Ciceros Fatum 20111206

Transcription

Ciceros Fatum 20111206
INHALTSVERZEICHNIS
VORWORT ..................................................................................................... 9
1. EINLEITUNG............................................................................................ 11
1.1. Forschungsstand ................................................................................ 12
1.2. Quellen und Methode ........................................................................ 14
1.3. Terminologie ..................................................................................... 17
2. FATUM UND PHYSIK: CICEROS UMGANG MIT DEM SCHICKSAL
IN DE NATURA DEORUM, DE DIVINATIONE UND DE FATO .......... 19
2.1. De fato ............................................................................................... 22
2.1.1. Zur Schrift de fato ................................................................... 22
2.1.2. Die Rolle Ciceros .................................................................... 24
2.1.3. Zur Rolle des Hirtius und der These der Schrift ..................... 25
2.1.4. Einordnung in die Philosophie ................................................ 32
2.1.5. Συµπά εια κόσµου .................................................................. 35
2.1.6. Das Problem des Möglichen: Περὶ δυνατῶν ........................... 38
2.1.7. Das Bivalenzprinzip ................................................................ 47
2.1.8. Die Bahnabweichungen........................................................... 49
2.1.9. Ignava Ratio ............................................................................ 55
2.1.10. Causae und adsensiones........................................................ 59
2.1.11. Fatum in de fato .................................................................... 66
2.2. De divinatione ................................................................................... 70
2.2.1. Die Redner .............................................................................. 72
2.2.2. Die theoretischen Grundlagen der Divination ......................... 76
2.2.3. Quintus Cicero und das fatum ................................................. 79
2.2.4. Marcus Cicero und das fatum .................................................. 86
2.2.5. Fatum in de divinatione........................................................... 94
2.3. De natura deorum ............................................................................ 101
2.3.1. Die Sprecher .......................................................................... 101
2.3.2. Die Darstellung des Epikureismus nach Velleius ................. 106
2.3.3. Cottas Widerlegung der epikureischen Position ................... 111
2.3.4. Die stoische Philosophie in der Darstellung des Balbus ....... 115
2.3.5. Die Kritik Cottas an der stoischen Position .......................... 121
2.3.6. Fatum in de natura deorum ................................................... 126
2.4. Der Platz des fatum in Cicero Philosophie...................................... 130
6
Inhaltsverzeichnis
3. DER RHETORISCHE ORT DES FATUM: DIE REDEN ...................... 135
3.1. Die politischen Reden ..................................................................... 135
3.1.1. Die Reden der 60er Jahre: Consularische Reden .................. 136
3.1.1.1. De Lege Manilia ...................................................... 138
3.1.1.2. De Lege Agraria ...................................................... 144
3.1.1.3. In Catilinam I........................................................... 145
3.1.1.4. In Catilinam II ......................................................... 147
3.1.1.5. In Catilinam III ........................................................ 149
3.1.1.6. In Catilinam IV ........................................................ 155
3.1.2. Die Reden der 50er Jahre: Post Reditum ............................... 159
3.1.2.1. Post Reditum in Senatu ........................................... 165
3.1.2.2. Post Reditum ad Quirites ......................................... 167
3.1.2.3. De Domo Sua ......................................................... 168
3.1.2.4. De Provinciis Consularibus ..................................... 170
3.1.2.5. De Haruspicum Responsis....................................... 174
3.1.2.6. In Pisonem ............................................................... 179
3.1.3. Die Reden der 40er Jahre: Philippicae .................................. 181
3.1.3.1. Prima ....................................................................... 190
3.1.3.2. Secunda ................................................................... 191
3.1.3.3. Tertia ....................................................................... 196
3.1.3.4. Quarta ...................................................................... 200
3.1.3.5. Quinta ...................................................................... 203
3.1.3.6. Sexta bis Nona ......................................................... 206
3.1.3.7. Decima..................................................................... 209
3.1.3.8. Undecima und Duodecima ...................................... 212
3.1.3.9. Tertia Decima .......................................................... 215
3.1.3.10. Quarta Decima ....................................................... 219
3.1.3.11. Fatum und die Rettung der res publica ................. 221
3.1.4. Zur Begrifflichkeit der politischen Reden ............................. 224
3.2. Die Prozeßreden .............................................................................. 233
3.2.1. In Verrem .............................................................................. 233
3.2.2. Pro Fonteio ............................................................................ 240
3.2.3. Pro Sestio .............................................................................. 244
3.2.4. In Vatinium ........................................................................... 249
3.2.5. Pro Caelio .............................................................................. 249
3.2.6. Pro Balbo ............................................................................... 251
3.2.7. Pro Milone ............................................................................. 253
3.2.8. Zur Begrifflichkeit der Prozeßreden ..................................... 260
3.3. Die Reden vor Caesar ..................................................................... 264
3.3.1. Pro Marcello .......................................................................... 265
3.3.2. Pro Ligario ............................................................................ 269
3.3.3. Pro Rege Deiotaro ................................................................. 270
3.3.4. Bestimmung vor Caesar ........................................................ 271
3.4. Die politischen und Prozeßreden im Vergleich .............................. 272
Inhaltsverzeichnis
4. BESTIMMUNG UND DIE BRIEFE....................................................... 282
4.1. Ad Atticum...................................................................................... 284
4.2. Ad Quintum fratrem ........................................................................ 293
4.3. An seine Familie ............................................................................. 295
4.4. An Tiro ............................................................................................ 297
4.5. Ad Brutum ...................................................................................... 298
4.6. Ad familiares ................................................................................... 300
4.7. Fazit................................................................................................. 306
5. FATUM BEI ZEITGENÖSSISCHEN AUTOREN ................................. 309
5.1. Varro ............................................................................................... 309
5.2. Lucretius ......................................................................................... 313
5.3. Catullus ........................................................................................... 317
5.4. Ciceros Korrespondenten in ad familiares...................................... 322
5.5. Caesar .............................................................................................. 328
5.6. Sallustius ......................................................................................... 330
5.7. M. Antonius in Phil. XIII ................................................................ 336
5.8. Fazit................................................................................................. 338
6. THEORIE UND PRAXIS: FATUM UND VORBESTIMMUNG IN
PHILOSOPHIE UND IN DEN REDEN UND BRIEFEN ..................... 341
7. BIBLIOGRAPHIE ................................................................................... 355
7.1. Quellen ............................................................................................ 355
7.2. Sekundärliteratur ............................................................................. 365
8. INDICES .................................................................................................. 377
8.1. Stellenindex..................................................................................... 377
8.2. Allgemeiner Index .......................................................................... 392
7