kanceri gjirit - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrës

kanceri gjirit - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrës

KANCERI GJIRIT
ELSIANA TAFAJ | DURRES |
2014
KANCERI GJIRIT
UNIVERSITETI •ALEKSANDËR MOISIU•DURRËS
FAKULTETI •I•STUDIMEVE•PROFESIONALE
DEPARTAMENTI •I•MJEKËSISË
DEGA MASTER•PROFESIONAL •INFERMIERI•KIRURGJIKALE
KANCERI I GJIRIT,DIAGNOSTIKIMI,KUJDESI
INFERMIEROR DHE EDUKIMI SHËNDETSOR.
Ma.STUDENTJA:
ELSIANA TAFAJ
ELSIANA TAFAJ
UDHËHEQËS SHKENCOR:
M.PH,M.Sc. INDRIT BIMI
1
KANCERI GJIRIT
ABSTRAKTI :
Në këtë temë kam zgjedhur te trajtoj kujdesin infermieror ne kancerin e gjirit I cili është
një fenomen I shtuar së tepërmi vitet e fundit.Është I rëndësishëm sensibilizimi I
popullatës mbi këtë fenomen dhe dignostikimi në kohë.Në këtë temë gjejmë
informacione te shumëta mbi këtë sëmundje,duke filluar që nga anatomia ë
gjirit,epidemiologjia dhe incidence,faktorët që e shkaktojnë kancerin e gjirit,klasifikimi I
kancerit të gjirit,parandalimi (vetegzaminimi ) dhe duke vazhduar me , simptomat,
diagnostikimin dhe metodat e perdorur per diagnostikim (mamografi dhe biopsi),kanceri
I gjirit në grate shtatzana,kudesin infermieror preoperator,intraoperator dhe
postoperator,trajimi dhe prognoza,si dhe studimi I rastit.Çdo procedure lidhur me
kancerin e gjirit është e ilustruar me fotot përkatëse për të qenë sa më e qartë dhe e
kuptueshme.Një ndër gjërat më të rëndësishme është zbulimi në kohë I kancerit të gjirit
që në fazat e para pasi mund të këtë prognoz dhe ecuri të mire.Dhe kjo mund të realizohet
më së miri me atë të vetegzaminimit dhe testeve dignostikuese.Falë zhvillimit te shkencë
që ka lejuar nje njohuri më të mire të sëmundjes dhe teknologjisë diagnostike dhe
terapeutike,prandaj mund të thuhet që sot mund të kurohet kanceri I gjirit dhe të
sigurohet një mbijetesë ë mire ë pacientëve që janë te prekur. Është gjithmonë dhe më ë
qarteë,ae zbulimi na më I hershëm I tumorit çon në një sukses të terapisë.Rëndësia që I
përkët infernierit apo dhe mjekut në asistencën ë një pacienti me kancer gjiri qëndron në
faktin se ata duhet të bëjne më të mirën ë mundëshme për të kuruar sëmundjen dhe për të
mos harruar asistencën psikologjike. Inermieri gjendet perballë personave të frikësuar
që mund te reagojne ne menzra te ndryshme dhe duhet te dije te perballoje cdo situate.
Të gjithë operatorët sanitare kanë një qëllim të vetëm:
Ruajtjen dhe permiresimin e shendetit dhe te mirqenies se popullit.
ELSIANA TAFAJ
2
KANCERI GJIRIT
FJALËT KYÇE
Epidemiologji, Incidenca, Glandul mamale, Kancer gjiri,
Vetegzaminim,Diagnostikim, Mamografi, Tomografi gjiri, Biopsi,
Prognoze , Trajtim.
ELSIANA TAFAJ
3
KANCERI GJIRIT
HYRJA
CFARË ËSHTË GJIRI
Gjiri ose glandula mamare është një gjëndër e prodhimit te qumështit karakteristikë për të
gjitha femrat dhe paraqitet si rudimentare dhe jofunksionale tek meshkujt.
Funksioni i gl.mame rregullohet sipas sistemit endokrin si përgjigje ndaj ndryshimeve
hormonale te lidhura me lindjet. Kjo rregullohet me anë të stimujve që vijnë nga
gl.Pituitary prolaktin stimuluese që ndodhet në hypofizë sipas një sistemi endokrin qe nis
ne hypothalamus.
Prolaktina stimulon gl.mame te prodhoje qumësht.Rritja e koncentrimit te prolaktinës në
gjak gjatë shtatzanise con në zmadhimin e gjëndrës së gjirit dhe pergatitjen e tij për
prodhimin e qumështit. Rritja e nivelit te prolaktinës ul nivelin e hormoneve seksuale –
estrogen te gratë dhe testosteron te burrat,pra shoqërohet me humbje te limbidos apo
impotencës seksuale.Ndonjëherë foshnjat e porsalindura –meshkujt më shumë se femratmund të sekretojne substanca qumështi nga thithi i gjirit e njohur si witch,s milk
(qumesht magjik), kjo eshte shkaktuar sipas maternal prolaktinë apo hormoneve të tjera .
ELSIANA TAFAJ
4
KANCERI GJIRIT
KAPITULLI I
Anatomia e gjirit
Gl.mame është një organ dysh simetrik i vendosur në të dy anët e pjësës së perparme të
kraharorit si dy të ngritura në formen e disqeve konike me një zone qendrore më të
pigmentuar që është areola mamare.
Struktura mamare është e përbërë nga 15-20 lobe glandulare që në vetë-vete ndahen në
lobule më të vegjël në numër sa dyfishi nëpërmjet indit konjuktiv në formën e shiritave
që njihen si ligament Cooper të cilët lidhin lëkurën me faciet apo fletët e indit konjuktiv
që mbulojnë muskujt pectoral poshtë gjirit.E gjithë struktura lobulare përbën corposin
glandular.Secili lobul drenon në ductuse të ndara ekskretore të cilët konvergojnë drejt
thithit të gjirit në një apo disa ductuse kryesore.Përrëth thithit të gjirit shihet një zonë
cirkulare e pigmentuar që quhet areola e cila si rezultat i gjëndrave sebace që
përmban,lubrifikon thithin gjatë ushqyerjes së femijës.
.
Vaskularizimi i gjirit sigurohet nga vazat aksilare,interkostale dhe toracike interne.
Inervimi sigurohet nga degë të nervave interkostale 4-5-6.Glandulat mame përmbajnë
dhe ind dhjamor në sasi të ndryshme në varësi të strukturës mamare dhe moshës.Indi
dhjamor kryesisht është i vendosur në hapsirën retromamare dhe në nivel subcutan.
ELSIANA TAFAJ
5
KANCERI GJIRIT
KANCERI I GJIRIT
EPIDEMIOLOGJIA
Kanceri gjirit është një patologji malinje mjaft e shpeshtë tek gratë dhe rrallë herë dhe tek
burrat që nga mortaliteti zë vendin e dytë të vdekshmërisë nga të gjithë llojet e kancerit të
gratë. Një në cdo tre gra me cancer në Amerikë është me ca gjirit. Meshkujt mund të
zhvillojne kancerin e gjirit, por femrat kanë 100 herë më shumë gjasa për të zhvilluar
kancerin e gjirit se sa burrat( 1%).Breast cancer is 400 times more common in women
who are 50 years old as compared to those who are 20 years old.Kanceri i gjirit është 400
herë më shpesh në gratë që janë 50 vjeç, në krahasim me ata që janë 20 vjeç. Kanceri i
gjirit prek rreth 10% te grave ne bote. Ca i gjirit eshte shkaku i dyte i vdekjes ne grate me
kancer ne Amerike
Nga studimet eshte pare se incidenca e kancerit te gjirit ne Bote nga viti 1975 deri ne
2002 ka ardhur duke u rritur. Incidenca ne bote e Ca gjirit per 2007 ka qene e tille ;
- 178 480 raste te reja me ca invaziv
- 62 030 raste te reja me ca in situ ku rreth 85% jane DCIS.
Rritja e incidences eshte graduale me rritjen e prevalences se faktoreve te rriskut per ca
mame te tilla si vonesa ne lindje e femijeve dhe paritet te ulet.
Rritja e incidences nga viti 80-87 ishte rezultat direkt i ekzaminimeve mamografike
screening.
ELSIANA TAFAJ
6
KANCERI GJIRIT
Mbas 87’ rritja e incidences mund te reflektoje si rritjen e perdorimit te mamografise
ashtu dhe ne prevalencen e obesitetit dhe ne perdorimin e terapise me hormone
zevendesuese. Ne 2007 ishte parashikuar te vdisnin rreth 40 460 gra nga ca i gjirit ne
Amerike. Nga 1975-1990 mortaliteti nga ca gjirit eshte rritur me 0.4% ne vit. Nga 19902002 mortaliteti zvogelohet me 2.3% per cdo vit ne te gjitha grate,me ulje me te thexuar
ne grate e reja (me pak se 50 vjec).Kjo renje e mortalitetit eshte atribut i permiresimit te
trajtimit dhe perfitimit nga mamografite sreening. Nese perqindja e rasteve te
diagnostikuara ne stadin in situ ose ne stadet invazive te hershme rritet, vdekjet nga ca
mame vleresohet te vijne ne renje.
Nje paradox interesant eshte diferenca me incidencen e ca mame dhe mortalitetit midis
grave te bardha dhe atyre te zeza. Incidenca eshte rreth 20% me e larte ne grate e
bardha.ndersa mortaliteti eshte me i larte ne grate e zeza.ku ne 2002 ishte 37% me i larte.
Ky mortalitet i larte ne grate e zeza eshte se pari atribut i praktikave jo adekuate te
mamografise ne kete popullsi e cila con ne diagnostikimin e vonshem dhe ne stade te
avancuara te semundjes.
Por edhe kur grate e zeza jane krahasuar me ato te bardha per mortalitetin ne te njejtin
stad ,ky ka rezultuar perseri me i larte ne grate e zeza.
Arsyet e ketij disproporcioni jane te panjohura pro sugjerohet nje diference fondamentale
ne biologjine e ca gjirit midis grave te bardha dhe e zeza.
ELSIANA TAFAJ
7
KANCERI GJIRIT
Incidenca (paraqitje të rasteve të reja) mesatare në trojet shqiptare është 30 raste në
100.000 gra (1990- 1995).
Sot llogaritet që kanceri i gjirit prek 1 në 11 femra.
Edhe pse shifrat e lartshënuara janë alarmuese, duhet ditur se shumica e problemeve të
gjirit kanë karakter beninj (të mirë).
Ca e gjirit paraqet 35,7% të të gjithë tumoreve tek femrat.
Incidenca e tumoreve të gjirit është në rritje.
Sipas studimeve të bëra në institutin e Anatomisë Patologjike në Kosovë gjatë viteve
1990-1999 kemi këto paraqitje:
Paraqitja e frekuencës të ndryshimeve të gjirit:
-Paraqitja e frekuencës së tumoreve malinje në gjëndrën e qumështit në bazë të
lokalizimit:
54% Tumor malinj
29% Biopsi-tumor beninj
17% Fibroadenom (T. Beninj)
- 57% karcinom e gjirit të majtë
- 43% karcinom e gjirit të djathte
ELSIANA TAFAJ
8
KANCERI GJIRIT
FAKTORET E RRISKUT
Jane nje numer i rendesishem dhe potencial faktoresh rrisku per ca e gjirit. Keto mund te
ndahen ne disa kategori :
-
Mosha dhe Faktoret hormonale
Rritja e moshes eshte nje faktor rrisku shume i rendesishem per zhvillimin e ca te
gjirit.Rrisku i zhvillimit te ca gjirit rritet ne moshat e vjetra.mbi 50 vjec.
-Pra incidence e ca mame rritet proporcionalisht me rritjen e moshes.Por grate ne moshe
te vjeter jane pak te interesuara te dine qe mosha e vjeter eshte nje faktor rrisku per ca
mame ne kontrast me grate ne moshe te re qe jane mjaft te interesuara te mbivleresojne
rriskun per ca mame te moshes se tyre dhe perfitojne nga ekzaminimet screening.
-Grate qe kane patur ciklin e pare menstrual ne moshe me te vogel se 12 vjec kane nje
risk me te rritur per ca.mame.
-Risku per ca.mame rritet edhe te grate te cilat moshen e lindjes per here te pare e kane
mbi 35 vjec.apo grate qe nuk kane bere kurre lindje.
-Gjithashtu me nje rrisk ne rritje per ca.mame paraqiten dhe grate me periudhe
menopauzale te vonshme.
-Por duhet theksuar se faktore te tjere rrisku jane te ndryshem per moshen pre dhe post
menopauzale.
-Per grate pre-menopauzale ne faktoret e rriskut permendim – moshen , densitetin e gjirit
, historite familiare me ca.mame dhe diagnozat malinje precedente.
-Per grate post-menopauzale ne foktoret e rriskut perfshihen – etniciteti , indeksi i mases
trupore , mosha natyrale menopauzale , hormonoterapia , dhe mamogramat fals positive
te meparshme.
-Studimet kane treguar se perdorimi per nje kohe te gjate i terapise me hormone pas
menopauses vecanarisht me estrogene dhe progesterone te kombinuar ,con ne nje rritje te
rrezikut per zhvillimin e kancerit te gjirit.
-Ky rrezik largohet vetem pas 5 vjetesh ose me shume nga nderprerja e hormono-terapise.
-Gjithashtu edhe perdorimi pa kriter i pilulave contraceptive mund te shkaktoje nje rritje
te rriskut per shfaqen e kancerit te gjirit.
-Por ky rrezik kthehet ne norme vetem pas 10 vjetesh pas perdorimit te tyre.
ELSIANA TAFAJ
9
KANCERI GJIRIT
Rrezatimet
-Grate me nje histori te radioterapise ne zonen e gjoksit si psh ne semundjen Hodgkin e
sidomos kur rrezatimi zgjat ne kohe ,kane nje rrezik ne rritje per kancer gjiri.
-Gjithashtu dhe kryerja e mamografive pa kriter dhe ne mosha te reja megjithese nuk
eshte provuar,mund te coje ne nje tendence te lehte per ca.mame.
-Rreziku nga rrezatimi nga mamografia ne grate e reja me predispozicion hereditar eshte
e panjohur,por ekziston mendimi se ky factor genetic mund te rrise sensibilitetin ndaj
rrezatimit.
-Ne nje studim te grate me mutacione ne BRCA1 dhe BRCA2 ,ekspozimi mamografik
gjate jetes nuk shoqerohet me rritje te riskut per ca mame.
-Nje rritje e vogel e riskut eshte pare ne grate me vetem mutacion te njerit gen BRCA1.
Menyra e jeteses – veset
-Faktoret dietetike,obeziteti dhe perdorimi i alkoolit jane raportuar si faktore me ndikim
ne rretjen e rriskut per kancer gjiri.-Konsumi i alkoolit është i lidhur me një rritje të rrezikut për zhvillimin e kancerit të
gjirit, dhe kjo rritet me sasinë e alkoolit të konsumuar.Gratë që konsumojnë një pije
alkoolike në ditë kanë një rritje shumë të vogël në rrezik. However, those who have two
to five drinks daily have about one and a half times the risk of women who drink no
alcohol. Megjithatë, ata gra që kanë 2-5 pije te përditshme kanë te shtuar një dhe një herë
e gjysmë rrezikun e kancerit te gjirit.
-Ndersa perdorimi i duhanit , cafeines, implantet e gjirit,aborted dhe stresi nuk jane
provuar se ndikojne ne rritjen e incidences se ca.mame te grate.
Historia familjare dhe faktoret hereditare
Grate me histori familjare per ca mame ,vecanarisht te brezit te pare,kane nje rrisk te
rritur per ca mame.Ky rrisk eshte madje me i larte nese ;
- me shume se nje pjestare e brezit te pare ka patur ca mame.
- ca mame ndodh para menopauzes.
- ca mame eshte bilateral.Rrisku relativ shkon nga 1,5 per post menopauzal , unilateral ca
mame deri ne 9.0 per pre menopauzal ,bilateral ca mame.
- Kanceri i gjirit ashtu si gjithe kancerat e tjere zhvillohen per shkak te defekteve ne
ELSIANA TAFAJ
10
KANCERI GJIRIT
materialin gjenetik te qelizave,pikerisht ne AND. Ne pergjithesi defektet e trasheguara te
AND kane nje tendence me te madhe per te shkaktuar kancer.
-Grate qe kane patur nje kancer ne njerin gji rreziku per nje kancer te dyte kontralateral
eshte 35% ne 10 vjecarin e pare dhe ne pergjithesi rreth 65%
VLERESIMI I FAKTOREVE TE RRISKUT
Persa i perket rriskut per te shfaqur kancer gjiri grate klasifikohen ne dy kategori :
me rrisk normal
me rrisk te larte
Kategoria me rrisk te rritur konsiston ne 6 grupe :
Grate qe i jane nenshtruar radiacionit terapeutik te meparshem
Grate e moshes 35 vjec e lart me nje rrisk 5-vjecar per kancer gjiri rreth 1,7% apo me
shume.
Grate me rrisk gjate jetes per ca.mame rreth 20%,bazuar ne modelin ne varesi kryesisht te
historise familiare.
Gra me histori te forte familiare apo predispozicion gjenetik.
Gra me carcinoma lobulare in situ- LCIS ose hiperplazia atipike.
Gra me histori te meparshme me kancer gjiri.
-Grate me rrisk normal
1-Per grate nga 20-39 vjec ,rekomandohet nje ekzaminim klinik i gjirit (CBE) cdo 1-3
vjet dhe nje kujdes te shtuar per gjirin.
2-Per grate mbi 40 vjec rekomandohet CBE anuale dhe screening mamografi,me kujdes
te shtuar te gjirit.
3-Screening mamografia eshte e rendesishme sepse mamografia mund te
zbuloje nje
lesion 2 vjet perpara se ai te zbulohet me CBE.
4-Te dhenat e mamografise ne grate e vjetra jane te limituara sepse mjaft teste klinike
per breast screening jane nderprere ne moshen 65-70 vjec,sepse disa guidelines kane
rekomanduar screening per moshat 40 e lart.
ELSIANA TAFAJ
11
KANCERI GJIRIT
Gra me rrisk te rritur
1-Grate qe i nenshtrohen radioterapise dhe rrezatimit te thoraxit kane nje rrisk te shtuar
per te shfaqur kancer ne moshen 40 vjec.
2-Grate e reja qe i nenshtrohen ekzaminimit mamografik mund te kemi nje shtim te
rrezikut per kancer gjiri,por perfitimi i zbulimit te hershem te kancerit te gjirit ne kete
grup me rrisk te larte eshte me i madh krahasuar me potencialin e efekteve anesore.
3-Per grate mbi 25 vjec qe i jane nenshtruar radiacionit thoracik rekomandohet
mamografi anuale dhe CBE cdo 6-12 muaj me kujdes te shtuar te gjirit.Te keta paciente
annual screening mamografia do te filloje 8-10 vjet pas ekspozimit ndaj
radiacionit.Mendohet se annual MRI e gjirit te keta paciente mund te rekomndohet si
ekzaminim screening.
SHENJAT e kancerit te gjirit
Kanceri i gjirit mund te paraqitet si nje gunge (e enjtur) ,
me rrudhosje dhe terheqe te lekures ,
invertim te mameles me terheqe te majes se gjirit ,
ekskrecion hemorragjik nga mamela ,
me zmadhim te gjendrave limfatike ne sqetull.
Pro duhet te theksojme dy momente ne lidhje me shenjat e kancerit te gjirit :
Shpesh kanceri i gjirit paraqitet asimptomatik.
Dhimbja nuk eshte shenje patognomonike per kancerin e gjirit.
ELSIANA TAFAJ
12
KANCERI GJIRIT
A-forcim B-terheqe C-erozion D-skuqje E-rrjedhje F-gropezim G-rrudhosje
H-vene e zmadhuar I-mbledhje e thithit J-asimetri K-lekure portokalli L-gunge
Per te qartesuar dhe sensibilizuar me shume grate per rendesine e zbulimit te hershem te
shenjave si dhe drejtimin e tyre tek mjeku ne rastin me te pare,po japim disa indikacione
praktike dhe te thjeshta ,qofte dhe per mjekun e familjes.
INDIKACIONE
-Prekja e nje nodusi ne gji,i vetmuar,i palevizshem,i pa dhimbshem,me limfonoduj
aksilare te fiksuara,me terheqe te lekures ne kete nivel,ne mosha 40-70 vjec,lokalizur
kryesisht ne kuadratet supero-eksterne : jane shenja qe flasin per ca mam
ELSIANA TAFAJ
13
KANCERI GJIRIT
-Prekja e nje nodusi te dhimbshem,me skuqe dhe tendosje te lekures,me temperature,me
limfonoduj aksilare zakonisht flet per nje lesion inflamator.
-Prekja e nje nodusi ,i kufizuar mire,i levizshem,shpesh rezistente ne komprimim flet per
formacion cistik .
-Prekja e noduseve multiple,te kufizuara mire,me siperfaqe te lemuar,pak a shume e bute
ne prekje,te levizshme, ne mosha 15-30 vjec dhe 40-50 vjec,flet per noduse beninje
(fibroadenoma)
KLASIFIKIMI
Klasifikimi i kancerit te gjirit behet sipas disa sistemeve gradimi .Secili prej tyre
influencon ne prognozen dhe efektin e trajtimit adekuat.
TIPET e kancerit te gjirit sipas faktorit Hispatologjik.
Kanceri i gjirit paraqet disa forma histologjike te cilat shfaqin shenja te ndryshme
mamografike ashtu dhe kerkojne menyra trajtimi te ndryshme kemioterapi,radioterapi
apo kirurgji.Kanceri i gjirit ndahet ne dy grupe te medha :
-Carcinomat jo invazive (in situ)
-Carcinomat invazive
Carcinomat jo invazive in situ
Carcinoma ductale in situ paraqet 3% te tumoreve te gjirit,jot e prekshme,eshte forme
parainvazive.Carcinoma lobulare in situ paraqet 2-3 % te tumoreve te gjirit,jo
prekshme,eshte forme parainvazive.
ELSIANA TAFAJ
14
KANCERI GJIRIT
Carcinomat invasive
Carcinoma ductale infiltrative eshte shume e shpeshte 70-80% te tumoreve malinj te
gjirit.
Carcinoma ductale infiltrative paraqitet ne 5% te rasteve me tumor te gjirit,haste me
shpesh tek femrat e reja.
Carcinoma te tjera te gjirit jane dhe : carcinoma lobulare , carcinoma inflamatore ,
cistosarkoma filloide , semundja Paget etj.
GRADET sipas diferencimit qelizor (Nottingham)
Stadifikimi e kancerit të gjirit behet sipas nje vleresimi krahasues te qelizave te kancerit
te gjirit me qelizat e gjirit normal.duke u ndare ne disa grade :
grada 1 : me diferencim te mire qelizor
grada 2 : me diferencim te moderuar qelizor
grada 3 : me diferencim te dobet qelizor
grada 4 : pa diferencim te qarte qelizor
STADIFIKIMI sipas sistemit TNM
Por stadifikimi eshte bazuar edhe ne disa te dhena:
- Se sa është madhësia e tumorit
-Nëse kanceri është përhapur apo jo ne nyjet limfatike
-A gjendet metastazim dhe ku gjendet në trup
Stadet janë përcaktuar nga informacioni i mbledhur nga rezultatet e ekzaminimeve fizike,
biopsia, testet imazherike (të quajtur stadet klinike), dhe nga rezultatet kirugjikale për
heqjen e kancerit (i quajtur stadi patologjik).
ELSIANA TAFAJ
15
KANCERI GJIRIT
Gjithashtu mund të bëhen edhe analizat e gjakut per markuesit tumorale.
Stadet
Ka pesë stade kryesore të kancerit të gjirit: Stadi 0 , Stadi I, Stadi II ndahet më tej në
nënkategori : II A : II B ,Stadi III më tej në nënkategori: III A; III B, III C, Stadi IV .
Stadet nga stadi O në stadin III A janë konsideruar në përgjithësi si forma " të hershme"
të kancerit të gjirit.
Stadet III B dhe III C mund të quhen stade " të vonuara" dhe stadi IV është stad i
“avancuar". Përveç rendit romak mjeku mund të përshkruaj madhësinë e tumorit dhe
nëse ai është përhapur në indet përreth.
Përshkruan nëse janë të përfshirë edhe nyjet limfatike rajonale.
Përshkruan metastazat (përhapjen e kancerit në pjesë të largëta të trupit).
T – madhesia e tumorit
N –nyjet limfatike te prekura
M –metastazat ne organe te tjera
KLASIFIKIMI sipas statusit RECEPTOR
Qelizat e kancerit te gjirit mbartin ne vetvete :
receptore te siperfaqes se tyre
receptore te citoplazmes
receptore nucleare
Receptoret kapin mesazhet kimike te tilla si ato hormonale dhe shkaktojne ndryshime
qelizore. Qelizat e kancerit te gjirit mund te kene ose jo tre receptore te rendesishem :
estrogen receptoret (ER)
progesterone receptoret (PR)
HER2
Qelizat e kancerit te gjirit ER jane ne varesi te estrogenit per rritjen e tyre.
Keshtu qe trajtimi me bllokues te estrogenit si Tamoxifeni ,pergjithesisht ka prognoze te
mire.
Qelizat e kancerit te gjirit me HER2 kane nje prognoze te keqe. Por keta qeliza i
pergjigjen traitimit me antitrupa monoklonale Trastuzumab kombinuar me kemioterapine
ELSIANA TAFAJ
16
KANCERI GJIRIT
konvencionale.Qelizat e kancerit te gjirit qe nuk mbartin keto tre receptore quhen triplenegative.
Keta qeliza shpesh shfaqin receptore per hormone te tjera te tilla si :
androgjen receptore
prolaktin receptore
PARANDALIMI i kancerit te gjirit
Ne luften e vazhdueshme me kancerin e gjirit , parandalimi dhe zbulimi i hershem i tij,
eshte nje sfide ne kohet e sotme.Elemente te parandalimit te kancerit te gjirit jane te
lidhura para se gjithash me faktoret e rriskut qe e shkaktojne ate , shmangia e te cilave
eshte hapi i pare ne parandalimin e kancerit te gjirit.
Ne grate me faktore rrisku normale do te permendim dy moment te rendesishme vetekzaminimin dhe vetekontrolli i gjirit-ekzaminimet screening
Teknika e vetekzaminimit te gjirit te femrat eshte nje procedure e thjeshte por mjaft e
rendesishme.Vetekzaminimi i gjirit eshte mire te kryhet ne periudhen kur hormon
stimulimi i gjirit eshte i ulet.Kjo zakonisht ndodh 7-10 dite pas ciklit menstrual.Pas
moshes 35-39 vjec vetekontrolli duhet te behet cdo muaj.Per moshat 40-49 vjec per grate
asimptomatike keshillohet edhe mamografi anuale.Per moshat mbi 50 vjec per grate
asimptomatike keshillohet edhe mamografi cdo 2 vjet.
Nje vend ideal per te kryer vetekzaminimin e gjirit eshte ne banjo apo dush para pasqyres
dhe procesi ndodh per disa minuta.
Me dore dhe gji te lagur me sapun,fillohet me te gjithe gishtat palpimi gjithperfshires i
gjirit nga pjesa e jashtme per ne qender te gjirit.
ELSIANA TAFAJ
17
KANCERI GJIRIT
Kjo ndihmon per te mundesuar ndarjen dhe kontrollin e gjirit sipas kuadrateve.
Kontrolli i kuadratit supero-ekstern duhet te shtrihet mundesisht deri ne sqetull per te
prekur ndonje limfonodul evident.
2 - procesi duhet perseritur ne te njejten sekuence me gishtat qe levizin ne
.
menyre fluturuese.
Ky ekzaminim (palpim) i gjirit duhet te shoqerohet edhe me nje inspektim visual
njekohesisht.
Pastaj ngreme krahet lart duke kontrolluar gjirin me sy per ndonje asimetri,gunge apo
shtremberim , terheqe te lekures apo te thithit.
Cdo ndryshim i zbuluar gjate vetekontrollit duhet raportuar tek mjeku.Nese ka ndonje
shqetesim apo gje te dukshme qe nuk eshte kapur ne mamografite e meparshme,atehere
nje ekzaminim ekografik eshte i dobishem.Grate qe psikologjikisht nuk mund te kryejne
vetekzaminim apo vetkontroll,duhet te paraqiten tek mjeku per ekzaminim klinik te
gjirit.Qellimi eshte qe vigjilenca e kujdesit ndaj gjirit te jete e vazhdueshme.
Breast screening (Shqyrtimi I gjirit)
Breast screening kryhet te grate pa ndonje shenje apo simptome te kancerit te gjirit gje qe
mundeson zbulimin e hershem te kancerit te gjirit.Ne breast screening perfshihen si grate
me risk normal ashtu edhe grate me risk te shtuar per ca mame.
ELSIANA TAFAJ
18
KANCERI GJIRIT
Pas analizimit te rezultateve ne mund te gjejme incidence e ca mame per secilin nga keta
dy grupe.Duke vleresuar incidencen me te larte te ca mame ne grupin e grave me faktore
risku ne marrim masat per prevenimin ne kohe te kasaj patologjie ne kete grup.
Parandalimi ne grate me risk te larte
Si mase e pare parandaluese eshte shmangia sa te jete e mundur nga faktoret e riskut ku
ne disa prej tyre eshte ne dore te vete pacientit si :
Renia ne peshe , diete me pak yndyrna , mosperdorim i alkoolit , shmangia e
ekspozimeve nga radiacioni , kufizimi i perdorimit te pilulave contraceptive etj
Perdorimi i Tamoxifenit mund te prevenoje kancerin e gjirit ne grate me risk te larte .
Radikalet e lira . qe jane ngarkesa elektrike te kimikateve qe te veprojne mbi proteinat e
demtuara te AND duke ndryshuar informacionin genetic.
Antioksidante jane substance kimike si carotene beta ,vitamina E,C.dhe kafeina eshte e
diskutueshme.qe veprojne kryesisht mbi radikalet e lira.
MAMOGRAFIA
Mamografia eshte aktualisht metoda me efikase per ekzaminimin e gjirit dhe zbulimin e
hershem te kancerit te gjirit.Mamografia mund te kryhet si ne ekzaminimet screening
ashtu edhe per ekzaminime diagnostike.Ekzaminimi mamografik konsiston ne
ekspozimin e te dy gjinjve me ane te nje aparature X-ray me vlera te tensionit te ulta rreth
30-35 vPas ekspozimit perftohen nga dy imazhe ne projeksione cranio-caudal (CC) dhe
medio-lateral oblik (OBL) perkatesisht per te dy gl.mame.dhe ne raste te vecanta edhe ne
projeksion latero-lateral (L-L) apo dhe projeksione parciale me kompresion duke u
fokusuar ne lezionin e dyshuar.Sensitiviteti i mamografise ne zbulimin e kancerit te gjirit
ELSIANA TAFAJ
19
KANCERI GJIRIT
raportohet ne rreth 75% ne ekzaminimet screening.Por ky sensitivitet mund te ulet deri ne
50% ne varesi te strukturave glandulare dense johomogjene dhe ne rastet me suspect
mutacion BRCA.Arsyeja e sensitivitetit te ulet te mamografise ne grate me mutacion
BRCA shpjegohet me mundesine e rritjes dhe zhvillimit te tumoreve me karakteristika te
nje lezioni beninj.
Mamografi Digitale
Diferenca midis filmit mamografik konvencional dhe gjenerimit te imazhit digital
perkundrejt aftesise zbuluese dhe diagnostikuese te kancerit te gjirit raportohet te jete e
paperfillshme.
Megjithate mamografia digitale eshte me sinjifikante te perdoret ne moshat e reja ku
densiteti i gjirit eshte me i madh dhe mundesia e perpunimit dhe manipulimit kompjuterik
te imazhit e ben ate me efikase.Gjiri ne vetvete paraqet nje larmi strukturash fiziologjike
nga me dense deri ne transparente ku mbizoterim indi adipoz,-te cilat ne imazhin
mamografik shfaqen ne disa tipe :
ELSIANA TAFAJ
20
KANCERI GJIRIT
- Fibroadipoze ,Fibroglandulare,Mikronodulare,Parvinodulare,Dens.
Rezultatet mamografike raportohen duke perdorur nje vleresim final ne kategori, sipas
Breast Imaging Reporting And Data System ose BI-RADS.
Qellimi i BI-RADS eshte te krijoje nje system uniform per raportimin e rezultateve
mamografike dhe rekomandimet shoqeruar per secilen kategori.
BI-RADS vlereson kategorite e dhena pas studimit mamografik qe mund te rriten ,ulen
apo te mbeten te njejta pas ekzaminimit ultrasonografik.
Sipas BI-RADS pas vleresimit mamografik,rezultatet klasifikohen ne disa kategori:
Kategoria 0 :Behet vleresimi i imazheve shtese apo mamografite precedente per
krahasim.
Kategoria 1 : negative. Ku gjiri eshte simetrik pa opacitete,pa distorcione
parenkimale,pa kalcifikime.
Kategoria 2 : lezione beninje. Ne kete kategori perfshihen lezione si dhe kalcifikime me
ELSIANA TAFAJ
21
KANCERI GJIRIT
karakteristika beninje.
Kategoria 3 : probabilisht beninje Lezionet e kesaj kategorie kerkojne follow-up ne
interval me te shkurtra. Rrisku per malinjitet eshte vleresuar te jete rreth 2%.
Kategoria 4 : lezione te dyshimta. Keto lezione kane nje probabilitet dhe rrisk te shtuar
per malinjitet. Biopsia eshte e keshillueshme ne kete rast.
Kategoria 5 : suspect malinj.Keto lezione kane probabilitet te larte per kancer rreth
95%.Ne kete rast nderhyrja eshte e menjehershme.
Kategoria 6 : lezione te provuara me biopsi
BIOPSIA E GJIRIT
Cili eshtë qëllimi i një biopsie të gjirit?
Qëllimi themelor i një biopsie te gjirit është për të përcaktuar nëse një gungë shqetësuese
është kancer dhe nëse është kanceri, çfarë lloji është. Kur nuk është zbuluar kancer,
diagnoza mbetet te jete një gungë beninje .Shumë mjekë dhe praktikuesit e kujdesit
shëndetësor mund të jenë të përfshirë në vlerësimin e një gruaje për një biopsi të gjirit.
Për shembull, anomalitë e gjirit gjatë ekzaminimit fizik mund të vërehet nga një mjek
familje, mjek gjinekolog ose infermiere. Vetë gratë janë shpesh të parët për të zbuluar
anomalitë në gjirin e tyre.
Radiologistet janë specialistë në interpretimin mammogrames . Radiologistet ose
kirurgët shpesh kryejne procedurën për marrjen e mostrës (indin e gjirit) qe do te
ekzaminohet.
Anesthesiologists (specialists in administering anesthesia and monitoring a patient's vital
signs) are sometimes necessary during surgical procedures. Anesthesiologistet
(specialistë në administrimin e anestezionit dhe monitorimin e shenjave vitale të
pacientit) janë nganjëherë të domosdoshme gjatë procedurave kirurgjike.
Anatomo-Patologët janë mjeke specialistë te cilet shqyrtojnë dhe identifikojne nën
mikroskop llojin e qelizave në mostrat për të përcaktuar natyren e lezionit dhe tipin
histologjik nga ku varet dhe menyra e trajtimit te metejshen.
ELSIANA TAFAJ
22
KANCERI GJIRIT
Biopsia e gjirit në një vështrim
Biopsia e gjirit është bërë një procedurë e zakonshme për të përcaktuar nëse një rritje në
gji është e keqe ose e mirë.
Një shenjë e madhe ose te tjera të kancerit të gjirit në një burrë apo grua mund të
justifikojnë një biopsi të gjirit.
Një biopsi mund të bëhet me një gjilpërë ose me një procedure kirurgjikale.
Biopsite jo-kirurgjikale priren të jenë më pak stresuese dhe të minimizojne rrezikun e
komplikimeve.
Biopsite jo-kirurgjikale nuk janë gjithmonë aq te besueshëm sa biopsite kirurgjikale në
prodhimin e një diagnozë përfundimtare.
The biopsy may be done with imaging gui
Fine Needle Aspiration Biopsi (FNAB)
Core Needle Biopsi (CNB )
Procedurë e
ngjashme me FNAB për masa te prekshme, përveç se gjilpëra e përdorur ka një diametër me të gjerë.
ELSIANA TAFAJ
23
KANCERI GJIRIT
Një përparësi kryesore e kësaj procedure është se mostrat janë më të mëdha se sa në
FNAB dhe duke rritur mundësinë për të bërë një analizë të saktë laboratorike.
-Biopsi me vakum (tru-cut)
-Stereotasi (mamotom)
-Surgical biopsy per lezione te dukshme – lumpectomy
Me ane te nje incizioni mjeku heq nje pjese ose tere masen per ekzaminim.
Surgical biopsy per lezione te padukshme – me fill metalik
Me nje incision nen imazhet eko-mamografike futet nje age me nje fill metalik qe
istalohet ne nivel te lezionit ose me ane te injektimit te nje ngjyruesi ne drejtim te lezionit
dhe pastaj nderhyhet per te marre mostren per biopsy.
ELSIANA TAFAJ
24
KANCERI GJIRIT
TRAJTIMI
Trajtimi i kancerit të gjirit tek gratë udhehiqet nga stadi ne te cilin eshte diagnostikuar .
Stadi 0 i kancerit të gjirit është karcinoma duktale in situ (DCIS).
Opsionet standarte te trajtimit për karcinomën duktale in situ janë:
-kirurgjia me ruajtje të gjirit (konservative),me radioterapi, me ose pa trajtim hormonal,
mastektomia totale,(heqje totale e gjirit) me ose pa trajtim hormonal, kirurgjia me ruajtje
të gjirit (konservative),pa radioterapi, testet klinike eksperimentuese të ilaçeve të reja.
Stadi I, II, III
Opsionet kirurgjikale për stadin I, II, dhe raste të operueshme të stadit III të kancerit të
gjirit janë:
Kirurgjia me ruajtje të gjirit (quadrantectomy,lumpectomy), heqe e limfonodujve aksilar
dhe terapia me rrezatim,
Kirurgjia radikale e modifikuar, me ose pa terapi me rrezatim.
Përveç kirurgjisë mjeku mund tu rekomandojë një ose më shumë trajtime sistemike.
Trajtimi bëhet më agresiv sa më i avancuar të jetë stadi p.sh trajtim më agresiv për stadin
III sesa për stadin II; për stadin II sesa për stadin I.
Secila nga variantet e mëposhtme mund të jepet përpara kirurgjisë (trajtimi neoadjuvant)
po aq mirë edhe pas kirugjisë (trajtimi adjuvant):
-kimioterapia
-
terapia hormonale
-
terapia e targetuar
Testet klinike eksperimentuese(përdorimit të ilaçeve të reja neoadjuvant) po aq mirë edhe
pas kirugjisë (trajtimi adjuvant)
Stadi IV është stadi metastatik i kancerit të gjirit.
Ka mjekime që ulin ritmin e rritjes së tij dhe lehtësojnë simptomat.
Në stadin e IV mund të përdoren një ose më shumë menyra trajtimi te mëposhtme:
-kimioterapia
-terapia hormonale
ELSIANA TAFAJ
25
KANCERI GJIRIT
-terapia e targetuar
-kirurgji me/ose radioterapi
-teste klinike eksperimentuese (përdorimit) të ilaçeve të reja
-ilaçet -bisfosfonate (që reduktojnë sëmundjen dhe dhimbjen tek kockat.
Trajtimi KIRURGJIKAL
Kirurgjia e gjirit perfshin heqen fizike te tumorit me nje zone indi perreth.Nje ose disa
limfonoduj mund te hiqen per biopsi gjate operacionit.Limfonodujt e medhenj mund te
hiqen sipas nje limfonodul sentinel biopsi.
Nderhyrja kirurgjikale standarte perfshin :
-Mastectomine – hiqet i gjithe gjiri
-Quadrantectomine – hiqet 1\4 e gjirit
-Lumpectomine – hiqet nje pjese e vogel e gjirit
Mbas ndrerhyrjeve kirurgjikale me deshiren e pazienti mund te kryhet dhe :
-Rikonstruksion Plastike e gjirit
-Proteza te gjirit
-
Nipple\areola proteze.
ELSIANA TAFAJ
26
KANCERI GJIRIT
Trajtimi MEDIKAMENTOZ
Terapia medikamentoze qe perdoret gjate dhe pas kirurgjise eshte quajtur adjuvant
terapi.
Kemioterapia dhe tipe te tjera terapish para nderhyrjes kirurgjikale quhet neoadjuvant
terapi.Aspirina mund te reduktoje mortalitetin ne kancerin e gjirit.
a-Terapia HORMON bllokuese
Disa kancera kerkojne estrogen per tu zhvilluar.Keta kancera identifikohen nga prezenca
e receptoreve ER dhe PR ne siperfaqen siperfaqen e qelizave te tyre.Keto kancera ER
mbartes mund te trajtohen me bllokues te receptoreve hormonale si Tamoxifeni
(nalvodex) apoDhe si alternative e tamoxifenit nje aromatase inhibitor si anastrozole
(arimidex) ose letrozole (femara) vetem me perdorim post-menopauzal.
b-Kemioterapia
Kryesisht perdoren ne stadet 2-4 te kancerit te gjirit.dhe me perfitim te pjesshem ne
paciente estrogen receptore negativ.Mjaft kemioterapi synojne te destruktojne rritjen e
shpejte apo replikimin e shpejte e qelizave nga demtimi i replikimit te ADN.Keto
mediamente demtojne dhe rritjen e qelizave normale duke dhene efekte anesore serioze.
Demtimi i muskulit te zemres eshte nje komplikacion i rende i doxorubines. Nje tjeter
trajtim me demtime ekujvalente eshte cyclophosphamide,methotrexate dhe fluorouracil
(CMF).Jepen zakonisht ne kombinacion per 3-6 muaj.
Cyclophosphamide + doxorubicin (adriamycin) e njohur si AC.
c-Antitrupat Monoklonale
Trastuzumab (herceptina) eshte nje antitrup monoklonal ne HER2 + ,qe ka siguruar nje
mbijetese rreth 5 vjecare ne kancerin e gjirit ne stadet 1-3 HER2 + ne rreth 87% por
ELSIANA TAFAJ
27
KANCERI GJIRIT
krahas frenimit te rritjes se qelizave kanceroze demton dhe rritjen e qelizave
normale.Trastuzumabi eshte mjaft i shtrejte si dhe perdoret vetem ne paciente me HER2
+. Efektet anesore serioze si demtimi i zemres ndodh ne rreth 2% te rasteve.
RADIOTERAPIA
Kryhet pas kirurgjise ne regionin e tumorit te hequr,per destruktuar qelizat tumorale qe
mund te kene mbetur nga nderhyrja .Radioterapia mund te realizohet me dy metoda :
eksterne dhe interne.Radioterapia gjithashtu mund te realizohet ne kohen e operacionitintraoperator.Radioterapia intraoperatore eshte efektive per 4 vjet nese perdoret disa jave
radioterapi eksterne e gjithe gjirit.Radiazioni redukton riskun e recidivave deri 5060%.kur behet korrekt ne kohe dhe ne doza.dhe konsiderohet esenciale ne lumpectomy
ose incizion lokal te gjere.
Kanceri i gjirit dhe SHTATZANIA
Rreth një në çdo 1,000 gra shtatzëna mund të ketë kancer gjiri
Duhet thënë se shtatzania nuk shkakton kancer gjiri
Niveli i larte i hormoneve ne periudhen e shtatzanise mund te shtoje rriskun per kancer
Shtatzanite e vonshme mbi 30 vjec shtojne predispoziten per kancer
Mammografia mund te behet kur eshte e nevojsheme duke mbrojtur nga rrezatimi
abdomenin
Shumë ndryshime ndodhin në gjoksin e grave gjatë shtatzanisë.
ndryshon në përmasa (rritet),
bëhet nodular (gunga, kokrra) ,
rrit densitetin (bëhet me dens) kështu palpimi (prekja) e nodujve (gjendrave tumorale)
bëhet e vështirë,
gjithashtu dhe interpretimi i mamografisë e detektimi i masës tumorale vështirësohet si
pasojë e rritjes së densitetit të gjoksit.
ELSIANA TAFAJ
28
KANCERI GJIRIT
A duhet nderprere shtatzania kur nje grua diagnostikohet me kancer gjiri ?
Megjithese disa autore mendojne se ne rastet e kancerit te girit gjate shtatzanise mund te
konsiderohet aborti,kjo ka lidhje me se shumti me gjendjen e renduar emocionale te
gruas qe konsiston ne disa pyetje si :
a do te vdese nga kanceri ?
a do te demtoje kanceri femijen e saj ?
cfare do te ndodhe me femijen pasi ajo nuk do mundet te kujdeset per te ?
nese partneri do te mundet te kujdeset per femijen ?
Por nuk e provuar qe kanceri i gjirit te ndikoje ne shtatzani dhe anasjelltas shtatzania ne
ecurine e kancerit te gjirit.Abortimi I femijes nuk shton shanset per mbijetese apo
shpetim nga kanceri I gjirit.
Vetem ne grate me mutacione gjenetike (5-10% e grave me kancer) ekziston rreziku i
kalimit te kancerit tek femija, Por ne qofte se gruaja shtatzane e prekur nga kanceri i gjirit
i ka keto gene por babai i saj jo,atehere femija ka vetem 50% te shanseve per te mbartur
kancer gjiri
A duhet ushqyer femija me gji ?
Ushqimi I foshnjes me qumesht gjiri ne gra me kancer gjiri nuk e demton shendetin e
femijes.
Pervec rasteve kur nena ne periudhen e laktacionit po trajtohet me kemioterapi apo
radioterapi
ELSIANA TAFAJ
29
KANCERI GJIRIT
A mund te kemi shtatzani pas trajtimit te kancerit te gjirit ?
Te ngelurit shtatzane pas trajtimit per kancer gjiri nuk duket se permireson prognozen e
semundjes.
Gjithashtu niveli i larte i hormoneve gjate shtatzanise rrit shanset per recidive.
Mendimi i pergjithshem eshte se mos pasja shtatzani per nje periudhe te pakten 2 vjecare
,ul shanset per kancer te perseritur.
Si trajtohet kanceri gjate shtatzanise ?
Opzione e trajtimit te kancerit te gjirit gjate shtatzanise bazohen ne stadin e kancerit si
dhe ne fazen e zhvillimit embrional. Institucione shendetsore ne SHBA kane hartuar
udhezues per trajtimin e kancerit te gjirit tek grate shtatzana dhe qe sot zbatohen ne te
gjithe boten.
Ne tremujorin e pare :
Mastectomia totale eshte metoda e zgjedhur
Lumpectomia ne kete periudhe nuk rekomandohet sepse radioterapia shoqeruese mund te
demtoje femijen,vetem nese terapia me rreze behet mbas linde se femijes. Kemioterapia
ne tremujorin e pare mund te demtoje femijen.Tamoxifeni nuk rekomandohet ne
tremujorin e pare.
Ne tremujorin e dyte :
Mastectomia totale eshte e rekomanduar
Kemioterapia mund te filloje para operacionit
Lumpektomia me radioterapi ne kete periudhe mund te realizohen nese eshte e
domosdoshme
Terapia hormonale mund te filloje pas lindjes.
Ne tremujorin e trete :
ELSIANA TAFAJ
30
KANCERI GJIRIT
Mastektomi ose lumpectomi mund te kryhet. Kemioterapia mund te jete e parrezikshme
nese eshte e nevojshme. Radioterapia dhe terapia hormonale mund te behen pas linde .
Ne udhezues nuk permendet terapia me Herceptin (trastuzumab) apo Avastin
(bevacizumab) duke mos qene te parrezikshme gjate shtatzanise e per rrjedhoje te mos
perdoren.
NDERHYRJET INFERMIERORE
Obiektivat dhe nderhyriet infermierore.
Personeli qe punon ne ambientin kirurgikal,hyn ne kontakt me gra qe kane problem si
fizik ashtu dhe psikologjik.Pak situata te tjera krijojne te n je grua,situata te tilla sikurse i
krijon kanceri i gjirit.Kur diagnoza behet e qarte gjendia e gruas mund te evoloje nga
gjendje ankthi ne gjendje nervore.Jane situata ne te cilen dialogu psiko–diagnostik mund
te jete shume i rendesishem.Me teknikat akzuale te cilat nuk e deformojne shume zonen e
gjoksit gjoksit dhe te cilat ofrojne rindertim plastik edhe ecuri postoperatore mund te jete
e permbajtur.
ASISTENCA INFERMIERISTIKE PREOPERATORE
Para se te futet pacienti ne salle ,duhet qe infermieri te kete marre te dhenat.
 Dialog dhe familjaritet me pacientin.
 Nepermjet observimit te pacientit.
 Perdorimi i instrumenteve .
 Infermieria duhet te shpiegoje se pas operacionit gruaja duhet te kete nje dren i
cili do te sherbej per rrjedhjen e lengjeve te teperta nga incizioni.
 Infermieria duhet te diskutoje me pacientin kursin postoperativ dhe te fitoje
bashkepunimin e saj gjate sherimit.
 Dekumentacioni klinik me pas do te planifikoje nderhyrjen e infermierit duke
caktuar prioritet.
NJE PROCES INFERMIEROR KONSTATON
 Marrja e te dhenave dhe gjendja fillestare.
ELSIANA TAFAJ
31
KANCERI GJIRIT
 Te identifikohet tipi i nderhyrjas kirurgjikale te se ciles pacienti do ti nenshtrohet.
 Te shikohet gjendja emocionale e pacientit lidhur me diagnozen e kancerit te
gjirit.
 Te shikohet sasiae informacioneve qe ka marre pacienti ne lidhje me terapine qe
ka per te ndjekur.
 Te njihen personat ne te cilet ai mund te mbeshtetet.
DIAGNOZAT INFERMIERORE
Analiza e te dhenave ndihmon infermieren te identifikoje diagnozen infermierore aktuale
dhe potenciale .
 Mungese te informacioneve ne lidhje me semundjen.
 Demtime te integritetit te indeve lidhur me kancerin.
 Demtime te integritetit te lekures lidhur me avancimin e kancerit.
 Mundesi per infeksion lidhur me mungesen ë higjenes.
 Crregullimet ne vetekonceptin lidhur ankthin .
 Ndryshime ne jeten seksuale lidhur me ndryshimet fizike.
 Ndryshimet ne konfort lidhur me operacionin.
 Ankth lidhur me kancerin dhe operacionin qe mundet ti nenshtrohet pacienti.
PLANIFIKIMI INFERMIEROR
1. Ulja e ankthit apo e frikes: duke permiresuar aftesine e pershtatjes.
2. Ti jepet siguri pacientit ne lidhje me analizen qe do i nenshtrohet.
3. Te vihet pacientja ne pozicionin e duhur.
4. Ne lidhje me mamografine ti shpiegohet qe analiza zgjat afersisht 20 min,ti
kujtohet qe do ti behet radiografi gjiri dhe ne fund te ndihmohet pacientja qe te
vishet dhe te mbeshtetet psikologjikisht.
5. Te mbahet nje ambiuent i qete.
6. Ne qofte se ka ndonje seance kimioterapie te sigurohet qe pacienti te marre te
gjitha informacionet.
ELSIANA TAFAJ
32
KANCERI GJIRIT
7. Te inkurajohet dhe te shprehe te gjtha frikat.
8. Materialet qe duhet te perdore pacienti ne fazen preoperatore:tuba drenazhi dhe
set per endovene.
9. Procedura:Analizat e gjakut,EKG,Radiografi te toraksit,Mamografi,Shintigrafi te
kockes,Vizite kardiologji,Pergatitje te lekures duke bere depilimin,vendosje te
kateterit Foly,mosngrenia te pakten 6 ore para nderhyrjes,pas dhenies se ilacit ka
nevoje per qetesi.
EDUKIMI SHENDETSORE I PACIENTIT
Femrat me kete eksperience duhet te mesohen te shmangin marrjen e djetes me kripera
gjate periudhes premenstruale.Mbajtja e recipetave suporton gjoksin dhe ndihmon
konfortin e tij gate aktiviteteve sportive sidomos kur ato ne pjesen e poshtme kane nje
mbajtese metalike.Nese i kemi ne dispozicion,te perdoren materiale
si:filmime,ilustrime,kartelon,programe shpiegimi,audiokaseta etj.
GJENDJA FINALE
Pacienti perballon ankthin qe nga diagnoza e deri ne nderhyrje.Jju pegjigjet ne menyre
pozitive informacioneve te marra.Pacienta e pranon trajtimin dhe arrin te kuptoj qe
ndjenjat e humbjes arrin te koloje me kalimin e kohes.
PERGATITJA PREOPERATORE
Pergatitja preoperative duhet te perfshije ushtrime respiratore levizese dhe relaksim.Tek
pacientet obez ose me isuficiense respiratore skema e pergatitjes
klinike,kardiologjike,farmakologjike,reabilitative duhet te jete i pershtatur me
nevojen.Nje program limfodrenazhimi manual parandalues dhe preoperatore eshte i
nevojshem tek personat e rrezikuar.
POZICIONI I PACIENTIT PER NDERHYRJE
Pozicioni i pacientit ne shtratin operator duhetr te jete ne dekubit shpinore ne krahun e
gjirit me fjale te jete i shtrire dhe i mbeshtetur ne mbajtesen e krahut.Duhet te shmanget
futa e lengjeve ne venen e krahut ku do behet boshatisja sqetullare te njejten ge ka edhe
matja e tencionit.
ELSIANA TAFAJ
33
KANCERI GJIRIT
SISTENCA INFERMIERORE POSTOPERATORE
Asistenca infermierore postoperatore perfshin shikimin e gjendjes se pacientit dhe
monitorimin e tij per te parandaluar komplikacionet perfshire vec te tjetash informimin
dhe shpiegimin e pacientit,kontrollin e dhimbjeve dhe mbeshtetjen psikologjike te
pacientit ashtu dhe te familjes.Pacientja ne fazen e rizgjimit ankon:dhimbje krahu,ndjesi
terheqje,shtrengim dhe dhimbje tek plaga ne sqetull,ne toraks,ne shpatull.Mbas
operacioni gjymtyra e siperme duhet te mbahet ne kend te drejte i mbajtur nga jasteku.
LEVIZJA E PACIENTIT POSTOPERATORE
Qe nga dita e pare mbas operacionit duhet te nxisim pacientin te inkurajoje vetveten,te
levize gjymtyret e siperme dhe te beje frymemarrje te rregullt.Keto aktivitete do te
ndalojne deme te tjera te shkaktuara nga nga nderhyrja edhe pse shkaktojne
dhimbje,ushtrimet per levizjen duhet te pranohen dhe te behen cdo dite.
KOMPLIKACIONET DHE PARANDALIMI I TYRE
Hemorragjite post operatore jane te rralla dhe kerkojne riberjjen e
operacionit.Gjakrrjedhja shihetnga frxrja nen sqetulla dhe nga prania e madhe gjakut ne
drenazhim.Drenazhi hiqet kur sekrecioni eshte ulur ne maksimum.Komplikacione te
ndryshme si hematoma,flebotromboze dhe infeksionet qe mund te lindin mbas
nderhyrjeve kirurgjikale dhe duhet te trajtohen sipas rastit.
PARANDALIMI PAS KIRURGJISDE INFERMIERJA DUHET TE VLERESOJE
 Shenjat vitale.
 Te kontroloje fashaturat e plages per hemoragji.
 Duhet parandaluar hemoragjia dhe akomulimi i lengjeve.
 Duhet te shikoje vazhdimisht drenin dhe te vleresoje sasine e drenit ku zakonisht
hiqet diten e trete ose diten e peste ku rrjedhja prej tij eshte me vogel se 100 ml ne
24 ore.
 Duhet qe fashatura mbi plage te nderrohen vazhdimish per te minimizuar ererat e
keqija dhe zona duhet te lahet me uje e sapun qe plaga te mbahet sa me paster.
ELSIANA TAFAJ
34
KANCERI GJIRIT
 Duhet qe pacientja te lejohet te ngrihet nga krevati pas operacionit dhe te
inkurajohet.
 Pacientja duhet te kollitet dhe te marre fryme thelle per te parandaluar
komplikacionet pulmonare.
 Nese eshte kryer nje mastektomi radikale tek pacientja mbrojtja ndaj infeksioneve
eshte thelbesore per shkak te terheqes se nodujve limfatik.
 Krahu ne te cilin eshte kryer operacioni duhet te mbahet i paster dhe i thateku nuk
duhet perdorur perberjene injeksoneve dhe hapjen e rrugeve intravenoze.
ECURIA POSTOPERATORE DHE NDJEKJA INFERMIERORE
Gati te gjithe pacientet e pershkruajne ndjesine sikur kane nje karton te forte,nje liber nen
sqetull,kjo ndjesi manifestohet gradualisht ne pak dite apo jave.Peshat e ndryshme te
gjirit dheplages mund te shkaktoje qendrimin jo korrekt ne kembe. Para se te dali pacienti
duhet te informohet nga disa gjera. Te kete kujdes ne anen ku ka patur nderhyrjen. Te
beje disa ushtrime per ta levizur. Mundesi per proteze ose rinderim kirurgjikal.
TERAPIA KIRURGJIKALE
Ne vazhimesine e 25-viteve te fundit kirurgjia e gjirit ka kaluar nga nderhyrje demtuese
(mastektomi) ne nderhyrje konservuese .Karcinomi mamar mund te trajtohet me nje
terapi lokale ose sistemike ose me te dyja tipet e terapise .Terapia lokale sherben per te
hequr ose per te shkaterruar tumorin.Per tratimin lokal nenkuptohet kirurgjia dhe
radioterapia qe kane per qellim te trajtojne kancerin primar te gjirit.Terapia e
pergjithshme perdoret per te shkaterruar ose per te kontrolluar kancerin ne
organizem.Eshte e perbere nga kimioterapia ,nga terapia hormonale dhe nga terapia
molekulare dhe nganje here perdoret para terapise lokale per te reduktuar dimensionin e
tumorit.Ne raste te tjera terapia sistemike mund te perdore pas terapise kirurgjikale me
qellim qe te shkaterroje qelizat qe nuk jane shkaterruar.
NDERHYRJET KIRURGJIKALE
ELSIANA TAFAJ
35
KANCERI GJIRIT
Cdo nderhyrje kirurgjikale duhet te paraprihet ne nje valutim citologjke ose histologjike i
qelizave mamare te interesuara nga tumori.
1. Reduktim mamare i limituar (tumorektomia).Reduktimi mamar i limituar
konsiston ne transportimin e nje pjese te vogel te indit mamar qe perfshin
tumorin.
2. Reduktim mamar i gjere (tumorektomi) e zgjeruar.Per reduktim te zgjeruar ose
tumorektomi te zgjeruar kuptojme heqjen e nje pjese te indi mamar ku perfshihet
tumori dhe nje ane jo me e ulet se 1 cm te parenkimes,rrewthuar mikroskopisht i
shendetshem.
3. Kuadrektomia (nderhyrje veronezi).Heqja e nje pjese te gjere te gjendres mamare
bashke me lekuren dhe me muskulin grand pektoral.
4. Mastektomia subkutane nderhyrja parashikon heqjen e te gjthe gjendres mamare
duke ruajtur lekuren e gjirit dhe kompleksionin areola – maja.
5. Mastektomia me kursimin e lekures (skin sparing mastektomi) kjo nderhyrje
parashikon heqjen e gjendres mamare me kompleksionin areol-maja duke
respektuar krejtesisht apo pjeserisht lekuren mbuluese.
6. Mastektomia nipple sparing.Eshte nje teknike kirurgjikale e koherave te fundit qe
parashikon konservimin e areoles dhe te majes.
7. Mastektomia totale.Termi percakton heqjen e gjendres mamare dhe te nje pjese te
lekures qe mbulon perfshire keto areole dhe maje.
8. Mastektomi totale me heqjen te dy muskujve pektoral.Termi “radikal”nuk
perdoret me ne ditet e sotme koncept radikal eshte nje objektiv i kirurgjise
demtuese ashtu edhe i gjakut ne cdo pjese te trupit keshtu qe jane te afta te
godasin qeliza tumorale kudo qe ato ndodhen.
TERAPIA E DHIMBJES
Ne 5-vitet e fundit ka pasur progresion te madh ne mynyre te vecant i lidhurme heqjen e
pengesave me perdorimin e opioideve dhe ne njohje me te mire te mekanizmave
molekulare qe qendrojne ne bazen e dhimbes. Jane te shmta ilacet analgjezik qe mund te
perdoren ne kete,rast shpesh bashke me ato farmake te quajtur adjuvante
(kortikosteroid,kunder depresionit,etj) qe permiresojne difektin analgjezik dhe ulin
ELSIANA TAFAJ
36
KANCERI GJIRIT
efektet anesore duke lejuar ulje te dozes.Terapia e dhimbjes duhet bere ne menyre te
pershtatshme eshte eveshtire qe nje trajtim korrekt te mos e uli dhimbjen.
ROLI I INFERMIERIT GJATE PROCEDURAVE
Infermieri para se pacienti ti nenshtrohet procedurave diagnostike do te ndertoje nje
bisede shoqerore dhe do te shpigoe hapat qe do te ndjeke,ko behet me qellim qe ta
qetesoje dhe ta beje qe te bashkepunoje.Ne momentin kur diagnoza per kancer eshte
pozitive,terapia ndryshon ne baze te disa te dhenave si: tipi i tumorit,mosha e
gruas,menopauza ,madhesia e gjirit,gendja e pergithshme,prania e semundjeve. Ne cdo
rast obiektivi kryesore eshte qe pacienti te trajtohet si person dhe jo si semundje.
Kudesi infermieror baze i kancerit te gjirit eshte observimi ose valutimi.Duhet shkruar
aftesia e pacientit per te bashkepunuar dhe sa njohuri ka pacienti lidhur me proceduren
PROGNOZA
Sensibilizimi dhe ndergjegjesimi i vazhdueshem i popullates.
Aplikimi i ekzaminimeve screening te gjirit.
Aparaturat dhe paisjet bashkekohore.
Trajtimi me metodat me efikase.
Jane disa nga arsyet qe bejne te mundur diagnostikimin dhe trajtimin ne stade te hershme
te kancerit te gjirit,cka eshte esenciale per ta konsideruar tashme kete patologji malinje si
te sherueshme.Prognoza e pacientes me kancer të gjirit varet nga :
1. stadi histopatologjik dhe klinik i sëmundjes,
2. koha e përcaktimit të diagnozës,
3. rrethanat e mjekimit adekuat.
Rëndësi në prognozë ka prania e metastazave.
Kanceri i gjirit metastazon më së shpeshti në : kocka, mushkëri, mëlçi dhe në tru.
Sipas NPI – Nottingham Prognostik Index :
Stadi 1 i kancerit (DCIS) ka nje prognoze te shkelqyer .
trajtohet me lumpectomi dhe radiacion per disa kohe.
HER2 kancer do te trajtohet me Trastuzumab (Herceptin)
kemioterapia nuk eshte e keshillushme ne tipet e tjera te stadit te pare.
ELSIANA TAFAJ
37
KANCERI GJIRIT
Stadi 2-3 te kancerit me nje prognoze progresivisht ne keqesim dhe risk te larte per
trajtim :
me kirurgji (lumpectomy ose mastectomy me osa pa heqe te limfonodujve.
kemioterapia ( plus trastuzumab per HER2 +).
radiacion ne disa raste (kancera te medhenj,noduj multiple,ose lumpectomy)
Stadi 4 - kanceri metastatik (me shtrirje ne distance) ka prognoze te keqe dhe
menaxhohet me kombinime te ndryshme trajtimi te kirurgjise,radiacionit,kemioterapise
dhe target terapia.
KAPITULLI II
QËLLIMI
Vleresimi i përkujdesieve infermierore te pacientet e prekur nga patologjia
e kancerit te gjirit.
OBJEKTIVAT E STUDIMIT
1-Njohja epidemiologjike e kancerit te gjirit.
2-Permirsimi i perkujdesjeve te pacientet e prekur nga nje patologji
kanceroze
3-Matja e dhimbjes te pacientet.
4-Infermjerja duhet te diskutoje me pacientin kursin post-operativ dhe te fitoje
bashkepunimin e saj gjate shrimit.
5-Inkuraimi dhe mbeshtetja emocionale e pacientit nga ana e infermieres eshte primare ne
lidhjen pacient-infermier.
Emocionale e pacientit
6-Vlersimi i imtesishem qe duhet te beje infermjerja per gjendjen post-operatore.
ELSIANA TAFAJ
38
KANCERI GJIRIT
7-Evidentimi dhe mbeshtetja emocionale e pacientit nga ana e infermieres eshte primare
ne lidhjen pacient-infermier.
MATERIALE DHE METODA
Ne qytetin e Durresit kryhen ekzaminime mammografie qysh prej vitit 2008.Ne nje
program mammografie screening te zhvilluar ne vitin 2008-2009 jane kryer 2650
ekzaminime gjate nje viti. Ne program jane perfshire te gjithe grate mbi 40 vjec,
pavarsisht simptomave apo jo dhe pavarsisht faktoreve te rriskut.
Ne perfundim te ketij programi rezultuan me kancer gjiri rreth 70 gra. Dhe nje pjese e
mire e tyre u diagnostikua ne stadet e para te semundjes. Ku 49 prej tyre rezultonin me
Kancer mame sinistra dhe 21 gra me Kancer dekstra.Pjesa me e madhe e tyre ishin me
aresim tetevjecar te cilat ishin 35 gra, me arsim te mesem 28 gra dhe me arsim te larte 7
gra. U evidentua edhe nje e dhene e rendesishme ku 55 gra e diagnostikuara me kancer
mame vinin nga qyteti dhe 17 gra vinin nga fshati. Edhe ne vazhdim ne kabinetin e
mamografise ne spitalin rajonal Durres jane kryer dhe vazhdojne te kryhen ekzaminime
mamografike ne baze te prenotimit dhe planifikimit paraprak. Ekzaminimet kryhen me
aparatura digitale bashkekohore dhe nga nje staf i trajnuar dhe kualifikuar.Sipas
statistikave incidenca kancerit te gjirit edhe ne Durres ka tendence ne rritje kjo si rezultat
edhe i metodave adekuate te ekzaminimit.
ELSIANA TAFAJ
39
KANCERI GJIRIT
KAPITULLI III
Rezultate dhe Konkluzione
Ne spitalin Rajonal Durres.
Tab. Nr 1. Faktoret ë rriskut te kancerit te gjirit.
Faktorët e riskut
Nr I rasteve (70)
%
Mosha >50
35
50
Stresi
21
30
Femra qe nuk kane lindur
Pirja e duhanit
10
2
14.2
2.9
Pirja e alkolit
2
2.9
Grafiku Nr 1. Paraqitja grafike ë faktoreve te riskut.
50
35
30
21
10
MOSHA >50
STRESI
0
FEMRA QE NUK
KANE LINDUR
Nr i rasteve (70)
2
0
PIRJA E
DUHANIT
2
0
PIRJA E ALKOLIT
%
1-Ne tabelën ë faktorëve te rriskut vihet re që të prekurit nga kanceri I gjirit në rastin tonë
janë kryesisht pacient mbi 50 vjec.Me pas vijne paciente te prekur nga kanceri gjirit ku
faktore risku është stresi.Nje nr I vogel kane si faktore rrisku femra që nuk kane
lindur.Pjesa që mbetet kanë si faktor rrisku pirjen e duhanit dhe alkolit.
ELSIANA TAFAJ
40
KANCERI GJIRIT
Tab.Nr 2. Paraqitja ë shpeshtësisë së rastave në egzaminimet përkatëse.
Analizat klinike
Nr.i rasteve (70)
%
Autopalpim
28
40
Mamografi
21
30
Ekografi
14
20
Biopsi
4
5,7
Radioterapi
3
4.3
Grafiku .Nr 2. Paraqitja ë shpeshtësisë së rastave në egzaminimet përkatëse.
Nr.i rasteve (70)
6% 4%
Autopalpim
20%
40%
Mamografi
Ekografi
Biopsi
Radioterapi
30%
2-Në këtë tabelë ku paraqitet shpeshtësia e rasteve në egzaminimet përkatëse vëme re se
pjesa më e madhe ë rasteve të paraqitura janë evidentuar nga metoda diagnostikuese e
autopalpimit dhe mamografisë.Ndersa pjesa tjetër janë evidentuar nga mtoda të tjera
diagnostikuese si ekografi,biopsi dhe radioterapi.
ELSIANA TAFAJ
41
KANCERI GJIRIT
Tab. Nr 3 . Tregohen të dhënat e raporti të prekjes nga kanceri i gjirit meshkuj/femra.
Të prekurit
Nr. I pacienteve
%
Femra
70
100%
Meshkuj
0
0%
Grafiku .Nr 3.Shprehen të dhënat e raportit të prekjes nga kanceri I gjirit meshkuj/femra.
Të ndara sipas gjinise
70
100%
FEMRA
0
0%
MESHKUJ
Nr
%
3-Në tabelën ku shprehet raporti meshkuj /femra i te prekurve nga kanceri I gjirit vëmë
re që në rastin tone te gjithë pacientët janë femra nuk kemi asnje mashkull.
ELSIANA TAFAJ
42
KANCERI GJIRIT
Tab. Nr 4. Paraqitja ë pacienteve me kancer mame sinistra dhe dekstra.
Lokalizimi
Nr
%
Kancer mame sinistra
49
70
Kancer mame dekstra
21
30
70
100
Totali
Grafiku Nr.4. Paraqitja grafike e pacienteve me kancer mame dekstra dhe sinistra.
30%
kancer mame
sinistra
70%
kancer mame
dekstra
4-Në këtë tabelë vëmë re se pjesa më e madhe e pacienteve kanë kancer mame sinistra
dhe nje pjese ë vogel ë tyre kane kancer mame dekstra.
ELSIANA TAFAJ
43
KANCERI GJIRIT
Tab . Nr 5. Klasifikimi I pacienteve me kancer gjirit sipas llojit te kancerit.
Klasifikimi I tumoreve
Rraste (70)
%
karcinoma in situ
7
10
karcinoma tubulare infiltruese
35
50
karcinoma tubulare invasive
14
20
karcinoma inflamatore
14
20
Grafiku .Nr 5. I klasifikimit te pacienteve me kancer gjiri sipas llojit te kancerit.
Rastet (70)
karcinoma in situ
karcinoma tubulare
infiltruese
karcinoma tubulare
invazive
karcinoma inflamatore
5-Në tabelën ë klasifikimit te pacienteve sipas llojit te kancerit te gjirit vëmë re që ne
rastin tone gjysma e pacienteve rezultojnë me kancinoma tubulare infiltruese.Një pjese e
vogel e pacienteve rezultojnë me prani te carcinoma in situ.Ndersa me nr të njejtë
pacientesh na rezultojne me karcinomen tubulare invasive dhe me karcinomen
inflamatore.
ELSIANA TAFAJ
44
KANCERI GJIRIT
Tab.Nr 6.Lidhja ndërmjet arsimimit dhe prekshmërise nga kanceri I gjirit.
Arsimimi
Nr.i pacienteve
Perqindja %
Tetëvjeçare
35
50
I mesëm
28
40
I lartë
7
10
Grafiku .Nr.6 . Lidhja ndërmjet arsimimit dhe prekshmërise nga kanceri I gjirit.
50
40
35
28
7
TETEVJECAR
I MESEM
Nr
10
I LARTE
Perqindja %
6- Duke I analizuar pacientet e prekur nga semundja sipas arsimimit perkates veme re qe
perqindjen me te madhe e zene pacientet me aresim tetevjecar. Pastaj ato me arsim te
mesem dhe me pak te prekur jane ato me aresim te larte.Nje nder arsyet kryesore qe e
ndikon ne kete renditje eshte informimi nepermjet arsimit,pasi sic dihet nje kontroll ne
kohe mund te parandaloje semundjen.
ELSIANA TAFAJ
45
KANCERI GJIRIT
Tab. Nr. 7 .Shperndaria gjeografike e semundjes fshati/qyteti.
Shperndaria gjeografike e
Nr.i pacienteve
Përqindja %
kancerit te gjirit
(70)
Qytet
42
60%
Fshat
28
40%
Grafiku .Nr.7. Shperndaria gjeografike e semundjes fshati/qyteti.
Nr.i pacienteve (70)
40%
Qytet
60%
Fshat
7-Ne tabelën e shperndarjes geografike te pacienteve me kancer gjirie vëmë re që
pjesa më e madhe e pacienteve jane nga qyteti kjo vjen si rezultat i shpergulies se
personave nga rrethet dhe fshatrat perreth dhe ardhjes ne qytet.pasi kjo patologji ne
baze te studimit ka prekshmeri më të lartë për personat ë shtresës me te varfer per
arsye të formës se ushqyeries si dhe të shpeshtësis se egzaminimeve.
ELSIANA TAFAJ
46
KANCERI GJIRIT
Tab. Nr.8. Paraqitja e kostos së shërbimeve.
Sherbime
Kosto %
Egzaminime
30
Medikamente
50
Ushqime
20
Grafiku. Nr.8. Paraqitja e kostos së shërbimeve.
Kosto %
20%
0%
30%
Egzaminime
Medikamente
Ushqime
50%
8-Ndersa duke analizuar tabelen e kostos dhe sherbimeve qe lidhen me kete semundje
veme re qe koston me te madhe e kane egzaminimet dhe medikamentet dhe pastaj
renditen ushqimet.
ELSIANA TAFAJ
47
KANCERI GJIRIT
REKOMANDIMET
Duke qene se kanceri I gjirit ze vendin ë pare per nga incidence,parandalimi dhe
menaxhimi I tij eshte shume I rendesishem.Rol luajne:
Per menaxhimin me te mire te kancerit te gjirit duhetz qe popullata te jete ë mireinformuar dhe te jete me ë ndergjegjshme per ruajtjen ë shendetit.
Diagnostikim I hershem –te behet depistimi I kancerit te gjirit ne pacientet me
rrisk te larte kryesisht pas moshes 35 vjec.
Sa me heret te diagnostikohet semundja kostoja eshte me ë ulet ne krahasim me
fazat ë avancuara te saj.
Egzaminimet periodike – te kryhen sa me shpesh egzaminime per te parandaluar
prekjen nga kanceri i gjirit.
Vetegzaminimi –te behet autopalpimi sa me shpejte dhe te kryhen vizita qe ne
momentin qe konstatohet dicka ë pazakonte. Me te fort perte perballuar gjendjen ë
veshtire qe po kalojne.Nje mbeshtetje forte per ta duhet te jene dhe familjare.
Pacientet ë prekur me kancer gjiri duhet te jene me optimist dhe te behen
Formimi I personelit
Ngritje e vetedijes publike
Nxitje ë kerkimit
Perfshirja ë OJQ-ve dhepolitikave shendetsore jane dominante ne parandalimin
dhe menaxhimin efektiv te kesaj semundje.
ELSIANA TAFAJ
48
KANCERI GJIRIT
Shpresa dhe optimizmi
Shkencëtarët pohojnë që ekziston një lidhje ndërmjet shpresës së pacientit dhe
përmirësimit të tij nga sëmundjet e rënda .
Duhet te bejme me shume per te bindur grate se kanceri i gjirit nuk eshte gjithmone
vdekjeprures,por me vullnet duhete trajtuar dhe perballuar sic do semundje tjeter.
Aq me teper se diagnostikimi i hershem,dhe trajtimi ne kohe dhe me profesionalizem i
kancerit te gjirit e ben ate plotesisht te sherueshem ne fazat e para te tij.
Një specialist i shquar amerikan në fushën e kancerit, sugjeron se ka baza shkencore për
një lidhje të tillë.
Këtë sugjerim ai e bën në librin e tij “Anatomia e shpresës”. Është e rëndësishme që së
pari të kuptohet se çfarë është shpresa, dhe si ndryshon ajo nga optimizmi.
“Një optimist thotë se gjithçka do të shkojë mirë.
Por në fakt, ne e dimë që në jetë kjo nuk ndodhë gjithmonë.
Ndërsa ai që shpreson i pranon të gjithë problemet me të cilat ndeshemi, dhe përmes saj
ne shikojmë një të ardhme më të mirë.”
Si rezultat i shpresës truri liron disa kimikale të cilat reduktojnë shqetësimet.
Më siguri që optimizmi dhe shpresa nuk e zhdukin sëmundjen por ndikimi i të shpresuarit
tek pacientët me kancer bën që ata të marrin vendimet të qarta dhe të zgjedhin mënyrat
më të mira me shpresë që të kurohen.
Pas marrjes së rezultatit për një sëmundje të rëndë ju nuk duhet të humbni shpresën për
jetë.
ELSIANA TAFAJ
49
KANCERI GJIRIT
ANEKSI
Figura 1:Anatomia ë gjirit
Figura2:Ushqyerja me gji
Figura 3 : Anatomia ë gjirit
Figura 4:Gjëndra ë qumështit
Figura 5:Prania e kancerit në gji
Figura 6:Pamje nga mamografia ,prania e kancerit
Figura 7:Mamografia
Figura 8:Egzaminimi fizik
Figura 9:Shenjat e kancerit të gjirit
Figura 10:Gropëzimi I gjirit
Figura11:Mbledhja ë gjirit
Figura 12:Ecuria e kancerit
Figura13:Vetegzaminimi
Figura 14:Vetegzaminimi
Figura15:Teknika e vetegzaminimit
Figura 16:Shqyrtimi I gjirit
Figura 17:Mamografia
Figura 18:Mamografi dixhitale
Figura 19:Tomografi e gjirit,teknologji dixhitale 3D
Figura 20:Egzaminimi ultrasonografik Figura 21:Biopsia e gjirit
Figura 22:Teknika e biopsiës
Figura 23:Biopsi
Figura 24:Biopsi me fill metalik
Figura 25:Biopsi me fill metalik
Figura 26:Kirurgjia e gjirit
Figura 27:Rikonstruksion I gjirit (vendosja e
protedzës)
Figura 28:Kanceri I gjirit në grate shtatëzana.
Figura 29:Kanceri, Zbulohet, Kurohet Figura 30:Shpresa,optimizmi
Tabela 1:Faktorët e riskut
Tabela 2:Egzaminimet përkatësa
Tabela 3:Raporti meshkuj/femra
Tabela 4:Kancer mame dekstra dhe sinistra
Tabela 5:Klasifikimi I kancerit
Tabela 6:Lidhja ë arsimit me kancerin e gjirit
Tabela 7:Lidhja ë arsimit me kancerin e gjirit Tabela 8:Paraqitja e kostos së shërbimeve
Grafiku 1:Faktorët e riskut
Grafiku 2: Egzaminimet përkatësa
Grafiku 3:Raporti meshkuj/femra
Grafiku 4: Kancer mame dekstra dhe sinistra
Grafiku 5:Klasifikimi I kancerit
Grafiku 6: Lidhja ë arsimit me kancerin e gjirit
Grafiku 7:Lidhja ë arsimit me kancerin e gjirit
Grafiku 8:Paraqitja e kostos së shërbimeve
ELSIANA TAFAJ
50
KANCERI GJIRIT
LITERATURA (Bibliografia)
1-Harmien Zondrland - Breast Imaging Reporting and Data System (BI_RADS)
2-Robin Smithuis and Ruud Pijnappel – Breast Calcifications Differentional Diagnosis.
3-Mieke Kriege -Efficacy of MRI and Mammography for Breast Cancer Screening
4-Leonard M. Glassman - Pathology of the Male Breast.
5-Nola Hylton – Opportunities to Improve Breast Cancer
6-Celiku E- Simiotika kirurgjikale Tirane 2011 faqe 318 – 331
8-Osborne C,Eilson P, Tripathy D.Oncogenes and tumor suppressor genes in breast
cancer : potential diagnostic and therapeutic application.Oncologist 2004;9:361-377.
9-Ealsh T,King M. Ten genes for inherited breast cancer,an update Endocr Relat Cancer
2006 ; 13:293-325.
10-Schmihdt M ,Leeark B, Kohlschmidt N, et al Longterm prognostic significance of
HER-2/neu in untrated node –negative breast cancer depends on the method of testing
Breast Cancer Res 2005; 7 :R256-R266.
11-Tse CH ,Brault D, Gligorov J,et al. Evalution of the quantitative analytical methods
Real-Time PCR for HER -2 gene quantification and Elisa of serum HER-2 protein and
comparison eith fluorescence in situ hybridization and immunohistochemistry for
determining HER-2 status in breast cancer patients Clinika Chem 2005 ;51(7): 10931101.
12-Hamilton A,Piccart M.The contribution of molecular markersto the prediction of
response in the treatment of breast cancer:A revieeof the literature on Her-2.p-53and
bcl2.AnnOncol 2000;11:647-63.
13-Slamon DJ et al Use of chemotherapy lus a monoclonal antibody against
HER2.NEJM 2001;244:783-792.
14-Selvarajan S,Bay BH,Chang MJ,Tan PH.The Herceptest and routin c-erbB2 IHC in
Brest cancer:any difference Ann Acad MedSingapore.2004;33:473-476
15-Informacione te marra nga internet:
www.nursingworld.org
www.thebreastcancersite.com
www.cancer.gov/cancertopics/types/breast
-
www.mayoclinic.com/health/breast-cancer/DS00328
ELSIANA TAFAJ
51
KANCERI GJIRIT
PERMBAJTJA
KAPITULLI I
1-Prezantimi ................................................................................................. faqja 1
2-Abstrakti ................................................................................................... faqja 2
3-Fjalët kyçe ................................................................................................. faqja 3
4-Gjiri ........................................................................................................... faqja 4-5
5-Kanceri i gjirit ........................................................................................... faqja 6-8
6-Faktorët e riskut .........................................................................................faqja 9-12
7–Shenjat e kancerit te gjirit ...................................................................... faqja 12-14
8-Klasifikimi i kancerit te gjirit ................................................................... faqja 14-17
9-Parandalimi ................................................................................................ faqja 17-19
10-Mamografia .............................................................................................. faqja 19-22
11-Biopsia e gjirit ........................................................................................... faqja 23-24
12-Trajtimi dhe prognoza .............................................................................. faqja 25-28
13-Kanceri i gjirit dhe shtatzania ................................................................. faqja 28-30
14-Ndërhyrjet infermierore ........................................................................... faqja 31
15-Diagnozat infermierore ............................................................................. faqja 32
16-Edukimi shëndetsor ................................................................................... faqja 33
17- Asistenca infermierore pre ,intra dhe post operatore ........................... faqja 33-36
18- Roli i infermierit gjatë proçedurave ....................................................... faqja 36-37
19-Prognoza ..................................................................................................... faqja 37
KAPITULLI II
17-Qëllimi dhe Objektivat ë studimit ……………………………………... faqja 38
18-Materiale dhe Metoda …………………………………………………... faqja 39
KAPITULLI III
19-Rezultate dhe Diskutime ………………………………………………... faqja 40-47
20-Rekomandimet …………………………………………………………... faqja 48
21-Shpresa dhe Optimizmi …………………………………………………. faqja 49
22-Aneksi …………………………………………………………………….. faqja 50
23-Literatura .………………………………………………………………... faqja 51
ELSIANA TAFAJ
52
KANCERI GJIRIT
ELSIANA TAFAJ
53