01 Samsun künye 11

künye
‹Ç‹NDEK‹LER
SAMSUN: GÜNEfi‹N DO⁄DU⁄U fiEH‹R
TAR‹HÇE - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -12
SAMSUN ADININ KAYNA⁄I - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -14
SAMSUN’UN KISA TAR‹H‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -15
CO⁄RAF‹ ÖZELL‹KLER - - - - - - - - - - - - - -20
ADIM ADIM SAMSUN - - - - - - - - - - - - - - -26
‹LKADIM - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -28
AM‹SOS ANT‹K KENT‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -28
BARUTHANE / KALKANCA TÜMÜLÜSLER‹ - - - - - - - - - - - - - - -29
DÜNDARTEPE (ÖKSÜRÜKTEPE) ÖREN YER‹ - - - - - - - - - - - - - -30
BÜYÜK CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -30
YALI CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -30
KALE CAM‹‹ (KALE KAPISI MESC‹D‹/KUYUMCULAR CAM‹‹) - -31
HANÇERL‹ CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -32
fiEYH SEYY‹D KUDB‹DD‹N CAM‹‹ VE TÜRBES‹ - - - - - - - - - - - -32
SÜLEYMAN PAfiA MEDRESES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -33
MATER DOLOROSA KATOL‹K K‹L‹SES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - -33
ACEM TEKKES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -34
TAfiHAN - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -34
BEDESTEN - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -35
Ç‹FTE HAMAM - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -35
fi‹FA HAMAMI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -35
ALEMDARZADE ÇEfiMES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -35
SAMSUN BELED‹YE B‹NASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -36
BÜYÜKfiEH‹R BELED‹YES‹
KÜLTÜR VE SOSYAL ‹fiLER DA‹RE BAfiKANLI⁄I - - - - - - - - - - -37
‹L KÜLTÜR VE TUR‹ZM MÜDÜRLÜ⁄Ü - - - - - - - - - - - - - - - - - - -38
REJ‹ S‹GARA FABR‹KASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -38
ESK‹ TEKEL BAfiMÜDÜRLÜK B‹NASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - -39
YOL-‹fi SEND‹KASI B‹NASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -39
ESK‹ ‹NG‹L‹Z KONSOLOSLU⁄U B‹NASI - - - - - - - - - - - - - - - - -39
ÇARfiI KARAKOLU - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -40
‹ST‹KLAL ‹LK T‹CARET MEKTEB‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -40
FAZIL KADI ‹LKOKULU - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -40
SOSYAL B‹L‹MLER L‹SES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -40
ATATÜRK ANADOLU L‹SES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -41
BELED‹YE KONSERVATUVARI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -41
SELAN‹K BANKASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -41
Z‹RAAT BANKASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -42
içindekiler
MERKEZ BANKASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -42
GARANT‹ BANKASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -42
VARYETE S‹NEMASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -43
ESK‹ SARAY OTEL‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -43
SAH‹L PALAS OTEL‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -44
SAMSUN fiEH‹R KULÜBÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -44
SAMSUN RUH SA⁄LI⁄I ve HASTALIKLARI HASTANES‹ - - - - - -44
SAMSUN KONUT M‹MAR‹S‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -45
SAMSUN ARKEOLOJ‹ ve ETNOGRAFYA MÜZES‹ - - - - - - - - - - -46
GAZ‹ MÜZES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -48
SAAT KULES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -49
ATATÜRK ANITI - ONUR ANITI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -50
ATATÜRK PARKI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -50
‹LKADIM ANITI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -50
SAH‹L GEZ‹ YOLU - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -51
BATI PARK, TELEFER‹K VE BARUTHANE - - - - - - - - - - - - - - - -53
SAMSUN SAH‹LLER‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -54
TOPTEPE TÜMÜLÜSLER‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -56
BANDIRMA GEM‹ MÜZES‹ VE
M‹LL‹ MÜCADELE AÇIK HAVA MÜZES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - -56
DO⁄U PARK - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -57
MEfiE KÜLTÜR PARKI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -57
KOZLU KÖYÜ CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -57
ATAKUM - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -58
AKALAN KALES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -58
BÜYÜK KOLPINAR TÜMÜLÜSÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -58
ATAKUM SAH‹LLER‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -58
TEKKEKÖY - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -59
TEKKEKÖY MA⁄ARALARI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -61
KABACEV‹Z fiELALELER‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -61
COSTAL ORMANI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -61
HACI OSMAN KORUSU - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -61
KELTEPE K‹L‹SES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -62
ATATÜRK EV‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -62
ÇINARALAN K‹L‹SE-CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -62
fiEYH YUSUF ZEYNÜDD‹N CAM‹‹ VE TÜRBES‹ - - - - - - - - - - - -62
ÇIRAKMAN YEL DE⁄‹RMEN‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -62
içindekiler
‹Ç‹NDEK‹LER
CAN‹K - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -55
‹Ç‹NDEK‹LER
ÇARfiAMBA - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -63
YEfi‹LIRMAK - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -64
GÖ⁄CEL‹ (GÖKÇEL‹) CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -65
fiEYHHAB‹L CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -65
ESK‹ KENT K‹L‹SES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -66
BEDESTEN - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -66
TERME - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -67
ÇAMLIK KAMPI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -70
M‹L‹Ç ÇAMLI⁄I - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -70
YUKARI SÖ⁄ÜTLÜ CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -70
AfiA⁄I SÖ⁄ÜTLÜ CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -71
SALIPAZARI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -73
GARPU KALE - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -75
ÇATAK AHMET A⁄A KÖYÜ AHfiAP CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - -75
SAMZAMA KADEM TÜRBES‹ VE TOPAL HACI TÜRBES‹ - - - - -75
ALBAK CAM‹‹ VE KÖPRÜSÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -75
AYVACIK - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -77
AYVACIK BARAJLARI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -78
ONDOKUZ MAYIS - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -79
NEB‹YAN DA⁄I - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -80
ENG‹Z ÇAYI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -81
AHfiAP CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -81
fiEYH BEYK (fiAHBEY) TÜRBES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -81
YÖRÜKLER HAMAMI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -82
TAfi KÖPRÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -82
BAFRA - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -83
KIZILIRMAK - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -84
BAFRA KIZILIRMAK DELTASI KUfi CENNET‹ - - - - - - - - - - - - - -85
BAFRA AKALAN fiELALELER‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -85
ALTINKAYA BARAJI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -86
DERBENT BARAJI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -86
‹K‹ZTEPE - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -86
ASAR KALE - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -88
MARTI KALES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -88
BÜYÜK CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -88
TAYYAR PAfiA CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -89
ÇARfiI CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -89
EM‹R M‹RZA BEY TÜRBES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -89
HIZIR BEY TÜRBES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -89
içindekiler
fi‹FA HAMAMI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -90
BEDESTEN - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -90
AL‹BEY ÇEfiMES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -90
HÜSEY‹N BEY ÇEfiMES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -91
BAFRA DEN‹Z FENER‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -91
ÇET‹NKAYA KÖPRÜSÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -91
ALAÇAM - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -93
ALAÇAM KONAKLARI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -94
ALAÇAM KOYU - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -94
GEY‹K KOfiAN MES‹RES‹ VE TÜRBES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - -94
YAKAKENT - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -95
ÇAM GÖLÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -96
KUNDUZ BALIK GÖLÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -96
P‹LAVTEPE TÜMÜLÜSÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -96
KAVAK - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -97
KALE DORU⁄U HÖYÜ⁄Ü - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -98
DERE CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -98
BEKDEM‹R KÖYÜ CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -99
ÇAKALLI HAN - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -99
ÇAKALLI KÖPRÜSÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -100
MES‹RELER - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -100
AKYAZI KÖYÜ (GÖKGÖL) CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -102
KOfiACA KÖYÜ CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -102
AYAKLIALAN KÖYÜ K‹L‹SE KALINTISI - - - - - - - - - - - - - - - - - -102
HAVZA - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -103
HAVZA ATATÜRK EV‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -104
LERDÜ⁄E (ÇAM YATA⁄I) TÜMÜLÜSLER‹ - - - - - - - - - - - - - - -106
TAfi MEKTEP B‹NASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -106
S‹VR‹KESE CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -106
YÖRGÜÇ MUSTAFA BEY CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -106
fiEYH SAVCI TÜRBES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -107
F‹RUZ A⁄A MEDRESES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -108
HAVZA ‹MARET‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -108
HAVZA KAPLICALARI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -108
ASLANA⁄ZI-KIZ GÖZÜ KAPLICASI / SAD‹ PAfiA HAMAMI - - -110
KÜÇÜK HAMAM - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -111
MAAR‹F OTEL‹ VE HAMAMI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -111
HAVZA KONUT M‹MAR‹S‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -111
içindekiler
‹Ç‹NDEK‹LER
ASARCIK - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -101
‹Ç‹NDEK‹LER
VEZ‹RKÖPRÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -113
TÜMÜLÜSLER - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -115
ESENKÖY KAYA MEZARI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -116
TÜRKMEN KÖYÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -116
KALE (TAfiKALE) CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -116
ABDÜLGAN‹ (NAMAZGÂH) CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -117
BEDESTEN KERVANSARAY - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -117
TAfiHAN - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -118
ABDÜLKER‹M A⁄A MEDRESES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -118
FAZIL AHMET PAfiA MEDRESES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -119
Ç‹FTE HAMAM - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -119
KALE HAMAMI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -119
ÇEfiMELER - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -119
SAAT KULES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -120
KURT KÖPRÜSÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -120
KÖPRÜLÜ MEHMET PAfiA ANITI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -120
LAD‹K - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -121
LAD‹K GÖLÜ VE KUfi CENNET‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -123
TERSAKAN IRMA⁄I - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -124
AKDA⁄ YAYLASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -124
KÜPEC‹K YAYLASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -124
BÜYÜKKIZO⁄LU fiELALES‹ VE GÖLÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - -125
LAD‹K KALES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -125
BÜLBÜL HATUN CAM‹‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -125
fiEYH SEYY‹D AHMED-‹ KEB‹R TÜRBES‹ - - - - - - - - - - - - - - - -126
ESK‹ HAMAM - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -127
HAMAMAYA⁄I KAPLICASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -127
SAAT KULES‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -127
GELENEKSEL KÜLTÜR - - - - - - - - - - - - -129
EL SANATLARI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -131
GELENEKSEL G‹Y‹M - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -131
GELENEKSEL HALK OYUNLARI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -131
GELENEKSEL MUTFAK - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -133
SÖZLÜ KÜLTÜR - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -137
KRONOLOJ‹ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -138
KAYNAKÇA - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -139
PRAT‹K B‹LG‹LER - - - - - - - - - - - - - - - - -141
HAR‹TALAR
içindekiler
Sevgi Köprüsü
GÜNEfi‹N DO⁄DU⁄U fiEH‹R
Samsun, Türkiye Cumhuriyetinin kurtulufl ve kurulufluna giden yolda ilk ad›m›n at›ld›¤›
yerdir. Baflka bir deyiflle kurtulufl ve kurulufl için günefl Samsun’dan do¤mufltur. ‹lk yerleflmenin bafllad›¤› günden bugüne kadar Anadolu’nun önemli
bir kültür ve ticaret merkezi
olan ve de¤iflik kültür ve medeniyetlere ev sahipli¤i yapan
Samsun, 5500 y›ll›k tarihi zenginli¤ini bir marka flehir olarak
yaflamakta ve yaflatmaktad›r.
Bafra ‹kiztepe ve Tekkeköy kaz›lar›n›n ard›ndan Hititlerin kutsal flehri Nerik’in izlerinin sürüldü¤ü Vezirköprü Oymaa¤aç’ta devam eden kaz›larda
elde edilen bulgular Samsun ve
ülkemizin tarihi zenginliklerine
ayr› bir de¤er kazand›racakt›r.
Samsun’a geldi¤inizde Amazon
Savaflç›lar› ve Amisos Hazineleri ile geçmiflte yolculuk yaparken, Ulu Önder Atatürk ve silah
arkadafllar›yla Band›rma Vapuru’nda Tütün ‹skelesi’ne inerek
Samsun’a ilk ad›m› atman›n heyecan›n› hissedersiniz. fiehir
merkezinde yer alan ve tarihe
tan›kl›k eden onlarca yap›n›n
aras›nda oralarda yaflayanlar›n
seslerinin duvar ve sokaklarda
yank›land›¤›n› duyar gibi olursunuz. Selçuklular, Beylikler ve
Osmanl› dönemine ait birçok
esere sahip olman›n yan›nda
ülkemizin kutsal kurtulufl hareketinin bafllad›¤› flehir olman›n
gururunu yaflayan Samsun, tarihin kendisine sundu¤u ve
emanet etti¤i bu de¤erleri ya-
flama ve yaflatma ad›na önemli
çal›flmalar yapmaktad›r. Samsun tarih boyunca sahip oldu¤u
co¤rafi konumu itibariyle Karadeniz’de bir çekim merkezi olmufltur. Karadeniz ve Orta Anadolu çevresindeki illerden sosyal, kültürel, ekonomik, sa¤l›k
ve e¤itim gibi imkânlar›yla öne
ç›kan geliflmifl bir büyükflehirdir. Bunun yan› s›ra cana yak›n
insanlar›, bozulmam›fl do¤as›,
kapl›calar›, yaylalar› ve yap›lmakta olan yeni yat›r›mlar›yla
turizm merkezi olma yolunda
önemli ad›mlar atmaktad›r.
Samsun; birikimleri, stratejik
konumu, kalk›nma ad›na kullan›labilir kaynaklar› ve güçlü
kent kimli¤i ile bölgesinin belirleyici bir ‹li’dir. Bu yönüyle, yak›n gelecekte Karadeniz k›y›s›
ve çana¤›ndaki ülkelerin, baflta
kültürel konularda olmak üzere
birçok alanda buluflma merkezi
olacakt›r. Bu tan›t›m kitap盤›nda geçmiflten günümüze ilimizin geçirdi¤i evreleri k›saca görecek, ayr›ca tarihi, do¤al, sosyo-kültürel ve ekonomik de¤erlerinin yan›nda modern zamanlar›n kazan›mlar›n› Samsun’a
kazand›rma yolunda yapt›¤›m›z
çal›flmalara flahit olacaks›n›z.
Her yönüyle büyük bir geliflim
içinde olan flehrimizin tan›t›m›na katk› sa¤layaca¤›na inand›¤›m bu kitap盤›n haz›rlanmas›nda eme¤i geçen herkese teflekkür eder sevgi ve sayg›lar›m› sunar›m.
Hasan Basri GÜZELO⁄LU
Samsun Valisi
TAR‹HÇE
Samsun Genel Görünüm
SAMSUN ADININ KAYNA⁄I
14
Antik ça¤ yazarlar› Amisos’un
ilk ad›n›n Enete oldu¤unu bildirmektedir. MÖ 6.yy bafllar›nda Sinope’den gelen Miletoslu
bir grup “Amisos” ad›ndaki
küçük bir yerleflmeyi zaptederek emporion (pazaryeri) kurar. MÖ 6.yy ilk yar›s›nda Kapadokyal›lar gelip Amisos’a
yerlefltiler. MÖ 6.yy ortas›nda
Kapadokyal› lider Phokaia’lar›n “ Eski Foça” Amisos’ta yerleflmelerine izin verir.
MÖ 437’de daha önce Atina’dan Sinope’ye gelenlerden
bir grup Athenokles liderli¤inde Amisos’a yerleflir ve ad›n›
Peiraieos olarak de¤ifltirir.
Helenistik, Roma ve Bizans
Dönemi Sikkeleri
tarihçe
Roma imparatoru Pompeius
MÖ 64 y›l›nda Amisos’a geldi¤i zaman flehrin ismini Pompeiopolis’e çevirmiflse de bu isim
kal›c› olmam›fl ve bundan sonraki dönemlerde kentin ismi
Amisos olarak kullan›lm›flt›r.
Bugün kulland›¤›m›z Samsun
ad›n›n ortaya ç›k›fl›, Türklerin
buraya hâkim olmas›ndan
sonrad›r.
12. ve 13. as›rlardaki Türk kaynaklar›nda, Samsun ismi kullan›l›rken, ayn› y›llardaki bat›
kaynaklar›nda ise Sampson
ad› kaydedilmektedir. Gerek
Samsun, gerekse Sampson
kelimelerinin Amisos’tan türetildi¤i bilinmektedir. Osmanl›
dönemi kaynaklar›nda ise yaz›l›fl farklar› olsa bile Samsun
kelimesinin kullan›ld›¤› görülmektedir.
Ancak bu dönemde flehrin ad›
Samsun olarak an›lmakla birlikte flehrin ba¤l› oldu¤u sancak ad› olarak Canik ismi kullan›lm›flt›r. Cumhuriyet döneminde idari düzenleme ile vilayet haline getirilen flehir, günümüzde de Samsun ad› ile
an›lmaktad›r.
Kad›n Heykelci¤i,
Helenistik Dönem
‹dol, Eski Tunç Ça¤›
SAMSUN’UN KISA TAR‹H‹
Samsun’daki pek çok höyük
ve tümülüste yap›lan araflt›rmalar sonucunda ele geçen
buluntular bölgenin Eski Tunç
Ça¤›’nda yayg›n olarak iskân
edildi¤ini göstermektedir.
Samsun bölgesinde yap›lan
araflt›rmalarda bölgedeki en
erken insan izlerinin Tekkeköy’de ortaya ç›kt›¤› tespit
edilmifltir. Buradaki kaya s›¤›naklar›nda, ma¤aralar ve düz
yerleflmelerde yap›lan kaz› ve
araflt›rmalar sonucunda Alt
Paleolitik Ça¤, Mezolitik Ça¤,
Tunç Ça¤› ve Hitit Ça¤›’na ait
eserler ele geçmifltir.
Bu bölgedeki aç›k hava yerleflmelerine en erken Geç Kalkolitik Ça¤’da rastlan›r. Geç Kalkolitik - Eski Tunç Ça¤›na tarihlenen yerleflmeler Bafra,
Kavak, Havza dolaylar›nda;
Orta Tunç Ça¤›’na tarihlenen
yerleflmeler ise Bafra’n›n bat›
ve güneyinde yo¤unluk kazan›r. Son Tunç Ça¤›’nda ise
Kaflka istilalar› nedeni ile hiçbir yerleflme olmam›flt›r. Ayr›ca Vezirköprü Oymaa¤aç Höyükte yap›lan kaz› çal›flmala-
r›nda ise Hititlerin kuzeydeki
kült kenti Nerik’in lokalizasyonu ve Hitit araflt›rmalar› aç›s›ndan önemli sonuçlar ortaya
koymaktad›r. Bat› Anadolu’da,
Ege Denizi k›y›lar›nda geliflen
önemli flehir devletleri özellikle Miletos ve Phokaia, MÖ 7.
yüzy›lda Akdeniz ve Karadeniz’de çeflitli kentler kurmufllard›r. Ticaret amac›yla kurulan bu kentlerden biri de Amisos’tur. Bu flekilde kurulan di¤er kentler aras›nda Giresun
(Kerassos) ve Sinop ( Sinoppe) da vard›r. Günden güne
geliflen Karadeniz ticareti ile
güçlenen kent, MÖ 550’deki
Pers istilas›na kadar ba¤›ms›z
flehir devleti olarak yaflam›flt›r. Pers ‹mparatoru I.Dareios’un (MÖ 522-485) yapt›¤›
yeni örgütlemede Samsun ve
çevresi Kapodakya Satrapl›¤›
Kafatas›, Eski Tunç Ça¤›
tarihçe
15
Amisos Hazinesi, Alt›n Küpe, Helenistik Dönem
16
(Askeri valilik) s›n›rlar›nda kalm›flt›r. Samsun (Amisos), Sinop (Sinoppe) ve Giresun (Kerassos) üzerinde etkili olamayan Persler Büyük ‹skender’in
Anadolu içlerine ilerlemesiyle
etkisini kaybetmifltir. MÖ 4.
yüzy›l›n bafl›nda giderek güçlenmeye bafllayan Pontus Kral› VI.(Evpataros) Mithridates,
Yeflil›rmak ve çevresini de
egemenli¤ine alarak Karadeniz k›y›lar›na ulaflm›flt›r. Bu
dönemde Samsun (Amisos)
deniz ticareti sayesinde ekonomik olarak geliflmifl ve flehir
genel çehresi itibariyle geliflme göstermifltir. MÖ 88’de RoAugustus Bafl›, M.Ö. 1. yüzy›l
tarihçe
ma’n›n k›flk›rtt›¤› Bithynia Kral›, Mithridates topraklar›na
sald›rd›. Mithridates savafl›
kazand› ve Bat› Anadolu’ya
do¤ru ilerledi. MÖ 71 y›l›nda
Mithridates, Roma ordusu ile
girdi¤i savaflta yenilince Karadeniz k›y›lar› Roma’n›n eline
geçti. Dönem dönem sald›r›lara u¤rasa da Roma hâkimiyeti
devam etmifltir. MS 50’lerden
sonra do¤udaki Trapezos
(Trabzon) giderek önem kazanmaya bafllam›flt›r. MS
276’da do¤u Karadeniz k›y›lar›
ve Trabzon Got sald›r›lar›na
maruz kalm›fllarsa da Samsun
bu sald›r›lardan etkilenmemifltir. 395 y›l›nda Roma imparatorlu¤u ikiye bölündükten
sonra Amisos Do¤u Roma (Bizans) ‹mparatorlu¤u'nun idaresine geçmifltir. Bu dönemde
Amisos, piskoposluk merkezi
haline getirilmifltir. Bizansl›larla Müslüman Araplar aras›nda bafllayan savafllar Amisos'u da etkilemifltir. Nitekim
Malatya Emiri Ömer B. Abdullah taraf›ndan Anadolu'ya yap›lan bir ak›n s›ras›nda Amisos
flehri 863 y›l›nda al›nm›flt›r.
Mozaik, Roma Dönemi
Ancak Ömer B. Abdullah'› yenen Bizans ordusu buray› geri
alm›fl ve flehir Türkler taraf›ndan fethedilinceye kadar Bizans hâkimiyetinde kalm›flt›r.
Samsun Malazgirt Zaferi’nin
ard›ndan Anadolu’ya yay›lan
Türklerin ilk fetihlerindendir
(1072). Bu tarihten sonra Samsun tekrar Bizans yönetimine
girmifltir. 1086’ da Samsun’u
kuflatan Daniflmentliler, kenti
Bizansl›lardan alamam›fllar
ama çok yak›n›na baflka bir
kent kurmufllard›r. Bu kenti “
Yeni Samsun” ya da “ Müslüman Samsun” olarak adland›rm›fllard›r. ‹ki kent aras›nda zamanla ticaret ve dostluk iliflkileri bafllam›flt›r. Samsun, Selçuklu hükümdar› II. K›l›ç Arslan taraf›ndan al›nd›ktan sonra Müslüman Samsun Selçuklulara geçmifltir. Eski Samsun
da Cenevizliler ve Bizans hâkimiyetinde kalm›flt›r. Trabzon
Rum ‹mparatorlu¤u Samsun’u
zaman zaman kuflatt›ysa da
alamam›flt›r. 14. yüzy›lda Eretna Beyli¤i’nin idaresinde olan
Samsun daha sonra Kubado¤ullar›na geçmifltir. Kent 1398
y›l›nda I. Bayezid’e teslim edilince Samsun’da Osmanl› hâkimiyeti bafllam›flt›r. Osmanl›lar Yeni Samsun’u ald›ktan
sonra Eski Samsun’a dokunmad›lar. Eski Samsun, Cenevizlilerden al›nan vergilerle
Osmanl› Devleti için önemli bir
gelir kap›s›yd›. 1419 y›l›na kadar Cenevizlilerin elinde kalan
Eski Samsun, bir yang›n felaketinin ard›ndan boflalt›ld›.
Heykelcik, Helenistik Dönem
tarihçe
17
Kilise Kabartmas›, Bizans Dönemi
18
Kentin bu durumundan faydalanan Çelebi Mehmet Han,
kenti Osmanl› topraklar›na
katt›. Bu tarihten itibaren Osmanl› idaresinde geliflen kent,
imar faaliyetleri ile çeflitli an›t
ve yap›lara kavuflmufltur. 17.
yüzy›l›n önemli seyyahlar›ndan Evliya Çelebi, Samsun halk›n›n gemicilik ve kendircilikle
u¤raflt›¤›n›, Samsun Kalesinin
deniz k›y›s›nda tafltan yap›lm›fl sa¤lam bir yap› oldu¤unu
belirtmektedir. Samsun'un
lezzetli suyu oldu¤una dikkat
çeken Çelebi, evlerin kiremitli,
ba¤l› bahçeli oldu¤unu, e¤itim
kurumlar›n›n ise çok az oldu¤unu kaydetmektedir. Gemi
palamarlar› için imal edilen
kendir ipinin bütün dünyaya
Kemer Tokas›, Osmanl› Dönemi
tarihçe
yetecek kadar çok oldu¤unu
söylemektedir. 1774 Küçük
Kaynarca Antlaflmas› ile K›r›m'›n elden ç›kmas› sonucu
Samsun'un ticari önemi de iyice gerilemifltir. Ancak 19. yüzy›l ortalar›ndan itibaren Samsun ve Canik Sanca¤› yeniden
geliflmeye bafllam›flt›r. Tütün
ekiminin yayg›nlaflmas› ve buharl› gemi iflletmesinin Karadeniz'de de bafllamas› bu geliflmede önemli bir etken olmufltur. fiehrin ve sanca¤›n ticari ve ekonomik potansiyeli
geliflti¤i gibi nüfusu da o oranda artm›flt›r. 1869’da büyük
yang›nda flehrin tamam›na yak›n› tahrip olmufltur. I.Cihan
Harbi y›llar›nda ticareti felce
u¤rayan Samsun çok s›k›nt›
Gazi Müzesi
çekti. 1915 y›l›nda Rus harp
gemileri flehri topa tuttu. Harbin son y›llar›nda ve mütareke
senelerinde Samsun yak›nlar›na Pontus çetelerinin faaliyeti
dikkat çekmektedir. Mondros
Mütarekesi'nden sonra 4000
kiflilik bir ‹ngiliz Hintli kuvveti
Samsun'u iflgal etti ki bu kuvvetler Milli Mücadele s›ras›nda memleketi terk etmifllerdir.
Kurtulufl savafl› süresinde çok
önemli bir rol üstlenen Samsun, Atatürk’ün 19 May›s 1919
da kente ilk geliflinin ard›ndan
bu sürecin en önemli simgelerinden olmufltur. 9. Ordu Müfettifli olarak Samsun’a gelen
Mustafa Kemal Pafla, bugün
Gazi Müzesi olarak kullan›lan
“M›nt›ka Palas Oteli”nde kal-
m›flt›r. Samsunda geçirdi¤i 4-5
gün içerisinde ilk tespitlerini
içeren bir Samsun Raporu haz›rlam›flt›r. Ard›ndan 25 May›sta Havza’ya geçen Mustafa
Kemal Pafla, burada ‹zmir’in
iflgalini protesto eden bir miting düzenlemifltir.
Ard›ndan milli mücadelede
çok önemli bir yeri olan Havza
Genelgesi yay›nlanm›fl ve tüm
yurda telgraflar çekilerek gönderilmifltir.
Cumhuriyetin ilan›ndan sonra
Atatürk Samsun’a 20 Eylül
1924 tarihinde bir kez daha
gelmifltir. 1925 y›l›nda il olan
Samsun, takip eden y›llarda
önemli at›l›mlarla Türkiye’nin
geliflmifl kentlerinden biri haline gelmifltir.
Milli Mücadele An›t›
tarihçe
19
CO⁄RAF‹ ÖZELL‹KLER
Ayvac›k Baraj›, Ayvac›k
22
Karadeniz sahil fleridinin orta
bölümünde Yeflil›rmak ve K›z›l›rmak nehirlerinin Karadeniz’e döküldükleri deltalar
aras›nda yer alan Samsun,
9.579 km2lik yüzölçümüne sahiptir. Co¤rafi konum olarak
enlem kuzey 40° 50’ - 41° 51’ ,
boylam do¤u 37° 08’ ve 34°
25’d›r. Kuzeyinde Karadeniz’in
yer ald›¤› Samsun’un komflular› do¤uda Ordu, bat›da Sinop, güneyde Tokat ve Amasya, güneybat›da ise Çorum’dur. Samsun yeryüzü flekilleri bak›m›ndan üç ayr› özellik gösterir. Birincisi güneyindeki da¤l›k kesim, ikincisi
da¤l›k kesimle k›y› fleridi aras›nda kalan yaylalar, üçüncüsü yaylalarla Karadeniz aras›ndaki k›y› ovalar›d›r. K›z›l›rmak ve Yeflil›rmak akarsular›n›n delta alanlar›nda oluflmufl
k›y› ovalar›nda, Türkiye’nin tar›msal potansiyeli en yüksek
ovalar›ndan Bafra ve Çarflamco¤rafi özellikler
ba ovalar› yer almaktad›r.
Samsun ili topraklar›n›n Karadeniz k›y›lar› düzlüklerle, güneye uzanan iç kesimleri ise,
yükseklikleri fazla olmayan
da¤ s›ralar› ile kapl›d›r. Bölge,
Karadeniz k›y›lar› ile bu k›y›lara içeriden paralel olarak uzanan yüksek da¤lar aras›ndad›r. Bu da¤lar Ünye-Çarflamba
kesiminde do¤u-bat›, Samsun-Bafra kesiminde do¤u-güney ve bat›-kuzeybat› yönünü
takip eder. Do¤udan bat›ya
do¤ru uzanan ve birbirinin devam› olarak görünen bafll›ca
iki s›ra da¤ vard›r. Bunlardan
do¤udakine Canik Da¤lar›, bat›dakine ise Çangal Da¤lar› denir. Büyük bölümü Ordu ilinde
bulunan Canik Da¤lar›’n›n bat›
uçlar› Samsun topraklar›nda
bulunur. Yükseklikleri az olan
bu da¤ s›ralar›, Karadeniz ile iç
kesimler aras›ndaki ulafl›ma
engel olmazlar. Samsun s›n›rlar›n›n bat› ucundan içeri giren
Akda¤, Ladik
Çangal Da¤lar›’n›n büyük bir
k›sm› Sinop ili s›n›rlar› içerisindedir. Çangal Da¤lar›’n›n
ortalama yüksekli¤i 1500
m’dir. Samsun’un en yüksek
da¤› olan Akda¤’›n yüksekli¤i
2062 m’dir. Ladik ilçesi ve
Amasya aras›nda bulunan Akda¤ zengin orman yap›s›na sahiptir.
Yeflil›rmak nehri Sivas’taki Köse Da¤lar›’ndan (2801 m) ç›kar
ve Çarflamba-Civa Burnu’ndan
Karadeniz’e dökülür.
Yeflil›rmak, Civa Burnu’ndan
Karadeniz’e dökülürken arkas›nda çok k›ymetli alüvyonlu
Çarflamba Ovas›’n› meydana
getirir. Kirazl›k’tan bafllayan
Çarflamba Ovas›’n›n yüzölçümü 89.500 hektard›r. DS‹ taraf›ndan yapt›r›lan su kanallar›
sayesinde arazinin % 70’i tar›ma elveriflli hale getirilmifltir.
Geri kalan % 30’luk k›s›m ise
ormanl›k, sazl›k ve batakl›kt›r.
Çarflamba’y› ortadan ikiye bölen Yeflil›rmak’›n uzunlu¤u 519
km’dir.
Türkiye’nin en uzun akarsuyu
olan K›z›l›rmak’›n uzunlu¤u
1151 km’dir. Sivas’taki K›z›l
Da¤'dan do¤an K›z›l›rmak, Or-
ta Anadolu'da genifl bir yay
çizmektedir.
Bafra’ya ulaflan K›z›l›rmak,
Bafra’da çeflitli kollara ayr›lmaktad›r. Bafra Burnu’ndan
denize dökülen nehir, ard›nda
genifl ve alüvyonlu topraklar
oluflturmaktad›r. 76.000 hektarl›k bir sulama alan›na sahip
olan ova, Türkiye’nin en verimli ovalar›ndan biridir. DS‹
taraf›ndan yapt›r›lan sulama
kanallar›yla sulanan ovan›n
kuzey kesiminde ise hayvanc›l›k yap›lmaktad›r. Bafra’n›n
bat›s›nda kollara ayr›lan ›rmak, Bafra Burnu’ndan Karadeniz’e dökülür. Delice, Devres ve Gök›rmak, K›z›l›rmak’›n
önemli kollar›ndand›r.
Kara Orman’dan do¤an Terme
Çay› ise geniflli¤i 30 met-reye
varan ve çeltik tarlalar›na hayat veren önemli bir akarsudur. Bölgede Hasan U¤urlu,
Suat U¤urlu, Bafra Alt›nkaya
ve Derbent barajlar› hizmet
vermektedir. Enerji üretimi ve
sulama amac›yla kurulan barajlar ayn› zamanda tatl› su
bal›kç›l›¤› da yap›lan mesirelerdir. Bu barajlar›n hizmete
girmesi ile bölgedeki enerji
co¤rafi özellikler
23
Galeriç Orman›, Ondokuz May›s
24
sorunu tamamen sona ermifltir. Hasan U¤urlu Baraj›, elektrik enerjisi üretimi amac› ile
1971-1981 y›llar› aras›nda infla
edilmifltir. Keban’dan sonra
Türkiye’nin en büyük barajlar›ndan biri olan baraj inflaat›
tamamen Türk firma ve mühendisler taraf›ndan gerçeklefltirilmifltir. Hasan U¤urlu
Baraj›’ndan 18 km uzaktaki
ikinci baraj olan Suat U¤urlu
Baraj› Yeflil›rmak üzerinde kurulmufltur ve hem elektrik üretimi için, hem de sulama amac›yla 1975-1981 y›llar› aras›nda
yap›lm›flt›r.
Bafra ilçe merkezinin 35 km
güneybat›s›nda
K›z›l›rmak
üzerinde yer alan Alt›nkaya
Baraj›, kaya dolgu tipinde bir
barajd›r. Baraj çevresi a¤açl›k
FLORA (B‹TK‹ ÖRTÜSÜ)
De¤iflik ekolojik karakterdeki
habitatlar›n varl›¤› K›z›l›rmak
Deltas›’n› bitki çeflitlili¤i yönünden de zengin k›lm›flt›r.
Göl k›y›lar›, sazl›klar ve batakl›klar yo¤un vejetasyonla
kapl›d›r. Göllerde su sümbülleri cinsine ait türler hâkimdir. K›y›larda ise kam›fl, saz,
sivri has›rotu bulunmaktad›r.
Baz› yerlerde nilüferlere de
rastlanmaktad›r. Kuru kesimlerde vejetasyon daha zay›ft›r. Bu kesimlerde has›rotu
vejetasyonu içerisinde ayr›kotu, sinirotu, beflparmakotu
ve sütle¤en türleriyle, göl so¤an›, engerekotu ve orkide
co¤rafi özellikler
yay›l›fl göstermektedir. Kumullar›n yer ald›¤› sahil kesimleri bitki örtüsünden yoksundur. Di¤er kesimlerde sütle¤en, s›¤›rkuyru¤u yayg›nd›r. Daha çok eski kumullarda
olmak üzere yer yer defne,
kocayemifl, mersin, süpürge
otu, flimflir, orman gülü, ç›k›rsan ve erkek k›z›lc›k gibi bodur a¤aç ve çal›larla kapl›
alanlar mevcuttur. Türkiye’deki nadir subasar ormanlardan biri olan Galeriç orman›n›n hâkim a¤aç türü diflbudakt›r. Di¤er önemli a¤aç türleri ise; mefle, sö¤üt, peruka
çal›s› ve yemiflendir.
Simenit Gölü, Terme
alanlarla kapl›d›r. Çevrede mesire ve piknik alan› olta ve a¤l›
bal›k avc›l›¤› yap›lmaktad›r.
Yaz›n, sazan ve benzeri tatl› su
bal›¤› bulunmaktad›r. K›z›l›rmak üzerinde Alt›nkaya Baraj›’n›n afla¤›s›na infla edilmifl
olan Derbent Baraj›, Alt›nkaya
Baraj› gibi enerji üretiminde
kullan›lmaktad›r. Ayn› zamanda sulama amac›yla da kullan›lmaktad›r.
Bafra civar›nda K›z›l›rmak'›n
denize döküldü¤ü yerde, irili
ufakl› göller oluflmufltur. Liman Gölü, Bal›k Gölü, Karabo¤az Gölü buradaki önemli göllerdendir. Bafra’da K›z›l›rmak
taraf›ndan meydana gelmifl di¤er göller aras›nda Karagöz,
Dutdibi, Çernek, Uzungöl ve
Tombul Gölü’de say›lmaktad›r. Buradaki baz› göllerde kefal ve sazan bal›¤› avc›l›¤› yap›lmaktad›r.
Di¤er göller: Simenit Gölü,
Akgöl, Ladik Gölü
FAUNA (YABAN YAfiAM)
K›z›l›rmak Deltas›, biyolojik
üretim yönünden bol g›da ihtiva eden karakterde bir sulak
alan ekosistemidir. Deltada
bulunan göller, sazl›klar ve
batakl›klar›n plaktonlar ve
omurgas›z canl›lar bak›m›ndan zengin oluflu alan›n de¤iflik türde zengin faunaya sahip olmas›n› sa¤lam›flt›r.
16.000 hektarl›k alanda
100.000 su kuflunun bar›nmas›, deltan›n besin maddesince
ve fauna elemanlar›nca zenginli¤inin en iyi göstergesidir.
Deltada bulunan göllerde, sa-
zan, sudak, has kefal, mersin
morinas›, alabal›k türlerine
ait zengin bal›k popülâsyonlar› mevcuttur. Ayr›ca bol miktarda kerevit bulunmaktad›r.
Yeflilkurba¤a, s›çray›c› kurba¤a, a¤aç kurba¤as› ile su kaplumba¤alar› ve su y›lanlar›
deltan›n de¤iflmez ve önemli
sakinlerindendir. Delta ve yak›n çevresi memeliler bak›m›ndan da oldukça zengindir.
Yörede görülen bafll›ca memeli türleri su samuru, yaban
kedisi, çakal, a¤aç sansar›,
sincap ve yaban domuzudur.
co¤rafi özellikler
25
ADIM ADIM SAMSUN
Amisos Hazinesi, Alt›n Bilezik, Helenistik Dönem
28
‹LKADIM ‹LÇES‹
AM‹SOS ANT‹K KENT‹
‹lkad›m ilçesi Samsun ilinin
merkezinde yer al›r. ‹lçenin
bat›s›nda Atakum, do¤usunda
Canik, güneyinde Kavak ilçeleri ve kuzeyinde ise Karadeniz
ile komfludur. Yeryüzü flekilleri bak›m›ndan da¤lar, yaylalar
ve k›y› ovalar› gibi çeflitlilik
gösteren ilçede, sahil fleridi
uzunlu¤u toplam 7.5 km’dir.
I. Dünya Savafl› sonras›nda ülkeyi istila eden düflmanlardan
kurtarmay› hedefleyen Büyük
Önder Atatürk, kurtuluflun milli birlik ve beraberlik içinde
olaca¤›na inanarak Anadolu’ya yönelmifltir. 19 May›s
1919’da Samsun’a ayak basmas›yla bu mücadele bafllam›fl olur. ‹flte böyle tarihi bir
ad›m›n at›ld›¤› bir bölgedir ‹lkad›m ve ad›n› Türk tarihinin
kaderini de¤ifltiren bu ad›mdan al›r.
Antik kentin kal›nt›lar› bugünkü Samsun’un kuzeybat›s›nda
yer alan Kalyon Burnu üzerinde, Cedit Mahallesi’nin bulundu¤u bölgede yer almaktad›r.
Kent, MÖ 6. yüzy›l›n bafllar›nda, ‹onial›lar taraf›ndan kurulmufltur ve ilk ad›n›n Enete oldu¤u ileri sürülür. Baz› antik
kaynaklar ise kentin kurucular› olarak Miletoslular›, baz›lar›
ise Phokaial›lar› gösterir. Amisos MÖ 5. yüzy›lda Atinal›lar
taraf›ndan ele geçirilir ve ad›
“Peiraeus” olarak de¤ifltirilir.
Antik kaynaklardan bilindi¤ine
göre kent, en parlak zaman›n›
Pontus kral› VI. Mithridates
zaman›nda yaflam›flt›r. Bu dönemde kent; tap›naklar, saraylar, evlerle süslenmifltir. Liman› ve tersanesi oldu¤u,
kentin etraf›nda önemli derecede zeytinlikler yer ald›¤› bildirilmektedir. MÖ 1. yüzy›l
içinde Amisos topraklar› artarak, zenginleflmifltir. Roma döneminde kentin yerleflim s›n›rlar› genifllemifl, Toraman Tepe
s›rtlar›nda ve yamaçlar›nda
yer alan Amisos Liman›’na kadar inmifl ve afla¤› flehir kuru-
Sikke, Helenistik Dönem
ilkad›m
Baruthane Tümülüsleri
larak yay›l›m alan› büyümüfltür. Ancak bugün Amisos’ta
birkaç kal›nt› d›fl›nda hiçbir
fley görülmemektedir. Ele geçen eserlerden kentin Arkaik,
Klasik, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde yerleflime
sahne oldu¤u anlafl›lmaktad›r.
Helenistik döneme ait çok
miktarda bulunan bronz sikkeler üzerinde Amisos ad› geçmektedir. Roma Döneminde
de sikke bas›m› devam etmifltir. Bir ticaret ve üretim merkezi olan kentten kereste, bal›k,
flarap, zeytinya¤›, tuz, f›nd›k,
yar› k›ymetli tafllar, yün ve
yünlü kumafl, balmumu, tah›l,
miltos (demir oksit), demir gibi mallar ihraç edilmekteydi.
Bu ürünler özellikle kuzey ve
kuzeydo¤u Karadeniz k›y›lar›
ve Ege’ye gönderiliyordu. Roma ‹mparatorlu¤u ikiye bölününce Do¤u Roma (Bizans)
topraklar›nda kalan kent, Amisos ad›yla bir piskoposluk
merkezi olmufltur.
kentten 4 km uzakl›kta Baruthane mevkiinde yer alan iki tümülüs y›¤ma tepe olup, eski
ça¤larda soylu kiflilerin gömüldü¤ü mezarlard›r. Samsun
Büyükflehir Belediye Baflkanl›¤› deste¤i ile Müze Müdürlü¤ü’nce yap›lan bilimsel kaz›lar›n sonunda iki ayr› mezar ortaya ç›kart›lm›flt›r. Güneydeki
tümülüs 15 m yüksekli¤inde
ve 40 m çap›ndad›r.
Baruthane Kuzey Tümülüs Girifli
BARUTHANE /
KALKANCA TÜMÜLÜSLER‹
Kalkanca Mahallesi’nde, Samsun-Sinop karayolu üzerinde,
ilkad›m
29
Büyük Camii
30
Bu tümülüsün alt›nda krem
rengi s›val› iki odal› bir mezar
bulunmufltur.
Ön odada, k›rm›z› renk boyal›
iki flerit halinde süsleme görülmektedir. Arka odada ise
bir kline (ölü yata¤›) görülmektedir.
8 m yüksekli¤inde ve 30 m çap›nda olan kuzeydeki tümülüsün alt›nda arka arkaya s›ralanan 3 odal› bir mezar yap›s›
bulunmufltur. Odalar›n duvarlar› yalanc› sütunlarla süslenmifltir.
Mezarlar daha önce soyuldu¤undan sadece k›r›k kap parçalar›, bronz çivi ve kemik gibi
buluntular ele geçmifltir.
Buluntulara ve mezar›n yap›
özelliklerine göre bu tümülüsler MÖ 3. yüzy›la tarihlenmektedir.
BÜYÜK CAM‹‹
DÜNDARTEPE
(ÖKSÜRÜKTEPE)
ÖREN YER‹
YALI CAM‹‹
Kent merkezinin 3 km güneydo¤usunda bulunan 15 m yüksekli¤indeki höyükte; Kalkolitik, Eski Tunç Ça¤› ve Hititlere
iliflkin üç kültür kat› bulunmufltur.
ilkad›m
Kent merkezinde Saathane
Meydan›’ndad›r. Batumlu Hac›
Ali Efendi taraf›ndan 9 Eylül
1884 tarihinde yapt›r›lm›flt›r.
Sultan Abdülaziz’in annesi taraf›ndan onar›ld›¤› için Valide
Camii olarak da an›lmaktad›r.
Kesme tafltan yap›lan cami, iki
minarelidir. Büyük ana kubbe
çevresinde küçük kubbeler
fleklinde infla edilmifltir. Cami
çok say›da pencereye sahip
oldu¤u için iç mekân ayd›nl›k
ve feraht›r. Duvarlardaki y›ld›z
formlu pencereler vitrayla
renklendirilmifltir. Kubbenin iç
k›sm›nda renkli kalem ifli süslemeler bulunmaktad›r. Caminin ahflap minberi de süslemelidir. Mihrap aç›k pembe
mermerden yap›lm›flt›r ve yüksektir.
Bu¤day Pazar›’nda bulunan
cami, kitabesine göre 1485 y›l›nda Hoca Hayrettin isimli bir
kifli taraf›ndan yapt›r›lm›fl,
1894 y›l›nda ise Sad›k Bin Abdullah taraf›ndan onart›lm›flt›r. Sekizgen bir kasnak üzerine oturan merkezi tek kubbeli
Yal› Camii
31
bir camidir. Caminin içi sade,
mihrab› tafltan yap›lm›flt›r. Küçük bir minaresi olan cami zarif bir görünüme sahiptir. Caminin avlusunda Samsun’un
en eski çeflmelerinden olan
Abdullah Pafla Çeflmesi bulunmaktad›r. Çeflme gördü¤ü
onar›mlarda özgün görünümünü kaybetmifltir.
tafl Pafla ad›na yapt›r›ld›¤› yazmaktad›r. Kare planl›, kubbe
ile örtülü yap› büyük ölçüde
orijinalli¤ini kaybetmifltir.
Kale Camii
KALE CAM‹‹
(KALE KAPISI MESC‹D‹ /
KUYUMCULAR CAM‹‹)
Cami, Kale Mahallesi’nde Bedesten denilen üstü aç›k çarfl›n›n bafl›nda, Nam›k Kemal
Caddesi’nin sonunda yer al›r.
Samsun Kalesi’nin bat› kap›s›n›n hemen iç taraf›nda yer almas›ndan dolay› “Kale Kap›s›
Mescidi” ad›yla an›l›rd›. Günümüze dek onar›mlar ve de¤ifliklikler geçiren caminin kitabesinde, 1314 y›l›nda ‹lhanl›lar›n Anadolu Valisi Emir Timurilkad›m
Hançerli Camii
HANÇERL‹ CAM‹‹
32
Samsun’da 1869 y›l›nda ç›kan
büyük yang›n sonucunda yanan caminin yerine, Mehmet
Reflit ad›nda bir kifli taraf›ndan
1871’de yapt›r›lm›flt›r.
fiahbazzade lakab›yla tan›nan
Bafral› bir mimara yapt›r›lm›flt›r. Hançerli Camii 1939 depreminde minaresi d›fl›nda tamamen y›k›lm›flt›r.
Daha sonra yerine günümüzde
görülen cami yap›lm›flt›r. Hançerli Camii’nin özelli¤i Samsun’da varl›¤›n› sürdürebilen
en eski minareye sahip olmas›d›r.
Di¤er camiler:
Pazar Camii, Kurflunlu Camii,
‹sa Baba Camii ve Türbesi
fieyh Seyyid Kudbiddin Camii ve Türbesi
ilkad›m
fiEYH SEYY‹D KUDB‹DD‹N
CAM‹‹ VE TÜRBES‹
Türbe ve cami kent merkezinde Eski Mezarl›k alan›nda yer
almaktad›r. ‹slam bilgini Abdulkadir Geylani’nin torunu
olan fieyh Kudbiddin, 1322 y›l›nda flehit olmufl ve flehit oldu¤u yerde gömülmüfltür. Türbe kesme tafltan kare planl›
olarak yap›lm›flt›r. Üzeri beflik
tonozla örtülmüfltür. Caminin
kitabesi günümüze ulaflmad›¤› için yap›m tarihi kesin olarak bilinememektedir. Cami
kesme ve moloz tafltan dikdörtgen planl›d›r. K›sa minare,
kare kaide üzerinde sekizgen
gövdeli ve tek flerefelidir. Cami ve türbenin bulundu¤u mezarl›k alan›nda Selçuklu ve Osmanl› Dönemine ait çok say›da
mezar tafl› bulunmufltur.
33
Mater Dolorosa Katolik Kilisesi
SÜLEYMAN PAfiA
MEDRESES‹
Süleyman Pafla Medresesi,
Saathane yak›n›ndad›r. Binan›n vak›f tarihi 1813'tür. At nal› fleklinde bir plana sahip iki
katl› bir yap›d›r. Alt kat› tafl,
ikinci kat› ise kâgirdir.
MATER DOLOROSA
KATOL‹K K‹L‹SES‹
‹lk kilisenin yap›m› 1846 y›l›nda Kapusen Rahipleri taraf›n-
dan gerçeklefltirilmifltir. Bu kilise 8x12 m ölçülerinde küçük
bir yap› idi. 1876 y›l›nda Sultan Murat taraf›ndan verilen
izin ferman› ile günümüzdeki
kilise infla edilmifltir.
1885 y›l›nda Mater Dolorosa
(Ac› Çeken Anne-Hz. Meryem)
Kilisesi’nin yan›na mezarl›k ve
manast›r yap›lm›flt›r. Kilisenin
tavan› ve apsisi resimlerle
süslenmifltir. Kilise ziyarete
aç›kt›r.
Mater Dolorosa Katolik Kilisesi
ilkad›m
Acem Tekkesi
34
ACEM TEKKES‹
TAfiHAN
Tekke, Hançerli Mahallesi,
100. Y›l Bulvar› üzerindedir.
Yap›n›n infla tarihi hakk›nda
bilgi yoktur.
Ön cephesi bulvara bakmaktad›r. Bodrum kat üzeri tek katl›,
yaklafl›k kare planl›, k›rma çat›l› ve kâgir yap›n›n birinci kat›na, bulvardan iki yanda bulunan tafl merdivenlerle ç›k›lmaktad›r.
Bu katta bir hol ve hole aç›lan
mutfak, oda ve büyük bir ayin
salonu bulunmaktad›r. Yap›
geçirdi¤i restorasyonun ard›ndan “Acem Tekkesi-Kültür ve
Sohbet Evi” ad› alt›nda hizmet
vermektedir.
Samsun’daki Osmanl› sivil mimarisinin güzel bir örne¤i olan
han 17. yüzy›l sonlar›na tarihlenmektedir. Dikdörtgen planl› ve iki katl› olan han›n iki girifli vard›r. Alt katta revaks›z bir
avlu yer almaktad›r. Avlunun
etraf›ndaki hücrelerin ah›r olarak kullan›ld›¤› düflünülmektedir. Han›n bat›daki ana giriflinde soka¤a bakan befl dükkân vard›r. Han›n en orijinal
cephesi bat› cephesidir. ‹kinci
katta 24 hücre bulunmaktad›r.
Kap›larla revaka aç›lan bu
hücrelerin pencereleri de vard›r. Han 1974-1975 y›llar› aras›nda onar›m görmüfltür.
Taflhan
ilkad›m
Bedesten
BEDESTEN
Samsun’da bedesten olarak
adland›r›lan çarfl›, bir soka¤›n
ucundaki sa¤l› sollu dükkânlar
ve aralar›ndaki kap›lardan
oluflmaktad›r. Bugünkü görünümüyle klasik bedesten tan›m›ndan daha çok, bir arastay›
and›rmaktad›r. Bedesten’de
günümüze kadar ulaflabilen
iki kap›da da kitabe yoktur. Bu
nedenle yap›m y›l› hakk›nda
kesin bir tarih verilememektedir. 1864 y›l›nda bedestende
onar›m yap›lm›fl, baz› dükkânlar kap›ya çevrilerek çarfl› ferahlat›lm›flt›r. Bedestenlerin
ço¤unda oldu¤u gibi burada
da de¤erli kumafl satanlar,
sarraflar, antikac›lar, kuyumcular, alt›n-gümüfl ile u¤raflanlar›n dükkânlar› bulunuyordu.
Bedesten esnaf› zamanla çarfl›
içine tafl›nm›fl ve yerlerine
farkl› ürünler satan dükkânlar
aç›lm›flt›r. 20. yüzy›l›n bafl›nda
da baz› de¤ifliklikler yap›larak
ihtiyaca cevap verecek hale
getirilmifltir.
Ç‹FTE HAMAM
Samsun’da Kaneo¤lu Mahallesi’ndedir. 17. yüzy›l ortalar›na
tarihlenen yap›y› Ayfle Sultan
yapt›rm›flt›r. Soyunmal›k kubbeli olup, ortas›nda flad›rvan
bulunmaktad›r. Il›kl›k bölümünden geçilen kare planl› s›cakl›k dört eyvanl› ve dört köfle
hücreli olarak yap›lm›flt›r.
fi‹FA HAMAMI
Mehmet Pafla Mahallesi’nde,
17. yüzy›l sonlar›nda Köprülü
Mehmet Pafla’n›n k›z› taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. So¤ukluk
kare planl› ve kubbelidir. Orta
k›s›mda bir flad›rvan bulunmaktad›r. Il›kl›ktan geçilen kare planl› s›cakl›kta iki halvet
odas› yer almaktad›r.
ALEMDARZADE ÇEfiMES‹
Tarihi çeflmeler aras›nda tarihi
özelli¤ini koruyabilmifl bir örnektir. Eski stadyum yan›nda
oldu¤u için Stad Çeflmesi olarak da bilinmektedir.
19. yüzy›l›n sonunda yap›lm›flt›r. Kare planl› kesme tafltan
yap›lm›fl çeflmenin her yüzünde, köflelerde ve ortada sütunceler bulunmaktad›r. Yuvarlak
kemerlerin üzeri bir friz halinde triglif s›ras›yla çevrelenmifltir.
ilkad›m
35
Belediye Binas›
36
Frizin üstünde kesme tafltan
kitabe, ön yüzde dikdörtgen
mermer tu¤ra, tu¤ran›n iki yan›nda da bitkisel motifler bulunmaktad›r. Çeflmenin üstü
yuvarlak kubbeli olup dilimli
motiflerle belirlenmifltir. Orijinal yerinde de¤ildir. Kitabesinde “Alemdarzade Haf›z
Mehmet Aziz Hayrat›d›r.” yaz›s› görülmektedir.
ÇEfiMELER
1870 Trabzon ili salnamesine göre Samsun’da 54 çeflmenin varl›¤›ndan söz edilmektedir. Zaman içinde bu
çeflmelerden ço¤u yok olmufl ya da kullan›lamaz hale
gelmifltir. Günümüze ulaflan
çeflmelerden ço¤u özgün niteliklerini kaybetmifllerdir.
Baruthane Çeflmesi (1893)
ve ‹smail Efendi Çeflmesi
(1854) gibi çeflmeler iyi durumda olmasalar da varl›¤›n›
korumaktad›rlar. Faz›l Kad›
‹lkokulu’nun (eski ad› “Dede Avlu Mektebi”) Yeni Hamam Soka¤›’na bakan duvar›n›n d›fl yüzünde görülen
Kad› Çeflmesi (1901), tafl iflçili¤i ile dikkat çekmektedir.
ilkad›m
SAMSUN BELED‹YE B‹NASI
Samsun Büyükflehir Belediyesi Baflkanl›k binas› olarak kullan›lan bina kuflkusuz Türkiye’nin en güzel tarihi belediye
binalar›ndan biridir. 1913-1916
y›llar› aras›nda dönemin Belediye Baflkan› Gebilizade Necip
Bey taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r.
Gebilizade Necip Bey, belediye binas› için gereken araziyi,
daha önce burada bulunan
Nalbant Han’› de¤eri karfl›l›¤›nda istimlâk ederek temin
etmifltir. Belediye baflkan› binan›n yap›m› için teklifler alm›fl, sonuç olarak binan›n,
‹talyan Mimar Mösyö Rici
(Samsun’a ilk defa sinematograf› da getiren kifli) taraf›ndan
yap›lmas›na karar verilmifltir.
D›fl yüzü Ünye tafl› ile kaplanm›fl olan yap›, cephe süslemeleri ve mimari uyumuyla Samsun’daki özel yap›lardan biridir. Üç katl› binan›n giriflinde
ayn› zamanda ikinci kat›n balkonunu tafl›yan kolonlar görülmektedir. Giriflin yanlar›nda
dükkân olarak kullan›lan mekânlar vard›r. ‹kinci katta ortada yer alan balkonun iki yan›nda kemerli dörder pencere
yerlefltirilmifltir. Üçüncü katta
Büyükflehir Belediyesi Kültür ve Sosyal ‹fller Daire Baflkanl›¤› Binas›
ortada sütunlu ve üç kemerli
bir balkon ile her iki yan›nda
üçgen al›nl›kla tamamlanm›fl
pencereler vard›r. Bu katta yer
alan kitabede, “1329-1331 Sultan Beflinci Muhammed Reflat
Han Hazretleri’nin Saltanat›
zaman›nda Gebilizade Necip
Efendi’nin Riyaseti y›llar›nda
infla edilmifltir.” yaz›l›d›r.Bina,
26 Aral›k 1913 Perflembe günü
bitirilerek resmî aç›l›fl› gerçeklefltirilmifltir. Belediye Baflkan›
Gebilizade Mustafa Necip
Efendi taraf›ndan verilen aç›l›fl
davetine mülki memurlar ve
askerler, ulema ve Samsun’da
bulunan din önderleri kat›lm›flt›r.
Ayr›ca törene Samsun’da bulunan ‹talyan Konsolosluk yetkilileri, ‹ngiltere Samsun Konsolosluk memuru, Fransa
Samsun Konsolosluk memuru,
Avusturya-Macaristan Samsun Konsolosu, Rusya Samsun Konsolos yard›mc›s›, Yunanistan Samsun Konsolos
yard›mc›s›, Belçika Samsun
Konsolos vekili, Samsun
A.B.D. Konsolosluk memuru,
Almanya Samsun Konsolos
yard›mc›s›, ‹sveç- Norveç Sam-
sun Konsolos vekili ve Samsun halk› da kat›lm›flt›r.
BÜYÜKfiEH‹R BELED‹YES‹
KÜLTÜR VE SOSYAL ‹fiLER
DA‹RE BAfiKANLI⁄I
(ESK‹ POL‹HRON OTEL‹/
ASKER HASTANES‹)
Büyükflehir Belediyesi Kültür ve
Sosyal ‹fller Daire Baflkanl›¤›
olarak hizmet veren Asker Hastanesi için 1890 y›l› tapu kay›tlar›nda önceden Polihron Oteli
olarak kullan›ld›¤› yazmaktad›r.
Bina mübadele sonras›nda hazineye aktar›lm›flt›r. 1930-1940
y›llar› aras›nda adliye binas› olarak kullan›lan yap›, daha sonra
da Asker Hastanesi olarak hizmet vermifltir. Gerçeklefltirilen
restorasyonun ard›ndan bina
Büyükflehir Belediyesi Kültür ve
Sosyal ‹fller Daire Baflkanl›¤›
olarak faaliyet göstermeye bafllam›flt›r. Dört katl› binan›n cephesi süslemelidir. ‹kinci katta
yer alan uzun balkon dikkat çekicidir. Yap›n›n üst üç kat›nda
pencereler de¤iflik tarzlarda yap›lm›flt›r; ikinci katta genifl kemerler, üçüncü katta bas›k kemerler, en üst katta ise küçük,
çift kemerler kullan›lm›flt›r.
ilkad›m
37
‹l Kültür ve Turizm Müdürlü¤ü Binas›
Yap›n›n yan cephelerinde ise kemerli ve üçgen al›nl›kl› pencereler bulunmaktad›r.
38
‹L KÜLTÜR VE TUR‹ZM
MÜDÜRLÜ⁄Ü
(BORLUO⁄LU EV‹/
T‹CARET L‹SES‹/
ESK‹ Ö⁄RETMENEV‹)
1890 y›l›nda Banker Borluo¤lu
taraf›ndan yapt›r›lan bina 19.
yüzy›l Frans›z mimarisinin etkilerini tafl›maktad›r. Mübadele sonras›nda Milli Emlak Müdürlü¤ü’ne geçmifl ve 1936 y›l›na kadar konut olarak kullan›lm›flt›r. Sonraki dönemlerde
Ticaret Lisesi, Nam›k Kemal
Ortaokulu, Halk E¤itim Merkezi, Ö¤retmenevi, Ö¤retmen
Sa¤l›k Merkezi olarak kullan›lm›flt›r. Günümüzde Samsun ‹l
Kültür ve Turizm Müdürlü¤ü
olarak hizmet veren iki katl›
bina, sütunlarla süslü cephesiyle ilgi çekmektedir.
Reji Sigara Fabrikas›
ilkad›m
REJ‹ S‹GARA FABR‹KASI
Bugün kent merkezinde görülen büyük yap›, 1883 y›l›nda
kurulan Frans›z Reji flirketi taraf›ndan 1884’te yapt›r›lan sigara fabrikas›d›r.
Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun
önemli üretim ürünlerinden
tütün ifllenmesi için kurulmufl
olan fabrika 1970’li y›llara kadar büyük üretim hacmine sahipti. Üretim bak›m›ndan ‹stanbul ve ‹zmir fabrikalar›n›n
ard›ndan gelen Samsun Sigara Fabrikas›, 1980’lerden sonra önemini kaybetmeye bafllam›fl ve 1997’de Samsun Ball›ca Fabrikas›’n›n aç›lmas›yla
kapat›lm›flt›r.
Osmanl› ‹mparatorlu¤u 20.
yüzy›l bafllar›nda en kötü zamanlar›n› yaflarken, Avrupa ülkelerinden al›nan borçlar ödenemez hale gelince devlet, bat›l› devletlerin mali kontrolü
alt›na girmifl ve gelirlerini kiraya vermek zorunda kalm›flt›r.
1881 y›l›nda Avrupal›lar›n alacaklar›n›n tahsilini denetlemek için Düyun-u Umumiye
‹daresi kurulmufltur.
Bat›l›lar, alacaklar›n› Düyun-u
Umumiye ‹daresi ile garanti al-
Eski Tekel Baflmüdürlük Binas›
t›na ald›ktan sonra tütün tar›m›n› düzenleyip vergilendirmek için, 1883 y›l›nda Reji flirketinin kurulmas›n› sa¤lam›fllard›r.
Böylece Osmanl› devletindeki
tütün tar›m› ve ticareti Reji flirketinin kontrolüne geçmifltir.
Reji ‹daresi 1884 y›l›nda tütün
imtiyaz›n› al›rken, tütünün
yurt içinde imalat tekelini de
alarak Anadolu’daki imalathaneleri kapatt›rm›fl ve büyük sigara fabrikalar› kurmufltur.
Samsun Sigara Fabrikas› da
bu dönemde yap›lan fabrikalardan biridir.
ESK‹ TEKEL
BAfiMÜDÜRLÜK B‹NASI
(ESK‹ AVUSTURYAMACAR‹STAN
BAfiKONSOLOSLU⁄U)
YOL-‹fi SEND‹KASI B‹NASI
(ESK‹ FRANSIZ
KONSOLOSLU⁄U)
Bugün Yol-‹fl Sendikas› Binas›
olarak kullan›lan bina mübadele sonras›nda hazineye geçmifltir. Frans›z Konsoloslu¤u
olarak hizmet veren yap› iki
katl›d›r. Binaya girifl, stilize
Korinth bafll›klar› tafl›yan sütunlar›n aras›ndan sa¤lanmaktad›r. Bu sütunlar ikinci kattaki ç›kmay› tafl›maktad›r ve bu
ç›kma üçgen al›nl›kt›r. Yap›n›n
arka cephesinde de bir ç›kma
bulunmaktad›r.
ESK‹ ‹NG‹L‹Z
KONSOLOSLU⁄U B‹NASI
Samsun’daki konsolosluk binalar› aras›nda en eskilerden
biri olan ‹ngiliz Konsoloslu¤u
Yol-ifl Sendikas› Binas›
Geçmiflte Avusturya-Macaristan Konsoloslu¤u olarak kullan›lan yap›,
Cumhuriyet
Meydan› yak›n›ndad›r. Bina
günümüzde Samsun Büyükflehir Belediyesi’ne devrolmufltur. ‹ki katl› bina yüksek
pencereleri ve çat›s›ndaki üçgen al›nl›kl› k›s›m ile dikkat
çekmektedir.
ilkad›m
39
Faz›l Kad› ‹lkokulu
binas› günümüzde Askerlik
fiubesi olarak kullan›lmaktad›r. ‹ki katl› binan›n ilk kat›
bodrum fleklindedir ve binaya
girifl merdivenlerle sa¤lanmaktad›r.
40
ÇARfiI KARAKOLU (‹TT‹HAT
VE TERAKK‹ B‹NASI)
Saathane Meydan›’ndaki Çarfl›
Karakolu önceleri ‹ttihat ve Terakki Derne¤i’nin Samsun flubesi olarak kullan›lm›flt›r. Bina
iki katl›d›r.
‹ST‹KLAL ‹LK T‹CARET
MEKTEB‹
Samsun’daki ilk ‹dadi Mektebi
1890 y›l›nda aç›lm›flt›r. 1921 y›l›nda bu binada, Samsun’da
yabanc› dil e¤itimini gerçeklefltirmek amac›yla ‹stiklal Numune Mektebi ad›yla, befl s›n›fl› bir ilkokul aç›lm›flt›r. Bu
okulda ö¤leden önce Türkçe,
ö¤leden sonra Frans›zca e¤itim yap›lm›flt›r. Mustafa Kemal
Pafla’n›n, 22 Eylül 1924 tarihinde ‹stiklal ‹lk Ticaret Mektebi’nde Samsunlu ö¤retmenlerin onuruna verdi¤i çaya kat›lm›fl ve burada ö¤retmenlere
seslenmifltir. Ünlü “en hakiki
ilkad›m
mürflit ilimdir” cümlesi bu binada söylenmifltir.
FAZIL KADI ‹LKOKULU
(DEDE AVLU MEKTEB‹)
19. yüzy›l›n sonunda okul olarak infla edilen yap›n›n girifl
kat› revakl›d›r. Yap›n›n orta
k›sm›ndaki ç›kma, ikinci ve
üçüncü katta da devam ederek
üçgen al›nl›kla son bulmaktad›r. Genel görüntü olarak yap›
ortada üç katl›, yanlarda iki
katl›d›r.
Ç›kmada ve pencere kenarlar›nda görülen bafll›klar Korinth
düzenindedir. Okulun, Yeni
Hamam Soka¤›’na bakan duvar›n›n d›fl yüzündeki Kad›
Çeflmesi (1901), tafl iflçili¤i ile
dikkat çekmektedir. Çeflme
kullan›lmamaktad›r.
SOSYAL B‹L‹MLER L‹SES‹
(Ç‹NEKL‹YON L‹SES‹)
Günümüzde Sosyal Bilimler Lisesi olarak kullan›lan yap›,
1912’de Çinekliyon Lisesi olarak yapt›r›lm›flt›r. Bina bir süre Hilal-i Ahmer Hastanesi olarak da kullan›lm›flt›r. Daha
sonra çeflitli okullara ev sahipli¤i yapan bina geçirdi¤i resto-
Sosyal Bilimler Lisesi
rasyonun ard›ndan Sosyal Bilimler Lisesi olarak kullan›lmaktad›r.
bina Samsun’un de¤erli sivil
mimari örneklerinden biridir.
SELAN‹K BANKASI
ATATÜRK ANADOLU L‹SES‹
(SAMSUN L‹SES‹-SAMSUN
T‹CARET ‹DAD‹S‹)
1911 y›l›nda yap›m›na bafllanan bina 1913-1914 ö¤retim y›l›nda Ticaret ‹dadisi olarak ö¤retime bafllam›flt›r. 1914’te I.
Dünya Savafl›’nda asker hastanesi olarak kullan›lm›flt›r. Ticaret ‹dadisi 1914’te Okul Sultani’ye dönüfltürülmüfl ve günümüzde Astsubay Orduevi
olarak kullan›lan Frerler Mektebi binas›na tafl›nm›flt›r.
Okul, 1926-1927 y›l›nda bugün
Atatürk Anadolu Lisesi olarak
kullan›lan binaya tafl›nm›flt›r.
Ad› Selanik Bankas› olmakla
birlikte merkezi ‹stanbul’da
bulunan banka, 1888 y›l›nda
kurulmufltur. Bankan›n Selanik, Manast›r, Kavala, ‹zmir,
Edirne, Beyrut, Dedea¤aç, Üsküp, Drama, ‹skeçe ve Samsun’da birer flubesi bulunuyordu. Bir zamanlar Selanik
Bankas›’n›n Samsun flubesi
olarak kullan›lan yap›, Bankalar Caddesi’nde görülebilmektedir. Yap› üç katl›d›r. Bir dönem Nemlizade Bankas› ve
otel olarak da kullan›lm›flt›r.
Belediye Konservatuvar› Binas›
BELED‹YE
KONSERVATUVARI
(fiAH‹NZADE
REMZ‹ BEY EV‹)
Samsun’u dört defa ziyaret
eden Mustafa Kemal Pafla’n›n
ikinci geliflinde (1924) kald›¤›
bu ev fiahinzade Remzi Bey Evi
olarak bilinmekteydi. Günümüzde Samsun Belediye Konservatuvar› olarak hizmet veren
ilkad›m
41
Ziraat Bankas›
Z‹RAAT BANKASI
(ESK‹ AT‹NA BANKASI)
42
1910 y›l›nda Atina Bankas› olarak hizmet veren bina günümüzde Ziraat Bankas› Özel ‹fllem Merkezi olarak kullan›lmaktad›r.
1893 y›l›nda kurulan bankan›n
dünyan›n çeflitli yerlerinde flubeleri bulunuyordu. ‹stanbul,
‹zmir, Samsun ve Trabzon’da
da flubeleri vard›. 1923 y›l›nda
Cumhuriyet döneminde banka
kapanm›flt›r. Bankalar Caddesi’nin zarif tarihi yap›lar›ndan
olan bina, an›tsal girifl ve genifl pencereleri ile dikkat çekmektedir.
Merkez Bankas›
ilkad›m
MERKEZ BANKASI
Düzgün kesme tafltan yap›lm›fl
iki katl› binaya ön cephedeki
genifl kap›dan girilmektedir.
Yap› an›tsal ve güçlü bir etki
b›rakmaktad›r.
GARANT‹ BANKASI
(ESK‹ OSMANLI BANKASI)
1863 y›l›nda kurulan Bank-›
Osmanî-i fiahane (Osmanl›
Bankas›), 1914 y›l›nda, 37’si
Anadolu'da, 11’i Suriye ve Filistin’de, 5’i M›s›r’da, 3’ü ‹stanbul’da, 5’i Trakya’da, 6’s›
Makedonya’da ve di¤erleri
K›br›s, Mezopotamya, Arabistan ve Arnavutluk’ta olmak
üzere 80’i aflk›n flubesi bulunan önemli bir banka idi. Bankan›n Samsun flubesi 1891 y›l›nda aç›lm›flt›r.
Günümüzde Garanti Bankas›
olarak hizmet veren bina farkl›
mimari özellikleri ile ilgi çekmektedir. Bodrum, girifl kat›
ve çat› kat›ndan oluflan banka
binas›n›n en ilgi çeken bölümü
kulesidir. Yap›n›n ortas›ndaki
an›tsal girifl kule fleklinde devam etmektedir. Kap›n›n üzerinde Bank-› Osmanî-i fiahane’nin (Osmanl› Bankas›),
Garanti Bankas›
Frans›zca karfl›l›¤› olan “Banque Imperiale Ottomane” yaz›s› okunmaktad›r. Bina, çat›s›ndaki dört yuvarlak penceresi, cephe süslemeleri, ferforjeleri, çat› örtüsü ve elbette kulesiyle Samsun’un tarihi mimari dokusunda özel bir yere
sahiptir.
VARYETE S‹NEMASI
Samsun’da ilk sinema gösterimi 1909’da Meflrutiyet Tiyatrosu'nda gerçeklefltirilmifltir.
Mösyö Rici (Samsun Belediyesi binas›n›n projesini de çizmifltir.), ‹stanbul ve Selanik’ten sonra Samsun’da sinematograf gösterimi yapm›flt›r.
Samsun’da ilk sinema binas›
1910 y›l›nda Boduro¤lu Kiryaki
taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r.
1922 y›l›nda Alemdarzade ismini alan sinema, 1925 y›l›nda
Zafer Sinemas› ad›n› alm›flt›r.
1912 y›l›nda Samsun’un ikinci
sinemas› olan Venüs Sinemas›
aç›lm›flt›r.
Giderek artan sinema salonlar› aras›na 1913’te Pathé,
1915’te ise Kristal ve Osmanl›
sinemalar› da eklenmifltir.
Bankalar Caddesi üzerinde yer
alan Varyete Sinemas› da
Samsun’daki sinemalar›n artt›¤› bu dönemde hizmet vermifltir. Yap›, üç katl›d›r.
ESK‹ SARAY OTEL‹
Zarif cepheleriyle dikkatleri
çeken üç katl›, tafl yap›n›n ana
girifli kemerli bir kap›dan sa¤lanmaktad›r. Girifl kat›nda zaman›nda dükkân olarak kullan›lan mekânlar vard›r. ‹kinci ve
üçüncü katlarda büyük tafl
balkonlar vard›r. Yap›n›n genel hatlar›na bak›ld›¤›nda süsleme olarak korinth düzeninde
sütun bafll›klar›n›n kullan›ld›¤›
ve bitkisel süslemelerin tercih
edildi¤i görülmektedir.
Eski Saray Oteli
ilkad›m
43
fiehir Kulübü
SAH‹L PALAS OTEL‹
1930 y›l›nda yapt›r›lm›fl olan
Sahil Palas Oteli Samsun’un
tarihi otellerindendir. Bina üç
katl›d›r.
44
SAMSUN fiEH‹R KULÜBÜ
Rum Tüccar Kulübü olarak kullan›lan iki katl› yap›n›n birinci
kat› kesme tafl, ikinci kat› ba¤dadi üzerine s›val›d›r. Birinci
katta ç›kmal› girifl k›sm› yer almaktad›r. Bu k›s›m kesme taflt›r ve sonradan yap›lm›flt›r.
‹kinci katta genifl bir teras buSamsun Ruh Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Hastanesi
lunmaktad›r. ‹kinci katta üçgen al›nl›kla sonland›r›lm›fl bir
ç›kma görülmektedir. Yap›n›n
ilgi çeken bölümü bat›s›ndaki
dairesel planl› k›sm›d›r. Yap›
mübadele sonras›nda okul
olarak kullan›lm›flt›r. Tapu kay›tlar›nda, günümüzde Samsun fiehir Kulübü olarak kullan›lan bina ile ilgili olarak; “Arzuo¤lu Todoraki ve 2/3 hissesi ‹ngiltere Devleti tebaas›ndan Mösyö ‹stefanos Ferankiyedis’ten metruk” aç›klamas›
bulunmaktad›r.
SAMSUN RUH SA⁄LI⁄I VE
HASTALIKLARI HASTANES‹
Pazar Mahallesi’nde yer alan
bina Ruh ve Sinir Hastal›klar›
Hastanesi olarak hizmet vermektedir. 1895 y›l›nda Canik
Mutasarr›f› Hamdi Simavi
Bey’in talimat› ile bafllanan
hastane inflaat› 1902 y›l›nda
tamamlanm›flt›r. Devrin padiflah› II. Abdülhamit’in ad›ndan
dolay› hastaneye “Canik Hamidiye Hastanesi” ad› verilmifltir. Çeflitli dönemlerde
farkl› isimlerle an›lan hastane
iki katl›d›r. Ön cephede iki sütunla vurgulanm›fl bir girifl var-
ilkad›m
Çarflambal›lar Derne¤i
d›r. Sütunlar ikinci kattaki ç›kmay› tafl›maktad›r. Bu ç›kmada üç tane büyük sivri kemerli
pencere bulunmaktad›r.
SAMSUN KONUT M‹MAR‹S‹
Genellikle zemin üzeri iki katl›
olan binalar›n d›fl cephesi y›¤ma tu¤ladan (baz› büyük yap›lar tafltan) iç bölmeleri ba¤dadi olarak yap›lm›flt›r. Günümüze ulaflan örneklerin genelinde ikinci katta bir ç›kma mevcuttur. Ç›kman›n yan› s›ra, balkonlu örnekler de vard›r. Ç›kma, baz› yap›larda iki, baz› yap›larda dört direk ya da sütunla tafl›nmaktad›r. Sütun bafll›klar› da kullan›lm›fl örnekler
vard›r. Sütunlar ahflaptan ya
da tafltan yap›lm›fllard›r. Ayn›
zamanda sütundan çok daha
sade olarak, direklerin tafl›d›¤› uygulamalar da vard›r. Baz›
yap›larda ç›kmalar, konsol gibi demir çubuklarla desteklenmektedir.
Evlerin k›rma çat›s› alaturka
kiremitle örtülü, saçak altlar›
ahflapt›r. ‹ç mekânda ortada
bir sofa yer almaktad›r ve di¤er odalar bu sofaya aç›lmaktad›r. Taban ve tavan ahflap
malzemelidir. Samsun’un genelinde da¤›n›k olarak görülebilen tarihi konut mimarisi örneklerine toplu olarak Ülkü
Sokak’ta rastlanmaktad›r. Büyük ço¤unlu¤u koruma alt›nda
olan bu evler Samsun geleneksel mimarisine ›fl›k tutmaktad›rlar.
Ülkü Sokak
ilkad›m
45
Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müze Müdürlü¤ü Binas›
46
Bu sokaktaki evler aras›nda
evlerin cephe düzenlerinde
çeflitlilik görülmektedir. Kimileri sütunlar› ile dikkat çekerken, kimileri de ç›kmalar› ya
da balkonlar› ile hayranl›k
uyand›rmaktad›rlar. Tarihi konut mimarisinin yo¤un olarak
görüldü¤ü yerlerden biri de
Selahiye Mahallesi’dir. Eskiden Ermeni Mahallesi olarak
bilinen Selahiye Mahallesi’n
deki 30 A¤ustos ‹lkö¤retim
Okulu’nun bulundu¤u yerde
Ermeni St. Nigo¤ayos Katolik
Kilisesi yer almaktayd›.
SAMSUN ARKEOLOJ‹ ve
ETNOGRAFYA MÜZES‹
Samsun’daki Arkeoloji ve
Etnografya Müzesi 1981 y›l›ndan beri Samsunlular›
ve ziyaretçilerini, kentin
zengin geçmifli ile buluflturmaktad›r. Orta salon ve
simetrik olarak yap›lm›fl
iki yan salondan oluflmaktad›r. Orta salonda ve sa¤daki salonda arkeolojik
eserler, soldaki salonda
ise etnografik eserler sergilenmektedir. Müzeye giAtlet Heykeli, Roma Dönemi
ilkad›m
rer girmez ilk göze çarpan eser
hiç kuflkusuz gerek büyüklü¤ü, gerekse ince iflçili¤i ile göz
okflayan orta salondaki mozaiktir. 1958 y›l›nda Amisos antik
kentinde bulunmufl olan taban
mozai¤i Alexander Severus
(222-235) zaman›na tarihlenmektedir. Mozaik 5. yüzy›lda
Bizansl›lar taraf›ndan onar›lm›flt›r. Arap istilas› s›ras›nda
yer yer zarar görmüfltür. Amisos taban mozai¤i; 10 panodan oluflmaktad›r. 7 x 8 m ölçülerindedir. Mozai¤in dört
köflesinde mevsimleri sembolize eden kad›n figürleri bulunmaktad›r. Mozai¤in ortas›ndaki ana panoda
antik Yunan kahraman›
Akhilleus ve annesi
tanr›ça Thetis’in
betimleri görülmektedir.
Taban
mozai¤inin ön k›sm›nda ev sahibini
kurban adarken gösteren bir sahne yer
almaktad›r. Mozai¤in kenarlar›nda ise
Nereidler (deniz tanr›çalar›) ve Hippocampuslar›n (kar›-
Akhilleus ve Tanr›ça Thetis Mozai¤i, Roma Dönemi
fl›k, mitolojik denizatlar›) betimlendi¤i sahneler görülmektedir. Mozaikte bitkisel ve
geometrik betimler de bulunmaktad›r. Amisos mozai¤inin
önemi, Karadeniz’in kuzey sahillerinde, Bat› Anadolu'da,
Ege adalar›nda, K›ta Yunanistan'da ve afla¤› ‹talya'da bilinen Akhilleus kültünün varl›¤›n›n, Karadeniz’in güney k›y›lar›nda da görülmesinin örne¤i
olmas›ndan ileri gelmektedir.
Mozai¤in hemen arkas›nda yine orta salonda yer alan üç vitrinde Amisos Hazinesi sergilenmektedir. 1995 y›l›nda
Samsun kent merkezinde gerçeklefltirilen yol geniflletme
çal›flmalar› s›ras›nda bulunan
mezar odas› buluntular› Amisos Hazineleri olarak an›lan
grubu oluflturmaktad›r. Alt›n
eserler aras›nda kad›n bafll›
bilezik, aslan bafll› bilezik, 10
aplik, 13 dü¤me, yüzük, defne
yaprakl› bir taç ve kolyeler ilk
akla gelenlerdir. Buluntular
aras›nda cam, mermer, piflmifl
toprak ve madenden yap›lm›fl eserler de bulunmaktad›r. Yine orta salonda
Klasik, Helenistik, Roma,
Bizans, Selçuklu, Osmanl› ve
Cumhuriyet dönemine ait sikkeler de sergilenmektedir.
Müzenin sa¤daki salonunda
Samsun çevresinde ele geçirilen Kalkolitik, Eski Tunç ça¤lar›na ve Hitit, Helenistik, Roma
ve Bizans dönemlerine ait buluntular sergilenmektedir. Bu
salonda, 1. yüzy›la tarihlenen
bronz atlet heykeli ilk bak›flta
dikkatleri çekmektedir. Müzenin etnografya bölümünde ise
yörenin sosyal, dini ve ticari
yaflant›s›n› yans›tan etnografik de¤eri olan eserler sergilenmektedir. Müzenin bahçesinde de lahitler, steller, kabartmalar ve yaz›tlar sergilenmektedir.
Amisos Hazinesi, Alt›n Aplik,
Helenistik dönem
ilkad›m
47
Gazi Müzesi
GAZ‹ MÜZES‹
(MANT‹KA PALAS OTEL‹)
48
Günümüzde Gazi Müzesi olarak hizmet veren yap›, 1902 y›l›nda Jean ‹onnis Mantika taraf›ndan alt katta dört ma¤azas›
olan bir otel olarak yapt›r›lm›flt›r. Mustafa Kemal Pafla’n›n 9. Ordu Müfettifli olarak
19 May›s 1919 tarihinde geldi¤i Samsun’da ilk kald›¤› yer bu
binad›r. Mantika Palas Oteli’nin anahtarlar› bu ziyaretin
an›s›na 1926 y›l›nda Mustafa
Kemal Atatürk’e hediye edilmifltir. Mustafa Kemal Pafla,
1928 ve 1930 y›llar›nda yapt›¤›
Samsun gezilerinde de bu binada konaklam›flt›r. Samsun
Belediyesi’nin giriflimiyle 1940
Gazi Müzesi
ilkad›m
y›l›nda Gazi Müzesi olarak ziyarete aç›lm›flt›r. 1995 y›l›nda
Kültür Bakanl›¤›’na devredilen
bina restore edildikten sonra
1998’de yeni düzenlemeyle
aç›lm›flt›r. 1968’den beri ziyarete aç›k olan, Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nin yan›nda
bulunan Atatürk Müzesi koleksiyonlar› da Gazi Müzesi’ne
dahil edilmifltir. Gerçeklefltirilen büyük çapl› restorasyon
sonras›nda Gazi Müzesi, 2006
y›l›nda yenilenen sergi düzeniyle, ça¤dafl müzecilik anlay›fl›na uygun olarak yeniden ziyarete aç›lm›flt›r.
Gazi Müzesi’nde Atatürk’ün
kullanm›fl oldu¤u eflyalar ve
foto¤raflar sergilenmektedir.
49
Saat Kulesi
Atatürk’ün yatak odas› ve çal›flma odas› da müzede ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir.
Ayr›ca üst kattaki salonda 19
May›s 1919’da Mustafa Kemal
Pafla ile beraber Samsun’a ç›kan on sekiz silah arkadafl›n›n
balmumu heykelleri de bulunmaktad›r.
SAAT KULES‹
Sultan II. Abdülhamit’in emriyle 1886 y›l›nda Samsun’da
Belçika as›ll› Frans›z bir mühendise yapt›r›lan saat kulesinin zaman› göstermenin yan›
s›ra, yang›n ve gözetleme kulesi gibi ifllevleri de bulunmaktayd›. 1933 y›l›nda saat kulesindeki eski sistem saat kald›r›larak yerine yeni sistem elektrikle çal›flan ve yang›nlarda
kullan›lmak üzere ayr›ca siren
düzeni de bulunan yeni saat
konulmufltur.
Saat kulesi, 1944 y›l›ndaki
Samsun depreminde büyük
hasar görmüfltür. Onar›lmas›
mümkün olmay›nca kule y›kt›r›lm›fl, saati de 1948 y›l›nda
Ladik Belediyesi’ne sat›lm›flt›r. 1977 y›l›na kadar saat kulesi olmayan Saathane Meydan›’na, Samsunlu mimar Kemal
Taner taraf›ndan plan› çizilen
saat kulesi, Samsun Belediyesi taraf›ndan yapt›r›lm›fl ve saatleri ‹sviçre’den getirilmifltir.
2001 y›l›nda Samsun Büyükflehir Belediyesi taraf›ndan
Saathane Meydan› yeniden
düzenlenerek saat kulesinin
orijinalinin bir benzeri yeniden
yapt›r›lm›flt›r.
ilkad›m
Atatürk An›t›
ATATÜRK ANITI ONUR ANITI
50
Samsun’un kentsel simgesi
olan Samsun halk› taraf›ndan
Avusturyal› heykelt›rafl Heinrich Krippel’e yapt›r›lm›flt›r.
Bronzdan yap›lm›fl heykelin
kaidesiz yüksekli¤i 4.75 m kaideli yüksekli¤i ise 8.85 m’dir.
Yüksek bir kaidede flahlanan
bir at›n üzerinde Atatürk’ü bütün heybeti ile görmek mümkündür. Gururlu bir anlat›mla
bat›ya ve çok uzaklara dikilen
bak›fllar› azim doludur. Bu an›t
tümüyle Atatürk’ü anlatm›fl,
kuvvetin, azmin, cesaretin ve
üstünlü¤ün simgesi olmufltur.
Kaidenin iki yan yüzünde kabartmalar, ön ve arka yüzlerinde ise yaz›tlar bulunmaktad›r.
Kabartmalardan birinde savafl
s›ras›nda, iskelede sandal›n
yan›nda, mermi ve cephane tafl›yan kifliler görülmektedir.
Di¤er kabartman›n ortas›nda
Atatürk tüm özellikleri ile dimdik, büyük bir zafer simgesi
olarak durmaktad›r. Bafl› halka dönük, halk ile el ele durmaktad›r. Atatürk’ün iki yan›nda da Türk ulusunun yafll›s›,
köylüsü, kentlisi görülmekteilkad›m
dir. Heykelin kaidesindeki yaz›lar flöyledir; “Vatanda Milli
Mücadeleye bafllamak için
Gazi 19 May›s 1919 tarihinde
Samsun’a ç›kt›.”
“Bu heykel Samsun Vilayet
halk› taraf›ndan 29 Birinci Teflrin 1931 tarihinde dikildi.”
ATATÜRK PARKI
Samsun’un ilk park› olan bu
yeflil alan tam anlam›yla bir
Samsun klasi¤idir. Samsun’a
gelen herkesin mutlaka an›lar›nda yer eden park›n en ilgi
çeken ö¤esi kuflkusuz Atatürk
An›t›’d›r. Çevre düzenlemesi
ve süs havuzlar›yla da öne ç›kan Atatürk Park› kentin
önemli cazibe merkezlerinin
bafl›nda say›lmaktad›r.
‹LKADIM ANITI
19 May›s 1919’da Mustafa Kemal Pafla’n›n Samsun’a ayak
bast›¤› yerde yer alan an›t,
1981-1982 y›llar› aras›nda heykelt›rafl Hakk› Atamulu taraf›ndan yap›lm›flt›r. Atatürk’ün do¤umunun 100. y›l›nda Samsun
halk› taraf›ndan yapt›r›lan an›t›n, öndeki üç figürü, Atatürk
ve beraberindekilerin Sam-
‹lk Ad›m An›t›
sun’a ilk ayak bas›fllar›n› simgelerken Kurtulufl Mücadelesinin buradan bafllat›ld›¤›n›
ifade etmektedir. Elinde güvercin tutan erkek figürü bar›fla inanc›, defne çelengi tutan
genç k›z figürü ise zaferi simgelemektedir.
SAH‹L GEZ‹ YOLU
Yeni düzenlemesiyle Samsun’un en güzel yürüyüfl parkurlar›ndan olan Sahil Gezi
Yolu çeflitli e¤lence ve dinlence olanaklar›yla da giderek
popüler bir yer olmaktad›r.
Yaz aylar›nda faytonlarla turlanabilen Sahil Gezi Yolu, Do¤u Park ile Bat› Park aras›nda
uzanmaktad›r.
Sahil Gezi Yolu’nun do¤usunda, Sevgi Gölü ve Park› ile
Hayvanat Bahçesi bulunmaktad›r.
Sevgi Gölü ve Park›: Göl etraf›nda yürüyüfl parkurlar›, caferestaurant, oturma ve dinlenme mekânlar› vard›r. Suni göl
olarak haz›rlanan alanda ku¤ular, ördekler baflta olmak
üzere çeflitli su kufllar› bulunmaktad›r.
Sahil Gezi Yolu
ilkad›m
51
Sevgi Gölü
52
Sahil yoluna ve Sevgi Gölü etraf›na yerlefltirilen heykeller
sahil yolunu gezenleri küçük
sürprizler olarak karfl›lamaktad›rlar.
Samsun Hayvanat Bahçesi:
Sahil Gezi Yolu’nun do¤usunda, Sevgi Gölü ve Park›’n›n yan›nda bulunan hayvanat bahçesi Samsun’un son dönemlerde en çok ilgi çeken mekânlar›ndand›r. Çocuklar baflta olmak üzere her yafltan ziyaretçiyi a¤›rlayan hayvanat bahçesinde, aslan, kaplan, maymun,
deve, devekuflu, sülün, çeflitli
Sevgi Gölü
ilkad›m
su kufllar›, tavus kufllar›, geyik, keçi, ay›, midilli ve köpekler bulunmaktad›r.
Kurtulufl Yolu (Tütün ‹skelesi): Sahil Gezi Yolu’nun ortas›nda Kurtulufl Yolu (Tütün ‹skelesi) düzenlemesi yer almaktad›r. Band›rma Vapuru’nun modern bir sergilemesi
ve 19 May›s 1919’da Samsun’a
ç›kan Mustafa Kemal Pafla ile
on sekiz arkadafl›n›n heykelleri bu iskelede aç›k havada sergilenmektedir. Buradan bafllayarak Yabanc›lar Pazar›’n›n
önünden geçerek kent merke-
Kurtulufl Yolu (Tütün ‹skelesi)
zine uzanan yol, modern flehircilik anlay›fl› ile düzenlenmifltir. Zarif sokak lambalar›, rengârenk ›fl›klarla ayd›nlat›lan
havuzlar›yla Kurtulufl Yolu,
kentin her zaman ilgi gören
yerlerinden biri halini alm›flt›r.
Yalova Gemisi: 1948 Hollanda
yap›m› Yalova Gemisi, 1995 y›l›na kadar ‹stanbul fiehir Hatlar› Vapuru olarak ‹stanbul-Yalova seferlerini yapm›flt›r.
1998 y›l›nda Samsun Büyükflehir Belediyesi taraf›ndan sat›n al›nm›fl ve Sahil Gezi Yolu
projesi kapsam›nda Samsun
Liman›’na tafl›nm›flt›r. Geminin
özgün flekline müdahale edilmeden cafe-restoran olarak
düzenlenmifltir.
BATI PARK, TELEFER‹K VE
BARUTHANE
Samsun Liman›’n›n bat›s›nda
kalan Bat› Park, t›pk› Do¤u
Park gibi kente ve kentlilere
soluk ald›racak flekilde düzenlenmektedir. Bat› Park’taki teleferik Samsun’un ilk teleferi¤idir ve ziyaretçilerine eflsiz
Karadeniz manzaras› sunmaktad›r.
Hayvanat Bahçesi
ilkad›m
53
Teleferik
54
Bat› Park ile Baruthane tümülüsleri aras›nda çal›flan bu teleferikte gidifl ve gelifl olmak
üzere alt›flar kiflilik üç kabin
bulunmaktad›r ve hatt›n uzunlu¤u 323 m’dir. Baruthane Tümülüsleri’nin bulundu¤u tepe,
hem yeflil alan hem de arkeolojik gezi park› olarak düzenlenmifltir. Bilimsel kaz›lar›n ard›ndan ortaya ç›kart›lan mezar
odalar› gezilebilmektedir. Tepede Büyükflehir Belediyesi
taraf›ndan yap›lan Amisos
isimli lokanta ve cafe bulunmaktad›r.
SAMSUN SAH‹LLER‹
Çok uzun bir sahil fleridine sahip olan Samsun'da Samsun-
19 May›s ‹lçesi aras›nda bulunan yaklafl›k 35 km’lik sahil
fleridinin %90’l›k bölümü denize girmeye elverifllidir. Atakum, Kurupelit, Atakent, Çatalçam, ‹ncesu, Dereköy, Taflan, Erenköy, Engiz ve Muflta
yerleflim merkezlerinin tamam›nda özel plajlar, kamp alanlar› ve çeflitli büyüklüklerde
konaklama alanlar› bulunmaktad›r.
Bu sahil fleridinde yelken,
sörf, jet ski vb alternatif su
sporlar› yapma imkân› bulunmaktad›r. Sahil fleridinde birçok e¤lence merkezi de ziyaretçilere gece geç saatlere kadar e¤lence hizmeti sunmaktad›r.
ULUSLARARASI HALKDANSLARI FEST‹VAL‹
Türkiye’nin en eski ve içeri¤i
sadece Halkdanslar› olan tek
festivalidir. ‹lk kez 1980 y›l›nda düzenlenmeye bafllayan
festival o tarihten beri kesintisiz olarak sürdürülmektedir.
Büyükflehir Belediyesince her
y›l 17-30 Temmuz tarihleri aras›nda yap›lan festivale dünyan›n dört köflesinden 20-25 ülilkad›m
ke kat›lmakta ve bölge insan›na Dünya Kültürü Mozai¤i
sunmaktad›r. Kapsam› içerisinde sülünün Anadolu’daki
anavatan› olmas› nedeniyle
“Alt›n Sülün Uluslararas›
Halkdanslar› Yar›flmas›” olarak adland›r›lan festival, Avrupa’n›n en önemli befl festivali
aras›nda gösterilmektedir.
Band›rma Vapuru
CAN‹K ‹LÇES‹
Canik, Samsun’un Devgerifl
deresiyle Mert Irma¤› aras›nda Karadeniz’den içeri do¤ru
uzanan ilçesidir. Güneyinde
Asarc›k, do¤usunda Tekkeköy, bat›s›nda ‹lkad›m ilçeleri, kuzeyinde ise Karadeniz
bulunmaktad›r. Yerli halk dilinde ‘Cenik’ fleklinde, sürülerin k›fl›n bar›nd›klar› çukur
yer anlam›nda kullan›lan kelime, co¤rafi ve idari bir bölgeyi ifade etmektedir.
Co¤rafi olarak Karadeniz bölgesinin orta k›sm›na ve bu
bölgedeki da¤lara verilen bir
add›r.
‹lçenin eski tarihine ait bilgiler çok azd›r. 1960’l› y›llara
kadar Canik, yerleflim alan›
olarak Hasköy, Hac›ismail,
Tekkep›nar köylerinden ibaretti. Ordu-Ankara karayolunun gelifltirilmesi, küçük sanayi sitelerinin kurulmas›, ilçenin gittikçe büyümesini
sa¤lam›flt›r.
Band›rma Vapuru ‹ç Görünüflü
canik
55
Band›rma Vapuru
TOPTEPE TÜMÜLÜSLER‹
56
Hasköy’deki Toptepe Tümülüsleri, Belediye Evleri Mahallesi’nde Samsun-Çarflamba
Karayolunun üzerinde yer alan
biri büyük, di¤eri küçük Helenistik döneme tahirlenen iki
tepeden oluflmaktad›r.
BANDIRMA GEM‹ MÜZES‹
VE M‹LL‹ MÜCADELE AÇIK
HAVA MÜZES‹
Band›rma Vapuru, Türkiye tarihinde önemli bir yere sahiptir. Modern Türkiye’nin kurulmas›n›n ilk ve en önemli ad›m› olan Kurtulufl Savafl›’n›n
bafllat›lmas› için on sekiz arkadafl› ile Anadolu’ya giden
Mustafa Kemal Pafla’y› tafl›yan gemi Band›rma Vapuru’dur.
Band›rma Vapuru, 1878 y›l›nda ‹ngiltere'de yük ve yolcu
vapuru olarak yap›lm›flt›r. Geminin ilk sahibi Dussey and
Robinson flirketi gemiyi “Torocaderto” ad› ile 5 y›l çal›flt›rm›flt›r. Gemi 1883 y›l›nda
Yunanistan’da H. Psicha Preus Firmas›na sat›lm›fl ve ad›
“Kymi” olarak de¤ifltirilmifltir.
canik
Daha sonra ‹stanbul’da bir firmaya sat›lm›fl ve “Panderma”
ad› verilmifltir. Gemi Osmanl›
Denizcilik ‹flletmesi’ne geçince ad› “Band›rma” olarak de¤ifltirilmifltir.
Asl›na uygun olarak yeniden
yap›lan Band›rma Vapuru,
Samsun’da Do¤u Park sahilinde düzenlenen Milli Mücadele
Park› ve Aç›k Hava Müzesi ile
birlikte, yak›n tarihin önemli
bir simgesi olarak gelecek kuflaklara aktar›lmaktad›r.
Gemi-Müzede Atatürk’ün ve
arkadafllar›n›n balmumu heykellerinin bulundu¤u kamara,
kaptan köflkü bulunmaktad›r.
Milli Mücadele Park› ve Aç›k
Hava Müzesi’nde, Çanakkale
Savafl›’ndan Türk Ordusunun
‹zmir’i al›fl›na kadar olan mücadeleyi temsil eden seramik
kabartmalar, Samsun ve ilçelerinden verilen 1200 flehidin
adlar›n›n yaz›l› oldu¤u flehitler yaz›t›, bronz kabartmalar,
Milli Kurtulufl An›t› ile Kurtulufl Savafl›’nda kullan›lan savafl malzemeleri (top, torpido, may›nlar vb.) de bulunmaktad›r.
57
Milli Mücadele An›t›
DO⁄U PARK
Kentin do¤usunda sahil boyunca uzanan park, modern
flehircilik anlay›fl›nda yeflil
alanlar›n, dinlence ve e¤lence
aktiviteleri ile birlikte uygulanmas›n›n Samsun’daki baflar›l› örneklerindendir.
Mert Irma¤›’n›n giriflinden
bafllayarak Band›rma Vapuru’na kadar olan alan›n çevre
düzenlemesi yap›larak oluflturulan Do¤u Park yürüyüfl yollar›, her mevsim bak›ml› bahçeleri, oyun ve spor alanlar› ile
kent sakinlerinin ve kenti ziyaret edenlerin ilgi odaklar›ndan
biridir.
Özellikle yaz aylar›nda çok say›da kültür ve sanat etkinli¤ine ev sahipli¤i yapan antik tiyatro formundaki yap› da Do¤u Park’tad›r. Do¤u Park’ta
Band›rma Gemisi Müzesi, Milli
Mücadele Park› ve Aç›k Hava
Müzesi de gezilmesi, görülmesi gereken kültür duraklar›ndad›r.
MEfiE KÜLTÜR PARKI
Toptepe’deki Mefle Tesisleri
yemyeflil orman içinde huzur
ve sessizlikle vakit geçirmek
için idealdir. Burada ziyaretçilerin rahat› için her türlü altyap› düflünülmüfltür.
KOZLU KÖYÜ CAM‹‹
Kozlu Köyü’nde bulunan yap›
kareye yak›n dikdörtgen planl›
ve k›rma çat›l›d›r. Yap›m tarihi
bilinmeyen yap›, kiliseden camiye çevrildi¤i yerel halk taraf›ndan söylenmektedir. Tek
mekanl› yap› kesme tafltan infla edilmifltir. Yap›n›n bat› ve
güney pencereleri dikdörtgen
olup yuvarlak kemerlidir.
canik
Atakum Sahili
ATAKUM ‹LÇES‹
58
Atakum, Samsun’un merkez ilçelerindendir. Güneyinde Kavak, do¤usunda ‹lkad›m, bat›s›nda Ondokuz May›s ilçeleri,
kuzeyinde ise Karadeniz yer
almaktad›r.
Samsun flehir merkezine 5 km
mesafeden bafllar. Samsun’un
di¤er bölgelerine göre daha
düz bir alana yay›lm›fl ve yeni
yap›lanan bir ilçe oldu¤undan
daha planl› bir flehircilik anlay›fl›na sahiptir.
AKALAN KALES‹
Atakum ilçesi, Çatmaoluk ve
Kulacada¤ Köyleri aras›nda
kuzey, güney ve bat›s› Karadere Çay› ve kollar›yla s›n›rlanan
yüksekçe bir platonun yamac›nda kurulmufltur. Uzunlu¤u
yaklafl›k 350 m geniflli¤i ise
50-70 m.’dir. Etraf› yaklafl›k bir
km uzunlu¤unda ve 4,5-5 m
yüksekli¤inde surlarla çevrilidir. Bugün bir k›sm› hala toprak alt›nda olan surlar,
Kykloptik duvar tekni¤inde
atakum
büyük tafl bloklar›ndan y›¤ma
olarak yap›lm›fl, duvar boflluklar› küçük tafllarla doldurulmufltur. Surlar›n yap›m›nda
keskin dönüfller yerine yuvarlat›lm›fl dönüfller tercih edilmifltir. Kalenin ortas›nda höyük oldu¤u tahmin edilen yükselti bulunmaktad›r. Kalede ç›kan çanak-çömlek parçalar›
bugün ‹stanbul Arkeoloji Müzesinde korunmaktad›r.
BÜYÜK KOLPINAR
TÜMÜLÜSÜ
Atakum ilçesi, Esenevler Mahallesi, Büyük Kolp›nar Mevkii’nde yer almaktad›r. SamsunAnkara karayolunun 250 m kadar üst taraf›nda denize hakim
bir noktada bulunmaktad›r. 40
m çap›nda, 8 m yüksekli¤indedir.
ATAKUM SAH‹LLER‹
Atakum, Akdeniz’i aratmayan
ince kumlu, uzun sahil fleridi
her türlü deniz aktivitesinin
yap›ld›¤› bir sayfiye yeridir.
TEKKEKÖY
Tekkeköy Genel Görünüm
60
Tekkeköy ve civar›nda yap›lan
araflt›rmalarda, ilçede Paleolitik dönemden itibaren yerleflimin oldu¤u saptanm›flt›r. ‹lçedeki araflt›rmalarda Hitit dönemi kültür katlar›na ve Frig
eserlerine de rastlanm›flt›r.
Yöre MÖ 3. yüzy›l ortalar›nda
Mithritades Krall›¤› s›n›rlar›
içine girmifl, daha sonra s›ras›yla Roma, Bizans ve Anadolu
Selçuklu devletinin eline geçKabaceviz fielaleleri
tekkeköy
mifltir. Anlat›ma göre Selçuklular, Anadolu’ya geçmeye
bafllad›klar› zaman Bizans
devletinin egemenli¤i alt›nda
olan bu yöreyi Türklefltirmek
ve Müslümanlaflt›rmak için,
bölgenin önemini de dikkate
alarak büyük Türk velisi fieyh
Yusuf Zeynüddin’i buraya göndermifller ve bir tekke kurdurmufllard›r. Tahminen 12501330 y›llar› aras›nda yaflayan
fieyh Zeynüddin, kurdu¤u tekkede yolcular›, düflkünleri, fakirleri doyurmufltur. Tekkeköy
ad›n›n buradan geldi¤i söylenmektedir. 1399’da Tekkeköy
Osmanl› egemenli¤ine girmifltir. 1402 Ankara Savafl›’ndan
sonra Kubato¤ullar›’n›n eline
geçmifltir. 1419’da Çelebi Mehmet Tekkeköy’ü tekrar Osmanl› topraklar›na katm›flt›r.
Osmanl›lar döneminde burada
Türkler ve Bizans döneminden
kalma Rum halk› bar›fl içerisinde yaflam›fllard›r. Kurtulufl
savafl› sonras›nda yap›lan Lozan Antlaflmas› gere¤i buradaki Rum halk› Bat› Trakya Türkleri ile yer de¤ifltirmifltir.
Tekkeköy’ün do¤usu ve güneyinde Çarflamba, bat›s›nda Ca-
Tekkeköy Ma¤aralar›
nik ilçesi ve kuzeyinde Karadeniz yer almaktad›r. ‹lçe topraklar›n›n üçte birini Çarflamba ovas›n›n devam› oluflturmaktad›r.
TEKKEKÖY MA⁄ARALARI
Samsun’un 14 km do¤usunda
Tekkeköy ilçesi s›n›rlar› içerisinde yer al›r. 1941 y›l›nda K.
Kökten taraf›ndan yap›lan
araflt›rmalarda burada çok say›da prehistorik ma¤ara, s›¤›nak ve düz yerleflim keflfedilmifltir. Yap›lan arkeolojik kaz›lar sonucunda Paleolitik, Tunç
Ça¤› ve Hititlere ait buluntular
ele geçirilmifltir.
Buluntular Samsun Müzesi’ndedir. Ç›narc›k ve F›nd›cak
vadilerinin birleflti¤i yerde ve
her iki vadiye hâkim durumda
bulunan bir kaya kitlesi ise
“delikli kaya” ad›yla bilinmektedir.
Buras›n›n bir Frig Kalesi oldu¤u yap›lan araflt›rmalar sonucunda anlafl›lm›flt›r.
KABACEV‹Z fiELALELER‹
Samsun’a uzakl›¤› 32 km, Tekkeköy ilçe merkezine uzakl›¤›
22 km olan Kabaceviz fielale-
leri bölgenin görülmeye de¤er
turizm alanlar›ndand›r. Üç
aflamal› flelaleler birlefliminden oluflan alan, gezi, trekking, da¤c›l›k, piknik ve foto
safari imkanlar› sunmaktad›r.
‹kinci kademede yaklafl›k 60
m su düflümü olan flelalede
A¤ustos ay› sonuna kadar su
ak›fl› bulunmaktad›r. Bölgeyi
ziyaret için en iyi dönem; May›s ay›n›n sonu - Ekim ay›n›n
bafl› aras›d›r.
COSTAL ORMANI
‹lçedeki Gelemen Mevkii’nde
yer alan Costal ormanlar›, Karadeniz’de ender kalm›fl k›y›
ormanlar›na güzel bir örnektir.
Buras› Samsun ilindeki do¤al
de¤eri yüksek alanlardan biri
olarak belirlenmifltir.
HACI OSMAN KORUSU
Costal mevki do¤al plaj özelli¤i de tafl›maktad›r. K›y›daki
Hac› Osman Korusu ve içeriye
girildikçe yüksekli¤i 700-800
m civar›nda olan Kapakl› P›nartepesi, K›rantepe, Azman
Tepesi, sahile yak›n Asara¤aç
tepesi piknik ve mesire olarak
ideal mekânlard›r.
tekkeköy
61
Keltepe Kilisesi
62
KELTEPE K‹L‹SES‹
ÇINARALAN K‹L‹SE-CAM‹‹
Tafltan yap›lm›fl kilisenin kubbesinin bir bölümü y›k›lm›fl olsa da yap›n›n mimari özellikleri hâlâ kendini hissettirmektedir. Yap› içindeki sütunlar ve
kemerler yap›n›n eski görünümünü, hayal gücüne gerek
kalmadan gözler önüne sermektedir.
Eski kilise yap›s› 1994 y›l›nda
cami olarak düzenlenmifltir.
Kiliseden günümüze ulaflan
tek duvar (kuzey duvar›), bugün caminin bir duvar› olarak
varl›¤›n› sürdürmektedir. Cami
kesme tafltan yap›lm›flt›r ve
tek minarelidir.
ATATÜRK EV‹
Atatürk’ün Selanik’teki evinin
birebir örne¤i olan Atatürk Evi,
ilçenin ilgi gören mekânlar›ndand›r.
Ç›rakman Yel De¤irmeni
fiEYH YUSUF ZEYNÜDD‹N
CAM‹‹ VE TÜRBES‹
Caminin Anadolu Selçuklu
Devleti zaman›nda yaflam›fl
büyük ‹slam velisi fieyh Yusuf
Zeynüddin taraf›ndan 1285 y›l›nda yapt›r›ld›¤› hakk›nda görüfller bulunmaktad›r. Türbesi
de caminin bahçesinde yer almaktad›r.
ÇIRAKMAN YEL DE⁄‹RMEN‹
Ç›rakman Köyü’nün 1 km kadar d›fl›ndaki köy mezarl›¤›ndad›r.
6 m çap›nda 7 m yüksekli¤inde silindirik bir yap›d›r.
Moloz tafl›n d›fla gelen yüzleri
düzenlenerek örülmüfl yukar›ya do¤ru hafifçe daralmaktad›r.
20. yüzy›l›n bafl›nda yap›ld›¤›
kabul edilmektedir.
tekkeköy
ÇARfiAMBA
Çarflamba Ovas›
64
Çarflamba yerleflimi ilk olarak
Yeflil›rmak’›n do¤u yakas›ndaki Çay ve bat› yakas›ndaki Sar›cal› Mahalleleri çevresinde
geliflmeye bafllam›flt›r. Çarflamba’n›n tüm ovada rolünü
üstlenmesinde, ilki 1370’te
kurulan panay›r›n etkisi büyüktür. Bu panay›r çarflamba
günleri kuruldu¤undan ilçe bu
ad› alm›flt›r. Bulundu¤u bölge
gibi çeflitli uygarl›klara ev sahipli¤i yapan Çarflamba,
1428’de Osmanl› topraklar›na
kat›lm›flt›r. Osmanl› ‹mparatorlu¤u zaman›nda da idari
teflkilatta önemli bir ilçe olarak yerini alm›fl olan Çarflamba’da, Cumhuriyet’in ilan›n›n
ard›ndan 1925’de Belediye
teflkilat› kurulmufltur. Çarflamba ilçesinin do¤usunda Ter-
HÖYÜKLER
Çarflamba ilçesi s›n›rlar› içerisinde Tepecik (Beyyenice),
Kilise Tepe (Beyyenice),
Tünbü Tepe (E¤nel Köyü)
höyükleri tespit edilmifltir.
Bu höyüklerin Eski Tunç Ça¤›’na ait yerleflmeler olduklar› düflünülmektedir.
çarflamba
me, bat›s›nda Tekkeköy, kuzeyinde Karadeniz, güneyinde
ise Ayvac›k ve Sal›pazar› ilçeleri bulunmaktad›r. ‹lçe, Yeflil›rmak’›n oluflturdu¤u verimli
delta ovas›nda kurulmufltur.
YEfi‹LIRMAK
Yeflil›rmak, Sivas’taki Köse
Da¤lar›’ndan (2801 m) ç›kar ve
Çarflamba-Civa Burnu’ndan
Karadeniz’e dökülür.
Çarflamba’y› ortadan ikiye bölen Yeflil›rmak’›n uzunlu¤u 519
km’dir.
Çarflamba Ovas›: Yeflil›rmak
nehri Civa Burnu’ndan Karadeniz’e dökülürken tafl›d›¤› topraklarla çok verimli alüvyonlu
Çarflamba Ovas›’n› meydana
getirir. Çarflamba Ovas› arazisinin % 70’i tar›ma elveriflli
hale getirilmifltir. Geri kalan %
30’luk k›s›m ise ormanl›k, sazl›k ve batakl›kt›r. Çarflamba
Ovas›’n›n denize yak›n kesimlerinde, irili ufakl› pek çok delta gölü oluflmufltur. En önemlileri Akgöl, Simenit, Sazl›k,
Akarc›k, Dumanl› ve Kaynarca
gölleridir.
Göllerin etraf› sazl›k ve batakl›k alanlarla kapl›d›r.
Gö¤celi Camii
GÖ⁄CEL‹ (GÖKÇEL‹) CAM‹‹
Anadolu’daki ahflap mimari
gelene¤inin en önemli temsilcilerinden olan Gö¤celi Camii,
Gö¤celi Mezarl›¤› içinde yer
almaktad›r. Yap›da infla ve tamir kitabesi mevcut de¤ildir.
Baz› yay›nlarda yap›n›n infla
tarihi 1195 olarak verilmekle
birlikte yap›lan dendrokronolojik (a¤açlar›n yafl halkalar›ndan tarihinin tespit edilmesi)
çal›flmalarda yap›n›n 1206 yap›ld›¤›, girifl revaklar›n›n ise
1335 y›l›nda onar›ld›¤› anlafl›lm›flt›r. Caminin kimin taraf›ndan yapt›r›ld›¤› bilinmemektedir. Gö¤celi Camii hem ahflap
mimarisi hem de Türkiye’de
günümüze kadar ulaflabilen
en eski ahflap camilerden olmas› özelli¤iyle önemli bir yap›d›r. Oldukça büyük boyutlu
olan yap› mihrap duvar› d›fl›nda üç taraftan revaklarla çevrelenmifltir. Yap› harim ve son
cemaat yerinden oluflmaktad›r. Yap›n›n son cemaat yeri
mihrap duvar›na pararlel üç
sah›n olarak düzenlenmifltir.
Harim ise yine mihrap duvar›na pararel olarak üç sah›nd›r.
Harimde tavan yap›lmam›fl
olup k›rma çat› ile örtülmüfl-
tür. Camii tamamen ahflaptan
a¤aç perdelerle çant› ve y›¤ma
tekni¤inde infla edilmifltir. Yap›n›n mihrab› orijinal de¤ildir.
‹lk mihrab›n d›fla ç›k›nt›l› olarak yap›ld›¤› anlafl›lmaktad›r.
Caminin kirifl ve çat› tahtalar›nda kalemifli tekni¤inde yap›lan zengin süslemeler bulunmaktad›r. Palmet, rumi ve
k›vr›mdalar ile farkl› biçimlerdeki yapraklardan oluflan
kompozisyonlar›n yap›s› Selçuklu örnekleriyle benzeflmektedir.
fiEYHHAB‹L CAM‹‹
Yayc›lar Köyü, fieyhhabil mezarl›¤›nda bulunan fieyhhabil
Camii de Gö¤çeli Camii gibi
Çarflamba’n›n bir di¤er ahflap
camisidir. ‹nfla kitabesi olmayan yap›da 1692 ile 1916 y›l›
aras›nda çok say›da tarih bulunmaktad›r.
Gö¤celi Camii
çarflamba
65
R›dvanbey Camii
66
Ancak bu tarihlerin sonradan
yaz›ld›¤›, yap›n›n ilk evresinin
Gö¤çeli Camii’ne yak›n bir dönemde olas›l›kla 13. yüzy›lda
infla edildi¤i anlafl›lmaktad›r.
Yap›n›n sonraki y›llarda onar›ld›¤› bezemelerdeki üslup
özelliklerinden anlafl›lmaktad›r. Dikdörtgen planl› yap›n›n
do¤u ve bat› cephesi önünde
tek s›ra revak yer almaktad›r.
Yap› son cemaat yeri ve harimden oluflmaktad›r. Son cemaat
yeri mihrap duvar›na paralel
iki, harim ise dört sah›nl›d›r.
Harimin güney duvardaki yar›m yuvarlak mihrap d›fla do¤ru ç›k›nt›l›d›r. Yap› çant› ve ahflap y›¤ma tekni¤inde infla
Bedesten
edilmifltir. Camide süsleme
olarak afl› boyas›ndan kalem
ifli geometrik ve bitkisel motifler görülmektedir.
ESK‹ KENT K‹L‹SES‹
(GÜLÖREN KÖYÜ)
Genifl bir alan üzerine yay›lm›fl
kal›nt›lar›n Bizans dönemine
ait oldu¤u söylenmektedir.
BEDESTEN
Çarflamba ilçe merkezinden
bulunan bedestenin yap›m tarihini belirten bir kitabe yoktur
ancak yap›n›n 1826 y›l›nda yap›ld›¤› kabul edilmektedir. Bedesten iki katl›, dikdörtgen
planl› bir yap›d›r. Üst örtüsü
semerdan çat›l› ve kiremitle
kapl›d›r. Ortada boydan boya
bir hol, iki tarafta dükkânlar
yer almaktad›r. Girifli yuvarlak
kemerli, ç›k›fl› dikdörtgen bir
aç›kl›kt›r. Üst katta, girifl ve ç›k›fl›n üzerinde yan yana ikifler
adet kemerli pencereler vard›r.
Günümüzde de Çarflamba ilçe
merkezinin önemli al›flverifl ve
ticaret mekânlar›ndan birisidir.
Di¤er Cami ve Türbeler: R›dvanbey Camii, Yeni Keten
Camii, Gazi Hasan Bey Türbesi
çarflamba
TERME
68
Miliç Çaml›¤›
‹lçe ve civar›nda, Hitit, Frig,
Kimmer, Med, Pers ve Roma
uygarl›klar› hüküm sürmüfltür.
Bizans idaresinin ard›ndan
bölge, Anadolu Selçuklular›’n›n yönetimine girmifltir.
Mo¤ol istilalar› nedeniyle da¤›lan Selçuklu ‹mparatorlu¤unun topraklar›nda Türk Beylikleri kurulmaya bafllam›flt›r. Bu
dönemde Amasya - Samsun Tokat - Sivas - Kayseri bölgesinde Eretna Beyli¤i kurulmufltur. 1381’de Kad› Burhanettin, Eretna Beyli¤i’ni ele
geçirince Terme onun idaresine ba¤lanm›flt›r. Bu arada yörede Canik Beyli¤i de kurulmufltur. 1389’da Y›ld›r›m Beyaz›d, Amasya ve Karadeniz
k›y›lar›ndaki bütün beylikleri
Osmanl› topraklar›na katm›flterme
t›r. Cumhuriyete kadar Terme,
Canik Mutasarrafl›¤›’n›n idaresinde yönetilmifltir.
‹lçenin kuzeyinde Karadeniz,
do¤usunda Ünye (Ordu) ve
‹kizce (Ordu), güneyinde Akkufl (Ordu), bat›s›nda Sal›pazar› ve Çarflamba ilçeleri yer
almaktad›r.
Terme’nin kuzeyinde k›y› ovas› uzanmaktad›r. Güneyinde
ise Canik Da¤lar› yer almaktad›r. Terme’nin yüksek noktas›
450 m’dir. Kara Orman’dan
do¤an Terme Çay› ilçeyi tam
ortas›ndan ikiye bölerek Karadeniz’e dökülür. Karadeniz ile
Terme ilçesi aras›nda denize
yak›n bölgede birbirlerine do¤al kanallarla ba¤l› olan Akgöl
ve Simenit (Simenlik) gölleri
yer al›r.
Amazon Heykeli
AMAZONLAR
Terme tarihi ile ilgili en önemli efsane Amazonlard›r. Amazonlar›n en önemli özelli¤i savaflç› olufllar›d›r. Bu yi¤it kad›nlar, kad›ns› güzelliklerinin
yan› s›ra; hem çevik ve h›zl›
hem de sert ve disiplinli olmalar›yla ünlüydüler. Özellikle at binme konusundaki yetenekleri ve at üstünde kazand›klar› savafllar›n ünü, çok
k›sa zamanda tüm Anadolu’ya hatta komflu ülkelere
yay›lm›flt›r. Babalar› olan savafl tanr›s› Ares’ten ald›klar›
iyi savaflma özelli¤inin yan›
s›ra; anneleri olan, uyumu ve
bar›fl› simgeleyen Harmonia’dan ald›klar› bar›fl› sa¤lama ve koruma bilinçleri ile
kendilerine hakl› bir ün yapm›fllar. Antik Yunan mitolojisinin en önemli kahramanlar›ndan olan bu kad›nlar özellikle Troya’ya sald›ran Yunan
askerlerine karfl› önemli savunmalarda haz›r bulunmufllar ve çarp›flmalara kat›lm›fllar. Termeli Amazonlar›n kah-
ramanl›klar›n› anlatan antik
ça¤ sanat eserlerine bugün
dünyan›n pek çok müzesinde
rastlamak mümkündür. Özellikle Bodrum’daki (Halikarnasos) Mozole’nin (mezar an›t›) kabartmalar›ndaki Amazon savafl› sahneleri, arkeoloji ve sanat dünyas›n›n de¤er
verdi¤i eserlerdendir. At üstünde savaflan, çeflitli silahlar› ustal›kla kullanabilen bu
kad›nlar Anadolu’da birçok
kentin de kurucusu olmufllard›r.
Örne¤in ‹zmir’in eski ad› olan
Smyrna, bu savaflç› kad›nlar›n kraliçelerinden birinin
ad›ym›fl.
Efes (Ephesus), Çandarl› (Pitane), Sinop (Sinope) ve daha
birkaç günümüz kenti de
isimlerini bu savaflç› kad›nlardan alm›flt›r. Terme ad›n›n da,
k›y›s›nda Amazonlar›n Themiskyra adl› kentlerini kurduklar› Thermodon’dan (bugünkü Terme Çay›) geldi¤i kabul edilmektedir.
terme
69
Terme Çay›
70
Simenit gölü, Terme Çay›’n›n
yata¤›n›n de¤iflmesi sonucu
oluflmufltur. ‹ki gölün de bal›k
varl›¤› aç›s›ndan zengin olufllar›n›n sebebi denizin basmas›d›r. Göllerin çevresi sazl›k ve
batakl›kt›r. Karadeniz ile Terme aras›ndaki bölgede yer
alan, do¤al kanallarla birbirine ba¤l› Akgöl, Simenit ve Silindir gölleri ile civar› yüzlerce
türde kuflu bünyesinde bar›nd›ran sulak alanlardand›r. Milli Parklar Genel Müdürlü¤ü’nce Yaban Hayat› Koruma
Sahas› olarak belirlenen göller
derin de¤ildir.
mektedir. Önü deniz, arkas›
çaml›k olan Çaml›k Kamp›, çad›r ve karavanlarla do¤ayla
bafl bafla tatil yapmak isteyenler için ideal bir yerdir. Genifl
kamp alan›nda, çocuk oyun
alanlar› ve günübirlik deniz
keyfi için gelenlerin ihtiyaçlar›n› karfl›lamak için altyap› bulunmaktad›r.
ÇAMLIK KAMPI
YUKARI SÖ⁄ÜTLÜ CAM‹‹
Ad›n› ald›¤› çaml›k, bu yeflil
alan› huzurlu bir hale getir-
Bu cami Karacal› Camii’si olarak da bilinmektedir. Tek katl›
Simenit Gölü
terme
M‹L‹Ç ÇAMLI⁄I
Terme’nin Yal› Mahallesi’nden
Akçay’a kadar uzanan Miliç
Çaml›¤›, hem mesire yeri hem
de temiz denizi ve kumsal›yla
do¤al bir plajd›r.
Yukar› Sö¤ütlü Camii
ahflap yap› y›¤ma tekni¤i ile
yap›lm›flt›r. Cami kal›n ahflap
kütüklerden oluflan bir platformda yükselmektedir. Kuzeyde cephede son cemaat yeri, do¤u ve bat›da da revaklar
bulunmaktad›r. Camideki süslemeler baz› yerlerde kaba,
basit, oyma olarak yap›lm›fl
geometrik
süslemelerden
oluflmaktad›r. Bu süslemeler
afl› boyas› ile boyanm›flt›r. Baz› süslemelerde afl› boyas›yla
yap›lm›fl kalem ifli görülmektedir. Caminin kitabesi yoktur
ancak cami duvarlar›na kaz›nm›fl tarihlerin en eskisi olan
1700 tarihi, yap›m y›l› olarak
kabul edilmektedir.
AfiA⁄I SÖ⁄ÜTLÜ CAM‹‹
19. yüzy›lda yap›ld›¤› tahmin
edilen cami ahflaptan çant› ve
y›¤ma tekni¤i ile yap›lm›flt›r.
‹ki katl› cephe düzenine sahiptir. Kareye yak›n planl› olan
ahflap caminin hariminde
mahfil bulunmaktad›r. Mahfil
dört sütunla tafl›nmaktad›r.
Caminin minaresi vard›r. Camide ahflap oyma tarz›nda zengin süslemeler görülmektedir.
Di¤er Cami ve Türbeler:
Pazar Camii, Da¤d›ral› Camii,
Avc› Sultan Mehmet Camii,
Cuma(Davut Pafla) Camii,
Cüneyd-i Ba¤dadi Türbesi
Çaml›k Kamp›
terme
71
Simenit Gölü
SALIPAZARI
74
Ça¤layan Köyü fielalesi
Sal›pazar› ilçesi yeni bir yerleflmedir. ‹lçenin ad›n›n kayna¤› konusundaki anlat›ma
göre; 1960’l› y›llarda burada
kurulan ilk pazar sal› günü kuruldu¤u için ad› “Sal›pazar›”
olarak an›lmaya bafllanm›flt›r.
Terme ve Çarflamba ilçelerinde Alanyayk›n, Düzköy ve Bereket köylerinin birleflmesiyle
1973 y›l›nda belediye olmufltur. 1987-88 y›llar›nda da ilçe
teflkilat› kurularak Samsun'a
ba¤lanm›flt›r.
Sal›pazar› ilçesinin güneyi Erbaa (Tokat) ve Akkufl (Ordu),
do¤usu Terme, bat›s› Ayvac›k,
sal›pazar›
kuzeyi ise Çarflamba ilçeleriyle çevrilidir. Samsun'a uzakl›¤›
54 km’dir. ‹lçenin kuzeyi düzlük, güneyi engebelidir. Yeflilçay ve Terme Çay› ilçe merkezinde kesiflmektedir. Bu çaylar
üzerinde üç köprü vard›r. Sal›pazar› ile Gökçeli Köyü’nü
Kurt Köprüsü, Yavaflbey Köyü’nü ise Maviren Köprüsü birbirine ba¤lamaktad›r.
Kara Orman’dan do¤an Terme
Çay›, geniflli¤i 30 m’ye varan
ve çeltik tarlalar›na hayat veren önemli bir akarsudur.
Sal›pazar› merkezine 7 km
uzakl›kta yer alan Ça¤layan
Sal›pazar› Genel Görünüm
Köyü ve yak›n›ndaki flelaleler,
do¤al bitki örtüsü ve su kaynaklar›n›n oluflturdu¤u önemli
do¤al güzelliklerden biridir.
‹lçedeki Yeflil Köyü Ahflap Camii, Kayadibi Ahflap Camii ve
K›z›lot Ahflap Camii’nin de tarihi yap›lar oldu¤u düflünülmektedir.
GARPU KALE
Garfu ya da Gerfu olarak da
an›lan kale, Konakören ve
Kuflçua¤›z köyleri aras›nda
bulunmaktad›r. MÖ 7. yüzy›la
ait oldu¤u ileri sürülen kalede
önemli mimari kal›nt›lar yoktur. Girifl kap›s› kayadan oyularak, merdivenler ise kayalar
yontularak yap›lm›flt›r.
ÇATAK AHMET A⁄A KÖYÜ
AHfiAP CAM‹‹
Çatak Ahmet A¤a köyündeki
(Gökçeli Mh.) 105 senelik camidir.
SAMZAMA KADEM
TÜRBES‹ VE
TOPAL HACI TÜRBES‹
Halk taraf›ndan çok sayg› gösterilip, evliya kabul edilen kiflilere ait türbelerdir.
ALBAK CAM‹‹ VE KÖPRÜSÜ
‹lçe merkezine 1 km uzakl›ktad›r. Yeflil çay›n›n derince bir
kayal›ktan geçmesiyle oluflmufl do¤al alanda eski a¤açtan bir köprü vard›r. Bu alan›n
yan›ndaki tahta camiyle birlikte güzel bir gezinti yeridir.
Ça¤layan Köyü
sal›pazar›
75
Ça¤layan Köyü fielalesi
AYVACIK
Suat U¤urlu Baraj Gölü
78
Kurulufl tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber Ayvac›k
Osmanl› ‹mparatorlu¤u zaman›nda bir Rum köyü idi. Rumlar Cumhuriyetin ilan› ile bölgeden ayr›l›nca, Türkler yerleflmifltir.
1990 y›l›nda Ayvac›k köyü,
Keskino¤lu köyü ile birlefltirilerek Ayvac›k ilçesi oluflturulmufltur.
Ayvac›k, Canik Da¤lar›’n›n kuzey eteklerinde, Yeflil›rmak
Vadisi’nde yer almaktad›r. ‹lçenin en yak›n komflusu 28 km
Hasan U¤urlu Baraj Gölü
ayvac›k
kuzeyindeki Çarflamba’d›r. ‹lçenin Samsun’a uzakl›¤› ise
62 km’dir.
AYVACIK BARAJLARI
Ayvac›k’ta, Yeflil›rmak üzerinde iki baraj bulunmaktad›r.
Hasan U¤urlu Baraj›, elektrik
enerjisi üretimi amac› ile 19711981 y›llar› aras›nda infla edilmifltir. 18 km uzaktaki ikinci
baraj olan Suat U¤urlu Baraj›
hem elektrik üretimi için hem
de sulama amac›yla 1975-1981
y›llar› aras›nda yap›lm›flt›r.
ONDOKUZ MAYIS
Ondokuz May›s Genel Görünüm
80
Milattan önceki y›llardan beri
yerleflim yeri olarak kullan›lm›fl ilçe topraklar› Çelebi Mehmet döneminde (1428) Osmanl› hâkimiyetine kat›lm›flt›r.
‹lçeye yerleflen ilk Türk ahali
Orta Asya’dan göç eden Türkmenlerdir. Daha sonra 93 Harbi (1877-1878) s›ras›nda Kafkasya ve Da¤›stan’dan göç
edenler yerleflmifllerdir. Yine
Balkan Savafllar› sonunda Avrupa’dan gelen Osmanl› Türkleri, 1913 y›llar›nda 19 May›s’a
gelerek çevre köylere yerleflmifllerdir. ‹lçeye Kurtulufl SaEngiz Çay›
vafl› sonras›nda Selanik’ten
mübadele yoluyla gelenler,
Do¤u Karadeniz’den gelenler,
Alaçam’dan gelenler olmufltur.
19 May›s ilçesinin do¤usunda
Samsun, bat›s›nda Bafra, kuzeyinde Karadeniz, güneyinde
Samsun Merkez ve Bafra ilçeleri yer almaktad›r. ‹lçenin
Samsun’a uzakl›¤› 33 km’dir.
19 May›s ilçesi, K›z›l›rmak’›n
meydana getirdi¤i delta ovas›n›n do¤u ucunda yer almaktad›r. ‹lçe merkezinin kuzeyinde
kalan topraklar, K›z›l›rmak
Ovas›’n›n bir bölümünü oluflturmaktad›r. ‹lçedeki Bal›k
Göllerinin bir k›sm› da bu alanda bulunmaktad›r.
NEB‹YAN DA⁄I
19 May›s ilçesinin en yüksek
yeri Nebiyan Ormanlar›’n›n da
bulundu¤u güneyindeki tepedir. Nebiyan Da¤›, ilçe merkezine 30 km uzakl›ktad›r ve tipik Karadeniz yayla görünümüne sahiptir. Nebiyan Yaylas› olarak da an›lan alanda,
da¤c›l›k, trekking, yayla turizmi, foto safariler ve kufl gözlemcili¤i yap›lmaktad›r.
ondokuz may›s
Ahflap Camii
ENG‹Z ÇAYI
Engiz Çay› ilçenin en önemli
akarsuyudur. Nebiyan Da¤›’ndan do¤duktan sonra 30
km’lik bir yata¤› takip ederek
Kumca¤›z-Engiz s›n›r›ndan Karadeniz’e dökülmektedir. 2001
y›l›nda tamamlanan 19 May›s
Baraj›, Engiz Çay› üzerinde yer
almaktad›r ve sulama-içme suyu sa¤lamak amac›yla yap›lm›flt›r.
AHfiAP CAM‹‹
(ENG‹Z CAM‹‹)
‹lçe merkezinde Fatih Bulvar›
üzerinde bulunan ahflap Engiz
Camii’nin 19. yüzy›lda yap›ld›¤›
kabul edilmektedir. Ahflap y›¤ma tekni¤inde ve tek katl› olarak yap›lm›flt›r. Cami ahflap kütüklerden oluflan bir platform
üzerinde yükselmektedir. Üç
taraftan revaklarla çevrili yap›n›n kuzeyindeki revaklar üç s›ra olarak düzenlenmifltir. Bu
bölümün bir son cemaat yeri
olarak düflünüldü¤ü anlafl›lmaktad›r. Dikdörtgen planl›
harimin kuzeyinde mahfil bulunmaktad›r. Mahfil iki sütunla
tafl›nmakta ve bu sütunlar harim tavan›na kadar devam etmektedir. Caminin mihrab› harime do¤ru ç›k›nt›l›d›r.
Bal›k Gölü
HÖYÜKLER VE
TÜMÜLÜSLER
19 May›s ilçesinde bulunan
höyüklerde Eski Tunç Ça¤›’na ait malzeme ve tümülüslerde genel olarak Roma
dönemine ait küçük buluntular bulunmufltur. ‹lçedeki
belli bafll› antik yerleflimler
H›z›r-‹lyas Höyü¤ü, Da¤köy
Tümülüsü, Yörükler Tümülüsü ve Köftero¤lu Tümülüsü’dür.
ondokuz may›s
81
Yörükler Hamam›
fiEYH BEYK
(fiAHBEY) TÜRBES‹
Orta Asya'dan ilçeye göç eden
Türkmenler döneminde yap›ld›¤› ve Anadolu evliyalar›ndan
biri oldu¤u ifade edilen fieyh
Bey’in gömülü oldu¤u san›lmaktad›r.
YÖRÜKLER HAMAMI
82
Bal›k Gölü yak›n›nda bulunan
hamam, moloz ve kesme tafl
ile yer yer tu¤ladan yap›lm›flt›r. Günümüze ulaflan bir kitabesi olmad›¤› için yap›m tarihi
kesin olarak bilinmemekle birlikte 19. yüzy›lda yap›ld›¤› kabul edilmektedir.
TAfi KÖPRÜ
Yörükler-Kalaba
Mahallesi’ndeki Tafl Köprü 19. yüzy›l
Osmanl› eseridir. Düzgün kesme tafltan yap›lm›fl olan köprü
bas›k kemerli ve tek gözlüdür.
Büyük bir bölümü toprak alt›ndad›r.
Ondokuz May›s Sahili
ondokuz may›s
GALER‹Ç ORMANI
(SUBASAR ORMAN)
K›z›l›rmak Deltas›, bar›nd›rd›¤›
kufl varl›¤› aç›s›ndan çok büyük öneme sahiptir. Deltada
bulunan Galeriç Orman›, ülkemizdeki ender subasar ormanlardand›r. Biyolojik çeflitlilik bak›m›ndan oldukça zengin olan ormanda 35 ötücü
kufl türü kuluçkaya yatmaktad›r. Bu bölgenin yaban hayat›
aç›s›ndan en ilginç yeri, ilkbaharda taban› tamamen suyla
kaplanan ve yapraklar›n› döken a¤açlardan oluflan ormanlard›r. Bu ormanlar günümüzde parçalanm›fl olmakla
birlikte Yörükler Beldesi kuzeyinde kalan Galeriç Orman›
henüz bütünlü¤ünü korumaktad›r.
MES‹RELER
19 May›s ilçesinin do¤al yeflil
alanlar›nda halk›n mesire yeri
olarak kulland›¤›, do¤a yürüyüfllerinin yap›ld›¤› ve do¤a
foto¤rafç›l›¤›na uygun alanlar
bulunmaktad›r. Bunlar Hasan
Tekke Tepesi (ilçe merkezi
manzaral› tepede Kurtulufl Savafl›’nda flehit olan bir askerin de mezar› bulunmaktad›r),
Adac›k Mesiresi, Çobandüzü
Mesiresi ve De¤irmen’dir.
BAFRA
Derbent Baraj›
84
Bafra’daki en eski yerleflimlerden olan ‹kiztepe’deki kaz›lar
sonucunda Kalkolitik Ça¤’›n
Geç Kalkolitik (MÖ 43003200) evresinde yerleflmenin
var oldu¤u saptanm›flt›r. Eski
Tunç Ça¤›’ndan, Erken Hitit
Ça¤›na (MÖ 2100-1700) kadar
kesintisiz yerleflime sahne
olan ‹kiztepe terk edilmifltir.
Ancak Geç Demir Ça¤›’nda yerleflim tekrar görülmüfltür.
Perslerin ard›ndan Helenistik
Dönem, sonras›nda da Roma
Dönemi bafllam›flt›r. Bizans
hâkimiyetinde geçen yüzy›llar›
Anadolu Selçuklular›’n›n hükümdarl›¤› takip etmifltir. 1071
GÖLLER
K›z›l›rmak’›n denize döküldü¤ü yerde irili ufakl› göller
oluflmufltur. Liman Gölü, Bal›k Gölü, Karabo¤az Gölü buradaki önemli göllerdendir.
Bafra’da di¤er göller aras›nda Karagöz, Dutdibi, Çernek,
Uzungöl ve Tombul Gölü de
say›lmaktad›r. Buradaki baz›
göllerde kefal ve sazan bal›¤› avc›l›¤› yap›lmaktad›r.
bafra
Malazgirt Savafl›’ndan sonra
Selçuklular›n eline geçen Bafra’ya 1214 y›l›nda Anadolu Selçuklu Hükümdar› ‹zzettin Keykavus, Türkmen afliretlerini
yerlefltirmifltir. 1243'de bafllayan Mo¤ol istilalar›, Selçuklu
‹mparatorlu¤u’nun y›k›l›p yerinde birçok Türk Beyli¤inin
kurulmas›na neden olunca, bu
topraklarda da küçük bir Selçuklu Beyli¤i olan Bafra Beyli¤i kurulmufltur. 1460'da ise
Bafra Osmanl› hâkimiyetine
girmifltir. Bafra, Osmanl› ‹mparatorlu¤u devrinde Trabzon
vilayetine ba¤l› Canik Sanca¤›’na ait bir yerleflim durumunda idi. Salname kay›tlar›na göre 1854 sonunda kaza
merkezi oldu¤u san›lmaktad›r.
Bafra’n›n do¤usunda ve kuzeyinde Karadeniz, bat›s›nda
Alaçam, güneyinde ise Kavak
ilçeleri bulunmaktad›r. Samsun’a uzakl›¤› 51 km’dir. K›z›l›rmak’›n birikintisinden oluflan ova üzerine kurulmufl bir
ilçemizdir.
KIZILIRMAK
Türkiye’nin sınırları içerisinde
do¤up denize dökülen en
K›z›l›rmak Deltas›
uzun akarsuyu olan K›z›l›rmak’›n uzunlu¤u 1151 km’dir.
Sivas’taki K›z›l Da¤'dan do¤an K›z›l›rmak, Orta Anadolu’da genifl bir yay çizmektedir. Bafra’n›n bat›s›nda kollara ayr›lan ›rmak, Bafra Burnu’ndan Karadeniz’e dökülür.
Delice, Devres ve Gök›rmak,
K›z›l›rmak’›n önemli kollar›ndand›r.
Bafra yak›nlar›nda yap›lan ölçümlere göre en kurak zamanda geniflli¤i 46 m, derinli¤i 1.30 m’dir.
BAFRA KIZILIRMAK
DELTASI KUfi CENNET‹
K›z›l›rmak Deltas›, Avrupa Kufl
Alanlar› Envanteri’ndeki en
önemli dört kriterden üçüne
sahip bulunmaktad›r. Delta
ayr›ca irili ufakl› çok say›daki
gölü, sazl›k alanlar›, ender subasar çay›rlar›, 10 bin hektar›
bulan sulak alanlar› ve bar›nd›rd›¤› canl› türleri ile Türkiye’nin önemli do¤al sistemlerinden birini oluflturur. Bafra
K›z›l›rmak Deltas› Kufl Cenneti’nde, 320 de¤iflik türdeki
binlerce kuflu bir arada görmek mümkündür.
BAFRA AKALAN fiELALER‹
Bafra ilçesine ba¤l› Kolay beldesinin Akalan köyü s›n›rlar›
içinde bulunan ve ilçe merkezine yaklafl›k 35 km uzakl›ktaki Akalan fielaleleri, büyüklü
küçüklü 18 flelaleden oluflmaktad›r.
HÖYÜK VE TÜMÜLÜSLER
Bafra ilçesinde baflta ‹kiztepe
olmak üzere çok say›da höyük ve tümülüs bulunmaktad›r. Baz›lar›n›n yüzey ya da
kaz› araflt›rmalar› yap›lm›fl
olan höyük ve tümülüslerin
di¤erleri de tespit edilmifl durumdad›r.
Bunlar aras›nda Beylikköy
Höyü¤ü, Bö¤ürtlen Höyü¤ü,
Elmal›k Tepe Höyü¤ü, Hac›
Baba Tepesi Höyü¤ü, Kat›rdam› Höyü¤ü, Kelbefltepe Höyü¤ü, Tepecik Höyü¤ü, Tepe
Tarla Höyü¤ü, Tedigün Tepe
Höyü¤ü, Zahna Höyü¤ü, Külcüler Tepesi, Hac›baba Tepesi, Yörükler Mevkii, Köftero¤lu Mevkii, Som Tepe, Sorgunluk Tepe, Özübüyük, Afla¤›
Tepe, Tingiller Tepesi ve
Azaytepe say›lmaktad›r.
bafra
85
86
‹dol, Eski Tunç Ça¤›, ‹kiztepe Buluntusu
Suyun bulundu¤u alandaki
akustik ortam, bitki örtüsü ve
a¤aç çeflitlili¤i bakir bir güzellik sunmaktad›r.
ALTINKAYA BARAJI
Bafra ilçe merkezinin 35 km
güneybat›s›nda
K›z›l›rmak
üzerinde yer alan Alt›nkaya
Baraj›, kaya dolgu tipinde bir
barajd›r. Baraj çevresi a¤açl›k
alanlarla kapl›d›r. Baraj gölünde olta ve a¤ ile bal›k avlanabilmektedir. Yaz›n, sazan ve
benzeri tatl› su bal›¤› bulunmaktad›r. Baraj suyu enerji
üretiminde kullan›lmaktad›r.
fiahin Geçidi Kanyonu, do¤a
sporcular› ve foto¤rafç›lar için
keyifli bir parkur sunmaktad›r.
bafra
DERBENT BARAJI (BAFRA)
K›z›l›rmak üzerinde Alt›nkaya
Baraj›’n›n afla¤›s›na infla edilmifl olan Derbent Baraj›, Alt›nkaya Baraj› gibi enerji üretiminde kullan›lmaktad›r. Ayn›
zamanda sulama amac›yla da
kullan›lmaktad›r.
‹K‹ZTEPE
Karadeniz’in hatta Türkiye’nin
en çok buluntu veren höyüklerinden olan ‹kiztepe, Bafra’n›n
7 km kuzey bat›s›ndaki ‹kiztepe Köyü yak›nlar›ndad›r. ‹kiztepe, asl›nda dört yükseltiden
oluflmaktad›r. En büyük ve en
yüksek olan 1. Tepe, Bafra
ovas›ndan yaklafl›k 30 m kadar yüksektedir. Di¤er tepele-
Kap›kaya
rin yükseklikleri s›ras›yla 2.
Tepe, 22.5 m, 3. Tepe, 12.5 m
ve 4. Tepe ise 16 m’dir. Burada
yap›lan kaz›lar sonucunda Kalkolitik Ça¤, Eski Tunç Ça¤› I-IIIII evreleri ile Erken Hitit Ça¤›na ait kültür katmanlar› bulunmufltur. ‹kiztepe’deki yerleflmeler MÖ 1700’lere kadar kesintisiz olarak devam etmifltir.
Bin y›ll›k bir sessizli¤in ard›ndan MÖ 650-30 y›llar› aras›nda da kesintisiz yerleflime
sahne olmufltur. 1.Tepe’de höyü¤ün ikinci yerleflim evresine
ait tümülüs tipi, iki odal› ve
dromoslu bir mezar bulunmufltur. ‹kiztepe’de ele geçirilen buluntular aras›nda çok
say›da ve büyük ustal›kla ifllenmifl metal eserler, yörenin
metal ifllemedeki baflar›s›n›
binlerce y›l öncesine tafl›maktad›r. ‹kiztepe’de kültür izleri
b›rakanlar›n metal iflçili¤inin
yan› s›ra, dokumac›l›kta da ileri olduklar›, bulunan çok say›daki dokuma tezgâh› a¤›rl›klar› ve a¤›rflaklardan anlafl›lmaktad›r. Bulunan piflmifl toprak idoller ve kaplar da eklenince burada önemli bir uygarl›¤›n yaflam sürdü¤ü anlafl›l-
maktad›r. Avc›l›k, hayvanc›l›k
ve bal›kç›l›kla yaflamlar›n› sürdürdükleri anlafl›lan ‹kiztepe
sakinlerinin, bulunan kad›n
idolleri nedeniyle Anadolu’nun en eski kültü olan ana
tanr›ça kültüne tapt›klar› anlafl›lm›flt›r. Ayr›ca bulunan piflmifl topraktan yap›lm›fl bo¤a
figürinleri ve boynuz betimleri
ile bo¤a kültünün de ‹kiztepe’de sayg› görüldü¤ü anlafl›lmaktad›r. Yap›lan kaz›lar sonucunda ‹kiztepe’deki 1. Tepe’nin, Eski Tunç Ça¤›’nda mezarl›k olarak kullan›ld›¤› anlafl›lm›flt›r. Burada bulunan alt›
yüzden fazla mezarda yap›lan
incelemelerde burada gömülü
olanlar›n Akdeniz ›rk› özellikleri yerine Kafkasya ile Romanya ve Bulgaristan civar›n›n ›rk özelliklerini tafl›d›¤› ortaya ç›km›flt›r. Mezarlarda bulunan baz› kafataslar›nda görülen deliklerden anlafl›ld›¤›na
göre ‹kiztepe’de ameliyat uygulamalar›n›n (kafatas›ndan
parça ç›kartma) yap›ld›¤› da
tespit edilmifltir. Ameliyatl›
kafataslar›ndan bir grup, Samsun Müzesi’nde sergilenmektedir.
bafra
87
Asar Kale, Kaya Mezar›
88
ASAR KALE
MARTI KALES‹
Yüksek bir kaya kütlesinde yer
alan Asar Kale, Bafra ‹lçesi’nin
30 km güneybat›s›nda, K›z›l›rmak Vadisi içerisinde ve Alt›nkaya Baraj› yak›n›ndad›r. Helenistik Ça¤a ait oldu¤u düflünülen Asar Kale kal›nt›lar›n›n,
savunma (korunma) amac›yla
yap›ld›¤› kabul edilmektedir.
Asar Kale’deki kaya oyma mezarlar›n da ayn› döneme ait oldu¤u kabul edilmektedir.
Do¤ankaya s›n›rlar› içindedir.
K›z›l›rmak’›n 500-700 m do¤usunda do¤al bir tepe üzerine
kurulmufltur. 100 x 250 m
ebatlar›nda, 20 m yüksekli¤indedir. Tahrip edilmifl durumdaki kalenin tepe noktas›nda
su sarn›c› ve bat› yamaçlar›nda küçük ma¤aralar bulunmaktad›r. Helenistik Döneme
ait oldu¤u düflünülen kalenin
eteklerinde rastlanan baz› seramik parçalar›, burada Tunç
Ça¤› yerlefliminin de bulundu¤una iflaret etmektedir.
Büyük Camii
BÜYÜK CAM‹‹
(CAM‹-‹ KEB‹R)
Bafra’n›n en eski camilerinden
olan Büyük Cami, Evliya Çelebi’nin
Seyahatname’sinde
bahsetti¤i iki camiden birisidir. ‹lk yap›ld›¤›nda, zaman›n
Bafra Beyi olan ‹sfendiyaro¤ullar›’ndan Emir-i Mirza taraf›ndan ahflap olarak yapt›r›lm›flt›r. Bugünkü caminin üzebafra
Tayyar Pafla Camii
rinde yer alan kitabede, 1670
y›l›nda, Osmanl› paflalar›ndan
Köprülü Mehmet Pafla’n›n k›z›
olan Ayfle Hatun taraf›ndan
yapt›r›ld›¤› okunmaktad›r.
olarak ayn› tarihin okunmas›
bu bilgiyi do¤rulamaktad›r.
Moloz tafltan yap›lan türbe
sivri kubbe ile örtülmüfltür.
HIZIR BEY TÜRBES‹
TAYYAR PAfiA CAM‹‹
Eski özelliklerini koruyan tek
flerefeli minaresi ile ilgi çeken
cami 19. yüzy›lda yapt›r›lm›flt›r. Tayyar Pafla taraf›ndan
yapt›r›ld›¤› için onun ismiyle
an›lan camiye son dönemde
ek ibadet yeri yap›lm›flt›r.
ÇARfiI CAM‹‹
1856 y›l›nda yap›lm›flt›r. Kâgir
yap›n›n güney cephesinde kitabesi bulunmaktad›r. Son cemaat yerinden kemerli kap›yla
ana mekâna geçilmektedir.
Caminin iki ahflap direkle tafl›nan ahflap mahfili mevcuttur.
Türbe, Bafra’ya 2 km uzakl›ktaki Çetinkaya beldesinin güneybat›s›nda yer alan Kümbet
Tepe’dedir. Bu yüzden Kümbet Dede Türbesi olarak da
an›lmaktad›r. Türbede, Bafra’n›n eski beylerinden Candaro¤lu ‹sfendiyar Bey’in o¤lu
H›z›r Bey yatmaktad›r. Mezar
tahrip edilmifltir. Bina moloz
tafl›ndan harçla yap›lm›fl ve
üzeri kümbet ile örülmüfltür.
Orijinal hali ile günümüze
ulaflm›flt›r.
Çarfl› Camii
EM‹R M‹RZA BEY TÜRBES‹
Bafra’ya 5 km uzakl›ktaki Türbe Köyü’nde bulunan Emir
Mirza Bey Türbesi, kitabesinden okundu¤una göre 1381 y›l›na aittir. Emir Mirza Bey’in
veba salg›n› s›ras›nda ölen yak›nlar› için yapt›r›lm›flt›r. Baz›
lahitlerin üzerinde ölüm tarihi
bafra
89
Bafra Evi (Son Osmanlı Dönemi-1850 ve sonrası)
fi‹FA HAMAMI
(ESK‹ HAMAM)
90
17. yüzy›la tarihlenen fiifa
Hamam› kubbeli, tipik bir hamam yap›s›d›r. Çok genifl olmamakla birlikte zaman›n en
büyük hamamlar›ndan birisidir.
fiifa Hamam›’n›n yan› s›ra, Eski Han Hamam›, Uzun Hamam
ve Pafla Hamam› da bir zamanlar Bafra’da herkesin u¤rak yeri olan hamamlardand›.
BEDESTEN
17. yüzy›l yap›s› olan bedesten, bir zamanlar Bafra’da tiAlibey Çeflmesi
bafra
caretin ve al›flveriflin kalbi durumundayd›. Do¤u-bat› yönünde girifl ve ç›k›fllar› bulunan bedestenin üç arastas›
bulunmaktad›r. Bafra Bedesteni günümüzde de çeflitli
dükkânlarla renklenen ve al›flverifl manzaralar›yla hareketlenen bir mekând›r.
AL‹BEY ÇEfiMES‹
1751 y›l›nda, düzgün kesme
tafltan yap›lan çeflmenin en
göze çarpan özelli¤i, ön cephesindeki iki sütun ile tafl›nan
yuvarlak kemeridir. Duvarda
sekiz sat›rl›k bir kitabe, bunun
Hüseyin Bey Çeflmesi
alt›nda kemerli bir nifl içinde
dört sat›rl›k bir kitabe daha
bulunmaktad›r. Kuzey cephesinde iki yar›m sütunla tafl›nan
büyük bir yuvarlak kemer içinde, üç kemerli bir bölüm vard›r. Ortadaki kemerin üzerinde
üç sat›rl›k bir kitabe vard›r.
lar›n kontrolünde olan fener,
1937 y›l›nda zaman›n Türkiye
Cumhuriyeti Hükümetine devredilmifltir. Hâlâ ifllevini sürdüren fenerin özelli¤i, çelik
konstrüksiyon olarak tasarlanm›fl olmas›d›r.
ÇET‹NKAYA KÖPRÜSÜ
HÜSEY‹N BEY ÇEfiMES‹
Alt›gen plana sahip çeflmenin
köflelerinde burmal› sütunçeler bulunmaktad›r. Alt› yüzde
de yer alan nifllerin içinde bitkisel motifler yer almaktad›r.
Çeflmenin iki yüzünde kitabe
mevcuttur: 1. Kitabe: Bafra Eflraf›ndan Kazan Hac› Abdurrahman A¤a’n›n mahdumu merhum Hüseyin Bey’in eseri 1327
H. (1909 M.) 2. Kitabe: Maaflallah 1326 H. (1908 M.)
BAFRA DEN‹Z FENER‹
1880 y›l›nda Frans›zlar taraf›ndan K›z›l›rmak’›n denize döküldü¤ü yerdeki delta üzerine
infla edilen fener daha sonra
deltan›n afl›nmas› nedeniyle
daha sa¤lam zeminli bir yere
al›nm›flt›r. Daha önce Frans›z-
K›z›l›rmak üzerinde bulunan
Çetinkaya Köprüsü yap›lmadan
önce, nehrin iki k›y›s› 650 m
uzunlu¤undaki ahflap bir köprü
ile birlefltiriliyordu. 1937 y›l›nda yap›lan Çetinkaya Köprüsü,
dönemin Ulaflt›rma Bakan› Ali
Çetinkaya’n›n katk›lar› ile yapt›r›ld›¤› için onun ad› ile an›lmaktad›r. Köprü 7 kemerli ve
250 m uzunlu¤undad›r. Köprü
ile ilgili en önemli özellik yeni
evli çiftlerin köprüyü ziyaret etmeleridir. Gelin ve damat, Çetinkaya Köprüsü’nü yürüyerek
geçip K›z›l›rmak’a tafl atarlar.
Böylece kötü flans›n kovulaca¤›na inan›lmaktad›r.
Di¤er çeflmeler:
Kad› Çeflmesi, Mescit
Çeflmesi, Tafll› Çeflmesi
bafra
91
Bafra Evi
ALAÇAM
Alaçam Kona¤›
94
‹lçe tarihi oldukça eski devirlere
gitmektedir. Alaçam’daki höyüklerde Kalkolitik ve Eski Tunç Ça¤›
yerleflmelerine ait izlere rastlanmaktad›r. Tarih boyunca çeflitli
uygarl›klar›n hâkimiyetinde kalan Alaçam, 1100’lerde Selçuklu
topraklar›na, 1418’de de Osmanl›
topraklar›na kat›lm›flt›r. 1944 y›l›nda Samsun’un bir ilçesi olmufltur. Alaçam antik ça¤da Zalikhos,
Zaliscus ve Leontopolis isimleriyle an›lm›flt›r. Alaçam, ad›n› yerleflimin ortas›ndan geçen Uluçay'›n kenar›ndaki Uluçam denilen büyük çam a¤açlar›ndan alm›flt›r. 19. yüzy›l›n bafl›nda yörede gezen Avrupal› seyyahlar›n
yaz›lar›nda “Aladgiam” olarak
geçmektedir.
t›nda bulunan 1870 y›llar›ndan
kalan 24 kona¤› Alaçam Kültür
fiehri çal›flmas› kapsam›nda restorasyon projesi haz›rlanm›flt›r.
Yerel yönetimin de büyük önem
verdi¤i bu tarihi doku uzun y›llar
boyunca tarihe meydan okuyarak gelece¤e tafl›nacakt›r.
ALAÇAM KOYU
Alaçam ilçe merkezine yak›n bir
konumda olan Alaçam Koyu, Karadeniz’in h›rç›n dalgalar›na karfl› korunakl›, yeflil a¤açlar›n çevreledi¤i bir do¤a harikas›d›r.
Özellikle yaz aylar›nda pek çok
kifli denize girmek ve do¤a yürüyüflleri yapmak için Alaçam Koyu’nu tercih eder.
ALAÇAM KONAKLARI
GEY‹K KOfiAN MES‹RES‹ VE
TÜRBES‹
Genellikle büyük bahçelerin içinde yer alan cumbal› zarif evler,
Alaçam sivil mimarisini gözler
önüne sermektedir. ‹ki katl›, zemin kat› genellikle tafl, üst kat›
ahflap olan eski evlerin bir bölümü hala ayaktad›r. Bu tarihi evlerin birço¤u 1870 y›llar›na tarihlenmektedir. Y›k›lma tehdidi al-
‹lçe merkezinde bulunan Geyik
Koflan Mesiresi, temiz kumsal› ve
çeflitli a¤açlar›n oluflturdu¤u korulu¤uyla ilçe sakinlerinin ve ilçeyi ziyaret edenlerin mutlaka
u¤rad›klar› bir yerdir. Söylenceye
göre burada ölen Geyik Baba
isimli bir Arap komutan›n türbesi
de buradad›r.
Alaçam Yaylası
HÖYÜKLER
Alaçam’da Sivritepe, Gökçebo¤aztepe ve Dedetepe höyükleri bulunmaktad›r. Sivritepe, Dedetepe, Gökçebo¤aztepe’de Hitit dönemine ait kültür
tabakalar› bulunmufltur.
alaçam
YAKAKENT
Yakakent Sahili
96
Yakakent’te milattan önceki
y›llara ait baz› kal›nt›lar bulunmufltur. Bizansl›lar›n yaflad›¤›
dönemde ad› Kominos olan
flehrin ad›, daha sonra Gümenez olarak an›lm›flt›r. Bugünkü
Yakakent, 1800 y›l›nda SinopGerze’den gelen üç-dört aile
taraf›ndan kurulmufltur. 18931895 y›llar›nda Rus iflgalinden
kaçan Do¤u Karadenizliler ve
1922 y›l›nda Selanik’ten gelen
göçmenlerle Yakakent büyümüfltür.
1896 y›l›nda muhtarl›k, 1963
y›l›nda belediye teflkilat› kurulmufl ve Gümenez ad› Yakakent olarak de¤ifltirilmifltir.
Yakakent, 1991 y›l›ndan beri
Samsun’a ba¤l› bir ilçedir.
Yakakent, Karadeniz k›y›s›nda
Çam Gölü
Sinop ile Samsun il s›n›rlar›
aras›ndaki geçit noktas›ndad›r. Do¤usunda Alaçam, bat›s›nda Gerze, güneyinde Canik
Da¤lar› ve kuzeyinde ise Karadeniz yer almaktad›r.
ÇAM GÖLÜ
‹lçeye 4 km uzakl›ktaki Çam
Gölü mevkiinde, hem denize
girip hem de sakin bir ortamda
piknik yap›labilmektedir. Çam
Gölü mevkii farkl› derecelerde
yürüyüfl parkurlar› da sunmaktad›r.
KUNDUZ BALIK GÖLÜ
‹lçenin Kayal› Köyü mevkiinde
bulunan Kunduz Bal›k Gölü,
ilkbahar ve yaz mevsimlerinde
kamp yeri olarak kullan›lmaktad›r. Burada kamp ve karavan
turizmi için de gerekli altyap›
bulunmaktad›r.
P‹LAVTEPE TÜMÜLÜSÜ
‹lçe merkezinden yaklafl›k 3
km uzakl›kta bulunan Erikçe
Köyü’ndeki Pilav Tepe, 1. derece Arkeolojik S‹T Alan› kapsam›ndaki tümülüsün haricinde
do¤al güzellikleriyle de dikkat
çekmektedir.
yakakent
KAVAK
Kavak Genel Görünüm
98
‹lçe merkezinin kuzeyinde kalan Kaledoru¤u Höyü¤ü’nde
1942’de yap›lan araflt›rmalarda MÖ 3500-2000 y›llar›na ait
eserlere rastlan›lm›flt›r. Bu verilere göre Kavak, tarihi Tunç
Ça¤›na kadar uzanan bir yerleflim yeridir. Kaledoru¤u Höyü¤ü’nde Geç Helenistik, Roma,
Bizans, Selçuklu ve Osmanl›
dönemlerine ait eserlere rastlanmas› ise buradaki yerleflimin süreklili¤ini göstermektedir. 1071’den sonra Selçuklular›n egemenli¤inde kalan ilçe, daha sonra ‹sfendiyaro¤ullar›’n›n hâkimiyetine girmifltir.
1418’de Çelebi Mehmet döneminde ilçe tamamen Osmanl›lar›n eline geçmifltir.
Kavak ilçesinin do¤usunda
Asarc›k, bat›s›nda Havza, kuzeyinde Samsun ve Bafra, güneyinde ise Ladik ilçeleri bulunmaktad›r. ‹lçe Samsun-Ankara karayolu üzerinde kurulmufltur ve Samsun’a uzakl›¤›
51 km’dir. ‹lçe merkezi, Mert
Irma¤› Vadisi’nde bulundu¤u
halde, Canik Da¤lar›’n›n engebelerine de sahiptir. ‹lçenin en
yüksek da¤›, Hac›lar Da¤›’d›r.
Bundan baflka irili ufakl› tepekavak
ler de vard›r ve yükseklik kuzeye do¤ru gidildikçe artar. ‹lçenin do¤usunda yer alan S›ral› Da¤lar da önemli yükseltilerdendir. ‹lçenin en önemli
akarsular›ndan Murat Irma¤›
bu da¤larda do¤ar. Di¤er akarsular, Gökdere ve Çakall› ›rmaklar›d›r.
KALE DORU⁄U HÖYÜ⁄Ü
Yeni Camii Mahallesi’nde yer
alan Kaledoru¤u Höyü¤ü, 350
x 250 m boyutlar›nda oval biçimli dik yamaçl› bir tepedir.
Eski Tunç Ça¤› buluntular›
1940-1942 y›llar›nda yap›lan
kaz›lar sonucu gün ›fl›¤›na ç›kar›lm›flt›r. Kavak ilçesi s›n›rlar› içerisinde Danabasan Tepesi (Höyük), Dingilkalecik Tepe ve Güney Tepesi isimleri ile
an›lan antik yerleflimler de bulunmaktad›r.
DERE CAM‹‹
Yedi köyün Cuma Camii olarak
kullan›lan cami, De¤irmencili
Köyü’ndedir. Tek katl› yap›,
tamamen ahflap malzemeden
y›¤ma olarak yap›lm›flt›r. Seyrek de olsa dövme demir çiviler kullan›lm›flt›r. Kareye yak›n
Dere Camii
plan› olan caminin dört yan›nda revak bulunmaktad›r. Camiden girilince iki ahflap sütun
ve bunlar›n tafl›d›¤› mahfil görülmektedir. Harimin tavan›n›
ise tek bir sütun tafl›maktad›r.
Camide sadece kap›, mihrap
ve girifli belirleyen iki sütunun
bafll›klar› ile konsollarda basit
oyma süsler görülmektedir.
Süslemelerde gülbezekler, y›lankavi k›vr›mlar ve baklava
motifleri göze çarpmaktad›r.
Camide kitabeye rastlanmamakla birlikte duvar›nda baz›
tarihler görülmektedir; H.1221
(M.1806), H.1258 (M.1842),
H.1297 (M.1879), H.1345
(M.1926). Bu tarihlerden ilki
(1806), caminin yap›m tarihi
olarak kabul edilmektedir.
fl›maktad›r. Caminin mihrap ve
minberi orijinaldir ve zengin
süslemelere sahiptir. Caminin
genelindeki süslemelere bak›ld›¤›nda süslemeler kalem
ifli süslemeler, oyma-boyama
süslemeler ve renkli ajurlar
olarak üçe ayr›lmaktad›r. Boyamalarda kök boyas› kullan›lm›flt›r ve süslemeler genel olarak bitkisel karakterlidir. Cami ilk yap›ld›¤›nda baflka bir
yerde oldu¤u ve günümüzdeki
yerine sonradan tafl›nd›¤› bilinmektedir. Yap›m y›l› olarak
1596, bugünkü yerine tafl›nma
y›l› olarak da 1876 kabul edilmektedir. Bekdemir Camii, ahflap mimarisi ve orijinal süslemeleriyle mutlaka görülmesi
gereken tarihi bir camidir.
BEKDEM‹R KÖYÜ CAM‹‹
ÇAKALLI HAN
Mefle a¤ac›ndan çant› ve ahflap y›¤ma olarak yap›lan Bekdemir Köyü Camii, iki katl› bir
cephe görüntüsüne sahiptir.
Kareye yak›n planl› caminin,
güneyi hariç, üç cephesi revakla çevrilidir. Harime süslü,
iki kanatl› ve gösteriflli bir kap›dan girilmektedir. Harimde
görülen mahfili sekiz sütun ta-
Samsun-Amasya kervan yolundaki Çakall› Han, Orta Karadeniz Bölgesi’nde Anadolu
Selçuklu Döneminin önemli
yap›tlar›ndan birisidir.
Di¤er Camiler:
Çakall› Camii, Yeni Camii,
Yörgüç Pafla (Çarfl›) Camii
kavak
99
Çakall› Han
100
Çakall› Han plan özelli¤i bak›m›ndan kapal› (ah›r) – aç›k
(avlu) bölümden oluflan hanlar grubuna girmektedir. Kapal› k›sm› birbirine paralel üç
sah›ndan oluflmaktad›r. Üst
örtüsü tonozdur. Yap›da görülebilen tek süsleme, han›n taç
kap›s›n›n iki yan›nda yer alan
ve kap›n›n yar› yüksekli¤ine
kadar devam eden motiflerdir.
Çakall› Han 13. yy. ilk
çeyre¤ine tarihlenmektedir.
ÇAKALLI KÖPRÜSÜ
Çakall› Köprüsü, Çakall› Köyü
yak›nlar›nda bulunmaktad›r.
Çift kemeri olan tafl köprünün
Çakall› Köprüsü
kavak
yüksekli¤i 10-12 m’dir.
Köprü mimari özelli¤ini korumaktad›r.
MES‹RELER
Çaml›k ve Bükce¤iz mevkileri
bunlardan sadece ikisidir. Sulama amac›yla yap›lm›fl göletler ve çevresinde piknik yapmaya uygun alanlar mevcuttur. Bu göletler; Kozans›k›, Divanbafl› ve Güven Baraj› göletleridir. Kavak Baraj› olarak da
bilinen Güven Baraj› göleti
çevresi piknik alan› olarak düzenlenmifltir. Ge¤ikalan Köyü,
Ça¤layan fielalesi de görmeye
de¤er yerlerden birisidir.
ASARCIK
Asarc›k Genel Görünüm
102
Asarc›k Türkiye’nin en küçük
ilçelerinden biridir. Asarc›k’›n
çekirde¤ini 1877 - 1878 Osmanl›-Rus savafl›ndan sonra
buraya göç eden Çerkezlerin
yerleflti¤i küçük bir köy oluflturmufltur. Giderek büyüyen
ve geliflen yerleflme 1959 y›l›nda nahiye, 1987 y›l›nda ise ilçe
olmufltur.
Samsun’un 44 km güneyinde
yer alan Asarc›k, bat›dan Kavak ve do¤udan Çarflamba ilçeleri ile çevrilidir.
AKYAZI KÖYÜ
(GÖKGÖL) CAM‹‹
Akyaz›-Gökgöl Köyü’nde bulunan tarihi caminin kesin yap›m
tarihi belli de¤ildir. Ancak caminin içinde bir kalasta 1870
tarihi ve Osmanl›ca onar›m yaz›s› görülmektedir. Buradan
yap›n›n daha önce infla edildi¤i anlafl›lmaktad›r. Ahflap iflçili¤iyle ilgi çeken caminin çift
kanatl› ahflap kap›lar›ndaki
muntazam iflçilik hayranl›k
uyand›rmaktad›r. Tafl›y›c› direklerdeki ahflap iflçili¤i ahflap
oymac›l›¤›n›n iyi örneklerindendir.
KOfiACA KÖYÜ CAM‹‹
Ahflap malzeme ile y›¤ma olaasarc›k
rak infla edilen cami, iki katl›
revak düzenine sahiptir. Yap›m y›l› olarak 19. yüzy›l kabul
edilmektedir. Harim, harimin
kuzeyindeki son cemaat yeri
ve yanlardaki çift katl› birer s›ra revaktan oluflan bu caminin
giriflinin üzerinde mahfil bulunmaktad›r. Mahfil kat›n› on
adet sütun tafl›maktad›r. Ahflap malzeme ile yap›lm›fl Koflaca Köyü Camii’nin bir özelli¤i de mekân›n içinin tamamen
süslenmifl olmas›d›r. Kök boyalarla yap›lm›fl kalem ifli süslemeler ve boyanm›fl oymalar
mekân›n içini sanat eserine
çevirmifltir. Süslemelerde çiçek ve yaprak motifleri görülmektedir. Dört cepheyi de dolaflan üzüm salk›ml› süsleme
fleridi ilgi çekicidir. Süsleme
harimin d›fl›na da taflm›fl, harim kap›s›nda da görülmektedir. Ayr›ca mahfil kat›na aç›lan
üst kat kap›s›nda da süslemeler görülmektedir.
AYAKLIALAN KÖYÜ K‹L‹SE
KALINTISI
Ayakl›alan Köyü’nde bulunan
kilise kal›nt›s›n›n yap›m tarihi
belli de¤ildir. Y›k›nt› halindeki
kilisenin baz› tafl duvarlar›
ayaktad›r.
HAVZA
Havza Genel Görünüm
104
Havza’n›n antik ça¤daki yerleflimlerine ait en önemli kal›nt›,
do¤usunda yer alan Lerdü¤e
Tümülüsleri’dir. Burada yap›lan arkeolojik araflt›rmalar,
mezar odas›n›n MÖ 1. yüzy›la
tarihlenmesini sa¤lam›flt›r.
Anadolu’nun Türkleflmesi sürecinde s›k s›k el de¤ifltirmifl
ve sonunda Selçuklu topraklar›na kat›lm›flt›r. Caniko¤ullar›’n›n ard›ndan 1414’te Osmanl› topraklar›na kat›lm›flt›r.
Osmanl›lar döneminde Amasya iline ba¤l› olarak yönetilen
Havza, 1882 tarihinde ilçe haline getirilmifl, 1926 y›l›nda ise
Samsun’a ba¤lanm›flt›r.
Havza’n›n ad›n›n kayna¤›na
dair baz› varsay›mlar bulunmaktad›r. Baz›lar›na göre yerleflim ad›n› eski bir yöneticisinin isminden alm›flt›r. Havza
ad›n›n farkl› flekillerde söylendi¤i de iddia edilmektedir.
Amasyal› antik ça¤ co¤rafyac›s› Strabon “Geographika” adl›
eserinde (Kitap XII, III, 38) “Ülkenin geri kalan k›sm› genellikle a¤açs›z ve ekime elverifllidir. Amaseia’l›lar›n ülkesinin
üst taraf›nda, Phazemonitis s›cak su kaynaklar› bulunur,
havza
bunlar sa¤l›k için çok iyidir”
diyerek bahsetti¤i Phazemonitis’in Havza olabilece¤i düflüncesi de araflt›r›lmaktad›r. Bu
düflüncenin en önemli dayana¤› kuflkusuz Havza’daki s›cak su kaynaklar›d›r. Havza ilçesi Hançere, Ancere, Gançere, Hanceze, Koze ve Khavza
gibi isimlerle de an›lm›flt›r.
Havza’n›n kuzeyinde Bafra,
bat›s›nda Vezirköprü, do¤usunda Ladik ve Kavak ilçeleri
ile güneyinde Amasya ve Çorum yer almaktad›r. Samsun’a
uzakl›¤› 86 km olan ilçenin kuzeyi s›rada¤lar ile çevrilidir.
Bat›s›nda Taflan (Tavflan) da¤lar› yer al›r. Bu da¤lar›n etekleri yayla konumundad›r. En
önemli akarsular›, Tersakan,
Derinöz ile ‹stavroz’dur.
HAVZA ATATÜRK EV‹
1900’lerin bafl›nda yap›ld›¤›
kabul edilen üç katl› bir bina,
“Mesudiye Oteli” ad›yla hizmet vermekte iken Mustafa
Kemal Pafla’n›n 25 May›s 1919
tarihinde Havza’ya gelifli ile
birlikte kendisine tahsis edilmifltir. Mustafa Kemal Pafla’n›n 25 May›s-13 Haziran
Atatürk Evi
1919 tarihleri aras›nda çal›flmalar›n› yürüttü¤ü bu binan›n
odas› eflyalar›yla birlikte muhafaza edilerek, “Gazi Odas›”
olarak ziyarete aç›lm›flt›r. Binan›n tamam› restore edilerek
2002 y›l›nda Atatürk Evi olarak
yeni bir düzenlemeye kavuflmufltur. Alt kat el sanatlar›
sergi alan› olarak de¤erlendirilirken, ikinci kat Atatürk’ün
çal›flma odas›, yatak odas›,
Havza odas› ve dinlenme odas› olarak, o dönemde kullan›lan eflyalarla yeniden düzenlenmifltir. Üçüncü katta ise
Amasya, Sivas, Erzurum ve Ankara odalar› bulunmaktad›r.
Bu odalarda o dönemlerde yap›lan çal›flmalar foto¤raf ve
yaz›larla yans›t›lm›flt›r. Ayr›ca
salonlarda Havza ve yöresinden toplanan etnografik eserler sergilenmektedir.
Atatürk Evi
havza
105
Tafl Mektep Binas›
LERDÜ⁄E (ÇAM YATA⁄I)
TÜMÜLÜSLER‹
106
Havza ilçesine 21 km uzakl›kta
Çamyata¤›/Lerdü¤e Köyü’nde
befl tümülüs bulunmaktad›r.
1946 y›l›nda definecilerce tahrip edilen mezar odalar›, ayn›
y›l bilimsel kaz›lar yap›larak
arkeoloji dünyas›na kazand›r›lm›flt›r. 4 numaral› tümülüs
buluntular›, süslemeleri ve mimari tekni¤inden dolay› MÖ 1.
yüzy›la tarihlenmifltir. Demir
kenetlerle ba¤lanm›fl tafl kapaktan oluflan giriflten, tonoz
örtülü dromosa (geçit) ve küçük bir kap›dan mezar odas›na
girilmektedir. Kesme tafltan
tonoz örtülü mezar odas›n›n
duvarlar› insan ve hayvan betimleri ile süslenmifltir. Bilimsel kaz›larda bulunan alt›n süs
eflyalar›, tunç kandiller, çeflitli
büyüklükte flifleler, vb. Ankara
Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde korunmaktad›r.
TAfi MEKTEP B‹NASI
(MERKEZ ‹LKÖ⁄RET‹M
OKULU)
1911 y›l›nda Samsun-Sivas demiryolu keflif heyetinden mühendis Hüseyin Yakup, Süreyhavza
ya Sami ve Nazif Beyler taraf›ndan projesi haz›rlanarak inflaat›na bafllanan ve Sivas valisi Muammer Bey’in ilgisi sayesinde tamamlanarak ilçenin
e¤itimine kazand›r›lan Tafl
Mektep, Milli Mücadele döneminde toplant›lar için kullan›lan tarihi bir yap›d›r. Günümüzde okul olarak kullan›lmaktad›r.
S‹VR‹KESE CAM‹‹
Havza’n›n Sivrikese Köyü’nde
bulunan cami, 1903 y›l›nda Ali
Osman A¤a taraf›ndan Todor
Usta’ya yapt›r›lm›flt›r.
Camiye giriflte 4 ahflap direkle
tafl›nan mahfil dikkat çekmektedir.
Caminin minberi ahflap iflçili¤i
ile hayranl›k uyand›rmaktad›r.
Bitkisel motiflerle süslenen
minber ahflap süsleme sanat›n›n iyi bir örne¤idir.
YÖRGÜÇ MUSTAFA BEY
CAM‹‹
Yörgüç Mustafa Bey taraf›ndan yapt›r›lan cami, küçük hamam›n bitifli¤indedir. Selçuklu
mimari tarz›nda yap›lm›fl olan
cami, milli mücadele y›llar›nda
107
Yörgüç Mustafa Bey Camii
önemli olaylara sahne olmufltur. Cami kapl›calar›n bitifli¤inde bulundu¤u için Kapl›calar Camii olarak da bilinmektedir.
fiEYH SAVCI TÜRBES‹
fieyh Safi (Umur Bey) Köyü’ndeki türbe çokgen planl›,
içte kubbe, d›flta külah çat› ile
örtülmüfl Selçuklu türbe gelene¤ini yans›tan bir yap›d›r. Burada kimin gömülü oldu¤una
dair çeflitli fikirler varsa da kabul gören görüfl; burada Anadolu'daki son Selçuklu Sultan›
olan II. Mesud’un flehzadesi
ve halefi Gazi Çelebi diye bilinen Sultan Taceddin Alt›nbafl›
Selçuki’nin gömülü oldu¤udur.
HÖYÜKLER VE
TÜMÜLÜSLER
Havza ilçesi s›n›rlar› içerisinde çok say›da tümülüs ve
höyük bulunmaktad›r. Bunlar›n ço¤unun en erken yerleflimi ‹lk Tunç Ça¤›’na tarihlenmektedir. Bu arkeolojik alanlar›n bafll›calar›; Çeflmetepe, fieyhsafi Tepesi /
Höyüktepe, Belalan/Tepecik
Tepesi, Baca Tepe, Çamtepe
Höyü¤ü, Manevra Tepe,
An›ttepe, Patlaguç Tepesi,
Dökme Tepe, Hakim Tepe 1,
Hakim Tepe 2, Cin Tepe 1,
Cin Tepe 2, Kayal› Tepe,
Ören Tepe, Gargo Tepe / Yusuf’un Tepesi’dir.
havza
Havza ‹mareti
108
F‹RUZ A⁄A MEDRESES‹
HAVZA ‹MARET‹ (AfiEV‹)
Bu medrese devrin büyüklerinin övündü¤ü bafl hazinedar
Firuz A¤a taraf›ndan büyük
sultan Mehmet Han o¤lu Beyaz›t zaman›nda 1495’de yapt›r›lm›flt›r. Yap›da bulunan
baflka bir kitabede burada ayn› tarihte bir de mescit yapt›r›ld›¤› ö¤renilmektedir.
‹maret Mahallesi’nde, kapl›calar›n bat›s›nda bulunan imaret
yap›s›, 1429 y›l›nda II. Murat
zaman›nda Amasya Valisi Yörgüç Paflazade Mustafa Bey taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Uzun
y›llar fakirler, dervifller, askerler burada yemek yemifl, misafir olmufllard›r. Sonralar› imaretin etraf› bozulmufl; kubbeleri y›k›lan bina harap olmufltur. 1938 y›l›nda restore ettirilen bina o haliyle günümüze
kadar gelmifltir. 1940 y›l›ndan
1982 y›l›na kadar “‹lçe Halk
Kütüphanesi” olarak kullan›lan bina, günümüzde bak›m›
yap›larak halen amac›na uygun olarak kullan›lmaktad›r.
Yap›n›n duvarlar›nda devflirme
malzemeler görülmektedir.
Havza ‹mareti
HAVZA KAPLICALARI
Samsun’daki jeotermal kaynaklar a¤›rl›kl› olarak Havza’da yer almaktad›r. Kapl›calar, yaklafl›k 2000 y›ldan beri
kullan›lan tarihi sa¤l›k tesisleridir. fiifal› sular› bulunan ilçeye eski ça¤lardan beri baz›
hastal›klar›n tedavisine yarad›¤› için çevreden hatta bütün
havza
Havza Kent Görünümü
Anadolu'dan çok say›da insan
gelmektedir. Havza’n›n içerisinde Samsun-Ankara yoluna
yaklafl›k 1 km uzakl›kta bir tepenin ete¤inde befl kapl›ca
bulunmaktad›r. Bu kapl›calar›n üçü eski tarihlerde yap›lm›fl; Aslana¤z›-K›z Gözü, fiifa
ve Maarif hamamlar›d›r. Di¤er
ikisi ise MTA’n›n araflt›rmalar›
sonucu 1986 y›l›nda bulunan
ve ç›kar›lan s›cak suyun de¤erlendirilmesi amac›yla sonradan yap›lm›fl modern Türk
Hamam› ve Lokman Hekim Hamam›’d›r.
Havza kapl›calar›n›n flifal› sular›; çeflitli romatizma, k›r›k ç›k›k ve mevzi a¤r›lar›, sinir, mide, ba¤›rsak, metabolizma rahats›zl›klar› ile kans›zl›k gibi
hastal›klara iyilefltirici etki
yapmaktad›r. Suyun kaynak
ç›k›fl s›cakl›¤› 56 °C’dir.
Milli Mücadele y›llar›nda Atatürk Havza’ya geldi¤inde, flifal› kapl›calardan faydalanma
f›rsat› da bulmufltur. ‹maret
Mahallesi Hamam Soka¤›’nda
Büyük Hamam, Küçük Hamam
ve Maarif Hamam› gibi tarihi
hamamlar›n yan›nda 1986 y›l›ndan sonra yap›lm›fl hamam-
lar da vard›r. Bunlar, Modern
Türk Hamam› (1986 y›l›ndan
sonra Havza Belediyesi taraf›ndan yap›flt›r›lm›flt›r) ve Lokman Hekim Hamam›’d›r.
‹maret (Aflevi) binas›n›n güney
cephesinde devflirme olarak
kullan›lm›fl antik yaz›ttaki ifadeden anlafl›ld›¤›na göre bu
kapl›calar, antik ça¤da da baflka flehirlerden ziyaretçileri
çekmekteydi. Yaz›tta “Havza
kapl›calar›nda seneyi muttaki
ve vakur bir tarzda geçirdikten
sonra flimdi iyi, s›hhatte olarak, hak etti¤i için Tanr› Asklepios hazretlerine ve menfaatlerine flükranlar›m› sunar›m.
Taflrada muvakkaten oturmas›na ra¤men bana suyu tavsiye eden baflrahip Xandrasa ve
herkesin dostu olan Silius Lipidus’a teflekkür ederim. Ben
Piso, kurtulmufl olarak latif vatan›ma dönüyorum, ailemin
flükran› ebediyen yaflas›n, Pilancius Piso’’ okunmaktad›r.
Di¤er Türbeler: Pamuk Dede
Türbesi, Mustafa Bey Türbesi, Emir El-Hac Velidüddin
Bin Berekat-fiah Türbesi
havza
109
Aslana¤z› - K›zgözü Kapl›cas›
ASLANA⁄ZI-KIZ GÖZÜ
KAPLICASI
SAD‹ PAfiA HAMAMI
(BÜYÜK HAMAM/
VAKIF HAMAMI)
110
Bu kapl›can›n yerinde Bizansl›lardan kalma baflka bir kapl›ca bulunuyormufl ancak fliddetli bir deprem s›ras›nda y›k›lm›fl. Vak›f kay›tlar›na göre
1256 y›l›nda Selçuklu Sultan›
II. Mesut taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Sadi Pafla Hamam› veya Sultan Mesut Hamam› olarak da an›lmaktad›r. Hamam›n
Sadi Pafla taraf›ndan vakfedildi¤i bilinmektedir. Günümüzde kapl›can›n büyük kurnas›na
Aslana¤z› denilmektedir. KurAslana¤z› - K›zgözü Kapl›cas›
havza
nan›n sa¤›ndaki sütun ise günümüze dek ulaflan bir söylencenin baflkahraman›d›r. Bu sütuna “k›z gözü” denilmektedir
yörede. Zaman›nda üç güzel
k›z hamamda y›kan›yorlarm›fl.
Zorbalar hamama sald›r›nca
k›zlar Allah’a yakarm›fllar ve
“Ya Rab, bizi ya kufl yap ya da
tafl… Ama n’olur bu insanlara
b›rakma!” demifller. K›zlar›n
dualar› kabul olmufl. Bir anda
ikisi kufl olmufl uçuvermifller.
Di¤eri ise hamam›n bir köflesinde tafl olup kalm›fl öylece.
Sütun üzerindeki oyuktan da
k›z›n gözyafllar› akmaya bafllam›fl. Sütundan hâlâ su damlalar› akmaktad›r.
Havza Evi
KÜÇÜK HAMAM
(fi‹FA KAPLICASI)
1429 y›l›nda Amasya Emiri
Mustafa Bey taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Büyük Hamam’a ilave
olarak yapt›r›lm›flt›r. Mermer
kapl› s›cakl›¤›n ortas›nda sekiz köfleli bir havuz vard›r.
kânda ortada bir sofa yer almakta ve di¤er odalar bu sofaya aç›lmaktad›r. Taban ve tavan ahflap malzemelidir. Ali
Osman A¤a Kona¤› ve Bayram
Efendi Kona¤›, Havza konut
mimarisine tarihi örneklerdir.
Havza Evi
MAAR‹F OTEL‹ VE HAMAMI
Osmanl› Dahiliye eski naz›rlar›ndan ve dönemin Sivas Valisi
Mazlum Pafla’n›n o¤lu Memduh Efendi taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. 1890-1894 y›llar› aras›nda tamamlanm›flt›r.
HAVZA KONUT M‹MAR‹S‹
Havza geleneksel konut mimarisinde evler genellikle zemin üzeri iki katl› olarak infla
edilmifltir. Evlerin d›fl cephesi
y›¤ma tu¤ladan, iç bölmeleri
ise ba¤dadi olarak yap›lm›flt›r.
Evlerin ikinci katlar›nda bir
ç›kma bulunmaktad›r. Baz› evlerde ç›kma say›s› iki hatta
dört olabilmektedir. Bu ç›kmalar ahflap veya tafl direkle tafl›n›p, demir çubuklarla da desteklenmektedir. K›rma çat›,
alaturka kiremitle örtülü ve
saçak altlar› ahflapt›r. ‹ç mehavza
111
Havza Evi
VEZ‹RKÖPRÜ
Vezirköprü Genel Görünüm
114
Vezirköprü’nün tarihi, Hititlere
kadar uzanmaktad›r. Son zamanlarda yap›lan araflt›rmalarla bu tarihin daha da eski
dönemlere çekilebilece¤i düflünülmektedir. Çeflitli uygarl›klar›n idaresinde kald›ktan
sonra Vezirköprü ilçesinin alt›n ça¤› Osmanl› yönetiminde
olmufltur. ‹lçe bu dönemdeki
Celali isyanlar›n›n yaralar›n›
Köprülü Mehmet Pafla zaman›nda sarm›fl ve yeni eserler
de kazanm›flt›r. ‹lçenin günümüzdeki ad› da Köprülü Mehmet Pafla’dan dolay› Vezirköprü olmufltur. Vezirköprü’nün
tarihindeki adlardan biri de
Neoclaudiopolis’tir. Roma ‹mparatoru Claudius’un ad›ndan
dolay› bu flekilde adland›r›lan
kent, takip eden y›llarda
önemli bir kent halini alm›flt›r.
‹dari bak›mdan Sivas Beylerbeyli¤i’ne ba¤l› Amasya Mutasarr›fl›¤› içinde olan Vezirköprü, 1925 y›l›na kadar Amasya’ya ba¤l› bir ilçe iken 1925
y›l›nda Samsun’a ba¤lanm›flt›r. Samsun’un güneybat›s›nda yer alan Vezirköprü’nün
do¤usunda Havza, bat›s›nda
Boyabat (Sinop) ve Osmanc›k
vezirköprü
(Çorum), güneyinde Gümüflhac›köy (Amasya) ve Merzifon
(Amasya), kuzeyinde ise Alaçam ve Bafra ilçeleri bulunmaktad›r. Vezirköprü ilçesi
topraklar› üzerinde bulunan
Kunduz Da¤lar›’n›n yüksekli¤i
1783 m’dir. Tavflan Da¤›’ndan
do¤an ‹stavroz Çay›, Duruçay
Köyü’ne kadar Gölda¤› Deresi
olarak bilinmektedir. Duruçay
Köyü ile Köprübafl› Buca¤›
aras›nda Kuyma Deresi olarak
bilinen akarsu, Köprübafl›’ndan itibaren ‹stavroz Çay›
ad›n› almaktad›r. Tekkek›ran
Köyü mevkiinde Kuzdere ile
birleflen ‹stavroz Çay›, Kayal›
mevkiinden itibaren Esenli ve
Uluçay ile birleflir ve Akçay
mevkiinde Alt›nkaya Baraj›’na
dökülür. Esenli Çay›, Ayd›nl›,
Baflalan ve Büyükkale köylerinin e¤imli yamaçlar›n›n kuzey
eteklerinden do¤ar ve akarsu
burada Karaböcük Deresi olarak bilinmektedir. Teberük Köyü ile Kavakp›nar› Köyü aras›nda Cambaz deresi ad›yla
bilinen akarsu, buradan itibaren Esenli Çay› olarak an›lmaktad›r. Kayal› mevkiinde
Uluçay ve ‹stavroz Çay› ile bir-
fiahin Kanyonu
leflen Esenli Çay›, Akçay’da Alt›nkaya Baraj›’na dökülmektedir. Uluçay, Karap›nar ve Dereköy kaynaklar›ndan beslenmektedir. Esenköy’e kadar
Sokullu Deresi olarak bilinen
akarsu, buradan itibaren Uluçay ad›n› almaktad›r. Kayal›
mevkiinde Istavroz Çay› ve
Esenli Çay› ile birleflmektedir.
Vezirköprü Baraj›, Bahçekonak, Kületek, Karl›köy, Oymaa¤aç aras›nda kalan yaklafl›k 10 bin hektar araziyi sulamaktad›r. 2005 y›l›nda aç›l›fl›
yap›lm›flt›r. Oymaa¤aç Höyük,
Vezirköprü’nün 7 km kuzeyindedir ve Çal S›rt› ile Oymaa¤aç
vadisi aras›nda yer almaktad›r. Hitit metinlerinde ad› geçen ancak yeri henüz bulunamayan, Hititler’in en önemli
kült kenti Nerik’in Oymaa¤aç
Höyük’te olabilece¤i düflüncesiyle yap›lan kaz› araflt›rmalar›
devam etmektedir. ‹kiztepe
kaz›lar›ndan sonra Samsun
bölgesindeki en önemli ikinci
kaz› olarak bilinmektedir.
Adatepe Höyük, MÖ 5500’lü
y›llardan bafllay›p 2500 y›l süren Kalkolitik Ça¤›n hemen hemen tüm izlerini bar›nd›rmak-
tad›r. Adatepe do¤al bir kale
oldu¤undan, hemen her dönem önemli bir yerleflke olmufltur. Son araflt›rmalar›n ›fl›¤›nda höyükteki tap›nak araflt›r›lmaktad›r. Höyü¤ün üzerinde Roma döneminden de kal›nt›lar oldu¤u düflünülmektedir. Adatepe köyündeki di¤er
bir yer olan Köytepesi mevkii
do¤al bir tepe olup hemen her
dönem önemli bir yerleflme olmufltur. Son araflt›rmalar›n ›fl›¤›nda tepedeki tap›nak araflt›r›lmaktad›r. Tepenin üzerinde
Roma döneminden de kal›nt›lar oldu¤u düflünülmektedir.
TÜMÜLÜSLER
‹lçede yer alan tümülüsler;
Ya¤basan Tümülüsleri, Çeltek
Tümülüsleri, Avdan Köyü Tümülüsü, Çal Köyü Tümülüsü,
Yukar› Çal Köyü Tümülüsü,
Afla¤› Narl› Tümülüsü, Kületek
Tümülüsü ve Maltepe Tümülüsü’dür.
Di¤er Höyükler: Do¤an Tepe
Höyük, Kurudere Höyük,
Çakmak Höyük, Çörlen Tepe
Höyük, Keltepe Höyük
vezirköprü
115
Esenköy Kaya Mezar›
116
ESENKÖY KAYA MEZARI
KALE (TAfiKALE) CAM‹‹
Merkeze 12 km uzakl›ktaki
Esenköy, Zindankaya arkeolojik alan›ndad›r. Kaya oyma
mezarda d›fltan üç sütun görülmektedir. ‹ç k›s›mda ise iki
oda vard›r. Vezirköprü’nün
önemli antik ça¤ eserlerindendir.
Kad›nlar mahfili ana mekân›n
kuzeyindedir. Yedi köfleli mihrap nifli mukarnasl›d›r. Ya¤l›
boyal› mihrab›n döflemesi alt›gen ve y›ld›zlarla bezenmifltir. K›vr›k dal, baklava, çiçek
bezemeli abanoz a¤ac›ndan
minber Osmanl›’n›n Geç Dönem mimari özelli¤indedir.
Kubbedeki kalem iflleri orijinal
de¤ildir. Tek flerefeli silindir
gövdeli minare depremde y›k›lm›fl oldu¤undan yeniden
orijinaline benzer bir flekilde
yap›lm›flt›r.
TÜRKMEN KÖYÜ
Bu köy ismini yaflayanlar›n
Türkmen olmas›ndan alm›flt›r.
Söylenenlere göre Türkmenler
bu köye, 300-350 y›l önce Buhara civar›ndan hayvanc›l›k
yapmak için gelip yerleflmifllerdir.
Kale Camii
ÖREN YERLER‹ VE
YERLEfiME ALANLARI
Vezirköprü’deki antik ça¤dan kalma ören yerleri ve
yerleflim alanlar› ço¤unlukla
Roma Dönemi ve Geç Antik
Ça¤a ait buluntulara sahiptir. Bu tip alanlar aras›nda
Çö¤e Köyü Yerleflmesi, K›z›lcaören Yerleflmesi, Örenyeri
Yerleflmesi ve Tepeören Yerleflmesi ilk akla gelenlerdendir.
vezirköprü
Bedesten
ABDÜLGAN‹ (NAMAZGÂH)
CAM‹‹
Köprülü Mehmet Pafla taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. 1906 depreminde tamamen y›k›lm›fl, sadece mihrap ve minberi kalm›flt›r. Y›k›lan caminin arsas›
üzerine mahalle sakinleri taraf›ndan 1915 y›l›nda ahflap bir
cami yapt›r›lm›flt›r.
BEDESTEN-KERVANSARAY
Köprülü Mehmet Pafla'n›n efli
Ayfle Han›m'›n babas› Yusuf
A¤a’n›n 1660 y›l›nda yapt›rd›¤›
bilinmektedir. ‹lçe merkezindeki yap›, iç ve d›fl bedesten
olmak üzere iki bölümden
oluflmaktad›r. Dört girifl kap›s› ve içerisinde 110 dükkân›
bulunmaktad›r.
‹ç bedesten geçmiflte kervansaray olarak kullan›lm›flt›r. Be-
desten, Ayfle Han›m taraf›ndan vakfedilmifltir. Arasta bölümü bedestenin çevresinde
geliflmifltir.
Dört yandan bas›k kemerli kap›larla girilen bedesten, kare
planl› ve dört kubbeyle örtülü
büyük bir yap›d›r. Kubbeler
duvarlara bitiflik tu¤la kemerlere oturtulmufltur. Kemer,
pandantif ve kubbeler düzgün
tu¤la örgüsüyle güzel bir görünüm oluflturmaktad›r. Ana
kubbeyi tafl›yan tu¤la kemerin
ortada dayand›¤› bölümde içeri girinti yapan kare mekân küçük kubbeyle örtülüdür.
Di¤er camiler: Köprülü Mehmet Pafla Camii, Taceddin
Pafla (Kurflunlu) Camii, Yörgüç Pafla Camii (Orta Cami)
Taceddin Pafla Camii
vezirköprü
117
Taflhan
118
D›flar›dan ana kubbeler aras›nda görülen bu bölüm dua
kubbesidir. Yuvarlak kubbeli
kap›larla girilen arastan›n kuzeyinde tonozlu dükkânlar yer
al›r. Bedestene bakan yüzdeki
dükkânlar yer kazanmak amac›yla üçgen biçiminde yap›lm›flt›r. ‹ç Bedesten olarak adland›r›lan Kervansaray›n ülkemizde tek sütun üzerine 4
kubbeli tek kervansaray oldu¤u iddia edilmektedir. Sütun
içerisinde gizli bir oda bulunmaktad›r.
Faz›l Ahmet Pafla Medresesi
vezirköprü
TAfiHAN
Geç Osmanl› dönemi eseri
olan Taflhan, dolgu tafltan yap›lm›flt›r ve iki katl›d›r.
ABDÜLKER‹M A⁄A
MEDRESES‹
17. yüzy›lda Abdülkerim A¤a
taraf›ndan yapt›r›lan medrese
depremde zarar görüp y›k›lm›flt›r.
Abdülkerim A¤a Medresesi,
ö¤rencilerin e¤itim ve ö¤renim
gördü¤ü ve kald›¤› 20 odadan
ibarettir.
Çifte Hamam
FAZIL AHMET PAfiA
MEDRESES‹
(TAfi MEDRESE)
‹lçe merkezinde bulunan medrese, 1662 y›l›nda Faz›l Ahmet
Pafla taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. 1943 depreminde çatlamalar oluflsa da restore edilerek
orijinalli¤i muhafaza edilmifltir. 1964 y›l›na kadar çeflitli
amaçlarla kullan›lan Tafl Medrese, bu tarihten sonra Kültür
Bakanl›¤›na ba¤l› Halk Kütüphanesi Müdürlü¤ü hizmet binas› olarak kullan›lmaktad›r.
2002 y›l›nda iç avludaki sütun
aralar› ahflapla birlefltirilerek
restore edilmifltir.
Kütüphanede 20 bin kitap bulunmaktad›r.
üzere klasik tarzda üç bölümlüdür. Günümüzde halen hizmet verilmektedir.
ÇEfiMELER
Namazgâh Camii’nin bitifli¤inde bulunan çeflme, Köprülü
Mehmet Pafla taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Çeflme, günümüzde
ifllevini korumaktad›r.
Kale Hamam›
Ç‹FTE HAMAM
Çifte Hamam, 1660 y›l›nda
Köprülü Mehmet Pafla’n›n efli
Ayfle Hatun taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Bedestene bitifliktir.
KALE HAMAMI
(fi‹FA HAMAMI)
Köprülü Mehmet Pafla’n›n ailesi için özel olarak yapt›r›ld›¤›
söylenmektedir. Soyunmal›k,
so¤ukluk ve s›cakl›k olmak
vezirköprü
119
120
Saat Kulesi
Kurflunlu Camii Çeflmesi, Kurflunlu Camii avlusundad›r. Bu
çeflme geç Osmanl› Devrinde
yapt›r›lm›flt›r. Ganio¤lu Çeflmesi’nin de ayn› dönemde yap›ld›¤› bilinmektedir.
SAAT KULES‹
1906 y›l›nda Sivas valisi Reflat
Akif Pafla taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. 1943 depreminde büyük
hasar görmüflse de asl›na uygun olarak tekrar restore edilmifltir. Dört yüzünde yer alan
saatleri çal›fl›r durumdad›r.
köprü) birbirine ba¤lamaktad›r. Köprü yüksek bir ayak
üzerinde iki büyük sivri kemerlidir. Kemerlerin aras›nda
ve yanlar›nda sivri kemerli üç
pencere bulunmaktad›r. Köprüde kesme tafl ve düzensiz
tafllardan oluflan moloz örgü
sistemi görülmektedir. Roma
ve Bizans dönemlerine ait mezar stelleri ve mimari parçalar
da köprünün yap›m›nda devflirme malzeme olarak kullan›lm›flt›r. Köprüdeki mimari
tarz ve örgü sistemi 13-14. yüzy›l mimarisine uygundur.
KURT KÖPRÜSÜ
Kurt Köprüsü, Vezirköprü ile
Havza’n›n s›n›rlar›n› çizen ‹stavroz Çay› üzerinde kurulmufltur ve Tahna Köyü (Havza)
ile Tekkek›ran Köyü’nü (Vezirvezirköprü
KÖPRÜLÜ MEHMET PAfiA
ANITI
Belediye Park›’ndaki Köprülü
Mehmet Pafla An›t›, 1958 y›l›nda yapt›r›lm›flt›r.
LAD‹K
Ladik Genel Görünüm
Ladik ilçesi’nin tarihi MÖ
3000 y›llar›na kadar uzand›¤›
tahmin edilmektedir. Ladik’in
Hititler devrinde de yerleflim
yeri olarak kullan›ld›¤› çevre122
Ladik Gölü
Üzerindeki Yüzen
Adalar
Rüzgarla hareket eden yüzen adalar, bitki kök ve saplar›n›n, canl› kök ve çürüklerinin birikmesiyle ve birbirine yap›flarak organik madde
oran› yüksek s›k› keçemsi
bir doku oluflturmas›yla
meydana geliyor. Birbirine
tutunan bu bitkiler, suyun
üstünde sal gibi yüzmeye
bafllad›ktan sonra üzerinde
bitkiler, hatta a¤açlar yetiflebiliyor. Rüzgar›n esti¤i yöne do¤ru yer de¤ifltiren adalar, büyüklüklerine göre s›r›klarla da itilebiliyor. Bu flekilde oluflan yüzen adalar
Anadolu’nun birçok yerinde
karfl›laflt›¤›m›z bir do¤al güzellik olarak Ladik Gölü’nde
de çok say›da bulunmaktad›r.
ladik
de yap›lan arkeolojik araflt›rmalardan anlafl›lm›flt›r. Kenti
Mithridates’in kar›s›n›n kurdu¤u ad›n›n da buradan kaynakland›¤› söylense de bunlar
söylenceden öteye gidemeyen varsay›mlard›r. Romal›lar›n Mithridates Krall›¤›n› yenmeleri ile bölge Romal›lar›n
hâkimiyetine girmifltir. MS
395'de Roma do¤u ve bat›
olarak ikiye bölününce Ladik,
Bizans ‹mparatorlu¤u’nun s›n›rlar› içerisinde kalm›flt›r.
Bölge 1071 Malazgirt Savafl›’ndan sonra Selçuklular›n
eline geçmifltir. 1075'de Alparslan'›n komutanlar›ndan
Melik Ahmet Daniflment Gazi,
Amasya ve çevresini egemenli¤i alt›na alm›flt›r. Yerleflimin
ad›n› komutan›n k›z› ‹leduk ya
da ‹ldük Hatun'un isminden
ald›¤› da ileri sürülmektedir.
Anadolu Beylikleri zaman›nda
Ladik, Kubado¤ullar›’n›n hakimiyetine girmifltir. Osmanl›lar
Lâdik’i, 1428'de kesin olarak
topraklar›na katm›fllard›r. Ladik Cumhuriyet dönemine kadar Sivas Sanca¤›’na ba¤l›
Amasya Vilayeti s›n›rlar› içinde bulunmufltur. Cumhuriyet
Ladik Gölü
kurulduktan sonra Amasya iline ba¤l› olan Ladik ilçesi
1925’te Samsun'a ba¤lanm›flt›r. Samsun’un güneyinde yer
alan Ladik ilçesi, kuzeyinde
Kavak, do¤usunda Taflova ve
bat›s›nda Havza ilçeleri ile güneyinde Amasya ile çevrilidir.
Kuzey Anadolu s›rada¤lar›n›n
bat›ya do¤ru alçald›¤› ve geçit
verdi¤i bir alanda, Akda¤’›n
kuzey eteklerinde kendi ismini alan genifl bir ova kenar›nda kurulmufltur.
sumru, küçük sumru, ak kanatl› sumru say›lmaktad›r. Ladik Gölü civar›ndaki da¤l›k
alanlarda ise kaya güvercini,
tepeli toygar, tarlakuflu, k›z›l
s›rtl› örümcekkuflu, bo¤makl›
ard›ç, saka, serçe, kuzgun gibi
kufllar yaflamaktad›r.
Ladik Gölü
LAD‹K GÖLÜ VE
KUfi CENNET‹
Tersakan Irma¤›’n›n kayna¤›n›
teflkil eden Ladik Gölü, Ladik’e
10 km uzakl›ktad›r. Gölde alabal›k ve turna bal›¤› bulunmaktad›r. Genifl bir sazl›k alana sahip olan Ladik Gölü’nden
toplanan sazlar has›r yap›m›nda kullan›l›r.
Ladik Gölü’nde pek çok kufl türü do¤al ortam›nda yaflamaktad›r. Bunlar aras›nda gece
bal›kç›l›, alacabal›kç›l, küçük
akbal›kç›l, gri bal›kç›l, erguvani bal›kç›l, karaleylek, leylek,
yeflilbafl, uzunbacak, k›zkuflu,
karabafl mart›, gümüfl mart›,
ladik
123
124
Akda¤
TERSAKAN IRMA⁄I
AKDA⁄ YAYLASI
‹lçenin akarsular›ndan Tersakan Irma¤›, Yeflil›rmak’›n bir
kolunu oluflturmaktad›r. Ladik
Gölü’nden ç›karak bat›ya, oradan güneye, daha sonra do¤uya do¤ru k›vr›larak Yeflil›rmak’la birleflir. Bu ak›fl seyrinden dolay› ad› Tersakan Irma¤› olarak an›lmaktad›r.
950 m rak›ml› yaylan›n Ladik
merkeze uzakl›¤› 9 km’dir.
Yayla, çam a¤açlar› ve mevsimine göre çeflitli kar çiçekleriyle kapl›d›r.
AKDA⁄ KIfi SPORLARI
VE KAYAK MERKEZ‹
Ladik merkeze 7 km mesafede bulunan Akda¤ K›fl Sporlar› ve Kayak Merkezi, uzun
pist alanlar›na sahiptir. Do¤al çimle kapl› alanda, yaz
aylar›nda çim kaya¤› yap›labilmektedir.
ladik
KÜPEC‹K YAYLASI
Ladik merkeze 23 km uzakl›ktaki Küpecik Yaylas›’n›n rak›m›
1600 m’dir. Bu yaylan›n suyunun böbrek tafllar›n› eritti¤i
halk taraf›ndan söylenmekte
olup, halk taraf›ndan bu tür
hastal›klar›n tedavisi amac›yla
kullan›lmaktad›r.
Ladik’te, Büyükk›zo¤lu Yaylas›
(1600 m rak›ml›-Ladik’e 10
km), Ladik Yaylas› (1500 m rak›ml›-ilçeye uzakl›¤› 7 km), Çak›rgümüfl Yaylas› (1500 m rak›ml›-ilçeye uzakl›¤› 12 km) ve
Akda¤
Gürcü Yaylas› (1500 m rak›ml›
ilçeye uzakl›¤› 5 km) da bulunmaktad›r.
BÜYÜKKIZO⁄LU fiELALES‹
VE GÖLÜ
Büyükk›zo¤lu Köyü’nden yaylaya do¤ru 3 km gidildi¤inde
ormanl›k alan içerisinde bulunan muhteflem görünümlü flelale ve ulu a¤açlarla çevrili do¤al göl gerçekten görülmeye
de¤erdir.
Göl çevresi piknik alan› için
çok uygundur. fielale suyunun
kayna¤› Akda¤’dad›r. Bu nedenle su çok so¤uk ve temizdir. Alabal›k yetifltiricili¤i için
son derece elverifllidir.
LAD‹K KALES‹
Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Ladik’in güney bat›s›nda oldu¤u belirtilen kaleden
günümüze çok az kal›nt› gelmifltir.
Ladik’te yap›lan kanal ve benzeri çal›flmalarda kale duvarlar›na zaman zaman rastlanmaktad›r. Kalenin oldu¤u bölgede Amisos flehir sikkelerine
ve Bizans dönemi sikkelerine
rastlanm›fl, kalenin do¤u taraflar›nda ise m›zrak uçlar› bulunmufltur.
BÜLBÜL HATUN CAM‹‹
II. Beyazid’in kar›s› Bülbül Hatun taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r.
Bülbül Hatun Camii
ladik
125
Eski Hamam
1943 depreminde y›k›lan cami,
1966 y›l›nda ayn› temeller üzerine, orijinaline uygun olarak
yapt›r›lm›flt›r.
126
fiEYH SEYY‹D AHMED-‹
KEB‹R TÜRBES‹
Mezarl›k içerisinde yer alan
Seyyid Ahmed-i Kebir-in türbesinin ne zaman yap›ld›¤›
tam olarak bilinmemektedir.
Türbe, kesme tafl ve tu¤ladan
yap›lm›flt›r. Kare planl› yap›
sivri çat›l›d›r. ‹çinde yedi sanduka mevcuttur. Önde iki ahflap sütunlu sundurma vard›r.
Saçaklar ahflap olup iç k›sm›
Di¤er Türbeler: Dikili Tafl
Türbesi, Gülabdal Türbesi,
Karaabdal Türbesi, Sunullah
Pafla Türbesi
LAD‹K AKDA⁄ YAYLA
fiENL‹KLER‹
Yayla gelene¤ini yaflatmak
amac›yla düzenlenen Ladik
Akda¤ Yayla fienlikleri her
y›l Temmuz ay›nda gerçekleflmektedir.
ladik
s›val›d›r. Girifl bas›k kemerli ve
sade ahflap kap›l›d›r.
Kemerin üstünde kitabesi vard›r. Tafl-tu¤la kar›fl›m› örgü
sistemi ve mimari üslubu Beylikler Dönemi özellikleridir.
Orhan Gazi dönemi fleyhlerinden oldu¤u söylenilen Türbe,
erkek çocu¤u veya hiç çocu¤u
olmayanlar›n s›k s›k ziyaret etti¤i bir mekând›r.
HÖYÜKLER
Ladik’in tarihi MÖ 3000’lere kadar inse de ilçede kapsaml› araflt›r›lmay› bekleyen
pek çok höyük ve tümülüs
bulunmaktad›r. Bunlar›n ço¤unda en erken yerleflim
Eski Tunç Ça¤›’d›r. Bunlardan baz›lar›nda kesintili, baz›lar›nda ise kesintisiz yerleflim görülmektedir. ‹lçedeki
di¤er arkeolojik yerleflimler
aras›nda ‹nkaya Mezar ve
Ören Yeri, Dökme Tepe, Köyiçi, Tombul Tepe, Kilise Tepe, Kümbet Höyük, Dedealt›
Tepesi ve Kale Tepe bulunmaktad›r.
127
Saat Kulesi
ESK‹ HAMAM
‹lçe merkezinde olup II. Beyaz›d’›n annesi taraf›ndan yap›ld›¤› söylenmektedir. Ancak
kesin bir kayda rastlanmam›flt›r. Harap oldu¤undan kullan›lamamaktad›r.
HAMAMAYA⁄I KAPLICASI
Samsun’a 75 km, Havza’ya 15
km uzakl›kta yer alan kapl›ca,
Ladik ilçe merkezinin 13 km
kuzeyinde bulunmaktad›r.
‹lçenin en önemli turizm alan›
olan Hamamaya¤› Kapl›cas›,
suyu, piknik alanlar› ve dinlenme tesisleri ile gözde bir mekând›r.
Kapl›can›n suyu, içerdi¤i mineraller bak›m›ndan dünyan›n
ünlü kapl›calar› aras›nda yer
almaktad›r. Kapl›ca suyu, 37
°C’lik ›s›ya sahiptir.
SAAT KULES‹
1889 y›l›nda Kaymakam Reflit
Bey taraf›ndan yapt›r›lan saat
kulesi, 1943 y›l› depreminde
y›k›lm›fl, daha sonra asl›na uygun olarak restore edilmifltir.
Üç katl› platform üzerinde yer
alan kulenin yüksekli¤i 14
m’dir. K›rm›z› renkli düzgün
kesme tafltan yap›lm›fl çokgen
kaideli ve silindir gövdeli bir
eserdir.
ladik
GELENEKSEL KÜLTÜR
EL SANATLARI
Samsun ilinde yap›m› süregelen el sanatlar› aras›nda hal›c›l›k, kilimcilik, bez dokumac›l›¤›, tafl iflçili¤i, oya, kundurac›l›k, bak›r ifllemecili¤i, has›r dokumac›l›¤›, zembil örücülü¤ü,
çorap, kuflak dokumac›l›¤›,
a¤aç oymac›l›¤› say›lmaktad›r.
Günümüzde de baz› köylerde,
yayg›n olmamakla birlikte, hâlâ kullan›m veya ihtiyaç amac›
ile üretimi yap›lmaktad›r.
GELENEKSEL
HALK OYUNLARI
Samsun’un geleneksel kad›n
giysileri cepken, iç yelek, önlük, üçetek, çorap ve çar›kt›r.
K›yafet bafll›kla tamamlanmaktad›r. Yörenin erkek k›yafetleri çar›k, çorap, flalvar,
aba, gömlek ve bel kufla¤›ndan oluflmaktad›r.
Samsun halk danslar›, kentin
son yüzy›llarda ald›¤› göçlerle
gelen topluluklar›n kültürleri
ile çeflitlilik kazanm›flt›r.
Samsun’da yayg›n ve güçlü
olan folklorik de¤erler, yeni
eklenen özelliklerle Samsun’un halk oyunlar›n›, geleneksel k›yafetlerini ve geleneklerini renklendirmifltir.
Samsun yöresi oyunlar›n›n
baz›lar› eller tutularak, eller
tutulup dirsekler birlefltirilerek, eller omuza at›larak oynand›¤› gibi eller tutuflmadan
karfl›l›kl› oynanan oyunlar› da
vard›r. Çökme figürü, el vurma
figürü, çapraz yürüme figürü,
topuk vurma ya da ayakucu
vurma figürü, dönme figürü
oyunlar içerisinde yer almaktad›r.
Samsun’da tespit edilen çeflitli halk oyunlar›n›n isimleri; Alaçam, Sar›k›z, Tombul
Gelin, Samsun sallamas›
oyunlar›, Bafra, ‹kileme, Demira¤a, Zirto, Kabaday›, Kasap, Samsun Horonu, Tombul gelin, Rumeli dik horonu, Köro¤lu, K›zlar Havas›, Çarflamba, Çarflamba
Çiftetellisi, Çarflamba düz oyun havas›, Çar-
flamba Karfl›lamas›, Sa¤›r
Perde, Anadolu Çiftetellisi,
Karaçal›, Kasap, Kaba Ceviz,
Alafranga, Gürcü Horonu, Sal› Pazar›, Terme, Üçlü Horon,
Gürcü Horonu, Horon Kurma,
Ladik, Üç Ayak, Makinal›,
Tamzara, Hoflbilezik, Temura¤a, Sarhoflbar›, Sar›k›z,
Oduncular, A¤am Ben Yand›m, Yelleme, Ladik horonu,
Ladik semah›, Vezirköprü ve
Oduncular’d›r.
GELENEKSEL G‹Y‹M
geleneksel kültür
131
Oyunlar genellikle oyuncular›n belli bir alan içerisinde dolaflmas› fleklinde icra edilir. Az
da olsa düz s›ra halinde oynanan oyunlara rastlan›lmaktad›r (alafranga oyunu gibi).
Oyunlar›n oynan›fl›nda hiçbir
zaman daire oluflturulmamaktad›r. Oyunlar genellikle yavafl
bafllar. ‹lerleyen bölümlerde
h›zlan›r. Baz› oyunlarda oyuncular›n nara att›klar› (Sarhofl
Bar› ve Kaba Ceviz) gözlenir.
Karfl›lama türü oyunlarda yayg›n bir flekilde omuz sallama
figürü vard›r. Erkeklerin omuz
sallama figürleri k›zlara nazaran daha a¤›r ve diktir. Samsun halk oyunlar› yönünden
ülkemizde geçifl bölgesi say›lan illerimiz aras›ndad›r. Cumhuriyetimizin kuruluflundan
sonra bölgeye yerleflen mübadiller ile Hora Karfl›lamalar› gibi oyunlar Samsun halk oyunlar›na girmifltir. Do¤u Karadeniz Bölgesi’nden flehre gelen
göçler nedeni ile horon çeflitleri yayg›nlaflm›flt›r. Semahlara da Samsun ilinde rastlamak
mümkündür. Samsun halk
oyunlar›nda kullan›lan yöresel
çalg›lar: Ba¤lama, tambura,
cura, zurna, klarnet, kaba davul, davulbaz, tef, cümbüfl ve
kavald›r.
GELENEKSEL
MUTFAK
Samsun’un kültüründeki çeflitlilik ayn› flekilde yemeklerine de yans›m›flt›r. M›s›r, lahana, fasulye, pancar gibi sebzelerin pirinç, et, bu¤dayla birlikte piflirildi¤i sebze yemekleri, kaz, tavuk, ördek gibi kümes hayvanlar›ndan yap›lan
yemekler ve hamur iflleri a¤›rl›ktad›r. Samsun'un en meflhur yeme¤i türkülere de konu
olan tirittir. Tirit; kaz eti, bulgur pilav› ve evde aç›l›p kaz
ya¤›na bat›r›lm›fl yufkan›n birlikte yendi¤i oldukça lezzetli
ve ilginç bir yöresel yemektir.
Bafra Lokumu; Özel üretilmifl
lokumun ortas›na kaymak yerlefltirilir. Silindir flekli verilir ve
üzerine niflasta serpilip sunuma haz›rlan›r. Çok yumuflak
ve kolayca flekil alabilen bir lokum oldu¤undan flekli kolay
bozulabiliyor.
geleneksel kültür
133
Ancak lezzeti tüm zahmetlere
de¤er. Yöreye ait di¤er yemekler aras›nda yer pancar› (yaz›
pancar›), m›s›r çorbas›, yo¤urtlu çorba, mercimekli bulgur pilav›, keflkek, karalahana
çorbas›, hamsili ekmek, hamsili pilav (ili pilav) ve kocakar›
gerdan› (burma) say›labilir.
Samsun mutfa¤›nda bitkiler
de yayg›n olarak kullan›lmaktad›r.
Ayr›ca lorgon, k›rçan, kald›rayak, mad›mak, nünük gibi bitkilerden kavurma ya da çorba
yap›lmaktad›r. Kentin en ünlü
hamur ifli ise Karadeniz, Samsun veya Bafra ad›yla bilinen
pidesidir. Deniz ve tatl› su bal›¤› aç›s›ndan zengin olan
Samsun’da bal›k da önemli
besin kaynaklar›ndad›r. Mevsimine göre hamsi, barbunya,
istavrit, kefal, mezgit, çinakop, palamut ve kalkan gibi
deniz bal›klar›n›n yan› s›ra, sazan, yay›n, levrek, alabal›k ve
turna gibi tatl› su bal›klar› da
tüketilmektedir.
Bafra Nokulu
Malzemeler:
1 kg bu¤day un, 2 adet yumurta, 1 su barda¤› yo¤urt, 250 gr
margarin, 1 su barda¤› s›v›
ya¤, 1 su barda¤› ceviz içi, 1
yemek kafl›¤› tarç›n, 2 yemek
kafl›¤› fleker, yeteri kadar karbonat
Yap›l›fl›:
Bu¤day unu, yumurta (birinin
sar›s› ayr›l›r), yo¤urt, eritilmifl
margarin ve karbonat yo¤rularak kulak memesi yumuflakl›¤›nda hamur haz›rlan›r. ‹çi
için, dövülmüfl ceviz, tarç›n ve
toz fleker kar›flt›r›l›r. Hamur
üçe ayr›l›r. Her biri merdane
ile aç›l›r. Yufkan›n üzerine s›v›
ya¤ sürülür. ‹çine harç serpifltirir. K›vr›larak yuvarlan›r. ‹stenen büyüklükte kesilip tepsiye dizilir. Üzerine yumurta
sar›s› sürülüp f›r›na verilir.
Çarflamba Usulü
F›nd›kl› K›vratma
Malzemeler:
1 su barda¤› yo¤urt, 1 su barda¤› s›v› ya¤, 1 su barda¤› su, 1
çay kafl›¤› karbonat, 3 adet yumurta, yar›m kg niflasta, yar›m
paket margarin, 1 kg fleker, 1
kg bu¤day unu
Yap›l›fl›:
Yo¤urt, su, yumurta, s›v› ya¤, 1
çay kafl›¤› karbonat ile birlikte
ç›rp›l›r. Yeteri kadar bu¤day
unu kat›lmaktan sonra elle
yo¤rulur. Hamur kulak memesi yumuflakl›¤› k›vam›na gelene kadar yo¤rulur.
geleneksel kültür
135
Haz›rlanan hamur yumurta büyüklü¤ünde olacak flekilde bir
tepsiye konularak dinlendirilir. Yar›m kg fleker ve f›nd›k içi
birbiriyle kar›flt›r›l›r. Dinlenen
hamur niflasta yard›m›yla aç›l›r. Aç›lan yufkan›n üzerine f›nd›k içi yeteri kadar serpilir.
Yufka oklava ile rulo haline getirilir ve s›k›flt›r›larak ya¤lanm›fl tepsiye dizilir. Daha sonra
yar›m paket eritilen margarin
tepsiye dizilen rulolar›n üzerine f›rça ile sürülerek üzeri k›zar›ncaya kadar piflirilir.
SÖZLÜ KÜLTÜR
Kültürel özellikleri çok çeflitli
ve farkl› olan Samsun’un sözlü
kültür ürünleri de ayn› oranda
renklidir.
önemli ürünlerinden olan tütündür.
Cini Ba¤dat
(Cüneyd-i Ba¤dadî) Türbesi
Söylencesi
Terme ‹lçesindeki Cüneyd-i
Ba¤dadi Türbesine iliflkin söylenceye göre, ‹slam ordular›yla Samsun önlerine gelen Cüneyd adl› bir yi¤it, savafl›rken
bir kolunu yitirir. Savaflmaya
devam eden yi¤it, bir tepede
flehit düfler. Kolunun ve bedeninin flehit düfltü¤ü yerlere birer türbe yapt›r›l›r. Daha sonra kol, gövdenin yan›na gömülür ancak ertesi gün kolun eski
yerine döndü¤ü görülür. Buras› günümüzde de bir adak ve
ziyaret yeridir. Dile¤inin gerçekleflmesini isteyenler buray›
ziyaret etmektedirler.
Söylenceler
137
E¤ri Kale Söylencesi
Amazonlar
Terme tarihi ile ilgili en önemli efsane Amazonlar’d›r. Amazonlar’›n en önemli özelli¤i savaflç› olufllar›d›r. Babalar› olan
savafl tanr›s› Ares’ten ald›klar›
iyi savaflma özelli¤inin yan› s›ra; anneleri olan, uyumu ve
bar›fl› simgeleyen Harmonia’dan ald›klar› bar›fl› sa¤lama ve koruma bilinçleri ile
kendilerine hakl› bir ün yapm›fllard›r. Antik Yunan mitolojisinin en önemli kahramanlar›ndan olan bu kad›nlar özellikle Troya’ya sald›ran Yunan
askerlerine karfl› önemli savunmalarda haz›r bulunmufllar ve çarp›flmalara kat›lm›fllar. Termeli Amazonlar›n yörede anlat›lan bir di¤er efsanesine göre, Amazonlar saçlar›n›
topra¤a gömmüfller ve bir süre
sonra topraktan bir bitki ç›km›flt›r, bu bitki Samsun’un en
Söylenceye göre Terme ‹lçesi’nin K›rg›l Köyü’nde bulunan
kale, insan yap›s› de¤ildir. Bu
kalenin Nuh Tufan›’nda Nuh
Peygamberin gemilerini ba¤lamas› için yarat›ld›¤› anlat›lmaktad›r. Yöredeki ilk kar›n
buraya ya¤d›¤›na ve üzerine
duman çökerse havan›n bozaca¤›na inan›lmaktad›r.
Atasözleri
Alt›n paray› gümüfl parmak
tartar. (Ladik)
Aslan varken kediye ci¤er
düflmez. (Yukar›gerfi-Terme)
Çamur olmayan yerde hamur
olmaz. (Ǜnaralan)
Çuval›n a¤z› dururken dibi
aç›lmaz. (Samsun)
Her fley incelikten, insan
kabal›ktan k›r›l›r. (Ç›rakman)
K›smeti kesik köpek, kurban
ay›nda s›laya gider.
(Eskicuma)
geleneksel kültür
KRONOLOJ‹
MÖ 5500-3000
Kalkolitik Dönem
MÖ 3000-2000
Eski Tunç Ça¤›
MÖ 2000-1600
Orta Tunç Ça¤›
MÖ 1600-1200
Geç/Son Tunç Ça¤›
MÖ 1660-1460
Eski Hitit Dönemi
MÖ 1460-1190
Hitit ‹mparatorluk Dönemi
MÖ 1190 700 / 650
Geç Hitit Dönemi
MÖ 7. yüzy›l
Kolonizasyon Dönemi
MÖ 550-332
Persler
MÖ 330-30
Helenistik Dönem
MÖ 4.-1. yüzy›l
Pontos Krall›¤›
MÖ 63-MS 395
Roma imparatorlu¤u
MS 395
Bizans Dönemi
1071
Malazgirt Zaferi
1086
Yeni Samsun’un kuruluflu.
1178
Daniflmentliler’in y›k›l›fl›
14. yüzy›l
Eretna Beyli¤i ve Kubado¤ullar›
1398
I. Beyaz›t (Osmanl›lar)
1419
Eski Samsun’un ve Bafra’n›n
138
Osmanl› topraklar›na kat›lmas›
1428
Çarflamba’n›n
Osmanl› topraklar›na kat›lmas›
1869
Büyük Samsun Yang›n›
1874-1882
Samsun ba¤›ms›z mutasarr›fl›k
1882
Trabzon Eyaletine ba¤l›
1910
Ba¤›ms›z mutasarr›fl›k
1919
Atatürk’ün Samsun’a gelifli
kronoloji
KAYNAKÇA
Sar›sakal Baki, Samsun E¤lence Tarihi, Samsun Büyükflehir
Belediyesi Kültür Yay›nlar›, 2007.
Samsun Yemekleri, Samsun ‹l Kültür ve Turizm Müdürlü¤ü,
2006
Gürcan Hikmet, Samsun Folkloru,
Anadolu Folklor Vakf›
Samsun Grubu Kültür Yay›nlar›, 2006
Önemli Bir Do¤a Miras›: K›z›l›rmak Deltas›
Can Y›lmaz, Samsun Yöresinde Bulunan Ahflap Camiler, Etüt
Yay›nlar›.
Yurt Ansiklopedisi, “Samsun”,
Hot Springs and Spas, Samsun, 2006
‹kiztepe Bafra-Samsun Broflürü, Samsun ‹l Kültür ve Turizm
Müdürlü¤ü, 2007
K›z›l›rmak Deltas› Kufl Cenneti Broflürü, Samsun ‹l Kültür ve
Turizm Müdürlü¤ü.
139
Gazi Müzesi (Mantika Palas) Broflürü.
Amisos Hazineleri Broflürü, Samsun.
Samsun Müzeleri ve Örenyerleri Broflürü.
Eski Samsun’da (Amisos) Ayd›nlanan Tarih Broflürü, Kültür ve
Sosyal ‹fller Dairesi Baflkanl›¤›.
Band›rma Gemi-Müze ve Milli Mücadele Aç›k Hava Müzesi
Broflürü, Samsun Büyükflehir Belediyesi.
Samsun: Güneflin Do¤du¤u fiehir, Samsun Valili¤i, 2008,
Samsun
Sar›sakal Baki, Samsun’da Unutulmayan Olaylar, 2008,
Samsun
Bask›n Refik, fiu Samsun’un Evleri, 1998, Samsun
Bask›n Refik, Hey Gidi Karadeniz, 2008, Samsun
Bask›n Refik, Samsun 1919, 2000, Samsun
Y›lmaz Cevdet, Geçmiflten Gelece¤e Samsun, Samsun
Büyükflehir Belediyesi, 1. kitap, 2006, Samsun
Y›lmaz Cevdet, Geçmiflten Gelece¤e Samsun, Samsun
Büyükflehir Belediyesi, 2. kitap, 2007, Samsun
kaynakça
PRAT‹K B‹LG‹LER
GENEL B‹LG‹LER
YÜZÖLÇÜMÜ VE NÜFUS
Samsun’un yüzölçümü 9,579 km2dir.
2010 y›l› Ocak ay›nda yay›mlanan ADNKS sonuçlar›na göre 2009
y›l› il nufusu 1.250.076’d›r.
ÖNEML‹ TELEFONLAR
Ambulans
Polis
Jandarma
‹tfaiye
112
155
156
110
ORTALAMA EN YÜKSEK SICAKLIKLAR
Ocak fiubat Mart Nisan May›s Haz. Tem. A¤us. Eylül Ekim Kas›m Aral›k
24.2 26.2
32.3 37.0
34.4
37.4 35.4 35.2 34.8 38.4 29.0
25.4
ORTALAMA EN DÜfiÜK SICAKLIKLAR
Ocak fiubat Mart Nisan May›s Haz. Tem. A¤us. Eylül Ekim Kas›m Aral›k
-6.6 -6.8
142
-7.0 -2.4
2.7
9.0 13.6 14.0 7.0
1.5
-3.4
S›cakl›klar oC’dir.
RESM‹ KURUMLAR
VAL‹L‹K
Samsun Valili¤i Hükümet Kona¤› 55019 Samsun
0362 431 64 75 – 78
F. 0362 431 64 77
www.samsun.gov.tr
‹L KÜLTÜR TUR‹ZM MÜDÜRLÜ⁄Ü
Samsun ‹l Kültür Turizm Müdürlü¤ü Samsun
T. 0362 431 00 14
F. 0362 435 65 48
www.samsunkulturveturizm.gov.tr
BELED‹YE
Samsun Büyükflehir Belediyesi Pazar Mah. Necipbey Cad.
No:35 Samsun
T. 0362 431 60 90
F. 0362 431 22 32
www.samsun.bel.tr
EMN‹YET MÜDÜRLÜ⁄Ü
Samsun Emniyet Müdürlü¤ü
T. 0362 230 84 10
www.samsun.pol.tr
pratik bilgiler
-3.4
SAMSUN ONDOKUZ MAYIS ÜN‹VERS‹TES‹
Ondokuz May›s Üniversitesi Rektörlük Binas› 55139
Kurupelit Samsun
T. 0362 312 19 19
F. 0362 457 60 91
www.omu.edu.tr
SAMSUN’A SEYAHAT
TUR‹ZM DANIfiMA
T. 0362 431 12 28
ULAfiIM
SAMSUN HAVAL‹MANI
Çarflamba Samsun
T. 0362 844 88 30-44 (15 HAT)
F. 0362 844 88 46
ATLAS JET
Loresima Travel Sar›caali Mh. ‹stasyon cad. 13/A
Çarflamba Samsun
T. 0362 833 10 66
www.atlasjet.com
143
TÜRK HAVA YOLLARI
Çarflamba Havaalanı Samsun
T. 0362 844 82 00
F. 0362 844 88 25
www.thy.com
PEGASUS/‹Z-A‹R
Karadeniz Mh. Lise Cad. No: 18 Merkez-Samsun
T. 0362 234 90 64
www.flypgs.com
ONURAIR
19 May›s Bul. No: 35 Merkez-Samsun
T. 0362 435 72 60
www.onurair.com.tr
TREN GARI
Samsun
T. 0362 233 50 22
OTOGAR
Samsun
T. 0362 465 60 88
F. 0362 465 60 91
pratik bilgiler
METRO TUR‹ZM
Yusuf Ziya Y›lmaz fiehirleraras› Otobüs Terminali
No: 21-22-23-24 Samsun
T. 0362 465 62 55
F. 0362 465 61 10
www.metroturizm.com
ULUSOY TUR‹ZM
Merkez
Samsun
T. 0362 465 60 10
www.ulusoy.com.tr
VARAN TUR‹ZM
Cumhuriyet Meydan› Mevlihane Cad. Özel ‹l ‹dare alt›
No: 8 Merkez-Samsun
T. 0362 435 03 17
www.varan.com.tr
TOKAT SEYAHAT
144
Merkez
Samsun
T. 0362 231 34 34 (Çiftlik)
0362 431 63 63 (Meydan)
AYDO⁄AN TUR‹ZM
Merkez Samsun
T. 0362 465 61 41
0362 465 61 62
DA⁄ISTANLI TUR‹ZM
13 ilçede ve merkezde
T. 0362 432 35 91
TOPÇAM
Merkez Samsun
T. 0362 233 11 34
FINDIKKALE TUR‹ZM
Merkez
Samsun
T. 0362 435 70 24
ÖZKAYMAK
Otogar Samsun
T. 0362 238 18 55
DO⁄U KARADEN‹Z EKSPRES
Merkez Samsun
T. 0362 465 60 53
pratik bilgiler
ARAÇ K‹RALAMA
EUROPCAR
Samsun Havaalan›
Samsun
T. 0362 231 32 25
www.europcar.com.tr
YETK‹N RENT A CAR
Karadeniz Mah. Gazi Cad. No: 170 Samsun
T. 0362 234 00 01
F. 0362 234 05 06
www.yetkinrentacar.com
YAfiAR RENT A CAR
Lise Cad. No: 24/B Samsun
T. 0362 233 32 88
F. 0362 233 03 07
SEYAHAT ACENTELER‹ (A GRUBU)
YAVUZTUR SEYAHAT ACENTASI
Ulugazi Mah. Kaplano¤lu Sokak
fiuayip Sezer Apt. No:1
Samsun
T. 0362 431 13 24
0362 432 54 54
F. 0362 431 36 32
145
KAR-TUR SEYAHAT ACENTES‹
Cumhuriyet Cad. kat: 2
Samsun
T. 0362 431 33 10
F. 0362 431 30 60
LAM‹RJEN SEYAHAT ACENTASI
Hac›abi Mh. No:3 Bafra
T. 0362 542 85 85
F. 0362 543 15 00
E. AKÇA TUR‹ZM SEYAHAT ACENTASI
Faz›l Ahmet Pafla Mh. Faz›l Ahmet Pafla Cad. Vezirköprü
T. 0362 646 29 96
M‹STY TUR‹ZM SEYAHAT ACENTASI
Hükümet Cad. No:65/E Bafra
D‹LEM TRAVEL SEYAHAT ACENTASI
Kale Mah. Fatih Sultan Mehmet Cad. No:58 Samsun
pratik bilgiler
YETK‹L‹ TRAVEL TUR‹ZM SEYAHAT ACENTASI
19 May›s Mah. Gazi Cad. No:79 ‹lkad›m-Samsun
T. 0362 432 18 19
FAZEMON TUR‹ZM SEYAHAT ACENTASI
Kale Mah. 19 May›s Bul. Soleyhan 19/1 Samsun
ONDOKUZMAYIS SEYAHAT ACENTASI
Karadeniz Mah. Lise Cad.
No: 22 Merkez / Samsun
T. 0362 234 90 64
F. 0362 231 39 07
METRO TUR‹ZM SEYAHAT ACENTASI
Kale Mah. Cumhuriyet Cad. A Blok No: 5 Samsun
T. 0362 431 66 06
EFNAN TUR‹ZM SEYAHAT ACENTASI
Atatürk Bul. No: 560 Samsun
T. 0362 432 29 96
F. 0362 432 43 38
AY-B‹KE TUR‹ZM SEYAHAT ACENTASI
146
Kale Mah. Kaz›m Pafla Cad. Samsun
T. 0362 435 69 42
LORES‹MA TUR‹ZM VE SEYAHAT ACENTES‹
Kale Mah. 19 May›s Bulvar› No:31/C19 Samsun
T. 0362 432 68 84
P‹RAY TUR‹ZM SEYAHAT ACENTASI
Kad›köy Mah. Kad› Cad. No: 5/ A Samsun
T. 0362 433 00 29
STT ‹STANBUL TRAVEL SEYAHAT ACENTASI
Kale Mah. Mevlevihane Cad.
Özel ‹dare ‹fl Han› No: 8 Samsun
H‹ZMET TUR‹ZM SEYAHAT ACENTASI
Kale Mah. Ferah Sok. No: 3 D. 14-15 Samsun
T. 0362 431 19 33
fiAHMER TUR‹ZM SEYAHAT ACENTASI
Kale Mah. Kaz›m Pafla Cad. No: 14/9 THK ‹flhan› Samsun
T. 0362 432 31 01
YILDIZO⁄LU TUR‹ZM SEYAHAT ACENTASI
Hançerli Mah. ‹skele Cad. No: 34 Samsun
T. 0362 435 83 84
pratik bilgiler
59 CSC TUR‹ZM SEYAHAT ACENTASI
Emirefendi Mah. Emirefendi Bul. No:6 Bafra
TR‹A SEYAHAT ACENTASI
Bahçelievler Mah. ‹stiklal Cad. No:174/B Samsun
T.0362 233 59 56
V‹ÇE TR‹ZM SEYAHAT ACENTASI
Karadeniz Mah. Aziziye Cad. No:41/1 Samsun
T.0362 230 69 96
OTELLER
KENT MERKEZ‹
BÜYÜK SAMSUN OTEL
****
Kale Mah. Atatürk Bul. No: 629 Samsun
T. 0362 432 49 99
F. 0362 431 07 40
www.buyuksamsunoteli.com
ODA. 106 YATAK. 222
@ 147
V‹D‹NL‹ OTEL
***
Kaz›m pafla Cad. No. 4 Samsun
T. 0362 431 60 50
F. 0362 431 21 36
www.otelvidinli.com.tr
ODA. 45 YATAK. 80
AM‹SOS HOTEL
***
Kale Mah. Cumhuriyet Cad. No: 18 Samsun
T. 0362 435 94 00
F. 0362 435 66 62
www.hotelamisos.com
ODA: 52 YATAK:108
t
NORTH POINT HOTEL
***
Atatürk Bulvar› No: 594
Samsun
T. 0362 435 95 95
F. 0362 435 70 35
www.northpointhotel.com
ODA:64 YATAK:128
@ t
pratik bilgiler
SAMSUN TUANA OTEL
***
Körfez Mah. Atatürk Bul. No: 7 Atakum Samsun
ODA:46 YATAK:92
YAFEYA OTEL
***
Kale Mah. Cumhuriyet Meydan› No: 2 Samsun
T. 0362 435 11 31
F. 0362 435 11 35
www.yafeyaotel.com
ODA: 93 YATAK:188
@ HAVZA
ANCERE THERMAL HOTEL
****
Atatürk Cad. No: 98 Havza / Samsun
T. 0362 714 77 00
F. 0362 714 77 05
www.ancerethermalhotel.com.tr
ODA: 81 YATAK:163
148
h t
MAAR‹F OTEL
**
‹maret Mah. Kapl›calar Bölgesi Havza Samsun
T. 0362 714 10 10
F. 0362 714 00 00
ODA: 24 YATAK: 48
h TEKKEKÖY
SAMSUN AIRPORT RESORT HOTEL
***
Samsun-Ordu Karayolu 12. km Tekkeköy Samsun
T. 0362 256 33 65
F. 0362 256 33 68
www.samsunairportresorthotel.com
ODA: 56 YATAK: 118
@ YAKAKENT
M‹S ÇAMGÖLÜ OTEL
**
Çamgölü Yakakent / Samsun
ODA: 25 YATAK:51
@ pratik bilgiler
YATIRIM BELGEL‹ TES‹SLER
EV‹N OTEL
****
Beylerce Mevkii Tekfur Meydan› Çarflamba
ODA: 100 YATAK:200
ERÇAL OTEL
****
Cumhuriyet Mah. Cumhuriyet Sok. N0:1 Tekkeköy
ODA: 99 YATAK:240
GRAND ATAKUM OTEL
****
Yeni Mah. Atatürk Bul. Cumhuriyet Sok. N0:183 Atakum
ODA: 65 YATAK:130
GRAND SO⁄ANCI
***
Samsun Ordu Karayolu 53. km Samsun
T. 0362 876 58 86
ODA: 50 YATAK:100
TU⁄RA PARK OTEL
149
***
Üniversite Mah. So¤uksu mevkii Havza
T. 0362 714 25 00
ODA: 49 YATAK:98
SAMSUN MAR‹N OTEL
***
Mimarsinan Mah. Atatürk Bul. No:202 Atakum
T. 0362 437 00 25
ODA: 19 YATAK:38
SAM MY HOUSE OTEL
***
Cumhureyit Cad. No: 50 Samsun
T. 0362 435 35 55
ODA: 53 YATAK:105
FOR YOU OTEL
***
Denizevleri Mah. Alaçam Cad. No: 36 Atakum
ODA: 36 YATAK:72
ARMON‹A OTEL
***
19 May›s Mah. Cumhuriyet Cad. No: 70 ‹lkad›m
ODA: 42 YATAK:72
pratik bilgiler
YILDIZO⁄LU OTEL
***
19 May›s Mah. Talimhane Cad. No: 11/C Samsun
ODA:47 YATAK:94
GRAND ASOS OTEL
***
Kale Mah. ‹lkad›m
T. 0362 431 26 50
ODA:25 YATAK:40
RESTORANLAR & CAFELER
BAfiKALE RESTORAN
Körfez Mah. Atatürk Blv. No: 38 Kurupelit Samsun
T. 0362 438 30 86
F. 0362 438 29 24
www.samsunkalerestaurant.com
Türk mutfa¤›
C 07:00-23:00
d
KER‹MBEY KONA⁄I
150
Kutlukent-Keribey Mah.
Atatürk Blv. No: 328 Samsun
T. 0362 266 40 52
Türk mutfa¤›
C 07:00-23:00
m
GOLDEN KÖRFEZ RESTORAN
Körfez Mah. Atatürk Blv. Samsun
T. & F. 0362 457 53 29
Türk Mutfa¤›
C 07:00-23:00
m k d
MERCAN BALIK EV‹
Karadeniz Mah. Cumhuriyet Cad.
No: 100 Samsun
T. 0362 231 62 22
F. 0362 231 28 77
BAHAR RESTORAN
Atatürk Bul. No: 122 Kurupelit
Samsun
T. 0362 457 76 10
F. 0362 457 66 82
Türk mutfa¤›
k
pratik bilgiler
GÜLHAN LOKANTASI
Samsun-Sinop karayolu üzeri, Kurupelit
Samsun
T. 0362 457 68 81
F. 0362 457 59 87
OSKAR LOKANTASI
Pazar Mah. Belediye Mey. No: 5
Samsun
T. 0362 431 20 40
F. 0362 432 96 36
Türk mutfa¤›
@, k
KARADEN‹Z SAH‹L TES‹SLER‹
Cumhuriyet Mah. Adnan Menderes
Bul. 269 Samsun
T. 0362 457 53 18
Türk mutfa¤›
@, k
RAMA LOUNGE
‹stiklal Cad. No: 102 Kat: 2
Samsun
T. 0362 230 62 19
F. 0362 233 18 32
Türk mutfa¤›
k
SEMBOLLER
h
t
@
C
k
d
m
Havuz
Toplant› Salonu
‹nternet
Mutfak
Aç›k Oldu¤u Saatler
Alkollü ‹çecekler
Kredi Kart›
D›flar›da Masa
Canl› Müzik
Telefon
PAMUK KARDEfiLER BALIK RESTORANI
Bahçelievler Mah. 100. y›l Bul. No: 249
Samsun
T. 0362 233 33 15
F. 0362 233 63 55
‹T‹MAT BALIK LOKANTASI
Cumhuriyet Cad. No: 64/66 Samsun
T. 0362 420 05 24
RENK GAZ‹NOSU
‹skasyon Mah. Aatürk Bul. No: 72 Samsun
T. 0362 233 01 73
ZAL‹ RESTAURANT
‹stiklal Cad. Hürriyet Mah. No:62/2 Samsun
T. 0362 432 79 91
BARAN TUR‹ST‹K D‹NLENME TES‹SLER‹
Ankara Karayolu 30. km. Kavak
T. 0362 749 00 55
pratik bilgiler
151
fiEH‹R KLÜBÜ RESTAURANT
Ulugazi Mah. ‹stiklal Cad. No:56 ‹lkad›m-Samsun
T. 0362 431 37 36
KARADEN‹Z BALIK RESTAURANT
Karadeniz Mah. Cumhuriyet Cad. No:106 Samsun
SA⁄LIK KURUMLARI
MEHMET AYDIN DEVLET HASTANES‹
Merkez Samsun
T. 0362 230 33 00
0362 230 31 74
SAMSUN GAZ‹ DEVLET HASTANES‹
Merkez Samsun
T. 0362 311 30 30 (5 hat)
F. 0362 230 79 60
19 MAYIS ÜN‹VERS‹TES‹ TIP FAKÜLTES‹
SA⁄LIK UYGULAMA ARAfiTIRMA HASTANES‹
Merkez Samsun
T. 0362 312 19 19
152
SAMSUN RUH SA⁄LI⁄I HASTALIKLARI HASTANES‹
Unkapan› Mah. Leventle Sok. No:1 Merkez Samsun
T. 0362 435 60 50
F. 0362 431 78 55
SAMSUN F‹Z‹K TEDAV‹ VE REHAB‹L‹TASYON MERKEZ‹
Refladiye Mah. Cihan Sok. Dr. Mehmet Ayd›n Sa¤l›k
Kompleksi Samsun
T. 0362 440 00 37
F. 0362 440 54 20
SAMSUN GÖ⁄ÜS HASTALIKLARI
VE GÖ⁄ÜS CERRAH‹ HASTANES‹
Osmaniye Cad. 100. Y›l Bul. Samsun
T. 0362 440 00 43
F. 0362 440 02 43
SAMSUN A⁄IZ VE D‹fi SA⁄LI⁄I MERKEZ‹
Refladiye Mah. Dr. Mehmet Ayd›n Sa¤l›k Kompleksi Samsun
T. 0362 440 00 45
F. 0362 440 54 17
KADIN DO⁄UM ÇOCUK BAKIMEV‹ HASTANES‹
100. Y›l Bul. Samsun
T. 0362 230 91 00
F. 0362 230 03 96
pratik bilgiler
GÜNLÜK YAfiAM
BANKALAR
AKBANK
2. K›s›m Gazi Cad. No: 43 Samsun
T. 0362 435 85 65
www.akbank.com.tr
ANADOLUBANK
Cumhuriyet Meydan› Kefeli ‹fl Han› No: 10/A Samsun
T. 0362 435 99 73
www.anadolubank.com.tr
DEN‹ZBANK
Gazi Cad. Göncü ‹flhan› No: 4 Samsun
T. 0362 431 36 96
www.denizbank.com.tr
‹fi BANKASI
Kale Mah. Kaz›mpafla Cad. No: 24 Samsun
T. 0362 431 09 00
www.isbank.com.tr
153
VAKIFBANK
Kale Mah. Kaz›mpafla Cad. No: 1 Samsun
T. 0362 311 03 30
www.vakifbank.com.tr
Z‹RAAT BANKASI
Kale Mah. Kaz›mpafla Cad. No: 2 Samsun
T. 0362 432 64 90
www.ziraat.com.tr
KARGO
ARAS KARGO
19 May›s San. Sit. Suo¤lu Cad. No:82 Samsun
T. 0362 266 64 90
www.araskargo.com.tr
YURT‹Ç‹ KARGO
Zafer Mah. fievketiye Cad. No: 7 Samsun
T. 0362 233 74 64
www.yurticikargo.com
MNG KARGO
Esenevler Mah. 20. Sok. No:12 Atakum-Samsun
T. 0362 438 97 99
www.mngkargo.com.tr
pratik bilgiler
DÖV‹Z BÜROLARI
ALAMAN DÖV‹Z
Kale Mah. No: 16/A Merkez Samsun
T. 0362 432 71 20
ALIfiVER‹fi MERKEZLER‹
YEfi‹LYURT ALIfiVER‹fi MERKEZ‹
Atatürk Blv. No: 154 Atakum Samsun
T. 0362 439 25 25
www.yesilyurtavm.com
BAUMAX
Samsun Mah. No:24 Canik Samsun
T. 0362 238 66 00
MAKRO ALIfiVER‹fi MERKEZ‹
T. 0362 465 59 01
F. 0362 465 59 09
KÜLTÜR SANAT MERKEZLER‹
ATATÜRK KÜLTÜR MERKEZ‹
T. 0362 432 29 33
BÜYÜKfiEH‹R BELED‹YES‹ KÜLTÜR MERKEZ‹
154
Samsun
T. 0362 435 11 15
T‹YATROLAR
SAMSUN DEVLET T‹YATROSU SAHNES‹ AKM
Kale Mah. Atatürk Bul. Samsun
T. 0362 431 50 00
DÜfiEV‹ OYUNCULARI
Karadeniz Mah. Mescizade Sok. Seçkin Ap. No:28/1 Samsun
T. 0362 231 78 01
SAMSUN SANAT T‹YATROSU
Karadeniz Mah. Mescizade Sok. Yavuz Ap. No:30/8 Samsun
T. 0362 230 98 70
S‹NEMALAR
AFM YEfi‹LYURT
Atatürk Bulvar› Yeflilyurt AVM No: 154 Atakum Samsun
T. 0362 439 20 70
MAKRO AVM (OSCAR S‹NEMASI )
K›ran Mah. K›rg›z Sok. No 172 Samsun
T. 0362 465 63 33
GALAXY
Karadeniz Mah. Aziziye Cad. No: 6 Merkez Samsun
T. 0362 230 68 30
pratik bilgiler
KONAK
Gazi Cad. No: 66 Merkez
Samsun
T. 0362 431 24 71
SAMSUN YEREL BASIN
GAZETELER
EK‹P GAZETES‹
T. 0362 431 68 00
F. 0362 431 67 00
www.ekipgazetesi.com
HABER GAZETES‹
T. 0362 431 30 00
F. 0362 431 99 44
www.habergazetesi.com.tr
ARENA GAZETES‹
T. 0362 234 52 00
F. 0362 234 70 70
www.gazetearena.com.tr
HALK GAZETES‹
155
T. 0362 230 20 40
F. 0362 230 20 44
www.halkgazetesi.com.tr
MANfiET GAZETES‹
T. 0362 431 36 04
F. 0362 435 09 07
DENGE GAZETES‹
T. 0362 420 04 28
F. 0362 431 55 53
www.dengegazetesi.com.tr
OLAY GAZETES‹
T. 0362 230 46 59
F. 0362 431 33 47
www.karadenizpostasi.com.tr
HEDEF GAZETES‹
T. 0362 435 13 22
F. 0362 435 13 52
DEMOKRAS‹N‹N MÜDAF‹ GAZETES‹
T. 0362 435 22 95
F. 0362 431 08 13
pratik bilgiler
TELEV‹ZYON KANALLARI
KLAS TV
T. 0362 432 23 84
0362 431 80 13
F. 0362 431 06 66
www.klastv.com.tr
KANAL S-AKS TV
T. 0362 230 46 59
0362 230 48 98
F. 0362 230 95 90
www.aksktv.net
RADYO KANALLARI
KLAS FM
T. 0362 432 49 23
www.klasfmnet.com
SAM FM
T. 0362 233 03 50
F. 0362 233 03 54
www.samfm.com
156
RADYO ‹LKADIM
T. 0362 431 58 00
www.radyoilkadim.com.tr
RADYO ALFA
T. 0362 331 80 13
0362 432 23 84
www.alfafmnet.com
FEST‹VALLER
ULUSLARARASI HALK DANSLARI FEST‹VAL‹
Yer: Samsun Tarih: 23-29 Temmuz
HIDIRELLEZ
Yer: Samsun Tarih: 6 May›s
KARPUZ FEST‹VAL‹
Yer: Bafra Tarih: A¤ustos ay›n›n son
haftas›nda, iki gün süreli.
LAD‹K AKDA⁄ YAYLA fiENL‹KLER‹
Yer: Akda¤ Yaylas› Tarih: Temmuz
Ay›n›n ‹lk Haftas›
YAfiAR DO⁄U fiENL‹KLER‹
Yer: Kavak Tarih: Eylül Ay›
pratik bilgiler
GELENEKSEL KARAKUCAK
GÜREfiLER‹ VE AT YARIfiLARI
Yer: Asarc›k Tarih: Eylül Ay›
YEfi‹LIRMAK KÜLTÜR VE SANAT fiENL‹⁄‹
Yer: Çarflamba Tarih: 20-23 May›s
GÖLLER BÖLGES‹ GÜREfiLER‹
Yer: Ayvac›k Tarih: Yaz aylar›
HÜSEY‹N DEDE fiENL‹KLER‹
Yer: Alaçam Tarih: 7 May›s
NEYZEN TEVF‹K KÜLTÜR fiENL‹⁄‹
Yer: Kolay Tarih: Ekim ay›.
KÖPRÜLÜ MEHMET PAfiA KÜLTÜR SANAT VE SPOR FEST‹VAL‹
Yer: Vezirköprü Tarih: Eylül ay›n›n ilk Haftfs›
ALTIN P‹R‹NÇ FEST‹VAL‹
Yer: Terme Tarih: 3-4 Haziran
KARADEN‹Z KISA F‹LM FEST‹VAL‹
Yer: Samsun Merkez Tarih: 23-31 Mart
157
TUR‹ZM ETK‹NL‹KLER‹
MÜZELER
SAMSUN ARKEOLOJ‹ VE ETNOGRAFYA MÜZES‹
Fuar Alan› Samsun
T. 0362 431 28 68
C Pazartesi günü hariç her gün 08:30-17:30
www.samsunmuzesi.org.tr
pratik bilgiler
GAZ‹ MÜZES‹
Kale Mah. Mecidiye Cad. Samsun
T. 0362 435 75 35
CZiyaret: Pazartesi günü hariç her gün 08:30-17:30
BANDIRMA VAPURU GEM‹- MÜZE
Band›rma Vapuru
Do¤u Park Sahili Samsun
T. 0362 238 00 23
www.bandirmavapuru.org
158
KAPLICALAR
HAMAMAYA⁄I KAPLICA TES‹SLER‹
Ladik Samsun
T. 0362 782 00 01
0362 782 00 02
HAVZA KAPLICALARI
ASLANA⁄ZI KIZGÖZÜ KAPLICASI
Havza ilçesindedir.
MAAR‹F OTEL
‹maret Mah. Kapl›calar Bölgesi
Havza Samsun
T. 0362 714 10 10
pratik bilgiler
LOKMAN HEK‹M MOTELLER‹
‹maret Mah. Atatürk Cad.
Havza Samsun
T. 0362 714 40 82-83
JEOTERMAL KAYNAKLAR
Kaynak
S›cakl›k oC
Debi (l/s
Kullan›m
Havza
56
17
Kapl›ca
Ladik
37
18
Kapl›ca
EKO TUR‹ZM
Samsun, Bu¤day Ekolojik Yaflam› Destekleme Derne¤i’nin
organize etti¤i Ekolojik Tar›m Turizmi ve Gönüllü De¤iflim
Projesi (TaTuTa Projesi)’ne kat›lan kentler aras›ndad›r.
www.bugday.org
MUHTARIN Ç‹FTL‹⁄‹
Çaml›ca Köyü - Terme - Samsun
Kalabal›k bir aile olan Özmen Ailesi misafirlerini, evlerinin
yak›n›ndaki misafirhane ve lojmanda a¤›rl›yorlar. Mehmet Bey,
1993 y›l›ndan beri ekolojik f›nd›k yetifltiricili¤i yap›yor. Terme
Organik F›nd›k Üreticileri Birli¤i’nin baflkan› olan Özmen, ayn›
zamanda Çaml›ca köyü muhtar›. 40 dönümlük bir alanda ekolojik sertifikal› f›nd›k yetifltiren Özmen ailesi kendi ihtiyac› için
meyve ve sebze de üretiyor.
Bilgi & Rezervasyon
www.genctur.com
T. 0212 244 62 30
KIfi TUR‹ZM‹
AKDA⁄ KAYAK MERKEZ‹
Ladik ilçesindedir. K›fl sporlar› için tercih edilen bir merkezdir.
Ayr›ca yaz aylar›nda çim kaya¤› da yap›labilmektedir.
pratik bilgiler
159
KUfi GÖZLEMC‹L‹⁄‹
KIZILIRMAK, GALER‹Ç, LAD‹K, S‹MEN‹T
Bar›nd›rd›¤› kufl say›s› bak›m›ndan Türkiye ve Dünya ekolojisi
aç›s›ndan büyük önem tafl›yan K›z›l›rmakta kufl gözlemcili¤i
yap›ld›¤› gibi Galeriç, Ladik ve Simenit Gölü’nde de çeflitli kufl
türlerine rastlan›lmaktad›r.
YAMAÇ PARAfiÜTÜ
AKDA⁄, KOCADA⁄
Samsun’un önemli yamaç paraflütü merkezleri Akda¤ ve
Kocada¤’d›r. Araçla ulafl›m kolayl›¤› olan bu merkezlerde profesyonel hocalar yard›m›yla yamaç paraflütü yap›lmaktad›r.
SU SPORLARI
160
YAKAKENT KUMSALLARI
Yakakent el de¤memifl do¤as›yla oldu¤u kadar tertemiz kumsallar›yla yaz turizminin önemli yerlerindendir. 14 km’lik sahil fleridi bulunan Yakakent’te her yerden denize girilebilmektedir. ‹lçe
merkezinde ise 2,5 km’lik sahil fleridi bulunmaktad›r. Çok temiz
denize sahip olan Yakakent’te özel sektöre ait olan Kumluk Aile
Plaj› da bulunmaktad›r.
ALTINKAYA, DERBENT, SUAT U⁄URLU, HASAN
U⁄URLU BARAJLARI VE ATAKUM PLAJLARI
Su sporlar› bak›m›ndan zengin co¤rafi yap›s›na sahip olan samsun’da atakum plaj›, Derbent Baraj› ve ayvac›k Barajlar›nda çeflitli su sporlar› aktiviteleri yap›labilmektedir.
pratik bilgiler
DA⁄CILIK VE DO⁄A YÜRÜYÜfiÜ
KABACEV‹Z fiELALELER‹
Samsun’a uzakl›¤› 32 km, Tekkeköy ilçe merkezine uzakl›¤› 22
km olan Kabaceviz fielaleleri bölgenin görülmeye de¤er turizm
alanlar›ndand›r. Üç aflamal› flelaleler birlefliminden oluflan alan,
gezi, trekking, da¤c›l›k, piknik ve foto safari imkanlar› sunmaktad›r.
AKALAN fiELALELER‹
Samsun’a uzakl›¤› yaklafl›k 80 km, Bafra ilçe merkezine uzakl›¤›
30 km olan Akalan fielaleleri bölgenin görelmeye de¤er önemli
alanlar›d›r. Birbiri ard›nca ondan fazla flelale bulunmaktad›r. Ayr›ca; macera turizmi, trekking, da¤c›l›k ve foto safari imkanlar›
sunmaktad›r.
NEB‹YAN DA⁄I
Ondokuz May›s ilçesinin en yüksek yeri Nebiyan Ormanlar›’n›n
da bulundu¤u güneyindeki tepedir. Nebiyan Da¤›, ilçe merkezine 30 km uzakl›ktad›r ve tipik Karadeniz yayla görünümüne sahiptir. Nebiyan Yaylas› olarak da an›lan alanda, da¤c›l›k, trekking, yayla turizmi, foto safariler ve kufl gözlemcili¤i yap›lmaktad›r.
Sal›pazar› Ça¤layan Köyü fielaleleri, Karacaören fielalesi ve Karacaören Köyü ahflap evleri görülmesi gereken yerlendendir. Tarekking, foto safari için idealdir. Ayr›ca, ilçe merkezine 3 km mesafedeki f›nd›k bahçeleri içindeki kaya mezarlar› mutlaka görülmesi gereken yerlendendir.
SPORT‹F OLTA BALIKÇILI⁄I
Alt›nkaya, Derbent, Hasan/Suat U¤urlu baraj gölleri, 19 May›s,
Bafra bal›k gölleri, Ladik Gölü, Simenit Gölü, Yeflil›rmak ve K›z›l›rmak sportif olta bal›kç›l›¤› aç›s›ndan çok önemli mekanlard›r.
ATLI DO⁄A YÜRÜfiÜ
Bafra, Kolay, Bafra K›z›l›rmak Kufl Cenneti, Ladik, Terme, Gölyaz›, Vezirköprü ilçelerinde yap›labilmektedir.
pratik bilgiler
161
NOTLAR