jaarverslag 2012 - Gemeentemuseum Den Haag

Transcription

JAARVERSLAG 2012
2
INHOUDSOPGAVE
Fondsen en schenkers
3
Voorwoord Raad van Toezicht
4
Missie
5
Interview Benno Tempel, directeur6
Uitgelicht9
1.Collectie
10
2.Tentoonstellingen
Overzicht tentoonstellingen
12
3. Educatie
24
4. Publieksbereik
26
5.Organisatie
29
6.Financiën
30
Afbeelding pagina 1: Zonder titel (maquette), zomer 1976 (Een uiteindelijk nooit gerealiseerd ontwerp
van een stabile/mobile van Calder voor de beeldentuin van het Kröller-Müller Museum)
terug naar INHOUDSOPGAVE
FONDSEN EN SCHENKERS
Zonder de steun van partners, subsidiënten, sponsors,
schenkers en onze Vriendenvereniging zou het Gemeente
museum zijn doelen niet kunnen realiseren.

Gemeente Den Haag
BankGiro Loterij
Mondriaan Fonds
Prins Bernhard Cultuurfonds
Fonds 1818
Stichting VSB Fonds
Sikkens Foundation
Stichting De Paleiswinkel
Vereniging Rembrandt
SNS Reaal Fonds
Rabobank Den Haag e.o.
ING Art Management
Stichting Turing Foundation
Stichting van Achterbergh-Domhof
Stichting Art Worlds
CATCHPlus projectbureau
Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn N.V.
Vrienden van het Gemeentemuseum Den Haag
Diverse particuliere schenkers
3
4
VOORWOORD
Raad van Toezicht
Een prachtig en opvallend gebouw dat ruimte biedt aan een
fantastische, enorm gevarieerde collectie. Keer op keer zorgt
een bezoek voor verwondering, want naast de semipermanente opstellingen met talloze hoogtepunten is er bijna altijd
wel iets nieuws te zien. Van schitterende glazen objecten
tot kleurrijke mode en van bijzondere installaties in de
Projectenzaal tot verrassende werken op de ZomerExpo. Voor
ons – en waarschijnlijk ook voor u – is het al jaren overduidelijk:
het Gemeentemuseum Den Haag kan met recht een icoon van
onze hofstad worden genoemd.
Om ook jongeren voor kunst te interesseren, is samengewerkt
met ADO. Twee typisch Haagse, maar totaal verschillende,
instituten hebben elkaar gevonden om de jeugd te bereiken.
Misschien heeft u de gezamenlijke posteracties gezien in de
stad of wellicht heeft een (klein)kind de speciale ADO-kidstour
gevolgd. Wij zijn erg enthousiast over dit verfrissende,
toekomstgerichte partnerschap. In 2012 is ook de kiem gelegd
voor de samenwerking met een andere Haagse instantie:
Medisch Centrum Haaglanden (MCH). In 2013 wordt dit
concreter uitgewerkt en het ziet er veelbelovend uit.
Bezoekers uit het hele land, maar ook van ver buiten onze
landsgrenzen, weten het museum in groten getale te vinden.
Daar zijn we trots op. Maar weet u waar we eveneens ontzettend trots op zijn? Op al die mensen die we bereiken in de
stad zelf. Het Gemeentemuseum staat midden in de Haagse
samenleving en weet jong en oud aan zich te binden door
unieke initiatieven te ontplooien en actief partnerschappen
aan te gaan.
Het Gemeentemuseum Den Haag is een icoon, een instituut,
een onmisbaar onderdeel van de stad. Zeker, de bezuinigingen zorgen voor uitdagingen. Maar met de gemotiveerde
medewerkers, het gevoel van ondernemerschap van de
directie en de vele vernieuwende ideeën is het museum klaar
voor de toekomst!
Neem het stadsdelenproject dat sinds 2009 tienduizenden
Hagenaars en Hagenezen naar het museum heeft gebracht.
Veel van deze bezoekers dachten dat het museum saai was.
Totdat ze verleid werden tot een gratis bezoek en vaak ook
deelnamen aan speciale stadsdelenavonden vol activiteiten.
Kunst kwam tot leven door boeiende verhalen, workshops
en simpelweg door ernaar te kijken en zelf te oordelen of iets
mooi of lelijk is. Een ander initiatief was de eerste Ladiesnight
waar ruim 1100 Haagse dames op af kwamen. Ze genoten van
rondleidingen, een kleine preview van de modetentoonstelling over de jaren 50 en een borrel in de binnentuin. Maar er
kon ook geshopt worden, bijvoorbeeld bij de stand van een
modeontwerper.
J.N.A. van Caldenborgh (voorzitter)
Drs. A. Birnie
Drs. S.J. van Driel
Mr. L.J. Griffith
Mr. W.H.M. Pot
G. Bekman
C.J. van den Driest
In 2012 heeft de Raad van Toezicht vier keer vergaderd.
De raad volgt de richtlijnen voor Cultural Governance.
MISSIE
Het Gemeentemuseum Den Haag is als openbare instelling
altijd op zoek naar nieuwe manieren om in contact te komen
met grote en diverse bezoekersgroepen. We zien het als
voornaamste opdracht onze vooraanstaande positie, zowel
nationaal als internationaal, als hoogwaardig museum voor
moderne en eigentijdse kunst te handhaven en voor zover
nodig, verder uit te bouwen. Het Gemeentemuseum Den
Haag wil een open, creatief en dynamisch museum zijn, met
een sterke verankering in de samenleving. Dit wordt gerealiseerd door een zorgvuldig beheer en ontsluiting van de
collectie, een actief en gedurfd tentoonstellingsbeleid en een
verwervingsbeleid dat zich richt op uitzonderlijke en wezenlijke toevoegingen aan het openbaar kunstbezit.
5
6
INTERVIEW
Benno Tempel, directeur:
“Musea zijn belangrijk voor het imago
en internationale karakter van de stad.”
De fantastische bezoekersaantallen in 2012 bewijzen
eens te meer dat musea een enorme aantrekkings
kracht hebben op zowel het Nederlandse publiek als op
toeristen. “De cultuursector is inderdaad enorm sterk”,
vertelt directeur Benno Tempel. “Bezoekersaantallen
worden eerder hoger dan lager. Musea zijn dan ook
belangrijk voor het imago, het aanzien en het interna
tionale karakter van de stad.” Dat er ingrijpende extra
bezuinigingen zijn doorgevoerd vindt hij spijtig, maar
het neemt niet weg dat hij wederom terugkijkt op een
mooi jaar.
“Natuurlijk zorgen de bezuinigingen voor onzekerheid en
voor de nodige beleidsveranderingen. Dat zal ook het publiek
merken, bijvoorbeeld doordat we minder kunnen organiseren
en doordat het aantal tentoonstellingen wordt teruggebracht.”
Achterover leunen is er echter zeker niet bij. Integendeel.
BREED PUBLIEK BEREIKEN
“We werken er hard voor om onze bezoekers een tentoonstellingsprogramma van een bijzonder hoog niveau te blijven
bieden. Verder doen we aankopen, organiseren lezingen
en activiteiten, brengen catalogi en kinderkunstboeken uit,
schrijven columns, werken mee aan tv-programma’s en zo
kan ik nog wel even doorgaan. Een van onze belangrijkste
doelstellingen is om kunst begrijpelijk te maken voor een
breed publiek. Het was daarom bijzonder fijn dat ik vanaf
september 2012 de kans kreeg om maandelijks een column
te schrijven in het Volkskrant Magazine. Daarin besteedde ik
telkens aandacht aan een schilderij uit een museale collectie.
Ook de deelname van het Gemeentemuseum Den Haag aan
het AVRO-televisieprogramma ‘De Nieuwe Rembrandt’ sloot
aan bij deze doelstelling. De uitleg van hedendaagse kunst
in Nederland vraagt meer aandacht. Door middel van dit
programma, waar jonge, talentvolle kunstenaars aan deelnamen, konden we hedendaagse kunst over het voetlicht
brengen op prime time tv.”
COLLECTIE ONTSLOTEN
De nieuwe website die in 2012 is gerealiseerd speelt ook een
belangrijke rol bij het bereiken van publiek en pers. “Ik ben
heel blij met de mooie nieuwe website, met name omdat
we hiermee een groter deel van onze omvangrijke collectie
hebben ontsloten. Dat werpt vruchten af. We worden meer
7
INTERVIEW
gevonden, ook door het buitenlandse publiek en de internationale media, en er zijn meer aanvragen voor bruiklenen.
Mensen weten beter wat zich in onze collectie bevindt.”
Op tentoonstellingsgebied was de tentoonstelling over
Alexander Calder een enorme publiekstrekker die ook van de
(inter)nationale pers en publiek veel lof oogstte. “Dankzij de
prestigieuze Turing Toekenning die wij voor dit tentoonstellingsconcept mochten ontvangen, konden we dit grote overzicht en de prachtige catalogus realiseren. De tentoonstelling
sloot naadloos aan bij onze ambitie om internationaal belangwekkende tentoonstellingen te maken over klassiek-moderne
kunst. Dat gebeurt in Nederland veel te weinig.”
op de fantasievolle, kleurrijke en deels flonkerende objecten
van Hans van Bentem in de setting van de stijlkamers. Die
ontmoeting van heden en verleden zorgde voor een ware
sprookjeswereld. En ik noem ook nog graag de bijna twintig
meter lange muurschildering van de Britse kunstenaar Bridget
Riley in onze Projectenzaal. Aanleiding hiervoor was de gezaghebbende Sikkens Prijs die zij mocht ontvangen. Er werden
bovendien vroege en meer recente werken getoond. En
natuurlijk noem ik ook nog graag de prachtige collectie van
het Mauritshuis die tijdelijk onderdak bij ons heeft gevonden.”
SEMIPERMANENTE OPSTELLINGEN
Door bezuinigingen en veranderde speerpunten is ervoor
gekozen om nieuwe presentaties te tonen van de vaste
collectie. “Door een deel van onze highlights semipermanent
te tonen, bedienen we de (buitenlandse) markt beter. Dat
begon in 2011 al bij ‘Mondriaan & De Stijl’ en dit jaar zijn
‘Ontdek het Moderne’ en ‘Het wonder van Delfts Blauw’
geopend. ‘Ontdek het Moderne’ toont aan de hand van
het werk van topkunstenaars als Claude Monet, Wassily
Kandinsky, Pablo Picasso, Piet Mondriaan en Francis Bacon
vooral de persoonlijke kant van kunst. Het is geen chronologische presentatie, maar de kunst wordt getoond aan de
hand van thema’s. De presentatie van Delfts blauw in onze
stijlkamers is adembenemend mooi ingericht. Dat doet recht
aan onze collectie Delfts aardewerk, een van de mooiste en
grootste ter wereld. Zeker voor toeristen een topattractie.”
GEM/FOTOMUSEUM
Tempel is ook trots op het programma dat in GEM en het
Fotomuseum is gepresenteerd. In het Fotomuseum staat
regelmatig het mensbeeld centraal. “Ook dit jaar was dat
het geval tijdens twee bijzondere tentoonstellingen. De ene
van een grootmeester, Arnold Newman, met zijn indrukwekkende omgevingsportretten. De andere van een hedendaagse
kunstenaar: Pieter Hugo. Dit jonge talent staat internationaal
zeer hoog aangeschreven. In zijn monumentale foto’s – die
later ook op andere locaties binnen Europa zijn getoond –
staat met name het hedendaagse Afrika centraal.” In GEM is
met een tentoonstelling over Robert Zandvliet bewezen dat
Nederland nog altijd een schildersland pur sang is.
“Het publiek zat duidelijk te wachten op dit overzicht van
recent werk van een van de belangrijkste hedendaagse
kunstenaars van ons land. Verder hebben we in GEM onder
andere bijzondere werken getoond van Matthew Day Jackson,
een jonge, Amerikaanse kunstenaar die we al een aantal jaar
volgen en waarvan we ook een werk hebben aangekocht.”
Tempel stipt nog enkele bijzondere tentoonstellingen aan.
“De combinatie van een modetentoonstelling over de jaren 50
en een presentatie over Haagse kunst in diezelfde periode
pakte geweldig uit en trok ontzettend veel publiek. Verder
hebben we ongelooflijk veel enthousiaste reacties gehad
FANTASTISCHE VERWERVING
Naast het werk van Matthew Day Jackson zijn in 2012 nog
meer bijzondere stukken aangekocht. Het meest opgetogen
is Tempel over de aankoop van het drieluik van Paul Thek;
‘Life is just a bowl of cherries’. “Thek heeft een lange
INTERVIEW
geschiedenis in Nederland, hij verbleef hier veel. Toch waren
er tot nu toe geen substantiële werken van hem in ons land
te vinden. Het is dus fantastisch dat we dit stuk konden
aankopen. Deze verwerving is niet alleen belangrijk voor
Den Haag, maar ook voor de Collectie Nederland.”
Ook bij Escher in het Paleis is een bijzonder werk aangekocht,
een feeërieke installatie van Otto Piene. “Dat noem ik graag,
omdat het de belangrijke rol die is weggelegd voor Escher in
het Paleis onderstreept. Dit museum maakt, onder de paraplu
van het Gemeentemuseum, een gigantische vlucht. De bezoekersaantallen blijven maar toenemen. Een werk als dat van
Piene, maar ook andere Optische en Kinetische Kunst, zorgt
voor een verrassende combinatie met de werken van Escher.
Hiermee wordt een nieuw publiek aangesproken, een publiek
dat niet eerder met moderne kunst in aanraking kwam. Deze
nieuwe opstelling laat mensen ontdekken dat moderne kunst
helemaal niet moeilijk, saai of onbegrijpelijk is, maar juist interessant en leuk.”
BIJZONDER PROJECT
Dit uitgangspunt is helemaal in lijn met de belangrijkste doelstelling van het Gemeentemuseum die Tempel eerder al
aanhaalde: het bereiken van een zo breed mogelijk publiek.
“Daar maken we ons op alle fronten sterk voor. Ook ons
succesvolle stadsdelenproject en de eerste, zeer geslaagde
Ladiesnight zijn daar mooie voorbeelden van. We hebben
daarmee veel inwoners van Den Haag naar binnen gehaald
die de drempel eerder te hoog vonden. In 2012 hebben we
ook een start gemaakt met een bijzonder project dat vooral
gezinnen zal aanspreken die een leuk en bovendien goedkoop uitje zoeken dat ook hun kinderen in de leeftijd van
10 tot 16 jaar aanspreekt. We zijn namelijk begonnen met de
hernieuwde invulling van Wonderkamers. Het resultaat belooft
spectaculair te worden, maar daarover vertel ik graag meer in
het nieuwe jaar.”
8
UITGELICHT
BEZOEKERSAANTALLEN
Gemeentemuseum/GEM/Fotomuseum
383.790
Escher in het Paleis104.268
Totaal488.058
TENTOONSTELLINGEN
Gemeente
museum22
GEM5
Fotomuseum7
GROOTSTE PUBLIEKSTREKKERS
GEMEENTEMUSEUM
Alexander Calder – De grote ontdekking
Fabulous Fifties – Fabulous Fashion
Het Wonder van Delfts Blauw
GEM
Matthew Day Jackson – In Search of…
Robert Zandvliet – I Owe You The Truth In Painting
1650-2012
FOTOMUSEUM
Arnold Newman – Masterclass
Pieter Hugo – ‘This Must Be The Place’- selected works
2003 – 2011
EDUCATIE
17.518 basisschoolleerlingen en 12.549 leerlingen van het
voortgezet onderwijs bezochten het museum.
Op vijftien zondagen konden kinderen onder professionele
begeleiding vrij beelden werken in het Open Kinderatelier.
STADSDELENPROJECT
Ook in 2012 mochten inwoners uit twee stadsdelen
het Gemeentemuseum gratis bezoeken. Hier maakten
15.000 mensen gebruik van.
BRUIKLENEN
In 2012 heeft het Gemeentemuseum diverse kunstwerken
uitgeleend aan musea in binnen- en buitenland. Zo zijn er
onder andere werken uit onze collectie getoond in:
Museum of Modern Art (New York)
Japan (o.a. Seoul Arts Center in Kyoto en Miyaga
Prefectural Museum in Hiroshima)
Louisiana Museum (Kopenhagen)
National gallery of Scotland (Edingburgh)
Finnish national Gallery (Helsinki)
National Gallery of Canada (Ottawa)
Philadelphia Museum of Art
Peggy Guggenheim Collection (Venetië)
Institut Néerlandais (Parijs)
Van Gogh Museum (Amsterdam)
Kunsthal (Rotterdam)
9
10
1.COLLECTIE
AANKOPEN EN SCHENKINGEN
SPECTACULAIR DRIELUIK
De meest spectaculaire aankoop van 2012 op het gebied van
de moderne kunst voor de Collectie Nederland is ongetwijfeld het grote drieluik uit 1971 van de Amerikaanse kunstenaar
Paul Thek (1933-1988). Spectaculair, omdat werk van Thek
van deze kwaliteit hoogst zelden op de markt komt. Als een
vroege uiting van de opleving van de figuratieve schilderkunst
in de laat twintigste eeuw, sluit het schilderij naadloos aan op
de nieuwe figuratie van kunstenaars als Daniel Richter, Michael
Raedecker en René Daniels wier oeuvre in de collectie van het
Gemeentemuseum goed is vertegenwoordigd. De verwerving
werd mogelijk gemaakt door de Vereniging Rembrandt/Titus
Fonds, Mondriaan Fonds, SNS Reaal Fonds, BankGiro Loterij
en de Vriendenvereniging Gemeentemuseum Den Haag.
Transparant en spelend met het licht, dat zijn de twee fraaie
filigraanglazen die voor de collectie kunstnijverheid zijn aangekocht. De zestiende-eeuwse glazen zijn vroege en knappe
staaltjes van de Venetiaanse glasblazerskunst of façon de
Venise. Vooral het vaasje met zijn wonderlijk golvende lichaam
is een zeldzaam huzarenstukje in glas, te meer daar de meeste
bloemenvazen in het gebruik verloren zijn gegaan. Beide voorwerpen zijn verworven met steun van het Joanna en Jaap van
der Lee-Boersfonds/Vereniging Rembrandt.
De mode- en kostuumverzameling is verrijkt met een prachtige schenking van Jeanette Sanders uit Amsterdam. Haar
gulle gebaar omvat creaties uit de jaren 1970-1990 van toonaangevende ontwerpers als Armani, Dolce & Gabbana, Jean
Paul Gaultier, Kenzo, Lanvin, Claude Montana, Thierry Mugler
en Yves Saint Laurent. Uit de nalatenschap van Tony Sijmons,
een representant van de Amsterdamse beau monde, is een
aantal ontwerpen van de Nederlandse couturiers Fong Leng,
Max Heijmans en Carla V geschonken alsmede werk van de
internationale labels Burberry, Dior en Givenchy.
WETENSCHAPPELIJKE ONTSLUITING
De grote focus op recente aankopen en schenkingen hebben
de neiging dat wat al aanwezig is te overschaduwen. Des
te verheugender is het dat in 2012 een drietal publicaties
is verschenen waarin de eigen collectie voor het voetlicht
wordt gebracht. Eén daarvan is Goud uit Java die een lang
verborgen schat aan het licht brengt: de kleine, maar zeer
bijzondere verzameling gouden sieraden. Aan deze kostbare objecten werd in de Javaanse hofcultuur een goddelijke
macht toegekend, wat tot uiting komt in hun rijke verschijningsvorm. Minder verborgen is de unieke verzameling koloniaal zilver die in de publicatie Zilver uit Batavia centraal staat.
De derde publicatie betreft Het Wonder van Delfts aardewerk,
verschenen ter gelegenheid van de gelijknamige semipermanente presentatie in de stijlkamers. In dit boek wordt de rijkheid van onze wereldberoemde collectie Delfts getoond.
PROJECTEN
Een mijlpaal is bereikt met de ‘oplevering’ van het standplaatsregistratieproject. Op een deel van de kostuumcollectie na
hebben alle objecten voortaan hun eigen, unieke standplaats.
Mede dankzij dit project zijn van de 5650 items die sinds de
introductie van de nieuwe site van het Gemeentemuseum
online te bekijken zijn, maar liefst ruim 1500 objecten afkomstig uit de kostuumverzameling.
 Paul Thek, Zonder titel, 1971, Olieverf op doek, drie delen, elk deel 124 x 183 cm.
1.COLLECTIE
Net zoals in de voorgaande jaren is hard gewerkt aan de
restauratie van de Mondriaancollectie. Een project dat mede
mogelijk is gemaakt dankzij de BankGiroloterij.
UITBREIDING VAN DE COLLECTIE
Langdurig
bruikleen
schenking
aankoop
TOTAAL
7
357
680**
965
68***
325
MODERNE KUNST
schilderijen
350
prenten
279
tekeningen
257
beeldobjecten
296
12
33
1
4
38
2
1
3
201
2
203
222
767
2.212
6
313
KUNSTNIJVERHEID
oude
moderne
MODE & KOSTUUM
MUZIEK
TOTAAL
1.215
* het langdurig bruikleen Moderne kunst betreft 1165 werken van de collectie miniatuurmuseum Daniëls
** waaronder 679 foto’s van Frans Zwartjes
*** waaronder 66 tekeningen van Marcel van Eeden
Frans Zwartjes, zonder titel, 1972, gelatinezilverdruk
Aangekocht met steun van de Mondriaanstichting en de BankGiro Loterij
11
12
2.TENTOONSTELLINGEN
INTERESSANT, GEVARIEERD EN
VERNIEUWEND
succesvolle beleid om minimaal twee publiekstrekkers per jaar
– een in het voorjaar en een in het najaar – te organiseren.
In de door daglicht overgoten zalen van het Gemeente
museum konden bezoekers ook in 2012 genieten van een
interessant, gevarieerd en vernieuwend tentoonstellings
aanbod. Door onderdak te bieden aan een groot aantal
meesterwerken van het Mauritshuis, ontstond bovendien
een unieke situatie: zes eeuwen kunstgeschiedenis onder
één dak.
De spectaculaire voorjaarstentoonstelling Alexander Calder
– De grote ontdekking wierp een nieuw licht op Calders inspiratie door Mondriaan bij zijn uitvinding van abstracte mobiles.
De zeer kostbare tentoonstelling kon dankzij de Turing
Toekenning van ¤ 450.000 worden gerealiseerd en was een
daverend succes. De bezoekersaantallen waren zelfs zo hoog
dat de verwachtingen voor het gehele jaar al in het voorjaar
veilig werden gesteld.
Omdat het Mauritshuis wegens verbouwing en uitbreiding
twee jaar lang is gesloten, kreeg het Gemeentemuseum in
2012 de collectie van dit museum te gast. Om de nieuwe,
vaak internationale bezoekersstroom die hiermee is
aangeboord aan te spreken, zijn twee semipermanente
collectiepresentaties ingericht: Ontdek het Moderne en
Het wonder van Delfts blauw. De eerste presentatie toont
moderne kunst van de 19e eeuw tot aan onze eigen tijd.
De tweede is een door Marcel Schmalgemeijer specta
culair en verrassend vormgegeven presentatie van Delfts
blauw. Onder het daglichtvelum van het Gemeente
museum zijn zodoende tot medio 2014 hoogtepunten
uit meer dan zes eeuwen kunst te zien.
VASTE COLLECTIEPRESENTATIES
In combinatie met de al in 2011 geopende collectiepresentatie
Mondriaan & de Stijl is meer dan de helft van het Berlage
gebouw semipermanent ingericht. Hiermee wordt het al
eerder ingezette beleid voortgezet, namelijk het beperken
van de frequentie van tentoonstellingen, uiteraard zonder
daardoor in te boeten op de bezoekersaantallen. Dit soort
vaste collectiepresentaties van hoge kwaliteit zijn interessant om een internationaal publiek aan te spreken, maar
niet voldoende om ook de lokale bezoekersstroom op peil
te houden. Vandaar dat tevens is vastgehouden aan het
Paulus Potter, De stier, 1647 (Collectie Mauritshuis)
JAREN 50
In het najaar viel de keuze op een meer lokale thematiek voor
de tentoonstelling Happy Days – Kunst in Den Haag van 19471967. Deze tentoonstelling belichtte de heel eigen kunstgeschiedenis van het naoorlogse Den Haag. Ze liep grotendeels
parallel met de buitengewoon succesvolle modetentoonstelling Fabulous Fifties – Fabulous Fashion, die eveneens de
jaren 50, maar dan internationaal en vanuit het oogpunt van
de mode, aan de orde stelde.
GEVARIEERD AANBOD
In totaal heeft het Gemeentemuseum Den Haag
34 tentoonstellingen gerealiseerd, wat niet echt afwijkt
van het jaar ervoor. In het Berlagegebouw vonden
22 tentoonstellingen plaats en 12 tentoonstellingen
waren te zien in het GEM/Fotomuseum.
13
2.TENTOONSTELLINGEN
PUBLIEKSTREKKERS
bollen. Hij ontwikkelt eerst kleine, maar later steeds groter
wordende mobiles, waarin hij telkens op zoek is naar balans en
beweging.
BERLAGEGEBOUW
ALEXANDER CALDER
DE GROTE ONTDEKKING
11 februari t/m 28 mei 2012
Voor het eerst sinds 1969 was in het voorjaar van 2012 in
Nederland een groot overzicht van Alexander Calder (18981976) te zien. De prestigieuze Turing Toekenning voor het
tentoonstellingsconcept Alexander Calder – De grote
ontdekking maakte de realisatie van dit omvangrijke project
mede mogelijk. De tentoonstelling kwam tot stand met
medewerking van de Calder Foundation in New York.
Calder is een van de belangrijkste grondleggers van de
moderne beeldhouwkunst. Hij werd wereldberoemd met
zijn open draadsculpturen, zijn verbluffende Cirque Calder
waarmee hij tussen 1926 en 1931 regelmatig optrad en mobiles
die gekenmerkt worden door hun immaterialiteit en beweging. De toevoeging van dynamiek in de tot dan toe statische
beeldhouwkunst maakte hem een groot vernieuwer.
De tentoonstelling stelde het legendarische bezoek van
Calder aan het atelier van Piet Mondriaan in Parijs in 1930
centraal. Ook letterlijk, want het middelpunt van de tentoonstelling werd gevormd door het compleet nagebouwde atelier
van Mondriaan. Het atelierbezoek markeert een keerpunt in
Calders carrière; het opent zijn blik voor de mogelijkheden
van abstracte kunst. Calder bewonderde Mondriaans gebruik
van de ruimte en vertaalde dit naar zijn eigen artistieke
expressie gebaseerd op beweging en immaterialiteit. Zijn
werk verandert rigoureus. Zijn sculpturen bestaan niet langer
meer alleen uit ijzerdraad, maar ook uit rode, zwarte of witte
 nagebouwd atelier van Mondriaan | Tentoonstelling: Alexander Calder – De grote ontdekking
De tentoonstelling eindigde met een van Calders laatste
werken; een ontwerp dat hij rond 1976 maakte voor de
beeldentuin van het Kröller-Müller Museum dat tijdens de
voorbereidingen van de tentoonstelling ontdekt werd. Het
werk, een combinatie van een stabile en een mobile, is nooit
uitgevoerd door het vroegtijdig overlijden van Calder in 1976.
ONTDEK HET MODERNE
Vanaf 28 april 2012
De geschiedenis wordt niet langer verteld
als een opeenvolging van gebeurtenissen die als dé waarheid geldt. Nieuwe inzichten leiden tot nieuwe verbanden,
bij de golfbeweging van politieke, sociale en economische
ontwikkelingen horen bepaalde gevoelens of thema’s die
tot uitdrukking komen in de kunst. Het negentiende-eeuwse
idee van een museum met strikt chronologische verbanden
is achterhaald. Ook het museumpubliek van nu heeft
andere verwachtingen, zij wil deelnemen en zelf een verhaal
ontdekken in de kunst. Het Gemeentemuseum toont daarom
vanaf 28 april 2012 een geheel nieuwe, semipermanente
tentoonstelling getiteld Ontdek het moderne.
Deze tentoonstelling kent een samenhang op basis van visio
naire, poëtische en menselijke kenmerken. Het museum laat
de persoonlijke kant van kunst zien, de twijfels, worsteling,
uitbundigheid, sensualiteit, zoeken naar utopie of spelen
als een kind, aan de hand van het werk van topkunstenaars
als Claude Monet, Wassily Kandinsky, Pablo Picasso, Piet
Mondriaan, Francis Bacon, Constant en Louise Bourgeois.
De toeschouwer kan zich laten verrassen door de nieuwe,
14
2.TENTOONSTELLINGEN
onderlinge dialogen die tussen de werken tot stand komen.
Er is niet zozeer vanuit stromingen gedacht, maar eerder in
lijnen van beïnvloeding. Zo zijn nieuwe thema’s ontstaan met
onderwerpen als stilstand en beweging, kind en wildeman,
traditie en experiment en spel en utopie.
Het Gemeentemuseum ziet zichzelf als medium, het draagt
kennis, een gevoel of stemming over op de bezoeker. De
bezoeker wordt uitgenodigd om de kunst te ontdekken
en zich mee te laten voeren in de fantastische wereld van
onbegrensde mogelijkheden. Het museum volgt met deze
thematische opstelling een trend die op internationaal niveau
al was ingezet, bijvoorbeeld door het Londense topmuseum
Tate Modern.
Ontdek het moderne opende tegelijk met Meesters uit het
Mauritshuis, een presentatie van rond de honderd topstukken
uit het Mauritshuis die voor een periode van twee jaar
onderdak vinden in het Gemeentemuseum. Zo is een unieke
situatie ontstaan: de bezoeker kan het beste uit zes eeuwen
beeldende kunst onder één dak ervaren.
HANS VAN BENTEM
KEEP ON DREAMING
2 juni t/m 11 november 2012
Met ongebreidelde fantasie en energie creëert Hans van
Bentem (Den Haag, 1965) het ene na het andere glanzende,
fonkelende en kleurrijke kunstwerk. In de tentoonstelling Keep
on Dreaming was het resultaat te zien van de bijna 25 jaar dat
Van Bentem als beeldend kunstenaar werkzaam is. Zijn schitterende installaties werden in de authentieke stijlkamers van
het Gemeentemuseum getoond; de perfecte setting voor een
ongekende ontmoeting van heden en verleden, en van oost
en west.
 Tentoonstelling: Hans van Bentem – Keep on Dreaming
Van Bentem beweegt zich autonoom en onafhankelijk in de
wereld van de hedendaagse kunst. Als een spons zuigt hij de
wereld om zich heen op om met invloeden uit alle windstreken
adembenemende installaties te vervaardigen. Het resultaat is
een opwindend en eclectisch oeuvre, waarin robots, de lotusbloem, een kalashnikov of een fallus maar enkele voorbeelden
zijn. Voor alles is het belangrijkste dat zijn werk een emotie
oproept.
In de zomer van 2012 plaatste Hans van Bentem in de stijlkamers zes verschillende installaties. In de eerste stijlkamer was
dat de Table of seductions, een geheel uit Makkumer aardewerk opgetrokken tafel, met daarop schalen met portretten
van verleidelijke koppels; in één oogopslag zag je dat daar van
alles gaande is. De Lodewijk XV kamer is totaal anders, met
een wilde houten installatie die van Bentem produceerde in
samenwerking met lokale kunstenaars in Senegal.
In de Gobelinzaal stond een object waar de meesten van ons
alleen maar van kunnen dromen: een hemelbed van kristal.
Het bed, Heaven getiteld, is voor van Bentem de ultieme
kroonluchter die door het verlichtingssysteem geleidelijk aan
oplicht en dooft als dag en nacht. De Japanse lakkamer was
het ultieme decor voor een geheel glanzend witte installatie
van Chinees porselein, opgebouwd uit beelden van verschillende lichaamsdelen op een bed van lotusbloemen, stukken
rots en stenen.
15
2.TENTOONSTELLINGEN
ZOMEREXPO 2012
LIEFDE
9 juni t/m 19 augustus 2012
Het Gemeentemuseum Den Haag en de Stichting ArtWorlds
organiseerden de tweede editie van de ZomerExpo, dit keer
met als thema LIEFDE. Wederom werden zowel gevestigde
als niet gevestigde kunstenaars uitgenodigd om zich aan te
melden voor deze eerste landelijke beeldende kunst tentoonstelling samengesteld door open inschrijving. Tijdens voorrondes in Amsterdam, Utrecht en Enschede zijn zeer uiteenlopende werken geselecteerd die werden getoond in de zalen
van het Gemeentemuseum.
ton amour. De derde museumprijs was de Droomhaas van
Ludmilla van der Spel, een fabelachtig beeld over een liefdevolle ontmoeting tussen een mens en een dier in een droom.
Dit project is mogelijk gemaakt dankzij de steun van het
Fonds voor Cultuurparticipatie en de Mondriaan Stichting.
Samenwerkende partners voor het publieksprogramma en
locaties zijn Centraal Museum Utrecht, Cultuurhuis Stefanus en
Rijksmuseum Twenthe.
HAPPY DAYS
KUNST IN DEN HAAG 1947-1967
1 september 2012 t/m 20 januari 2013
ZomerExpo2012 stond in het teken van het thema LIEFDE.
Romantiek, verleiding, onbereikbare liefde, maar ook jaloezie
en de desastreuze gevolgen daarvan zijn altijd een onderwerp geweest in de beeldende kunst. Een prachtige inspiratiebron dus voor de deelnemende kunstenaars. Een bijzonder
element van deze tentoonstelling is de betrokkenheid van het
publiek. Bezoekers konden hun stem uitbrengen op hun favoriete werk. De meeste stemmen gingen naar Moeder en Kind:
Bolivia van Barbara Broekman. Deze kunstenares werkt op
ambachtelijke wijze met textiel. Haar thema’s zijn de culturele
diversiteit in onze samenleving en de verschillende aspecten
van het vrouw zijn.
De drie directeuren van de musea die bij dit project hebben
samengewerkt – het Gemeentemuseum Den Haag, het
Centraal Museum in Utrecht en het Rijksmuseum Twenthe
in Enschede – hebben de tweede en derde museumprijs
gekozen. De tweede museumprijs ging naar Merel Noorlander
voor haar animatiefilm Il n’est Point de bonheur sans toi sans
 Tentoonstelling: ZomerExpo 2012 – Liefde
Tussen 1947 en 1967 was Den Haag een broedplaats voor
talent en in dit veelzijdige kunstklimaat – provocerend en
vernieuwend, vol lef en humor – groeiden en bloeiden veel
bijzondere initiatieven op het gebied van beeldende kunst,
muziek, literatuur en dans. Ook de jeugdcultuur was spraakmakend en vernieuwend met Hawaii muziek, indorock en
rock-‘n-roll. Er bestond in Den Haag nauwelijks een onderscheid tussen amateur-kunstenaars en professionals en
abstracte en expressieve kunstuitingen bestonden naast heel
precies geschilderde, realistische werken. De creatieve Haagse
geesten voelden zich anders dan de kunstenaars in andere
steden, beter zelfs. In de hofstad kon en mocht alles met
buitengewoon belangwekkende vernieuwingen als resultaat.
De tentoonstelling over deze Happy Days toonde het rijke
culturele leven van de stad waar grote namen als Paul
Verhoeven, Jan Cremer en Paul van Vliet hun eerste schreden
zetten. Niet alleen kunst en vormgeving kwamen aan bod,
maar ook het dagelijks leven met de Puchs, de jeugdcultuur
en de eerste demonstraties.
16
2.TENTOONSTELLINGEN
Na de oorlog gingen realisten en abstracten in Den Haag de
strijd met elkaar aan en haalden er bovendien veel andere
kunstvormen bij. Vanaf midden jaren vijftig trokken Haagse
kunstenaars ten strijde tegen alles wat naar realisme rook.
Abstract en lyrisch werkende kunstenaars gaven uitdrukking
aan een andere, nieuwe werkelijkheid. Het Gemeentemuseum
ging zich vanaf 1950 ook richten op internationale moderne
kunst. Dat was een grote inspiratiebron voor de lokale kunstenaars. Begin jaren zestig begon een jonge generatie kunstenaars zich te roeren. Ze hadden geen boodschap meer aan
de voorbije werelden van oorlog en gezag. Hun kunst richtte
zich op de toekomst. Bekende namen uit die tijd zijn bijvoorbeeld Joost Baljeu, Daan van Golden, Henk Peeters, Armando,
Jan Schoonhoven en Jan Cremer. Een bijzonder element van
de tentoonstelling vormde de reconstructie met de originele
poppen van de Polka Dot Love Room, een ruimte die de
spraakmakende kunstenares Yayoi Kusama in 1967 creëerde
in de Haagse galerie Orez.
De tentoonstelling werd georganiseerd met medewerking
van met het Gemeentearchief Den Haag, Nationaal archief/
Spaarnestad Photo, Nederlands Danstheater, het Letterkundig
Museum en Bennie’s Fifties. Omroep West maakte bij de
tentoonstelling een tv-documentaire.
FABULOUS FIFTIES
FABULOUS FASHION
6 oktober 2012 t/m 3 februari 2013
De mode van de jaren vijftig spreekt tot de verbeelding en
is actueler dan ooit. Moderne ontwerpers als Prada laten
zich inspireren door de golden age of style, jongeren dragen
vintage fifties en televisieserie Mad Men inspireert tot themafeesten. Het Gemeentemuseum Den Haag heeft deze ontwikkeling op modegebied verder uitgediept met
Reconstructie Polka Dot Love Room, Yayoi Kusama | tentoonstelling: Happy Days – Kunst in De Haag 1947-1967
de modetentoonstelling Fabulous Fifties – Fabulous Fashion.
Een brede selectie originele jaren vijftig-kleding weerspiegelde
de tijdgeest waarin optimisme en verandering de boventoon
voerden. Het modebeeld tintelde van plezier. De elegantie en
chic van de Parijse couture bestond naast de zwierige rock-’nrollmode van de jeugd. Die grote contrasten waren goed zichtbaar in de tentoonstelling. Naast schitterende haute couture
van Dior, Balenciaga en Fath, droomjurken, trouwjaponnen,
hoeden en maatpakken, werden ook rebelse jeugdkleding,
een Amerikaans spijkerjasje en nylon overhemden getoond.
De jaren vijftig luidden een nieuw tijdperk in. Het was
de tijd van spruitjeslucht, maar ook van glamour. Juist in
dit naoorlogse tijdperk was er een sterke behoefte aan
optimisme, vrijheid én luxe in kleding. Parijs had door de
oorlog haar toppositie als centrum van de mode verloren aan
de Verenigde Staten, maar daar kwam al snel weer verandering in. De zeer vrouwelijke ‘New Look’ van Christian Dior
– met wijde rokken, petticoats en slanke tailles - domineerde
vanaf 1947 de mode. De frisse Amerikaanse mode bleef echter
ook populair, evenals nieuwe materialen als nylon en terlenka
(polyester). Amerika stond voor welvaart, reclame en aantrekkelijke Hollywoodfilms. Filmsterren als Audrey Hepburn, Grace
Kelly en Marlon Brando drukten hun stempel op de mode.
Zowel bij vrouwen als mannen vormden hoeden een belangrijk onderdeel van de garderobe. Mannen droegen naast
maatpakken inmiddels ook confectiepakken van goede snit.
Haute couture hervond haar vooroorlogse elegantie. Nooit
werden couturestukken met een fraaiere snit gecreëerd als
in de dromerige jaren vijftig. De jeugd kleedde zich in vrolijk
bedrukte jurken en rock-‘n-rollmode die het optimisme van het
naoorlogse tijdperk reflecteerden, maar jongeren ontdekten
ook spijkerbroeken, bikini’s, shorts en T-shirts.
Een bijzonder extraatje van deze tentoonstelling waren de
negen actuele stukken uit de zomercollectie 2012 van Prada.
17
2.TENTOONSTELLINGEN
Deze op de jaren vijftig geïnspireerde ontwerpen werden
speciaal voor deze tentoonstelling ingevlogen vanuit Italië.
HET WONDER VAN DELFTS BLAUW
Vanaf 1 december 2012
Delfts blauw wordt wel gezien als toonbeeld
van Hollands welvaren in de Gouden Eeuw. Toch is dit belangrijke culturele erfgoed in musea maar weinig te zien. Het
Gemeentemuseum Den Haag, dat beschikt over een van de
mooiste en grootste collecties Delfts aardewerk ter wereld,
heeft hier definitief verandering in gebracht. Met de permanente presentatie die vanaf 1 december in de stijlkamers te
zien is, wordt de spannende geschiedenis van vier eeuwen
Delfts aardewerk inzichtelijk gemaakt. Naast het welbekende
blauwwitte Delfts zijn ook kakelbonte exemplaren te zien en
behalve fantasie prikkelende tulpenvazen worden ook eenvoudige borden getoond en zelfs een Nijntje spaarpot. Een in
het oog springende installatie laat zien dat ook hedendaagse
ontwerpers zich door de voorbeelden van weleer laten inspireren. Delfts blauw is nog altijd zeer geliefd!
De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) liet ons land
vanaf het begin van de zeventiende eeuw kennismaken met
het prachtige oosters porselein. Alleen de welgestelde burgers
konden het zich veroorloven om de Chinese producten aan
te schaffen en de Delftse aardewerkindustrie zag dit als een
uitdaging; er werd naar gestreefd om de uiterlijke kenmerken
van het porselein zo dicht mogelijk te benaderen. Met succes,
want hun verfijnde, luxueus uitgevoerde aardewerken product
werd wereldwijd gezien als het beste alternatief voor het
echte (export)porselein. Men sprak zelfs over Delfts ‘porceleyn’. Rond 1660, toen Vermeer zijn beroemde schilderij
Gezicht op Delft vervaardigde, telde Delft vele plateelbakkerijen. In de late zeventiende en vroege achttiende eeuw
 Delfts Blauw, Het wonder van Delfts Blauw. Foto: Gerrit Schreurs
was Delft de onbetwiste wereldleider van het zogenaamde
tinglazuuraardewerk.
Het wonder van Delfts blauw geeft een uitvoerig beeld van
de Delftse aardewerknijverheid door de eeuwen heen. Deze
tentoonstelling en de daarbij verschijnende, gelijknamige
publicatie zijn in een bijzondere samenwerking mogelijk gemaakt door de Amsterdamse kunsthandel Aronson
Antiquairs. Bij de tentoonstelling is ook een kinderkunstboek gepresenteerd: Een vaas voor de prinses van Ingrid en
Dieter Schubert. De originele illustraties zijn te zien op de
tentoonstelling.
18
2.TENTOONSTELLINGEN
FOTOMUSEUM
PIETER HUGO – ‘THIS MUST BE THE
PLACE’ – SELECTED WORKS 2003-2011
3 maart t/m 20 mei 2012
De carrière van de Zuid-Afrikaanse fotograaf Pieter Hugo
(Johannesburg, 1976) is met recht ‘booming’ te noemen. Zijn
monumentale foto’s, waarin het hedendaagse Afrika een
hoofdrol speelt, krijgen inmiddels wereldwijde aandacht. Hij
won al talloze prijzen, waaronder de KLM Paul Huf Award in
2008. Het Fotomuseum Den Haag heeft als eerste museum
een uitgebreid overzicht getoond van werk dat Hugo maakte
tussen 2003 en 2011. Behalve veel onbekende foto’s, waren
selecties te zien van zijn beroemdste series.
De verschillen tussen het Westen en Afrika, rijk en arm, blank
en zwart worden pijnlijk duidelijk in Hugo’s heldere composities. Voor zijn serie The Hyena & Other Men (2005-2007)
reisde hij een tijd lang mee met een groep rondtrekkende
straatartiesten. Hij maakte een reeks portretten van deze
groep die samen met de – soms met geweld – getemde
dieren geld verdient door op te treden. In de serie Permanent
Error (2009-2010) maakte hij krachtige portretten van jonge
mannen en vrouwen die leven op een immense vuilnisbelt van
kapotte computers, moeder- en toetsenborden. Om aan geld
te komen, winnen deze jonge mensen edele metalen uit de
computers door ze te verbranden. De giftige dampen die hier
bij vrijkomen maken de plek een hel op aarde waar de levensverwachting bijzonder laag is. Toch kijken de jongens die voor
Hugo poseerden met een zelfverzekerde, uitdagende blik in
de camera.
Van een andere orde is zijn serie over Nollywood (20082009) in Nigeria, na Hollywood en Bollywood de grootste
filmindustrie ter wereld. In deze wereld worden levensechte
 Tentoonstelling Pieter Hugo – ‘This must be the place’ – Selected works 2003-2011
en surreële elementen samengevoegd en daar is Hugo door
gefascineerd. Pieter Hugo is geen documentaire fotograaf, hij
laat mensen altijd poseren voor zijn portretten. Ook in deze
serie laat hij acteurs en assistenten poseren in de rol van een
filmpersonage wat soms resulteert in absurde taferelen.
ARNOLD NEWMAN
MASTERCLASS
13 oktober 2012 t/m 13 januari 2013
Marilyn Monroe, Igor Stravinsky, Pablo Picasso en John
F. Kennedy: het is slechts een greep uit de lange lijst van
beroemdheden die voor de camera van de Amerikaan Arnold
Newman (1918-2006) hebben gestaan. Newman, een van de
meest invloedrijke portretfotografen van de 20ste eeuw, is de
pionier van het zogenaamde ‘omgevingsportret’. Gewoon een
portret maken was in zijn ogen niet voldoende: juist iemands
persoonlijke omgeving onthult ook het leven en karakter van
de afgebeelde persoon. Het Fotomuseum Den Haag toonde
aan de hand van 150 oorspronkelijke drukken (vintages) uit
de Verenigde Staten een groots overzicht van Newmans
werk, het eerste sinds zijn dood in 2006. Naast beroemde
portretten omvatte Arnold Newman – Masterclass ook in
vergetelheid geraakte stillevens, architectuurstudies en vroege
straatfotografie.
Newman streefde er niet naar om louter bekende mensen te
fotograferen, hij wilde boven alles foto’s maken die een verhaal
vertellen, die prikkelen en de toeschouwer intrigeren ongeacht
de persoon die erop staat. Wereldberoemd zijn de portretten
die hij in 1942 van Piet Mondriaan in zijn New Yorkse atelier
weet te maken. Een ander bijzonder portret is dat van Otto
Frank, de vader van Anne Frank. Newman ontmoet hem in
1960 wanneer hij samen met zijn vrouw een bezoek brengt
aan Nederland.
19
2.TENTOONSTELLINGEN
Arnold Newman – Masterclass is samengesteld door William
A. Ewing en georganiseerd in samenwerking met het Harry
Ransom Center (Austin, Texas).
GEM
MATTHEW DAY JACKSON
IN SEARCH OF…
4 februari t/m 6 mei 2012
Het GEM toonde in het voorjaar van 2012 de finale van de
installatie In Search of… van Matthew Day Jackson (1974).
Met zijn eerste grote solo tentoonstelling in Europa, die tot
stand kwam in samenwerking met het MAMbo in Bologna en
het Kunstmuseum Luzern, kon nu ook Europa kennis maken
met dit multitalent dat in de VS al jaren succesvol is. Uit de
tentoonstelling sprak zijn veelzijdigheid als onderzoekend
kunstenaar. In zijn aansprekende video’s, sculpturen, schilderijen en tekeningen stelt Day Jackson de heroïsche geschiedenis van de Verenigde Staten ter discussie, zet vraagtekens
bij de Amerikaanse droom, verbindt heden en verleden en
verdiept zich in wetenschap en techniek.
Day Jackson nam de toeschouwer mee op een reis door een
wereld waarin heden en verleden samensmelten. Zo brengt
hij in zijn bekende Life covers beeldiconen uit verschillende
tijden samen en geeft die in hun nieuwe context een andere
betekenis. Zijn films In search of… draaien om Amerikaanse
samenzweringstheorieën die hij op eigen wijze samenvoegt.
In zijn ‘study collections’, open metalen kasten waarin een
verzameling objecten (bijvoorbeeld schedels, maquettes en
potten) uitgestald is, stelt Day Jackson zich op als een archeoloog van de hedendaagse kunst. De koppeling van (kunst)
geschiedenis en heden is ook terug te zien in bijvoorbeeld het
Matthew Day Jackson, The Tomb, 2010, Installation view at MAMbo, Bologna, Italy, 2011, Courtesy of the artist
werk The Tomb (2010), geïnspireerd op het beeld La Tombe
de Philippe Pot door Antoine Le Moiturier uit de 15e eeuw dat
in het Louvre staat. De vertaling naar het heden maakte Day
Jackson door in zijn versie de gekapte monniken die de beeltenis van Pot dragen te vervangen door astronauten. Op hun
schouders dragen de astronauten een glazen kist met daarin
een soort skelet met de maten van de kunstenaar.
Het Gemeentemuseum Den Haag verwierf, met dank aan
de Vrienden van het Gemeentemuseum, onlangs een reliëf
uit een serie die Matthew Day Jackson waarvan alle werken
dezelfde titel dragen: August 6, 1945. Deze historische datum
waarop de atoombom viel op Hiroshima, markeert het einde
van de Tweede Wereldoorlog, maar is ook het begin van
een tijdperk waarin we moeten leven met de angst voor een
vernietigende herhaling. De serie bestaat uit bovenaanzichten
van verschillende steden die in de Tweede Wereldoorlog door
de geallieerden zijn gebombardeerd – in het geval van het
Gemeentemuseum bijvoorbeeld Peenemünde, de stad waar
de V2 werd gemaakt. De ‘stadsplattegronden’ zijn gemaakt
van blokken hout, die in brand zijn gestoken. Het resultaat is
een, als door een atoombom getroffen, zwart geblakerde stad
met rivieren van gesmolten lood.
ROBERT ZANDVLIET
I OWE YOU THE TRUTH IN PAINTING 1650 2012
19 mei t/m 9 september 2012
Robert Zandvliet (1970) is op dit moment een van de grootste
schildertalenten van Nederland. Vanaf 1995 brak hij internationaal door. Sindsdien is zijn werk te zien op grote internationale
tentoonstellingen en wordt hij verzameld in heel Europa en
de Verenigde Staten. De afgelopen vijf jaar heeft hij gewerkt
2.TENTOONSTELLINGEN
aan een intensief onderzoek naar de schilderkunst van 1650
tot heden. Hij bestudeerde het werk van de klassieke meesters als Vincent Van Gogh, Pablo Picasso en Piet Mondriaan,
maar ook van de Amerikaanse modernist Jackson Pollock,
de zeventiende-eeuwse Chinese schilder Bada Shanren en de
Rotterdammer Dolf Henkes. In I owe you the truth in painting
heeft hij in GEM bewerkingen getoond van grootse werken
uit de kunstgeschiedenis. De kunstwerken kennen een geheel
eigen stijl: subtiel en krachtig, contrastrijk en vloeiend.
I owe you the truth in painting is een citaat van Cézanne uit
1905, het stond in een brief aan collega kunstenaar Emile
Bernard. Cézanne zocht naar de juiste manier om de werkelijkheid weer te geven een maakte een revolutionaire ontwikkeling door. Zandvliet onderzoekt weer het werk van zijn
voorgangers. Hij heeft geen vertalingen van werken gemaakt,
maar wilde juist tot de kern komen. Op zoek naar de waarheid
in de schilderkunst dus, in de wetenschap dat deze onvindbaar
is. Want alles blijft altijd een interpretatie, of een interpretatie
van een interpretatie. Tegen beter weten in blijft Zandvliet
echter geloven in een ultiem beeld, een magnum opus.
Zandvliet is één van die schilders die de schilderkunst springlevend houdt, dat heeft hij ook in GEM bewezen. In deze
tentoonstelling met elementen uit de schilderkunst van 1650
tot aan de moderne tijd, kon de bezoeker de rijkdom van de
schilderkunst in zijn ware omvang proeven.
Tentoonstelling: I owe you the truth in painting – Robert Zandvliet 1650-2012
20
21
2.TENTOONSTELLINGEN
OVERZICHT ALLE TENTOONSTELLINGEN
GEMEENTEMUSEUM DEN HAAG

ILLEM MARIS
W
IMPRESSIONIST VAN DE HAAGSE SCHOOL

HAAGS PORSELEIN
21 april t/m 9 juni 2013

HANS VAN BENTEM – KEEP ON DREAMING
21 januari t/m 9 april

AN SINGELS
H
KOEIEN IN HET LANDSCHAP 2000-2009
28 april t/m 11 november
21 januari t/m 9 april

EESTERS UIT HET MAURITSHUIS IN HET GEMEENTE
M
MUSEUM DEN HAAG

ALEXANDER CALDER
DE GROTE ONTDEKKING
Vanaf 28 april tot voorjaar 2014
11 februari t/m 28 mei

ZOMER EXPO - LIEFDE
16 juni t/m 19 augustus

UBLIC/PRIVATE – BEDRIJFSCOLLECTIES GEZIEN
P
VANUIT EEN HAAGS PERSPECTIEF
23 juni t/m 23 september

OFFICE LIFE
23 juni t/m 23 september

SIEB POSTHUMA
CALDER – DE DRAAD VAN ALEXANDER
18 februari t/m 20 jan 2013

DEPOT VBVR
18 februari t/m 17 juni

GEWOON SCHILDEREN
10 maart t/m 17 juni

ARIN VAN DAM – BORN IN A BALLOON
K
(TRAVELLING CITY 2012)

ONTDEK HET MODERNE
30 juni – 23 september
Vanaf 24 maart, semipermanent

HAPPY DAYS – KUNST IN DEN HAAG VAN 1947-1967
1 september t/m 20 januari 2013

FABULOUS FIFTIES – FABULOUS FASHION
6 oktober t/m 3 februari 2013

HANS OP DE BEECK – STAGING SILENCE
24 maart t/m 17 juni

GOUD UIT JAVA – ZILVER UIT BATAVIA
21 april t/m 4 november / 8 december
2.TENTOONSTELLINGEN

PIN-UP
6 oktober t/m 10 februari 2013

BRIDGET RILEY – SIKKENSPRIJS 2012
20 oktober t/m 6 januari 2013

OHNNY ROLF EN JAN DE ROODEN –
J
EEN KERAMISCH VERHAAL 1957-2006
FOTOMUSEUM

ZILVEREN CAMERA 2011
21 januari t/m 26 februari

IETER HUGO – ‘THIS MUST BE THE PLACE’ –
P
SELECTED WORKS 2003-2011
3 maart t/m 20 mei

ANTOINE D’AGATA – ANTICORPS
26 mei t/m 2 september

PHOTO ACADEMY AWARD
10 november t/m 17 maart 2013

HET WONDER VAN DELFTS BLAUW
Vanaf 1 december, semipermanent

I NGRID EN DIETER SCHUBERT –
EEN VAAS VOOR DE PRINSES
8 septemer t/m 7 oktober
Vanaf 1 december, semipermanent

ARNOLD NEWMAN – MASTERCLASS
13 oktober t/m 13 januari 2013

RAADGLAS – VENETIAANS GLAS MET WITTE EN
D
KLEURIGE DRADEN
15 december t/m 9 juni 2013

MONDRIAAN & DE STIJL
permanent
Tentoonstelling: Bridget Riley – Sikkensprijs 2012
22
2.TENTOONSTELLINGEN
GEM

MATTHEW DAY JACKSON – IN SEARCH OF…
4 februari t/m 6 mei

OBERT ZANDVLIET – I OWE YOU THE TRUTH
R
IN PAINTING 1650-2012

DAVID BATCHELOR – MAGIC HOUR

AMIE DICKE – NABEELD
22 september t/m 6 januari 2013

ATRICK CORILLON – HET GEHEIMZINNIGE LEVEN
P
VAN OSKAR SERTI
22 september t/m 16 december

CARLIJN MENS – FAITH FEAR FACE
22 december t/m 24 februari 2013

ICHIEL CEULERS EN BEN AKKERMAN –
M
EN ÊTRE ET NE PAS EN ÊTRE
22 december t/m 24 februari 2013
23
24
3.EDUCATIE
INSPIRATIE VOOR SCHOLIEREN EN
VOLWASSEN
HET BASISONDERWIJS
2012 was een jaar vol activiteit en plezier. Leerkrachten konden
kiezen uit 19 verschillende lesprogramma’s en kwamen met
vele basisschoolleerlingen naar het museum. Ook het cultuurmenu in samenwerking met diverse erfgoedinstellingen in Den
Haag bleef onverminderd populair. In de permanente kindermuseumzaal naast het museumatelier werden doorlopend
de originele illustraties getoond uit de kinderkunstboeken, in
combinatie met de museale collectie. Ook konden kinderen op
zaal zelf van alles maken en er vonden museumlessen plaats.
UITGELICHT: ENKELE FEITEN
17.518 basisschoolleerlingen en 12.549 leerlingen van
het voortgezet onderwijs bezochten het museum
Leerkrachten konden kiezen uit vele lesprogramma’s,
rondleidingen, kijkwijzers en workshops
Tijdens schoolvakanties woonden 143 kinderen tussen
de 6 en 12 jaar een van de twaalf workshops bij
Op vijftien zondagen konden kinderen onder profes
sionele begeleiding vrij beeldend werken in het Open
Kinderatelier
Twee feestelijke themadagen trokken elk zo’n
300 kinderen
622 volwassenen genoten van het activiteiten
programma ‘Openbaringen’ met lezingen, workshops
en cursussen
Aan drie Art Prof dagen, gekoppeld aan de ZomerExpo,
namen 610 personen deel
Zeven korte lezingen onder de noemer ‘Kunst op
zondag’ trokken 540 geïnteresseerden
Wonderkamers 1.0 zijn gesloten voor een grootscheepse vernieuwing
KINDERKUNSTBOEKEN
In 2012 zijn in samenwerking met Uitgeverij Leopold drie
kinderkunstboeken uitgegeven en bijbehorende tentoonstellingen ingericht: Nacht in het poppenhuis (Anna Woltz en
Thé Tjong Khing), Calder – De draad van Alexander (Sieb
Posthuma) en Delfts blauw – een vaas voor de prinses (Ingrid
en Dieter Schubert). De reeks kinderkunstboeken is al jaren
zeer succesvol. In 2012 zijn zowel Mister Orange, de jeugdroman over Piet Mondriaan, van Truus Matti als het prentenboek Keepvogel en Kijkvogel in het spoor van Mondriaan van
Wouter van Reek onderscheiden met een Zilveren Griffel.
HET VOORTGEZET ONDERWIJS
Docenten van het voortgezet onderwijs konden een keuze
maken uit een inspirerend programma van rondleidingen,
kijkwijzers en workshops die aansloten bij de verschillende
grote tentoonstellingen, de Centraal Schriftelijke Examens of
de Canon van Nederland. Onverminderd populair waren de
examenkijkwijzers voor vmbo, havo en vwo bij de examens
oude stijl (tekenen-handvaardigheid-textiele werkvormen en
kunstvakken 2). Ook de workshops met onze samenwerkings
partners in Den Haag bleven enorm succesvol: de workshop
Klinkende kunst waarbij leden van het Residentieorkest
stukken spelen in de museumzalen en het project Dit ben ik
rondom social media met het thema ‘identiteit & imago’ in
samenwerking met het Haags Filmhuis en Digital Playground.
Hoogtepunt van het schooljaar 2012 vormde een vernieuwend
project binnen het voortgezet onderwijs: Culturele instelling
als klaslokaal, in samenwerking met het Johan de Witt College,
het Haags Filmhuis, het Theater aan het Spui en het Korzo
theater. Gezamenlijk zijn doorlopende leerlijnen ontwikkeld,
vanaf leerjaar 1 t/m 3 van het vmbo in de vakken beeldende
kunst, dans, theater en film. Het complete culturele onderwijs vond plaats op locatie bij de vier instellingen. Maar liefst
33 groepen, 564 leerlingen, hebben hieraan deel genomen.
3.EDUCATIE
KINDEREN & VRIJE TIJD
Ook tijdens schoolvakanties en in het weekend zijn er
regelmatig activiteiten voor kinderen. Creatieve workshops, het Open Kinderatelier en een speciaal programma
voor kinderen tijdens de Museumnacht bijvoorbeeld. Deze
Kindermuseumnacht werd onder andere opgeluisterd door
theatermaker Ton Meijer met de voorstelling Aadje Piraatje
met illustraties van Sieb Posthuma. Er hebben ook twee
feestelijke themadagen voor kinderen plaatsgevonden: de
Calder Kinderzondag en de Muizendag, thema Delfts blauw.
Een groot succes! Het hele jaar door konden kinderen bovendien met zes verschillende gratis kindertours het museum in.
En voor de ADO-jeugd was er de speciale kindertour Groen
als gras.
SPECIAAL VOOR VOLWASSENEN
Veel volwassenen namen deel aan het programma
‘Openbaringen’; lezingen, workshops en cursussen bij diverse
tentoonstellingen. Daarnaast is voor de tweede keer een
programma met lezingen en drie Art Prof dagen georganiseerd rondom de ZomerExpo. Ook nam het museum deel aan
het project MuseumPlusbus waardoor vele ouderen uit het
hele land het museum konden bezoeken. Nieuw dit jaar was
Kunst op zondag. Een reeks van zeven korte lezingen over
een tentoonstelling in het museum of een kunstenaar uit de
museumcollectie.
25
26
4.PUBLIEKSBEREIK
BEZOEKERSAANTALLEN
In totaal is het Gemeentemuseum Den Haag (inclusief GEM/
Fotomuseum) in 2012 door maar liefst 383.790 mensen
bezocht. Bezoekers komen in groten getale af op het gevarieerde en verrassende tentoonstellingsaanbod. Dit jaar is
bovendien een unieke situatie ontstaan die ook zeker voor
een extra toeloop van het publiek heeft gezorgd. De hoogtepunten uit de collectie van het Mauritshuis hebben tijdelijk
onderdak gevonden in het Gemeentemuseum, waardoor
binnen de muren van Berlage zes eeuwen kunst kunnen
worden bewonderd.
Het museum Escher in het Paleis heeft wederom een recordaantal bezoekers getrokken. Het voormalige stadspaleis heeft
maar liefst 104.268 bezoekers verwelkomd. In totaal betekent
dit dat de musea 488.058 bezoekers hebben getrokken.
In het Gemeentemuseum waren grote publiekstrekkers
onder andere de tentoonstelling over Alexander Calder en de
combinatie van de twee tentoonstellingen waarin de jaren 50
centraal stonden: Happy Days – Kunst in Den Haag 19471967 en de modetentoonstelling Fabulous Fifties – Fabulous
Fashion.
MARKETING & COMMUNICATIE
De kwaliteit en kwantiteit van activiteiten rondom het uitgebreide, zeer gevarieerde tentoonstellingsaanbod heeft niet
alleen hoge bezoekersaantallen opgeleverd. Ook de (inter)
nationale pers heeft veel aandacht aan de tentoonstellingen
in het Gemeentemuseum besteed. Op print bedroeg de bruto
mediawaarde in 2012 ruim veertien miljoen euro. Daarnaast
is een aantal keer actief samengewerkt met het NRC. Zo is
een grote actie opgezet in samenwerking met het Mauritshuis
rond de tentoonstelling Meesters uit het Mauritshuis en rond
 Johannes Vermeer, Gezicht op Delft, ca. 1660-1661 (Collectie Mauritshuis)
de tentoonstelling Het Wonder van Delfts Blauw, waarbij is
samengewerkt met De Koninklijke Porceleyne Fles in Delft.
Naast de publiciteit rond tentoonstellingen, is er ook actief
gewerkt aan de brede positionering van het museum.
In 2012 heeft het museum regelmatig de krachten gebundeld met andere partijen. In samenwerking met Den Haag
Marketing en het Nederlands Bureau voor Toerisme &
Congressen (NBTC) is de benadering van de buitenlandse
markt nader vormgegeven. De focus ligt hierbij op Duitsland,
België, de UK en – mede door de aanwezigheid van de geweldige collectie van het Mauritshuis – Japan. Het Gemeente
museum en Escher in het Paleis pakken dit gezamenlijk
op. Verder is zowel inhoudelijk als op pr-gebied samen
gewerkt met Omroep West rond de tentoonstelling Happy
Days – Kunst in Den Haag 1947-1967. Erik Kooyman heeft
een prachtige documentaire bij de tentoonstelling gemaakt
– de ingekorte versie hiervan was ook op zaal te zien – en er
is in diverse programma’s aandacht aan de tentoonstelling
besteed.
Een bijzondere dag, die ook voor de nodige publiciteit heeft
gezorgd, was 12 september. Voor de nationale verkiezingen
heeft het museum de deuren geopend als ‘mooiste stem
bureau van Nederland’. Stemmers kregen gratis toegang tot
het museum. Diezelfde maand waren ook veel mensen op
de been voor de Museumnacht. Ook dit jaar weer een groot
succes, zoals ook wel blijkt uit een artikel in het AD Haagsche
Courant. Herman Rosenberg schreef het volgende: “Een
museumnacht op zichzelf speelde zich af bij het Gemeente
museum en GEM/Fotomuseum”. Vervolgens ging hij enthousiast in op het geboden programma. Een mooi compliment.
27
4.PUBLIEKSBEREIK
ONLINE ACTIVITEITEN
Op 3 september 2012 is de nieuwe website van het museum
gelanceerd: mooier en overzichtelijker dan de eerdere site en
helemaal in lijn met de nieuwe huisstijl. De site biedt bovendien de mogelijkheid om online topstukken uit de collectie te
bekijken.
Social media zijn in toenemende mate van belang. Niet
alleen voor free publicity, maar bovenal voor de band met
het publiek. De social media lenen zich bij uitstek voor interactie en je kunt via deze kanalen iets extra’s bieden. Een kijkje
achter de schermen bijvoorbeeld of aansprekende winacties.
Er is dan ook veel tijd in geïnvesteerd. Dat dit vruchten heeft
afgeworpen, maken de cijfers zonder meer duidelijk. Op
Facebook had het Gemeentemuseum op 1 januari 2012 nog
2692 volgers, aan het eind van het jaar waren dit er 9516. Ook
het aantal volgers op Twitter is gestaag gegroeid, tot 5161 aan
het eind van 2012. Ook voor GEM en Fotomuseum geldt dat
het aantal volgers flink is toegenomen. De Facebookpagina
van het Fotomuseum telde eind 2012 7748 ‘likers’ en die
van het GEM 4049. Op Twitter is het aantal volgers van het
Fotomuseum bijna verdubbeld naar 3027 volgers.
Medio 2012 is ARTtube gelanceerd, een tweetalig collectief videokanaal over kunst en design van vijf musea uit
Nederland en Vlaanderen. Naast het Gemeentemuseum Den
Haag nemen ook het Stedelijk Museum Amsterdam, M HKA
in Antwerpen, De Pont in Tilburg en Museum Boijmans Van
Beuningen in Rotterdam deel aan dit initiatief. De geplaatste
video’s zijn stuk voor stuk van hoge kwaliteit en veelal in eigen
beheer en vanuit eigen expertise ontwikkeld. Het Gemeente
museum heeft onder andere korte interviews met conservatoren op het videokanaal geplaatst om kunstliefhebbers een
kijkje achter de schermen te geven. Verder zijn er professionele introductiefilms bij nieuwe tentoonstellingen geplaatst,
zoals bijvoorbeeld over Het wonder van Delfts Blauw.
ARTtube, mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het
SNS REAAL Fonds, zal de komende jaren verder worden
uitgebouwd.
STADSDEELPROJECT
In 2012 kregen twee stadsdelen alle aandacht van het
museum: Scheveningen en Haagse Hout, mensen die minder
gewend zijn musea te bezoeken in het bijzonder. Men kon
op vertoon van een sleutelhanger die verspreid werden in de
stadsdelen gratis het museum bezoeken. Hier maakten zo’n
15.000 mensen gebruik van.
Naast het gebruik van de sleutelhanger konden ook gratis
verschillende rondleidingen en workshops voor kinderen of
volwassenen worden geboekt. Vooral op de keramiekworkshop naar aanleiding van Delfts blauw kwam veel
respons. In totaal trok dit programma 106 groepen met
808 deelnemers. Daarnaast bood het museum de inwoners
van de genoemde stadsdelen een cultureel avondje uit aan.
Op deze avonden werden mensen opgehaald met bussen en
ook weer thuisgebracht. In het museum was er een ontvangst
met muziek, een hapje en een drankje een divers aanbod van
activiteiten. Gemiddeld trokken deze avonden 500 bezoekers.
SAMENWERKING MET ADO
De in 2011 opgestarte samenwerking met ADO Den Haag is
in 2012 voortgezet. Het is de bedoeling om met gezamenlijke
marketingacties de jeugd tot 12 jaar te bereiken, al dan niet lid
van de ADO-kidsclub. Twee Haagse instituten kunnen elkaar
op die manier versterken. Dit concept blijkt een succes. Er
zijn onder andere posters in de stad te zien geweest met een
combinatie van ADO en het Gemeentemuseum en er is een
speciale ADO-kidstour in het museum. Dit draagt allemaal
bij aan een belangrijk doel van het museum, namelijk dat elk
kind uit de stad minimaal een keer in zijn leven het Gemeente
museum Den Haag bezoekt.
28
4.PUBLIEKSBEREIK
BRIGHT MINDS
Dertigers en veertigers blijken in hun vrije tijd vaak te weinig
toe te komen aan culturele uitstapjes. Om daar verandering in
te brengen én om een mogelijkheid tot netwerken te bieden,
is in 2011 gestart met Bright Minds. De focus ligt op jonge
mensen uit overheid en bedrijfsleven die elkaar een aantal keer
per jaar in het museum en ook daarbuiten ontmoeten. Dit jaar
is een vervolg gegeven aan dit initiatief. De leden kregen een
interessant programma aangeboden met lezingen, exclusieve
avondopenstellingen en bezoeken aan galeries of kunstenaars.
Het gezelschap telt zo’n honderd leden.
PUBLICATIES 2012
Alexander Calder – De grote ontdekking
Amie Dicke: Nabeeld / Afterimage
Antoine d’Agata – Anticorps
Arnold Newman – Masterclass
Bridget Riley: Sikkens Prize 2012
Calder – De draad van Alexander (kinderboek)
Een vaas voor de prinses (kinderboek)
Fabulous Fifties – Fabulous Fashion
Goud uit Java – Javaanse sieraden uit Indonesië
Hans van Bentem – Keep on Dreaming!
Het geheimzinnige leven van Oskar Serti
(krant bij de tentoonstelling van Patrick Corillon)
Het wonder van Delfts Blauw / Delft Ware Wonder Ware
Johnny Rolf en Jan de Rooden: een keramisch verhaal
1957-2006 (in Vormen uit vuur)
Karin van Dam – Born in a Balloon
Matthew Day Jackson – In Search of…
Ontdek het moderne
Pieter Hugo – This Must Be The Place
PUBLIC/PRIVATE – Bedrijfscollecties gezien vanuit een
Haags perspectief
Robert Zandvliet – I Owe You the Truth in Painting
1650-2012
TIQ (Magazine bij Happy Days – Kunst in Den Haag
1947-1967)
Willem Maris – Impressionist van de Haagse School
Zilver uit Batavia – Gebruiks- en gedachteniszilver uit de
tijd van de VOC
Zilveren Camera 2011
ZomerExpo 2012 – Liefde
29
5.ORGANISATIE
MEDEWERKERS
In het Gemeentemuseum Den Haag waren op 1 januari
2012 123 mensen in dienst. Op 31 december waren dat er
120 (96,5 fte); 62 vrouwen en 58 mannen. Er is afscheid
genomen van acht medewerkers en er zijn vier nieuwe medewerkers in dienst genomen. Daarnaast hebben verschillende
mensen zich actief voor het museum ingezet op basis van
bijvoorbeeld contracten of payrolling.
RAAD VAN TOEZICHT
In 2012 had de Raad van Toezicht van de Stichting
de volgende samenstelling:
J.N.A. (Joop) van Caldenborgh
voorzitter sinds 1 januari 2005, aftredend in 2013

Drs. A. (Annabelle) Birnie
lid sinds 1 maart 2009, afgetreden in maart 2013

Drs. S.J. (Simon) van Driel
lid sinds 1 januari 2005, aftredend in 2013

Mr. L.J. (Laetitia) Griffith

Mr. W.H.M. (Wiet) Pot

G. (Gabriella) Bekman
Het ziekteverzuim was in 2012 aanmerkelijk hoger dan het
verzuimpercentage van de afgelopen jaren: 8,55%. Dit is toe te
schrijven aan een toename in de categorie langdurig zieken.
lid sinds 1 december 2011, herbenoeming 2015

C.J. (Carel) van den Driest
lid sinds 1 december 2011, herbenoeming 2015
VRIENDEN VAN HET GEMEENTEMUSEUM
Het Gemeentemuseum weet zich gesteund door een grote
en actieve vriendenvereniging. De ruim 2500 leden zijn
enorm betrokken en dragen het museum een warm hart toe.
In 2012 hebben de Vrienden The Rumour van Luc Tuymans
– een installatie met zeven verschillende kleurenlithografieën,
nr. 1/18 – geschonken aan het Gemeentemuseum. Daarnaast
heeft de vereniging met een financiële bijdrage de aankoop
van een bijzonder drieluik van de Amerikaanse kunstenaar
Paul Thek mede mogelijk gemaakt.
In 2012 heeft de Raad vier keer vergaderd. Belangrijke
punten waren onder andere het vaststellen van de kwartaal
rapportages, de begroting en de jaarrekening. Ook de bezuini
gingen vanuit de Gemeente Den Haag en de financiële
toekomst van het museum stonden op de agenda. De raad
volgt de richtlijnen voor Cultural Governance.
Het Gemeentemuseum is al jarenlang een erkend leerbedrijf,
gecertificeerd door Ecabo en door het Kenniscentrum Handel.
Ook in 2012 hebben daarom studenten, zowel van mbo, hbo
als universiteit, een stageplek in het museum gevonden.
30
6.FINANCIËN
JAAR VAN UITERSTEN
Het jaar 2012 was voor het Gemeentemuseum Den
Haag een jaar van uitersten. Aan de ene kant was er een
bijzonder succesvol tentoonstellingsprogramma met dito
bezoekcijfers, waardoor het museum het jaar financieel
aanmerkelijk positiever kon afsluiten dan waar het op
was begroot. Anderzijds is veel aandacht uitgegaan naar
de gevolgen van de gemeentelijke bezuinigingen op de
subsidie van het museum voor de jaren 2013 - 2016.
De omvang van de bezuinigingen ten opzichte van het subsidiebedrag in de vorige planperiode beliep uiteindelijk bijna
¤ 1.000.000,-. De directie heeft plannen ontwikkeld en in gang
gezet om de gevolgen voor de omvang en kwaliteit van het
activiteitenprogramma op korte termijn zoveel mogelijk te
beperken en op lange termijn geheel te reduceren. Een combinatie van vergroting van eigen inkomsten, beperken van de
uitgaven en verhogen van de efficiency moeten dit mogelijk
maken.
De totale baten bedroegen in 2012 ¤ 14.658.122,-, waarvan
¤ 2.569.423,- aan publieksinkomsten. De totale baten waren
hiermee ¤ 1.913.622,- hoger dan begroot. De toename van
de baten wordt vooral vooroorzaakt door hogere publieksinkomsten en meer overige bijdragen uit private middelen.
De totale lasten bedroegen in 2012 ¤ 15.232.568,- en waren
daarmee ¤ 1.125.568,- hoger dan begroot. De hogere lasten
werden vooral veroorzaakt door hogere uitgaven voor de
Wonderkamers 2.0 en de aankoop van de drieluik van Paul
Thek, zonder titel 1971. Het exploitatie resultaat bedroeg in
2012 ¤ 474.329,- negatief en kwam daarmee minder negatief uit dan in de begroting was voorzien. In de resultaat
bestemming is het vrij beschikbare eigen vermogen van het
museum verhoogd met ¤ 213.922,- naar een totaal bedrag
van ¤ 1.444.991,- per 31 december 2012. Het vrij beschikbaar
vermogen wordt gebruikt om de onverwachte financiële
risico’s op te vangen, die zich kunnen voordoen bij de uitvoering van de doelstellingen van het museum.
Het Gemeentemuseum Den Haag maakt zich grote zorgen
over de toekomst. Door de grote bezuinigingsgronde die het
museum voor de nieuwe kunstenperiode heeft getroffen,
moet er in de periode vanaf 2013 ten opzichte van de vorige
kunstenperiode ongeveer een miljoen worden bezuinigd. Het
huidige tekort over het jaar 2012 is minder negatief uitgevallen
door de meerwaarde die de komst van de collectie van het
Mauritshuis heeft op publieksinkomsten. Als het Mauritshuis
weer is teruggekeerd naar het eigen onderkomen zullen deze
hogere publieksinkomsten wegvallen. Bovendien zullen in
2013 de bezuinigsmaatregelen die het museum heeft moeten
treffen van start gaan. Het Gemeentemuseum Den Haag
vreest dan ook dat de pijn van de bezuinigingen de komende
jaren steeds weer voelbaar zal zijn en dat deze invloed zullen
hebben op de financiële eindresultaten van de exploitatie.
6.FINANCIËN
BALANS PER 31 DECEMBER 2011
31 december
2012
31 december
2011
ACTIVA
A Vaste activa
A.1 Materiele vaste activa
¤
398.009
Totaal vaste activa
432.370
398.009
432.370
B Vlottende activa
B.1 Onderhanden projecten
¤
48.429
39.496
B.2 Voorraden
¤
105.537
131.789
B.3 Vorderingen
¤
890.276
964.152
B.4 Vooruitbetaalde bedragen
¤
86.107
105.520
B.5 Liquide middelen
¤
5.715.128
5.953.018
Totaal vlottende activa
¤
6.845.477
7 .193.975
TOTAAL ACTIVA
¤
7.243.486
7 .626.345
PASSIVA
C Eigen vermogen
Besteedbaar vermogen
C.1 Vrij beschikbaar vermogen
¤
1.444.991
1.231.069
C.2 Bestemmingsreserves
¤
211.000
939.000
C.3 Bestemmingsfondsen
¤
985.938
946.189
Totaal eigen vermogen
¤
2.641.929
3 .116.258
D Voorzieningen
¤
1.896.368
1 .690.918
Vastgelegd vermogen
E Kortlopende schulden en
overlopende passiva
E.1 Crediteuren
¤
501.643
668.881
E.2 Overige schulden
¤
1.479.366
1.402.288
E.3 Overlopende passiva
¤
724.180
748.000
Totaal kortlopende schulden en
overlopende passiva
¤
2.705.189
2 .819.169
TOTAAL PASSIVA
¤
7.243.486
7 .626.345
31
6.FINANCIËN
STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2012
Realisatie
2012
Begroot
2012
Realisatie
2011
BATEN
Directe opbrengsten
A.1 Publieksinkomsten
¤
2.569.423
1.959.000
2.094.106
A.2 Sponsorinkomsten
¤
74.364
38.000
597.855
A.3 Overige inkomsten
¤
447.565
275.000
683.210
Indirecte inkomsten
A.4 Diverse inkomsten
¤
243.941
215.000
224.398
A TOTALE OPBRENGSTEN
¤
3.335.293
2.487.000
3.599.569
B.3.1 Subsidie Gemeente Den Haag
Meerjaren beleidsplan Kunst en
Cultuur
¤
9.335.397
9.070.000
9.090.653
B.3.2 Overige subsidie Gemeente
Den Haag
¤
20.000
20.000
23.000
B.4.1 Overige subsidies/bijdragen
uit publieke middelen
¤
399.259
217.500
335.511
B.4.2 Overige subsidies/bijdragen
uit private middelen
¤
1.568.173
950.000
958.008
B TOTALE BIJDRAGEN
¤
11.322.829
10.257.500
10.407.172
TOTALE BATEN (A+B)
¤
14.658.122
12.744.500
14.006.740
C.1 Beheerlasten personeel
¤
2.115.060
1.931.200
2.127.350
C.2 Beheerlasten materieel
¤
3.052.894
2.825.000
2.862.594
C TOTALE BEHEERLASTEN
¤
5.167.955
4.756.200
4.989.944
D.1 Activiteitlasten personeel
¤
5.193.125
5.103.800
4.863.921
D.2 Activiteitlasten materieel
¤
4.871.487
4.247.000
4.718.238
D TOTALE
ACTIVITEITENLASTEN
¤
10.064.613
9.350.800
9.582.159
TOTALE LASTEN (C+D)
¤
15.232.568
14.107.000
14.572.103
RESULTAAT
¤
- 574.445
- 1.362.500
- 565.363
Saldo Rentebaten en -lasten
¤
100.117
100.000
103.506
EXPLOITATIERESULTAAT
¤
- 474.329
- 1.262.500
- 461.857
LASTEN
Saldo uit gewone bedrijfsvoering
32