Podręcznik do szkoły podstawowej klasa 4

Podręcznik do szkoły podstawowej klasa 4

Podręcznik do szkoły podstawowej klasa 4
Literatura i kultura
Język
w ćwic polski
zen
on iach
line
O erta
sklepf.w
:
sip.pl
4
Autorzy: Ewa Horwath, Anita Żegleń
Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania
i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania języka polskiego,
na podstawie opinii rzeczoznawców: dr. Wojciecha Kaliszewskiego, dr Marii Kopsztejn, mgr Agnieszki
Pukowskiej.
Etap edukacyjny II.
Typ szkoły: szkoła podstawowa
Rok dopuszczenia: 2012
Numer ewidencyjny w wykazie dla wersji tradycyjnej i elektronicznej podręcznika: 551/1/2012
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o.
Warszawa 2013
Wydanie I
ISBN 978-83-02-13830-0
Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Robert Wyszomierski (redaktor koordynator, redaktor merytoryczny)
Redakcja techniczna: Monika Rudnik-Kulikowska
Redakcja językowa: Agnieszka Czerepowicka, Milena Schefs
Projekt okładki: Katarzyna Trzeszczkowska
Projekt graficzny i opracowanie graficzne: Anna Wielbut
Fotoedycja: Natalia Marszałek
Skład i łamanie: Monika Rudnik-Kulikowska
Zalecane wymagania systemowe i sprzętowe
Podręcznik elektroniczny w formacie PDF otwierany na komputerach PC i MAC wymaga zainstalowania
bezpłatnego programu Adobe Reader (http://get.adobe.com/reader/); otwierany na tabletach i telefonach
z systemem Apple iOS wymaga zainstalowania bezpłatnego programu iBooks (do pobrania ze sklepu App Store);
otwierany na tabletach i telefonach z systemem Android wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe
Reader (do pobrania z Google Play).
Pomoc techniczna: [email protected]
Materiały, do których masz dostęp, nie mogą być rozpowszechniane publicznie, nie mogą być przedmiotem
dalszego obrotu. Rozporządzanie ich opracowaniem wymaga uzyskania zgody.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96
Tel.: 22 576 25 00
Infolinia: 801 220 555
www.wsip.pl
Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują.
Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie.
Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie
na użytek osobisty.
Szanujmy cudzą własność i prawo.
Więcej na www.legalnakultura.pl
Polska Izba Książki
3
Spis treści
Jak korzystać z podręcznika ● 6
Rozdział 1 Przygody dnia codziennego
René Goscinny, Jean-Jacques Sempé Nowe przygody Mikołajka (fragment) ● 10
Bohaterowie twoich lektur przedstawiają się – rady dla mówiących ● 13
Joanna Kulmowa Marzenia ● 15
List tradycyjny i list elektroniczny (e-mail) – rady dla piszących; Grzegorz Kasdepke List ● 17
Joanna Olech Gdzie diabeł mówi... do usług! (fragment) ● 22
Małgorzata Musierowicz Szósta klepka (fragment) ● 26
Plan ramowy – rady dla piszących; Astrid Lindgren Pippi Pończoszanka (fragment) ● 32
Maciej Wojtyszko Bolek i Lolek. Straszne skutki oglądania telewizji (fragment) ● 37
Stanisław Grochowiak Telewizor ● 41
Liliana Bardijewska Dom ośmiu tajemnic (fragment) ● 43
Anna Onichimowska Duch starej kamienicy (fragment) ● 47
Henryk Jerzy Chmielewski Tytus, Romek i A'Tomek (fragment Księgi VII) ● 51
Opowiadanie – rady dla piszących ● 56
A może to cię zainteresuje? Ida Pierelotkin Ala Betka (fragment) ● 60
Wszyscy to czytali Hanna Ożogowska Tajemnica zielonej pieczęci (fragment) ● 63
To już znamy, powtarzamy: Między stronicami książek ● 66
Pół żartem, pół serio: Na dobry początek ● 68
Wiem, umiem, rozumiem: Barbara Stenka Masło przygodowe (fragment) – sprawdzian ● 70
Rozdział 2 Świąteczne nastroje
Tove Jansson Opowiadania z Doliny Muminków (fragment) ● 76
Jan Twardowski Nowe patyki i patyczki (fragment) ● 81
Czesław Janczarski Kamienna płyta; Helena Bechlerowa Święto Zmarłych ● 84
Janusz Szczepkowski Opowiedz nam, Ojczyzno (fragment) ● 86
Józef Wybicki Mazurek Dąbrowskiego ● 89
Łukasz Wierzbicki Dziadek i niedźwiadek. Historia prawdziwa (fragment) ● 93
4
Opis przedmiotu – rady dla piszących; Jerzy Broszkiewicz Wielka, większa i największa
(fragment) ● 98
Przepis kulinarny – rady dla piszących; Małgorzata Strzałkowska Zupa poziomkowa ● 103
Agnieszka Frączek Dzień Niegrzeczności ● 105
Grzegorz Kasdepke Rózga (fragment) ● 109
Teofil Lenartowicz Mizerna, cicha (fragment) ● 114
Ludwik Jerzy Kern Bajka o Starym i Nowym Roku ● 116
Życzenia – rady dla piszących ● 119
A może to cię zainteresuje? Aneta Górnicka-Boratyńska Zielone pomarańcze,
czyli PRL dla dzieci (fragment) ● 122
Wszyscy to czytali Hans Christian Andersen Dziewczynka z zapałkami ● 124
To już znamy, powtarzamy: Z książką na co dzień i od święta ● 128
Pół żartem, pół serio: W świetnym nastroju ● 130
Wiem, umiem, rozumiem: John Ronald Reuel Tolkien Władca Pierścieni.
Drużyna Pierścienia (fragment) – sprawdzian ● 132
Rozdział 3 Marzenia zwykłe i niezwykłe
Wilhelm Grimm, Jacob Grimm Królowa pszczół ● 138
Charles Perrault Wróżki ● 142
Kazimierz Władysław Wójcicki O Waligórze i Wyrwidębie ● 147
Grzegorz Ptak Oto moja baśń ● 151
Hans Christian Andersen Dzielny ołowiany żołnierz ● 154
Baśniowy bal – zaproszenie – rady dla piszących ● 161
Bohdan Butenko Jaś i Małgosia (fragment) ● 164
Andrzej Maleszka Magiczne drzewo (fragment) ● 168
Ogłoszenie – rady dla piszących ● 174
J.K. Rowling Harry Potter i kamień filozoficzny (fragment) ● 177
A może to cię zainteresuje? Michael Ende Nie kończąca się historia (fragment) ● 182
Wszyscy to czytali Bolesław Leśmian Przygody Sindbada Żeglarza (fragment) ● 184
To już znamy, powtarzamy: Pamiątki z baśniowych krain ● 188
Pół żartem, pół serio: W świecie baśni ● 190
Wiem, umiem, rozumiem: Jacek Inglot Eri i smok (fragment) – sprawdzian ● 192
5
Rozdział 4 Karuzela z uczuciami
Joanna Kulmowa Moje próżnowanie ● 200
Stanisław Grochowiak Wyliczanka ● 202
Ewa Zawistowska Radość ● 204
Julian Kornhauser Wyciągnięta ręka ● 206
Lauren St John Biała żyrafa (fragment) ● 208
Małgorzata Strzałkowska Kosze pełne snów ● 211
Józef Ratajczak Obłoki ● 213
Wincenty Faber Pogoda ● 216
Opis miejsca – rady dla piszących; Roald Dahl Charlie i fabryka czekolady
(fragment) ● 219
A może to cię zainteresuje? Mikołaj Łoziński Bajki dla Idy (fragment) ● 224
Wszyscy to czytali Julian Tuwim Dwa wiatry ● 227
To już znamy, powtarzamy: Świat wierszy ● 228
Pół żartem, pół serio: Co się kryje w wierszu? ● 230
Wiem, umiem, rozumiem: Zbigniew Jerzyna Buk; Brzoza – sprawdzian ● 232
Rozdział 5 Historie nie z tej ziemi
Notatka – rady dla piszących; Jacek Cygan Cała Polska czyta dzieciom
(fragment) ● 240
Małgorzata Strękowska-Zaremba Detektyw Kefirek (fragment) ● 244
Mark Twain Przygody Tomka Sawyera (fragment) ● 249
Alfred Szklarski Tomek na wojennej ścieżce (fragment) ● 254
Kartka z pozdrowieniami – rady dla piszących ● 260
Witold Bobiński Idę do kina (fragment) ● 265
Konstanty Ildefons Gałczyński Małe kina (fragment) ● 270
Kazimiera Iłłakowiczówna Lato ● 273
A może to cię zainteresuje? Beata Ostrowicka Eliksir przygód (fragment) ● 275
Wszyscy to czytali Zbigniew Nienacki Wyspa złoczyńców (fragment) ● 279
To już znamy, powtarzamy: Rok starsi zmykamy na wakacje ● 282
Pół żartem, pół serio: Szyfrem przez literackie i filmowe światy ● 284
Wiem, umiem, rozumiem: Cornelia Funke Atramentowe serce (fragment) – sprawdzian ● 286
Jak korzystać z podręcznika
102
103
Rady dla piszących
8
Kolorowo, zdrow
zdrowo, poziomkowo
Przepis kulinarny
kulinar
Znajdź w internecie informacje o przedmiotach pokazanych na ilustracjach. Wejdź w rolę
przewodnika w muzeum i opisz jeden z tych eksponatów. Skorzystaj z podanych rad.
Małgorzata Strzałkowska
Zupa
Z
upa poziomkowa
poziomkkowa
Rady dla piszących
Wskazówki, które
pomogą ci opanować
umiejętność tworzenia
wypowiedzi ustnych
i pisemnych.
Moździerz
Tara do prania
Kołowrotek
Weź litr poziomek. Umyj dokładnie.
dokładn
nie.
(Lecz nie podjadaj, bo to nieładnie!)
nieładniee!)
Następnie przetrzyj przez gęste si
itko.
sitko.
(Słyszysz? Nie ruszaj! To bardzo brzydko!)
brzydko!)
Dodaj pół litra słodkiej śmietanki –
pół litra czyli dwie pełne szklanki –
i chcąc uzyskać świetne wyniki,
starannie połącz oba składniki.
A teraz podgrzej masę na gazie,
ale nie gotuj jej w żadnym razie!
(kurzych)
Zrób kogel-mogel* z trzech żółtek (kurzych
i sześciu łyżek cukru (tych dużych).
Jeśli dokonasz tego w makutrze*,
to kogel-mogel świetnie się utrze!
Wymieszaj wszystko łyżką stołową
i pyszną zupę masz już gotową!
Waga stołowa
Rady dla opisujących przedmioty
1. Uważnie obejrzyj przedmiot, który chcesz opisać.
2. Zbierz o nim informacje, np. dotyczące pochodzenia.
3. Zaplanuj, co i w jakiej kolejności będziesz opisywać.
▶ We wstępie napisz, co to za przedmiot, do czego służy, kto jest jego
właścicielem.
▶ W rozwinięciu opisz cechy przedmiotu: określ jego wielkość, kształt, kolor,
materiał, z którego jest wykonany.
▶ Uwzględnij szczegóły charakterystyczne dla tego przedmiotu, np.
zdobienia, uszkodzenia itp.
▶ W opisie zastosuj wiele przymiotników wskazujących na cechy
przedmiotu.
ZUPA
ZUP
ZU
UPA
UPA
PA POZI
POZ
POZ
PO
OZIO
ZIO
OMK
OM OWA
6NáDG
á GQLNL
áDGQL
QLL
ɇ
O
ONZ
ON
ONZD
O NZ
NZD
N DļQHMļ
ļQHMļP
ļQHM
ļQHM
HMMļPL
HMļP
ļP
PLHWD
PLHW
LH
HW Q\ɇ
ļPLHW
LLHWDQ
DQ\
Q ɇŊy
Ŋyá
OVáRGNLHM
Ŋ áWN
ŊyáWN
áWND
WND
WN
N ɇ
G
GDJ
G
DJFX
DJ
DJ
J
NUXɇNJSR]LR
6S
6
6SRVy
SRVyE
RVyE
VyE
yE
EZ\
EZ\N
PHN
Z\N
NRQDQ
N
RQDQ
DQLD
LDĻP
LDĻ
ĻP
ĻP
Ļ
ĻPLH
PLHW
P
PLHWD
LHWDQ
LHWDQĖ
WDQĖ
WDQĖ
ĖLŊy
LŊy
LŊy
LŊ
ZND
Z
ŊyáWNDZ\P
Ŋ
NDPL
NDPL
PLHQ
LHQQ
HQQ
H
HQQ\
HQQ\
Q\P
Q
PJD
P
LHV]Dą
JDUQN
JDUQ
JDU
JD
JD
DUQ
UQ
U
UQNX
UQNX
UQN
QNX
NX
XGR
X GRV\S
X
RV
RV\SD
V\SDą
S
DąF
Dą
D
DŊVLĖ
ąFXNLH
ą
Ŋ VLĖ]U
ŊVLĖ
F
VLĖ]
LĖ]U
Ė]U
Ė]
]URE
]UR
]
]UR
] ELSLD
ULXELMDą
LSLDQ
LSLD
S DQD
SLD
DQD
QD
Q
QD
D3R
3RGJ
RGJU]
GJU]D
JU]Dą
U]Dą
U]D
]DąJ
DąJ
ąJDU
ąJ
J
JDU
DUQ
D
SLOQX
UQ
U
QHN]
QXMčF
MMčFE
MčF
Mč
MčF
F E\
]DZD
E\Ŋyá
E\
E\Ŋy
\ Ŋyá
ŊyáWN
UWRļFLč
yáááWND
yáWND
áWND
WNDV
D
DVLĖQ
VLĖQL
LĖQLH
Ė QLH]Z
QLH
LH]Z
LH]Z
]ZDU
] DU]\á
]Z
DU]\
U]\á
SU]HW
]\á\
]\
U]HWU
]HWU]
]HW
]H
HWU]H
WU]Hą
U]Hą
U]
U
U]Hą
3R]LRPNL
]Hą
Hą SU]H]
SU
S
SU]H
U
U]H]
U]H]
]H]
H]
]GURE
GURE
GU QHVLW
GUR
QH
HVLWN
VVLW
VLWNR
LWN
LW
WNRZ
NR
NR
NR
NR ZOD
ļPLHW
ļPLH
ZOODąG
PLHWD
P
OD
D
LHWDQ
HWWDQR
DQRZ
DQ
QRZ
QR
RXELWHMPDV\
RZH
R
ZHM*
ZH
HM*R
HM*RW
M*RW
*RWR
*RWRZ
WRZč
RZč]XSĖ
RZč
RZč
]XSĖ
SĖ
SĖR
ĖRFKá
RFKáR
RF
RFKá
RFK
K RG]Lą
]ELV]
G 3RGDZDą
LV]NR
LV
NRSWD
NR
NRS
N
NRSW
RS DP
R
DPL
DPL
PL
charakteryzuje się, zwraca uwagę swoim…
▶ W zakończeniu przedstaw, jak oceniasz ten przedmiot.
5. Sprawdź cały tekst i nadaj mu tytuł.
92
Opisz przedmiot, który ma dla ciebie lub dla twojej rodziny szczególne znaczenie.
93
Św i ąte c z ne n a s t roje
Zapamiętaj!
Refren to powtarzająca się dosłownie albo z niewielkimi zmianami
mi część
tekstu wiersza lub piosenki.
5
Naucz się słów hymnu na pamięć. Wygłoś tekst Mazurka Dąbrowskiego. Skorzystaj
staj
z podanych rad.
Rady dla recytujących
niezrozumiałe fragmenty.
2. Zaznacz słowa i zwroty warte podkreślenia.
3. Poćwicz staranną wymowę trudnych słów oraz końcówek wyrazów.
w.
4. Naucz się tekstu na pamięć.
5. Podczas wygłaszania tekstu zwracaj się do słuchaczy i utrzymuj z nimi kontakt
wzrokowy.
6. Rób przerwy pozwalające nie tylko na zaczerpnięcie oddechu, ale również na
podkreślenie wagi słów.
7. Zmieniaj ton głosu w zależności od treści zdań, które wypowiadasz.
asz.
6
¿\FLHE\ZD]QD
¿\FLHE\ZD]QDF]QLHFLHNDZV]H
\
\
LHFLHND
DZV]H
QLĝZ\P\ĂORQHKLVWRULH
QLĝZ\P\ĂORQH
Lĝ
ĂO HKLVWRULH
Łukasz
Wierzbicki
Łukas
ukasz Wi
ierz
erzbicki
Dziadek
Dziad
Dzia
ziadek i niedźwiadek.
niedź
iedźwi
źwi
w
wiade
k. Historia
Histtoria prawdziwa
pr wdziwa
((fragment)
(f
frag
ragment)
ra
)
1. Przeanalizuj uważnie tekst; wyjaśnij, korzystając z różnych źródeł,
eł, wszystkie
Mazurek Dąbrowskiego ma w internecie oficjalną stronę. Znajdź ją i wysłuchaj trzech
rzech różnych
wykonań hymnu. Które najbardziej ci się podoba? Uzasadnij swój wybór.
Zadanie projektowe
Opracuj projekt znaczka pocztowego z serii „Moja Polska”.
▶ Wytnij kartonik o wymiarach 5 × 3 cm.
▶ Wykonaj dowolną techniką rysunek kojarzący się z Polską, np. charakterystycznej
znej rośliny,
zwierzęcia, miejsca.
▶ Wprowadź elementy w biało-czerwonych barwach. W wybranym
w
miejscu umieść
eść napis
„Moja Polska”.
Edynburg,
rg, S
Szkocja,
Szk
maj 1960 roku
zaproponował
– Chodźmy, aniołku – zap
zapropon
oponowałł dziadek.
dzia
dz adek. […] Chciałbym
Ch iałbym ci kogoś
przedstawić. […]
Minęli małpiarnię,
ięę, zakątek z pluskającymi
pluskającym
cym
mi się beztrosko
m
beztr sko pingwinami
wybiegiem
i stanęli przed rozległym
ym zadrzewionym
onym w
wybi
biegiem*.
– „Niedźwiedź brunatny
ny syryjski
syryjs
yryjski […]”. – Dzie
ewczynka znów odczytała
Dziewczynka
tabliczkę. – Gdzie on jest?
– Tam, wygrzewa się w słoń
ońcu. – Dziad
ziad
ad
de wskazał
dek
wsskazał sterczące pośród
słońcu.
Dziadek
traw futrzane brzuszysko. […]
ludzi
wybiegiem*, poKosmaty zwierz spojrzał na lu
udzi stojących
stojąących przed
p
trząsnął łbem, jakby nie dowierzałł własnym
m oczom,
oc
oczo
om, po
po czym przyczłapał do otaczającej wybieg fosy* i wyc
wyciągnął
ciąągną
gnąłł pysk w stronę
stronę gości.
– Grrrr! – zamruczał przyjaźnie.
– Witaj, stary druhu! – zawołał dziadek,
jego
oczyy zabłysły radodzi
ziadek
k, a jeg
eg
go oc
snym blaskiem. – To Wojtek, mój przyj
yjacieel – wyjaśnił
wyjjaśni wnuczce.
przyjaciel
– Niedźwiedź jest twoim przyjacielem?
przyjacielem
em? – spytała
em
spyttała wpatrzona
w atrzona w zwiedłoń,
dotknęłaby
rzę dziewczynka. Gdyby wyprostowała dłoń
dł
ń, bez trudu
tr
otknęłaby niedźwiedziego nosa.
– Tak, przyjacielem z czasów wojny.
– Nigdy mi o nim nie opowiadałeś – wypomniała
wypom
w mniała dziadkowi Natalka. […]
– To dawne czasy, gdy byłem młody – odezwał
ode
o ezw
wał się dziadek.
dz adek. – Wszystko
zaczęło się, gdy we wrześniu 1939 roku nazistowskie
naazisstowskie Niemcy* napadły
Zapamiętaj!
Zapa
taj!
Waż pojęcia,
Ważne
ojęcia, które
powinieneś zapamiętać.
pow
Zadanie projektowe
Zada
Typ zzadania, które można
wykonywać wspólnie
wyko
z koleżankami i kolegami.
z kol
Ćwiczenia w wersji elektronicznej,
które rozwiążesz na stronie internetowej
Poznaj autorkę
Małgorzata
Strzałkowska
(ur. 1955) – autorka
wierszy dla dzieci, bajek,
piosenek i scenariuszy
telewizyjnych. Jej
książka Zielony i Nikt
otrzymała wiele nagród
ód
i została wpisana na
Listę Skarbów Muzeum
m
Książki Dziecięcej.
* kogel-mogel – deser
▶ Użyj też różnorodnych czasowników, np. wyróżnia się, cechuje go,
9
Poznaj autora
Poznaj
Po
ozna
ozn
oz
o
zn
znaj
zna
najj aautora
utora
Łukaszz W
Wierzbicki
Wiier
erzzbicki
1974)
(ur. 1974
744) – redaktor,
rreedaktor,
książek
autor ks
siąąże
ążek
ek dla
dlaa
podróżnik.
dzieci, p
odróż
od
o
dr
dróż
r żżn
nik.
n
O niezwy
wyyk
ykłym
łyym
niezwykłym
niedźwiedziu
niedźwied
dziu
iiu dowiedział
do
do
owie
wiedział
dzia
sąsiadki,
się od sąsi
siad
si
ad
adki,
dki,
k , która
k
opowiedziała
opowiedzi
iaała
łaa m
mu
u
o wysłuchanej
audycji
o wysłucha
aan
n
nej
ejj aaudy
au
udy
ud
u
dyycji
d
cj
Wtedy
radiowej. W
ted
ttedy
edy
dy zr
d
zzrodziła
rodziła
o napisaniu
się myśl o n
naapisa
na
api
apisan
pi
pisan
pisa
niu
u
o niedźwiedziupowieści o n
niiedź
ni
ied
ed
edźw
dźw
dźw
wiedziudziuziuu
-żołnierzu.
* wybieg – ogrodz
ogrodzony
dzzzoony
ny
teren dla zwierząt.
zwierząt
ątt..
ąt
* fosa – głęboki rów
w
wypełniony wodą.
* nazistowskie Niemcy
Nieem
mcy
ccyy
dzzząą
– Niemcy pod władz
władzą
rozpoccczął
zął
ząąął
Hitlera, który rozpoczął
wą.
wą
drugą wojnę światow
światową.
z utartych razem żółtek
i cukru.
* makutra – gliniana
miska do ucierania ciasta.
Informacje
o autorach
tekstów.
182
183
L e k c j a d o d a t k o w a // Ws z y s c y t o c z y t a l i
Czar Góry Magnetycznej
Bolesław Leśmian
Przygody Sindbada Żeglarza (fragment)
P
ode mną piętrzyła się czarna jak heban* Góra Magnetyczna, najeżona gwoździami, nożami, widelcami, siekierami, mieczami, dukatami*, talarami, guzikami, kotwicami i tysiącem innych przedmiotów oraz
klejnotów złotych i srebrnych. [...] Zdawało mi się, iż tkwię na czubie jakiegoś śmietnika, i nie mogłem zrozumieć, czemu taki śmietnik tai* w sobie
tak nieodpartą potęgę! Powoli uniosłem oczy wzwyż i ze zdziwieniem
ujrzałem przed sobą na samym wierzchole Góry
G
pomnik, olbrzymi, spiżowy* pomnik jakiegoś rycerza. Siedział na spiżowym
spiżo
rumaku, dumnie wznosząc czoło i dumnie krzyżując obydwie dłonie n
na piersi. Zbliżyłem się, aby odczytać napis na pomniku. Napis głosił, co następuje:
nastę
Nazywam się Ktokolwiek, żyłem jakkolwiek,
jakko
po śmierci przebywam gdziekolwiek. Przygodny zwiedzaczu Góry Magnetycznej, jeżeli chcesz mnie na nowo do życia powołać,
powołać wymów wobec mnie słowo: „geniusz”, a natychmiast obudzę się na dźwięk mego imienia, lecz
strzeż się w rozmowie ze mną użyć słowa:
słowa „osioł”, gdyż natychmiast
obrócę się w spiż, którym jestem obecnie.
Odczytawszy ów napis namyśliłem się i po długim namyśle wyrzekłem dość głośno:
– Geniusz.
66
67
P o w t ó r z e n i e // To j u ż z n a m y, p o w t a r z a m y
0LÚG]\VWURQLFDPLNVLÈĝHN
* heban – czarne i bardzo
twarde drewno.
* dukaty – dawne złote
monety.
Ten stwor
stworzony
rzony
rzony
przez
zez auto
aautora
ora
świat to
św
f ikcja
j
lliteracka.
iterackka.
* taić – ukrywać, trzymać
w tajemnicy.
* spiżowy – wykonany
ze spiżu, czyli stopu
miedzi, cyny i cynku.
O zdarzeniach, które p
przytrafiają się bohaterom
w określonym miejscu i czasie, opowiada wymyślony
przez autora narrato
narrator.
Autor wymyśla świat
przedstawiony, czyli:
▶ bohaterów,
▶ zdarzenia,
▶ czas i miejsce akcji.
Narracja to
opowiadanie, opis.
Rozmowy bohaterów to
dialogi.
Wszyscy to czytalili
W
To już
T
j znamy, powtarzamy
Lekcje dodatkowe zawierające utwory
do samodzielnego czytania.
Podsumowanie w formie graficznej.
Rozumiem! Myślę! Działam!
am!
228
229
P o w t ó r z e n i e // P ó ł ż a r t e m , p ó ł s e r i o
&RVLÚNU\MHZZLHUV]X"
Zestawy zadań i poleceń,
które ułatwią ci pracę z tekstem.
stem.
stem
Ewa Stadtmüller
▶ Odgadnij, jak nazywają się wiosenne kwiaty.
● Tańczą na górskiej hali w f ioletowych sukienk
sukienkach.
● Mają białe płatki otaczające żółty środek z pomarańczową
po
obwódką.
● Przeciskają się niestrudzenie przez resztki śniegu.
śn
● Rozkwitają nad stawem niczym tysiące słońc.
słońc
● Unoszą kiście zapachu.
Podpowiedzi:
– Ożywienie opisuje przebiśniegi.
– Przenośnią zostały określone bzy.
– Uosobienie nazywa krokusy.
– Porównanie dotyczy kaczeńców.
– Za pomocą epitetów zostały opisane narcyzy.
narcyzy
Cztery córki
Cztery miał córki Tato – Rok
i kochał je szalenie,
bo miła była każda z nich
i piękna jak marzenie.
Pierwsza radosna niczym świt,
w zieloną mgłę spowita.
Z ptakami śpiewa pośród drzew
i jako kwiat zakwita.
Ta trzecia rudy warkocz ma,
i płaszcz z tęczowych liści.
W koszyku złote niesie sny,
komuż się mogą przyśnić?
Druga gorący uśmiech śle,
po łąkach biega bosa,
zapach skoszonych świeżo traw
w złocistych niesie włosach.
A czwarta strojna w biały puch
diamenty ma w koronie,
naszyjnik z sopli lodu stu,
lodowy też pierścionek.
▶ Wypełnij diagram wyrazami z wiersza. Litery od 1 do 15 utworzą hasło. Wyjaśnij jego znaczenie.
1
A.
2
B.
C.
3
D.
E.
9
4
5
10
14
13
6
F.
Objaśnienie haseł:
A. Stożek zwisający z dachu
podczas zimowych chłodów.
B. Fryzura ze splecionych włosów.
C. Drogocenny kamień.
D. Złota lub srebrna ozdoba
z oczkiem.
E. Ozdoba na szyję.
F. Przedmiot wyplatany często
z wikliny.
G. Początek dnia.
8
12
11
15
7
G.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
▶ K
KARUZELA
ARUZELA Z PYTANIAMI
PYTANIA
AMI – GRA.
w
Pokręć się na karuzeli z pytaniami i poleceniami w towarzystwie
córek Taty – Roku.
Przygotuj dwa pionki i zagraj z kolegą lub koleżank
koleżanką z ławki. Każda dobra odpowiedź
to ruch do przodu, błędna – to postój.
Pytania i polecenia dotycz
dotyczące
zące wiersza Cztery córki
1. Z ilu zwrotek składa się wiersz?
2. Ile wersów jest w każdej zwrotce?
3. Podaj rymujące się pary wyrazów w każdej
ze zwrotek.
4. Wyszukaj w tekście epitet, który odnosi się
do każdej z czterech pór roku.
5. Czy w wierszu jest refren?
6. Wskaż w wierszu co najmniej
trzy uosobienia.
7. Zacytuj porównanie dotyczące wiosny.
8. Podaj wszystkie epitety dotyczące
drugiej córki z wiersza.
9. Wyjaśnij, jak rozumiesz określenie
„płaszcz z tęczowych liści”.
10. Jaki to środek poetycki:
„w koszyku niesie złote sny”?
11. Którą postać literacką przypomina
czwarta córka?
12. Oceń, który wyraz najlepiej określa
nastrój wiersza:
pogodny, tajemniczy, niespokojny.
12
1
2
3
111
4
10
5
9
8
7
6
15
Pół żartem, pół
ół serio
i
Gry i zabawy powtórzeniowe.
194
195
S p r a w d z i a n // W i e m , u m i e m , r o z u m i e m
Sprawdzam się!
1
Kto jest kim? Dopasuj określenia do postaci.
Eri
Marusza
Kołatek
Ewanna
Widukind
2
Określ, czy poniższe zdania dotyczące tekstu są prawdziwe, czy fałszywe.
a.
b.
c.
d.
e.
f.
3
czarodziejka znająca się na ziołach
gnom, przewodnik na czas wędrówki
dobra wróżka czekająca na przybyszów
czarnoksiężnik pragnący zdobyć władzę nad smokiem
dziewczynka, której powierzono niezwykłą misję
Eri nie bała się Lasu, ale przerażała ją wiedźma.
Chata Maruszy stała na skraju wsi.
Na środku izby w chacie Maruszy znajdował się stół.
Marusza wcześniej mieszkała w zamku.
Smocze jajo było zimne jak kamień.
Marusza była sprytniejsza od Widukinda.
8
Napisz zaproszenie, które mogła otrzymać M
Marusza od Wielkiej Rady.
9
Przedstaw, dlaczego Widukind chciał być przy narodzinach smoka.
10 Objaśnij, czym były wuki.
11
Wyjaśnij, jak rozumiesz sens zdania: „Smok to rozumne stworzenie i tak jak człowiek
przesądzone”.
może być dobry albo zły, nic nie jest z góry prz
12 Wymień elementy charakterystyczne dla baśni
baśni, które dostrzegasz w tym fragmencie
powieści.
13 Napisz krótką baśń o wędrówce
Eri do Ewanny.
Wskaż poprawne dokończenie zdania.
W chacie Maruszy unosił się zapach
a. pieczonego ciasta.
c. rozmaitych ziół.
b. smażonych konf itur.
d. kiszonej kapusty.
4
Wskaż poprawne dokończenie zdania.
5
Wskaż poprawne dokończenie zdania.
6
Wskaż poprawne dokończenie zdania.
Smocze jajo zostało odnalezione przez
a. gnoma.
c. czarnoksiężnika.
b. wróżkę.
d. władcę smoków.
Smocze jajo było
a. ciemnoniebieskie.
b. atramentowoczarne.
c. szarosine.
d. różnokolorowe.
Marusza, wiedząc, że zbliżają się słudzy Widukinda,
a. wpadła w panikę.
c. roześmiała się głośno.
b. zaczęła płakać.
d. zachowała spokój.
Wiem więcej
Informacje i ciekawostki
poszerzające
twoją wiedzę.
7
Popatrz na rysunek obok i wymień trzy charakterystyczne cechy wyglądu czarodzieja.
Wiem, umiem,
Wi
i
rozumiem
i
Test sprawdzający wiedzę i umiejętności.
Przygody
dnia codziennego
Poznasz bohaterów:
● z Mikołajkiem przygotujesz się
do wkroczenia w nowy rok szkolny,
● z bohaterami Jeżycjady porozmawiasz
przy stole, smakując kawałek tortu,
● z Bolkiem i Lolkiem podyskutujesz
na temat telewizji,
● z Tytusem, Romkiem i A’Tomkiem
poznasz tajemnice komiksu oraz…
karbonu.
Dowiesz się:
● co to jest f ikcja literacka,
● co składa się na świat
przedstawiony utworu,
● kim jest narrator i jakie są
elementy narracji,
● co to jest komiks.
Nauczysz się:
● przedstawiać siebie i innych,
● pisać list,
● układać plan ramowy,
● opowiadać o zwykłych
i niezwykłych wydarzeniach.
10
Przygody dnia codziennego
Do zobaczenia, wakacje…
Wracamy do szkoły!
* czytaj: rene gosini.
René Goscinny*, Jean-Jacques Sempé*
* czytaj: żą żak sempe.
Nowe przygody Mikołajka (fragment)
M
ama powiedziała, że niedługo zaczyna się szkoła, więc jutro pójdziemy kupić rzeczy.
– Jakie rzeczy? – zapytał tata.
– Dużo rzeczy – odpowiedziała mama. – Między innymi nowy tornister, piórnik, no i buty.
– Znowu buty? – wykrzyknął tata. – To nie do wiary! Zjada je czy co?
W 2009 roku
na podstawie serii
książek o Mikołajku
powstał film.
Czy aktor
grający
tytułową rolę
(drugi od lewej)
odpowiada twoim
wyobrażeniom
o bohaterze
opowiadania?
11
– Nie, ale je zupę, żeby rosnąć – wyjaśniła mama. – A kiedy rośnie,
stopy mu też rosną.
Więc następnego dnia poszliśmy z mamą na zakupy, no i pokłóciliśmy się trochę o te buty, bo ja chciałem adidasy, a mama powiedziała, że
kupi mi parę solidnych skórzanych butów, a jak mi się nie podoba, to zaraz wracamy do domu, a tata będzie się gniewał.
Sprzedawca w sklepie był miły. Dał mi zmierzyć mnóstwo butów, tłumacząc mamie, że wszystkie są super. Mama nie mogła się zdecydować,
w końcu spodobały jej się takie jedne brązowe i spytała, czy dobrze się
w nich czuję, a ja powiedziałem, że tak, żeby nie robić przykrości sprzedawcy, chociaż buty trochę mnie uwierały.
Potem mama kupiła mi fantastyczny tornister. Po lekcjach zawsze się
bawimy tornistrami: rzucamy je pod nogi kolegom, żeby się przewrócili – strasznie chciałbym się już z nimi spotkać! A potem mama kupiła
mi jeszcze piórnik, który wygląda jak kabura rewolweru, ale zamiast rewolweru jest w nim temperówka, która wygląda jak samolot, gumka, która wygląda jak mysz, ołówek, który wygląda jak flet, i masa rzeczy, które
wyglądają jak inne rzeczy, tak że w klasie będzie się można powygłupiać.
Wieczorem tata obejrzał wszystko, co mi kupiła mama, i powiedział,
że ma nadzieję, że będę dbać o swoje rzeczy, a ja obiecałem, że będę. Bo
ja naprawdę bardzo szanuję swoje rzeczy, a temperówka stłukła się przed
kolacją, kiedy bawiłem się w bombardowanie myszy. No i tata się zdenerwował, powiedział, że odkąd wróciliśmy do domu, jestem nie do wytrzymania, i że nie może się doczekać, kiedy wreszcie zacznie się szkoła.
Bo musicie wiedzieć, że rok szkolny tuż-tuż, ale my z rodzicami już
dawno wróciliśmy z wakacji.
przekład: Barbara Grzegorzewska
Mikołajek i inne chłopaki, René Goscinny, Jean-Jacques Sempé,
Barbara Grzegorzewska, Wydawnictwo Nasza Księgarnia Sp. z o.o.
Wiem więcej
Pierwowzorem szkolnego tornistra
był wojskowy plecak, zrobiony
z mocnego materiału, wyposażony
w szelki, paski i klamry, do których
żołnierz przyczepiał potrzebne mu rzeczy,
np. koc czy naczynie używane do posiłku.
Poznaj autora
René Goscinny
(1926–1977)
– pisarz francuski,
syn emigrantów
z Polski, współtwórca
komiksów
o przygodach Asterixa
i Obelixa (czytaj:
asteriksa i obeliksa)
oraz Lucky Luke’a
(czytaj: laki luka),
znany jako autor serii
książek o Mikołajku,
które ilustrował
Jean-Jacques
Sempé. Przygody
tytułowego bohatera,
opisane w ośmiu
tomach, od ponad
pięćdziesięciu lat
rozśmieszają kolejne
pokolenia czytelników.