docSłoweńsko-polski słownik tematyczny dla
download 
Report Transcription
Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla
D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 2 OD AUTORA: Niniejsza publikacja jest pierwszą próbą napisania słoweńsko-polskiego słownika tematycznego z przeznaczeniem dla szerokiego grona odbiorców, w szczególności dla uczniów i studentów. Rok temu powstała znacznie okrojona darmowa wersja, która jednak zawierała drobne błędy i była bardzo ograniczona pod względem słownictwa. Wersja komercyjna została poprawiona - każde słowo było sprawdzane w "Słowniku języka słoweńskiego". Dzięki temu w poszczególnych hasłach zamieszczono akcenty, co jest szczególnie przydatne dla studentów słowenistyki. Hasła zostały zaczerpnięte z wielu źródeł, w szczególności ze słowników języka słoweńskiego, korpusu języka słoweńskiego "Nova beseda" oraz słoweńskiej prasy. Słownik w całości został napisany w Polsce; powstał bez żadnych dotacji. Zakres opracowanego materiału powinien wystarczyć do opanowania języka słoweńskiego na poziomie A1-B1. Jeśli chodzi o język słoweński, to możliwości prowadzenia badań leksykalnych są ogromne, lecz jest to działalność niedochodowa, w związku z czym na rynku jest bardzo mało publikacji do nauki tego języka. Oprócz tego słownika w planie jest opracowanie kilku innych słowników mających wypełnić tę lukę. W kilkunastu hasłach oznaczonych * nie ma akcentów - haseł tych nie było w "Słowniku języka słoweńskiego". Zdjęcia pochodzą ze zbiorów własnych autora, a układ tekstu został dobrany w taki sposób, aby był jak najbardziej czytelny. Dariusz Sieczkowski D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 3 SPIS TREŚCI 1.KOLEJE ŻYCIA 1. Rodzina 2. Czynności codzienne 3. Dom i mieszkanie 4. Sen 5. Ciąża i dzieciństwo 6. Młodość i życie dorosłe 7. Starość 8. Śmierć 9. Życie towarzyskie 10. Miłość 11. Małżeństwo 12. Szkoła 13. Studia 14. Problemy 6 8 11 13 14 15 15 16 18 20 21 22 24 26 2. CZŁOWIEK 1. Dane osobowe 2. Cechy charakteru i osobowości 3. Emocje i uczucia 4. Ciało 5. Wygląd 6. Inteligencja 7. Nałogi 8. Zmysły 9. Zdrowie 10. U dentysty 30 31 33 35 37 39 41 43 45 47 3. HANDEL I USŁUGI 1. Zakupy 2. Artykuły spożywcze 3. Gastronomia 4. Mięso 5. Napoje 6. Odzież 7. Obuwie 8. Owoce i warzywa 9. Drogeria 10. Artykuły AGD 11. Artykuły RTV 12. Komunikacja miejska 13. Poczta 14. Telekomunikacja 50 52 54 56 57 58 60 61 63 64 65 66 67 68 4. PODRÓŻ 1. Podróż pociągiem 2. Podróż drogą powietrzną 3. Podróż drogą wodną 4. Podróż samochodem 5. Nocleg 6. Kemping 7. Granica 71 73 75 76 78 80 81 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 4 5. CZAS WOLNY 1. Film 2. Konkursy i hazard 3. Teatr 4. Muzyka 5. Instrumenty muzyczne 6. Taniec 7. Sztuka – pojęcia ogólne 8. Malarstwo 9. Fotografia 10. Literatura 11. Zwierzęta domowe 85 87 88 90 92 93 94 95 96 97 100 6. NAUKA 1. Pojęcia ogólne 2. Astronomia 3. Fizyka 4. Optyka 5. Chemia 6. Matematyka 7. Geometria 8. Filozofia 9. Językoznawstwo 10. Gramatyka 11. Genetyka 103 105 107 109 111 113 115 116 117 119 120 7. TECHNIKA 1. Budownictwo 2. Komputer 3. Internet 4. Oprogramowanie 5. Przemysł 6. Elektrotechnika 7. Energetyka 8. Samochód 124 125 126 127 128 129 131 132 8. BIZNES 1. Pieniądze 2. Bankowość 3. Gospodarka 4. Giełda 5. Handel 6. Przedsiębiorstwo 7. Praca 8. Zawody 9. Ubezpieczenia 135 136 137 139 140 142 143 145 147 9. PRZYRODA 1. Pogoda 2. Przestrzeń 3. Ssaki 4. Ptaki 5. Drzewa 6. Ekologia 7. Materiały 8. Pierwiastki 9. Rolnictwo 150 152 154 156 158 159 160 161 162 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 5 10. SPOŁECZEŃSTWO: 1. Pojęcia ogólne 2. Polityka 3. Wybory 4. Religia 5. Protest 6. Media 7. Miasto 8. Migracja 9. Państwa 10. Miasta 11. Narody 167 170 172 173 175 176 178 180 181 183 184 11. SPORT: 1. Dyscypliny sportowe 2. Rywalizacja 3. Piłka nożna 4. Hokej na lodzie 5. Lekkoatletyka 6. Skoki narciarskie 7. Tenis 8. Koszykówka 9. Boks 188 189 191 192 193 194 195 196 197 12. PRZESTĘPCZOŚĆ 1. Przestępczość pospolita 2. Przestępczość zorganizowana 3. Przestępczość gospodarcza 4. Sąd 5. Więzienie 200 205 207 209 213 13. SIŁY ZBROJNE 1. Wojsko 2. Broń 3. Woina 4. Służby specjalne 217 219 221 223 14. KATASTROFY I KLĘSKI ŻYWIOŁOWE 1. Wulkan 2. Powódź 3. Trzęsienie ziemi 4. Pożar 5. Katastrofa - pojęcia ogólne 6. Wypadek 7. Katastrofa ekologiczna 226 228 230 231 232 234 235 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 1. KOLEJE ŻYCIA 1.1 RODZINA adópcija adoptirana hči adoptíranje adoptírati bábica bil je potomec ameriških priseljencev biti iz dobre družine bližnji sorodnik bràt brátec bratje in sestre brátranec četvórček člani družine daljni sorodnik dati otroka v posvojitev dedek in babica družína družina brez otrok družina je osnovna celica družbe družínica družínski družinski album družinski prijatelj družinsko srečanje dvojajčna dvojčka dvójček edínec edínka enojajčna dvojčka hčerin mož hčérka hči je odrasla ima brata ima dve sestri izgubil je oba starša je oče dveh otrok kakršna mati, taka hči máma mámica máti mlada mati mlajša sestra nájdenček nájdenka najpomembnejša stvar v življenju nečák nečákinja ni mogla imeti lastnih otrok nima ne brata ne sestre adopcja adoptowana córka adopcja adoptować babcia był potomkiem amerykańskich imigrantów pochodzić/być z dobrego domu bliski krewny brat braciszek rodzeństwo kuzyn czworaczek członkowie rodziny daleki krewny oddać dziecko do adopcji dziadek i babcia rodzina bezdzietna rodzina rodzina jest podstawową komórką społeczną rodzinka rodzinny album rodzinny przyjaciel rodziny rodzinne spotkanie bliźnięta dwujajowe bliźniak jedynak jedynaczka bliźnięta jednojajowe mąż córki córka córka dorosła/córka jest dorosła ma brata ma dwie siostry stracił oboje rodziców jest ojcem dwojga dzieci jaka matka, taka córka mama mama, mamusia mama, matka młoda matka młodsza siostra znajda /chłopiec/ znajda /dziewczyna/ najważniejsza rzecz w życiu siostrzeniec siostrzenica nie mogła mieć (własnych) dzieci nie ma brata, ani siostry 6 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" obiskati staro mater ôče ôčka oddati v posvojitev odločila se je za adoptiranje otroka otroci iz prvega zakona pólbràt pólsêstra posvojítev posvojíti potomci podedujejo lastnosti staršev potómec prábábica prádéd práprábábica práprádéd prava sestra právnúk právnúkinja prédnik rodila je trojčke sêstra sestríčna siamska dvojčka skrben oče skrbna mati snáha soródnik stara mama starejša sestra starejši brat stari oče stari starši stárši stríc svák svákinja šestčlanska družina ta družina stanuje v našem bloku ta ura mi je družinski spomin tást tášča têta têtka to je moj brat trójček újec újna ustvaril si je družino v prisotnosti staršev vnúk vnúkec vnúkinja zanemarjati družino zèt odwiedzić babcię ojciec tata oddać do adopcji zdecydowała się na adopcję dziecka dzieci z pierwszego małżeństwa brat przyrodni siostra przyrodnia adopcja adoptować potomkowie dziedziczą cechy rodziców potomek prababcia pradziadek praprababcia prapradziadek siostra biologiczna prawnuk prawnuczka przodek urodziła trojaczki siostra kuzynka bliźnięta syjamskie troskliwy ojciec troskliwa matka synowa krewny babcia starsza siostra starszy brat dziadek dziadkowie rodzice stryj szwagier szwagierka sześcioosobowa rodzina ta rodzina mieszka w naszym bloku ten zegar jest dla mnie pamiątką rodzinną teść teściowa ciotka, ciocia ciotka to mój brat trojaczek wujek wujenka założył rodzinę w obecności rodziców wnuk wnuczek wnuczka zaniedbywać rodzinę zięć 7 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 1.2 CZYNNOŚCI CODZIENNE bráti brati na glas brisati prah česáti česati lase dajáti dáti dati sinu denar za kino fotografírati gledati film/televizijo gledati se v ogledalu gledati skozi okno hodíti hoditi ob berglah hoditi peš v službo hoditi sem ter tja po sobi hoditi v cerkev hoditi v šolo igráti igráti se iskáti íti iti iz sobe iti k frizerju iti na delo izkljúčiti izlíkati izpíti izpolniti obljubo izpolnjevati svoje obveznosti izposodíti izsušíti jahati na konju je in pije je za tri jésti kúhati kupováti lagáti líkati mama češe hčerko ménjati, menjáti načŕt načrtováti načrtovati prihodnost narediti kosilo nazaj dati neprijetno presenečenje ni se mogel odločiti nikoli ne pospravi za seboj noče si umivati zob o tem se bomo pogovorili kasneje obísk czytać czytać na głos/głośno ścierać kurze czesać czesać włosy dawać dać dać synowi pieniądze na kino fotografować, sfotografować oglądać film/telewizję oglądać sie w lustrze patrzył przez okno chodzić chodzić o kulach chodzić pieszo do pracy chodzić tu i tam po pokoju chodzić do kościoła chodzić do szkoły grać bawić się szukać iść wyjść z pokoju iść do fryzjera iść do pracy wyłączyć wyprasować wypić spełnić obietnicę wypełniać swoje obowiązki wypożyczyć wysuszyć jechać konno, jeździć konno je i pije je za trzech jeść gotować kupować kłamać prasować mama czesze córkę zmienić, wymienić plan planować planować przyszłość przyrządzić obiad oddać niemiła niespodzianka nie mógł się zdecydować nigdy po sobie nie posprząta nie chce myć zębów porozmawiamy o tym później wizyta, odwiedziny 8 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" obiskáti obiskávati obljúba obljubil je, da bo prišel obljubíti obljubiti in dati je dvoje obvéznost odhájati odločíti, odlóčiti odpírati odpréti oglédati opráti oprati avtomobil oprati lase pazljivo poslušati peljati psa na sprehod pere in lika péti píti plačeváti plávati plésati počesáti pogledala se je v ogledalu pogovarjáti se pogovarjati se po telefonu pogóvor pogovoríti se pomágati pomiti in pobrisati posodo pomiti okna pomiti skodelice pomiti z vročo vodo pomivati posodo posanjáriti posesáti posláti poslúšati poslušati samo z enim ušesom posodíti pospráviti posprávljati pospremil je goste do vrat pošalíti se potrkati na vrata povabíti práti prati pralnem stroju prebral bom članek prebráti preglédati prepír prepírati se presenéčenje presenétiti odwiedzić odwiedzać obietnica obiecał, że przyjdzie obiecać łatwo obiecać, trudniej zrobić obowiązek odchodzić, wychodzić, odjeżdżać zdecydować, zadecydować otwierać otworzyć obejrzeć (się) wyprać umyć samochód umyć włosy uważnie słuchać wyprowadzać psa na spacer pierze i prasuje śpiewać pić 1. płacić 2. spłacać pływać tańczyć uczesać obejrzała się w lustrze rozmawiać rozmawiać przez telefon rozmowa porozmawiać pomagać zmyć/umyć i wytrzeć naczynia umyć okna umyć szklanki umyć pod gorącą wodą zmywać naczynia pomarzyć (sobie) poodkurzać wysłać słuchać słuchać jednym uchem pożyczyć posprzątać sprzątać odprowadził gości do drzwi zażartować zapukać do drzwi zaprosić prać prać w pralce przeczytam artykuł przeczytać przejrzeć kłótnia kłócić się zaskoczenie, niespodzianka zaskoczyć 9 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" prezračiti sobo prihájati priti na obisk prižgal je luč in šel odpirat prodájati rad bi ti nekaj povedal razglédati se sanjáriti sedeči življenjski slog sedel je pri mizi in jedel sesáti sesati s sesalnikom sesati sobo dvakrat na teden sestájati se sestánek sestanek je bil preložen skúhati sléči se slovesno obljubiti smúčati spíti sprehajati psa sprehajati se ob jezeru sprehòd sprehod po trgovinah sprehodíti se stríči stušírati se sušíti šalíti se šívati tako kot vsakič uči se kuhati umázati umíti umiva se z mrzlo vodo umívati umivati se z milom vabíti vadijo vsak dan váditi vrniti denar vrniti se domov vrniti se v sobo po ključ vrníti, vŕniti vsako jutro se dolgo češe vsakodnevna rutina zahvalíti se zapírati zapréti zasanjáriti zbírati zlíkati zna zelo dobro kuhati že dolgo nas ni nihče obiskal przewietrzyć pokój przychodzić, przyjeżdżać przyjść z wizytą zapaliwszy światło, poszedł otworzyć sprzedawać chciałbym ci coś powiedzieć rozejrzeć się śnić, marzyć siedzący tryb życia siedział przy stole i jadł odkurzać odkurzać odkurzaczem odkurzać pokój dwa razy w tygodniu spotykać się spotkanie spotkanie zostało przełożone ugotować rozebrać się uroczyście obiecać jeździć na nartach wypić wyprowadzać psa spacerować nad jeziorem spacer spacer po sklepach pospacerować strzyc wziąć prysznic suszyć żartować szyć tak jak zawsze uczy się gotować pobrudzić umyć myje się zimną wodą myć myć się mydłem zapraszać codziennie ćwiczą ćwiczyć oddać pieniądze wrócić do domu wrócić do pokoju po klucz zwrócić, oddać każdego ranka długo się czesze codzienna rutyna podziękować zamykać zamknąć zamarzyć (sobie) zbierać wyprasować potrafi bardzo dobrze gotować od dawna nikt nas nie odwiedził 10 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 1.3 DOM I MIESZKANIE balkón balkónček bidé centralna kurjava dívan dívanček dvigálo dvigalo se je ustavilo v sedmem nadstropju enodružinska hiša fotélj fotéljček garáža híša híšen híšica híška hladílnik hodník izstopna vrata jašek za dvigalo jašek za smeti kanapé kávč klét ključ od stanovanja ključávnica ključavnična luknja kljúček kljúka kopálnica kopalnica z bidejem kredénca kúhinja kuhinjska kredenca kuhinjsko pohištvo lastnik hiše likálnik lônec majhno stanovanje mešálnik mêtla míza mízica montirati polico móp nadstrópen nadstrópje ob steni je stala miza obesiti ogledalo na steno obrisati si čevlje na predpražniku odkleniti s ključem odselítev odselíti se balkon balkonik bidet centralne ogrzewanie tapczan tapczanik winda winda zatrzymała się na siódmym piętrze dom jednorodzinny fotel fotelik garaż dom domowy, dotyczący domu domek domek chłodziarka korytarz drzwi wyjściowe szyb windy zsyp kanapa tapczan piwnica klucz do mieszkania zamek dziurka od klucza kluczyk klamka łazienka łazienka z bidetem kredens kuchnia kredens kuchenny meble kuchenne właściciel domu żelazko 1. gar, garnek 2. doniczka małe mieszkanie mikser miotła stół stolik zamontować półkę mop piętrowy piętro przy ścianie stał stół powiesić lustro na ścianie wytrzeć buty o wycieraczkę otworzyć kluczem wyprowadzka wyprowadzić się 11 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" ogledálo ôkno omára omárica otomána otroci tekajo po stanovanju otroška soba pekáč peljati se z dvigalom pisalna miza po moževi smrti se je odselila pod predpražnikom je našla ključ od sobe podstréha podstrešna soba pohíštvo políca pônev póstelja pràg predprážnik prèdsôba preseliti se v novo stanovanje pŕha primakniti stol k mizi pritisniti na kljuko pritlíčen pritlíčje regál sesti na divan smetíšnica soba ima dvoje vrat soba ima tri okna sôbica sokóvnik spraviti obleko v omaro spustiti v stanovanje stanovánje stanovanje v bloku stanovanjska hiša stanovati v prvem nadstropju stòl stôlček stopiti v dvigalo stréha stréšen stréšica strma streha šop ključev temen hodnik usesti se na stol usnjen fotelj váza vráta vstati s stola vtakniti ključ v ključavnico začasno stanuje pri prijatelju lustro okno szafa szafka otomana dzieci biegają po mieszkaniu pokój dziecięcy piekarnik jechać windą biurko wyprowadziła się po śmierci męża pod wycieraczką znalazła klucz do pokoju poddasze pokój na poddaszu meble półka patelnia łóżko próg wycieraczka przedpokój przeprowadzić się do nowego mieszkania prysznic przysunąć krzesło do stołu pociągnąć za klamkę parterowy parter regał usiąść na tapczanie szufelka pokój ma dwoje drzwi pokój ma trzy okna pokoik sokowirówka włożyć ubranie do szafy wpuścić do mieszkania mieszkanie mieszkanie w bloku dom mieszkalny mieszkać na pierwszym piętrze krzesło krzesełko wejść do windy dach dachowy daszek spadzisty dach pęk kluczy ciemny korytarz usiąść na krześle skórzany fotel waza drzwi wstać z krzesła włożyć klucz do zamka tymczasowo mieszka u przyjaciela 12 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 1.4 SEN bil je spočit in naspan boriti se s spancem budilka zvoni/ je zazvonila budilka me je zbudila ob petih dati otroke spat dobro se naspati drémanje drémati hoditi pozno spat legati v posteljo legel je in zaspal ležati v postelji miren spanec nadstropna postelja naspáti se nastaviti budilko na šesto uro ne morem spati neprespana noč ob nedeljah radi pospimo otroci že spijo otrok spi v svoji postelji otroška/ zložljiva postelja podremávati pokríti pomanjkanje spanja póstelja posteljnína postlati posteljo rad spi pri odprtem oknu sladko spati spal je vso noč spánec spáti spi kot jazbec/klada spi kot otrok spi kot ubit/top šel je malo dremat tisto noč skoraj nisem zatisnila očesa trdno spati v hiši že vse spi v sobi sta dve postelji v vlaku je vso pot dremal vsak dan spi do osmih zaradi hrupa se pogosto zbuja zaspáti zazéhati zbudíti se zbujali so jih ob štirih zbujati koga iz globokega spanja zbujati se iz spanja zehanje je nalezljivo zehati od utrujenosti był wypoczęty i wyspany walczyć ze snem budzik dzwoni/ zadzwonił budzik obudził mnie o piątej położyć dzieci do łóżka/snu dobrze się wyspać drzemka drzemać późno chodzić spać kłaść się do łóżka położył się i zasnął leżeć w łóżku spokojny sen łóżko piętrowe wyspać się nastawić budzik na szóstą nie mogę spać nieprzespana noc w niedzielę lubimy dłużej pospać dzieci już śpią dziecko śpi w swoim łóżku łóżko dziecięce/ składane podrzemywać przykryć brak snu łóżko pościel pościelić łóżko lubi spać przy otwartym oknie słodko spać spał całą noc sen spać śpi jak suseł śpi jak niemowlę śpi jak zabity poszedł się trochę zdrzemnąć tej nocy prawie nie zmrużyłam oka/oczu twardo spać w domu wszyscy już śpią w pokoju są dwa łóżka w pociągu drzemał przez całą podróż codziennie śpi do ósmej często się budzi z powodu hałasu zasnąć ziewnąć obudzić się budzili ich o czwartej budzić kogoś z głębokiego snu wybudzać się ze snu ziewanie jest zaraźliwe ziewać ze zmęczenia 13 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 1.5 CIĄŻA I DZIECIŃSTWO avtomobílček bila je v sedmem mesecu nosečnosti bodoča mamica brati otrokom pravljice brezskrbno/ zgodnje otroštvo carski rez cúcelj dojênje dojíti igráča imeti dudo v ustih izbrati otroku ime izvenmaternična nosečnost jásli mama treh otrok materínstvo mati doji otroka mati poje otroku uspavanko menjanje pleničk naša mala že hodi nezaželen otrok niso vedeli, s kom je zanosila nosečnost je potekala normalno nositi plenice novorojenček je tehtal tri kilograme očetovski dopust otroci so se igrali na dvorišču otrok hodi v otroški vrtec otrok si želi novo igračo otrok z dudo v ustih otroška domišljija otroški voziček otroško igrišče pleníca porod je potekal v redu porodnišnica prezgodnji porod pripravljati se na porod rodila je zdravega otroka rodíti (se) rojstni list rôjstvo skrb za otroke spêrmij tu je preživel svoja otroška leta umetna oploditev uspávanka visoka nosečnost vzgájati vzgója zanosíti zíbelka samochodzik była w siódmym miesiącu ciąży przyszła mama czytać dzieciom bajki beztroskie/ wczesne dzieciństwo cesarskie cięcie smoczek karmienie piersią karmić piersią zabawka mieć smoczek w ustach wybrać imię dla dziecka ciąża pozamaciczna żłobek mama trojga dzieci macierzyństwo matka karmi dziecko /piersią/ mama śpiewa dziecku kołysankę przewijanie nasza mała już chodzi niechciane dziecko nie wiedzieli, z kim zaszła w ciążę ciąża przebiegała normalnie nosić pieluszki noworodek ważył trzy kilogramy urlop ojcowski dzieci bawiły się na dworze dziecko chodzi do przedszkola dziecko chce nową zabawkę dziecko ze smoczkiem w ustach dziecięca wyobraźnia wózek dziecięcy plac zabaw pielucha, pieluszka poród przebiegł bez komplikacji szpital położniczy przedwczesny poród przygotowywać się do porodu urodziła zdrowe dziecko rodzić (się), urodzić (się) akt urodzenia urodzenie, narodziny opieka nad dziećmi plemnik tutaj przeżył swoje dziecięce lata sztuczne zapłodnienie kołysanka zaawansowana ciąża wychowywać wychowanie zajść w ciążę kołyska 14 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 1.6 MŁODOŚĆ I ŻYCIE DOROSŁE bil sem star 50 let mlad človek si želi samostojnosti mlad po duhu mlada generacija mladína mladost hitro mine mladost je preživela na deželi mladostni ideali moški srednje starosti nájstnik odrásel odráslost odraščajoči otroci odráščanje odraščati brez staršev revija za mladino samostójnost smisel življenja sta vrstnika svet odraslih šolska mladina teenager v mladosti je veliko potoval večna mladost vrstník, vrstníca vzeli so mi vso mladost zgodnja mladost zrèl zrélost miałem 50 lat młody człowiek chce być samodzielny młody duchem młode pokolenie młodzież młodość szybko (prze)mija młodość przeżyła na wsi młodzieńcze ideały mężczyzna w średnim wieku nastolatek dorosły dorosłość dorastające dzieci dorastanie dorastać bez rodziców czasopismo dla młodzieży samodzielność sens życia są rówieśnikami /oni dwaj/ świat dorosłych młodzież szkolna nastolatek w młodości/za młodu dużo podróżował wieczna młodość rówieśnik/ rówieśniczka zabrali mi całą młodość wczesna młodość dojrzały dojrzałość 1.7 STAROŚĆ bati se starosti dom za ostarele/ za starejše občane/ dom za upokojence hitro se stara nagubana koža osivéti pokojnína postárati se prestàr prezgodnje staranje stàr stárati (se) stárec/ staríca starost ni radost univerza za tretje življenjsko obdobje upočasniti proces staranja upokojênec, upokójenec/ upokojênka vsi se staramo vsi so mislili, da ne bo dočakal starosti zelo se postarati znaki prezgodnjega staranja bać się starości dom spokojnej starości/ dom emeryta szybko się starzeje pomarszczona skóra osiwieć, posiwieć emerytura postarzeć się (z wyglądu), zestarzeć się (wiekiem) za stary przedwczesne starzenie się stary starzeć (się) starzec/ staruszka starość nie radość uniwersytet trzeciego wieku spowolnić proces starzenia się emeryt/ emerytka wszyscy się starzejemy wszyscy myśleli, że nie doczeka starości bardzo się postarzeć oznaki przedwczesnego starzenia się 15 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 1.8 ŚMIERĆ čas žalovanja je minil dan žalovanja družinski grob gròb grobar koplje grobove gróbnica igrati se s smrtjo klinična smrt kondolírati kopati grob kŕsta lesena krsta ljudje se rojevajo in umirajo minuta molka minuta tišine molítev mrlìč mrliški list mrtvášnica naravna smrt narodno žalovanje nekateri se smrti bojijo nesmrtnost ni prišel na pogreb nositi črnino oblast je razglasila žalovanje očeta smo pokopali pred desetimi dnevi od rojstva do smrti od zibelke do groba osmŕtnica ostala je vdova ovdovéti pogrèb pogrebci se počasi razhajajo pogrébec pogrebni govor pogrebni zavod pogrebnína pogrebniška služba pogrebno podjetje pogrébščina pokòp pokopalíšče pokopalíščen pokopališka uprava pokopalíški pokopáti pokopati z vojaškimi častmi položiti venec na grob poskrbeti za pogreb posmŕtnica priti na pogrebščino czas żałoby minął dzień żałoby grób rodzinny/rodziny grób grabarz kopie groby mogiła, grobowiec igrać ze śmiercią śmierć kliniczna składać/złożyć kondolencje kopać grób trumna drewniana trumna ludzie się rodzą i umierają minuta ciszy minuta ciszy modlitwa trup, martwy, denat akt zgonu kostnica naturalna śmierć żałoba narodowa niektórzy boją się śmierci nieśmiertelność nie przyszedł na pogrzeb nosić żałobę władze ogłosiły żałobę dziesięć dni temu pochowaliśmy ojca od narodzin do śmierci od kołyski do grobu nekrolog została wdową owdowieć pogrzeb żałobnicy powoli się rozchodzą żałobnik mowa pogrzebowa zakład pogrzebowy zasiłek pogrzebowy zakład pogrzebowy zakład pogrzebowy stypa pogrzeb cmentarz cmentarny, dotyczący cmentarza zarząd cmentarza cmentarny, dotyczący cmentarza pochować pochować z honorami wojskowymi złożyć wieniec na grobie zająć się pogrzebem nekrolog przyjść na stypę 16 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" rodili smo se, da bi umrli skrivnost je nesel s seboj v grob slamnati vdovec smŕt smŕten smŕtnica smŕtnik spustiti krsto v grob umírati umirati za rakom umréti umreti v bolnici umrl je naravne smrti upepelítev upepelíti upepelítven v tem grobu je pokopan njegov sin vdóva vdôvec vdóvski vênec vsi bomo umrli vsi so že pomrli vzrok smrti z eno nogo je že v grobu zbudil se je v mrtvašnici zdravnik je ugotovil smrt žalna maša žalovánje žára urodziliśmy się po to, żebyśmy umarli tajemnicę zabrał ze sobą do grobu słomiany wdowiec śmierć śmiertelny śmiertelniczka śmiertelnik spuścić trumnę do grobu umierać umierać na raka umrzeć umrzeć w szpitalu zmarł śmiercią naturalną kremacja skremować kremacyjny w tym grobie jest pochowany jego syn wdowa wdowiec wdowi wieniec wszyscy kiedyś umrzemy wszyscy już umarli przyczyna śmierci jedną nogą jest już w grobie obudził się w kostnicy lekarz stwierdził zgon msza żałobna żałoba urna 17 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 1.9 ŻYCIE TOWARZYSKIE bila sta dobra znanca biti komu prijatelj danes boste naš gost darílo dati darilo dobiti darilo dobrodošel gost dogódek družáben družabno življenje drúžba ena od sosed glasna drúžba gòst ignoríranje ignorírati imel je polno prijateljev imeti goste imeti zelo veliko prijateljev iti na ples izogibaj se njegove družbe na zabavi je srečal zanimive ljudi nakupovanje daril nepovabljen gost neznánka ni preveč družaben obísk obiskáti obiskávati obiskavati prijatelje obiskoválec obiskováti odkloniti vabilo odnosi s sosedami on je pri njih stalen gost píknik plés popolnoma ignorirati koga poskrbeti za zabavo povabílo povabíti pozabila je, da jo čakajo pozabíti pozabiti na ves svet predstavil mu je svojo znanko premisliti si v zadnjem trenutku pričakovati goste prijátelj prijáteljica prijateljíti se prijáteljski prijáteljstvo prijetno zabavo vam želim byli dobrymi znajomymi (oni dwaj) być czyimś przyjacielem dzisiaj będzie pan naszym gościem prezent dać prezent dostać prezent mile widziany gość wydarzenie towarzyski życie towarzyskie towarzystwo jedna z sąsiadek głośne towarzystwo gość ignorowanie ignorować miał mnóstwo przyjaciół mieć gości mieć bardzo dużo przyjaciół iść na bal unikaj jego towarzystwa na zabawie spotkał ciekawych ludzi kupowanie prezentów nieproszony gość nieznajoma nie jest zbyt towarzyski odwiedziny, wizyta odwiedzić odwiedzać odwiedzać przyjaciół odwiedzający odwiedzać odrzucić zaproszenie stosunki/relacje z sąsiadami jest u nich stałym gościem piknik 1. taniec 2. bal całkowicie kogoś ignorować postarać się o zabawę zaproszenie zaprosić zapomniała, że na nią czekają zapomnieć zapomnieć o bożym/całym świecie przedstawił mu swoją znajomą rozmyślić się w ostatniej chwili oczekiwać gości przyjaciel przyjaciółka przyjaźnić się przyjacielski przyjaźń życzę wam dobrej zabawy 18 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" prišli so vsi povabljeni rojstnodnevno darilo sestánek sestanek je bil preložen seznam gostov sògovórnik sôsed soséda spoznati koga s kom sprejemati goste sprejeti vabilo sprijateljeváti se sprijateljíti se sprijateljiti se s sosedi srečal je prijatelja stari znanec vabílo vabíti videva jo vsak dan vidévati (se) za družbo in zabavo zabáva zabávati zabavati družbo zahvaliti se za povabilo zapreti se med štiri stene znánec znánka žur žurati* žurerka* przyszli wszyscy zaproszeni prezent urodzinowy spotkanie spotkanie zostało przełożone lista gości rozmówca sąsiad sąsiadka (za)poznać kogoś z kimś przyjmować gości przyjąć zaproszenie zaprzyjaźniać się zaprzyjaźnić się zaprzyjaźnić się z sąsiadami spotkał przyjaciela stary znajomy zaproszenie zapraszać widuje ją codziennie widywać (się) do towarzystwa i zabawy zabawa, rozrywka zabawiać zabawiać towarzystwo podziękować za zaproszenie zamknąć się w czterech ścianach znajomy znajoma impreza imprezować imprezowiczka 19 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 1.10 MIŁOŚĆ bívša/ bívši deklè dogovoriti se za zmenek dotík fànt flírt/ flírtanje/ flírtati hormóni imeti zmenek s kom iti na zmenek kokéta, kokétka/ kokéten/ koketeríja /koketírati ljubézen ljubezen gre skozi želodec ljubezen med možem in ženo ljubezen na prvi pogled ljubézenski ljubezenski sestanek ljubezenski trikotnik ljubezensko pismo ljúbi ljúbica ljubímec/ ljubímka ljubíti opičja/slepa/ platonična ljubezen pártner pártnerica, pártnerka plešejo in flirtajo poljubiti na čelo predstavil je svoje dekle prekinila je s fantom prekíniti prisegal ji je večno ljubezen prva ljubezen púnca rándi romántičen romántika sréčati se stara ljubezen ne zarjavi storiti kaj iz ljubezni tako mlada, pa ima že fanta to je njen fant vračati komu ljubezen vzdrževati ljubico zaljubila sta se drug v drugega zaljubíti se /v koga/ do ušes/ na stara leta/ na smrt zaljúbljati se zaljúbljen zaljúbljenca zaséden zatréskati se zmének zvéza była/ były dziewczyna umówić się na randkę dotyk chłopak flirt/ flirtowanie/ flirtować hormony mieć z kimś randkę iść na randkę kokietka, kokieteryjny. kokieteria, kokietować miłość przez żołądek do serca miłość między mężczyzną i kobietą miłość od pierwszego wejrzenia miłosny randka trójkąt miłosny list miłosny luby kochanka kochanek/ kochanka kochać małpia/ platoniczna/ ślepa miłość partner partnerka tańczą i flirtują pocałować w czoło przedstawił swoją dziewczynę zerwała z chłopakiem zerwać przysięgał jej wieczną miłosć pierwsza miłość dziewczyna randka romantyczny romantyka spotykać się stara miłość nie rdzewieje zrobić coś z miłości taka młoda, a już ma chłopaka to jej chłopak odwzajemniać czyjąś miłość utrzymywać kochankę zakochali się w sobie zakochać się /w kim/ po uszy/ na stare lata/ na zabój zakochiwać się zakochany zakochana para zajęty zakochać się, zabujać się randka związek 20 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 1.11 MAŁŻEŃSTWO bil je edini moški v njenem življenju bila mu je dobra žena biserna/ zlata/ srebrna poroka cerkvena/ civilna/ kraljevska/ pravljična poroka deklíščina dóta fántovščina izbranec njenega srca izbránka lóčenec/ lóčenka ločítev ločiti se mátičar, mátičarka medeni tedni mládoporočênca móž možítev možíti se najpogostejši razlog za ločitev našla si je drugega nevésta omožíti se ostal ji zvest celo življenje oženil se je z bogato vdovo oženíti se partnerska/zakonska zveza po dveh letih zakona sta se ločila podpisati ločitvene papirje poročila sem se pri devetnajstih poročíti poročíti se poročna dvorana poročna noč poročna obleka poročni dan/ obred/ prstan poročno darilo/ potovanje povabilo na poroko prevára prevárati príča razpad zakona skleniti/ uspešen zakon spoznal je mlajšo žensko sprejem za 600 ljudi stopiti pred oltar v dobrem in slabem v zdravju in bolezni vzela ga je za moža z možem sva bila idealen par žêna žénin ženítev življenjska sopotnica/ življenjski sopotnik był jedynym mężczyzną w jej życiu była dla niego dobrą żoną diamentowe/ złote/ srebrne gody ślub kościelny/ cywilny/ królewski/ jak z bajki wieczór panieński posag wieczór kawalerski wybranek jej serca wybranka rozwodnik, rozwódka rozwód rozwodzić się, rozwieść się urzędnik/urzędniczka udzielający(a) ślubu miesiąc miodowy młoda para, nowożeńcy mąż zamążpójście wychodzić za mąż najczęstsza przyczyna rozwodów znalazła sobie innego panna młoda wyjść za mąż pozostał jej wierny przez całe życie ożenił się z bogatą wdową ożenić się związek partnerski/małżeński rozwiedli się po dwóch latach małżeństwa podpisać dokumenty rozwodowe wyszłam za mąż w wieku dziewiętnastu lat 1. poślubić 2. udzielić ślubu wziąć ślub sala ślubów noc poślubna suknia ślubna dzień ślubu/ ceremonia ślubna/ obrączka prezent ślubny/ podróż poślubna zaproszenie na ślub zdrada zdradzić świadek rozpad małżeństwa zawrzeć/ udane małżeństwo poznał młodszą kobietę przyjęcie dla 600 osób stanąć przed ołtarzem na dobre i złe w zdrowiu i chorobie wzięła go za męża z mężem tworzyliśmy idealną parę żona pan młody żeniaczka towarzyszka życia/ towarzysz życia 21 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 1.12 SZKOŁA abituriènt akademíja bil sem med najboljšimi učenci biti vprašan pred razredom črtani/ karirasti zvezek danes imamo šest ur pouka diják dijak je letel iz šole dijak tretjega razreda dijaki imajo dobre ocene dijákinja dijaška knjižica dijaški dom dnévnik dobiti oceno fotokopiranje iz učbenikov gimnázija hodil som v peti razred hoditi v gimnazijo iz matematike še nima ocene izključiti iz šole króžek literarni krožek marljiva dijakinja matematični učbenik matúra maturánt/ maturántka maturántski maturantski ples maturírati mednarodna izmenjava narediti domače naloge naučíti negativna ocena obiskovati šolo océna opraviti maturo osnovna/ srednja/zasebna šola otroci obiskujejo šolo pisati na tablo po šoli je šel igrat nogomet počítnice pojdi v klop in se nauči poletne počitnice poučevati na osnovni šoli poúk pouk se začne septembra pouka prost dan predsednik razreda pridobiti poklic pridobivanje znanja priprava na maturo pripravljati se za pouk abiturient akademia należałem do najlepszych uczniów być odpytywanym przed klasą zeszyt w linię/ w kratkę dzisiaj mamy sześć lekcji uczeń /szkoły średniej/ uczeń wyleciał ze szkoły uczeń trzeciej klasy uczniowie mają dobre oceny uczennica /szkoły średniej/ dzienniczek ucznia internat dziennik dostać ocenę kopiowanie z podręczników liceum chodziłem do piątej klasy chodzić do liceum z matematyki jeszcze nie ma oceny wyrzucić ze szkoły koło zainteresowań kółko literackie pilna uczennica podręcznik do matematyki matura maturzysta, maturzystka maturalny studniówka zdawać maturę wymiana międzynarodowa odrobić zadania domowe nauczyć ocena negatywna uczęszczać/chodzić do szkoły ocena zdać maturę szkoła podstawowa/ średnia/ prywatna dzieci chodzą do szkoły pisać na tablicy po szkole poszedł grać w piłkę wakacje, ferie usiądź/siadaj do ławki i naucz się wakacje uczyć w szkole podstawowej zajęcia zajęcia zaczną się we wrześniu dzień wolny od zajęć przewodniczący klasy zdobyć zawód zdobywanie wiedzy przygotowanie do matury przygotowywać się do zajęć 22 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" ravnátelj ravnateljeva pisarna rázred razred je šel na izlet razréden razredna ura razrédnica razrédničarka razrédnik skoraj vsak dan zamuja šolo slab učenec splošna gimnazija spomini na osnovno šolo spominjati se dijaških let stanovati v dijaškem domu stare fotografije iz osnovne šole stopiti v razred stroga učiteljica strokovni izpit šola ima štiri razrede šola ima tisoč dvesto učencev šólar šólarka šolarske dolžnosti šolska klop/ knjižnica/ mladina šolska obveznost šolska ura šolske potrebščine šólski šolski zvonec šolsko leto špricati šolo tábla účbenik učbenik za peti razred učenci so pri pouku aktivni učênec učenec je popravil oceno učenec moti pouk učênka učítelj učitelj je popravil zvezke učitelj je postavil prvo vprašanje učíteljica učiti se po zapiskih/ za ocene/ za šolo učiti zgodovino úrnik v razredu je deset učenk v šoli jim dobro gre v šoli se tega še niso učili včeraj so jo vpisali v šolo vzoren dijak zaključni izpit zapísek zimske počitnice zrelostni izpit dyrektor gabinet dyrektora klasa klasa pojechała na wycieczkę klasowy godzina wychowawcza dziennik klasowy wychowawczyni klasy wychowawca klasy niemal codziennie spóźnia się do szkoły słaby uczeń liceum ogólnokształcące wspomnienia ze szkoły podstawowej wspominać szkolne lata mieszkać w internacie stare zdjęcia ze szkoły podstawowej wejść do klasy surowa nauczycielka egzamin zawodowy szkoła ma cztery klasy szkoła ma tysiąc dwustu uczniów uczeń / szkoły podstawowej/ uczennica /szkoły podstawowej/ obowiązki uczniów ławka/ biblioteka/ młodzież szkolna obowiązek szkolny godzina lekcyjna artykuły szkolne szkolny dzwonek szkolny rok szkolny wagarować tablica podręcznik podręcznik dla piątej klasy uczniowie są aktywni na zajęciach uczeń uczeń poprawił ocenę uczeń przeszkadza w prowadzeniu lekcji uczennica nauczyciel nauczyciel poprawił zeszyty nauczyciel zadał pierwsze pytanie nauczycielka uczyć się z notatek/dla ocen/ do szkoły uczyć historii plan lekcji w klasie jest dziesięć uczennic w szkole dobrze im idzie w szkole jeszcze tego nie uczyli wczoraj zapisali ją do szkoły wzorowy uczeń egzamin końcowy notatka ferie zimowe egzamin dojrzałości 23 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 1.13 STUDIA biti oproščen šolnine brúc brúcka častni doktorat dekàn, dekán dekanát dekanatska pisarna diplomirati iz mednarodnih odnosov dobiti posebno štipendijo za nadarjene dobivati štipendijo doktorát doktorski naslov dopolnilni izpit fáks fakultéta fakulteta za arhitekturo fakulteta za strojništvo filozofska fakulteta índeks izpít izpraševálec kolókvij kolokvírati končal je fakulteto končati študij lahko študira vsakdo létnik nadaljevati študij nadarjena študentka napraviti/narediti/opraviti izpit nostrificirati tuji diplom obesiti študij na klin obvezna predavanja odločati se za lažje študije pasti pri izpitu pismeni izpit poletni semester popravni izpit poslušati predavanja iz slavistike pravna fakulteta predavanja in vaje predávanje predavátelj predávati prijaviti se k izpitu pródekàn profesor ga je vrgel pri izpitu réktor rektorát réktorski rok za izpit seméster sklad za štipendije być zwolnionym z czesnego student pierwszego roku studentka pierwszego roku doktorat honoris causa dziekan dziekanat gabinet dziekana ukończyć stosunki międzynarodowe otrzymać specjalne stypendium dla uzdolnionych otrzymywać stypendium doktorat tytuł doktora egzamin wyrównawczy 1. wydział 2. studia wydział wydział architektury wydział budowy maszyn wydział filologii indeks egzamin egzaminator kolokwium napisać kolokwium ukończył studia ukończyć studia każdy może studiować rok kontynuować studia uzdolniona studentka zdać egzamin nostryfikować zagraniczny dyplom rzucić studia obowiązkowe wykłady decydować się na łatwiejsze studia nie zdać egzaminu egzamin pisemny semestr letni egzamin poprawkowy słuchać wykładów ze slawistyki wydział prawa wykłady i ćwiczenia wykład wykładowca wykładać przygotowywać się do egzaminu prodziekan profesor wyrzucił go z egzaminu rektor rektorat rektorski termin egzaminacyjny semestr fundusz stypendialny 24 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" sprejemni izpit šolnína štipéndija štipendije za nadarjene štipendíjski študènt študent drugega letnika študêntka študêntski študentski dom študentsko naselje študentsko življenje štúdij študij v Nemčiji študijski program študijsko leto študírati študirati ob delu učiti se za izpit univêrza univerzitéten univerzitetna knjižnica ustni izpit vpís vpisal se je na višjo tehnično vpisnína zaprositi za štipendijo zimski semester egzamin wstępny czesne stypendium stypendia dla uzdolnionych stypendialny student student drugiego roku studentka studencki dom studencki osiedle studenckie życie studenckie studia studia w Niemczech program studiów rok akademicki studiować studiować i pracować uczyć się na egzamin uniwersytet uniwersytecki biblioteka uniwersytecka egzamin ustny wpis zapisał się na politechnikę wpisowe poprosić o stypendium semestr zimowy 25 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 1.14 PROBLEMY biti v slepi ulici brezúp brezúpen brezúpno čas celi rane denarna pomoč depresíja depresíven desperáten diléma dogóvor doživljati krizo govoriti o svojih težavah grenki spomini hladen tuš hud prepir izgubil je vsako upanje izgubiti stik s stvarnostjo je tvoj problem krégati se kríza metati polena pod noge motiti se je človeško napáka narediti napako narediti samomor nehajte se prepirati nerešljiv problem nèsporazúm nèsporazúmek nèuspèh ni bilo druge izbire nikoli ni prezgodaj nikoli se ne prepirata nima nobenega upanja njenega sveta ni poslušal obljubiti pomoč odločítev pameten svet pametna odločitev poglobiti se v problem pojasnílo pojasnítev pojásniti pojasnjeváti pomagaj mi rešiti ta problem pomágati pomagati z denarjem pomanjkanje denarja pomóč pomôči poslédica znajdować się/być w ślepej uliczce beznadzieja beznadziejny beznadziejnie czas goi rany pomoc pieniężna depresja depresyjny desperacki dylemat porozumienie przechodzić kryzys mówić o swoich kłopotach gorzkie wspomnienia zimny prysznic karczemna awantura stracił wszelką nadzieję stracić kontakt z rzeczywistością to twój problem kłócić się, spierać się kryzys rzucać kłody pod nogi mylić się jest rzeczą ludzką błąd popełnić błąd popełnić samobójstwo przestańcie się kłócić problem nie do rozwiązania nieporozumienie małe nieporozumienie niepowodzenie nie było innego wyboru nigdy nie jest za późno nigdy się nie kłócą (oni dwaj) nie ma żadnej nadziei nie posłuchał jej rady obiecać pomoc decyzja mądra rada mądra decyzja zagłębić się w problem wyjaśnienie wyjaśnienie wyjaśnić wyjaśniać pomóż mi rozwiązać ten problem pomagać pomagać finansowo brak pieniędzy pomoc pomóc konsekwencja 26 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" posvetoválnica posvetováti se potrebovati pomoč preden bo prepozno predvideti posledice prehodne težave prepír prepírati se preživljati krizo prihiteti na pomoč problém problemátičen problémček problémski razžira ga brezup rejniška družina reševati probleme rešítev rešiti problem samomòr samomorílec slaba novica sprememba na bolje sprememba na slabše svèt svetoválec svetováti težáva težave v službi turbolentno obdobje úpanje vprašati za svet vse se je dobro končalo vzròk začeti pri sebi zahtevati pojasnilo od koga zahvaliti se za pomoč znova je zapadel v krizo žarek upanja življenje se vrača v normalne tirnice poradnia poradzić się potrzebować pomocy zanim będzie za późno przewidzieć konsekwencje przejściowe kłopoty kłótnia kłócić się przeżywać kryzys pospieszyć z pomocą problem problematyczny problemik problemowy zżera go beznadzieja rodzina zastępcza rozwiązywać problemy 1. ratunek 2. rozwiązanie rozwiązać problem samobójstwo samobójca zła wiadomość zmiana na lepsze zmiana na gorsze rada doradca radzić, poradzić, doradzić kłopot, problem kłopoty w pracy burzliwy okres nadzieja pytać o radę wszystko dobrze się skończyło przyczyna zacząć od siebie domagać się od kogoś wyjaśnień podziękować za pomoc znowu popadł w kryzys promyk nadziei życie wraca do normalności/na utarte tory 27 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 28 FRAGMENTY TEKSTÓW PRASOWYCH 1. Začelo se je novo šolsko leto Za več kot 269.000 šolarjev in dijakov se je začelo novo šolsko leto. Šolski prag je prvič prestopilo 17.580 prvošolčkov. Letos je osnovnošolcev 168.629, srednjo šolo pa bo obiskovalo 101.160 dijakov. Tako kot vsako leto pristojni tudi letos opozarjajo na posebno skrb za šolarje na cesti, saj so ti v prometu zelo nepredvidljivi Ob tej priložnosti sta minister za šolstvo Milan Zver in notranji minister Dragutin Mate v Ljubljani pospremila prvošolčke v šolo, nato pa obiskala še osnovno šolo v Šiški. V letošnjem šolskem letu bodo veljale spremembe pravilnika o državnem preizkusu znanja, spremenjen pa je tudi pravilnik o ocenjevanju znanja. Tako 14 dni pred koncem ocenjevalne konference ne bo več pisnih preizkusov, razen če gre za ponovitev ocenjevanja pisnih izdelkov. Če je na podlagi pisnega izdelka tretjina ali več izdelkov učencev v oddelku oziroma polovica ali več izdelkov v učni skupini za izvedbo nivojskega pouka ocenjenih negativno, se pisno ocenjevanje še enkrat ponovi, razen za učence, ki so bili prvič ocenjeni s pozitivno oceno in ponovnega ocenjevanja ne želijo. Velik poudarek je dan tudi javnosti ocenjevanja. Prvo ocenjevalno obdobje bo trajalo do 30. novembra, drugo do 10. marca, 23. junija prihodnje leto pa se bo pouk končal. Za učence 1. razreda prvo ocenjevalno obdobje traja od 1. septembra do 10. marca, drugo ocenjevalno obdobje pa od 11. marca do 24. junija. Splošna in poklicna matura se bosta začeli 27. maja. Jesenske počitnice bodo potekala med 31. oktobrom in 6. novembrom, novoletne med 26. decembrom in 2. januarjem. Otroci z območja Ljubljane in Maribora bodo odšli na zimske počitnice med 20. in 26. februarjem, preostali pa teden dni pozneje. Prvomajske počitnice bodo med 27. aprilom in 2. majem. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 2. Učenje slovenščine na tujih univerzah. Tudi Siddharta je lahko razlog. Na Univerzi v Tokiu je v povprečju od osem do deset študentov na leto, letos so imeli po navedbah lektorice Jelisave Dobovšek Sethne tri slušatelje, na tokijski univerzi za tuje jezike pa je zdaj vpisanih pet slušateljev. Na tokijski univerzi, kjer bodo danes gostili Nejca Gazvodo in si ogledali njegov film Osebna prtljaga, je slovenščina izbirni predmet, drugi slovanski jeziki (češčina, poljščina in ruščina) so redni predmeti. "Treba je veliko dodatnega dela in dogodkov, da se nas opazi!" še dodaja. Lektorica v Argentini Mojca Jesenovec pravi, da so slušatelji v Buenos Airesu predvsem potomci slovenskih izseljencev, partnerji Slovencev, pa tudi drugi, ki jih zanimata slovenska oziroma slovanske kulture. Na lektoratu v Buenos Airesu je bilo na začetku leta vpisanih 95 slušateljev, leto jih bo končalo nekaj manj, v La Plati pa je bilo vpisanih 13 slušateljev, leto pa jih končuje deset. Lektorata v Argentini sta v celoti financirana od Slovenije, sicer pa prebirajo slovensko literaturo v najvišji skupini, v kateri so v glavnem rojeni govorci slovenščine oziroma slušatelji, katerih znanje jezika je na izredno visoki ravni. Na Univerzi v Bukarešti (Fakulteta za tuje jezike in književnosti) je po besedah lektorja Boštjana Božiča trenutno na voljo zgolj izbirni oziroma fakultativni predmet, ki si ga lahko neobvezno kot tretji jezik izberejo študentje matične fakultete, k njemu pa lahko pristopijo tudi zunanji slušatelji. Vsako leto pride namreč tudi nekaj takih "entuziastov", ki so se za Slovenijo in slovenščino navdušili, ko so sami potovali skozi deželo in kak dan bivali v njej ter potem na fakulteti videli oglas za tečaj. Božič omenja tudi primer študentke, ki se je odločila za tečaj slovenščine, potem ko je odkrila skupino Sidharta in jo je pritegnil zven jezika, ki se ga zdaj trudi naučiti. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 29 3. Umrl je Andrej Bajuk Ponoči je v 68. letu starosti umrl nekdanji premier in nekdanji predsednik Nove Slovenije Andrej Bajuk. Še včeraj se je Bajuk sicer udeležil slovesnosti ob prazniku Marijinega vnebovzetja na Brezjah. Po prvih neuradnih informacijah medijev je bila zanj usodna kap. Žalno knjigo bodo v parlamentu odprli v sredo. Pred prihodom v Slovenijo živel v Argentini in ZDA Bajuk se je rodil 18. oktobra 1943 v Ljubljani. Leta 1945 je njegova družina emigrirala, najprej živela v taboriščih po Avstriji, leta 1948 pa se je naselila v Mendozi v Argentini, kjer je Bajuk odraščal in študiral. Prvo diplomo iz ekonomije je opravil v Mendozi, nato v Chicagu naredil še magisterij iz ekonomije. Leta 1969 je šel na univerzo v Kalifornijo, kjer je pridobil drugi magisterij in doktorat. Leta 1973 se je vrnil v Mendozo, kjer je poučeval kot univerzitetni profesor. Leta 1975 je odšel v Washington, kjer je opravljal različne funkcije: od ekonomista, zadolženega za analizo socialnih in industrijskih projektov, do svetovalca izvršilnega podpredsednika banke. Zadnjih pet let službovanja v ZDA je bil direktor kabineta predsednika Medameriške razvojne banke in član predsedniškega sveta banke. Med 1994 do 2000 je bil premeščen v Pariz kot posebni predstavnik na predstavništvu IDB za Evropo. (ŹRÓDŁO: delo.si) 4. Pravi čas za nosečnost Nosečnost med 20. in 24. letom Gre za najbolj plodna leta in to starostno obdobje je verjetno najbolj primeren čas, da se ženska odloči za otroka. Zakaj? Če nima večjih zdravstvenih težav, ima običajno redne menstruacije in kakovostne ovulacije, kar predstavlja tudi večjo verjetnost za zanositev. Povprečna ženska med 20. in 24. letom ima vsak mesec vsaj 20 odstotkov večjo možnost za zanositev od ostalih. Kasneje naj bi se ta možnost zmanjšala, kar pomeni tudi več truda pri spočetju otroka. Ker sta žensko telo in njena vzdržljivost več kot idealna za spočetje, je v tej starosti tudi možnost spontanega splava precej nižja kot sicer. Glede na statistike je možnost za splav 9,5-odstotna. Prav tako je manjša verjetnost, da bo mamica rodila otroka z zdravstvenimi težavami kot, na primer, otroka z Downovim sindromom ali s kromosomskimi napakami. (ŹRÓDŁO: bibaleze.si) 5. Spanec otroka vpliva na razvoj inteligence Znanstveniki z univerze v Montrealu so raziskavo izvedli v skupini 60 otrok, starih od enega do dveh let, in se pri tem osredotočali na to, kako spanje vpliva na njihovo obnašanje, sposobnosti zaznavanja, logično mišljenje in spomin. Ko so bili otroci stari med 12 in 18 mesecev, so njihovi starši vodili dnevnik spanja, v katerem so iz ure v uro beležili spalne navade svojih malčkov: koliko časa spijo čez dan in kolikokrat na noč se zbudijo. V starosti od 18 do 24 mesecev so v proučevanje vključili dejavnosti, na podlagi katerih je bilo mogoče izmeriti intelektualne sposobnosti otrok. Raziskovalci so ugotovili, da se otroci, ki ponoči spijo več, lažje spopadajo z nalogami, katerih reševanje zahteva logično mišljenje, v nasprotju s tistimi, ki se v objemu noči pogosto zbujajo ali spijo več preko dneva. Preprosto povedano: boljši nočni spanec pozitivno vpliva na razvoj logičnih sposobnosti otroških možganov. Še en dober argument, zakaj naj bi otroci hodili v posteljo zgodaj in hitro potonili v spanec. Žal pa vsi starši dobro ve, da na to, ali bo malček vso noč mirno prespal ali se bo pogosto zbujal, ni mogoče kaj dosti vplivati! (ŹRÓDŁO: slovenskenovice.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 2. CZŁOWIEK 2.1 DANE OSOBOWE biti brez stalnega bivališča biti slovenske narodnosti bivalíšče članska izkaznica črkuj svoje ime datum rojstva dekliški priimek državljánstvo ima nepopolno srednjo izobrazbo imé ime ulice imenováti se izdati izkaznico izgubljena izkaznica izkáznica izobrázba kako ti je ime? kraj bivanja kraj rojstva národnost naslòv ni hotel povedati imena ni se mogel spomniti njenega imena nižja/osnovnošolska izobrazba očetov priimek osebna izkaznica osebni podatki podpisal se je s celim imenom poklíc porêklo pozabil se je predstaviti poznati koga po vzdevku prebivalíšče predstavili so se drug drugemu predstáviti se preveriti podatke priímek sámska sámski skrivati se za psevdonimom smešen vzdevek splošna izobrazba sprememba naslova spremeniti priimek srednja/srednješolska izobrazba stárost študentska izkaznica visokošolska izobrazba vozniško dovoljenje vzdévek začasno bivališče zakonski stan nie mieć bez stałego miejsca zamieszkania być słoweńskiej narodowości miejsce zamieszkania legitymacja członkowska przeliteruj swoje imię data urodzenia nazwisko panieńskie obywatelstwo ma niepełne wykształcenie średnie 1. imię 2. nazwisko nazwa ulicy nazywać się wydać dowód/legitymację zgubiony dowód, zgubiona legitymacja legitymacja, dowód wykształcenie jak masz na imię? miejsce pobytu miejsce urodzenia narodowość adres nie chciał podać imienia nie mógł sobie przypomnieć jej imienia wykształcenie podstawowe nazwisko ojca dowód osobisty dane osobowe podpisał się całym nazwiskiem zawód pochodzenie zapomniał się przedstawić znać kogoś po pseudonimie miejsce zamieszkania przedstawili się sobie przedstawić się zweryfikować dane nazwisko panna kawaler ukrywać się za pseudonimem śmieszny pseudonim wykształcenie ogólne zmiana adresu zmienić nazwisko wykształcenie średnie wiek legitymacja studencka wykształcenie wyższe prawo jazdy pseudonim tymczasowe miejsce zamieszkania stan cywilny 30 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 2.2 CECHY CHARAKTERU I OSOBOWOŚCI agresíven aktíven ambiciózen arogánten arogántnost bojazljív bolestno ljubosumen bolna ambicija brezbrížen, brezskŕben brutálen brutálnež cíničen cínik cinízem črnogléd. črnoglédec debelokóžen délaven delaven kot mravlja dolgočásen dolgočásnež družáben dŕzen enêrgičen fanátičen fanátik hipohónder idealíst imeti skupne interese inteligénten introvêrten iskrén iskrénost izkúšen izkúšenost iznajdljív iznajdljívost karákter karakterne lastnosti komunikatíven lahkomíseln lastnóst lén len, da smrdi lenôba, lénost lenúh, lenúhar, lenôbnež ljubosúmen ljubosúmnež. ljubosúmnik marljív marljívost míren miren in tih človek nadárjen nadútež naíven naívnež agresywny aktywny ambitny arogancki arogancja bojaźliwy chorobliwie zazdrosny chora ambicja beztroski brutalny brutal cyniczny cynik cynizm pesymista gruboskórny pracowity pracowity jak mrówka nudny nudziarz towarzyski 1. bezczelny 2. zuchwały energiczny fanatyczny fanatyk hipochondryk idealista mieć wspólne zainteresowania inteligentny introwertyk szczery szczerość doświadczony doświadczenie pomysłowy pomysłowość charakter cechy charakteru komunikatywny lekkomyślny cecha leniwy śmierdzący leń leniwość leń, leniuch zazdrosny zazdrośnik pilny, pracowity, staranny pilność, pracowitość, staranność spokojny spokojny i cichy człowiek uzdolniony bufon, gbur naiwny naiwniak 31 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" naívnost ne obstajajo dobri in slabi ljudje nèhvaléžnež nekateri ljudje so bolj občutljivi kot drugi nervózen nervóznež nèvzgojênost njena lepota vzbuja zavist nobenih ambicij nimam občutek manjvrednosti občutljív občutljívost oblikovanje karakterja obnášanje obnašati se kot majhen otrok odgovóren odgovórnost odlóčen odlóčenost omejênost optimíst optimístičen optimístka osébnost otroško naiven pasíven pesimíst po karakterju se zelo razlikujeva pogúm pogúmen pomanjkanje samozavesti poštèn potrpežljív potrpežljívost pozitivna energija prednosti in slabosti predŕzen preobčutljív preobčutljívost prepirljív razvoj osebnosti realíst smisel za humor strahopétec strahopéten suróvež toleránten tŕden verodostójen vesél volk v ovčji preobleki zabáven zavíst zavísten zavístnež živeti v iluzijah življenjska izkušenost žre jih zavist naiwność nie ma dobrych i złych ludzi niewdzięcznik niektórzy ludzie są bardziej wrażliwi od innych nerwowy nerwus niewychowanie jej piękno budzi zawiść nie mam żadnych ambicji kompleks niższości wrażliwy wrażliwość kształtowanie charakteru zachowanie zachowywać się jak małe dziecko odpowiedzialny odpowiedzialność zdecydowany zdecydowanie ograniczenie optymista optymistyczny optymistka osobowość naiwny jak dziecko bierny pesymista bardzo różnią się charakterami /dwie osoby/ odwaga odważny brak pewności siebie uczciwy cierpliwy cierpliwość pozytywna energia wady i zalety bezczelny przewrażliwiony 1. przewrażliwienie, 2. nadwrażliwość kłótliwy rozwój osobowości realista poczucie humoru tchórz tchórzliwy brutal tolerancyjny twardy wiarygodny wesoły wilk w owczej skórze zabawny zawiść zawistny zawistnik żyć iluzjami doświadczenie życiowe zżera ich zawiść 32 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 2.3 EMOCJE I UCZUCIA biti v skrbeh brezmôčnost bruhniti v jok da te ni sram domišljija nima meja doživeti razočaranje dušiti jezo hihitáti se histeričen jok hotel jih je samo postrašiti hvaléžen hvaléžnost imel je solze v očeh imeti nekoga za smet iznenáden izraziti svoje občutke jéza jézen jók jókati krokodilove solze ljubíti moralni maček na jok mi gre na to sem ponosen najraje bi se v zemljo vdrl nasméhniti se navdúšenje nemír nemíren neprijeten občutek ni skrival svojega razočaranja občútek občutek odgovornosti občutek praznine olájšanje osréčiti pánika pobesnéti podzavestni strah pomiríti ponòs ponôsen postajati rdeč od sramu postrašíti presenéčen prestrášiti (se) prevzela ga je žalost prijatelj ga je zelo razočaral ranjen ponos razbesníti (se) razdražljívost razjókati se razočáranje razočárati martwić się bezradność wybuchnąć płaczem że ci nie wstyd wyobraźnia nie zna granic doznać rozczarowania tłumić gniew chichotać się histeryczny płacz chciał ich tylko postraszyć wdzięczny wdzięczność miał łzy w oczach mieć kogoś za śmiecia zaskoczony wyrazić swoje uczucia gniew zły, rozgniewany płacz płakać krokodyle łzy kochać kac moralny zbiera mi się na płacz jestem z tego dumny najchętniej zapadłby się pod ziemię uśmiechnąć się zachwyt, entuzjazm niepokój niespokojny nieprzyjemne uczucie nie ukrywał swojego rozczarowania odczucie, poczucie poczucie odpowiedzialności uczucie pustki ulga uszczęśliwić panika wściec się podświadomy strach uspokoić duma dumny czerwienić się ze wstydu postraszyć zaskoczony przestraszyć (się) ogarnął go smutek przyjaciel bardzo go rozczarował urażona duma rozwścieczyć (się) rozdrażnienie rozpłakać się rozczarowanie rozczarować 33 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" salve smeha skušal ga je pomiriti smejáti se smejati se od sreče smejati se skozi solze sólza solze sreče sovražíti sovrážnost srám sram me je sramôta sramôten sréča sréčen stráh strah me je šlo mu je na jok šók šokánten šokírati trenutek slabosti trenutki sreče ustrašil se je in zbežal ustrašíti (se) utrújenost v dobri veri v njem se je vzbudil ponos veselíti se vliti komu strah v kosti zadovóljen zadovoljênost, zadovóljstvo zapasti v apatijo zaskrbljèn zasovražíti znebiti se občutka krivde žálost žalost jim je stiskala grlo žálosten živčni zlom salwy śmiechu próbował go uspokoić śmiać się śmiać się ze szczęścia śmiać się przez łzy łza łzy szczęścia nienawidzić nienawiść wstyd wstyd mi wstyd sromotny szczęście szczęśliwy strach boję się zbierało mu się na płacz szok szokujący szokować chwila słabości chwile szczęścia wystraszył się i uciekł wystraszyć (się) zmęczenie w dobrej wierze obudziła się w nim duma cieszyć się napędzić komuś strachu zadowolony zadowolenie popaść w apatię zatroskany znienawidzić pozbyć się poczucia winy smutek smutek ściskał im gardło smutny załamanie nerwowe 34 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 2.4 CIAŁO bráda čeljúst čêlnica čêlo člének človeška lobanja črevó debelo črevo dlán dlésen dvanajstérnik gláva gléženj golén gŕlo hrbteníca jájčnik jétra jêzik kíta kljúčnica koléno komólec kóst kostni mozeg krí lás ledvíca líce líkvor lobánja lopática mali možgani mándelj medeníca mehúr míšica možgáni nôga nóht nós nosna kost nóžnica obràz obrazne kosti obrazne mišice obrazni deli obŕv odvódnica okó okóstje osrednje živčevje pálec pénis pêta broda szczęka kość czołowa czoło staw ludzka czaszka jelito jelito grube dłoń dziąsło dwunastnica głowa kostka goleń gardło kręgosłup jajnik wątroba język ścięgno obojczyk kolano łokieć kość szpik kostny krew włos nerka 1. policzek 2. twarz płyn mózgowo-rdzeniowy czaszka łopatka móżdżek migdał miednica pęcherz moczowy mięsień mózg noga paznokieć nos kość nosowa pochwa obraz kości twarzy mięśnie twarzy części twarzy brew tętnica oko układ kostny ośrodkowy układ nerwowy kciuk penis pięta 35 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" pljúča podaljšana hrbtenjača požirálnik prebavni sistem príželjc prsni koš pŕsnica ráma ramenski sklep rêbro rôka sápnik sencè sènčnica slepo črevo spodnja ustnica spolni organi srcé stegneníca stopálo ščítnica tanko črevo temeníca tkívo trébuh trebušna slinavka trebušna votlina trebušne mišice trúp uhó ústa ústnica véka vránica vrát zádnjik zapéstje zatílnica zgornja ustnica zób želódec živčni sistem žívec žléza žolčni mehur płuco rdzeń przedłużony przełyk układ pokarmowy grasica klatka piersiowa mostek bark, ramię staw ramienny żebro ręka tchawica skroń kość skroniowa ślepa kiszka dolna warga narządy płciowe serce kość udowa stopa tarczyca jelito cienkie kość ciemieniowa tkanka brzuch trzustka jama brzuszna mięśnie brzucha tułów ucho usta warga powieka śledziona szyja odbyt nadgarstek kość potyliczna górna warga ząb żołądek układ nerwowy nerw gruczoł woreczek żółciowy 36 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 2.5 WYGLĄD barva las bled kakor stena blondínka blondinka z modrimi očmi brada mu raste brada mu sega do pasa bradáč bradàt brazgotína bŕk brkáč bŕkast črnoláska dêbel dobivati plešo dolg nos dolga brada elegánten fotogéničen frizúra goste obrvi gŕd grdi zobje grdíti gŕdost, grdôta gúba gubati čelo gube okrog ust ideal lepote ima debele noge imeti plešo izpuliti si siv las izraz obraza konjski obraz košate obrvi kozja brada krive noge lasje mu hitro rastejo lasje mu sivijo lép lepôta lepotíca lepotna operacija lepotni ideal májhen mladostni videz mrščiti obrvi na čelu se mu delajo gube na dlaneh se mu pozna, da težko dela nagubančiti čelo ni lepa, ampak zelo privlačna nizko čelo nos ji je grdila brazgotina nosi nazaj počesane lase obrázek obrazna mimika kolor włosów blady jak ściana blondynka blondynka o niebieskich oczach rośnie mu broda broda mu sięga do pasa brodacz brodaty blizna wąs wąsacz wąsaty brunetka gruby łysieć długi nos długa broda elegancki fotogeniczny fryzura gęste brwi brzydki brzydkie zęby szpecić brzydota zmarszczka marszczyć czoło zmarszczki wokół ust ideał piękna ma grube nogi mieć łysinę wyrwać siwy włos wyraz twarzy końska twarz krzaczaste brwi kozia bródka krzywe nogi włosy szybko mu rosną włosy mu siwieją piękny piękno piękność operacja plastyczna ideał piękna mały młody wygląd marszczyć brwi na czole robią mu się zmarszczki po dłoniach widać, że ciężko pracuje zmarszczyć czoło nie jest piękna, ale bardzo atrakcyjna niskie czoło blizna szpeciła jej nos nosi włosy uczesane do tyłu twarzyczka mimika twarzy 37 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" obrise obraza od pijače ima rdeč nos okrogel obraz orlovski nos osivéti ostala mu je globoka brazgotina otroški obraz ozek obraz péga pégast plavoláska pléša pléšast pobriti obrvi podolgovat obraz polne ustnice posivéti postáva pot mu je lil po obrazu prekomerna teža pričéska privlačen fant pustiti rasti brado raven nos razpokane ustnice siva brada sivéti skrbeti za videz smejalna guba spremeniti si frizuro súh suha je kot kost in koža v njegovi družini so vsi zgodaj osiveli vbrizgavati botoks ves umazan je po obrazu vídez visoko čelo zglajevanje gub rysy twarzy od picia ma czerwony nos okrągła twarz orli nos osiwieć została mu głęboka blizna dziecięca twarz wąska twarz pieg piegowaty blondynka łysina łysy zgolić brwi twarz podłużna pełne usta posiwieć sylwetka, figura pot lał mu się po twarzy nadwaga fryzura przystojny mężczyzna zapuścić brodę prosty nos popękane wargi siwa broda siwieć dbać o wygląd zmarszczka mimiczna zmienić fryzurę szczupły, chudy skóra i kość /ktoś bardzo chudy/ w jego rodzinie wszyscy wcześnie osiwieli wstrzykiwać botoks ma ubrudzoną całą twarz wygląd wysokie czoło wygładzanie zmarszczek 38 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 2.6 INTELIGENCJA ántitalènt bolj star bolj nor če me spomin ne vara čustvena inteligenca dobro si zapomniti domišljíja dvóm dvómiti fotografski spomin glúp glúpec glúpost imeti dober spomin imeti nekaj v mislih imeti sreče kot pameti inteligénca inteligenčni kvocient inteligenčni test inteligènt inteligénten inteligêntka inteligêntski izbrisati koga iz spomina izgubiti spomin iznajdljív iznajdljívost izobrázba izobráziti izobrážen izvédeti kretén kritično mišljenje mísel mislil je in mislil mísliti mlad je še in neumen mora še pomisliti moški so inteligentnejši od žensk nadárjen nadarjen za jezike nadárjenost nadpovprečno inteligenten narediti napako ne bodi nor nekaj je narobe neúmen ni nobenega dvoma ničesar ne veš nisem se mogel spomniti nòr nôrec odkrivati nove talente pámet pámeten plítek pólinteligènt antytalent im starszy, tym głupszy o ile mnie pamięć nie myli inteligencja emocjonalna dobrze sobie zapamiętać wyobraźnia wątpliwość wątpić pamięc fotograficzna głupi głupek głupota mieć dobrą pamięć mieć coś na myśli mieć więcej szczęścia niż rozumu inteligencja iloraz inteligencji test inteligencji inteligent inteligentny inteligentka inteligencki wymazać kogoś z pamięci stracić pamięć pomysłowy pomysłowość wykształcenie wykształcić (się) wykształcony dowiedzieć się kretyn krytyczne myślenie myśl myślał i myślał myśleć jest jeszcze młody i głupi musi jeszcze pomyśleć mężczyźni są inteligentniejsi od kobiet uzdolniony uzdolniony językowo uzdolnienie ponadprzeciętnie inteligentny popełnić błąd nie bądź głupi coś jest nie tak głupi nie ma żadnych wątpliwości niczego nie wiesz nie mogłem sobie przypomnieć głupi 1. głupek, głupiec 2. wariat odkrywać nowe talenty rozum, mądrość mądry płytki półinteligent 39 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" pomanjkanje inteligence pomanjkanje znanja pomísliti pomisliti na vse pozabíti pozábljati pozabljív razuméti razvijati svoj talent spomín spomin za številke spómniti se sposóben talènt talentíran tega ni mogel razumeti uganíti ugánka védeti vedeti iz izkušenj vedeti tuje jezike vizualni spomin vprašánje vprášati vse vidi, vse sliši, vse ve zapómniti si znati na pamet brak inteligencji brak wiedzy pomyśleć pomyśleć o wszystkim zapomnieć zapominać zapominalski rozumieć rozwijać swój talent pamięć pamięć do liczb przypomnieć sobie zdolny talent utalentowany nie mógł tego zrozumieć zgadnąć zagadka wiedzieć wiedzieć z doświadczenia znać języki obce pamięć wzrokowa pytanie pytać wszystko widzi, wszystko słyszy, wszystko wie zapamiętać (sobie) znać na pamięć 40 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 2.7 NAŁOGI alkohól alkohólen alkohóličarka alkohólik alkoholízem alkoholna pijača cigaréta cigarete s filtrom cigarétka cigaretni ogorki čík dávka delírij den brez cigarete dóza dróga fájfa gostje so že pijani hášiš heroín iztrezniti jemanje drog jóint kadi ko Turek kadílec kadílka kadílnica kadilski lokal kadíti kaditi cigareto kaditi prepovedano kajênje kajenje je njegova navada kajenje ubija kokaín kultura pitja máček malokdaj je trezen mamílo mamilo za posilstvo marihuána ne kadi in ne pije nekadílec nètrézen odmérek odpovedati se cigaretam odvísen odvísnik odvísnost ópij opojna substanca opustiti kajenje pasivno kajenje pijàn pijan kot mavra pijan smeh alkohol alkoholowy alkoholiczka alkoholik alkoholizm napój alkoholowy papieros papieros z filtrem papierosik niedopałki papierosów pet, niedopałek dawka delirium dzień bez papierosa dawka narkotyk fajka goście są już pijani haszysz heroina wytrzeźwieć branie narkotyków joint pali jak lokomotywa palacz palaczka palarnia lokal dla palących palić palić papierosa palenie wzbronione palenie palenie to jego nałóg palenie zabija kokaina kultura picia kac rzadko jest trzeźwy środek odurzający, narkotyk pigułka gwałtu marihuana nie pali i nie pije niepalący nietrzeźwy dawka rzucić palenie uzależniony nałogowiec uzależnienie opium substancja odurzająca rzucić palenie bierne palenie pijany pijany jak bela pijacki śmiech 41 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" pijánček pijánec pijánka pijánski pípa pítje pobeg v alkohol pod vplivom alkohola pokaditi 40 cigaret za dan preganjati mačka prepoved kajenja preprodajati mamila prižgati cigareto smrtna doza strézniti strežejo le treznim gostom škatlica cigaret tekli so potoki vodke tobák trézen trézniti tréznjenje tréznost trgovec z mamili tríp v trenutku se je streznil vbrizgati mamilo vodna pipa vžigálnik pijaczek pijak pijaczka pijacki fajka picie ucieczka w alkohol pod wpływem alkoholu wypalić 40 papierosów na dzień leczyć kaca zakaz palenia handlować narkotykami zapalić papierosa śmiertelna dawka otrzeźwić obsługują tylko trzeźwych gości paczka papierosów wódka lała się strumieniami tytoń. tabaka trzeźwy trzeźwieć trzeźwienie, wytrzeźwienie trzeźwość handlarz narkotykami trip w jednej chwili wytrzeźwiał wstrzyknąć sobie narkotyk fajka wodna zapalniczka 42 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 2.8 ZMYSŁY aróma aromátičen barvna slepota bolečína bolést brez barve brezokúsen brezzvóčen čút čut okusa čut vida čut za vonj čúti čutni svet daljnovídnost daltoníst daltonízem dišáti dotakníti se dotík glás glúh gluh in slep gluh kakor kamen gluh na levo uho gluhoném gníl grênek grénkast grenkôba halucinácija hrúp hrupéti imeti dober sluh iz kuhinje je zadišal dim iz sosednje sobe se je slišalo petje izgubiti vid izkričáti izvóhati kísel kljub starosti še dobro sliši kovinski zvok kratkovídnost kričáti krík kvariti si oči lajanje psa ljudje so krikoma bežali na starost je oslepel naglúh nós obvóhati očála okó okús okúsen aromat aromatyczny daltonizm ból ból bezbarwny bez smaku bezdźwięczny zmysł zmysł smaku zmysł wzroku zmysł zapachu 1. czuć 2. słyszeć świat zmysłów dalekowzroczność daltonista daltonizm pachnieć dotknąć dotyk głos głuchy głuchy i ślepy głuchy jak pień głuchy na lewe ucho głuchoniemy zgniły gorzki gorzkawy gorzkość, gorycz halucynacja hałas hałasować mieć dobry słuch z kuchni zapachniało dymem z sąsiedniego pokoju słychać było śpiew stracić wzrok wykrzyczeć wywęszyć kwaśny pomimo starości jeszcze dobrze słyszy metaliczny dźwięk krótkowzroczność krzyczeć krzyk psuć sobie wzrok szczekanie psa ludzie uciekali z krzykiem oślepł na starość niedosłyszący nos obwąchać okulary oko 1. smak 2. gust 1. smaczny 2. gustowny 43 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" okúsiti opazíti opazováti oslepéti oslepíti oslépljati osmradíti oster vonj ovóhati ovohávati paša za oči pes ga je povohal in tekel dalje pes ima dober voh plin brez vonja poglèd poglédati povóhati presládek puščati za seboj neprijeten vonj s prostim očesom sládek sladek glas sladkôben slán slép slépec slišala je korake pred hišo slíšati slúh smrád típ tipni čut tišína tŕpek uhó v sobi vonja po kavi vedno slabše sliši víd víden vídeti vóhanje vóhati vónj vonj prepotenih nog vónjati vonjàv zadišáti zakričáti zavohati smrad zvók zvókoven žalosten glas zasmakować zauważyć, zaobserwować obserwować oślepnąć oślepić oślepiać zasmrodzić ostry zapach obwąchać obwąchiwać uczta dla oczu powąchawszy go, pies pobiegł dalej pies ma dobry węch bezzapachowy gaz, gaz bez zapachu spojrzenie spojrzeć powąchać za słodki pozostawiać po sobie nieprzyjemny zapach gołym okiem słodki słodki głos słodkawy słony ślepy ślepiec słyszała kroki przed domem 1. słychać 2. słyszeć słuch smród dotyk zmysł dotyku cisza cierpki ucho w pokoju pachnie kawą coraz gorzej słyszy wzrok widoczny widzieć wąchanie wąchać zapach zapach przepoconych nóg pachnieć pachnący zapachnieć zakrzyczeć poczuć smród dźwięk dźwiękowy smutny głos 44 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 2.9 ZDROWIE anemíja anestezíst angína aspirín ástma, nadúha bolán bolan na pljučih bolézen dati bolniku morfij depresíja diagnosticírati dríska epidemija gripe epilepsíja grípa huda bolezen infékcija injékcija iti k zdravniku izgubil je veliko krvi izgubiti zavest izpotiti bolezen jemati zdravila kášelj kášljati kíhati kŕč kri brizga iz rane krvna skupina krvni pritisk levkemíja ležati v postelji lúskavica medicinska sestra migréna možganski pretres náhod napótnica za bolnico neozdravljiva bolezen nizek pritisk občutil je krč v želodcu odprti zlom odvzeti kri za preiskavo okúžba okúžiti (se) operacija na črevesju operacijska dvorana operacijska miza ozdraviti bolezen poklicati zdravnika k bolniku poklicna bolezen postaviti diagnozo prehlàd prehladíti se seneni nahod skrbeti za zdravje anemia, niedokrwistość anestezjolog angina aspiryna astma chory chory na płuca choroba podać choremu morfinę depresja diagnozować, zdiagnozować biegunka epidemia grypy padaczka, epilepsja grypa ciężka choroba infekcja zastrzyk iść do lekarza stracił dużo krwi stracić przytomność wypocić chorobę brać leki kaszel kaszleć kichać skurcz krew tryska z rany grupa krwi ciśnienie krwi białaczka leżeć w łóżku łuszczyca pielęgniarka migrena wstrząs mózgu katar skierowanie do szpitala nieuleczalna choroba niskie ciśnienie poczuł skurcz w żołądku otwarte złamanie pobrać krew do badania zakażenie zakazić (się), zarazić (się) operacja jelita sala operacyjna sala operacyjna wyleczyć chorobę wezwać lekarza do chorego choroba zawodowa postawić diagnozę przeziębienie przeziębić się katar sienny dbać o zdrowie 45 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" slabo se počutiti sladkorna bolezen smrtna bolezen spolna bolezen srčni bolnik srčni infarkt učinkovito zdravilo vnetje grla vročína zboleti za gripo zdràv zdravila mu niso pomagala zdravílen zdravílo zdravilo za recept zdráviti zdrávje zdrávljenje zdravníca zdravník zdravnik pregleduje paciente zdravstveno stanje zdravstveno zavarovanje zlomiti si roko źle się poczuć cukrzyca śmiertelna choroba choroba weneryczna sercowiec zawał serca skuteczny lek zapalenie gardła gorączka zachorować na grypę zdrowy lekarstwa mu nie pomogły leczniczy lek lek na receptę leczyć zdrowie leczenie lekarka lekarz lekarz bada pacjentów stan zdrowia ubezpieczenie zdrowotne złamać rękę 46 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 2.10 U DENTYSTY beljenje zob bolijo me dlesni čeljúst dlésen fiksni aparat implantát iti k zobozdravniku iti na pregled izdredti zob izpuliti zob kanál káries krvavitev iz dlesni lokalna anestezija mlečni zobje modrostni zob mostíček ortodontsko zdravljenje osmíca paradontoza* plómba plombíranje plombírati protétika protéza snemljiv aparat spodnja čeljust stalni zobje stomatológ stomatologíja stomatolóški strah pred zobozdravnikom umetni zob umivati si zobe uravnavati zobe ustna higiena ustna votlina vnetje dlesni zaplombírati zasebna ordinacija zdravljenje zob zlati zob zob ga boli zob je izpadel zobarske klešče zobki ga bolijo zobna gniloba zobna nitka zobna obloga zobna ordinacija zobni aparat zobozdravník zobozdravniški stol zobozdravstvena oskrba zobozdravstvene storitve wybielanie zębów bolą mnie dziąsła szczęka dziąsło aparat stały implant iść do dentysty iść na kontrolę wyrwać ząb wyrwać ząb kanał próchnica krwotok z dziąseł znieczulenie miejscowe zęby mleczne ząb mądrości mostek leczenie ortodontyczne ósemka /ząb/ paradontoza plomba plombowanie plombować, zaplombować protetyka proteza aparat ruchomy dolna szczęka zęby stałe stomatolog stomatologia stomatologiczny strach przed dentystą sztuczny ząb myć zęby prostować zęby higiena jamy ustnej jama ustna zapalenie dziąseł zaplombować gabinet prywatny leczenie zębów złoty ząb boli go ząb ząb wypadł kleszcze dentystyczne bolą go ząbki próchnica nić dentystyczna osad nazębny gabinet dentystyczny aparat ortodontyczny dentysta krzesło dentystyczne opieka dentystyczna usługi dentystyczne 47 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 48 FRAGMENTY TEKSTÓW PRASOWYCH: 1. Srbija – država kadilcev uvaja prepoved kajenja Beograd - Kajenje je bilo v Srbiji že doslej prepovedano v izobraževalnih ustanovah in bolnišnicah, poslej pa bo prepoved veljala za »vse delovne prostore in skupne javne prostore«, torej tudi za gledališča in kinodvorane. Zakon omogoča vzpostavitev prostorov za kadilce, če so ti ločeni od prostora za nekadilce in opremljeni z ustreznim prezračevanjem. Kavarne, bari in restavracije, ki so manjši od 80 kvadratnih metrov, pa se lahko sami odločijo, ali bodo kadilski ali nekadilski. Zakon prinaša ostre kazni za kršitelje. Kadilcu, ki bo kršil zakon, grozi kazen v višini 5000 dinarjev (47 evrov), kar znaša okoli šestino povprečne srbske plače. Pravna oseba, ki bo kršila zakon, pa si lahko obeta kazen od 500.000 do milijona dinarjev (od 4700 do 9400 evrov). Številni srbski kadilci so se na zakon, ki ga razumejo kot kršitev svojih pravic, odzvali kritično. Po podatkih srbskega ministrstva za zdravje sicer v Srbiji kadi tretjina prebivalstva, letno pa naj bi za posledicami kajenja umrlo 16.000 ljudi. Srbi zakon o prepovedi kajenja uvajajo na svetovni dan boja proti odvisnosti. (ŹRÓDŁO: delo.si) 2. Mozart ne veča inteligence Inteligenca otrok in odraslih zaradi poslušanja stvaritev glasbenega genija Mozarta ne bo rasla, prav tako ne bodo bolje razvite kognitivne sposobnosti, kot je veljalo doslej, je pokazala najnovejša avstrijska raziskava. »Tisti, ki so uživali v glasbi Mozarta, Bacha ali modernejših skupin, kot je Pearl Jama, so imeli pri reševanju inteligenčnih testov boljše rezultate. Ne gre za nič nenavadnega, saj je že dolgo znano, da ljudje bolje opravljajo naloge, kadar so stimulirani,« pravi vodja raziskave Jakob Pietschnig. Od 1993. prenapihnjen mit Mozartovega efekta očitno ne drži, Pietschnig pa pravi, da poslušanje glasbenega genija sicer ne dviga inteligence, zagotovo pa je tudi ne niža. Seveda ne gre pozabiti na čustvene koristi glasbe, saj ta še posebno pri majhnih otroki niža stres, nervozo in ne nazadnje otroke zaziblje v spanec, starejše pa sprosti in jih prisili v ples. Otrokova ušesa so povsem oblikovana v 20. tednu nosečnosti, po 23. tednu možgani že reagirajo na zvoke, ki prihajajo od zunaj. Otrok obrača glavo proti izvoru zvoka, spreminja izraz na obrazu, stiska prstke, sesa palec, se smeji. (ŹRÓDŁO: slovenskenovice.si) 3. Prašičja gripa znova straši Pandemska gripa se je vrnila: virus H1N1, ki se je lani plazil po svetu, je v Veliki Britaniji v zadnjih šestih tednih zahteval deset življenj. Umrli so mlajši od 65 let, večina je bolehala za kroničnimi boleznimi, pet jih je bilo cepljenih proti gripi. Poleg tega virusa so na Otoku zaznali še kroženje virusa B, so sporočile tamkajšnje zdravstvene oblasti in še, da je nekaj ljudi močno zbolelo in so potrebovali hospitalizacijo, več izbruhov bolezni so zaznali v šolah po vsej državi. V Sloveniji je k sreči mirno: »V letošnji jeseni pandemskega virusa še nismo laboratorijsko potrdili, potrdili smo prisotnost virusa influence A H3N2 in influence B. Nihče od teh bolnikov ni bil zdravljen v bolnišnici,« so nam sporočili z Inštituta za varovanje zdravja (IVZ) RS in še, da se virus ni spremenil: »Virus influence A H1N1 (2009) je enak kot v času pandemije, zato lahko pričakujemo enako klinično sliko kot v preteklem letu, torej pri večini okuženih relativno lahek potek, pri nekaterih bolnikih težko klinično sliko pljučnice in celo odpoved dihalne funkcije. Še vedno velja, da tudi mlajši odrasli lahko zbolijo s težko klinično sliko, posebno če so kronično bolni, denimo sladkorni bolniki, astmatiki, izrazito predebeli ljudje in nosečnice.« (ŹRÓDŁO: slovenskenovice.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 49 4. Pregled zob, obzobnih tkiv in ust brez strahu pred zobozdravnikom Tudi kadar nas nič ne boli, so lahko v ustih prisotni karies in vnete dlesne. Na pregledu zato temeljito pregledamo zobe, dlesni in ostale dele ust: notranjost lic, ustnic, trdo in mehko nebo, jezik in pogledamo pod jezik. Pregled opravimo vizualno s prostim očesom ali po potrebi z lupo, pomagamo pa si z instrumenti. V veliko pomoč nam je rentgenska diagnostika. Ali je zob živ, ocenjujemo z vitalitetnimi testi. Pri ugotavljanju kariesa si pomagamo s presvetlitvijo s svetlobo, laserjem in posebnimi barvili za ugotavljanje kariesa (caries marker). Vsaj malo strahu pred zobozdravnikom občutimo skoraj vsi in običajno nam je pred pregledom rahlo neprijetno in nelagodno. Tudi meni, čeprav dobro vem, kaj me čaka na zobozdravniškem stolu. Najbolj nas je strah bolečine in tega, da ne vemo, ali bo neboleč poseg možen. Toda praviloma je neboleč poseg vedno možen. V naši ordinaciji se pogosto srečujemo s pacienti, ki prvič pridejo k nam v hudem strahu. Spoštujem pogum, da so prišli, zato pri pacientih s hudim strahom pri prvem obisku opravimo le pregled in se veliko pogovarjamo. O stanju, ki smo ga ugotovili s pregledom, o potrebni terapiji, o morebitnih napotitvah k specialistu, o protetičnih rešitvah, o časovnih okvirih zdravljenja in o finančnih vidikih zdravljenja. Ob drugem srečanju običajno že zaznam rahel nasmeh, ki z nadaljnimi obiski postaja vse bolj širok, prav tako kot moj in asistentkin. (ŹRÓDŁO: zobozdravstvo.com/pregled-zob-in-obzobnih-tkiv.html) 5. Kaj vse bi estradnice storile, da se ne bi zredile? Kdor pravi, da ima naravno dano lepo telo in da mu za to, da je "fit", ni treba storiti ničesar, gotovo laže. Tudi če ima hitro presnovo in se mu maščobe ne kopičijo pretirano, je za lepo telo treba vsaj malce potelovaditi. "Ne moreš samo ležati in čakati, da bos shujšal in da se ti bo telo samo od sebe preoblikovalo," meni postavna pevka in mamica 8-letne deklice Anja Rupel. "Že od nekdaj nisem marala športa, vem pa, da je treba za lepo postavo tudi kaj telovaditi in paziti na hrano," je še povedala pevka, ki kljub temu da že od osnovne šole ne mara telovadbe, vseeno pridno kolesari v bližnjem studiu. Anja se občasno poslužuje tudi kavitacije in ultrazvočnih terapij ter s pomočjo tega ohranja popolno telo. Anja kot mamica opaža, da so dandanes otroci veliko preveč obremenjeni z vitkostjo. To je opazila tudi že pri komaj osemletni hčerki. "Stara je komaj osem let, vendar opažam, da se tako ona kot njene vrstnice že obremenjujejo. Ni čudno, če pa so v revijah razne deklice, kot recimo Hannah Montana, suhe, s popolnimi zobmi, vedno naličene. Osebno ne spodbujam hujšanja, le zdravo življenje," je še povedala. (ŹRÓDŁO: 24ur.com) 6. Suzana Jakšič sovraži alkohol "Alkohol je na žalost postal del našega vsakdanjika, a se ga nekako ne uvršča med droge, kot se ostale omamljajoče substance. Pa vendar je ravno tako lahko zelo nevaren, saj veliko ljudi v pijanem stanju sede v jekleni konjiček in s tem ogroža sebe ter ostale na cesti, saj večini nesreč botruje alkohol. Da ne omenjam družinskih prepirov na agresivni ravni, ko labilni in primitivni moški svojo moč znašajo nad ženskami, ker je drugje ne morejo. Poleg tega povzroča odvisnost, kot vsaka ostala droga." "Včasih vidimo tudi dekleta v poznih večernih urah, ki se elegantno urejene majavo zibljejo na visokih petah ter v pijanem smehu iščejo oporo pri hoji. Ne rečem, da se meni nikoli ni zgodilo tako stanje, vendar ne v elegantni opremi in ponavadi raje pri kom doma. Vsakemu se to zgodi, zato v takem stanju pokličimo taksi in pojdimo domov, da ne ogrožamo koga oziroma drug dan osramočeni sestavljamo koščke filma prejšnjega večera." (ŹRÓDŁO: 24ur.com) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 3. HANDEL I USŁUGI 3.1 ZAKUPY antikvariát asortimènt bižuteríja blagájna blagó blago z napako bolšji trg butík céna cene padajo cene rastejo cene se dvigajo cenéjši cvetličárna čebelárna denár dokupíti drág draguljárna drogeríja galanteríja galanterijsko blago garancíja glasbena trgovina gotovína iti po solato na trg izdélek izlóžba juvelirska trgovina kakóvost kakóvosten kêš kiósk knjigárna kreditna kartica kúpec kupi mi časopis kupíti kupiti na razprodaji kupiti zdravilo v lekarni kupováti kupuje otrokom igrače kvalitéta lekárna mlekárna na trgu prodajati sadje nakupíti nakupovalna košara nakupovalni voziček nakupovalno središče nakupovánje napisati reklamacijo on je naša stalna stranka antykwariat asortyment biżuteria kasa towar towar z wadą, wadliwy towar pchli targ butik cena ceny padają ceny rosną ceny idą do góry tańszy kwiaciarnia sklep pszczelarski pieniądze dokupić drogi jubiler drogeria galanteria galanteria gwarancja sklep muzyczny gotówka iść na targ po sałatę produkt wystawa (sklepowa) sklep jubilerski jakość jakościowy gotówka kiosk księgarnia karta kredytowa kupiec kup mi gazetę kupić kupić na wyprzedaży kupić lek w aptece kupować kupuje dzieciom zabawki jakość apteka mleczarnia sprzedawać owoce na targu zakupić koszyk na zakupy wózek na zakupy centrum handlowe zakupy napisać reklamację on jest naszym stałym klientem 50 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" papírnica pekárna plačal je v gotovini plačati pri blagajni pocéni police trgovin pólizdélek popúst posezonska razprodaja pozamenteríja prodája prodajajo le za gotovino prodajálec prodajálka prodajálnica prodájanje prodájati prodajati po kosih razprodája razprodájati razširiti asortiment reklamácija reklamacija ni bila pravočasna ribji trg sámopostréžba samopostrežna trgovina spletna trgovina starinárnica stránka súpermárket špeceríja špecerijska trgovina športna trgovina tŕg trgóvec trgovína trgovina s pohištvom trgovina z mešanim blagom trgovina z živili trgovine se odprejo ob osmih zjutraj trgovínica upoštevati reklamacijo velika izbira vse kupi v samopostrežni trgovini vstopiti v trgovino začetek razprodaj zelenjavna trgovina znižati ceno zvišati ceno sklep papierniczy piekarnia płacił gotówką płacić w kasie 1. tani 2. tanio półki sklepów półprodukt rabat posezonowa wyprzedaż pasmanteria sprzedaż sprzedają tylko za gotówkę sprzedawca sprzedawczyni, ekspedientka sklep sprzedawanie, sprzedaż sprzedawać sprzedawać na sztuki wyprzedaż wyprzedawać rozszerzyć asortyment reklamacja reklamacja była nieuzasadniona rybi targ samoobsługa sklep samoobsługowy sklep internetowy antykwariat klient supermarket artykuły spożywcze sklep spożywczy sklep sportowy targ handlarz, kupiec 1. handel 2. sklep sklep meblowy sklep wielobranżowy sklep spożywczy sklepy otwierają się o ósmej rano sklepik uwzględnić reklamację duży wybór wszystko kupuje w sklepie samoobsługowym wejść do sklepu początek wyprzedaży warzywniak obniżyć cenę podnieść cenę 51 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 3.2 ARTYKUŁY SPOŻYWCZE ajdov kruh ajdova kaša bonbón bonbónček bonboniêra címet čajni piškoti četrt kruha čokoláda čokoláden čokoládica čokoládka čokoladni bonboni džém gorčíca grenka čokolada hlebec kruha hrèn hrénovka hrustljavo pečivo jabolčni kis jájce ječmenova moka jodirana sol jógurt káša kéčup kefír kífeljc kífeljček kís kisla smetana kondenzirano mleko koruzna moka koruzni kosmiči koruzni kruh kozje mleko kravje mleko kristalni sladkor kròf krùh kruh z maslom krúhek majonéza makarón margarína marmeláda maslena žemlja máslo méd medenják mentolni bonbon mlečna čokolada mlečni izdelki mléko mleko v prahu chleb z mąki gryczanej kasza gryczana cukierek cukiereczek bomboniera, bombonierka cynamon herbatniki ćwiartka chleba czekolada czekoladowy czekoladka czekoladka czekoladki dżem musztarda czekolada gorzka bochenek chleba chrzan parówka pieczywo chrupkie ocet jabłkowy jajko mąka jęczmienna sól jodowana jogurt kasza keczup kefir rogal rogalik ocet śmietana mleko skondensowane mąka kukurydziana płatki kukurydziane chleb z mąki kukurydzianej kozie mleko krowie mleko cukier kryształ pączek chleb chleb z masłem chlebek majonez makaron margaryna marmolada bułka maślana masło miód piernik cukierek mentolowy czekolada mleczna nabiał mleko mleko w proszku 52 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" móka namazati kruh z maslom oljčno olje ovseni kosmiči paradižnikova mezga polnozrnati kruh pôper posneto mleko prosena kasa pšenična moka pšenični kruh rastlinsko olje rogljìč rogljíček rženi kruh sadni jogurt saláma sìr sir s plesnijo skúta sladka smetana sládkor sladkor v kockah slaščíce sojino olje sól sončnično olje tablica čokolade testenína topljeni sir vanílja vinski kis vkuhano sadje zavitek margarine zavojček kave želé žémlja žitni kosmiči žlica sladkorja mąka posmarować chleb masłem oliwa płatki owsiane przecier pomidorowy chleb pełnoziarnisty pieprz mleko odtłuszczone kasza jaglana mąka pszeniczna chleb pszenny olej roślinny rogal rogalik chleb żytni jogurt owocowy salami ser ser pleśniowy twarożek śmietanka cukier cukier w kostkach słodycze olej sojowy sól olej słonecznikowy tabliczka czekolady 1. makaron 2. kluska ser topiony wanilia ocet winny konfitury kostka margaryny paczka kawy galaretka bułka płatki zbożowe łyżka cukru 53 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 3.3 GASTRONOMIA angleški zajtrk bár bifé biféjski bóršč bujón búrek cmòki cvréti cvreti na olju cvŕtje čebulna juha čista juha desertni krožnik dodajati hrani začimbe dodati žličko soli dokúhati dolgo vzdrži brez jedi fižolova juha glavna jed globoki krožnik gólaž golaževa juha gorčíca gostílna grahova juha hladne predjedi hrèn hrenova omaka jajca na oko jéd jedilni list jedilni pribor jesti z vilicami jesti z žlico júha káviar kosílo kósiti krompír krompirjevi svaljki króžnik kúhati mehko kuhana jajca mlečna juha nabosti meso na vilice naliti juho na krožnike napitnína nòž nôžek obilno kosilo ocvréti omléta palačínka paradižnikova juha píca angielskie śniadanie bar bufet bufetowy barszcz bulion burek knedle smażyć smażyć na oleju jajecznica zupa cebulowa rosół talerz deserowy przyprawiać jedzenie dodać łyżeczkę soli dogotować długo wytrzyma bez jedzenia zupa fasolowa danie główne głęboki talerz gulasz zupa gulaszowa musztarda gospoda, zajazd grochówka zimne przystawki chrzan sos chrzanowy jajka smażone danie karta dań sztućce jeść widelcem jeść łyżką zupa kawior obiad jeść obiad ziemniak, ziemniaki kluski ziemniaczane talerz gotować jajka na miękko zupa mleczna nadziać mięso na widelec nalać zupę do talerzy napiwek nóż nożyk obfity obiad usmażyć omlet naleśnik zupa pomidorowa pizza 54 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" piceríja pikantna omaka pívnica pládenj plitvi krožnik pojesti dva krožnika krompirja posóda postaviti krožnike na mizo postreči z večerjo prèdjéd prekúhati pripraviti kosilo za dvajset oseb pripravljene jedi pŕt prtìč razkúhati ríž skléda skúhati sladíca sladkórnica sól sol, poper in druge začimbe solníca tatarska omaka tople predjedi trdo kuhana jajca večérja večérjati vílice vroča juha vsaka jed mu tekne vzeti žlico v roko za zajtrk bo kruh z maslom začímba zájtrk zelenjavna juha zmernost v jedi zobotrébec žlíca žlica mu je padla iz rok žlíčka žlíkrof pizzeria sos pikantny piwiarnia półmisek płytki talerz zjeść dwa talerze ziemniaków naczynie postawić talerze na stół podać kolację przystawka przegotować przyrządzić obiad dla dwudziestu osób dania gotowe obrus serwetka rozgotować ryż salaterka ugotować deser cukierniczka sól sól, pieprz i inne przyprawy solniczka sos tatarski przystawki ciepłe jajka na twardo kolacja jeść kolację widelec gorąca zupa smakują mu wszystkie dania wziąć łyżkę do ręki na śniadanie będzie chleb z masłem przyprawa śniadanie zupa warzywna umiarkowanie w jedzeniu wykałaczka łyżka łyżka wypadła mu z rąk łyżeczka pieróg 55 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 3.4 MIĘSO biftek bravína divjáčina gós govédina goveje meso hrénovka jétrca jêzik klobása konjsko meso kotlét mêsen mesni izdelki mesni zvitki mesó nabodálo odojek na ražnju pečénka perutnína piščánec plêče prekajeno meso purán ráca rad ima mesne jedi radi jemo govedino rêbrce rostbif stêgno svinjska zarebrnica svinjsko meso šúnka telečje meso telétina zrézek befsztyk baranina dziczyzna gęś wołowina wołowina parówka wątróbka ozór kiełbasa konina kotlet mięsny produkty mięsne zrazy zawijane mięso szaszłyk prosię z rożna pieczeń drób kurczak łopatka wędlina, wędliny indyk kaczka lubi dania mięsne lubimy jeść wołowinę żeberko rostbef udo, udko, udziec kotlet schabowy, schab wieprzowina szynka cielęcina cielęcina sznycel, kotlet 56 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 57 3.5 NAPOJE alkohól alkoholna pijača bela kava belo/ peneče/ namizno/ polsladko/ polsuho vino brezalkoholna pijača brezkofeínski brínovec cócktail čáj čaj z rumom češnjev kompot črna/ turška kava črno/ svetlo pivo fêrnet gazíran gin s tonikom izpiti kozarec do dna iztisniti sok iz limone jabolčni kompot kakáv káva kofeín kompót kónjak kozárec kozje/ kravje mleko kuhati kompot ledeni/ vroč/ zeliščni čaj likêr mineralna/ negazirana voda njegova najljubša pijača je mleko pelínkovec pijača iz svežega sadja piti čaj pívo pivopívec pivova pena pločevínka pogasiti si žejo s čajem pomarančni/ sadni sok popil je pet piv postreči z mrzlimi in toplimi pijačami rdeče/ suho vino sadni cocktail skodélica skodelica kompota slívovka suho vino tónik viljámovka víski voda iz pipe vôdka vŕč vŕček žéja alkohol napój alkoholowy kawa z mlekiem wino białe/ musujące/ stołowe/ półsłodkie/ półwytrawne napój bezalkoholowy bezkofeinowy jałowcówka koktajl herbata herbata z rumem kompot czereśniowy kawa czarna/ po turecku piwo ciemne/ jasne fernet gazowany gin z tonikiem wypił kieliszek do dna wycisnąć sok z cytryny kompot jabłkowy kakao kawa kofeina kompot koniak 1. kieliszek 2. kielich kozie/ krowie mleko gotować kompot herbata mrożona/ gorąca/ ziołowa likier woda mineralna/ niegazowana jego ulubionym napojem jest mleko piołunówka napój ze świeżych owoców pić herbatę piwo piwosz piana piwna puszka ugasić pragnienie herbatą sok pomarańczowy/ owocowy wypił pięć piw podać zimne i ciepłe napoje wino czerwone/ wytrawne koktajl owocowy 1. szklanka 2. filiżanka szklanka kompotu śliwowica wino wytrawne tonik gruszkówka whisky woda z kranu wódka dzban dzbanek, kubek pragnienie D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 3.6 ODZIEŻ barétka bermuda hlače bikíni bikínke biti iz mode biti v modi blúza blúzica bokserice* bombáž bombaž se rad mečka bombážen brezrokávnik búnda denárnica dokolénka dolgo krilo dvigniti klobuk flanélast gúmb gúmbek hláče hlače na zvonec hláčen hláčke hláčnica jópič kápa kapa s ščitnikom kapúca kávbojke klobúček klobúk kopálke kopalna obleka korzét kratke hlače kraváta krílce krílo kŕzno lán lanén letošnja moda se od lanske razlikuje lístnica manšéta metúljček moda tridesetih let modna revija modni diktator modni salon modno oblečena módrček natakniti rokavice nìt beret bermudy bikini bikini wyjść z mody być modnym bluza bluzka bokserki bawełna bawełna lubi się gnieść bawełniany bezrękawnik kurtka portmonetka podkolanówka długa spódnica uchylić kapelusza flanelowy guzik guziczek spodnie dzwony dotyczący spodni 1. spodenki 2. majtki nogawka 1. kurtka 2. żakiet czapka czapka z daszkiem kaptur dżinsy, spodnie dżinsowe kapelusik kapelusz strój kąpielowy strój kąpielowy gorset krótkie spodnie krawat spódniczka spódnica futro len lniany tegoroczna moda różni się od ubiegłorocznej portfel mankiet muszka moda lat trzydziestych pokaz mody dyktator mody salon mody modnie ubrana biustonosz założyć rękawice nić 58 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" oblačílo oblačiti se po modi obleči hláče obléka otrok v hlačkah in puloverčku ovrátnik pižáma pokrivalo glave potegniti si kapuco čez glavo potisniti si kapo čez ušesa prihajati v modo prišiti gumbe pulóver pulóverček rebrasti žamet rokáv rokávček rokavíca rokavíčka rokavna dolžina sejem mode sémiš sešívati slamnati klobuk sleči hláče sončiti se v bikiniju spalna srajca spodnja majica spodnje perilo srajca z dolgimi rokavi srájčka staromóden svetlo krilce svíla svilén svilena bluza šivala je srajčke za otroke šívati športno oblačilo telóvnik tkanína trenírka túnika úsnje usnjén ustvarjalec mode v sami srajci je hodila po sobi večerna obleka vétrovka vólna volnén zapeti gumbe zapeti ovratnik zašívati zavezati kravato žámet žámeten žèp ubranie ubierać się zgodnie z modą założyć spodnie 1. strój 2. sukienka, suknia dziecko w spodenkach i sweterku kołnierz piżama nakrycie głowy zarzucić kaptur na głowę nasunąć czapkę na uszy stawać się modnym przyszyć guziki sweter sweterek sztruks rękaw rękawek rękawica rękawiczka długość rękawa targi mody zamsz zszywać słomiany kapelusz zdjąć spodnie opalać się w bikini koszula nocna podkoszulek bielizna koszula z długimi rękawami koszulka staromodny jasna spódniczka jedwab jedwabny jedwabna bluza szyła koszulki dla dzieci szyć strój sportowy kamizelka tkanina dres tunika skóra skórzany kreator mody chodziła po pokoju w samej koszuli strój wieczorowy wiatrówka wełna wełniany zapiąć guziki zapiąć kołnierz zaszywać zawiązać krawat aksamit aksamitny kieszeń 59 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 3.7 OBUWIE cókle copáta čévelj čéveljček čevljár čevlji na vezalke čevlji so mi premajhni čevlji so mi preveliki čevlji z visoko peto desni čevelj ga tišči dolgo si je pomerjala, preden je kupila japónke krema za čevlje loščilo za čevlje moška obutev obútev obuti čevlje obútven ortopedske vložke otroški čevlji podplàt pólčévelj pomériti pomerjati si čevlje primériti sandál, sandála sezuti čevlje supêrge škórnji športna obutev usnjena obutev vezálka vložke za čevlje zavezati čevlje ženska obutev žlica za čevlje drewniaki kapeć but bucik szewc buty na sznurówki buty są za małe buty są za duże buty na wysokim obcasie prawy but go uwiera długo przymierzała, zanim kupiła japonki krem do butów pasta do butów obuwie męskie obuwie założyć buty obuwniczy wkładki ortopedyczne buty dziecięce podeszwa półbut przymierzyć przymierzać buty przymierzyć sandał zdjąć buty 1. trampki 2. adidasy botki obuwie sportowe obuwie skórzane sznurówka wkładki do butów zawiązać buty obuwie żeńskie łyżka do butów 60 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 3.8 OWOCE I WARZYWA ánanas arašídi artičóka avokádo banána belúš bòb borovníca bréskev brókoli brúsnica búča búčica búčka citróna cvetáča čêsen čéšnja črni ribez črvivo jabolko dátelj dišati po česnu drobnják fíga fižòl gozdna jagoda gràh granatno jabolko grenívka grózdje hrúška hruške padajo z drevesa jábolko jágoda jájčevec, melancána jesti mandeljne káki kisati zelje kislo jabolko kislo zelje kitajsko zelje kívi kókos kolerába korênje korúza kosmúlja krompír kúmara kúmarica kupiti kilogram mandarin léča léšnik letos krompir gnije liči* limeta* ananas orzeszki ziemne karczoch awokado banan szparag bób jagoda brzoskwinia brokuł żurawina dynia mała dynia cukinia cytryna kalafior czosnek czereśnia czarna porzeczka robaczywe jabłko daktyl pachnieć czosnkiem szczypiorek figa fasola poziomka groch granat grapefruit winogrona gruszka gruszki spadają z drzewa jabłko truskawka bakłażan jeść migdały kaki kisić kapustę kwaśne jabłko kapusta kiszona kapusta pekińska kiwi kokos kalarepa marchewka kukurydza agrest ziemniak, ziemniaki ogórek ogóreczek kupić kilogram mandarynek soczewica orzech laskowy w tym roku ziemniaki gniją liczi limonka 61 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" limóna lúbenica lupiti krompir malína mandarína mándelj mángo mangostan* marélica melóna nabirati jagode nikoli prej ni jedla ananasa ôreh páprika paradížnik peteršìlj pomaránča pór rdeči ribez rêdkev répa ríbez rozína sádje slíva soláta sušiti slive sveže sadje víšnja zélena zelenjáva zélje zrela buča zrele jagode cytryna arbuz obierać ziemniaki malina mandarynka migdał mango mangostan morela melon zbierać truskawki nigdy wcześniej nie jadła ananasa orzech papryka pomidor pietruszka pomarańcza por czerwona porzeczka rzodkiewka rzepa porzeczka rodzynka owoce śliwka sałata suszyć śliwki świeże owoce wiśnia seler warzywa, jarzyny kapusta dojrzała dynia dojrzałe truskawki 62 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 3.9 DROGERIA antiperspirant* balzam za lase barva za lase belílo brezova voda brisáča brítvica brívnik česati se z glavnikom depilátor dezodoránt drogeríja drogeríjski gel za britje/ za prhanje glavník góbica héna hranilna/ vlažilna/ nočna krema krema kolonjska voda kompaktni puder kopalna brisača kopalna sol kozmetična torbica kóža krema po britju krema proti gubam krema za obraz/ za roke/ za sončenje lak za lase/ za nohte lotión/losjón po britju maska za obraz mastna koža mílo natreti roke s kremo občutljiva koža odstranjevalec laka olje za sončenje papirnati robčki pena za britje/ za lase pralni prašek puder v prahu senčílo suha koža šampon proti prhljaju šampon za mastne lase škarje za nohte šminka tekoče milo toaletni papir tónik umiti si lase s šamponom umivati se s toplo vodo in milom uporabljati šampon váta zobna ščetka žilétka antyperspirant odżywka do włosów farba do włosów wybielacz woda brzozowa ręcznik żyletka maszynka do golenia czesać się grzebieniem depilator dezodorant drogeria drogeryjny żel do golenia/ pod prysznic grzebień gąbka henna krem odżywczy/ nawilżający/ na noc woda kolońska puder w kamieniu ręcznik kąpielowy sól do kąpieli kosmetyczka 1. skóra 2. cera krem po goleniu krem przeciwzmarszczkowy krem do twarzy/ do rąk/ do opalania lakier do włosów/ do paznokci woda po goleniu maseczka do twarzy cera tłusta mydło posmarować ręce kremem cera wrażliwa zmywacz do paznokci olejek do opalania chusteczki higieniczne pianka do golenia/ do włosów proszek do prania puder sypki cień do powiek cera sucha szampon przeciwłupieżowy szampon do włosów przetłuszczających się nożyczki do paznokci szminka mydło w płynie papier toaletowy tonik umyć włosy szamponem myć sie ciepłą wodą i mydłem stosować szampon wata szczoteczka do włosów żyletka 63 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 3.10 ARTYKUŁY AGD bateríja brivski aparat čajni servis ekspres za kavo fén grelnik vode hladílnik indukcijska plošča kavni servis kozíca króžnik kuhinjski robot kúpa likalna deska likálnik mesoréznica mešálnik mikrovalna pečica mlinček za kavo nočna svetilka nòž nôžek odpirač za butelke odpirač za konzerve opekáč plinski štedilnik podstávek pomivalni stroj porcelán posóda postaviti svetilko na mizo pralni stroj prižgati svetilko ráženj rezálnik sesálnik sokóvnik stenska stevilka stiskalo za limono stoječa svetilka sušilni stroj sušilnik za lase sušiti lase s fenom svetílka svetiti si z baterijo šivalni stroj têrmovka vključila je mešalnik vrtna svetilka zamenjati žarnico zamrzovalna skrinja žár žárnica žarnica je pregorela žarnica sveti žepna baterija latarka golarka serwis do herbaty ekspres do kawy suszarka do włosów czajnik bezprzewodowy lodówka płyta indukcyjna serwis do kawy rondel talerz robot kuchenny puchar deska do prasowania żelazko maszynka do mięsa mikser kuchenka mikrofalowa młynek do kawy lampka nocna nóż nożyk korkociąg otwieracz do konserw toster kuchenka gazowa spodek zmywarka porcelana naczynie postawić lampę na stole pralka zapalić/włączyć lampę rożen krajalnica odkurzacz sokowirówka kinkiet wyciskacz do cytryn lampa stojąca suszarka suszarka do włosów suszyć włosy suszarką lampa świecić latarką maszyna do szycia termos włączyła mikser lampa ogrodowa wymienić żarówkę zamrażalnik grill żarówka żarówka się spaliła żarówka świeci latarka kieszonkowa 64 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 3.11 ARTYKUŁY RTV anténa ávtorádio daljinec* daljinski upravljalec dekóder digitalni diktafon diktafón domači kino glasbeni stolp govoriti v mikrofon gramofón hi-fi sistem izključiti kábel kámera komplet za hišni kino kopirni stroj mikrofón mp3 predvajalnik natakniti slušalke nizkotonec* ojačeválec poslušati glasbo s slušalkami predvajalnik* rad sedi pred televizorjem radijski sprejemnik rádio rádiokasetofón satelitska antena slušálke snemati s kamero sobna antena televizijska antena televízor televizorsko ohišje túner v sobi igra radio zaslòn zvóčnik antena radio samochodowe pilot pilot dekoder dyktafon cyfrowy dyktafon kino domowe wieża hi-fi mówić do mikrofonu gramofon wieża hi-fi wyłączyć telewizor kabel kamera zestaw kina domowego kopiarka mikrofon odtwarzacz mp3 założyć słuchawki subwoofer wzmacniacz słuchać muzyki przez słuchawki odtwarzacz lubi siedzieć przy telewizorze odbiornik radiowy radio magnetofon antena satelitarna słuchawki kręcić/nagrywać kamerą antena pokojowa antena telewizyjna telewizor obudowa telewizora tuner w pokoju gra radio ekran głośnik 65 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 3.12 KOMUNIKACJA MIEJSKA avtobus proti mestu avtobus vozi vsako uro ávtobusen avtobusna proga celodnevna vozovnica desétka devetka vozi vsake četrt ure dijaška vozovnica dolgo je čakal na avtobus dvójka enójka garažna površina izstopili bomo na naslednji postaji izstopíti javni prevoz konduktêr kontrolór kupiti vozovnico mesečna vozovnica mestna kartica mestni potniški promet nizkopodno vozilo obračalíšče peljati se s tramvajem podzemna železnica popúst postája, postajalíšče pótnik potniki so izstopili potniki vstopijo v avtobus prazen tramvaj prevozni pogoji prevóznik prevozno sredstvo primestni avtobus prost sedež slepi potnik splošna vozovnica trámvaj tramvajska proga trólejbus veljavna vozovnica vozi ob nedeljih in praznikih vozi od ponedeljka do petka vozi vsak dan vozni park vozni red vozník voznik tramvaja voznína vozovnica na ime vrsta vozovnice vstopiti pri sprednjih vratih začasno postajališče zamuditi avtobus zgibni avtobus autobus do miasta autobus kursuje co godzinę autobusowy linia autobusowa bilet dobowy dziesiątka /linia 10/ dziewiątka kursuje co piętnaście minut bilet szkolny długo czekał na autobus dwójka /linia 2/ jedynka /linia 1/ zajezdnia wysiądziemy na następnym przystanku wysiąść komunikacja publiczna rewizor kontroler, kanar kupić bilet bilet miesięczny karta miejska komunikacja miejska pojazd niskopodłogowy pętla jechać tramwajem metro zniżka, ulga przystanek pasażer, podróżny pasażerowie wysiedli pasażerowie wsiadają do autobusu pusty tramwaj regulamin przewozów przewoźnik środek transportu autobus podmiejski wolne miejsce/siedzenie pasażer na gapę bilet zwykły tramwaj linia tramwajowa trolejbus ważny bilet kursuje w niedziele i święta kursuje w dni powszednie kursuje codziennie tabor rozkład jazdy kierowca motorniczy opłata za przejazd bilet imienny rodzaj biletu wsiąść przednimi drzwiami tymczasowy przystanek spóźnić się na autobus autobus przegubowy 66 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 3.13 POCZTA adresat pisma ni prejel album za znamke anonimno/navadno/ priporočeno/ ljubezensko pismo cevna pošta dati pismo v ovojnico datum odpošiljatve pošiljke denarno nakazilo dobiti pismo dobiva veliko pošte dopísnica izročiti pismo naslovniku letalska pošta nalepiti znamko napisati/oddati pismo naslòv naslovíti naslóvljenec naslóvljenka navadno pismo odpošiljátelj odpošíljati odpreti/zalepiti ovojnico odprto pismo ovójnica označba pošte na žigu pakét pisemski papir pismo je hodilo tri dni pismo s povratnico pismonóša pismonoša je prinesel pismo poslati pismo pošti pošiljátelj pošíljka pošta je v sosednji stavbi pošta posluje do devetih póštar poštna številka poštne storitve poštni delavec poštni nabiralnik poštni predal poštnína poštno ležeče potrdilo o pošiljki razglédnica raznesti pošto raztrgal je pismo serija znamk vrednostno pismo vrgel je pismo v koš zahvalno pismo zbirati znamke známka žíg adresat nie odebrał listu klaser list anonimowy/ zwykły/ miłosny polecony poczta pneumatyczna włożyć list do koperty data nadania przesyłki przekaz pieniężny dostać list dostaje dużo poczty/listów kartka pocztowa doręczyć pismo adresatowi poczta lotnicza nakleić znaczek napisać/nadać list adres zaadresować adresat adresatka list zwykły nadawca nadawać /listy/ otworzyć/ zakleić kopertę list otwarty koperta oznaczenie poczty na stemplu paczka papier listowy list szedł trzy dni list z potwierdzeniem odbioru listonosz listonosz przyniósł list wysłać list pocztą nadawca przesyłka poczta znajduje się w sąsiednim budynku poczta pracuje/jest czynna do dziewiątej listonosz, pocztowiec kod pocztowy usługi pocztowe pracownik poczty skrzynka na listy skrytka pocztowa opłata pocztowa poste restante dowód nadania widokówka roznieść pocztę potargał list seria znaczków list wartościowy wyrzucił list do kosza list dziękczynny zbierać znaczki znaczek stempel 67 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 3.14 TELEKOMUNIKACJA brezžični telefon centrála čakajoči klic domov je klical, da ne pride h kosilu dvigniti slušalko gluh telefon gostovánje govorne storitve interna številka klical sem ga, a se ni oglasil klícati (koga?) klicna številka linija je pokvarjena linija je zasedena mobilni operater mobilni telefon mobilno omrežje motnje na linij napeljati telefon v hišo nihče se ne javi obesiti slušalko odhodni klic odzívnik omrežna številka ostanite na liniji pogovarjati se po telefonu poklícati (koga?) poklicati nazaj poljski telefon prekiniti zvezo pridi k telefonu prihodni klic račún slušalka telefona sporočilo SMS storitev za prenos podatkov števílka tarífa télefáks telefon imaš telefon je zaseden telefon kliče telefon te kliče telefon zvoni telefonírati telefonirati po zdravnika telefonska govorilnica telefonska kartica telefonski aparat telefonski imenik telefonski izpisek telefonski naročnik telefonski pogovor telekomunikácija zaračunavanje po sekundnem intervalu telefon bezprzewodowy centrala rozmowa oczekująca dzwonił do domu, że nie przyjdzie na obiad podnieść słuchawkę głuchy telefon roaming usługi głosowe numer wewnętrzny dzwoniłem do niego, ale nie odebrał dzwonić (do kogo?) numer kierunkowy linia jest uszkodzona linia (jest) zajęta operator telefonii komórkowej telefon komórkowy sieć telefonii komórkowej zakłócenia na linii podłączyć telefon do domu nikt nie odbiera zawiesić słuchawkę rozmowa wychodząca automatyczna sekretarka numer kierunkowy proszę się nie rozłączać rozmawiać przez telefon zadzwonić (do kogo?) oddzwonić telefon polowy przerwać połączenie podejść do telefonu rozmowa przychodząca rachunek słuchawka telefonu wiadomość SMS usługa transmisji danych numer taryfa telefax masz telefon linia zajęta telefon dzwoni ktoś dzwoni do ciebie telefon dzwoni telefonować, dzwonić dzwonić po lekarza budka telefoniczna karta telefoniczna aparat telefoniczny książka telefoniczna billing abonent (telefoniczny) rozmowa telefoniczna telekomunikacja naliczanie sekundowe 68 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 69 FRAGMENTY TEKSTÓW PRASOWYCH 1. Začele so se razprodaje Včeraj so trgovci izložbe svojih prodajaln spet prelepili z obvestili o začetku poletne sezonske razprodaje. Letošnja poletna sezonska razprodaja se je torej začela 12. julija in lahko traja največ 60 dni. Natančni časovni načrt si ukroji vsak trgovec sam z upoštevanjem svoje poslovne politike in uspešnosti dozdajšnje prodaje. Če se odloči za klasično razprodajo, mora spoštovati zakonska pravila o oglaševanju razprodaje. Ta so znana in nespremenjena že dolga leta, določajo pa, da mora objava vsebovati podatke o vrsti blaga, odstotku znižanja in obdobje trajanja razprodaje, da mora biti blago, ki je na razprodaji, označeno s ceno pred znižanjem in z znižano ceno ter da mora, če je odstotek znižanja objavljen v razponu, najvišji odstotek znižanja zajemati najmanj četrtino vrednosti blaga, ki je v razprodaji. Trgovec se lahko uradni razprodaji odpove in še naprej ponuja blago v akcijah po znižanih cenah, s količinskimi popusti, v akcijah zvestobe in tako naprej. Večina trgovcev se vendarle odloči za sezonsko znižanje cen in, kot je postalo že nenapisano pravilo, znižuje cene v več korakih, pri čemer začne s 30 ali 40 odstotki (pred uradno razprodajo so akcijski popusti večinoma nižji) in sklene s 70-odstotnim znižanjem cen. (ŹRÓDŁO: delo.si) 2.Mencingerjevo Nedeljsko kosilo: restavracija Terasa, Maribor Potočni raki in lisičke. Lep krožnik, lepo zloženo. Barve, oblika, sestavine. Toda, v ustih dolgčas. Kakor da je bistveno, kar bi povezalo sicer sezonske in kakovostne sestavine v jed, pobegnilo iz recepta. Lignji in jurčki. Pravzaprav super ideja združiti dve sestavini, ki bi ju vsak Slovenec dal v prtljago edinih treh, ki jih sme vzeti na osamljeni otok. A gobji nadev v zunaj lepo rumenorjavo popečenih glavonožcih je bil povsem zdrizast, saj je recept predvidel kašasto zmes, ki so jo lignji med pečenjem, ko so, logično, spustili tekočino, spremenili v nezačinjeno baby hrano. Dobro, zakaj pa potem kar štirje sončki? Zaradi vsega drugega! Damjan Veber je, namreč, nadarjen kuhar, Terasa pa je naredila prav, ker ni le premešala mariborskih možnosti, temveč je pripeljala pomoč od drugod. Pa ne namigujem na EPK... Saj so imeli tudi lignji svoje nasprotje, v obliki kvinoje in paradižnika. Polna omaka, zaradi svežine in okusa, sredi nje pa zdravilna ideja s tortico perujskega riža, z barvo sonca in polna balastnih snovi ter vitamina B. Ko svoje doda še lepa oblika Vebrovih jedi (rad ima hrustljavce, pri lignjih so iz polente), je jasno, da bo Terasina terasa vedno bolj polna. Četudi je bil naslednji teden za kuharjev pozdrav spet šunkin muslin, je imel vseeno hrustljav dodatek iz zelenjavnega čipsa. Četudi je enak kruhov opečenec hrustal tudi pri mariniranem telečjem fileju, je esenca smrekovih vršičkov imela res smisel, okisani jurčki pa so bili iz najboljšega kozarca babičine ozimnice. Četudi je terasa še nova in se čuti uvajalna doba, se je Terasa evropski prestolnici kulture zgodila v pravem času in na pravem mestu! Jakobova školjka s tartufovo karamelo na pireju s korenčkovim senom je že bila tisto, kar bi, najbrž, Maribor rad povedal Evropi prihodnje leto. Kuharju je sena sicer zmanjkalo, a se je znašel s pesnim čipsom (improvizirati znamo), toda vsa pozornost je bila tako in tako usmerjena v predstavo obeh pokrovač (Terminal 12), ki sta objeti v karamelni film okusno odplesali svoj celinsko-morski šov (Prestolnica okusov). (ŹRÓDŁO delo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 70 3. Nove cene poštnih storitev Pošta Slovenije je s 1. majem spremenila cene nekaterih storitev v notranjem prometu, ki spadajo med univerzalne poštne storitve. Za 3 cente se bodo zvišale cene znamk standardnega pisma in dopisnice (na 23 centov) ter navadnega pisma (27 centov), za cent pa znamka za navadno pismo, težko med 20 in 50 gramov. Plačilo pri težjih pismih se bo pocenilo Tako se bosta ceni standardnega pisma in dopisnice, ki sta zdaj med vsemi evropskimi državami najnižji, po povišanju izenačili s cenama pisma in dopisnice makedonske in malteške pošte, s čimer bo Slovenija še vedno najcenejša v Evropi, sporočajo s PS-ja (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 4. Bruselj uvaja višjo raven telekomunikacijskih storitev S 25. majem bo začela veljati nova direktiva, ki bo evropskim porabnikom omogočila lažjo zamenjavo mobilnih in fiksnih operaterjev Med novimi ukrepi, ki jih predvideva direktiva, je obveza operaterjev, da lahko začetne pogodbe z naročniki trajajo največ 24 mesecev, ponuditi pa jim morajo 12-mesečne pogodbe, so sporočili z Evropske komisije (EK). Poleg tega bodo lahko uporabniki imeli možnost, da v enem delovnem dnevu zamenjajo fiksnega ali mobilnega telefonskega operaterja brez zamenjave telefonske številke. Porabniki bodo morali biti v pogodbah tudi seznanjeni z informacijami o minimalni ravni kakovosti storitev. "Zlasti naročniki na internet morajo imeti na voljo informacije o tehnikah upravljanja prometa in njihovem učinku na kakovost storitev, pa tudi o vseh drugih omejitvah, kot so širokopasovne omejitve, razpoložljive hitrosti povezave in blokiranje oziroma omejevanje dostopa do nekaterih storitev, kot je govor po internetnem protokolu. V pogodbah morajo biti obenem navedene podrobnosti glede nadomestil ali vračila denarja, če te minimalne ravni niso izpolnjene," pravijo na EK-ju. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 5. Ob 110-letnici mestnega potniškega prometa v Ljubljani Zgodovina ljubljanskega javnega prometa, ki je v 110 letih menjal tako imena kot lastniške strukture, se je začela 6. septembra 1901, ko je v Ljubljani redno začel voziti tramvaj. Število potnikov je presenetljivo hitro naraščalo predvsem v začetku tridesetih let, toda zaradi gospodarske krize so kmalu zatem mnogi po mestu ponovno drobili korak ali kolesarili. Med vojno je mestna cestna železnica postala pomembna prometna žila osvobodilnega gibanja, po kateri so tihotapili, kar se je dalo, predvsem opremo in hrano za partizane. Nekaj let po vojni, leta 1951, se je pri mestnemu potniškemu prometu kot 31-letni mladenič zaposlil Andrej Gams iz okolice Ljubljani, eden zadnjih še živečih tramvajistov. Kot se spominja, je moral kot začetnik najprej pol leta delati na progi, šele potem so mu zaupali službo sprevodnika in nato voznika. V prvih let je kot sprevodnik delal še na starih dvosmernih tramvajskih vozovih, na katerih vozniki niso bili zaščiteni ne z vetrobranskim steklom, kaj šele s kabino, zaradi česar so najbolj trpeli v mrzlih zimah. Ko so prispeli na končno postajo, so voz ponovno zagnali na njegovem drugem koncu. Vozne ročice so sneli in jih nataknili na drugo stikalno omarico. »Te vozove so sčasoma izpopolnjevali, uvedli so tudi nove, boljše in zaprte.« Tramvaj je ropotal in cvilil, potrjuje sogovornik, saj je deloval na mehanskem prenosu moči. Najteže je šlo po ovinkih. »Če si imel poln voz ljudi, si ga komaj še obvladoval. Pred ovinkom si ga moral skoraj povsem ustaviti,« dodaja. Da bi postal tramvajist, je Andrej Gams najprej moral opraviti vozniški izpit, se poučiti o delovanju motorja in mestnih ulicah ter biti vljuden z ljudmi, kakor se spominja osnovnih zahtev delodajalca. Njegov delovnik je trajal po enajst, tudi dvanajst ur. »Bili smo mnogo bolj obremenjeni kot zdaj, ko je delovnik zakonsko določen. Začel sem, denimo, ob 13. uri, domov pa sem se vrnil šele ob pol enih zjutraj. In zgodilo se je, da sem moral naslednje jutro znova v službo. Potem je bilo treba vstati že ob štirih, da sem pravočasno prevzel voz in pregledal, ali je z njim vse v redu,« pojasni. Spanec je prišel na vrsto šele, ko je bil čas za to. Ob tem namigne, da so se delovne ure nizale v takšnem redu zato, ker so sestavljavci razporeda pred preobremenjenostjo varovali krog svojih prijateljev sodelavcev. (ŹRÓDŁO: delo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 4. PODRÓŻ 4.1 PODRÓŻ POCIĄGIEM blagajna za mednarodni promet blagajna za notranji promet čakali so na tretjem peronu čakálnica čelno trčenje vlakov diesel/dizel lokomotiva dodátek drugi razred električna lokomotiva enosmerna/ mrežna/ povratna vozovnica garderobna omarica iti čez tire izstopiti iz vlaka iztirili so štirje vagoni iztíriti iztirjen vlak iztírjenje jedilni vagon kolesa udarjajo ob tirnice kupé ležalni vagon ležíšče lokomotíva manevrska lokomotiva mednarodni/ potniški/ muzejski/ brzi vlak na vlaku naj bi bilo okoli 90 ljudi nadomestni prevoz navadna vozovnica nezavarovani železniški prehod nočni vlak obvezna rezervacija oddélek oddelek prvega razreda oddelek za nekadilce odhod vlaka odhod vlaka po voznem redu odpovedale so zavore ozki tir ozkotirna železnica perón pospešeni vlak postajno poslopje potovanje s prestopanjem potovanje z vlakom povzročiti zamude vlakov presédati presésti prestopíti prihod vlaka prodaja vozovnic proga z dvema tiroma kasa międzynarodowa kasa krajowa czekali na trzecim peronie poczekalnia czołowe zderzenie pociągów lokomotywa spalinowa dopłata druga klasa lokomotywa elektryczna bilet w jedną stronę/ sieciowy/ powrotny skrzynka bagażowa przechodzić przez tory wysiąść z pociągu wykoleiły się cztery wagony wykoleić się wykolejony pociąg wykolejenie wagon restauracyjny koła uderzają o szyny przedział wagon z miejscami do leżenia kuszetka lokomotywa lokomotywa manewrowa pociąg międzynarodowy/ osobowy/ retro/ pospieszny w pociągu mogło być około 90 osób komunikacja zastępcza bilet zwykły niestrzeżony przejazd kolejowy pociąg nocny obowiązkowa rezerwacja miejsc przedział przedział pierwszej klasy przedział dla niepalących odjazd pociągu planowy odjazd pociągu hamulce odmówiły posłuszeństwa/nie zadziałały wąski tor kolejka wąskotorowa peron pociąg przyspieszony budynek stacji podróż z przesiadką podróż pociągiem spowodować opóźnienia pociągów przesiadać się przesiąść się przesiąść się przyjazd pociągu sprzedaż biletów linia dwutorowa 71 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" prost tir prtljága prvi razred prvi vagon je bil povsem uničen rezervirati sedež sedeti v kupeju sedež ob oknu sedež pri vratih sezonski vlak slepi tir spalni vagon sprevódnik stranski tir strojevodja je spregledal rdečo luč široki tir tiríšče tírje tirna širina tirna vozila tirni avtobus tírnica tovorni vlak v Ljubljani moraš prestopiti vagón vagónček vagónski varnostna ročica vlak ima pol ure zamude vlak je imel samo tri vagončke vlak je iztiril vlak je trčil v most vlak je trčil v zadnji del prikolice vlak je vozil prehitro vlak je zapeljal v postajo vlak je zapeljal v predor vlak je zbil kolesarko vlak je zletel z tračnic vlak prihaja na prvi tir vlak smrti vlak stoji na tretjem tiru vlaka sta trčila vlákec vlaki se križajo na postaji vlakovna kompozicija vlakovódja voziti se z vlakom vozni red vstopiti v nepravi vlak vstopiti v vlak za ograjo so tekli tiri zamúda zamuditi vlak zaprt tir zasilna zavora zavore niso delovale železniška nesreča železniška postaja železniški prehod wolny tor bagaż pierwsza klasa pierwszy wagon był całkowicie zniszczony zarezerwować miejsce siedzieć w przedziale miejsce przy oknie miejsce przy drzwiach pociąg sezonowy ślepy tor wagon sypialny konduktor boczny tor maszynista nie zauważył czerwonego światła szeroki tor torowisko tory szerokość torów pojazdy szynowe autobus szynowy szyna pociąg towarowy w Lublanie musisz się przesiąść wagon wagonik wagonowy hamulec bezpieczeństwa pociąg jest opóźniony o pół godziny pociąg miał tylko trzy wagoniki pociąg wykoleił się pociąg uderzył w most pociąg uderzył w tylną część przyczepy pociąg jechał za szybko pociąg wjechał na stację pociąg wjechał do tunelu pociąg potrącił rowerzystkę pociąg wyleciał z szyn pociąg wjeżdża na tor pierwszy pociąg śmierci pociąg stoi na torze trzecim (dwa) pociągi się zderzyły kolejka, ciuchcia pociągi mijają się na stacji skład pociągu kierownik pociągu jechać pociągiem rozkład jazdy wsiąść do niewłaściwego pociągu wsiąść do pociągu za ogrodzeniem biegły tory spóźnienie, opóźnienie spóźnić się na pociąg tor zamknięty hamulec bezpieczeństwa hamulce nie działały katastrofa kolejowa stacja kolejowa, dworzec kolejowy przejazd kolejowy 72 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 4.2 PODRÓŻ DROGĄ POWIETRZNĄ ávtopilót avtopilot nadomešča posadko avtopilot ni deloval balon leti pod oblaki civilno etališče čarterski let črna skrinjica direktni let doletíšče dovoliti letalu vzlet dovoljenje za pristanek eksplozija letala hángar helikópter izgubiti zvezo z letalom izgubljati višino izkušen pilot kisikova maska kontrola poletov kontrolni stolp kontrolor letenja kòpilót krílo kupon za vstop v letalo lèt letala letajo nad mestom letala vzletavajo in pristajajo letálce letálec letalíšče letalíščen letališčna uprava letališčno poslopje letalíški letálka letalo je izginilo z radarskih zaslonov letalo je padlo v more letalo je pristalo letalo je strmoglavilo letalo je varno pristalo letalo je zadelo drevesa letalo je zapeljalo s pristajalne steze letalo kroži letalo leti letalo leti nad puščavo letalo se dviga letalo vpotegne podvozje v trup letalska družba letalska nesreča letalsko osebje letalsko pristanišče letálstvo létati letéti mehánik autopilot autopilot zastępuje załogę autopilot nie działał balon leci pod chmurami lotnisko cywilne lot czarterowy czarna skrzynka lot bezpośredni lądowisko pozwolić samolotowi na start pozwolenie na lądowanie wybuch samolotu hangar helikopter stracić kontakt z samolotem tracić wysokość doświadczony pilot maska tlenowa kontrola lotów wieża kontroli lotów kontroler lotu drugi pilot skrzydło karta pokładowa lot samoloty latają nad miastem samoloty startują i lądują samolocik lotnik lotnisko lotniskowy zarząd lotniska budynek lotniska lotniskowy lub dotyczący lotniska lotniczka samolot zniknął z radarów samolot spadł do morza samolot wylądował rozbił się samolot samolot bezpiecznie wylądował samolot uderzył w drzewa samolot zjechał z pasa samolot krąży samolot leci samolot leci nad pustynią samolot się wzbija samolot wciągnął podwozie do kadłuba linie lotnicze katastrofa lotnicza personel lotniczy port lotniczy lotnictwo latać lecieć mechanik 73 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" mehki pristanek nadzvočno letalo navigátor navodilo za varnost nesreče ni preživel nihče na krovu nizkocenovni letalski prevoznik odhòd odpeti varnostni pas odpovedati let peljati se z letalom pilót pilot helikopterja pilota sta izgubila nadzor nad letalom pilotírati pilotska kabina po dveh urah letenja so pristali podvózje polet z vmesnik pristankom pomožni pilot posádka poslovni razred postal je pilot potniški terminal potniško letalo presežena teža prtljage prisilni pristanek pristajalna steza pristájanje pristánek pristanek dveh letal pritisk v kabini je naglo padel prostocarinska trgovina prtljažni prostor razbitine letala rèp sòpilót stévard stevardésa strmogláviti trúp turistični razred utrujenost kontrolerjev vodno letalo vojaško letališče vozíček vzlèt vzlétanje vzlétati vzletna steza zapeti varnostni pas zasilni izhod znal je pilotirati zračni prostor miękkie lądowanie samolot ponaddźwiękowy nawigator instrukcja bezpieczeństwa katastrofy nie przeżył nikt na pokładzie tanie linie lotnicze odlot, wylot odpiąć pasy bezpieczeństwa odwołać lot lecieć samolotem pilot pilot helikoptera (dwaj) piloci stracili kontrolę nad samolotem pilotować kabina pilotów po dwóch godzinach lotu wylądowali podwozie lot z międzylądowaniem drugi pilot załoga klasa business został pilotem terminal pasażerski samolot pasażerski nadbagaż awaryjne lądowanie pas startowy lądowanie lądowanie lądowanie dwóch samolotów ciśnienie w kabinie (pilotów) nagle spadło sklep wolnocłowy luk bagażowy szczątki samolotu ogon drugi pilot steward stewardesa rozbić się kadłub klasa turystyczna zmęczenie kontrolerów wodolot lotnisko wojskowe wózek bagażowy start, wzlot start, wzlot startować, wzlatywać, wzbijać się pas startowy zapiąć pasy bezpieczeństwa wyjście awaryjne umiał pilotować przestrzeń powietrzna 74 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 4.3 PODRÓŻ DROGĄ WODNĄ bárka brán čezoceanska ladja čóln čolnìč čolníček dók dvigovati sidro kajúta kajute je zalila voda kapétan ladijska posadka ládja ladja je priplula v pristanišče ladja je vrgla sidro blizu obale ladja je zavila v pristanišče ladja plava ladja se potopi ladjár ladjedélnica marína matično pristanišče mornár morska bolezen na otok vozi trajekt našel je smrt v valovih palúba párnik peljati se s trajektom plavajoči dok plovba po valovih Jadrana plovílo pomorsko pristanišče posádka prekòp pristán pristaníšče pristaníški pristaniško město privezati ladjo k obali rečno pristanišče réka rešilni čoln rešilni jopič rešilni pas sídro spodnja paluba spraviti ladjo v dok spuščati sidro suhi dok trajékt vál vkrcati avto na trajekt zasídrati zastáva zgornja paluba 1. większa łódź 2. arka falochron transatlantyk łódź łódka łódeczka dok podnosić kotwicę kajuta woda zalała kajuty kapitan załoga statku statek, okręt statek wpłynął do portu statek zrzucił kotwicę blisko brzegu statek zawinął do portu statek płynie łódź tonie armator stocznia marina port macierzysty marynarz choroba morska na wyspę kursuje prom znalazł śmierć w falach pokład parowiec płynąć promem dok pływający rejs po falach Adriatyku jednostka pływająca port morski załoga kanał przystań port portowy miasto portowe przycumować statek do brzegu port rzeczny rzeka szalupa ratunkowa kamizelka ratunkowa koło ratunkowe kotwica dolny pokład wprowadzić statek do doku spuszczać kotwicę suchy dok prom fala wprowadzić samochód na prom zakotwiczyć bandera górny pokład 75 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 4.4 PODRÓŻ SAMOCHODEM avtobus prevaža izletnike ávtocésta avtocestni odsek avtomobil je parkiral pred hotelom avtomobil je prehitel avtobus avtomobil s prikolico avtomobil se je začel kvariti avtomobílček avtomobílski bencín bencinska črpalka césta céstar cistêrna divja vožnja do mesta je pol ure vožnje dostavni avtomobil graditi avtocesto hitra cesta hitróst hitrost sto kilometrov na uro kažipot kolesár koló kolona avtomobilov križíšče križišče s semafori kváriti se liter bencina stane okoli... merjenje hitrosti mladi voznik móst mostìč mostíček motór motórček motoríst natankal je dvajset litrov natánkati natočiti bencin nepravilno parkiranje nesréča nevaren ovinek ni mogel najti parkirišča obvòz odsevnik osebni avtomobil oster ovinek ovínek ovinkasta cesta parkirani avto parkíranje parkírati parkiríšče parkirna hiša autobus przewozi wycieczkowiczów autostrada odcinek autostrady samochód zaparkował przed hotelem samochód wyprzedził autobus samochód z przyczepą samochód zaczął się psuć samochodzik samochodowy benzyna stacja benzynowa droga drogowiec cysterna brawurowa jazda do miasta jest pół godziny jazdy samochód dostawczy budować autostradę droga szybkiego ruchu prędkość prędkość sto kilometrów na godzinę drogowskaz 1. rowerzysta 2. kolarz 1. koło 2. rower sznur samochodów skrzyżowanie skrzyżowanie z sygnalizacją świetlną psuć się litr benzyny kosztuje około... pomiar prędkości młody kierowca most mostek mostek 1. silnik 2. motor 1. silniczek 2. motorek motocyklista zatankował dwadzieścia litrów zatankować zatankować benzynę nieprawidłowe parkowanie wypadek niebezpieczny zakręt nie mógł znaleźć parkingu 1. objazd 2. obwodnica światło odblaskowe samochód osobowy ostry zakręt zakręt kręta droga zaparkowany samochód parkowanie parkować, zaparkować parking parking podziemny 76 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" parkirna ura parkirno mesto pedal plina peljati se z avtomobilom plóčnik pogovarjati se s sopotnico poklicni voznik pokrajina leti mimo oken pokváriti se pomagal je sopotnici izstopiti povečan promet predòr prehitéti prehitévanje prehitévati prehod za pešce prevelika hitrost promèt prometna konica prometni prekršek prometni zastoj prometni znak protihrupna ograja rad pritiska na plin rezati ovinek robník ročna zavora sesti v avto sopótnik/ sopótnica steza za kolesarje škropilni avto tánkanje tánkati to vozilo porabi malo bencina tovorni avto tovornják tranzit upočásniti usmerjati/urejati promet varnost v prometu varovano parkirišče volán vozílo vozíšče voziti avto voziti se s kolesom vozník vozniško dovoljenje vôžnja zaparkírati zapeljati z avtoceste zapreti cesto za ves promet zavíti zavòj zavóra zebra zimske pnevmatike zvoziti ovinek , parkometr, parkomat miejsce parkingowe pedał gazu jechać samochodem chodnik rozmawiał z pasażerką kierowca zawodowy krajobraz przesuwa się za oknami zepsuć się pomagał pasażerce wysiąść wzmożony ruch tunel wyprzedzić wyprzedzanie wyprzedzać przejście dla pieszych nadmierna prędkość ruch szczyt komunikacyjny wykroczenie drogowe korek znak drogowy ekran dźwiękochłonny lubi wdepnąć gaz ściąć zakręt krawężnik hamulec ręczny wsiąść do samochodu pasażer/ pasażerka ścieżka rowerowa polewaczka tankowanie tankować ten samochód mało pali samochód ciężarowy ciężarówka tranzyt zwolnić kierować ruchem bezpieczeństwo ruchu parking strzeżony kierownica pojazd, samochód jezdnia prowadzić samochód jechać na rowerze kierowca prawo jazdy jazda, przejazd zablokować poprzez złe parkowanie zjechać z autostrady zamknąć drogę dla ruchu skręcić skręt hamulec zebra /przejście dla pieszych/ opony zimowe wziąć zakręt 77 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 4.5 NOCLEG apartmá brisáča cena vključuje... cene hotelskih storitev čistílka delati v recepciji dostop do interneta dvigálo dvojna postelja dvoposteljna soba enoposteljna soba gòst gostíšče hostel* hotél hotel ob morju hotel s tremi zvezdicami hotélček hoteli imajo svoje bazene hotelír hotelírka hotelírski hotelírstvo hotélski kàd klimatska naprava luksuzen hotel mladinski hotel motél najela je apartma v najboljšem hotelu najeti sobo v hotelu nastanítev nočítev nočitev in zajtrk nočnína penzión penziónček planinska koča poletna sezona polni penzion polovični penzion postréžba prenočeválnica prenočíšče prenočítev prenočíti pŕha priglásnica prijávnica priporočiti hotel prosta soba recépcija recéptor recéptorka restavracija hotela apartament ręcznik cena obejmuje... ceny usług hotelarskich sprzątaczka pracować na recepcji dostęp do internetu winda podwójne łóżko pokój dwuosobowy pokój jednoosobowy gość zajazd, pensjonat hostel, schronisko hotel hotel nad morzem hotel trzygwiazdkowy hotelik hotele mają własne baseny hotelarz hotelarka hotelarski hotelarstwo hotelowy, hotelarski wanna klimatyzacja luksusowy hotel schronisko młodzieżowe motel wynajęła apartament w najlepszym hotelu wynająć pokój w hotelu zakwaterowanie nocleg nocleg ze śniadaniem opłata za nocleg pensjonat pensjonacik schronisko górskie sezon letni całodzienne wyżywienie śniadanie i obiadokolacja obsługa noclegownia nocleg nocleg przenocować prysznic karta meldunkowa karta meldunkowa polecić hotel wolny pokój recepcja recepcjonista recepcjonistka restauracja hotelowa 78 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" rezervácija rezervirati si sobo v hotelu sávna sedeti v vratarnici soba s kopalnico soba v šestem nadstropju soba z razgledom na... sôbarica solárij straníšče številka sobe turistična taksa večja skupina turistov vratár vratar ga ni spustil vrataríca vratárnica zájtrk zasédenost zimska sezona zvézdica rezerwacja zarezerwować pokój w hotelu sauna siedzieć w portierni pokój z łazienką pokój na szóstym piętrze pokój z widokiem na... pokojówka solarium toaleta numer pokoju taksa turystyczna większa grupa turystów portier portier go nie wpuścił portierka portiernia śniadanie obłożenie sezon zimowy gwiazdka 79 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 4.6 KEMPING ávtokámp bateríja bivati v prikolici blazína blazínica iglu šotor kámp ležálnik lônec nahŕbtnik oprema za kampiranje parkírati pitna voda plinska bomba plinski kuhalnik počitniška hišica počitniška prikolica postaviti šotor prostor za šotorjenje spalna vreča spati v šotoru svetiti si z baterijo šôtor šotor za dve osebi šotórček šotoríšče šotorni količki tekoča voda têrmovka turistična postelja umiválnik ušotoríti se vhod s prikolicami prepovedan vŕv vŕvica zložiti šotor zložljiva miza kemping latarka mieszkać w przyczepie 1. materac 2. poduszka 1. materacyk 2. poduszeczka namiot igloo kemping leżak garnek plecak sprzęt kempingowy parkować, zaparkować woda pitna butla gazowa kuchenka gazowa domek kempingowy przyczepa kempingowa rozbić namiot pole namiotowe śpiwór spać w namiocie świecić latarką namiot namiot dwuosobowy namiocik pole namiotowe śledzie bieżąca woda termos łóżko turystyczne umywalka rozbić namiot zakaz wjazdu przyczep lina linka złożyć namiot stół składany 80 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 4.7 GRANICA biometrični potni list brezcarinska prodajalna brezcarínski carína carínik carinik pregleduje prtljago caríniti carinska deklaracija carínski carinski pregled carinski urad čakati na vizum državna meja Evropa brez meja izdajanje vizumov izdati vizum izhodni vizum izstop iz države izvajati kontrole izvážati kontrolna točka kopenska meja maloobmejni promet mêja méjen mejna črta mejna policija mejni nadzor mejni policist mejni prehod na drugi strani meje notranja meja obméjen obmejno področje odprava vizumov odpreti mejo osebni pregled označiti mejo podaljšati vizum potni list potovanje brez vizuma prestopiti mejo prestopiti mejo prihodni vizum prosta carinska cona prostocarinsko območje schengensko območje tranzitni vizum uvážati vízum zunanja meja paszport biometryczny sklep wolnocłowy bezcłowy cło celnik celnik przeszukuje bagaż clić deklaracja celna celny kontrola celna urząd celny czekać na wydanie wizy granica państwa Europa bez granic wydawanie wiz wydać na wizę wiza wyjazdowa wyjazd z kraju przeprowadzać kontrole wywozić punkt kontrolny granica lądowa mały ruch graniczny granica graniczny linia graniczna straż graniczna kontrola granic strażnik graniczny przejście graniczne po drugiej stronie granicy granica wewnętrzna przygraniczny obszar przygraniczny zniesienie wiz/obowiązku wizowego otworzyć granicę kontrola osobista oznaczyć granicę przedłużyć wizę paszport podróżowanie bez wiz przekroczyć granicę przekroczyć granicę wiza wjazdowa strefa wolnocłowa strefa wolnocłowa strefa Schengen wiza tranzytowa wwozić wiza granica zewnętrzna 81 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 82 FRAGMENTY TEKSTÓW PRASOWYCH 1. Vlaki po Sloveniji Po omrežju Slovenskih železnic vozijo različne vrste vlakov, ki jih najlažje prepoznate po oznakah v voznem redu. Vlaki InterCity Slovenija (ICS) so sodobni klimatizirani vlaki z nagibno tehniko, večjo hitrostjo in udobjem, omogočajo pa tudi prevoz oseb na invalidskih vozičkih ter vrsto dodatnih storitev. Potnikom je od med delavniki (od ponedeljka do petka) na razpolago gostinska ponudba, za tiste, ki potujete v 1. razredu je ta brezplačna. V 1. razredu lahko potniki uporabljajo električne priključke. Na nekaterih postajah je tudi možnost brezplačnega parkiranja. Vlaki ICS vozijo na relaciji Ljubljana-Maribor-Ljubljana, v poletni sezoni pa ob sobotah, nedeljah in praznikih tudi na relaciji Maribor-Ljubljana-Koper in nazaj. Rezervacija sedeža je obvezna za vso relacijo in je že všteta v ceno vozovnice. Vlake ICS si lahko tudi ogledate. Vlaki InterCity (IC) so kakovostni vlaki, ki vozijo na večjih razdaljah v notranjem in mednarodnem prometu in tako povezujejo večja mesta, gospodarska in turistična središča. Sestavljeni so iz udobnih vagonov, imajo krajši vozni čas in manj postankov. Večina jih ponuja tudi gostinske storitve. Za vlak IC je obvezno plačilo IC dodatka. Vlaki EuroCity (EC) so visoko kakovostni mednarodni vlaki, ki vozijo na magistralnih progah v mednarodnem prometu in povezujejo pomembna gospodarska in turistična središča v Sloveniji in Evropi. Vozni čas vlakov EC je krajši, imajo manj postankov, večina ima klimatizirane vagone in ponudbo gostinskih storitev. Za vlake EC je treba plačati dodatek. Mednarodni vlaki (MV) so kakovostni vlaki, ki vozijo v mednarodnem prometu. Imajo krajši vozni čas in manj postankov. Za potovanje z njimi je treba plačati MV dodatek v notranjem prometu. Vlaki EuroNight (EN) so visokokakovostni nočni mednarodni vlaki. V njihovi sestavi so tudi spalniki in ležalniki Za potovanje v spalniku ali ležalniku je treba poleg vozovnice plačati še dodatek za posteljo ali ležišče, v notranjem prometu je za sedežni vagon obvezno plačilo dodatka, kot za vlake EC. Na nekaterih vlakih EN, ki vozijo po Evropi, veljajo posebne globalne cene z obvezno rezervacijo. Regionalni (RG) in drugi potniški vlaki (LV) so vlaki, ki povezujejo slovenske kraje na krajših in daljših relacijah. Namenjeni so predvsem dnevnim prevozom v službo ali v šolo. Za potovanje z njimi ne plačate dodatka in vam ni treba rezervirati sedeža. Vrsta vlaka je označena v voznem redu. Poseben dodatek plačajo potniki, ki kupijo vozovnice v vlaku namesto na postaji. (ŹRÓDŁO: slo-zeleznice.si) 2. Avtoštop: Včeraj, danes in nikoli več? odeč po novi britanski raziskavi, je število (britanskih) voznikov, ki pravijo, da najverjetneje ne bi ustavili štoparju, v zadnjih dveh letih poraslo s 75 odstotkov na 91. Le en odstotek voznikov, zajetih v raziskavi AA/Populus, je v zadnjem letu samih dvignilo palec. In le en odstotek jih je tudi odgovorilo, da je verjetnost, da bi ustavili štoparju, "zelo velika". Upad avtoštopanja je kot kaže povezan tudi z generacijsko razliko. Mladi popotniki tako raje plačajo vozovnico za vlak ali pa bencin, kot pa da bi se zanašali na prijaznost neznancev. Več kot tri od petih ljudi je odgovorilo, da niso še nikdar štopali, vključno s 93 odstotki mladih med 18. in 24. letom starosti ter 88 odstotkov tistih med 25. in 34. letom starosti. Ta številka pade s starejšimi popotniki več kot polovica vprašancev med 55. in 65. letom starosti je že vsaj enkrat štopalo. Če boste skušali dvigniti palec v Veliki Britaniji, boste imeli najmanj možnosti za uspeh na vzhodu in severozahodu Anglije, največ pa v Walesu, a še to le 12 odstotkov tamkajšnjih voznikov pravi, da je verjetnost, da poberejo štoparja, "zelo velika". (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 83 3. Najlepše vožnje z vlakom po svetu Transsibirska železnica, Rusija-Kitajska: Klasična transsibirska železnica pelje od moskovske postaje Jaroslavl prek tretjine zemeljske oble do Vladivostoka. Peljete se mimo Bajkalskega jezera, ki se kot fatamorgana pojavi sredi sibirske tajge. Če skrenete z glavne proge, vas transmongolska železnica pripelje mimo bogato okrašenih ruskih lesenih hišk in obronkov gozda do brezkončne stepe Mongolije. Vlak sopiha še naprej do Pekinga, mimo veličastnega Kitajskega zidu. Ne glede na to, če se odločite za en teden ali pa 10, je to veličastno potovanje. Hitri vlak Peking-Šanghaj, Kitajska: Šele nedavno odprta proga na belo-modrem vlaku vas popelje od Pekinga do Šanghaja s 300 kilometri na uro v štirih urah in 48 minutah. Vlak, ki je bil zgrajen, da bi izboljšal prevozni sistem Kitajske, postane za obiskovalce prikladen način potovanja med glavnima kitajskima mestoma kot tudi enkraten način za ogled dežele. Izbirate lahko med tipom D in tipom G vlaka - G vozi s povprečno hitrostjo 300 km/h, medtem ko je povprečna hitrost D-ja 250 km/h. Palača na kolesih (Palace on Wheels), Indija: Da bi potovali kot maharadža, poskusite Palačo na kolesih, ki vas na ogled Radžastana popelje iz Delhija vsako sredo od septembra do aprila. Pot pokriva Džajpur, Džaisalmer, Džodhpur, nacionalni park Ranthambhore, Čitorgarh (Čittor), Udaipur, narodni park Keoladeo Ghana in Agro. V sedmih dneh boste prevozili nepredstavljive razdalje, a večinoma se vozite ponoči. Ta vlak je nekoč uporabljal avtentične vagone maharadž, a so postale tako zastarele, da so nove vagone predelali po vzoru izvirnikov. Vlak ima dva jedilna vagona in bar, vsak potniški vagon pa je opremljen z zasebno kopalnico, razkošno opravljenim kapitanom in strežnikom. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 4. Največja potniška ladja na svetu Freedom of the seas je največja potniška ladja na svetu. Dolga je kar 339 metrov in je za 6 metrov daljša od do zdaj največje ladje Queen Mary II. Nekaj podatkov, da si to ogromno plavajočo gmoto sploh lahko predstavljamo: ima 15 nadstropij in meri 72 metrov v višino. Skupna površina ladje je nekako primerljiva s površino 25 nogometnih igrišč. Sprejme lahko 4.375 potnikov, za katere skrbi 1.365 članov posadke. Raje je ne primerjajo s s Titanikom Freedom of the seas je štirikrat težja od ladje, s katero radi primerjamo vse velikanke - Titanika. Kapitan ladje je povedal, da gre za eno najbolj tehnično izpopolnjenih ladij, ki je bila kadar koli zgrajena. Krmiljenje je mogoče skoraj na centimeter natančno. Kapitan pa ni želel primerjati ladje s Titanikom. Dejal je, da če bi imel Titanik take radarje, kot jih ima njegova ladja, potem bi kapitan Smith lahko videl ledeno goro skozi meglo in nesreča se sploh ne bi zgodila. Potniki se lahko zabavajo v 26 gostinskih lokalih, takoj po vkrcanju pa jih čaka varnostna vaja, ki je hkrati namenjena tudi spoznavanju potnikov. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 5. V Mariboru odprli cenovno ugoden mladinski hotel Pekarna Maribor - Na območju kulturnega centra (KC) Pekarna v Mariboru je uradno odprl vrata nov Hostel Pekarna z 61 ležišči. Gre za četrti mladinski hotel v Mariboru, ki sicer že sprejema goste skoraj mesec dni in po besedah direktorice Lidije Ropin že izpolnjuje pričakovanja glede povpraševanja. V mesecu dni so imeli desetodstotno zasedenost, veliko zanimanja je tudi za najem predavalnic. V Hostlu Pekarna, ta zaseda drugo nadstropje in mansardo obnovljene upravne zgradbe kompleksa Pekarna, so na razpolago štiriposteljne sobe, apartmaji, garsonjere, jedilnica, kuhinja in prostor za druženje; cene prenočitve so med 17 in 25 evrov. V isti zgradbi so poleg mladinskega hotela uredili še nove prostore mariborskega Mladinskega kulturnega centra (MKC), nekaj površin pa ostaja praznih še za druga društva, zavode in posameznike. (ŹRÓDŁO: delo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 84 6. Adria Airways z redno letalsko povezavo z Beogradom Ljubljana - Adria Airways bo 1. marca 2010 ponovno vzpostavila redno letalsko povezavo z Beogradom, med slovensko in srbsko prestolnico pa bo letela večkrat tedensko. Po besedah direktorja prodaje in trženje Adrie Airways Tomaža Kostanjška v družbi verjamejo, da se bo linija v luči ukinitve vizumov uspešno razvijalav. Adria po Kostanjškovih besedah v Srbiji zaradi ukinitve vizumov pričakuje povečan obseg dejavnosti na gospodarskem področju, so danes sporočili iz Adrie Airways. Med Ljubljano in Beogradom bo Adria Airways letela z letaloma canadair regional jet (CRJ)200 z 48 sedeži in CRJ900 s 86 sedeži. Adria je na redni progi Ljubljana - Beograd začela leteti leta 1968 in je na tej liniji letela vse do začetka 90. let prejšnjega stoletja. Airways bo srbskim potnikom preko Ljubljane omogočila povezave v Amsterdam, Bruselj, Dunaj, Koebenhavn, Frankfurt, London, München, Pariz, Stockholm, Varšavo, Zürich in v druga evropska mesta, v sodelovanju s članicami združenja Star Alliance pa z več kot 1000 destinacijami na svetu. (ŹRÓDŁO: delo.si) 7. Začele so se poletne počitnice in cestni zastoji LJUBLJANA – Danes je zadnji dan šole in začele so se poletne počitnice, hkrati pa tudi začetek poletne turistične sezone, ki vsako leto poskrbi tudi za zastoje na cestah. Prav zadnji konec tedna v juniju so prvi bolj prometno obremenjeni dnevi. Zgoščen promet ponavadi poteka od severa proti jugu in nazaj oziroma od Avstrije proti Hrvaški in obratno ter med Obalo in notranjostjo Slovenije, pravijo na prometnoinformacijskem centru. Če se že odpravite v najprometnejših urah, bodite pripravljeni tudi na daljše zastoje, zato je v avtu treba imeti dovolj tekočine za vse potnike. Vročina lahko tudi poslabša voznikove sposobnosti, zato na poti opravite več manjših postankov, ko se lahko voznik malce spočije. Bodite pozorni na vreme. Velika vročina hitro prinese tudi lokalna neurja in nevihte, zato spremljajte vremensko napoved, saj hitra sprememba na cestišču precej spremeni vozne razmere Ob toči se nikakor ne ustavljajte pod podvozi ali v tunelih, saj je to lahko smrtno nevarno! (ŹRÓDŁO: slovenskenovice.si) 8. Zgodovinski korak Slovenije v schengensko Evropo brez meja Ljubljana – Na mejah z Avstrijo, Italijo in Madžarsko smo danes minuto po polnoči z dviganjem zapornic simbolično proslavili konec nadzora na notranjih mejah in vstop Slovenije v tako imenovano schengensko območje. Dobra tri leta po vključitvi v Evropsko unijo se tako slovenskim državljanom tik pred še enim pomembnim dogodkom, predsedovanjem Uniji, odpira enoten evropski prostor. Državljani ga zdaj lahko po mili volji in brez ustavljanja na mejah prepotujejo zgolj z osebno izkaznico v žepu od Portugalske do Poljske in od Grčije do Finske. »Skupaj smo premagali kontrole na mejah, umetno postavljene ovire miru, svobodi in enotnosti v Evropi, in ustvarili pogoje za večjo varnost,« je v Bruslju ob vstopu devetih držav v schengensko območje v svoji čestitki poudaril predsednik evropske komisije José Manuel Barroso, evropski komisar za pravosodje Franco Frattini pa je dodal, da imajo predvsem vse nove države članice »velike zasluge«, saj so vzpostavile obsežne vrhunske sisteme za varnost na novih zunanjih mejah skupnosti. Vstop Slovenije v schengensko območje so opolnoči slovesno obeležili tudi na dosedanjem avstrijskoslovenskem mednarodnem mejnem prehodu Šentilj, ki je veljal za enega najbolj obremenjenih prehodov v Sloveniji. Slovesnosti sta se udeležila tudi minister za notranje zadeve Dragutin Mate in avstrijski gospodarski minister Martin Bartenstein, ki sta natanko minuto po polnoči simbolično dvignila zapornico in s tem uradno ukinila nadzor na meji med obema državama. Minister Mate je v slovesnem nagovoru nekaj stoglave množice zbranih na avtocestnem prehodu poudaril pomembnost trenutka, s katerim je dokončno odprta meja med dvema prijateljskima državama in to ne le na mejnih prehodih pač pa na vsaki točki meddržavne meje. (ŹRÓDŁO: slovenskenovice.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 5. CZAS WOLNY 5.1 FILM akcijski/ animirani/ celovečerni/dokumentarni ilm animácija animírati celovečérec delati pri kinu distributêr dokumentárec dokumentaríst dolgočasen film dolgometražni film drugorazredni film dublêr dublírati dvójnik/ dvójnica ekranizácija ekranizírati film je vreden ogleda film ni vzbudil pričakovanega odziva film traja dve uri fílmar filmarji snemajo zadnje kadre fílmati fílmček filmografíja filmológ filmotéka filmska industrija filmska umetnost filmska upodobitev romana filmski atelje/studio filmski festival filmski klub filmski trak filmsko mesto glasbena podlaga happy end hoditi v kino igrálec/ igrálka igralki so podelili oskarja za glavno vlogo igrati glavno vlogo iz filma so izrezali cele kadre káder kámera kámerman kaskadêr kavbojski film, kávbojka kinematografíja kinematográfski kíno kínodvorána kínoobiskoválec kínoprográm film akcji/ animowany/ fabularny/ dokumentalny animacja animować film fabularny pracować w kinie dystrybutor film dokumentalny, dokument dokumentarzysta nudny film film pełnometrażowy/długometrażowy podrzędny film dubler dublować dubler/ dublerka ekranizacja zekranizować warto obejrzeć (ten) film film nie wzbudził oczekiwanego odzewu film trwa dwie godziny filmowiec filmowcy kręcą ostatnie kadry filmować filmik filmografia filmolog filmoteka przemysł filmowy sztuka filmowa adaptacja filmowa powieści studio filmowe festiwal filmowy klub filmowy taśma filmowa miasteczko filmowe ścieżka dźwiękowa happy end chodzić do kina aktor/ aktorka aktorka otrzymała Oscara za rolę główną grać główną rolę z filmu wycięli całe kadry kadr kamera operator kaskader western kinematografia kinematograficzny kino sala kinowa kinoman repertuar kinowy 85 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" kinotéka klápa končujejo montažo filma kòproducènt kòprodúkcija kratki/ ljubezenski/ otroški film letošnji dobitnik oskarja montáža montažêr montažna miza montírati nadaljevánka najboljši film vseh časov napóvednik naslovna vloga obdeláva osvojiti pet Oskarjev ozvóčenje ozvóčiti padla je prva klapa pofílmati posnémati posnet po resnični zgodbi posnétek posnéti posteljni prizor prèdpremiêra premiêra producènt prodúkcija projékcija projicírati režíja režírati režisêr roman so filmali scenárij sêrija sinhronizácija skadrírati skrípt snemanje filma snemati film statírati statíst/ statístka stranski igralec šláger tríler v filmu nastopajo znani zvezdniki vlóga vojna drama vojni film vživeti se v vlogo zbirka filmov zgodovina filma zvečer bo premiera filma zvézdnica zvézdnik kinoteka klaps kończą montaż filmu koproducent koprodukcja film krótkometrażowy/ obyczajowy/ dla dzieci/ tegoroczny zdobywca Oscara montaż montażysta stół montażowy montować serial najlepszy film wszech czasów zwiastun rola tytułowa obróbka zdobyć pięć Oskarów udźwiękowienie udźwiękowić padł pierwszy klaps sfilmować nakręcić oparty na faktach nagranie nagrać scena łóżkowa prapremiera premiera producent produkcja projekcja wyświetlać (film) reżyseria reżyserować, wyreżyserować reżyser sfilmowali powieść scenariusz serial synchronizacja skadrować skrypt zdjęcia do filmu kręcić film statystować statysta/ statystka aktor drugoplanowy szlagier, hit thriller w filmie występują znani gwiazdorzy rola dramat wojenny film wojenny wczuć się w rolę kolekcja filmów historia filmu wieczorem odbędzie się premiera filmu gwiazda gwiazdor 86 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 5.2 KONKURSY I HAZARD denarna nagrada druga nagrada gêslo igra na srečo igralnica igralniška prestolnica igralništvo industrija igralništva izidi žrebanja izrezavati/ izrezati kupon izročiti nagrado izžrébanec izžrébanka izžrébati kdo bo rešil to uganko? kdor bo prvi uganil, bo dobil nagrado knjižna nagrada krížanka krížankar lahka uganka lepotna kraljica lepotno tekmovanje miss mokre majice nagráda nagraditi z izletom nagradna igra nagradno vprašanje nagrajênec nagrajevati z visokimi nagradami občinska nagrada objaviti izide obvestiti o nagradi odgovor s pripisom pravilni odgovor privlačna nagrada pŕvonagrajênec rada rešuje uganke rébus reševati križanke rešítev ruleta sréča sréčnež sudoku* težka uganka uganíti uganiti uganko uganka ima več rešitev v uredništvu so izžrebali dobitnike vpisati rešitev v križanko za nagrado je dobil... žréb žrébanje žrebanje dobitnikov žrébati nagroda pieniężna druga nagroda hasło gra hazardowa 1.salon gier 2. kasyno stolica hazardu hazard przemysł hazardowy wyniki losowania wycinać/ wyciąć kupon wręczyć nagrodę laureat, wylosowany laureatka, wylosowana wylosować kto rozwiąże tę zagadkę? kto pierwszy zgadnie, ten zdobędzie nagrodę nagroda książkowa krzyżówka szaradzista łatwa zagadka królowa piękności konkurs piękności miss mokrego podkoszulka nagroda nagrodzić wycieczką konkurs z nagrodami pytanie konkursowe laureat nagradzać wysokimi nagrodami nagroda publiczności opublikować wyniki powiadomić o nagrodzie odpowiedź z dopiskiem prawidłowa odpowiedź atrakcyjna nagroda zdobywca pierwszej nagrody lubi rozwiązywać zagadki rebus rozwiązywać krzyżówki rozwiązanie ruletka szczęście szczęśliwiec sudoku trudna zagadka zgadnąć rozwiązać zagadkę zagadka ma kilka rozwiązań w redakcji wylosowali zwycięzców wpisać rozwiązanie do krzyżówki w nagrodę otrzymał... los losowanie losowanie zwycięzców losować 87 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 5.3 TEATR aranžmá biljetêr dekorácija dotirati gledališče dráma drama v petih dejanjih dramatúrg dramaturgíja drámski ênodejánka garderóba garderobêr garderobêrka gášperček gledálec gledalíšče gledališče dobro izpolnjuje svojo vlogo gledalíščen gledališka predstava gledališka sezona gledalíški gledališki festival igrati v gledališču inscenácija inscenírati inšpiciènt intermédij izžvižgan igralec izžvížgati izžvižgávati kabarét kabaretíst komédija komedijánt kómik kostúm kostumêr kulísa kuloár lóža lutkovno prizorišče mím množični prizor nastopati na gledaliških deskah nastopati v spektaklu občínstvo občinstvo je stoje ploskalo óder ódrski ogledati si spektakel osvetlítev pantomíma partêr ploskanje prizòr aranżacja bileter dekoracja dotować teatr dramat dramat w pięciu aktach dramaturg dramaturgia dramatyczny jednoaktówka 1. szatnia 2. garderoba 1. szatniarz 2. garderobiany 1. szatniarka 2. garderobiana pajacyk, kukiełka widz teatr teatr dobrze spełnia swoją rolę teatralny przedstawienie teatralne sezon teatralny teatralny festiwal teatralny grać w teatrze inscenizacja inscenizować, zainscenizować inspicjent intermedium wygwizdany aktor wygwizdać wygwizdywać kabaret kabarecista, kabareciarz komedia komediant komik kostium kostiumograf kulisa kuluar loża scena marionetkowa mim scena zbiorowa wystąpić na deskach teatru wystąpić w spektaklu publiczność publiczność biła brawa na stojąco scena dotyczący sceny obejrzeć spektakl oświetlenie pantomima parter aplauz, brawa scena /część przedstawienia/ 88 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" prizoríšče proscénij públika rekvizít repertoar gledališča sceneríja scenográf scenografíja skéč spektákel spustiti zaveso suflêr suflêrka šepetálec šepetálka šepetálnica zaigrati prizor zaključni prizor zavésa zavesa pade zavesa se dvigne znati vlogo na pamet žvižganje scena /miejsce/ proscenium publiczność rekwizyt repertuar teatru sceneria scenograf scenografia skecz spektakl opuścić kurtynę sufler suflerka sufler suflerka budka suflera zagrać scenę scena końcowa kurtyna kurtyna opada kurtyna się podnosi znać rolę na pamięć gwizdy 89 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 5.4 MUZYKA akademija za glasbo akústika álbum ált avditórij baláda bás basovski ključ bóbnar bobnarji bobnajo brati note celínka četrtínka dirigènt dirigentska palica dirigírati dobrodelni koncert festival sodobne glasbe filharmoníja glásba glásben glasbena šola glásbenica glásbenik intonácija iti na koncert izredno uspel koncert kitaríst klasična glasba komorna glasba komponíst koncêrt koncêrten koncertirala je že skoraj v vseh državah koncertírati koncertna dvorana koncertna sezona léstvica ljudska glasba melodíja mladi pevci in pevke napisati glasbo za film nastòp nastópanje nastópati nastopil je odličen kitarist nastopíti ne zna peti nóta notácija óder oditi z odra odpovedati koncert oktáva orkéster orkester je zaigral uverturo akademia muzyczna akustyka album alt audytorium ballada bas klucz basowy perkusista perkusiści bębnią czytać nuty cała nuta ćwierćnuta dyrygent batuta dyrygować koncert charytatywny festiwal muzyki współczesnej filharmonia muzyka muzyczny szkoła muzyczna muzyczka muzyk intonacja iść na koncert wyjątkowo udany koncert gitarzysta muzyka klasyczna muzyka kameralna kompozytor koncert koncertowy koncertowała już w niemal wszystkich krajach koncertować sala koncertowa sezon koncertowy lista przebojów muzyka ludowa melodia młodzi śpiewacy i śpiewaczki napisać muzykę do filmu występ występ występować wystąpił świetny gitarzysta wystąpić nie umie śpiewać nuta notacja scena zejść ze sceny odwołać koncert oktawa orkiestra orkiestra zagrała uwerturę 90 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" orkestrálen orkéstrski osmína pel je o ljubezni pésem péti peti po notah pévec pévka plesna glasba plôšča polovínka poslušati glasbo poslušati pesmi poznati note predeláva prirediti koncert refrén simfonični orkester skládba sláva snemati album solíst solístka solistko je spremljal znani pianist soprán stati sredi odra stopiti na oder šestnajstínka tantiéme tón turnéja učiti se peti uspéšnica violinski ključ všeč so mu pesmi s cigansko noto zabavna glasba zabóbnati zvók orkiestrowy orkiestrowy ósemka śpiewał o miłości piosenka śpiewać śpiewać z nut śpiewak śpiewaczka muzyka taneczna płyta półnuta słuchać muzyki słuchać piosenek znać nuty przeróbka /utworu/ zorganizować koncert refren orkiestra symfoniczna utwór sława nagrywać album solista solistka solistce akompaniował znany pianista sopran stać na środku sceny wejść na scenę szesnastka tantiemy ton turne uczy się śpiewać przebój klucz wiolinowy podobają mu się piosenki z cygańską nutą muzyka rozrywkowa zabębnić dźwięk 91 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 5.5 INSTRUMENTY MUZYCZNE balalájka banjo básklarinét bóben brenkálo celésta cítre čémbalo drómlja dúde fagót flávta fleksaton* glasbílo godálo góng gúsle hárfa harmónika igrati na kitaro instrumentalíst instrumentalístka kastanjéta kitára klavír kóntrafagót ksilofón líra lútnja mandolína marímba óboa órgle órglice pávke peti ob spremljavi kitare pihálo prečna flavta róg saksofón sedel je h klavirju strúna strunska glasbila tamburín tímpan típka tolkálo triángel trobénta trobílo túba udarjati na boben vibrafón vióla violončélo bałałajka banjo, bandżo klarnet basowy bęben instrument strunowy szarpany czelesta cytra klawesyn drumla dudy fagot flet fleksaton instrument muzyczny instrument smyczkowy gong gęśle harfa harmonijka grać na gitarze instrumentalista instrumentalistka kastaniety gitara fortepian kontrafagot ksylofon lira lutnia mandolina marimba obój organy harmonijka ustna kotły śpiewać przy akompaniamencie gitary instrument dęty drewniany flet poprzeczny róg saksofon siedział przy fortepianie struna instrumenty strunowe tamburyn kocioł klawisz instrument perkusyjny trójkąt trąbka instrument dęty blaszany tuba uderzać/bić w bęben wibrafon skrzypce wiolonczela 92 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 5.6 TANIEC balét baléten dísko diskotéka doplésati družabni ples dunajski valček hiter ples hoditi na plesne vaje igrati za ples ljudski ples mazúrka med plesom je z nogo udarjal ob tla najboljša plesalka v vasi naplésati se naučiti se plesati nèplesálec obiskovati plesno šolo orientalski ples pari odhajajo na plesišče plés plesálec plesalec vodi plesalko plesali so do jutra plesálka plésati plesati po prstih plésen plesíšče plesna dvorana plesna figura plesna glasba plesni korak plesni učitelj pleše že od otroških let počasen ples pólka polonéza poplésati prijela sta se za roke in zaplesala prosil jo je, naj zapleše z njim prositi koga za ples prvi pari so že zaplesali rad pleše rítem rúmba sámba sòplesálec sòplesálka swíng tángo trebušni ples tvíst válček zaplésati balet baletowy dyskoteka dyskoteka 1. dotańczyć 2. dokończyć tańczyć taniec towarzyski walc wiedeński szybki taniec chodzić na godziny tańca grać do tańca taniec ludowy mazurek w tańcu uderzał nogami o podłogę najlepsza tancerka na wsi natańczyć się nauczyć się tańczyć kto nie umie tańczyć uczęszczać do szkoły tańca taniec orientalny pary wychodzą na parkiet taniec tancerz tancerz prowadzi tancerkę tańczyli do rana tancerka tańczyć tańczyć na palcach taneczny, dotyczący tańca parkiet sala taneczna figura taneczna muzyka taneczna krok taneczny instruktor tańca tańczy od dziecka wolny taniec polka polonez potańczyć złapali się za ręce i zatańczyli /2 osoby/ prosił ją, żeby z nim zatańczyła prosić kogoś do tańca pierwsze pary już zatańczyły lubi tańczyć rytm rumba samba partner /w tańcu/ partnerka /w tańcu/ swing tango taniec brzucha twist walc zatańczyć 93 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 5.7 SZTUKA - POJĘCIA OGÓLNE antíka/ antíčen arhitektúra/ arhitektónski avantgárda baróčen baročni oltar baročni slog barók bienále estetska vrednost futurízem/ futurístičen gótika katalog razstave kíp kipár/ kipárski kipáriti kipárstvo kípec klasicízem likovna umetnica manierízem muzej moderne umetnosti nàdrealízem néoklasicízem občudovati antične kipe občutljivost umetnikov organizirati/ ogledati si razstavo postati umetnica pozna antika pôznorenesánčen razstáva/ razstáviti razstava bo prihodnji mesec razstava del znane umetnice realízem renesánsa/ renesánčen retórika rokokó/ rokokójski samostojna/ stalna razstava sedem svobodnih umetnosti slóg sòcrealízem sodobna umetnost srednji vek surrealizem umétnik/ umétnica umetnína umetniška galerija umetniški čut umetniško ime umetniško nadarjen umétnost umetnost zaradi umetnosti umetnostna smer umetnostna zgodovina ustvarjanje del v arhitekturi so vidni elementi gotike v fantu je nekaj umetnika antyk/ antyczny architektura/ architektoniczny awangarda barokowy barokowy ołtarz styl barokowy barok biennale wartość estetyczna futuryzm/ futurystyczny gotyk katalog wystawy rzeźba rzeźbiarz/ rzeźbiarski rzeźbić rzeźbiarstwo mała rzeźba klasycyzm plastyczka manieryzm muzeum sztuki nowoczesnej nadrealizm neoklasycyzm podziwiać antyczne rzeźby wrażliwość artystów organizować/ obejrzeć wystawę zostać aktorką późny antyk późnorenesansowy wystawa/ wystawić wystawa będzie w przyszłym miesiącu wystawa dzieł znanej artystki realizm renesans/ renesansowy retoryka rokoko/ rokokowy samodzielna/ stała wystawa siedem sztuk wyzwolonych styl socrealizm sztuka współczesna średniowiecze surrealizm artysta/ artystka dzieło sztuki galeria sztuki zmysł artystyczny pseudonim artystyczny uzdolniony artystycznie sztuka sztuka dla sztuki kierunek artystyczny historia sztuki tworzenie dzieł w architekturze widać elementy gotyku w chłopaku jest coś z artysty 94 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 5.8 MALARSTWO abstraktno slikarstvo akvarél akvarelíst ávtoportrét čópič čopič iz mehke dlake čópiček dal se je slikati dati sliko v okvir doslíkati fréska gráfik gráfika ilustrácija krajína líkovnik/ líkovnica mojster čopiča na sliki je kot živ narediti skico narísati naslíkati obesiti sliko óglje oljnata slika osprédje ozádje plátno po stenah visijo slike pokrájina/ pokrajínar porísati portrét/ portretírati/ portretíst portret je obesil na steno portretiral ga je znani umetnik poslíkati prerísati risati na papir/ po fotografiji/ s svinčnikom rísba skica z ogljem slika je tipičen primer manirizma slika na steklu slika velike umetniške vrednosti slíkanje slikár/ slikárka slikar je razstavil svoje ilustracije slikarji in drugi umetniki slikárna slikárski slikárstvo slikati na les/ po spominu slikati po spominu sliko je naslikal zelo znan slikar sneti sliko steno je krasila velika freska stojálo tihožíten tihožítje malarstwo abstrakcyjne akwarela akwarelista autoportret pędzel pędzel z miękkiego włókna pędzelek dał się sportretować obramować obraz 1. dokończyć malować 2. domalować freska grafik grafika ilustracja pejzaż plastyk/ plastyczka mistrz pędzla na obrazie jest jak żywy naszkicować narysować namalować powiesić obraz węgiel obraz olejny pierwszy plan tło płótno na ścianach wiszą obrazy pejzaż/ pejzażysta porysować portret/ portretować/ portrecista powiesił portret na ścianie portretował go znany artysta pomalować przerysować rysować na papierze/ ze zdjęcia/ ołówkiem rysunek szkic węglem obraz jest typowym przykładem manieryzmu obraz na szkle obraz o wielkiej wartości artystycznej malowanie malarz/ malarka malarz wystawił swoje ilustracje malarze i inni artyści malarnia malarski malarstwo malować na drewnie/ z pamięci malować z pamięci obraz namalował bardzo znany malarz zdjąć obraz ścianę ozdabiała duża/wielka freska stojak dotyczący martwej natury martwa natura 95 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 5.9 FOTOGRAFIA album slik bliskanje flešev bliskovna luč dal se je fotografirati diapozitív digitalna povečava digitalni fotoaparat dodatna baterija fílter fléš foto oprema fotográf fotográfičen fotografíja fotográfinja fotografiranje pri umetni svetlobi fotografírati fotografirati z bliskavico fotográfka fotografski atelje fotografski papir fotoreporterji so fotografirali grem k fotografu izostrítev kompozícija ločljívost makro način mát napolniti baterijo négativ občutljivost ISO objektív optična povečava ostrína osvetlítev polnílec pomnilniška kartica portretna fotografija posnétek povečati sliko prilagoditi nastavitve pritrditi aparat na stativ ravnovesje beline shranjevanje fotografij sijáj slíka slíkati stabilizacija slike statív svêtlost širokokotni objektiv šúm téleobjektív temníca tipálo učinek rdečih oči album zdjęć błysk fleszy lampa błyskowa zrobił sobie zdjęcie slajd zoom cyfrowy aparat cyfrowy dodatkowa bateria filtr flesz, lampa błyskowa akcesoria fotograficzne fotograf /mężczyzna/ fotograficzny fotografia fotograf /kobieta/ fotografowanie przy sztucznym świetle fotografować, sfotografować fotografować z lampą błyskową fotograf /kobieta/ studio fotograficzne papier fotograficzny fotoreporterzy fotografowali idę do fotografa zaostrzenie, wyostrzenie kompozycja rozdzielczość tryb makro papier matowy naładować baterię negatyw czułość ISO obiektyw zoom optyczny ostrość oświetlenie ładowarka karta pamięci fotografia portretowa 1. zdjęcie 2. ujęcie powiększyć zdjęcie dostosować ustawienia przymocować aparat do statywu balans bieli przechowywanie zdjęć papier błyszczący 1. zdjęcie 2. odbitka robić zdjęcie/ zdjęcia stabilizacja obrazu statyw jasność obiektyw szerokokątny szum teleobiektyw ciemnia matryca efekt czerwonych oczu 96 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 5.10 LITERATURA akróstih anonimni avtor ávtobiografíja ávtor avtor knjige je znan slovenski pisatelj avtorica več kot štiridesetih knjig avtorske pravice ávtorski avtorski honorar ávtorstvo beletrístičen beletrístika biografíja biseri naše literature brálec brálka bráti brati otrokom pravljice buljiti v knjige ciklus sonetov črni humor čŕtica debela knjiga dejanje se godi v mestu dijak sploh ni odprl knjige domoljubna lirika eksperimentalni roman elegíja épika grotéska grotésken humór humoréska izdája izdajátelj izdati knjigo izid knjige izpod peresa... izposoditi si knjigo v knjižnici junák junákinja knjíga knjiga bo izšla v osmih jezikih knjiga ima pet poglavij knjiga ima tristo strani knjiga je zagledala beli dan knjiga se lepo bere knjiga zna vzbuditi bralčevo zanimanje knjigárna knjigárnar knjížen knjižéven književna kritika knjižévnost knjížica knjižni katalog akrostych anonimowy autor napisał autobiografię autor autorem książki jest znany słoweński pisarz autorka ponad czterdziestu książek prawa autorskie autorski honorarium autorskie autorstwo beletrystyczny beletrystyka biografia perły naszej literatury czytelnik czytelniczka czytać czytać dzieciom bajki ślęczeć nad książkami cykl sonetów czarny humor szkic opasła książka akcja rozgrywa się w mieście uczeń nawet nie otworzył książki liryka patriotyczna powieść eksperymentalna elegia epika groteska groteskowy humor humoreska wydanie wydawca wydać książkę wydanie książki spod pióra... wypożyczyć książkę w bibliotece bohater bohaterka książka książka wyjdzie/zostanie wydana w ośmiu językach książka ma pięć rozdziałów książka ma trzysta stron książka ujrzała światło dzienne książka świetnie się czyta książka potrafi wzbudzić zainteresowanie czytelnika księgarnia księgarz książkowy literacki krytyka literacka literatura książeczka katalog książekl 97 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" knjižni molj knjižni sejem knjižnica ima mnogo bralcev kriminalni roman kritični realizem leposlóvje lírika listati po knjigi literáren literarna teorija literarna vrednost dela literarna vrsta literarni zgodovinar literát literatúra ljubezenska lirika ljubezenski roman mladinski roman mojster peresa moralistična proza moralni nauk napisal je avtobiografijo narediti pogodbo z izdajateljem naslòv naši baročni pisci niti ene njegove knjige niso ponatisnili obešenjaški humor óda odpreti knjigo okus bralcev opisati zanimiv prizor perogríz/perogrízec pésem pésnik pésništvo pisátelj pisatelj piše nov roman pisateljevánje pisateljevánje pisateljevo zadnje delo pisatelji in kritiki pisateljska domišljija pisáteljstvo pisati pesmi pòdpoglávje poezíja poglávje predavanje o ruski književnosti prevesti roman pritegniti potencialne bralce prizor iz družinskega življenja promocija knjige próza prozáik pustolovski roman razcvet literature recenzêntka recenzíja mól książkowy targi książki biblioteka ma dużo czytelników powieść kryminalna realizm krytyczny literatura piękna, beletrystyka liryka wertować książkę literacki teoria literatury wartość literacka dzieła rodzaj literacki historyk literatury literat literatura liryka miłosna powieść obyczajowa powieść dla młodzieży mistrz pióra proza moralistyczna morał napisał autobiografię zawrzeć umowę z wydawcą tytuł nasi barokowi pisarze ani jedna jego książka nie wyszła drukiem wisielczy humor oda otworzyć książkę gust(y) czytelników opisać ciekawą scenę gryzipiórek wiersz poeta poezja pisarz pisarz pisze nową powieść pisarka pisarstwo ostatnie dzieło pisarza pisarze i krytycy wyobraźnia pisarza pisarstwo pisać wiersze podrozdział poezja rozdział wykład o rosyjskiej literaturze przetłumaczyć powieść przyciągnąć potencjalnych czytelników scena z życia rodzinnego promocja książki proza prozaik powieść przygodowa rozkwit literatury recenzentka recenzja 98 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" refleksivna lirika revlada oblike nad vsebino román roman se dogaja v 19. stoletju roman v dveh delih roman z naslovom... romanopísec romanopísje romanopíska romantična zgodba satíra satíričen sonét sonetíst tanka knjiga ti romani sestavljajo trilogijo trilogíja tuja književnost vodilni motiv za svoj novi roman išče založnika zahtevna knjiga zalóžba založník založniška hiša založníški založníštvo zanimati se za literaturo zapreti knjigo zgodovina literature zgodovinski roman žálostnica žánr žepna knjiga liryka refleksyjna przerost formy nad treścią powieść akcja powieści rozgrywa się w XIX wieku powieść w dwóch tomach powieść pod tytułem... powieściopisarz powieściopisarstwo powieściopisarka romantyczna historia satyra satyryczny sonet sonecista cienka książka (te) powieści tworzą trylogię trylogia literatura zagraniczna motyw przewodni szuka wydawcy dla swojej nowej powieści wymagająca książka wydawnictwo wydawca dom wydawniczy wydawniczy działalność wydawnicza interesować się literaturą zamknąć książkę historia literatury powieść historyczna elegia gatunek książka kieszonkowa 99 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 5.11 ZWIERZĘTA DOMOWE činčíla dláka dóberman dražiti psa grísti hrána hŕček igráča izpustiti psa z verige jázbečar labradórec lájanje lájati lastník lovski pes máčka mačka čepi na peči mačka ima mlade mačka mijavka/ prede méšanec mìš miš cvili mišja luknja míška míškica móps morski prašiček nagóbčnik naščuvati psa natakniti psu nagobčnik nemški ovčar od daleč se sliši lajanje psov ovčár ovrátnica pápiga pásemski pasja razstava pásma pastirju pomagata dva ovčarja peljati psa na sprehod pès pes ga je ugrizel pes je mahal z repom pèsek pri hiši imajo veliko mačk psíca/psíčka skrbeti za psa šnávcer veterinár/ veterinárka veterinárstvo voditi psa na vrvici volkáč vzgajati psa zalájati zapeti psu ovratnico zavetíšče szynszyla sierść doberman drażnić psa gryźć pokarm chomik zabawka spuścić psa z łańcucha jamnik labrador szczekanie, ujadanie szczekać właściciel pies myśliwski kot, kotka kot wyleguje się na piecu kotka ma młode kot miauczy/ mruczy mieszaniec mysz mysz piszczy mysia dziura myszka myszeczka mops świnka morska kaganiec szczuć psa założyć psu kaganiec owczarek niemiecki ujadanie psów słychać z daleka owczarek obroża papuga rasowy wystawa psów rasa pasterzowi pomagają dwa owczarki wyprowadzać psa na spacer pies pies go ugryzł pies machał ogonem piesek w domu mają dużo kotów suczka opiekować się psem sznaucer weterynarz /mężczyzna/, weterynarz /kobieta/ weterynaria prowadzić psa na smyczy wilczur tresować psa zaszczekać zapiąć psu obrożę schronisko 100 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 101 1. Drevo in zvezda, nova zvočna knjiga Tomaža Pengova Pengov pravi, da so za projekt naredili precej scenske glasbe. Ker plošča sama ne bi bila tako zanimiva, so se odločili še za izdajo knjige. »V njej so besedila, glasba s plošče pa bo prinesla, kot bi temu lahko rekli, atmosfero za branje.« Pesmi so recitirane, glasba pa ločena od besedil. Pobudo za nastanek je dal urednik Rok Zavrtanik iz založbe Sanje, kjer razvijajo zbirko zvočnih knjig. Prav nenavadno je slišati pesem, kot je Danaja, ki jo Tomaž Pengov le recitira. Pri tej uspešnici s prvenca Odpotovanja je glasba postala skorajda neločljiv del besedila, del celote. Pengov razlaga, da se je za to odločil nalašč, saj »če ločiš glasbo in besedilo, to spet postane zanimivo ... na zelo poseben način. To je zame nekoliko eksperimentalen projekt. Pogosto se mi dogaja, da mi glasba prikliče besede, in obratno. Sicer pa na novem albumu eno pesem zapojem sam, drugo pa z Bogdano Herman. Ena je Tihe so njive, ki je bila narejena za film Krč Boža Šprajca, druga pa pesem, ki je bila narejena za knjigo Edvarda Goloba.« (ŹRÓDŁO: delo.si) 2. Evropski umetnostni razgledi Dvodelni program razstav, ki ga je italijanski kreator razstavnih uspešnic Marco Goldin zasnoval za bližnjo Vilo Manin (pod njegovo taktirko se v njej v dvotaktnem ritmu izmenjujejo projekti, namenjeni lokalnim temam, in tisti s širšo vsebino iz sklopa Geografije Evrope), bo danes prišel do razstavne inventure najzgodnejšega fenomena nemškega ekspresionizma, skupine Die Brücke (Mostovi), ki so jo v Dresdnu ustanovili leta 1905, do leta 1913, ko je formalno razpadla, pa je v njej deloval niz pionirjev tega (ob fauvizmu) prvega evropskega »izma«, osrednjega z domicilom v germanskem prostoru. V vili pod splošnim naslovom Ekspresionizem napovedujejo okoli sto eksponatov, izposojenih pri enem samem partnerju, berlinskem Muzeju Die Brücke, protagonisti skupine (tej sta se nekoliko pozneje na čelu nemškega ekspresionizma pridružila še münchenski Modri jezdec in berlinski krog) pa bodo sodeč po napovedih organizatorjev tako dobro predstavljeni, da bo posamezne sklope razstave mogoče doživeti tudi kot monografske. Plakat za prvo razstavo skupine v Dresdnu leta 1906 je ustvaril Bleyl, danes sicer najmanj znani ustanovni član skupine, ki se je posvečal predvsem grafičnemu oblikovanju, v tistem letu sta se kolektivu pridružila še dva izrazita klasika ekspresionizma: Emil Nolde in Max Pechstein. Kot zadnji se mu je leta 1910 pridružil Otto Müller. (ŹRÓDŁO: delo.si) 3. Poletje s papirjem na pesku: knjige na dopustu Kaj iz stvarne literature? Nekaj presenetljivega, poučnega, zabavnega. Zgodovino o vsakdanjem življenju. Zanimivo je, recimo, na plaži, ko si obkrožen z vodo in razgaljenimi telesi, brati zgodovino telesne higiene Georgesa Vigarella z naslovom Čisto in umazano (založba *cf). V starodavnih časih je bila čistoča telesa tudi čistoča uma, kopališča, toplice, masaže so bili med Rimljani prijetna in obvezna rutina. Potem je prišel mračen srednji vek, ki se je neizmerno bal telesa, kaj šele vode. Višji sloji so se predajali le tako imenovani suhi prhi, kar je pomenilo, da so svoj telesni vonj prikrivali s tonami pudra. Najbolj cenjene obrtnice tistega časa so bile obiralke uši. Pri isti založbi je pred leti izšla tudi Etnologija spalnice Pascala Dibieja, zgodba o spalnih prostorih, od kamenodobnih jam do sodobnih spalnic. Rojevanje, umiranje, spolnost, sram, golota, zasebno, javno, rituali, običaji – vsa nevarna razmerja človekovih intimnih občutij in misli odsevajo v postelji in okoli nje. O tem, da gre zgodovina skozi želodec, se lahko prepričate v knjigi Lakota in izobilje Massima Montanarija (*cf), ki je pripoved o hrani, o lakotah, ki so prizadele različna obdobja, o izobilju prepolne mize. Veliko novega zvemo o vegetarijanstvu, o tem na primer, da so se Rimljani zelo čudili in posmehovali severnjakom, ki so pojedli toliko mesa, o severnoafriških Mavrih, ki uživali predvsem nezmleta presna žita in so bili pravi vegani. Izvemo lahko še, zakaj so imele užitne rastline, ki so rastle v zemlji, nižjo vrednost kot hrana, ki je bila bliže nebu, zakaj je veljalo, da je apetit znamenje plemenitosti, zakaj v mnogih kulturah še danes velja, da moški ni pravi dedec, če ne poje velikanske količine mesa, in da velikanska obzidja, ki so jih nekoč gradili okoli mest, niso bila le obramba pred Turki, ampak tudi pred prestradanimi reveži. (ŹRÓDŁO: delo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 102 4. Gledališče Koper Čeprav je današnje Gledališče Koper uradno zaživelo šele januarja leta 2001, pa koprska gledališka tradicija sega nazaj v 15. stoletje. Številni viri omenjajo koprsko gledališče že v stoletju, ko se je začel v umetnosti in mišljenju nasploh prebujati novi vek, seveda pa je bil to tudi čas oblasti Beneške republike, zato je bilo gledališče še italijansko. Svojo tradicijo je odrska umetnost nadaljevala tudi po času, ko so predstave potekale zgolj v italijanščini, gledališče pa je bilo privilegij plemičev in so bili meščani od njih strogo ločeni. V drugi polovici 19. stoletja je v Kopru delovala igralska družina, leta 1907 pa je skupina izobražencev ustanovila Dramski skup Istra, ki je nastopal predvsem po čitalnicah in prosvetnih društvih. S priključitvijo italijanski državi je po prvi svetovni vojni gledališka dejavnost v Kopru zamrla, ponovno pa se je začela prebujati v začetku 50. let z ustanovitvijo dveh polpoklicnih gledališč (Slovensko ljudsko gledališče in Teatro del Popolo). Leta 1954 je Koper dobil prvo slovensko poklicno gledališče, a je njegova doba trajala le tri sezone in tako je že leta 1958 uradno zaprlo svoja vrata. Vendar pa so si ljubitelji gledališč še naprej prizadevali za ustanovitev poklicnega gledališča in to je z letom 2001 tudi zaživelo ter tako po 44 letih znova spodbudilo razvoj tamkajšnje poklicne gledališke dejavnosti. V petih sezonah so v koprskem gledališču pripravili po pet gledaliških premier ter ob tem angažirali več kot 60 igralcev, plesalcev, glasbenikov, režiserjev in drugih sodelavcev. Predstavljali pa se niso le po slovenskih gledališčih, ampak so s predstavami gostovali tudi v zamejstvu in tujini. V sezono 2005/2006 je gledališče pod vodstvom direktorice Katje Pegan stopilo s štirimi člani, Borisom Cavazzo, Mojco Fatur, Gorazdom Žilavcem in Ivom Babičem. Pod okriljem te zgodbe boste lahko spremljali novice o premierah in drugih novostih iz Gledališča Koper. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 5. Spoznajte glavne oskarjeve nominirance Večina jih je že prišla v kinematografe, nekaj še ne. Večer pred podelitvijo oskarjev je zadnji čas, da spoznamo letošnje glavne nominirance. Ni prostora za starce (No Country For Old Men), Tekla bo kri (There Will Be Blood ), Pokora (Atonement), Michael Clayton in Juno so naslovi, ki imajo možnost, da kot najboljši filmi osvojijo 80. podelitev prestižnih ameriških filmskih nagrad. Kot glavni favorit za najboljši film se sicer omenja kriminalna drama Ni prostora za starce bratov Coen, a pretekla leta nas učijo, da veliki finale rad preseneti. Da boste lažje izbrali svojega favorita in presojali o odločitvi kakih 5.800 članov ameriške filmske akademije, ki izbira zmagovalce, smo za vas pripravili predstavitev vseh petih filmov, ki se potegujejo za laskavi naslov najboljšega filma. Rdeča preproga se razgrne Filmska srenja se najbrž že pripravlja na sprehod po rdeči preprogi, ki jih bo popeljala do dvorane Kodak v Hollywoodu, kjer bodo v noči na ponedeljek, ob 2.00 po našem času, začeli podeljevati prve nagrade. Podelitev, ki ji je zaradi stavke scenaristov grozilo, da bo odpadla, bo povezoval Jon Stewart. Podelitev bo prenašala televizija ABC, ki bo za 30-sekundi oglas v žep pospravila 1,8 milijona dolarjev. Prav zaradi stavke scenaristov se podelitev oskarjev napoveduje kot eden osrednjih ameriških televizijskih dogodkov. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 6. NAUKA 6.1 POJĘCIA OGÓLNE analíza analizírati delati analizo dokàz dokázati dokazováti dokumentírati družboslovje efékt eksperimènt/ eksperimentálen/ eksperimentírati eksperiment ni uspel epohalna iznajdba hipotéza inovácija iskáti izboljšati tehnologijo izčrpna analiza izmériti iznájdba iznajdítelj/ iznajdíteljica iznajdljív izračún izračúnati izsledki znanstvenih raziskav izúm izumítelj kritična analiza laboratórij licénca merílnik mériti meritve so teorijo ovrgle/ potrdile mérjenje metóda moderna tehnologija napaka pri merjenju naprédek naravoslovje nerazložljiv pojav odkrítelj odkríteljski odkríti odkrítje odkrívati opazovánje opazovanje z mikroskopom opazováti opisati pojav opraviti raziskavo ovreči tezo paranormalni pojav patènt analiza analizować, przeanalizować przeprowadzić analizę dowód udowodnić udowadniać dokumentować, udokumentować nauki społeczne efekt eksperyment/ eksperymentalny/ eksperymentować eksperyment nie udał się epokowy wynalazek hipoteza innowacja szukać udoskonalić technologię wyczerpująca analiza zmierzyć 1. wynalazek 2. wynalezienie wynalazca /mężczyzna/, wynalazca /kobieta/ pomysłowy obliczenie, wyliczenie obliczyć wyniki badań naukowych 1. wynalazek 2. wynalezienie wynalazca /mężczyzna/, wynalazca /kobieta/ krytyczna analiza laboratorium licencja miernik mierzyć, dokonywać pomiaru pomiary obaliły/potwierdziły teorię pomiar metoda nowoczesna technologia błąd pomiaru postęp nauki przyrodnicze niewyjaśnione zjawisko odkrywca dotyczący odkrycia lub odkrywcy odkryć odkrycie odkrywać obserwacja obserwować pod mikroskopem obserwować opisać zjawisko przeprowadzić badanie/badania obalić tezę zjawisko paranormalne patent 103 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" patênten patentíran patentírati pionír pionírski podpirati znanost podpreti tezo z argumenti podrobna analiza pojàv pomériti popularizator znanosti poskús potrdítev povezovati teorijo s prakso pregledovati statistike iz prejšnjih let prepoved poskusov presenéčenje prevériti prijaviti izum primér priti do zaključka prototíp prototípski raziskan pojav raziskáti raziskáva raziskoválec/ raziskoválka raziskoválen raziskovalno središče raziskoválski raziskováti razlága razlágati razložíti razviti teorijo statístičen statístika stoletje znanosti strokóven strokovna literatura strokovnják tehnologíja tehnolóški tehnološki park teoríja tést testírati téza teza in antiteza to je delo genialnega iznajditelja trdítev zakljúček zaščititi izum s patentom zbrati statistične podatke znánost znanstveni naslov znánstvenik/ znánstvenica znánstvenoraziskoválen patentowy opatentowany patentować, opatentować pionier pionierski wspierać naukę poprzeć tezę argumentami szczegółowa analiza zjawisko zmierzyć popularyzator nauki doświadczenie, próba, eksperyment potwierdzenie łączyć teorię z praktyką przeglądać statystyki z poprzednich lat zakaz prób/eksperymentów zaskoczenie sprawdzić, zweryfikować zgłosić wynalazek przykład dojść do wniosku prototyp prototypowy zbadane zjawisko zbadać badanie, badania badacz/ badaczka badawczy centrum badań badawczy badać wyjaśnienie wyjaśniać wyjaśnić rozwinąć teorię statystyczny statystyka stulecie nauki specjalistyczny literatura specjalistyczna specjalista technologia technologiczny park technologiczny teoria test testować, przetestować teza teza i antyteza to dzieło genialnego wynalazcy twierdzenie wniosek chronić wynalazek patentem zebrać dane statystyczne nauka tytuł naukowy naukowiec /mężczyzna/, naukowiec /kobieta/ naukowo-badawczy 104 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 6.2 ASTRONOMIA aberácija afélij asteroíd astronávt astronóm astronomíja astronomski observatorij atmosfêra bela pritlikavka črna luknja degenirana zvezda delni mrk domnevni planet ekvátor enakonóčje glavni niz zvezda gravitácija gravitacijska konstanta gravitacijsko polje izstreliti satelit jeseníšče Jupiter* južni tečaj komét konstelácija kozmodróm kozmonávt kráter Kuiperjev pas kvázar lastno gibanje Luna kroži okoli Zemlje Lunin mrk Mars* meglíca Merkur* meteór mŕk na nebu se je prikazal komet nadglavíšče nadorjakinja* naravni satelit nebesna krogla/sfera nebesno telo nebo je posuto z zvezdami Neptun* nevtronska zvezda oddaljenost Lune od Zemlje órbita orbitálen orjákinja Osónčje osvajati vesolje ozvézdje parsek* aberracja aphelium asteroida, planetoida astronauta astronom astronomia obserwatorium astronomiczne atmosfera biały karzeł czarna dziura gwiazda zdegenerowana częściowe zaćmienie planeta hipotetyczna równik równonoc ciąg główny grawitacja stała grawitacji pole grawitacji wystrzelić satelitę równonoc jesienna Jowisz biegun południowy kometa konstelacja kosmodrom kosmonauta krater pas Kuipera kwazar ruch własny Księżyc krąży wokół Ziemi zaćmienie Księżyca Mars mgławica Merkury meteor zaćmienie na niebie pojawiła się kometa zenit nadolbrzym naturalny satelita sfera niebieska ciało niebieskie niebo jest usiane gwiazdami Neptun gwiazda neutronowa odległość Księżyca od Ziemi orbita orbitalny olbrzym /gwiazda/ Układ Słoneczny podbijać kosmos gwiazdozbiór parsek 105 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" planét planetáren planetárij planéten plinski velikan Pluton* podnožíšče poldnévnik pomladíšče popolni mrk pritlikavi planet prvi polet človeka v vesolje púlzar rakéta raketa je ponesla satelit raketno gorivo raketno izstrelišče raketoplan je obkrožil Zemljo rdeči planet repatíca rjava pritlikavka roj zvezd satelít Saturn* severni tečaj skafánder sonce je v nadglavišču sončni mrk súborbitálen súpernóva svetlobno leto svetlobno onesnaženje teorija mirujočega stanja tirna hitrost točka na nebu ubežna hitrost umetni satelit Uran* Venera* vesoljci so pristali na Luni vesólje vesóljec vesoljska kapsula vesoljska postaja vesoljska sonda vesoljski odpadki vesoljski prostor vesoljski sprehod vesoljsko plovilo vesolska ladja vstopati v atmosfero zemeljska orbita Zemlja kroži okoli Sonca zvézda zvezdár zvezdárna zvézdast zvezdna kopica planeta planetarny planetarium planetarny olbrzym gazowy Pluton nadir południk równonoc wiosenna całkowite zaćmienie planeta karłowata pierwszy lot człowieka w kosmos pulsar rakieta rakieta wyniosła satelitę paliwo rakietowe kosmodrom wahadłowiec okrążył Ziemię czerwona planeta kometa brązowy karzeł rój gwiazd satelita Saturn biegun północny skafander słońce znajduje się w zenicie zaćmienie Słońca suborbitalny supernowa rok świetlny zanieczyszczenie świetlne teoria stanu stacjonarnego prędkość orbitalna punkt na niebie prędkość ucieczki sztuczny satelita Uran Wenus astronauci wylądowali na Księżycu kosmos, wszechświat kosmonauta, astronauta kapsuła kosmiczna stacja kosmiczna sonda kosmiczna śmieci kosmiczne przestrzeń kosmiczna spacer kosmiczny statek kosmiczny statek kosmiczny wchodzić w atmosferę orbita ziemska Ziemia krąży wokół Słońca gwiazda astrolog planetarium gwiaździsty gromada gwiazd 106 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 6.3 FIZYKA akcelerátor ántimatêrija atóm atom v vzbujenem stanju atómski barionsko število bozon* čàs četrta dimenzija delni tlak dimenzíja dolžína energíja fazna hitrost fermion* fízik fízika fizikálen frekvénca gibalna količina gíbanje gostôta hitróst hitrostna krivulja hladna fuzija jedro atoma kinetična energija kotna hitrost kvantna mehanika Lorentzov faktor mirovna masa nadzvočna hitrost nevtrón nevtrónski nihálo níhanje notranja energija nukleón plín plini, tekočine in trdne snovi pospéšek pospeševálnik potencialna energija povprečna hitrost površinska napetost pravilo desne roke precesíja pritísk prosta energija prosti pad protón razséžnost sevalni tok síla snóv akcelerator antymateria atom atom wzbudzony atomowy liczba barionowa bozon czas czwarty wymiar ciśnienie cząstkowe wymiar długość energia prędkość fazowa fermion fizyk fizyka fizyczny częstotliwość pęd ruch gęstość prędkość krzywa prędkości zimna fuzja jądro atomu energia kinetyczna prędkość kątowa mechanika kwantowa czynnik Lorentza masa spoczynku prędkość naddźwiękowa neutron neutronowy wahadło drganie energia wewnętrzna nukleon gaz gazy, płyny i ciała stałe przyspieszenie akcelerator energia potencjalna średnia prędkość napięcie powierzchniowe reguła prawej ręki precesja ciśnienie energia swobodna swobodny spadek proton wymiar strumień promieniowania siła materia 107 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" sobna temperatura spraviti telo v gibanje sproščati toploto svetlobna hitrost svetlobni tok temperatúra teorija relativnosti teorija vsega termodinamski sistem tlák tlak narašča tlak pada točkasto telo toplôta trdnína/trdna snov trênje trírazséžnost vákuum vákuumski vál valovánje valováti valóven valovna dolžina valovna enačba valovna funkcija vektorska količina veliki pok viskóznost vrelíšče vrtênje zakon o ohranitvi energije zgradba atoma zračni pritisk zračni tlak temperatura pokojowa wprawić ciało w ruch uwalniać ciepło prędkość światła strumień światła temperatura teoria względności teoria wszystkiego układ termodynamiczny ciśnienie ciśnienie rośnie ciśnienie spada punkt materialny ciepło ciało stałe tarcie trójwymiarowość próżnia próżniowy fala falowanie falować falowy długość fali równanie falowe funkcja falowa wielkość wektorowa Wielki Wybuch lepkość temperatura wrzenia obrót zasada zachowania energii budowa atomu ciśnienie powietrza ciśnienie powietrza 108 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 6.4 OPTYKA absórpcija àkromátičen albedo* apertúra astigmátičen bárva daljnoglèd difrákcija disperzija svetlobe drobnoglèd drobnogléden elektronski mikroskop fátamorgána geometrijska optika gledati z daljnogledom goríšče goriščna razdalja hitrost svetlobe holografíja horizónt interferénca iti k optiku po očala izostríti láser láserski léča ločljívost lom svetlobe lomni količnik lomni zakon lúpa mikroskóp mikroskópski natakniti očala navidezna slika nositi očala objektív očála očala so se mu orosila odbíti (se) odbòj odbojni kot ogledálo okulár okvir za očala opazovani predmet óptičen optična gostota optična napaka optična os optična prevara/iluzija optični pojavi óptik óptika paraláksa pogledati skozi daljnogled absorpcja achromatyczny albedo apertura astygmatyczny barwa, kolor 1. lornetka 2. teleskop dyfrakcja rozszczepienie światła mikroskop mikroskopowy mikroskop elektronowy fatamorgana optyka geometryczna patrzeć przez lornetkę ognisko ogniskowa prędkość światła holografia horyzont interferencja iść do optyka po okulary zaostrzyć laser laserowy soczewka rozdzielczość załamanie światła współczynnik załamania prawo załamania lupa mikroskop mikroskopowy założyć okulary obraz pozorny nosić okulary obiektyw okulary okulary mu zaparowały odbić (się) odbicie kąt odbicia lustro okular oprawka do okularów przedmiot obserwowany optyczny gęstość optyczna błąd optyczny oś optyczna złudzenie optyczne zjawiska optyczne optyk optyka paralaksa popatrzeć przez lornetkę 109 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" polarizácija povečana slika povečevalno steklo prízma razprašilna leča realna slika sénca sípanje sneti očala spékter steklo odbija žarke svetlôba svetlobni izvir svetlobni tok téleobjektív uklòn uklonska mrežica uporabljati laser za merjenje razdalj valovna fronta zbiralna leča zorni kot zorno polje zrcálo žárek polaryzacja powiększone zdjęcie szkło powiększające pryzmat soczewka rozpraszająca obraz rzeczywisty cień rozpraszanie światła zdjąć okulary widmo optyczne słońce odbija promienie światło źródło światła strumień świetlny teleobiektyw dyfrakcja siatka dyfrakcyjna stosować laser do pomiaru odległości czoło fali soczewka skupiająca kąt widzenia pole widzenia zwierciadło, lustro promień 110 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 6.5 CHEMIA alkimíja alpáka askorbinska kislina atomska masa/teža atomski polmer atomsko število báza bíokemíja burna reakcija bután butanól citronova kislina elektrolíza emulgátor emúlzija, emulzíja etanól fazni prehod fórmula fosforna kislina ión ionizácija ionska vez iónski izotóp izotópski izparilna toplota jeklenka za butan karbonát katalizátor kémičen kemični element kemíja kemijska enačba kemijska reakcija kemíjski kemijski simbol kislína kisline in lugi klorovodikova kislina kovína kristál kristálček kristálen lúg metán metanól metilni alkohol mlečna kislina mól molarna koncentracija molékula nedeljivi delec nèkovína ogljikov dioksid ogljikov diosulfid ogljikovodík alchemia alpaka kwas askorbinowy masa atomowa promień atomowy liczba atomowa zasada biochemia burzliwa reakcja butan butanol kwas cytrynowy elektroliza emulgator emulsja etanol przemiana fazowa wzór kwas fosforowy jon jonizacja wiązanie jonowe jonowy izotop izotopowy ciepło parowania butla gazowa węglan katalizator chemiczny pierwiastek chemia równanie chemiczne reakcja chemiczna chemiczny symbol chemiczny kwas kwasy i ługi kwas solny metal kryształ krysztalik krystaliczny ług metan metanol alkohol metylowy kwas mleczny mol stężenie molowe molekuła niepodzielna cząstka niemetal dwutlenek węgla dwusiarczek węgla węglowodór 111 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" oksíd oksidácija oksidánt organska kemija organska spojina periodni sistem elementov plemenita kovina pólkovína potek reakcije propán razpàd raztopína raztopina soli v vodi sintéza sól solna kislina spojína sublimácija težke kovina toplogredni plin trojna točka uranovi izotopi vôda vodna para zlítina, zlitína žlahtni plin žveplova kislina tlenek utlenianie utleniacz chemia organiczna związek organiczny układ okresowy pierwiastków metal szlachetny półmetal przebieg reakcji propan rozpad roztwór roztwór soli w wodzie synteza sól kwas solny związek chemiczny sublimacja metal ciężki gaz cieplarniany punkt potrójny izotopy uranu woda para wodna stop gaz szlachetny kwas siarkowy 112 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 6.6 MATEMATYKA algébra algebráičen aritmétika celo število delítelj delíti deliti dvajset s pet deljênec deljênje diferencialna enačba druga potenca dvoštevilčno število enačba prve stopnje enačba z eno neznanko fúnkcija iks minus ipsilon imaginarno število imenoválec iracionalno število izračunati potenco kolíčnik kombinatórika korén korénjenje krajšati ulomek kvadratna enačba kvadratna funkcija kvócient liho število linearna funkcija lógika matemátičarka matemátičen matematični obrazec matemátik matemátika mínus minus pet množênje mnóžica množíti množiti s pet narediti napako pri seštevanju nepravi ulomek neskônčnost níčla ničta potenca odstótek odštévanje odštévati odštevati od sto odtísoček odvòd okrajšati ulomek pet minus tri je dve Pitagorov izrek algebra algebraiczny arytmetyka liczba całkowita dzielnik dzielić dzielić dwadzieścia przez pięć dzielna dzielenie równanie różniczkowe druga potęga liczba dwucyfrowa równanie pierwszego stopnia równanie z jedną niewiadomą funkcja iks minus igrek liczba zespolona mianownik liczba niewymierna obliczyć potęgę iloraz kombinatoryka pierwiastek pierwiastkowanie skracać ułamek równanie kwadratowe funkcja kwadratowa iloraz liczba nieparzysta funkcja liniowa logika matematyczka matematyczny wzór matematyczny matematyk matematyka minus minus pięć (-5) mnożenie zbiór mnożyć mnożyć przez pięć popełnić błąd przy dodawaniu ułamek niewłaściwy nieskończoność zero potęga zerowa procent odejmowanie odejmować odejmować od stu promil pochodna skrócić ułamek pięć minus trzy równa się dwa twierdzenie Pitagorasa 113 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" plús plus deljeno z minus je minus pòdmnóžica poténca potencíranje potencírati práštevílo preračúnati pripisati ničlo prodúkt produkt dveh števil promíle racionalno število račúnati računati na pamet računati na prste razlíka realno število rešiti enačbo seštévanje seštévati seštévek skupni imenovalec soda funkcija sodo število števec in imenovalec ulomka števílka števílo število deljivo z dve število s tremi številkami Talesov izrek teorija števil tri tisoč petsto je okroglo število trigonometrična funkcija ulómek zmnožíti znak minus izraža odštevanje znak za odštevanje plus plus dzielony przez minus równa się minus podzbiór potęga potęgowanie potęgować liczba pierwsza przeliczyć dopisać zero iloczyn iloczyn dwóch liczb promil liczba wymierna liczyć liczyć w pamięci liczyć na palcach różnica liczba rzeczywista rozwiązywać równanie dodawanie dodawać suma wspólny mianownik funkcja parzysta liczba parzysta licznik i mianownik ułamka cyfra liczba liczba podzielna przez dwa trzycyfrowa liczba twierdzenie Talesa teoria liczb trzy tysiące pięćset to okrągła liczba funkcja trygonometryczna ułamek pomnożyć znak minus wyraża odejmowanie znak odejmowania 114 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 6.7 GEOMETRIA četverokótnik četverostrán čŕta daljíca deltoíd diagonála enakostráničen evklidska geometrija geometríja geometrijski lik hipêrbola izračunal je vse kote izračunati ploščino kvadrata kót kotomér krivúlja króg krógla króžnica kvadrát mnogokótnik narisati kvadrat notranji kot obsèg očrtana krožnica os vrtenja osnovni pojmi iz geometrije ostri kot ostrokotni trikotnik poliéder pólkróžnica polmér pravi kot pravokótnik pravokótnost prémica prostornína prostorska geometrija ravnílo ravnína risati krog s šestilom rómb stôžec stóžnica straníca šestílo tangénta tetíva točka leži na premici trapéz trapezna plošča trapezoíd trikótnik válj včrtana krožnica vzporédnost czworokąt czworobok linia odcinek deltoid przekątna równoboczny geometria euklidesowa geometria figura geometryczna hiperbola obliczył wszystkie kąty obliczyć pole kwadratu kąt kątomierz krzywa koło kula okrąg kwadrat wielokąt narysować kwadrat kąt wewnętrzny obwód okrąg opisany oś obrotu podstawowe pojęcia geometryczne kąt ostry trójkąt ostrokątny wielościan półokrąg promień kąt prosty prostokąt prostopadłość prosta objętość stereometria linijka płaszczyzna rysować cyrklem koło romb stożek krzywa stożkowa bok cyrkiel styczna cięciwa punkt leży na prostej trapez pole trapezu trapezoid trójkąt walec okrąg wpisany równoległość 115 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 6.8 FILOZOFIA absolutni duh agnosticízem antitéza antropocentrízem aristotelízem ataraksíja avguštinízem ávtogenéza bístvo dúh dúša duševna umirjenost dvóm égo eksisténca empíričen empirična metoda estétika filozóf filozofíja filozofírati filozofska smer filozófski formalízem hipotétičen idéja individualízem ìracionalízem jàz kategorični imperativ kriticízem matêrija metafízika míslec mislim, torej sem mišljênje načêlo nirvána pójem razúm resníca sholástika simból spoznánje stvárnost svetovni nazor svobôda svobodna volja svobodomíselnost svobodomíslec úm univerzalízem utilitarízem utopíja vólja duch absolutny agnostycyzm antyteza antropocentryzm arystotelyzm ataraksja augustynizm autogeneza istota duch dusza spokój ducha wątpliwość ego istnienie, egzystencja empiryczny metoda empiryczna estetyka filozof filozofia filozofować kierunek filozoficzny filozoficzny formalizm hipotetyczny idea indywidualizm irracjonalizm ja imperatyw kategoryczny krytycyzm materia metafizyka myśliciel myślę, więc jestem myślenie zasada nirwana pojęcie rozum prawda scholastyka symbol poznanie rzeczywistość światopogląd wolność wolna wola wolnomyślicielstwo wolnomyśliciel umysł uniwersalizm utylitaryzm utopia wola 116 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 6.9 JĘZYKOZNAWSTWO abecéda aglutinácija alofón alomórf antoním apostróf arhaízem artikulácija beséda beseda z več pomeni beséden bogatiti jezik z novimi izrazi čŕka dati besede v narekovaj dialékt družina jezikov dvópíčje etimologíja evfemízem filologíja foném fonétika fonologíja fráza frazeologíja gibljivi akcent grafém homoním idióm idiomátika interpúnkcija izgovárjati izgóvor izgovoríti izràz izráziti jêr jêzik jezik se razvija jezik se spreminja jezikoslóvje jezikóven jezikovne napake klicáj končníca leksém léksika manjšálnica materni jezik monoftóng monoftongizácija morfém morfologíja na koncu stavka stoji vprašaj naglàs alfabet aglutynacja alofon alomorf antonim apostrof archaizm artykulacja słowo, wyraz słowo wieloznaczne słowny wzbogacać język nowymi wyrazami litera ująć słowa w cudzysłów dialekt rodzina językowa dwukropek etymologia eufemizm filologia fonem fonetyka fonologia fraza frazeologia akcent ruchomy grafem homonim idiom idiomatyka interpunkcja wymawiać wymowa wymówić wyraz wyrazić jer język język się rozwija język się zmienia językoznawstwo językowy błędy językowe wykrzyknik końcówka leksem leksyka, słownictwo zdrobnienie język macierzysty monoftong monoftongizacja morfem morfologia na końcu zdania stoi pytajnik akcent 117 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" narediti piko na koncu stavka narekováj neologízem nèsklonljív ničta končnica oblikovati stavek oklepáj označiti s tremi pikami palatalizácija píka pòdpíčje pomèn pošévnica poudárek poudárjati pravopís pravopisni slovar premični naglas prevajati iz slovanskih jezikov prótipoménka rékcija samoglásnik semántika sestavljati slovar sinoním sintáksa/skládnja sklanjátev sklánjati slovár slovar ima sto tisoč besed slovar tujk soglásnik sòpoménka stalni naglas stávek stíl stilístika svetovni jezik tezávrus trípíčje tuji jezik univerbizácija ustvarjati nove besede úzus valénca vprašáj vulgarízem zadnja črka abecede postawić kropkę na końcu zdania cudzysłów neologizm nieodmienny końcówka zerowa utworzyć zdanie nawias oznaczyć trzema kropkami palatalizacja kropka średnik znaczenie ukośnik akcent akcentować ortografia słownik ortograficzny akcent ruchomy tłumaczyć z języków słowiańskich antonim rekcja samogłoska semantyka pisać słownik synonim składnia odmiana odmieniać słownik słownik liczy sto tysięcy haseł słownik wyrazów obcych spółgłoska synonim akcent stały zdanie styl stylistyka język światowy tezaurus wielokropek język obcy uniwerbizacja tworzyć nowe słowa uzus walencja pytajnik wulgaryzm ostatnia litera alfabetu 118 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 6.10 GRAMATYKA besedna vrsta brezosebna glagolska oblika dajálnik/dátiv deklinácija deléžnik deskriptivna/primerjalna gramatika določiti zaimku spol dovršni glagol duál dvojína ednína génitiv/ rodílnik glágol glagolski način glagolski vid glavni/vrstilni števnik gramátika historična gramatika imenoválnik/ nóminativ ínfinitiv/nèdolóčnik interjékcija kazalni/ vprašalni/ svojilnizaimek konjugácija lókativ/méstnik mêdmet množína moški/ ženski/ srednji spol nepravilni glagoli oródnik osébek peti sklon pogojni naklon povédek povedni naklon povratni osebni zaimek predikát prêdlog prêdmet pretêklik pridévnik prihódnjik prislòv prislovno določilo časa/ kraja/ načina/ vzroka samostalnik srednjega spola sedánjik sklòn slóvnica slovnične kategorije slovnični spol stavčni člen subjékt tožílnik tŕpnik tvórnik velelni naklon véznik część mowy bezosobowa forma czasownika celownik deklinacja imiesłów gramatyka opisowa/ konfrontatywna określić rodzaj zaimka czasownik dokonany liczba podwójna liczba podwójna liczba pojedyncza dopełniacz czasownik strona aspekt czasownika liczebnik główny/ porządkowy gramatyka gramatyka historyczna mianownik bezokolicznik wykrzyknik zaimek wskazujący/ pytający/ dzierżawczy koniugacja miejscownik wykrzyknik /część mowy/ liczba mnoga rodzaj męski/ żeński/ nijaki czasowniki nieregularne narzędnik podmiot piąty przypadek tryb przypuszczający orzeczenie tryb oznajmujący zaimek zwrotny orzeczenie przyimek dopełnienie czas przeszły przymiotnik czas przyszły przysłówek okolicznik czasu/ miejsca/ sposobu/ przyczyny rzeczownik rodzaju nijakiego czas teraźniejszy przypadek gramatyka kategorie gramatyczne rodzaj gramatyczny część zdania podmiot biernik strona bierna strona czynna tryb rozkazujący spójnik 119 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 6.11 GENETYKA analizirati gene bazni par célica ciljanje genov dedovánje, dédovanje dedováti evolúcija gén genétičen genétik genétika genetska bolezen genétski genetski material genetski zdrs genetski zemljevid genetsko inženirstvo genom* genotíp gensko spremenjeni organizem klon* kloniranje* klonirati* kromosóm matična celica molékula mutacija genov naravni izbor nekatere lastnosti se dedujejo ribonukleinska kislina ribosóm zapisan v genih analizować geny para zasad komórka celowanie genowe dziedziczenie dziedziczyć ewolucja gen genetyk genetyk genetyka choroba genetycza genetyczny materiał genetyczny dryf genetyczny mapa genetyczna inżynieria genetyczna genom genotyp organizm zmodyfikowany genetycznie klon klonowanie klonować chromosom komórka macierzysta molekuła mutacja genów selekcja naturalna niektóre cechy są dziedziczne kwas rybonukleinowy rybosom zapisany w genach 120 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 121 FRAGMENTY TEKSTÓW PRASOWYCH: 1. Obročast Sončev mrk tudi nad Slovenijo Jutri bo v Evropi, Afriki, na Bližnjem vzhodu in v Aziji mogoče opazovati obročast Sončev mrk, pri katerem se nebo ne stemni popolnoma. Pri obeh pojavih so Zemlja, Luna in Sonce popolnoma poravnani, vendar je Luna pri obročastem blizu največje oddaljenosti od Zemlje. Njena ploskev tako ni dovolj velika, da bi popolnoma pokrila Sonce, zato se vidi obroč sončne svetlobe okoli Lune. Opazovanje tudi na Prešernovem trgu v Ljubljani Nad Slovenijo se bo mrk začel nekaj minut pred 10. uro, ob 11.15 pa bo Luna prekrila nekaj več kot 60 odstotkov Sončeve ploskve. Mrk bo trajal do 12.38. Ustvarjalno astronomsko društvo bo na Prešernovem trgu v Ljubljani pripravilo predavanja in postavilo osem teleskopov, s katerimi bodo lahko obiskovalci opazovali mrk. Naslednji mrk leta bo 2006 To bo četrti kolobarjasti Sončev mrk v 21. stoletju. Naslednji popolni Sončev mrk bo 29. marca 2006, viden pa bo v ekvatorialni zahodni Afriki, Sahari, zahodnem Sredozemlju, Turčiji in Rusiji. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 2. Znanstveniki odkrili delce, hitrejše od svetlobe Nevtrini, delci z zelo majhno maso, lahko potujejo hitreje od svetlobe, so odkrili znanstveniki Evropskega centra za jedrske raziskave (Cern) v Ženevi. Ta ugotovitev bi lahko zamajala enega izmed temeljnih stebrov fizike, teorijo Alberta Einsteina, da nič ne potuje hitreje od svetlobe. Na podlagi treh let merjenj so znanstveniki ugotovili, da nevtrini na razdalji 730 kilometrov med Cernom v Ženevi v Švici in laboratorijem v Gran Sassu v Italiji potujejo 60 nanosekund hitreje od svetlobe. Svetlobna hitrost je končna omejitev hitrosti v vesolju in večina moderne fizike je odvisna od Einsteinove ideje iz teorije relativnosti, da je nič ne preseže Znanstveniki so izvedli na tisoče poskusov, da bi jo izmerili še natančnejše, in noben izmed njih ni nikoli pokazal, da bi kakšen delček potoval čez to mejo. Ereditato in njegovi kolegi so v treh letih izvajali eksperiment, ki nakazuje, da to lahko storijo nevtrini, delci, ki jih je več vrst in spontano prehajajo iz ene vrste v drugo. Med izvajanjem tega poskusa so raziskovalci opazili, da so delci to pot prepotovali nekaj milijardink sekunde hitreje kot svetloba. Potovalni čas nevtrinov so izmerili nekaj 15.000-krat in dosegli raven statistične pomembnosti, ki v znanstvenih krogih šteje kot formalno odkritje. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 122 3. Politična opredeljenost povezana z možgansko strukturo Levičarji naj bi imeli bolje razvit predel možganov, povezan z odločanjem, medtem ko se "desničarski" možgani bolje izkažejo na predelu čustvovanja. Takšni so namreč izsledki znanstvenega poskusa, ki so ga izvedli na Inštitutu za kognitivno nevroznanost na londonskem University Collegeu. Skupina znanstvenikov pod vodstvom nevrologa Gerainta Reesa je izbrala 90 mlajših oseb, ki so sami sebe opredelili kot "zelo liberalne" ali "zelo konservativne" ter jih podvrgla magnetni resonanci možganov. Raziskovalci so obe opredelitvi povezali tudi z desničarstvom in levičarstvom. Znanstveniki trdijo, da so našli visoko korelacijo med političnim prepričanjem in debelino plasti sivih celic na dveh možganskih predelih, t. i. amigdalo ter sprednjo cingulatno skorjo. Sprednja cingulatna skorja je povezana s procesi odločanja, še posebej na podlagi izbire med nasprotujočimi si informacijami. Splošna električna aktivnost na predelu je bila pri levičarjih v preseku precej višja kot pri desničarjih. Po drugi strani pa je konzervativni oz. desničarski del testirancev prikazal povečano količino t. i. sive snovi oziroma sivih celic na amigdali - predelu, povezanem s obdelavo čustev. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 4. Z genskim inženiringom nad komarje in mrzlico Komarji prenašajo bolezni, ki terjajo veliko človeških žrtev, zato znanstveniki iščejo načine, kako omejiti njihovo razmnoževanje. Dobre rezultate kaže sterilizacija. Od maja do oktobra so raziskovalci z Oxforda na Kajmanskih otokih v naravo spuščali prve sterilizirane samce komarjev in do avgusta se je populacija komarjev zmanjšala za 80 odstotkov. Komarjem so odvzeli možnost reprodukcije, zato samice po parjenju ne morejo imeti potomcev. Tako želijo skrčiti populacijo teh insektov, ki prenašajo bolezni - malarijo in na Kajmanskih otokih predvsem mrzlico dengo. Bolezen na ljudi sicer prenesejo le samice, ki pijejo človeško kri. Mutirani gen se ne more prenašati Ker se želijo izgoniti negativnim vplivom uporabe kemičnih preparatov za uničevanje prevelikega števila komarjev, raziskovalci iščejo drugačne možnosti, kako omejiti okužbe. Mutirani gen se zaradi sterilnosti samcev ne more prenašati na potomce, zato raziskovalci zagotavljajo, da njihov poseg ne bo imel dolgotrajnega vpliva na okolje. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 4. Odkrili Zemlji zelo podoben planet Ameriški znanstveniki so odkrili planet zunaj našega osončja, ki bi bil lahko primeren za življenje, razmere na njem so relativno podobne Zemlji: podobna gravitacija, velika možnost vode. Ameriška vesoljska agencija Nasa je v sredo sporočila, da so astronomi univerze v Kaliforniji odkrili planet, na površju katerega bi bila lahko tekoča voda. Planet, ki so ga poimenovali Gliese 581g, je precej podoben Zemlji. Ugotovitve o novem planetu so bile objavljene v reviji Astrophysical Journal, v sredo pa jih je objavil sklad National Science Foundation. Planet kroži okoli zvezde Gliese 581, ki je 20 svetlobnih let oddaljena od Zemlje in leži v ozvezdju tehtnice. Zvezdo obkroži v 37 dneh in leži v pasu, ki omogoča obstoj tekoče vode, kar bi bilo primerno za razvoj življenja. Je okoli od 20 do 40 odstotkov večji od Zemlje, njegova masa pa je enaka od tri- do štirikratni masi Zemlje. Povprečna temperatura na verjetno skalnatem površju je od 31 do 12 stopinj pod ničlo, vendar pa bi dejanske temperature lahko segale od izredno visokih na strani, ki je obrnjena proti zvezdi, do izredno nizkih na senčni strani, je povedal eden izmed odkriteljev Steven Vogt z univerze Kalifornija v Santa Cruzu. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 123 5. Za še več idej, ki spreminjajo svet ... Po besedah direktorja Slovenske znanstvene fundacije Edvarda Kobala je njihov cilj predstaviti znanost in raziskovalce različnim starostnim skupinam. V Cankarjevem domu bodo lahko tako obiskovalci znanost spoznavali na različnih predavanjih, delavnicah, dogodkih, simpozijih in v eksperimentalnih laboratorijih. Pri večini dejavnosti je mogoče tudi dejavno sodelovanje pri eksperimentiranju, merjenju ali določanju uporabnosti določenega znanstvenega rezultata ali ugotovitve. Letošnji festival so si po Kobalovih besedah zamislili kot raziskovalno postajo za ideje. Sestavljalo jo bo pet laboratorijev, in sicer laboratorij idej, laboratorij eksperimentov, laboratorij meritev in laboratorij novih izdelkov. Letošnja zanimiva novost je laboratorij znanosti v kulinariki, kjer bo na zanimiv način znanost povezana s pripravo hrane in pijače. Vsak festivalski dan je posvečen enemu od velikih raziskovalcev slovenskega prostora. Prvi dan je posvečen izjemnemu proučevalcu jezikov in piscu prve znanstvene slovnice slovenskega jezika Jerneju Kopitarju. Sreda bo potekala v znamenju Ivana Bolleta, proučevalca gojenja sviloprejk, rastlinskih bolezni in škodljivcev, četrtek pa so posvetili pionirki medicinske mikrobiologije in parazitologije na Slovenskem Milici Valentinčič - Petrović. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 6. Nobelova nagrada za najtanjšo in najmočnejšo snov Nobelovo nagrado za fiziko si znanstvenika z ruskimi koreninami Andre Geim in Kostja Novoselov delita za odkritje proizvodnega procesa, ki dokazuje, da bi lahko grafen nadomestil silicij pri pripravi elektronskih naprav. Znanstvenika z britanske univerze v Manchestru sta pionirja pri raziskovanju dvodimenzionalnega ogljikovega kristala grafena, ki je v debelini atoma. Je najtanjša in najmočnejša poznana snov, ki je skoraj popolnoma prozorna. Zanj je značilna tudi dobra električna in toplotna prevodnost, prav tako je popolnoma neprepusten za pline. Grafen se trenutno uporablja predvsem v raziskovalne namene, za raziskovanje osnovnih kvantnih pojavov, do katerih pride, če so elektroni ujeti v dvodimenzionalno tanko plast. Material ima številne zanimive lastnosti, ki bi v prihodnje lahko vodile v različne aplikacije. Ima dobre mehanske lastnosti (se ne pretrga), zato bi bil koristen kot konstrukcijski material za ojačitve in podobno. Pod določenimi pogoji dobro prevaja elektriko, zato bi bil uporaben kot električni vodnik v elektroniki. Obenem dobro prevaja toploto, njegova površina pa je občutljiva na prisotnost plinov, zato bi bil uporaben kot detektor za pline. (ŹRÓDŁO: 24ur.com) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 7. TECHNIKA 7.1 BUDOWNICTWO ápno armírati betón betonírati betónski betonski mešalnik cemènt cemênten cementírati cementno mleko dogradíti gasiti apno geodét grádben gradbeni materiali grádbenik grádbeniški grádbeništvo gradbeno dovoljenje gradbeno podjetje gradbíšče gradíti inženír izgradíti izolácija izvajálec lés lésen léstev léstvica málta méšati mineralna vola nosilna konstrukcija omet je še svež omet odpada/ poka/ se kruši ometávati/ometáti oródje pések plôšča prekríti prigradíti prisloniti lestev na zid projektírati vreča cementa vrtalni stroj vŕtati zgradíti zíd zidarsko kladivo zídati zídec/zídek wapno zbroić beton betonować betonowy betoniarka cement cementowy cementować mleko cementowe dokończyć budować gasić wapno geodeta budowlany materiały budowlane budowlaniec budowlany budownictwo pozwolenie na budowę przedsiębiorstwo budowlane plac budowy budować inżynier wybudować izolacja wykonawca drewno drewniany drabina drabinka zaprawa mieszać wełna mineralna konstrukcja nośna tynk jest jeszcze świeży tynk odpada/ pęka/ kruszy się tynkować/ otynkować narzędzie piasek płyta pokryć dobudować przystawić drabinę do muru projektować worek cementu wiertarka wiercić wybudować 1. ściana 2. mur młotek murarski murować murek 124 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 7.2 KOMPUTER brálnik kartic číp čitalec kartic diskéta disketna enota dvojedrni procesor grafična kartica hardver izključiti računalnik laserski tiskalnik matična plošča mikrofón míška mónitor mrežna kartica napajálnik natisniti na tiskalniku ohíšje optična enota optični čitalec osnovna plošča prenosni računalnik prenôsnik pritisniti tipko procésor računálnik spletna kamera spominjski ključ spominski modul tablični računalnik típka tipkóvnica tiskálnik trdi disk tv tunner večfunkcijska naprava vključiti računalnik zaslòn zvočna kartica zvóčnik czytnik kart chip czytnik kart dyskietka stacja dyskietek procesor dwurdzeniowy karta graficzna hardware wyłączyć komputer drukarka laserowa płyta główna mikrofon mysz monitor karta sieciowa zasilacz wydrukować na drukarce obudowa czytnik optyczny (DVD) skaner płyta główna laptop laptop nacisnąć klawisz procesor komputer kamera internetowa pendrive moduł pamięci tablet klawisz klawiatura drukarka dysk twardy tuner telewizyjny urządzenie wielofunkcyjne włączyć komputer ekran karta dźwiękowa głośnik 125 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 7.3 INTERNET áfna avtentifikacija* brati elektronsko pošto brezžično omrežje brskalnik* dostòp družabno omrežje družinski filter elektronska pošta gêslo heker* internet* iskálnik medmrežje* nadbesedilo nakupovati preko interneta naslòv nezaželena pošta odjemanje* omréžje omrežna plast omrežni protokol podatkovni paket portál poslati mail povezáva pripónka proxy strežnik splèt spletna stran spletna trgovina uporabljati internet uporábnica uporábnik uporabniško ime vdirálec vdòr virtualni svet vsebína zasébnost małpa (znak @) autoryzacja czytać pocztę elektroniczną sieć bezprzewodowa przeglądarka internetowa dostęp portal społecznościowy filtr rodzinny poczta elektroniczna hasło haker internet wyszukiwarka internet hipertekst kupować przez internet adres spam pobieranie, download sieć warstwa sieciowa protokół sieciowy pakiet danych portal wysłać mail odnośnik, link załącznik serwer proxy internet, sieć strona internetowa sklep internetowy korzystać z internetu użytkowniczka użytkownik nazwa użytkownika, login haker, cracker włamanie /np. na stronę internetową/ wirtualny świat zawartość prywatność 126 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 7.4 OPROGRAMOWANIE administrátor algorítem brezizgubna kompresija brísati črkovalnik datotečni format datotéka grafični program hrôšč izbrísati izmenjava datotek izvorna koda klik* licénca obdelava fotografij odjemalec za FTP operacijski sistem optično prepoznavanje znakov pirát pirátski pirátstvo pisarniški paket podatkovna baza požarni zid predvajalnik* prevajálnik prográm programêr programírati programska oprema programski paket protivirusna zaščita prva verzija računalniški virus sistemska datoteka softver trojanski konj uporabniški profil uporabniški vmesnik upravitelj datotek urejevalnik besedila varnostna kopija zbirni jezik zbrísati administrator algorytm kompresja bezstratowa kasować, usuwać korektor pisowni format pliku plik program graficzny bug, błąd w programie skasować, usunąć wymiana plików kod źródłowy kliknięcie licencja obróbka fotografii klient FTP system operacyjny OCR pirat piracki piractwo pakiet biurowy baza danych firewall odtwarzacz kompilator program programista programować, zaprogramować oprogramowanie pakiet programów ochrona antywirusowa pierwsza wersja wirus komputerowy plik systemowy software, oprogramowanie koń trojański profil użytkownika interfejs użytkownika menedżer plików edytor tekstu kopia bezpieczeństwa assembler skasować, usunąć 127 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 7.5 PRZEMYSŁ avtomatizácija cementárna cinkárna cukrárna dìm dímniček dímnik dímnikarček elektrárna indrustrijska proizvodnja industríja industríjski industrijski izdelki iz dimnika se vali gost dim izdélek izdelováti jeklár jeklárna jeklarska industrija jeklárstvo jeklén jêklo kávčuk kemična tovarna kemijska industrija koksárna lahka industrija livárna livarna zvonov metalurgíja predeláva predelovanje kovin premogóvnik proizvajálec proizvájati rja razjeda železo rudár rudarji so nakopali tisoč ton premoga rudárski rudárstvo rudnik cinka/ svinca/ zlata sintetični kavčuk spustiti se v rudnik stêklo stranski proizvod stròj surovína težka industrija težko rudarsko delo toplárna tovarna strojev tovarna zmanjšuje proizvodnjo turbína zastareli stroji želézo žerjàv automatyzacja cementownia cynkownia cukrownia dym kominek komin kominek elektrownia produkcja przemysłowa przemysł przemysłowy produkty przemysłowe z komina wydobywa się gęsty dym produkt produkować hutnik stalownia przemysł hutniczy hutnictwo (stali) stalowy stal kauczuk zakłady chemiczne przemysł chemiczny koksownia przemysł lekki odlewnia odlewnia dzwonów metalurgia 1. obróbka 2. przetwórstwo obróbka metali kopalnia producent produkować rdza zżera żelazo górnik górnicy wykopali tysiąc ton węgla górniczy górnictwo kopalnia cynku/ ołowiu/ złota kauczuk syntetyczny zjechać do kopalni szkło produkt uboczny maszyna surowiec przemysł ciężki ciężka praca górników ciepłownia fabryka maszyn fabryka zmniejsza produkcję turbina przestarzałe maszyny żelazo żuraw /dźwig/ 128 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 7.6 ELEKTROTECHNIKA admitanca* ampêr amplitúda anóda anóden anodna dušilka dieléktričen dieléktrik dióda dušílka dvópólen eléktričar eléktričen električna energija električni naboj električni potencial električni tok električno omrežje električno polje eléktromagnéten elektrónik elektrónika eléktrotéhničen eléktrotéhnika eléktrotéhniški emítor ênopólen enosmerni tok fáza fazna napetost generátor impedánca indúkcija izmenični tok izolátor kábel kapacitívnost katóda Kirchoffova izreka kondenzátor kondenzátorski kovine so dobri prevodniki kratki stik magnetni moment magnetni pretok medfazna napetost meriti v amperih nabòj napétost napetost narašča napétosten negativni naboj nizkonapétosten Ohmov zakon ojačeválnik admitancja amper amplituda anoda anodowy cewka anodowa dielektryczny dielektryk dioda cewka dwubiegunowy elektryk elektryczny energia elektryczna ładunek elektryczny potencjał elektryczny prąd elektryczny sieć elektryczna pole elektryczne elektromagnetyczny elektronik elektronika elektrotechniczny elektrotechnika elektrotechniczny emiter jednobiegunowy prąd stały faza napięcie fazowe generator impedancja indukcja prąd przemienny izolator kabel pojemność elektryczna katoda prawo Kirchoffa kondensator kondensatorowy metale są dobrymi przewodnikami zwarcie moment magnetyczny strumień magnetyczny napięcie międzyfazowe mierzyć w amperach ładunek napięcie napięcie rośnie napięciowy lub dotyczący napięcia ładunek negatywny nisknapięciowy prawo Ohma wzmacniacz 129 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" pólprevódnik pólprevódniški pozitivni naboj prevódnik prevódnost stikálo súperprevódnost tiristor* tokokróg transformátor tranzístor tranzístorski triak* tuljáva upòr upórnost valovánje varistor* varoválka varovalka je pregorela vólt vóltméter zamenjati žarnico žárnica žarnica sveti półprzewodnik półprzewodnikowy ładunek pozytywny przewodnik konduktywność łącznik superprzewodnictwo tyrystor obwód elektryczny transformator tranzystor tranzystorowy triak cewka opór, rezystancja rezystancja falowanie warystor bezpiecznik bezpiecznik się spalił wolt woltomierz wymienić żarówkę żarówka żarówka świeci 130 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 7.7 ENERGETYKA bencín bíomása bioplin cistêrna črni premog dobavljati plin elektrárna energétičen energétik energétika energetska politika energetska učinkovitost energétski fosilno gorivo geotermična elektrarna gorívo hídroelektrárna iskanje novih energetskih virov jedrska elektrana kòks kurilna sezona kurilno olje kuríti mazút náfta naftna ploščad naftovòd napeljati plin nova elektrarna že obratuje obnovljiva energija ogrévanje plačati račun za plin plín plin uhaja plínar plinárna plinárniški plinovòd plinska družba plinski terminal plinski trg pogòn prekiniti dobavo plina pridobivati koks rafinerija nafte reáktor reáktorski rjavi premog sončna energija têrmoelektrárna turbína vir energije vodna energija vrtína začela se je kurilna sezona zemeljski plin benzyna biomasa biogaz cysterna węgiel kamienny dostarczać gaz elektrownia energetyczny energetyk energetyka polityka energetyczna efektywność energetyczna energetyczny paliwo kopalne elektrownia geotermalna paliwo elektrownia wodna poszukiwanie nowych źródeł energii elektrownia atomowa/jądrowa koks sezon grzewczy olej opałowy ogrzewać mazut ropa platforma naftowa ropociąg podłączyć gaz nowa elektrownia już działa energia odnawialna ogrzewanie płacić rachunek za gaz gaz gaz się ulatnia gazownik gazownia gazowniczy gazociąg koncern naftowy terminal gazowy rynek gazowy napęd przerwać dostawy gazu wydobywać koks rafineria ropy reaktor reaktorowy węgiel brunatny energia słoneczna elektrownia cieplna turbina źródło energii energia wodna odwiert rozpoczął się sezon grzewczy gaz ziemny 131 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 7.8 SAMOCHÓD akumulátor alternátor armaturna plošča avtomatski menjalnik avtomobil ima štiri hitrosti bàt blátnik brisálec črpalka za gorivo gókárt hitróst hladílnik húpa húpati izpustiti zrak iz zračnice izpušna cev karburátor karoseríja letna pnevmatika mática meglénka menjálnik menjati hitrost merilnik hitrosti moč motorja motór motórček napolniti zračnico natočiti poln tank obútev odbijáč odbójnik ogledálo ólje olje pušča oljna črpalka oljni filter pálica pedal za plin pedal za sklopko pnevmátika pokròv pokvaril se je motor poraba goriva potegniti zavoro pozicijske luči predrerti zračnico prestavna ročica pritisniti na hupo pritisniti na zavoro prtljážnik rezervno kolo ročna zavora smerokàz strešno okno akumulator alternator tablica rozdzielcza automatyczna skrzynia biegów samochód ma cztery biegi tłok błotnik wycieraczka pompa paliwowa gokart 1. prędkość 2. bieg chłodnica klakson trąbić wypuścić powietrze z opony rura wydechowa gaźnik karoseria opona letnia nakrętka światło przeciwmgielne skrzynia biegów zmieniać bieg prędkościomierz moc silnika silnik silniczek napompować oponę zatankować do pełna ogumienie zderzak zderzak lusterko olej olej wycieka pompa olejowa filtr oleju drążek pedał gazu pedał sprzęgła opona maska silnik się zepsuł zużycie paliwa zaciągnąć hamulec światła postojowe przebić oponę dźwignia zmiany biegów nacisnąć klakson nacisnąć hamulec bagażnik koło zapasowe hamulec ręczny 1. drogowskaz 2. kierunkowskaz szyberdach 132 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" uplinjáč varnostni pas vetrobransko steklo volán voznik je vključil levi smerokaz vráta vzmét vzvratno ogledalo vžigalna svečka zadnja šipa zadnje luči zahúpati zamenjati kolo zavóra zavorne luči zavorni pedal zimska pnevmatika zračni filter zráčnica zračnica je počila žaromèt gaźnik pas bezpieczeństwa przednia szyba kierownica kierowca włączył lewy kierunkowskaz drzwi resor lusterko wsteczne świeca zapłonowa tylna szyba światła tylne zatrąbić zmienić koło hamulec światła stopu pedał hamulca opona zimowa filtr powietrza opona złapałem gumę reflektor 133 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 134 FRAGMENTY TEKSTÓW PRASOWYCH 1. Intelov velik korak k uporabi tridimenzionalnih tranzistorjev Ameriški izdelovalec čipov Intel je napovedal prelomen korak v razvoju tranzistorjev, saj bodo v proizvodnji uporabili tranzistorje, ki temeljijo na tridimenzionalni strukturi. Intel bo tridimenzionalno zasnovo tranzistorjev, ki nosijo ime tri-gate in so bili predstavljeni leta 2002, prvič vključil v 22-nanometrski čip z razvojnim imenom ivy bridge. Na platformi ivy bridge bodo temeljili procesorji intel core. Višja zmogljivost, manj porabe Tridimenzionalni tranzistor je pomemben korak naprej od dvodimenzionalne strukture tranzistorja, saj čipom tri-gate omogočajo delovanje pri nižji napetosti in zagotavljajo nižje izgube ter v primerjavi s prejšnjimi najsodobnejšimi tranzistorji zagotavljajo višjo zmogljivost in izboljšano energijsko učinkovitost. Tako 22nanometrski tridimenzionalni tranzistorji tri-gate pri nizki napetosti zagotavljajo do 37 odstotkov višjo zmogljivost kot 32-nanometrski dvodimenzionalni tranzistorji. Poleg tega novi tranzistorji v primerjavi z dvodimenzionalnimi tranzistorji na 32-nanometrskih čipih pri enaki zmogljivosti porabijo za polovico manj energije. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 2. Slovenski superračunalnik med najhitrejše na svetu Računalnik, ki sta ga skupaj zgradila primorsko podjetje Arctur in IBM, bo precej prispeval k hitrejšemu raziskovalnemu delu in pocenitvi stroškov razvoja visokotehnoloških izdelkov v gospodarskih panogah ter na znanstvenih področjih, na katerih se raziskovalnega dela brez tako zmogljivih sistemov ne da opravljati. Arctur je v Slovenijo pripeljal tudi novo storitev, superračunalništvo v oblaku (ang. high performance cloud computing), ki bo omogočala, da bodo zahtevne numerične simulacije, ki so bile do zdaj dostopne le največjim podjetjem, prek spleta na voljo tudi manjšim razvojno naravnanim podjetjem. Prek računalništva v oblaku se lahko izdeluje prototipe izdelkov, simulira naravne pojave, obdelava podatkov pa bo bistveno hitrejša kot do zdaj. Računalnik bo sposoben opraviti okoli 10 trilijonov izračunov na sekundo (rpeak teraflopi), v prihodnosti pa naj bi zmogljivost narasla na 25 teraflopov. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 3. Evoque je novi range rover Avtomobil, ki je so ga leta 2009 napovedali s trivratnim konceptom LRX, se je skoraj nespremenjen udejanil v proizvodni obliki; dolg je 435 cm, temu pa so dodali tudi petvratno izvedenko, ki je za centimeter daljša. Evoque poleg atraktivne zunanje pojave tudi v notranjosti deluje privlačno in kvalitetno. V trivratni izvedbi druga klop ni posebej prijazna za visoke potnike, utesnjenosti pa je kljub vsemu precej manj v petvratni varianti. Evoque je dosegljiv bodisi z 2,2-litrskim dizelskim motorjem v dveh izvedbah moči (110 kW in 140 kW) ali pa s popolnoma novim 2,0-litrskim bencinskim motorjem (176 kW). Model ima večinoma štirikolesni pogon, šibkejšo izvedenko dizla pa bo mogoče naročiti tudi s pogonom na sprednji kolesi. To bo tudi najcenejša možnost, za katero bo z osnovnim, a precej bogatim paketom opreme potrebno plačati 33 tisoč (kupe) oziroma 34 tisoč (5 vrat) evrov. S štirikolesnim pogonom in šibkejšim dizlom bo stal stal vsaj 36 (5 vrat) oziroma 37 (kupe) tisočakov, najdražji pa je izvedenka z bencinskim motorjem, ki ima vselej štirikolesni pogon, cena pa znaša vsaj 44 (5 vrat) oziroma 45 (kupe) tisoč evrov. Letos naj bi za evoqua pri nas našli 35, prihodnje leto pa 85 kupcev. (ŹRÓDŁO: delo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 8. BIZNES 8.1 PIENIĄDZE bánkovec bankrót bankrotêr bankrotírati bankrótstvo bogàt bogatáš/ bogatášinja bogatéti bogatíja denar je sveta vladar dolg se je iz leta v leto večal dolžník ena najbogatejših žensk na svetu finančni problemi imeti vse izposoditi si denar izposojati denar lahko uspe vsakemu lahko vsak postane milijonar milijardêr mogótec múltimilijonár nahraníti ne zna varčevati nimam denarja na računu obogatíti ostati brez vsega padec vrednosti britanskega funta poplačati dolgove posojílo posojilodajálec posojilojemálec prazna denarnica réven reven kot cerkvena miš rúbežnik siromák spominski kovanec šop bankovcev to je velikanska vsota úpnik varčevati pri hrani varčevati z denarjem varčevati za avtomobil vse življenje je bil siromak vzeti bankovec iz obtoka vzeti posojilo z denarjem se ni postavljal zadolženost se veča zarubiti premoženje zategovanje pasu zelo je bogata živel je siromašno banknot bankructwo, bankrut bankrut /o człowieku/ bankrutować, zbankrutować bankructwo bogaty bogacz/ bogaczka bogacić się bogactwo pieniądz rządzi światem jego dług z roku na rok się powiększał dłużnik jedna z najbogatszych kobiet na świecie problemy finansowe mieć wszystko pożyczyć pieniądze pożyczać pieniądze każdemu może się udać każdy może zostać milionerem miliarder magnat multimilioner zaoszczędzić nie umie oszczędzać nie mam pieniędzy na koncie wzbogacić się zostać bez niczego spadek wartości funta brytyjskiego spłacić długi pożyczka pożyczkodawca pożyczkobiorca pusty portfel biedny biedny jak mysz kościelna komornik biedak moneta pamiątkowa plik banknotów to ogromna kwota wierzyciel oszczędzać na żywności oszczędzać pieniądze oszczędzać na samochód przez całe życie był biedakiem wycofać banknot z obiegu wziąć pożyczkę nie afiszował się pieniędzmi/bogactwem zadłużenie rośnie zająć majątek zaciskanie pasa jest bardzo bogata żył w biedzie 135 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 136 8.2 BANKOWOŚĆ bančni avtomat bančni izpisek brezgotovínski brezobrésten brezplačen dvig na vseh bankomatih ček brez kritja debetna kartica dvigniti gotovino efektivna obrestna mera elektronski podpis elektronsko/ spletno bančništvo hipotéka hipotekarni /stanovanjski/ potrošniški kredit izdajatelj čeka izdati menico jemati kredite kapitalizirati/ zaračunati obresti kredít kreditírati kreditna kartica/ kreditna pogodba/ kreditna politika kreditna sposobnost kreditno posredovanje kreditodajalec* kreditojemálec meníca menjalni tečaj menjálnica negotovinska transakcija obremeniti s hipoteko obresti naraščajo/ znašajo toliko in toliko obrestna mera obrestovánje odplačal je ves kredit odplačilna doba odplačilni načrt odprtje/ zaprtje računa ôkence osebni/ študentski/ varčevalni račun plačilna kartica plačilna obveznost/ plačilna transakcija plačilni instrument pològ položiti na račun pôrok poslovna enota potovalni ček provizíja, provízija račun na vpogled spremenljiva obrestna mera stanovanjski kredit številka računa trezór unovčiti ček vezana vloga vodenje računa bankomat wyciąg z konta bezgotówkowy bezodsetkowy bezpłatna wypłata we wszystkich bankomatach czek bez pokrycia karta debetowa podjąć gotówkę efektywna stopa procentowa podpis elektroniczny bankowość internetowa hipoteka kredyt hipoteczny/ mieszkaniowy/ konsumencki wystawca czeku wystawić weksel zaciągać kredyty kapitalizować/ naliczać odsetki kredyt kredytować karta kredytowa/ umowa kredytowa/ polityka kredytowa zdolność kredytowa pośrednictwo kredytowe kredytodawca kredytobiorca weksel kurs wymiany kantor transakcja bezgotówkowa obciążyć hipoteką odsetki rosną/ wynoszą tyle i tyle stopa procentowa oprocentowanie spłacił cały kredyt okres spłaty plan spłaty założenie/ likwidacja konta okienko konto osobiste, bieżące/ studenckie/ oszczędnościowe karta płatnicza zobowiązanie płatnicze/ transakcja płatnicza instrument płatniczy wpłata, wkład wpłacić na konto żyrant, poręczyciel oddział, filia czek podróżny prowizja rachunek awista zmienna stopa procentowa kredyt mieszkaniowy numer konta sejf zrealizować czek lokata terminowa prowadzenie konta D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 8.3 GOSPODARKA biti prost davka boriti se proti brezposelnosti brezpôselnost bruto domači proizvod cene rastejo iz dneva v dan dávčen davčna napoved/prijava davčna oaza davčna obveznost davčna številka davčna tajnost davčna utaja davčni postopek davčni zavezanec dávek davek na dodano vrednost davek na nepremičnine davek na obresti davkaríja davkoplačeválec deflácija deflacija je povzročila padanje cen devalvácija dolžniška kriza država v razvoju državni proračun enoodstotna inflacija cene hrane so čedalje višje gospodarski kazalnik gospodarsko sodelovanje gospodárstvo híperinflácija iberalizirati trg industrijska proizvodnja inflácija izhod iz krize izogniti se krizi javna infrastruktura javni dolg konkurenca je prepovedana konkurenčnost kreditna ocena Mednarodni denarni sklad naložiti davek ni treba plačati nobenega davka obdavčítev obdávčiti območje evra odstotna točka okrévanje olajšava za otroka papirnati tiger pobirati davke ponúdba poslabšanje situacije być zwolnionym od/z podatku walczyć z bezrobociem bezrobocie produkt narodowy brutto ceny rosną z dnia na dzień podatkowy zeznanie podatkowe oaza podatkowa obowiązek podatkowy numer identyfikacji podatkowej tajemnica skarbowa oszustwo podatkowe postępowanie podatkowe podatnik podatek podatek od wartości dodanej podatek od nieruchomości podatek od odsetek skarbówka podatnik deflacja deflacja spowodowała spadek cen dewaluacja kryzys zadłużenia państwo rozwijające się budżet państwa jednoprocentowa inflacja ceny żywności są coraz wyższe wskaźnik gospodarczy współpraca gospodarcza gospodarka hiperinflacja (z)liberalizować rynek produkcja przemysłowa inflacja wyjście z kryzysu uniknąć kryzysu infrastruktura publiczna dług publiczny konkurencja jest zakazana konkurencyjność rating kredytowy Międzynarodowy Fundusz Walutowy nałożyć podatek nie trzeba płacić żadnego podatku opodatkowanie opodatkować strefa euro punkt procentowy ożywienie ulga na dziecko papierowy tygrys pobierać podatki 1. oferta 2. podaż pogorszenie sytuacji 137 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" potróšnik potróšnja povpraševánje povprečna plača prehodno obdobje prihod sprememb prijáviti proizvodnja dobrin proračún proračunska luknja proračúnski proračunski primanjkljaj proračunsko leto rast brezposelnosti recesíja refórma rekordna inflacija siva cona statistični podatki stopnja brezposelnosti svetovno gospodarsvo umiriti trge uvesti nov davek v času krize vzpostaviti sodelovanje za denar davkoplačevalcev znižati davke zunanji dolg konsument konsumpcja popyt średnia płaca okres przejściowy nadejście zmian zgłosić produkcja dóbr budżet dziura budżetowa budżetowy deficyt budżetowy rok budżetowy wzrost bezrobocia recesja reforma rekordowa inflacja szara strefa dane statystyczne stopa bezrobocia światowa gospodarka uspokoić rynki wprowadzić nowy podatek w czasie kryzysu nawiązać współpracę za pieniądze podatników obniżyć podatki dług zagraniczny 138 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 8.4 GIEŁDA bikovski trend/trg bórza bórzen borzni indeks borzni posrednik borzni promet borzni sestanek borznoposredniška družba broker* délnica igrati na borzi investicijski sklad investírati investítor javna ponudba kotacija* kotirati kratka prodaj medvedji trg obvéznica obvezniški trg panika na borzah parkét portfélj prihajati na borzo prodaja na kratko prodajati delnice skupina špekulantov špekulácija špekulánt tečaji delnic tečaji padajo trg kapitala trgovánje tuje borze beležijo padce vlagátelj vlágati vrednost delnic je padala in rastla vrednostni papir zaključni tečaj zvonec je oznanil konec trgovanja rynek byka, hossa giełda giełdowy indeks giełdowy makler obrót giełdowy sesja dom maklerski makler akcja grać na giełdzie fundusz inwestycyjny inwestować, zainwestować inwestor oferta publiczna notowanie 1. notować 2. być notowanym krótka sprzedaż rynek niedźwiedzia, bessa obligacja rynek obligacji panika na giełdach parkiet portfolio wchodzić na giełdę krótka sprzedaż /rodzaj spekulacji/ sprzedawać akcje grupa spekulantów spekulacja spekulant kursy akcji akcje spadają rynek kapitałowy sesja zagraniczne giełdy notują spadki inwestor inwestować wartość akcji spadała i rosła papier wartościowy kurs zamknięcia dzwonek ogłosił koniec sesji 139 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 8.5 HANDEL ákcija ávkcija blagó blagovna znamka brezpláčen carína carinski zakonik cena na debelo cena na drobno certifikát črni trg dati kaj v prodajo dati na trg diskontna prodajalna dobáva dobavítelj dobáviti dobávljati dobavni pogoji dobil je kupca za... formálnost formalnosti so trajale izredno dolgo hitra dobava izdélek izkupiček dražbe izpolniti naročilo izvòz izvoz narašča izvózen izvozíti izvóznik izvozno blago javna dražba kakovost izdelkov kdo bo ponudil več konjunktúra konkurénca konkurenca je ogromna konkurénčen kúpec kupíti kupuje pri konkurenci maloprodája monopól monopolíst monopolizírati nakupna odločitev naročílo naročíti naročiti po telefonu ničesar ne znamo prodati njegova ponudba je zelo vabljiva obvladati trg odkloniti ponudbo odprodája omejiti izvoz promocja aukcja towar znak towarowy bezpłatny cło kodeks celny cena hurtowa cena detaliczna certyfikat czarny rynek wystawić coś na sprzedaż wprowadzić na rynek dyskont dostawa dostawca dostarczyć dostarczać warunki dostawy znalazł kupca na... formalność formalności trwały wyjątkowo długo szybka dostawa produkt dochód z licytacji zrealizować zamówienie eksport eksport rośnie eksportowy eksportować eksporter towar eksportowy licytacja publiczna jakość produktów kto da więcej koniunktura konkurencja konkurencja jest ogromna konkurencyjny kupiec kupić kupuje u konkurencji sprzedaż detaliczna monopol monopolista monopolizować, zmonopolizować decyzja zakupowa zamówienie, zlecenie zamówić, zlecić zamówić przez telefon niczego nie potrafimy sprzedać jej oferta jest bardzo atrakcyjna kontrolować rynek odrzucić ofertę odsprzedaż ograniczyć eksport 140 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" osvojiti trg pólizdélek ponúdba ponújati popúst povpraševanje presega ponudbo prèdprodája preseči načrtovani promet prodája prodaja na debelo prodaja na drobno prodaja se je povečala prodaja z visokim popustom prodajálec prodajálka prodájanje prodájati prodajati po konkurenčnih cenah prodajati z dobičkom prodati po nižji ceni proizvòd promèt rok dobave je potekel sprejeti ponudbo svobodni/prosti trg tŕg trgóvec trgovinska bilanca trgovinska vojna tŕžen tržna cena tržna niša tržne zakonitosti uvòz uvozíti uvóznik varstvo konkurence večina izdelkov gre v izvoz veleprodája vzeti iz prometa zakon ponudbe in povpraševanja zaščitna carina znižati ceno zunanji trg zvišati ceno podbić rynek półprodukt 1. oferta 2. podaż oferować rabat, upust popyt przekracza podaż przedsprzedaż przekroczyć planowany obrót sprzedaż sprzedaż hurtowa sprzedaż detaliczna sprzedaż wzrosła sprzedaż z wysokim rabatem sprzedawca sprzedawczyni sprzedawanie sprzedawać sprzedawać po konkurencyjnych cenach sprzedawać z zyskiem sprzedać po niższej cenie produkt obrót termin dostawy minął przyjąć ofertę wolny rynek rynek handlowiec bilans handlowy wojna handlowa rynkowy cena rynkowa nisza/luka na rynku prawa rynku import importować importer ochrona konkurencji większość produktów idzie na eksport sprzedaż hurtowa wycofać z obrotu prawo popytu i podaży cło ochronne obniżyć cenę rynek zewnętrzny podnieść cenę 141 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 8.6 PRZEDSIĘBIORSTWO bilanca izkazuje izgubo čisti dobiček déležnik délničar delniška/ komanditna/ hčerinska družba dividénda družinsko/ javno podjetje gospodarska dejavnost gradbeno/ storitveno/ proizvodno podjetje investícija izguba se je zmanjšala izziv za podjetje kapitál lastník/ lastníca likvídnost mali delničar modernizácija nadzorni svet naméstnik podjétje podjétnik podjétništvo podrúžnica poslovni načrt povečati dobiček za približno 40 odstotkov predsednik uprave premišljena investicijska politika premoženje podjetja preselitev proizvodnje prestrukturíranje privatizácija privatizírati računovódja/ računovódkinja računovódstvo razglasiti insolventnost sédež sêjem seliti proizvodnjo skrivnost uspeha skupna izguba skúpščina sòlastník stečáj stečajna masa stečajni postopek stečajni upravitelj strategíja strateški partner temeljni kapital trgovsko podjetje upráva upravljati podjetje ustanoviti podjetje ustaviti proizvodnjo veríga vódstvo bilans wykazuje stratę zysk netto udziałowiec akcjonariusz spółka akcyjna/ komandytowa/ córka dywidenda przedsiębiorstwo rodzinne/ publiczne działalność gospodarcza przedsiębiorstwo budowlane/ usługowe/ produkcyjne inwestycja strata się zmniejszyła wyzwanie dla przedsiębiorstwa kapitał właściciel/ właścicielka płynność finansowa drobny akcjonariusz modernizacja rada nadzorcza zastępca przedsiębiorstwo, firma przedsiębiorca, biznesmen przedsiębiorczość filia biznesplan zwiększyć zysk o około 40 procent przewodniczący zarządu przemyślana polityka inwestycji majątek przedsiębiorstwa przeniesienie produkcji restrukturalizacja prywatyzacja prywatyzować, sprywatyzować księgowy/ księgowa księgowość, rachunkowość ogłosić niewypłacalność siedziba targi przenosić produkcję tajemnica sukcesu łączna strata walne zgromadzenie współwłaściciel upadłość masa upadłościowa postępowanie upadłościowe syndyk masy upadłościowej strategia partner strategiczny kapitał zakładowy przedsiębiorstwo handlowe zarząd zarządzać przedsiębiorstwem założyć firmę wstrzymać produkcję sieć kierownictwo 142 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 8.7 PRACA dela prosti dnevi delali smo ob sobotah délati delati po pogodbi za določen čas delati v izmenah delati z otroki delavci so začeli stavkati délavec délavka delavski dom délo delo od jutra do večera delodajálec delojemálec delovna inšpekcija delovne izkušnje delovne ure delovni čas delovni dan delovno dovoljenje delovno pravo delovno razmerje dobiti delo dobivati pokojnino dodaten zaslužek dopúst dosmrtna renta drobna dela drugi steber družinska pokojnina dvigniti plače fizično delo invalidska pokojnina iskati novo delo izboljšati delovne pogoje jutranja izmena kvalificiran delavec lahek zaslužek mèzda minimalna mezda nadurno delo napredovati v službi nepotízem nočna izmena oblika zaposlitve obljubljati nova delovna mesta odpravnína odpustíti opravljali so najtežja in najslabše plačana dela opravljati delo organiziranje dela penzioníst pláča poklicna kariera pokojnína dni wolne od pracy pracowaliśmy w soboty pracować pracować na umowę na czas określony pracować na zmiany pracować z dziećmi pracownicy zaczęli strajkować pracownik, robotnik pracownica hotel robotniczy praca pracuje od rana do wieczora pracodawca pracobiorca inspekcja pracy doświadczenie zawodowe godziny pracy czas pracy dzień pracy pozwolenie na pracę prawo pracy stosunek pracy dostać pracę otrzymywać emeryturę dodatkowy zarobek urlop dożywotnia renta drobne prace drugi filar renta rodzinna podnieść płace praca fizyczna renta szukać nowej pracy poprawić warunki pracy zmiana poranna robotnik wykwalifikowany łatwy zarobek płaca, pensja minimalna płaca nadgodziny awansować w pracy nepotyzm nocna zmiana forma zatrudnienia obiecywać nowe miejsca pracy odprawa zwolnić wykonywali najtrudniejsze i najgorzej opłacane prace wykonywać pracę organizacja pracy emeryt płaca, pensja, wynagrodzenie kariera zawodowa emeryturach 143 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" pokojninsko zavarovanje politika zaposlovanja povišanje pokojnin povprečno plačilo je bilo... praznik dela presegati normo za 200 odstotkov priložnostni zaslužek prisilno delo prositi za dopust prosti dnevi prvi steber razdeljevanje letakov razglasiti stavko sezonski delavec sezonsko delo sindikalíst sindikát splošna stavka sprejeti koga na delo starost za upokojitev starostna pokojnina stávka stávkati strah pred izgubo delovnega mesta tedenski zaslužek tretji steber trinajsta plača troizmensko delo umsko delo upokojênec upokojênka upokojíti se valorizácija valorizacíjski včeraj so ga odpustili višina pokojnine vodilni položaj vodja izmene voziti se na delo vsak dan vreči se na delo vse življenje je delal vzeti dopust zamrznitev plač zaposlênec zaposlênost zaposlítev zaposlíti zaposliti koga za polovico delovnega časa zaposlováti zaslúžek zaslužíti zavarovalna doba zmanjšanje števila delavcev zvišanje plač ubezpieczenie emerytalne polityka zatrudnienia podwyżka emerytur średnia płaca wynosiła... święto pracy przekraczać normę o 200 procent okazjonalny zarobek przymusowa praca prosić o urlop dni wolne pierwszy filar rozdawanie ulotek ogłosić strajk robotnik sezonowy praca sezonowa związkowiec związek zawodowy strajk generalny przyjąć kogoś do pracy wiek emerytalny emerytura strajk strajkować strach przed utratą miejsca pracy tygodniówka trzeci filar trzynasta pensja, trzynastka praca na trzy zmiany praca umysłowa emeryt emerytka przejść na emeryturę waloryzacja waloryzacyjny zwolnili go z pracy wysokość emerytury stanowisko kierownicze kierownik zmiany codziennie dojeżdżać do pracy rzucić się w wir pracy. przez całe życie pracował wziąć urlop zamrożenie płac pracownik zatrudnienie zatrudnienie, praca zatrudnić zatrudnić kogoś na pół etatu zatrudniać zarobek zarobić okres składkowy zmniejszenie liczby pracowników podniesienie płac, podwyżka płac 144 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 8.8 ZAWODY antropológ arheológ arhitékt ávtomehánik bárman betónar/betonêr biológ botánik carínik čevljár čistílka demográf dietétik drvár eléktričar elektrónik energétik etnológ farmacévt fízik fízioterapévt frizêr geodét geológ gozdár grádbenik hidrávlik igrálec igrálka jezikoslóvec kamnosèk kémik ključávničar knjigovéz knjížničar krojáč krznár masêr mehánik metalúrg mizár mornár natákar natákarica novínar odvétnik óptik pilót pismonóša policíst polítik poljedélec predavátelj prevajátelj prevóznik programêr antropolog archeolog architekt mechanik samochodowy barman betoniarz biolog botanik celnik szewc sprzątaczka demograf dietetyk drwal elektryk elektronik energetyk etnolog farmaceuta fizyk fizjoterapeuta fryzjer geodeta geolog leśnik budowlaniec hydraulik aktor aktorka językoznawca kamieniarz chemik ślusarz introligator bibliotekarz krawiec kuśnierz masaż mechanik meteorolog stolarz marynarz kelner kelnerka dziennikarz adwokat optyk pilot listonosz policjant polityk rolnik wykładowca tłumacz przewoźnik programista 145 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" psihológ računovódja recéptor rudár smetár sôbarica steklár stréhar šivílja taksíst tapétar tapétnik téhnik tiskár tkálec urár vozník voznik tramvaja vrtnár zdravník zgodovínar zidár znánstvenik zobár želézničar psycholog księgowy recepcjonista górnik śmieciarz pokojówka szklarz dekarz krawcowa taksówkarz tapeciarz tapicer technik drukarz tkacz zegarmistrz kierowca motorniczy ogrodnik lekarz historyk murarz naukowiec dentysta kolejarz 146 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 8.9 UBEZPIECZENIA dokumentácija kasko zavarovanje kritje stroškov nesréča obvezno zavarovanje oceniti škodo odločiti se za zavarovanje hiše odškodnína podatki o vozilu pogoje za zavarovanje pokojninsko zavarovanje políca pomóč popúst povzročitelj nesreče prijaviti škodu pripada mu odškodnina prometna nezgoda prostovoljno zavarovanje provizíja socialno zavarovanje škóda trajna invalidnost turistično zavarovanje udeleženec nezgode zavaroválec zavaroválen zavarovalna doba zavarovalna pogodba zavarovalna vsota zavarovalni agent zavaroválnica zavarovalniška goljufija zavarovalniška industrija zavarovánec zavarovánje zavarovanje prtljage zavarováti zavarovati premoženje zdravstveno zavarovanje življenjsko se zavarovati življenjsko zavarovanje dokumentacja auto casco pokrycie kosztów wypadek obowiązkowe ubezpieczenie oszacować szkodę zdecydować się na ubezpieczenie domu odszkodowanie dane pojazdu warunki ubezpieczenia ubezpieczenie emerytalne polisa pomoc zniżka sprawca wypadku zgłosić szkodę należy mu się odszkodowanie wypadek drogowy dobrowolne ubezpieczenie prowizja ubezpieczenie społeczne szkoda trwałe kalectwo ubezpieczenie turystyczne uczestnik wypadku ubezpieczający ubezpieczeniowy okres ubezpieczenia umowa ubezpieczenia suma ubezpieczenia agent ubezpieczeniowy zakład ubezpieczeniowy wyłudzenie odszkodowania przemysł ubezpieczeniowy ubezpieczony ubezpieczenie ubezpieczenie bagażu ubezpieczyć ubezpieczyć mienie/majątek ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczyć się na życie ubezpieczenie na życie 147 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 148 1. Grška recesija bo hujša od napovedi Predstavniki Evropske komisije, Evropske centralne banke in Mednarodnega denarnega sklada so začasno ustavili revizijo grških varčevalnih ukrepov, s katerimi naj bi Atene izpolnile dane zaveze v zameno za finančno pomoč. Grški mediji poročajo, da je med njimi in grškimi oblastmi nastal hud razdor, kar pa so v Atenah že zanikali. Obenem so sporočili, da se bo grško gospodarstvo letos skrčilo bolj, kot je bilo predvideno. Revizorji iz Bruslja, ECB in IMF so v Atene pripotovali ta teden z nalogo pregledati potek implementacije gospodarskih reform, s katerimi naj bi Grčija izpolnila zaveze, ki jih je dala v zameno za finančno pomoč. Na podlagi revizije bi nato odločili, ali Grčiji odobriti novo tranšo posojila. Grško finančno ministrstvo je sporočilo, da t. i. trojka zahteva hitrejše izvajanje ukrepov. "Ima prav," so dodali. Ob tem so sporočili, da so predstavniki vseh treh organizacij začasno prekinili svojo misijo v Atenah. Revizorji so namreč zaprosili za vladni osnutek proračuna za leto 2012, ki pa bo pripravljen šele naslednji teden. Skladno s tem se bodo pogovori vseh vpletenih nadaljevali čez kakšnih deset dni, so pojasnili na ministrstvu. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 2. Banka Slovenije: Gospodarstvo bo raslo, brezposelnost tudi Sloveniji se obeta gospodarsko okrevanje, saj se bo gospodarska rast gibala malo pod dvema odstotkoma, predvidevajo v Banki Slovenije in opozarjajo, da to ne bo dovolj za zmanjšanje brezposelnosti. Banka Slovenije v svojem predstavljenem poročilu o cenovni stabilnosti za letos napoveduje Sloveniji gospodarsko rast za 1,8 odstotka, kar je 0,1 odstotne točke manj od lanske jesenske napovedi. Leta 2012 naj bi se rast pospešila na 2,7 odstotka in leto pozneje na 3,1 odstotka. Domača poraba bo zaostajala za rastjo bruto domačega proizvoda (BDP), je povedal direktor analitsko-raziskovalnega centra Banke Slovenije Damjan Kozamernik. Po drugi strani so napovedi glede tujega povpraševanja ugodnejše - letos naj bi se namreč to povečalo za sedem in prihodnje leto za šest odstotkov. Napovedana gospodarska rast sicer ne bo zadoščala za zmanjšanje brezposelnosti. Kot je dejal Kozamernik, naj bi se zaposlenost letos še nekoliko znižala, se prihodnje leto umirila in šele leta 2013 lahko pričakujemo zmanjšanje brezposelnosti ter naraščanje zaposlenosti. Najugodnejši položaj je trenutno v izvozno usmerjenih panogah, najmanj ugoden pa v gradbeništvu. Povprečna letna inflacija, ki bo letos po napovedih centralne banke znašala 2,7 odstotka, se bo v letu 2012 znižala na 2,3 odstotka in se leta 2013 znižala pod dva odstotka, je še povedal Kozamernik. Napovedi temeljijo na ocenah, da bodo cene nafte letos v povprečju znašale okoli 110 dolarjev za 159-litrski sod. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 3. Zavarovalne vsote so prenizke tudi zato, ker jih ne znamo izračunati Zavarovalnice prodajajo življenjska zavarovanja (ŽZ) z varčevalno komponento, ki so bila v preteklosti tudi zaradi pozitivnih trendov na kapitalskih trgih zelo priljubljena. V nekaterih primerih so se ljudje zanje odločali tudi samo zaradi tega. Kot priznavajo v nekaterih zavarovalnicah, so v preteklosti premalo poudarjale, da je glavni namen ŽZ zavarovanje za primer smrti, zato so ga tisti, ki o produktu niso dobili dovolj informacij, razumeli predvsem kot dobro naložbeno priložnost. Likl pravi, da je ŽZ lahko tudi dobra možnost za varčevanje, vendar predvsem za tiste, ki potrebujejo zavarovanje. To so na primer posamezniki ali družine s še nepreskrbljenimi otroki oziroma osebe, od katerih je finančno odvisen kdo drug ter tisti, ki imajo še neodplačane kredite. »Če nimamo tega, potem ŽZ za posameznika ni primerna izbira oziroma naj bo zavarovalna vsota nizka (npr. nekaj tisoč evrov), da bi v primeru smrti zadostovala za stroške pogrebnine. Posameznik v taki življenjski situaciji potrebuje nezgodno zavarovanje ter zavarovanje za invalidnost z visokima zavarovalnima vsotama,« je dejal Likl. (ŹRÓDŁO: delo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 149 4. Indija: Vabi nas velikanski trg z zavidljivo rastjo Naša podjetja so na indijskem trgu, ki je eden najhitreje rastočih, za zdaj malo prisotna, saj smo lani tja izvozili za le 72 milijonov evrov blaga (od tam pa smo ga uvozili za 175 milijonov evrov), v prvih treh mesecih letos pa za 21 milijonov evrov. Indija je lani imela zavidljivo 8,3-odstotno gospodarsko rast (12. mesto na svetovni lestvici) in ekonomisti ji napovedujejo zelo dinamično rast tudi v prihodnje. Po njihovih napovedih bo po številu prebivalcev do leta 2050 prehitela Kitajsko, že leta 2025 pa bo to predvidoma peti največji trg. Zdaj se na indijskem trgu preskrbuje 1,2 milijarde ljudi, zelo pomembno pa je, da se zelo hitro krepi srednji razred, na katerega izvozniki v to državo najbolj upajo. Delovna sila je mlada in izobražena (vsako leto diplomira približno pol milijona angleško govorečih inženirjev), stroški dela pa v Indiji, denimo, znašajo le sedem odstotkov tistih v ZDA. Zato je Indija pravi magnet za tuje vlagatelje (deveta na svetovni lestvici najpomembnejših gostiteljic tujih neposrednih vlaganj). (ŹRÓDŁO: slovenskenovice.si) 5. Skrajni čas za pospešek Ljubljana – Skrajni čas je za višjo prestavo, so se strinjali udeleženci javne razprave o ponovnem zagonu lizbonske strategije, ki jo je v državnem zboru pripravil odbor za gospodarstvo. Predsednik vlade Janez Janša je uvodoma opozoril, da je gospodarski preboj za Evropsko unijo nujen, saj je sprejemanje evropske ustave navidezno neodvisno od uresničevanja prenovljene lizbonske strategije, v resnici pa je oboje tesno povezano. Pojasnil je, da nekateri državljani Evropske unije globalizacijo in širitev Unije dojemajo kot ogrožanje njihovih delovnih mest in socialnega ravnovesja, zato dvomijo o prihodnosti EU. “Dokler ne bo večjega zaposlovanja, gospodarske rasti in konkurenčnosti Unije, ne bo mogoče povrniti zaupanja, nadgraditi institucionalne ureditve EU in omogočiti nadaljnje širitve,” je rekel premier Janša. Dodal je, da je za to odgovorna vsaka članica, pri nas pa se to nanaša na uresničitev ekonomsko-socialnih reform. Povedal je še, da je spomladanski vrh Unije med prednostne naloge uvrstil skupno energetsko politiko, sprostitev potenciala malih in srednjih podjetij, večje zaposlovanje in naložbe v raziskave in razvoj. Med drugim se je zavezal, da bo do konca leta 2007 mogoče v vseh članicah ustanoviti podjetje v sedmih dneh. (ŹRÓDŁO: slovenskenovice.si) 6. Svetovna trgovina: Zaradi krize več trgovinskih ovir Ljubljana – Od začetka globalne krize se je precej povečalo število restriktivnih ukrepov, ki jih države sprejemajo za zaščito svojih trgov, čeprav nekatere sklepajo tudi nove dvostranske prostotrgovinske sporazume. V zadnjem času so največ restriktivnih ukrepov sprejele države G20. Samo omejitve, ki so jih sprejele od lanskega oktobra do letošnjega aprila, se, denimo, nanašajo na 0,6 odstotka uvoza teh držav. Hkrati pa se je povečalo število izvoznih omejitev, so ugotovili analitiki Svetovne trgovinske organizacije (WTO). Kljub temu je svetovni blagovni izvoz lani od leta prej realno poskočil za 14,5 odstotka, kar je bila najhitrejša rast po letu 1950 – odkar WTO (prej GATT) statistično spremlja gibanje mednarodne trgovine. A za letos analitiki v Ženevi napovedujejo le 6,5-odstotno rast svetovne trgovine. Za zmanjšanje dinamike gospodarske rasti so najbolj krivi globalna kriza, potres, ki je pred približno pol leta prizadel Japonsko, vojna v Libiji in nestabilen položaj v nekaterih drugih arabskih državah. Kar zadeva globalni BDP, pa analitiki v Ženevi predvidevajo, da se bo letos povečal za 3,1 odstotka, medtem ko se je lani za 3,6 odstotka. Vendar glede na zelo velik padec BDP v letu 2009, lansko povečanje ni ravno osupljivo. Zanimivo pa je, da je svetovni izvoz lani rastel štirikrat hitreje kot svetovni BDP, medtem ko je v prejšnjih letih v povprečju rastel dvakrat hitreje kot svetovni BDP. K rasti svetovnega blagovnega izvoza so lani največ prispevale hitro razvijajoče se azijske države. Njihov blagovni izvoz je namreč od leta prej realno poskočil za 23,1 odstotka, in sicer zlasti po zaslugi Kitajske in Japonske. Nadpovprečno se je lani povečal le še izvoz ZDA (15,4-odstotna rast), medtem ko je bila rast izvoza EU pod povprečjem (10,8-odstotna). Članice Skupnosti neodvisnih držav so izvoz v povprečju povečale za 10,1 odstotka, bližnjevzhodne države za 9,5 odstotka, afriške za 6,4 odstotka ter latinskoameriške za 6,2 odstotka. (ŹRÓDŁO: delo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 150 9. PRZYRODA 9.1 POGODA aprilsko vreme arktični zrak atmosferska fronta babje poletje brezobláčen brezsnéžen brezvétrje dež in sneg dež pada deževáti dežéven deževne kaplje deževno vreme gore so zavite v meglo gorska/ sredozemska/ tropska/ zmerna klima gosta megla hitrost vetra hláden izgleda, da bo lepo vreme jesenska/ jutranja megla jutranja rosa klíma klimátski kroženje zraka léd lepo/ slabo vreme mávrica meglà megla se dviga meglén meglíca meteorológ/vremenoslóvec moker sneg mràz mrázen na nebu ni bilo niti enega oblačka na nebu se kopičijo oblaki nad mestom je divjala nevihta naliv je ponehal napovedujejo padavine naraščajoča oblačnost nevihta je minila/ se bliža/ se je izbesnela nevihtni oblak neznosna vročina obláček oblačen dan obláčnost oblak je zakril sonce oblaki bežijo po nebu ohladítev ohladíti se kwiecień-plecień arktyczne powietrze front atmosferyczny babie lato bezchmurny bezśnieżny bezwietrzna pogoda śnieg z deszczem deszcz pada padać /o deszczu/ deszczowy krople deszczu deszczowa pogoda góry są spowite mgłą klimat górski/ śródziemnomorski/ tropikalny/umiarkowany gęsta mgła prędkość wiatru zimny wygląda na to, że będzie piękna pogoda jesienna/ poranna mgła poranna rosa klimat klimatyczny cyrkulacja powietrza lód piękna/ brzydka pogoda tęcza mgła mgła się podnosi mglisty mgiełka meteorolog mokry śnieg mróz mroźny na niebie nie było ani chmurki na niebie gromadzą się chmury nad miastem szalała burza ulewa ustała zapowiadają opady rosnące zachmurzenie burza przeszła/ się zbliża/ się rozszalała chmura burzowa upał nie do zniesienia chmurka pochmurny dzień zachmurzenie chmura zasłoniła słońce chmury płyną po niebie ochłodzenie ochłodzić się D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" padavína padavinsko povprečje peklenska vročina planinski zrak poslabšanje vremena pretežno oblačno prikazala se je mavrica pripravlja se k dežju redka megla rôsa smer vetra smóg snég sneg se tali sneg se že taja snéžen snežínka snežna odeja snežni metež sonce greje/ sveti/ taje led/ vzhaja/ zahaja spremenljiva oblačnost spremenljivo vreme súša tájati termometer kaže pet stopinj težko prenašati vročino tóča toča v velikosti jajca topel veter topla fronta tornádo utrgal se je oblak ves dan sneži veter piha/ razganja meglo vétrček vetrén vétrič vétrn vetrni sunek vlága vlážen vrême vreme se boljša/ se je izboljšalo/ se kvari vremenska napoved vremenska postaja vremenski pojavi vroč zrak vroče bo vročína vročinski val zadnje dni se je ohladilo zameglítev zapadel je sneg zaradi visokih temperatur zastave vihrajo v vetru zráčen zračni vrtinec zràk opad średnia opadów piekielny upał górskie powietrze pogorszenie pogody zachmurzenie zmienne pokazała się tęcza zbiera się na deszcz rzadka mgła rosa kierunek wiatru smog śnieg śnieg topnieje śnieg już topnieje śnieżny śnieżynka pokrywa śnieżna zamieć śnieżna słońce grzeje/ świeci/ topi lód/ wschodzi/ zachodzi zachmurzenie zmienne zmienna pogoda susza topnieć termometr pokazuje pięć stopni ciężko znosić upały grad grad wielkości jajka ciepły wiatr ciepły front tornado oberwała się chmura cały dzień pada śnieg wiatr wieje/ rozwiewa mgłę wiaterek wietrzny wiaterek wietrzny, dotyczący wiatru poryw wiatru wilgoć wilgotny pogoda pogoda się poprawia/ poprawiła się/ psuje się prognoza pogody stacja meteorologiczna zjawiska pogodowe gorące powietrze będzie gorąco upał fala upałów w ostatnich dniach się ochłodziło zamglenie spadł śnieg z powodu wysokich temperatur flagi łopoczą na wietrze powietrzny trąba powietrzna powietrze 151 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 9.2 PRZESTRZEŃ blízu bližína bližje in bližje blížji čakati v bližini čedalje bližje dáleč daleč zadaj désni distánca dólnji gledanje na bližino gledanje na daljavo hiše stojijo zelo blizu skupaj iti spredaj izginil je za vogal izza vogala júg koraki se oddaljujejo letališče je nedaleč od mesta lévi levi breg reke malo bližje med na desni strani na križišču peljite naravnost na levi strani nad naokróg narávnost naspróten naspróti nèdáleč nekjé nótranji nótri obmóčje oddáleč oddaljeváti (se) oddaljíti (se) odspôdaj ogledati si iz bližine okno nasproti vratom osprédje ózek ozka cesta pod povečati distanco preblízu preózek približati se na razdaljo desetih korakov priplavati na nasprotni breg prôstor razdálja blisko blisko, bliskość coraz bliżej bliższy czekać w pobliżu coraz bliżej daleko daleko z tyłu/w tyle prawy dystans dolny patrzenie z bliska patrzenie z daleka domy stoją bardzo blisko siebie iść do przodu zniknął za rogiem zza rogu południe kroki się oddalają lotnisko jest niedaleko od miasta lewy lewy brzeg rzeki trochę bliżej między, pomiędzy po prawej stronie na skrzyżowaniu proszę jechać prosto po lewej stronie nad wokół, dookoła prosto, na wprost przeciwny naprzeciwko niedaleko gdzieś wewnętrzny wewnątrz obszar, terytorium z daleka oddalać się oddalić (się) od dołu obejrzeć z bliska okno naprzeciw(ko) drzwi pierwszy plan wąski wąska droga pod zwiększyć dystans za blisko za wąski, zbyt wąski zbliżyć się na odległość dziesięciu kroków dopłynąć do przeciwnego brzegu przestrzeń odległość 152 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" razdalja se veča sedeti spredaj sem in tja séver smér sosédnji spôdaj spódnji spréd sprédaj spredaj levo je še en stol sprédnji stanuje meni nasproti stopiti bližje k oknu strán širòk tu blizu ni nikogar vogál vprek in vzdolž vse naokrog je zeleno vzdólž vzhòd za vsakim vogalom zádaj zádajšnji zádnji zahòd zblíza zbliza se mu ne zdi tako lepa zgôraj zráven odległość rośnie/zwiększa się siedzieć z przodu tu i tam północ kierunek sąsiedni pod, na dole dolny przed przed z przodu po lewej stronie jest jeszcze jedno krzesło przedni mieszka naprzeciw(ko) mnie podejść bliżej do okna 1. strona 2. bok 3. z boku 4. na bok szeroki w pobliżu nie ma nikogo róg wzdłuż i wszerz wszędzie wokół jest zieleń wzdłuż wschód na każdym rogu z tyłu tylny tylny zachód z bliska z bliska nie wydaje mu się tak piękna nad, na górze obok 153 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 9.3 SSAKI antilópa bìk bívol bóber bobri gradijo jezove bobrovo krzno bodíca činčíla čreda antilop dámjak delfín divja mačka dolgi skoki kengurujev gibón glodávec goríla hŕček jêlen jelénček jéž jéžek ježek se je zvil v klobček kaméla kengurú kít kljunáš koála kònj kôza koza meketa kôzel kráva krdelo volkov kŕt kúna láma lenívec lèv lisíca lisica je požrla kokoš lós lúskavec máčka mêdved medvédek mesojédec mìš mróž netopír nosoróg nútrija odrasel slon okápi ópica ópička opósum antylopa byk bawół bóbr bobry budują tamy futro bobra kolec szynszyla stado antylop daniel delfin żbik długie skoki kangurów gibon gryzoń goryl chomik jeleń jelonek jeż jeż, jeżyk jeżyk zwinął się w kłębek wielbłąd kangur wieloryb dziobak koala koń koza koza meczy kozioł krowa wataha wilków kret kuna lama leniwiec lew lis lis pożarł kurę łoś łuskowiec kot niedźwiedź niedźwiadek mięsożerca mysz mors nietoperz nosorożec nutria dorosły słoń okapi małpa małpka opos 154 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" orangútan ôsel ôvca ovca beketa ôven ozelót pásavec pávijan pekári pès podgána povodni konj prerijski pes rastlinojéd rézus rjavi medved róg rogàt sesálec severni medved slòn slon trobi šimpánz tapír tasmanski vrag tjúlenj veliki panda véverica vídra vólk volk zavija vólkec vréčar vsejédec zájec zébra žiráfa orangutan osioł owca owca beczy baran ocelot pancernik pawian pekari pies szczur hipopotam piesek preriowy roślinożerca rezus niedźwiedź brunatny róg rogaty ssak niedźwiedź polarny słoń słoń trąbi szympans tapir diabeł tasmański foka panda wielka wiewiórka wydra wilk wilk wyje wilczek torbacz wszystkożerca zając zebra żyrafa 155 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 9.4 PTAKI álbatros álk bŕglez búrnica cípa čáplja črna žolna čúk détel dróplja duplína ému flamíngo galéb gnézdece gnezdece je bilo že prazno gnézdo golób gós gŕlica íbis jástreb káčar kanárček kávka kazuár kljún kokóš kokóška kós krókar krokarji so krožili po zraku kúkavica labód labodi plavajo po jezeru lastovičje gnezdo lástovka lastovke letijo na jug lúnj mladiči se izležejo iz jajc mladiči so že zleteli iz gnezda napraviti gnezdo nój opazovati ptice med letom ôrel otroci krmijo labode pápiga páv pelikán pérje peró petêlin pingvín ponírek postóvka ptíca albatros alka kowalik fregata świergotek czapla dzięcioł czarny pójdźka dzięcioł drop dziupla emu flaming mewa gniazdko gniazdko było już puste gniazdo gołąb gęś turkawka ibis jastrząb gadożer kanarek kawka kazuar dziób kura kurka kos kruk kruki krążyły w powietrzu kukułka łabędź łabędzie pływają po jeziorze gniazdo jaskółek jaskółka jaskółki lecą na południe błotniak młode wykluwają się z jaj młode wyleciały już z gniazda zrobić gniazdo struś obserwować ptaki w locie orzeł dzieci karmią łabędzie papuga paw pelikan upierzenie pióro kogut pingwin perkoz pustułka ptak 156 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" ptica si je spletla gnezdece ptice čivkajo ptice pojejo ptice so odletele z drevesa ptič leti ptíčica ráca rèp rúševec smrdokávra sôkol sokol plenilec sokol selec sôva sráka sršénar strnád škôrec štórklja štorklje so klopotale tukán vrábec vrána žerjàv žólna ptak uwił sobie gniazdko ptaki ćwierkają ptaki śpiewają ptaki odleciały z drzewa ptak leci ptaszek kaczka ogon cietrzew dudek sokół raróg sokół wędrowny sowa sroka trzmielojad trznadel szpak bocian bociany klekotały tukan wróbel wrona żuraw dzięcioł 157 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 9.5 DRZEWO akácija baobáb bonsáj bòr bori šumijo bréza búkev cédra češárek dêblo drevésce drevó drevo je pognalo veje drevo raste duplína evkalípt, evkalíptus fígovec gáber gòzd gozdìč gózdnat hrást iglasti gozd iglasto drevo jávor jélka jêsen kakávovec kôstanj lés lípa líst listi rumenijo lístič lístičje listnati gozd listnato drevo mlado drevesce nad hišo se razprostira gozd ob reki rastejo topoli obmorski bor odsekati vejo okrasno drevo pálma prágòzd pravi datljevec saditi drevesca sadno drevo skórja smréka stati pod drevesom tísa tôpol véja véjica vŕba akacja baobab bonsai sosna sosny szumią brzoza buk cedr szyszka pień drzewko drzewo drzewo wypuściło gałęzie drzewo rośnie dziupla eukaliptus figowiec grab las lasek lesisty dąb las iglasty drzewo iglaste klon jodła jesion kakaowiec 1. kasztanowiec 2. kasztan drewno lipa liść liście żółkną listek listowie las liściasty drzewo liściaste młode drzewko nad domem rozpościera się las nad rzeką rosną topole sosna nadmorska odciąć gałąź drzewo ozdobne palma puszcza daktylowiec właściwy sadzić drzewka drzewo owocowe kora świerk stać pod drzewem cis topola gałąź gałązka wierzba 158 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 9.6 EKOLOGIA človekov boj z naravo deževni gozd ekológ ekologíja ekološka zavest ekolóški ékosistém iztekanje nafty izumrla vrsta kemikálije kontaminácija naráva naráven naravna bogastva naravni rezervat nevarne snovi odlagalíšče odpádek odpláka odvoz odpadkov ogrožene vrste okólje okoljska katastrofa oljni madež onesnaženje zraka onesnáženost onesnaževáti onesnážiti ozonska luknja ozonski plašč pesticíd pitna voda podtálnica práh predelava odpadkov recikláža recikliranje* reciklirati* reke se onesnažijo z odplakami sekundarni odpadki sežigálnica smét smóg strúp strupén svetlobno onesnaženje tlà toplogredni plin varstvo okolja zastrupítev walka człowieka z naturą las deszczowy ekolog ekologia świadomość ekologiczna ekologiczny ekosystem wyciek ropy gatunek wymarły chemikalia skażenie natura, przyroda naturalny bogactwa naturalne rezerwat przyrody substancje niebezpieczne wysypisko śmieć, odpad ściek wywóz śmieci zagrożone gatunki środowisko katastrofa ekologiczna plama oleju zanieczyszczenie powietrza zanieczyszczenie zanieczyszczać zanieczyścić dziura ozonowa warstwa ozonowa pestycyd woda pitna woda gruntowa pył odzysk odpadów recykling recykling recyklować rzeki są zanieczyszczane ściekami odpady wtórne spalarnia śmieć smog trucizna trujący zanieczyszczenie świetlne gleba gaz cieplarniany ochrona środowiska zatrucie 159 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 9.7 MATERIAŁY ahát alpáka amalgám ametíst betón boksít bròn cemènt cirkón citrín diamánt emúlzija grafít granít gudrón gúma halkopirít jántar jáspis jêklo kalcedón kámen kávčuk krêmen lés mármor materiál méd minerál olivín opál papír pergamènt pések peščenják pirít porcelán rudnína sádra snóv stêklo úsnje agat alpaka amalgamat ametyst beton boksyt brąz cement cyrkon cytryn diament emulsja grafit granit smoła guma chalkopiryt bursztyn jaspis stal chalcedon kamień kauczuk krzemień drewno marmur materiał mosiądz minerał oliwin opal papier pergamin piasek piaskowiec piryt porcelana ruda gips 1. substancja 2. materiał szkło skóra 160 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 9.8 PIERWIASTKI aktínij árgon arzén astát bárij berílij bísmut bór bróm cézij cínk cirkónij dušík flúor fósfor gálij hélij jód kádmij kálcij kálij kisík klór kóbalt krípton króm ksénon lítij magnézij mangán molibdén nátrij níkelj ogljík ósmij plátina plutónij polónij rádij rádon rubídij ruténij selén srebró stróncij svínec tálij tántal titán tórij urán vanádij vodík vólfram zlató žvêplo aktyn argon arsen astat bar beryl bizmut bor brom cez cynk cyrkon azot fluor fosfor gal hel jod kadm wapń potas tlen chlor kobalt krypton chrom ksenon lit magnez mangan molibden sód nikiel węgiel osm platyna pluton polon rad radon rubid ruten selen srebro stront ołów tal tantal tytan tor uran wanad wodór wolfram złoto siarka 161 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 9.9 ROLNICTWO cépec čebéla/ čebelár čebele letajo iz panja delati na polju fárma gnojiti nivo grabíti gráblje hmélj jêčmen kmèt kmetíja kmetíjski kmetíjstvo kmetje so zemljo že zorali kombájn/ kombájnar kònj korúza koruzna polja kôsa/ kôsec/ kosílnica krava daje mleko krompirišče je zarasel plevel lán liváda njíva obdelovati polje ograditi pašnik z žico oráti ôves/ pšeníca/ ŕž / žíto pánj pasti krave pášnik perutnína plevél plúg pólje pomagati pri žetvi roj čebel sadíka sadíti sejáti sŕp steklenják strašilo za vrabce sušiti seno škodljívec tráktor/ traktoríst tráva víle vinógrad vŕt začela se je žetev žága žétev živinoréja cep pszczoła/ pszczelarz pszczoły wylatują z ula pracować na polu 1. ferma 2. farma nawozić pole grabić grabie chmiel jęczmień 1. rolnik 2. chłop gospodarstwo rolne rolniczy rolnictwo rolnicy zaorali już ziemię kombajn/ kombajnista koń kukurydza pola kukurydziane kosa/ kosiarz/ kosiarka krowa daje mleko chwast zarósł kartoflisko len łąka pole uprawiać pole ogrodzić pastwisko drutem orać owies/ pszenica/ żyto/ zboże ul paść krowy pastwisko drób chwast pług pole pomagać przy żniwach rój pszczół sadzonka sadzić siać sierp szklarnia strach na wróble suszyć siano szkodnik traktor/ traktorzysta trawa widły winnica ogród zaczęły się żniwa piła żniwa chów 162 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" Widok na linii kolejowej Lublana - Koper Jesenice 163 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" W Słowenii można natknąć się na polskie pociągi zwane tutaj "Gomułka" Ranek na peronie dworca w Lublanie 164 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" Stacja Bohinjska Bistrica Autobus komunikacji miejskiej w Lublanie 165 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" Komisariat policji w Izoli Pokój w internacie "Šiška" w Lublanie 166 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 10. SPOŁECZEŃSTWO 10.1 POJĘCIA OGÓLNE abdikácija amerikanizácija anarhíja anarhíst anarhístičen ántisemitízem apártheid avtokracíja baby boom barbarizácija barva kože boj za ostanek boriti se za demokracijo buržoázen buržoazni razred cêsar cesárski cesárstvo civilizácija civilna družba delavski razred dežêlica diáspora dinastíja dostojánstvo družba razočarana nad demokracijo družbena norma družbena odgovornost družbeni konflikt družbeni pojav družbeni razred družbeni sloj družbeno gibanje družinska celica družinsko pravo držáva država članica državlján državljánka državljanka sveta državljánski državljánstvo državna blagajna državna skrivnost elíta elíten enakopravnost med spoloma enakopravnost žensk enákost generácija globalizacija* gròf abdykacja amerykanizacja anarchia anarchista anarchistyczny antysemityzm apartheid autokracja baby boom barbaryzacja kolor skóry walka o przetrwanie walczyć o demokrację burżuazyjny burżuazja cesarz cesarski cesarstwo cywilizacja społeczeństwo obywatelskie klasa robotnicza państewko diaspora dynastia godność społeczeństwo rozczarowane demokracją norma społeczna odpowiedzialność społeczna konflikt społeczny zjawisko społeczne klasa społeczna warstwa społeczna ruch społeczny komórka społeczna prawo rodzinne państwo państwo członkowskie obywatel obywatelka obywatelka świata obywatelski obywatelstwo skarb państwa tajemnica państwowa elita elitarny równouprawnienie płci równouprawnienie kobiet równość pokolenie, generacja globalizacja hrabia 167 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" grofíca grofíja hierarhíja ima ameriško državljanstvo imeti svoj jezik industrijska družba izgnánstvo javno življenje kapitalízem klošár kóntrarevolúcija kraljeva družina kraljevína kriza vrednot króna kršenje človekovih pravic kulturna dediščina kulturni šok monárh monarhíja nacionalízem nacionalni ponos nacízem naprédek naravna selekcija národ narodno gospodarstvo národnost negovati tradicijo nenapisano pravilo néokolonialízem néonacízem nesmiselna prepoved nevladna organizacija oče naroda odpraviti prepoved parlamentarna republika patriótičen patriotízem poenôtiti popis prebivalstva popisoválec potrošniška družba pozabljeni junaki pravica do življenja pravna država pravne posledice prebivalstvo se stara predsedniški par predsódek prestolonaslednik primitivno življenje privilégij rása razlika med revnimi in bogatimi razredne razlike revolúcija simboli preteklosti hrabianka hrabstwo hierarchia ma amerykańskie obywatelstwo mieć swój język społeczeństwo przemysłowe wygnanie życie publiczne kapitalizm kloszard kontrrewolucja rodzina królewska królestwo kryzys wartości korona łamanie praw człowieka dziedzictwo kulturowe szok kulturowy monarcha monarchia nacjonalizm duma narodowa nazizm postęp selekcja naturalna naród gospodarka narodowa narodowość pielęgnować tradycję niepisana reguła neokolonializm neonazizm bezsensowny zakaz organizacja pozarządowa ojciec narodu uchylić zakaz republika parlamentarna patriotyczny patriotyzm zjednoczyć spis powszechny rachmistrz społeczeństwo konsumpcyjne zapomniani bohaterowie prawo do życia państwo prawa konsekwencje prawne ludność się starzeje para prezydencka uprzedzenie następca tronu prymitywne życie przywilej rasa różnica między biednymi i bogatymi różnice klas rewolucja symbole przeszłości 168 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" socialna država socialni partner socialno nezadovoljstvo solidárnost spolna segregacija srednji razred starostna meja svet se spreminja svobodna izbira štetje prebivalstva število prebivalcev tabu tema tajkun* tajna loža tradicija prednikov tradicionalna zveza tradicionalne vrednote tretji svet uradna oseba ustavna demokracija ustavno sodišče utopična družba v imenu demokracije vaščàn zahodna civilizacija zgodovina se ponavlja państwo opiekuńcze partner społeczny niezadowolenie społeczne solidarność segregacja płciowa klasa średnia granica wiekowa świat się zmienia wolny wybór spis powszechny liczba mieszkańców temat tabu magnat, oligarcha tajna loża tradycja przodków tradycyjny związek tradycyjne wartości trzeci świat funkcjonariusz publiczny demokracja konstytucyjna trybunał konstytucyjny społeczeństwo utopijne w imię demokracji wieśniak cywilizacja zachodnia historia się powtarza 169 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 170 10.2 POLITYKA agrarna/ delavska/ komunistična/ konservativna stranka avtonomíja balansirati med dvema strankama biti pri koritu brezstránkarski desna sredina desnica je prišla v parlament diplomacíja diplomát diplomatska imuniteta diplomatska nota / pošta diplomatska rešitev diplomátski diplomatski viri diplomatski zbor do večine v parlamentu zmanjkajo štirje poslanci dom parlamenta dvóstránkarski ênostránkarski gentlemanski dogovor interpelácija izstop iz koalicije izvršilna oblast javna debata kmečka/ ljudska/ napredna/ socialistična stranka koalícija koalicijska pogodba kompromís kongrés legitimno izvoljena oblast liberálec ljudska oblast ločitev oblasti maloštevilni podporniki manevrski prostor manjšinska vlada medstrankarska pogajanja mi govorimo, kar vi mislite mi vam želimo le dobro miroljubna rešitev nagovor narodu napoved spremembe naprednják ne le besede, tudi dejanja nepovezani poslanec ni prišlo do nobenih sprememb nihče ni mogel napovedati dogodkov notranja politika notranji minister oblást oblasti so vse zanikale opozicijski poslanec opravljati funkcijo ostati na oblasti ovalna miza podmládek partia agrarna/ robotnicza/ komunistyczna/konserwatywna autonomia balansować między dwiema partiami być przy korycie bezpartyjny centroprawica prawica weszła do parlamentu dyplomacja dyplomata immunitet dyplomatyczny nota/ poczta dyplomatyczna dyplomatyczne rozwiązanie dyplomatyczny źródła dyplomatyczne korpus dyplomatyczny do większości w parlamencie brakuje czterech posłów izba parlamentu dwupartyjny jednopartyjny dżentelmeńska umowa interpelacja wystąpienie z koalicji władza wykonawcza debata publiczna partia rolnicza/ ludowa/ postępu/ socjalistyczna koalicja umowa koalicyjna kompromis kongres legalnie wybrana władza liberał władza ludu podział władzy nieliczni zwolennicy pole manewru rząd mniejszościowy negocjacje międzypartyjne mówimy to, co wy myślicie chcemy dla was dobrze rozwiązanie pokojowe orędzie do narodu zapowiedź zmiany/zmian postępowiec nie tylko słowa, również czyny poseł bezpartyjny nie nastąpiły żadne zmiany nikt nie mógł przewidzieć wydarzeń polityka wewnętrzna minister spraw wewnętrznych władza władze wszystkiemu zaprzeczały poseł opozycji sprawować funkcję pozostać przy władzy okrągły stół młodzieżówka D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" policijska država politično prizorišče polítik polítika politologíja populízem posebni ameriški odposlanec poslanci liberalne stranke poslánec/ poslánka poslanska klop poslánski poziv k odstopu predsednik države predsednik je zapustil državo predsednik vlade / premier priljúbljenost pristopiti k stranki program stranke propagánda refórma sámoupráva sestaviti vlado skrajna desnica sprejem nove ustave spremeniti svet spremeniti ustavo stranka je deklarirala svoj program stranka je zavzela taktiko čakanja stránkar strankarska pripadnost stránkarski stránkarstvo strmoglaviti diktaturo svetovni red tretje branje novele zakona ustanoviti stranko ustáva v državi vlada diktatura vèčstránkarski velesíla véto vlada ima rekordno nizko podporo vlada narodne enotnosti vlada v senci vládati vladavína vladna stranka vložiti interpelacijo vodja naroda vodja opozicije vodstvo stranke vojaška hunta začasna vlada zakonodajna oblast zapustiti koalicijo zasedanje parlamenta zaúpnica zunanji minister państwo policyjne scena polityczna polityk polityka politologia populizm specjalny amerykański wysłannik posłowie partii liberalnej poseł/ posłanka ława poselska poselski wezwanie do dymisji prezydent prezydent opuścił kraj premier popularność zapisać się do partii program partii propaganda reforma samorząd utworzyć rząd skrajna prawica przyjęcie nowej konstytucji zmienić świat zmienić konstytucję partia przyjęła deklarację programową partia przyjęła taktykę wyczekiwania partyjny, członek partii członkostwo w partii partyjny partyjność obalić dyktaturę światowy porządek trzecie czytanie nowelizacji ustawy założyć partię konstytucja w kraju panuje dyktatura wielopartyjny mocarstwo, potęga veto, weto rząd ma rekordowo niskie poparcie rząd jedności narodowej gabinet cieni rządzić rządy partia rządząca wnieść interpelację wódz narodu przywódca opozycji kierownictwo partii junta wojskowa rząd tymczasowy władza ustawodawcza opuścić koalicję posiedzenie parlamentu wotum zaufania minister spraw zagranicznych 171 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 10.3 WYBORY agitácija agitírati bil je izvoljen za tretji mandat bližajoče se volitve bojkot referenduma bojkotírati demagogíja demagóški glasovánje glasováti glasovi iz tujine glasóvnica izvoliti poslance kandidat mladih kandidatúra kandidirati za poslanca lokalne volitve mednarodni opazovalci molk bo trajal do zaprtja volišč neveljavne glasovnice oddati glas odločati na referendumih plebiscít pomanjkanje karizmatičnega kandidata predčasne volitve predsedniške volitve predvolilna kampanja predvolilna raziskava predvolilni molk preštevanje glasov prótikandidát prvák razpisati referendum razpisati volitve shòd strankarski boji pred volitvami svobodne in poštene volitve tajno glasovanje upanje na boljše življenje uradni izidi bodo znani danes volilna komisija volilna udeležba je bila nizka volilni okraj volilni prag volilni sistem volílnica volíšče volítven volívec zmagati na volitvah zmanjkali so mu trije glasovi agitacja agitować został wybrany na trzecią kadencję zbliżające się wybory bojkot referendum bojkotować, zbojkotować demagogia demagogiczny głosowanie głosować głosy z zagranicy karta do głosowania wybrać posłów kandydat młodych kandydatura kandydować na posła wybory komunalne międzynarodowi obserwatorzy cisza będzie trwała do zamknięcia lokali wyborczych nieważne głosy oddać głos decydować w referendach plebiscyt brak charyzmatycznego kandydata przedterminowe wybory wybory prezydenckie kampania wyborcza sondaż przedwyborczy cisza wyborcza liczenie głosów kontrkandydat lider rozpisać referendum rozpisać wybory wiec walki partyjne przed wyborami wolne i uczciwe wybory tajne głosowanie nadzieja na lepsze życie dzisiaj będą znane oficjalne wyniki komisja wyborcza frekwencja wyborcza była niska okręg wyborczy próg wyborczy ordynacja wyborcza karta do głosowania lokal wyborczy wyborczy wyborca wygrać wybory zabrakło mu trzech głosów 172 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 10.4 RELIGIA angel varuh apokalípsa apóstol/ apostólski beatifikácija bedéti bírma blagoslòv blagoslov velikonočnih jedi bogoslúžje brevír cérkev cvetna nedelja/cvetníca diecéza domolíti državna vera duhovni vodja duhóvnik džámija evangélij evangelíst evharistíja gréh gréšen hoditi v cerkev íslam iti v procesiji izgovarjati besedilo molitve izmolíti izvirni / smrtni greh Jehovina priča Jezus je umrl na križu Jezusovo trpljenje judaízem jutranja/ večerna molitev katoličàn/ katoličánka katólik katóliški kristján/ kristjánka kristjani praznujejo svoj največji praznik kristjanizácija kríž križev pot kŕst krščanske tradicije krščánski liturgíja ljudje gredo iz cerkve luteránec maševáti misijonár molitev pred jedjo moliti k Bogu moliti molitev moliti za umrle molitvena knjiga mošéja anioł stróż apokalipsa apostoł/ apostolski beatyfikacja czuwać bierzmowanie błogosławienie święcenie pokarmów wielkanocnych nabożeństwo brewiarz kościół niedziela palmowa diecezja dokończyć modlitwę religia państwowa przywódca duchowy duchowny meczet ewangelia ewangelista eucharystia grzech grzeszny chodzić do kościoła islam iść w procesji wypowiadać słowa modlitwy wymodlić grzech pierworodny/ śmiertelny świadek Jehowy Jezus umarł na krzyżu pasja judaizm poranna/ wieczorna modlitwa katolik/ katoliczka katolik katolicki chrześcijanin/ chrześcijanka chrześcijanie obchodzą swoje najważniejsze święto chrystianizacja krzyż droga krzyżowa chrzest chrześcijańskie tradycje chrześcijański liturgia ludzie wychodzą z kościoła luteranin odprawiać mszę misjonarz modlitwa przed posiłkiem modlić się do Boga odmawiać modlitwę modlić się za zmarłych modlitewnik meczet 173 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" mučênec muslimán/ muslimánka nàdškòf nesti otroka h krstu Noetova barka odpustiti grehe opravljati bogoslužje papež je prvič obiskal Hrvaško pásha patriárh pekèl Pepelnična sreda/pepelníca pírh písanica po cerkvah bodo potekala bogoslužja pokleknil je in molil pokristjanjevanje pomolíti pòst posvetíti prebirati evangelij premakljiv praznik prinesti jedila k blagoslovu procésija prositi boga za zdravje rèinkarnácija relígija rituál rómar/ rómarica romarji so prišli od daleč romarska cerkev romarsko potovanje skupina romarjev slovesna maša spóved spovedati se grehov spovedna molčečnost spovedníca Sveta Trojica Sveto Pismo šamán škòf/ škofíja Velika noč Velika sobota Veliki četrtek/ petek velikonočna procesija velikonočni pirhi velikonočni prazniki Velikonočno tridnevje véra vérnik veroizpóved verovati v boga více vstajenje od mrtvih zadnja večerja zahvalna maša zakramènt męczennik muzułmanin/ muzułmanka arcybiskup nieść dziecko do chrztu Arka Noego odpuścić grzechy odprawiać nabożeństwo papież po raz pierwszy odwiedził Chorwację pasja patriarcha piekło Środa popielcowa pisanka pisanka w kościołach będą odprawiane nabożeństwa ukląkł i modlił się chrystianizacja pomodlić się post poświęcić czytać ewangelię święto ruchome przynieść pokarmy do poświęcenia procesja prosić Boga o zdrowie reinkarnacja religia rytuał pielgrzym /mężczyzna/, pielgrzym /kobieta/ pielgrzymi przybyli z daleka kościół pielgrzymkowy podróż pielgrzymkowa grupa pielgrzymów uroczysta msza spowiedź spowiadać się z grzechów tajemnica spowiedzi konfesjonał Trójca Święta Pismo Święte szaman biskup/ biskupstwo Wielkanoc Wielka Sobota Wielki Czwartek/ Piątek wielkanocna procesja wielkanocne pisanki święta wielkanocne Triduum Paschalne wiara wierny wyznanie wiary wierzyć w Boga czyściec zmartwychwstanie ostatnia wieczerza msza dziękczynna sakrament 174 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 10.5 PROTEST aktivistke so zbrale tisoč podpisov blokírati boriti se za svoje pravice deblokírati delavski protest demonstracij vse več demonstranti so nosili transparente doseči kompromis izboriti pravico do... izbruhnili so nemiri izraziti podporo izročiti peticijo izžvížgati kljub protestom so nadaljevali delo kolektivna pogodba kompromís ljudje so se začeli razhajati manifést manifestácija metati kamenje proti policistom miroljubno vzdušje mólotovka na ulicah so se znova zbrale množice najti kompromisno rešitev napis na transparentu napovedati protest nasprotni protest nemíri petícija podpisati dogovor pogajálec pogájanje pogájati se policijske pregrade postaviti barikade predlágati/ predložíti prêdlog protest se je končal mirno protestírati protestna akcija protestni pohod protéstnik protivladne demonstracije razbijati okna skandírati skleniti sporazum solidarizírati se sporazúm sporazuméti se sprevòd transparènt v znak protesta vodni top zažigati smetnjake zbralo se je več kot 200 nasprotnikov działaczki zebrały tysiąc podpisów blokować, zablokować walczyć o swoje prawa odblokowywać, odblokować protest robotników coraz więcej demonstracji demonstrujący nieśli transparenty osiągnąć kompromis wywalczyć prawo do... wybuchły zamieszki wyrazić poparcie wręczyć petycję wygwizdać mimo protestów kontynuowali pracę porozumienie zbiorowe kompromis ludzie zaczęli się rozchodzić manifest manifestacja rzucać kamieniami w policjantów pokojowa atmosfera koktajl Mołotowa na ulicach znowu zebrały się tłumy znaleźć kompromisowe rozwiązanie napis na transparencie zapowiedzieć protest kontrmanifestacja zamieszki petycja podpisać porozumienie negocjator negocjacje negocjować barierki policyjne postawić barykady proponować/ zaproponować propozycja protest zakończył się spokojnie protestować akcja protestacyjna marsz protestacyjny demonstrujący, protestujący demonstracje antyrządowe rozbijać okna skandować zawrzeć porozumienie solidaryzować się porozumienie porozumieć się marsz transparent na znak protestu armatka wodna podpalać kosze na śmieci zebrało się ponad 200 przeciwników 175 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 10.6 MEDIA avtor članka brálec brálka bráti celoletna naročnina cenzúra časopís časopis izhaja vsak dan četrtlétnik článčič článek črna kronika dati oglas v časopis dnevni tisk dnévnik dobre in slabe novice dolgočasen članek domači tisk dopísnik dvojna izdaja revije feljtón feljtoníst fótoreportáža fótorepôrter gledálec gledálka igralec je dal intervju informácija informacijska družba informacíjski informatíven informírati intervjú izdajati časopis izmišljena novica izreči v mikrofon javna televizija jutranji časopis kabelska televizija komentátor líst mali oglas médij medijska ofenziva médijski medijski pritisk medijski trg mesečna naročnina množični mediji naklada pada naklada raste napovedovalec naročiti se na časopis naročník novínar/ novínarka autor artykułu czytelnik czytelniczka czytać prenumerata roczna cenzura gazeta /zwykle codzienna/ gazeta ukazuje się codziennie kwartalnik artykulik artykuł kronika kryminalna zamieścić ogłoszenie w gazecie prasa codzienna dziennik dobre i złe wiadomości nudny artykuł prasa krajowa korespondent podwójne wydanie czasopisma felieton felietonista fotoreportaż fotoreporter widz /mężczyzna/ widz /kobieta/ aktor udzielił wywiadu informacja społeczeństwo informacyjne informacyjny informacyjny informować, poinformować wywiad wydawać gazetę zmyślona wiadomość powiedzieć do mikrofonu telewizja publiczna gazeta poranna telewizja kablowa komentator pismo, czasopismo ogłoszenie drobne medium ofensywa medialna medialny presja mediów rynek mediów prenumerata miesięczna środki masowego przekazu nakład spada nakład rośnie spiker /w radiu/ zaprenumerować gazetę 1. prenumerator 2. abonent dziennikarz/ dziennikarka 176 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" novinarka pri Delu novinarska etika novinarska izkaznica novínarski novinarski stil novínarstvo objaviti članek oddája oddájati odgovornost medijev pisati feljtone po naših informacijah poslušati oddajo posneti reportažo prelistavati revijo pretok informacij prevod članka propagandna mašinerija prositi medije za pomoč prositi za komentar ráca radijska postaja rádio raziskovalno novinarstvo reportáža repôrter/ repôrterka/ repôrterski revíja satelitska televizija serija člankov stalni naročniki revije strokovna revija svoboda tiska športna oddaja števílka štirínajstdnévnik štirje največji japonski dnevniki tédnik televizíja televizija je prenehala oddajati televizijska postaja televizíjski televizijski nagovor televizijski prenos tísk tiskovna agencija tiskovna konferenca tiskovni predstavnik tiskovno sporočilo tiskovno središče tuji tisk uredník/ uredníca urednik na radiu uredníštvo večerni časopis vremenska napoved znanstvena revija ženski tednik živa oddaja dziennikarka "Dela" etyka dziennikarska legitymacja dziennikarska dziennikarski styl prasowy dziennikarstwo opublikować artykuł audycja nadawać odpowiedzialność mediów pisać felietony według naszych informacji słuchać audycji nakręcić reportaż wertować czasopismo przepływ informacji tłumaczenie artykułu machina propagandowa prosić media o pomoc prosić/poprosić o komentarz kaczka dziennikarska rozgłośnia radiowa radio dziennikarstwo śledcze reportaż reporter/ reporterka/ reporterski czasopismo, magazyn telewizja satelitarna seria artykułu stali prenumeratorzy magazynu czasopismo specjalistyczne wolność prasy audycja sportowa numer dwutygodnik cztery największe japońskie dzienniki tygodnik telewizja telewizja przestała nadawać stacja telewizyjna telewizyjny orędzie telewizyjne transmisja telewizyjna prasa agencja prasowa konferencja prasowa rzecznik prasowy komunikat prasowy centrum prasowe prasa zagraniczna redaktor/ redaktorka redaktor w radiu redakcja gazeta wieczorna prognoza pogody czasopismo naukowe tygodnik dla kobiet audycja na żywo 177 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 10.7 MIASTO ambulánta bánka blokovsko naselje bórza botanični vrt bulvár cénter častni meščan delavska četrt drevoréd filharmoníja galeríja glavna ulica glavno mesto gledalíšče grád gradìč igrálnica industrijska četrt jásli jézero kíno kitajska četrt knjížnica kolesarska steza kongresna dvorana kraljeva palača lekárna letalíšče letalsko pristanišče méstece mestna hiša mestni svet mestno središče mesto ima pet tisoč prebivalcev mesto leži ob reki mesto se razprostira... mirna ulica muzéj nočno življenje observatórij ogled mesta ozka uličica paláča pokopalíšče poliklínika poslópje posvetoválnica potovalna agencija predsedniška palača prestólnica priseljenska četrt pristaníšče pristaniško mesto razgledna točka przychodnia bank blokowisko giełda ogród botaniczny bulwar centrum honorowy obywatel (miasta) dzielnica robotnicza aleja filharmonia galeria główna ulica stolica teatr zamek zameczek kasyno, salon gier dzielnica przemysłowa żłobek jezioro kino chińska dzielnica biblioteka ścieżka rowerowa sala kongresowa pałac królewski apteka lotnisko port lotniczy miasteczko ratusz rada miasta śródmieście, centrum miasto ma pięć tysięcy mieszkańców miasto leży nad rzeką miasto rozpościera się... spokojna ulica muzeum nocne życie obserwatorium zwiedzanie miasta wąska uliczka pałac cmentarz przychodnia gmach poradnia biuro podróży pałac prezydencki stolica dzielnica imigrantów port miasto portowe punkt widokowy 178 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" razvalíne réka samostán skozi mesto teče reka sodíšče spomeník stanovanjska četrt stanovanjski blok staro mesto stôlpnica stranska ulica šóla tŕg úlica úličica ulična razsvetljava v strogem centru vodnják vojaško pokopališče zgrádba zvoník železniška postaja živalski vrt življenje v velemestu je zelo drago ruiny rzeka klasztor przez miasto przepływa rzeka sąd pomnik dzielnica mieszkaniowa blok mieszkalny stare miasto wieżowiec boczna ulica szkoła plac, rynek ulica uliczka oświetlenie uliczne w ścisłym centrum fontanna cmentarz wojskowy budynek dzwonnica dworzec kolejowy, stacja kolejowa ogród zoologiczny życie w wielkim mieście jest bardzo drogie 179 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 10.8 MIGRACJA azilánt begúnec bela večina bélka deportácija emigrácija géto ìlegálec ilegalni priseljenci imigrácija imigránt integrácija ksenofob* ksenofobíja mesto je zapustil vsak četrti prebivalec migrácija mnogi tujci so zapustili Slovenijo narodnostna manjšina nenaklonjenost do priseljencev nestrpnost nezakoniti priseljenec nezakonito priseljevanje njena nova domovina politični azil politično zatočišče pribéžnik pridobiti azil priséljenka priseljenska četrt priseljevánje protipriseljenska zakonodaja rasna segregacija rasno mešani zakon spoznavanje kultur sprejemati odprtih rok tújec tújka val beguncev zahteva za azil zapustiti državo azylant uciekinier biała większość biała (kobieta) deportacja emigracja getto nielegalny imigrant nielegalni imigranci imigracja imigrant integracja ksenofob ksenofobia co czwarty mieszkaniec opuścił miasto migracja wielu cudzoziemców opuściło Słowenię mniejszość narodowa niechęć do imigrantów nietolerancja nielegalny imigrant nielegalna imigracja jej nowa ojczyzna azyl polityczny azyl polityczny imigrant dostać azyl/uzyskać azyl imigrantka dzielnica imigrantów imigracja ustawodawstwo antyimigracyjne segregacja rasowa małżeństwo mieszane poznawanie kultur przyjmować z otwartymi rękami cudzoziemiec cudzoziemka fala uciekinierów prośba/wniosek o azyl opuścić kraj 180 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 10.9 PAŃSTWA Afgánistan Albánija Alžírija Andóra Avstrálija ávstrija Azerbajdžán Bahámi Bahrájn Bángladeš Barbádos Bélgija Belíze Belorúsija Bocvána Bolgárija Bolívija Bósna in Hercegovína Brazílija Brunêj Burkína Fáso Burúndi Bután Cíper Čád Čéška Číle Dánska Egípt Ekvatoriálna Gvinêja Eritrêja Estónija Fídži Filipíni Fínska Fráncija Gána Gŕčija Grúzija Gvatemála Haíti Hondúras Hrváška índija Indonézija Irák Irán írska Islándija Itálija Japónska Júžna Korêja Južnoáfriška repúblika Kambódža Kánada Afganistan Albania Algieria Andora Australia Austria Azerbejdżan Bahamy Bahrajn Bangladesz Barbados Belgia Belize Białoruś Botswana Bułgaria Boliwia Bośnia i Hercegowina Brazylia Brunei Burkina Faso Burundi Bhutan Cypr Czad Czechy Chile Dania Egipt Gwinea Równikowa Erytrea Estonia Fidżi Filipiny Finlandia Francja Ghana Grecja Gruzja Gwatemala Haiti Honduras Chorwacja Indie Indonezja Irak Iran Irlandia Islandia Włochy Japonia Korea Południowa Republika Południowej Afryki Kambodża Kanada 181 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" Kázahstan Kénija Kirgízija Kitájska Kolúmbija Komóri Kostaríka Kúba Kúvajt Látvija Líbanon Lítva Madžárska Makedónija Málta Maróko Méhika Moldávija Mongólija Mozambík Namíbija Népal Nigêrija Norvéška Nôva Zelándija Pákistan Páragvaj Perú Póljska Portugálska Romúnija Rúsija Sávdska Arábija Sejšéli Séverna Korêja Sírija Slonokoščéna obála Slováška Slovénija Špánija Šrilánka Švédska Švíca Tadžíkistan Tájska Tanzánija Tunízija Túrčija Turkménistan Ukrajína úrugvaj Uzbékistan Venezuéla Víetnam Zámbija Zelenoŕtsko otóčje Zdrúžene držáve Amêrike Zdrúženi arábski emiráti Kazachstan Kenia Kirgistan Chiny Kolumbia Komory Kostaryka Kuba Kuwejt Łotwa Liban Litwa Węgry Macedonia Malta Maroko Meksyk Mołdawia Mongolia Mozambik Namibia Nepal Nigeria Norwegia Nowa Zelandia Pakistan Paragwaj Peru Polska Portugalia Rumunia Rosja Arabia Saudyjska Seszele Korea Północna Syria Wybrzeże Kości Słoniowej Słowacja Słowenia Hiszpania Sri Lanka Szwecja Szwajcaria Tadżykistan Tajlandia Tanzania Tunezja Turcja Turkmenistan Ukraina Urugwaj Uzbekistan Wenezuela Wietnam Zambia Wyspy Zielonego Przylądka Stany Zjednoczone Ameryki Zjednoczone Emiraty Arabskie 182 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 10.10 MIASTA Básel Belják Benétke Béograd Bológna Brégenz Brémen Brúselj Búdimpešta Bukaréšta Cape Town Celôvec Čenstohôva Čikágo Damásk Débrecen Drésden Dúnaj Firénce Génova Grádec ístanbul Káiro Káunas Kíjev Krákov Leipzig Lódž Lúxembourg Lvôv Miláno Neápelj Níca Ólomuc Pádova Paríz Péking Póznanj Prága Ríga Rím Skáder Sófija Solún Stóckholm Šánghaj Toríno Tórunj Toulouse Tŕst Varšáva Vróclav Wáshington Zágreb Ženéva Bazylea Villach Wenecja Belgrad Bolonia Bregencja Brema Bruksela Budapeszt Bukareszt Kapsztad Klagenfurt Częstochowa Chicago Damaszek Debreczyn Drezno Wiedeń Florencja Genua Graz Stambuł Kair Kowno Kijów Kraków Lipsk Łódź Luksemburg Lwów Mediolan Neapol Nicea Ołomuniec Padwa Paryż Pekin Poznań Praga Ryga Rzym Szkodra Sofia Saloniki Sztokholm Szanghaj Turyn Toruń Tuluza Triest Warszawa Wrocław Waszyngton Zagrzeb Genewa 183 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 10.11 NARODY Albánec Albánka Alžírec Alžírka Američàn Američánka Avstrálec Avstrálka Avstríjec Avstríjka Azerbajdžánec Azerbajdžánka Bángladeševec Bángladeševka Bélgijec Bélgijka Belízejčan Belízejčanka Belorús Belorúsinja Bolgár Bolgárka Brazílec Brazílka Cíprčan Cíprčanka Čéh Čéhinja Dánec Dánka Egipčàn Egipčánka Estónec Estónka Fínec Fínka Francóz Francózinja Gŕk Gŕkinja Grúzijec,Gruzínec Grúzijka Haítijec Haítijka Hondurašàn, Hondurašán Hondurašánka Hrvàt Hrvatíca índijec índijka Iračàn Iračánka írec írka Islándec Islándka Albańczyk Albanka Algierczyk Algierka Amerykanin Amerykanka Australijczyk Australijka Austriak Austriaczka Azer Azerka Banglijczyk Banglijka Belg Belgijka Belizeńczyk Belizenka Białorusin Białorusinka Bułgar Bułgarka Brazylijczyk Brazylijka Cypryjczyk Cypryjka Czech Czeszka Duńczyk Dunka Egipcjanin Egipcjanka Estończyk Estonka Fin Finka Francuz Francuzka Grek Greczynka Gruzin Gruzinka Haitańczyk Haitanka Honduranin Honduranka Chorwat Chorwatka Hindus Hinduska Irakijczyk Irakijka Irlandczyk Irlandka Islandczyk Islandka 184 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" Italijàn Italijánka Japónec Japónka Kánadčan Kánadčanka Kitájec Kitájka Kolúmbijec Kolúmbijka Látvijec Látvijka Lítovec Lítovka Madžár Madžárka Makedónec Makedónka Maltežàn, Maltežán Maltežánka Mehikánec Mehikánka Mongólec Mongólka Norvežàn, Norvežán Norvežánka Perújec Perújka Polják Poljákinja Portugálec Portugálka Romún Romúnka Rús Rúsinja Sírec Sírka Slovák Slovákinja Slovénec Slovénka Špánec Špánka Šrilánčan Šrilánčanka Švéd Švédinja Švícar Švícarka Tunízijec Tunízijka Túrek Túrkinja Ukrajínec Ukrajínka Uzbékistanec Uzbékistanec Włoch Włoszka Japończyk Japonka Kanadyjczyk Kanadyjka Chińczyk Chinka Kolumbijczyk Kolumbijka Łotysz Łotyszka Litwin Litwinka Węgier Węgierka Macedończyk Macedonka Maltańczyk Maltanka Meksykanin Meksykanka Mongoł Mongołka Norweg Norweżka Peruwiańczyk Peruwianka Polak Polka Portugalczyk Portugalka Rumun Rumunka Rosjanin Rosjanka Syryjczyk Syryjka Słowak Słowaczka Słoweniec Słowenka Hiszpan Hiszpanka Lankijczyk Lankijka Szwed Szwedka Szwajcar Szwajcarka Tunezyjczyk Tunezyjka Turek Turczynka Ukrainiec Ukrainka Uzbek Uzbeczka 185 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 186 FRAGMENTY TEKSTÓW PRASOWYCH 1. Izgredi v Britaniji so opozorilo, da je nekaj narobe v družbi Dr. Gorazd Meško je dekan Fakultete za varnostne vede Univerze v Mariboru in profesor kriminologije, ki se je več let izobraževal v Veliki Britaniji. Kaj je bila »iskra«, ki je sprožila tako hude proteste v Angliji? Objektivneje bo situacijo mogoče oceniti, ko se bodo strasti umirile in bo znanih več dejstev o nastanku, razvoju in koncu nemirov. Iskro je sprožila policija, ki je – v okolju, kjer so že dolgo obstajale napetosti med njo in lokalnim prebivalstvom – ustrelila temnopoltega Angleža Marka Duggana, znanega storilca kaznivih dejanj. To je bila iskra, da so se odzvali ljudje, ki jim je prekipelo zaradi nezadovoljstva z družbenoekonomskimi razmerami in občutka, da je policija presegla svoja pooblastila. To je bilo pomešano tudi z občutki, da se bolj nadzoruje ljudi na dnu družbe, ki so tam pristali zaradi pogoltnosti elit. Incident se je zgodil v najbolj depriviligiranem delu Londona, kjer je veliko ljudi na robu preživetja. Angleški komentatorji menijo, da gre za splet okoliščin, po drugi strani pa nemiri pomenijo priložnost za kriminalce, ki okoliščine izrabljajo za tatvine, rope in poškodovanje premoženja. Ni prvič, da so nasilni protesti posledica tega, da je policija nekoga ubila. To se pogosto zgodi v multikulturnih državah, kjer obstaja institucionalni rasizem oziroma neproporcionalno bolj intenzivno nadzorovanje ljudi določenih ras, predvsem temnopoltih državljanov ali priseljencev. V takšnih okoljih velja prepričanje, da policija dosledneje izvaja zakone proti tem prebivalcem. In smrt, ki jo povzročijo policisti, najsi bo to zakonito ali ne, je za prebivalce potrditev, da je res tako. Koliko so družbene razmere vplivale na takšen odziv? Odziv je družbenoekonomske narave – depriviligirana okolja, nezaposleni brez upanja, malo priložnosti za izboljšanje kakovosti življenja in mentaliteta, v kateri prevladuje prepričanje, da nimajo več kaj izgubiti, da se nadnje zgrinja moč državnega aparata in da jim nihče ne pomaga. Angleški nemiri so tudi dokaz, da se je prebudil tako imenovani družbeni podrazred, ljudje, ki so pod pragom revščine, ne le materialne! Susanne Karstedt z Univerze v Leedsu je pred kratkim napisala prispevek z naslovom Konec socialnega (The end of the social), ki ugotavlja, da na področju preventivne dejavnosti v primeru prestopništva mladih v Evropi zamirajo socialne strategije in se čedalje več pozornosti posveča nadzorovanju ljudi, sprejemanju zakonov za discipliniranje neželenega vedenja, označevanju določenih ljudi za nevarne (predvsem tistih z družbenega dna in priseljencev). Anglija je priložnost, da se tega začnejo zavedati tudi drugje v Evropi in širše. (ŹRÓDŁO: delo.si) 2. Slovenija postaja vse manj socialna država Ljubljana - »Delež ljudi, ki so jim določene dobrine postale manj dostopne, se hitro povečuje,« je danes na predstavitvi letnega poročila varuha človekovih pravic povedala Zdenka Čebašek Travnik, ki se zato sprašuje, ali je Slovenija še socialna država. Obstaja namreč veliko indicev, ki kažejo, da Slovenija izgublja značilnosti socialne države. Vedno večji problem je dostopnost javnih dobrin, ki postajajo za različne sloje družbe različno dosegljive, za nekatere dele družbe pa so že nedosegljive. »Na ta način bomo zelo težko še naprej govorili o socialni državi,« je dejala. Na vprašanje, ki si ga postavlja varuhinja človekovih pravic Zdenka Čebašek Travnik, ali je Slovenija (še) socialna država, se neposredno z »da« ali »ne« ne da odgovoriti, je dejala, a vse ugotovitve kažejo, da socialni problemi postajajo najbolj pereče vprašanje na področju kršenja človekovih pravic. Do zdaj so bili to sodni zaostanki. Država se ne odziva dovolj učinkovito na spremenjene gospodarske razmere, ugotavlja Čebašek Travnikova. Na predstavitvi skoraj 400 strani debelega poročila varuha človekovih pravic za leto 2009 je poudarila dostopnost zdravstva, izobraževanja in pravne pomoči. »Vse to je preveč odvisno od materialnega stanja posameznika in njegove družine. In če izhajamo s teh stališč, smo lahko zelo v skrbeh,« je dejala. (ŹRÓDŁO: delo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 187 3. Makedonija in problem identitete Zakaj Makedonija ne more z Grčijo reši ti spora o imenu? To je konflikt identitete, ki ga je najtežje, če že ne nemogoče rešiti. Kompromis ni mogoč, ker vsako odstopanje o lastnem poimenovanju ali samoidentifikaciji vpliva na spremembo državne oziroma nacionalne identitete, kar je v nasprotju z večinsko voljo državljanov. Zato bi vsaka vlada, ki bi poskušala skleniti kompromis, naredila politični in zgodovinski samomor. Dodati je treba, da nobena institucija v Makedoniji ni pooblaščena za sprejetje takšne odločitve. Ker se tega zelo dobro zaveda tudi današnja makedonska opozicija, niti takrat, ko zahteva od vlade hitre rešitve, ne razkrije, kako bi rešila to vprašanje. Ali je ogrožena identiteta Makedoncev? Predvsem je ogrožena suverena enakost države in njenih državljanov pred mednarodnim pravom. Ne bi se spuščala v zgodovinske vidike makedonskega vprašanja, dejstvo pa je, da je ime države del njene pravne legitimnosti v mednarodnih odnosih. Pri Makedoncih je zgodba še toliko težja. V nasprotju s pogostimi trditvami mednarodnih predstavnikov in diplomatov, da gre vendarle samo za ime države, kar je samo po sebi problematično, je s seznama grških zahtev, ki je že decembra lani pricurljal v javnost, razvidno, da gre za poseg v ime konstitutivnega naroda, ime jezika in drugih identifikacijskih dejavnikov, kot je celo uporaba imena za gospodarske namene ali poimenovanje valute, ki se ne bi smela več imenovati makedonski denari (MKD) ali spletnih portalov, ki ne bi smeli vsebovati označbe .mk in podobno. (ŹRÓDŁO: delo.si) 4. Zelena luč za italijansko državljanstvo Koper - Nekaj deset tisoč pripadnikov italijanske manjšine, državljanov Slovenije in Hrvaške, bo lahko znova zaprosilo za pridobitev dodatnega - italijanskega državljanstva. To omogoča nov zakon, ki so ga v četrtek potrdili najprej v komisiji za ustavna vprašanja italijanskega senata in zvečer še v komisiji za ustavna vprašanja rimske poslanske zbornice (komisija ima v Italiji lahko zakonodajno pooblastilo). Zakon so sprejeli tako rekoč v zadnjem trenutku, saj so včeraj razpustili italijanski parlament (zaradi volitev devetega aprila). Pri sprejemanju zakona je bilo odločilno pozitivno soglasje proračunske komisije, saj je ta ugotovila, da zakon ne bo imel bistvenih posledic za državni proračun. Po besedah Maurizia Tremula, predsednika Italijanske unije iz Hrvaške in Slovenije, ki je podpiral sprejem zakona, bi lahko dodatno državljanstvo dobilo še nekaj čez 30 tisoč pripadnikov italijanske manjšine iz dveh državljanov, ki so v obeh državah na začasnem delu. Bistvo novega zakona je, da omogoča pridobitev italijanskega državljanstva tudi potomcem pripadnikom manjšine. Tudi tistim, ki so se rodili po letu 1977 na območju cone B in po letu 1947 na območjih nekdanje italijanske meje. Maurizio Tremul nam je povedal, da je v obeh državah evidentiranih približno 35 tisoč polnoletnih pripadnikov italijanske narodnosti, od tega štiri tisoč v Sloveniji. Če od te številke odštejemo tiste, ki že imajo italijansko državljanstvo in prištejemo mladoletne, bi po njegovi oceni dodatno državljanstvo lahko teoretično pridobilo še nekaj čez 30 tisoč državljanov obeh držav. Toda že po izkušnjah iz devetdesetih let vedo, da vsi ne zaprosijo za dvojno državljanstvo, ali pa, da vsi ne izpolnjujejo vseh zahtevanih pogojev. V vsakem primeru pričakujejo iz Slovenije manjše število dodatnih prošenj, večje pa iz Hrvaške, ker je doslej zakon na območju cone B dovoljeval italijansko državljanstvo rojenim do leta 1977, na ostalih območjih pa le rojenim do leta 1947. (ŹRÓDŁO: slovenskenovice.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 11. SPORT 11.1 DYSCYPLINY SPORTOWE alpsko smučanje ameriški nogomet atlétika bádminton bíatlon bòb bòks cestno kolesarstvo curling* deseterobòj dviganje uteži florét gimnástika gólf gorsko kolesarstvo hitrostno drsanje hokej na ledu hokej na travi jáhanje júdo kajakáštvo karaté kegljánje kolesárstvo košárka kríket lokostrélstvo mečevánje mnogobòj moderni peteboj namizni tenis nogomèt nordijska kombinacija odbójka odbojka na mivki peterobòj plávanje pólo potápljanje rokomèt rugby sinhrono plavanje skok v daljino skvoš* smúčanje smučarski skoki smučarski teki suvanje krogle ténis tróbòj umetnostno drsanje váterpólo narciarstwo alpejskie futbol amerykański atletyka, lekkoatletyka badminton biathlon bobsleje boks kolarstwo szosowe curling dziesięciobój podnoszenie ciężarów floret gimnastyka golf kolarstwo górski łyżwiarstwo szybkie hokej na lodzie hokej na trawie jeździectwo judo kajakarstwo karate kręgle kolarstwo koszykówka krykiet łucznictwo szermierka wielobój pięciobój nowoczesny tenis stołowy piłka nożna kombinacja norweska siatkówka siatkówka plażowa pięciobój pływanie polo nurkowanie piłka ręczna rugby pływanie synchroniczne skok w dal squash narciarstwo skoki narciarskie biegi narciarskie pchnięcie kulą tenis trójbój łyżwiarstwo figurowe piłka wodna 188 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 11.2 RYWALIZACJA baráž bronasta/ srebrna/ zlata kolajna čestítati četŕtfinále/ četŕtfinalíst dati od sebe vse diskvalificírati diskvalifikácija dolga in uspešna kariera dóping drúgoligáš dvojna zmaga enkrat zmagaš, drugič izgubiš evropsko prvenstvo fávl favorít favorítinja, favorítka finále/ finalíst fórma gojiti šport igrálec izboljšati igro v obrambi izboljšati rekord izenačeváti izenáčiti izenačiti rekord izgubíti izgúbljati izíd izpásti izzív júnior/ júniorka kolájna končati karier líga ligáš mójster móštven móštvo moštvo trenira vsak največje presenečenje napeta končnica naslòv naši skakalci vodijo navijáč navíjati (za koga?) nazadoval je za 18 mest neodločeni izid olimpiáda olimpijska vas olimpijske igre olimpijski odbor olimpijski tekmovalec osebni rekord osvojiti točko outsider baraż brązowy/ srebrny/ złoty medal gratulować, pogratulować ćwierćfinał/ ćwierćfinalista dać z siebie wszystko dyskwalifikować, zdyskwalifikować dyskwalifikacja długa i udana kariera doping /środki dopingujące/ drugoligowiec podwójne zwycięstwo raz wygrywasz, raz przegrywasz mistrzostwa Europy faul faworyt faworytka finał/ finalista forma uprawiać sport gracz, zawodnik poprawić grę w obronie poprawić rekord wyrównywać wyrównać wyrównać rekord przegrać przegrywać wynik, rezultat wypaść, odpaść wyzwanie junior/ juniorka medal zakończyć karierę liga ligowiec mistrz drużynowy drużyna drużyna codziennie trenuje największa niespodzianka emocjonująca końcówka tytuł nasi skoczkowie prowadzą kibic kibicować (komu?) spadł o 18 miejsc remis olimpiada wioska olimpijska igrzyska olimpijskie komitet olimpijski olimpijczyk rekord życiowy zdobyć punkt outsider 189 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" pískati piščálka plavanje je njegov najljubši šport podáljšek podeliti kolajne pokál pólfinále pólfinalíst poràz postaviti nov rekord pot k zmagi povratna tekma prédnost prednost je narasla na sedem točk preiti v obrambo premágati prijateljska tekma prótinapàd pŕvoligáš razlíka rekórden reprezentanca se je uvrstila v finale reprezentánt/ reprezentántka seléktor sémifinále/ sémifinalíst sénior/ séniorka senzácija slaba igra obrambe sodník sramoten poraz stárt stártati svetovni rekord svetovno prvenstvo špórt športni klub špórtnica špórtnik tékma tekmoválec tóčka/ točkovánje tréning/ trenírati tribúna troféja turnír univerziáda uvrstítev v drugem polčasu so gostje izenačili veseliti se zmage voditi z dvema točkama vrhunski šport zabeležiti zmago zasesti prvo mesto zažvížgati zgodovinski uspeh zimska olimpiada zmágati zmagovít gwizdać gwizdek pływanie to jego ulubiony sport dogrywka wręczyć medale puchar półfinał półfinalista porażka ustanowić nowy rekord droga do zwycięstwa mecz rewanżowy przewaga prowadzenie wzrosło do siedmiu punktów przejść do obrony pokonać mecz towarzyski kontratak pierwszoligowiec różnica rekordowy reprezentacja awansowała do finału reprezentant/ reprezentantka trener półfinał/ półfinalista senior/ seniorka sensacja słaba gra obrony sędzia sromotna porażka start startować, wystartować rekord świata mistrzostwa świata sport klub sportowy sportsmenka sportowiec mecz, spotkanie zawodnik punkt/ punktacja trening/ trenować trybuna trofeum turniej uniwersjada 1. awans 2. lokata, miejsce w drugiej połowie goście wyrównali cieszyć się ze zwycięstwa prowadzić dwoma punktami sport wyczynowy zanotować zwycięstwo zająć pierwsze miejsce zagwizdać historyczny sukces olimpiada zimowa zwyciężyć zwycięski 190 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 11.3 PIŁKA NOŻNA ávtogól centrírati častni gol dati gol doseči gol iz ofsajda enájstmétrovka gól igralec je v ofsajdu igríšče imajo dva gola prednosti izbijati žogo izgubiti žogo izkoristiti enajstmetrovko kazenski prostor kazenski strel kópačke kórner lepa akcija lób lóbati metati žogo iz avta napàd napadálec nebranjeni gol nenatančna strela neubranljiv strel nogometáš nogométen obrámba odžvížgati ófsajd ofsajd položaj pólčas polovíca préčka prejeti gol priznati gol prosti strel razveljaviti gol rdeči karton rumeni karton sodnik je odpiskal konec tekme sodniška žoga strel na gol vezni igralec voléj vráta vratár zadétek žóga žoga iz cunj žoga je okrogla žoga je padla na avt gol samobójczy centrować gol honorowy strzelić gola strzelić gola ze spalonego jedenastka /rzut karny/ 1. bramka 2. gol, bramka zawodnik jest na spalonym boisko mają dwie bramki przewagi wybijać piłkę stracić piłkę wykorzystać jedenastkę pole karne rzut karny korki 1. róg 2. rzut rożny piękna akcja lob lobować, przelobować wyrzucać piłkę z autu atak napastnik pusta bramka niecelny strzał strzał nie do obrony piłkarz piłkarski obrona odgwizdać spalony pozycja spalona połowa /meczu/ połowa /boiska/ poprzeczka stracić gola uznać gola rzut wolny nie uznać gola czerwona kartka żółta kartka sędzia odgwizdał koniec spotkania rzut sędziowski strzał na bramkę pomocnik wolej bramka bramkarz trafienie, gol piłka szmacianka piłka jest okrągła piłka wyleciała na aut 191 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 11.4 HOKEJ NA LODZIE čeláda črta vrat dobil je dve minuti kazni drsalíšče drsálke dŕsati dvominutna izključitev dvominutna kazen hokej na ledu hokejíst hokejska palica hokejska zveza hókejski kazenska klop klop za igralce léd ledena plošča linijski sodnik mala kazen modra črta modra črta očistiti drsališče z rolbo odbijalka* odštevati sekunde do izteka kazni ográda plôšček/ plôščica prepovedan dolgi strel rdeča črta rólba sodnik za vrati tretjína začetni met zlati gol kask linia bramkowa dostał dwie minuty kary lodowisko łyżwy jeździć na łyżwach dwuminutowe wykluczenie dwuminutowa kara hokej na lodzie hokeista kij hokejowy związek hokeja hokejowy ławka kar ławka rezerwowych lód tafla sędzia liniowy kara dwóch minut linia niebieska linia niebieska oczyścić lodowisko rolbą odbijaczka odliczać sekundy do końca kary banda krążek uwolnienie linia czerwona rolba sędzia bramkowy tercja wznowienie złoty gol 192 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 11.5 LEKKOATLETYKA atletska steza ciljna črta dolgoprogáš fíniš hitra hója hôdec kraljica športa krógla máraton maratónec máratonski met kladiva met kopja met krogle metalec diska metalec kladiva prèdtekmovánje preskočíti razdálja skok s palico skok v daljino skok v višino sprínt sprínter startna črta startna pištola startna številka štaféta tartán teči na prvi progi ték tek na dvesto metrov tek z ovirami tekáč tekač ni zdržal tempa tekáčica tekalíšče tekmovanje v metanju diska tróskòk upočasniti tek vreči disk bieżnia linia mety długodystansowiec finisz chód chodziarz królowa sportu kula maraton maratończyk maratoński rzut młotem rzut oszczepem pchnięcie kulą dyskobol młociarz eliminacje przeskoczyć odległość skok o tyczce skok w dal skok wzwyż sprint sprinter linia startu pistolet startowy numer startowy sztafeta tartan biec na pierwszym torze bieg bieg na dwieście metrów bieg przez płotki biegacz biegacz nie wytrzymał tempa biegaczka bieżnia zawody w rzucie dyskiem trójskok zwolnić bieg rzucić dysk/dyskiem 193 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 11.6 SKOKI NARCIARSKIE celinski pokal daljáva dva odlična skoka ekipna tekma finalna serija imel zelo slabe razmere kalkulacijska točka Kristalni globus letálec letálnica mala skakalnica najboljša trideseterica najboljši skakalci pádec polèt poletna sezona posamična tekma poskusna serija povprečen skok prèdskakálec pristal je pri 148 metrih pristánek pristanek v telemark prva serija rekord skakalnice skakálec skakálnica skákati skòk slab veter smučarski poleti smučarski skoki sodniški stolp storiti napako pri odskoku svetovni pokal tékma télemark velikost skakalnice véter zadnji skok znižati nalet žiríja puchar kontynentalny odległość dwa świetne skoki konkurs drużynowy seria finałowa miał bardzo złe warunki punkt konstrukcyjny Kryształowa Kula lotnik skocznia mamucia mała skocznia najlepsza trzydziestka najlepsi skoczkowie upadek lot sezon letni konkurs indywidualny seria próbna przeciętny skok przedskoczek wylądował na 148 metrze lądowanie lądowanie z telemarkiem pierwsza seria rekord skoczni skoczek skocznia skakać skok niesprzyjający wiatr loty narciarskie skoki narciarskie wieża sędziowska popełnić błąd przy odbiciu puchar światowy konkurs telemark wielkość skoczni wiatr ostatni skok obniżyć belkę startową jury 194 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 11.7 TENIS ás ATP lestvica backhand backhand dobiti niz drža loparja dvojíca forehand ígra igra enojk/posameznikov igra na mreži izgubiti niz lób lopár namizni tenis neizsiljena napaka nosílec odvzem servisa predája predati dvoboj servírati sêrvis smash ténis tenisáč tenisáčica téniški teniški turnir teniško igrišče tie-break turnir za grand slam vodil je v vseh nizih voléj zaključna žoga zdaj ima on servis žógica as (serwisowy) ranking ATP backhand bekhend wygrać seta chwyt rakiety debel forehand gem gra pojedyncza gra przy siatce przegrać seta lob rakieta tenis stołowy niewymuszony błąd rozstawiony gracz odebranie serwisu krecz skreczować serwować, zaserwować serw, zagrywka smecz tenis tenisista tenisistka tenisowy turniej tenisowy kort tenisowy tie-break turniej wielkoszlemowy prowadził we wszystkich setach wolej piłka meczowa teraz on serwuje piłeczka 195 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 11.8 KOSZYKÓWKA asisténca branílec četrtína dosegel je štiri točke igra pod košem igralci mečejo žogo v koš igrati košarko izgubiti žogo košárka košárkar košárkarica košárkarski krilni center krílo mèt met iz igre met na koš met za dve točki mréža nabor NBA obróč odmòr organizátor parkét pobral je žogo pod košem podája prosti met prva peterka s prvim metom ni zadel trójka vzeti odmor zadel je trojko zadnja četrtina žoga je padla v koš asysta rzucający obrońca kwarta zdobył cztery punkty gra pod koszem zawodnicy rzucają piłkę do kosza grać w koszykówkę stracić piłkę koszykówka koszykarz koszykarka koszykarski silny skrzydłowy niski skrzydłowy rzut rzut z gry rzut do kosza rzut za dwa punkty siatka /kosza/ draft NBA obręcz /kosza/ 1. przerwa 2. czas rozgrywający parkiet zebrał piłkę pod koszem podanie rzut osobisty pierwsza piątka za pierwszym rzutem nie trafił rzut za trzy punkty wziąć czas trafił za trzy punkty ostatnia kwarta piłka wpadła do kosza 196 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 11.9 BOKS bantamska kategorija bil je dober boksač bòks boksáč boksač lahke kategorije bôksanje bôksar boksarka* bôksati bórba dvoboj stoletja dvobojna pravila gojiti boks góng izgubiti ravnotežje izštévati izziválec klínč knockdown knockout knockoutírati lahka kategorija mušja kategorija nadaljevati dvoboj papirnata kategorija peresna kategorija poltežka kategorija prekiniti dvoboj premagati s knockoutom promótor prvi poklicni dvoboj ríng rúnda runda traja tri minute sekundánt sodnik izšteva boksarja sparing partner spravila na tla srednja kategorija stopiti v ring supertežka kategorija šampionski pas tehnični knockout težki kategorija udárec udarec z glavo udáriti v drugi rundi je boksal bolje v prvi rundi je bil v knockdownu velterska kategorija voditi po točkah vrnitev v ring začela se je tretja runda waga kogucia był dobrym bokserem boks bokser bokser wagi lekkiej boksowanie bokser bokserka boksować walka walka stulecia zasady walki uprawiać boks gong stracić równowagę liczyć /boksera/ pretendent klincz knockdown nokaut nokautować, znokautować waga lekka waga musza kontynuować walkę waga papierowa waga piórkowa waga półciężka przerwać walkę wygrać przez nokaut promotor pierwsza walka zawodowa ring runda runda trwa trzy minuty sekundant sędzia liczy boksera sparingpartner powalić na deski waga średnia stanąć w ringu waga ciężka pas mistrzowski nokaut techniczny waga ciężka cios cios głową uderzyć, zadać cios w drugiej rundzie boksował lepiej w pierwszej rundzie był liczony waga półśrednia prowadzić na punkty powrót do ringu rozpoczęła się trzecia runda 197 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 198 1. Z zmago nad Poljsko so slovenski rokometaši še bližje uvrstitvi na EP Slovenska moška izbrana vrsta je naredila odločen korak k uvrstitvi na zaključni turnir stare celine v začetku prihodnjega leta v Srbiji. Po zmagoslavjih nad Portugalsko in Belorusijo je v premierni moški rokometni tekmi v ljubljanskih Stožicah ukanila še močno Poljsko in se s 100-odstotnim izkupičkom utrdila na prvem mestu v skupini 3. Kot poroča STA, jo do konca čakajo še tri tekme: prva bo že v soboto na Poljskem, v začetku junija pa še obračuna s Portugalsko in Ukrajino. Selektor Boris Denič je za izjemno pomemben obračun odločil za naslednjo uvodno sedmerko: v vrata je postavil Matevža Skoka, krilna položaja sta zasedla Jure Dobelšek in Dragan Gajič, zunanje David Špiler, Uroš Zorman in Jure Natek, mesto krožnega napadalca pa Peter Pucelj. Ta je sijajno odprla tekmo, s hitrim kroženjem žoge je na dokaj enostaven način prebijala visok poljski obrambni zid in že v četrti minuti z golom Špilerja povedla s 3:1. A največje delo je opravila slovenska obramba 3-2-1, ki je v prvi četrtini tekme dobro onemogočila izjemno kakovostno zunanjo vrsto, na čelu z Marcinom Lijewskim, Tomaszem Tluczynskim in Mateusem Jurkiewiczem. V nadaljevanju je igra domače izbrane vrste slonela na Natku, po njegovih treh zaporednih golih je Slovenija vodila s 5:2 in 6:3. Sloveniji si je malenkostno ustavilo v trenutku, ko je imela igralca več na igrišču, res pa je, da Denič že začel s prvimi rotacijami, tako da je konca polčasa v ogenj poslal vse svoje varovance, izjema je le drugi vratar Primož Prošt. V drugi polovici prvega polčasa so bili Poljaki povsem enakovredni domačim rokometašem, vseskozi so jim dihali za ovratnik, v 26. minuti pa je Patryk Kuchczynski dosegel dva gola zapored in domači igralci so prvič na dvoboju zaostali (11:12). (ŹRÓDŁO: delo.si) 2. Poljska v solzah, Slovaška nasmejana »Leo Beenhakker ni več naš selektor,« je Grzegorz Lato, legendarni nogometaš belo-rdečih in zdaj predsednik Poljske nogometne zveze, sporočil po razpletu sredinega mariborskega večera. Razočaranju tako v vodstvu reprezentance kot tudi med nogometaši in navijači ni videti konca, zdaj že nekoč priljubljeni selektor se je znašel na »odstrelu« javnosti. Povsem drugače pa je v teh dneh na Slovaškem - hokejska dežela po remiju s Češko in zmagi v Belfastu diha z nogometni pljuči. »To je bila klofuta poljskemu nogometu,« je začel svoj zapis iz Ljudskega vrta poročevalec varšavskega športnega dnevnika Przeglad Sportowy in tako že v prvem stavku prenesel rdečo nit razmišljanja vseh, ki spremljajo poljski nogomet ali pa so njegovi neposredni »proizvajalci«. Reprezentanca belo-rdečih je nastopila na zadnjih dveh velikih tekmovanjih, SP 2006 in Euru 2008, v teh kvalifikacijah pa je povsem odpovedala. »Vse se je začelo po našem spodrsljaju na Slovaškem. Takrat smo v zadnji minuti zapravili dve priložnosti za zmago in odtlej je začel naš voz drveti navzdol,« je poudaril reprezentančni kapetan Michael Žewlakow, ki pa se je v Ljudskem vrtu pridružil sivini poljske igre. Poljski poročevalci so sicer med vsemi navzočimi na igrišču pri poražencih pohvalili le Euzebiusza Smolarka. Leo Beenhakker se tako po treh letih poslavlja od Poljske, pričakovati je, da bo slednjo odslej vodil domači strokovnjak. (ŹRÓDŁO: delo.si) 3. Nova nogometna pravljica vse bližje srečnemu koncu Tekmo je sodil Škot William Collum, ki je v 9. minuti razočaral občinstvo, ker je zaradi (očitnega) simuliranja prekrška v kazenskem prostoru z rumenim kartonom kaznoval Zlatka Dediča. Napadalec bi lahko bolje unovčil dober prodor pred vrati gostov. Za napako se je kaj kmalu odkupil in poskrbel za val navdušenja na tribunah. V 13. minuti je izkoristil globoko podajo Miše Brečka in z močnim strelom s strani premagal vratarja Arturja Boruca za 1:0. V 21. minuti so Slovenci izvedli obetaven protinapad, Milivoje Novakovič je sam zdrvel v kazenski prostor, kjer pa se je zapletel in lepa priložnost je splavala po vodi. Poljaki, ki so prav tako v zmagi videli zadnjo bilko rešitve, v prvi četrtini srečanja niso uprizorili niti ene nevarne akcije. Prvič je proti vratom Samirja D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 199 Handanovića strel sprožil Mariusz Lewandowski v 32. minuti, vendar ni bil niti blizu uspeha. Kmalu zatem je po prostem strelu nevaren preložek pred vrata poslal Valter Birsa, vendar je bil Boruc hitrejši od dobro postavljenega Mavriča. Proti koncu prvega polčasa so nevzgojeni obiskovalci za slovenskimi vrati na zelenico odvrgli nekaj dimnih raket, zaradi česar je bila tekma za nekaj minut prekinjena. To ni spremenilo poteka srečanja in Slovenci so bili še naprej nevarnejši. Boljša igra se jim je znova obrestovala v 44. minuti, ko je Slovenija izvedla še en hiter protinapad. Dedič je lepo podal do Andraža Kirma, ki se je spretno izognil prepovedanemu položaju, prodrl po desni strani in pred vrati našel osamljenega Novakoviča, ki mu ni bilo težko zatresti prazne mreže. To je bil že njegov 12. reprezentančni gol. Slovenija je pred koncem prvega dela skoraj dosegla še en gol, vendar je strel Kirma vratar odbil za vrata. Pogled na semafor med odmorom ne bi mogel biti lepši ... V drugem polčasu je po krajšem zatišju v 53. minuti od daleč poizkusil Lewandowski, vendar ni bil natančen. Kmalu zatem se je Dedič znašel v priložnosti in je z glavo meril mimo vratnice. V 58. minuti ga je zamenjal Zlatan Ljubijankič, strelec gola na Wembleyju. V 61. minuti je preko gola meril Novakovič, zatem pa se je trener Poljaov Leo Beenhakker odločil za dve zamenjavi in stavil na vse ali nič. To mu ni kaj prida pomagalo, saj je v 63. minuti po lepi akciji na 3:0 povišal Birsa in končno prišel do svojega prvega zadetka v reprezentančnem dresu. Podajalca sta bila Novakovič in Kirm. V 70. minuti je Kek slavljenca Birso zamenjal s Andrejem Komcem. Poljaki so bili v "knock-downu" in razigrani Slovenci so nizali napade. V zanosu pa so malce pretiravali z atraktivnimi podajami in tudi Poljaki so bili blizu vsaj častnemu golu. Toda mreži se nista več tresli in Slovenci so se skupaj z fantastičnimi navijači in slavljencem Kekom veselili pomembne zmage na poti v Afriko, Poljaki pa se se po novi bledi predstavi takoj poslovili od vse bolj osovraženega trenerja Beenhakkerja. (delo.si) 4. Planica: Kranjec prav na zadnji tekmi poletel na prve stopničke Robert Kranjec je na zadnji tekmi svetovnega pokala smučarjev skakalcev v Planici polete končal na odličnem drugem mestu. V tekmi ene same serije je bil boljši le Poljak Kamil Stoch. Na tekmi je sicer nastopilo le 30 najboljših tekmovalcev iz svetovnega pokala, a se je edina serija zaradi težav z vetrom razvlekla kar na uro in pol. Adam Malysz je kariero končal na sanjski način, saj je s tretjim mestom še zadnjič stopil na zmagovalni oder, v skupnem seštevku svetovnega pokala pa se je prebil na tretje mesto. Avstrijec Thomas Morgenstern si je sicer že pred tedni zagotovil veliki kristalni globus. "Že pred dvema letoma sem se odločil, da se bom upokojil, ko bom v najboljši formi. Današnji izid je pokazal pravilnost moje odločitve. Presrečen sem, da se poslavljam s 3. mestom v Planici, kjer sem se vedno lepo počutil. Za pravi konec bom poskrbel v petek, 26. marca, ko pripravljam za svoje zveste navijače tekmo s številnimi gosti," je po tekmi dejal Malysz, ki se bo čez teden dni na revijalni tekmi v Zakopanih poslovil od svojih zvestih navijačev. Zmagovalec tekme Stoch je še dodal: "Planica je res poseben kraj zame. Lani sem se zaročil tukaj, letos sem pa še zmagal. Uspel mi je izreden polet za čudovit zaključek sezone. Ob tem sem presrečen in počaščen, da mi je to uspelo ob slovesu mojega idola Adama Malysza." Najboljši smučarski skakalec v sezoni 2010/11 Morgenstern je bil po končani sezoni seveda vidno zadovoljen in je povedal: "Bila je izjemna sezona. Že od začetka sem bil osredotočen predvsem nase in že takoj mi je steklo. V nasprotju s prvo zmago pred tremi leti sem zdaj veliko bolj vesel kot takrat. Nekoč sem se ubadal samo z izidi in tekmeci, zdaj pa sem hvaležen, da se je moje trdo delo obrestovalo, pri tem pa predvsem uživam v skokih. V petek gremo v Zakopane, da proslavimo upokojitev Adama Malysza." (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 12. PRZESTĘPCZOŚĆ 12.1 PRZESTĘPCZOŚĆ POSPOLITA anonimno pismo bal se je za življenje bančni rop braníti se bratomorílec brez razloga brutálen brutálnež dáviti denárnica drobna tatvina družinska tragedija družinsko nasilje drzna tatvina dvojni morilec dvojni umor fizično nasilje grábež (m.) groziti s smrtjo groziti z nožem grozovit grôžnja hiša groze hotel je umreti hotel si je vzeti življenje hotela ga je umoriti huligán huligánski huligánstvo imitacija pištole incidènt izjemno nevaren izkopati truplo izkoristiti nepazljivost izprazdniti sef izrópati izsíliti izsiliti denar izsíljen izsiljeválec izsiljevánje izstrelíti izvleči pištolo kradel je in ropal krája krasti denar krvav pretep lastník lastníštvo likvidácija ljudje se bojijo anonimowy list bał się o życie napad na bank bronić się bratobójca bez powodu, bez przyczyny brutalny brutal dusić portfel drobna kradzież rodzinna tragedia przemoc domowa zuchwała kradzież podwójny zabójca podwójne zabójstwo przemoc fizyczna grabież, kradzież grozić śmiercią grozić nożem makabryczny groźba, pogróżka dom grozy chciał umrzeć chciał sobie odebrać życie chciała go zabić chuligan chuligański chuligaństwo atrapa pistoletu incydent wyjątkowo niebezpieczny wykopać zwłoki wykorzystać nieuwagę opróżnić sejf okraść, obrabować wymusić wymusić pieniądze wymuszony szantażysta 1. wymuszanie 2.szantażowanie wystrzelić, strzelić wyjąć pistolet kradł i napadał kradzież kraść pieniądze krwawa bójka właściciel własność likwidacja ludzie się boją 200 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" lópov lov za morilcem maltretírati maniják masáker maščevánje maščeváti se množični morilec morílec morílka moríti motiv za umor mŕtev mučítelj na truplu ni znakov zadavljenja nabòj najnevarnejši morilec nakradene stvari napàd napad na banko napadálec napeljevanje k umoru narediti samomor naročiti umor naročnik umora našli so ga mrtvega ne vidi drugega izhoda neoborožèn nepovabljeni gost nèpredvidljívost nepremoženjska škoda nèsporazúm neuspeli samomor neznánec ni nasedel provokacijam ni se branil ničelna toleranca notoričen alkoholik obésiti se oborožèn oborožen napad obsoditi zaradi umora obtožili so ga ropa očetomorílec odločiti se za samomor odtujen ogrozítev ogrozíti okrúten onesposóbiti opit oropati banko osovrážen otroci so se radi pretepavali ozadje tragedije padel je skozi okno padla je po stopnicah pést złodziej, włamywacz polowanie na zabójcę maltretować maniak masakra zemsta mścić się seryjny zabójca morderca, zabójca morderczyni zabijać, mordować motyw zabójstwa martwy oprawca, kat, tyran na zwłokach nie ma śladów duszenia nabój najniebezpieczniejszy zabójca skradzione rzeczy atak, napad napad na bank napastnik podżeganie do zabójstwa popełnić samobójstwo zlecić zabójstwo zleceniodawca zabójstwa znaleźli go martwego nie widzi innego wyjścia nieuzbrojony nieproszony gość nieobliczalność szkoda niemajątkowa nieporozumienie nieudane samobójstwo nieznany sprawca nie dał się sprowokować nie bronił się zero tolerancji notoryczny alkoholik powiesić się uzbrojony napad z bronią w ręku skazać za zabójstwo oskarżyli go o napad ojcobójca zdecydować się na samobójstwo skradziony zagrożenie zagrozić okrutny obezwładnić pijany obrabować bank znienawidzony dzieci lubiły się bić kulisy tragedii wypadł przez okno spadła ze schodów pięść 201 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" pijan plén plénjenje pobegniti od doma pod vplivom alkohola pogajálec pogájati se pogrozil mu je s stisnjeno pestjo pogrozíti ponižati v javnosti posíliti posílstvo poskus samomora poskus uboja poskušal se je braniti poslovilno pismo postrelíti postreljati vse naboje poškodovanje tuje stvari potegnil je pištolo in začel streljati preganjati po uradni dolžnosti pregnati vlomilce premoženjska škoda preoblečen v klovna prepír prepírati se preprečiti samomor prerezati si žile pretèp pretepava ženo in otroke pretepávati pretepel ga je kot psa pretepen pretepênec pretêpsti (se) pretepsti do krvi pretepsti do smrti preživel je le po čudežu prijaviti tatvino prislonil si je na glavo pištolo prišlo je do pretepa pritisniti na petelina priznati krajo profesionálec psihično nasilje rad se pretepa razbójnik rop stoletja rópar rópar róparka roparski napad roparski umor rópati s pištolo v roki s smrtnim izidom samomor z obešanjem samomorílec pijany łup plądrowanie uciec z domu pod wpływem alkoholu negocjator negocjować pogroził mu zaciśniętą pięścią pogrozić publicznie poniżać zgwałcić gwałt próba samobójcza usiłowanie zabójstwa próbował się bronić list pożegnalny 1. postrzelić 2. zastrzelić 3. wystrzelić wystrzelić wszystkie naboje niszczenie/uszkodzenie mienia wyjął pistolet i zaczął strzelać ścigać z urzędu spłoszyć włamywaczy szkoda majątkowa przebrany za klauna kłótnia kłócić się udaremnić samobójstwo podciąć sobie żyły 1.pobicie 2. bójka bije żonę i dziecko bić zbił go jak psa pobity pobity bić (się), pobić się pobić do krwi pobić na śmierć tylko cudem przeżył zgłosić kradzież przystawił sobie pistolet do głowy doszło do bójki, wywiązała się bójka pociągnąć za spust przyznać się do kradzieży profesjonalista przemoc psychiczna lubi się bić rozbójnik napad stulecia bandyta, rabuś rabuś (mężczyzna), rozbójnik rabuś (kobieta) napad rabunkowy zabójstwo na tle rabunkowym 1. kraść, rabować 2. okradać z pistoletem w ręce ze skutkiem śmiertelnym samobójstwo przez powieszenie samobójca 202 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" sámoobrámba séf segel si je po življenju serijski morilec skočiti skozi okno skočna blazina skrbníštvo skrivnostni umor sodil si je sam sòstorílstvo spraviti na tla sprejeti vlogo žrtve stal je ob oknu stari znanec policije stisniti pest storílec storiti samomor storiti tatvino strah pred posledicami strél strel iz bližine strélec strelívo streljal je v samoobrambi stréljati streljati v tarčo streljati v zrak strelna rana strelno orožje strúp strúpar strúparica sum kaznivega dejanja surovo pretepsti šikaníranj šikanírati tát tat krade tatíca tatìč tatovi so vlomili v banko tatvina denarnice tatvine v trgovinah trenutke groze trezór trpljênje trúplo ubíjati uboj v afektu udárec udarit s pestjo v glavo udariti v obraz ukráden ukrásti umòr umor prve stopnje umor se je zgodil v gozdu umoríti samoobrona sejf targnął się na życie seryjny zabójca wyskoczyć z okna/przez okno skokochron opieka tajemnicze zabójstwo sam wymierzył sobie karę (popełnił samobójstwo) współudział powalić na ziemię przyjąć rolę ofiary stał przy oknie dobry/stary znajomy policji zacisnąć pięść sprawca popełnić samobójstwo dokonać kradzieży strach przed konsekwencjami strzał strzał z bliska strzelec amunicja strzelał w samoobronie strzelać strzelać w tarczę strzelać w powietrze rana postrzałowa broń palna jad, trucizna truciciel trucicielka podejrzenie popełnienia przestępstwa brutalnie pobić szykanowanie szykanować złodziej złodziej kradnie złodziejka złodziejaszek złodzieje włamali się do banku kradzież portfela kradzieże w sklepach chwile grozy sejf cierpienie zwłoki zabijać zabójstwo w afekcie 1. uderzenie 2. cios uderzyć pięścią w głowę uderzyć w twarz skradziony ukraść zabójstwo, morderstwo zabójstwo pierwszego stopnia do zabójstwa doszło w lesie zabić, zamordować 203 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" umoriti z dvema streloma v glavo umorjênec umorjênka uničiti življenje ustrahovánje ustrahováti ustrelíti ustrelíti se v mlaki krvi v roki je držal pištolo vandál vandalski napad na spomenik vlòm vlomílec vlomílka vlomilska skupina vlomíti vlomna tatvina voditi do tragedije vsi umori so povezani z vso močjo zadati smrtonosni strel zadati udarec zadáviti zadéti zagrešiti tatvino zagrozíti zagroziti komu s pestjo zalotili so ga pri tatvini zalotiti pri kraji zamaskíran zaplíniti se zaprositi za pomoč zastrupitev zaustavili so jih s streli zločínec zvézati žèp žêpar žêparka žrtev nasilja zabić dwoma strzałami w głowę zamordowany zamordowana zniszczyć życie zastraszanie zastraszać (ndk.), zastraszyć (dok.) zastrzelić 1. zastrzelić się 2. postrzelić się w kałuży krwi w ręce trzymał pistolet wandal atak wandali na pomnik włamanie włamywacz włamywaczka grupa włamywaczy włamać się kradzież z włamaniem prowadzić do tragedii wszystkie morderstwa są powiązane z całej siły oddać śmiertelny strzał zadać cios, uderzyć udusić trafić dokonać kradzieży pogrozić pogrozić komuś pięścią przyłapali go na kradzieży przyłapać na kradzieży zamaskowany zatruć się spalinami poprosić o pomoc zatrucie zatrzymały ich (dopiero) strzały przestępca związać, skrępować kieszeń kieszonkowiec /mężczyzna/ kieszonkowiec /kobieta/ ofiara przemocy 204 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 12.2 PRZESTĘPCZOŚĆ ZORGANIZOWANA amfetamin* bordél call girl diplomat je bil ugrabljen drama talcev dróga dvojno dno gojiti droge hášiš heroín imel je drogo za lastno uporabo izmisliti ugrabitev izpustiti talce javna hiša kokaín konôplja kriminalna družba krvavi obračun kurír laboratórij legalizirati droge letalo je bilo ugrabljeno máfija mafijec* mafijski obračun mamíla mamilarski kartel mamílo marihuána masažni salon mehke droge metamfetamin morfín načrtovati ugrabitev narkomán narkománka narkománski nenavadna ugrabitev nočni klub obtožen je ugrabitve odkupnína odmérek ópij ópijski organiziran kriminal organizirana kriminalna združba organizirani kriminal oskrbovati z drogo plačati odkupnino podzémlje posedovanje droge poslati na ulico postaviti ultimat pravica pesti predaja denarja prekupčevanje z drogami amfetamina burdel call girl, dziewczyna do towarzystwa dyplomata został porwany dramat zakładników narkotyk podwójne dno uprawiać narkotyki haszysz heroina posiadał narkotyki na własny użytek zmyślić porwanie wypuścić zakładników dom publiczny kokaina konopie grupa przestępcza krwawe porachunki kurier laboratorium zalegalizować narkotyki samolot został porwany mafia mafioso, gangster mafijne porachunki narkotyki, środki odurzające kartel narkotykowy substancja odurzająca marihuana salon masażu miękkie narkotyki metamfetamina morfina planować porwanie narkoman narkomanka dotyczący narkomanii lub narkomana nietypowe porwanie klub nocny jest oskarżony o porwanie okup dawka opium opiumowy przestępczość zorganizowana zorganizowana grupa przestępcza przestępczość zorganizowana zaopatrywać w narkotyki zapłacić okup 1. podziemie 2. półświatek posiadanie narkotyków wysłać na ulicę postawić ultimatum prawo pięści przekazanie pieniędzy handel narkotykami 205 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" preprečiti ugrabitev preprodajálec pretihotápiti prodaja droge prodajati svoje telo prostitucija ni prepovedana prostituírati se prostitútka prostitutka okužena z virusom HIV psihoaktivna droga psihoaktivne snovi razbiti družbo razbiti mrežo rekordna odkupnina rešiti pet talcev séksati siliti v prostitucijo skupina oboroženih ugrabiteljev tálec tálka téhtnica tihotapska pot tôlpa tráva trgovanje z belim blagom trgovina z drogami ubili so deset talcev ugrabítelj ugrabítelj ugrabitelj je hotel odleteti v Pariz ugrabitelji so se predali ugrabítev ugrabitev letala ugrabíti ugrabljeno letalo ultimát umazano delo vdor specialcev vodja tolpe vrednost zaplenjene droge vzeti koga za talca za ugrabitev otroka sumijo mafijo zahteva po odkupnini zahtevati visoko odkupnino zaigrati ugrabitev zajetje talcev zvodník zvodníštvo udaremnić porwanie diler, handlarz narkotykami przemycić sprzedaż narkotyków sprzedawać swoje ciało prostytucja nie jest zakazana prostytuować się prostytutka prostytutka zarażona wirusem HIV substancja psychoaktywna substancje psychoaktywne rozbić grupę rozbić siatkę rekordowy okup uratować pięciu zakładników uprawiać seks zmuszać do prostytucji grupa uzbrojonych porywaczy zakładnik zakładniczka waga szlak przemytniczy gang trawka handel żywym towarem handel narkotykami zabili dziesięciu zakładników porywaczka porywacz porywacz chciał lecieć do Paryża porywacze poddali się porwanie porwanie samolotu porwać porwany samolot ultimatum brudna robota szturm antyterrorystów przywódca gangu wartość skonfiskowanych narkotyków wziąć kogoś za zakładnika o porwanie dziecka podejrzewają mafię żądanie okupu żądać wysokiego okupu sfingować porwanie wzięcie zakładników alfons, sutener sutenerstwo 206 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 12.3 PRZESTĘPCZOŚĆ GOSPODARCZA črni trg dati podkupnino defravdácija denarna mula dólg dolgováti drobne prevare ekonomski kriminal gêslo goljúf goljufáti goljúfen goljufíca goljufíja heker* imeti točne informacije izbrísati izbruhnila je afera izkorístiti izročiti podkupnino izsiliti podkupnino iztek roka jemanje podkupnine kód korumpíran korumpírati korúpcija lažno zdravilo naívnež naívnost nameščanje izidov nasesti prevari nelegalne stave nigerijska goljufija nosilec podatkov odtipkati kod ogoljufánec ogoljufáti opeháriti oslepáriti piramída podkupljív podkupljívec podkupovánje podkupováti ponevérba pranje denarja premožênje premoženjska korist prevára prevaránt prevarant in lažnivec prevarántka rók slepár sleparíca czarny rynek dać łapówkę defraudacja słup dług dłużyć drobne oszustwa przestępczość gospodarcza hasło oszust oszukiwać oszukańczy oszustka oszustwo hacker, haker mieć dokładne informacje wymazać, skasować wybuchła afera wykorzystać wręczyć łapówkę wymusić łapówkę upływ terminu przyjęcie/przyjmowanie łapówki kod skorumpowany korumpować, skorumpować korupcja fałszywy lek naiwniak naiwność ustawianie wyników paść ofiarą oszustwa nielegalne zakłady oszustwo nigeryjskie nośnik danych wprowadzić kod oszukany oszukać oszukać oszukać piramida skorumpowany łapówkarz korupcja przekupywać sprzeniewierzenie, defraudacja pranie brudnych pieniędzy majątek korzyść majątkowa oszustwo oszust oszust i kłamca oszustka termin oszust, krętacz oszustka, krętaczka 207 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" sleparíja spletna goljufija spraviti v zmoto sprejemati podkupnine sumljivo nizke cene blaga trojanski konj umazan denar v določenem roku v zameno za podkupnino vrédnost vrniti denar in obresti zablokirati račun zaupne informacije zlonamerna koda znések žrtev goljufije oszustka oszustwo internetowe wprowadzić w błąd brać łapówki podejrzanie niskie ceny towaru koń trojański brudne pieniądze w określonym terminie w zamian za łapówkę wartość zwrócić pieniądze wraz z odsetkami zablokować konto poufne informacje złośliwy kod kwota ofiara oszustwa 208 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 12.4 SĄD alíbi (m.) analizírati apelácija biti kaznovan brati obtožnico denarna kazen disciplinska kazen dobiti kazen dočakati pravico dokàz dokázati dokázen dokazi za in proti dokazílen dokazni postopek dokazni predlog dokumentácija državni tožilec dva neizpodbitna dokaza giljotína glavni osumljenec glôba govoriti po resnici groziti s kaznijo hišna preiskava imamo že dovolj dokazov imeti alibi imeti dokaze iskati krivca iz strahu pred kaznijo izdati razsodbo izgubiti spomin izkazalo se je, da ne govori resnice izpustili so jo po plačilu varščine izpustíti izreči kazen izrek sodbe izsiliti priznanje izsledki raziskave izvršitev kazni javni tožilec je upravičen do odškodnine kazen odvzema prostosti kazen prestaja v Sloveniji kazen za tatvino kazenska odgovornost kazenski proces kaznovati klop za obtožence krív kriva izpovedba krívda krivo pričanje kŕt laboratórij laboratorijska preiskava alibi analizować apelacja, odwołanie zostać ukaranym czytać akt oskarżenia kara pieniężna kara dyscyplinarna dostać karę, otrzymać karę doczekać się sprawiedliwości dowód udowodnić dowodowy dowody za i przeciw dowodowy postępowanie dowodowe wniosek dowodowy dokumentacja prokurator dwa niezbite dowody gilotyna główny podejrzany grzywna mówić prawdę grozić karą rewizja, przeszukanie domu mamy już wystarczająco dużo dowodów mieć alibi mieć dowody szukać winnego ze strachu przed karą wydać wyrok stracić pamięć okazało się, że nie mówi prawdy wypuścili ją po wpłaceniu kaucji wypuścić orzec karę ogłoszenie wyroku wymusić przyznanie się do winy wyniki śledztwa wykonanie kary oskarżyciel publiczny ma prawo do odszkodowania kara pozbawienia wolności karę odbywa w Słowenii kara za kradzież odpowiedzialność karna proces karny karać, ukarać ława oskarżonych winny składanie fałszywych zeznań wina składanie fałszywych zeznań kret (zdrajca we własnych szeregach) laboratorium badanie laboratoryjne 209 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" laboratórijski lagáti lagati pod prisego manjkalo mu je neizpodbitnih dokazov mediácija mediátor mednarodna tiralica mila kazen milejša kazen morilsko orožje motív način obrambe nadaljevati z zaslišanji nastaviti zasedo nedólžen nedólžnost neizpodbiten alibi nepojasnjena smrt ni mogoče izključiti ničesar nositi del krivde obdúkcija obéšenje obglávljenje obramba je bila drugega mnenja obrazložitev sodbe obsodilna sodba obsodit na šest let zapora obsoditi koga na kazen obsojen na smrt obtoženemu grozi dosmrtni zapor odgovárjati odgovarjati za škodo odrediti obdukcijo odsedeti dveletno kazen odsedeti kazen odsekati glavo odslužiti kazen odvétnik odvetniška pisarna olajševalna okoliščina on nikoli ne laže opazováti opomín opomínjati opómniti opozorílo opravíčiti se opraviti obdukcijo oprostilna sodba ostri opomin oškodovánec oteževalna okoliščina ovirati preiskavo plačilni nalog po nekajmesečni preiskavi pod pritiskom dokazov pogojna kazen policija je v hiši našla pištolo laboratoryjny kłamać kłamać pod przysięgą brakowało mu niezbitych dowodów mediacja mediator międzynarodowy list gończy łagodna kara łagodniejsza kara narzędzie zbrodni motyw linia obrony kontynuować przesłuchania urządzić zasadzkę niewinny niewinność niepodważalne alibi niewyjaśniona śmierć nie można niczego wykluczyć ponosić część winy sekcja zwłok powieszenie ścięcie (głowy) obrona była innego zdania uzasadnienie wyroku wyrok skazujący skazać na sześć lat więzienia skazać kogoś na karę skazany na śmierć oskarżonemu grozi dożywotnie więzienie odpowiadać odpowiadać za szkodę zarządzić sekcję zwłok odsiedzieć dwuletnią karę odsiedzieć karę odciąć głowę odsiedzieć karę obrońca, adwokat kancelaria adwokacka okoliczność łagodząca on nigdy nie kłamie obserwować upomnienie upominać upomnieć upomnienie, pouczenie przeprosić przeprowadzić sekcję zwłok wyrok uniewinniający ostre upomnienie poszkodowany okoliczność obciążająca utrudniać śledztwo mandat po kilkumiesięcznym śledztwie pod ciężarem dowodów kara w zawieszeniu policja znalazła w domu pistolet 210 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" policija varuje priče policisti so se zmotili poligráf poligrafsko testiranje pomilostítev porótnica porótnik posredni dokaz postópek povedati v svoj zagovor pravna luknja pravnomočnost sodbe pravosodno sodelovanje prazna krogla prebrati obtožnico predstaviti svojo verzijo dogodkov preiskali smo štiri hiše preiskáva preiskoválec preiskovalni sodnik preskusna doba prestaviti sojenje preti mu do let zapora priče obrambe pridobiti dokumente primer je prevzel drug sodnik priti na poziv sodišča priti na sled (kome?) pritôžba prizivno sodišče priznal je vse priznati krivdu proces za zaprtimi vrati program zaščite prič prostóst prostostna kazen prošnja za pomilostitev psihološki profil razpisati nalog razsôdba skrita kamera smrt s kamenjanjem smrtna injekcija smrtna kazen sodba ni pravnomočna sodelovati s policijo sodelovati s preiskovalci sodíšče sodišče druge stopnje sodíščen sodíti sodna dvorana sodni epilog sodni izvedenec sodni nalog sodníca sódnica sodník policja chroni świadków policjanci pomylili się wykrywacz kłamstw badanie na wykrywaczu kłamstw ułaskawienie ławniczka ławnik poszlaka procedura, postępowanie powiedzieć na swoją obronę luka prawna uprawomocnienie się wyroku współpraca sądowa ślepa kula odczytać akt oskarżenia przedstawić swoją wersję wydarzeń przeszukaliśmy cztery domy 1. przeszukanie 2. śledztwo 3. badanie śledczy sędzia śledczy okres próby przełożyć rozprawę grozi mu do lat więzienia świadkowie obrony zdobyć dokumenty sprawę przejął inny sędzia stawić się na wezwanie sądu wpaść na trop (czyj?) 1. odwołanie 2. zażalenie sąd apelacyjny przyznał się do wszystkiego przyznać się do winy proces za zamkniętymi drzwiami program ochrony świadków wolność kara pozbawienia wolności prośba o ułaskawienie profil psychologiczny wydać nakaz wyrok ukryta kamera śmierć przez ukamienowanie śmiertelny zastrzyk kara śmierci wyrok nie jest prawomocny współpracować z policją współpracować ze śledczymi sąd sąd drugiej instancji sądowy sądzić (w sądzie) sala sądowa, sala rozpraw epilog sądowy biegły sądowy nakaz sądowy sędzia (kobieta) sala sądowa, sala rozpraw sędzia 211 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" sódstvo sojenje zaradi umora sòkrívec sòkrívka sòobtóženec spoznati za krivega stroga kazen stroške postopka súm súmiti sumljive okoliščine smrti telesna kazen tožílec tožílstvo trdi, da je nedolžen tuja krivda uničiti dokaze ustrelítev utemeljen sum vabílo (na obravnavo) valili so krivdo drug na drugega varnostna kamera várščina višina odškodnine višje sodišče voditi primer vojaško sodišče vplivati na priče vse to je bilo policistom sumljivo vsi dokazi govorijo proti vam vzeli so mu prstne odtise vzgojni učinek kazni vzorec DNK vzrok smrti začeti preiskavo zagovórnik zahteva obrambe zaključni govor zamolčáti zaníkati zapísnik zapísnikarica zapleníti zaporna kazen zaradi interesa preiskave zaradi pomanjkanja dokazov zasebni detektiv zasèg zaséganje zaslíšanje zaslišanje nove priče zaslišanje prič zaslíšati zasliševálec zatožna klop zavrniti obtožbe zavrniti predlog zunajsodna poravnava sądownictwo proces w sprawie zabójstwa współwinny współwinna współoskarżony uznać winnym surowa kara koszty postępowania podejrzenie podejrzewać podejrzane okoliczności śmierci kara cielesna prokurator, oskarżyciel oskarżenie twierdzi, że jest niewinny udział osób trzecich zniszczyć dowody rozstrzelanie uzasadnione podejrzenie wezwanie (na rozprawę) zwalali winę jeden na drugiego kamera przemysłowa kaucja wysokość odszkodowania sąd wyższej instancji prowadzić sprawę sąd wojskowy, sąd garnizonowy wpływać na świadków wszystko to wydało się policjantom podejrzane wszystkie dowody świadczą przeciwko wam pobrali mu odciski palców wychowawczy skutek kary próbka DNA przyczyna śmierci wszcząć śledztwo adwokat, obrońca wniosek obrony mowa końcowa przemilczeć, zataić zaprzeczać protokół protokolantka skonfiskować kara więzienia ze względu na dobro śledztwa z braku dowodów prywatny detektyw konfiskata konfiskata przesłuchanie przesłuchanie nowego świadka przesłuchanie świadków przesłuchać policjant przesłuchujący ława oskarżonych odrzucić oskarżenia odrzucić wniosek ugoda pozasądowa 212 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 12.5 WIĘZIENIE amnestíja amnestíjski aretácija aretirali so ga zaradi kraje aretírati beg iz zapora célica delati v zaporu dosmrtna ječa dosmrtni zapor eden izmed aretiranih gniti v zaporu hišni pripor iti v zapor iz zapora je nemogoče zbežati izpustiti iz pripora jéča kazenska ustanova káznjenec končal je za zapahi kopati predor kopati z žlico načrt za pobeg nadzórnik natakniti lisice ne bo šel v zapor obísk obsójenec odpeljali so jo v pripor odprava pripora odprt oddelek odrediti pripor organizator pobega ostati za zapahi paničen beg po petih letih bivanja za rešetkami pobég pobèg pobegli zapornik pobégniti pobegniti iz zapora podaljšanje pripora podrobnosti o pobegu pogojna izpustitev pogojni odpust policija je aretirala osumljenca politični zapornik polodprt oddelek poróta poskus pobega pot na prostost povrátnik predlog za pripor preiskovalni zapor prepolni zapori amnestia dotyczący amnestii aresztowanie aresztowali go w związku z kradzieżą aresztować ucieczka z więzienia cela pracować w więzieniu dożywotnie więzienie dożywotnie więzienie jeden z aresztowanych gnić w więzieniu areszt domowy iść do więzienia z więzienia nie da się uciec zwolnić/wypuścić z aresztu więzienie zakład karny skazaniec, skazany skończył za kratkami kopać tunel kopać łyżką plan ucieczki strażnik założyć kajdanki nie pójdzie do więzienia widzenie skazaniec przewieźli ją do aresztu uchylenie aresztu oddział otwarty zastosować areszt, aresztować organizator ucieczki pozostać za kratkami paniczna ucieczka po pięciu latach pobytu za kratkami uciekinier, zbieg ucieczka zbieg z więzienia uciec uciec z więzienia przedłużenie aresztu szczegóły ucieczki zwolnienie warunkowe zwolnienie warunkowe policja aresztowała podejrzanego więzień polityczny oddział półotwarty ława przysięgłych próba ucieczki droga do wolności recydywista wniosek o areszt areszt śledczy przepełnione więzienia 213 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" prerezati rešetke prestati pripor prevzgojni dom preživel 25 je let za zapahi pridržáti priporni nalog pripórnica pripórnik pripŕtje prisoditi tri leta zapora pristati za zapahi pritožba na pripor rešêtke sedeti v zaporu skopati predor skušal je pobegniti služiti kazen sòjetník spektakularni pobeg splošna amnestija spustiti na svobodo šel je v zapor tretji pobeg v tednu dni ubéžnik uspel je zbežati iz treh zaporov uspel pobeg vrniti se v zapor vtakniti koga v zapor vzeli so paznike za talce zahtev za pripor zapor za odrasle zapóren zapori pokajo po šivih zaporni paznik zapórnica zapórnik zaporniška obleka zapórniški zapustiti zapor zavod za prestajanje kazni zbežáti znašel se je v priporu življenje za rešetkami przeciąć kraty odsiedzieć karę aresztu poprawczak przeżył 25 lat za kratkami aresztować nakaz aresztowania aresztantka aresztant zatrzymanie, aresztowanie wymierzyć karę trzech lat więzienia wylądować za kratkami zażalenie na areszt kraty siedzieć w więzieniu wykopać tunel próbował uciec odsiadywać karę współosadzony spektakularna ucieczka amnestia powszechna wypuścić na wolność szedł/poszedł do więzienia trzecia ucieczka w ciągu tygodnia zbieg udało mu się uciec z trzech więzień udana ucieczka wrócić do więzienia wtrącić/wsadzić kogoś do więzienia strażników wzięli jako zakładników wniosek o areszt więzienie dla dorosłych więzienny więzienia pękają w szwach strażnik więzienny więźniarka więzień drelich więzienny dotyczący więźnia lub więźniów, więźniarski opuścić więzienie zakład karny uciec znalazł się w areszcie życie za kratkami 214 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 215 FRAGMENTY TEKSTÓW PRASOWYCH 1. Pozor! Prevaranti imajo vaše domače naslove! Poizvedovanje je pokazalo, da prevaranti iz t. i. verige nigerijskih pisem začenjajo ubirati novo taktiko. Nič hudega slutečim žrtvam zdaj pošiljajo pisma po navadni pošti (doslej smo bili vajeni zgolj e-sporočil), opremljena z logotipom odvetniške pisarne, z nekaj visokoletečimi frazami in v težko razumljivem pravnem žargonu. Vaše poštne naslove po navadi dobijo iz javno dostopnih registrov, na primer iz telefonskega imenika. Pisma so napisana v precej dobri angleščini in ustvarjajo vtis resnosti in korektnosti. Poizvedovanje preko iskalnikov ali v španskem registru odvetniških družb celo pogosto pokaže, da omenjene odvetniške pisarne res obstajajo, vendar so praviloma tudi same žrtev prevarantov, ki zlorabljajo njihovo ime. Osebe, ki bi prevarantu nasedle, lahko pričakujejo naslednjiscenarij. 'Odvetnik' bo domnevno sprožil postopek, zelo kmalu pa javil, da so nastali prvi stroški, ki jih morate pokriti vi. Po navadi gre za majhen znesek, nekaj deset evrov, ki naj bi šli za koleke ali kaj podobnega. Plačilo je treba izvršiti prek Western Uniona, kjer se da zakriti pravi prejemnik in kjer pošiljatelj nima nikakršne zaščite. Če žrtev še ne sprevidi, da se je ujela v past, bodo prevaranti svojo igro igrali naprej. Zahtevki za plačilo stroškov bodo vedno večji. Pojavljali se bodo tudi razni zapleti, ko vam bodo sporočili, da bo nujno treba podkupiti nekega uradnika, saj nimate pravilno vloženega kakšnega formularja – v tej fazi lahko zneski narastejo na več sto ali celo več tisoč evrov, ki gredo naravnost v žep prevarantom. Nekateri so že izgubili vse premoženje, saj so prevaranti od njih zahtevali, da morajo v zameno za transakcijo kupiti delnice kakšnih afriških podjetij v vrtoglavih zneskih. Denarja opeharjenci ne vidijo nikoli več. (ŹRÓDŁO: slovenskenovice.si) 2. Sedemnajst ovadenih tihotapljenja ljudi Kriminalisti sektorjev kriminalistične policije Policijske uprave Postojna in Novo mesto so v usklajeni sklepni akciji ob sodelovanju s policisti iz več policijskih uprav in varnostnimi organi Hrvaške 2. septembra končali večmesečno preiskavo zoper mednarodno hudodelsko združbo, ki se je ukvarjala z organiziranjem ilegalnega prehajanja meje ali ozemlja države. Kriminalisti Sektorja kriminalistične policije Policijske uprave Novo mesto bodo podali kazensko ovadbo za 14 kaznivih dejanj zoper tri osebe. Na podlagi sodne odredbe sta bili opravljeni dve hišni preiskavi. Pri hišnih preiskavah je bilo zaseženo več mobilnih telefonov in kartic sim, ki so bili uporabljeni pri storitvi kaznivih dejanj. Kriminalna združba je pri izvrševanju kaznivih dejanj sodelovala z osebami z območja Zagreba. Tihotapili so predvsem tujce, ki so imeli prepoved vstopa v schengenski prostor, in sicer tako iz Hrvaške v Slovenijo kakor tudi v nasprotni smeri. Kriminalisti Sektorja kriminalistične policije Policijske uprave Postojna bodo podali kazenske ovadbe za devet kaznivih dejanj zoper 14 oseb. Na podlagi sodnih odredb je bilo opravljeno pet hišnih preiskav na območjih PU Postojna in Koper. Tudi v tem primeru je bilo pri hišnih preiskavah zaseženo več mobilnih telefonov in kartic sim. Kriminalna združba je pri izvrševanju kaznivih dejanj sodelovala z osebami s področja Reke in Zagreba. (ŹRÓDŁO: slovenskenovice.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 216 3. Vojna z narkokarteli: Mehičani jemljejo pravico v svoje roke Z mamili povezano nasilje v Mehiki se medtem stopnjuje. Karteli se spopadajo za prevlado in nadzor nad tihotapskimi potmi, vojska in policija sta nemočni ali ujeti v mrežo korupcije, v navzkrižnem ognju pa se pogosto znajdejo civilisti. Odkar je leta 2006 prevzel predsedniško funkcijo Felipe Calderón, ki je kartelom napovedal vojno, je v nasilju, povezanem s prepovedanimi drogami, po vsej državi izgubilo življenje več kot 30.000 ljudi. Zato se nenehno postavlja vprašanje, kako se izkopati iz vrtinca nasilja – kako premagati mehiške mamilarske kartele? Spričo neučinkovitosti vojske in odsotnosti policije se prebivalci nemalokrat organizirajo sami. Jeseni se je nekaj takega zgodilo v zaprašenem podeželskem mestecu Ascencion, približno uro vožnje od mehiško-ameriške meje. V mestu so v prvih devetih mesecih lanskega leta ugrabili več kot 40 ljudi, približno enega na teden. Tamkajšnji prebivalci, naveličani napadov kartelov ter korupcije in neučinkovitosti mehiške oblasti, so vzeli pravico v svoje roke – po starem običaju: oko za oko, zob za zob. Septembra je v eno tamkajšnjih restavracij z morskimi dobrotami vdrla tolpa ugrabiteljev, oborožena s puškami kalašnikov, in poskušala odpeljati sedemnajstletno blagajničarko. Jezni domačini so dva pripadnika tolpe izsledili in ju na polju bombaža ob robu mesta linčali. Mehiška zvezna policija je hudo pretepena osumljenca rešila pred pobesnelo množico, ju vklenila in zaprla v policijsko vozilo, vendar ju ni mogla odpeljati. Pretepači so namreč ob vzklikih »Ubijte ju!« in »Hočemo pravico!« policistom zaprli pot; moška sta v razbeljenem vozilu umrla. Obtožili niso nikogar. V Washington Postu, kjer so razkrili zgodbo, so zapisali, da to ni presenetljivo, če upoštevamo veliko število vpletenih v pretep. Skupina je v mestu postavila stražni stolp s sireno, ki bo prebivalce opozorila na ugrabitev. Če se bo oglasila, se bodo člani oborožene mestne milice organizirali in zaprli ceste. Domačini upajo, da jim ugrabitelji ne bodo mogli pobegniti, saj so s podporo lokalne oblasti okoli mesta izkopali globok in širok jarek. Osumljence, ki bi jih s takšno operacijo ujeli, nameravajo izročiti oblastem, vendar so jim pripravljeni soditi tudi sami, če pristojni ne bi opravili svojega dela. »Celotna država trpi,« pravi 63-letni Fernando Saenz, ki ga je skupina izbrala za svojega voditelja. »Čas je, da zadeve vzamemo v svoje roke, saj vlada ne opravlja dela. Poskrbeti moramo zase.« (ŹRÓDŁO: delo.si) 4. "Zgodilo se je brez moje volje" "Res mi je žal, da je prišlo do tega dogodka. Kar naprej premišljujem o tem. Ne zanikam svoje vpletenosti v dogajanje, a niti pomislil nisem, da bi se lahko zgodilo kaj takega, kaj šele, da bi to hotel," je 53-letni varnostnik VIP Varovanja David Bukovac nagovoril petčlanski sodni senat okrožnega sodišča. Ta mu sodi zaradi vpletenosti v smrt 20-letnega Gorazda Čamernika, ki je 7. oktobra lani v bližini lokala Global v središču Ljubljane obležal pod njegovimi in pod udarci 26-letnega Seada Suljanovića. Ker je slednji po dogodku pobegnil v rodno Bosno in ga kljub mednarodni tiralici še niso izsledili, je na zatožno klop včeraj sedel le Bukovac. Po prepričanju okrožne državne tožilke Blanke Žgajnar je Bukovac po besednem konfliktu s Čamernikom in njegovo družbo, ki je hotela tistega večera vstopiti v lokal, a jih niso spustili, po radijski zvezi poklical Suljanovića, nakar sta stekla za družbo mladih, ki se je že oddaljevala od lokala. Bukovac naj bi prvi udaril Čamernika, nato ga je večkrat udaril Suljanović. Ko je mladenič dvakrat padel, naj bi ga na tleh ležečega obrcala, ko sta videla, da je še tretjič poskušal vstati, sta se vrnila in Suljanović ga je udaril v glavo tako, da je obležal, navaja obtožba. Zaradi številnih obtolčenin možganov in zloma lobanjske baze je Čamernik čez tri dni umrl. (ŹRÓDŁO: delo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 13. SIŁY ZBROJNE 13.1 WOJSKO admirál admiralitéta admirálstvo armáda armada brani naše meje armadna skupina artileríja artileríjski artileríst bataljón bateríja bómbnik breztrzljajni top brigadni general částnik částniški čéta čete se vračajo v svoje baze desantna enota dezerterska skupina dezerterstvo so kaznovali s smrtjo dezertirati iz vojske divizíja eskádra eskortni rušilec formirati divizijo fregáta garnizíja garnizón general armade helikópter kapitán kopenska vojska kórpus krížarka ladja je naletela na mino letálec letalonosílka letalska baza letalski polk ljudska armada ljudsko osvobodilno vojsko majór mehanizirana enota minolóvec mornár mornárica motorizirana enota nobilna artilerija obalna obramba oddélek oficír admirał 1. stopień admirała 2. admiralicja 1. stopień admirała 2. admiralicja armia armia broni naszych granic grupa armii artyleria artyleryjski artylerzysta batalion bateria bombowiec działo bezodrzutowe generał brygady oficer oficerski kompania kompanie wracają do swoich baz jednostka desantowa grupa dezerterów dezercję karali śmiercią zdezerterować z wojska dywizja eskadra niszczyciel eskortowy formować dywizję, sformować dywizję fregata garnizon garnizon generał armii helikopter kapitan wojska lądowe korpus krążownik statek wpłynął na minę lotnik lotniskowiec baza lotnicza pułk lotniczy armia ludowa ludowa armia wyzwolenia major jednostka zmechanizowana trałowiec marynarz marynarka jednostka zmotoryzowana haubica obrona wybrzeża drużyna oficer 217 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" oklepna/oklopna divizija padalska enota patruljni čoln pehotna divizija pláčanec pòdčástnik podmórnica pòdpolkóvnik poklicni vojak pólk polkóvnik pomorska baza pomožna križarka potapljáč povêljnik povêljstvo protiletalska obramba protiletalski top protiraketna obramba rádar rušílec salutírati stopiti v armado stótnik teritorialna obramba težka križarka težko topništvo topnjáča , tópničarka, topovnjáča tujska legija ubéžništvo vòd voják vojákinja vojaška enota vojaška knjižica vojaška obveznost vojaška parada vojaška policija vojaška prisega vojaška uniforma vojaški begunec vojaški čin vojaški policist vojaški rok vojaško letalstvo vojaško pokopališče vojášnica vojna ladja vrhovni poveljnik oboroženih sil zračni prostor dywizja pancerna jednostka spadochronowa łódź patrolowa dywizja piechoty najemnik podoficer łódź podwodna podpułkownik żołnierz zawodowy pułk pułkownik baza morska krążownik pomocniczy nurek dowódca dowództwo obrona przeciwlotnicza działo przeciwlotnicze obrona przeciwrakietowa radar niszczyciel salutować, zasalutować wstąpić do armii kapitan obrona terytorialna krążownik ciężki ciężka artyleria kanonierka legia cudzoziemska dezercja pluton żołnierz żołnierz /kobieta/ jednostka wojskowa książeczka wojskowa obowiązek wojskowy parada wojskowa żandarmeria wojskowa przysięga wojskowa mundur wojskowy dezerter stopień wojskowy żandarm wojskowy zasadnicza służba wojskowa lotnictwo wojskowe cmentarz wojskowy koszary okręt wojenny najwyższy dowódca sił zbrojnych przestrzeń powietrzna 218 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 13.2 BROŃ arzenál atomska bomba avtomatska puška bajonét bazúka bodálo bojni plin boksar dovoljenje za nabavo orožja globinska bomba grafitna bomba hidrogenska bomba hladno orožje imeti premalo orožja izdelati bombo izdelovati orožje jurišna puška kalašnik* kalašnikovka* kalíber kasetna bomba kemično orožje kontaktna mina krógla lovsko orožje mačéta magnetna mina medcelinska raketa mina presenečenja mine so eksplodirale minomèt mitraljéz nabòj nabójnik nelegalno posedovanje orožja nòž oborožíti oklèp oklépnik orožja za množično uničenje orožje na drogu ostrostrelna puška petárda pištóla plinski razpršilnik polavtomatska puška polniti orožje pomanjkanje orožja in streliva pomorska mina pripraviti orožje na strel protioklepna mina protioklepno orožje protipehotna mina púška rakéta rakéten arsenał bomba atomowa karabin automatyczny bagnet bazooka sztylet gaz bojowy kastet pozwolenie na broń bomba głębinowa bomba grafitowa bomba wodorowa broń biała mieć za mało broni skonstruować bombę produkować broń karabin automatyczny kałasznikow kałasznikow kaliber bomba kasetowa broń chemiczna mina kontaktowa kula broń myśliwska maczeta mina magnetyczna rakieta międzykontynentalna mina pułapka miny wybuchły moździerz karabin maszynowy nabój magazynek nielegalne posiadanie broni nóż uzbroić pancerz transporter opancerzony broń masowej zagłady broń drzewcowa karabin wyborowy/snajperski petarda pistolet gaz pieprzowy karabin samopowtarzalny ładować broń brak broni i amunicji mina morska przygotować broń do strzału mina przeciwpancerna broń przeciwpancerna mina przeciwpiechotna karabin rakieta rakietowy 219 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" repetírka revólver samopolnilne puške samostrél sestaviti bombo skladišče orožja smrtonosno orožje solzívec strelívo strelno orožje šíbrenica šíbrovka športno orožje teleskopska palica tòp túlec učinkovito orožje uporabiti orožje večcevni raketomet vodikova bomba zastareli tanki zažigalna bomba zračna puška karabin powtarzalny rewolwer karabin samopowtarzalny kusza skonstruować bombę magazyn broni śmiercionośna broń gaz łzawiący amunicja broń palna strzelba strzelba broń sportowa pałka teleskopowa działo łuska skuteczna broń użyć broni wieloprowadnicowa wyrzutnia rakiet bomba wodorowa przestarzałe czołgi bomba zapalająca wiatrówka 220 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 13.3 WOJNA agrésor barikáda bliskovita vojna boj za neodvisnost bojeváti se boji se nadaljujejo bojna podpora bombardíranje bombardiranje iz zraka bombardirano mesto bombardírati brezpogojna kapitulacija decimírati dimna zavesa dobiti nazaj dobiti vojno druga svetovna vojna državljanska vojna frontna črta incidènt intervéncija intervenírati invazíja izgubiti vojno izvesti napad kapitulácija kopenska invazija kopenska operacija krvava vojna letalski napad mesto je bilo zbombardirano mesto je v rokah upornikov mílica minsko polje nadzorna točka najemniški vojak naleteti na odpor napad brez vojne napovedi napad je najboljša obramba napad se je začel v jutranjih urah napetost se stopnjuje napraviti napad nemška armada je kapitulirala obléganje, obléga oblégati območje, ki je pod nadzorom upornikov oboroženi boj obstreljevánje odbiti napad ognjena moč okupácija okupátor pasti v vojni podpisati kapitulacijo pogoji kapitulacije poklicati pod orožje agresor barykada blitzkrieg, wojna błyskawiczna walka o niepodległość walczyć walki trwają wsparcie bojowe bombardowanie bombardowanie z powietrza zbombardowane miasto bombardować bezwarunkowa kapitulacja dziesiątkować zasłona dymna odzyskać wygrać wojnę druga wojna światowa wojna domowa linia frontu incydent interwencja interweniować inwazja przegrać wojnę przeprowadzić atak kapitulacja inwazja lądowa operacja lądowa krwawa wojna nalot miasto zostało zbombardowane miasto jest/znajduje się w rękach powstańców milicja pole minowe punkt kontrolny najemnik natrafić na opór atak bez wypowiedzenia wojny najlepszą obroną jest atak atak rozpoczął się we godzinach porannych napięcie rośnie przeprowadzić atak niemiecka armia skapitulowała oblężenie oblegać terytorium kontrolowane przez powstańców walka zbrojna ostrzał odeprzeć atak siła ognia okupacja okupant polec w wojnie podpisać kapitulację warunki kapitulacji powołać, wezwać pod broń 221 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" polagati mine položiti orožje poslati ultimat poslednji naboj potlačiti upor pozicijska vojna pozivati k orožju preiti iz defenzive v ofenzivo preiti iz obrambe v napad prijeti za orožje pripraviti se na boj pripraviti se na obrambo prva svetovna vojna prva žrtev vojne razoroževáti se razorožíti skleniti zavezništvo srditi boji strategíja umakníti se umík uničiti tank z bazuko upírati se upòr upor proti okupatorju upórnik uporniki niso dobro organizirani uporniške sile upórniški vdati se brez obrambe ves narod je bil pod orožjem vladne sile vojaška podpora vojaški poseg vojni plen vojni zločin vojno stanje zadušiti upor zahodne sile nadaljujejo z napadi zaporni ogenj zaščita civilistov zavéznica zavéznik zavezniška vojska zavézniški zavézništvo zbombardíran zbombardírati zdecimirana divizija zgrabiti za orožje živi ščit kłaść miny, stawiać miny złożyć broń wysłać ultimatum ostatni nabój stłumić powstanie wojna pozycyjna powoływać/wzywać pod broń przejść z defensywy do ofensywy przejść z obrony do ataku chwycić za broń przygotować się do walki przygotować się do obrony pierwsza wojna światowa pierwsza ofiara wojny rozbrajać się rozbroić zawrzeć sojusz zaciekłe walki strategia wycofać się 1. odwrót 2. wycofywanie się zniszczyć czołg bazooką stawiać opór 1. powstanie 2. opór powstanie przeciwko okupantowi powstaniec powstańcy nie są dobrze zorganizowani siły powstańców powstańczy, dotyczący powstania lub powstańców poddać się bez obrony cały naród był pod bronią siły rządowe wsparcie wojskowe interwencja wojskowa łup wojenny zbrodnia wojenna stan wojenny stłumić powstanie zachodnie siły kontynuują ataki ogień zaporowy ochrona cywilów sojuszniczka sojusznik wojska sojusznicze sojuszniczy sojusz zbombardowany zbombardować zdziesiątkowana dywizja chwycić za broń żywa tarcza 222 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 13.4 SŁUŻBY SPECJALNE aretirali so ga zaradi soudeležbe pri atentatu atentát atentat na predsednika atentator je izginil atentátorka biti vohun bombáš bombni atentat dešifrírati detonácija dokazali so mu sodelovanje pri atentatu eksplozíja industrijsko vohunstvo infiltrírati izdája izdajálec izdajálka izdájati načrtovati napade narediti atentat obsoditi koga zaradi vohunjenja obveščevalna služba obveščevalni satelit odkriti vohuna podtakniti bombo pripravljati atentat protivohunska služba razstreliti bombo razšifrírati skrivna operacija skrivni agent speči vohun sumljiv paket šífra šifránt tájen tajen sestanek tajen vhod tajna agentka/ organizacija/ policija tajni sporazum tajno sporočilo terorístičen teroristična mreža teroristična organizacija terorízem terorizírati varnostni ukrepi vèleizdája vohún/ vohúnka/ vohúniti/ vohúnjenje, vohúnstvo vohunska mreža vohúnski vohunski satelit zamenjava vohunov zaróta živeli so pod izmišljenimi imeni žrtev atentata aresztowali go za współudział w zamachu zamach zamach na prezydenta zamachowiec zginął zamachowiec (kobieta) być szpiegiem zamachowiec zamach bombowy odszyfrować, rozszyfrować detonacja udowodnili mu współudział w zamachu wybuch, eksplozja szpiegostwo przemysłowe infiltrować zdrada zdrajca zdrajczyni zdradzać planować ataki przeprowadzić zamach skazać kogoś za szpiegostwo wywiad satelita szpiegowski odkryć/wykryć szpiega podłożyć bombę przygotowywać zamach kontrwywiad zdetonować bombę rozszyfrować tajna operacja tajny agent śpioch, agent-śpioch podejrzana paczka szyfr szyfrant tajny tajne spotkanie tajne wejście tajna agentka/ organizacja/ policja tajne porozumienie tajna wiadomość terrorystyczny siatka terrorystyczna organizacja terrorystyczna terroryzm terroryzować środki bezpieczeństwa zdrada ojczyzny szpieg/ szpieg (kobieta)/ szpiegować / szpiegostwo siatka szpiegów, siatka szpiegowska szpiegowski satelita szpiegowski wymiana szpiegów spisek żyli pod fałszywymi nazwiskami ofiara zamachu 223 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 224 1. Slovenska vojska praznuje svoj dan 15. maja praznuje svoj dan Slovenska vojska, in sicer v spomin na dan pred 19 leti, ko so začeli obvezno služenje vojaškega roka prvi slovenski naborniki. Letošnja obletnica začetka obveznega služenja vojaškega roka v učnih centrih - v Pekrah pri Mariboru je bilo 120 nabornikov, na Igu pri Ljubljani pa jih je služilo 180 - je v znamenju povezovanja vojske s civilnim okoljem. V okviru povezovanja s civilnim okoljem je bil v slovenskih vojašnicah že 8. maja dan odprtih vrat, danes in v prihodnjih dneh pa bo več praznovanj in dogodkov, ki bodo povezani tudi z 20. obletnico Manevrske strukture narodne zaščite (MSNZ). V mariborski kadetnici bo tako okrogla miza o vlogi in pomenu MSNZ-ja, na kateri bosta sodelovala tudi obrambna ministrica Ljubica Jelušič in načelnik Generalštaba Slovenske vojske Alojz Šteiner. V nedeljo bo na Pristavi pri Stični slovesnost ob 20. obletnici demokratičnih sprememb, prve demokratično izvoljene slovenske vlade in MSNZ-ja, predtem bo na pobudo predsednika prve demokratične vlade in evropskega poslanca Lojzeta Peterleta zjutraj tudi slavnostna seja prve vlade. V ponedeljek bosta organizatorje MSNZ sprejeli tudi notranja in obrambna ministrica Katarina Kresal in Ljubica Jelušič, v torek pa bo okroglo mizo ob 20. obletnici MSNZ-ja pripravil še Inštitut Jožeta Pučnika. Uradna slovesnost je bila že v petek v Celju, slavnostni govornik pa je bil vrhovni poveljnik SV-ja, Danilo Türk. Predsednik države je poudaril, da so dogodki in procesi izpred 20 let usodno vplivali na pripravljenost Teritorialne obrambe in milice. S tem so ustvarili razmere, ki so pripadnikom teh enot omogočile, da so se organizirali z orožjem, z njim pa podprli osamosvojitveno odločitev slovenskega naroda, še dodaja. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 2. Herat: Slovenski vojaki v napadu nepoškodovani V okolici Herata na zahodu Afganistana je eksplodiralo vojaško vozilo zavezniške vojske. Slovenski vojaki v eksploziji niso bili ranjeni. Eksplozija se je zgodila nekaj kilometrov od vojaške baze mednarodnih vojaških enot pod vodstvom zveze Nato (Isaf). Vojaki zavezniške vojske so v Heratu izvajali izvidniške naloge, ko je prišlo do eksplozije enega izmed vozil v konvoju. V konvoju je bilo tudi vozilo valuk z osmimi pripadniki Slovenske vojske, ki so jo odnesli brez poškodb. Tiskovni predstavnik Isafa je povedal, da je bilo v napadu ranjenih pet Natovih vojakov in poškodovano eno vojaško vozilo. Iz Slovenske vojske so sporočili, da so slovenski vojaki takoj zavarovali kraj dogodka, kjer so počakali na preiskovalce, nato pa so se skupaj z vozilom vrnili v svojo domačo bazo v Heratu. V Afganistanu je trenutno 66 slovenskih vojakov. Tuje agencije poročajo, da je šlo za samomorilski napad pred vhodom v bazo, kar pa se v Heratu ali njegovi bližini ne dogaja pogosto. Herat naj bi bilo namreč eno najbolj varnih mest v Afganistanu, zato so tam nastanjeni pripadniki tujih sil, ki navadno niso tarča samomorilskih napadov. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 3. V Afganistanu zdaj celoten 14. kontingent Slovenske vojske Z mariborskega letališča je zjutraj proti Afganistanu odpotovalo še 50 vojakov 14. kontingenta Slovenske vojske, ki bodo prvič prevzeli samostojno skupino za urjenje afganistanske vojske. Skupaj s slovenskimi vojaki je proti Heratu odpotovalo tudi devet ameriških vojakov, pripadnikov nacionalne garde Kolorada, ki bodo prav tako sodelovali pri urjenju. Pridružili se bodo 35 slovenskim vojakom, ki so v Afganistan prispeli v začetku tega meseca, trije slovenski pripadniki kontingenta pa so bili v Afganistanu že prej. Skupaj bo tako v 14. slovenskem kontingentu 88 slovenskih vojakov in 11 ameriških ter dva slovenska civilna strokovnjaka. Največ jih bo nastanjenih v oporišču v Šindandu (okoli 100 kilometrov od Herata), nekaj v oporiščih Arena in Stone v Heratu, nekaj pa v poveljstvu mednarodnih sil Isaf v Kabulu. Njihova naloga je urjenje pehotnega bataljona za bojno podporo afganistanske vojske, mentorjem pa bodo zagotavljali tudi zaščito in logistično podporo. Prvič bodo v akciji uporabljena tudi nova osemkolesna oklepna vozila svaruni. Poleg štirih osemkolesnikov pa bodo uporabljali še tri lahke šestkolesne oklepnike valuk in osem štrikolesnikov hummer. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 225 4. Vojska zavzela prestolnico tamilskih upornikov Šrilanške vladne sile so prvič po več kot desetletju danes zavzele prestolnico tamilskih upornikov Kilinochchi na severu države. Kot je ob tem poudaril šrilanški predsednik Mahinda Rajapakse v televizijskem nagovoru, gre za "zmago brez primerjave", pripadnike uporniških tamilskih tigrov pa je pozval, naj odložijo orožje in se predajo. Minister in tiskovni predstavnik vlade Maithripala Sirisena je pred tem sporočil, da v Kilinochchiju, ki je bilo več kot deset let prestolnica države tamilskih tigrov na severu države, od danes vihra šrilanška zastava in dogodek označil za zgodovinskega. Uporniška skupina Osvobodilni tigri tamilskega Eelama (LTTE), t.i. tamilski tigri, trditev vlade v Kolombu še ni potrdila ne zanikala, že prej pa je napovedovala, da bodo tudi v primeru zavzetja Kilinochchija nadaljevali boj. Zavzetje tega mesta sicer pomeni hud udarec za njihov 25-letni boj za samostojno državo tamilske manjšine. Nekaj ur po objavi zavzetja Kilinochchija je samomorilski napadalec izvedel napad pred oporiščem letalskih sil v Kolombu. V siloviti eksploziji sta bila ubita dva pripadnika letalskih sil, ranjenih je bilo 36 ljudi, med njimi 14 pripadnikov letalskih sil. Napadalec je skušal vstopiti v oporišče, eksploziv pa je sprožil, ko ga je hotel pregledati vojak na vhodu. (ŹRÓDŁO: delo.si) 5. Enajsti september v New Yorku: dan, ko je veter nosil smrt Telo, še vedno naravnano na slovenski čas, se je mukoma skobacalo s postelje in se odvalilo v dnevno sobo. Misli so bežale k počitnicam v domovini. Oči je prekrivala mrena zaspanosti. Dlan je poiskala daljinski upravljalec, prst je mehanizirano prestavljal programe. Ustavil se je pri CNN. Podoba na ekranu se je zdela nadrealistična, holivudska. Gorela sta dvojčka. Še pred pol leta sem z vrha severnega stolpa opazovala Manhattan … Windows on the World: bar z nedvomno najlepšim pogledom na navpično poseljeni otok. Kako mora biti zaposlenim? Se bodo rešili? Dopustniške misli je pregnala trpka realnost. V hipu so se prebudila vsa čutila. Deset nadstropij nižje, na 2. aveniji sredi East Villagea, so strahovito kričale sirene. Policijske, reševalske in gasilske. Srhljive razmere na neizmerno lep in sončen septembrski dan. Šok je bil popoln. Voditelji televizijskih postaj niso bili več programirane, dobrodušno govoreče glave, kot so bili sicer ob poročanju o še tako tragičnih zgodbah. Bledi obrazi, široko razprte oči, mračni, pretreseni in panični glasovi, ki so – medtem ko so se sami borili z realnostjo – gledalcem poskušali pojasniti, kaj se je zgodilo. CNN, CBS, Fox TV, NBC, NY-1, povsod enako. (...) Zajtrk je bil brez okusa. Kot bi jedla stiropor. TV-postaje so posnetke napadov ponavljale v maničnoobsesivnih loopih. Posnetek možakarja, ki je posnel prvo letalo. Bližnji posnetek natančnega zadetka drugega letala. Ljudje, ki bežijo pred mogočno stavbo, ki se bliskovito seseda sama vase. Ljudje na obali Brooklyna, ki otrplo opazujejo dogajanje na južni špici otoka. Vmes so se vrstila opozorila. Informacije o spremenjenem prometnem režimu. Komentarji. Izjave. Tragedija. In priporočila. Naj prebivalci Manhattna, zlasti tisti v južnem delu, izklopijo klimatske naprave in zapro okna, češ da ni izključeno, da so teroristi na letala bombe pretihotapili tudi kakšne kemične strupe. Ne vemo, ali je zrak varen, so ponavljali. Ubogljivo sem zaprla okna in ugasnila klimatsko napravo. Ena izmed TV-postaj je grafično opremila poročanje. Na ekranu se je izpisalo America under attack. Amerika napadena. Washington, pennsylvanijsko polje. Koščki najrazličnejših pisarniških potrebščin in marsičesa drugega so deževali nad Brooklynom. Diskurz šoka se je razvil v varnostno-obrambnega, podkrepljenega s prvimi namigi, da za napadi stojita Al Kaida in Osama bin Laden. Pričevanja ljudi, ki so skozi solze pripovedovali o pogrešanih svojcih, so utrjevala ogorčenost in poglabljala tragičnost dogodka. Po e-pošti pa tudi v nekaterih medijih so se razširile govorice o Nostradamusovem verzu, ki je napade bojda napovedal. ( ŹRÓDŁO: delo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 14. KATASTROFY I KLĘSKI ŻYWIOŁOWE 14.1 WULKAN aa lava andezitska lava bazaltska lava blazinasta lava bruhajoča lava dìm eden od štirih dejavnih vulkanov ekshalácija erúpcija fontana lave fumaróla izbrúh izbrúhniti izliv lave kaldera* kráter lahar* láva lava pahoehoe lavna kupola mafična lava mágma magmatska kamnina najbolj uničujoč izbruh nevaren vulkan oblak ognjeniškega pepela ognjeni obroč ognjeník ognjeniška kupola ognjeníški ognjeniško žrelo piroklastični material piroklastični tok pobočje ognjenika podmorski vulkan podzemeljska erupcija potok lave riolitska lava skrepenela lava speči ognjenik srednja lava stôžec stratovulkán strjena lava ščitni ognjenik tok lave ugasli vulkan vasi so prekrite z vulkanskim pepelom viskoznost lave vsakih dvajset minut bruha lavo vulkán aa lawa lawa andezytowa lawa bazaltowa lawa poduszkowa bulgocząca lawa, buchająca lawa dym jeden z czterech czynnych wulkanów ekshalacja erupcja fontanna lawy fumarola wybuch wybuchnąć wylew lawy kaldera krater lahar lawa lawa trzewiowa kopuła lawowa lawa bazaltowa magma skała magmowa najtragiczniejszy wybuch niebezpieczny wulkan chmura popiołu wulkanicznego pierścień ognia (obszar) wulkan kopuła wulkaniczna wulkaniczny krater wulkanu materiał piroklastyczny lawina piroklastyczna zbocze wulkanu podwodny wulkan podziemna erupcja potok lawy lawa ryolitowa zakrzepła lawa wulkan drzemiący lawa andezytowa stożek stratowulkan zastygła lawa wulkan tarczowy strumień lawy wulkan wygasły wsie są pokryte popiołem wulkanicznym lepkość lawy co dwadzieścia minut wyrzuca lawę wulkan 226 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" vulkan bruha lavo in pepel vulkan je izvrgel veliko lave vulkan se je prebudil vulkan se je umiril vulkáničen vulkanično delovanje vulkanológ vulkanologíja vulkanologinja vulkanološka opazovanja vulkanolóški vulkanološki inštitut vulkanska aktivnost vulkanska bomba vulkánski vulkanski dimnik vulkanski otok vulkanski pepel vulkanski prah vulkansko delovanje vulkansko jezero vulkansko steklo zbudil se je vulkan žareč oblak žrêlo wulkan wyrzuca lawę i popiół wulkan wyrzucił mnóstwo lawy wulkan się obudził wulkan się uspokoił wulkaniczny aktywność wulkaniczna wulkanolog (mężczyzna) wulkanologia wulkanolog (kobieta) obserwacje wulkanologiczne wulkanologiczny instytut wulkanologii aktywność wulkaniczna bomba wulkaniczna wulkaniczny komin wulkaniczny wyspa wulkaniczna popiół wulkaniczny pył wulkaniczny aktywność wulkaniczna jezioro wulkaniczne szkło/szkliwo wulkaniczne, perlit wulkan się obudził chmura gorejąca krater 227 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 14.2 POWÓDŹ biti pod vodo ciklonska plima črpálka črpati vodo deroča reka dolgotrajno deževje gladina reke se viša graditi nasip grebenjenje ledu hidravlična prevodnost hidrološko predvidevanje hudoúrnik izcéjanje katastrofalne poplave količinska napoved padavin koríto krona nasipa ledena pregrada ledeni zamašek ledeniška poplava n-letni pojav narasla reka spomladi poplavi polje narasle vode naraščajoči vodostaj naráščati naravni nasip nasíp nasip je popustil nenadnost snežne poplave nevarni vodostaj obilne padavine obtočni kanal odpravljanje posledic poplav odprtina v nasipu odrezati od sveta odrív opozorilo pred poplavo padavinska poplava padlo je 3litrov dežja na kvadratni meter poglobiti strugo pogostost poplav pomladanske poplave poplava deževnice popláviti poplavljanje* poplavljena struga poplavljene vasi poplavna ravnica poplavni val poplavno območje potòp preplavljanje* pretočnost* pretòk protipoplavna preventiva protipoplavna vreča być/znajdować się pod wodą wezbranie sztormowe pompa pompować wodę, wypompowywać wodę rwąca rzeka długotrwałe opady deszczu poziom rzeki podnosi się budować wał spiętrzenie kry pojemność koryta ostrzeżenie hydrologiczne rzeka o gwałtownych wezbraniach przeciekanie katastrofalne powodzie ilościowa prognoza opadów koryto korona wału zator lodowy zator lodowy wezbranie lodowcowe zdarzenie n-letnie wezbrana rzeka wiosną zalewa pole wezbrane wody przybór wody wzbierać, podnosić się (o rzece) wał brzegowy wał wał nie wytrzymał gwałtowność wezbrania roztopowego stan alarmowy obfite opady kanał derywacyjny usuwanie skutków powodzi wyrwa w wale odciąć od świata spiętrzenie zatorowe ostrzeżenie przed powodzią podtopienie opadowe spadły 3 litry deszczu na metr kwadratowy pogłębić koryto częstość wezbrań wiosenne powodzie podtopienie opadowe zalać zalewanie terenu koryto wód wezbraniowych zalane wsie równina zalewowa fala powodziowa obszar zalewowy potop zalewanie terenu przepustowość koryta przepływ zabezpieczenie przeciwpowodziowe worek z piaskiem 228 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" protipoplavni zadrževalnik raven vode razbremenilni kanal razlívanje reka je prebila nasip reka je preplavila nasipe reka je prestopila bregove reka je prestopila strugo reka se je razlila reke naraščajo snežníca spuščanje vode iz pregrade struga poplavnega toka taljenje snega ulice so se spremenile v reke urejanje vodotokov utrjevati nasipe val padavin varstvo pred poplavami visokovodni val voda je odnesla most voda je poplavila vas voda je začela upadati voda je zalila nekaj stanovanjskih hiš voda sega do kolen vodni zbiralnik vodostáj vreča s peskom vrh poplavnega vala vršni pretok vzvalovanje* zajezna krivulja zalívati zamašiti odprtino zemlja ne more vpiti vode zgraditi nasip znižanje vodne gladine zviševati nasipe zbiornik przeciwpowodziowy poziom wody kanał ulgi podtopienie, małe wezbranie rzeka przerwała wał rzeka przelała się przez wały rzeka wystąpiła z brzegów rzeka wystąpiła z koryta rzeka wylała rzeki wzbierają woda roztopowa zrzut wody z zapory koryto wód wezbraniowych topnienie śniegu ulice zamieniły się w rzeki regulacja rzek umacniać wały fala opadów ochrona przeciwpowodziowa fala wezbraniowa woda zerwała most woda zalała wieś woda zaczęła opadać woda zalała kilka domów mieszkalnych woda sięga do kolan zbiornik retencyjny stan wody worek z piaskiem kulminacja przepływ kulminacyjny gwałtowna fala krzywa spiętrzenia, cofka zalewać załatać wyrwę ziemia nie może wchłonąć wody wybudować wał obniżenie poziomu wody podwyższać wały 229 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 14.3 TRZĘSIENIE ZIEMI cunami* epicénter hipocenter knjige so padale s polic ko se zemlja trese Mercallyjeva lestvica Nova Zelandija se spet trese opozorilo pred cunamijem po Richterjevi lestvici pobegnili so na ulice popotresni sunek posledice potresa potrès potres ni povzročil večje škode potres z močjo 7,1 stopnje potresni sunek povzročiti cunami Richterjeva magnitudna lestvica seizmični val seizmográm seizmológ seizmologíja seizmologíja je veda o potresih seizmolóški sirene so opozarjale pred cunamiji Sumatro je stresel potres tektonska plošča tresenje je trajalo dve minuti tresenje tal trésti se v paniki so stekli na ulice v ruševinah je ujetih... vse se trese zravnati z zemljo žarišče tsunami epicentrum hipocentrum, ognisko książki spadały z półek kiedy trzęsie się ziemia skala Mercallego Nowa Zelandia znów się trzęsie ostrzeżenie przed tsunami w skali Richtera wybiegli na ulice wstrząs wtórny skutki trzęsienia ziemi trzęsienie ziemi, wstrząs trzęsienie nie spowodowało większych szkód trzęsienie ziemi o sile 7,1 stopnia wstrząs wywołać tsunami skala Richtera fala sejsmiczna sejsmogram sejsmolog sejsmologia sejsmologia to nauka o trzęsieniach ziemi sejsmologiczny syreny ostrzegały przed tsunami Sumatrę nawiedziło trzęsienie ziemi płyta tektoniczna trzęsienie trwało dwie minuty trzęsienie ziemi trząść się w panice wybiegli na ulice pod gruzami zostało uwięzionych... wszystko się trzęsie zrównać z ziemią hipocentrum, ognisko 230 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 14.4 POŻAR boriti se s požarom dìm dímek gasilcem je uspelo obvladati požar gasílci gasílec gasilni aparat gasilnik na peno/ na prah gasilno sredstvo gasilno vozilo gasilska oprema gasilski dom gasíti gašenje gašenje ovira močan veter goreči gozd goréti gost/ strupen dim gozdni požar hidránt hiša je pogorela Indonezija in Malezija sta oviti v dim ískra iti v dim izbruhnil je požar nevarnost požara obdolžiti koga požiga oblak dima obsežni požar ôgenj ognjeni pas ognjeni zublji ognjeno morje piromán/ piromaníja pogasíti pogoréti pogoríšče poklicni gasilec povsod je dim požár požar besni požar je divjal na površini... požar je uničil tisoč hektarjev gozda požar v tovarni požíg/ požigálec/ požigálka požigati/ požgáti prezračiti stanovanje prihod gasilcev prótipožáren spraviti požar pod nadzor ugasíti vreme gasilcem ne pomaga vzrok/ žarišče požara zanetiti požar zastrupitev z dimom zgoréti walczyć z pożarem dym dymek strażakom udało się opanować pożar 1. strażacy 2. straż pożarna strażak gaśnica gaśnica pianowa/ proszkowa środek gaśniczy samochód strażacki sprzęt strażacki remiza strażacka gasić gaszenie, akcja gaśnicza gaszenie utrudnia silny wiatr płonący las płonąć gęsty/ trujący dym pożar lasu hydrant dom spłonął Indonezja i Malezja są spowite dymem iskra pójść z dymem wybuchł pożar niebezpieczeństwo pożarowe oskarżyć kogoś o podpalenie chmura dymu rozległy pożar ogień pas ognia jęzory ognia morze ognia piroman/ piromania ugasić spłonąć pogorzelisko strażak zawodowy wszędzie jest dym pożar pożar szaleje pożar szalał na powierzchni... pożar strawił tysiąc hektarów lasu pożar w fabryce, pożar fabryki podpalenie/ podpalacz/ podpalaczka podpalać/ podpalić przewietrzyć/wywietrzyć mieszkanie przybycie/przyjazd strażaków przeciwpożarowy opanować pożar ugasić, zgasić pogoda nie pomaga strażakom przyczyna/ ognisko pożaru zaprószyć ogień zatrucie dymem spłonąć 231 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 14.5 KATASTROFA - POJĘCIA OGÓLNE biti v pripravljenosti boriti se za življenje civilna zaščita človeška napaka dajanje prve pomoči do zdaj so evakuirali okoli 300 turistov dobra organizacija ena oseba se je telesno poškodovala evakuácija evakuacija je potekala mirno evakuacija se bo nadaljevala evakuacija tujcev evakuacijska točka evakuirali so jih s helikopterji evakuirali so vse mesto evakuíran evakuírati gasilci so evakuirali prebivalce gorski reševalec hitra evakuacija humanitarna pomoč identificírati iskalna akcija iskanje preživelih iskáti izkopati izpod... izumrlo mesto jók jókati koordinácija kraj dogodka kraj tragedije krizna situacija krvavítev lákota ljudje so drug drugemu pomagali med žrtvami so tudi ženske in otroci mednarodna pomoč mednarodno sodelovanje množična evakuacija nacionalna garda načrt za evakuacijo nadaljevati iskanje naj se reši, kdor se more najhujše je za nami naravna nesreča ne grozi neposredna nevarnost ne kaže znakov življenja nepričakovana tragedija neváren nevárnost ni v smrtni nevarnosti obletnica nesreče obsežna akcija odgovornost za katastrofo odpeljati v bolnišnico być w pogotowiu/gotowości walczyć o życie obrona cywilna błąd człowieka udzielanie pierwszej pomocy do tej pory ewakuowano około 300 turystów dobra organizacja jedna osoba doznała obrażeń ciała ewakuacja ewakuacja przebiegała spokojnie ewakuacja będzie kontynuowana ewakuacja cudzoziemców punkt ewakuacyjny ewakuowali ich helikopterami ewakuowali całe miasto ewakuowany ewakuować strażacy ewakuowali mieszkańców ratownik górski szybka ewakuacja pomoc humanitarna identyfikować, zidentyfikować akcja poszukiwawcza poszukiwanie ocalałych szukać, poszukiwać wykopać spod... wymarłe miasto płacz płakać koordynacja miejsce zdarzenia miejsce tragedii sytuacja kryzysowa krwotok, krwawienie głód ludzie sobie pomagali wśród ofiar są również kobiety i dzieci pomoc międzynarodowa współpraca międzynarodowa masowa ewakuacja gwardia narodowa plan ewakuacji kontynuować poszukiwania ratuj się, kto może najgorsze za nami klęska żywiołowa nie grozi bezpośrednie niebezpieczeństwo nie daje oznak życia nieoczekiwana tragedia niebezpieczny niebezpieczeństwo jego/jej życiu nie zagraża niebezpieczeństwo rocznica katastrofy szeroko zakrojona akcja odpowiedzialność za katastrofę odwieźć/przewieźć do szpitala 232 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" odpravljanje posledic odrediti evakuacijo opustele hiše opustitev pomoči opustóšenje ostati brez strehe nad glavo pánika pekèl plačati z življenjem poklicati na pomoč pomágati poslédice poškódbe povzročiti paniko prekiniti akcijo prekiniti evakuacijo primanjkuje hrane in vode prišli so po svoje stvari prizorišče katastrofe prva pomoč psihološka pomoč razglasiti izredne razmere reševálec reševalna akcija reševalne službe sistem zgodnjega opozarjanja smrtna žrtev solidárnost število žrtev umrl je za posledicami poškodb umrla je na kraju nesreče uníčenje v nesreči je umrlo 97 ljudi varnostni sistem vlada kaos voditi evakuacijo vsi so živi in zdravi vznemíriti zadnje dni pred evakuacijo zapustiti svoje domove zaščitna maska zaščitna obleka zaščitna očala zdravniška pomoč žéja žrtev ni bilo usuwanie skutków zarządzić ewakuację opuszczone/opustoszałe domy nieudzielenie pomocy spustoszenie zostać bez dachu nad głową panika piekło zapłacić życiem wezwać pomoc pomagać skutki obrażenia wywołać panikę przerwać akcję przerwać ewakuację brakuje żywności i wody przyszli po swoje rzeczy miejsce katastrofy pierwsza pomoc pomoc psychologiczna ogłosić stan klęski żywiołowej/stan wyjątkowy ratownik akcja ratunkowa służby ratunkowe system wczesnego ostrzegania ofiara śmiertelna solidarność liczba ofiar zmarł w wyniku doznanych obrażeń zginęła na miejscu zniszczenie, zniszczenia w katastrofie zginęło 97 osób system alarmowy panuje chaos prowadzić ewakuację wszyscy są cali i zdrowi zaniepokoić ostatnie dni przed ewakuacją opuścić swoje domy maska ochronna ubranie ochronne okulary ochronne pomoc lekarska/medyczna pragnienie nie było ofiar 233 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 14.6 WYPADEK DROGOWY avtobus je bil v celoti uničen deklica je pritekla na cesto divjati po cesti dovoljena hitrost gosta megla havarírati hitróst imel je najmanj 2,3 promila alkohola v krvi izkušen voznik izogniti se trčenju izsiljevati prednost iztekanje goriva karamból karambolirati obcestni jarek omejítev poklicni voznik povozíti povprečna hitrost prednostno vozilo prehitéti prehitevalni pas prehitevati v škarje prepoved vožnje motornega vozila prevrniti se na streho prikólica prišlo je do trčenja promet poteka v eno smer prométen prometni pas prometni prekršek prometni znak ta znak prepoveduje prehitevanje trčenje je bilo neizogibno trčenje med tovornjakom in osebnim avtomobilom tŕk udeleženec v prometu urejati promet varnost v prometu varnostna razdalja varnostni pas varnostni trikotnik verižno trčenje vozil je pravilno voziti sto kilometrov na uro voznik traktorja voznik tramvaja vozniško dovoljenje zapreti cesto za ves promet zbíti autobus był całkowicie zniszczony dziewczynka wtargnęła na jezdnię szaleć na drodze dozwolona prędkość gęsta mgła mieć wypadek, uczestniczyć w wypadku prędkość miał przynajmniej 2,3 promila alkoholu we krwi doświadczony kierowca uniknąć zderzenia wymuszać pierwszeństwo wyciek paliwa karambol uczestniczyć w karambolu rów melioracyjny, rów przydrożny ograniczenie kierowca zawodowy przejechać średnia prędkość pojazd uprzywilejowany wyprzedzić pas szybkiego ruchu wyprzedzać na trzeciego zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych przewrócić się na dach przyczepa doszło do zderzenia ruch odbywa się w jednym kierunku 1. ruchliwy 2. dotyczący ruchu pas ruchu wykroczenie drogowe znak drogowy ten znak zakazuje wyprzedzania nie dało się uniknąć zderzenia zderzenie ciężarówki i samochodu osobowego zderzenie uczestnik ruchu kierować ruchem bezpieczeństwo ruchu bezpieczna odległość pas bezpieczeństwa trójkąt ostrzegawczy karambol jechał prawidłowo jechać z prędkością sto kilometrów na godzinę traktorzysta motorniczy prawo jazdy zamknąć drogę dla ruchu potrącić 234 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 14.7 KATASTROFA EKOLOGICZNA čistilna akcija čístiti čiščenje obale dovažati pitno vodo s cisternami doza sevanja ekološka bomba ekološka katastrofa eksplodiral je reaktor eksplozija v kemični tovarni Geigerjev števec grafít iztékanje izteklo več kot 10.000 ton nafte jedrska nesreča kemikálija kontaminacija kontaminirano območje kovinski sarkofag levkemíja mrtve ribe múlj naftni madež nesreča tankerja nevarna snov odpadke iz tovarne odtekanje radioaktivne vode v morje okoljska nesreča oljni madež onesnážen onesnáženje onesnáženost plinska eksplozija podtálnica poškodovani reaktor radiacijska bolezen radioaktivni jod radioaktivni oblak radioaktivni odpadki radioaktivno sevanje radioativni used rak ščitnice razrédčiti rdeča gošča rdeče blato smrtni odmerek sevanja strúp strúpen strupeni oblak težke kovine uhajanje plina ustekleničena voda v reko so stekle ogromne količine benzena zabetonírati začela je iztekati nafta zastrupítev akcja oczyszczania czyścić czyszczenie wybrzeża/brzegów dowozić wodę pitną cysternami dawka promieniowania bomba ekologiczna katastrofa ekologiczna wybuchł reaktor wybuch w zakładach chemicznych licznik Geigera grafit wyciek wyciekło ponad 10 000 ton ropy katastrofa nuklearna chemikalia skażenie skażony obszar metalowy sarkofag białaczka martwe/śnięte ryby muł, szlam plama ropy wypadek tankowca niebezpieczna substancja odpady z fabryki wyciek radioaktywnej wody do morza katastrofa ekologiczna plama oleju zanieczyszczony zanieczyszczenie zanieczyszczenie wybuch gazu woda gruntowa uszkodzony reaktor choroba popromienna radioaktywny jod chmura radioaktywna odpady radioaktywne promieniowanie radioaktywne opad radioaktywny rak tarczycy rozrzedzić czerwony szlam czerwone błoto śmiertelna dawka promieniowania trucizna trujący trująca/toksyczna chmura metale ciężkie ulatnianie się gazu woda butelkowana do rzeki wyciekły ogromne ilości benzenu zabetonować zaczęła wyciekać ropa zatrucie 235 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 236 1. Davek radioaktivnosti je čedalje višji Trije delavci iz skupine, ki se bojuje z okvarami v japonski jedrski elektrarni Fukušima Daiči, so bili danes izpostavljeni močnemu sevanju. Dva so odpeljali v bolnišnico zaradi oskrbe opeklin na stopalih. Kot poroča časopisna agencija Kjodo, so bili delavci izpostavljeni sevanju od 173 do 180 milisivertov, medtem ko so nameščali podzemeljski električni kabel v poslopju s turbino tretjega reaktorja. Druge delavce so začasno umaknili iz jedrske elektrarne, proces odpravljanja krize pa se je tako znašel pred novo oviro. Delavci so imeli na sebi zaščitna oblačila, a so med nameščanjem kabla stali v radioaktivni vodi, ki jim je prodrla do stopal. Dva sta dobila opekline z žarki beta, tako da ju bodo najprej oskrbeli s prvo pomočjo v območni bolnišnici, nato pa prepeljali na Državni inštitut za radiološke znanosti v prefekturi Čiba. Vsi trije delavci so uslužbenci Tokijske družbe za električno energijo (Tepco), ki je lastnica poškodovane jedrske elektrarne. Kot poroča agencija Kjodo, je japonsko ministrstvo za zdravje postavilo mejo 250 milisivertov za ekipo, ki poskuša preprečiti jedrsko katastrofo v Fukušimi 1, potem ko je 11. marca jedrsko elektrarno najprej poškodoval potres, nato pa še cunami. Seveda pa so to standardi, ki veljajo v izrednih razmerah. Na Japonskem je sicer zgornja meja za delavce v jedrskih elektrarnah 50 milisivertov na leto ali 100 milisivertov v petih letih. V kriznih razmerah se pomakne na 100 milisivertov, po katastrofi, ki se je zgodila pred dvema tednoma, pa so to mejo še nekoliko pomaknili, da bi omogočili popravilo obrata. (ŹRÓDŁO: delo.si) 2. Najhujši potresi v zadnjem desetletju 27. februar 2010 - Concepcion, Čile. Potres z močjo kar 8,8 stopnje po Richterjevi lestvici je ponoči po lokalnem času prizadel osrednji del Čila. Žarišče potresa je bilo okoli sto kilometrov oddaljeno od drugega največjega mesta v državi Concepcion, tla pa so se stresla na globini skoraj 60 kilometrov. V manj kot 48 urah so potrdili, da je umrlo 723 ljudi. 12. januar 2010 - Port-au-Prince, Haiti. Potres nepredstavljivih razsežnosti so Združeni narodi označili za največjo človekoljubno katastrofo v zgodovini človeštva. Potres je imel sicer magnitudo 7,0, zaradi plitkosti in nekakovostne gradnje pa je mesto Port-au-Prince in okoliška območja zravnal z zemljo. Smrtni davek strašnih 230.000 ljudi, dodatne žrtve pa so zahtevale še močne poplave, ki so zajele to karibsko državo. 30. september 2009 - Sumatra, Indonezija. Ko je obalo Sumatre stresel potres z magnitudo 7,6 stopnje po Richterjevi lestvici, je umrlo več kot 1.100 ljudi. V potresu z žariščem na globini 71 kilometrov v Indijskem oceanu in 78 kilometrov jugozahodno od mesta Padang na zahodu Sumatre so bili porušeni številni mostovi in hiše, izbruhnilo pa je tudi nekaj požarov. Padang leži na enem izmed potresno najbolj aktivnih območij na svetu, ob Ognjenem obroču, kjer indijsko-avstralska tektonska plošča spodriva evrazijsko. 29. september 2009 - Samoa. Potresu se niso mogli izogniti niti na rajski Samoi. Septembra jih je prizadel potres 8,0 stopnje, ki je nato sprožil še več kot meter in pol visok cunami, ki je terjal še dodatne žrtve. Epicenter potresa je bil okoli 190 kilometrov jugozahodno od Apie na otoku Samoa v globini okoli 33 kilometrov. Umrlo je 190 ljudi. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" 237 3. Madžarska: V strupenem blatu odkrili dve trupli Na Madžarskem nadaljujejo odstranjevanje posledic najhujše ekološke nesreče v državi. V strupenem blatu so odkrili še dve trupli, kar pomeni, da je število smrtnih žrtev naraslo na sedem. Ko se bo rdeča gošča posušila, bi se lahko strupeni delci z vetrovi širili po ozračju. Okoljevarstvena organizacija Greenpeace je danes opozorila, da je v strupeni gošči, ki se je izlila iz tovarne aluminija v Ajki na Madžarskem, veliko nevarnih snovi - od arzena do živega srebra. Snovi, ki so v razlitem odpadnem rdečem blatu, so škodljive za zdravje ljudi, živali in rastline ter onesnažujejo vse segmente okolja - zrak, tla, površinske in podtalne vode. Ena izmed nevarnosti je, da se strupeno blato posuši in v obliki prašnih delcev z vetrovi širi po ozračju. Z vidika vdihovanja so za zdravje ljudi najbolj problematični arzen, žveplov dioksid in kovinski oksidi. Madžarske oblasti so medtem znižale ocene količine izlite strupene snovi iz zadrževalnikov tovarne. Izlilo naj bi se od 600.000 do 700.000 kubičnih metrov strupene snovi, medtem ko so doslej ocenjevali, da je izteklo okoli milijon kubičnih metrov gošče. Kljub temu to pomeni, da je v okolje izteklo skoraj toliko strupenih snovi, kolikor je v okolje izteklo nafte ob nesreči britanske naftne ploščadi BP v Mehiškem zalivu; te je bilo za okoli 200 milijonov galon oz. okoli 757.000 kubičnih metrov. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 4. Življenje eno leto po Katrini Prebivalci prizadetega območja se bodo morali s posledicami spopadati še nekaj let. Orkan Katrina, ki je bil razglašen za orkan pete stopnje in je divjal z vetrom do 250 kilometrov na uro, je povzročil najhujšo naravno katastrofo v ameriški zgodovini. V ameriških zveznih državah Alabama, Louisiana in Misisipi ob Mehiškem zalivu, kjer je Katrina udarila z največjo silo, je domove zapustilo več kot milijon ljudi. Najbolj je bilo prizadeto zgodovinsko mesto New Orleans, ki leži nekaj metrov pod morsko gladino in ga je voda, ki je prebila nasipe okoli mesta, povsem poplavila. Zaradi orkana je umrlo več kot 1.500 ljudi, nekaj več kot sto jih še vedno pogrešajo. Številni prebivalci so bili v mestu več dni ujeti brez pitne vode in hrane, znatne poplave pa so veliko ljudem onemogočile bivanje v mestu. Od divjanja orkana je minilo natanko eno leto, mesto pa je še vedno na pol prazno. Izmed prvotnih skoraj pol milijona prebivalcev se jih je na svoje domove vrnilo le 200.000, saj večina sploh nima kam. Orkan je namreč uničil približno 80.000 hiš, zato jih velika večina še vedno živi v oddaljenih mestih, med tistimi, ki pa so se kljub nevzdržnim razmeram vrnili in se trudijo obnoviti svoje hiše, jih ogromno še vedno prebiva v bivalnih zabojih. Prebivalcem se zdi, da Katrino še vedno vohajo, njene posledice pa mestu onemogočajo, da bi zaživelo kot nekoč. Prebivalci pravijo, da če se ne bodo vsi vrnili nazaj v New Orleans, bo mesto izgubilo svojo dušo. Brez ljudi tudi jezik, hrana, glasba in zabave nimajo pravega pomena. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) 5. Poplave v vzhodni Evropi zahtevale več žrtev V Vzhodni Evropi je naraslo število žrtev poplav, ki jih je povzročilo močno deževje. Tri nove žrtve so našli na Poljskem in Slovaškem. V Krakovu na Poljskem se je utopil osemletni deček, v Zakopanah pa so v poplavljenem jarku našli truplo starejše ženske. Število žrtev poplav na Poljskem se je v treh dneh povzpelo na pet, medtem ko še vedno pogrešajo dva človeka. Prizadeta območja na jugu države je že obiskal poljski premier Donald Tusk, poljsko notranje ministrstvo pa je sporočilo, da se razmere izboljšujejo. Zaradi nevarnosti poplav je še vedno zaprt muzej v nekdanjem nacističnem taborišču AuschwitzBirkenau. Na območju Trebišova na Slovaškem, kjer so že v nedeljo evakuirali 150 ljudi, so gasilci odkrili truplo 62letnega moškega. Na Češkem, kjer je brez elektrike ostalo 3.500 gospodinjstev, so poplave zahtevale eno žrtev. O dveh žrtvah poročajo tudi iz Srbije. (ŹRÓDŁO: rtvslo.si) D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" Deptak w Celje Osiedle w Kranju 238 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" Lublana Lublana 239 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" Lublana Lublana 240 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" Lublana Lublana 241 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" Koper - widok na port Koper - dachy budynków w zabytkowym centrum miasta 242 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" Koper Izola 243 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" Piran Piran 244 D.Sieczkowski - "Słoweńsko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów" Maribor Novo Mesto 245
