraginak saihestu nahi ditu. Ez
du nahi laguntza handiak zituztenak bat-batean gutxirekin geratzea, eta alderantziz.
Hala, eskualdeen banaketa
konplexu bat egin du. Lurraldetasuna kontuan hartu gabe, gaur
egun antzera kobratzen dutenekin osatu ditu eskualdeak; hau
da, eskualde geografikoak izan
beharrean nekazaritza eskualdeak egin ditu. Posible da multzo
berean egotea Gipuzkoako mendialdeko baserritar bat eta
Gibraltarko bat. Hala, guztiek
antzera kobratzen dutenez, batez
bestekora gerturatzeko Europak
jartzen duen baldintza errazago
betetzen da. Eskualde banaketa
oraindik egin gabe dagoenez,
argitzeke dago baserritar bakoitzak zehatz-mehatz zenbat kobratuko duen aurrerantzean. Jakinekoa da, ordea, 22 eta 24
eskualde artean izango direla.
Espainia,eskumen eske
NPBren barnean, dirutan handiagoak dira lehen zutabeko laguntzak, baina norbere programak gauzatzeko aukera handiagoa ematen dute bigarren
zutabekoek. Landa garapenerako
laguntzak dira. Espainiari 8.053
milioi euro banatzea dagokio
2020ra bitartean; 87,1 (%1,1) milioi emango dizkie Araba, Bizkai
eta Gipuzkoari; eta 136,5 milioi
(%1,7) Nafarroari. Orain artean
ere kopuruak antzekoak ziren.
Europako FEADER funtsetik
datoz bigarren zutaberako
laguntzak, eta kofinantziazioa
Europak jarritako ildo orokorrak
pLaguntzen banaketa «justuagoa»: Eskubide historikoetan oinarritutako sistema
progresiboki desagertuko da.
2019rako, nekazari bakoitzak
gutxienez bere estatuko edo
eskualdeko batez besteko laguntzaren %60 adinako laguntzak jasoko ditu; hau da,
batez besteko laguntzaren eta
edozein nekazarik jasotzen
duenaren artean, gehienez ere
%40ren aldea egongo da.
Neurriak kalte egingo die gaur
egun gehien kobratzen dutenei. Hori saihesteko, Europako
Legebiltzarrak esan du esplotazioek gehienez ere laguntzen %30 galdu behar luketela NPBren lehen urtean,
2015ean, jasotzen zutenarekin
alderatuta.
pNekazari aktiboak: Ordainketa zuzenek «nekazari aktiboentzat» izan behar dute.
Estatu bakoitzak zerrenda bat
egin behar du, lurrak izan arren
laguntzak jaso ezin dituzten
erakundeekin: aireportuak, kirol elkarteak, garraio eta eraikuntza enpresak eta beste
sartzen dira multzo horretan.
p‘Greening’-a: Ordainketa
zuzenari dagokion kopuruaren
%30, gutxienez, ingurumenarentzat mesedegarri diren
praktiketara bideratu beharko
dute estatuek. Hiru praktika
zehaztu ditu: soro landuen
errotazioa, larre iraunkorren
mantentzea eta nekazaritza
eremuaren gutxienez %5etan
«interes ekologikoko guneak»
sortzea. Baldintza horietan,
ordea, malgutasuna ere izango da. Esaterako, 10 hektareaz
azpiko esplotazioek ez dute
soro landuak errotatu beharrik
izango.
pLaguntzen sabaia: 150.000
eurotik gorako laguntzak jasotzen dituztenei, gutxienez, %5
murriztuko zaizkie laguntzak.
pNekazari gazteak eta txikiak: Estatu bakoitzak dagokion kantitatearen %2 nekazari gazteei laguntzeko erabili
beharko du. Horrez gain, erabaki behar du nekazari txikiei
laguntzeko mekanismo bereziren bat jarri edo ez. Baietz
erabakiz gero, 1.500 euro baino gutxiago jasotzen dutenak
automatikoki erregimen horretara pasatuko dira.
pArriskuen kudeaketa: Salmentak bat-batean erortzen
diren kasuetarako erreminta
bat jarri behar da.
pAzukrea: Hasierako asmoa
zen kuotak 2015ean desagertzea, baina 2017ra arte iraungo
dute.
pArdoa: Mahastien landatze
eskubideak 20130era arte
mantenduko dira. 2016an,
egungo sistema ordezkatu eta
baimen sistema bat jarriko da
martxan. Estatuek landatutako azalera guztiaren %1 baimen sistema berriaren esku
utzi beharko dute.
pEsnea: 2015ean desagertu
egingo dira kuotak.
eskatzen dute. Hego Euskal
Herriko kasuan, ogasunek beste
hainbeste diru jartzen dute; hala,
174,2 milioi euro erabiliko dira
EAEn, eta 273 milioi Nafarroan.
Bigarren zutabeari dagozkion
politikak martxan jartzeko landa
garapenerako (PDR) programa
bana egiten du erkidego bakoitzak. Orain arte programa bakar
bat izaten zuen erkidego bakoitzak, eta guztiak harmonizatzeko «marko nazionala» deitzen
zaion dokumentua zegoen.
Orain, Espainiako Gobernuak
nahi du, eskualdeetako PDRaz
gain,PDR nazionala ere egotea,
eta haren bidez kudeatzea hainbat eskumen, tartean autonomia
arteko kooperatibak, berrikuntza, azpiegitura batzuk eta ureztailuak.
Era berean, PDRak kontrolatzen dituen marko nazionala
zehatzagoa izatea proposatu du.
Orain arte, irizpide finkoak soilik
finkatzen zituen. Esaterako, esaten zuen eskualdeetako PDRek
gazteei laguntzeko programak
izan behar zituztela. Erreformaren bidez, gazteen instalaziorako
zenbat diru bideratu beharko
den esateko aukera izatea ere
nahi du Gobernuak. Ikusi beharko da aurrera ateratzen den proposamena; izan ere, erkidego
gehienak aurka daude, euren
eskumenak mugatzen dituela
uste dutelako.
Behin Nekazaritza Sektore
Batzarrean adostutako neurrien
berri izan ostean, haserre agertu
dira Hego Euskal Herriko sindikatuak. «Betiko statu quo-a mantendu da, sofan dauden nekazariei laguntzak sendotu zaizkie,
eta aldiz, nekazaritza profesionalaren ereduari kalte egin zaio»,
esan du EHNEk. Haren arabera,
nekazari ez diren 300.000 lagunek
Espainiak banatzen dituen
laguntzak jasotzen dituzte; hau
da, laguntzak jasotzen dituztenen herena ez dira nekazariak.
ENBArentzat «iseka» da nekazari aktiboaren gainean egin den
definizioa.
Iparraldean ere larri
Hego Euskal Herrikoak ez ezik,
Iparraldeko laborariak ere Parisen gertatzen denarekin adi
daude. Adi eta kezkatuta orain
artekoa ikusita. Izan ere, FNSEA
sindikatuak presio handia egin
du behi sektorean laguntzak
eskuratu ahal izateko gutxienez
30 buru edukitzeko eskatuz. Proposamena ez zuen onartu Frantziako Gobernuak, baina hirutik
—hori da oraingo kopurua—
hamarrera igo du gutxieneko
ganadu kopurua.
Horrez gain, produktibitate
tasa ere finkatu dute. Behiko 0,8
aratxekoa izango da, 15 hilabeteko epean. Bi neurri horien eraginez Ipar Euskal Herriko ehunka
etxalde laguntzarik gabe geratu
daitezkeela salatu du ELBk.
2014ko otsailaren 2a • Igandea
Nekazaritza Politika Bateratua17
Bittor Oroz · Nekazaritza Politikako sailburuordea
«Alferrik galdu da
diru laguntzen
konbergentziaren alde
egiteko aukera»
Nekazaritza Politika Bateratuaren erreforma ez da Orozek
nahi bezain sakona izango. Laguntzak nekazari profesionalei
emateko aukera gehiago nahi zituen, eta Arabaren, Bizkaiaren
eta Gipuzkoaren eskumenak errespetaraztea.
Miren Garate
Negoziazioetan Eusko Jaurlaritzaren eskaeretako bat zen 1.250
eurotik beherako laguntzak jasotzen dituztenek ere salmenten bidez gutxieneko portzentaje bat
eskuratu behar izatea. Aurrera
egin izan balu, jende asko gera zitekeen diru gabe, izan ere Araba,
Bizkai eta Gipuzkoan onuradunen %60 daude muga horren azpitik. Hala ere, beharrezko ikusten
zuen Orozek, nekazari profesionalek lehentasuna izan behar dutela uste duelako, eta lurrak merkaturatzea sustatu behar delako.
G Nekazari aktiboaren figura zehaztu da Nekazaritzako Sektore Batzarrean. Konforme zaudete adostutako definizioarekin?
E Guk foru aldundiekin eta sindikatuekin adostutako proposamena eraman genuen, nahi genuen nekazari profesionalen figurara bideratzea laguntzak.
Eskatu genuen nekazari aktibo
izateko diru sarreren %25ek gutxienez nekazaritzatik etorri behar zutela. Eskaera ere ez zen beste mundukoa, ez ginen esaten ari
nekazaritzatik bizi direnei bakarrik eman behar zaizkienik laguntzak. Baina iritsi ginen negoziazioetara eta zuzenean esan ziguten:
pertsona
baten
nekazaritzako diru sarrerak hartu eta sarrera horietatik %10 gutxienez salmentetatik badatoz,
nekazari aktiboa izango da. Azkenean, kopurua %20ra igotzea lortu zen. Beraz ez, ez gaude ados definizioarekin.
G Urtean 300 eurotik 1.250 euro arteko laguntzak dituztenek ez dute
%20ko baldintza hori bete beharko.
Horrek zer ondorio izango ditu?
E Guk esan genuen 1.250 eurotik
beherako laguntzak dituztenei
ere begiratu egin behar zaiela sa-
rreren %20 salmentetatik lortzen
duten. Tarte horretan jende asko
dago, EAEn, esaterako, laguntza
jasotzen dutenen %60. Lur sail
batzuk dituzte, eta aitortu egiten
dituzte. Banaka diru gutxi kobratzen dute, baina orokorrean,
asko. Dirutan ez ezik, bestela ere
eragin handia du. Adibidez, ezer
egin gabe 1.250 euro kobratzen badituzu, zergatik aterako dituzu
lur horiek merkatura? Kontuan
hartu behar da gure arazoetako
bat lur falta dela, batez ere Gipuzkoan eta Bizkaian.
G Espainiak zentralizaziora jo duela salatu duzue.
E Nekazaritza politikak egiteko
eskumena EAErena da,eta uste
dugu eskumen hori urratu egiten
digutela. Adibidez, nekazari aktiboak zein diren erabakitzeko orduan eskatu genien uzteko erabakitzen nekazari aktiboa Euskadin zein den, konbergentziarantz
nola jo, uzteko definitzen zein modelo nahi dugun, baina ezetz esan
ziguten. Konstituzioan badago
artikulu bat honakoa esaten duena: ekonomiaren antolaketa orokorrari lotutako alderdi guztiak
estatuaren eskumen izango dira.
Esaten dute Nekazaritza Politika
Bateratuak ere ekonomiaren antolaketa orokorrari eragiten diola, eta ondorioz eurek kudeatu behar dutela.
G Nekazari aktiboen definizioa egiteaz gain, eskualde banaketa nola
egin ere ere adostu da batzarretan.
Zer iruditu Espainiako Gobernuak
planteatutakoa?
E Lurraldetasun kontzepturik
ez dago, baserritar bakoitzak kobratzen duenaren araberako sailkapena egiten dute, eta guretzat
horrek ez du zentzurik. Alferrik
galdu da konbergentziaren alde
egiteko aukera.
G Europan NPBren erreforma pres-
tatzen hasi zirenean,erabateko konbergentzia ere proposatu zen. Hau
da, Europa osoan hektareako laguntza berbera izatea. Horren alde
egongo zinatekete?
E Filosofia gisa egokia izan daiteke, baina, era berean, egia da
merkatu guztiak ez direla berdinak, nekazariek merkatuetara
iristeko dituzten aukerak ere ez...
Guk baserritarrentzat ahalik eta
baldintza onenak nahi ditugu, eta
aztertu egin beharko litzateke
proposamen hori komeni zaigun.
G NPBren erreforma berriak datorren urtean esne kuotak desagertzea eragingo du.Zein neurritako ondorioak izan ditzake horrek?
E Orain gutxi jardunaldi batzuk
egin ziren gaiari buruz, eta ondorioa izan zen kuotak desagertzeak ez zuela halako eraginik izango, baina ni kezkatuta nago. Egia
«Ezer egin gabe
1.250 euro kobratzen
badituzu, zergatik
aterako dituzu lur
horiek merkatura?»
«Eremu nazionalak
orokorra behar du.
Estatua ez da nor
guri zer egin behar
dugun esateko»
da Europako ekoizpen kostuak
eta hemengoak ez direla zeharo
ezberdinak, baina elikagaiak sortzeko Europako etxalde handiek
eta hemengoek duten lehiakortasuna guztiz ezberdina da. Beste
iritzi bat izateko beste azterketa
bat egiten ari gara.
G Zer gerta daitekeen ikusita, la-
RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS
guntza moldatuak esne sektorerako
eta erremolatxarako prestatzeko
eskatu du Jaurlaritzak. Zer erantzun
dio Espainiak proposamenari?
E Filosofia onartu digute, baina
kopuruak ez. Guk 130 milioiko laguntza nahi genuen esne sektorearentzat, eta 93 milioi izango dira;
erremolatxarentzat 20 milioi
esan genuen, eta 16 izango dira.
Hori bai, lortu dugu 2016an berrikustea egoera.
G Bigarren zutabeko laguntzei dagokienez —landa garapenerako laguntzak—,orain arte eskualdeetako
landa garapenerako programak
(PDR) diseinatzen zituen erkidego
bakoitzak. Espainiak, ordea, horiez
gain, estatu mailako PDRak egotea
ere nahi du. Zein iritzi duzue proposamen horri buruz?
E Guk uste dugu ez lukeela egon
behar estatu mailako PDRrik.
PDRak ordenatzeko dagoen marko nazionalak ere orokorra izan
behar du, estatua ez da nor guri
zer egin behar dugun esateko, ez
baitute zerikusirik baserrian instalatu nahi duen Galdakaoko gazte batek eta Badajozko batek.
G Zuen PDRaren diseinuan zeri
emango diozue lehentasuna??
E Nekazaritza ekologikoa bultzada bat behar duela uste dugu,
gaur egun ekoizpena %1 baino
gutxiago baita. Argi dugun beste
ardatz bat da industria agroalimentarioa sustatzeko premia.
Gure helburuetako bat da bertako produktua lehenesten duen industria agroalimentarioa sustatzea, balio dezala sektorea egituratzeko. Orain ere, ditugun
sektore indartsuenak dira nekazaritzako elikagaien industria dutenak; adibideetako bat izan daiteke Iparlat esne sektorean, eta
Arabar Errioxako mahastietatik
bizi den familia kopurua. Zuzeneko salmenta eta ziklo motzak zer
diren ere definitu behar dugu.
G Joan den astean egindako bileran, Kataluniako Generalitateko ordezkariekin elkarlanean aritzea
adostu duzue.Zergatik Kataluniarekin?
E Nekazaritzako Sektore Batzarrean ezadostasunak agertu izan
ditugun bakarrak geu izan gara.
Elkarlanerako gogoa ere badago.
Katalunia aurreratuta dago nekazaritza ekologikoaren arloan,
baita zuzeneko salmenta eta ziklo
laburretan ere. Arlo horietan dekretuak eta guzti ditu, eta euren
esperientziak nahi ditugu ikusi.
Haiek, berriz, nazioartekotzeari
buruz ikasi nahi dute gugandik.
Egitura • 2014ko otsailaren 2a
18 Hitz bitan
Bakarrizketan
Kontratu
berria, eskasia
bikoitza
Hirugarren olatua
Jon Fernandez
Titulutik haratago
1 Zer ari da gertatzen lan kontratu
berriekin? «Prekarietate bikoitza»
hedatzen ari dela ohartarazi du Euskadiko Lan Txostenak.EHUko ekonomia irakasle batzuek egiten dute txostena hiru hiletik behin,eta azken txostenean,2013ko azken hiruhilekoari
dagokiona,iritsi dira ondorio horretara.Lan kontratu berrien artean gero
eta gehiago dira aldi baterakoak eta
partzialak: hain zuzen ere,iazko urritik
abendu amaierara bitartean egindako lan kontratuen %65 partzialak edo
aldi baterakoak izan ziren.
2 Zer dakar prekarietate bikoitzak?
Normalean kontratuan jarritakoa baino ordu gehiago egiten dute lan, eta
baldintza horietan giza kapitala sendotzea ezinezkotzat jo du Sara de la
Rica EHUko Ekonomia katedradunak.
Eskulan produktiboenaren «exodo
bat» gerta daitekeela uste du.
3 Badu datu positiborik txostenak? De la Ricak bat nabarmendu du.
Azken hiru urteetan lehenengo aldiz,
2013.urteko azken hiruhilekoan lanpostu bat lortu zutenak —45.900 lagun— gehiago izan ziren enplegua galdu zutenak baino —41.600 lagun—,ia
4.000 laguneko aldearekin.«Berreskurapena txikia da,baina joera bilakatu da»,txostenaren arabera.
4 Zein soslai dute kontratatu berriek? Kontratu gehienak sektore pribatuan izan ziren, eta horietatik %60
emakumeak izan ziren; %36k unibertsitate ikasketak dituzte; bostetik batek 25 urtetik behera ditu; eta kontratatuen %34k 45 urtetik gora dituzte
—2012an %28 ziren—. Gainera, hirutik batek heziketa kualifikatua du, eta
langile berrien %38 urtebetetik gora
zeramatzaten langabezian.
5 Zein sektoretan izan da kontrataziorik gehien? Langile berri gehienak,
%78, zerbitzuen sektorean daude,
eta %17 industrian.
MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS
Ivan Santamaria
N
orabide aldaketaren heraldo bihurtu du bere burua Christine Lagardek,
NDF Nazioarteko Diru
Funtseko zuzendari kudeatzaileak. Hitz politak bota zituen urtarrilaren 15ean egindako hitzaldi batean,
hedabideetan tituluak betetzeko erabiltzen duten horietakoak, eta ez da harritzekoa, hartzaileak AEBetako prentsa elkartekoak zirela kontuan hartuta. «Baikortasuna airean dago: izotzaren aroa
atzean geratu da, eta etorkizunak distira
handiagoa du». Gutxi gorabehera, Zea
Mays taldearen Negua joan da ta, ekonomia kontuetara aplikatuta.
Iragarritakoa aurreikuspen makroekonomikoetan islatu du funtsak duela gutxi. Susperraldia indarra hartzen ari dela
AEBetan eta Erresuma Batuan. Gutxiago Europan, baina arazorik handienak dituzten herrialdeen iragarpena apur bat
samurtuta. Nazioartean azkar hedatzen
ari den adostasun berrira bildu da NDF:
hasi da krisi osteko garaia. Jakina, oraindik ezer aldatu dela ikusteko goizegi da
herritar xehentzat, baina iritsi, iritsiko
zaiela, ez galtzeko itxaropena.
Baikortasun giroak gutxi iraun du, ordea. Krisi osteko aroaren hasierak bestelako krisi batzuk ekarri ditu, ia berehala.
Argentinan hasi dira arazoak, eta azkar
hedatu dira Turkia, Indonesia edo Hego
Afrikara. Gorabidean dauden herrialdeetan sukarra hasi da: txanpon ugarik balio
galera esanguratsuak jasaten ari dira,
atzerriko kapitala ihesean doan seinale.
Prentsa ekonomiko anglosaxoiak begiz
joa dituenei Fragile five (Bost ahulak) izena jarri die — antza, Morgan Stanleyko
analista baten asmakizuna da, pentsa —,
eurena ez beste guztiena definitzeko ohi
duen zabarkeriaz. Gogoratu Europa hegoaldeko euroaren bazkideei ezarritako
PIGS (Txerriak) laburdura iraingarria.
Brasilek, Indiak, Indonesiak, Turkiak
eta Hego Afrikak osatzen dute boskote
hori. Kanpo defizit esanguratsuak dituzten herrialdeak dira. Kutsadura ez da horietan geratu, eta Argentina, Thailandia
edo Errusiara ere iritsi da. Arazoak noraino zabalduko diren esatera ez da inor ausartzen. Badira, hala ere, gertatzen ari
dena 2008. urtean hasitako krisiaren sokan kokatu duten adituak ere. Hasieran
finantza krisia izan zen; ondoren, herrialdeetako zor subiranoari lotutako krisia;
eta orain, hirugarren olatua litzateke gorabidean dauden herrialdeetan hasitako
diruaren truke krisia. Hirugarren eskala
orain dela bost urte hasitako amesgaiztoan, alegia.
Mundializazioaren aroko lehen krisi sakonaren irteerak sistemaren arrakalak
utzi ditu bistan. Dirua ziztu bizian mugitzeko aukerak oparotasuna ekarriko
zuen promesaren ordez, ezegonkortasuna toki batetik bestera ordutan lekualdatzeko gaitza sortu da.
Urruti hartutako erabakiek geroz eta
pisu handiagoa dute. Ez da soilik AEBetako Erreserba Federala. Esku beltzak ote?
Axel Kicillof Argentinako Ekonomia ministroak espekulatzaileei — Shell konpainia estatubatuarra propio aipatu du—
egotzi die pesoaren erorketa. Herrialde
aurreratuetatik mesfidantzaz ikusi den
kexa. Bada, zer esaten zen Espainiaren
arrisku saria gora eta gora ari zenean?
Beste adibide bat. Mario Draghi EBZko
presidenteak euroa salbatzeko edozer
egingo zuela zioen garaian beste ohar bat
ere bota zuen, gutxiago gogoratzen dena:
«Euroak ez du atzera bueltarik. Ez du zentzurik euroaren aurkako apusturik egitea». Hortaz, badira apustuak, badira espekulatzaileak, eta badira ezegonkortasunaz profitatzen diren marrazoak.
Europan, Argentinan eta edonon bidea libre dutela dirudi, hala ere.
Christine Lagarde Nazioarteko Diru Funtseko zuzendari kudeatzailea. STEPHEN JAFFE / EFE
Asteko enpresak
Bankoa
%2,5eko
irabazia 2013an
Ik4-Ikerlan
Reemain
proiektua
eKop 2014
Saria bi
proiekturentzat
Mercedes
Gasteizen, %10
gora jarduerak
Bankoa Credit Agricolek
5,57 milioi euroko irabazia
izan du 2013. urtean, aurrekoan baino %2,5 gehiago.
Negozio kopuruan ere gora
egin du finantza erakundeak, %4,6 hain zuzen; eurotan, 3.207 milioiko kopurura
iritsi da bezeroen negozioaren maila. Haiekin dituzten
mailegu eta bermeen kopuruak, berriz, atzera egin du,
1.607 milioi arte (-%2,6).
%11,3ko kapital printzipala
dauka Bankoak.
Industriak sortzen duen C02
igorpen maila jaisteko Reemain proiektua jarri dute
martxan Europan, hamar
milioi euroko aurrekontuarekin. Energia kudeatzeko
lanabes berriak garatuko dituzte proiektu horretan, eta
IK4-Ikerlanek parte hartze
aktiboa izango du. Lantegien energiaren gastua nabarmen gutxitzea da egitasmoaren helburua, garatzeko
dauden teknologia berriei
esker.
Silikona likidoaren inguruan
ari den talde bat saritu dute
eKop 2014 Mugaz Gaindiko
ekimen enpresarialaren aitorpenarekin: Olaberria (Ustaritze), Leartiker zentroa,
Irungo Cicautxo eta Estia de
Bidart eskolak jaso dute.
Beste saria Lanka diseinu
enpresa (Bidart), MITO komunikazio agentzia (Anoeta) eta Jean Iratzoki diseinatzaileak jaso dute. Horiek
Eurohiriko enpresak babestea izan dute helburu.
Merdecesek Alemaniako
Munich hirian aurkeztu ditu
Viano (Clase V) monobolumen berria eta Vito furgoneta berria asteon. Modelo berriek eragin zuzena izango
dute Mercedesen Gasteizko
plantan, bertako produkzioa %10 igotzea espero
baitu konpainiak. Martxoan
hasiko dira bi modelo berriak egiten, ekainean saltzen hasteko. Aurten iaz baino 3.000 ibilgailgailu gehiago egingo dituzte Gasteizen.
2014ko otsaiaren 2a • Egitura
Hitz bitan 19
Adi datuari
68
340
500
pEroskiren ekarpenen auzia.
Bilboko epaitegi batek Eroskiren finantza ekarpenen aurkako lehen ebazpena eman
du, auzibide kolektibo bati dagokionez. 68 bezerok jarri
dute salaketa, eta BBVA
haien dirua itzultzera behartu
du epaileak. Halaber, Eroski
errugabetu du, bankuak produktu horiek saltzeko izandako moduan ikusi duelako okerra, ez produktuan.
pFagor Etxetresnen auzia.
Fagor Etxetresnen zenbait
adar, Edesa eta Grumal likidaziora bideratzeko urratsa egin
dute konkurtso administratzaileek. Donostiako Merkataritza arloko epaitegian 340
langile kaleratzeko dosier bat
aurkatu dute. Zenbaki hori nabarmen jaitsiko litzateke egun
gutxian, zenbait proiekturen
aldeko apustua dagoela berretsiko balitz.
pCegasa konkurtso aurrekora. Cegasa konpainia historikoak Konkurtso Legearen aurrekora jo du aste honetan,
enpresa berregituratzeko eta
hartzekodunei zorra bueltatzeko modu bat bilatzen duen
bitartean. Oraingoz, konpainiak Gasteizen dituen bi plantetako eta Oñatin duen lantegiko bostehun langileek aldaketarik gabe jarraituko dute
beren lanpostuetan.
JUANAN RUIS / ARGAZKI PRESS
4.615
p2014-2016rako Eusko Jaurlaritzaren Enplegu Planaren aurrekontua. Enplegu Planerako iragarritako 4.615 milioi euroko aurrekontuaren erdia —2.400 milioi euro— hainbat azpiegitura bultzatzeko erabiliko du Iñigo Urkulluren gobernuak. 32.000 lanpostu eta 8.000 enpresa sortzea
aurreikusi dute plan horretan.
Aste honetan entzunak
«Hiru lurraldeetan
eredu bateratua egin
nahi bazen, Confebaskek
egin behar zuen»
«Bankuak salbatzeko,
sakrifizioak eskatu
dizkiegu seme-alabak
langabezian dituztenei»
«Ez dugu bete
2013an langabezia
jaisteko promesa, baina
oso gertu geratu gara»
IÑAKI GARCINUÑO
MARTIN SCHULTZ
MICHEL SAPIN
Cebek patronaleko presidentea
Europako Legebiltzarreko presidentea
Frantziako Enplegu ministroa
Bizitza eurotik
haratago
Asteari so
Endika Alabort Amundarain
E
uropako komunikabideek Argentinaren diru politika
berriro eztabaidagai
dute. Badirudi dolarrarekiko truke tasa eta pesoaren bihurgarritasuna dela
herrialde horren diru politika
arloan hartutako erabaki okerrena. Azpimarratzen ez dena da
2001. urteko krisitik ateratzeko
baliagarria izan zela diru politikaren inguruan subiranotasun
apur bat izatea. Urte horretako
abenduan, 1976. urtetik aurrera
eramandako politika ekonomikoek herrialdea leherrarazi
zuten, eta zenbait politika norabidez aldatu ziren: desdolarizazio
prozesu leun bat bultzatzen
saiatu, adierazle makroekonomikoek hobera eginez, ekonomia
hazten ari zen aldi berean. Latinoamerikako hainbat herrialdek
antzeko eztabaida zabaldu dute:
haien subiranotasuna diru
politika eskuratzetik pasatzen
da, eta hori ez da dolarrarekiko
mendekotasunarekin bateragarria.
Europan ez da desdolarizazioaz hitz egiten, eurotik ateratzeaz
baizik. Juan Barredo eta Ricardo
Molero Ekonomia Kritikako partaideek era garbi batean laburbildu zuten eztabaida, Euro no,
euro sí y viceversa. Una propuesta
artikuluan. Europan krisitik ateratzeko estrategia argirik ez
dago; horren eredu garbia da
ekonomistak euroaren gainean
izaten ari diren hizka-mizka.
Euroa ezartzean, diru politikaren kontrola galdu zen. Gure
kasuan, austeritate politikak
ekarri zuen, Egonkortasun eta
Hazkunde Itunak mugatzen
baitu defizit publikoak ezin duela
BPGaren %3 gainditu. Truketasa politikak alde batera utzi
behar izan dira, debaluazioa jada
erabili ezin delako. Horren ondorioz, gai honen inguruan estatuei
geratzen zaien politika bakarra
Truke tasen
politika alde batera
utzi behar izan da,
debaluazioa jada
ezin delako erabili
barne debaluazioa da: lan eta
zerga arloan lehiatzea, langile
merkeak eskainiz eta zergak
murriztuz, eta zerga politika
erregresiboa bultzatuz. Euroaren barnean izan daitezkeen politika bakarrak dira.
Horren aurka, hots, euroaren
aurka egiteko, lehenengo pausoa
Diru Batasunak ezarri dituen
oinarriak amaitzea da, ekonomia
era demokratikoan zuzentzea
helburu izanik. Eurotik ateratzea exijituko luke, eta EBtik ere
bai, agian. Gakoa da irteera aldebakarrekoa edo zenbait estatuen
erantzun kolektiboa izatea.
Truke tasa eta diru politika
estatuen eskura bueltatuko lirateke, eta horrek diru debaluazioa
erraztuko luke, barne debaluazioaren ordez. Doikuntza luzea
izan beharrean, laburra izateko
aukera emango luke, eta esportazioak eta industrializazioa sustatu; eraldaketa ekonomiko sakon
bat bultzatzeko aukera litzateke.
Apustu horren alde ilunak zorra
handitzea eta nazioarteko kreditua murriztea dira, beste batzuen
artean.
Zenbait aditurentzat, barne
debaluazioa ez da euroaren ondorioa, estatu bakoitzean den egoera politikoarena baizik. Gainera,
eurotik ateratzeak truke tasen
krisia eragin dezake, eta diru
debaluazioak ez du zertan industrializazioa ekarri. Azken hori
herrialdearen ekonomia egiturak definituko du, eta ez debaluazio batek.
Klase analisia egitea interesgarria izan daiteke, euroarekin
nork irabazten eta nork galtzen
duen aztertzea. Finantza arloko
kapitalistentzat mesedegarria
da, baita enpresa trasnazionalentzat ere. Langile eta burges txikientzat, berriz, analisia konplexuagoa da. Barne debaluazioa
euroa izatearen efektu nagusia
bada, negatiboa da. Eros ahalmen txikiarekin, galtzaile handienak merkatari txikiak dira,
enpresa txikiak, esportatzaileak
ez direnak. Eta, noski, langileek
Diru Batasunaren alde negatibo
guztiak jasaten dituzte.
Subiranotasunean oinarritutako proiektuak euroaren
barruan plantea daitezke, hemen
planteatu diren arazo guztiak
kontuan hartuz? Zaila da erantzun bakarra ematea, baina gai
horri buruz eztabaidatu behar
da. Subiranotasunak eskatzen
baitu diru eta truke tasen politikak berreskuratzea, eta horrek,
gaur egun, eurotik ateratzea edo
beste Europako Batasun bat eraikitzea esan nahi du.
Egitura • 2014ko otsailaren 2a
20 AEB
Bundesbanken
ez zuen balioko
Erreserba Federaleko presidentetza utzi du aste honetan Ben
Bernankek.‘Lehman aferaren’osteko hondamendiari aurre
egin zion neurri heterodoxoekin. Oraingoz, balio izan du.
Joxerra Senar
albatzaile ala bilau?
Ben Bernankek Erreserba Federaleko presidentetza utzi du aste
honetan. Barack Obamaren ondoren, Ameriketako Estatu Batuetako posturik garrantzitsuenaren lekukoa pasatu dio
Janet Yelleni, baita argi-ilunez betetako ondarea ere. Zortzi urteotan, finantza anabasari aurre egin
behar izan dio, eta oso argi izan du
Alemaniako Bundesbankek defenditutako ortodoxia ez zela irtenbidea. Haren ezohiko neurri
heterodoxoek balio izan dute AEBek bigarren depresioa eragozteko. Horregatik, Time aldizkariak
2009an urteko pertsona izendatu
zuen, eta elkarrizketan bere ezbaia laburbildu zuen: «Zenbat ordainduko zenuke bigarren depresio hori eragozteko?». Zalantzarik
gabe, Bernanke sekula ez zen Bundesbankeko presidente izango.
Hasieratik, ez du erraza izan.
Alan Greenspanen itzal luzeari
aurre egin behar izan dio eta bere
egokitasunari buruzko zalantzak
uxatu. Gauza izango ote zen Princeton Unibertsitateko irakasle hura akademia munduko teoriaren
eremuan oinarrituta diruaren politika errealitatean aplikatzeko?
Kargua hartzerakoan, ez zen oso
ezaguna. Komunikabide gehienek 2002an egindako hitzaldi entzutetsu bat ekartzen zuten gogora. Han adierazi zuen deflazioari
aurre egiteko ekonomian dirua
isuri behar dela, helikoptero batetik botako balitz bezala. Geroztik
Ben Bernanke Helicopter goitizena ezin izan du gainetik kendu.
Denborarekin, Alan Greenspanen irudia nabarmen higatu da,
eta krisiaren erantzuletzat jo da.
Haren agintaldian bultzatutako
finantza desregulazioak ekarri zituen iragan hamarkadan Wall
Streetek munduan zehar barreiatutako finantza produktu konplexuen ugaltzea, eta diru politika
merkeak ere etxebizitza burbuila
puztu zuen.
Bernankek kargua hartu zuenerako burbuilaren azken txanpa
geratzen zen, baina ez zen gauza
izan zer zetorren ikusteko. «Etxebizitza merkatua apur bat hozten
ari da, baina aurreikusten dugu
S
jardueraren moteltzea txikia izatea eta etxebizitza prezioek gora
egitea». Era berean, hipoteken
krisia lehertu aurretik, esan zuen
hipoteka gehienek, subprime motakoak barne, «bilakaera ona» zutela. Fannie Mae eta Freddy Mac
hipoteka erakundeak nazionalizatu baino bi hilabete lehenago
esan zuen «ekaitza gainditzeko
gauza» izango zirela. Aurreikuspen falta horri buruz adimenez
erantzun izan du: «Nahiko nukeen orojakilea izan eta krisiaren
etorrera ikusi».
Lehman Brothers ostean
Krisia etorri zenean, ezagutza teoriko guztia aplikatu zuen. 2008ko
irailaren 15ean George W. Bushek
Lehman Brothers ez erreskatatzeko erabakia hartu eta haren
kiebrak eragindako hondamendia zela eta, finantza sistema osoa
amildegiaren ertzean zegoen:
«Munduko edozein finantza erakunde kiebran erortzeko arrisku
handian zegoen, diru ihes handia
izan zelako». Egoera hura zela eta,
Henry Paulson Altxor idazkariarekin elkarlanean, bankuak birkapitalizatu eta likidezia bermatu zuen. Bernankek Depresio
Handiko irakaspen handietako
bat zuen gogoan: bankuak erortzen uztea azkenean garestiago
ateratzen da.
Depresio Handia baino larriagoa izan zitekeen 2008ko finantza
krisia. Etorkizun ilun eta ziurgabea zela eta, itsasargi moduan erabili zituen une oro historiaren irakaspenak: «Neurri ortodoxoek kale egiten dutenean, ezohiko neurrietara jo behar izaten da». Halaxe egin zuen 2009ko martxoan.
AEBetako altxor tituluak erosi zituen masiboki eta arintze kuantitatibo deritzon neurri heterodoxoaren bidez, txorrota ireki zuen eta
diru merke-merkea isuri finantza
merkatuetan. Bere 2002ko hitzaldi hartan aipatutako helikopteroko diru erortze masiboa.
Dolar itsaso bat bihurtu da
mundua bost urteotan. Baina
zein atera da irabazle? Wall Streeteko burtsak gorakada handia
izan du, eta finantza erakunde
handienak irabazi handietara
itzuli dira. AEBetako ekonomia
errealak, berriz, ez du Europako
hegoaldearen ajerik. Langabezia
tasa %7an dago, eta ekonomia
2009tik ez da atzeraldian erori.
Hazkunde tasa %2 eta %3 artean
ibili da hiru urteotan. Erritmo horretan, urtean milioi bat lanpostu
sortzeko gauza da. Inflazioa kontrolpean dauka, eta higiezin merkatua bere onera itzuli da. Horregatik, eta batez ere ekaitzaren erdian AEBetako ekonomiaren ontzia zuzentzeko gai izan delako,
Bernankeren gestioa goraipatu
eta txalotu egiten dute askok.
Beste batzuek, ordea, arrakastaren alde ilunak nabarmentzen
dituzte. Lehenik, erreskatearen
onuradunak eta zifra errealak ezkutatzea egozten diote. Bigarrenik, Wall Street gehiegikerietara
itzuli da. Hirugarrenik, arintze
kuantitaboaren ondorioz Erreserba Federalak pilatutako aktiboak 75.000 milioitik lau bilioi dolarrera igo dira. Azkenik, ekonomia errealaren sakonean, arazo
ugari ezkutatzen direla diote kritikoek. Adibidez, Bernankeri
egozten diote, enplegua sortu
arren, hamar bider pertsona
gehiagok utzi dutela lan merkatua. Kritikoek egozten diote burbuila berriak sortu direla mundu
osoan, eta likidezia itsasoak atzera egin ahala ordaina etorriko dela. Haien ustez, AEBetan krisia ez
da konpondu, atzeratu baizik.
Erreserba Federalak ondotxo
daki arriskua. Bere estrategian
atzera egiten ari da, baina altxor
tituluen erosketaren erritmoa ondo zainduz. Asteon iragarri du urtarrilean 10.000 milioi dolar gutxiago erosiko dituela, 65.000 milioi dolar guztira. Atzeratze horren ondorioak ikustea falta da.
Charles Wilson’s War filmean
parabola bat kontatzen da: «Hamalau urteko gazte bati zaldia
oparitu zioten, eta herritarrek
txaloka hartu zuten, baina zen
maisuak esan zuen: «Ikusiko dugu». Bi urtera zalditik erori eta
hanka hautsi zuen. «Zein izugarria», zioten herritarrek, eta zen
maisuak erantzun: «Ikusiko dugu». Gerrak eztanda egin zuen eta
frontera joan ziren gazte guztiak,
hanka hautsita zeukana izan
ezik. «Zer zortea», zioten herritarrek, eta zen maisuak erantzun:
«Ikusiko dugu».
Haren ondareari buruz gauza
bera esan liteke. Ikusiko dugu.
Ben Bernanke, Erreserba Federaleko presidente zela. JIM LO SCALZO / EFE
Bernankeren aipurik ezagunenak
Geologia ulertu nahi baduzu, ikertu lurrikarak.
Ekonomia ulertu nahi baduzu,
aztertu beheraldia».
«
Historiaren irakaspena
da ez duzula suspertze
ekonomiko iraunkorrik izango
baldin eta ez baduzu finantza
sistemaren krisia gainditzen».
«
Nagusiki, Depresio Handian Erreserba Federalak
jarrera nahiko pasiboa izan
zuen, eta bankuak erortzen
utzi zituen, eta denok dakigu
zein izan zen ondorioa. Beraz,
nire zaintzapean halakorik berriro ez gertatzeko prest geunden; prest geunden neurri sendoak hartzeko».
«
Ezin da inoiz ezer zehatzmehatz jakin, baina nik
uste dut azken finantza krisia
inoizko larriena eta arriskutsuena zela, 30eko hamarkadako hura barne».
«
Zazpi urtez izan nintzen
Princeton Unibertsitateko Ekonomia Departamentuko buru, eta nire ardura zen
erabaki nagusiak hartzea. Adi-
«
bidez, kafe orduan opilak edo
donutsak hartu behar ote genituen».
Arrakastaren prezioa da:
Jendea hasten da pentsatzen ahalguztiduna zarela»
«
Irakasle gisa, inoiz ez dut
Wall Streeten lan egin. Ez
dut harremanik. Presidente
izendatu nindutenean kritikatu ninduten ez nuelako nahikoa loturarik. Erreserba Federalak ez zituen neurri horiek
hartu bankariak salbatzeko,
Nik uste dudanez, eta pertsona adituek uste dutenez, finantza sektorea funtsezkoa
da edozein ekonomiaren funtzionamendurako. Wall Streeten gertatzen dena ekonomia
errealari (Main Street) axola
zaio».
«
Hor zehar zabaltzen ari
den mito horietako bat
da dirua inprimatzen ari garela. Gu ez gara dirua inprimatzen ari. Diru hornidura ez da
aldatu. Gu Altxorraren tituluak
erosteko interes tasak merkatzen ari gara».
«
2014ko otsailaren 2a • Egitura
Autogintza 21
Arrivederci,Italia!
Autogile globalizatu bilakatzeko
lasterketan, Fiatek Amsterdamera eta
Londresera eraman ditu egoitzak.
Italian kezkaz ikusi dute erabakia.
Iker Aranburu
izzak, mafiosoak,
gondoleroak, La Dolce Vita, Vespak... eta
Fiat autoak. Italiari
buruzko topikoen
sorta luzean beren lekua izan
dute aspaldian Fiaten autoek, txikiek batik bat. Italiaren industrializazio arrakastatsuaren ikurra izan da agnellitarren lau gurpil gaineko inperioa, baita
herrialdeko enplegatzaile pribatu nagusia ere. Baina garaiak aldatuz doaz; Italiak ez du asmatzen zer egin gainbehera ekonomikoa
geratzeko,
eta
autogintzaren globalizazioa iritsi
da Turingo fabrika eta bulego historikoetara ere. Aste honetan,
Fiatek bere burua hil du, eta Fiat
Chrysler Automobiles izenarekin
(FCA) berpiztu da. Ingelesezko
izena, gero eta italiera gutxiago
hitz egingo duen konpainia gero
eta multinazionalago baterako.
Izena ez ezik, izana ere aldatu
du Fiatek. Berez, aurrerantzean
ez da Italiako konpainia bat izango: legezko egoitza Amsterdamen
jarri du —agnellitarrek errazago
kontrola dezaten, akzioen %30ei
soilik eutsiz—, egoitza fiskala
Londresen —zerga gutxiago ordaintzeko—, eta, Milango burtsa
guztiz utzi gabe, New Yorken kotizatuko du —AEBetako finantza
merkatu erraldoian errazago finantzatzeko—.
Eta Italian, zer? Abandonatze
P
sentimendu bat, geratzen diren
fabriken eta enpleguei buruzko
kezkarekin nahastuta. Enrico Letta lehen ministroa ia bakarrik geratu da erabakiari garrantzia kentzeko orduan: «Egoitzarena bigarren mailako kontua da; inporta
duena lanpostuak dira, saldutako
autoak eta proiektuaren globaltasuna».
Italian dituen lantegiei eta lanpostuei eutsiko diela agindu du
FCA berriak, eta zehaztu du
oraindik ez duela erabaki egoitza
nagusia non jarriko duen. «Ez da
egoitza bakarra izango, dagoeneko lau daude: Detroit, Ipar Amerikarako; Belo Horizonte, Hego
Amerikarako, Shanghai, Asiarako; eta Turin, Europarako», ziurtatu du John Elkann Fiateko presidenteak, bere jabetzako La
Stampa egunkarian. Urrun geratzen dira ekonomikoki Fiatek eta
Italiak esanahi beretsua zuten garaiak: 1960an, Turinen soilik
100.000 lagun ari ziren lanean Fiatentzat; orain, kopuru horretara
ez dira iristen Italia osoan, eta Piemonteko hiriburuan 18.000 baizik
ez dira.
Italia,txikiegia
Lanpostu horiek ere arriskuan
ikusten dituzte Italian. Urteak daramatzate ika-mikan Fiateko sindikatuak eta Sergio Marchionne
kontseilari ordezkariak. Marchionne 2004an ekarri zuen Agnelli familiak enpresari astindu bat
emateko. Lan kostuak jaisteari
Sergio Marchionne Fiateko buruzagia, 2013ko Genevako auto azokan. SANDRO CAMPARDO / EFE
ekin zion, eta mehatxu, greba eta
gatazken bidez lortzen ari da bere
helburua. Baina Marchionneren
Fiati txiki geratzen zaizkio Italia
eta Europa, eta urratsez urrats
ari da bere ametsa egi bihurtzen:
Fiat munduko autogile nagusietako bat izatea, Volkswagen, Toyota, General Motors eta enparauekin lehiatzeko gai izan dadin. Haren ekuazioa sinplea da:
auto asko ekoitzi behar dira haiek
garatzeko kostuak txikitzeko eta
errentagarri izateko. Gutxienez,
bost milioi egin nahi ditu —lehiakide nagusien erdia—; oraingoz,
4,4 milioi lortu ditu.
Hedapen horretarako bide nagusia izan da Chrysler erostea.
Apustu arriskutsua izan zen Marchionnerena: 2009an, AEBetara
jo zuenean, Chrysler inor nahi ez
zuen elefante zauritu bat zen,
AEBetako Gobernuak diru publikoarekin erreskatatua. 2014 hasieran amaitu du Fiatek Chrysler
erostea, baina dagoeneko beste
enpresa bat da: arinagoa —milaka lanpostu eta hainbat fabrika
joan dira bidean—, baina produktu hobeagoekin, eta, garrantzitsuena dena, errentagarria.
Chrysler salbatu zuen Fiatek, eta
orain, neurri berean, Chrysler ari
da salbatzen Fiat. Azken hori Europan galtzen ari den dirutza
(mila milioi 2012an, 440 milioi iaz)
erruz konpentsatu dute AEBetako adarraren irabazi mardulek
(1.820 milioi). Iaz, diru sarreren
%53 etorri ziren Ipar Amerikatik,
eta %19 besterik ez Europatik.
Eta joera hori sendotzen ari da,
Europako merkatua ahul baitabil, eta sendo, berriz, Ipar Amerikakoak eta Asiakoak.
Europan, gainera, Fiatek aspaldi aurkitu zituen bideak hobetsi dituen auto txikiak Italian baino merkeago ekoizteko (500, Lan-
cia Ypsilon): lantegiak ditu Polonian, Serbian eta Turkian. Ekoizpena eta lana galtzen ari dira Italiako fabrikak; Mirafioriko lantegi erraldoiaren %10 soilik
erabiltzen du orain.
Zein da, orduan, Fiaten Italiako
etorkizuna? «Torino Premium
proiektuaren bihotza izango da»,
erantzun du Elkannek. Hau da,
kirol auto garestietan zentratzea.
Ferrari txukun dabil, eta Maserati berpiztu egin du Marchionneren taldeak: Grugliascoko lantegia berritu du, eta 2.200 langile
erregulaziotik lanera itzuli dira,
AEBetako eta Txinako aberatsek
erruz eskatzen dituzten Quattroporte eta Ghibli modeloak egitera. Ekoizpen hori, gainera, ezin
du eraman leku merke batera, kalitateaz gain esklusibotasun kutsu bat galduko bailuke. Alfa Romeori buruz ere antzeko planak
ditu Fiatek. Italieraz luxuak hitz
egingo du; beste topiko bat.
tzen Chrysler: 1,8 milioi auto
saldu zituen iaz,2009an halako bi.Merkatu kuota %8,8tik
(2010) %11,4ra (2013) igo da.
Kanadan ia %15 du; Argentinan %32 egin zuen gora salmentak (%12ko kuota),eta
Brasilen,berriz,%7 behera
(%21,5).Munduko merkatu
handienean,Txinan,txikia da
oraindik Fiat,baina asko hazi
da: %125 handitu ditu salmentak,eta merkatu kuota bikoiztu
egin du,%0,8 arte.
pEmaitzak. Fakturazioa
86.816 milioira iritsi zen (%3),
Ipar Amerikak, Txinak eta Indiak konpentsatu baitzuten
Europako eta Latinoamerikako
jaitsiera. Irabazi garbia %4 jaitsi zen, 3.394 milioira arte. Kutxak ongi beteta ditu: 19.700
milioi euroko likidezia.
pBeste jarduerak. CNH industrialen %88 du Fiatek. Haren
37 lantegietan egiten dituzte,
besteak beste, Iveco kamioiak
eta New Holland traktoreak.
Fiatenak dira, halaber, Magnetti Marelli auto osagaien egilea,
Teksid fundizioa, Ingest eraikuntza enpresa, La Stampa
egunkaria... Hegazkin militarrak, motor txikiak (Vespa) eta
trenak egin izan ditu, baina negozio horiek saldu egin zituen.
Salbatua,salbatzaile
Fiat,Italiaren ikur baten 115 urteak
pSorrera. 1899an sortu zen,
Turinen(Piemonte, Italia), Fabbrica Italiana Automobili Torino izenarekin (FIAT). Giovanni
Agnelli enpresaburua zuen
sortzaileen artean, eta haren
menpe geratu zen gero. Haren
familia da akziodun nagusia
(%30). Agnelliren hereniloba
(bilobaren biloba) da orain
konpainiako presidente, John
Elkann.
pEkoizpena. Fiatek 1900ean
ireki zuen lehen lantegia: 35
langile zituen, eta 24 auto egitea lortu zuen. Bere 215.000
langileek 4,4 milioi auto egin zituzten iaz.
pMarkak. Fiat, Alfa Romeo,
Lancia, Maserati, Ferrari (Fiat
da %90en jabe), Chrysler, Jeep
eta Dodge.
pFabrikak. Italiako industria
talderik handiena da Fiat. Haren auto adarrak 11 fabrika ditu
Italian: haietako zazpitan egiten dituzte autoak, eta lautan
motorrak. Polonian bi lantegi
ditu; Serbian, bat (Zastava
ohia); eta Turkian, beste bat
(Tofasekin). Furgonetak egiteko bi lantegi ditu PSArekin batera (Frantzian eta Italian), eta
bat Hungarian, Suzukirekin 4x4
txiki bat egiteko. Fiatek lantegi
bana du Brasilen eta Argenti-
nan, eta erdibana Indian (Tatarekin) eta Txinan (GACekin).
Chryslerrek, berriz, hamahiru
lantegi ditu AEBetan: lau Mexikon, hiru Kanadan eta bat Venezuelan.
pSalmentak. 2013an salmentak %3 igo zituen (4,4 milioi),
baina gorabehera handiekin.
Europako Batasunean pisua
galtzen ari da Fiat: iaz 724.000
auto saldu zituen,aurreko urtean baino %7 gutxiago.Merkatu
kuota galtzen ari da: %7,7 zuen
2010ean,eta %6,1 besterik ez
iaz.Salmenten hiru laurdenak
Fiat berari dagozkio.AEBetan,
berriz,bizkor ari da berreskura-
Egitura • 2014ko otsailaren 2a
22 Elkarrizketa
ditu. Eredu mistoak ere badaude;
baina, oro har, software librea nagusitzen ari da.
G 2012an, Eusko Jaurlaritzak dekretu batean onartu zuen administrazioan software librearen erabilera lehenesten zuela. Orduan ontzat
jo zenuten erabakia. Zer diozue
orain?
E Legea bera oso aurrerakoia da,
baina praktikan jartzeko garaian
ez da horrela, gutxi aplikatzen
dela uste baitugu. Gauza bat da
dekretu bat ateratzea, eta beste
«Software libreko
aplikazio asko
heldutasun batera
iristen ari direla
esan daiteke»
«Enpresen %75ek
aplikazioren batean
software librea
erabiltzen dute;
kopurua igoko da»
JUANAN RUIZ / ARGAZKI PRESS
Eneko Astigarraga · ESLEko presidentea
«Erakunde publikoak software
librea erabili beharko luke»
Administrazioko programa informatikoak denon artean
ordaintzen direlako izan beharko lukete libreak, Astigarragak
dioenez. Asmo hori berretsi zuen Jaurlaritzak 2012an, baina,
neurria aplikatzeko orduan, ez du uste behar adina egiten denik.
Lander Muñagorri Garmendia
Urtetik urtera hazten ari da Euskadiko Software Libreko Elkartea (ESLE). 2005ean sortu zen, eta
orduan alorreko hemeretzi enpresa biltzen zituen; gaur egun, 42
dira. Fakturazio eta langile kopuruak ere gora egin du nabarmen,
«software librearen esparrua hazten» ari den seinale. Eta abagune
hau aprobetxatu beharrekoa dela
uste du Eneko Astigarragak (Eibar, 1960). Elkarteko presidente
kargua hartu berri du, eta software librea pribatuak bezain onak
direla erakustea da, haren ustez,
sektoreak duen erronka nagusia.
Etxera begiratuta, bertako enpresek garatzen dituzten softwareak
munduan ahal bezainbeste zabaltzea izango da helburua.
G ESLEko presidente kargura iritsi
berri zara. Nola topatu duzu elkartea?
E Lehendik ere ezagutzen genuen. Elkarteak bilakaera ona
izan duela uste dut, software libreak hartu duen indarrarekin
bat datorrela dirudi. Gero eta enpresa eta zerbitzu gehiago eskaintzen dira software librearen inguruan, gero eta aplikazio gehiago
daude. Hori horrela da, enpresa,
administrazio eta norbanakoen
aldetik eskaera handiagoa dagoelako. Azken datuen arabera, enpresen %75ek erabiltzen dute
software librea aplikazioren batean. Kopuru hori igo egingo da,
baita enpresek erabiltzen dituzten software kopurua ere.
G Kargu berrira une gozoan iritsi zarela esan daiteke beraz...
E Erabilpenaren aldetik, bai. Enpresa ikuspegitik, ordea, egoera
ekonomikoa ez da samurra. Gero
eta software libre gehiago erabiltzea gauza bat da, eta beste bat berarekin negozioa egitea. Gauza
ezberdinak diren arren, lotura
daukate. Izan ere, erabiltzaile
gehiago edukiz gero, teorikoki negozio gehiago egongo baita. Alegia, negozio aukera gehiago egongo da.
G 2005.urtetik,ordea,fakturazioa
sei aldiz igo da, eta langileen kopurua zortzi aldiz handiagoa da. Halako hazkundea egoteko, non dago
aberastasuna sortzeko bidea?
E Zerbitzuetan. Software librea
gero eta gehiago erabiltzen da; beraz, zerbitzu gehiago behar da.
Hazkundearen arrazoi bat hor
dago, eta enpresa gehiago sortzen
dira zerbitzua emateko prest.
Gehiago erabiltzen delako, gehiago eskatzen da. Baina badugu
erronka nagusi bat: gure planteamendua enpresek euren produktu propioak sortzen laguntzea da.
Guk eskaintzen ditugun zerbitzuak hemen bertan garatu diren
hardwareen ingurukoak dira.
Mundu osoan beste asko garatzen dira, eta horien inguruan ere
eskaintzen dituzte zerbitzuak.
Baina gure anbizioen artean
dago, halaber, gure enpresek sortzen dituzten aplikazioak munduratzea. Enpresa batzuek badute
euren produktu propioa, eta horiek indartu nahian ari gara.
G Zuk aipatu duzu gizartean software librea presenteago dagoela,
baina aspaldiko kontua ere bada.
Hazkundea zergatik izan da orain?
E Software libreko aplikazioak
heldutasun batera iristen ari direla esan daiteke. Esparru askotan
lehiakorrak dira, eta pribatuak
baino hobeak ere bai. Produktuaren jarraipena hobea da, jende
gehiagok parte hartzen duelako
garapenean, eta horrek abantailak ematen dizkiolako. Horregatik, software libreak lehiakorragoak ere badira.
G Aldaketa horiek partekatzeak
egiten du hobea?
E Bai, horrek egiten du lehiakorragoa. Aplikazioa ez duzu hutsetik hasten, eta lehendik egindakoa aprobetxa daiteke, kolaborazio gehiagoko lana eginez. Eta
hori, gure ustez, lehiakorragoa
da, eta emaitza hobeak sortzen
bat martxan jartzea. Gehiago
aplikatu beharko litzatekeela iruditzen zaigu. Asmoak badaude,
baina gero praktikan ez da betetzen. Nahiz eta ez den samurra batetik besterako saltoa ematea.
Baina uste dugu errazago eta azkarrago eman zitekeela saltoa.
Software librea eta ezaguera libre
aldera joateko eskatzen dugu.
Erakunde publikoan denon artean ordaintzen dugu softwarea,
eta horregatik izan beharko luke
librea. Berrerabili ahal izateko.
Herritarren dirua dagoen zerbaitetik abiatzea hobea da. Edo, bestela, dagoen lekutik abiatu, eta
diru gutxiagorekin hobetu.
G Software libreen erabileraren
ondorioz, enpresa, norbanako eta
erakunde publikoek 221 milioi euroko aurrezten dituztela kalkulatu zenuten iaz. Administrazioetan software libreak erabiltzeko arrazoi
gehiago,ala?
E Bai, argi dago. Horren jakitun
dira administrazioan ere, baina
aurrerapausoak ematea zaila da.
Hala ere, pausoak ematen ez baldin badira, inoiz ez gara helburu
horretara iritsiko. Agian, asmoa
partekatua eduki dezakegu administrazio, enpresa, gizarte, alderdi politiko eta gainerako eragileek. Joera ona da, baina praktikan
jarri behar da.
G Eusko Jaurlaritzarekin zer harreman daukazue?
E Sinatu ditugu harreman akordioak eta, printzipioz, sintonia badagoela badirudi, baina gauzatu
egin behar ditugu paperean idatzi
ditugun gauzak. Marko handian
jarritakoak gauzatu behar dira.
Printzipioz, ados daude teoriarekin, baina pausoak eman behar
dira, eta hor bidelagun izateko
prest gaude.
2014ko otsailaren 2a • Egitura
Lan eskaintza publikoa 23
Bizkaia
Bilketa zerbitzurako
beharginak, Arratian
Deialdigilea: Arratiako Udalen
Mankomunitatea.
Edukia: Oinarri hauen xedea da
batze zerbitzuan hutsik dauden lanpostuak betetzeko lan poltsa osatzeko hautaketa prozesua arautzea.
Lana bi urterako izango da, 2014ko
urtarrilaren 1etik 2015eko abenduaren 31raino.
Baldintzak:
p Europako Batasuneko kide den
estaturen bateko nazionalitatea izatea.
p 18 urte edo gehiago izatea.
p Eginkizunak behar den bezala
betetzea eragotz dezakeen gaixotasunik edo akats fisikorik ez izatea,
betiere elbarriak gizarteratzeari
buruzko apirilaren 7ko 13/1982 Legearen aurka egin gabe.
p 18 urte edo gehiago izatea, eta
erretiroa hartzeko derrigorrezko adinetik beherakoa izatea.
p Eskatutako titulua eskuartean izatea edo, deialdiaren oinarrizko
zehaztean adierazten den Euskal
Funtzio Publikoaren uztailaren 6ko
6/1986ko Legearen 43.artikuluak
ezarri bezala, titulu hori lortzeko
eskubideak ordainduak izatea.
Epea: 2014-02-11.
Webgunea:
http://web.bizkaia.net/lehendakaritza/Bao_bob/2014/01/20140122a
014.pdf#page=44
Iturria: 2014-01-22ko BAO, 14. zk.
Bake epailea, Zallan
Deialdigilea: Zallako Udala.
Edukia: Zallako Udalak bake epaile
titularraren kargua betetzeko deialdia egin du.
Baldintzak:
p Nazionalitate espainiarra izatea.
p Adinez nagusia izatea.
p Botere Judizialaren Lege Organikoak 102., 302., 303. eta 389. artikuluetan eta bake epaileen gaineko ekainaren 7ko 3/1995 araudian
aurreikusitako ezgaitasun, baterae-
zintasun edo debeku auzietako
batean ere sartuta ez egotea.
Baloratuko da:
p Ordutegi aldetik prestasuna izatea
(herritarrak artatzeko eta epaiketak
egiteko ordutegira egokitzeko
etab.).
p Prestakuntza maila.
p Euskaraz jakitea.
p Informatika menderatzea.
Epea: 2014-02-13.
Webgunea:
http://web.bizkaia.net/lehendakaritza/Bao_bob/2014/01/20140113a
007.pdf#page=39
Iturria: 2014-01-13ko BAO, 7. zk.
Nafarroa
Lorategietako mantentze
laneratarako teknikaria,
Iruñean
Deialdigilea: Iruñeko Udala.
Edukia: Deialdia egiten da hautaproben bitartez lorategietako mantentze lanetarako laguntzaile lanpostuan aritzeko izangaien zerrenda
osatzeko, Iruñeko Udalean sortzen
diren beharren arabera aldi baterako
kontratatzeko.
Baldintzak:
p Espainiako herritarra izatea, edo
Europako Batasuneko beste estatu
batekoa, edo langileen zirkulazio
librea aplikatzen den eremuko estatu batekoa, Europako Batasunak
sinatu eta Espainiak berretsitako
nazioarteko itunak direla medio.
p 16 urte beteak izatea eta nahitaezko erretiroa hartzeko ezarritako
adina gainditua ez izatea.
p Eskaerak aurkezteko epea bukatzen den egunean DBHko graduatuaren titulua, Lehen Graduko Lanbide Heziketakoa edo titulu baliokide
bat izatea.
p B mailako gidabaimena izatea,
indarrean.
p Bete behar dituen eginkizunetan
aritzeko adinako gaitasun fisiko eta
psikikoa izatea.
Epea: 2014-02-03
Informazioa:
http://www.navarra.es/home_eu/Ac
tualidad/BON/Boletines/2014/8/An
uncio-4/
Iturria: 2014-01-14ko NAO.
Lapurdi
Haurren laguntza sozialerako
ikuskatzailea
Deialdigilea: Pirinio Atlantikoen Kontseilu Nagusia.
Edukia: Deialdia egiten da haurren
laguntza sozialerako ikuskatzaile bat
hautatzeko, Baionarako.
Baloratuko da:
p Laguntza sozialaren alorrean esperientzia izatea.
p Haurren Babesaren eta Familia Babesaren inguruko ezagutza ona izatea.
p Bilerak eta negoziazioak kudeatzeko gaitasuna eta giza zientziekiko eta
familiaren legediarekiko interesa izatea.
Epea: 2014-02-02.
Webgunea: http://emploi.lagazettedescommunes.com/jobSearch/showOfferExt/offerId/142489
Iturria: Pirinio Atlantikoen Kontseilu
Nagusia.
Era berean, parte har dezakete, prozedura honen bidez zerbitzu aktibora
itzuliz, derrigorrezko eszedentzian,
beste administrazio publiko batzuetan zerbitzuan eta lan harremana
etenda eta borondatezko lan utzialdian dauden karrerako funtzionarioek.
Betiere, egoera horietarako ezarritako
denbora bete badute.
p Ondorengo tituluren bat edukitzea:
Doktorea, lizentziaduna, ingeniaria,
arkitektoa edo baliokidea.
p Izangaiek instantziarekin batera
hauek adierazten dituen curriculuma
aurkeztu behar dute: ikasketa tituluak
eta egindako lanak, administrazio
publikoan edo, kasua balitz, enpresa
pribatuan. Baita egindako ikasketa
eta ikastaroak ere, eta hizkuntzak eta
izangaiak egoki irizten dituen
merezimenduak. Era berean,
instantziarekin batera aurkeztu behar
dira eskatzen diren baldintzen eta
alegatutako merezimenduen
frogagiriak.
Webgunea:
https://ssl4.gipuzkoa.net/euskera/g
ao/2014/01/30/e1400758.htm
Iturria: 2014-01-30ko GAO.
Bekak
Gipuzkoa
Herritarren Partaidetzarako
zerbitzuburuaren lanpostua
betetzeko deialdi publikoa
Deialdigilea: Gipuzkoako Foru Aldundia.
Edukia: Herritarren Partaidetzarako
zerbitzuburuaren lanpostua betetzeko
deialdi publikoa.
Baldintzak:
p Euskararen hizkuntza eskakizuna:
Derrigortasun data betea duen 4. hizkuntza eskakizuna.
p Karrerako funtzionarioa izatea,
Gipuzkoako Foru Aldundiaren zerbitzuan edota beste edozein herri administraziorenean, A (A1) sailkapen taldean.
p Zerbitzu aktiboan, zerbitzu berezietan edo seme-alabak zaintzeko eszedentzian egotea.
Etxepare institutuaren hiru
beka ,Polonian
Deialdigilea: Etxepare institutua.
Edukia: Hiru euskal sortzaileek
Poloniako Wroclaw hirian, 2016an
Donostiarekin batera Europako kultur
hiriburu izango dena, egonaldi
artistiko bat egiteko hautaketa egitea.
Sortzaileak arte diziplina hauetakoak
izan daitezke: arte eszenikoak, musika,
literatura, arte plastikoak eta ikusentzunezkoak. Hautaturiko
sortzaileek 15-20 eguneko egonaldia
egingo dute Wroclawn, 2014ko ekain
edo uztailean. pen libreko sistemaren
bidezko deialdi publikoa.
Epea: 2014-02-28.
Webgunea:
http://www.etxepareinstitutua.net/
2013/12/wroclaw-hirian-egonaldiartistiko-bat-egiteko-hiru-sortzaileaukeratzeko-deialdia/
Goi mailako kirolerako ematen dituen Euskadi Kirola Beka
Deialdigilea: Euskadi Kirola fundazioa.
Edukia: Euskadi Kirola bekak 2014an
hainbat laguntza mota izango ditu,
Euskadi Kirola fundazioak 2014an
emandakoak.
Baldintzak: Goi mailako kirolariak,
horien teknikariak eta kirol erakundeak.
Epea: 2014-03-01.
Webgunea:
https://www.euskadi.net/r48bopv2/es/p43aBOPVWebWar/VerParalelo.do?cd2014000415
2013-2014ko ikasturtean,
Europako Batasunarekin zerikusia duten gaietan espezializatzeko ikasketak egiteko
bekak
Deialdigilea: Bizkaiko Foru Aldundia.
Edukia: 2013-2014ko ikasturtean
Europako Batasunarekin zerikusia
duten gaietan espezializatzeko ikasketak egiteko bekak dira. Ikasketak
Belgikako Brujasko Europa ikastegian
eta Europako beste unibertsitate
ospetsu batzuetan egingo dira.
Baldintzak: Orain, eta gutxienez
2009ko uztailetik, administrazio
auzotartasuna Bizkaiko Lurralde Historikoan dauden udalerriren batean
dutela egiaztatuko dute, edo fakultate batean —lizentziatura ikasketak
2010eko ekainean edo gerora amaitu
dituztenak izango dira—. Ingelesean
maila bikaina izatea —Brujasera joateko, fantses maila bikaina—. Egin
beharreko aurretiazko izen-ematea
aurkeztu dela egiaztatuko da, eta,
ahal den neurrian, zentroaren onespena ere bai. Brujasko Europa ikastegiaren kasuan, nahitaezkoa izango da
sarrerako eskariaren inprimaki ofiziala ere aurkeztea.
Epea: 2014-02-05 .
Webgunea:
http://www.gaztebizz.com/subvenciones/detalle.asp?Tem_Codigo=290&Idioma=EU&ID=
19812&P=P5
Iturria: 2014-01-08ko 4. BAO, 307.
Igandea • 2014ko otsailaren 2a
24 Publizitatea