sursaTis higiena - momxmarebeli.ge

sursaTis regulireba
evrokavSirSi
sursaTis
higiena
saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri
Tbilisi, delisis I Sesaxvevi 5a
tel/faqsi: (995 32) 399018
[email protected] www.csrdg.ge
Tbilisi _ 2013
es statia meorea sursaTis sferoSi evrokavSiris kanonmdeblobis qarTulenovani mimoxilvis seriidan, romelic 2013-2014 wlebSi gamoicema
evrokavSirisa da SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebisa da TanamSromlobis saagentos mier dafinansebuli proeqtis farglebSi. „saqarTveloSi
sursaTis uvneblobis sferoSi ganxorcielebul reformebSi samoqalaqo
sazogadoebis CarTulobis xelSewyoba“. proeqts axorcielebs evraziis
TanamSromlobis fondi saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centrTan TanamSromlobiT. Sinaarsze pasuxismgebelia avtori.
statia ar gamoxatavs evraziis TanamSromlobis fondis, evrokavSirisa da
SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebisa da TanamSromlobis saagentos oficialur pozicias.
statia xelmisawvdomia veb-gverdze www.momxmarebeli.ge
avtori lia Todua
saqarTvelos
strategiuli
kvlevebisa da
ganviTarebis centri
saavtoro uflebebi daculia da ekuTvnis saqarTvelos
strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centrs.
© saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri, 2013 w.
sursaTis higienaSi moiazreba sursaTis warmoeba-distribucia-moxmarebis ganmavlobaSi gasatarebeli yvela im
RonisZiebaTa erToblioba, romelic sursaTis uvneblobasa da
adamianTa kvebisTvis vargisianobas uzrunvelyofs.
90-ani wlebis bolos sursaTis higiena evrokavSirSi regulirdeboda ori aTeuli „vertikaluri“1 da ori „horizontaluri“ tipis2 direqtiviT, romelTagan erTi sursaTis higienis
zogad moTxovnebs3, meore ki sursaTis uvneblobis oficialuri kontrolis wesebs4 adgenda. 1995-2005 wlebSi am kanonmdeblobam mniSvnelovani struqturuli cvlilebebi ganicada. 16
direqtiva5 (ix. danarTi 1) gauqmda da Canacvlebul iqna ori
ZiriTadi da ori damxmare regulaciiT:6 ZiriTadi regulaciebidan erTi adgens higienis erTian zogad wesebs, meore ki am
moTxovnebis dacvis oficialuri kontrolis wesebs. ori damxmare regulaciiT dadginda damatebiTi specialuri wesebi/
moTxovnebi cxoveluri sursaTis higienisa da kontrolisaTvis. ramdenime kerZo sakiTxs (monitoringi, mikrobiologiuri
moTxovnebi) damatebiTi 3 regulacia aregulirebs (ix. diagrama 1).
Tumca garegnul cvlilebebze mniSvnelovani, cxadia, am
aqtebis Sinaarsobrivi nawilia. am mxriv kanonmdeblobam sxvadasxvagvari cvlileba ganicada _ zog SemTxvevaSi gamkacrda
(mag., gavrcelda ara mxolod sursaTis warmoeba-distribuciaze, aramed agreTve e.w. „pirvelad warmoebaze“7), zog SemTx1 evropul kanonmdeblobaSi „vertikalur harmonizaciad“ miiCneva
evrokavSiris mier gamocemuli normatiuli aqti, romelic calkeuli tipis
produqtebis an maTi warmoeba-distribuciis moTxovnebs adgens.
2 evropul kanonmdeblobaSi „horizontalur harmonizaciad“ miiCneva
is normatiuli aqtebi, romelic sxvadasxva tipis produqtebis/procesebis
saerTo maxasiaTebelTa harmonizaciazea mimarTuli.
3 igulisxmeba Tanamegobrobis sabWos 93/43/EEC direqtiva „sursaTis
higienis Taobaze“ (Council Directive 93/43/EEC on the hygiene of foodstuffs).
4 Tanamegobrobis sabWos 89/397/EEC direqtiva „sursaTis oficialuri
kontrolis Taobaze“ (Council Directive 89/397/EEC on the official control of foodstuffs)
5 direqtiva ar warmoadgens, uSualo moqmedebis normatiul aqts,
aramed saWiroebs erovnul kanonmdeblobaSi gadatanas, „transpozicias“.
6 direqtivisgan gansxvavebiT, evrokavSirSi regulacia pirdapiri
moqmedebis normatiuli aqtia, mas erovnul kanonmdeblobaSi gadatana ar
sWirdeba.
7 pirveladi warmoeba niSnavs pirveladi produqtebis warmoebas,
vevaSi Serbilda (mag., mikrobiologiuri normebis nawili gauqmda, ix. danarTi 5), zog sakiTxSi ufro SemzRudavi gaxda (mag.,
detalurad gaiwera kontrolis zomebis dafinansebis sakiTxebi), zogSi met Tavisuflebas iZleva (mag., qveynebs aqvT ufleba
garkveul SemTxvevaSi Searbilon moTxovnebi, ix. qvemoT).
8
9
10
11
12
13
14
15
kanonmdeblobis aseTi, erTi SexedviT, winaaRmdegobrivi cvlileba sursaTTan kavSirSi myofi politikebis ori, garkveulwilad urTierTsawinaaRmdego dinebiT iyo ganpirobebuli:8
moSenebas an gazrdas, maT Soris mosavlis aRebas, wvelasa da fermis cxovelebis
warmoebas dakvlamde. igi agreTve moicavs nadirobas, Tevzaobasa da veluri
produqtebis mosavlis aRebas (178/2002 regulacia, muxli me-2, punqti me-17).
pirveladi produqti moicavs niadagis produqtebs, fermis produqtebs, nadirobisa da Tevzaobis produqtebs (852/2004 regulacia, muxli me-2, punqti 1,
qvepunqti „b“).
8 evrokavSiris parlamentisa da sabWos #178/2002 regulacia sursaTis
kanonis ZiriTadi principebisa da moTxovnebis dadgenis, sursaTis uvneblobis
evropuli saagentos dafuZnebisa da sursaTis uvneblobis uzrunvelyofis
procedurebis dawesebisTvis (Regulation (EC) No 178/2002 of the European Parliament
and of the Council of 28 January 2002 laying down the general principles and requirements of
food law, establishing the European Food Safety Authority and laying down procedures in matters of food safety).
2
dineba 1: meti sifrTxile, kontroli,
gamWvirvaloba9101112131415
kanonmdeblobis gamkacreba da pirvelad warmoebaze ganvrcobas 90-ani wlebSi evrokavSirSi ganviTarebuli sursaTTan
dakavSirebuli mTeli rigi skandalebiT iyo gamowveuli. amaTgan yvelaze dramatuli, rogorc am seriis pirvel statiaSi
9 evrokavSiris parlamentisa da sabWos # 882/2004 regulacia sursaTisa da cxovelTa sakvebis kanonmdeblobis, cxovelTa janmrTelobisa da
keTildReobis wesebis dacvis Semowmebis mizniT ganxorcielebuli oficialuri kontrolis Taobaze (Regulation (EC) No 882/2004 of the European Parliament and of
the Council of 29 April 2004 on official controls performed to ensure the verification of compliance with feed and food law, animal health and animal welfare rules).
10 evrokavSiris parlamentisa da sabWos # 852/2004 regulacia sasursaTo produqtebis higienis Taobaze (Regulation (EC) No 852/2004 of the European
Parliament and of the Council of 29 April 2004 on the hygiene of foodstuffs).
11 evrokavSiris parlamentisa da sabWos # 853/2004 regulacia cxoveluri warmoSobis sursaTis specialuri higienuri wesebis dasadgenad (Regulation (EC) No 853/2004 of the European Parliament and of the Council of 29 April 2004
laying down specific hygiene rules for food of animal origin).
12 evrokavSiris parlamentisa da sabWos # 854/2004 regulacia adamianis mier moxmarebisTvis gankuTvnili cxoveluri warmoSobis sursaTis oficialuri kontrolis specialuri wesebis dasadgenad (Regulation (EC) No 854/2004
of the European Parliament and of the Council of 29 April 2004 laying down specific rules for
the organisation of official controls on products of animal origin intended for human consumption).
13 evrokomisiis #2075/2005 regulacia xorcSi triqinelas kontrolis
specialuri wesebis dasadgenad (Commission Regulation (EC) No 2075/2005 of 5 December 2005 laying down specific rules on official controls for Trichinella in meat).
14 evrokomisiis #2074/2005 regulacia 853/2004 regulaciiT regulirebuli zogierTi produqtisTvis 854/2004 da 882/2004 regulaciebiT gaTvaliswinebuli oficialuri kontrolis ganxorcielebis zomebis dasadgenad
(Commission Regulation (EC) No 2074/2005 of 5 December 2005 laying down implementing measures for certain products under Regulation (EC) No 853/2004 of the European Parliament and of the Council and for the organisation of official controls under Regulation (EC) No
854/2004 of the European Parliament and of the Council and Regulation (EC) No 882/2004 of
the European Parliament and of the Council, derogating from Regulation (EC) No 852/2004 of
the European Parliament and of the Council and amending Regulations (EC) No 853/2004 and
(EC) No 854/2004).
15 evrokomisiis #2073/2005 regulacia sasursaTo produqtebis mikrobiologiuri normebis Taobaze (Commission Regulation (EC) No 2073/2005 of 15 November 2005 on microbiological criteria for foodstuffs).
3
aRvwereT16, e.w. BSE17 skandali gaxldaT. miuxedavad imisa, rom
am skandalTan dakavSirebuli daavadebiT18 daRupul adamianTa
ricxvi didi ar aris19, swored es iyo is gardamtexi movlena,
romelmac evrokavSirSi sursaTis uvneblobisadmi midgomebi
Secvala. am krizisma gamoavlina evrokavSirSi sursaTis regulirebis rogorc instituciuri, aseve normatiuli naklovanebebi: arasaimedo aRmoCnda sursaTis erovnuli regulirebisa
da kontrolis urTierTndobis/ urTierTaRiarebis midgoma.
Sokis momgvreli iyo is garemoebac, rom susti rgoli aRmoCnda Tanamegobrobis ara is wevri-qveynebi, sadac sursaTis
uvneblobis regulireba-kontroli susti iyo, aramed didi
britaneTi, qveyana sadac sursaTis uvneblobis mecnierebac da
praqtikac sakmaod maRal doneze iyo ganviTarebuli, Tumca
mewarmeTa lobirebam mecnierTa saRi azri da politikosTa sifrTxile mainc gadawona20. krizisma gamoavlina naklovanebebi
evrokomisiaSic _ araadekvaturi aRmoCnda evrokomisiisTvis
samecniero rCevebis miwodebis instituciuri mowyoba „samecniero komitetebis“ saxiT, romelTa warmomadgenlebs wevri
qveynebis mTavrobebi irCevdnen (da afinansebdnen [29]). rogorc praqtikam aCvena, aseTi institucia Zalze advilad moeqca erTi mTavrobis gavlenis qveS (vinaidan man meti eqsperti
waradgina da daafinansa), ris Sedegadac, kritikul momentSi,
evrokomisia obieqturi mecnieruli rCevebis gareSe darCa da
mTeli rigi araswori gadawyvetilebebi miiRo21. aseve arae16 http://momxmarebeli.ge/images/file_246141.pdf
17 Bovine Spongiform Encelophathy, msxvilfexa rqosani pirutyvis
Rrublisebri encelopaTia, e.w. „Zroxebis sigiJe“.
18 igulisxmeba kroicfeld-iakobis daavadeba (Variant CreutzfeldtJakob disease), romelic gamowveulia adamianis mier BSE-daavadebuli xorcis
miRebiT. daavadeba dakavSirebulia nervuli sistemis Zalze mZime dazianebasTan, ar ikurneba da 6 TveSi (zogjer 2 weliwadSi) pacienti iRupeba. meti
detalebisTvis ix. am seriis pirveli broSura, http://momxmarebeli.ge/images/
file_246141.pdf.
19 2011 wlis mdgomareobiT kroicfeld-iakobis daavadebiT 224 adamiania gardacvlili. daavadebis piki 2000 wels iyo. wyaro: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs180/en/index.html .
20 saubaria did britaneTze, sadac warmoiSva da politikosTa umoqmedobis gamo mTels msoflioSi gavrcelda es daavadeba, romelic sasikvdiloa
ara mxolod cxovelebisTvis, aramed adamianebisTvisac.
21 miuxedavad safrangeTisa da germaniis moTxovnisa, evrokomisia didx-
4
feqturi aRmoCnda (savaraudod, isev da isev lobirebis gamo)
evrokomisiis mier misive gadawyvetilebebisa Tu normatiuli
aqtebis adgilebze Sesrulebis kontroli22.
BSE skandals evrokavSirSi sursaTis regulirebaze „miwisZvrismagvari“ efeqti hqonda [70]. sazogadoeba iTxovda Zireul
cvlilebebs. ramdenimewliani ganxilvis Semdeg Seicvala evrokomisiis Sesabamisi struqturebis instituciuri mowyoba
_ sursaTis sferoSi samecniero mosazrebebisa da daskvnebis
momzadebis mizniT Seiqmna23 damoukidebeli instituti EFSA24,
romelzec arc evrokomisias da arc wevri-qveynebis mTavrobebs zegavlenis arc ufleba da arc meqanizmebi aRar gaaCnia.
am institutis mier samecniero daskvnebis mosamzadeblad mecnierTa daqiraveba xdeba Ria da gamWvirvale konkursis gziT,
yvela angariSi da daskvna qveyndeba institutis veb-gverdze.
institutisTvis dakveTis micemis ufleba aqvs ara marto evrokomisias, aramed evroparlamentsac da wevri-qveynebis mTavrobebsac. instituti geografiuladac ki daSorebulia evrokomisiisgan _ igi italiaSi, qalaq parmaSia ganTavsebuli.
garda amisa, miRebul iqna zomebi, rom sursaTis evropuli
ans ewinaaRmdegeboda britanuli saqonlis xorcis eqsportis akrZalvis dawesebas.
22 magaliTad,
92/102/EEC direqtiviT, did britaneTs evaleboda
kompiuteruli aRricxvis saSualebiT erTmaneTisgan gaemijna daavadebuli
da jansaRi fermebi, Tumca direqtivis aRsruleba zerele iyo, mTeli rigi
„xvrelebi“ gaaCnda, romelTa Sedegad daavadebuli cxovelebi, maTi xorci da
Zvlis fxvnili mTels msoflios moedo.
23 garda amisa, moxda sursaTis uvneblobis sferoSi evrokomisiis damxmare samecniero komitetebis reorganizacia. kerZod, gauqmda veterinariis
samecniero komiteti (romelmac mniSvnelovani roli iTamaSa evrokomisiis
mier BSE-sTan dakavSirebiT araswori gadawyvetilebebis miRebaSi) da mis
sanacvlod dafuZnda 3 axali komiteti: cxovelTa kvebis komiteti, cxovelTa
janmrTelobisa da keTildReobis komiteti da sazogadoebriv jandacvasTan
dakavSirebuli veterinaruli zomebis komiteti (Commission decision 97/579/EC of
23 July 1997 setting up Scientific Committees in the field of consumer health and food safety).
garda amisa, Seiqmna sazedamxedvelo samecniero komiteti, romelic afasebda
da amowmebda sxva komitetebis muSaobas da agreTve exmareboda evrokomisias,
yovel konkretul problemasTan dakavSirebiT sworad SeerCia adresati samecniero komitet(eb)i da adekvaturad Camoeyalibebina maTTvis dasmuli kiTxva/
moTxovna (Commission Decision 97/404/EC of 10 June 1997 setting up a Scientific Steering
Committee).
24 evropis sursaTis uvneblobis saagento, European Food Safety Agensy.
5
kanonmdeblobis Sesrulebis Semowmeba Tanmimdevruli da gamWvirvale gamxdariyo. dRes mas axorcielebs evrokomisiis sursaTisa da veterinariis ofisi25, romelic aseve geografiulad
daSorebulia evrokomisiis sxva ofisebisgan (ganTavsebulia
irlandiaSi, patara dasaxleba granJSi) da yvela misi auditis
programa da angariSi internetis saSualebiT xelmisawvdomia
sazogadoebisTvis.
Tumca mTavari cvlilebebi ara instituciur, aramed normatiul sferoSi unda momxmdariyo. aSkara iyo, rom erTiani
bazrisadmi momxmareblis Seryeuli ndobis aRdgena mxolod
erTiani da erTnairi regulirebis saSualebiT iqneboda SesaZlebeli. pirvel rigSi gadawyda, rom sursaTis uvneblobis
sakiTxebi evrokavSirSi unda daregulirebuliyo ara direqtivebiT26, romelTa transpozicia erovnul kanonmdeblobaSi SeiZleba sxvadasxvagvari iyos, aramed erTiani evropuli
kanonebiT _ regulaciebiT. aseve aSkara iyo, rom sursaTis
uvneblobis uzrunvelyofa mxolod sasursaTo warmoeba-distribuciis stadiebis regulireba-kontrolis saSualebiT SeuZlebelia _ BSE krizisis mizezi xom ara xorcis damuSavebaSi,
aramed fermaSi, kerZod ki, im sakvebSi iyo, romelsac pirutyvs
aWmevdnen27. amitom gasagebi gaxda, rom sursaTis regulaciebma
Tu e.w. „pirveladi warmoeba“ (anu fermebi) ar moicva, uvnebeli sursaTis uzrunvelyofa ver moxerxdeba. garda amisa,
sursaTis uvneblobaze gavrcelda e.w. „winmswrebi sifrTxilis
principi“, romelic ar aZlevs SesaZleblobas politikosebs
TavianTi umoqmedoba mecnieruli monacemebis naklebobiT an
arasaTanado sizustiT daasabuTon _ Tu potenciuri safrTxe
didia, politikosi valdebulia imoqmedos maSinac ki, roca
safrTxis albaToba mecnierulad dazustebuli ar aris.
25 Food and Veterinary Office, FVO.
26 evrokavSirSi direqtiva ar warmoadgens pirdapiri moqmedebis normatiul aqts. igi aris Taviseburi „miTiTeba“ wevri-qveynebis mTavrobebisadmi,
romlis safuZvelzec am mTavrobebma erovnuli kanonmdebloba unda SeimuSaon.
27 msxvilfexa rqosani pirutyvis Rrublovani encelopaTiis gamomwvevia
e.w. „prioni“ (cilis kristali), romelic cxovelebis sakvebSi amave saxeobis
cxovelebis Zval-xorcis fxvnilis Serevis Sedegad xvdeba.
6
dineba 2: mxolod dasabuTebuli moTxovnebi
zustad amave periodSi msoflioSi viTardeboda movlenebi,
romelic sursaTis kanonmdeblobas zemoT aRwerilis sawinaaRmdego mimarTulebiT _ meti pragmatizmisa da dasabuTebulobisken ubiZgebda. kerZod, 1994 wels dasrulda saerTaSoriso
molaparakebebis e.w. „urugvais raundi“28 da 1995 wels Seiqmna
msoflio savaWro organizacia29 (WTO). evrokavSiri misi erTerTi damfuZnebeli wevria. msoflio savaWro organizaciis
sadamfuZneblo SeTanxmebebSi Sedis SeTanxmeba sanitariuli
da fitosanitariuli zomebis30 gamoyenebis Sesaxeb (e.w. SPS SeTanxmeba31), romlis mixedviTWTO-s wevrebs sasoflo-sameurneo produqciis import-eqsportis Tavisi Sida sanitariuli
da fitosanitariuli moTxovnebiT SezRudva mxolod im SemTxvevaSi SeuZliaT, Tuki es SezRudvebi am qveyanaSi adamianTa,
cxovelebis an mcenareebis janmrTelobisTvis aucilebelia. am
`aucileblobis” ZiriTad kriteriumad ki SeTanxmeba miiCnevs
am zomebis Sesabamisobas saerTaSoriso standartebTan, reko-
28 saerTaSoriso vaWrobis maregulirebeli 1947 wlis „tarifebisa da
vaWrobis Sesaxeb generaluri SeTanxmebis“ farglebSi gamarTuli mravalmxrivi
molaparakebebis me-8 raundi. grZeldeboda 1986 wlidan 1994 wlis CaTvliT.
29 World Trade Organization, WTO
30 „sanitariuli da fitosanitariuli zomebi” moicavs kanonebs, regulaciebs, normebs, procedurebs, romelic mimarTulia: qveynis teritoriaze
adamianTa janmrTelobis an sicocxlis dasacavad iseTi daavadebebisgan, romelic cxovelebis an mcenareebis, an maTgan damzadebuli produqtebiT gadaitaneba; adamianTa da cxovelebis sicocxlisa da janmrTelobis dasacavad
iseTi riskebisgan, romelic dakavSirebulia sursaTsa da cxovelTa sakvebSi
sakvebdanamatebis, damabinZureblebis, toqsinebis an daavadebaTa gadamtani
agentebis arsebobiT; cxovelebisa da mcenareebis dasacavad mavneblebis, daavadebebis an maTi Semcveli organizmebis Semotanis Sedegad daavadebebis an
mavneblebis gavrcelebisgan. es zomebi SeiZleba moicavdes produqtisTvis an
warmoebis meTodisTvis dawesebul moTxovnebsa da kriteriumebs, Semowmebebsa
da inspeqtirebebs, sertificirebis an damtkicebis procedurebs, skarantino
moTxovnebsa da procedurebs, statistikuri informaciis mogrovebis meTodologias, sinjebis aRebis meTodikas, riskebis Sefasebis meTodikas, moTxovnebs
SefuTvisa da etiketirebisadmi (igulisxmeba mxolod uvneblobis aspeqti) da
sxva. Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures, danarTi A, punqti
1-s mixedviT.
31 Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures.
7
mendaciebTan an saxelmZRvanelo principebTan.32 SPS SeTanxmeba konkretulad uTiTebs sam saerTaSoriso organizacias,
romelTa mier damtkicebuli standartebi an sxva saxelmZRvanelo dokumentebi am mizniT unda iqnes gamoyenebuli. esenia:
• sursaTis uvneblobis sakiTxebSi _ `kodeqs alimentariusis~ komisia;33
• cxovelTa janmrTelobisa da zoonozuri daavadebebis
sferoSi _ epizootiebis saerTaSoriso ofisi34 (2003 wlidan
organizacias hqvia cxovelTa janmrTelobis msoflio organizacia35);
• mcenareTa dacvis sferoSi _ mcenareTa dacvis saerTaSoriso konvenciis36 sekretariati.
iseT sferoebSi, romelzec am sami organizaciis kompetencia ar vrceldeba, dasaSvebia sxva, Sesabamisi saerTaSoriso
organizaciis mier gamoqveynebuli standartebis, rekomendaciebis an saxelmZRvanelo principebis gamoyeneba37.
SPS-SeTanxmebis Tanaxmad, Tuki qveyana apirebs SemoiRos (an
SemoRebuli aqvs) ufro mkacri sanitariuli da fitosanitariuli zomebi, vidre amas saerTaSoriso standartebi, rekomendaciebi Tu saxelmZRvanelo dokumentebi iTvaliswinebs, maSin
man am zomebis aucilebloba adamianTa janmrTelobis riskebis
32 Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures, muxli 3.3.
33 organo, romelic kurirebs gaerTianebuli erebis sursaTisa da
soflis meurneobis organizaciis (UN Food and Agriculture Organization, FAO) da
msoflio jandacvis organizaciis (World Health Organization, WHO) mier 1961-1963
ww-Si Camoyalibebul sursaTis standartebis erTobliv programas, ,,kodeqs
alimentariuss”. komisiis muSaoba finansdeba FAO-WHO-s mier erToblivad.
ZiriTadi samuSao xorcieldeba komisiis daqvemdebarebul organoebSi (Subsidiary bodies) - komitetebSi. 10 maTgani zogad sakiTxebze momuSave komitetia, 5 - konkretuli tipis sursaTze muSaobs, 6 ki - regionuli komitetia.
komitetebis muSaoba wevri-qveynebis mier (rogorc wesi, komitetis xelmZRvaneli qveynis mier) finansdeba. organizaciis oficialuri veb-gverdia www.
codexalimentarius.org .
34 International Office of Epizootics, OIE.
35 World Organisation for Animal health, dasaxelebis Secvlis miuxedavad, organizacia inarCunebs Zvel akronims: OIE.
36 International Plant Protection Convention.
37 Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures, danarTia,
punqti me-3.
8
mecnieruli analizis safuZvelze unda daasabuTos38, am dasabuTebisTvis gamoyenebuli riskis Sefasebis meTodologia ki
isev saerTaSoriso organizaciis mier unda iyos SemuSavebuli.
eqsportior qveyanas SeuZlia moiTxovos aseTi ganmartebebi da
dasabuTeba importis qveynisgan. eqsportior qveyanas agreTve
SeuZlia daasabuTos, rom mis mier gamoyenebuli gansxvavebuli
sanitariuli zomebi adamianTa/cxovelebis/mcenareebis dacvis
TvalsazrisiT, aseTive efeqturia da amitom maTi gamoyenebiT
warmoebuli sursaTi mimRebma qveyanam uvneblad unda miiCnios
(ufro detalurad ix. qvemoT).
im SemTxvevaSi, Tuki arsebuli samecniero monacemebi riskis dasabuTebisTvis sakmarisi ar aris, qveyanas ufleba aqvs
SemoiRos droebiTi sanitariuli da fitosanitariuli zomebi39, im pirobiT, rom igi ar daiSurebs mcdelobas damatebiTi
samecniero monacemebis mosapoveblad, riskis ufro zustad da
obieqturad Sefasebis mizniT.40
mokled rom vTqvaT, msoflio savaWro organizaciis SPS
SeTanxmebis xelmoweris Semdeg, WTO-wevrebis mier sakuTar
teritoriaze sursaTis uvneblobis mizniT, (fito)sanitariuli zomebis dawesebis an SenarCunebisTvis aucilebeli iyo es
zomebi „kodeqs alimentariusis“ mier damtkicebuli saxelmZRvanelo dokumentebis Sesabamisi yofiliyo. winaaRmdeg SemTxvevaSi am qveyanas/Tanamegobrobas mecnierulad unda daesabuTebina maTi SemoRebis mizanSewoniloba.
higienis zogadi moTxovnebi da HACCP
1991 wlidan msoflio savaWro organizaciis Sesaqmnelad
mimdinare molaparakebebis fonze, roca ukve cnobili iyo, rom
sursaTis uvneblobis moTxovnebis „saerTaSoriso referen38 Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures, muxlebi
3.3, 5.1 da 5.2.
39 sagulisxmoa, rom, miuxedavad evrokavSiris mcdelobisa [20], „winmswrebi sifrTxilis princips“ (Precautionary Principle) msoflio savaWro organizacia ar aRiarebs da misi gamoyeneba (fito)sanitariuli zomebis dasabuTebisTvis SeuZlebelia.
40 Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures, muxli 5.7.
9
tuli wyaros“ roli, savaraudod, „kodeqs alimentariusis~
komisias daekisreboda, am ukanasknelma Tavisi standartebisa
da rekomendaciebis mowesrigeba daiwyo. „sursaTis higienis
zogadi principebi“ „kodeqs alimentariuss“ jer kidev 1969
wels hqonda damtkicebuli [1]. 1991 wels sursaTis higienis
komitetma daayena misi gadamuSavebis sakiTxi, ZiriTadad imisTvis, rom dokumentSi saTanadod asaxuliyo sursaTis uvneblobis uzrunvelyofis axali midgoma _ „safrTxis analizisa
da kritikuli wertilebis kontrolis“ sistema, e.w. „haspi“ [6].
1997 wels „kodeqs alimentariusis~ komisiam „safrTxis analizisa da kritikuli wertilebis kontrolis“ sistemis aRwera
da misi gamoyenebis saxelmZRvanelo principebi „sursaTis higienis zogadi principebis“ danarTis saxiT daamtkica [16].
„haspis“ istoria 1959 wels iwyeba, roca aSS-s „aeronavtikisa da kosmosis erovnulma administraciam~41 momavali astronavtebisTvis sakvebis SemuSaveba daiwyo [71]. am sakvebisadmi ori moTxovna iyo wayenebuli: garda imisa, rom igi kvebiTi
Rirebulebis TvalsazrisiT srulfasovani unda yofiliyo, igi
amasTanave absoluturad saimedo unda yofiliyo uvneblobis
TvalsazrisiT. male gairkva, rom sursaTis uvneblobis uzrunvelyofis tradiciuli meTodi _ mza produqtis laboratoriuli Semowmeba, Sedegs ar moitanda. dasaxuli maRali standartis misaRwevad aseT SemowmebebSi imdeni produqti unda
daxarjuliyo, rom kosmosSi gasagzavnad aRaraferi darCeboda. amitom am amocanis dasaZlevad raRac axali midgomis moZebna iyo saWiro.
am sakiTxze momuSave mecnierebs gamosavali Tavad NASAs gamocdilebam ukarnaxa _ sabrZolo amuniciis saimedoobis
uzrunvelsayofad aq ukve danergili iyo sawarmoo procesis
„kritikuli wertilebis“ gamovlenisa da kontrolis midgoma.
msgavsi midgoma dainerga astronavtebis sakvebis momzadebisasac. midgoma imdenad warmatebuli aRmoCnda, rom pilsburis
(Pillsbury) sasursaTo kompaniam, romelic NASA-s kontraqtori
iyo astronavtebis sakvebis mosamzadeblad, Zalian swrafad
igi Tavis sxva warmoebebzec ganavrco.
41 The National Aeronautics and Space Administration (NASA).
10
1970-71 wlebSi aSS-Si moxda botulizmis ramdenime afeTqeba, romlis mizezsac sursaTis konservebi warmoadgenda.
aSS-s „sursaTisa da wamlebis administraciam“42 pilsburis kompanias sTxova misi inspeqtorebisTvis konservebis uvneblobis
uzrunvelyofis is meTodi eswavlebina, rac am ukanasknelma
NASA-s dakveTis Sesrulebisas aiTvisa. kompaniam saxelmwifo
inspeqtorebs sam-kviriani treningi Cautara da saguldagulod
gaacno es axali meTodi, romelsac man „safrTxis analizisa
da kritikuli wertilebis kontrolis sistema“43, SemoklebiT
HACCP uwoda. es meTodi safuZveli gaxda sursaTisa da wamlis
administraciis mier momzadebuli axali regulaciisa, romelmac sursaTis konservebis uvnebloba mniSvnelovnad gazarda.
1975 wlidan „haspis“ danergva daiwyes ara mxolod konservis mwarmoebelma, aramed sxva progresulad moazrovne sasursaTo kompaniebmac. am meTodis Taobaze dadebiTi daskvna
moamzada aSS-s mecnierebaTa akademiamac. sxvaTa Soris misi
rekomendacia iyo, sursaTis mwarmoebelTa saxelmwifo inspeqtireba sawarmos „haspis“ sistemis auditiT Canacvlebuliyo. miuxedavad imisa, rom es rekomendacia ar Sesrulebula,
Semdegi 25 wlis ganmavlobaSi meTodma TandaTan sul ufro
meti momxre moipova. 90-ani wlebisTvis ki „haspze“ msjeloba
daiwyo „kodeqs alimentariusis“ sursaTis higienis komisiaSic,
romelsac aSS xelmZRvanelobda (da afinansebda). 1997 wels
„haspi“ „kodeqs alimentariusis~ mier rekomendebuli higienis
zomebis nawili gaxda.
„haspis“ midgomis arsi SemdegSi mdgomareobs: yoveli
konkretuli sawarmoo xazis Seswavlisa da analizis safuZvelze xdeba masSi iseTi stadiebis („wertilebis“) gamovlena,
romelzec raime Secdomam, moufrTxileblobam, SemTxveviTobam, uniaTobam an sxva garemoebam SeiZleba saboloo produqtis
dabinZureba an gafuWeba gamoiwvios. yvela aseTi etapi warmoadgens (saboloo produqtis uvneblobisTvis) „kritikul
wertils“, romelzec mudmivi kontroli unda damyardes, anu
unda SemuSavdes procedura, romliTac mudmivad, rutinulad
42 Food and Drug Administration (FDA).
43 Hazard Analysis and Critical Control Points System.
11
Semowmdeba, moxda Tu ara is Secdoma (moufrTxilebloba, SemTxveviToba da a.S.), romelic am etapisTvis kritikulia. amisTvis unda dadgindes konkretuli Sesamowmebeli parametri (magaliTad, temperatura, mikrobiologiuri maxasiaTeblebi, an
Tundac samacivre ganyofilebis karis Riaobis xangrZlivoba)
da misi kritikuli mniSvneloba _ zRvari, romlis gadacilebis
SemTxvevaSi sursaTis uvnebloba darRveulad CaiTvleba. aseve
winaswar unda dadgindes is zomebi, romelic gatardeba, Tuki
kritikuli zRvari dairRva (magaliTad, sursaTis es partia
xelaxla gadamuSavdes, an moixarSos, an ganadgurdes, an sxva).
meti saimedoobisTvis ki dgindeba SemowmebaTa regularobis
rutinuli gadamowmebisa da yovelive amis aRricxva-dokumentirebis procedura.
„kodeqs alimentariusis“ terminologiiT, „haspis“ sistema
7 „princips“ eyrdnoba [2]:
1. SesaZlo safrTxeebis gaanalizeba;
2. kritikuli sakontrolo wertilebis dadgena;
3. kritikuli (parametris) zRvrebis gansazRvra;
4. kritikuli wertilis kontrolis monitoringis sistemis awyoba;
5. im RonisZiebis dadgena, romelic kritikuli zRvris
gadacilebis SemTxvevaSi unda ganxorcieldes (gamosworebis
zomebi, corrective actions);
6. proceduris dadgena, romelic mudmivi monitoringis
ganxorcielebis gadamowmebis saSualebas iZleva;
7. yvela etapis dokumentireba-aRricxvis daweseba.
„kodeqs alimentariusis~ mier dadgenili zogadi higienisa
da „haspis“ principebi evrokavSiris „higienis paketSi“ srulad
gadavida. „haspis“ sistemis danergva dRes sursaTis mwarmoeblebisTvis savaldebulo moTxovnaa (detalebi ix. qvemoT). arsebiTad es regulirebis nakleb detalizacia-dawvrilmanebas
da, aqedan gamomdinare, mewarmeTaTvis, erTi mxriv, meti Tavisuflebis micemas, meore mxriv ki, meti pasuxismgeblobis dakisrebas niSnavs.
12
dacvis saTanado done
kidev erTi sakiTxi, romelic sursaTis regulirebaSi
msoflio savaWro organizaciis amoqmedebam Semoitana, sursaTis mikrobiologiuri normebisadmi damokidebulebis cvlilebas exeba. tradiciulad, sursaTis higienis mTavari
mizani sursaTis mikrobiologiuri dabinZurebisgan dacva
iyo. Sesabamisad, higienis zomebis saTanadod ganxorcieleba
saboloo produqtis mikrobiologiuri Semowmebebis saSualebiT dgindeboda. miuxedavad amisa, sursaTis saerTaSorisod
aRiarebuli mikrobiologiuri normebi dRemde dadgenili ar
aris. Sesabamisad, Tuki WTO-wevri qveynebi apireben, rom aseTi normebi hqondeT da daicvan (da Sesabamisad, maT qveynebSi
sursaTis Semomtanebsac mosTxovon am normebis dacva), maT am
normaTa mizanSewoniloba unda daasabuTon. aseTi dasabuTebis
safuZveli ki unda iyos am qveyanaSi mcxovrebi mosaxleobis
janmrTelobis dacvis saWiroeba.
aq gasaTvaliswinebelia erTi mniSvnelovani momenti _ qveynebi gansxvavdebian imiT, Tu ramdenad zrunavs xelisufleba
sakuTari mosaxleobis janmrTelobaze. msoflio savaWro
organizacia ver daavaldebulebs maT ufro metad an ufro
naklebad izrunon _ es am organizaciis mandats scildeba.
Sesabamisad, SPS-SeTanxmeba aRiarebs, rom WTO-wevrebi Tavisufalni arian TviTon airCion/daadginon sazogadoebrivi janmrTelobis dacvis done maT teritoriaze, maT Soris daculoba
sursaTiT gamowveuli daavadebebisgan. Tumca es done ar unda
iyos Teoriuli, miuRwevadi da qveyanas unda SeeZlos imis
demonstrireba, rom mis mier dawesebuli (fito)sanitariuli
zomebi am donis miRwevas realurad uzrunvelyofs.
igive rom aRvweroT SPS-SeTanxmebis mier SemoRebuli terminologiiT: yvela qveyanas ufleba aqvs daawesos Tavisi „sanitariuli/fitosanitariuli dacvis saTanado done~, e.w. ALOP44.
SPS-SeTanxmebis Tanaxmad, es aris dacvis is done, romelic
sanitariuli an fitosanitariuli zomebis damwesebel qveyanas
miaCnia saTanadod mis teritoriaze adamianTa, cxovelebis an
44 Appropriate level of sanitary or phytosanitary protection, xSirad literaturaSi
moixsenieba mokled - Appropriate level of protection
13
mcenareebis sicocxlisa da janmrTelobis dasacavad45. „kodeqs
alimentariusma~ ganmarta [34], rom es cneba arsebiTad igivea,
rac sursaTiT gamowveuli daavadebebis riskis misaRebi done
am konkretul qveyanaSi, anu sursaTiT gamowveul daavadebaTa
wliuri sixSire, romelsac am konkretuli qveynis sazogadoeba
misTvis dasaSvebad (an am etapze dasaSvebad/misaRebad) miiCnevs
[50]. rogorc aRvniSneT, ALOP doned qveyanas ar SeuZlia miuRwevadi maCvenebeli daadginos (magaliTad, sursaTiT gamowveuli daavadebebis sruli aRmofxvra qveyanaSi), SPS-SeTanxmeba
iTxovs, rom es done iyos realuri, miRwevadi. SPS-SeTanxmebis
zemoT aRwerili debuleba imis Taobaze, rom eqsportior
qveyanas ufleba aqvs moiTxovos ganmartebebi importis qveynis mier dawesebul sanitarul/fitosanitarul zomebTan dakavSirebiT, faqtobrivad niSnavs, rom importis qveyanas unda
SeeZlos imis demonstrireba, rom mis mier dadgenili (fito)
sanitariuli zomebi mis mierve dadgenili ALOP donis miRwevas an SenarCunebas uzrunvelyofs.
mas Semdeg, rac qveyana sazogadoebrivi janmrTelobis
misTvis misaReb (da miRwevad) dones daadgens, man am donis
misaRwevad iseTi (fito)sanitariuli regulirebis zomebi unda
SearCios, romelic yvelaze naklebad iqneba Semaferxebeli vaWrobisTvis46. SPS-SeTanxmebaSi ganmartebulia, rom qveynis mier
ganxorcielebuli zoma CaiTvleba „yvelaze naklebad Semaferxeblad vaWrobisTvis“, Tuki ar arsebobs sxva, alternatiuli
zoma, romelic vaWrobas naklebad zRudavs da amave dros, teqnikur-ekonomikuri TvalsazrisiTac miuRebeli ar aris („misaRebia gonivrul farglebSi“)47. praqtikulad es niSnavs, rom
importis qveynis mier dawesebuli ama Tu im SezRudvis gadasalaxad eqsportior saxelmwifos SeuZlia gamoiyenos is faqti,
45 Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures, danarTi A,
punqti me5.
46 „... saTanado dacvis donis misaRwevi sanitariuli an fitosanitariuli zomebis dadgenis an SenarCunebisas wevri-qveynebi uzrunvelyofen, rom es
zomebi ar iyos imaze metad SemzRudavi vaWrobisTvis, vidre es am donis miRwevisTvis aucilebelia, teqnikuri da ekonomikuri SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT“. Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures, muxli
me5, punqti me6.
47 Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures, me-3 sqolio.
14
rom arsebobs sxva zoma, romelic naklebi zianis momtania ekonomikurad an saerTaSoriso vaWrobis TvalsazrisiT (da amitom eqsportiori qveynisTvis ufro misaRebia),da amave dros,
igi sursaTis uvneblobis imave dones uzrunvelyofs, rac importis qveyanas deklarirebuli aqvs. am safuZvliT SeiZleba
eqsportiorma qveyanam msoflio savaWro organizaciis davaTa
ganxilvis organos winaSe vaWrobis Semaferxebeli zomis sxva,
naklebad Semaferxebeli zomiT Canacvlebis sakiTxi daayenos.
2003 wels „kodeqs alimentariusma~ sagangebo saxelmZRvanelo dokumenti SeimuSava importiori da eqsportiori
qveynebis mier gansxvavebuli sanitariuli zomebis gamoyenebis
SemTxvevaSi maTi ekvivalenturobis dasadgenad [34]. dokumentSi aRniSnulia, rom sxvadasxva qveyanaSi sanitariuli zomebi
xSirad gansxvavebulia da amis mizezia sursaTis uvneblobis
safrTxeebis, am safrTxeebis marTvisadmi midgomebis an
ubralod, sursaTis uvneblobis kontrolis sistemebis istoriuli ganviTarebis gansxvavebuloba. Tumca Sedegis, anu ALOP
uzrunvelyofis TvalsazrisiT, es zomebi SesaZloa ekvivalenturi iyos. imisTvis, rom formaluri gansxvaveba procedurebSi ar gaxdes am qveynebs Soris sasursaTo produqtebiT vaWrobis Seferxebis safuZveli, „kodeqs alimentariusi” adgens [34]:
miuxedavad imisa, rom ALOP donis arCevanSi qveynebi Tavisufalni arian, maT unda SeeZloT es done cifrobrivad an xarisxobrivad aRweron da aCvenon/daasabuTon, rom maT mier dawesebuli sanitariuli zomebi am ALOP dones uzrunvelyofs. am
informaciis safuZvelze ki eqsportior qveyanas Tavis mxriv
SeuZlia daasabuTos, rom mis mier gatarebuli (gansxvavebuli)
sanitariuli zomebic imave ALOP dones uzrunvelyofs, anu
importis qveynis moTxovnebis ekvivalenturia da amitom misi
sasursaTo produqtebis Setanas Seferxeba ar unda Seeqmnas.
amdenad, kodeqs-alimentariuss SemuSavebuli aqvs konkretuli meTodika, romelic saSualebas iZleva sxvadasxva qveynebis mier gatarebuli sanitaruli zomebi erTmaneTs Sedardes
maTi Sedegianobis TvalsazrisiT. Tumca am meTodikis praqtikulad gamosayeneblad unda arsebobdes informacia da monacemebi, romelic zemoT aRwerili maCveneblebis mniSvnelobaTa
dadgenas SesaZlebels gaxdis. da es monacemebi safuZvliani da
sando unda iyos.
15
riskebis analizi
1991 wels sursaTisa da soflis meurneobis saerTaSoriso
organizaciisa (FAO) da janmrTelobis dacvis saerTaSoriso
organizaciis (WHO) TaosnobiT gaimarTa sakmaod warmomadgenlobiTi konferencia sursaTis standartebsa da sursaTiT
vaWrobis sakiTxebze48. konferencias „kodeqs alimentariusis~
komisiis yofili Tavmjdomare, edi kimbeli49 xelmZRvanelobda [5]. am konferenciam miiRo mTeli rigi rekomendaciebi imis
Taobaze, Tu rogor unda gaumjobesebuliyo „kodeqs alimentariusis“ muSaoba imisTvis, rom mas „saerTaSoriso referentuli wyaros“ roli ekisra da saTanadod Seesrulebina. konferenciis erT-erTi rekomendacia `kodeqs alimentariusis~
standartebis ufro met safuZvlianobis uzrunvelyofaSi mdgomareobda. kerZod, ganimarta, rom, vinaidan mosalodneli
iyo, rom msoflio savaWro organizaciis wevr-qveynebs, miuxedavad imisa, eTanxmebodnen isini kodeqsis standartebs Tu ara,
mouwevdaT adamianis janmrTelobaze sursaTis zemoqmedebis
sakiTxebSi swored am standartebiT exelmZRvanelaT, an, Tuki
gansxvavebul pozicias airCevdnen, daesabuTebinaT es gansxvaveba, aucilebeli iyo Tavad kodeqsis standartebs myari da
saimedo samecniero safuZveli hqonoda [5].
1995-2003 wlebSi „kodeqs alimentariusma~ SeimuSava wesebi imis uzrunvelsayofad, rom WTO wevr-qveynebs misi standartebis Tu miTiTebebisadmi ndoba hqonodaT. 1995 wels
dadginda, rom kodeqsis standartebis, miTiTebebis an rekomendaciebis safuZveli myari samecniero analizi iqneboda50.
1997 wels es debuleba ufro dakonkretda da dadginda, rom
kodeqsis gadawyvetilebaTa is aspeqtebi, romelic (adamianTa)
janmrTelobasa da (sursaTis) uvneblobas exeba, daeyrdnoba51
48 konferenciis sruli dasaxeleba iyo FAO/WHO Conference on Food Standards, Chemicals in Food and Food Trade [17].
49 Mr Eddie F. Kimbrell (USA) [5].
50 ”...shall be based on the principle of sound scientific analysis”. wyaro: [10], APPENDIX 2, Statements of Principle Concerning the Role of Science in the Codex Decision-Making
Process and the Extent to which Other Factors are Taken into Account.
51 wyaro: [16], Appendix to the Procedural Manual: General decisions of the Commission, Section, B. Statements of principle relating to the role of food safety risk assessment.
16
riskebis Sefasebas, romelic dafuZnebuli iqneba myar, raodenobriv mecnierul monacemebze, iqneba gamWvirvale da srulad
dokumentirebuli.
es gadawyvetileba, detaluri ganxilvisas, sakmaod seriozul kiTxvebs badebs. pirveli maTgania: ra xdeba, Tuki mecnieruli monacemebi arasakmarisia, Tumca mainc aSkaraa, rom
SesaZlo riski Zalze didi SeiZleba iyos (anu iseT SemTxvevaSi,
rogoric BSE krizisi iyo. ix. zemoT)? iTvaliswinebs Tu ara
„kodeqs alimentariusi“ e.w. „winmswrebi sifrTxilis“ princips? es sakiTxi „kodeqs alimentariusSi~ mwvave debatebis
sagani gaxda. 2001 wels moxerxda SeTanxmebis miRweva imis
Taobaze, rom aseT SemTxvevebSi kodeqsi daadgens ara savaldebulo dokumentebs, rogoricaa standartebi, aramed ufro
sarekomendacio xasiaTis dokumentebs, mag., „kargi praqtikis
kodeqsebs“[25];
kidev erTi sakiTxi, romelic am periodSi mwvave debatebis
sagani gaxda, exeboda imas, rom realuri gadawyvetilebebi
ar aris da arc SeiZleba iyos mxolod mecnierul mosazrebebze dafuZnebuli. yvela gadawyvetilebis mimRebi valdebulia gaiTvaliswinos sxva garemoebebic, garda mecnierulisa _
ekonomikuri, socialuri, politikuri, SesaZloa kulturuli
sakiTxebic ki. sad aris am faqtorebis ganxilvis adgili „riskis analizis“ zemoT SemoTavazebul sqemaSi? ramdenad sworia
politikosebis funqcia da pasuxismgeblobebi mTlianad mecnierebs gadavakisroT? da xom ar iqneba amis Sedegi mecnierebis
„politizireba“?
2001 wels miRweuli iqna SeTanxmeba imis Taobaze, rom kodeqsis standartebis dadgenis procesi Sedgeba ori stadiisgan.
erTi maTgania wminda mecnieruli ganxilvebis stadia (SemdgomSi amas daerqva „riskis Sefaseba“), meore ki _ gadawyvetilebis
miRebis stadiaa („riskis marTva“). swored am meore stadiaze
daSvebulia ara mxolod mecnieruli mosazrebebis, aramed
momxmarebelTa janmrTelobasTan an samarTlian vaWrobasTan
dakavSirebuli sxva, aramecnieruli faqtorebis gaTvaliswinebac.Tumca, yvela SemTxvevaSi am meore procesma zemoqmedeba
ar unda moaxdinos riskebis analizis mecnierul nawilze. es
ukanaskneli saimedod unda iyos gamoyofili riskebis marTvis
procesisgan da misi miukerZoebloba da obieqturoba eWvs ar
17
unda iwvevdes52. amisTvis ki orive procesis maqsimaluri gamWvirvaloba aris aucilebeli.
2003 wels kodeqsma daamtkica „kodeqs alimentariusis”
farglebSi riskis analizis gamoyenebis samuSao principebi“,
sadac zemoT aRwerili SeTanxmebebi Tanmimdevrulad aris Camoyalibebuli [73]. kerZod, dadginda rom riskis analizi Sedgeba sami mkafiod gamijnuli procesisgan:
1. riskis Sefaseba (risk assessment) _ es aris mecnieruli
Sefasebebis procesi. kodeqsis farglebSi mas axorcieleben (an
mis ganxorcielebisTvis mecnierul rCevebs iZleva) FAO/WHO
damoukidebel eqspertTa organoebi. dResdReobiT sami aseTi
organo funqcionirebs:
• sursaTis danamatebze momuSave eqspertTa erToblivi
komiteti (Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives, JECFA);
• sursaTSi pesticidebis narCenebze momuSave eqspertTa
erToblivi kreba (Joint FAO/WHO Meeting on Pesticide Residues,
JMPR);
• mikrobiologiuri riskebis Sefasebis eqspertTa erToblivi Sexvedrebi (Joint FAO/WHO Expert Meetings on Microbiological Risk Assessment, JEMRA)
Tavis mxriv, riskebis Sefaseba oTx Tanmimdevrul etaps
moicavs: safrTxis53 gamovlena, daxasiaTeba, eqspoziciis Sefaseba da riskis daxasiaTeba (ix. diagrama 2).
2. riskebis marTva (risk management) – es aris gadawyvetilebaTa miRebis procesi riskis Semcirebis an Sekavebis mizniT
regulirebis zomis dasadgenad. aq xorcieldeba riskis prevenciis an regulirebis sxvadasxva alternativis ganxilva da
Sesaferisi zomis SerCeva.
3. riskebis komunikacia (risk communication) _ es aris informaciis gacvlis procesi riskebis analizSi monawile da dainteresebul yvela mxares Soris: riskis Semfaseblebs, mmarTvelebs,
52 wyaro: [25], Appendix II, Amendment to the Statements of principle on the role of
science in the Codex decision-making process and the extent to which other factors are taken
into account.
53 safrTxe (Hazard) niSnavs biologiur, qimiur an fizikur obiqts sursaTSi, an sursaTis iseT mdgomareobas, romelsac SeuZlia adamianis janmrTelobaze uaryofiTi zemoqmedeba iqonios [73].
18
JECFA);
სურსათში პესტიციდების ნარჩენებზე მომუშავე ექსპერტთა
ერთობლივი კრება (Joint FAO/WHO Meeting on Pesticide Residues,
JMPR);
 მიკრობიოლოგიური რისკების შეფასების ექსპერტთა ერთობლივი
momxmareblebs,
mewarmeebs,
samecniero
da sxvaonwreebs
Soris.Risk
შეხვედრები
(Joint FAO/WHO
Expert Meetings
Microbiological
komunikacia
moicavs
dainteresebuli mxareebisTvis detaluri
Assessment,
JEMRA)
ganmartebebis
riskis Sefasebis
Sedegebisaეტაპს
da riskis
თავის მხრივ, miwodebas
რისკების შეფასება
ოთხ თანმიმდევრულ
მოიცავს:
53 გამოვლენა,
marTvisas
gadawyvetilebebis
safuZvlebis
საფრთხისmiRebuli
დახასიათება, ექსპოზიციის
შეფასებაSesaxeb.
და რისკის
დახასიათება (იხ. დიაგრამა 3).

საფრთხის გამოვლენა
(Hazard identification)
რას წარმოადგენს საფრთხე?
პათოგენია? რომელ სურსათშია?
საფრთხის დახასიათება
(Hazard characterization)
ექსპოზიციის შეფასება
(Exposure assessment)
რა ხდება ადამიანის ორგანიზმში
საფრთხის მოხვედრის შემდეგ? რა
რაოდენობა იწვევს დაავადებას?
როგორია დაბინძურებული
სურსათის მოხმარების ალბათობა?
რა რაოდენობის პათოგენს შეიცავს
სურსათი მოხმარების მომენტში?
52 წყარო: [25], Appendix II, Amendment to the Statements of principle on the role of science in the Codex decisionრისკის დახასიათება
making process and the extent to which other factors are taken into account.
(Risk
characterization)
საფრთხე (Hazard) ნიშნავს ბიოლოგიურ,
ქიმიურ
ან ფიზიკურ ობიქტს სურსათში, ან სურსათის ისეთ
როგორია
რისკის ბუნება
და ალბათობა?
რა
მდგომარეობას, რომელსაც
შეუძლიადაავადების
ადამიანის ჯანმრთელობაზე
უარყოფითი
ზემოქმედება
იქონიოს [73].
53
ჯგუფების დაავადებაა სავარაუდო? რამდენი ადამიანის
15 რაზეა დამოკიდებული
დაავადებაა სავარაუდო?
გამოყენებული ინფორმაციის ცვალებადობა და სანდოობა?
დიაგრამა 2: რისკების შეფასების პროცესის სქემა. წყარო:
diagrama2: http://www.fao.org/ag/agn/jemra
riskebis Sefasebis procesis sqema.
wyaro:http://www.fao.org/ag/agn/jemra
2. რისკების მართვა (risk management) – ეს არის გადაწყვეტილებათა მიღების
yvela
etapi (procesi)
პროცესიriskebis
რისკის analizis
შემცირების
ან შეკავების
მიზნითTanmimdevrulad
რეგულირების ზომის
da gamWvirvaled unda xorcieldebodes da srulad dokumenდასადგენად. აქ ხორციელდება რისკის პრევენციის ან რეგულირების
tirebuli unda iyos. aseve aucilebeli moTxovnaa riskis Seსხვადასხვა ალტერნატივის განხილვა და შესაფერისი ზომის შერჩევა.
fasebisa da marTvis etapebis funqcionalurad gamijvna, anu
3. რისკების კომუნიკაცია (risk communication) - ეს არის ინფორმაციის
maTi ganmaxorcielebeli pirebis funqciebis mkafiod dadgena
გაცვლის
პროცესიkonfliqtis
რისკების ანალიზში
მონაწილე
დაacileba.
დაინტერესებულ
da interesTa
SesaZleblobis
Tavidan
ყველა
მხარეს
შორის:
რისკის
შემფასებლებს,
მმართველებს,
მომხმარებლებს, მეწარმეებს, სამეცნიერო და სხვა წრეებს შორის.
კომუნიკაცია მოიცავს დაინტერესებული მხარეებისთვის დეტალური
განმარტებების მიწოდებას რისკის შეფასების შედეგებისა და რისკის
19
მართვისას მიღებული გადაწყვეტილებების საფუძვლების შესახებ.
რისკების ანალიზის ყველა ეტაპი (პროცესი) თანმიმდევრულად და
გამჭვირვალედ უნდა ხორციელდებოდეს და სრულად დოკუმენტირებული უნდა
იყოს. ასევე აუცილებელი მოთხოვნაა რისკის შეფასებისა და მართვის ეტაპების
ფუნქციონალურად გამიჯვნა, ანუ მათი განმახორციელებელი პირების
ფუნქციების მკაფიოდ დადგენა და ინტერესთა კონფლიქტის შესაძლებლობის
თავიდან აცილება.
რისკის
შეფასება
რისკის
მართვა
ეფუძნება მეცნიერულ
მონაცემებს
ეფუძნება პოლიტიკურ
მოსაზრებებს
რისკის
კომუნიკაცია
დაინტერესებულ მხარეთა შორის
რისკის თაობაზე ინფორმაციისა და
მოსაზრებათა ურთიერთგაცვლა
16analizis sqema.
diagrama 3: riskis
wyaro: http://www.who.int/foodsafety/micro/riskanalysis
erT-erTi moTxovnaa agreTve, rom riskis SefasebisTvis
gamoyenebul iqnes mTeli xelmisawvdomi samecniero informacia _ raodenobrivi da xarisxobrivi, msoflios sxvadasxva
kuTxidan. gansakuTrebiT mniSvnelovania gamoyenebul iqnes epid-zedamxedvelobis monacemebi, agreTve monacemebi eqspoziciis54 Sesaxeb msoflios sxvadasxva regionSi.
rogori unda iyos sursaTis mikrobiologiuri normebi
riskis Sefasebisadmi aRwerili safuZvliani midgoma sakmaod warmatebiT gamoiyeneba sursaTis ama Tu im qimiuri kom54 sursaTis saSualebiT an sxva gziT adamianis organizmSi safrTxis
moxvedris albaToba [73].
20
ponentebis dasaSvebi odenobebis Sesafaseblad55. Tumca sursaTis mikrobiologiuri maxasiaTeblebis dadgena am meTodiT
mTel rig sirTuleebs awydeba. pirvel rigSi, problemaa saimedo informaciis mopoveba sursaTiT gamowveuli infeqciuri
daavadebebis sixSirisa da gavrcelebis Taobaze56 _ msoflio
jandacvis organizacia dResac aRiarebs, rom sando informacias am daavadebaTa Sesaxeb ar flobs57 garda amisa, Zalze
rTulia erTmniSvnelovani kavSiris dadgena sursaTSi mikrobis
raodenobasa da mis mier gamowveuli daavadebis simwvavesa da
gavrcelebas Soris _ es faqtori damokidebulia am daavadebisadmi konkretuli teritoriis mosaxleobis mgrZnobelobaze da rogorc aRmoCnda, msoflios regionebisa da qveynebis
mixedviT Zalian mniSvnelovnad gansxvavdeba58. aseve Zalze
rTuli mosapovebelia informacia safrTxisadmi eqspoziciis
Sesafaseblad, anu sxvadasxva populaciaSi ama Tu im mikrobis
Semcveli sursaTis59 moxmarebis Sesaxeb.60
amitom, miuxedavad imisa, rom jer kidev 1991 wlis zemoT
55 sakvebdanamatebis dasaSvebi koncentraciebis dadgenis meTodika ufro
detalurad ix. am seriis Semdgom statiebSi.
56 pirvel rigSi, imitom, rom daavadebis msubuqi formis SemTxvevaSi
adamianebi ar mimarTaven samedicino dawesebulebebs. garda amisa, am daavadebaTa
msgavsi siptomebisa da mkurnalobis msgavsi meTodebis gamo Zalian xSirad
(sxvadasxva qveyanaSi sxvadasxva sixSiriT) ar xdeba maTi saTanado diagnostireba
(paTogenis dadgena) da aRricxva [24].
57 http://www.who.int/foodsafety/foodborne_disease/general/en/index.html
58 magaliTad 2012 wels „kodeqs alimentariusis” mier damtkicebul
saxelmZRvanelo dokumentSi „sursaTSi virusebis kontrolis mizniT sursaTis
higienis zogadi principebis gamoyenebis Taobaze” (Guidelines on the application
of general principles of food hygiene to the control of viruses in food, CAC/GL79-2012,
Sesavali, p.6) aRwerilia sxvadasxva qveynis mosaxleobis gansxvavebuli
mgrZnobeloba a-hepatitisadmi: im qveynebSi, sadac es infeqcia endemuria,
mosaxleobis umetesobas igi adreul bavSvobaSi, usimptomod aqvs gadatanili
da amitom zrdasrul asakSi am infeqciisadmi mdgradia. im qveynebSi ki, sadac
infeqcia farTod modebuli ar aris (magaliTad, imis gamo, rom sasmeli wyali
sufTaa), zrdasruli adamianebi virusisadmi mgrZnobiareni arian da daavadebac
aq ufro mZimed mimdinareobs. Sesabamisad, a-hepatitis afeTqebis saSiSroeba am
ukanasknel qveynebSi ufro maRalia.
59 1992 wlidan evrokavSirma daawesa sawarmos operatorebis mier
zoonozuri daavadebebis gamomwvevi baqteriebis sistematuri monitoringis da
angariSgebis valdebuleba daklul cxovelebSi, xorcsa da xorcproduqtebSi,
agreTve msxvil mefrinveleobis fermebSi (250 frinvelze meti) [7].
60 wyaro: http://www.who.int/foodsafety/micro/about_mra/en/
21
moxseniebul konferenciaze sursaTis mikrobiologiuri dabinZurebis regulireba „kodeqs alimentariusis~ muSaobis prioritetad iqna dasaxelebuli61, konkretuli normebis62 (zRvruli mniSvnelobis) dadgena romelime mikrobis mimarT „kodeqs
alimentariusis~ doneze dRemde ver moxerxda da arc axlo
momavalSi aris mosalodneli. sanacvlod, „kodeqs alimentariusma” SeimuSava da daamtkica is midgomebi, romelic mikrobiologiuri moTxovnebis (kriteriumebis) dadgenis safuZveli
unda iyos63, agreTve miiRo rigi saxelmZRvanelo dokumentebi
(ix. danarTi 3), romelmac evrokavSiris kanonmdeblobaze mniSvnelovani zemoqmedeba iqonia.
„kodeqs alimentariusis~ mier damtkicebul „sasursaTo
produqtebis mikrobiologiuri normebis dadgenisa da gamoyenebis principebSi” [15] ganmartebulia sursaTis mikrobiologiuri Semowmebis is Taviseburebani, romelic mikro61 es mimarTuleba prioritetad rCeboda Semdeg wlebSic. magaliTad, 2007
wlis dokumentSi [53] aRniSnulia, rom mikrobuli safrTxeebi msoflio donis
problemas warmoadgens da bolo ramdenime dekadis ganmavlobaSi msoflios
bevr regionSi sursaTiT gamowveuli daavadebebis zrda aRiniSneba. amis
mizezebad dasaxelebulia mikrobebis adaptacia (antibiotikebisadmi), sursaTis
warmoebis sistemebis cvlileba (maT Soris agronomiis, cxovelTa moSenebisa
da kvebis, sursaTis gadamuSavebis teqnologiebis), saerTaSoriso vaWrobisa
da adamianTa gadaadgilebis zrda da gafarToeba, cxovrebis stilisa da
momxmarebelTa moTxvnebis, adamianTa demografiisa da qcevis cvla, agreTve
sasursaTo bazrebis globalizacia, romelmac am riskebis marTva kidev ufro
gaarTula.
62 winamdebare naSromSi termini microbiological criteria naTargmnia, rogorc
„mikrobiologiuri norma“. „sursaTis mikrobiologiuri normebi (kriteriumebi)
adgens procesis, produqtis an sursaTis partiis dasaSvebobas masis, moculobis
an farTis erTeulSi mikroorganizmebis arsebobis, raodenobis, an maTi
toqsinebis/metabolitebis raodenobis mixedviT~ ([14], punqti 2).
63 igulisxmeba „sursaTis mikrobiologiuri maxasiaTeblebis dawesebisa
da gamoyenebis principebi“ (Principles for the Establishment and Application of
Microbiological Criteria for Foods, CAC/GL 21 – 1997 [15] (amJamad «kodeqs alimentariusis~ sursaTis higienis komitetis mier dasamtkiceblad momzadebulia am
dokumentis ganaxlebuli varianti. ix. komitetis bolo Sexvedris angariSi
http://www.codexalimentarius.org/download/report/787/REP13_FHe.pdf , gv 43.), agreTve
„mikrobiologiuri riskebis Sefasebis principebi da saxelmZRvanelo
miTiTebebi“ (Principles and Guidelines for the Conduct of Microbiological Risk Assessment,
CAC/GL 30-1999 [22]) da „mikrobiologiuri riskebis marTvis principebi da saxelmZRvanelo
miTiTebebi“ (Principles and Guidelines for the Conduct of Microbiological Risk Management
(MRM), CAC/GL 63-2007 [53]).
22
biologiuri normebis dawesebasa da gamoyenebas kidev ufro
arTulebs. ZiriTadi problema mdgomareobs imaSi, rom sasursaTo produqtSi mikroorganizmebi araTanabrad aris ganawilebuli64. Sedegad sursaTis partiidan aRebuli sinjis warmomadgenlobiToba saTuoa _ yovelTvis arsebobs SesaZlebloba,
apriorulad dabinZurebuli produqtis Semowmebisasac ki, _
rom sursaTSi arsebuli mikrobebi arc erT aRebul sinjSi ar
moxvdes65. es ki imas niSnavs, rom sursaTidan aRebuli sinjebis
Sesabamisoba mikrobiologiur normebTan sursaTis uvneblobis
garantias ar warmoadgens.66 Sesabamisad, imis dasabuTeba, rom
am normebis kontroliT adamianTa janmrTelobis dasaxuli
done miiRweva, uaRresad rTulia.
mikrobiologiuri analizebis kidev erT naklovanebas warmoadgens maTi xangrZlivoba, ris gamoc malfuWebadi
produqtebis SemTxvevaSi SeuZlebelia maTi moxmarebis Sesaxeb
gadawyvetileba analizis pasuxis mixedviT miiRo _ analizis
64 kidev erTi aspeqti, romelic sursaTis mikrobiologiuri
Semowmebebis gamoyenebas arTulebs, mdgomareobs imaSi, rom gansxvavebiT
sxva damabinZureblebisgan, mikrobebis raodenoba sursaTSi damokidebulia
im pirobebze, romelSic sursaTis es konkretuli porcia inaxeboda an
imyofeboda (wyaro: http://www.who.int/foodsafety/micro/about_mra/en/). amitom,
gasayidad gamotanili sursaTis romelime erT sinjSi mikrobebis raodenobiT
SeuZlebelia daskvnis gakeTeba sursaTis mTeli partiis (anu imave dRes
warmoebuli produqtis, romelmac transportireba-Senaxvis gansxvavebuli
pirobebi gaiara) mavneobis an uvneblobis Sesaxeb (gansxvavebiT qimiuri
damabinZureblebisgan, romelic sursaTSi damzadebis procesSi xvdeba,
sursaTis mTel partiaSi, rogorc wesi, Tanabrad nawildeba da amitom erT
sinJSi damabinZureblis arseboba didi albaTobiT mis mTel partiaSi arsebobas
niSnavs).
65 ufro metic _ produqtSi mikrobebis araTanabari ganawilebis gamo
Semowmebis Sedegebze Zalian didi gavlena aqvs sinjebis zomasa da raodenobas
_ rac meti sinji mowmdeba sursaTis erTi partiidan da rac ufro didia
TiToeuli sinjis moculoba, miT metia mikrobiologiuri dabinZurebis
aRmoCenis albaToba.
66 gaTvlilia, rom sasursaTo produqtSi raime mikrobis ararsebobis
100%-iani sizustiT dadgena (sinjebis Semowmebis saSualebiT) Teoriuladac
ki SeuZlebelia. magaliTad, sursaTidan Tu 5 cal sinjs aviRebT da arc erTSi
mikrobi ar aRmoCndeba, maTematikurad es niSnavs, rom 95%-iani sizustiT
am produqtis naxevarze meti sufTaa. erTi da imave partiidan aRebuli
sinjebis raodenoba 300 calamdec ki rom gavzardoT da mikrobi arc erTSi
ar aRmoCndes, produqtis 100%-ian sisufTavis garantias mainc ver miviRebT
_ Sedegebis mkacri formaluri interpretaciis mixedviT es Sedegi mxolod
imas niSnavs, rom 95%-iani sizustiT partiis dabinZureba 1%-ze naklebia [22].
23
dasrulebis momentisTvis aseTi produqtebis vargisianobis
vada, rogorc wesi, gasulia67.
aRwerili mizezebis safuZvelze `kodeqs alimentariusi~
askvnis, rom sursaTis mikrobiologiuri kontroli sursaTis uvneblobis uzrunvelyofis efeqturi meTodi ara aris68
da adgens, rom savaldebulo mikrobiologiuri normebi unda
dawesdes mxolod [15]:
• iseTi sursaTis da warmoebis mxolod im etapebisTvis,
sadac sxva ufro efeqturi saSualeba ar arsebobs;
• Tuki arsebobs am zomis dawesebis aSkara saWiroeba (magaliTad, Sesabamis daavadebaTa dinamika);
• Tuki aseTi zomis daweseba momxmarebelTa janmrTelobis dacvis TvalsazrisiT Sedegiania, anu am parametris kontroliT momxmarebelTa dacvis xarisxi sagrZnoblad imatebs;
• iseTi mikroorganizmebisTvis, romelic farTod aRiarebulia, rogorc paTogeni (daavadebis gamomwvevi), dabinZurebis indikatori an sursaTis gafuWebis mimaniSnebeli
organizmebi. paTogenuri organizmebis aRmoCenas upiratesoba
unda mieniWos indikatorul organizmebTan SedarebiT. indikatoruli organizmebis gamoyenebis SemTxvevaSi unda mieTiTos, risi indikatoria igi _ aradamakmayofilebeli higienis
Tu janmrTelobis safrTxis.
„kodeqs alimentariusis~ mixedviT [15], Tuki produqtisTvis mikrobiologiuri norma mainc dadgindeba, mikrobis daSvebul raodenobasTan erTad unda dadgindes sinjebis raodenoba, romelic TiToeuli partiidan aiReba, sinjebis zoma,
sinjis aRebisa da testirebis meTodika da sursaTis warmoebadistribuciis (e.w. sasursaTo „jaWvis~) konkretuli stadia,
romelzec Semowmeba unda ganxorcieldes _ am maxasiaTeblebis
dazustebis gareSe mikrobiologiuri testebis Sedegebi Sedarebadi ar aris. garda amisa, normiT unda dadgindes „gamo67 amitom rekomendebulia mikrobiologiuri testirebis swrafi
meTodebis gamoyeneba, romelTa Sedegi droulad iqneba cnobili, sanam
produqts moxmarebis vada ar gasvlia.
68 „kodeqs alimentariusis~ mixedviT, am mxriv ufro sando da saimedo
midgomas „haspis” saSualebiT (ix. zemoT) sursaTis dabinZurebis prevencia
warmoadgens, Tumca mikrobiologiuri gamokvleva kargi saSualebaa imave
„haspis”, an higienis sxva normebis Sedegianobis gadasamowmeblad.
24
sworebis zomebi“, anu is qmedebebi, romelic mikrobiologiuri normis darRvevis SemTxvevaSi unda ganxorcieldes (mag.,
produqtis gadamuSaveba, ganadgureba, dabinZurebis mizezebis
kvleva).
sursaTis mikrobiologiuri normebi evrokavSirSi
msoflio savaWro organizaciis moTxovnebis dasakmayofileblad 90-an wlebSi evrokomisiam Tanamegobrobis sursaTis
kanonmdeblobis gadaxedva da mowesrigeba daiwyo, maT Soris,
sursaTis mikrobiologiuri kontrolis wesebisa da normebisac. am periodSi evrokavSirSi sursaTis mikrobiologiuri
normebi da Semowmebis wesebi am statiis me-5 danarTSi miTiTebuli direqtivebiT regulirdeboda. garda amisa, TiToeul
wevr-qveyanaSi moqmedebda damatebiTi moTxovnebi sursaTis
mikrobiologiuri maxasiaTeblebisadmi. 1998 wels gamoqveynda evrokomisiis dakveTiT momzadebuli e.w. SCOOP69 angariSi
sursaTis mikrobiologiur SemowmebebTan dakavSirebiT [16],
romelSic aRniSnuli iyo, rom wevr-qveynebSi realurad danergili sursaTis mikrobiologiuri kontrolis sistemebi
mniSvnelovnad gansxvavdeboda erTmaneTisgan ara marto imiT,
Tu romeli mikroorganizmebis gamovlena xdeboda da romeli
tipis sursaTSi, aramed, agreTve mikroorganizmebis gamovlenis an maTi raodenobis dadgenis meTodikiT, sinjebis aRebis
meTodikiT, TiToeuli tipis sursaTidan asaRebi sinjebis zo69 sursaTis sferoSi mecnierebis sakiTxebSi wevri-qveynebis mxridan
evrokomisiis daxmarebis meqanizmi. Camoyalibda 1993 wels 93/5/EEC
direqtiviT (Council directive 93/5/EEC of 25 February 1993 on assistance to the
Commission and cooperation by the Member States in the scientific examination of questions
relating to food). 1994 wels 94/652/EC gadawyvetilebiT (Commission decision of 20
September 1994 establishing the inventory and distribution of tasks to be undertaken within
the framework of cooperation by Member States in the scientific examination of questions
relating to food) damtkicda am meqanizmis farglebSi Sesasrulebeli davalebebis
CamonaTvali. #2.1 davaleba exeboda sursaTis mikrobiologias, kerZod,
evrokomisia iTxovda arsebuli samecniero da meTodologiuri informaciis
Sejamebasa da Sejerebas sursaTTan dakavSirebuli mikrobiologiuri riskebis
Sesafaseblad. davalebis Sesrulebis xelmZRvaneloba safrangeTma iTava. im
periodSi davalebis Semsrulebel jgufSi evrokavSiris wevri yvela qveyana
Sevida, garda luqsemburgisa.
25
miTa da raodenobiT da SemowmebaTa sixSiriT. anu, sursaTis
mikrobiologiuri kontrolis arsebuli sistema „kodeqs alimentariusis~ zemoT aRweril moTxovnebs namdvilad ar akmayofilebda da misi safuZvliani gardaqmna iyo saWiro.
am mizniT evrokomisiam mis damxmare samecniero komitetebs70
mosazrebaTa warmodgena daavala. suraTis samecniero komitetma 1996-97 wlebSi warmoadgina rekomendaciebi sursaTis mikrobiologiuri normebis Taobaze [11, 14], romlebic faqtobrivad
„kodeqs alimentariusis~ mier dadgenili principebis analogiuri iyo. damatebiT am dokumentebSi miTiTebulia, rom mikrobiologiuri agentebiT gamowveuli riskebis analizi axali
sferoa da misi amoqmedebisTvis „damatebiTi ganxilvaa saWiro~.
1998 wels evrokomisiam „sazogadoebriv janmrTelobasTan dakavSirebuli veterinaruli RonisZiebebis samecniero
komitets“ sursaTis uvneblobis mxriv evrokavSirSi moqmedi mikrobiologiuri normebis adekvaturobisa da maTi gamoyenebiT
sursaTis Semowmebis mizanSewonilobis ganxilva daavala [44].
sakiTxis Seswavlis Semdeg, 1999 wels, komitetma daaskvna [19],
70 1997-2003 wlebSi sursaTis uvneblobis sferoSi evrokomisias 6
samecniero komiteti exmareboda (Commission decision of 23 July 1997 setting up
Scientific Committees in the field of consumer health and food safety mixedviT):
1. sazedamxedvelo samecniero komiteti (Scientific Steering Committee,
dafuZnebulia 97/404/EC gadawyvetilebiT);
2. sursaTis samecniero komiteti (Scientific Committee on Food, dafuZnebulia
95/273/EC gadawyvetilebiT);
3. cxovelTa kvebis samecniero komiteti (Scientific Committee on Animal Nutrition,
Caanacvla 81/651/EEC gadawyvetilebiT dafuZnebuli veterinariis
mecnieruli komitetis cxovelTa kvebis seqcia);
4. cxovelTa JanmrTelobisa da keTildReobis samecniero komiteti
(Scientific Committee on Animal Health and Animal Welfare, Caanacvla 81/651/
EEC gadawyvetilebiT dafuZnebuli veterinariis mecnieruli komitetis
cxovelTa JanmrTelobis da cxovelTa keTildReobis seqciebi);
5. sazogadoebriv JandacvasTan dakavSirebuli veterinaruli zomebis
samecniero komiteti (Scientific Committee on Veterinary Measures relating to Public
Health, Caanacvla 81/651/EEC gadawyvetilebiT dafuZnebuli veterinariis
mecnieruli komitetis veterinaruli sazogadoebrivi Jandacvis seqcia);
6. mcenareebis samecniero komiteti (Scientific Committee on Plants, Caanacvla
78/436/EEC gadawyvetilebiT Seqmnili pesticidebis samecniero komiteti);
2003 wlidan eqvsive komiteti gauqmda da maTi kompetencia specializebul
samecniero dawesebulebas _ evropis sursaTis uvneblobis organos (European
Food Safety Authority, EFSA) gadaeca.
26
rom im periodSi evrokavSirSi moqmedi sursaTis uvneblobis
mikrobiologiuri normebi ar eyrdnobida arc riskebis Sefasebas da arc „kodeqs alimentariusis~ mier dadgenil principebs;
mikrobiologiuri normebis nawili (magaliTad, aerobuli mikroorganizmebis raodenoba an koliformebis raodenoba71), adamianTa janmrTelobis TvalsazrisiT, saerTod arafris momtani
iyo. sxvebTan dakavSirebiT ki ar arsebobda monacemebi imis
Taobaze, Tu ramdenad xSiri iyo maTi darRveva produqtebSi
da, Sesabamisad, ramdenad hqonda azri am maxasiaTeblebis kontrols adamianTa janmrTelobis riskis SemcirebisaTvis. garda amisa, ar arsebobda miTiTebebi imis Taobaze, gamosworebis
ra zomebi unda gatarebuliyo dabinZurebis aRmoCenis SemTxvevaSi, rogorc amas „kodeqs alimentariusi~ iTxovda.
komitetis rekomendacia iyo SemuSavebuliyo sursaTis
uvneblobis axali, ufro adeqvaturi mikrobiologiuri normebi, romelic momxmarebelTa janmrTelobis dacvas ufro efeqturad uzrunvelyofda. maTi SemuSavebisTvis aucilebeli iyo
riskis analizis Tanmimdevruli midgomis gamoyeneba [20]. Tumca, miuxedavad imisa, rom arsebobda zogadi monacemebi imis
Taobaze, rom WHO-s evropul regionSi72 sursaTiT gamowveuli daavadebebiT yovelwliurad 130 milioni adamiani (anu mosaxleobis 15%) avaddeboda73, es monacemebi, maTi zogadi xasi71 orive SemTxvevaSi izomeba mikroorganizmebis didi Jgufi, romelic
moicavs rogorc uvnebel, aseve paTogenur (anu daavadebis gamomwvev) baqteriebs.
testi gamoiyeneba produqtis gafuWebis procesis an sanitariul-higienuri
mdgomareobis Sesafaseblad. produqtis mavneobis Taobaze erTmniSvnelovani
daskvnis saSualebas ar iZleva.
72 regioni moicavs 53 qveyanas: avstria, azerbaiJani, albaneTi, andora,
belarusi, belgia, bosnia da hercogovina, bulgareTi, germania, dania, didi
britaneTisa da Crdilo irlandiis gaerTianebuli samefo, espaneTi, estoneTi,
TurqeTi, TurqmeneTi, irlandia, islandia, israeli, italia, kiprosi, latvia,
litva, luqsenburgi, makedonia, malta, moldovas respublika, monako,
montenegro, niderlandebi, norvegia, poloneTi, portugalia, rumineTi,
ruseTis federacia, saberZneTi, san marino, safrangeTi, saqarTvelo, serbeTi,
slovakeTi, slovenia, somxeTi, tajikeTi, uzbekeTi, ukraina, ungreTi, fineTi,
xorvatia, SvedeTi, Sveicaria, CexeTis respublika, yazaxeTi, yirgizeTi.
73 2003 wels evrokavSirSi zoonozuri daavdebebiT adamianTa
(registrirebuli) daavadebis SemTxvevebis wliuri maCveneblebi aseTi iyo:
salmonelozi _ 135546 SemTxveva; kampilobaqteriozi _ 135974; iersiniozi
(fsevdotuberkulozi) – 9399; verotoqsigenuri E. coli infeqcia – 2607
laboratoiulad dadasturebuli SemTxveva; brucelozi _ 1094; listeriozi _
27
aTis gamo, sursaTis mikrobiologiuri riskebis safuZvliani
SefasebisTvis ar gamodgeboda74. amdenad, komitetma daaskvna,
rom sursaTis mikrobiologiuri riskebis safuZvliani analizis ganxorcieleba axlo momavalSi mosalodneli ar iyo [20]
da evrokomisias SesTavaza droebiTi zomebis gatareba arsebuli normis gamartivebis TvalsazrisiT, kerZod, zogierTi
„uazro“ normis gauqmeba, nawilis sarekomendacio kategoriaSi
gadayvana, nawilSi ki sinjebis aRebis gegmis cvlileba (ix danarTi 5). aseve rekomendebuli iyo mkafiod gamijnuliyo savaldebulo normebi sarekomendacio xasiaTis miTiTebebisgan.
Semdgom wlebSi sursaTis mikrobiologiuri riskebis Sefasebis meTodebi da praqtika ixveweboda, Tumca ama Tu im mikrobiologiuri riskis srulfasovani (raodenobrivi) analizi
jer kidev erTeulovania. 2005 wels evrokomisiis mier gamocemul sadiskusio dokumentSi „Tanamegobrobis kanonmdeblobiT
mikrobiologiuri normebis dadgenis strategiis Taobaze“
aRniSnulia, rom mikrobiologiuri riskebis raodenobrivi
Sefaseba kvlav ganviTarebis fazaSia da amitom gamarTlebulia, droebiT, sursaTis mikrobiologiuri normebi e.w. „riskis
profilebis75“ mixedviT dadgindes [61]. paralelurad, rogorc
amas SPS-SeTanxmeba iTxovs, gagrZeldeba Zalisxmeva srulfasovani (raodenobrivi) riskis Sefasebebis Casatareblad,
romelTa safuZvelze momavalSi mikrobiologiuri normebi
Seswordeba.
1048; toqsoplazmozi _ 408; eqinokokozi _ 374; tuberkulozi -57; triqinelozi
_ 56; cofi _ 0 [39].
74 aRsaniSnavia, rom sursaTiT gamowveuli daavadebebis didi nawili
statistikur monacemebSi saerTod ar xvdeba, vinaidan daavadebis msubuqi
formis SemTxvevaSi adamianebi eqims ar mimarTaven [24].
75 „kodeqs alimentariusis” ganmartebiT, „riskis profili“ niSnavs sursaTis
uvneblobis problemisa da misi konteqstis aRwerilobas [39]. SeZlebisdagvarad
igi unda Seicavdes informacias mikrobiologiuri safrTxisa da im
sursaTis Sesaxeb, romelic safrTxis Semcvelia. kerZod, safrTxis (mikrobis)
virulentoba, Termuli gamZleoba, antibiotikebisadmi gamZleoba, safrTxiT
gamowveuli daavadebis daxasiaTeba, epidemiologia, Sesabamisi sursaTis
warmoeba-distribuciis JaWvi, safrTxis moxvedris an gamravlebis savaraudo
etapi da meqanizmi. aqve SesaZloa miTiTebul iqnes is sakiTxebi, romelic riskis
formaluri Sefasebis proceduriT unda gairkves [38].
28
oTxi prioritetuli mikrobi
80-90-ian wlebSi evrokavSiris yvela qveyanaSi sursaTiT
gamowveuli infeqciuri76 daavadebebis zrda aRiniSneboda [24].
2000 wels „sazogadoebriv janmrTelobasTan dakavSirebuli
veterinaruli RonisZiebebis samecniero komitetma~ sursaTiT
gamowveuli infeqciebis evropisTvis prioritetuli zoonozuri77 agentebi daasaxela [24]. am CamonaTvalSi moxvda 4 baqteriuli agenti78:
• salmonela (Salmonella sp.);
• kampilobaqteri (Campylobacter sp.);
• verotoqsinis warmomqmneli eSerixia koli (verotoxigenic
Escherichia coli, VTEC);
• listeria (Listeria monocytogenes).
logikurad, sursaTis mikrobiologiuri normebis reforma, romelic am periodSi mimdinareobda, swored am oTxi
ZiriTadi daavadebis gamomwvevi baqteriis garSemo unda ganviTarebuliyo. asec moxda, Tumca am gansxvavebul baqteriaTa
sruliad gansxvavebuli Tvisebebisa da sasicocxlo ciklis
gamo maTi regulirebisadmi midgomac sruliad gansxvavebuli
aRmoCnda:
• salmonela (Salmonella sp.) aris baqteriaTa jgufi, romlebic janmrTeli cxovelebisa da frinvelebis nawlavebSi
budoben, xSirad raime daavadebis gamowvevis gareSe. rogorc
2000 wels evrokavSiris „sazogadoebriv jandacvasTan dakavSirebuli veterinaruli zomebis komitetma“ daaskvna, adamianTa daavadebis ZiriTad wyaros Sinauri frinvelebis xorci
da kvercxi warmoadgens [24]. Tavis mxriv, frinvelTa fermebSi baqteria xvdeba ara sakvebidan an garemodan79, aramed im
76 infeqciuria daavadeba, romelic gamowveulia adamianis sxeulSi
biologiuri organizmebis moxvedriTa da gamravlebiT (http://www.merriamwebster.com )
77 zoonozuri ewodeba daavadebas an infeqcias, romelic adamians SeiZleba
bunebrivad gadaedos cxovelebisgan [6].
78 prioritetul zoonozebSi dasaxelebul iqna agreTve 3 parazituli
organizmi: kriptosporidiumi (Cryptosporidium sp.), eqinokoki (Echinococcus granulosus/multilocularis ) da triqinela (Trichinella spiralis).
79 rogorc es, magaliTad, kampilobaqteris SemTxvevaSia (ix. qvemoT).
29
kvercxebidan, romlebidanac qaTmebi iCekeba80. amdenad, Tuki
sanaSene kvercxSi salmonela ar aris, ferma infeqciisgan Tavisufldeba.
Salmonella _ Cxirismagvar baqteriaTa jgufi (gvari), romlebic adamianis an cxovelebis nawlavebSi ibudeben. salmonelas ori saxeoba (S.typhi da S.paratyphi) specializebulia
mxolod adamianebze da iwvevs sakmaod mZime daavadebebs _
muclis tifsa da paratifs; salmonelas ramdenime saxeoba
budobs mxolod cxovelebSi da adamianze saerTod ar gadadis. salmonelas sxva saxeobebi ki (20-ze meti), romelic
konkretul „patronze“ specializebuli ar aris, adamianebSi
kuW-nawlavis SedarebiT msubuq daavadebas _ salmonelozs
iwvevs [24]. daavadeba iwyeba dabinZurebuli produqtis miRebidan 12-24 saaTSi da grZeldeba 2-7 dRe. axasiaTebs kuWis
aSliloba, pirRebineba, muclis tkivili, maRali temperatura. sikvdilianobis maCvenebelia 1-2% [24]. salmoneliT
daavadebis yvelaze xSiri wyaroa kvercxi da qaTmis xorci.
baqteria agreTve SeiZleba iyos sxva xorcSi, nedl rZeSi,
arapasterizebul wvenebSi, gaRvivebul TeslebSi. Termuli
damuSaveba (70-75°C) baqterias klavs. 2004 wels evrokavSirSi
salmonelozis 196 aTasi SemTxveva dafiqsirda (42/100000 mosaxleze) [54]. amis Semdeg daavadebis sixSirem iklo da 2011
wels 95,5 aTasze Camovida (20/100000 mosaxleze) [78].
gasagebia, rom baqteriis am Taviseburebidan gamomdinareobs masTan brZolis gzac. pirvel rigSi, baqteria unda aRmoifxvras sanaSene fermebSi (magaliTad sanaSened mxolod im
frinvelebis datovebiT, romelTa fekaliebSi salmonela ar
aRmoCnda), amis Semdeg ki saxorce da kvercxismdebi qaTmebis
fermebis gasufTavebac moxerxdeba. swored es gza iqna samecniero komitetis daskvnebSi rekomendebuli.
1998 wels evrokavSirSi dawesda81 qaTmis sanaSene fermebis
80 anu baqterias axasiaTebs vertikaluri gadacema: qaTmidan kvercxsa da
wiwilaze.
81 direqtiva 92/117/EE (Council Directive 92/117/EEC of 17 December 1992 concerning measures for protection against specified zoonoses and specified zoonotic agents in animals and products of animal origin in order to prevent outbreaks of food-borne infections and
30
savaldebulo kontroli salmonelaze _ yvela sanaSene fermis
mepatrone valdebuli iyo regularulad Seemowmebina ferma
salmonelas arsebobaze da infeqciis aRmoCenis SemTxvevaSi, ecnobebina Sesabamisi saxelmwifo uwyebebisTvis, romelTac ferma dauyovnebliv unda gamoekvliaT. infeqciis dadasturebis
SemTxvevaSi, unda momxdariyo yvela frinvelis ganadgureba
da Senobebis/teritoriis dezinfeqcia82. am RonisZiebaTa Sedegad 2004 wels evrokavSirSi qaTmebis sanaSene fermebis sul 5
procentiRa iyo salmoneliT inficirebuli [41]83. sagrZnoblad
Semcirda saxorce qaTmebis fermebis inficirebulobac84, Tumca kvlav maRali iyo salmoneliT inficirebuli kvercxismdebel qaTmis fermebis wili, kerZod, zog wevr-qveyanaSi igi 50%sac ki aRemateboda. amitom 2003 wels evrokomisiam moTxovnebi
gaamkacra85: cxovelTa da frinvelTa fermebis salmonelisgan etapobrivi gawmenda/ganTavisuflebis konkretuli vadebi
daawesa86 da yvela wevr-qveyanas maTi Sesrulebis gegmebisa87
da angariSebis regularuli warmodgena mosTxova88. damatebiT
intoxications), muxli 10 da danarTi III).
82 am RonisZiebaTa xarJebis (maT Soris ganadgurebuli frinvelis
Rirebulebis) naxevari Tanamegobrobis biuJetidan ifareba, danarCeni _
erovnuli biujetidan [4].
83 Tumca didi iyo gansxvaveba wevr-qveynebs Soris: 0%-dan (SvedeTi)
34%-mde (purtgalia) [41].
84 2005-2006 wlebSi evrokavSirSi broileris fermebis 23% salmoneliT
iyo inficirebuli [60].
85 Regulation (EC) No 2160/2003 of the European Parliament and of the Council
of 17 November 2003 on the control of salmonella and other specified food-borne zoonotic
agents. es regulacia adgens salmoneliT inficirebis Semcirebis konkretuli
miznebis dawesebisa da Sesrulebis ganrigs, aseve pasuxismgeblobebs. TviTon
konkretuli miznebi (ricxobrivi mniSvneloba) dadginda evrokomisiis Semdegi
regulaciebiT: sanaSene qaTmebisTvis _ (EC) No 1003/2005 [48] da (EU) No 200/2010
[67], kvercxismdebi qaTmebisTvis _ (EC) No 1168/2006 [51] da (EU) No 517/2011 [74],
broilerebisTvis _ (EC) No 646/2007 [54], indaurebisTvis _ (EC) No 584/2008 [58].
konkretuli miznebi Rorebis fermebisTvis jer kidev SemuSavebis stadiaSia.
86 salmoneliT inficirebis maCvenebeli (prevalentoba) ar unda
aRematebodes 1%-s sanaSeno qaTmebSi 2010 wlidan, broilerebSi _ 2011 wlidan,
indaurebSi -2013 wlidan; kvercxismdebel qaTmebSi 2008 wlidan dawyebuli
salmoneliT inficirebuli fermebis raodenoba yovelwliurad unda Semcirdes
sul cota 10%-iT manam, sanam 2%-ze dabali ar gaxdeba.
87 aseTive programebi unda warmoadginon sxva qveynebma, Tuki apireben
frinvelis an gamosaCeki kvercxis imports evrokavSirSi.
88 Tanamegobrobis biuJetidan sagangebo finansebi gamoiyofoda am
gegmebis Sesrulebis TanadafinansebisTvis. mag., 2008 wels salmonelas
31
dawesda SezRudvebi Tanamegobrobis farglebSi cocxali frinvelisa da sanaSene kvercxis gadaadgilebaze _ maT partiis
Tanmxleb janmrTelobis sertifikatSi aucileblad Tan unda
miTiTebuliyo salmonelaze Semowmebis Sedegebi..
paralelurad mimdinareobda bazarze ganTavsebuli sursaTis mikrobiologiuri normebis gamkacrebac: 2073/2005 regulaciiT yvela met-naklebad saSiSi produqtisTvis (xorcis
farSi, naxevarfabrikatebi, xorcproduqtebi, kvercxi, yveli,
nayini, gaRvivebuli Teslebi, arapasterizebuli wvenebi, saWmelad gamzadebuli xili da bostneuli) dawesda erTnairi
mkacri norma _ produqtidan aRebul 5 cal 25-gramiani sinjidan arc erTSi salmonela ar unda aRmoCndes. droebiT (2010
wlamde) SedarebiT rbili moTxovna (10gramiani sinjebi) daSvebul iqna iseTi xorcis farSis, naxevarfabrikatebisa da xorcproduqtebisTvis, romelic moxmarebis win ixarSeba. Tumca
dawesda moTxovna, rom am produqtebze datanili yofiliyo
mkafio miTiTeba imis Taobaze, rom Wamamde aucilebelia maTi
saguldagulo Termuli damuSaveba89. 2011 wlis 1 dekembridan
ki mkacri norma dawesda bazarze ganTavsebul90 frinvelTa (qaTami da indauri) xorcisTvisac91.
am strategiam Sedegi gamoiRo: 2004 wlidan moyolebuli
evrokavSirSi adamianebis salmoneloziT daavadeba yovelwliurad klebulobs. 2011 wlis daavadebis maCvenebeli 2004 welTan SedarebiT orjer Semcirebulia (ix. CanarTi). mniSvnelovnad
iklo fermebis inficirebis maCvenebelmac: maSin, rodesac 2004
wels qaTmis sanaSene fermebis 5% salmonelis matarebeli iyo,
2011 wels es maCvenebeli 0,1%-mde Semcirda. 2005-2006 ww-Si
Tu salmonela broilerebis fermebis 23%-Si iyo, 2011 wels
aRmofxvris RonisZiebebze evrokavSiris biujetidan 30 mln evro daixarja
[60].
89 regulacia 2073/2005, muxli me-6.
90 dakluli frinvelisTvis, romelic sasaklaozea, 2006 wlis norma
ufro rbili iyo _ 50 cali 25-gramiani sinJidan salmonelas arseboba 7 sinJSi
daiSveboda. SemdgomSi es norma gamkacrda: salmonelis Semcveli sinJebis
raodenoba Semcirda 5-mde broilerebisTvis 2012 wlidan da indaurebisTvis
2013 wlidan.
91 Commission Regulation (EU) No 1086/2011 of 27 October 2011 amending Annex II
to Regulation (EC) No 2160/2003 of the European Parliament and of the Council and Annex
I to Commission Regulation (EC) No 2073/2005 as regards salmonella in fresh poultry meat.
32
is mxolod 3,2%-Si aRmoCnda da a.S92. sasursaTo produqtebSi
salmonelis monitoringis Sedegebi ki aseTia: 2011 wels salmoneliT dabinZurebuli iyo axaldakluli qaTmebis 6,7%, axaldakluli Rorebis 0,7%, kvercxebis 0,1%, qaTmis xorcis
farSisa da naxevarfabrikatebis 6,8% (Semowmebuli sursaTis
partiebis 2,4%), sxva xorcis farSisa da naxevarfabrikatebis
1,1% (1,4%), qaTmis xorcisgan damzadebuli produqtebis 1,1%
(0,7%), cocxali orsagduliani moluskebis 1,6% (0,8%) [72].
ramdenad SesaZlebelia am midgomiT salmonelozis sruli aRmofxvra, amas momavali gviCvenebs.
o daaxloebiT
msgavsi
tipis
baqteriaa
kampilobaqteri (Campylobacter sp.) _ igi, ZiriTadad, frinvelebisa da
cxovelebis nawlavebSi budobs da rogorc wesi, maT daavadebas ar iwvevs. Tumca gansxvavebiT salmonelisgan, es baqteria ar gadadis „vertikalurad“ (anu frinvelidan kvercxSi)93,
salmonelaze naklebad virulentulia (saWiroa meti baqteria
adamianis daavadebisTvis) da mis mier gamowveuli daavadebac
bevrad msubuqia. garda amisa, baqteria iRupeba ara mxolod
Termuli damuSavebiT, aramed gayinviTac, Tumca Tbil sezonze
sakmaod didxans Zlebs wyalSi. dResdReobiT kampilobaqteriozi evrokavSirSi sursaTiT gamowveul daavadebaTa Soris
pirvel adgilzea da igi sazogadoebas sakmaod Zviri ujdeba.
am fonze gansakuTrebiT sainteresoa is faqti, rom axlandeli
mdgomareobiT 2073/2005 regulaciaSi kampilobaqteris regulirebis zomebi saerTod ar figuriebs. saqme imaSia, rom am
riskis marTvis realuri varianti „sazogadoebriv jandacvis
sakiTxebTan dakavSirebuli veterinaruli zomebis komitetma“ 2000 wels evrokomisias ver SesTavaza da ganacxada, rom
baqteriis gavrceleba-gadacemis gzebis Semdgomi Seswavla iyo
saWiro [23]. Sesabamisi kvlevebi 2003 wlidan evropis sursaTis
uvneblobis organos (EFSA) farglebSi daiwyo da dReisaTvis
92 2011 wlis salmoneliT inficirebis maCvenebeli kvercxismdebeli qaTmis fermebisTvis iyo 4,2%, broileris fermebis sanaSene indauris fermebisTvis -3,5% da saxorce indauris fermebisTvis _ 10%.
93 kvercxsa da axalgamoCekil wiwilebSi kampilobaqteri ar aris da
saxorce qaTmebis (broilerebis) kampilobaqteriT inficireba fermebSive
xdeba [76]. riskis faqtorebia: dabinZurebuli mowyobiloba, wyali, mwerebi,
adamianebi.
33
daavadebis riskis srulfasovani Sefaseba ganxorcielda. movlenaTa mimdevroba ki aseTi iyo:
Campylobacter _ spiraluri formis baqteriebis klasi, romelic Tanamedrove etapze ganviTarebul qveynebSi adamianTa
nawlavuri infeqciebis ZiriTad gamomwvev agentad miiCneva.
daavadeba iwyeba baqteriis organizmSi moxvedridan 2-5 dReSi da rogorc wesi, sakmaod msubuqi formiT mimdinareobs.
ZiriTadi simptomebia: gulis revis SegrZneba, pirRebineba,
faRaraTi, Tavisa da muclis tkivili, sxeulis temperaturis mateba. daavadeba grZeldeba 3-6 dRe da, rogorc wesi,
specialuri mkurnalobis gareSe gadis. garTulebebis albaToba 1%. letaluri Sedegi Zalze iSviaTia da mxolod Cvil,
moxuc an imunitetdaqveiTebul adamianebSi dgeba [40]. 2011
wels evrokavSirSi kampilobaqteriozis 190 aTasi SemTxveva
iyo registrirebuli. Tumca Sefasebulia, rom es maCvenebeli
daavadebulTa ricxvis mxolod mcire nawilia _ EFSA SefasebiT am daavadebiT evrokavSirSi yovelwliurad daaxloebiT
9 milioni adamiani avaddeba (anu yoveli 50 mosaxlidan erTi)
da sazogadoebas daavadeba weliwadSi daaxloebiT 2,4 miliardi evro ujdeba (igulisxmeba sazogadoebrivi jandacvis
sistemis xarjebi da adamianTa Sromisunarianobis daqveiTebiT gamowveuli danakargi). baqteria siTbosmoyvarulia, misi
ganviTarebis optimaluri temperaturaa 42°C. baqteria budobs Sinauri frinvelebisa da cxovelebis nawlavebSi, xSirad
raime gamovlinebis gareSe. adamianis sakvebSi igi ZiriTadad
xvdeba mza saWmelebis frinvelis um xorcTan erTad Senaxvisas, e.w. „jvaredini dabinZurebis“ Sedegad an sakvebis momzadebisas um xorcTan Sexebis Sedegad dabinZurebuli xelebidan [40]. baqteriis ganadgureba SesaZlebelia produqtis
Termuli damuSavebiT an xangrZlivi gayinviT.
o 2005 wlisTvis moxerxda im mTavari sasursaTo
produqtis dadgena, romelis Semdgomi kvlevebi unda ganxorcielebuliyo. kerZod, EFSA-m daaskvna, rom miuxedavad imisa,
kampilobaqteri adamianis organizmSi SeiZleba sxvadasxva tipis sakvebiT moxvdes, misi Zireuli wyaro qaTmebia da qaTmis
fermebsa da qaTmis xorcSi baqteriis Semcireba-mospobiT ada-
34
mianTa daavadebis maCvenebeli mniSvnelovnad Semcirdeba [40].
o 2007 wels evrokavSirSi dainerga fermis qaTmebSi da
gasayid qaTmis xorcSi kampilobaqteris sistematuri da koordinirebuli gazomvis meTodika da daiwyo regularuli monitoringi94.
o 2008 wels ganxorcielda cocxal qaTmebSi kampilobaqteris gavrcelebis e.w. sabaziso donis kvleva. kvlevam aCvena, rom evrokavSirSi dakluli broileris qaTmebis 75%95 am
baqteriiTaa inficirebuli. Sesabamisad, bazarze moxvedrili
yoveli 10 qaTmis tan-xorcidan 8 kampilobaqteriiTaa dabinZurebuli [61].
o 2011 wlisTvis ganxorcielda kampilobaqteriozis riskis raodenobrivi Sefaseba. kerZod, SemuSavda maTematikuri
modeli96, romelic, fermis frinvelTa dabinZurebis donidan
gamomdinare, adamianTa daavadebis mosalodneli maCveneblis
prognozirebis saSualebas iZleva.97 am modelis safuZvelze
dadginda, rom, Tuki evrokavSiris yvela wevr-qveyanaSi kampilobaqteriT dabinZurebuli broilerebis fermebis (partiebis)
maCvenebeli 25%-mde Camova, adamianTa daavadebis maCvenebeli
Semcirdeba 2-jer, xolo, Tuki kampilobaqteriT dabinZurebul iqneba broileris fermebis (partiebis) ara umetes 5%sa, adamianTa daavadebis maCvenebeli 10-jer Semcirdeba. Se94 wyaro: http://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/campylobacter.htm
95 ufro zustad: Semowmda axaldakluli broilerebis 10132 partia
evrokavSiris 26 wevr-qveynis, agreTve norvegiisa da Sveicariis sasaklaoebidan
(sul _ 561 SemTxveviT SerCeuli sasaklao). kampilobaqteris aRmoCena xdeboda
TiToeuli partiidan aRebul ori tipis sinJSi: 1) axaldakluli qaTmis swori
nawlavis SigTavsSi (aTi qaTmidan); 2) dakluli da damuSavebuli qaTmis gulmkerdisa da yelis kanze (erTi qaTmidan). qaTmebis swori nawlavis SigTavsSi
baqteria aRmoCnda Seswavlili partiebis 71%-Si, qaTmebis kanze ki baqteria
aRmoCnda Seswavlili partiebis 75%-Si. Tumca Seswavlili partiebis mxolod
45%-Si baqteriebis raodenoba aRemateboda 500 kwe/gr-s da partiebis mxolod
15%-Si 1000 kwe/gr-s [61] (rogorc Semdgomma kvlevebma aCvena [76], adamianTa
daavadebisTvis baqteriebis swored es raodenobebia mniSvnelovani).
96 Quantitative microbiological risk assessment model (QMRA).
97 kvlevebma aCvena, rom damokidebuleba dasaklavi broilerebis
partiebSi dabinZurebuli partiebs wilsa da adamianTa daavadebis maCvenebels,
iseve rogorc gasayidi qaTmis xorcSi dabinZurebuli produqtebis wilsa da
adamianTa daavadebis maCvenebels Soris wrfivia, xolo adamianTa daavadebis
maCveneblis kavSiri dabinZurebul produqtSi baqteriebis raodenobasTan ki
ufro rTul funqcias warmoadgens [76, 61].
35
fasda agreTve gasayidi qaTmis xorcis kampilobaqteriT
dabinZurebis sxvadasxva dasaSvebi zRvris dawesebis gavlena
adamianTa janmrTelobis riskze. kerZod, dadginda, rom, Tu
gasayidi qaTmis kanze am baqteriaTa daSvebuli raodenobis98
maqsimalur zRvrad 1000kwe/gr dawesdeba, adamianTa daavadebis
ricxvi ganaxevrdeba, xolo, Tuki norma 2-jer gamkacrdeba da
500 kwe/gr-s Seadgens, adamianTa daavadebebis ricxvi 10-jer
iklebs.
2011 wels gamoqveynebul mecnierul daskvaSi EFSA-m
agreTve ganixila broilerebSi baqteriis prevenciis an Semcirebis sxvadasxva saSualeba da maTi Sedegianoba Seafasa [76].
magaliTad, fermis doneze efeqtur RonisZiebad aris miCneuli
buzebisgan damcavi badeebis damontaJeba (dabinZurebis riski
mcirdeba 2-10-jer), frinvelis dasaklavi asakis Semcireba 28
dRemde (dabinZurebis riski mcirdeba 2-jer) da e.w. partiis
„SeTxelebis“99 praqtikis Sewyveta (dabinZurebis riski mcirdeba 1,3-jer).100 dakvlis Semdgom, sasaklaoebSi baqteriis sruli
mospoba SesaZlebelia uklebliv mTeli xorcis moxarSviT an
dasxivebiT, xolo dabinZurebis 10-jer Semcreba SesaZlebelia
misi 2-3 kviriani gayinviT. ufro moklevadiani (2-3 dRe) gayinva, xorcis damduRvra an qimiuri damuSaveba naklebad efeqturia da dabinZurebas 2-jer an cota metjer amcirebs. imisTvis, rom aseTi damuSaveba ara yvela daklul qaTams, aramed
mxolod dabinZurebul partiebs Cautardes, rekomendebulia
dasaklavi qaTmebis partiebis savaldebulo winaswari Semowmeba (dakvlamde 4 dRiT adre).
amJamad evrokomisiaSi mimdinareobs kampilobaqteriT
dabinZurebis Semcirebis am SemoTavazebuli zomebis xarjefeqturobis Sefaseba, rac gadawyvetilebis mimRebebs yvelaze
98 dabinZureba izomeba qaTmis kisrisa da mkerdis kanze.
99 „SeTxeleba“ (thinning) niSnavs fermaSi qaTmebis erTi da imave partiidan
frinvelebis periodul „gamoxSirvasa“ da dakvlas, danarCeni frinvelebisTvis
meti farTis dasatoveblad. es operacia xorcieldeba xeliT. riskis faqtorad
miCneulia frinvelTa damWeri brigadebi, romlebic fermidan fermaSi gadadan,
rogorc wesi, samosisa da xelsawyoebis gamocvlis an gauvnebelyofis gareSe.
iTvleba, rom baqteria fermaSi ZiriTadad swored aseT „stumrebs“ SeaqvT [76].
100 Seswavlis procesSia baqtericinebis, baqteriofagebisa da acrebis
efeqturoba [76].
36
efeqturi zomis arCevisa da misi ganxorcielebis ganrigis
dadgenis saSualebas miscems. amis Semdeg moxdeba saTanado
samarTlebrivi meqanizmis SerCeva da daweseba.
Verotoxigenic Escherichia coli, VTEC _ verotoqsinis warmomqmneli eSeriqia koli _ aris adamianisa da cxovelebis nawlavebSi
mcxovrebi uvnebeli baqteriis, eSeriqia kolis, ramdenime serotipi (nairsaxeoba), romelic adamianisaTvis momwavlel Zlier toqsins _ verotoqsins gamoimuSavebs. toqsini azianebs sxvadasxva
organos (pirvel rigSi nawlavebis, magram xSirad agreTve Tirkmelebis, zogjer filtvis) wvril sisxlZarRvebs da sisxldenas
iwvevs. amitom daavadebis yvelaze sayuradRebo simptomia sisxliani faRaraTi. xSiria daavadebis orfaziani ganviTareba, roca
ramdenime dRian iol fazas (muclis tkivili da faRaraTi) mosdevs 1-2 dRiani gaumjobeseba da Semdeg iwyeba meore, sisxliani
faRaraTis faza [24]. 8%-10% SemTxvevebSi (riskis jgufia bavSvebi da moxucebi) damatebiT viTardeba Zalze mZime garTuleba
_ hemoliTur-uremiuli sindromi, romelic xasiaTdeba anemiiT,
sisxldeniT, Tirkmlis mwvave ukmarisobiT (damaxasiaTebelia
sisxli SardSi), nevrologiuri darRvevebiT da 5% SemTxvevebSi
sikvdiliT mTavrdeba.
baqteria adamianis sxeulSi wyliT, sursaTiT an daubaneli
xelebidan xvdeba. daavadebisTvis sakmarisia baqteriis Zalze
mcire raodenoba (10 cali baqteriuli ujredi [33]). daavadeba
iwyeba baqteriis organizmSi moxvedridan 3-4 (iSviaTad _ 8) dReSi. cxovelebSi es baqteriebi daavadebas ar iwvevs da aRmoCenilia bevri sxvadasxva cxovelis nawlavSi (m.S. Cliqosnebi, katebi,
ZaRlebi). rogorc yvela eSeriqia koli, baqteriis es nairsaxeobac swrafad iRupeba wylis aduRebiT an sursaTis Termuli
damuSavebiT. amitom saSiSia is produqtebi, romelic saTanado
Termul damuSavebas ar gadis: nedli rZe da misgan damzadebuli
produqtebi (xaWo, Wyinti yveli), umi xorcisgan damzadebuli
produqtebi (mag., Zexvi „saliami“), xilisa da bostneulis arapasterizebuli wvenebi, gaRvivebuli Teslebi da sxva [33].
2007-2010 wlebSi daavadebis wliuri maCvenebeli evrokavSirSi 3,2-3,6 aTas kacs Seadgenda. 2011 wels ki germaniaSi daavadebis did afeTqebas hqonda adgili, romelmac 3,8 aTasi adamiani moicva. am afeTqebas hqonda hemoliTur-uremiuli sindromiT
garTulebisa da sikvdilianobis sakmaod maRali maCvenebeli (845
da 54 SemTxveva Sesabamisad). sul evrokavSiris masStabiT daavadebis maCvenebelma 2011 wels 9,5 aTasi Seadgina, garTulebebis
raodenobam 1004, xolo sul gardaicvala 56 adamiani [78].
37
komitetis mier „prioritetul zoonozebisadmi“ mikuTvnebuli danarCeni ori baqteria (verotoqsinis warmomqmneli
eSeriqia koli da listeria) sxva xasiaTisaa. maT mier gamowveuli daavadebebis sixSire sakmaod mcirea, kerZod, evrokavSiris
mTel teritoriaze sul ramdenime aTasi SemTxvevaa weliwadSi, magram samagierod maRalia daavadebis garTulebebisa da
sikvdilianobis maCveneblebi (8-12%).
• verotoqsinis warmomqmnel eSeriqia kolis (Verotoxigenic
Escherichia coli, VTEC) SemTxvevaSi adamianis daavadebas iwvevs
zogadad uvnebeli baqteriis _ eSeriqia kolis (Escherichia coli)
ramdenime Stami101. miuxedavad imisa, rom am daavadebis afeTqeba
sxvadasxva qveyanaSi 1982 wlidan sistematurad aRiricxeba [33],
samecniero wreebSi dRemde ver Sejerdnen imaze, Tu ra maxasiaTebliT moxdes paTogenuri E. coli-s gamovlena. saqme imaSia, rom daavadebis sxvadasxva afeTqebas baqteriis sxvadasxva
Stami iwvevs da mecnierebi dRemde amaod cdiloben daadginon,
Tu ra aqvT maT saerTo. 90-an wlebSi paTogenuri baqteriebis
gamovlenas garegani TvisebebiT (ujredis zedapirze ganTavsebuli antigenebiT) cdilobdnen. Semdeg aRmoCnda, rom erTi
da imave antigenebis mqone baqteria SeiZleba iyos paTogenuri
da SeiZleba ara [33]. amitom baqteriis gamovlenis ufro saimedo meTodad masSi Semavali genebis gamovlena CaiTvala. Tumca arc es maxasiaTebeli aRmoCnda saimedo _ dReisTvis ukve
aSkaraa, rom daavadebas ramdenime genis erToblivi moqmedeba
iwvevs da am genebis sxvadasxva nakrebis SemTxvevaSi daavadebis
xasiaTi gansxvavdeba _ sxvadasxvaa virulentoba, sxvadasxvaa
hemoliTur-uremiuli sindromis albaToba, erT SemTxvevaSi
daavadebas epidemiuri xasiaTi aqvs, sxva SemTxvevaSi _ sporadiuli afeTqebebis [79]. sxvadasxvaa agreTve paTogenis wyaro
_ sasursaTo produqti, romliTac baqteria adamianis organizmSi xvdeba (xSirad _ sasmeli wyali). 102
101 Stami niSnavs erTi baqteriis STamomavlebs. usqeso gamravlebis
SemTxvevaSi Stami sawyisi baqteriis zusti aslebisgan („klonebisgan“) Sedgeba.
102 garda amisa, mikrobiologiuri Semowmebebis damaxasiaTebeli naklo­
vanebebi (ix. zemoT) gansakuTrebiT mkafioa iSviaTi mikrobebis SemTxvevaSi,
romelTa gavrceleba bunebaSi (an garkveuli tipis sursaTSi) 1%-ze mcirea.
aseT SemTxvevebSi SemowmebaTa efeqturoba riskis Sefasebis TvalsazrisiT,
38
aRwerili garemoebis gamo sazogadoebriv janmrTelobasTan dakavSirebuli veterinaruli zomebis komitetma 2003 wels
VTEC-Tvis raime mikrobiologiuri normis daweseba mizanSeuwonlad miiCnia [33]. Sesabamisad, 2073/2005 regulaciis pirvandel variantSi VTEC-regulireba saerTod ar Sesula. Tumca
2011 wels germania-safrangeTSi am daavadebis afeTqebis Semdeg
baqteriis gadamtani sursaTi _ aRmocenebuli Teslebi daavadebis gavrcelebis wyarod CaiTvala [74] da ukve 2013 wlidan
regulaciaSi Sevida cvlileba, kerZod,bazarze ganTavsebuli
aRmocenebuli TeslebisTvis dawesda norma, romlis mixedviTac produqtis partiidan aRebul sinjebSi E.coli-s 6 ZiriTadi
paTogenuri serotipis arseboba unda Semowmdes.
axlo momavalSi, daavadebis SeswavlasTan erTad, VTEC
regulirebis meTodebis daxvewas unda movelodeT.
Listeria monocytogenes _ garemoSi mcxovrebi Cxirismagvari
baqteria, romelic adamianis organizmSi didi odenobiT moxvedris SemTxvevaSi iwvevs daavadeba listeriozs. infeqcia
gadadis listeriis Semcveli sursaTis moxmarebiT an avadmyofTan SexebiT. listeria iRupeba 65°C temperaturaze
sursaTis gacxelebis Sedegad, Tumca SesaZlebelia meoreuli dabinZureba (baqteriis gadasvla produqtze sxva
produqtebTan kontaqtis Sedegad). marili am baqterias ar
klavs, macivarSi ki is mravldeba kidec. baqteria cxovrobs
niadagSi, wyalSi, cxovelebsa da mcenareebze. SesaZloa daabinZuros nebismieri produqti. daavadebis gavrcelebis wyaro
yvelaze xSirad aris civad Sebolili Tevzi an xorci, rbili
yveli an umi bostneuli. adamianTa daavadeba sakmaod iSviaTia. riskis jgufia fexmZimeebi, axalSobilebi, moxucebi da
susti imunitetis mqone adamianebi. daavadebis gamovlineba
varirebs gulisreva-pirRebineba-kuWaSlilobidan meningitamde. sakmaod maRalia sikvdilianobis maCvenebeli. 2011 wels
evrokavSirSi listerioziT daavadda 1470 adamiani, maTgan
12% gardaicvala.
gansakuTrebiT aradamajerebelia ([33], danarTi II).
39
• yvela ganxiluli baqteriisgan gansxvavebiT, listeria
(Listeria monocytogenes) „cxovelTa nawlavebis binadari“ ar aris,
aramed garemoSi cxovrobs da mravldeba. SeiZleba iTqvas,
rom es baqteria garemos Cveulebrivi komponentia. misi moxvedra sursaTze swored garemodan xdeba, sursaTis warmoeba-moxmarebis nebismier etapze. mcire odenobiT miRebisas am
baqterias Cveni organizmi iolad umklavdeba [23]. daavadeba
listeriozi viTardeba mxolod im SemTxvevaSi, Tu adamianis
mier miRebul sursaTSi am baqteriis raodenoba Zalze didia.
amitom listeriis regulirebisas mTavari aqcenti unda iyos
ara imaze, rom baqteria produqtSi ar moxvdes (vinaidan amis
Tavidan acileba praqtikulad SeuZlebelia), aramed imaze, rom
baqteria produqtSi ar gamravldes da ar miaRwios im zRvars,
rac adamians wamlavs [23].
swored amgvari rCevaa Camoyalibebuli „sazogadoebriv
janmrTelobasTan dakavSirebuli veterinaruli RonisZiebebis samecniero komitetis” 1999 wlis samecniero daskvnaSi listeriasTan dakavSirebiT [23]. komiteti akonkretebs,
rom baqteriebis usafrTxo raodenoba Seadgens 100 kwe103
TiTo gram sursaTSi. uvneblobis uzrunvelyofis RonisZiebebi mimarTuli unda iyos imaze, rom listeriis raodenoba
produqtSi amaze meti ar gaxdes. gansakuTrebuli yuradReba
sWirdeba sursaTs, romelic moxmarebis win Termul damuSavebas ar ganicdis104 (anu saWmelad gamzadebuli sursaTi) da romelic listeriis gamravlebas xels uwyobs105. axalSobilebisa
103 koloniawarmomqmneli erTeuli, anu cocxali da gamravlebis unaris
mqone baqteria.
104 listeria sursaTis 65°C gacxelebisas iRupeba, ix. CanarTi.
105 listeria ar mravldeba produqtebze, romlis mJavianoba (pH) 5-ze
dabalia (anu mJave produqtebze) da wylis aqtivoba (aw) 0,94-ze naklebia (anu
mSral produqtebze). agreTve iTvleba, rom listeria gamravlebas ver aswrebs
produqtebSi, romelTa Senaxvis vada 5 dReze naklebia (2073/2005 regulacia,
danarTi A, pirveli Tavi, me-8 sqolio). sxva produqtebisTvis ki mewarmem
konkretulad unda Seamowmos, uwyobs produqti listeriis gamravlebas
xels Tu ara. 2006 wels evrokomisiam gamosca saxelmZRvanelo dokumenti am
sakiTxSi mewarmeTa dasaxmareblad [57]. garda amisa, 2073/2005 regulaciiT
(danarTi A, pirveli Tavi, me-4 sqolio) listeriis Semowmeba saWiro ar aris
purSi, namcxvrebSi, marilSi, SaqarSi, Taflsa da tkbileulSi, alkoholur da
ualkoholo sasmelebSi, nedl, daumuSavebel bostneulSi (garda gaRvivebuli
Teslebisa), cocxal orsagdulian moluskebSi da agreTve iseT produqtebSi,
40
da imunitet-daqveiTebuli adamianebis kvebisTvis gankuTvnil
produqtebSi ki listeria, sasurvelia, saerTod ar iyos. es
rekomendaciebi srulad gaTvaliswinebulia 2073/2005 regulaciaSi (ix. danarTi 5).
„sursaTis higienis paketis“ zogadi aRwera
zemoT Cven aRvwereT is faqtorebi, romelmac 2000-2005 wlebSi evrokavSirSi sursaTis higienis regulirebis reforma da saboloo Sedegi anu e.w.
„sursaTis higienis paketi“ ganapiroba. „higienis paketi“ sursaTis uvneblobis
uzrunvelyofis sam komponents adgens:
1. minimalur savaldebulo higienur moTxovnebs;
2. maTi Sesrulebis kontrols saxelmwifos mier;
3. mewarmeTa regularuli TviTSemowmebis/TviTkontrolis valdebulebas.
higienis paketis moqmedeba vrceldeba mxolod sawarmoebze, anu saqmianobaze (sulerTia komerciuli Tu arakomerculi
xasiaTis), romelic garkveuli donis organizaciuli struqturiTa da qmedebaTa ganmeorebadobiT xasiaTdeba106. Sesabamisad, es moTxovnebi ar vrceldeba sakuTari moxmarebis mizniT
sursaTis warmoebaze107, agreTve sursaTTan dakavSirebul iseT
saqmianobebze, romelTac arastruqturirebuli, sporadiuli
xasiaTi aqvT, magaliTad, kerZo pirebis mier sursaTis momzadeba da gayidva saeklesio, saskolo an soflis bazrobebze, an
moxaliseebis mier sursaTis momzadeba da darigeba saqvelmoqmedo RonisZiebebis farglebSi108.
„higienis paketSi“ Semavali regulaciebis moqmedebisTvis
mniSvneloba aqvs ara mxolod saqmianobis regularobas, aramed mewarmis distancirebulobas saboloo momxmareblisgan.
regulaciebi ar vrceldeba iseT SemTxvevebze, rodesac Tavad
mewarme yidis Tavisi fermidan sakuTar pirvelad produqts
(magaliTad, Tafls, nedl rZes, sokos, xil-bostneuls109) an axromelmac Termuli damuSaveba saboloo SesafuT masalaSi moTavsebis Semdeg
gaiara.
106 Regulation (EC) 852/2004 on the hygiene of foodstuffs, Sesavali, punqti (9)
107 Regulation (EC) 852/2004 on the hygiene of foodstuffs, Sesavali, punqti (9)
108 wyaro: [42] punqti 3.8.
109 wyaro: [64], pasuxebi #7, 9, da 10 kiTxvebze.
41
aldakluli frinvelis an kurdRlis xorcs, an nanadirevs110, an
awvdis am produqtebs axlomaxlo mdebare adgilobriv bazars
an maRazias (Tuki miwodebuli produqtis raodenoba mcirea111).
aseTi SemTxvevebi ara evrokavSiris, aramed erovnuli donis
regulaciebs eqvemdebareba (Tuki aseTi arsebobs)112. Tumca,
Tuki pirveladma produqtma gadamuSaveba gaiara, magaliTad,
igive fermeri Tavis mezoblebs awvdis mis fermaSi momzadebul
yvels, wnils, murabas, wvens113, an Tundac aduRebul rZes an
SefuTul/dafasoebul kvercxs,114 es ukve pirvelad warmoebad
aRar iTvleba, gamonaklisi aRar moqmedebs da fermeri valdebulia evro-regulaciebiT dadgenili moTxovnebi srulad
daicvas.
„higienis paketiT“ sursaTis warmoeba-gadamuSavebaSi
monawile yvela biznes-operatori valdebulia daicvas yvela
is wesi da moTxovna, rac dawesebulia im operaciebisTvis,
romelsac igi iyenebs da im produqtebisTvis, romelsac igi
amzadebs. regulirebis zogadi logika amgvaria:
1. dawesebulia erTiani moTxovnebi yvela sasursaTo biznesisTvis115. es moicavs registracias, higienis zogadi wesebis
dacvas da „haspis“ SemuSavebas (detaluri aRwera ix. qvemoT).
2. dawesebulia damatebiTi moTxovnebi cxoveluri warmoSobis sursaTis warmoebisTvis. es moTxovnebia: sawarmos
damtkiceba, saidentifikacio niSani (an janmrTelobis damRa)
produqtze da higienis specialuri wesebis dacva (detaluri
aRwera ix. qvemoT).
110 853/2004 regulacia, muxli 1-li, punqti 3d.
111 is, Tu TiToeuli tipis produqtis SemTxvevaSi konkretulad
ra raodenobaa „mcire raodenoba“, Tanamegobrobis wevrma-qveynebma unda
gansazRvron. wyaro [38], punqti 3.2.
112 Regulation (EC) 852/2004 on the hygiene of foodstuffs, Sesavali, punqti (10). Tu
erovnuli regulacia dadgenili ar aris, maSin sawarmo evroregulaciebs unda
daemorCilos.
113 wyaro [64], pasuxebi # 5 da 11 kiTxvebze.
114 rZis Termuli damuSaveba da kvercxis SefuTva/dafasoeba pirvelad
warmoebaSi ar Sedis. wyaro: [42], punqti 3.6.
115 sasursaTo biznesi (food business) niSnavs samewarmeo saqmianobas
(sulerTia momgebiani iqneba Tu arakomerciuli, kerZo Tu saJaro), romelSic
xorcieldeba sursaTis warmoebis gadamuSavebis an distribuciis romelime
stadiasTan dakavSirebuli raime saqmianoba (178/2002 regulacia, muxli 3,
punqti 2).
42
3. daSvebulia gamonaklisebi an moTxovnaTa Serbilebis
SesaZleblobani pirveladi warmoebisTvis, tradiciuli warmoebebisTvis, zogierTi tipis savaWro, satransporto an sasawyobo obieqtebisTvis (ix. qvemoT).
sagulisxmoa, rom gamkacrebuli moTxovnebis daweseba damokidebulia ara biznesis profilze (anu, qarxanaa igi,
restorani Tu maRazia) an mis zomaze (mcire biznesia116 Tu
didi), aramed im konkretul operaciebze, romelic am sawarmoSi sruldeba. patara xorcis maRazia da xorcis gadamamuSavebeli didi sawarmo erTnairad arian valdebuli gaiaron damtkicebis procedura da daicvan higienis specialuri
moTxovnebi. mxolod „haspis“ danergvis TvalsazrisiT, SeiZleba patara maRaziisTvis moTxovnebi odnav Serbilebuli iyos117
(detalebi ix. qvemoT).
sainteresoa regulireba narevi produqtebis warmoebis SemTxvevaSi, anu produqtebisa, romelic Seicavs rogorc
cxoveluri, aseve mcenareuli warmoSobis ingredientebs. aseTi procesebi zogjer regulirdeba zogadi wesebiT, zogjer
ki _ gamkacrebuli wesebiT. yvelaferi damokidebulia imaze,
Tu ra gamoiyeneba am produqtis warmoebis nedleulad. ufro
sworad ki, ramdenad damuSavebuli iyo is cxoveluri produqti, romelic am Sereuli produqtis damzadebisas nedleulad
gamoiyenes [59]. Tu es nedleuli warmoadgenda gadaumuSavebel118 xorcs, auduRar rZes an um kvercxs, maSin es warmoeba
cxoveluri wamoSobis produqtis gadamuSavebas warmoadgens
da Sesabamisi mkacri wesebiT regulirdeba. xolo, Tu Sereuli
produqtis warmoebisTvis nedleulad gamoiyeneba ukve gadamuSavebuli cxoveluri warmoSobis produqti, magaliTad: Zexveuli, an pasterizebuli rZe, an kvercxis, an rZis fxvnili, _
116 `higienis paketis“ moTxovnebis Sesasruleblad misi amoqmedebis
momentisTvis arsebul mcire sawarmoebs oTxwliani gardamavali periodi
miecaT (2010 wlamde) [64].
117 wyaro [64], pasuxi #4 kiTxvaze.
118 gadamuSaveba (processing) niSnavs qmedebas, romelic produqts
mniSvnelovnad cvlis, magaliTad, Termuli damuSaveba, Sebolva, damarileba,
gamoSroba, momwifeba (daZveleba), damwnileba, eqstraqcia, gamoxda da sxva
(regulacia 852/2004, muxli 2, punqti 1m). gadaumuSavebelia, magaliTad, nedli
xorci (axali an gayinuli), xorcis farSi, e.w. momzadebuli (Sezavebuli) xorci
(ix. am broSuris II sqolioebi 170 da 171).
43
es warmoeba ar miiCneva cxoveluri warmoSobis produqtis warmoebad da mas mxolod zogadi wesebis dacva moeTxoveba. Tumca
is damuSavebuli nedleuli, romelic am warmoebam gamoiyena,
Tavis mxriv, cxadia, cxoveluri warmoSobis sursaTisTvis dadgenili wesebis dacviT unda iyos miRebuli. magaliTad, higienis specialuri moTxovnebis dacva saWiro ar aris maionezis im
warmoebisTvis, romelic nedleulad kvercxis fxvnils iyenebs,
an iseTi nayinis momzadebisTvis, romelic rZis fxvnilisgan
mzaddeba, picis an salaTebisTvis, romelSic Zexveuli gamoiyeneba119 da sxva.
ZiriTadi moTxovnebi
ufro detalurad, „sursaTis higienis paketis“ regulaciebiT sursaTis sferoSi moqmed biznes-operatorebs Semdegi
valdebulebebi/pasuxismgeblobebi ekisrebaT:
1. sursaTis yvela operatori valdebulia ganaxorcielos
sawarmos registracia. ufro zustad _ droulad miawodos Sesabamis erovnul sajaro organos informacia mis gankargulebaSi arsebuli sursaTis warmoebis, gadamuSavebis an distribuciis yvela obieqtis registraciisTvis120, agreTve droulad
ganaaxlos es informacia, Tuki sawarmoSi raime mniSvnelovani
modifikacia ganxorcielda an daixura. droulad miwodebuli
informaciis safuZvelze saxelmwifo registraciaSi sawarmos
droulad gatarebaze ki pasuxs Sesabamisi saxelmwifo organoebi ageben. Tumca ikrZaleba cxoveluri warmoSobis sasursaTo produqtis bazarze gatana, Tuki misi gamomSvebi sawarmo
registrirebuli ar aris121.
2. yvela sawarmosTvis, romelSic am broSuris me-2 danarTSi CamoTvlili saqmianoba xorcieldeba (anu cxoveluri
warmoSobis produqtebis mwarmoebeli sawarmoebi), garda registraciisa, agreTve savaldebuloa damtkiceba (approval) Sesabamisi organos mier122. damtkiceba faqtobrivad warmoadgens
119 wyaro: [59], punqti 3.4.
120 852/2004 regulaciis muxli 6, punqti me-2.
121 853/2004 regulaciis muxli 4, punqti 1b.
122 niSandoblivia, rom pasuxismgebloba registraciisa da damtkicebis
moTxovnis Sesrulebaze ara saxelmwifo organoebs, aramed uSualod
44
saqmianobis nebarTvas _ operatori valdebulia ar dauSvas
sawarmos operireba123 manam, sanam is ar aris damtkicebuli, an
Tuki damtkiceba ama Tu im mizezis gamo SeuCerda, an droebiTi
(pirobiTi) damtkiceba124 ar gaugrZelda125.
sawarmos damtkiceba (agreTve pirobiTi damtkicebis
gagrZeleba) sawarmoSi saTanado saxelmwifo organos warmomadgenlis sul cota erT vizits gulisxmobs. damtkicebul
sawarmoebs eniWebaT damtkicebis unikaluri nomeri da maTi
sruli CamonaTvali xelmisawvdomia internetSi evrokomisiis
veb-portalze misamarTze http://ec.europa.eu/food/food/biosafety/establishments/.
damtkiceba ar esaWiroeba sawamoebs, Tuki maTSi xorcieldeba mxolod Semdegi saqmianobebi:
• sursaTis pirveladi warmoeba;
• sursaTis transportireba;
• iseTi sasursaTo produqtebis Senaxva/dasawyobeba,
romelsac gaciveba ar sWirdeba;
• saboloo momxmareblisTvis sursaTis miyidva/miwodeba
(damuSavebis gareSe).
magram, Tuki sawarmoSi am saqmianobebTan erTad xorcieldeba me-2 danarTSi CamoTvlili saqmianobebidan romelime
mainc, sawarmos damtkiceba savaldebuloa.
damtkiceba ar esaWiroeba, magaliTad:
• fermebs, romelSic pirveladi produqtis mxolod
moyvana/moSeneba/miReba xdeba, Semdgomi gadamuSavebis gareSe126;
mewarmeebs daekisraT. kerZod, mewarme valdebulia droulad waradginos
sabuTebi registraciis an damtkicebisTvis da agreTve ar awarmoos cxoveluri
warmoSobis produqti, sanam damtkicebas ar miiRebs. Tavis mxriv, sajaro
organoebi valdebulni arian awyobili hqondeT registraciisa da damtkicebis
sistema, raTa mewarmis moTxovnaze drouli reagireba iqonion.
123 damtkicebis gareSe operirebis dawyebis ufleba ar aqvT im sawarmoebs,
romlebic 2006 wlis Semdeg amoqmedda.
124 sawarmos pirobiTi damtkiceba xdeba im SemTxvevaSi, Tu sawarmos
infrastuqtura da mowyobiloba yvela dadgenil normas akmayofilebs. pirobiTi
damtkiceba xdeba 3 Tvis vadiT da misi gagrZeleba SesaZlebelia maqsimum 6
Tvemde (882/2004 regulacia, muxli 31-e, punqti 2d).
125 853/2004 regulaciis muxli me-4, punqtebi me-2, me-3 da me-4.
126 gasaTvaliswinebelia, rom gadamuSavebad iTvleba, magaliTad, rZis
45
• marcvleulis elevatorebs;
• xil-bostneulis distributorebs;
• sasursaTo maRaziebs (Tuki maRazia mxolod yidis
produqts, damuSavebis gareSe).
3. sursaTis yvela biznes-operatorma unda daicvas higienis zogadi moTxovnebi. es moTxovnebi gansxvavebulia (gamartivebulia) pirveladi warmoebisTvis. aseve gansxvavebuli
(gamartivebuli) moTxovnebia dadgenili mobiluri, avtomaturi an droebiTi savaWro nagebobebis an mowyobilobebisa da
sacxovrebeli saxlebisTvis, Tuki maTSi regularulad mzaddeba bazarze gasayidi sursaTi.
zogadi higienis moTxovnebi moicavs127:
• moTxovnebs sawarmos/obieqtis an misi calkeuli saTavsoebis mowyobisadmi. magaliTad aseTs: sawarmos teritoriaze
obieqtebis adgilmdebareoba, ganlageba, aRWurva da zoma unda
iZleodes maTi regularuli SekeTebis, dasufTavebis da dezinfeqciis saSualebas; sawarmoSi unda iyos sakmarisi raodenobis sapirfareSoebi da isini sursaTis damuSavebis saTavsoebs
uSualod ar unda ukavSirdebodes; agreTve unda iyos sakmarisi raodenobis xelsabanebi, civi da cxeli wyliT, sapniT
da xelis gaSrobis saSualebebiT; im saTavsoebSi, sadac sursaTi mzaddeba, iataki, kedlebi, karebebi da sxva zedapirebi
damzadebuli unda iyos gluvi masalisgan, romelsac ar aqvs
Sewovis unari, advilad irecxeba da eqvemdebareba dezinfeqcias. fanjrebi, Weri da danadgarebi mowyobili unda iyos ise,
rom gamoiricxos sadme WuWyis dagroveba, an kondensatis warmoqmna, an obis zrda; Tu fanjrebi iReba, isini aRWurvli unda
iyos mwerebisgan damcavi badeebiT, romelTa moxsna da gawmenda unda SeiZlebodes; sursaTTan SexebaSi myofi zedapirebi
da inventari damzadebuli unda iyos koroziamdgradi da aratoqsikuri masalisgan; sawarmos ventilacia da drenaJi mowyobili unda iyos ise, rom haeri da siTxeebi moZraobdes ufro
sufTa teritoriidan ufro dabinZurebulis mimarTulebiT,
aduReba, kvercxis SefuTva-dafasoeba, salaTis foTlis SefuTva. Tumca,
magaliTad, Taflis dafasoeba, Tuki igi fermaSi xorcieldeba, gadamuSavebad
ar iTvleba, aramed pirvelad warmoebaSi Sedis [59, 64].
127 852/2004 regulaciis II danarTis mixediT. aRwera ar imeorebs danarTis
struqturas, aramed gadaJgufebulia avtoris mier.
46
magram ara piriqiT; unda arsebobdes sakmarisi saTavsoebi (Tu
saWiroa _ macivrebi) nedleulisa da damuSavebuli an mza sursaTis erTmaneTisgan gancalkevebiT Sesanaxad, da sxva.
• moTxovnebs sawarmos operirebisadmi. magaliTad aseTs:
sawarmos mTeli teritoria, agreTve is Senobebi da saTavsoebi
sadac sursaTi mzaddeba, unda iyos mowesrigebul mdgomareobaSi (ar saWiroebdes SekeTebas), regularulad sufTavdebodes
da utardebodes dezinfeqcia im sixSiriT, rac aucilebelia
sursaTis dabinZurebis Tavidan asacileblad. aseve regularulad unda sufTavdebodes instrumentebi, xelsawyoebi da sxva
inventari. nedleuli, SesafuTi masala da sxva ingredientebi
unda inaxebodes da gamoiyenebodes ise, rom maTi dabinZureba
an gafuWeba gamoiricxos, m.S. aucilebelia e.w. „civi jaWvis“
(cold chain, anu uwyveti dabali temperatura) dacva. droulad
unda xdebodes sursaTis narCenebis gatana sursaTis momzadebis saTavsoebidan da moTavseba cxovelebisa da mwerebisgan
dacul daxurul konteinerebSi, romlebic agreTve saTanado
sixSiriT unda iclebodes, sufTavdebodes da utardebodes
dezinfeqcia. aRkveTili unda iyos Sinauri cxovelebis daSveba
sawarmoSi. sawarmos personals unda ecvas sufTa tansacmeli
(sasurvelia spectansacmeli), zedmiwevniT unda icavdes pirad
higienas, unda iyos janmrTeli, ar iyos sursaTiT gadatanadi
daavadebebis matarebeli. sursaTTan SexebaSi myofi pirebi
unda gadiodnen regularul instruqtaJs da wvrTnas sursaTis higienis sakiTxebSi, da sxva.
• moTxovnebs gamoyenebuli nedleulis an masalisadmi.
magaliTad aseTs: sursaTTan SexebaSi myofi an sursaTSi dasamatebeli wyali, yinuli an orTqli unda warmoadgendes sasmeli xarisxis wyals (gamonaklisis saxiT, daumuSavebeli zRvis cxovelebi SeiZleba imyofebidnen ubralod sufTa wyalSi);
dauSvebelia iseTi nedleulis an ingredientebis gamoyeneba,
romelic gafuWebulia, an dabinZurebulia, Tuki Cveulebrivi
damuSavebis Sedegad am safrTxeebis saimedo ganetraleba ar
xdeba; sursaTis SesafuT masalad an tarad unda iyos gamoyenebuli mxolod iseTi masala, romelic sursaTis dabinZurebas ar gamoiwvevs; meoradi tara SeiZleba gamoyenebuli iyos
mxolod im SemTxvevaSi, Tu SesaZlebelia misi adeqcaturad gasufTaveba da dezinfeqcia, da sxva.
47
852/2004 regulaciiT pirveladi warmoebisTvis dadgenili zogadi
higienis normebis magaliTi:
cxovelebis fermebisTvis dadgenili zogadi higienis normebi sakmaod zogadia. kerZod , moTxovnebi aseTia (852/2004 regulaciis I danarTis mixedviT):
• yvela obieqti, mowyobiloba, xelsawyo, konteineri, manqana-danadgari SenarCunebuli unda iyos sufTa mdgomareobaSi da saWiroebis
mixedviT Cautardes dezinseqcia;
• SeZlebisdagvarad uzrunvelyofili unda iyos dasaklavi
cxovelis sisufTave;
• gamoyenebuli unda iyos sufTa an sasmeli wyali;
• uzrunvelyofili unda iyos momsaxure personalis janmrTeloba da minimaluri ganaTleba janmrTelobis riskebis Taobaze;
• SeZlebisdagvarad aRkveTili unda iyos cxovelebis an parazitebis mier gamowveuli dabinZureba;
• narCenebi da saSiSi nivTierebebi Senaxuli/ganTavebuli unda
iyos ise, rom dabinZureba gamoiricxos;
• sworad iyos gamoyenebuli cxovelebis sakvebdanamatebi da
vetpreparatebi;
• gaTvaliswinebuli unda iyos cxovelebisTvis Catarebuli analizebis Sedegebi;
• sifrTxile unda iyos daculi axali cxovelebis SeZenisas da
yovelgvari saeWvo daavadebis aRmoCenis Taobaze ecnobos saTanado organoebs.
garda amisa, fermis operatori valdebulia Caiweros da Seinaxos
Semdegi informacia:
• cxovelebisTvis miwodebuli sakvebis saxe da warmomavloba;
• gamoyenebuli vetpreparatebi;
• cxovelebis mier gadatanili daavadebebi;
•
Catarebuli analizebi an Semowmebebi da maTi pasuxebi.
Tumca, Tu fermaSi cxovelebs ara marto zrdian, aramed wvelian
kidec, maSin saWiroa ara mxolod zogadi higienis, aramed specialuri
higienis wesebis dacvac, magaliTad, aseTis (853/2004 regulaciis III danarTis me-9 danarTis mixedviT):
• mowvelis procesSi monawile personals unda ecvas sufTa
tansacmeli, zedmiwevniT unda icavdes pirad higienas, maTTvis xelmisawvdomi unda iyos xelebisa da mklavebis dabanis saSualeba;
• mowvelis win cxovelis sarZeve jirkvali da mimdebare qsovilebi unda gasufTavdes;
• obieqtze unda arsebobdes gancalkevebuli saTavsi rZis Sesanaxad, macivriT. mowvelisTanave rZe gadatanil unda iqnes am saTavsSi
da gagrildes 6-8°C temperaturamde;
• rZis transportirebisas „civi jaWvi“ Seuferxeblad unda iqnes
SenarCunebuli ise, rom produqtis temperatura 10°C-ze maRali ar
iyos;
• yoveli Zroxisgan aRebuli rZe unda Semowmdes organoleptikurad an fiziko-qimiurad. garda amisa, regularulad unda xdebodes
rZis mikrobiologiuri Semowmeba; da sxva
.
48
konkretuli qveynis pirobebTan adaptaciis mizniT, wevrqveynebs SeuZliaT Searbilon regulaciiT dadgenili higienis
zogadi moTxovnebi. rogorc wesi, es cvlileba unda Semoifarglebodes sawarmos Senoba-nagebobebis, sawarmoo procesebis
ganawileba-ganTavsebis an mowyobilobisadmi moTxovnebis SerbilebiT128. Tumca, Tuki saqme exeba sursaTis warmoebis gadamuSavebis an distribuciis tradiciuli meTodebis129 SenarCunebas, an iseT sawarmoebs, romelic, geografiuli TvalsazrisiT,
rTul regionebSia ganTavsebuli, adaptaciis zomebi SeiZleba
higienis sxva moTxovnebzec gavrceldes.130 magaliTad, SesaZloa gauqmdes iatakis, kedlebisa da Weris sigluvisa da koroziagamZle masalisgan damzadebis moTxovna da daiSvas miwis
an qvis zedapirebi. Sesabamisad, dasaSvebia dasufTavebisa da
dezinseqciis RonisZiebaTa Serbileba da maTi sixSiris Semcireba adgilobrivi floris SesanarCuneblad. aseve daiSveba
moTxovnaTa Serbileba im masalisadmi, romlisganac damzadebulia aseT sawarmoebSi gamosayenebeli instrumentebi da mowyobiloba. Tumca instrumentebis sisufTavisa da mowyobilobis
gamarTulobis moTxovnebi, cxadia, ZalaSi rCeba131. yvela SemTxvevaSi moTxovnebis Semarbilebeli erovnuli aqti winaswar
(damtkicebamde 3-4 TviT adre) SesaTanxmeblad egzavneba evrokomisiasa da sxva wevr-qveynebs da mtkicdeba mxolod im SemTxvevaSi, Tuki arc erT mxares komentari ar aqvs. komentarebis SemTxvevaSi SemoTavazebuli cvlileba ganixileba 178/2002
regulaciiT Seqmnil, wevri-qveynebis warmomadgenlebisgan Semdgar sasursaTo jaWvisa da cxovelTa janmrTelobis mudmiv
128 852/2004 regulaciis muxli me-13, punqti 4b.
129 igulisxmeba sawarmoebi, romelic awarmoeben iseT produqts,
romlisTvisac registrirebulia e.w. garantirebuli tradiciuli maxasia­
Teblebi (Traditional Specialities Guaranteed, TSG, registrirebuli unda iyos
509/2006 regulaciiT dadgenili procedurebis mixedviT), an warmoSobis daculi
miTiTeba (Protected Designation of Origin, PDO, registrirebuli unda iyos 510/2006
regulaciiT dadgenili procedurebis mixedviT), an daculi geografiuli
aRniSvna (Protected Geographical Indications, PGI, registrirebuli unda iyos 510/2006
regulaciiT dadgenili procedurebis mixedviT). yvela am registrirebuli
produqtebis CamonaTvali xelmisawvdomia internetSi, e.w. DOOR monacemTa
bazaSi, misamarTze http://ec.europa.eu/agriculture/quality/door/list.html.
130852/2004 regulaciis muxli me-13, punqti 4a.
131 wyaro [64], pasuxi #2 kiTxvaze.
49
komitetSi (Standing Committee on the Food Chain and animal Health).
gadawyvetilebebi komitetSi miiReba kvalificiuri umravlesobiT132. komitetis uaryofiTi gadawyvetilebis SemTxvevaSi
sakiTxi SeiZleba damtkicdes mxolod evrokavSiris sabWos an
parlamentis Tanxmobis SemTxvevaSi.
rogorc zemoT aRvniSneT, iseTi pirveladi sawarmoebisTvis (fermebisTvis), romlebic awarmoeben mcire odenobiT
pirvelad produqts da maT, gadamuSavebis gareSe133, mxolod
adgilobriv bazars awvdian, higienis paketis moTxovnebi (maT
Soris zogadi higienis moTxovnebi) SeiZleba Canacvlebul
iqnes erovnuli kanonmdeblobiT. amisTvis sakmarisia aseTi
warmoebis maregulirebeli erovnuli normebi arsebobdes.
Tuki erovnuli normebi ar arsebobs, maSin aseT sawarmoebze
evrokavSiris regulaciiT dadgenili zogadi da specialuri
higienis normebi vrceldeba134.
4. sursaTis yvela biznes-operatori, romelic am
broSuris me-2 danarTSi CamoTvlil saqmianobas axorcielebs
(anu cxoveluri warmoSobis produqtebis mwarmoeblebi), valdebulia, garda zogadi higienisa, agreTve higienis specialuri
wesebic daicvas. es wesebi 853/2004 regulaciiT aris dadgenili. isini exeba iseT moTxovnebs, rogoricaa: sawarmos dagegmareba da organizeba (zonireba), mowyobiloba, ventilacia,
gamoyenebuli wyali da orTqli, narCenebis marTva, sawarmosa
da mowyobilobis gamarTuloba, dasufTaveba da dezinfeqciadezinseqcia, parazitebis kontroli, personalis piradi higiena da unar-Cvevebi, nedleulis kontroli, nedleulisa da
produqtebis Senaxva da transportireba.
132 kvalificiuri umravlesobis gamoangariSebis wesi dadgenilia
evrokavSiris sadamfuZneblo xelSekrulebis 205-e (amJamad 238-e) muxliT.
2009 wlamde kvalificiuri umravlesoba iangariSeboda TiToeuli wevrqveynis warmomadgenlis xmisTvis garkveuli winaswar dadgenili koeficientis
miniWebiT. 2009-2014 wlebSi kvalificiuri umravlesoba da ubralo
umravlesoba erTmaneTs gautolda. 2014 wlis noembridan kvalificiuri
umravlesoba, rogorc wesi, niSnavs wevr-qveynebis sul cota 72%-s, romelic
evrikavSiris mosaxleobis sul cota 65%-s warmoadgens.
133 dasaSvebia Sinauri frinvelisa da bocverisnairebis dakvla-gatyaveba
da momxmareblisTvis miwodeba, agreTve mcire odenobiT nanadirevis miwodebagayidva, uSualod monadiris mier. sxva xorcze es gamonaklisi ar vrceldeba
(regulacia 853/2004, muxli 1, punqtebi me-3 da me-4).
134 853/2004 regulaciis pirveli muxlis 3-4 punqtebi, agreTve [53], pasuxi
#7 kiTxvaze.
50
5. me-2 danarTSi miTiTebuli mewarmeebi valdebulni arian maT warmoebul cxoveluri warmoSobis sursaTze daitanon
saidentifikacio niSani135. dauSvebelia cxoveluri warmoSobis
produqtma am niSnis gareSe datovos sawarmo. niSani Sedgeba 3
komponentisgan:
1. im qveynis dasaxeleba136, sadac mdebareobs sawarmo;
2. sawarmos damtkicebis dokumentis nomeri;
3. Tu sawarmo evrokavSirSi mdebareobs, aRniSvna unda
Seicavdes EC warweras inglisur an sxva enaze137.
saidentifikacio niSani unda iyos mkafio, kargad ikiTxebodes da ar iSlebodes. SesaZlebelia, datanili iyos uSualod produqtze an SefuTvaze, etiketze, an warmoadgendes
gamZle masalisgan damzadebul iarliys, romelic myarad aris
mimagrebuli produqtze.
Sinauri Cliqosani cxovelebisa da veluri ZuZumwovrebis138
(garda kurdRlisnairebisa) axal an gayinul xorcze139 saidentifikacio niSnis magivrad daitaneba janmrTelobis damRa.
janmrTelobis damRa daitaneba saxelmwifo veterinaris mier
an misi zedamxedvelobis qveS140, sasaklaoebze an nanadirevis
miReba-damuSavebis punqtebSi. janmrTelobis damRa imis damadasturebelia, rom produqtma gaiara dadgenili oficialuri kontrolis procedura141 da naklovanebebi ar aRmoCnda142.
janmrTelobis damRa warmoadgens ovals, romelSic Cawerilia
qveynis dasaxeleba, sasaklaos damtkicebis mowmobis nomeri da
135 853/2004 regulaciis muxli me-5, punqti 1-li.
136 sruli dasaxeleba an orasoiani kodi: BE, BG, CZ, DK, DE, EE, GR, ES,
FR, IE, IT, CY, LV, LT, LU, HU, MT, NL, AT, PL, PT, SI, SK, FI, RO, SE an UK (853/2004
regulaciis danarTi II, seqcia I, punqti me-6).
137 es aRniSvnebia: CE, EB, EF, EG, EK, EO, EY, ES, EÜ, EK, WE (853/2004
regulaciis danarTi II, seqcia I, punqti me-8).
138 igulisxmeba moSenebuli an velurad mcxovrebi veluri cxovelebis
nanadirevi (853/2004 regulaciis danarTi I, punqti 1.7 da 1.8.)
139 853/2004 regulaciis mixedviT (danarTi I, punqti 1.10) rogorc axali,
aseve gayinuli xorci moculia erTiani terminiT „Fresh meat“.
140 854/2004 regulaciis muxli me-5, punqti me-2.
141 854/2004 regulaciis muxli me-2, punqti 1(i). es procedurebi moicavs:
saxelmwifo veterinaris mier pirutyvis kvebis Sesaxeb informaciis Semowmebas,
pirutyvis dakvlamde da dakvlisSemdgom veterinarul Semowmebas, cxovelis
humanuri mokvdinebis moTxovnebis dacvas, dakvlisa da dakvlisSemdgomi
higienuri moTxovnebis dacvas (zogadi da specialuri).
142 854/2004 regulaciis muxli me-5, punqti me-2.
51
evrokavSiris aRniSvna (SesaZlebelia, miTiTebuli iyos veterinaric). damRa daitaneba melniT an amowvis saSualebiT tanxorcze garedan, agreTve tan-xorcis naxevar, meoTxed an meeqvsed nawilebze143.
diagrama 4: saidentifikacio niSnis (janmrTelobis damRis)
magaliTi.
6. regulaciebiT dadgenili higienis zogadi da specialuri moTxovnebi sursaTis uvneblobis e.w. savaldebulo
winapirobebs (prerequisite requirements) warmoadgens. isini sakmaod zogadia. maTi konkretuli ganxorcielebisTvis saWiroa
ufro detaluri instruqciebi, e.w. „kargi praqtikis saxelmZRvaneloebi“. romelic, rogorc wesi, Tavad mewarmeebis
gaerTianebebis mier unda momzaddes, Semdeg ki Sefasebul da
mowonebul unda iqnes wevr-saxelmwifos an mTlianad Tanamegobrobis mier (procedura _ ix. zemoT). erovnul doneze damtkicebuli saxelmZRvaneloebi waredgineba evrokomisias, gadis
registracias da xelmisawvdomia http://ec.europa.eu/food/food/biosafety/establishments/list_en.htm veb-gverdze. Tanmegobrobis mier
mowonebuli procedurebi qveyndeba evrokavSiris oficialur
JurnalSi (seria C) da xelmisawvdomia sazogadoebisTvis.
sursaTis higienis savaldebulo winapirobebi moicavs
iseT moTxovnebs, rogoricaa, magaliTad, momsaxure personalis mier piradi higienis dacva, mowyobilobisa da Senobebis
sisufTave da gamarTuloba, yvela operaciisTvis mxolod sasmeli wylis gamoyeneba, gacivebuli an gayinuli produqtebis
dabali temperaturis uwyvetad SenarCuneba, produqtis sinjebis regularulad aReba mikrobiologiuri analizebis Casatareblad (sixSire damokidebulia produqtsa da saqmianobaze)
da sxva.
143 854/2004 regulacia, danarTi I, seqcia I, Tavi III,
52
7. garda savaldebulo winapirobebis dacvisa, sursaTis
yvela biznes-operatori (garda pirveladi warmoebisa) valdebulia danergos sursaTis uvneblobis marTvis sistema zemoT
aRwerili „haspis“saxiT, anu winaswar aRmoaCinos potenciuri safrTxeebi da miiRos zomebi maTi prevenciis an drouli
ganeitralebisTvis.
sursaTis iseTi biznesis SemTxvevaSi, romelic ar aris
dakavSirebuli sursaTis momzadebasTan an gadamuSavebasTan,
safrTxeebis kontrolisTvis sakmarisia higienis „savaldebulo winapirobebis“ dacva. aseTi biznesebisTvis SeiZleba CaiTvalos, rom „haspis“ pirveli etapi (safrTxeebis analizi) ganxorcielda da gakeTda daskvna, rom Semdegi etapebis saWiroeba
ar arsebobs144. Tumca es ar unda ganxorcieldes zereled,
Tuki konkretul SemTxvevaSi sursaTis uvneblobis uzrunvelsayofad aucilebelia raime moTxovnis (magaliTad, produqtis
Senaxvis temperaturis) mudmivi monitoringi, gadamowmeba (da
aRricxva), saTanado procedura unda SemuSavdes da ganxorcieldes145.
aseTi biznesebia:
• bazrebi da bazrobebi;
• mobiluri savaWro manqanebi;
• barebi da „kofe-Sopebi“, sadac momxmareblebs ZiriTadad sasmelebiT umaspinZldebian;
• mcire sabaylo maRaziebi;
• winaswar dafasoebuli da aramalfuWebadi produqtebis
(sabaylo saqonlis) Senaxva, transportireba da realizacia.
„haspis“ konkretuli proceduris SemuSavebisas maqsimalurad unda iqnes gamoyenebuli „kodeqs alimentariusis~ Sesabamisi miTiTebebi. Tumca aucilebelia mewarmeebs hqondeT
„haspis~ principebis konkretul sawarmoze moqnilad morgebis
SesaZlebloba. moqnili unda iyos „haspis~ ganxorcielebis
yoveli nabijis dokumentirebis moTxovnebic, raTa, magaliTad,
Zalian mcire bizness es moTxovna did tvirTad ar daawves146.
8. rac Seexeba sursaTis mikrobiologiur normebs, aRsan144 wyaro: [43], punqti 6.1.
145 iqve, punqti 6.2.
146 852/2004 regulaciis Sesavali, punqti me-15.
53
iSnavia, rom, miuxedavad imisa, ALOP done raodenobrivad jerjerobiT arc erT qveyanas (da arc evrokavSirs) dadgenili ar
aqvs, sursaTis ZiriTadi kanoniT _ 178/2002 regulaciiT ganisazRvra, rom sazogadoebrivi janmrTelobis dacvis maRali
done sursaTis kanonis fundamentur mizans warmoadgens147. SPSxelSekrulebis terminologiiT es niSnavs, rom evrokavSiris
ALOP done sakmaod maRali iqneba (Tumca misi raodenobrivi
maCvenebeli jerjerobiT ucnobia). regulacia miuTiTebs, rom
sursaTiT gamowveul daavadebaTa mTavar wyaros mikrobiologiuri safrTxeebi warmoadgens148 da ayalibebs sursaTis uvneblobis mizans am safrTxesTan mimarTebaSi _ sursaTi ar unda
Seicavdes mikroorganizmebs an maT toqsinebs iseTi odenobiT,
romelic adamianTa janmrTelobisTvis dauSvebel (dasaSvebze
maRal) risks iwvevs149.
am miznis misaRwevad higienis paketis Semadgeneli 2073/2005
regulacia adgens ori tipis normas (CamonaTvali ix. me-5 danarTSi): 1) sursaTis uvneblobis normebs _ es aris savaldebulo mikrobiologiuri maxasiaTeblebi bazarze ganTavsebuli
sursaTisTvis (vargisianobis vadis gasvlamde), romlis darRvevis SemTxvevaSi sursaTi bazridan amoRebul unda iqnes150;
2) procesis higienurobis Sefasebis kriteriumebs, romlis
darRvevis SemTxvevaSi sursaTis operatori valdebulia dauyovnebliv gaataros gamosasworebeli zomebi (gaaumjobesos higiena, gaamkacros kontroli, Seamowmos Termuli xazis gamarTuloba, Seamowmos an ukeT SearCios nedleuli da sxva)151.
rogorc zemoT aRvniSneT, erT-erTi mTavari garemoeba, ramac mTels msoflioSi sursaTis mikrobiologiuri
normebis gadaxedva ganapiroba, sursaTis uvneblobis uzrunvelyofis ufro saimedo meTodis _ „haspis“ danergvaSi mdgomareobs. „haspis“ farglebSi sursaTis operatorma Tavad
147 2073/2005 regulaciis preambula, pirveli punqti, pirveli winadadeba.
148 iqve, bolo winadadeba.
149 2073/2005 regulaciis preambula, meore punqti.
150 sursaTis mwarmoebels ufleba aqvs bazridan amoRebuli produqti
sxva, gansxvavebul produqtSi gadaamuSaos _ 2073/2005 regulacia, muxli 7,
punqti 2, meore abzaci.
151 romelime am normis darRvevis aRmoCenas yovelTvis Tan unda sdevdes
mizezebis gamokvleva, momavalSi am darRvevis aRmofxvris an gamoricxvis
mizniT [48].
54
unda gansazRvros is etapebi („kritikuli wertilebi“) sursaTis damuSavebisa Tu distribuciis jaWvSi, roca safrTxis
(maT Soris mikrobiologiuri organizmis) sursaTSi moxvedra
an gamravleba SesaZlebeli an mosalodnelia. am etapis gamovlenis Semdgom sursaTis operatori valdebulia SeimuSaos
zomebi sursaTSi mikroorganizmebis moxverdis an gamravlebis
prevenciis an (Tu es SeuZlebelia an gaumarTlebelad rTulia)
maTi Semdgomi ganadgurebisTvis. sursaTis operatori valdebulia gaakontrolos, rom mis mier dadgenili es zomebi efeqturia _ mikroorganizmebi sursaTSi aRar xvdeba an saimedod
nadgurdeba. maT Soris, man mikrobiologiuri analizic unda
Caataros. aseTi Semowmebebis sixSire, sinjebis raodenoba,
zoma, analizis meTodi _ sursaTis operatorma misi sawarmos
konkretuli maxasiaTeblebidan gamomdinare unda SearCios,
raTa darwmunebuli iyos, rom mis mier bazarze ganTavsebuli sursaTi srulebiT uvnebelia. amitom realurad mewarmem
SesaZloa rutinulad gamoiyenos mikrobiologiuri Semowmebis
sul sxva sqema da meTodebi, vidre es 2073/2005 regulaciiT
aris dadgenili, magram imisTvis, rom evrokavSiris mTel teritoriaze sursaTis uvneblobis kontroli erTgvarovani iyos,
saWiroa dadgindes sursaTis inspeqtirebisas gamosayenebeli
erTgvarovani kriteriumebi. swored maT adgens 2073/2005 regulacia.152 es aris is minimaluri sqema, romliTac sursaTis
sawarmos mikrobiologiuri Semowmeba unda xorcieldebodes
rogorc Tavad mewarmis, aseve inspeqtoris mier.
rogorc zemoT aRvniSneT, mewarme (sursaTis operatori)
valdebulia Tavad daadginos sawarmoSi is etapebi, sadac mikrobiologiuri analizebis Catareba saWiroa, airCios saanalizo mikroorganizmi, meTodi, sinjebis aRebis sixSire, sinjebis
raodenoba da zoma, analizis meTodi, raTa bazarze gansaTavsebeli produqtis uvnebloba uzrunvelyos. amasTan mis mier
gatarebuli am da sxva zomebis (higienis, „haspis“) efeqturoba/Sedegianoba man regularulad unda Seamowmos 2073/2005
regulaciaSi dadgenili „procesis higienis kriteriumebis“
gamoyenebiT153. Tu mikrobiologiurma analizebma dadgenil
1522073/2005 regulaciis preambulis 23-e punqtis mixedviT.
153 2073/2005 regulacia, muxli me-4, punqti 1.
55
normasTan/kriteriumTan Seusabamoba aCvena, mewarme valdebulia regulaciis imave danarTSi miTiTebuli gamosasworebeli
zomebi gaataros154. xolo, rodesac masTan inspeqtori miva,
igi am TviTSemowmebis proceduris regularuli Catarebis
damadasturebel dokumentebs moiTxovs, Seamowmebs da Tu mTlad kmayofili ar darCa, Tavadac Caatarebs mikrobiologiur
Semowmebas, ra Tqma unda, swored 2073/2005 regulaciiT dadgenili sqemiT155 [48].
2073/2005 regulaciaSi sagangebod aris miTiTebuli, rom
mecnierebis, teqnologiebisa da meTodologiebis ganviTarebis
kvaldakval, agreTve riskebis SefasebaTa Sedegebis mixedviT
an axali paTogenuri mikroorganizmebis aRmoCenis SemTxvevaSi
regulacia gadaixedeba156. rogorc zemoTac aRvniSneT, dResdReobiT rogorc evrokavSirSi, aseve msoflio jandacvis organizaciis farglebSi intensiurad mimdinareobs sursaTTan
dakavSirebuli mikrobiologiuri riskebis kvleva. amitom momavalSi sursaTis mikrobiologiuro normebis mudmivi cvlileba da daxvewa aris mosalodneli.
154 mewarme agreTve valdebulia Seamowmos Tavisi mikrobiologiuri testebis Sedegebis cvalebadoba droSi da maTi gauaresebis SemTxvevaSi, agreTve
dauyovnebliv miiRos gamosworebis zomebi (2073/2005 regulacia, muxli 9).
155 inspeqtors SeuZlia sxva, damatebiTi mikrobiologiuri analizebic
Caataros, Tuki eWvi aqvs, rom sursaTi mavnea, an sawarmoo procesis ufro
guldasmiT Semowmeba miaCnia mizanSewonilad, an es riskebis analizisTvis aris
saWiro (2073/2005 regulacia, muxli 1, pirveli abzaci, bolo winadadeba).
156 2073/2005 regulacia, muxli me-10.
56
danarTi 1
evropuli Tanamegobrobis direqtivebi,
romelic 2004 wlis „higienis paketiT“ gauqmda157
1. 64/433/EEC direqtiva xorcis warmoebasa da sabazro brunvasTan dakavSirebul janmrTelobis pirobebis Sesaxeb (Council
Directive 64/433/EEC of 26 June 1964 on health conditions for the
production and marketing of fresh meat. direqtivis Tavdapirveli
dasaxeleba iyo Council Directive 64/433/EEC of 26 June 1964 on
health problems affecting intra-Community trade in fresh meat);
2. 71/118/EEC direqtiva TanamegobrobaSi qaTmis xorciT vaWrobasTan dakavSirebuli janmrTelobis problemebis Sesaxeb
(Council Directive 71/118/EEC of 15 February 1971 on health problems
affecting trade in fresh poultry meat);
3. 72/461/EEC direqtiva TanamegobrobaSi xorciT vaWrobasTan
dakavSirebuli janmrTelobis problemebis Sesaxeb (Council
Directive 72/461/EEC of 12 December 1972 on health problems affecting intra-Community trade in fresh meat) – 2005 wlidan vrceldeba
mxolod cocxali cxovelebis importze;
4. 77/96/EEC direqtiva mesame qveynebidan Semotanil Roris
xorcSi triqinelis Semowmebis Sesaxeb (Council Directive 77/96/
EEC of 21 December 1976 on the examination for trichinae (trichinella
spiralis) upon importation from third countries of fresh meat derived
from domestic swine);
5. 77/99/EEC direqtiva TanamegobrobaSi xorcproduqtebiTa da
cxoveluri warmoSobis zogierTi sxva produqtis bazarze
brunvasTan dakavSirebuli janmrTelobis problemebis Sesaxeb (Council Directive 77/99/EEC of 21 December 1976 on health
problems affecting the production and marketing of meat products and
certain other products of animal origin. direqtivis Tavdapirveli
dasaxeleba iyo Council Directive 77/99/EEC of 21 December 1976
on health problems affecting intra-Community trade in meat products).
6. 80/215/EEC direqtiva Tanamegobrobis farglebSi xorc157 es direqtivebi gauqmda 2004/41/EC direqtiviT (Directive 2004/41/EC of the
European Parliament and the Council of 21 April 2004 repealing certain Directives concerning
food hygiene and health conditions for the production and placing on the market of certain products of animal origin intended for human consumption and amending Council Directives 89/662/
EEC and 92/118/EEC and Council Decision 95/408/EC)
57
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
58
produqtebiT vaWrobasTan dakavSirebuli cxovelTa janmrTelobis problemebis Sesaxeb (Council Directive 80/215/EEC of
22 January 1980 on animal health problems affecting intra-Community
trade in meat products);
89/362/EEC direqtiva rZis sawarmoebSi higienis zogadi pirobebis Sesaxeb (Commission Directive 89/362/EEC of 26 May 1989 on
general conditions of hygiene in milk production holdings);
89/437/EEC direqtiva kvercxis produqtebis warmoebasa da
bazarze ganTavsebasTan dakavSirebuli higienisa da janmrTelobis problemebis Sesaxeb (Council Directive 89/437/EEC of 20
June 1989 on hygiene and health problems affecting the production and
the placing on the market of egg products);
91/492/EEC direqtiva cocxali orsagduliani moluskebis
warmoebasa da bazarze ganTavsebasTan dakavSirebuli janmrTelobis pirobebis Sesaxeb (Council Directive 91/492/EEC of 15
July 1991 laying down the health conditions for the production and the
placing on the market of live bivalve molluscs);
91/493/EEC direqtiva Tevzproduqtebis warmoebasa da bazarze ganTavsebasTan dakavSirebuli janmrTelobis pirobebis
Sesaxeb (Council Directive 91/493/EEC of 22 July 1991 laying down
the health conditions for the production and the placing on the market
of fishery products);
91/494/EEC direqtiva qaTmis xorciT TanamegobrobaSi vaWrobasa da mesame qveynebidan importTan dakavSirebuli cxovelTa janmrTelobis pirobebis Sesaxeb (Council Directive 91/494/
EEC of 26 June 1991 on animal health conditions governing intra-Community trade in and imports from third countries of fresh poultry meat);
91/495/EEC direqtiva bocverisa da moSenebuli gareuli
cxovelebis xorcis warmoebasa da bazarze ganTavsebasTan
dakavSirebuli sazogadoebrivi janmrTelobisa da cxovelTa
janmrTelobis problemebis Sesaxeb (Council Directive 91/495/
EEC of 27 November 1990 concerning public health and animal health
problems affecting the production and placing on the market of rabbit
meat and farmed game meat);
92/45/EEC direqtiva veluri cxovelebis mokvlisa da maTi
xorcis bazarze ganTavsebasTan dakavSirebuli sazogadoebrivi janmrTelobisa da cxovelTa janmrTelobis problemebis Sesaxeb (Council Directive 92/45/EEC of 16 June 1992 on public
health and animal health problems relating to the killing of wild game
and the placing on the market of wild-game meat);
14. 92/46/EEC direqtiva, romelic adgens janmrTelobis wesebs
nedli rZis, Termulad damuSavebuli rZis da rZisgan warmoebuli produqtebis warmoebasa da bazarze ganTavsebisaTvis
(Council Directive 92/46/EEC of 16 June 1992 laying down the health
rules for the production and placing on the market of raw milk, heattreated milk and milk-based products);
15. 92/48/EEC direqtiva, romelic adgens minimalur higienur
moTxovnebs 91/493/EEC direqtivis 3(1)(a)(i) qvepunqtiT gaTvaliswinebuli garkveuli tipis TevzsaWeri gemebisaTvis
(Council Directive 92/48/EEC of 16 June 1992 laying down the minimum hygiene rules applicable to fishery products caught on board certain
vessels in accordance with Article 3(1)(a)(i) of Directive 91/493/EEC);
16. 94/65/EC direqtiva, romelic adgens moTxovnebs gatarebuli xorcisa da xorcproduqtebis warmoebasa da bazarze
ganTavsebasTan dakavSirebiT (Council Directive 94/65/EC of 14
December 1994 laying down the requirements for the production and
placing on the market of minced meat and meat preparations);
59
danarTi 2
saqmianobebi, romelTaTvisac aucilebelia
damtkiceba da 853/2004 regulaciiT dadgenili
higienis specialuri wesebis dacva158
1. Sinauri cxovelebis/frinvelebis cocxlad transportireba
dasaklavad159, dakvla-gatyaveba, xorcis daWra da Zvlebis moSoreba, xorcis Senaxva da transportireba; agreTve nanadirevis miReba-damuSaveba bazarze ganTavsebis mizniT;
2. dakepili (gatarebuli) xorcis160, momzadebuli (Sezavebuli)
xorcis161 an Zvlebidan meqanikurad gamocalkevebuli xorcis162, an xorcproduqtebis warmoeba;
3. cocxali orsagduliani moluskebis moSeneba-mogroveba163,
damuSaveba, SefuTva, transportireba.
4. Tevzis moSeneba164, daWera165, mokvla, gamoSigvna, gayinva, Se-
158 CamonaTvali momzadebulia 853/2004 regulaciis III danarTis mixedviT.
159 Tu biznes-operatori mxolod am saqmianobas axorcielebs, mas ar
sWirdeba damtkiceba. sakmarisia registracia. Tumca am saqmianobisTvis
dadgenili higienis specialuri wesebi man unda daicvas.
160 Minced meat, niSnavs Zvalgaclil nedl xorcs, romelic mcire
fragmentebad aris daqucmacebuli da damatebuli aqvs mxolod marili, 1%-mde
(853/2004 regulacia, danarTi I, punqti 1.13).
161 Meat preparations, niSnavs nedl xorcs (maT Soris mcire fragmentebad
daqucmacebuls), romelic Sezavebulia sxva produqtebiT, saneleblebiT an
sakvebdanamatebiT an romelsac ar gauvlia iseTi gadamuSaveba (processing,
ix. sqolio 129), romelic kunTis Sinagan struqturas daarRvevda da amdenad,
SenarCunebuli aqvs nedli xorcis Tvisebebi (853/2004 regulacia, danarTi I,
punqti 1.15).
162 Mechanically separated meat, MSM. es aris Zvlebze narCeni xorci,
romelic specialuri meqanikuri saSualebebiT Sordeba. saboloo produqti
warmoadgens wvril dispersul pastas, romelic sxvadasxva xorcproduqtSi
danamatad gamoiyeneba.
163 warmoadgens pirvelad warmoebas, amitom damtkicebas ar saWiroebs,
Tumca am procesisTvis dadgenili higienis specialuri wesebis dacva
savaldebuloa.
164 warmoadgens pirvelad warmoebas, amitom damtkicebas ar saWiroebs,
Tumca am procesisTvis dadgenili higienis specialuri wesebis dacva
savaldebuloa.
165 igive.
60
5.
6.
7.
8.
9.
fuTva, transportireba166, damuSaveba, files an meqanikurad
gamocalkevebuli xorcis warmoeba, Tevzproduqtebis warmoeba;
Sinauri Cliqosani cxovelebis wvela167, rZis mogrove
ba, Termuli damuSaveba, SefuTva, transportireba, rZis
produqtebis warmoeba;
kvercxis warmoeba,168 SefuTva-dafasoeba, kvercxis pro­
duqtebis wamoeba;
bayayis fexebisa da lokokinebis damuSaveba-momzadeba adamianis mier moxmarebisTvis;
cxovelis cximebis gadadnoba. Jelatinisa da kolagenis warmoeba.
kuWis, Sardis buStis, nawlavebis damuSaveba bazarze gan
Tavsebis mizniT.
166 Tuki Tevzebis mokvla, gamoSigvna, gayinva, SefuTva, transportireba
Tavad TevzsaWer gemze xorcieldeba, es procesebi miiCneva pirveladi
warmoebis Tanmdev saqmianobad da damtkicebas ar saWiroebs. Tumca maTTvis
dadgenili higienis specialuri wesebis dacva savaldebuloa.
167 warmoadgens pirvelad warmoebas da amitom damtkicebas ar saWiroebs
(sakmarisia registracia), Tumca am procesisTvis dadgenili higienis specialuri
wesebis dacva savaldebuloa.
168 kvercxis warmoeba pirveladi warmoebaa. specialuri moTxovnebidan
masze mxolod kvercxisTvis dadgenili higienis damatebiTi moTxovnebi
vrceldeba.
61
danarTi 3
„kodeqs alimentariusis~ mier 1991-2012 wlebSi
დანართი 3
miRebuli da gadamuSavebuli saxelmZRvanelo
„კოდექს ალიმენტარიუსის"
მიერsursaTis
1991-2012 წლებში
მიღებულიsferoSi
და გადამუშავებული
dokumentebi
higienis
სახელმძღვანელო დოკუმენტები სურსათის ჰიგიენის სფეროში
დოკუმენტის
ნომერი
CAC/RCP 23-1979
CAC/RCP 39-1993
CAC/RCP 40-1993
CAC/RCP 42-1995
CAC/GL 21-1997
CAC/RCP 46-1999
CAC/GL 30-1999
CAC/RCP 47-2001
CAC/RCP 48-2001
CAC/RCP 43R-1995
CAC/RCP 1-1969
CAC/RCP 58-2005
CAC/RCP 15-1976
62
დოკუმენტის დასახელება
ჰიგიენური პრაქტიკის კოდექსი დაბალი მჟავიანობის
კონსერვირებული პროდუქტებისთვის (Code of Hygienic
Practice for Low-Acid and Acidified Low-Acid Canned Foods)
ჰიგიენური პრაქტიკის კოდექსი მზა საკვებისა და
ნახევარფაბრიკატებისთვის საზოგადოებრივ კვებაში (Code of
Hygienic Practice for Precooked and Cooked Foods in Mass
Catering)
ჰიგიენური პრაქტიკის კოდექსი სტერილიზებული და
დაფასოებული დაბალი მჟავიანობის სურსათისთვის (Code of
Hygienic Practice for Aseptically Processed and Packaged Low-Acid
Foods)
ჰიგიენური პრაქტიკის კოდექსი სუნელებისა და გამხმარი
არომატული მცენარეებისთვის (Code of Hygienic Practice for
Spices and Dried Aromatic Plants)
სასურსათო პროდუქტების მიკრობიოლოგიური ნორმების
დადგენისა და გამოყენების პრინციპები (Principles for the
Establishment and Application of Microbiological Criteria for Foods)
ჰიგიენური პრაქტიკის კოდექსი გაყინული დაფასოებული
პროდუქტებისთვის გახანგრძლივებული ვარგისობის ვადით
(Code of Hygienic Practice for Refrigerated Packaged Foods with
Extended Shelf-Life)
მიკრობიოლოგიური რისკების შეფასების პრინციპები და
სახელმძღვანელო (Principles and Guidelines for the Conduct of
Microbiological Risk Assessment)
ჰიგიენური პრაქტიკის კოდექსი შეუფუთავი და ნაწილობრივ
შეფუთული სურსათის ტრანსპორტირებისთვის (Code of
Hygienic Practice for the Transport of Food in Bulk and SemiPacked Food)
ჰიგიენური პრაქტიკის კოდექსი
ბუტილირებული/დაფასოებული სასმელი წყლისთვის (Code of
Hygienic Practice for Bottled/Packaged Drinking Waters (Other
than Natural Mineral Waters)
ჰიგიენური პრაქტიკის რეგიონული (ლათინური ამერიკა და
კარიბის კუნძულები) კოდექსი ქუჩაში სურსათის მომზადებისა
და გაყიდვისთვის (Regional Code of Hygienic Practice for the
Preparation and Sale of Street Foods (Latin America and the
Caribbean)
სურსათის ჰიგიენის ზოგადი პრინციპები (General Principles of
Food Hygiene)
ჰიგიენური პრაქტიკის კოდექსი ხორცისთვის (Code of Hygienic
Practice for Meat)
ჰიგიენური პრაქტიკის კოდექსი კვერცხისა და კვერცხის
პროდუქტებისთვის (Code of Hygienic Practice for Eggs and Egg
Products)
ბოლო
ცვლილების
წელი
1993
1993
1993
1995
1997
1999
1999
2001
2001
2001
2003
2005
2007
CAC/GL 62-2007
CAC/GL 53-2003
CAC/GL 63-2007
CAC/GL 69-2008
CAC/RCP 57-2004
CAC/GL 61-2007
CAC/RCP 66-2008
CAC/RCP 53-2003
CAC/GL 73-2010
CAC/GL 78-2011
CAC/RCP 36-1987
CAC/RCP 33-1985
CAC/GL 79-2012
სურსათის უვნებლობაში მთავრობების მიერ რისკის ანალიზის
გამოყენების სამუშაო პრინციპები (Working Principles for Risk
Analysis for Food Safety for Application by Governments)
სურსათის ინსპექტირებისა და სერტიფიკაციის სისტემებთან
დაკავშირებული სანიტარიული ზომების ეკვივალენტურობის
დადგენის სახელმძღვანელო (Guidelines on the Judgement of
Equivalence of Sanitary Measures associated with Food Inspection
and Certification Systems)
მიკრობიოლოგიური რისკების მართვის პრინციპები და
სახელმძღვანელო (Principles and Guidelines for the Conduct of
Microbiological Risk Management)
სურსათის უვნებლობის კონტროლის ზომების ვალიდაციის
სახელმძღვანელო (Guideline for the Validation of Food Safety
Control Measures)
ჰიგიენური პრაქტიკის კოდექსი რძისა და რძის
პროდუქტებისთვის (Code of Hygienic Practice for Milk and Milk
Products)
ჰიგიენის ზოგადი პრინციპების გამოყენების სახელმძღვანელო
მზა საკვებში Listeria monocytogenes-ის კონტროლისთვის
(Guidelines on the Application of General Principles of Food
Hygiene to the Control of Listeria monocytogenes in Ready-to-Eat
Foods)
ჰიგიენური პრაქტიკის კოდექსი ჩვილებისა და მცირეწლოვანი
ბავშვების საკვები ფხნილებისთვის (Code of Hygienic Practice
for Powdered Formulae for Infants and Young Children)
ჰიგიენური პრაქტიკის კოდექსი ხილისა და
ბოსტნეულისათვის (Code of Hygienic Practice for Fresh Fruits
and Vegetables)
ჰიგიენის ზოგადი პრინციპების გამოყენების სახელმძღვანელო
ზღვის პროდუქტებში პათოგენური ვიბრიონების
კონტროლისთვის Guidelines on the Application of General
Principles of Food Hygiene to the Control of Pathogenic Vibrio
Species in Seafood
სახელმძღვანელო ქათმის ხორცში კამპილობაქტერისა და
სალმონელას რეგულირებისთვის (Guidelines for the Control of
Campylobacter and Salmonella in Chicken Meat)
ჰიგიენური პრაქტიკის კოდექსი დაუფასოებელი საკვები
ზეთების და ცხიმების შენახვისა და ტრანსპორტირებისთვის
(Code of Hygienic Practice for the Storage and Transport of Edible
Oils and Fats in Bulk)
ჰიგიენური პრაქტიკის კოდექსი ნატურალური მინერალური
წყლების მოპოვების, დამუშავებისა და ბაზარზე
განთავსებისთვის (Code of Hygienic Practice for Collecting,
Processing and Marketing of Natural Mineral Waters)
ჰიგიენის ზოგადი პრინციპების გამოყენების სახელმძღვანელო
სურსათში ვირუსების კონტროლისთვის (Guidelines on the
Application of General Principles of Food Hygiene to the Control of
Viruses in Food)
2007
2008
2008
2008
2009
2009
2009
2010
2010
2011
2011
2011
2012
63
64
რეგისტრაცი
ა
-
თევზებისა და
მოლუსკების
მოშენება,
სჭირდება
მოგროვება/დაჭერა,
რძის წველა,
კვერცხის წარმოება
დანარჩენი
სჭირდება
სურსათის გადამუშავება, მომზადება
არაორგანიზებული,
არარეგულარული
საქმიანობა
მცენარეული
სჭირდება
წარმოშობის
მცირე, გადის
მხოლოდ
ადგილობრივ
ბაზარზე
სურსათის პირველადი წარმოება:
საქმიანობის ტიპი
უნდა დაიცვას
უნდა დაიცვას
-
-
-
მხოლოდ იმ
შემთხვევაში,
თუკი
ეროვნული
წესები არ
არსებობს
-
-
დამტკიცებ
ა
852/2004
რეგულაციის I
დანართით
დადგენილი
ზოგადი
ჰიგიენის
წესები
პირველადი
წარმოებისთვის
-
უნდა
დაიცვას
-
-
-
852/2004
რეგულაცის II
დანართის III
თავით
დადგენილი
ჰიგიენის
გამარტივებული
ზოგადი წესები
-
-
-
-
852/2004
რეგულაციი
ს II
დანართით
დადგენილი
ჰიგიენის
ზოგადი
წესები
-
-
-
უნდა დაიცვას
-
853/2004
რეგულაციით
დადგენილი
ჰიგიენის
სპეციალური
წესები
-
-
-
-
-
საიდენტიფიკაციო
ნიშანი
პროდუქტზე
-
-
-
-
-
საჭიროა
-
-
-
-
ჰასპი
danarTi
დანართი
4 4
ჯანმრთელობის
აღნიშვნა
პროდუქტზე
higienis paketiT
dadgenil
Semajamebeli
cxrili
ჰიგიენის პაკეტით
დადგენილvaldebulebaTa
ვალდებულებათა შემაჯამებელი
ცხრილი
65
რეგისტრაცი
ა
დამტკიცებ
ა
-
უნდა დაიცვას
-
უნდა
დაიცვას
-
-
უნდა
დაიცვას
-
-
-
-
-
-
უნდა
დაიცვას
852/2004
რეგულაცის II
დანართის III
თავით
დადგენილი
ჰიგიენის
გამარტივებული
ზოგადი წესები
-
852/2004
რეგულაციი
ს II
დანართით
დადგენილი
ჰიგიენის
ზოგადი
წესები
-
-
-
უნდა დაიცვას
უნდა დაიცვას
853/2004
რეგულაციით
დადგენილი
ჰიგიენის
სპეციალური
წესები
-
საჭიროა
საიდენტიფიკაციო
ნიშანი
პროდუქტზე
-
საჭიროა
ჯანმრთელობის
აღნიშვნა
პროდუქტზე
საჭიროა
საჭიროა
-
საჭიროა
საჭიროა
ჰასპი
180 იგულისხმება სურსათი, რომელიც მიიღება გადამუშავებულ ცხოველური წაროშობის პროდუქტისთვის (იხ. სქოლიო 129) მცენარეული პროდუქტების დამატებით
(გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა ამ დანამატებს ტექნოლოგიური ფუნქცია ან სურსათისთვის სპეციფიკური მახასიათებლების მინიჭების დანიშნულება აქვს; მაგალითად,
სანელებლები, ან ხილი იოგურტში [59]). ასეთ პროდუქტების წარმოებაზე 853/2004 რეგულაციით დადგენილი სპეციალური მოთხოვნები არ ვრცელდება (853/2004
რეგულაცია, მუხლი 1-ლი, პუნქტი მე-2). თუმცა ისინი ვრცელდება იმ ცხოველური წარმოშობის პროდუქტების წარმოებზე, რომელიც ამ შერეული პროდუქტების
მომზადებისას იქნა გამოყენებული.
სურსათი ან
შერეული180
სურსათი
ძუძუმწოვრების
ახალი ან გაყინული
ხორცის წარმოება
სჭირდება
სჭირდება
(გარდა
კურდღლისა)
ცხოველური
წარმოშობის
სჭირდება
სჭირდება
სურსათი სხვა
სურსათის მიყიდვა საბოლოო მომხმარებლისთვის
არაორგანიზებული,
არარეგულარული
საქმიანობა
ქუჩის ბაზრობა,
მობილური
მაღაზია,
სჭირდება
დროებითი
ფარდული
სურსათით ვაჭრობა
სჭირდება
სხვა
საქმიანობის ტიპი
852/2004
რეგულაციის I
დანართით
დადგენილი
ზოგადი
ჰიგიენის
წესები
პირველადი
წარმოებისთვის
danarTi 5
დანართი 5
„ sursaTis higienis paketiT“ gamowveuli sursaTis
„ სურსათის ჰიგიენის პაკეტით“ გამოწვეული სურსათის მიკრობიოლოგიური ნორმების
mikrobiologiuri normebis cvlileba evrokavSirSi
ცვლილება ევროკავშირში
სურსათის სახეობა
საქონლის, ცხვრის,
თხის, ცხენის, ღორის
ტან-ხორცი
საქონლის, ცხვრის,
თხის, ცხენის, ღორის,
ფრინველის ტანხორცი
ნორმირებული
მიკროორგანიზმი
აერობ. მეზოფ.
ბაქტერიები
Enterobacteriaceae
Salmonella
აქტი, რომლითაც
2006 წლამდე
რეგულირდებოდა
დამუშავებული ხორცი
(ხორცის
ნახევარფაბრიკატები)
-
-
დაწესდა სურსათის
უვნებლობისა და
პროცესის ჰიგიენის
ნორმები
დარჩეს
სახელმძღვანელო
ნორმად
გადაკეთდა
პროცესის ჰიგიენის
ნორმად
Staphylococcus Aureus
დირექტივა
94/65/EEC
-
გაუქმდეს
გაუქმდა
შენარჩუნებულ იქნეს,
სინჯის ზომა
გაიზარდოს
დარჩა სურსათის
უვნებლობის
ნორმად (სინჯის
ზომა ეტაპობრივად
გაიზარდა)
დარჩეს
სახელმძღვანელო
ნორმად
Staphylococcus Aureus
Escherichia coli
აერობ. ბაქტერიები
-
Salmonella
-
Escherichia coli
-
-
ხორცპროდუქტები
პასტერიზებული
სასმელი რძე
აერობ. ბაქტერიები
Escherichia coli O157
Campilobacter
UHT რძე და
სტერილიზებული რძე
აერობ. ბაქტერიები
დირექტივა 92/46/EEC
პათოგენური
მიკროორგანიზმები
კოლიფორმები
გადაკეთდა
პროცესის ჰიგიენის
ნორმად
-
Escherichia coli
Salmonella
ნორმის ასახვა
2073/2005
რეგულაციაში
გადაწყვეტილება
2001/471/EC
აერობ. მეზოფ.
ბაქტერიები
ხორცის ფარში
SCVPH181
რეკომენდაცია
-
გაუქმდა
დაწესდა პროცესის
ჰიგიენის ნორმად
დაწესდა სურსათის
უვნებლობის ნორმა
დაწესდა პროცესის
ჰიგიენის ნორმა
გაუქმდეს. დადგინდეს
Salmonella-ს და
Listeria-ს ნორმა
შევიდა ლისტერიის
ერთიან ნორმაში
ჩანაცვლებულ იქნეს
Enterobacteriacea182-ს
ნორმით
დადგინდა პროცესის
ჰიგიენის ნორმა
Enterobacteriaceaსთვის
დარჩეს
სახელმძღვანელო
ნორმად
განხილულ იქნეს
ნორმის დამატების
შესაძლებლობა
გაუქმდეს
გაუქმდა
არ დამატებულა
გაუქმდა
საზოგადოებრივ ჯანდაცვასთან დაკავშირებული ვეტერინარული ზომების სამეცნიერო კომიტეტი
(Scientific Committee on Veterinary Measures relating to Public Health).
Enterobacteriacea ბაქტერიების ოჯახია, რომელიც მოიცავს როგორც კოლიფორმებს (მათ შორის Escherichia
coli-ს), ასევე ისეთ პათოგენურ ბაქტერიებს, როგორიცაა Salmonella, Shigella (დიზინტერიის გამომწვევი
ბაქტერია) და Yersinia (შავი ჭირის გამომწვევი ბაქტერია).
181
182
66
listeria monocytogenes
ნედლი ან
შეცხელებული (6065�C) რძისგან
დამზადებული ყველი
Salmonella
Escherichia coli
შენარჩუნებულ იქნეს
(გარდა მაგარი
ყველისა)
დადგინდეს ნორმად
მაგარი ყველისთვის,
სახელმძღვანელოდ _
დანარჩენი
ყველისთვის
Staphylococcus Aureus
დადგინდეს ნორმად
რბილი ყველი
(თერმულად
დამუშავებული
რძისგან)
Listeria
monocytogenes
გაუქმდეს
Escherichia coli
გაუქმდეს
კოლიფორმები
Listeria
monocytogenes
Salmonella
ახალი ყველი
Staphylococcus Aureus
სხვა ყველები
კარაქი
რძის ფხვნილი და
რძისგან
დამზადებული
ფხვნილოვანი
პროდუქტები
შენარჩუნებულ იქნეს
Salmonella
შევიდა ლისტერიის
ერთიან ნორმაში
დარჩა სურსათის
უვნებლობის
ნორმად
პროცესის ჰიგიენის
ნორმა
დაწესდა სურსათის
უვნებლობის ნორმა
სტაფილოკოკურ
ენტეროტოქსინებზე
და პროცესის
ჰიგიენის ნორმა
კოაგულაზაპოზიტიურ
სტაფილოკოკებზე
შევიდა ლისტერიის
ერთიან ნორმაში
გაუქმდა
ჩანაცვლებულ იქნეს
Enterobacteriacea-ს
ნორმით
დაწესდეს იგივე
ნორმა, რაც
ნედლი/შეცხელებული
რძისგან
დამზადებული
ყველისთვის
პროცესის ჰიგიენის
ნორმა
დადგინდა პროცესის
ჰიგიენის ნორმა
Escherichia coli-ზე
დაწესდა იგივე
ნორმა, რაც
ნედლი/შეცხელებუ
ლი რძისგან
დამზადებული
ყველისთვის
გაუქმდეს
ფერმენტაციის
შედეგად მიღებული
ყველისთვის
დაწესდა სურსათის
უვნებლობის ნორმა
სტაფილოკოკურ
ენტეროტოქსინებზე
Salmonella
გაუქმდეს
გაუქმდა
Listeria
monocytogenes
გაუქმდეს
შევიდა ლისტერიის
ერთიან ნორმაში
Salmonella
გაუქმდეს
კოლიფორმები
გაუქმდეს
Salmonella
გაუქმდეს
შენარჩუნებულ იქნეს
Listeria
monocytogenes
გაუქმდეს
კოლიფორმები
ჩანაცვლებულ იქნეს
Enterobacteriacea-ს
ნორმით
დარჩა სურსათის
უვნებლობის
ნორმად
დადგინდა პროცესის
ჰიგიენის ნორმა
Escherichia coli-ზე
დარჩა სურსათის
უვნებლობის
ნორმად
შევიდა ლისტერიის
ერთიან ნორმაში
დადგინდა პროცესის
ჰიგიენის ნორმა
Enterobacteriacea-ზე
67
რძისგან
დამზადებული
გაყინული
პროდუქტები
Listeria
monocytogenes
Staphylococcus Aureus
გაუქმდეს
Listeria
monocytogenes
ჩანაცვლებულ იქნეს
Enterobacteriacea-ს
ნორმით
დარჩეს
სახელმძღვანელო
ნორმად
კოლიფორმები
Salmonella
ფეკალური
კოლიფორმები
დირექტივა
91/492/EEC
Escherichia coli
Salmonella
68
გაუქმდა
გაუქმდეს
აერობ. ბაქტერიები
კვერცხის
პროდუქტები
დარჩეს ნორმად
მხოლოდ იმ
პროდუქტებისთვის,
რომელიც
ნედლი/შეცხელებული
რძისგან მზადდება
Salmonella
Salmonella
მოხარშული
კიბოსნაირები და
მოლუსკები
დადგინდა პროცესის
ჰიგიენის ნორმა
Enterobacteriacea-ზე
გაუქმდა
გაუქმდეს
აერობ. ბაქტერიები
ცოცხალი
ორსაგდულიანი
მოლუსკები
ჩანაცვლებულ იქნეს
Enterobacteriacea-ს
ნორმით
გაუქმდეს
Staphylococcus Aureus
კოლიფორმები
რძისგან
დამზადებული
თხევადი
პროდუქტები
გაუქმდეს
დაწესდა სურსათის
უვნებლობის ნორმა
სტაფილოკოკურ
ენტეროტოქსინებზე
და პროცესის
ჰიგიენის ნორმა
კოაგულაზაპოზიტიურ
სტაფილოკოკებზე
დარჩა სურსათის
უვნებლობის
ნორმად
შევიდა ლისტერიის
ერთიან ნორმაში
გაუქმდა
Staphylococcus Aureus
Escherichia coli
გადაწყვეტილება
93/51/EC
თბოგამძლე
კოლიფორმები
აერობ. მეზოფ.
ბაქტერიები
Salmonella
აერობ. მეზოფ.
ბაქტერიები
დირექტივა
89/437/EEC
შევიდა ლისტერიის
ერთიან ნორმაში
დადგინდა პროცესის
ჰიგიენის ნორმა
Escherichia coli-ზე
გაუქმდა
შენარჩუნებულ იქნეს
დარჩა სურსათის
უვნებლობის
ნორმად
გაუქმდეს
გაუქმდა
დარჩეს
სახელმძღვანელო
ნორმად, შეიცვალოს
სინჯების აღების გეგმა
დარჩა სურსათის
უვნებლობის
ნორმად
გაუქმდეს
დარჩა სურსათის
უვნებლობის
ნორმად
დარჩეს
სახელმძღვანელო
ნორმად
გახდა პროცესის
ჰიგიენის ნორმა
გაუქმდეს
გაუქმდა
გაუქმდეს
გაუქმდა
დარჩეს, შეიცვალოს
სინჯების აღების გეგმა
დარჩა სურსათის
უვნებლობის
ნორმად
დარჩეს
სახელმძღვანელო
გაუქმდა
ნორმად, შეიცვალოს
სინჯების აღების გეგმა
Enterobacteriaceae
Staphylococcus Aureus
გაუქმდეს
გაუქმდეს
გაუქმდეს
გაუქმდეს
აერობ. ბაქტერიები
Staphylococcus aureus
კოლიფორმები
კოლაგენი და
ჟელატინი
Clostridium
perfringens
გადაწყვეტილება
1999/724/EC
Salmonella
ანაერობ. სულფიტ.
ბაქტერიები
გახდა პროცესის
ჰიგიენის ნორმა,
სინჯების აღების
გეგმა გამკაცრდა
გაუქმდა
გაუქმდა
გაუქმდა
გაუქმდა
გაუქმდეს
გაუქმდა
დარჩეს
დარჩა სურსათის
უვნებლობის
ნორმად
გაუქმდეს
გაუქმდა
საჭმელად მზა
პროდუქტები,
რომელიც ლისტერიის
ზრდას ხელს უწყობს
ბავშვთა კვება და
სამედიცინო
დანიშნულების კვება
Listeria
monocytogenes
-
დაწესდეს ნორმა
დაწესდა სურსათის
უვნებლობის ნორმა
ბაზარზე
განთავსებული ყველა
სხვა პროდუქტი,
ვარგისიანობის ვადის
განმავლობაში
Listeria
monocytogenes
-
-
დაწესდა
უვნებლობის ნორმა
(შედარებით რბილი)
Escherichia coli
-
-
Salmonella
-
-
დაჭრილი ხილბოსტნეული და ხილბოსტნეულის
არაპასტერიზებული
წვენები
დაწესდა სურსათის
უვნებლობისა და
პროცესის ჰიგიენის
ნორმები
Escherichia coli-ს
აღმოცენებული
თესლები
პათოგენური
სეროტიპები (VTEC)
-
-
ჩვილ ბავშვთა კვება
(მშრალი)
Salmonella
Enterobacter sakazaki
Salmonella
-
-
დაწესდა სურსათის
უვნებლობის ნორმა
დაწესდა სურსათის
უვნებლობის ნორმა
69
literatura
1. Report of the fifth session of the Joint FAO/WHO Codex Alimentarius
Commission, Rome, 20 February _ 1 March 1968, ALINORM 68/35, http://www.
fao.org/docrep/meeting/005/71828e/71828e00.htm
2. Recommended International Code of Practice – General Principles of
Food Hygiene, CAC/RCP 1-1969 (Rev. 4 _ 2003), Codex Alimentarius. Joint
FAO/WHO Food Standards Programme, 2003, http://www.codexalimentarius.org/
download/standards/23/CXP_001e.pdf
3. Microorganisms in Foods 2: Sampling for Microbiological Analysis:
Principles and Specific Applications, 2nd ed. (1986). International Commission on
Microbiological Specifications for Foods (ICMSF), Blackwell Scientific Publications, Part 2 http://www.icmsf.org/pdf/icmsf2.pdf
4. Council Decision of 26 June 1990 on expenditure in the veterinary field,
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:1990D0424:20
080901:EN:PDF
5. McNally H., FAO/WHO conference on food standards, chemicals in
food and food trade, Food, Nutrition and Agriculture _ 2/3, 1991, http://www.fao.
org/docrep/u5900t/u5900t09.htm
6. Report of the twenty-fifth session of the Codex Committee on Food
Hygiene, Washington D.C.,28 October _ 1 November 1991, Joint FAO/WHO
Food Standards Programme, ALINORM 93/13, http://www.codexalimentarius.org/
download/report/54/al93_13e.pdf
7. Council Directive 92/117/EEC of 17 December 1992 concerning measures for protection against specified zoonoses and specified zoonotic agents in
animals and products of animal origin in order to prevent outbreaks of food-borne
infections and intoxications, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?ur
i=OJ:L:1993:062:0038:0048:EN:PDF
8. Council Directive 93/43/EEC of 14 June 1993 on the hygiene
of
foodstuffs,
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.
do?uri=CELEX:31993L0043:EN:NOT
9. Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures,
Multilateral Agreements on Trade in Ggoods, Annex 1A to the Agreement Establishing the World Trade Organization, WTO, 15April 1994, http://www.wto.org/
english/docs_e/legal_e/15-sps.pdf
10.Report of the Twenty-first session of the Joint FAO/WHO Codex Alimentarius Commission, Rome, 3 – 8 July 1995, ALINORM 95/37, Food and
Agriculture Organization of the United Nations, World Health Organization, http://
www.fao.org/docrep/meeting/005/v7950e/v7950e00.htm
70
11.Principles for the development of microbiological criteria for foodstuffs
as covered by the hygiene of foodstuffs Directive 93/43/EEC _ Recommendation
of the Scientific Committee for Foods (Opinion expressed on 7 June 1996), Reorts
of the Scientific Committee for Food, Thirty-ninth Series (1997) http://ec.europa.
eu/food/fs/sc/scf/reports/scf_reports_39.pdf
12.Principles for the development of microbiological criteria for foodstuffs
as covered by the hygiene of foodstuffs Directive 93/43/EEC _ Recommendation
of the Scientific Committee for Foods (Opinion expressed on 7 June 1996), Reports of the Scientific Committee for Food, 39th Series, 1997, http://ec.europa.eu/
food/fs/sc/scf/reports/scf_reports_39.pdf
13.Principles for the Development of Risk Assessment of Microbiological
Hazards under Directive 93/43/EEC (Recommendation of the SCF), Recommendation of the Scientific Committee for Food, European Commission, September
1997, http://ec.europa.eu/food/fs/sc/oldcomm7/out27_en.pdf , pg. 3-24.
14.Principles for the Development of Microbiological Criteria for Animal
Products and Products of Animal Origin Intended for Human Consumption, Recommendation of the Scientific Committee for Food and the Scientific Veterinary
Committee, Public Health Section, European Commission, September 1997, http://
ec.europa.eu/food/fs/sc/oldcomm7/out27_en.pdf , pg. 25-31.
15.Principles for the Establishment and Application of Microbiological Criteria for Foods, CAC/GL 21 – 1997, Codex Alimentarius Commission http://www.
codexalimentarius.org/download/standards/394/CXG_021e.pdf
16.Report of the Twenty-second Session of the Codex Alimentarius Commission, Geneva, 23-28 June 1997, http://www.codexalimentarius.org/download/
report/517/Al97_37e.pdf
17.Randell A.W., Whitehead A.J., Codex Alimentarius: food quality and
safety standards for international trade, Revue scientifique et technique (International Office of Epizootics).,1997,16(2)313-321, http://www.oie.int/doc/ged/d9137.
pdf
18.Verocytotoxin-Producing Escherichia Coli (VTEC) _ Report of the Scientific Veterinary Committee _ 17 September 1997 _ Scientific Veterinary Committee Working Group http://ec.europa.eu/food/fs/sc/oldcomm4/out15_en.html
19.Randell A.W., Miyagishima K. and Maskeliunas J., Codex Alimentarius
Commission: protecting food today and in the future, Food, Nutrition and Agriculture – 21, 1998, http://www.fao.org/docrep/w9474t/w9474t04.htm
20.EC Measures Concerning Meat and Meat Products (Hormones), Report of the Appelate Body, World Trade Organization, WT/DS26/AB/R and
WT/DS48/AB/R, 16 January 1998, http://docsonline.wto.org/imrd/directdoc.
asp?DDFDocuments/t/WT/DS/26ABR.WPF and http://docsonline.wto.org/imrd/
71
directdoc.asp?DDFDocuments/t/WT/DS/48RCAN.WPF
21.Opinion of Scientific Committee on Veterinary Measures relating to Public Health on the evaluation of microbiological criteria for food products of animal
origin for human consumption (23 September 99), EC Health & Consumer Protection DG, Directorate B _ Scientific Health Opinions, Unit B3 _ Management of
scientific committees II,SC4, http://ec.europa.eu/food/fs/sc/scv/out26_en.pdf
22.Principles and Guidelines for the Conduct of Microbiological Risk Assessment, CAC/GL 30-1999, Codex Alimentarius Commission, http://www.codexalimentarius.org/download/standards/357/CXG_030e.pdf
23.Opinion of the Scientific Committee on Veterinary Measures relating to
Public Health on Listeria Monocytogenes, 23 September 1999, EC Health & Consumer Protection DG, http://ec.europa.eu/food/fs/sc/scv/out25_en.html
24.Opinion of the Scientific Committee on Veterinary Measures relating to
Public Health on food-borne zoonoses, 12 April 2000, EC Health & Consumer
Protection DG, http://ec.europa.eu/food/fs/sc/scv/out32_en.pdf
25.Summary and Conclusions of Twenty-fourth Session of Codex Alimentarius Commission, Geneva, 2-7 July 2001, ALINORM 01/41, http://www.codexalimentarius.org/download/report/519/Al01_41e.pdf
26.Opinion of the Scientific Committee on Food on specifications for gelatine in terms of consumer health, SCF/CS/CNTM/MET/27 Final, 28 February
2002, Scientific Committee on Food, http://ec.europa.eu/food/fs/sc/scf/out122_
en.pdf
27.Council Directive 2002/99/EC of 16 December 2002 laying down the
animal health rules governing the production, processing, distribution and introduction of products of animal origin for human consumption, http://eur-lex.europa.
eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32002L0099:EN:NOT
28.Regulation (EC) No 178/2002 of the European Parliament and of the
Council of 28 January 2002 laying down the general principles and requirements of food law, establishing the European Food Safety Authority and laying
down procedures in matters of food safety, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/
LexUriServ.do?uri=CELEX:32002R0178:EN:NOT
29.The Scientific Steering Committee(SSC): A short history of six busy
years, http://ec.europa.eu/food/fs/sc/ssc/ssc_history_en.pdf
30.Opinion of the Scientific Committee on Veterinary Measures relating to
Public Health on the evaluation of antimicrobial treatments for poultry carcasses
(adopted on 14-15 April 2003) http://ec.europa.eu/food/fs/sc/scv/out63_en.pdf
31.Opinion of the Scientific Committee on Veterinary Measures relating to
Public Health on Salmonellae in Foodstuffs (adopted on 14-15 April 2003) http://
ec.europa.eu/food/fs/sc/scv/out66_en.pdf
72
32.Regulation (EC) No 2160/2003 of the European Parliament and of the
Council of 17 November 2003 on the control of salmonella and other specified
food-borne zoonotic agents, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?ur
i=OJ:L:2003:325:0001:0015:EN:PDF
33.Opinion of the Scientific Committeee on Veterinary Measures Relating
to Public Health on verotoxigenic E. coli in foodstuffs (adopted on 21-22 January
2003), EC Health & Consumer Protection DG, http://ec.europa.eu/food/fs/sc/scv/
out58_en.pdf
34.Guidelines on the Judgement of Equivalence of Sanitary Measures associated with Food Inspection and Certification Systems, CAC/GL 53-2003 (Revised
2008), Codex Alimentarius Comission, http://www.codexalimentarius.org/download/standards/10047/CXG_053e.pdf
35.Regulation (EC) No 852/2004 of the European Parliament and of the
Council of 29 April 2004 on the hygiene of foodstuffs, http://eur-lex.europa.eu/
LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2004R0852:20090420:EN:PDF
36.Regulation (EC) No 853/2004 of the European Parliament and of the
Council of 29 April 2004 laying down specific hygiene rules for food of animal
origin, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2004R0
853:20120701:EN:PDF
37.Regulation (EC) No 854/2004 of the European Parliament and of the
Council of 29 April 2004 laying down specific rules for the organisation of official controls on products of animal origin intended for human consumption, http://
eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2004R0854:2011072
9:EN:PDF
38.Regulation (EC) No 882/2004 of the European Parliament and of the
Council of 29 April 2004 on official controls performed to ensure the verification
of compliance with feed and food law, animal health and animal welfare rules,
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2004R0882:20
120101:EN:PDF
39.Report on Trends and Sources of Zoonotic Agents in Animals, Feedingstuffs, Food and Man in the European Union and in Norway in 2003, Part 1, EC
Health & Consumer Protection DG, Directorate D _ Food Safety: production and
distribution chain, D2 _ Biological risks, SANCO/339/2005, mokle Sinaarsi:
http://ec.europa.eu/food/food/biosafety/salmonella/001_cover_2003.pdf , angariSis danarCeni nawilebi: http://ec.europa.eu/food/food/biosafety/salmonella/zoonoses_reps_2003_en.htm
40.Opinion of the Scientific Panel on Biological Hazards on the request
from the Commission related to Campylobacter in animals and foodstuffs (Question N° EFSA-Q-2003-081) Adopted on 27th of January 2005, The EFSA Journal
73
(2005) 173 1-10 “Campylobacter in animals and foodstuffs”, http://www.efsa.
europa.eu/en/efsajournal/doc/173.pdf
41.Report on results of monitoring / control of Salmonella in breeding
flocks of Gallus gallus in the European Union and Norway in 2004, Working
Document Prepared by the Community Reference Laboratory on the Epidemiology of Zoonoses, BfR, Berlin, Germany, EC DG SANCO /1143/2005, http://
ec.europa.eu/food/food/biosafety/salmonella/sanco_1143_2005.pdf
42.Guidance document on the implementation of certain provisions of Regulation (EC) No 852/2004 On the hygiene of foodstuffs, EC SANCO DG, Brussels,
21 December 2005 http://ec.europa.eu/sverige/documents/doc133_sv.pdf
43.Guidance document on the implementation of procedures based on the
HACCP principles, and on the facilitation of the implementation of the HACCP
principles in certain food businesses, EC SANCO DG, Brussels, 16 November
2005 http://ec.europa.eu/food/food/biosafety/hygienelegislation/guidance_doc_haccp_en.pdf
44.Discussion paper on strategy for setting microbiological criteria for foodstuffs in Community legislation. SANCO/1252/2001 Rev. 11, Brussels 8.3.2005
http://ec.europa.eu/food/food/biosafety/salmonella/discussion_paper_en.pdf
45.Commission Regulation (EC) No 2073/2005 of 15 November 2005 on
microbiological criteria for foodstuffs, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2005R2073:20111201:EN:PDF
46.Commission Regulation (EC) No 2074/2005 of 5 December 2005 laying down implementing measures for certain products under Regulation (EC) No
853/2004 of the European Parliament and of the Council and for the organisation
of official controls under Regulation (EC) No 854/2004 of the European Parliament and of the Council and Regulation (EC) No 882/2004 of the European
Parliament and of the Council, derogating from Regulation (EC) No 852/2004 of
the European Parliament and of the Council and amending Regulations (EC) No
853/2004 and (EC) No 854/2004, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.
do?uri=CONSLEG:2005R2074:20121126:EN:PDF
47.Commission Regulation (EC) No 2075/2005 of 5 December 2005 laying
down specific rules on official controls for Trichinella in meat, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2005R2075:20111124:EN:PDF
48.Commission Regulation (EC) No 1003/2005 of 30 June 2005 implementing Regulation (EC) No 2160/2003 as regards a Community target for the
reduction of the prevalence of certain salmonella serotypes in breeding flocks of
Gallus gallus and amending Regulation (EC) No 2160/2003, http://eur-lex.europa.
eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2005:170:0012:0017:EN:PDF
49.Guidance document on official controls, under Regulation (EC)
74
No882/2004, concerning microbiological sampling and testing of foodstuffs,
EC, Health and Consumer Protection DG, Brussels, 13 November 2006, http://
ec.europa.eu/food/food/controls/foodfeed/sampling_testing.pdf
50.A simplified guide to understanding and using food safety objectives
and performance objectives, International Commission on Microbiological Specifications for Foods, 2006, http://www.icmsf.org/pdf/FSO%20Ojectives/GuiaSimplificadoEnglish.pdf
51.Commission Regulation (EC) No 1168/2006 of 31 July 2006 implementing Regulation (EC) No 2160/2003 as regards a Community target for the
reduction of the prevalence of certain salmonella serotypes in laying hens of Gallus gallus and amending Regulation (EC) No 1003/2005, http://eur-lex.europa.eu/
LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2006:211:0004:0008:EN:PDF
52.Guidance document on certain key questions related to import requirements and the new rules on food hygiene and on official food controls, EC DG for
Health and Consumers, Brussels, 5.1.2006, http://ec.europa.eu/food/international/
trade/interpretation_imports.pdf
53.Principles and Guidelines for the Conduct of Microbiological Risk Management (MRM), CAC/GL 63-2007, Codex Alimentarius Commission, http://
www.codexalimentarius.org/download/standards/10741/cxg_063e.pdf
54.The Community Summary Report on Trends and Sources of Zoonoses,
Zoonotic Agents, Antimicrobial Resistance and Foodborne Outbreaks in the European Union in 2006, European Food Safety Authority (EFSA), European Centre
for Disease Prevention and Control (ECDC), December 2007, http://www.efsa.
europa.eu/en/efsajournal/doc/130r.pdf
55.Commission Regulation (EC) No 646/2007 of 12 June 2007 implementing Regulation (EC) No 2160/2003 of the European Parliament and of the Council
as regards a Community target for the reduction of the prevalence of Salmonella
enteritidis and Salmonella typhimurium in broilers and repealing Regulation (EC)
No 1091/2005, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2007:
151:0021:0025:EN:PDF
56.Working Principles for Risk Analysis for Food Safety for Application by
Governments, CAC/GL 60-2007, Codex Alimentarius Commission, http://www.
codexalimentarius.org/download/standards/10751/CXG_062e.pdf
57.Guidance document on Listeria monocytogenes shelf-life studies for
ready-to-eat foods, under Regulation (EC) No 2073/2005 of 15 November 2005
on microbiological criteria for foodstuffs, Commission Staff Working Document,
SANCO/1628/2008 ver. 9.3 (26112008), http://ec.europa.eu/food/food/biosafety/
salmonella/docs/guidoc_listeria_monocytogenes_en.pdf
58.Commission Regulation (EC) No 584/2008 of 20 June 2008 implement-
75
ing Regulation (EC) No 2160/2003 of the European Parliament and of the Council
as regards a Community target for the reduction of the prevalence of Salmonella
enteritidis and Salmonella typhimurium in turkeys, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2008:162:0003:0008:EN:PDF
59.Guidance document on the implementation of certain provisions of Regulation (EC) No 853/2004 on the hygiene of food of animal origin, EC SANCO
DG, Brussels, 16 February 2009 http://ec.europa.eu/food/food/biosafety/hygienelegislation/guidance_doc_853-2004_en.pdf
60.Communication from the Commission to the European Parliament and to
the Council with regard to the state of play on the control of food-borne Salmonella
in the EU,EC, Brussels, 29.5.2009 COM(2009) 250 final, http://ec.europa.eu/food/
food/biosafety/salmonella/docs/comm_control_foodborne_salmonella_EU_en.pdf
61.Risk assessment of Campylobacter spp. in broiler chickens, Microbiological Risk Assessment Series 11 & 12, 2009, WHO/FAO, Geneva, http://www.
who.int/entity/foodsafety/publications/micro/MRA11_En.pdf
62.Analysis of the baseline survey on the prevalence of Campylobacter in
broiler batches and of Campylobacter and Salmonella on broiler carcasses in the
EU, 2008 _ Part A: Campylobacter and Salmonella prevalence estimates, Scientific Report of EFSA, EFSA Journal 2010; 8(03):1503, http://www.efsa.europa.eu/
en/efsajournal/doc/1503.pdf
63.Risk characterization of microbiological hazards in food: Guidelines,
FAO/WHO 2009, Microbiological Risk Assessment Series No 17, http://www.fao.
org/docrep/012/i1134e/i1134e00.pdf
64.Commission Staff Working Document on the Understanding of certain
provisions on flexibility provided in the Hygiene Package, Frequently Asked Questions, Guidelines for food business operators, EC DG for Health and Consumers,
Brussels, 12.08.2010, SEC(2010) 985 final http://ec.europa.eu/food/food/biosafety/
hygienelegislation/docs/faq_all_business_en.pdf
65.Commission Staff Working Document on the Understanding of certain
provisions on Flexibility provided in the Hygiene Package, Guidelines for the
competent authorities, EC DG for Health and Consumers, Brussels, 12.08.2010,
SEC(2010) 986 final http://ec.europa.eu/food/food/biosafety/hygienelegislation/
docs/faq_all_public_en.pdf
66.Guidance on the implementation of articles 11, 12, 14, 17, 18, 19 and
20 of Regulation (EC) N° 178/2002 on general food law, 26 January 2010, http://
ec.europa.eu/food/food/foodlaw/guidance/guidance_rev_8_en.pdf
67.Commission Regulation (EU) No 200/2010 of 10 March 2010 implementing Regulation (EC) No 2160/2003 of the European Parliament and of the
Council as regards a Union target for the reduction of the prevalence of Salmo-
76
nella serotypes in adult breeding flocks of Gallus gallus, http://eur-lex.europa.eu/
LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2010:061:0001:0009:EN:PDF
68.Commission Staff Working Document, accompanying the Report from
the Commission to the European Parliament and the Council on the experience
gained from the application of the hygiene Regulations (EC)No 852/2004, (EC) No
853/2004 and (EC) No 854/2004 of the European Parliament and of the Council of
29 April 2004, EC SEC(2009) 1079 Final, Brussels 28.7.2009, http://ec.europa.eu/
food/food/biosafety/hygienelegislation/docs/staff_working_doc_part1_en.pdf
69.General Guidance for Food Business Operators on EC Regulation No.
2073/2005 on Microbiological Criteria for Foodstuffs, http://www.foodlaw.rdg.
ac.uk/pdf/uk-06001-micro-criteria.pdf
70.European food Law Handbook, Bernd van der Meulen, Menno van der
Velde, Wageningen Academic Publishers, The Netherlands, 2009
71.Sperber, William H. and Richard F. Stier. “Happy 50th Birthday to
HACCP: Retrospective and Prospective”. Food Safety magazine. December
2009-January 2010. pp. 42, 44-46. http://www.foodsafetymag-digital.com/foodsaf
etymag/20091201?pg=4#pg42
72.Guidelines for the Control of Campylobacter and Salmonella in Chicken
Meat, CAC/GL 78-2011, Codex Alimentarius Commission, http://www.codexalimentarius.org/download/standards/11780/CXG_078e.pdf
73.Codex Alimentarius Commission Procedural Manual, Twentieth edition,
Joint FAO/WHO Food Standards Programme, Rome, 2011 ftp://ftp.fao.org/codex/
Publications/ProcManuals/Manual_20e.pdf
74.Scientific Opinion on the risk posed by Shiga toxin-producing Escherichia coli (STEC) and other pathogenic bacteria in seeds and sprouted seeds, EFSA,
15 November 2011, EFSA Journal 2011;9(11):2424 [101 pp.]. doi:10.2903/j.
efsa.2011.2424, http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/doc/2424.pdf
75.Commission Regulation (EU) No 517/2011 of 25 May 2011 implementing Regulation (EC) No 2160/2003 of the European Parliament and of the Council
as regards a Union target for the reduction of the prevalence of certain Salmonella serotypes in laying hens of Gallus gallus and amending Regulation (EC) No
2160/2003 and Commission Regulation (EU) No 200/2010, http://eur-lex.europa.
eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:138:0045:0051:EN:PDF
76.Scientific Opinion on Campylobacter in broiler meat production: control options and performance objectives and/or targets at different stages of the
food chain, On request from the European Commission, Question No EFSAQ-2009-00233, adopted on 10 March 2011, EFSA Journal 2011; 9(4):2105, http://
www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/doc/2105.pdf
77.Annual Epidemiological Report 2012. Reporting on 2010 surveillance
77
data and 2011 epidemic intelligence data. European Centre for Disease Prevention and Control. Stockholm: ECDC; 2013. http://ecdc.europa.eu/en/publications/
Publications/Annual-Epidemiological-Report-2012.pdf
78.The European Union Summary Report on Trends and Sources of Zoonoses, Zoonotic Agents and Food-borne Outbreaks in 2011, European Food Safety
Authority (EFSA), European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC),
EFSA Journal 2013;11(4):3129, April 2013, http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/doc/3129.pdf
79.Scientific Opinion on VTEC-seropathotype and scientific criteria regarding pathogenicity assessment, EFSA, 09 April 2013, EFSA Journal 2013;11(4):3138
[106 pp.]. doi:10.2903/j.efsa.2013.3138, http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/
doc/3138.pdf
78
79
daibeWda:
gamomcemloba `meridiani~,
Tbilisi, al. yazbegis gamz., #47.
( 239-15-22
E-mail: [email protected]
80
sursaTis regulireba
evrokavSirSi
sursaTis
higiena
saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri
Tbilisi, delisis I Sesaxvevi 5a
tel/faqsi: (995 32) 399018
[email protected] www.csrdg.ge
Tbilisi _ 2013