Pietrowice Wielkie
Transcription
Pietrowice Wielkie
w w w. p i e t r o w i c e w i e l k i e . p l Gmina Pietrowice Wielkie Wczoraj i dziś Powiat Raciborski Pięknie i zadbane wsie, niepowtarzalne zabytki, wyjątkowe krajobrazy kształtowane przez dorzecze rzeki Cyny oraz pagórkowaty teren przedsionka Bramy Morawskiej, wreszcie żyzne i zagospodarowane w pełni gleby - to najlepsza wizytówka gminy Pietrowice Wielkie, wysuniętego najdalej na zachód przyczółka województwa śląskiego i powiatu raciborskiego. Od południa gmina graniczy z Republiką Czeską, stanowiąc obszar wielowiekowego wzajemnego oddziaływania kultur: polskiej, czeskiej (morawskiej) oraz niemieckiej. Przez setki lat Cyna była granicą dwóch wielkich metropolii kościelnych - wrocławskiej i ołomunieckiej. Obszar gminy zajmuje 6,8 tys. ha z czego aż 5,2 tys. ha to grunty orne. Mieszka tu blisko 7,2 tys. osób w jedenastu sołectwach: Amandów, Cyprzanów, Gródczanki, Kornice, Krowiarki, Lekartów, Maków, Pawłów, Pietrowice Wielkie, Samborowice i Żerdziny. Te malowniczo położone wsie stwarzają idealne warunki do życia dla tych, którzy stronią od zgiełku dużych miast, chcą odpocząć w otoczeniu przyrody i przyjaznych sąsiadów, mając do dyspozycji piękne trasy spacerowe i rowerowe, nowoczesne szkoły, obiekty sportowe (boiska, sale sportowe i halę widowiskową w Pietrowicach Wielkich) a także funkcjonalne place zabaw. Poza rolnictwem w gminie rozwija się przedsiębiorczość. Działają tu znani producenci i wykonawcy usług. 2 fot. WAW Gmina Pietrowice Wielkie Centrum rekreacji w Pawłowie / Erholugszentrum in Pawlau W drugi dzień Świąt Wielkanocy gmina gości tysiące osób zafascynowanych tradycyjną procesją konną. Corocznie w maju gmina organizuje w Pietrowicach Wielkich Eko-Wystawę „Ciepło przyjazne środowisku”, jedną z największych na Śląsku imprez targowych branży budowlanej, ogrodniczej, wyposażenia wnętrz i systemów cieplnych. Każda edycja gromadzi setki wystawców i około 60 tys. zwiedzających. Wrzesień to czas tradycyjnych barwnych dożynek, w listopadzie procesji ku czci św. Marcina, w grudniu bożonarodzeniowych kiermaszów, a w styczniu-lutym gali miejscowego biznesu, na której goszczą znakomite osobistości ze świata polityki i rozrywki. A������ W�������� – W��� G���� Urząd Gminy ul. Szkolna 5 47-480 Pietrowice Wielkie tel.: 032 419 80 75 fax: 032 419 84 07 www.pietrowicewielkie.pl fot. Bolesław Stachow Pietrowice wczoraj i dziś – Gross Peterwitz einst und jetzt 3 Schöne und gepflegte Dörfer, einzigartige Denkmäler, malerische Landschaft, die durch das Stromgebiet des Flusses Zina wie auch durch das hügelige Vorfeld des Mährischen Tors geformt wurde, zudem noch fruchtbare und gänzlich bewirtschaftete Felder – dies alles ist die beste Visitenkarte der Gemeinde Groß Peterwitz, dem am weitesten westlich gelegenen Teil der Woiwodschaft Schlesien und des Kreises Ratibor. Vom Süden grenzt die Gemeinde mit der Tschechischen Republik und bildet ein Gebiet jahrhundertlanger gegenseitigen Einwirkung mehrerer Kulturen: polnischer, tschechischer (mährischer) und deutscher. Hunderte von Jahren war Zinna die Grenze zweier großen kirchlichen Metropolen – Breslauer und Olmützer. Das Gebiet der Gemeinde beträgt sechstausendachthundert Hektar, wovon fünftausendzweihundert Hektar dem Ackerland zufalllen. Hier wohnen circa siebentausendzweihundert Menschen, die elf Dorfgemeinden angehören: Amandhof (Amandów), Janowitz (Cyprzanów), Ratsch (Gródczanki), Kornitz (Kornice), Preußisch Krawarn (Krowiarki), Lekartow (Lekartów), Makau (Maków), Pawlau (Pawłów), Groß Peterwitz (Pietrowice Wielkie), Schammerwitz (Samborowice) und Schardzin (Żerdziny). Die malerisch gelegenen Dörfer bieten ideale Lebensbe- 4 dingungen für diejenigen, die den Lärm der Großstadt meiden und sich, umgeben von der Natur und den netten Nachbarn, ausruhen wollen. Ihnen stehen zur Verfügung schöne Spazier- und Fahrradwege, moderne Schulen, Sportobjekte (Sportplätze, Sporthallen, eine Veranstaltungshalle in Groß Peterwitz) wie auch funktional gestaltete, kindergerechte Spielplätze. Außer Landwirtschaft entwickeln sich in der Gemeinde auch viele Unternehmen und Betriebe. Hier agieren viele bekannte Hersteller und Dienstleistungsbetriebe. Am zweiten Osterfeiertag beherbergt die Gemeinde Tausende Personen, die von der traditionellen Pferdeprozession fasziniert sind. Alljährlich, im Monat Mai, organisiert die Gemeinde in Groß Peterwitz fot. WAW Gemeinde Groß Peterwitz Arboretum w Pietrowicach Wielkich / Arboretum in Gross Peterwitz eine Eko-Austellung „Umweltfreundliche Wärme“ („Ciepło przyjazne środwisku“), die eine der größten Handelsveranstaltungen Schlesiens in den Branchen: Bau, fot. arch. UG Pietrowice Wlk. Zygmunt Chajzer prowadzący pietrowickie Eko Targi / Zygmunt Chajzer der die EKO-Messe moderiert Garten, Innenausstattung und Wärmesysteme ist. Jedes Mal zieht sie Hunderttausende Aussteller und circa sechzigtausend Besucher an. September ist die Zeit des bunten Erntedankfestes, November die Zeit des St. Martin-Zuges, Dezember die Zeit der Weihnachtsmärkte und JanuarFebruar die Zeit der Gala der hiesigen Firmen, der bekannte Persönlichkeiten aus der Politik und Unterhaltung beiwohnen. Urząd Gminy ul. Szkolna 5 47-480 Pietrowice Wielkie tel.: +48 32 419 80 75 fax: +48 32 419 84 07 www.pietrowicewielkie.pl fot. arch. UG Pietrowice Wlk. A������ W�������� – B������������ 5 Fenomen św. Krzyża Częste spożywanie miodu, cudownej - wedle tradycji - wody ze źródełka przy Św. Krzyżu, pobożność i rzetelna praca, to miejscowa recepta na długowieczność. W gminie Pietrowice Wielkie liczne grono mieszkańców dożywa 90 a nawet stu lat. Trudno inaczej wyjaśnić ten fenomen, jak specyfiką miejsca. Na skraju Pietrowic Wielkich, przy drodze do Gródczanek, znajduje się jedyny w Raciborskiem drewniany kościółek św. Krzyża, wzniesiony w 1667 r. na dnie jaru, a poszerzony do obecnych kształtów w połowie XVIII w. Od setek lat Św. Krzyż to znane na Śląsku miejsce pielgrzymkowe, a to za sprawą łaskami słynącego barokowego malowidła z początku XVIII w. ze sceną ukrzyżowania Jezusa, przedstawioną na tle za- 6 chmurzonej Jerozolimy. Wielu wiernych doznało tu łask uzdrowienia, bądź dostąpiło odpustów zupełnych udzielanych z woli papieskiej. W 1899 r. tuż przy kościółku wzniesiono neogotycką kapliczkę, w której znajduje się źródlane ujęcie wody. Miejscowi wierzą, że jej spożywanie w połączeniu z gorliwą modlitwą w pobliskiej świątyni działa jak lekarstwo i zapewnia długie zdrowie. Dziś w św. Krzyżu można spotkać nie tylko rozmodlonych pątników, ale i nowożeńców chcących w tym wyjątkowym miejscu ślubować sobie wierność. Wokół kościółka i kapliczki, staraniem miejscowego samorządu, urządzono mały ogród botaniczny z miejscem do weekendowego wypoczynku, oczkiem wodnym i małym mostkiem. Das Phänomen der Hl. Kreuzkirche Pilger, sondern auch Brautpaare, die sich an dieser außergewöhnlichen Stelle das „Ja-Wort“ geben wollen, treffen. Dank den Bemühungen der Ortsverwaltung errichtete man rund um die Kirche und Kapelle einen kleinen botanischen Garten mit einer Stelle für die Wochenend-Erholung, einem Teich und einer Brücke. fot. Bolesław Stachow Häufiges Verzehren von Honig und, wie es die Tradition so will, von wunderbarem Wasser aus der Quelle an der Hl. Kreuzkirche, Frömmigkeit und ehrliche Arbeit, dies alles ist ein hiesiges Rezept für die Langlebigkeit. In der Gemeinde Groß Peterwitz (Pietrowice Wielkie) erreicht ein großer Kreis von Einwohnern das Alter von 90 und sogar 100 Jahren. Dieses Phanomen lasst sich also nicht anders erklaren als nur mit der Eigenart des Ortes. Am Rande von Groß Peterwitz, auf dem Weg Richtung Gródczanki, befindet sich die einzige im Ratiborer Land Schrottholzkirche – die Hl. Kreuzkirche. Sie ist im Jahre 1667 auf einer Hohlwegsohle erbaut, und Mitte des 18. Jahrhunderts bis zur heutigen Form erweitert worden. Seit hunderten von Jahren gilt die Hl. Kreuzkirche als ein bekannter Wallfahrtsort. Man bewundert dort das barocke, für seine Wunderkraft berühmte Gemälde aus dem frühen 18. Jahrhundert. Auf dem Bild wurde die Szene der Kreuzigung Christi, mit finsterem Jerusalem im Hintergrund, dargestellt. Viele Gläubige erhielten hier die Gnade der Heilung, oder ihnen wurde aus päpstlichem Willen vollkommener Ablass gewährt. 1899 errichtete man nah der Schrottholzkirche eine neogotische Kapelle, in der sich Fassung der Quelle befindet. Die Einheimischen glauben, dass das Trinken des Wassers, mit eifrigem Gebet in der nahen Kirche verbunden, wie ein Medikament wirkt und ein langes Leben sichert. Heute kann man in der Hl. Kreuzkirche nicht nur betende 7 8 9 procesja konna fot. WAW W całej Polsce słyną Pietrowice Wielkie z wielkanocnej procesji konnej, zwanej Osterreiten, urządzanej tu, jak chce tradycja, od prawieków. Ponoć datuje się je już od czasów Karola Wielkiego, a na Górny Śląsk zwyczaj te przywiedli osadnicy z Zachodu zasiedlający te ziemie w XII/XIII w. Obrzęd odbywa się zawsze w drugi dzień Świąt Wielkanocy, a intencją jeźdźców okrążających miejscowe pola jest wybłaganie łask urodzaju i wszelkiej pomyślności. Jeźdźcy gromadzą się w południe przed późnogotyckim, XVI-wiecznym kościołem parafialnym p.w. świętych Wita, Modesta i Krescencji, by stąd, w liczącej ponad sto koni procesji, przejechać do Św. Krzyża, gdzie odprawiane jest nabożeństwo. Następnie odbywa się objazd pól (zawsze ze wschodu na zachód), a na koniec wyścigi. Współcześnie po Osterreiten gmina organizuje festyn konny z pokazami rycerskimi, ujeżdżania i woltyżerki. Goszczą na nim najlepsi okoliczni hodowcy, w tym z uznanych stadnin w Czechach. Zabytkowa figura procesji konnej / Antike Figur, die beim Osterreiten benutzt wird 10 Dodajmy, że Pietrowice Wielkie były kilka razy areną tragicznych wydarzeń. W 1890 r., podczas objazdu, spotkały się w polu procesje z Langowa (dziś wschodnie rubieże Kietrza) i Pietrowic. Jedni nie chcieli ustąpić drugim. Miało dojść do szarpaniny, podczas której jakiś młody rolnik zabrał kietrzanom figurę Chrystusa Zmartwychwstałego po czym pędził z nią galopem do zagrody Wollników. Niestety, oglądając się za goniącymi go kietrzanami, wjeżdżając w obręb posesji nie zauważył belki nad bramą, uderzył w nią głową i zginął na miejscu. Figurka cudem ocalała. Tyle jedna wersja wydarzeń. Kolejna mówi, że zuchwalec uszedł cało z zawieruchy, dowiózł figurę do pietrowickiego kościoła, gdzie chwilę potem miejscowi gospodarze bronili wejścia kietrzanom. Spór załagodzono, bo parafianie z Pietrowic obiecali urządzać procesje i zapraszać wiernych z Kietrza, pozostawiając jednak u siebie rzeczoną figurkę, którą obiecali zwrócić jeśli choć raz ze ślubów się nie wywiążą. Kiedy jednak o fakcie tym dowiedział się pietrowicki proboszcz, kazał natychmiast oddać rzeźbę. Przywiązanie do trofeum okazało się jednak na tyle mocne, że jeden z gospodarzy wziął ją do swojego domu (istnieje nadal we wnęce elewacji zagrody przy ul. 1 Maja 45), zaś do objazdów do dziś wykorzystuje się kopię. 11 fot. arch. UG Pietrowice Wlk. fot. arch. UG Pietrowice Wlk. fot. arch. UG Pietrowice Wlk. fot. arch. UG Pietrowice Wlk. Osterreiten fot. arch. UG Pietrowice Wlk. In ganz Polen ist Groß Peterwitz für die Pferdeprozession (Osterreiten genannt) bekannt, die laut der Tradition seit Urzeiten veranstaltet wird. Man datiert sie schon seit der Zeit Karl des Großen. Nach Oberschlesien wurde dieser Brauch von den Siedlern aus Westen, die diese Gebiete um die Jahrhundertwende 12./13. besiedelten, gebracht. Der Brauch findet immer am zweiten Osterfeiertag statt. Die Reiter, die die hiesigen Felder umkreisen, hoffen, die Gnade der guten Ernte und des Glücks und Segens zu erflehen. Die Reiter versammeln sich am Mittag vor der spätgotischen (16. Jahrhundert) St. Vitus Pfarrkirche, um von hier in der über Hundert Pferde zählender Prozession zum Hl. Kreuz zu reiten, wo eine Andacht gefeiert wird. Dann folgt das Umkreisen der Felder (immer vom Osten nach Westen), und zum Schluss gibt es ein Pferderennen. Heutzutage organisiert die Gemeinde nach dem Osterreiten ein Pferdefest mit Ritter- und Reit- Vorführungen, wie auch mit Vorführungen im Bereiten und Voltigieren. An dieser Veranstaltung nehmen die besten Züchter 12 aus der Umgebung, darunter auch aus den anerkannten tschechischen Gestüten, teil. Man sollte nicht vergessen, dass Groß Peterwitz einige Male Schauplatz tragischer Ereignisse war. 1890 trafen sich während des Umkreisens der Felder zwei Pferdeprozessionen – aus Langow (Langów) (heute östliche Grenze Katschers) und aus Groß Peterwitz. Die einen wollten den anderen nicht aus dem Weg gehen. Angeblich gab es ein Gezerre, während dessen ein junger Landwirt den Bauern aus Katscher die Figur des Auferstandenen Christus wegnahm und Richtung Wollniks Hof galoppierte. Als er sich umdrehte, um nach den ihm nachsetzenden Bauern zu sehen, stieß er, bei der Einfahrt, mit dem Kopf gegen den über dem Tor hängenden Balken und war auf der Stelle tot. Die Figur blieb wie durch ein Wunder ganz. So viel besagt eine Version des Geschehens. Der Anderen nach, ist es glimpflich für den dreisten Kerl ausgegangen. Der junge Kerl brachte dann die Figur zur Peterwitzer Kirche, wo die örtlichen Bauern den Katscherbewohnern den Eingang versperrten. Der Streit wurde beigelegt, nachdem die Pfarrmitglieder aus Groß Peterwitz versprachen, Pferdeprozessionen zu veranstalten und die Gläubigen aus Katscher einzuladen. Sie beschlossen, die Figur zu behalten und sie erst dann abzugeben, wenn sie auch nur einmal ihr Versprechen nicht halten sollten. Als jedoch der Peterwitzer Pfarrer von der Sache erfuhr, befahl er, die Skulptur sofort abzugeben. Die Anhänglichkeit an die Trophäe war aber so groß, dass einer der Bauern die Figur zu sich nach Hause nahm (es gibt sie bis jetzt in der Fassadennische des Bauernhofes in der 1.Maistraße Nr.45). Bis heute benutzt man für die Pferdeprozession eine Kopie. 13 fot. WAW Zła hrabina i krowiarski pałac Ogromny zamek w Krowiarkach kryje wiele tajemnic i mrocznych opowieści. Mieszkała tu niegdyś zła hrabina. Niewiele górnośląskich szlachcianek doczekało się tylu niepochlebnych wątków podaniowych na swój temat. Pewnego razu hrabia Gaszyn został poproszony przez cesarza o przyjęcie i zakwaterowanie w krowiarskim pałacu oddziału żołnierzy. Za namową złej żony odmówił monarsze. Ta bowiem stwierdziła, że woli mieć na utrzymaniu dwieście psów niż pruskich żołdaków. Cesarz wpadł w furię. Kazał hrabinie kupić psy, na co ta przystała z ochotą. Odtąd, budząc strach ludności, galopowała na białym koniu ze swoją sforą po okolicznych lasach, polując zawzięcie i bezlitośnie tępiąc zwierzynę. Razu pewnego odstrzeliła sobie dwa palce. Na jej zlecenie rychło wykonano dwie zło- te protezy. Jeszcze dziksza – jak głosi podanie – znów goniła zwierzynę w kniejach. Kiedy zmarła, nie zaznała spokoju. Miejscowi twierdzą, że nocą ukazywał im się duch hrabiny na białym koniu. Poznawali ją po błyszczących w lunarnej poświacie złotych palcach. Kiedy pojawiał się duch szlachcianki, we wsi słychać było wycie psów. Z podaniem coś jest na rzeczy, skoro we wspomnianym pątniczym kościółku Św. Krzyża zachowało się wotum hrabiny złożone pod cudownym wizerunkiem Jezusa. Piszący na początku XX w. historię tej świątyni ks. Jan Jureczka, zwany też Peregrinem, wspomina, iż był to żyrandol ze szlifowanymi kryształami w kształcie graniastosłupów, zawieszony w prezbiterium jako dowód łaski nawrócenia na czynienie dobra, jakiej doznała zła i zgorzkniała szlachcianka po modlitwach. Peregrin fot. arch. Par. Krowiarki Kardynał Joseph Ratzinger (obecnie Benedykt XVI) w Krowiarkach / Kardinal Joseph Ratzinger (heute Benedikt XVI.) in Preußisch Krawarn 14 fot. Bolesław Stachow pisze, iż Gaszynowa miała na sumieniu śmierć swojej służącej, za co nosiła na ręce bransoletę symbolizującą kajdany. Jako osoba wyższego stanu, choć winna śmierci służki, uniknęła świeckiej kary. Pałac w Krowiarkach zbudowano około 1800 r. Należał do Strachwiztów, Gaszynów oraz znanych górnośląskich przemysłowców Donnersmarcków. W II połowie XIX w. zyskał neorenesansowy i neobarokowy wygląd. Jadalnia była dekorowana dębową boazerią ujmującą rzeźbione kredensy. Złocone stiuki, rzeźby i obramowane malowidła zdobiły utrzymaną w jasnej tonacji barokowo-rokokową salę balową. Misternie cyzelowane arabskie motywy ornamentalne ma zachowana do dziś sala mauretańska, poprzedzona trzema podkowiastymi arkadami. Fasada frontowa nawiązywała do północno-europejskiego manieryzmu, włoskiego renesansu i późnego baroku. Kiedy w 1892 r. spłonęło północne drewniane skrzydło, na jej miejsce wzniesiono nowe dwupiętrowe skrzydło w stylu secesyjnym. Dziś odnawiany krowiarki pałac otacza piękny park ze starodrzewiem, kryjący też mauzoleum rodowe Donnersmarcków. Żądni wrażeń turyści powinni zajrzeć do pobliskiego neogotyckiego kościoła p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Pałac w Krowiarkach / Schloss Preußisch Krawarn 15 16 fot. WAW Böse Gräfin und Schloss Preußisch Krawarn fot. WAW Das riesige Schloss in Preußisch Krawarn (Krowiarki) verbirgt viele Geheimnisse und dunkle Geschichten. Einst wohnte hier eine böse Gräfin. Nicht viele oberschlesische Gräfinnen können sich mit so zahlreichen schlechten Fabeln über sich selbst brüsten. Einmal richtete der Kaiser eine Bitte an den Grafen Gaschin, er möge in seinem Schloss in Krawarn eine Einheit Soldaten aufnehmen und einquartieren. Auf die böse Ehefrau hörend, wies der Graf die Bitte des Monarchen ab. Die Gräfin machte die Feststellung, sie wolle lieber zweihundert Hunde verpflegen als für die preußischen Soldaten zu sorgen. Der Kaiser ist rasend geworden. Er befahl der Gräfin den Kauf von Hunden, was sie mit Vergnügen befolgte. Seit diesem Ereignis galoppierte sie, Angst unter den Dorfbewohnern hervorrufend, auf einem weißen Pferd in Begleitung einer Hundekoppel durch die umliegenden Wälder. Sie jagte hartnäckig und rottete gnadenlos das Wild aus. Eines Tages schoss sie sich zwei Finger ab. Auf ihre Anordnung wurden schnell Prothesen angefertigt. Noch wilder geworden – laut der Sage – jagte sie im Walddickicht schon wieder nach dem Wild. Als sie starb, fand sie keine Ruhe. Die Einheimischen behaupten, sie hätten nachts die Gestalt der auf weißem Pferd sitzenden Gräfin gesehen. Sie wurde an den im Mondschein glänzenden Fingern erkannt. Immer wenn der Geist der Adeligen im Dorf auftauchte, hörte man das Heulen der Hunde. Da muss etwas dahinter stecken, wenn es doch in dem schon erwähnten Wallfahrt-Kirchlein zum Hl. Kreuz eine Votivgabe der Gräfin gibt. Das Weihgeschenk wurde unter dem wunderbaren Jesusbildnis niedergelegt. Pfarrer Jan Jureczka, Peregrin genannt, der am Anfang des 20. Jahrhunderts die Geschichte des Kirchleins geschrieben hatte, erwähnt, dass es ein Kronleuchter mit prismatisch geschliffenen Kristallen war, der im Presbyterium als Dank für die erhaltene Gnade der Umkehrung zum Guten, die die böse und verbitterte Adelige nach Gebeten vom Gott erhielt, gehängt wurde. Peregrin schreibt, dass die Gräfin ihre Bedienstete getötet hatte, wofür sie auf ihrem Arm ein Armband in Form von Handschellen trug. Doch als eine Person von Stand, entkam sie, trotz ihrer Schuld, der weltlichen Strafe. Das Schloss Preußisch Krawarn wurde 1800 erbaut. Es gehörte den Adelsgeschlechtern: Strachwitz, Gaschin und den bekannten oberschlesischen Industriellen – der Familie Donnersmack. In der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts erhielt es Züge des Neurenaissance- und Neubarockstils. Der Speisesaal war mit Eichenholztäfelung, die geschnitzte Anrichteschränke umfasste, dekoriert. Vergoldete Stucks, Zielone centrum Krowiarek / Das Grüne Zentrum in Preußisch Krawarn 17 fot. WAW Dożynki w Krowiarkach / Erntedankfest in Preußisch Krawarn Dawne Krowiarki / Das alte Preußisch Krawarn 18 Skulpturen und umrahmte Gemälde verzierten den in heller Farbtönung errichteten Barock-Rokoko Ballsaal. Der bis heute erhaltene s. g. Mauretanischer Saal, dem drei hufeisenförmige Arkaden vorangehen, ist mit kunstvoll ziselierten arabischen ornamentalen Motiven versehen. Die Form der Frontalfassade knüpfte an nordeuropäischen Manierismus, italienische Renaissance und späten Barock. Als 1892 der nördliche Holzflügel verbrannte, erbaute man an seiner Stelle einen neuen zweistöckigen Flügel im Jugendstil. Das zurzeit renovierte Schloss in Preußisch Krawarn (Krowiarki) ist vom schönen Park mit Altholz umgeben. Auf seinem Gelände befindet sich auch ein Mausoleum, die Familiengruft Donnersmarcks. Eindrucksdurstige Touristen sollten sich auch die neogotische Kirche zur Maria Geburt anschauen. 19 fot. WAW Kościół w Samborowicach Gmina w historii i zabytkach pów. Zagrodę tworzą dwa sąsiadujące ze sobą równolegle budynki, między którymi znajduje się dziedziniec zamknięty od drogi bramą wjazdową z półkolistą nadbudową oraz furtą. Gródczanki Klasycystyczny dwór z przeł. XVIII/XIX w., kamienny krzyż z 1880 r., najstarszy w parafii Pietrowice Wielkie. Kornice Wieś wzmiankowana w 1283 r. Kaplica św. Jana Nepomucena z końca XVIII w., w 1868 r. odrestaurowana i ponownie poświęcona, wewnątrz figura św. Jana Nepomucena oraz dwa barokowo-ludowe krucyfiksy procesyjne (XVIII/XIX w.). Zabudowania dawnego folwarku, w tym dwa budynki mieszkalne z 1889 r. oraz murowany dwukondygnacyjny spichlerz dworski z przeł. XVIII/XIX w. , dawny park z okazami starodrzewu – fot. WAW Amandów Mała osada założona w 1866 r. przy folwarku dla upamiętnienia zmarłego Amanda von Gaschin. Zachowane pozostałości dawnego gospodarstwa. Cyprzanów Wieś powstała z połączenia w 1928 r. dwóch średniowiecznych osad Cyprzanowa (około 1430) i Janowic (wzmiankowane w 1339 r.). Kościół parafialny p.w. Trójcy Świętej, neogotycki, zbudowany w l. 1865-1868, w prezbiterium drewniany ołtarz z pracowni Winklera we Wrocławiu, z obrazem Trójcy Św. oraz relikwiami św. Wiktora i Fortunata. Przed kościołem figury Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Nepomucena z firmy Rosenberg z Münster. Przy ul. Janowskiej kapliczka z poł. XIX w. z figurą św. Jana Nepomucena z XIX w. Liczne zagrody typu frankońskiego, na Śląsku popularne pod koniec XVIII i w XIX w., świadczące o zamożności chło- Pałacyk w Samborowicach / Schloss Schammerwitz 20 fot. WAW Kościół p.w. św. Jana Chrzciciela wzmiankowany już w 1223 r. Obecny późnobarokowy, zbudowany w l. 1777-1788 przez mistrza Franciszka Bolika z Raciborza. Na cmentarzu przykościelnym figura św. Jana Nepomucena na murowanym cokole z przełomu XVIII i XIX w., wykonana w oparciu o tradycje barokowe. Plebania z 1900 r. Przy ul. Raciborskiej zabudowa frankońska – jedna z najstarszych we wsi. Pawłów Wieś wzmiankowana w 1300 r. Kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła, neogotycki, zbudowany pozostałość po założeniu pałacowym. Krowiarki Wieś wzmiankowana w 1223 r. Kościół parafialny p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, neogotycki, zbudowany w l. 1909-1910. Przy ul. Wyzwolenia barokowa kamienna figura św. Jana Nepomucena z XVIII w., barokowa. Na skraju wsi przy drodze do Pawłowa kamienny krzyż z 1854 r., ufundowany przez właścicieli miejscowego zamku rodzinę von Gaschin, na postumencie herb rodu i inskrypcja poświęcona Amandowi, Fanny, Wandzie, Pameli i Mikołajowi von Gaschin Lekartów Wieś wzmiankowana w 1445 r. Średniowieczny kamienny krzyż pokutny z piaskowca w typie maltańskim, zwany „cyrylikiem”, postawiony jako kara za dokonaną zbrodnię, miejscowa tradycja wspomina o bójce w tym miejscu dwóch braci, dawniej na krzyżu widoczna była kosa – narzędzie zbrodni. Obok kapliczka domkowa z 1820 r., w szczycie wnęka z barokową rzeźbą św. Jana Chrzciciela (XVIII w.). Maków Wieś wymieniana w 1221 r., dawniej w posiadaniu zakonu joannitów. fot. WAW Kościół w Cyprzanowie / Kirche in Cyprzanow Sołectwo Żerdziny na dożynkach / Schardzin beim Erntedankfest w l. 1907-1908, nad wejściem nisza z figurą patrona. Przy ul. Bocznej kapliczka z XIX w. Samborowice Wieś wzmiankowana w 1288 r. Neobarokowy kościół parafialny p.w. Świętej Rodziny, zbudowany w l. 1931-1933. Pałacyk dworski wzniesiony pod koniec XIX w. przez firmę Georg Lüthge na miejscu wzmiankowanego w 1610 r. zamku z kaplicą, widoczne cechy neobaroku, obok zabudowania folwarku (oficyna, stodoła, mur z bramą) oraz relikty założenia parkowego. Żerdziny Wieś wzmiankowana w 1383 r. Kapliczka domkowa św. Jana Nepomucena z sygnaturką, z 1868 r. 21 Gemeinde in Geschichte und Sehenswürdigkeiten Amandhof (Amandów). Kleine Siedlung, 1866 am Gutshof zum Gedenken des verstorbenen Amand von Gaschin errichtet. Janowitz (Cyprzanów). Das Dorf entstand 1928 als Verbindung zweier mittelalterlichen Siedlungen Cyprzanów (ca. 1430) und Janowic (erwähnt 1339). Pfarrkirche zur Hl. Dreifaltigkeit, neogotisch, erbaut in den Jahren 1865-1868, im Presbyterium hölzerner Altar aus der Breslauer Werkstatt Winklers mit dem Bild der Hl. Dreifaltigkeit wie auch mit Reliquien der heiligen Viktor und Fortunat. Vor der Kirche – Statue der Jungfrau Maria und des hl. Johann Nepomuk, beide aus der Firma Rosenberg zu Münster. Kapelle (Mitte des 19. Jahrhunderts) mit der Figur des hl. Nepomuk (19. Jahrhundert) an der Straße - Janowska. Zahlreiche Bauernhöfe nach fränkischer Art, sehr populär in Schlesien an der Jahrhundertwende 18./19. und vom Wohlstand der Bauern zeugend. Den Bauernhof bilden zwei benachbarte diagonal gelegene Gebäude. Zwischen ihnen befindet sich ein Hof, der von der Straßenseite mit einem Einfahrtstor, das mit einer halbkreisförmigen Aufstockung, wie auch mit einer Pforte versehen ist, abgeschlossen wird. Ratsch (Gródczanki). Klassizistischer Gutshof (Jahrhundertwende 18./19.), steinernes Kreuz aus dem Jahr 1880, das Älteste in der Gemeinde Groß Peterwitz. Kornitz (Kornice). 1283 erwähntes Dorf. Kapelle des hl. Nepomuk (Ende des 18. Jahrhunderts), 1886 erneuert und 22 nochmalig geweiht, drinnen die Figur des hl. Nepomuk wie auch zwei barocke Prozession–Kreuzfixe (18./19. Jahrhundert). Baulichkeiten des alten Gutshofs, darunter zwei Wohngebäude aus dem Jahr 1889 wie auch ein gemauerter zweistöckiger Gutsspeicher (18./19. Jahrhundert), alter Park mit Altholzexemplaren – Restbestand der Schlossanlage. Preußisch Krawarn (Krowiarki). 1223 erwähntes Dorf. Neogotische Pfarrkirche Maria Geburt, in den Jahren 1909-1910 erbaut. Straße – Wyzwolenia - barocke steinerne Figur des hl. Nepomuk (18. Jahrhundert). Am Rande des Dorfes, an dem Weg nach Pawlau – steinernes Kreuz aus dem Jahr 1854, gestiftet von den Besitzern des hiesigen Schlosses, Familie von Gaschin, auf dem Postament mit Familienwappen und einer Inskription zum Andenken von Amand, Fanny, Wanda, Pamela und Nikolaus von Gaschin versehen. Lekartow (Mettich, Lekartów). 1445 erwähntes Dorf. Mittelalterliches steinernes Bußkreuz aus Sandstein im Malteserstil, „cyrylik“ genannt, hingestellt als Strafe für begangenen Mord. Laut hiesiger Tradition gab es hier eine Schlägerei zweier Brüder. Einst war am Kreuz eine Sense – die Tatwaffe - zu sehen. Daneben eine Häuschen- Kapelle aus dem Jahr 1820, Nische im Giebel mit barocker Figur des hl. Johannes des Täufers (18. Jahrhundert). Makau (Maków). 1221 erwähntes Dorf, einst im Besitz des Johanniterordens. Kirche zum hl. Johannes der Täufer erwähnt schon im Jahr 1223. Heutige fot. UG Pietrowice Wlk. Spätbarocke in den Jahren 1777-1788 vom Meister Franz Bolik aus Ratibor erbaut. Auf dem Kirchhof Figur des hl. Nepomuk auf gemauerten Sockel (18./19. Jahrhundert), erstellt nach barocker Tradition. Pfarrhaus aus dem Jahr 1900. An der Straße – Boczna fränkische Bebauung, eine der ältesten im Dorf. Pawlau (Pawłów). 1300 erwähntes Dorf. Pfarrkirche zum hl. Erzengel Michael, neogotisch, in den Jahren 1907-1908 erbaut, über dem Eingang Nische mit Figur des Patrons. An der Straße – Boczna Kapelle aus dem 19. Jahrhundert. Schammerwitz (Samborowice). 1288 erwähntes Dorf. Pfarrkirche der hl. Familie im Neubarockstil, in den Jahren 1931-33 erbaut. Gutsschloss Ende des 19. Jahrhunderts anstelle des erwähnten Schlosses Dożynki w Amandowie / Erntedankfest in Amandhof mit Kapelle durch die Firma Georg Lüthge errichtet, mit sichtbaren neubarocken Elementen, daneben Gutsgebäude (Hinterhaus, Scheune, Mauer mit Tor) wie auch Relikte einer Parkanlage. Schardzin (Żerdziny). 1383 erwähntes Dorf. Häuschen-Kapelle des hl. Nepomuk aus dem Jahr 1868 mit Signatur. Dawny Pawłów / Altes Pawlau 23 Kościół w Makowie Kościół w Cyprzanowie w w w. p i e t r o w i c e w i e l k i e . p l Miss Polonia 2005 Malwina Ratajczak oraz Janusz Korwin-Mikke na Gali Biznesu w Pietrowicach Wlk. Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW Grzegorz Wawoczny ul. Opawska 4/6, 47-400 Racibórz, tel. 032 755 15 06, tel. kom. 605 685 485 e-mail: [email protected], www.wawoczny.pl Tłumaczenia na j. niemiecki Renata Sput ISBN 978-83-89802-49-1