Dünya`da ve Ülkemizde Doğum Öncesi, Doğum ve Doğum Sonrası

Dünya`da ve Ülkemizde Doğum Öncesi, Doğum ve Doğum Sonrası

Dünya’da ve Ülkemizde Doğum Öncesi,
Doğum ve Doğum Sonrası Gelenek,
Görenek ve İnançlar
Hem. Aylin ŞAKAR
Aile Bahçelievler Hastanesi
Eğitim ve Gelişim Hemşiresi
Hazırlanma Tarihi: 10 Ocak 2015
Kültür; insanın bir toplumun üyesi olarak kazandığı
bilgi, inanç, sanat, ahlak, hukuk, gelenek, görenek ve
alışkanlıklarını içeren karmaşık bir bütündür. İnsan bir
toplum içinde doğar, yaşar ve ölür. Farklı kültürlerdeki
insanların kendi kültürel varlıklarını açıkça belirtmeleri
temel insan hakkıdır ve saygı duyulmalıdır.
http://www.sechaber.com.tr/dunyada-kac-tane-ulke-var/
Hemşirelikte ilk olarak
1950’de Peplau, kültürün ruh
sağlığı üzerinde önemli bir
değişken olduğundan söz
etmiştir. Leininger
transkültürel hemşirelik
hareketlerini
yaygınlaştırmaya çalışmıştır.
Farklı kültürlerdeki bireylerin
bakımına 1960’lı yıllarda
daha çok önem verilmiştir.
Madeleine Leininger
http://www.madeleine-leininger.com/
http://www.journalagent.com/kuhead/pdfs/KUHEAD_6_1_2_7.pdf
1962 yılında King, psikopotojik davranışların kültürden
kültüre farklılık gösterdiğini ifade etmiştir. 1969’da ICN
(Uluslararası Hemşirelik Birliği) kültür içeriğini
hemşirelikte kullanmaya başlamıştır.
http://www.icn.ch/
http://www.kobipostasi.net/2011/05/18/%E2%80%9Cdunyanin-yolu%E2%80%9Dpiriveta-com%E2%80%99da/
1974’te ilk kez «Transkültürel Hemşirelik Birliği»
kurulmuştur, bunu 1990’da ‘Journal of Transcultural
Nursing’in yayınlanması izlemiştir. Günümüzde
transkültürel hemşirelikle ilgili 25 kitap ve 800’ün
üzerinde makale vardır.
http://www.akademibasin.com/
https://www.guneskitabevi.com/TR/belge/115773/psikososyal-hemsirelik-genel-hasta-bakimiicin.html
Doğum öncesi ve doğum sonrası dönemin zorlu bir
geçiş dönemi olması, verilen sağlık hizmetlerindeki
yetersizlik ve eşitsizlikler, kadınların bu dönemde ki
sağlık problemlerini önlemek ya da çözmek için
ailelerinden görmüş oldukları geleneksel uygulamalara
yönelmelerine ve uygulamalarına neden olmaktadır.
http://galeri.uludagsozluk.com/r/70108/+
Dünya’da ve Ülkemizde Gebelik Hakkında Farklı
Aile/Halk Uygulamaları Örnekleri;
Gebelik sırasında fazla aktiviteyi sürdürmek, bebeğin
dolaşımına yardım eder (Crow İndian).
Gebelik sırasında aktiviteyi korumak, küçük bebek ve
kolay doğumu sağlar (Mexican).
http://www.bebeklerim.net/haber/hamilelikte-pilates-zirvede-1162.html
Mutluluğun devamı,
bebeğe neşe ve şans
getirir (İndisans ,
Mexican, Japanese).
Sırt üstü uyumak
bebeği korur (Mexican).
http://www.milliyet.com.tr/hamilelikte-sirtustu-uyumak-zararli-mi--pembenar-detay-hamilelik-1674267/
Cinsel ilişkiyi devam ettirmek, doğum kanalının ıslak
olmasını sağlar ve doğumda kurumayı önler (Haitian,
Mexican).
Gebelik sırasında sık sık
şampuanlanmak ve günlük
banyo yapmak bebeğin
temiz olmasını sağlar (Filipion).
http://www.hurriyetaile.com/hamilelik/hamilelikte-saglik/hamilelikte-sicak-suyla-dus-almak-zararli-mi_9867.html
Bebeğin babasının kravatını düğümlemek ya da
bağlamak zor doğuma neden olur (Navajo, İndian).
Gebelik sırasında soğuk havadan korunulmalıdır
(Mexican, Haitian, Asian).
http://www.7gunsaglik.com/kategori/erkek-sagligi
Bebek başının üzerine
uzanılmamalıdır, bebek kordunu
bebeğin boynuna dolanır
(African Amerikan, Hispanic,
Caucasian, Asian).
http://sagligimicin.com/hamilelikte-kordon-dolanmasi
Evlilik veya tören alayına katılmak bebeğe kötü şans
getirir (Vietnamese).
Ülkemizde ise;
Doğacak çocuk güzel olsun diye, gebenin gökyüzüne
bakması, güzel kimselere bakması, gül koklaması,
yumurta üstüne oturması, ayva, elma, yeşil erik,
üzüm yemesi istenir.
http://www.astrolojistik.com/index.php?c=cat&id=101
http://www.amasracin.com/?menutype=meyvelerarbalik
http://www.goblenci.com/
Yumurtayı çok yiyen kadının doğacak çocuğunun saçsız
olacağına inanılır.
http://24saatgazetesi.com/haber-15956-28-gundeneski-yumurta-satilamayacak.html
http://www.leyleklergetirdi.com/0-12-ay_bebeklerde-sac-ve-tirnakbakimi.bebek?PHPSESSID=8uhtl37jcgii0hmnj4522idmu2
http://sagliklibebegim.com/dogum-lekeleri/
Hamile bir kadın hamilelik döneminde karaciğer,
dalak, siyah dut, vişne gibi bir şey yiyip farkında
olmadan elini vücudunda herhangi bir yere sürerse,
doğacak çocuğun aynı yerinde kahverengi bir ben
olacağına inanılır.
http://sagliklibebegim.com/dogum-lekeleri/
Doğum Sürecinde Farklı Aile/Halk Uygulamaları;
Anadolu’nun kırsal kesimlerinde doğum kolay olsun diye
bir çok uygulama mevcuttur. Bunlar;
Hamile kadının saç bağının çözülmesi, kilitli kapıların
açılması, pencerelerin açılması, kuşlara yem
serpilmesi, kolay doğum yapan kadının doğum
yapacak kadının sırtını sıvazlaması, kadının yüksek bir
yerden atlatılması vb. sayesinde doğumun kolay
olacağına inanılır (Türkiye).
https://melalmisralari.wordpress.com/tag/ev/
Hamile kadına, bebeğini kolay dünyaya
getirsin diye kocasının ayakkabısına su
doldurulup içirilir (Bursa).
Japon kadınlar ise doğum sırasında , ‘kolay doğum’
anlamına gelen ‘Koyasugai’ adlı deniz kabuğunu
avuçlarında tutarlar (Japonya).
Plasenta gömme ritüelleri çoğu kültürde yer alan bir
davranıştır. Hmong inancına göre, plasentanın
çocuğun ilk elbisesi olduğuna inanılmakta ve evde
saklanması gerektiği düşünülür (Tayland).
Ülkemizde ise plasentaya doğumdan sonra üç iğne
saplandığı ve kimseye haber vermeden bahçenin bir
köşesine gömüldüğü görülmüştür.
İran kültüründe doğum sonu dönemde kanamayı
durdurmak için muska yazdırmak, karına sıcak
uygulama yapmak, tatlı-cevizli besinler yemek, kadını
kekiğin buğusuna oturtmak gibi uygulamalar
yapılırken,
Türk kültüründe ise soğanı kaynatıp içmek, sıcak
höllüğe oturtmak, kahve içmek, karına bastırma,
karına soğuk su dökme gibi uygulamalar görülüyor.
Doğan bebek ses vermezse
soğuk suya batırılır; ağzına,
yüzüne soğuk su serpilir,
burnuna toprak kokutulur,
ayağının altına vurulur.
Bebeğin eşi köze atılır, sıcak
suya batırılır, küle gömülür.
Canlanmadığı taktirde
çocuğun canı eşte kaldı denir
ve kendi haline bırakılır
(Türkiye).
http://karamanli.biz/kirklama-gelenegi/
Doğum Sonrasında Farklı Aile/Halk Uygulamaları;
Hindu kadınlar 40 gün evde kalırlar ve bu süreçte ev
işi yapmazlar.
Hindistan da doğumdan sonra lohusa 40 gün
boyunca yemek yapmaz ve zengin bir diyetle beslenir.
Bebeğin doğumundan sonra, lohusanın iyileşmesi
için 40 güne ihtiyaç duyulduğu, bu dönemde halsiz ve
dayanıksız olduğu düşünülür (Çin).
Çin de bebek bir ayını doldurmadan yakın akraba,
büyük anne ve babaların dışında kimseye gösterilmez
(Çin).
Çin de lohusalar günlük banyolarını, taze zencefil
köküyle oluşturulan karışımla yapar. Böylece taze kan
akımının arttığına ve kişinin güçlendiğine inanılır
(Çin).
Ülkemizde ise bazı yörelerde loğusanın doğumdan
sonra basitçe yıkandığı,
İkinci doğum ise doğumdan iki gün sonra ebe
tarafından yıkandığı,
Bazı yerlerde ise kadının doğumdan en erken 12 veya
20 gün sonra ebe tarafından yıkandığı ve eşlerine
yıkanmadan yaklaşmadıkları belirtilmiştir.
Sıcak basmasını önlemek için, lohusanın yastığının altına
ekmek, ayna, bıçak konulur (Türkiye).
Baş ucuna Kuran-ı Kerim asılır ve yatağının etrafı iple
çevrilir (Türkiye).
Yattığı odanın duvarlarına ise elek, soğan ve sarımsak asılır
(Türkiye).
http://www.asistanhekim.org/2014/01/birdoktor-daha-mi-olsun-2/
http://www.funbou.com/mini-el-aynasi-kelebek-1463
http://resco.blogcu.com/sesli-kurani-kerim-ogrenme/6893906
Göbek bağındaki uygulamalar ise;
Çocuk kız ise bir çeyiz sandığının veya dikiş
makinesinin çekmecesinde göbek bağı saklanır ki,
kızın ayağı evde olsun, evcil olsun;
Çocuk erkek ise göbeği okulun bahçesine gömülür,
okusun, adam olsun diye (Türkiye).
Çocuğun doğduğu gün evcil hayvanlardan birisi (inek,
koyun, keçi, tavuk) de doğurursa çocuğa kırk
basacağına inanılır (Türkiye).
http://www.habervitrini.com/galeri/anne-kedinin-dogum-ani-379687/7/
Kırkı çıkmadan çocuğun
tırnakları kesilirse çocuğun
hırsız olacağına inanılır (Türkiye).
Çocuk doğar doğmaz kaşlarının
düzgün olması için kaşına idrarı
sürülür (Türkiye).
Kırkı çıkana kadar çocuk, cildinin
güzel olması için her gün 1
yumurta kırılmış su ile
köpürtülerek yıkanır (Türkiye).
http://www.aktuelkadin.com/bebek-tirnagi-ne-zaman-ve-nasil-kesilirvideo.html
Kars ‘ta loğusa kadının kendi yemeklerine al karası
girer diye komşular anneye yemek yapıp getirirler.
Buna yoklama denir (Kars).
Üç ezan sesi duyulmadan çocuğun emzirilmesinin
uğursuzluk getireceğine inanılır (Türkiye).
Tavşan pisliği ve kaplumbağa yumurtası yedirilen
çocuğun, altını ıslatmayacağına inanılır (Türkiye).
Bebeğin ilk kakalı bezi evde bereket olsun diye
yatağın altına konulur (Türkiye).
Yenidoğan da pamukçuk oluştuğu zaman, tavuğun
su içtiği yalaktan alınan suyun sürülmesi ile
iyileşeceğine inanılır (Tekirdağ).
Yenidoğan ateşlenirse, çocuk soyulur ve çıplak
olarak çocuğun üzerinden atlayıp üzerinde oklava
kırılır. Böylece çocuğun bir daha hasta
olmayacağına inanılır (Tekirdağ).
Çocuğun korkmaması için, özellikle gece
sıçramalarında çocuğa efsun yapılır. Bunun için çocuk,
soğuk suyla yıkanılır (Manisa).
Çocuk ilk doğduğu günlerde gözlerine limon
damlatılırsa gözleri parlak olur (Şanlıurfa).
Çocuk ilk doğduğunda ağzına kim tükürürse huyu ona
benzer (Diyarbakır).
Kültürel Yaklaşımla Hemşirelik
Bakımı Nasıl Olmalıdır ?
http://blog.entrepreneurthearts.com/2014/08/17/we-as-creative-people-have-a-responsibility-to-thisworld/
Farklı kültürlerden gelen kadın ve ailesine uygun
kültürel bakımı sağlamak için hemşirelerin, bakım
modellerine göre kültürel hassas değerlendirmeyi
uygulamalıdır.
Rutin postnatal hemşirelik bakımı, genellikle sağlıklı
beslenme, yeterli sıvı alımı ve kendi kendine bakım
uygulamaları, doğru hijyen uygulamaları, banyo,
hareket etme ve egzersiz konusunda desteklenmeyi
içermektedir. Farklı kültürel gruplardaki kadınların
tehlikeli olabilecek uygulamaları da yapabilecekleri de
unutulmamalıdır.
Genel olarak bakıldığında, bölgeden bölgeye hatta
şehirden şehre sağlık uygulamaları ve algılamaları
değişiklik göstermektedir.
Ankara’da altına kaçıran çocuğa yatır toprağının
yedirilmesi,
Ordu’da doğumu kolaylaştırmak için kadına Kâbe
toprağı konmuş su içirilmesi bunlara birer örnektir.
Burada bakımdan önce eğer yanlış bilinen sağlık
uygulamaları varsa, bunların hastanın kültürüne
saygısızlık etmeyecek şekilde tıbbi açıklamasının
yapılması gerekir, çünkü yadırgayıcı ve küçümseyici
yaklaşımlar açıklamaların reddedilmesine neden
olacaktır.
Kültürlere duyarlı bakım sağlamada, kültürel çatışmayı
en aza indirgeyen üç tür yaklaşım vardır;
Bireyin/hastanın kendi bakış açısı ile kültürel inançları
korunmalıdır. Hemşirenin profesyonel eylem ve kararları
hastanın kültürünü korumaya ve sağlığına kavuşmasına
yardım eder. (örneğin hastanın sürekli kullandığı bitkisel
çayı içmesine izin vermek)
Hemşire destekleyici, profesyonel eylem ve kararları
yerine getirmede yetkili olmalıdır. (örneğin ölümü
yaklaşan hasta ve ailesi için ortam ve dini lider sağlamak)
Hemşire, sağlığa zararlı davranışlar karşısında bireyin
hastanın doyurucu ve sağlıklı yaşam geliştirmesi için
yeni kalıplar oluşturulmasına yardımcı olmalıdır
(örneğin ishalli bebeğe su vermeyen annenin inanç
sistemini değiştirerek, yeniden yapılandırmak).
Günümüzde kültürel içerikli bakıma yönelik teorik bilgi
olsa da, henüz kültürlere duyarlı bakım yeterince
uygulanmamaktadır. Hemşireler, sağlıklı veya hasta
bireylere bakım verirken aşağıda sıralanan konularda
duyarlı davranmalıdır:
 Hemşireler kendi kültürünün farkında olmalı, sağlık
alanında önyargı ve ırkçılığa karşı koyarken bireysel
tercihleri de tanımalıdır. Bireylere ve kendisine karşı
dürüst, açık, samimi olmalıdır.
 Hemşireler kültürlere duyarlı yaklaşımda hizmet
verdiği topluma ilişkin bilgi sahibi olmalıdır. Kültürler
arasında köprü olabilecek öğeleri tanımalıdır. Hizmet
verdiği toplumun okul, hastane, ibadethane gibi
sosyal birliktelik ortamlarını tanımalı, mümkünse
ziyaret etmeli, toplum liderleriyle görüşmelidir.
http://www.kamuhabermerkezi.com/okul-yonetimi-kilavuzu.html
http://www.seyahatcin.com/sultanahmet-camii-tarihi-hakkinda-bilgi-ulasim-gezisi-ziyaret-saatleri.html
http://istanbulresimleri.net/istanbul_resimleri_kategori_kilise_resimleri_42.html
 Hemşire kültürel veri toplamada kendisine yardımcı
olabilecek stratejileri belirlemelidir. Toplumda çok
yaygın olarak kullanılan ve bakım verirken iletişimi
kolaylaştıracak kelime ve cümleleri de öğrenmeli,
bireyleri incitmeksizin uygun soru sormayı bilmelidir.
 Hemşirelik bakımı verirken kültür kavramını merkez
almalı, bireyin kültürel gereksinimleri ile uyumlu bakım
sağlamalıdır.
Durağan, gelişmeye kapalı ve bilgi birikimi olmayan
bir hemşirelik anlayışı düşünülemez.
Hemşireliğin asıl kaynağı ve temeli ‘insan’
olduğundan sürekli antropoloji ve kültür ile iç içedir.
Bu nedenle, durmaksızın gelişmeye ve büyümeye
devam edecektir.
KAYNAKLAR:
1.
http://www.dieweltdertuerken.org/index.php/ZfWT/article/viewFile/215/boskus-konak, Erişim
Tarihi: 19.12.2014.
2.
Taşçı Duran E, Sevil Ü. Prenatal ve Postnatal Dönemde Kültürel Yaklaşım. İçinde: Kültürlerarası
Hemşirelik. Editörler: Prof. Dr. Ümit Seviğ, Yrd. Doç. Dr. Gülbu Tanrıverdi). İstanbul Medikal
Yayıncılık , 1. Basım, 2012, ss.325-358.
3.
http://www.haber7.com/guncel/haber/773566-dogum-sonrasi-geleneksel-inanislar, Erişim Tarihi:
22.12.2014 .
4.
http://t24.com.tr/haber/dogum-sonrasi-geleneksel-inanislar-sivas-aa,161710, Erişim
Tarihi:22.12.2014.
5.
Başal HA. Türkiye’de doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası çocuk gelişimi ve eğitimine ilişkin
gelenek, görenek ve inançlar. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2006; XIX (1): 45-70.
6.
http://www.kahramanmaras.bel.tr/images/stories/Sempozyumlar/kahramanmaras_sempozyumu
/c2/56_Yrd_Doc_Dr_Hamza_Karaoglan.pdf, Erişim Tarihi: 11.12.2014.
7.
http://www.karskulturturizm.gov.tr/TR,54864/gelenek--gorenek-ve-inanislar .html, Erişim Tarihi:
22.12.2014.
8.
http://gebelik.org/dosyalar/hurafeler1.html, Erişim Tarihi: 22.12.2014.
9.
http://www.folklor.org.tr/Lists/Posts/Post.aspx?ID=33, Erişim Tarihi: 22.12.2014.
10. http://www.kadinlarkulubu.com/forum/index.php?threads/ulkemizde-dogumgelenekleri.38886/, Erişim Tarihi :22.12.2014.
11. http://www.mku.edu.tr/files/304_dosya_1339587543.pdf, Erişim Tarihi : 05.01.2015.
12. http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/1030.pdf, Erişim Tarihi: 07.01.2015.
13. http://www.journalagent.com/kuhead/pdfs/KUHEAD_6_1_2_7.pdf, Erişim Tarihi: 07.01.2015
Teşekkür Ederim…
http://www.hyphenmagazine.com/magazine/issue-23-bittersweet/motherhood-rooted