Huseyin TOKGOZ
Transcription
Huseyin TOKGOZ
BERNARD SOULİER SENDROMU VE GLANZMAN TROMBASTENİSİ TANISIYLA İZLENEN OLGULARIMIZDA MUTASYON ANALİZİ Dr. Hüseyin TOKGÖZ Meram Tıp Fakültesi Çocuk Hematoloji Bilim Dalı Glanzman trombastenisi (GT); Glikoprotein IIb/IIIa reseptörlerini kodlayan gende (17q21-23) mutasyon sonucu GpIIb/IIIa reseptörlerin kalitatif veya kantitatif bozukluğu Trombositlerin fibrinojene bağlanmasında ve birbiriyle agregasyon yapmasında yetersizlik Otozomal resesif kalıtım En sık görülen kalıtsal trombosit fonksiyon bzk Glanzman trombastenisi (GT); • Mukokutanöz kanamalar, • Trombosit sayısı normal, periferik yaymada trombositler bol ama küme yapmaz. • Epinefrin, ADP, kollajene cevapsızlık mevcut, ristosetine cevap normal. • Flow sitometri ile CD41 ve CD61 düşüklüğü • Tip I:<%5, • Tip II:%5-25, • Tip III:>%25 (disfonksiyone) Bernard Soulier Sendromu (BSS) • Glikoprotein Ib-V-IX kompleksinin yokluğu veya azlığına bağlı • Sorumlu genler, 17.kromozom ve 3.kromozomda bulunmaktadır. • Trombositin hasarlı damar duvarına VWF aracılı adezyonu bozulur. • Mukokutanöz kanamalarla seyreder. • Makrotrombositopeni mevcuttur. • Ristosetine cevap yok, ADP, epinefrin ve kollajene cevap normal. • Flow sitometrik olarak CD42 a,b,c düşük Amaç • Bernard Soulier sendromu ve Glanzman trombastenisi tanısıyla izlediğimiz hastalarda; Genetik olarak mutasyon tipinin araştırılması (ülkemizde ilk) Klinik ve laboratuvar özelliklerinin ayrıntılı olarak değerlendirilmesi Mutasyon tipi ile klinik bulgular arasındaki ilişkinin incelenmesi Gereç ve Yöntem-1 • Meram Tıp Fakültesi Çocuk Hematoloji Bölümünde • 1993-2013 yılları arasında tanı alarak takip edilen, GT tanılı 20 hasta, BSS tanılı 7 hasta çalışmaya alındı. • Hasta ve hasta yakınlarından yazılı onam alındı. Gereç ve Yöntem-2 Hastaların; • Yaş • Cinsi • Tanı alma yaşı • Tanıdaki PLT sayısı • Ortalama PLT hacmi (MPV) • Trombosit agregasyon testi sonuçları • Flow sitometri sonuçları (CD42, CD41, CD61) • Mutasyon tipleri • Kanama fenotipleri* *Tosetto A, Rodeghiero F, Castaman G, Goodeve A, Federici AB, Batlle J, et al. A quantitative analysis of bleeding symptoms in type 1 von Willebrand disease: results from a multicenter European study (MCMDM-1 VWD). J Thromb Haemost. 2006 Apr;4(4):766-73. Semptom -1 0 1 Epistaksis - Yok veya önemsiz (5’den az) >5 veya 10 dk’dan fazla süreli Kutanöz kanama - Yok veya önemsiz (<1cm) >1 cm ve travma yok Minor yaradan kanama - Yok veya önemsiz (5’den az) >5 veya 5 dk dan fazla süreli Sadece medikal konsültasyon Cerrahi hemostaz Oral kavite - Yok En az bir kere refere edilme Sadece medikal konsültasyon Cerrahi hemostaz veya antifibrinolitikler Yok Ülser, portal hipertansiyon, anjiodisplazi veya hemoroid ile ilişkili Spontan gastrointestinal kanaması Cerrahi hemostaz, kan transfüzyonu, replasman tedavisi, desmopressin, antifibrinolitik Gastrointestinal kanama - Diş çekimi En az 2 diş çekiminde kanama olmaması Cerrahi En az 2 cerrahi girişimde kanama olmaması Çekim yapılmamış olması ya da bir çekim sonrası kanama olmaması Cerrahi yapılmamış olması ya da bir cerrahi sonrası kanama olmaması Tüm prosedürlerin <%25’inde refere edilme ihtiyacı olması Tüm prosedürlerin <%25’inde refere edilme ihtiyacı olması Menoraji - Yok Sadece medikal konsültasyon Postpartum kanama En az 2 doğum sonrası kanama olmaması Doğum yapmamış olma veya bir doğum sonrası kanama olmaması Sadece medikal konsültasyon 2 Sadece medikal konsültasyon gereksinimi Sadece medikal konsültasyon 3 Tampon, koterizasyon veya antifibrinolitik tedavi ihtiyacı Tüm prosedürlerin <%25’inde refere Resütürasyon veya tampon koyma edilmesi ama müdahale gerektirmeme Tüm prosedürlerin >%25’inde refere Cerrahi hemostaz ya da antifibrinolitik edilmesi ama müdahale gerektirmeme Antifibrinolitikler, OKS kullanımı Dilatasyon ve küretaj, demir tedavisi Dilatasyon ve küretaj, antifibrinolitikler, demir tedavisi Kan transfüzyonu veya replasman tedavisi ya da desmopressin Travma sonrası veya spontan oluşan, desmopressin veya replasman tedavisi gereksinimi Travma sonrası veya spontan oluşan, desmopressin veya replasman tedavisi gereksinimi Kas hematomu - Hiç yok Travma sonrası oluşan, Spontan oluşan, tedavi tedavi gerektirmeyen gerektirmeyen Hemartozis - Hiç yok Travma sonrası oluşan, Spontan oluşan, tedavi tedavi gerektirmeyen gerektirmeyen 4 Kan transfüzyonu veya replasman tedavisi ya da desmopressin Kan transfüzyonu veya replasman tedavisi ya da desmopressin Kan transfüzyonu veya replasman tedavisi ya da desmopressin Kan transfüzyonu veya replasman tedavisi ya da desmopressin Kan transfüzyonu veya replasman tedavisi ya da desmopressin Kan transfüzyonu veya replasman tedavisi ya da desmopressin ya da histerektomi Histerektomi Travma sonrası veya spontan oluşan, cerrahi müdahale veya kan transfüzyonu gereksinimi Travma sonrası veya spontan oluşan, cerrahi müdahale veya kan transfüzyonu gereksinimi Gereç ve Yöntem-3 (GT hastalarında GpIIB gen değişimlerinin belirlenmesi) • Hastalardan alınan EDTA’lı kanlardan klasik fenol/kloform yöntemiyle DNA izolasyonu yapıldı. Polimeraz zincir reaksiyonu yöntemiyle gene ait 35 ekzonun amplifikasyonu yapıldı. DNA pürifikasyonu ve DNA dizi analizi yöntemleri kullanıldı. Gereç ve Yöntem-5 BSS mutasyon analizi • GP1BA, GP1BB and GP9 gen bölgelerinin incelenmesi için genomik DNA ürünleri kullanıldı. • Genomik fragmentler, spesifik olarak bu gen bölgeleri için dizayn edilmiş primerler kullanılarak PCR reaksiyonuna tabi tutuldu. • Daha sonra amplifikasyon, sekans ve DNA dizi analizi yapıldı. İstatistik • BSS hasta grubunda, oranların karşılaştırılmasında, örneklem sayısı az olduğu için Fischer’in exact testi kullanıldı. • GT’li olgularda, nonparametrik dağılım için gruplar arası karşılaştırmada Mann Whitney U testi kullanıldı. • P<0.05 değeri anlamlı kabul edildi. • GPIIB gen değişimi olanlar ile olmayanlar şeklinde 2 gruba ayrılarak değerlendirildi. BULGULAR Glanzman trombastenisi • GT tanılı 20 olgunun yaşları 3 ile 24 yıl arasında değişiyordu (ortanca 15,5 yıl). • 12 erkek, 8 kız, E/K oranı: 1.5 • Tanı alma yaşı 1 ay ile 12,5 yaş arasında değişiyordu (ortanca 6 ay). • Teşhis sonrası takip süresi 3 yıl ile 20 yıl arasında değişmekte idi (ortanca 8 yıl). • En sık başvuru semptomu burun kanaması ve cilde ait morluklar • 18 olgu tip I, 2 olgu tip III BULGULAR Bernard Soulier sendromu • BSS tanılı 7 olgunun yaşları 8,5 yaş ile 29 yaş arasında değişiyordu (ortanca 24 yıl). • Olguların hepsi kız idi. • Tanı alma yaşları 7 ay ile 8 yaş arasında değişmekte idi (ortanca 2.5 yıl). • Tanı sonrası takip süresii 3.5 yıl ile 26 yıl arasında değişmekte idi (ortanca 22 yıl). • En sık başvuru semptomu burun kanaması ve ekimoz • Ortanca MPV: 12.1 PLT: 40000 Tablo 1. Glanzman Trombastenisi ve Bernard Soulier Sendromlu Olgularda Görülen Kanama fenotipleri Glanzman trombastenisi (%) Bernard Soulier Sendromu (%) Burun kanaması 85 71 Kutanöz kanama 52 43 Diş eti kanaması 70 71 Menoraji Gastrointestinal kanama 25(100*) 71 (100*) 25 28 Cerrahi sırasında aşırı kanama 10 5 Hematüri 5 0 Viseral hematoma 5 14 Kanama şekli *Uygun yaş grubundaki kızlarda Tablo 1. Glanzman Trombastenili Hastalarda Laboratuar Bulguları Yaş Olgu no Tanı Cins 1 2 (yıl) 23,5 20 Erkek Kız Yaşı 1 ay 3 ay 3 24 Kız 4 19,5 5 PLT sayısı (x103/mm3) MPV ADP (%) Epinefrin (%) Kollajen (%) Ristosetin (%) CD 41a (%) CD 61a (%) 243 255 (fl) 8,4 10,7 1 0 3 0 0 8 71 69 0 0 0 0 12,5 yıl 290 8,4 0 0 4 48 * * Kız 9,5 yıl 228 9,1 0 0 1 89 0 0 16 Erkek 8 yıl 252 8,8 0 0 8 73 * * 6 19 Erkek 1 ay 326 9,2 0 0 1 67 0,03 0,46 7 21,5 Kız 3 yıl 280 9,5 0 2 1 77 * * 8 21,5 Kız 3 yıl 242 9,8 1 0 0 83 0 0 9 15,5 Erkek * 305 8,4 * * * * 0 0 10 6 Erkek 6 ay 299 8,5 3 2 0 82 0 0 11 4 Erkek 7 ay 245 9,1 1 1 1 75 0,1 0,2 12 3 Erkek 1,5 ay 322 9,1 * * * * 0 0 13 12 Erkek 2 yıl 426 8,8 1 2 6 15 0,04 0 14 15 Erkek 8 yıl 284 8,5 2 3 3 82 64 72 15 17,5 Erkek * 272 8,7 0 0 0 97 * * 16 4,5 Kız 2,5 yıl 208 8,9 * * * * 0,02 0,02 17 8,5 Erkek 4,5 ay 214 8,3 0 0 0 60 0,04 0,36 18 7 Erkek 4 yıl 244 9,6 36,6 7,3 35,5 78,9 92 94 19 9,5 Kız 15 ay 281 11,4 28,4 11,6 17,8 72,1 * * 20 7 Erkek 2 ay 203 8,3 1 1 1 70 0 0 Glanzman Trombastenili Olgularda Kanama Skorlaması Minor yaradan kanama Oral kavite kanaması GİS kanaması Diş çekimi Cerrahi Menoraji Postpartum hemoraji Kas hematomu SSS kanaması Semptom Epistaksis Kutanöz kanama Olgu 1 3 0 1 1 3 0 0 0 0 0 0 Olgu 2 3 1 1 1 0 0 0 4 0 0 0 Olgu 3 0 1 1 1 0 3 0 3 0 0 0 Olgu 4 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Olgu 5 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Olgu 6 4 2 1 1 3 4 4 0 0 0 0 Olgu 7 3 1 1 3 0 0 0 4 0 0 0 Olgu 8 2 1 1 1 0 0 0 4 0 0 0 Olgu 9 2 0 2 2 0 0 0 0 0 0 0 Olgu 10 1 2 1 3 0 0 0 0 0 1 0 Olgu11 0 1 1 2 4 0 0 0 0 0 0 Olgu 12 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 Olgu 13 3 2 1 1 3 0 0 0 0 0 0 Olgu 14 3 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Olgu 15 4 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 Olgu 16 4 1 1 4 0 0 0 0 0 0 0 Olgu 17 3 2 1 1 3 4 0 0 0 0 0 Olgu 18 0 1 1 4 0 0 0 0 0 0 0 Olgu 19 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 Bernard Soulier Sendromlu Hastalarda Klinik ve Laboratuvar Bulguları ve Mutasyon Analizi OLGU 1 OLGU 2 OLGU 3 OLGU 4 OLGU 5 OLGU 6 OLGU 7 Yaşı 29 yıl 28 yıl 18 yıl 8,5 yıl 11,5 yıl 24 yıl 29 yıl Cinsiyeti Kız Kız Kız Kız Kız Kız Kız Tanı yaşı 30 ay 24 ay 34 ay 7 ay 8 yıl 2 yıl 7 yıl PLT sayısı 44000 42000 11000 40000 35000 45000 8000 MPV (fl) 16 15,2 10,2 11,8 11,2 12,1 12,8 ADP %26 %16 * * Normal %1 * Epinefrin %26 %18 * * Normal %2 * Kollajen %26 %16 * * Normal %4 * Ristosetin %0 %0 * * Anormal %2 * CD42a %0 %0 %0,02 %0,03 %89 (CD42b %75) * * Diş eti kanaması, epistaksis, ekimoz, GİS knm Epistaksis, GİS kanaması, ekimoz Menoraji, diş eti kanaması Menoraji, Kanama fenotipi Menoraji, epistaksis, diş eti knm, GİS kanaması, dalak kanaması Menoraji, epistaksis,diş eti knm, Menoraji, epistaksis, ekimoz Hayati kanama Dalak kanaması, GİS kanaması Yok Yok GİS Kanaması Yok Yok yok Başvuru semptomu Diş eti knm, göbek kordonu knm Diş eti kanaması Epistaksis Diş eti knm, ekimoz Epistaksis Diş eti kanaması Epistaksis Geçirilmiş cerrahi Uterin polipektomi, diş çekimi Uterin polipektomi Diş çekimi Yok Yok Yok Diş çekimi? Bernard Soulier sendromu tanılı olgulardaki mutasyon sonuçları Olgu İlgili gen Bulunan Mutasyon Olgu 1 GpIBB c.[470T>A(+)472_473del(C T)] (p.Leu157GlnfsX151) Olgu 2 GpIBB c.[470T>A(+)472_473del(C T)] (p.Leu157GlnfsX151) Olgu 3 GpIBB c.233T>G (p.Leu78Arg) Olgu 4 GpIBB c.233T>G (p.Leu78Arg) Olgu 5 GpIBA c.1A>C Olgu 6 GpIBB c.233T>G (p.Leu78Arg) Olgu 7 GpIBB c.233T>G (p.Leu78Arg) Bernard Soulier Sendromlu Hastalarda Kanama Skorlaması SEMPTOM OLGU1 OLGU2 OLGU 3 OLGU 4 OLGU 5 OLGU 6 OLGU 7 Epistaksis 4 4 4 4 2 0 0 Kutanöz kanama 1 1 3 2 1 2 1 Minor yaradan kanama 1 1 1 0 0 1 1 Oral kavite kanaması 4 4 3 3 0 2 1 GİS kanaması 3 0 0 3 0 0 0 Diş çekimi 0 0 0 0 0 0 0 Cerrahi 1 0 0 0 0 0 0 Menoraji 4 4 4 0 0 4 3 Postpartum hemoraji 0 0 0 0 0 0 0 Kas hematomu 0 0 0 0 0 0 0 SSS kanaması 0 0 0 0 0 0 0 Burun kanaması GT (%85) • Dört olguda TS ihtiyacı • İki olguda derin anemi ve kalp yetmezliği nedeniyle ES ihtiyacı • Demir eksikliği anemisi BSS (%71) • Dört olguda TS ihtiyacı • İki olguda ES ihtiyacı • Demir eksikliği anemisi Menoraji • GT (genel olarak %25); Adet görme döneminde olan 5 kız hastanın;hepsinde (%100) menoraji mevcut, Hepsi OKS kullanıyordu. Hepsinde demir eksikliği anemisi mevcuttu. Dört olgu TS üç olgu ES almıştı. • BSS (genel olarak %71); Yedi kız olgudan adet görme dönemindeki 5 kızın hepsinde (%100) menoraji problemi var. Beş kız olgudan 4’ü TS almış, bir tanesi oral traneksamik asit tedavisi ile kanamaları kısmen kontrol altına alınabiliyordu. Hepsi OKS ve demir tedavisi alıyordu. Diş çekimi • GT’ li 9 olgu, BSS’ li 6 olgu • GT’ li dokuz olgudan yedi tanesi, BSS’li 6 olgudan beş tanesi işlem öncesi proflaktik TS aldı. • GT’ li iki olguya, BSS’ li bir olguya, TS verilmeksizin DDAVP ve traneksamik asit ile komplikasyonsuz diş çekimi yapıldı. • Olguların hiçbirinde işlem sonrası problem yaşanmadı. Sünnet • GT tanılı 8 olguya sünnet yapıldı. • 7 olgu, sünnet öncesi TS aldı. • 6 tanesinde sorun olmadı, bir olgu sünnet sonrası uzamış sızıntı şeklinde kanama nedeniyle yeniden TS aldı. • GT tanılı bir olgu, TS almaksızın DDAVP ve traneksamik asit desteği ve ankaferd ile sünnet oldu, belirgin bir kanama problemi yaşanmadı. • BSS tanılı olguların hepsi kız idi. Cerrahi • GT’li bir olgu, duodenal intramural hematoma bağlı invajinasyon nedeniyle opere oldu. Preop TS almasına rağmen, devam eden GİS kanaması nedeniyle tekrarlayan TS ve ES transfüzyonları yapıldı. Daha sonra kanama kontrol altına alındı. • BSS’li iki olguya uterin polipektomi yapıldı. Öncesinde proflaktik TS alan hastalarda kanama problemi yaşanmadı. Hayatı tehdit eden kanama • GT; Bir olguda mediastinal hematom Beş olguda GİS kanaması Bir olguda duodenal intramural hematom nedeniyle invajinasyon ve cerrahi gereksinimi Bir olguda makroskopik hematüri • BSS; Bir olguda travmatik dalak kanaması ve GİS kanaması Bir olguda GİS kanaması Diğer kanamalar • BSS ve GT tanılı hiçbir olguda SSS kanaması, hemartroz yoktu. Sadece bir GT olgusunda travmatik kas hematomu mevcuttu. • BSS ve GT tanılı hiçbir olgu gebe kalmamış ve dolayısıyla postpartum kanama riski ile karşı karşıya kalmamıştı. Mutasyon klinik bulgu ilişkisi • GPIIB gen değişimi olanlar ile olmayanlar olarak 2 gruba ayrıldı. • Bu iki grup arasında epistaksis, kutanöz kanama, minor yaradan kanama, oral kavite kanaması, GİS kanaması, diş çekimi, cerrahi sonrası kanama, menoraji, kas hematomu, hemartroz, hayatı tehdit eden kanama açısından ayrı ayrı değerlendirildi. • Mann Whitney U testi ile anlamlı bir fark saptanmadı (p>0.05). Mutasyon klinik bulgu ilişkisi-2 • BSS’li 3 mutasyon gurubu arasında • Kanama skorları açısından (epistaksis, kutanöz kanama, minor yaradan kanama, oral kavite kanaması, GİS kanaması, diş çekimi, cerrahi sonrası kanama, menoraji, kas hematomu, hemartroz, hayatı tehdit eden kanama), tanıda PLT sayısı ve MPV açısından anlamlı bir fark saptanmadı (p>0.05). TARTIŞMA VE SONUÇ • GT ve BSS, nadir görülen OR geçişli trombosit fonksiyon bozukluklarıdır. • Ağırlıklı olarak mukokutanöz kanamalarla seyreder. • Kanama semptomlarının sorgulanması açısından İTP, VWH ve hemofililerde çok sayıda çalışma mevcut. • Trombosit fonksiyon bozuklukları ile ilgili sınırlı sayıda çalışma var. (McKay H, Derome F, Haq MA, Whittaker S, Arnold E, Adam F, et al. Bleeding risks associated with inheritance of the Quebec platelet disorder. Blood. 2004 Jul 1;104(1):159-65.) TARTIŞMA VE SONUÇ • Sık görülen kanama paternleri, Epistaksis Diş eti kanamaları Ekimoz, peteşi gibi cilt bulguları Menoraji • Daha az sıklıkta GİS kanaması, hematüri • Hematom, hemartroz çok nadir (bizde hiç yok) • Literatür ile uyumlu. *Toogeh G, Sharifian R, Lak M, Safaee R, Artoni A, Peyvandi F. Presentation and pattern of symptoms in 382 patients with Glanzmann thrombasthenia in Iran. Am J Hematol. 2004 Oct;77(2):198-9. TARTIŞMA VE SONUÇ • Çalışmamızda diş çekimi, sünnet gibi prosedürler sonrası hemen hemen hiç kanama gözlenmemesi, öncesinde alınan proflaktik önlemler sebebiyle olabilir. • Genel olarak nontravmatik derin hematomlar bu olgularda nadirdir. • Bir GT olgusunda mediastinal hematom görülmüştür. TARTIŞMA VE SONUÇ • Bir hipotez olarak, GT hastalarında trombofilik genetik defektlerin bulunması, hastalarda kanama sıklığını ve şiddetini azaltabilir ama bu konuda yeterli delil yoktur. • Bizim bir GT olgumuzda mediastinal hematom gibi hayati bir kanamanın sınırlandırılabilmesi, eşlik eden faktör V Leiden heterozigot (+)’liği olması ile izah edilmiştir. • Bu ilginç birliktelik literatürde daha önce rastlanmamıştır. TARTIŞMA VE SONUÇ • Kanama yerleri tahmin edilebilmekle birlikte, bu olgularda kanama şiddetini önceden tahmin etmek güçtür. • Mutasyon tipi ile klinik gidişat arasında literatürde de korelasyon bulunmamıştır. • Bizim çalışmamızda hem BSS hem GT hastalarında aynı mutasyon taşınsa bile klinik gidişat farklı olduğu görülmüştür. Di Minno G, Coppola A, Di Minno MN, Poon MC. Glanzmann's thrombasthenia (defective platelet integrin alphaIIb-beta3): proposals for management between evidence and open issues. Thromb Haemost. 2009 Dec;102(6):1157-64. TARTIŞMA VE SONUÇ • Glanzman trombastenisi veritabanında 100’den fazla tanımlanmış mutasyon var. (http://sinaicentral.mssm.edu/intranet/research/glanzmann) • Çalışmamızda GT hastalarında IIb geninde daha önce gösterilmemiş olan 5 farklı mutasyon bulunmuştur. • Bu haliyle literatüre katkı sağlayacağı düşünülmüştür. TARTIŞMA VE SONUÇ • BSS’li olgularda bugüne kadar 30’dan fazla mutasyon tanımlanmıştır. • Daha çok GpIBA geninde mutasyon olmakla birlikte, GpIBB ve GpIX mutasyonu da olabilir. • Bizim BSS olgularımızdan 6’sında GpIBB geninde mutasyon, • Bir olguda ise GpIBA geninde mutasyon gösterilmiştir. Balduini CL, Savoia A. Inherited thrombocytopenias: molecular mechanisms. Semin thromb Hemost. 2004;30:513-523 TARTIŞMA VE SONUÇ • BSS olgularımızın sayısının az olması nedeniyle kanama şiddeti ve mutasyon tipi arasındaki ilişki tam olarak değerlendirilemedi. • Bununla birlikte c.[470T>A(+)472_473del(CT)] (p.Leu157GlnfsX151) mutasyonu olan iki kardeş olguda daha ağır ve sıklıkla transfüzyon gerektiren kanamalar olduğu görüldü. SONUÇ • Bu çalışmamız, özellikle GpIIB geninde Türkler’e özgü mutasyonların ortaya konması ile ileride yapılacak çalışmalara yararlı olması açısından önem arz etmektedir. TEŞEKKÜRLER