Entegre Su Yönetimi “Katılımcılık Örnekleri

Entegre Su Yönetimi “Katılımcılık Örnekleri

Entegre Su Yönetimi
“Katılımcılık
Katılımcılık Örnekleri”
Örnekleri
Çağrıdeniz Eryılmaz
WWF-Türkiye
Su Programı – Alan Koordinatörü
[email protected]
REC-Türkiye
28.11.7.Çş
“Su Yönetimine
Halkın Katılımı Çalıştayı”
ANKARA
WWF-Türkiye
(Doğal Hayatı Koruma Vakfı)
•
•
•
•
•
“Yaşanabilir bir Dünya için”
30 yıllık birikim
WWF’nin Türkiye Ulusal Temsilcisi
Profesyonel Kadro
3 ofis
• Merkez-İstanbul, Ankara, Trabzon
•
3 Program
• Su, Orman, Deniz-Kıyı
•
•
Tüm ilgi Grupları ile birlikte çalışma (kamu,
(kamu özel,
özel ünviersite
ünviersite, STK)
Türkiye’nin her yerinde projeler
• İğneada,
ğ
, Fırtına,, Uluabat,, Bafa,, Tuz,, Ereğli,
ğ , Küre,, Çıralı
Ç
vs.
Su Genel I
Yaşamın Kaynağı: SU
•
•
•
Sürdürülebilir yaşam için Su
Sağlıklı kentler için Su
Doğa için Su
•
•
•
•
•
•
Evsel kullanım (içme, yemek pişirme, yıkanma, çamaşır)
Sanayi
y (y
(yıkama, kimyasal
y
işlemler)
ş
)
Enerji (hidroelektrik, soğutma suları)
Tarım ürünleri (tahıllar, meyve, sebze)
Su ürünleri (balık
(balık, kerevit,
kerevit saz)
Taşımacılık (odun nakliyatı, ulaşım)
Su Genel III
Dünya’da
Dünya
da Su
•
•
•
•
%2,5 Toplam suda tatlısu oranı
%0 8 Ancak 1/3
%0,8
1/3’ü
ü ulaşılabilir durumda
Suyu kullanan nüfus artıyor
Kişi başı su kullanımı düşüyor!
•
•
•
2 milyon ton atık/gün sulara karışıyor
1.500 km3/gün sıvı atık üretimi
1 m3 atık su 8 m3 temiz suyu kirletiyor
•
Gelişmekte
ş
olan ülke nüfusunun yyarısı temiz suya
y erişemiyor
ş
y
•
İklim değişikliği su kısıtlığını %20 artıracak.
Türkiye’de
Türkiye
de Su
Su Genel IV
Su zengini miyiz?
Kişi Başına Düşen Kullanılabilir Su Miktarı (yıllık)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
SU
SURİYE
LÜBNAN
TÜRKİYE
IRAK
ASYA ORTALAMASI
BATI AVRUPA ORT.
AFRİKA ORT.
ORT
GÜNEY AMERİKA ORT.
DÜNYA ORT.
1.200 m3
1.300 m3
1.430 m3
2 020 m3
2.020
3.000 m3
5.000 m3
7 000 m3
7.000
23.000m3
7.600 m3
Türkiye’de
Türkiye
de Su
Su Genel V
• 2030 yılında nüfusu 100 milyona ulaşacak olan Türkiye, kişi başına
dü
düşen
1100 m3 kullanılabilir
k ll l bili su miktarıyla,
ikt
l su sıkıntısı
k t çeken
k bi
bir ülk
ülke
durumuna gelecek
Su Genel IX
Türkiye Su Yönetimi: Yasal Yapı
•
•
•
•
•
•
•
•
İller Bankası Kanunu,
Kanunu 1945
DSİ Teşkilat Kanunu (6200 sayılı) 1954
Yeraltı suları Kanunu, 1968
İçmesuyu Temin kanunu, 1968
Kırsal Alan Su Temini Kanunu
Çevre Kanunu , 1983
Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, 1988
Çevre Etki Değerlendirme Yönetmeliği, 1992
Kaynak: Ayşegül Kibaroğlu-ODTÜ-Uluslararası İlişkiler
Su Genel X
TÜRKİYE SU YÖNETİMİ
KURUMSAL YAPI
TEKNİK VE YATIRIMCI
İZLEYİCİ VE DENETLEYİCİ
KURULUŞLAR
KURULUŞLAR
► Devlet
► Tarım ve Köyişleri
yş
Bakanlığı
ğ
Su İşleri
ş
Genel Müdürlüğü
ğ ((DSİ))
STK
► WWF
► DD
► Mülga Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü
(Tarım Bakanlığı, İl Özel İdareleri)
► Çevre ve Orman Bakanlığı
► TEMA
► Devlet Planlama Teşkilatı
► İller Bankası
► Sağlık Bakanlığı
► ÇEKÜL, TÇV
► Elektrik İşleri Etüd İdaresi
► Dışişleri Bakanlığı
► GAP Bölge Kalkınma İdaresi
► Belediyeler-Büyükşehir Belediyeleri
► İl Ö
Özell İd
İdareleri
l i
► Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü
► Devlet İstatistik Enstitüsü Genel Müdürlüğü
► Maliye Bakanlığı
► Üniversiteler
Kaynak: Ayşegül Kibaroğlu-ODTÜ-Uluslararası İlişkiler
Su Genel XI
Türkiye’de
Türkiye
de Su
• Suyu kötü kullanıyoruz!
• Tarımsal sulamanın %88’i vahşi sulama
• Kentsel kullanımda kaçak ve kayıpların oranı %40
y kirletiyor:
y
• Bir litre atık su,, sekiz litre tatlı suyu
– Belediyelerin sadece %8’inde arıtma tesisi var
– OSB’lerde atıksuların %25’i arıtılmıyor
• Suyu
S
kötü yönetiyoruz!
ö ti
!
•
•
•
•
Ulusal bir Su Vizyonumuz yok
Su yönetiminden sorumlu 14 farklı kurum var
Kurumlararası işbirliği eksikliği var
Planlı, katılımcı su yönetimi yok
Türkiye’de Su
Su Genel XII
• Sulak alanlarımızı kurutuyor ve kirletiyoruz!
• S
Son 40 yılda
ld sulak
l k alanlarımızın
l l
yarısını kaybettik
k b ttik
• Kaybettiğimiz sulak alanlar;
Amik Gölü, Avlan Gölü, Kestel, Gavur, Yarma, Aynaz, Hotamış,
Eşmekaya sazlıkları
• Giderek kuruyan ve kirlenen sulak alanlar;
Beyşehir Gölü, Tuz Gölü, Akşehir-Eber Gölleri, Bafa Gölü, Eğirdir Gölü,
Kulu Gölü
Gölü, Sultansazlığı
• Yeraltı sularımızı tüketiyoruz!
• Konya Havzası’ndaki 70 bin kuyunun 50 bini kaçak
• Her sene su seviyesi 2 metre düşüyor
• Dünyayı ısıtıyoruz!
• 2025’te ülkemizdeki yyağışlar
ğ ş %25 azalacak
• Hali hazırda, Konya Havzası’nda yağışlar %40-60 oranında azaldı
Su Genel XIII
Türkiye’de Su
Ulusal Su Politikamız yok!
Kötü Su Yönetimi ve
Kötü Su Kullanımı
Suyumuz AZ ve KİRLİ
Eşmekaya,
ş e aya, 2006
006
Eşmekaya, 1997
Hotamış, 2006
Hotamış, 1971
Tuz Gölü
2000
2001
2002
Kaynak: Özge Balkız – Flamingo Çalışması
WWF-Türkiye Ne Öneriyor?
1. Suya “doğru" bakmak,
2 Ul
2.
Ulusall Bi
Bir S
Su P
Politikası
litik
çerçevesinde
i d
3. Katılımcı ve Entegre Su Yönetimi – 3 ölçekte
i.
Ulusal
Suyumuza Sahip Çıkalım” kampanyası
Ulusal Su Yasası ve Komisyonu
Uluslararası havzalarda işbirliği
ii. Havza
Entegre Havza Yönetimi
25 Akarsu Havzamızda
iii. Sulak Alan (Göl, Sazlık vb.)
Yönetim Planları
4. Bütün sektörlerde su tasarrufu
Katılımcı ve Entegre Su Yönetimi
•
•
Sürdürülebilir Kullanım için;
Tüm sektörler-ihtiyaçlarla birlikte
•
•
Karar alma ve uygulama
yg
sürecinde
•
•
•
Profesyonel bürokrasinin dışındaki ilgi gruplarının da etkin katılımı
Katılımcı yurttaşlık temelinde
Koruma-kullanma dengesi içinde;
•
•
•
•
Tarım, endüstri, evsel, turizm, doğa, güvenlik, sağlık vd.
Sorunları birlikte ortaya koymak
Çözümleri birlikte oluşturmak
Uygulamaları birlikte gerçekleştirmek
Farklı Ölçekler
ç
•
•
•
•
Ulusal: Ulusal Su Yönetimi Planı
Havza: Entegre Havza Yönetimi
Alt-havza: Alt-Havza Planı
Sulak Alan: Yönetim Planı
Katılımcı ve Entegre Su Yönetimi
•
Birlikte Çalışmak:
•
•
Kamu, özel sektör, üniversiteler, STKlar, basın-yayın
Karar alma ve uygulama sürecinde
– Katılımcı yurttaşlık temelinde
– Profesyonel bürokrasinin dışındaki ilgi gruplarının da katılımı
1. Yönetim Komisyonu
•
Ortak,, katılımcı,, birlikte yönetim
y
2. Yönetim Planı
•
•
Suyun Sektörlere göre planlanması - analizler
T
Tarım,
ev, sanayi,
i tturizm,
i
ulusal
l
l güvenlik,
ü
lik d
doğa
ğ vb.
b
WWF-Türkiye neler yapıyor?
• İyi su yönetimi ve kullanımı için:
• Katılımcı
K tl
ve Entegre
E t
Su
S Yönetimi:
Yö ti i
• Ulusal, Havza, Sulakalan Ölçeklerinde
• Konya,
Konya Susurluk
Susurluk, Büyük Menderes
Menderes, Doğa Karadeniz Havzaları
• Yönetim Planları (Tuz Gölü, Uluabat Gölü, Ereğli Sazlıkları,
Fırtına Vadisi, Eğirdir, Bafa YP)
• Örnek Uygulamalar (Damla Sulama
Sulama, Organik Tarım)
• Eğitimler (Su Yönetimi, Akılcı Sulama, Online)
• Hibe Programları (Yerel ortaklarla örnek projeler)
• Su Kampanyası
Konya Kapalı Havzası
EHY II
Konya Havzası Örneği
•
•
•
WWF-Türkiye’nin 2003’te başlattığı sürecin amacı EHY altyapısı
En sorunlu ve önemli havzalardan,
havzalardan iç sularda
Kurutma ve kirlenme
• Aşırı ve plansız tarımsal su kullanımı
•
•
Tuz, Ereğli YPleri iyi örnek
Tuz
örnek. Beyşehir; Belediyeler Birliği sorunu!
Havzanın Su bütçesi,
• Kaçak kuyular tespit ve mücadele; ileride suyun fiyatlandırılması
•
Su-tarım-çevre
S
t
b ğl t ve Entegre
bağlantısı
E t
Havza
H
Yö
Yönetimini
ti i i ülk
ülke gündemine
ü d i
taşıdı.
• Doğa korumada “su yönetimi” , “havza” konseptleri kabul gördü!
• Damla Sulama uygulamaları devlet,
devlet özel sektör ve medya desteği aldı!
•
Katılımcı yönetim yolunda
• Kuraklık Komisyonu, İl Sulak Alan Komisyonu, İl Genel Meclisi vb.
çalışmalar
Büyük Menderes Havzası
Büyük Menderes Havzası Örneği
• 2002’de başlayan DSİ ve ÇOB’un AB uyum süreci projesi
• Amaç
• Nehir Havzaları Bölgelerinin belirlenmesi
• SÇY’nin uygulama sürecine hazırlık
• Taslak bir Nehir Havzası Yönetim Planı oluşturulması
• AB mantığı gereği önce uyumlaştırma
• Ulusal sularda, görece yatırım projeleri az olan bir havza
• Hollanda teknik ve fon desteğinde
• Kamu kuruluşlarını içeriyor
B Menderes Çalışması - Çıktılar
B.
•
•
•
Su-tarım-endüstri-kirlilik ilişkisi üzerinden
Tü ki ’ i su yönetiminde
Türkiye’nin
ö ti i d nitelik
it lik ve nicelik
i lik ayrımının giderilmesi
id il
i
Ulusal Platform
• ÇOB, DSİ, TKB, SB, TB, DPT, ABGS
• Devamı için protokol ve Ulusal Su Yasası önerisi
•
Nehir Havzası Çalışma Grubu
• Yalnız Aydın ilinden temsilciler!
• ÇOB, DSİ, TKB, KGHM, SB, STB, KTB, Adnan Menderes Üniv.
• Taslak EHY planı
• Havza Komisyonlarını öneriyor
• 6 nehir havzası bölgesinin oluşturulması ve komisyonları
•
•
ÇOB ve DSİ ayrılığı giderilsin: Birleşti!
2 aşama projesi
2.
j i –TWINNINGTWINNING başladı,
b l d yine
i DSİ
DSİ-ÇOB
ÇOB ortaklığında
t kl ğ d
DSİ’nin SÇD-EHY
Ç
hazırlığı
ğ
Merkezi planlama - DSI
(Üst kurul)
Havza yönetim
komiteleri
Belediyeler
İl Özel İdareleri
DSİ Havza
birimleri
Su
işletmeleri
Su kullanıcı
grupları
g
p
Enerji ve T.K.B.,
Çevre Bakanlığı,
D i l iB
Dışişleri
Bakanlığı,
k lğ
İçişleri Bakanlığı,
Sağlık Bakanlığı,
Maliye Bakanlığı,
Bayındırlık Bakanlığı,
DPT
DPT,
İller Bankası (ekonomik
düzenleyici)
Yerel Çevre
Birimleri
Kaynak: DSİ
Uluabat Gölü
•
•
•
•
1998’de başlıyor
İ katılımcı Sulak Alan Yönetim Planı
İlk
WWF-Türkiye, ÇOB ve diğer ilgi grupları
WWF Türkiye’nin
WWF-Türkiye
nin rolü: Kolaylaştırıcılık
Kolaylaştırıcılık, biraraya getirme
• Gerekli analizler, Yerelde toplantılar, birlikte çalışma
•
2003-2006 1. Yönetim Planı
• Uygulamalar, etkin sahiplenme
•
•
•
2006-2009 2. Yönetim Planı
Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği,
Yönetmeliği USAK
USAK, (Y)İSAK
Sekreterya ÇOB
• Sahiplenme
p
zayıfladı
y
• Sadece ÇOB’un görevi ve insitayifinde!
Tuz Gölü
•
•
•
•
•
•
•
•
Doğal SİT, ÖÇK, ÖBA, ÖKA
3 il sınırında, Konya Havzasının parçası
200.000 nüfus, tuz üretimin %60ı
Kurutma (tarım) ve Kirletme (ev
(ev, endüstri
endüstri, tarım)
2004 Temmuz’da WWF-TR ve ÖÇKKB
Suyu
y kullanan ve yönetenler
y
birarada
Yerelde toplantılar ile somut çözüm önerileri
Sonuçta
• kuru-sıvı atık tesisleri,
• damla sulamanın yaygınlaşması,
• 70.000 yyeraltı su kuyusunun
y
sayımı
y
( havza bütçesi)
ç )
•
Yönetim Modeli arayışı : Ocak 2007 çalıştayı
Gediz Deltası
• ÖKA, Ramsar Alanı
• İzmir Kuş Cenneti Birliği, ÇOB,
V lilik E
Valilik,
Ege D
Doğa,
ğ Doğa
D ğ D
Drn
• Belediyeler Birliği zemininde
• Birlik Müdürlüğü
Müdürlüğü, Bütçe
Bütçe, İnsan kaynağı
• Onaylanan Yönetim Planı
• Asil Üyeler: Belediyeler,
Belediyeler Doğal Üyeler: Diğerleri
• Belediye Başkanlarının etkinliği
• ÇOB örnek gösteriyor
Ereğli Sazlıkları - Akgöl
• ÖKA, Doğal SİT, Konya Havzasının parçası
• Kurutma, %10 kaldı!
• Aşırı tarımsal su kullanımı
•
•
•
•
•
GEF II Yaygınlaştırma Alanı
WWF-Türkiye, ESKOD, ÇOB
Ortak proje ile Yönetim Planı süreci
Sorunlar, Çözümler, Etkinlik Planı
Yönetim Modeli: İSAK’a bağlı teknik çalışma grubu veya
Birlik
Fırtına Vadisi
•
•
•
•
•
•
•
•
ÖKA, ÖBA, 9 sıcak nokta, Avrupada ilk 100de
WWF-Türkiye, ÇOB, Rize Valiliği
Kirletme ve aşırı-plansız turizm baskısı
2007 ile Yönetim Planı süreci
Alanda ve ilde ilgi
g g
grubu toplantıları
Pilot uygulamalar, Alan koruma rehberleri
Aralık 2007 ile YP taslağının
ğ
oluşumu
ş
Yönetim Modeli :
• Muhtemelen: Yürütme Kurulu (İSAK’a bağlı teknik çalışma grubu)
Eğirdir Gölü
• ÖKA, İçme ve Kullanma Suyu Koruma Sahası
• Antalya – Turizm için de gerekli, rezerv alanı!
•
•
•
•
•
YP süreci 2006’nın ikinic yarısında başladı
ÇOB, Isparta Valiliği. WWF-Türkiye destek veriyor
Alan toplantıları, sosyo-ekonomi vb. analizler
YP dökümanı tamamlanma aşamasında
Yönetim Modeli üzerinde çalışılıyor!
• Birlik ?, Yürütme Kurulu ?
SUYUMUZA SAHİP ÇIKALIM!..
Su
Kaynakları
Programı
Su Kaynakları Programı
Buket
Galena
Ceren
Mustafa
Çağrıdeniz
Teşekkürler..
Teşekkürler
WWF Tü ki Su
WWF-Türkiye
S Ekibi
Müdür - Buket Bahar Dıvrak [email protected]
Program Sorumlusu – Ceren Ayas [email protected]
Al Koordinatörü
Alan
K
di tö ü – Çağrıdeniz
Ç ğ d i Eryılmaz
E l
[email protected]
il
@
f
t
Program Sorumlusu – Galena İş [email protected]
Program
g
Sorumlusu – Mustafa Özgür
g Berke [email protected]
@
g