heemstede bennebroek 1987 - Historische Vereniging Heemstede

Transcription

r
4o jaar V.O.H.B.
Nummer 5i
Febr.
Bestuur:
C. Schuitemaker, voorzitter
Ussellaan 7,
2105 VA HEEMSTEDE
tel. 023-288916
W. Verspoor, secretaris
Wagnerkade 65,
2102 CT HEEMSTEDE
tel.
023-283068
K. de Raadt, wnd. penningmeester
Kerklaan 49 b,
2101 HL HEEMSTEDE
tel. 023-280641
H.H. Hamming, ledenadministratie
Provinciënlaan 100,
2101 SW HEEMSTEDE
tel. 023-285034
Th. Dekker, redacteur Nieuwsbrief
Bosboom Toussaintlaan 47,
2103 SU HEEMSTEDE
tel. 023-285136
J.L.P.M. Krol,
Joh. Verhulstlaan 26,
2102 XT HEEMSTEDE
tel. 023-282977
Mevr. H.F.M. Suiker-Wolff
Fresialaan 26
2106 BS HEEMSTEDE
tel. 023-288543
Contributie minimaal f. 15,—
(incl. f. 2,50 Restauratiefonds)
Giro 27.35.06 t.n,v. de Penningmeester
v.d. Ver. Oud-Heemstede-Bennebroek
te Heemstede.
Redactioneel
Dit is uw eerste Nieuwsbrief in het jaar waarin wij ons veertigjarig
bestaan vieren. Tegelijk is het een Nieuwsbrief zoals u nog nooit
eerder hebt ontvangen. Het eerste gedeelte bevat het normale verenigingsnieuws; het tweede gedeelte is iets heel bijzonders: onze penningmeester K. de Raadt heeft alle mededelingen, artikelen en wat
dies meer zij uit de voorgaande vijftig Nieuwsbrieven gecatalogiseerd
en gerubriceerd. Als u dat zo doorleest dan ziet u dat wij als vereniging toch niet bepaald stil hebben gezeten. En daar mogen we best
een beetje trots op zijn.
Trots is ook onze voorzitter die op een zeer persoonlijke wijze vertelt
hoe hij de lijnen uit het verleden doortrekt naar de toekomst. Wij zouden graag zien dat onze ijverige gemeentebestuurders met name het
laatste gedeelte ter harte namen,
U krijgt in dit nummer nadere voorlopige informatie over de evenementen die wij u in dit verenigingsjaar trachten voor te schotelen. U kunt
op 9 mei deelnemen aan een busexcursie, 11 juni de jaarvergadering,
begin september de officiële feestavond met ondermeer de premie-uitreiking, eveneens in september een fietstocht, en tenslotte een filmavond met oude films in oktober/november. In de komende Nieuwsbrieven informeren wij u nader over de zomer- en herfstactiviteiten.
Th. Dekker.
Van achter de BlaeuvOen Engel
In februari verschijnt een boekwerkje van de hand van ds. E. Sneller "Van achter de blaeuwen engel". Ds. Sneller behandelt hierin
hervormd Heemstede in de 17de eeuw. De prijs is f. 15,- en het
boekje is te verkrijgen o.m. bij het Raadhuis te Heemstede en het
inlichtingenbureau van de bibliotheek, eveneens in Heemstede.
Busexcursie
U heeft het al in "Redactioneel" kunnen lezen: we gaan weer met de
bus! Deze keer gaan we op zaterdag 9 mei 1987 naar het zuiden: het
kasteel Haemstede op Schouwen Dutveland en het werkeiland Neeltje
Jans. Het dagprogramma is als volgt:
8.00
11.00
13.30
16.15
vertrek vanaf de Bavokerk hoek Kerklaan/Hereweg;
aankomst in Haemstede, rondleiding in het kasteel + diavoorstelling, tezamen met een duur van ongeveer 60 minuten.
Vervolgens gelegenheid tot lunchen.
vertrek naar het werkeiland Neeltje Jans waar wij kunnen genieten van een boottocht •+• rondleiding die samen ca. 2 uur
in beslag nemen.
terugreis naar Heemstede waar we omstreeks 18.00 uur weer
hopen te arriveren.
Dit gehele evenement wordt u aangeboden voor all-in prijs van
f. 32,50 inclusief koffie en gebak op de heenreis en inclusief de
entreekosten voor de beide excursies. We moeten minimaal 35 deelnemers hebben en we kunnen er maximaal 50 plaatsen in volgorde
van aanmelding. U mag ten hoogste één introduce(e) meenemen.
Wilt u zich binnen veertien dagen na ontvangst van de Nieuwsbrief
aanmelden bij:
Fresialaan 26
2106 BS Heemstede
Tel. 023-288543.
Contributie 1987
Iets later dan gewoonlijk vindt u ingesloten de acceptgirokaart voor
uw contributiebetaling over 1987. Met deze kaart kunt u zowel via
uw girorekening als uw bankrekening betalen.
Een groot aantal leden (ruim 70) heeft, naar aanleiding van de mededeling in de vorige Nieuwsbrief, reeds betaald. Hiervoor onze dank.
Er is een kleine kans, dat enkele van deze leden toch een acceptgirokaart ontvangen. Uiteraard kunt u deze dan als niet verzonden beschouwen.
De wnd. penningmeester
K. de Raadt.
Ken felicitatie vfeiard?
Bij het 40-jarig jubileum van de VOHB komen onvermijdelijk enkele
gedachten bij mij op. De eerste staat als kop boven dit artikel. En
het antwoord luidt: "Ja, maar.........".
"Ja", want we zijn natuurlijk blij met onze 40-jarige vereniging; blij
met onze excursies, lezingen, de contacten met onze zusterverenigingen, enz., enz. "Ja", want we hebben bijgedragen tot het behoud van
het karakter van Bennebroek en Heemstede: de Dorstige Kuil, de
Appelkamer, llpenrode, Meerzicht, het zoveel mogelijk kleinschalig
houden van de Heemsteedse Raadhuisstraat-Binnenweg, handhaving
van de Reek en van het "Groene Hart" van Bennebroek.
"Maar........." we hebben het volbouwen van Heemstede niet tegen
kunnen houden met als heel trieste episode het totale verlies van
het Blekers vaartterrein -eens zo karakteristiek als inpandig geestgrondgebied meteen kleurrijke bloembollencultuur-, de steeds verdergaande
verloedering van de Blekersvaart zelf, de onnodige aantasting van de
gevelwand aan de westzijde van de Blekersvaart uitgevoerd met een
niets ontziende salami-tactiek. Aantasting niet alleen daar. Het jammerlijke verlies van Klein Berkenrode in Heemstede en van het oude
Jagershuis In Bennebroek ligt nog vers in het geheugen.
"Maar.........." liever vrolijker gedachten bij de 40-jarige VOHB:
manifestaties die klonken als een klok zoals een boottocht op het
Spaarne van Heemstede naar Spaarndam; excursies naar de buitens
Het Manpad, Ipenrode, Berkenrode, zelfs naar Muenster! Tentoonstellingen, bomvolle zalen bij premie-uitreikingen. En niet te vergeten
de premies zelf: Croenendaal, Hartekamp. Zo zijn ....... Adriaan Pauw,
de kalenders! Ook een vrolijke gedachte is de gestage groei van ons
ledental (nu ongeveer 720). "Maar......" zeggen wij er zachtjes bij:
"Wij zouden wel graag wat meer leden bij het verenigingswerk betrokken zien.". Wij denken dan aan uitbreiding van het archief, de
marktverkoop, commissiewerk en nog veel meer ander werk dat door
gebrek aan mankracht moet blijven liggen. Neemt u eens contact met
mij op?
Wij laten het jubileum niet ongemerkt voorbij gaan. Daartoe is een
jubileumcommissie ingesteld die al een eind gevorderd is met de voorbereidingen voor de veertigste verjaardag. Een busexcursie, een tentoonstelling, een feestavond, een fietstocht en een filmavond staan op
het programma. Over de busexcursie leest u in deze Nieuwsbrief meer;
over de andere onderdelen wordt u in de volgende Nieuwsbrieven
geïnformeerd.
Tot slot een voorzichtig optimistische gedachte over onze contacten
met de gemeentebesturen van Bennebroek en Heemstede. Wij geloven
dat er steeds meer sprake is van inspraak en erkenning van de VOHB
bij het vaststellen van het gemeentelijk beleid dat te maken heeft met
de doelstellingen van onze vereniging. En inspraak en erkenning
lijkt ons beter dan hoofdzakelijk oppositie voeren.
Wij hopen daarom dat gemeentelijke erkenning en inspraak in de zaak
waar de VOHB zich hoofdzakelijk voor inzet, namelijk het karakterbehoud van Bennebroek en Heemstede, een permanent volwaardige gestalte kan krijgen. Naast felicitaties heeft onze veertigjarige dat zo
langzamerhand we! verdiend!
G.J. Schuitemaker, voorzitter.
NieuvOe leden
Nog net voor ons jubileumjaar meldden zich onderstaande leden aan.
Overbodig te zeggen dat wij bijzonder blij zijn met hun lidmaatschap,
Wij hopen ze vaak te ontmoeten.
Drs. F. Meijer
C. Kuiken
O. Huiberts
Openbare Bibliotheek
A. Erkamp
Mevr. C. SHiakus-Knaap
D. Oosterhof
Bennebroek
Ir. H. Glazenburg
-) Haarlem
J. Kerkman
-} Zandvoort
Mevr. A.J.M. Viijmincx - v. Sambeek
-} Aalst-Waalre
Fam. C. Hoogland
Dr. P.F. Wiesenhaan
Mevr. W. Crin - de Visser
C.H. Lagendijk
Mevr. C.J. Staal - Engelkamp
C.J.M. Kramer
Mevr Th.M. Schaad
Mevr C. v.d. Aar - de Lange
Mevr A.M. Voorderhaak
Mevr M.J. de Smit
C.D, t Hooft
Mevr L.W. Goedhart - Rosenbohm
W. Behage
M.G. Nan
Mevr . R.R. v. Noordennen
Mevr . G. Duindam - Leuven
P.W. Koster
Fam. B.H.G. Rohling
Dactylo Beheer B.V.
P.S. Schulz
J. La me i je r
Mevr. T.J. Kraayenga - v.d. Linden
Mevr. M. Struys - Sizoo
J.W. v.d. Voort
P.A.M. v.d. Weijden
Heemstede
VoorvOoord
Voor u ligt een bijzonder nummer van de Nieuwbrief. Op het eerste
gezicht misschien een saai nummer, doch wij hopen dat u er bij het
doorlezen plezier van zult hebben.
Naast een inhoudsopgave van de eerste vijftig nummers treft u namelijk
ook een thematische inventsarisatie aan van de onderwerpen die u de
afgelopen jaren hebben weten te boeien. Uiteraard is er ook een overzicht van de schrijfster en schrijvers die hun medewerking aan de
nieuwsbrieven hebben verleend.
Naast de nieuwsbrieven heeft de Vereniging vanaf haar oprichting ook
een groot aantal boeken over Bennebroek en Heemstede laten verschijnen, terwijl voorts een aantal bijzondere artikelen als premie is uitgereikt.
In de overzichten IV en V kunt u zien of uw bibliotheek en uw verzameling compleet is.
Tot slot merken wij nog op, dat bij de samenstelling van de diverse
registers geen gebruik is gemaakt van geautomatiseerde systemen, of
iets dergelijks. Gelet op de vele personen en onderwerpen die sinds
1973 zijn behandeld, is het daarom niet mogelijk gebleken om een
volledig persoons- en zakenregister op te nemen. Terwijl bij de thematische inventarisatie is afgezien van traditionele classificatiesystemen.
Wij hopen dat u daarvoor begrip zult opbrengen.
K. de Raadt
Toelichting
l
jnhoudsopgave
In chronologische volgorde is de inhoud van de nieuwsbrieven
opgenomen. De aanduiding (*) betekent, dat het betreffende
artikel is geïllustreerd.
Bij artikelen/bverichten met "actuele" onderwerpen is aangegeven
of het specifiek verenigingsnieuws, danwei andere mededelingen
betreft.
Indien de schrijver/ster niet bekend was, is het "genre" aangegeven.
II
Thematische inventarisatie
De artikelen die de afgelopen dertien jaar in de nieuwsbrieven
zijn opgenomen zijn geïnventariseerd naar de volgende thema's:
- bibliografieën/letter kunde
- biografieën/levensbeschrijvingen
- buitenplaatsen /landgoederen
- dorpsbeschrijvingen
- excursieverslagen
- foto's (als zelfstandig onderwerp)
- gemeente/gemeentelijke instellingen
- geschiedenis
- Heemstede buiten de grenzen
- de Haarlemmermeer
- monumenten/architectuur etc.
- nijverheid /beroepen /ambachten etc.
- prenten /afbeeldingen
- straten/wijken/buurtschappen
- varia
vervoer
Het eerste nummer geeft de nieuwsbrief aan waarin het betreffende artikel verschenen is, het tweede vanaf welke bladzijde.
Auteursregister
Dit register bevat - voor zover achterhaald kon worden - de
namen van de schrijfsters en schrijvers die een bijdrage aan de
nieuwsbrieven hebben geleverd, alsmede het nummer waarin zij
gepubliceerd hebben.
Als bijzondere medewerkers zijn opgenomen de illustrator en de
redacteuren.
8
IV
Publicaties
Deze lijst bevat naast de naam van de auteur (s) en de titel ook
het eerste jaar van de uitgave aan.
V
Diversen
Dit is een overzicht van de overige artikelen die de Vereniging,
meestal als premie, heeft uitgegeven.
i Inhoudsopgave
Nr. Maand/jaar
blz.
Auteur/rubriek
Onderwerp
ril
1/2
2
2
2
3
3
Verenigingsnieuws
idem
Mededelingen
Verenigingsnieuws
idem
idem
4
4
idem
Verenigingsnieuws
Uitnodiging jaarvergadering
Agenda (13 maart 1973)
"Heemstede in de Historie"
Contributiebetaling
Uitgaven van de Vereniging
Dank aan de Commissies!
(Statutenwijziging/Jubileum/
Karakterbehoud)
Inventarisatie Blekersvaartweg
Jaaroverzicht 1972
^
Verenigingsnieuws
2
2
3
3
4
idem
idem
Mededelingen
idem
idem
idem
Verenigingsnieuws
5
5
5
idem
Mededelingen
Verenigingsnieuws
1
2
2/3
4
Verenigingsnieuws
idem
idem
idem
2
febr. 1973
okt.
1973
2
2
|3j april
1974
Terugblik op tentoonstelling
t.g.v. 25-jarig bestaan
Jaarpremie (kaart Engelman)
Nieuwe leden
Bestemmingsplan Binnenweg
Bezwaarschrift S 18
Panden Raadhuisstraat 86 en 88
Zandvoortselaan 21/23
Oproep t.b.v. Werkgroep
Karakterbehoud
Ledenavond 12 november 1973
Hof je s toe h t
Contributie
Ledenvergadering op 2 mei 1974
Contributie
Jaarverslag 1973
Jaarpremie 1973: de kaart van
Engelman
Heemstede door H.H.B. Binnenwiertz
5
Mededelingen
5
idem
Enquête Monumentenbestand
5
Verenigingsnieuws
Jaarpremie Ï974 (openbaar
vervoer)
Financieel Jaaroverzicht 1973
Diversen
- Tentoonstelling: De Historie
van Haarlem en omgeving
- Heiloo
- M 75
Noord-Holland
5/6
6
10
idem
Mededelingen
Nr. Maand/jaar
pp
sept. 1974
[T] dec. 1974
blz. Auteur/rubriek
Onderwerp
1/2
B. van Tongeren
De Blekersvaart en omgeving
3/13
L.Visser/
C.Riemersma
De Blekersvaart en omgeving
1
1
1
2/4
5
5
5/6
Verenigingsnieuws
idem
idem
idem
idem
Mededelingen
idem
Bestuursmutaties
Jaarpremie 1974
Kontributiebetaling
Jaarverslag 1974
Agenda 1975
De Keukenhof (boek)
Heemstede door H.H.B. Binnenwiertz
idem
Monumentenjaar 1975 (M75)
2/12
B.W.Colenbrander
13
14
15
Verenigingsnieuws
idem
idem
16
idem
16
16
idem
idem
Heemstede rond de eeuwwisseling
Jaarvergadering 1975
Financieel jaaroverzicht 1974
Begroting 1975
Jaarpremie 1974
Jaarpremie 1975
Expositie Bleekersvaart
6
[T]
april
1975
[T] aug. 1975
1
2/5
Mededelingen
Verenigingsnieuws'
Excursie naar de buitenplaatsen in Heemstede
Verslag van de jaarvergadering
1975
[ s l mrt. 1976
5
idem
5
idem
1
2
3/5
Verenigingsnieuws
idem
idem
6/7
8
9
Mededelingen
Verenigingsnieuws
idem
10
idem
10
Mededelingen
10/11
12
idem
Verenigingsnieuws
Overzicht uitgaven van de
"nieuwsbrief"
Contributie
Jaarvergadering (agenda)
Jaarverslag 1975
De feestelijke presentatie van
de jaarpremie 1975 op 6-11-1975
in de Burgerzaal van het
Raadhuis te Heemstede
Heemstede-Leamington Spa
Financieel overzicht 1975
Begroting V.O.H.B. 1976
Contributie
Lezing C. Peper in "De
Olijftak"
Toen en nu (Anthoniusschool)
Koninklijke goedkeuring
statuten van de "Vereniging
"Oud Heemstede-Bennebroek"
dd.
12 februari 1976
11
Nr. Maand/jaar
juni
7976
blz. Auteur/rubriek
l /4
Verenrgrngsnieuws
5/7
B.W.Colenbrander
8
9
9
10/11
12
okt.
april
1976
1977
Mededelingen
idem
idem
idem
Verslag jaarvergadering
19 mei 1976
Personele unie tussen
Heemstede en Haarlemmermeer
Leamington Spa /tentoonstelling
Zusterverenigingen
Contacten met gemeentebesturen
Stichting Historisch Museum
Zuid-Kennemerland
idem
Excursie
l
1
2/6
Verenigingsnieuws
idem
7
8/9
Mededelingen
Verenigingsnieuws
9/10
idem
Jaarpremie 1976
Secretariaat
De buitenplaatsen en de
landschapskunst (*)
Korte berichten
Verslag van V.O.H.B.excursie
naar Elswout gehouden op
zaterdag 4 september 1976
Verslag van V.O.H.B.excursie
naar de Haarlemse Hofjes op
zaterdag 11 september 1976
tl
Mededelingen
12
idem
l
2/3
4/5
Verenigingsnieuws
idem
idem
idem
idem
6
7/8
12
Onderwerp
idem
Mededelingen
Rapport over Raadhuisstraat
en Binnenweg (*)
Overleg met de zusterverenigingen
Jaarvergadering
Financieel overzicht
Verslag van de lezing en draavond van 12 november 1976 in
de Burgerzaal te Heemstede
Bezoek Leamingtonians en
Heemstedenaren aan de kerk
op het Wilhelminaplein en het
Oude Slot
Overzicht van nog verkrijgbare
publikaties van de Vereniging
Bericht van de penningmeester
Uit: Nieuwsbrief no. 2 dd.
december 1976 van de Stichting
Historische Museum ZuidKennemerland
Nr. Maand/jaar
juni
1977
b l z . Auteur/rubriek
l
2/4
H
Verenigingsnieuws
idem
idem
Onderwerp
Vignet v.d. Vereniging
Jaarverslag 1976
Verslag van de bijeenkomst van
de V.O.H.B. op 12 mei 1977 in het
okt.
1977
5/7
idem
8
9/10
11/12
idem
idem
1
2
3
[14] jan.
Mededelingen
Verenigingsnieuws
Mededelingen
idem
Archeologie
Premie 1977
Excursie naar Oud-Zandvoort
Excursie naar Spaarndam
Vondsten (bouwput wijkgebouw
bij de Hervormde Kerk aan het
Wilhelminaplein) (*)
Molentje en vuurmachine
Croenendaal - 1781 (*)
Oproep (gegevens Jannetje van
Zanten)
Heemstede in 1795 en 1796
Filmaankondiging premieavond
Prent
12
Mededelingen
12/16
Premie 1978
idem
8/9
Omslag
Raadhuis te Bennebroek
Notulen jaarvergadering
12 mei 1977
Welkom (55 nieuwe leden)
C. van Duinen
Verenigingsnieuws
THEMANUMMER HET OUDE SLOT
1978
(oblong)
Heemstede Cultureel Centrum
Frans Hals Museum
Vleeshal Haarlem
Premie presentatie op
17 november 1977
idem
Verslag van de bijeenkomst te
Bennebroek
idem
Van de penningmeester
Kaarten/tekeningen Het Oude Slot (*)
Mededelingen
idem
idem
Verenigingsnieuws
2
3/12
15
mrt. 1978
1
2/3
4
H
5
5/6
Verenigingsnieuws
Uitnodiging jaarvergadering
1978
idem
Financieel overzicht V.O.H.B
idem
1977
(vervolg pagina 1)
idem
Mededelingen
idem
"De Meerlhorst"
Opening Cultureel Centrum
"'t Oude Slot"
Rectificatie (Nieuwsbrief
nr. 14)
13
Nr. Maand/jaar
(vervolg)
blz.
6
6/7
Auteur/rubriek
Onderwerp
idem
Verenigingsnieuws
Dank (Rijksmuseum i.v.m. foto)
Uit de agenda van een
bestuurslid
Provinciehuis Noord-Holland (*)
De hoogvliegers van
Zuid-Kennemerland {*)
Genootschap Oud-Zandvoort
8/9
10/12
Historie
C.Bregman
12/13
13
14
14
Mededelingen
idem
idem
idem
15/16
C. van Duinen
Bennebroek 325 jaar
Projekt "Groenendaal"
Dank (aan de heer Tadema
Sporrij)
Heemstede in de Franse Tijd
(M)
|Ï6| ]uni(?)1978
[Ï7J
sept. 1978
Verenigingsnieuws
4/5
idem
5/6
6
7
7+10
idem
Mededelingen
idem
Verenigingsnieuws
Notulen van de jaarvergadering
van de V.O.H.B. gehouden in
het Oude Slot op 18 mei 1978
Bijeenkomst van Bennebroekse
leden III
"De Meerlhorst"
8/9
10/11
Prent
Mededelingen
Boek "Groenendaal"
Kaartenmap Amsterdam
Verslag Feestmarkt op 20 mei
1978 op de Binnenweg
Kaart Amsterdam (*)
275 Jaar Enschede
11 /12
Verenigingsnieuws
Van Uw Penningmeester
12
13/16
idem
G. van Duinen
Van Uw Secretaris
(NI)
\
2
3+6
Verenigingsnieuws
Prent
Mededelingen
4/5
Prent
6/7
Mededelingen
"De Meerlhorst"
"Schoolstraat" Bennebroek
Boek "Groenendaal"
d'Herreberg de Geleerde-Man,
aan de Heere Weg, over
Bennebroek
Verslag van de bijeenkomst van
delegaties die werkzaam zijn op
lokaal historisch gebied gehouden op 22 november 1977 in het
C. van Duinen
14
Cultureel Centrum Zandvoort
(III)
Nr. Maand/jaar
blz.
Auteur/rubriek
Onderwerp
[ïal dec. 1978
l /3
3/4
Verenigingsnieuws
Mededelingen
5
Verenigingsnieuws
Bestuursmededelingen
Tentoonstelling "Bennebroek
in 325 prenten"
Opening van ons eigen 'huis'
in "De Meerlhorst"
Bleekersvaart
9 oktober, de heer A.H.Suerink
in "De Meerlhorst" over de
gang(en) van slot naar kerk
Meerlhorst, 30 oktober
onderwerp: Het Oude Slot en
zijn omgeving
inleider: B. van Tongeren
Persberichten boek
Groenendaal (*)
Berkenrode de vluchtgang en
de grens over (*)
Beek-Bennebroek
Tentoonstelling in de
Heemsteed se Bibliotheek
Clip (*)
Ledenwerving
6/7
7/9
9+12/13
Verslag
10/11
Collage
13/16
C. J. Schuitemaker
16
17
iï9| april
p]
juli
Mededelingen
Verslag
1979
1978
Mededelingen
idem
17/18
19/20
20
C.Perlstein-Vrugt
G. van Duinen
Verenigingsnieuws
1
2/3
3/4
Verenigingsnieuws
Mededelingen
idem
idem
4/5
6/7
8/11
11/12
12
Verenigingsnieuws
Mededelingen
idem
idem
1
G. J. Schu itema ker
2/3
Mededelingen
3
idem
3 /«
idem
5+8
idem
6/7
8/9
9/10
Prent
Mededelingen
B. W. Colenbrander
11/12
C. van Duinen
Uitnodiging Jaarvergadering
Diverse onderwerpen
In de Meerlhorst (Archeologie
terrein "Hageveld")
Kennemer kroegen van vroeger (*)
Gedenkboek n. g. v. K en nemer land
Excursies 26 mei 1979
De geschiedenis van het Huis te
te Heemstede (herdruk trilogie)
V.O.H.B. gaat naar Blekerij
en "Berkenrode"
Korte berichten
De "Dorstige Kuijl"
(restauratie)
Het Archief
Kareol met sloop belaagd (*)
De Dorstige Kuijl (*)
De Bavo-kerk 100 jaar !
De Tollen in Heemstede (naar:
Verkeer in en om Heemstede)
15
Nr. Maand/jaar
Onderwerp
[2J] okt. 1979
l
2
2/3+6
Presentatie premie 1979
Van het bestuur
Excursie naar
Heemstede-zuid
Kerkje Wilhelminaplein
(P.Kapsenberg) (*}
Wist U, dat ... (gedicht Nic.
Beets n.a.v. de eerste spade
Amsterdamse Waterleiding)
[22]
dec. 1979
mrt.
4/5
Mededelingen
idem
G. Schuitemaker/
B. van Tongeren
Prent
5/6
Historie
7/8
G. van Duinen
1
1
^ 12
Verenigingsnieuws
idem
Mededelingen
2/3
Verslag
3/5
B.J.C.Eichholtz
5/7
Verslag
7
Verenigingsnieuws
8
Mededelingen
8
Heilwens
Lidmaatschap 1980
Aan onze leden
Programma voor de
"Meerlhorst" Ie kwartaal
Bollen velden in hartje
Heemstede
De schoonheid van het
Provinciehuis van
Noord-Holland
Archeologie {lezing heer
Van Kesteren)
Premie 1979
Verzoek (om Heemsteed se en
Bennebroekse herinneringen op
papier te zetten)
(tekening P.Kapsenberg) (*)
foto
Café Billard De Kastanjeboom
1980 omslag
(1906) (*)
112
Mededelingen
1980 goed begonnen voor de
V.O.H.B.
2/3
idem
3
3/4
Verenigingsnieuws
Mededelingen
5
Prent
Streekmuseum
Uitnodiging
'Van Drinken en Klinken in
Kennemerland'
(voortentoonsteMing)
Herberg 't Bokki in de
Haarlemmerhout met de
Ambassadeur der Labberdotten
(C.Troost, 1742) (*)
6/9
9/12
C. Peper
12/16
C.Peper
16
16
C.Peper
Mededelingen
De Herbergen van Crayenest
Herbergen aan de Herenweg
De Geschiedenis van "De
Geleerde Man" (*)
Foto's (toelichting op de
illustraties)
Nr. Maand/jaar
juni
aug.
1980
1980
blz. Auteur/rubriek
Onderwerp
112
2/3
Verenigingsnieuws
Verslag
3/4
Mededelingen
Jaarvergadering
21 januari 1980: de heer
B.W.Colenbrander, in een
overvolle Meerlhorst, over het
oude Heemstede
Huis te Manpad (gelegenheid
tot bezichtiging)
Dagtocht naar Brugge
Ach vader, niet meer
Heemstede in de Franse tijd
4/5
611
8/9
10/12
idem
Verenigingsnieuws
J.H.Beelen
C. van Duinen
1 /3
Verenigingsnieuws
3/4+8/9
idem
Prent
Verenigingsnieuws
6/7
8/9
Verenigingsnieuws
Verslag
9/10
idem
10
Mededelingen
Jaarverslag van de Vereniging
Oud-Heemstede-Bennebroek over
het jaar 1979
Verslag van de jaarvergadering
van de V.O.H.B. in de
Hervormde Kerk te Bennebroek
op donderdag 19 juni 1980
Kerk Bennebroek (schilder:
Doeve) (*)
Mededeling
Verslag van de inleiding van de
heer M.Verkark
Ter receptie naar de 350-jarige
Voor weg se hooi
11/12
[26| dec. 1980
1/3
C. van Duinen
Verenigingsnieuws
Bestellen jubileumboekje
Bennebroek
De strijd om een kerk
Bestuursmededelingen
- verenigingsarchief
- cursus oud-schrift
- bestuursvakature
- jeugdlidmaatschap
- Historisch Museum ZuidKennemerland
Verslag
- lijst van schenkingen aan
onze vereniging
Hervormde Kerk Bennebroek
300 jaar
idem
Op bezoek bij het Genootschap
Oud Zandvoort
17
Nr. Maand/jaar
Onderwerp
(vervolg)
3/4
Mededel ingen
Verslag
5/6
Verenigingsnieuws
6/12
drs. C.C.M.Smit
13/16
B. van Tongeren
omslag
27
mei
Verenigingsnieuws
1981
sept. 1981
Heilwens
2/3
t/7
8
9
idem
idem
W. Verspoor
G. J. Schuitemaker
9+12/14
B. van Tongeren
10/11
Prent
14/15
Prent
15/18
19
Verenigingsnieuws
idem
19/20
Mededelingen
1
Verenigingsnieuws
2
Gedicht
3/5
5
drs. C.G.M.Smit
Overdruk
Voor U bezocht: 't Huys Dever
Mevrouw Saskia de Graaf over
"Het Archief"
Uitreiking Jaarpremie V.O.H.B.
op dinsdag 25 november 1980
De twee hofdichten op Westermeer (1721) (*)
Monumenten in Heemstede
(*)
Uitnodiging tot het bijwonen
van onze jaarlijkse Algemene
Ledenvergadering + Agenda
Verslag over het jaar 1980
lpenrode
Het Huis te Vogelenzang
Monumenten in Heemstede (2)
Ipenrode (P.Kapsenberg) (*)
Raadhuisstraat 73 tot 99 als
gevelwand (*)
Ons Archief (schenkingen)
Belangrijke aanwinst V.O.H.B.archief (Handvesten en privilegiën der stad Haarlem)
Culturele Kring Bennebroek
(excursie)
Redactioneel
Verklaaring van de titelprent
(Westermeer)
Jan Wandelaar, tekenaar van
titelprent Wes'termeer (*)
Historische merkwaardigheden in
oude literatuur vermeld (1)
(appelbomen in Heemstede)
6/7+10
8/9
11
G. Schuitemaker
Prent
Kantonnier M.Geluk vertelt (*)
Klein Ber.kenrode .
Verslag
(P.Kapsenberg) ( * ) '
Verslag van dé V.O.H.B.-excursie
naar "Huis te Vogelenzang" op
zaterdag 18 mei 1981
11
Mededelingen
12
idem
Excursie (12 september kwekerij
Geerlings)
18
Bennebroek in beeld
Nr. Maand/jaar
(vervolg)
Auteur/rubriek
Onderwerp
12
idem
13
idem
13
idem
Oproep (giften t.b.v. archief)
Aanwinsten Archief
Literatuurlijst Stoomwerktuigen
Heemstede e.o.
Oproep Heuff
(vervolg)
blz.
14
14/16
29
okt. 1981
idem
G. van Duinen
l
1 /3
Verenigingsnieuws
Verslag
3/7
H. Krol
8/9
Verenigingsnieuws
9/12
G. J. Schuitemaker/
H.H.Hamming
Redactioneel
V.O.H.B.-excursie naar
Dahliakwekerij (*)
Bennebroek en Heemstede Bibliografisch Overzicht 1980-1981
12/14
10
dec. 1981
H.Krol
15
16
Verenigingsnieuws
G. van Duinen
1
1
2/5
5/6
Verenigingsnieuws
G. J. Schuitemaker
Historie
Mededelingen
7/8
G.J.Schuitemaker
9/14
H.Krol
15/18
B. van Tongeren
19/20
Overdruk
20
Mededelingen
21
Verenigingsnieuws
22
Foto
23
24
idem
Mededelingen
Notuien (jaarlijkse algemene
ledenvergadering) (*)
"Bleeker" J . C . A . Beelen
vertelt (*)
Betrekkingen tussen Brugge en
Heemstede (*)
Van de bestuurstafel
(vervolg)
Redactioneel
Nieuwjaarswens van de voorzitter
Drogisterij 'De Spatel'
Stichting Historisch Museum
Zuid-Kennemerland
De odyssee van veeboer
Arie van Beusekom (*)
Enige notities over Regionale
Muziek-literatuur
Monumenten in Heemstede (3) (*)
(biggenvangen, een volks vermaak
in Heemstede)
Oproep (lezing "Genealogie en
heraldiek")
Meerzicht (met toelichting) (*)
Theehuis (met toelichting) (*)
Geïnteresseerd in Noord-Holland
19
N r.Maand/jaar
31
rort.
1982
1
1
2/11
11/l 2
Verenigingsnieuws
Mededelingen
W.Slob
Verslag
12/13
Overdruk
13
14
14/15
B2l
mei
aug.
1982
1982
Verenigingsnieuws
Mededelingen
Foto
16
Mededelingen
l
112
Verenigingsnieuws
idem
2/4
5/6
7/9
idem
Mededelingen
Verenigingsnieuws
W.Slob
9/10
Verslag
10/16
H. Krol
1
2
3/10
n
12/14
14
15/18
18
19
20
Onderwerp
Redactioneel
Lezing over oude prenten
De "Paarden-Crommelin's" (*)
Genealogie en Heraldiek bij
de V.O.H.B.
(te Heemstede op het Huis)
Bomans-katalogus
De Reek (met toelichting) (*)
Nagekomen berichten
Redactioneel
Algemene ledenvergadering
(agenda)
Jaarverslag Sekretaris
Contributie
Jaarverslag Penningmeester
Heemstede, Bennebroek en
Haarlemmermeer
10 maart Lezing van
Th.Laurentius
Bennebroek in de letterkunde II (*)
W.Slob
Redactioneel
Horizonvervuilïng
Bennebroek in de poëzie (*)
Bennebroek in dia's en per
rondwandeling
Notulen van de jaarlijkse
Algemene Ledenvergadering (*)
18 september, najaarsexcursie
Mariënheuvel
Mededelingen
Verenigingsnieuws
Haarlemmermeer (*)
Meerzicht
Foto's
Onze ere-leden (en hun
Verenigingsnieuws
W. Verspoor
H. Krol
Verslag
Verenigingsnieuws
Mededelingen
oorkonden) (*) (mevrouw Riemers-
ma, de heer Colenbrander, de
heer Van Tongeren)
nov.
HARTEKAMPNUMMER
1982
omslag
1
1
2
20
Foto
Verenigingsnieuws
Mededelingen
idem
De Hartekamp (*)
Redactioneel
KNOB (studiedag 8 december a.s.)
De Hartekamp
Nr. Maand/jaar
blz. Auteur/rubriek
l. van Thiel/H.Krol
|34] nov. 1982
(vervolg)
Eigenaars van "de Hartekamp"
Veiling notitie (11 april 1709)
Verkoop in 1687
Ceorge Clifford sr. koopt een
"dubbelde" bank in de kerk te
Bennebroek (*)
Een gesprek in de trekschuit uit
1733 notarieel vastgelegd
Een Zweed bezoekt de Hartekamp
1781 (*)
De Moederboom van de Hartekamp
te Bennebroek (*)
De Buste van Linnaeus op de
Buitenplaats Hartekamp by
Haarlem (*)
Brief van mevr. Agnes Maria
Clifford (1739-1828), dochter
van Mr. Pieter Clifford en
gehuwd met Mr. Cornelis Bakker
(juli 1817)
Een schaking op de Hartekamp (*)
Korte inhoudsopgave
Hartekampboek (*}
Dagboeknotities
Maarten Planting veertig jaar
werkzaam op de Hartekamp {*)
7/8
9/10
11
12
12/14
15
16
16/18
19
19
20
febr. 1983
Onderwerp
1
l
2/4
4/6
6/8
8/12
12/13
13
14/15
Mededelingen
Verenigingsnieuws
Mededelingen
Excursie 18 september
Uitnodiging + reductiebon
(presentatie Hartekampboek)
Verenigingsnieuws
Mededelingen
B.W.Colenbrander
Overdruk
H. Krol
Redactioneel
Lezing 14 april
Bollenzondagen rond 1910
Van Glip tot Vogelenzang (*)
(Heemsteedse opschriften op
luifels, uithangborden e.d.)
Zr.Maria-Wilhelma
Tas
Verenigingsnieuws
Overdruk
Verslag
Excursie Mariënheuvel (*)
Gemengde Berigten
Premie-uitreiking 1981-1982 (*)
21
Nr. Maand/jaar
(vervolg)
[36]
mei
1983
blz.
Auteur/rubriek
Onderwerp
16
Recensie
16
Historie
De oude Nederlandse maten en
gewichten
De list der minne
1
1
2M
5
Verenigingsnieuws
Mededelingen
Verenigingsnieuws
idem
6
6
Mededelingen
Verenigingsnieuws
7/9+12
aug.
1983
H.Krol
10/11
12/13
13
13/H
15/16
Verenigingsnieuws
Overdruk
Mededelingen
B. W. Colenbrander
W.Slob
17
18/20
Mededelingen
Foto's
6/7
7/8
Verenigingsnieuws
Mededelingen
B. W. Colebrander
Verenigingsnieuws
Historie
Verslag
8/12
H.Krol
13
11
H. Krol
Verenigingsnieuws
1
1/2
2/H
1/6
Redactioneel
Oproep (buscollecte Anjeraktie)
Jaarverslag
Algemene Ledenvergadering
donderdag 9 juni
Contributie 1983
Het kortstondige bestaan van
VOC-schip "De Heemstede"
Financieel verslag 1982
Ongeluk bij Bennebroek in 1876
Boek over Haarlemmerhout
Het Bielzenlandje te Heemstede
Haarlemmermeer
Legateren ?
Reconstructie Wilhelminaplein (*)
Redactioneel
Busexcursie
Nederlandsch-Indië in Heemstede
Aanwinsten archief
Apotheek in Heemstede
Wandeling door Bosbeek en
koffiedrinken in Groenendaal
zat. 28 mei 1983
Heemstede in U.S.A. en
Zuid-Afrika (*)
Heemstede in Johannesburg (*)
Notulen van de jaarlijkse
Algemene Ledenvergadering
gehouden op 9 juni 1983 in de
15/16
nov.
22
1983
Verslag
16
Verenigingsnieuws
1
Verenigingsnieuws
2
3
Foto
Verslag
Princehof te Heemstede
Monumentenwet en
Monumentenwacht
Redactioneel
Het bestuur (*)
Commissie "Karakterbehoud" en
bestuur V.O.H.B. in grafkelders
en grafmonumenten
Nr. Maand/jaar
blz.
Auteur/rubriek
Onderwerp
(vervolg)
3/7
H. Krol
Een Heemsteeds edelman in
Brussel onthoofd (*)
8/9
10/12
J.Wiersma
Briefwisseling
Bustocht 10 september 1983
13/17
H. Krol
17
18
19
20
[39]
febr. 1984
1
1
1/2
2/9
10
10
10/12
13
Foto
Kerkelijk Centrum Bennebroek
(n.a.v. artikel in de Lichtbaak)
Nogmaals het V.O.C.-schip "Heemstede" en Tristan da Cunha (*)
De Bankastraat (*)
Verenigingsnieuws
Lijst van vanaf mei ingeschreven
Foto
nieuwe leden
"Hildebrandhuis" (*}
Uitnodiging + reductiebon
Mededelingen
Verenigingsnieuws
Mededelingen
idem
J.A.Bomans
Verslag
Mededeling
H. Krol
Mededelingen
13/14
Overdruk
14/18
H. Krol
18
Gedicht
Redactioneel
Gevonden
Busexcursie 14 april 1984
De Heemsteedse Zouaven of
Heemsteede en de Zouaven (*)
Uitreiking Jaarpremie
Naambord
De Heemsteedse (en Haarlemse)
Familie van flpendam
Biggenvangen (Apie Prins)
Foto's
Een merkwaardige boom in
Heemstede
De Heer van Heemstede en de
boekerij van Koning Karel l
Een oorlogsrijmpje uit
Heemstede, 1940
Het Raadhuisplein in
19
20
Verenigingsnieuws
Mededelingen
Jaarvergadering
Onze voorjaarslezing
1
1
1
2/3
3
3/4
4/5
Verenigingsnieuws
Mededelingen
idem
Verslag
Mededelingen
Overdruk
Mededelingen
B . W . Colenbrander
W.Slob
J.A.Bomans
Redactioneel
Leden in de vreemde
Cultureel Centrum te Bennebroek
Johannes De Beke
Cursussen Rijksarchief
Beroemde boom geeft de strijd op
De Ceder moet weer rechtop (*)
De Stoomtram in de Haarlemmerhout
Merkwaardig bericht
De Heemsteedse Zouaven of
Heemstede en de Zouaven (*)
Lezing in "Het Overbos"
18/19
1925 & 1984 (*)
[40]
mei
1984
5/7
8
8/16
Verslag
23
Nr. Maand/jaar
(vervolg)
|4Ï|
blz. Auteur/rubriek
18
19/21
Verenïgingsnieuws
idem
NZH Lijn 50 (gedicht)
Jaarverslag 1983
22/23
24
idem
idem
Exploitatierekening
17
aug. 1984
Onderwerp
J. Kal
1
2
2/3
Verenigingsnieuws
Mededelingen
idem
3
Verenigingsnieuws
Balans 1983
Redactioneel
Oud schrift voor beginners
Bibliografieën betreffende de
Haarlemse geschiedenis
Lijst van het afgelopen jaar
ingeschreven nieuwe leden per
26 juli '84
4/6
C. van Roon
6/8
Verenigingsnieuws
8
a/9
9/10
Mededelingen
idem
B. W. Colenbrander
11
12
Foto's
Mededelingen
13
idem
Geschiedenis van de Algemene
Begraafplaats te Heemstede
Notulen van de Algemene
Ledenvergadering
Historische markt
Lezing en diapresentatie
Herinneringen aan het
Raadhuisplein
Van Merlenlaan 1900 - 1977
Lijst namen van mensen met
giften voor de "Ceder" bijgewerkt
tot 25 juni '84 (*)
14
15/16
nov.
1984
Historische dag 1984
"Meer en Bosch" (*)
Foto
B.W. Colenbrander Nog iets over de Haarlemmerhout (*)
1
1/7
7
8
Verenigingsnieuws
C. v. Haasteren
Mededelingen
Overdruk
Redactioneel
Brandweer Heemstede (*)
Oorlogsherinneringen
Instructie voor de Brandwachten
9/12
H.Krol
Historisch Heemstede (Biblio-
12/15
H.Krol
(16 maart 1911)
grafisch overzicht 1982-1983)
Apie Prins een wereldburger uit
Heemstede
24
blz.
Auteur/rubriek
Onderwerp
15/16
W.Slob
17/22
H. Krol
22/24
Mededelingen
24
24
25
26/27
28
Idem
P.Straus
Foto
Foto's
Mededelingen
Nieuws uit de Haarlemmermeer
over Heemstede
De Karthuizer-monnrken (Dirk en
Jan van Heemstede in Leuven)
Drie eeuwen tuingeschiedenis is
geboekstaafd
Bibliografie van Holland
Heemstede (gedicht)
De vernieuwde "Centenbrug" (*}
1
1
2
Verenigingsnieuws
Mededelingen
Foto's
3/9
H. Krol
10/12
H. Krol
12/13
13/14
Verslag
W.Slob
14/18
H. Krol
18/19
19
A.H.Suerink
Mededelingen
20/22
23/24
Th. Dekker
Mededelingen
Gedicht
Kerklaan 1930 - 1980 ( *)
Jaarpremie 1984 + reductiebon
Redactioneel
Lezing Drs. Lucia Albers
Rectificatie (verwisseling onderschriften foto's brandweer (*)
Lambertus van den Bos (Sylvius)
(1620-1698)
Naschrift: Lambertus van den Bos
in Heemstede (*)
Premie-uitreiking 1984
Haarlemmermeer
Historisch Heemstede (bibliografisch overzicht 1982-1983 II)
achterblad
Merkwaardigheden in Heemstede
Jaarplan V. O. H. B.
(onder voorbehoud)
Spaar-en-Hout (*)
Adriaan Pauw-jaar 1985
Henriëtta Maria's bezoek aan
A. Pauw op het Slot te Heemstede
1642
1985
ADRIAAN PAUW
omslag
1
2
2/3
Adriaan Pauw (*)
Prent
Inleiding
Redactioneel
1. van Thiel/H.Krol
Het geslacht Pauw
Drie meningen over Reinier Pauw,
vader van Adriaan (*)
Raadpensionarissen der Staten van
Holland en West-Friesland van
1575 tot
1672
Hollandse levenswijsheden en
uitspraken
25
Nr. Maand/jaar
blz.
(vervolg)
5/6
6
Auteur/rubriek
Gedichten
Huizen Stuart (Engeland) en
Bourbon (Frankrijk) in relatie tot
Adriaan Pauw
Pauw en Leeghwater (*)
Akten in het archief (C.A.)
Amsterdam m.b.t. Adriaan Pauw
De vrede van Munster (*)
Handel op Venetië
Declaratie
Woonhuizen van Adriaan Pauw (*)
Adriaan Pauw in Nederlandse
gemeenten
7/10
10
10/13
14/16
17/18
18/19
19
20/24
24/25
25/26
26
27
27/31
31/37
37/38
39
40
41/42
43
achterblad
bijlage
a
a/c
d/e
g
|45|
aug. 1985
1
Onderwerp
Verenigingsnieuws
idem
idem
Mededelingen
2/3
3
Verenigingsnieuws
Mededelingen
Verslag
4/5
W.Slob
De ambachtsheerlijkheden van
Adriaan Pauw (*)
Bij-inkomsten van ridder
Adriaan Pauw
Een Heemsteeds schoolmeester
Schenkingen voor de bouw van
een kerk
Adriaan Pauw en de Heemsteedse
Katholieken
Het grafmonument (*)
Een terugblik op de restauratie
"Het Oude Slot"
Restant aan ornamenten (*)
Johan van Asch
Adriaan Pauw's erfgenamen
Activiteiten in het
Adriaan Pauw-jaar
Inhoudsopgave
Henriëtta Maria's bezoek aan
A. Pauw op het Slot te Heemstede
Jaarverslag 1985
Exploitatierekening 1984
Jaarpremie 1985 + Waardebon
van tien gulden
Redactioneel
Aantasting Blekersvaart (*)
Premie-uitreiking
Adriaan Pauwjaar
6
26
Verenigingsnieuws
Haarlemmermeer
Nieuwe leden
Nr. Maand/jaar
blz.
(vervolg)
W6
nov.
7
1985
H8
mei
1986
Mededelingen
Gedenkpenning Adriaan Pauw
Pau w-kerke toch t
Het Centrumplan van
Bennebroek (*)
Een geboren en getogen Heemstedenaar (interview F.H. van de Berg)
Notulen van de Algemene
Ledenvergadering
Engelbertus van Heemstede
De straat waarin wij wonen
+ bon
idem
ït
12/13
G. Schuitemaker/
Th.Dekker
Verenigingsnieuws
13/15
15/16
H. Krol
Mededelingen
1
2
3
3/4
20/22
mrt. 1986
Onderwerp
7
8/10
5/10
11
12/19
[4_7|
Auteur/rubriek
Chr. Smits
Verenigingsnieuws
Mededelingen
idem
P.G.v.d.MeyKramer
Verslag
Mededelingen
H. Krol
Overdruk
23
Mededelingen
1
2/5
Verenigingsnieuws
W.Slob
6/15
H.Krol
Redactioneel
Acceptgirokaart
De straat waarin wij wonen
Herinneringen aan de Blekersvaart
De Pauw-kerkentocht {*)
Adriaan Pauw (schenking J.Plomp)
Adriaan Pauw (1622-1697);
president van het Hof van Holland
en eerste ambachtsheer van een
zelfstandig Bennebroek (*)
Heemstede en Bennebroek, altijd
een wandeling waard
Geef met de feestdagen een
"Heemsteeds" geschenk
15
16
17
18/19
20/21
Mededelingen
Verenigingsnieuws
Mededelingen
Overdruk
Historie
22/23
idem
Redactioneel
Haarlemmermeer {*)
Enkele bewoners van "De
Gliphoeve" (*)
Wie kent zijn dorp goed ?
Nieuwe leden
Excursie naar Munster
Heemstede rond 1850
Stukken der grafelijke tijd
Historische opmerkelijkheden
l
2 /3
Verenigingsnieuws
idem
Jaarverslag 1985
3/5
5/12
idem
H.Krol
12
13
Mededelingen
idem
Redactioneel
Financieel overzicht 1985
Bewoners van "De Gliphoeve"
(deel 2) (*)
Museum voor de bloembollenstreek
Stichting Nationaal Restauratiefonds
27
Mr. Maand/jaar
blz.
Auteur/rubriek
Onderwerp
(vervolg)
13/14
idem
14
idem
De "Oude Kerk" in het midden
(restauratie orgel)
100-jarig bestaan Vereniging
regionale bollenkwekers (oproep)
Haarlemmermeer
Een multifunctionele
erfafscheiding (*)
Luidklok Herenhuis
"Berkenrode" (*)
Archeologische vondst bij de
Kadijk (*)
Uitbreidingsplan Burg. van
Lennepweg (fotoreportage) (*)
Jaarvergadering (agenda)
15/16
W.Slob
16/17
17/18
C. Schuitemaker/
Th. Dekker
J. A.Bomans
18/20
C. Schuitemaker
21/24
Th. Dekker
bijlage:
H
aug. 1986
Verenrgingsnieuws
1
H. Krol
5/6
Mededelingen
6/7
Verenigingsnieuws
7/10
B. W. Colenbrander
10
10/11
Verenigingsnieuws
Overdruk
11/12
H.Krol
12/13
W.Slob
H/18
H.Krol
18
19/20
501 nov. 1986
Verenigingsnieuws
2/5
1
2
7/11
12/13
14
Mededelingen
G. Schuitemaker/
Th.Dekker
Verenigingsnieuws
Zr. M.W.Tas
H.Krol
B. W. Colenbrander
Th. van Wijk
Redactioneel
Lijst van nog verkrijgbare
publicaties
Nieuwe leden
De eerste autobussen in
Heemstede (*)
Toekomstige activiteiten
Historische opmerkelijkheden
(uit: Opregte Haerlemsche
Courant, 30 mrt. 1886)
Een onbekende "J.M.Molenaer"
in Chili ?
Haarlemmermeer
Handvesten van karmerlant
(een "zeer zeldzaam boekje" in
Heemsteeds bezit)
Kleuteronderwijs in Bennebroek
(beknopte publicatie M.Verkaik)
Naar Munster achter Pauw aan (*)
(verslag excursie d.d. 3 mei 1986)
Redactioneel
Excursie "Berkenrode" (*)
Een herinnering aan Heemstede
in Leiden (*)
Het oude raadhuis van buiten
naar binnen (*)
Huwelijken Brabanders te
Heemstede 1778-1790
28
Nr.Maand/jaar
blz.
Auteur/rubriek
(vervolg)
15/16
H.Krol
17
18/19
B.W.Colebrander
Overdruk
20/21
H.Krol
22
23
23
B. W. Colenbrander
Verenigingsnieuws
idem
Onderwerp
Societyleven in Heemstede
anno 1389
Rijkstollen
Ongeluk bij Bennebroek
(uit: "Geïllustreerd Politienieuws"
d.d. 6 mei 1876)
Wielerhistorie geboekstaafd (*}
Proefritten met s toom locomotieven
Acceptgiro's contributie 1987
Premie-uitreiking 1986 (inc. bon)
29
u Thematische inventarisatie
Nieuws-
vanaf
brief-
blad-
nr.
zijde
BIBLIOGRAFIEËN/LETTERKUNDE
[29)
3
Bennebroek en Heemstede. Bibliografisch
overzicht 1980-1981
H. Krol
HjjJ
9
Enige notities over Regionale Muziekliteratuur
H. Krol
[32]
10
Bennebroek in de letterkunde II
H. Krot
Bennebroek in de poëzie
H. Krol
De Heer van Heemstede en de boekerij
van Koning Karel 1
H. Krol
J33J
3
|39J
11
[ïï|
2
Bibliografieën betreffende de
Haarlemse geschiedenis
[Ü2J
9
Historisch Heemstede (Bibliografisch
overzicht 1982-1983)
[O
14
Historisch Heemstede (Bibliografisch
[47]
20
Stukken der grafelijke tijd
Û
14
Handvesten van karmerlant (een "zeer"
zeldzaam boekje" in Heemsteeds bezit)
overzicht 1982-1983 II)
H. Krol
H. Krol
H. Krol
BIOGRAFIEËN/LEVENSBESCHRIJVINGEN
[39]
10
[£()]
2
[42]
12
[43|
3
[43]
10
|jn»]
De Heemsteedse (en Haarlemse) Familie
van llpendam
H. Krol
Johannes De Beke
Apie Prins een wereldburger uit Heemstede
H. Krol
Lambertus van den Bos (Sylvius) (1620-1698)
H. Krol
Naschrift: Lambertus van den Bos in
Heemstede
H. Krol
Themanummer Adriaan Pauw
^5]
13
Engelbertus van Heemstede
H. Krol
[ifê]
12
Adriaan Pauw (1622-1697); president van het
Hof van Holland en eerste ambachtsheer van
een zelfstandig Bennebroek
H. Krol
30
Nieuws-
vanaf
bladzijde
briefnr.
(vervolg)
6
Enkele bewoners van "De Gliphoeve"
H. Krol
5
Bewoners van de "Gliphoeve"
H. Krol
BUITENPLAATSEN /LANDGOEDEREN
"Berkenrode"
0
13
2
17
2
Berkenrode de vluchtgang en de grens over G. J. Schuitemaker
De "Paarden-Crommelm's"
Luidklok Herenhuis "Berkenrode"
Excursie "Berkenrode"
W. Slob
J. A. Bomans
Zr. M. W. Tas
"De Gliphoeve"
6
Enkele bewoners van "De Gliphoeve"
H. Krol
5
Bewoners van "De Cliphoeve"
H. Krol
De Hartekamp"
Themanummer "De Hartekamp"
m
"Het Huis te Vogelenzang"
9
Het Huis te Vogelenzang
G. J. Schuitemaker
"Ipenrode"
[27]
8
Ipenrode
W. Verspoor
"Kareol"
Kareol met sloop belaagd
"Het Oude Slot"
Themanummer "Het Oude Slot"
Het Oude Slot en zijn omgeving
" Spaar-en- H out"
20
Spaar-en-Hout
Th. Dekker
"Welgejegen"
15
Provinciehuis Noord-Holland
31
vanaf
bladzijde
(vervolg)
De schoonheid van het Provinciehuis van
Noord-Hol land
B.J.C. Eichholtz
"Westermeer"
De twee hofdichten op Westermeer (1721)
drs. C.C.M. Smit
Verklaaring van de titelprent (Westermeer)
Jan Wandelaar, tekenaar van titelprent
Westermeer
drs. C.G.M. Smit
DORPSBESCHRIJVINCEN
Heemstede rond de eeuwwisseling
B.W. Colenbrander
Verslag lezing B.W. Colenbrander
Heemstede en Bennebroek, altijd een
wandeling waard
Heemstede rond 1850
EXCURSIEVERSLAGEN
OH
IDD
0
nn
0
nn
m
Ü
n
[35]
m
8
1 sept. 1976, Elswout
9
11 sept. 1976, Haarlemse Hofjes
2
27 aug. 1977, Oud Zandvoort
3
11 sept. 1977, Spaarndam
1
26 mei 1979, Blekersvaartweg & Berkenrode G.J.
2
8 sept. 1979, Heemstede-Zuid
Schuitemaker
G. Schuitemaker/
B. van Tongeren
11
1
11
16 mei 1981, Huis te Vogelenzang
8 mei 1982, Bennebroek
8
18 sept. 1982, Mariënheuvel
7
28 mei 1983, Bosbeek en Croenendaal
HE
8
10 sept. 1983, Bustocht
ËH
5
28 sept. 1985, De Pauw-kerkentocht
fÜ9)
19
32
G.J. Schuitemaker
12 sept. 1981, Dahliakwekerij
3 mei 1986, Munster
Zr. M.W. Tas
J. Wiersma
G. Schuitemaker/
Th. Dekker
Nieuwsbrief'
nr.
vanaf
bladzijde
(vervolg)
Zr. M. W. Tas
4 okt. 1986, Berkenrode
FOTO'S (als zelfstandig onderwerp)
J3fï|
17
[38]
2
Bankastraat
(1983)
Bestuur
(1983)
[Ï9]
5
Camplaan
(
|42]
25
Centenbrug
(1984)
? )
[33|
20
Ere-leden
(1982)
|34|
omslag
HU
19
|23]
omslag
[42|
26
Kerklaan
(1930 - 1980)
(1981)
De Hartekamp
(1982)
"Hildebrandhuis"
(1983)
"De Kastanjeboom"
[30]
22
Meerzicht
gij
14
"Meer en Bosch"
0
11
Van Merlenlaan
|Ö]
23
"Overplaats"
[39]
18
Het Raadhuisplein
llï]
14
De Reek
(1906)
(1984)
(1900 - 1977)
.
(1981)
(1925 - 1984)
(± 1900 - 1982)
GEMEENTE/GEMEENTELIJKE INSTELLINGEN
Geschiedenis van de Algemene Begraafplaats
te Heemstede
C. van Roon
2
Brandweer Heemstede
[42]
8
Instructie voor de Brandwachten (16 mrt. 1911)
(sol
12
[Ü2l
Het oude raadhuis van buiten naar binnen
C. van Haasteren
B.W. Colenbrander
GESCHIEDENIS
Middeleeuwen
EU
[50]
2
H. Krol
7
Een herinnering aan Heemstede in Leiden
H. Krol
[501
15
Societyleven in Heemstede
H. Krol
33
Nieuws-
vanaf
briefnr.
bladzijde
{vervolg}
De tachtigjarige oorlog
Een Heemsteeds edelman in Brussel onthoofd
H. Krol
De Verenig'de Oostindische Compagnie
36
7
13
Het kortstondige bestaan van VOC-schip
"De Heemstede"
H. Krol
Nogmaals het V.O.C.-schip "Heemstede" en
Tristan da Cunha
H. Krol
De Franse tijd
Zie auteursregister "C. van Duinen" inzake
herdruk "Heemstede in de Franse tijd"
De achttiende eeuw
|39j
J. Bomans
De Heemsteedse Zouaven of Heemstede
en de Zouaven
IÏÏÖ1
J. Bomans
HEEMSTEDE BUITEN DE GRENZEN
H. Krol
Betrekkingen tussen Brugge en Heemstede
|29|
12
0
2
Nederlandsch-lndië in Heemstede
8
Heemstede in U.S.A. en Zuid-Afrika
H. Krol
13
Heemstede in Johannesburg
H. Krol
17
De Karthuizer-monniken (Dirk en Jan van
Heemstede in Leuven)
H. Krol
Een onbekende "J .M.Molenaer" in Chili ?
H. Krol
11
B.W. Colenbrander
DE HAARLEMMERMEER
Personele unie tussen Heemstede en
Haarlemmermeer
B.W. Colenbrander
|32j
7
Heemstede, Bennebroek en Haarlemmermeer
W. Slob
El
15
W. Slob
36
15
W. Slob
15
Nieuws uit de Haarlemmermeer over Heemstede
W. Slob
34
Nieuwsbriefnr.
vanaf
bladzijde
(vervolg)
OU
13
W. Slob
EU
n
W. Slob
EJ7J
2
W. Slob
15
W. Slob
12
W. Slob
lui]
m
m
0
M
m
MONUMENTEN/ARCHITECTUUR ETC.
Monumenten in Heemstede
B. van Tongeren
9
B. van Tongeren
15
B. van Tongeren
13
2
Horizon vervuiling
Ü3
15
@
6
Kantonnier M. Geluk vertelt
EU
9
"Bleeker" J. C. A. Beelen vertelt
i<i
2
Drogisterij 'De Spa te l'
W. Verspoor
Monumentenwet en Monumentenwacht
NIJVERHEID /BEROEPEN /AMBACHTEN ETC.
H<j]
Hzl
EU
7
De odyssee van veeboer Arie van Beusekom
6
Apotheek in Heemstede
8
Molentje en vuurmachine Groenendaal 1787
nn
[fö|
HO
El
m
G. J. Schuitemaker/
H.H. Hamming
G. J. Schuitemaker
PRENTEN /AFBEELDINGEN
0
03
G. Schuitemaker
"Het Oude Slot"
2
"Schoolstraat" Bennebroek
4
d'Herreberg de Geleerde-Man
6
De Dorstige Kuijl
4
Kerkje Wilhelminaplein
5
Herberg 't Bokki
5
Kerk Bennebroek
P. Kapsenberg
C. Troost
35
Nieuwsbriefnr.
vanaf
bladzijde
[27J
10
|2§]
8
(vervolg)
Ipenrode
P. Kapsenberg
Klein Berkenrode
P. Kapsenberg
STRATEN/WIJKEN/BUURTSCHAPPEN
"Blekersvaartweg"
PU
1
De Blekersvaart en Omgeving
B. van Tongeren
\_Q
3
De Blekersvaart en Omgeving
L. Visser/C. Riemersma
jTsj
6
Bleekersvaart
[Ï5]
2
Aantasting Blekersvaart
J46J
3
Herinneringen aan de Blekersvaart
[23]
6
De Herbergen van Crayenest
[Ts]
17
[35]
4
P.C.v.d.Mey-Kramer
"Crayenest"
C. Peper
"De Clip"
Clip
C. Perlstein-Vrugt
Van Clip tot Vogelenzang
"Herenweg"
[23)
9
Herbergen aan de Herenweg
C. Peper
"Kadijk"
[ttsl
T8
Archeologische vondst bij de Kadijk
C. Schuitemaker
"Burg. Van Lennepweg"
^
21
Uitbreidingsplan Burg. Van Lennepweg
Th. Dekker
^"Raadhujsplein"
[5j]
9
[27]
14
pi]
t
Herinneringen aan het Raadhuisplein
"Raadhuisstraat"
Raadhuisstraat 73 tot 99 als gevelwand
"Wilhelminaplein"
36
Vondsten {bouwput wijkgebouw)
B . W . Colenbrander
Nieuws-
vanaf
brief-
blad-
nr.
zijde
(vervolg)
VARIA
Hl
10
[Ta]
7
9 oktober, de heer A.H.Suerink in "De Meerlhorst" over de gang(en) van slot naar kerk
H3
5
Wist U, dat.... (gedicht Nic.Beets n.a.v. de
eerste spade Amsterdamse Waterleiding)
m
12
De hoogvliegers van Zuid-Kennemerland
C. Bregman
C. Peper
De Geschiedenis van "De Celeerde Man"
H3
8
Ach vader, niet meer
@
5
Historische merkwaardigheden in oude literatuur
vermeld (1) (appelbomen)
Hol
79
vermeld (2) (biggenvangen)
EO
12
vermeld (3) (te Heemstede op het Huis)
ü
16
De list der minne
Hu]
[39]
ü
Ü
73
Een merkwaardige boom in Heemstede
18
Een oorlogsrijmpje uit Heemstede, 1940
HUI
@
0
Eü
EU
Eü
12
m
m
J.H. Beeien
B.W, Colenbrander
2
Bollenzondag rond 1910
6
vermeld (opschriften)
8
15/16
Ongeluk bij Bennebroek in 1876
Nog iets over de Haarlemmerhout
2H
Heemstede (gedicht)
18
Merkwaardigheden in Heemstede
8
17
W. Slob
Merkwaardig bericht
B.W
Colenbrander
P. Straus
A.H. Suerink
Het Centrumplan van Bennebroek
Chr. Smits
Een geboren en getogen Heemstedenaar
C. Schuitemaker/
Th. Dekker
16
Een multifunctionele erfafscheiding
|söl
1H
Huwelijken Brabanders in Heemstede
M
[sol
18
Ongeluk bij Bennebroek
20
Wielerhistorie geboekstaafd
7778-1790
C. Schuitemaker/
Th. Dekker
Th. van Wijk
H. Krol
37
Nieuws-
vanaf
brief -
blad-
nr.
(vervolg)
zijde
VERVOER
[201
9
[36]
13
[ï>0]
5
[ÏÏÖ|
17
[49]
7
De Tollen in Heemstede
B.W. Colenbrander
Het Bielzenlandje te Heemstede
B.W. Colenbrander
De Stoomtram in de Haarlemmerhout
B.W. Colenbrander
NZH Lijn 50
J. Kal
De eerste autobussen in Heemstede
B.W. Colenbrander
[5ÖJ
17
Rijkstollen
B.W. Colenbrander
Bffl
22
Proefritten met stoomlocomotieven
B.W. Colenbrander
38
MI Auteursregister
NAAM
NIEUWSBRIEF NR.
J.H. Beelen
24
J.A.
39, 40 , 48
Bomans
C. Bregman
15
B.W.
6, 9, 20, 35, 36, 37, «O, 11, 49, 50
Th.
Colenbrander
Dekker
43, 45, 48, 49
C. van Duinen
13, 15, 16, 17, 18, 20, 21, 24, 25, 28, 29
B.J.C. Eichholtz
22
C. van Haasteren
42
H.H.
29
Hamming
J. Kal
40
H. Krol
29, 30, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 42, 43,
44, 45, 46, 47, 48, 49, 50
P.G. van de Mey-Kramer
46
C. Peper
23
C. Perlstein-Vrugt
18
C. Riemersma
4
C. van Roon
41
C.J. Schuitemaker
18, 20, 21, 27, 28, 29, 30, 45, 48, 49
W. Slob
31, 32, 33, 36, 40, 42, 43, 45, 47, 48, 49
C . C . M . Smit
26, 28
Chr. Smits
45
P. Straus
42
A.H. Suerink
43
Zr. M.W. Tas
35, 50
I. van Thiel-Stroman
34, 44, 45
B. van Tongeren
4, 14, 21, 26, 27, 30
L. Visser
4
W. Verspoor
33
J. Wiersma
38
Th. van Wijk
50
39
(vervolg)
ILLUSTRATOR
P. Kapsenberg
21, 22, 27, 28
REDACTEUREN
W. Verspoor
10 t/m 27
Th. Dekker
v . a . 28
40
iS> Publicaties
Auteur(s)
Titel
J.C.Tjessinga
Schets van het leven van Adrraan Pauw
1948
J.C.Tjessinga
Enkele gegevens omtrent Adriaan Pauw
en het slot van Heemstede
1949
Het huis en de heren van Heemstede
tijdens de Middeleeuwen
1952
Het wees- en armhuis te Heemstede
1796-1861; uit de geschiedenis van de
wezen- en armenzorg in Heemstede
1952
J.C.N. Renaud
C. van Duinen
C. van Duinen
Voor het eerst
uitgegeven in:
Geschiedenis van het onderwijs in
Heemstede. Deel I:
1600-1800
1953
G. van Duinen
idem. Deel 2: 1800-1954
1954
G. van Duinen
Het Manpad en zijn bewoners
1955
G. van Duinen
Heemstede in de Franse tijd
1956
G. van Duinen
De geschiedenis van de Heerlijkheid
Berkenrode
1957
Historie Hofstede "Het Paradijs"
later "Meer en Bosch"
1960
Tj.W.R. de Haan/
J.W. Groesbeek/J. Daan/
S.C. Regtdoorzee GreupRoldanus
Bennebroek-Vogelenzang; bijdragen tot
de geschiedenis en volkskunde van een
voormalig blekersdorp
1965
B.W.
Openbaar vervoer in Heemstede en
Bennebroek
1974
C. Peper
Colenbrander
C. Peper
B. van Tongeren
Een wandeling langs de buitenplaatsen
van Heemstede in de voorzomer van het
jaar 1847
1975
Groenendaal
1978
41
(vervolg)
L. Albers/A.J. Kramer/
J.L.M. Krol/l, van ThielS t roman
Het landgoed de Hartekamp in Heemstede 1982
G. Schuitemaker/Th. Dekker
Ze zijn ...
Heemstede en Bennebroek
H.W.J. de Boer/H. Bruch/
Adrraan Pauw (1585-1653);
J.W. Groesbeek/H. Krol/
W. van Ravesteyn
staatsman en ambachtsheer
1984
1985
\> DrOersen
Voor het eerst
uitgegeven in:
Kaart van Engelman
(reproductie)
1973
Kaart van Visscher
(reproductie)
1976
Serie van 6 historische prenten
1977
Verjaardagskalender met oude ansichtkaarten (12 bladen)
1979
Poort van het Oude Slot
1980
(tekening P. Kapsenberg)
Fietsroute Heemstede/Bennebroek
Verjaardagskalender "Buitenplaatsen" (7 bladen)
42
1981/82
1986
Inhoud
Inhoud
bladzijde
Redactioneel
1
Van achter de Blaeuwen Engel
2
Busexcursie
2
Contributie
3
Een felicitatie waard
3-4
Voorwoord
Toelichting
8-9
I
Inhoudsopgave
10-29
II
Thematische inventarisatie
30-38
III
Auteursregister
39-10
IV
Publicaties
41-42
V
Diversen
42
43
44
Belangrijkste Artikelen uit de STATUTEN von
de Vereniging "Oud Heemstede - Bennebroek".
art.
l
De vereniging "Oud Heemstede - Bennebroek", vereniging tot bevordering
der kennis van het verleden, heden en toekomst van Heemstede en Bennebroek en omgeving, oorspronkelijk opgericht op 12 maart 1947 wordt, te
rekenen van 12 maart 1972 of, aangegaan voor de tijd van 29 jaren en
alzo eindigende op 11 maart 2001.
art.
2
De vereniging is gevestigd te Heemstede en stelt zich ten doel de bevordering van de kennis en de belangstelling voor het verleden, heden
en de toekomst van Heemstede en Bennebroek en omgeving, alsmede het behoud van alle zodanige zaken, die van historische, esthetische en/of
stedebouwkundige betekenis zijn.
art.
3
Zij tracht dit doel te bereiken door:
a. het uitgeven van geschriften,
b. het bijhouden van documentatie,
c. het geven van adviezen,
d. het houden van lezingen, tentoonstellingen en excursies,
e. alle andere wettige middelen, die zij voor dit doel bevordelijk acht.
Belangrijkste Artikelen uit het
H u i s h o u d e l i j k
R e g l e m e n t
van de Vereniging "Oud Heemstede - Bennebroek"
art.
l
De werkkring der vereniging omvat het ten uitvoer brengen van al
hetgeen in de artikelen 2 en 3 van de statuten is genoemd.
Indien andere instellingen of lichamen identieke werkzaamheden uitvoeren of identieke doelstellingen nastreven zoekt het bestuur met die
organen contact en onderhoudt daarmee betrekkingen, ten einde zo mogelijk medewerking, c.q. samenwerking en financiële steun te verkrijgen
c.q. te verlenen.
art.
2
Het bijhouden van documentatie omvat o.m.: het vastleggen van gegevens,
foto's, tekeningen, plattegronden; het investariseren van het markante
gemeentebezit en het verzorgen van leggers of repertorio van al datgene, wat voor het doel van de vereniging van belang is.
art.
3
Het opstellen en verstrekken van adviezen, zowel aan overheidsinstellingen als aan particulieren heeft o.m. betrekking op:
a. het conserveren van karakteristieke zaken;
b. de vestiging van werkplaatsen, fabrieken, pakhuizen op plaatsen,
die naar de visie van de vereniging daartoe n i e t geëigend zijn;
c. het straataanzien, b.v. de erfafscheiding betreffende en de plaatsing van animatie-elementen en straatmeubilair, zoals:
sierbestrating, lantaarns, bloembakken, luifels, reclamezuilen met
klok. plattegrond, thermometer en barometer, lichtreclames, uithangtekens, zitbanken, kiosken, speelgelegenheden, terrasjes,
koffieshops, muziektent, enz.
Blekersvaart vroeger en nu
(archief gemeente Heemstede.)
40 jaar
Kerklaan
in vroegere
KhX--l.l3.
tijd
Nurni net- 52
Piei
1987
Bestuur:
C. Schuitemaker, voorzitter
IJssellaan 7,
2105 VA
HEEMSTEDE
tel. 023-288916
Wagnerkade 65,
2102 CT
HEEMSTEDE
tel. 023-283068
K. de Raadt, wnd. penningmeester
Kerklaan 49 b,
2101 HL
HEEMSTEDE
tel. 023-280641
2101 SW HEEMSTEDE
tel. 023-285034
Th, Dekker, redacteur Nieuwsbrief
Bosboom Toussaintlaan 47,
2103 SL
HEEMSTEDE
tel. 023-285136
J.L.P.M. Krol,
2102
XT
HEEMSTEDE
tel. 023-282977
Fresialaan 26
2106 BS
HEEMSTEDE
Contributie minimaal f.
tel. 023-288543
15,—
Giro 27.35.06 t.n.v. de Penningmeester
te Heemstede.
Redactioneel
Op 12 maart 1947 werd de VOHB op het raadhuis te Heemstede opgericht. Wij begonnen met 20 leden; nu -40 jaar later- hebben wij er
ruim 700! In'hetzelfde tempo voortgaande hebben we in 2027 dus 24.500
leden........
Het is weer de tijd voor de jaarvergadering en daarom treft u hierover in dit nummer de daarvoor noodzakelijke documentatie aan.
Speciale aandacht vragen we voor de lezing van de heer Sloof over
"Rijnland en het Spaarne in de 15e eeuw".
Hans Krol verhaalt ons via zijn welversneden pen over de gruwelijke
moord op Arnoldus de Eremiet in 1572. De "goeie ouwe tijd" was
toch niet zo goed als de zegswijze ons wil doen geloven.
Ook over de oude tijd (maar nu van het huidige wandelbos Groenendaal) gaat een tweede artikel van Hans Krol. In een uitgebreid betoog
vernemen wij de historie van het oude landgoed vanaf de eerste helft
van de 17e eeuw. Gezien de vele activiteiten die in 1987 en in 1988
in Groenendaal plaatsvinden leek ons dit artikel op zijn plaats.
De excursie naar Heemstede en N eelt je Jans is achter de rug. Twee
volle bussen met VOHB-leden zijn van 's morgens acht uur tot
's avonds zeven uur aan de rit geweest. Zoals te doen gebruikelijk was
de sfeer opperbest. Dat laten we zien aan de hand van enkele impressiefoto's.
Dit is het laatste "Redactioneel" van mijn hand. Om persoonlijke rede-
nen treed ik af als bestuurslid van de VOHB. Ik dank u voor het begrip dat u -waar nodig- hebt opgebracht voor mijn "uitglijers" op
redactioneel en bestuurlijk gebied.
Th. Dekker,
PJ. "Meertensinstituut
Het Meertensinstituut is een onderzoekinstituut van de Koninklijke
Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Het houdt zich vooral bezig
met dialectologie, volkskunde en naamkunde. Via vragenlijsten doet
men onderzoeken naar de genoemde onderwerpen.
Het instituut zoekt nu vrijwilligers die bereid zijn die vragenlijsten
te beantwoorden. Wij denken dat er onder de leden van de VOHB zeker mensen te vinden zijn die bereid zijn hun medewerking aan deze
onderzoeken te verlenen. U verdient er geen geld mee maar u heeft
ook geen kosten. Het adres is:
P.J. Meertens-instituut
Keizersgracht 569-571
1017 DR AMSTERDAM
Tel.
020-23 46 98
T . a . v . de Heer H.J. Beekveldt.
IPh. D 'Oratie en het
"Landgoed Groenendaal!'
In het boek "Heemstede in de Historie" (1972) konkludeert de auteur
mr. J . W . Groesbeek: "Het blijkt dus wel duidelijk dat de familie
d'Orville de grondslag gelegd heeft voor het uitgestrekte Groenendaal-complex". Verder dan de vermelding van deze familienaam in
relatie tot enkele transportacten van grond en huizen in Heemstede
gaat voornoemde schrijver niet. Dat in de Groenendaal-uitgave van
de V . O . H . B . uit 1978 zelfs in het geheel geen aandacht besteed wordt
aan vader Jean en zoon Jacques Philipe d'Orville - kennelijk bij gebrek aan onderzoek - moet achteraf als een omissie worden beschouwd.
De oprichting van het milieucentrum "Ecodroom", het 70-jarig jubileum
van restaurant "Groenendaal", alsmede het 75-jarig bestaan van het
gemeentelijk openbaar wandelbos in nabij verschiet (1988) vormen redenen genoeg deze van oorsprong Franse familie, van wie de in zijn
tijd in wetenschappelijke kring alom gerespecteerde professor mr.
Jacques Philippe d'Orville in september 1751 in het woonhuis van
Croenendaal overleed, nader te belichten.
De bewonersgeschiedenis van het huidige wandelbos en recreatiepark
gaat terug tot de eerste helft van de 17e eeuw toen een uit Brugge
naar Haarlem geëmigreerde koopman Francois Tierens de hofstede
in eigendom kreeg. In een acte van 1 mei 1634 is sprake van "de
wooninge genaemt Groenendael", met boomgaard, gelegen nabij huis
Het Lam. Van 1644 tot 1709 is het landgoed Groenendaal acht maal
van eigenaar gewisseld. 3 November 1709 transporteerde Catharina
Straetman, weduwe van de Amsterdamse koopman Jacob Denijs,
"Croenendaal" voor f. 2.900,- aan Jean d'Orville. Gedurende «3 jaar zal
het in bezit blijven van dit geslacht, tot de erfgenamen van J.Ph. d'Or-
ville de bezitting voor f. 22.000,- verkopen aan raad en schepen van
Haarlem David van Lennep in 1752 (die op zijn beurt in 1767 "Groenendaal" overdeed aan de bankier John Hope, teneinde het nieuw ver-
worven en door hem verfraaide Huis Te Manpad te kunnen betrekken) .
De vader van Jean d'Orville, een protestant, vluchtte uit Aix in
Provence om het geloof en vestigde zich als koopman in Hamburg,
waar hij op 72-jarige leeftijd overleed. Hij was gehuwd met Barbe
Hertsbeck die met haar kinderen naar Amsterdam verhuisde. Jean
d'Orville is op 23 augustus 1659 in Hamburg geboren, huwde in Am-
sterdam met Catharina Neys en maakte, evenals zijn vader en een
andere tak van de familie, fortuin in de groothandel. Van de tien kin
deren zetten o.a. Jean Leonard (die zich als koopman in Engeland
vestigde) en Pierre (welke ook de Latijnse poëzie beoefende) de zaak
van hun vader voort, en heeft met name Jacques Philippe naam gemaakt als man van letteren en wetenschap.
Levensloop J.Ph. d'OnOüle (1690- i75i)
Geboren op 28 juli 1690 in Amsterdam bestemde zijn vader hem voor de
handel, maar het onderwijs van David van Hoogstraten, conrector van
het gymnasium, aan wie Jacques Philippe in 1713 een neolatijnse lofdicht zou wijden, deed hem al op jonge leeftijd besluiten zich aan de
letteren en studie van de Antieke auteurs te wijden. Op het Athenaeum
Illustre volgde hij lessen van de eerste Nederlandse hoogleraar die
van het Grieks zijn levenswerk maakte, Tiberius Memsterhuis. In 1721
promoveerde J.Ph. d'Orville in Leiden op een juridische dissertatie en
vervolgens vestigde hij zich in Den Haag. Weinig gehinderd door financiële belemmeringen ondernam hij tussen 1723 en 1729 verschillen-
de wetenschappelijke reizen naar Brabant, Frankrijk, Engeland, Italië,
Duitsland en Oostenrijk. Op die "Grand Tours" bezocht hij vooral bibliotheken en kabinetten, maakte afschriften van Griekse manuscripten
en ontmoette talrijke geleerden, zoals Montfaucon in Parijs en Magliabecchi in Florence. In gezelschap van een kunstschilder en architect
maakte d'Orville een archeologische studiereis in Sicilië van mei 1726
tot november 1728.
Opgemerkt door Burman en andere geleerden werd d'Orville in 1730
aan het Athenaeum in zijn geboortestad benoemd tot hoogleraar in de
eloquentia, geschiedenis en Griekse taal- en dichtkunde. Een hoogtepunt was de feestrede die J.Ph. d'Orville in 1732 hield bij het eeuwfeest van het Athenaeum Illustre (later ook afgedrukt in het door professor David Jacob van Lennep uitgegeven gedenkboek).
Op 5 juli 1739 transporteerde vader Jean d'Orville de hofstede Groenendaal aan zijn succesvolle zoon Jacobus Philippus voor f. 6.000,-.
Het landgoed was intussen in kaart gebracht door Jan Spruytenbos,
gezworen landmeter te Amsterdam. Reeds in 1742 deed hij, mede vanwege zijn verzakte gezondheid, vrijwillig afstand van zijn professoraat,
ten gunste van zijn vriend, de Franeker hoogleraar P. Burmannus
Secundus. Sindsdien leefde d'Orville, overigens ook emeritus "met
behoud van rang en titel op publieke plaetsen", op zijn buiten Groenendaal, waar hij tot aan zijn dood de wetenschap getrouw bleef en
volgens Ruhnkenius, met wie hij veelvuldig korrespondeerde, zich
deed kennen als een "illustris Maecenas", als een "optimus Musarum
pater" (= zeer goede vader van de Muzen).
Vanaf 1740 tot 1751 redigeerde hij na het overlijden van Pieter Bur~
man de eerste vanuit Groenendaal alleen de uitgave "Miscellanae observationis criticae novae in auctores veteres et recentiores", waarin vele
wetenschappelijke artikelen van zijn hand zijn verschenen, o.a. over
de inscripties van Delos. Aanvankelijk ondertekende hij met de letter
B (=Batavus), later met zijn initialen.
Grocnertclaal
In de koopacte van 1739 is sprake van de hofstede Groenendaal, omvattend een huis, stallen, boomgaard, bossen en landerijen, tezamen
12 morgen 371 roeden.
Tot het landgoed behoorde ook een boerenwoning "De drie Corenaren" of "de Corencamp" die al op 11 maart 1704 in handen was gekomen van Jean d' Orville. Aan de Oostzijde van de Berglaan lag
nog een boerderij die J.Ph. d' Orville [soms ook aangeduid met
d' Urville of verlatijnst Dorvillius) op 10 oktober 1739 aankocht van
de Amsterdamse koopman Jacob Fruyt voor f. 5.250,-.
Laatgenoemde kocht het nabijgelegen "Westermeer", destijds gelegen
ter hoogte van de huidige Algemene Begraafplaats.
De hofstede "Het Lam" of "Westerberghlaan", eerder bewoond door
het kunstenaarsechtpaar Jan Miense Molenaar en Judith Leyster, was
in 1709 door Jean d' Orville verworven en in 1726 door drie zonen,
inclusief Jacobus Philippus, alsmede een schoonzoon door-verkocht
aan een familielid, koopman Jacob d' Orville, voor f. 1.250,-. Ten
Noorden van het huis "De drie Corenaren" lag de hofstede "De
Driesprong", eens bewoond door de "constrijcke schilders" Cerrit
en Dirck Bleecker, die ook al in 1709 in handen kwam van Jean
d' Orville door koop van J.Chr. Pretorius. Dit huis werd in 1742 afgebroken en het terrein bij Groenendaal gevoegd. Op 6 oktober 1750
is het land dat "Groenendael" scheidde van de Herenweg door de
heer Aarnout van Lennep aan d' Orville voor ruim f. 241,- in erfpacht gegeven.
Vier jaar daarvoor had de grote verkoop plaatsgevonden van tuin-
beelden, groepen en vazen op "Keukenhof" in Lisse. Diverse beelden verhuisden naar de buitenplaatsen "'t Huis te Bijweg" in Bennebroek en "De Hartenkamp", "Meer en Bergh", "Oosterhout", "Bos en
Vaart" en "Bosbeek" in Heemstede. Naar Bosbeek een "Venus en
Cupido", mogelijk hetzelfde beeld dat sinds 1951 de tuin van het
raadhuis aan de kant van de van Merlenlaan siert. Ook de toenmalige
ambachtsheer van Heemstede mr. Benjamin Pauw geboren Hoeufft,
raad en schepen van Haarlem, was van de partij en kocht een vaas
voor het Huis te Heemstede. Uit de door A.M, Hulkenberg gepubliceerde archiefstukken blijkt dat, toen de veiling ten einde liep, de
bescheiden professor J.J. d' Orville naar voren trad om voor een
niet gering bedrag een stenen bak voor "Groenendaal" aan te kopen.
Al eerder had hij uit de inboedel een "schrijfcomtoir" gekocht. De
veronderstelling van Hulkenberg dat de oude, stenen kuip thans nog
als tuinornament bij Bosbeek staat is echter onjuist. Dat marmeren
bad met uitgewerkte saterkoppen, vervaardigd omstreeks 1761, is
door John Hope in Rome verworven, zoals dr. J . W . Niemeijer in een
gedegen studie over het kunstbezit van Hope heeft aangetoond.
Helaas zijn bouwtekeningen e.d. niet bewaard gebleven, wél staat
vast dat, kort na de aankoop van Croenendaal van zijn vader, Jacobus Philippus d' Orville een nieuw herenhuis heeft gebouwd, aan de
Sparrenlaan, niet ver van het huidige restaurant. Het was bedoeld
voor permanente bewoning, dus niet slechts als zomerverblijf om de
stad te ontvluchten. Bij de verkoop door de erfgenamen van J.Ph.
d' Orville in 1752 staat over het huis beschreven, dat alle kamers
zijn behangen en een grote spiegel voor de schoorsteen is geplaatst.
Transport van de acte had plaats voor schout Jan Reeland en schepenen te Heemstede. Als notaris trad op A . J . Vermeer te Amsterdam
en als executeurs van het testament worden genoemd de heren Hendrik Hooft Danielszoon, oud-schepen van Amsterdam, verder de heer
Hermanus Noordkerk en dr. Philippus d' Orville.
Bij de verkoop was inbegrepen een tuinmanswoning, stallingen,
koetsen wagenhuizen, zitbanken, broeikassen, ananas- en andere
broeibakken.Ook de koetsen en chaise nam David van Lennep over,
evenals het beeld en pedestal aan het eind van de Oangelaan. Uitgezonderd bij de koop waren nadrukkelijk de marmeren beelden-
groep met het pedestal achter de woning en de marmeren groep van
kinderen plus voetsuk in het Slingerbos.
Omstreeks 1790 is het huis - een halve eeuw na de bouw - afgebroken, omdat de weduwe van John Hope als eigenares van Bosbeek
én Croenendaal voorkeur gaf aan bewoning in het steviger gebouwde
huis Bosbeek (op nog geen tweehonderd meter afstand van de door
J.Ph. d' Orville gebouwde woning). Enkel een deel van het huis
bleef intact, maar deze (thee)koepel had na 1913 geen duidelijke
funktie meer, raakte in verval en is, na nog als verkennershonk gebruikt te zijn, omstreeks 1970 vanwege instortingsgevaar gesloopt.
In 1790 bleef dus een gerenoveerd tuin- of speelhuis staan op het
landgoed Bosbeek, alwaar men zich zomers kon verpozen om thee te
drinken, een pijp te roken, een kleine maaltijd te nuttigen, wat te
biljarten, een boek te lezen of gewoon gezellig te kouten. In de
"Voorlopige lijst der Nederlandsche Monumenten van geschiedenis
en kunst" (Deel V, I), stond dit restant van het huis Croenendaal
als volgt omschreven: "Van het overigens gesloopte buiten Groenendaal staat nog het middendeel (XVIII, b, nu tuinkoepel) met een
stuc-plafond en een witje". Witje slaat op een grisaille, mogelijk vervaardigd door de 18e eeuwse kunstenaar Jacob de Wit, die ook voor
"Bosbeek" gewerkt heeft.
De aanwezige kelder, bedoeld om bederfelijke etenswaar koel te houden, was met een ijzeren deur afgesloten en met slechts drie treden
bereikte men deze ondergronds. Deze kelder is in 1970 met een laag
aarde afgedekt, om al in 1982 door boswerkers te worden "herontdekt" ( ! ) .
De Croenendaal-koepel heeft om verschillende redenen literair-historische betekenis. Beweerd wordt dat het tuinhuis model stond voor
de "achtkante koepel van witten steen", gesitueerd nabij Soest, waar
Ferdinand Huyck en Henriëtte Blaeck elkaar ontmoetten in de bekende historische roman van Jacob van Lennep. Voorts heeft er de bekende veilighouder-bibliograaf Frederik Muller in 1835 aan het begin
van zijn loopbaan de boekerij van de Hope's voor verkoop gekatalogiseerd. In zijn memoires schreef Muller: "Dit is een van de genotrijkste tijden uit mijn loopbaan geweest. Ik was mijzelf niet van geluk, als ik,
in de koepel op Boschbeek gezeten, aan het werk was.
Ik arbeidde daar weken, en de verrukking die ik daar genoot, maakte mij het hart nog warm". Ook de roman "De Vrede van Maerland"
van Marie van Zeggelen speelt zich af op en rond het landgoed Croenendaal en met het "oud wit huisje" in de roman, alwaar de biblio-
theek van het landhuis is gevestigd, wordt vrijwel zeker de koepel
aangeduid.
Zoals andere professoren en geleerden uit de tijd van de Verlichting
was d' Orville een verzamelaar van kunst, handschriften, munten en
boeken.
Als een schat koesterde hij op Groenendaal bijvoorbeeld het tweede
bekende handschrift van Vondei's vertaling van Torquato Tasso.
Alle door d' Orville gecollationeerde manuscripten (afgeschreven op
zijn reizen in Parijs, Rochelles, Nantes, Bordeaux, Turijn, Verona,
Padua, Venetië en andere plaatsen) zijn na zijn overlijden in het
bezit gekomen van de Bibliotheca Bodleiana te Oxford, welke beroemde instelling ook de verzameling van Franciscus Junius [1677
overleden) verwiert en een groot deel van de filologische boekerij
van Nicolaas Heinsius. Eerst in 1806 verscheen een katalogus onder
de titel: "Codices manuscript! et impressi cum notis manuscriptis
olim Dorvilliani, qui in Bibliotheca Bodleiana apud Oxinisensis asservantur".
J.Ph. d' Orville was in 1730 gehuwd met EÜzabeth Maria van Rijn,
de dochter van een vendumeester in Amsterdam. Zij overleed op
jonge leeftijd in 1737, na twee kinderen het leven geschonken te hebben. De jongste zoon stierf al op jeugdige leeftijd en de oudste,
Johannes (vernoemd naar zijn grootvader), was in 1751 alumnus aan
het Amsterdamse athenaeum.
Als mens stond Jacobus Philippus d' Orville onder zijn tijdgenoten
hoog aangeschreven. Hij moet een beminnelijk, gedienstig, voorkomend en bezadigd man geweest zijn, het tegendeel van het "genus
irritans et disputax", dat onder de geleerden in de tijd van de Verlichting zo sterk vertegenwoordigd was. Van zijn hand bestaat
slechts één verweerschrift, namelijk een scherpe satyre tegen de arrogante Utrechtse advocaat en klassicus J.C. de Pauw.
Vrij van financiële zorgen, dankzij het kapitaal dat zijn vader in de
internationale handel had verdiend, spaarde d' Orville geld noch
moeite om de wetenschap te steunen.
Op 13 (volgens een andere bron 4) september 1751 overleed hij in zijn
woning op Groenendaal. Ruim een maand later hield zijn vriend en
opvolger als hoogleraar in de welsprekendheid Pieter Burman de
tweede met grote plechtigheid een lijkrede vanaf de preekstoel in de
Nieuwe Kerk te Amsterdam.
De erfgenamen verkochten op 22 september 1751 de bezittingen in
Heemstede aan David van Lennep, 17 morgen en 350 roeden groot,
alsmede 31 morgen en 190 roeden met de duinen en nog een huis,
vanouds een boerenwoning, met een stuk land tegenover de hofstede
gelegen, tenslotte een weiland, alles voor een bedrag van in totaal
f. 22.000,-.
Waardering
De betekenis van J.Ph. d' Orville ligt op de gebieden van filologie
en oudheidkunde. Lucian Muller vatte de verdienste van d' Orville
voor de wetenschap in 1869 als volgt samen: "Alle Anerkennung gebührt d' Orville's regem Eifer für die Wissenschaften, der ihn, den
begüterten, unabhangingen Mann auf mehrjahriqen Reisen und duren
8
zahlreiche Verbindungen zo viel bisher weinig oder gar nicht bekanntes Material für Philologie und Archeologie sammeln Mess".
Op zijn reizen bijeengebracht, veelal nauwelijks bekend materiaal,
werd in Amsterdam en Heemstede bewerkt, zoals de erotische roman
van Chariton: "de Amoribus Caeraeae et Callirhoës" (1750), maar in
het commentaar miste hij de scherpzinnigheid van Hemsterhuis,
Burman en Rijklof Michael van Goens. De geplande uitgave van een
Anthologia Graeca en een uitgave van Theocritus (waarvoor hij 30
handschriften collationeerde) heeft hij niet tot stand kunnen brengen. In navolging van zijn leermeester Tiberius Hemsterhuis was
d' Orville meer graecus dan latinist. In deze school van vernieuwing
kwamen de oudheidkunde en andere hulpwetenschappen, zoals numismatica, ruim aan bod. De Hemsterhusianen lazen de oude Grieken
nog wel hoofdzakelijk om hun inhoud en sloegen nog niet de brug tussen literaire normen en esthetische vormen in de beeldende kunst,
maar zij bereidden de "Altertumswissenschaft" van de 19e eeuwse
Duitsers voor.
Internationaal is de grote verdienste van d' Orville geweest dat hij
als eerste de oudheden van Sicilië uitgebreid heeft beschreven. Dit
momumentale werk in twee folianten "Sicula..." of "lter Sicula..."
is pas na zijn dood in 1762/1764 uitgegeven en persklaar gemaakt
door Burman, die het werk aanvulde met een studie over de Sicilische
munten en inscripties. Het boek gold lange tijd als een internationaal
erkend standaardwerk waarin (bijna) alles wat toen over de oudheden van het eiland bekend was gevonden werd.
J.Ph. d' Orville is in 1741 in toga met een papier in de hand geportretteerd door J.M. Quinckhard. De bekende graveur J. Houbraken
maakte van dit schilderij een kopergravure, in 1762 uitgegeven voor
het boek over Sicilië, met een langademig latijns vers van Burman,
waarin deze enkele Siciliaanse r u mes en Griekse goden verwerkt
heeft. D' Orville zelf heeft ook neolatijnse gedichten geschreven, die
als bijlage bij een gedichtenboek van zijn broer Pieter in 1740 verschenen. Later o.a. opgenomen in de destijds vermaarde uitgave
"Delitiae poëtica" van L. van Santen.
Ofschoon "Groenendaat" (in plaats van Heemstede) in buitenlandse vakliteratuur vaak genoemd wordt als sterfplaats van d'Orville raakte deze
onsterfelijke sterveling in deze gemeente snel in vergetelheid. Burgemeester D.E. van Lennep schreef in 1913, in de traditie van zijn dichterlijk voorgeslacht, een ode bij gelegenheid van de feestelijke opening
van het wandelbos "Groenendaal" (volgend jaar dus drie-kwart eeuw
geleden). Tot 1913 het exclusieve privé-terrein van gezeten families,
sedertdien een geliefde uitspanning voor duizenden mensen vooral op
zonen feestdagen, waar als het ware alle bomen gedemocratiseerd zijn.
In bedoeld vers wijst de vroegere burgemeester er op dat het wakkere
voorgeslacht uit Amsterdam door de handel welvaart bracht, in Amsterdam herenhulzen bouwde en o.a. in het groene Kennemerland buitens
stichtte ter verpozing. Tot besluit enige regels uit dit vers, waarin
ook het geslacht d'Orville met ere genoemd wordt:
" ( . . - ) Ik denk aan Hasselaar, aan Geelvinck en d'Orville,
Aan mijnen naamgenoot, de Hope's niet het minst.
Door hen werd 't bosch geplant; zij zaaiden en zij pootten;
Hen breng ik huid' en dank; zij deden 't niet om winst;
Maar liefde tot natuur deed hen het barre zand
Herscheppen in een wind, door hen in grootschen pracht
Als thans niet meer gezien. Geen planter ziet zijn boom
In vollen wasdom staan. Dat ziet het nageslacht. (...)".
Hans Krol
Opgave^ van voornaamste bronnen
- Damme, A. van.
De buitenplaatsen te Heemstede, Berkenrode en Bennebroek 1628-1811
Haarlem, 1903.
- Croesbeek, J . W .
De geschiedenis van Groenendaal. In: Groenendaal. Uitgave van
V . O . H . B . , 1978, blz. 40.
- Hulkenberg, A.M.
De grote verkoop van tuinbeelden, groepen en vazen op Keukenhof
in 1746.
!n: Jaarboekje Leiden 1969, 61e deel, blz. 181-203.
- Molhuysen, P.C. (red.)
lemma: Orville (Jacobus Phllippus d') - door v. Dokkum.
In: Nieuw Nederlandsch Biographisch Woordenboek. Deel 4,
kolom 1043-1046.
- d'Orville: documentatiemap in gem. openbare bibliotheek Heemstede;
archiefcollectie.
*
- Zwager, H.H.
Nederland en de Verlichting. Haarlem, Fibula-van Dishoeck, 1980
(2e druk).
Fotgverantwoording
- portret J.Ph. d'Orville. Foto van gravure J. Houbraken. Rijksmuseum-
Stichting
(Rijksprentenkabinet) Amsterdam.
- afbeelding koepel Groenendaal uit boek: Groenendaal; onder red. van
B. van Tongeren. V.O.H.B., 1978.
10
Jaarvergadering
Onze jaarlijkse Algemene Ledenvergadering wordt gehouden op donderdag 11 juni 1987 in het zaaltje van de v.m. kleuterschool aan de Schubertlaan des avonds om acht uur.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Opening door de voorzitter
Ingekomen stukken en mededelingen.
Notulen van de jaarvergadering van 15 mei 1986
Jaarverslag 1986
Jaarcijfers 1986 - begroting 1987
Verslag kascommissie
Verkiezing lid v.d. kascommissie
Bestuursverkiezing.
Rondvraag
Sluiting
betr. agendapunt 8: de heren Th. Dekker en H. Krol zijn aftredend,
helaas stelt de heer Dekker zich niet meer herkiesbaar. In zijn plaats stelt het bestuur kandidaat mevrouw mr. A.L.G. Rosier te Bennebroek.
Na jaarvergadering lezing door J.H.M. Sloof (archiefmedewerker Hoogheemraadschap van Rijnland in Leiden) over: Rijnland en het Spaarne
in de 15e eeuw.
Op 11 juni verschijnt een boek over het Spaarne, tegelijk met de opening
van een tentoonstelling in het Frans Hals Museum.
Van de Penningmeester
Ter gelegenheid van ons veertig jarig bestaan hebben wij van een
aantal leden en Heem steedse bedrijven een extra bijdrage ontvangen.
Hiervoor onze hartelijke dank.
Het leek het bestuur een goede gedachte aan deze giften een bijzondere
bestemming te geven. In dit verband is gedacht aan het pas geopende
milieucentrum in Groenendaal. In dit centrum wordt ook historisch
fotomateriaal van de V.O.H.B. getoond. Om deze foto's beter tot hun
recht te laten komen en ze te beschermen, zullen wij van deze extra
bijdragen wissellijsten aankopen en deze aan het milieucentrum aanbieden.
B A L A N S
ACTIVA
PER
31D E C E M B E R
1986
1985
fl.
fl.
Inventaris
P.M.
Voorraad boekwerken
P.M.
Te verderen interest
2.085,80
Debiteuren
114,—
Obligaties
20.000,—
AmRo Spaarrekening 19.911,30
AmRo Privérekening
817,79
Giro- rekening
Kas
PASSIVA
Jaarpremiefonds
Restauratiefonds
Reserve jubileum
Crediteuren
Vooruit ontv.contr.
Vooruit ontv.res.
2.616,33
30,--
6.454,18
564,45
25.000,—
9.311,45
5.901,62
9.184,82
914,55
49.950,52
52.958,77
1986
1985
fl.
fl.
Vermogen
Waarborgfonds
P.M.
P.M.
15.473,10
4.000,—
6.000,—
16.782,76
4.000,—
2.634,66
887,50
152,50
15.154,92
4.000,—
6.000,—
16.985,26
1.000,—
4.510,09
4.601,—
707,50
49.950,52
52.958,77
Toelichting "Restauratiefonds"
Begin saldo
fl.
Bijdragen
11
Rente (gemiddeld)
11
16.985,26
1. 797,50
1. 000,—
fl.
19.782,76
3. 000,—
fl.
16.782,76
Bijdrage Luidklok
E X P L O I T A T I E
R E K E N I N G
1986
BATEN
Begroot
1987
Werkelijk
fl.
Contributies
Publicaties
Interest
Subsidie Heemstede
Subsidie Bennebroek
Begroot
fl.
10.000,-
fl.
11.603,4.227,25
2.000,2.000,2.482,-
10.500,-
2.000,2.000,2.500,600,-
2.067,2.482,570,-
570,-
20.949,25
17.052,-
17.600,-
c=======
fl.
LASTEN
Drukkosten Nieuwsbrief
Portikosten
Administratiekosten
Aankoper Historisch Archiefr
Huisvesting
Verenigingskosten
Jaarpremie
Reservering Jubileum
fl.
6.000,500,2.500,1.000,1.500,6.000,1.000,-
3.448,-
20.631,07
(+)
17.052,-
CONTRIBUTIEVERHOGING
318,18
23.000,(-)
20.949,25
5.400,-
17.600,-
gelet op de prijsontwikkelingen en een
mogelijke terugval in de eigen inkomsten
(o.a.
verkopen) stelt het bestuur voor
de contributie m.i.v. 1988 te verhogen
met fl. 2,50
RESTAURATIEFONDS
7.000,1.000,750,4.000,1.500,2.750,6.000,-.-
6. 38 9, H
986,03
143,61
1.612,38
754,48
2.737,23
5.008,3.000,-
1.000,-
19.500,-
Saldo
fl.
tot fl. 15,-.
voorts stelt het bestuur voor de jaarlijkse
donatie ad. fl. 2,50 van de leden aan het
Restauratiefonds te laten vervallen tot de
hoogte van dit fonds een nieuwe toevoeging
noodzakelijk maakt. Uiteraard blijft het
Restauratiefonds bestaan en kan er in de
daarvoor in aanmerking komende gevallen
een beroep op worden gedaan.
Notulen Van de Algemene
Ledenvergadering Van i5 mei '86
1. Voorzitter G. Schuitemaker opende om 20 uur 10 de vergadering,
waarbij hij de vete aanwezigen welkom heette in de bovenzaal van de
Openbare Bibliotheek in Heemstede.
2. Daar er geen ingekomen stukken waren ging de voorzitter meteen
over tot enige huishoudelijke mededelingen betreffende de avond.
Hierop gaf hij een overzicht van hetgeen Bestuur en Commissie
Karakterbehoud ais hun taak zien. Tevens maakte hij bekend, dat
kort tevoren het 700e lid zich had aangemeld.
3. De notulen van de vorige vergadering werden goedgekeurd.
4. Het jaarverslag over 1985 werd eveneens akkoord bevonden.
5. Vragen naar aanleiding van de jaarcijfers werden beantwoord door
de Penningmeester Chr. Smits. De kostenstijging van de Nieuwsbrief werd veroorzaakt door o.m. het dubbelnummer over Adriaan
Pauw, alsmede door de normale prijsstijgingen en de grotere oplaag.
De premie-uitgave kon tot stand komen door steun van het Anjerfonds. Tijdens deze toelichtingen kwamen ook nog opmerkingen van
leden, welke zich stoorden aan de vele soms storende drukfouten
in de Nieuwsbrief. Onze redacteur Th* Dekker zegde toe hierover
nog eens extra met de drukkerij te gaan praten. Ons blad wordt
door de drukkerij van Meer en Bos verzorgd.
6. Het verslag van de kascommissie luidde positief en de vergadering
werd verzocht de penningmeester decharge te verlenen. Hetgeen
geschiedde.
7. Als nieuw lid van de kascommissie werd de heer C.J. Kortellng gekozen, zodat deze met Ds. L.J. Wolthuis in '87 de boeken zal controleren.
8. De aan de beurt van aftreden zijnde bestuursleden C.J. Schuitemaker en W. Verspoor werden herbenoemd. Er waren geen tegenkandidaten.
9. De rondvraag: Mevrouw Clement vroeg om in de Nieuwsbrief regelmatig opgave te doen van nog verkrijgbare uitgaven van de vereniging.
Ook werd het bestuur verzocht de termijn te verlengen, waarin
reductie op de premie-uitgave verleend wordt.
De heer Tuin had graag gezien, dat de vereniging de maquette van
het Oude Slot had gekocht. De voorzitter antwoordde, dat er in het
bestuur heel vaak en uitgebreid over gepraat was. Maar het materiaal was erg broos en er was geen mogelijkheid om het omvangrijke
kunstwerk permanent tentoon te stellen. Steeds weer ergens
plaatsen werd te lastig gevonden, afgezien van de zorg om het behoorlijk te bewaren.
Om kwart over negen sloot de voorzitter de vergadering.
11
Jaarverslag
In 1986 kwam het bestuur bijna maandelijks bijeen. AI in januari werden
wij geconfronteerd met een bouwplan voor Herenweg no. 8, beter bekend
als de buitenplaats Dennenheuvel, dat afweek van de voorschriften.
Nadat hierover op een hoorzitting door verschillende bezwaarden was
gewezen, werd toegezegd, het plan op kleinere schaal te zullen uitvoeren. Inderdaad heeft men zich hieraan gehouden, zoals nu te constateren valt. Dat de architect zo vriendelijk was ons een stel tekeningen
te zenden, hebben wij zeer gewaardeerd. Onze wens om een beheersplan voor het bos te laten maken hebben wij aan B.S W, kenbaar gemaakt.
Het Centrumplan van de gemeente Bennebroek blijft onze aandacht houden. Al vorig jaar zomer schreven onze beide bestuursleden, welke
woonachtig zijn in deze gemeente hierover in onze Nieuwsbrief. Momenteel zijn de plannen nog zodanig, dat wij geen actie kunnen ondernemen.
Afgevaardigden van het bestuur bezochten vergaderingen van het Historisch Museum Zuid-Kennemerland én van het Museum voor de Bollenstreek in Lisse, Tevens werden bijeenkomsten van zuster-verenigingen
bezocht.
3 mei was de bustocht naar Munster feitelijk een afsluiting van het Adriaan Pauw-jaar. Het was de eerste buitenlandse excursie van onze vereniging. Onze jaarvergadering werd op 15 mei gehouden. De opkomst was
boven verwachting. Kwam dat door de voor iedereen nieuwe omgeving?
De vergadering verliep vlot, de aftredende bestuursleden werden herkozen, de penningmeester kreeg een ruime voldoende en er werd geanimeerd over diverse onderwerpen gepraat. Na de pauze hield Drs.
Carla Oldenburger een boeiende voordracht over verschillende stijlen
van tuinen van buitenplaatsen, zowel in binnen- als buitenland, met
toch wel enige nadruk op Zuid-Kennemerland.
De Historische Jaarmarkt werd op 6 en 7 september gehouden. Het was
de derde jaarmarkt, georganiseerd door de Stichting Historisch Museum
Zuid-Kennemerland. Het was onmogelijk deze keer als vanouds de Vleeshal hierover te gebruiken. De Spin (van Fokker) zat de organisatoren
dwars. Maar op de Gravenzolder was het ook goed toeven temidden van
meer dan dertig stands. Veel publiek! De resultaten van verkoop en
ledenwerving vielen mee. Iedereen was zeer tevreden. Een succes voor
de organisatoren.
4 oktober was er een excursie naar Berkenrode en het gebouw van Laimbock. Reeds een halfjaar eerder waren er een twintigtal genodigden,
waaronder de heren Hamming en Smits namens het bestuur, aanwezig bij
het in gebruik nemen van de luid-klok op het prachtige pand van Laimböck. onze groep(en) kreeg een hartelijke ontvangst, had mooi weer
en een geslaagde morgen.
De jaarpremie, een verjaardags-kalender geïllustreerd met oude prenten,
werd op 20 november uitgereikt. Het zaaltje van de voormalige kleuterschool aan de Schubertlaan bleek wat krap te zijn. De opkomst was over-
12
weldigend. Voor de pauze namen wij afscheid van de Blekersvaart en
omgeving, zoals het nog in de herinnering van velen was. Dankzij de
komplete dia-serie, welke de vereniging uit de nalatenschap van Coby
Riemersma mocht ontvangen, kreeg de avond een nostalgische sfeer.
Het meeleven van de aanwezigen was duidelijk hoorbaar. Lies Visser
gaf een soms behoorlijk krities commentaar bij deze serie. Ook dat
merkbaar te waarderen.
viel
Het was tenslotte een markant gebied. Zelden heeft een gemeentelijk
bebouwingsplan zoveel kritiek te verduren gehad. Op de eerste hoorzitting over dat plan verklaarde de toenmalige wethouder, dat de
mooie bomen in het gebied behouden zullen blijven. Er blijken echter
weinig mooie bomen geweest te zijn. Om van gebouwen maar niet te
spreken. Het Haarlems Dagblad van 22 april 1986 wijdde een hele
pagina aan de verschillende facetten van de bebouwing, de bezwaarschriften, de acties en de natuur die het veld moest ruimen.
In september kwam de pas ingestelde Jubileumcommissie voor het eerst
bij elkaar. Ons 40-jarig bestaan in 1987 hopen wij op passende wijze
te vieren. Zoals allen, die de achterzijde van onze Nieuwsbrieven ook
wel eens aandacht hebben geschonken, weet U dat 12 maart 1947 de
officiële oprichtingsdatum is. Het bestuur heeft echter gemeend de
viering vast te stellen aan de vooravond van de "Open Momumentendag"
welke gehouden zal worden op zaterdag 12 september 1987. Doel van
deze eerste Open Monumentendag is meer mensen in contact te brengen
met historische bouwwerken en daarmede de belangstelling voor de monumentenzorg te stimuleren. Dit is een landelijke dag.
Op 3 oktober namen wij afscheid van onze penningmeester. Jarenlang
heeft Chris Smits met zeer grote inzet de belangen van onze vereniging
behartigd. Zijn vertrek naar Drente betekent een verlies voor de vereniging. Gelukkig is Kees de Raadt bereid gevonden voorlopig het penningmeesterschap op zich te nemen.
De Nieuwsbrief heeft als voorheen zijn taak als mededelingen-blad prima
vervuld. De laatste jaren kunnen de redacteur en de medewerkers terugzien op een aantal kwaliteitsartikelen. Het bestuur dankt allen, die
dit mogelijk hebben gemaakt.
W.V.
NicuvOc publicaties
Drs. C . W . Korevaar is de samensteller van een uitgave over de Hervormde Kerk van Heemstede en het Bolderorgel uit 1752. De Oude Kerk
is gebouwd op de restanten van de verwoeste middeleeuwse kapel. In
1819 is in deze kerk het eerste orgel geplaatst. Zeven jaar geleden
besloot de kerkvoogdij tot aankoop van het orgel uit de gereformeerde
kerk te Kornhoorn (Groningen). Dit instrument dateert uit 1752 en
wordt thans gerestaureerd. Vele wetenswaardigheden betreffende kerk
13
en orgel zijn in een boekje bijeengebracht, dat é f. 5,- te koop is bij
het Kerkelijk Bureau, Achterweg 17.
Van emeritus-predikant E. Sneller is de publicatie "Van achter de
blaeuwen Engel; hervormd Heemstede in de zeventiende eeuw", waarvan nog enkele exemplaren é f. 15,- verkrijgbaar zijn via het inlichtingenbureau van de Heem steedse bibliotheek.
In de serie "Haarlemse verkenningen" verscheen als nummer 4: "Nicolaas Beets en de kermis". In Beets' jeugdjaren werd de kermis steeds
meer van jaarmarkt met kramen tot een plaats van vermaak met attracties, zoals een rondtrekkende menagerie. In 1836 schreef Beets een
vlammend protest tegen het te kijk zetten van dieren in kleine kooien,
het beestenspel. Het boekje is uitgegeven door Lenie Peetoom, die een
antiquariaat begonnen is in het geboortehuis van Nicolaas Beets:
Koningstraat 38. Het is voor f. 10,- onder meer verkrijgbaar via Blokker's Boekhandel en de V . O . H . B .
Een martelaar in Heemstede anno i572:
Arnoldus de Eremiet
Petrus van Opmeer (1526-1595) heeft verschillende apologetische wer-
ken op zijn naam staan, waarin hij als een vurig voorstander van
het Katholieke geloof het Protestantisme in Holland heftig bestreed.
Zijn hoofdwerk "Historia martyrum Batavicorum" verscheen in 1625
te Keulen en is een belangrijke bron voor de kennis van de vervolging der Rooms-Katholieken in de geuzentijd. Een vertaling van
dit tweedelig boekwerk verscheen eerst in 1700 te Antwerpen, onder
de titel: "Historie der Hollandse martelaren, welke om de Christen
Catholyke godsdienst van de Hervormde nieuwsgesinden seer wreed
sijn omgebragt". Dankzij voornoemde uitgave zijn we redelijk goed
geïnformeerd omtrent het leven van de eenvoudige kluizenaar Arnoldus Johannes, die op 35-jarige leeftijd op beestachtige wijze in het
centrum van Heemstede is vermoord. Deze martelaar van het geloof was
volgens tijdgenoten een man met "een sonderling behagen in soberheid,
nederigheid en eensaamheid". Geboren omstreeks 1637 in Utrecht
heeft Arnoldus gewoond in Bergambacht, waar hij het beroep van
kleermaker uitoefende. Van beslissende betekenis voor zijn verdere
leven waren de ontmoetingen met Adrianus van Naaldwijk, een voortreffelijk priester uit een nobel geslacht, die voornamelijk in Leiden
werkte. Onder invloed van deze leermeester kiest Arnoldus voor het
priesterambt. Na het overlijden van Adr. van Naaldwijk heeft Arnoldus de Latijnse taal geleerd van Johannes Sarajus, een middelmatig
14
taalkundige. Ingewijd in de bijbel en kervaders begint hij te mediteren en een solitair leven te leiden, naar het voorbeeld van de oude
vaders Heremieten, vandaar zijn latere bijnaam "de Eremiet".
Arnoldus bewoonde "een celleke" in een huisje aan de Falide Bagijnhof in Leiden. In plaats van huisraad en wandversieringen had hij
een doodshoofd voor zich, teneinde voortdurend aan de sterfelijkheid
van de mens te denken. Voorts meed hij zoveel mogelijk het gezelschap van mensen, uiteraard in het bijzonder der vrouwen. Met
moeite liet hij z'n eigen zuster toe in zijn woning. Hij bracht de dagen in stilte door met gebed en het lezen van de Psalmen en dagelijkse gebeden. Gelet op zijn armoedige kleding zou men de vroegere
kleermaker een cent geven, 's Morgens gebruikte hij een sober middagmaal en Arnoldus sliep op een bed van stro. Eten en drinken bestonden trouwens veelal uit "water en brood". "Wanneer hij op eenige
feestdagen sig wat wilde verfrisschen, soo gebruikte hij wat ajuin tot
zijn toespijs".
Deze Arnoldus de Eremiet werd in 1572 door Lumey in Leiden opgepakt. Willem van der Marck, heer van Lumey, was aanvoerder der
watergeuzen die in l april 1572 Den Briel innamen. Hij was berucht
om zijn wreedheden en is schuldig aan de dood van de martelaren
van Gorcum, die aan vleeshaken werden opgehangen "zoals men met
de geslachte varkens doet".
Opmeer merkt op dat Arnoldus in de boeien werd geslagen en na
bespotting, beledigingen en martelingen, op een schuit naar Haarlem
werd vervoerd. Vanwege noodweer op het Haarlemmermeer is de
priester met schildwachten van Lumey nabij Heemstede aan land gegaan. Stijf en verkleumd van de kou. "Maar dewijl dese Man afgeslooft door gedurig vasten en bidden bijna om soo te spreeken van
de graat viel en afgemat door dit spoedig marcheeren niet wel langer voort kon en als dood ter aarde nederviel, soo grijpen sy hem
by de kop binnen Heemstede, een Dorp niet wijd van Haarlem afgelegen, binden hem aan een Boom en doorschieten hem op wreede wijse
met verscheijde musquetkogels. Dusdanig heeft dese H. Man, die
kloekmoedig alle rijkdommen en vermaakelijkheden van de Wereld had
veragt en altoos gewenst met Christus te sijn, des nagts voor den
Eersten November 1572 dit rampsalig en ellendig leven met een veel
heerlijker verwisseld. Dit heilig lijk hebben dese Rovers weg gaande
in een modderige sloot geworpen, met de beenen omhoog, na hem
eerst het Mannelijk lid te hebben afgesneeden (1)."
Nadat Arnoldus door plaatsgenoten was gevonden is het stoffelijk over-
schot met respect en eerbied behandeld. Heer van Heemstede was de
katholiek gebleven ridder Vincent van Lockhorst, eigenaar ook van de
patriciërswoning 's-Gravenhof te Leiden, die echter bij voorkeur verbleef op het Huis te Heemstede, en incidenteel in zijn stadswoning in
Utrecht als het in Holland te roerig was. Het was niet toegestaan Arnoldus te begraven in de Heemsteed se Maria-kapel. Binnen acht dagen
is hij door de goede zorgen van de plaatselijke bevolking nabij Noord-
wijkerhout overgebracht en in de kapel van Langeveld ter aarde besteld. In die kapel heeft ook de gemartelde priester en bloedgetuige
15
Jeroen zijn laatste rustplaats gevonden.
Evenals o.a. de martelaren van Corcum, de martelaren van Alkmaar,
de Delftse pater en humanist Cornelis Musius en anderen, van wie hun
katholieke geloof door de dood is bezegeld, was Arnoldus Johannes
slachtoffer van de geuzenterreur. In de rooms-katholieke kerk zijn
zij nochtans verheven tot de glorie van het martelaarschap, volgens
Petrus van Opmeer "het grootste dat een goed krijgsknegt van Christus kan te beurt vallen".
De tragische moord op Arnoldus de Eremiet, evenals van tientallen
andere katholieke geestelijken, komt voor verantwoording van de heer
van Lumey, een erkend papenhater. Het toeval wil dat de nederlaag
bij het Manpad in 1573 zijn laatste militaire daad was.
De 19 Gorcumse martelaren zijn in 1867 door de Rooms-Katholieke Kerk
heilig verklaard. Arnoldus de Eremiet ontging dit posthuum eerbewijs,
ondanks een verzoek tot zaligverklaring van o.a. pastoor J. Muré. De
kapel bij Langeveld waar hij begraven lag is in de vorige eeuw afgebroken. In het boek "Heemstede in de Historie" zal men vergeefs zoeken
naar gegevens over het lot van Arnoldus de Eremiet. Toch is Arnoldus
niet helemaal vergeten. In zijn spraakmakende bijdrage "Wonderen in
Heemstede" schrijft de auteur (die zijn enige zoon welbewust Arnold
noemde): " ( • • • ) Was het allemaal anders gelopen, waar nu de Wilhelminaboom staat op het gelijknamige pleintje, zouden we een standbeeld
voor Arnoldus uit Bergambacht bewonderen op het zogenaamde Eremietenplein.. .Adriaan Pauw zou elders zijn eeuwige rust hebben moeten
zoeken want het kerkje waar hij nu begraven ligt was oorspronkelijk
een kapel toegewijd aan Onze Lieve Vrouw Hemelvaart".
Onze voorouders in Heemstede verdienen lof en waardering voor de wijze waarop zij Arnoldus de Eremiet de laatste eer hebben bewezen.
Terecht heeft B.J. van Houten in dit verband opgemerkt: "Aan de
eerbied, waarmede de Heemsteders het lijk (van Arnoldus Johannes)
behandelden, zien wij nogmaals hun gevoelens ten opzichte van het
oude geloof".
Hans Krol
(1) Deze laatste passage uit het verslag van Petrus van Opmeer ontbreekt in de publicaties van B.J. van Houten en J . A . Bomans.
Uteratuur
Houten, B.J. van.
Gedenkboek bij gelegenheid van het twee honderd
vijftig jarig bestaan van de St. Bavo parochie te
Heemstede (Berkenrode) Heemstede, 1941.
Hyacintegeur en bisschopwijn: met bijdrage van o.a. Jan Bomans en
Herman Hofhuizen. Heemstede, 1979.
Opmeer, P. van
"Martelaarsboek". Antwerpen, 1700. Deel H,
blz. 104-107.
16
Haemstede ont-vangt Heemstede
Zaterdag 9 mei 1987: op het plein bij de Bavokerk aan de Kerklaan verzamelen zich om acht uur 's ochtends ongeveer 100 VOHB'ers voor de
excursie naar Haemstede en de Deltawerken. Stipt op tijd vertrekken
de bussen en we gaan in een stralende zon op weg naar de kof f ieplei sterplaats in Spijkenisse. De koffie (met gebak!) was symptomatisch voor
het verdere verloop van deze dag: erg lekker.
Na de koffie
in Spijkenisse
Om ruim 11 uur werd het Haemsteedse grondgebied bereikt waar we
meteen met afgunstige blikken keken naar het prachtige slot. Als onze
Het slot Haemstede in volle luister
17
voorouders wat beter hadden opgepast hadden wij ook zo iets kunnen
hebben. In twee groepen kregen we vervolgens een prachtige diaserie
over het slot Haemstede te zien en daarna in de ridderzaal een hartverwarmend enthousiast betoog van de "slotvrouwe" te beluisteren. Daarna
konden we tot half twee etablissementen voor maatschappelijk verkeer
De "slotvrouwe" aan het woord.
bezoeken om vervolgens de korte busrit naar de Oosterscheldedam te
maken. Zoals zo vaak bij dit soort excursies was de tijd te kort om alle
gegevens en feiten over de bouw van déze unieke dam te kunnen bevat-
ten laat staan te onthouden. Om kwart voor vier het laatste onderdeel:
een boottocht langs de dam. Om half vijf werd de terugtocht aanvaard
en omstreeks half zeven draaiden we (met groot vertoon van stuurmanskunst) de Kerklaan weer op.
De prachtige maquette van het
nu voltooide Deltaplan
Doordat we zoveel op deze prachtige zonnige dag wilden doen moesten
we ons houden aan een krap tijdschema. Doordat iedere deelnemer zich
stipt aan de afspraken hield was het mogelijk het gehele programma
punctueel
uit te voeren. Hulde voor deze discipline!
r
18
Th. Dekker
Illegale pers in Heemstede 1940-1945
verzameling op microfische aanwinst voor archief
Gedurende de Tweede Wereldoorlog verschenen in ons land ruim 1200
ondergrondse bladen, van welke Het Parool, Trouw, Vrij Nederland
en De baarheid het meest bekend zijn. In Heemstede zijn in totaal 12
verschillende bladen gemaakt, in Aerdenhout vijf, relatief veel, in
vergelijking met bijv. Enschede en Eindhoven: elk acht. De veelal
gestencilde kranten kwamen uit in een oplage, variërend van 12 tot
ruim 6.000 stuks. Enkele bekende uitgaven waren: Katinpers [afkorting van Katholieke Informatiedienst) door F. Armand Nieveen van
Dijkum; "Luctor et Emergo" van de gebroeders F. en F.J. Wijkhuizen
en vooral de Patriot, met als medewerker de in het concentratiekamp
Neuengamme omgekomen verzetsman N . K . J . van Waas, alsmede in de
redactie journalist Ben Korsten, die in de na-oorlogse katholieke politiek een rol speelde en in Heemstede is begraven (Korsten stond ook
model in de film: "De Mannetjesmaker"). De verspreiding vond plaats
via o.a. A.A.M, van der Heijden en C.A.W. Warmerdam. Voorts verscheen in Heemstede-Aerdenhout o.a. "The Times", een plaatselijke
nieuwsuitgave van Vrij Nederland, welke werd geredigeerd door H.M.
Mos, A. Moorman en K. de Vries (een ondergedoken Joodse zakenman
uit Amsterdam).
Bedoeling van "De Patriot" was de verzetsgeest aan te wakkeren bij hen
die niet naar de Geallieerde zenders durfden te luisteren. Na de verplichte inlevering van radiotoestellen werd de vraag naar exemplaren
steeds groter en bereikte zelfs een oplage van 6.200 stuks.
Weinig materiaal is bewaard gebleven. Het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie beschikt over een onvolledige, maar uitgebreide verzameling, die voor wat Heemstede en Aerdenhout betreft (in Bennebroek
verschenen voor zover bekend geen ondergrondse bladen) thans op
microfische is vastgelegd.
Een geschiedschrijving van Heemstede ontbreekt helaas en wordt steeds
meer als een gemis ervaren. De door de Vereniging Oud-Heemstede-
Bennebroek verworven verzameling van illegale bladen op microfische
betekent een belangrijke aanwinst. Via een reader-printer kan dit informatiemateriaal op verzoek in de gemeentelijke openbare bibliotheek
worden geraadpleegd.
Leden van de V.O.H.B. die nog over originele ondergrondse bladen
en/of illegale belletrie beschikken worden ten behoeve van een inventarisatie verzocht kontakt op te nemen met de directeur van de bibliotheek. Ten slotte volgt een overzicht van in Heemstede vervaardigde
ondergrondse nieuwsbladen, aan de hand van een door L.E. Winkel in
1954 uitgegeven katalogus.
-
Berichtendienst van de B.B.C. /Heemstede. Juni 1943 tot l augustus
1944. Dagelijks getypt nieuws. Oplage: 4-30 stuks.
19
-
The Putsch Times; nieuws uitgave van Vrij Nederland. /Heemstede.
18 october 1944 - 7 november 1944. Dagelijks gestencild nieuws in
een oplage van circa 500 exemplaren.
-
Ka tinper s. /Heemstede. Zomer 1943 tot mei 1945 (legaal voortgezet).
Dagelijks aanvankelijk getypt, vanaf medio januari 1945 gestencild.
Oplage onbekend.
-
Luctor et Emergo; voor vrijheid, waarheid_en_ recht._ Heemstede.
19 october 1944 - 12 februari 1945. Dagelijks gestencild nieuws in
100 - 200 exemplaren.
-
Men Fluistert. /Heemstede-Aerdenhout (?) 1944 - eind december 1944;
april 1945. Dagelijks gestencild nieuws. Oplage omstreeks 700 stuks.
("Men Fluistert" was een uitgave van de Haarlemse "Je Maintiendrai"groep).
-
Middagpost. /Heemstede. April 1945. Verscheen 2x per week gesten-
cild. Oplage 6000.
-
Nieuws-Büljetin; met het laatste woord van het Westfront./Heemstede.
25 maart 1945. 1 maal verschenen in gestencilde vorm in een oplage
van 500, door voormalige uitgevers van "Luctor et Emergo".
-
-
Officieel orgaan "Driehoek1^. /Heemstede. Eind october 1944. Dagelijks
gestencild nieuws. Oplage: 2000 stuks.
De Patriot./Heemstede (?) 1943 - (?) 1944, twee-wekelijkse gestencilde uitgave met opinie-artikelen. Oplage: 80-100 stuks.
-
De Patriot. /Heemstede. 1 augustus 1944 - 8 juni 1945 (legaal voortgezet). Dagelijks gestencild nieuws. Oplage: 30 - 6200 exemplaren.
-
The Times; nieuwsuitgave van Vrij Nederland. /Heemstede-Aerdenhout.
8 november 1944 - 6 mei 1945. Dagelijks gestencild nieuws in 500-600
stuks.
-
Voor vrijheid, waarheid erfrecht./Heemstede. Juni 1943 - october 1944.
Aanvankelijk wekelijks, later 3 è 4 maal per week getypt nieuws in een
oplage van 1 2 - 1 5 exemplaren.
20
art.
l
rekenen van 12 maart 1972 af, aangegaan voor de tijd von 29 jaren en
art.
2
art.
3
a. het uitgeven von geschriften,
R e g l e m e n t
van de Vereniging "Oud Heemstede - Bennebroek'
art.
l
c.q. te verlenen.
art.
2
Het bijhouden von documentctie omvat o.m.: het vastleggen van gegevens,
gemeentebezit en het verzorgen van leggers of repertoria van al datgene, wat voor het doel van de vereniging van belang is.
art.
3
Het opstellen en verstrekken von adviezen, zowel aan overheidsinstellingen als aan particulieren heeft o.m. betrekking op:
c. het straataanzien, b.v. de erfafscheiding betreffende en de plaat'
.sing van animatie-elementen en straatmeubilair, zoals:
Kerklaan in de huidige tijd
40 jaar V.O.H.B.
9
jiPÏ^WBt»-*
^
i^JÊr^
ff ^
f ft.
:
:»'f
r^^^
**i+'
"i/Il
ff
Lanckhorstlaan in vroegere tijd
Nummer 53
September 1987
Bestuur:
G. Schuitemaker, voorzitter
Ussellaan 7,
2105
VA
HEEMSTEDE
tel. 023-288916
Wagnerkade 65,
2102 CT
HEEMSTEDE
te!. 023-283068
K. de Raadt, penningmeester
Kerklaan 49 b,
2101
HL HEEMSTEDE
tel. 023-280641
2101 SW
HEEMSTEDE
tel. 023-285034
Mevr. Mr. A.L.C. Rosier
A. v.d. Hulstlaan 2
2121 XM BENNEBROEK
tel. 02502-5296
J.L.P.M. Krol,
Joh.
Verhulstlaan 26,
2102
XT
HEEMSTEDE
tel. 023-282977
Fresialaan 26
2106
BS
HEEMSTEDE
tel. 023-288543
te Heemstede.
Redactioneel
Het bestuur deelt hierbij mede, dat onze jubileum-avond niet aan de
vooravond van de Nationale Monumentendag kan worden gehouden. Het
raadhuis in Heemstede ondergaat een ingrijpende verbouwing, waarop
door niemand bij het vaststellen van deze avond rekening was gehouden. Deze avond zal nu plaats vinden op 29 oktober a.s. Tevens zal
dan de premie-uitreiking plaats vinden.
Wat die Nat. Monumentendag betreft willen wij U nog eens, ten overvloede hopen wij, herinneren aan de datum. Zaterdag 12 september zal
in het gehele land aandacht geschonken worden aan monumenten, in
welke vorm dan ook. In Heemstede en Bennebroek zal gelegenheid zijn,
soms onder deskundige leiding, kennis te nemen van een groot deel
van het monumentenbezit. Tevens is het mogelijk een fietstocht te
maken door de gemeentes, waarbij rekening is gehouden met het doel
van deze dag. In de pers heeft U hierover al een en ander kunnen
lezen.
In deze Nieuwsbrief vindt U een bijdrage van Hans Krol over Abraham
Boot, destijds secretaris van Adriaan Pauw én over de toenmalige
gemeente-secretaris Johan van Asch.
Tevens schreef hij een vervolg op het in de vorige Nieuwsbrief gepubliceerde artikel over J.PH. D'ORVILLE EN CROENENDAAL.
Van Mr. Dr. Belonje uit Alkmaar ontvingen wij een bijdrage over een
eenzaam monumentje te Bennebroek.
De notulen over de jaarvergadering van 11 juni j . l . zijn ook reeds in
dit nummer opgenomen.
Voorlopig zal het redactie-secretariaat door ondergetekende worden
waargenomen.
W. Verspoor
Abraham Boot (1606-i636)
secretaris >Dan den Hu>Jze -Oan Heemstede (1626-1629)
en auteur ân tvJee dagboeken
De heerlijkheid Heemstede heeft sedert Jan Baudunszoon (1435) en
sinjeur Willem van den Bosch (1450) verschillende kundige en nog meer
ijverige schouten/burgemeesters en secretarissen gehad. Over twee
telgen uit het geslacht Van llpendam, Jacob Dircszoon en Dirck
Jacobszoon, schreef ik beknopt in de VOHB-Nieuwsbrief 39. Aan de
geleerde, notaris, schout en gemeentesecretaris mr. Jan Reeland (1)
hoop ik in één van de volgende nummers te schrijven. De bestuurders
uit het geslacht Dolleman, die tussen 1755 en 1891 een stempel op het
dagelijks leven in Heemstede gedrukt hebben, verdienen een afzonderlijke monografie. Thans een bijdrage over een uit Utrecht afkomstige
persoon, die door Adriaan Pauw naar Heemstede gehaald werd, op
diens initiatief als secretaris diplomatieke reizen volgde naar Zweden,
Polen en Engeland, alsmede twee journalen naliet, die respectievelijk in
1632 en ruim drie eeuwen later in 1936 zijn gepubliceerd. Opmerkelijk
is dat géén van de historici die zich deze eeuw met het nagelaten werk
van A.B. ( = Abraham Boot) hebben beziggehouden, zoals de heren
W.M.C. Regt, dr.
D.H. Smit en A. Merens, de functie van secretaris
in Heemstede heeft onderkend, welke voorafging aan de benoeming van
Abraham Boot tot gemeentesecretaris in Wijk Bij Duurstede (1630),
alwaar hij nauwelijks dertig jaar oud waarschijnlijk tengevolge van
niersteenaanvallen op 19 september 1636 is overleden en begraven ( 2 ) .
Familie Boot:
een predikant en geletterde regenten
Abraham Boot, afstammeling van een voornaam Dordts geslacht, is in
Utrecht geboren als zoon van Everard Boot en van Alida Ruys. De
familienaam wordt wisselend geschreven als Boot en Boot h. Zijn vader
studeerde letteren aan de Academie te Franeker, vervolgens theologie
in Leiden en was eerst proponent en daarna predikant van 1602
tot
zijn overlijden acht jaar later (op 32-jarige leeftijd) in zijn geboortestad. Hij vertaalde een boek van de bij de contra-remonstranten populaire auteur William Perkins uit het latijn en stelde met collega-predikanten de eerste gedrukte catalogus van de Utrechtse stadsbibliotheek
samen. In een album amicprum van Everard Boot, met inscripties
tussen 1596 en 1603 geschreven in Franeker, Leiden, Bazel, Cenève en
andere plaatsen komen bijdragen voor van bekende geleerden als
Franciscus Junius, Janus Dousa, Carolus Clusïus en Jos. Scaliger. In
een vers van 26 zogeheten hendecasyllabi, gedichten van elf letter-
grepen, zegt Daniël Heinsius dat hij jaloers is op zijn eigen verzen die
Boot verweg over vreemde landen en zeeën zullen kunnen begeleiden.
Boot moet daarom Heinsius zelf in zijn gedichten aannemen: zo kunnen
zij beiden altijd samen zijn. Uit het huwelijk met Alida Ruys (dochter
van mr. Jacob Ruys met hoge functies als pensionaris in Amsterdam in
1578 en advocaat fiscaal bij het Hof van Holland sedert 1581) sproten
drie kinderen: één dochter Henrica, die ongehuwd is overleden, en
twee zonen: Cornelis en Abraham (of Abram).
De oudste zoon Cornelis (1605-1678) vestigde zich na zijn studie in
Leiden en promotie aan de universiteit van Caen eerst als medicus en
vervulde na 1632 functies in de vroedschap van Utrecht, in 1656 en
1657 als burgemeester. Hij was zeer cultureel aangelegd, bekwaam
genealoog en heraldicus, samensteller van archiefregisters, verzamelaar
van een grote boekerij, en vanaf 1640 tot zijn dood (eerste) bibliothecaris van de Universiteitsbibliotheek. Zijn letterkundige nalatenschap is met manuscripten van zijn broer Abraham en andere familieleden eerst in 1906 bij Frederik Muller geveild. Een portret van
Cornelis Boot, op 21-jarige leeftijd door een onbekende schilder afgebeeld, bevindt zich in het Centraal Museum van de Domstad. Toen
Cornelis in 1629 huwde met Amelia van Oord schreef Abraham vanuit
Londen een gelegenheidsgedicht, waarin deze zijn broer afschildert als
een serieuze student die de boeken liefheeft ( 3 ) . De naam leeft o.a.
voort in de Boothstraat {al in de vroedschapsbesluiten van 1659 20
genoemd!), nabij het Janskerkhof, waar o.a. Nicolaas Beets na zijn
verhuizing uit Heemstede naar Utrecht heeft gewoond ( H ) .
Portret van Cornelis
Boot op 21-jarige
leeftijd. Utrechts
meester, 1626.
Abraham Boot bestaat geen afbeelding.
Van
Abraham Boot:
dienaar >0an Adriaan PauvO
en reiziger tussen Oosl en
Abraham is een jaar na zijn broer Cornelis in Utrecht geboren en zal
eveneens het Hieronymus gymnasium doorlopen hebben. Vermoedelijk
heeft hij, evenals zijn vader en broeder, in Leiden gestudeerd, echter
niet zijn studies met een diploma afgerond. Vanaf 1619 (tot 1627) was
Adriaan Pauw curator van de Academie in Leiden. December 1620 had
hij de Heerlijkheid Heemstede gekocht en een van zijn eerste taken was
geweest het laat-middeleeuwse slot grondig te renoveren en verfraaien.
Op zoek naar een secretaris voor het Huis te Heemstede is hij op
onbekende wijze attent gemaakt op Abraham Boot. Hoe de eerste ontmoeting ook moge zijn geweest, vast staat het volgende:"Op den 18
Maart 1626 committeerde den Heere van Heemstede Abraham Boot, tot
Secretaris van synen huyze te Heemstede, die in die qualiteit den behoorlijken eed afleide" ( 5 ) . Secretaris van dorp en ambacht was Johan van
Asch, die ook nog de officiële functies vervulde van baljuw van het
huis, schout van dorp en heerlijkheid, houtvester particulier, pluimgraaf en stadhouder van de lenen. Als secretarts van het Huis gold
Boot naast Van Asch als een vertrouweling van Adriaan Pauw. In 1617
kwam een eind aan de Amsterdamse loopbaan van Pauw, na zijn benoe-
ming tot eerste voorzittende raad en rekenmeester der GrafeMjkheidsdomeinen van Holland en West-Friesland. In datzelfde jaar volgde zijn
verhuizing naar een groot huis aan de Korte Poten in 's-Gravenhage.
Op instigatie van Pauw die de politiek prefereerde boven de handel en
steeds meer diplomatieke activiteiten ging ontplooien is Abraham Boot
als tweede secretaris aangewezen voor het gezantschap dat onder
leiding van de Amsterdamse regent Andries Bicker in 1627 naar Zweden
en Polen werd afgevaardigd om een verzoening tussen beide staten te
bewerkstelligen. Boot hield toen - zonder op de geheime besprekingen
zelf in te gaan - van-dag-tot-dag een relaas bij, dat in 1632 is uitgekomen bij uitgever Michiel Colijn in Amsterdam onder de titel: "lournael van de Legatie, gedaen in de laren 1627 en 1628 by de Ed.
Erentfeste, Hoogh-Gheleerde, Voorneme seer discrete Heeren, Rochus
van den Honaert..., Andries Bicker... ende Simon van Beaumont...
afgesonden op den Vrede-Handel tusschen de Coninghen van Polen
ende Sweden. Inhoudende cort en warachttich verhael, so vant gene
dagelijcx is gepasseert, de gantsche Reyse gheduyrende: Als oock de
moeyelijckheyt ende verscheyden empeschementen op de selve Reyse
voorgevallen. Door A.B., een van de twee Secretarissen der selver
Ambassade.
De andere secretaris was N. Schultsen. De koning van Zweden Custaaf
Adolf beloonde Abraham Boot met een gedenkpenning, die aan zijn
broer Cornelis is gelegateerd. Terug naar het vaderland kwam Boot op
12 juni 1628 aan land in Den Helder en heeft hij na een bezoek aan
zijn familie in Utrecht zich naar Heemstede begeven.
Van Randwijk en Pauw hadden toen al enkele maanden met de Engelsen
onderhandeld. Die ambassade was opgedragen in 1627, maar door
westelijke wind konden de schepen pas eind januari richting Engeland
uitzeilen. Adriaan Pauw, zeer gesteld op ceremonieel en titulatuur,
ontving 20 februari 1628 van Koning Karel l een diploma, waarbij aan
hem en zijn nakomelingen werd toegestaan de Engelse roos in het
geslachtswapen te voeren. Dit geschiedde vervolgens door plaatsing
van een rode roos in een schildje van goud. Geschiedschrijver Jan
Wagenaar kon later over het resultaat van de missie Pauw-Van Randwijk noteren: "(...) de bevrediging tusschen Frankrijk en Groot-
Britanje was, door de bemiddeling der Staatsche gezanten, op zulk
een' goeden voet gebragt, dat zij, op den vierentwintigsten van Grasmaand (= april), getekend werdt". In dit verband mag niet onvermeld
blijven dat beide ambassadeurs (Pauw in gezelschap van zijn echtgenote) op 4 juli van dat jaar als blijk van waardering een eredoctoraat ontvingen van de universiteit van Cambridge. Enige maanden
later had een gebeurtenis plaats die diepe indruk maakte op de diplomaat. Op 28 november, tijdens zijn "logement" in het fraaie gebouw
van de Hollandse ambassade, eigendom van sir Edward Cecil, in Londen brandde het pand bijna volledig af. Kostbare schilderijen, wandtapijten, beelden en boeken gingen verloren. De brand was ontstaan
tengevolge van onvoorzichtigheid van dienstpersoneel en de Heer van
Heemstede schrijft aan Boot, op dat moment in Den Haag, "onze domestiquen" te vermanen voorzichtig te zijn met kaarsen, daarbij refererend
naar zijn waardevolle bezittingen, met name in Heemstede.
Voor zijn vertrek met " 's Lands schip van Oorloge" naar Engeland
had Pauw zijn schout en baljuw Van Asch op het hart gedrukt alle
taken zorgvuldig waar te nemen, bevreesd als hij was dat men van zijn
afwezigheid zou profiteren en de hand lichten met allerlei uitgevaardigde verordeningen. Per missive werd secretaris Boot op de hoogte
gesteld. In het verleden waren er moeilijkheden geweest met de Houtvester van Holland over de bevoegdheid van helmschouw der duinen en
wildernisse. Na het bereiken van wederzijdse overeenstemming deden
zich in 1628 tijdens absentie van Pauw opnieuw problemen voor en
Abraham Boot consulteerde burgemeester Reynier Pauw (vader van
Adriaan Pauw) om zich hierover met de Houtvester te verstaan. Dit
gebeurde en de Houtvester liet weten zich van geen kwaad bewust te
zijn, maar dat de meesterknapen (jonge edellieden) op eigen initiatief
hadden gehandeld, terwijl een helmschouw tot de competentie van de
Heerlijkheid hoorde.
Intussen wachtte voor Abraham Boot een nieuwe taak als toegevoegd
secretaris van een buitengewone ambassade naar Engeland. Al spoedig
na de oprichting waren er sedert 1602 bij herhaling wrijvingen tussen
de Nederlandse en Engelse Oost-Indische Compagnie. "In 1920 gaf
Johan E. Elias een uitvoerige beschrijving van wat hij als 'het voorspel' van de strijd beschouwde: spanningen tussen de Noordelijke
Nederlanden met hun snel en wereldwijd groeiende handel en scheepvaart en de Engelsen die met hen poogden te concurreren, spanningen
die zich tenminste een halve eeuw vóór 1652 al begonnen te manifes-
teren" ( 6 ) . Vooral in Oost-lndië, in het bijzonder op het eiland Ambon, botsten de wederzijdse handelsbelangen van beide naties. In 1627
legden de Engelsen beslag op drie Oostinjevaarders, die naar Portsmouth zijn opgebracht en aldaar aan de ketting gelegd. De ambassadeur in Engeland Joachimi deed hieromtrent verslag aan de StatenGeneraal. Het Parlement besloot dat de Heer van Heemstede, Van
Randwijk en Van Vosbergen (resident van de Koning van Denemarken
te Den Haag) beklag zullen doen bij de heer Carleton, de Engelse
gezant in 's Cravenhage, met het verzoek een request aan de Koning
mede te ondertekenen, waarin gevraagd wordt de Hollandse schepen
onmiddellijk vrij te geven. De Engelsen met waardevolle onderpanden in
beheer traineerden de zaak, maar lieten de boten uiteindelijk gaan
nadat met Joachimi was overeengekomen dat een Hollandse delegatie in
Engeland zou komen onderhandelen. Aanleiding voor dit gezantschap
was mede het uitbreken van de oorlog tussen Frankrijk en Engeland in
1627,
welke strijd gevolgen had voor de Nederlandse handel ter zee.
De Heren XVII, besturend college der Nederlandse Oost-Indische
Compagnie, werden met de afdoening der zaak belast en als speciale
ambassadeurs der Staten-Generaal is Adriaan Pauw, bewindvoerder der
V.O.C.-Kamer Amsterdam (bovendien in 1613 door koning Jacobus l tot
gulden ridder geslagen) afgevaardigd, alsmede een gezien diplomaat uit
Gelderland: Arnold van Randwijck (7).
Op verzoek van Joachimi en (nog) in dienst van Adriaan Pauw is
Abraham Boot later, na zijn succesvolle missie naar Polen, Duitsland en
Zweden, aangesteld tot secretaris van de delegatie naar Engeland.
Boot schreef zelf in zijn journaal: "Den 4den November 1628 hebben
d'Heeren gecommitteerde vuyt het Corpus der Bewinthebberen ter
Gamere van Amsterdam - aen wien d'Heeren van de XVII dese saecke
hadden geremitteert - op de intercessie van de Heeren van Heemstede
ende Joachimi, ambassadeurs in Engellandt, geresolveert in myn employ
als secretaris van de gemelte gedeputeerde, met last van my eerstdaechs te prepareren om mette selve ende in compaignie van d'Heer
ambassadeur Joachimi - die eerstdaechs meende te verreysen - over te
seylen".
Vanaf februari 1629 tot juli 1630, toen Abraham Boot naar het vaderland terugkeerde om een nieuw ambt als gemeentesecretaris van Wijk
bij Duurstede te aanvaarden, is een dagboek bijgehouden, dat als
manuscript bewaard bleef en in 1936 (ten dele) en in 1942 in extenso
in boekvorm ïs verschenen.
Het dagboek heet voluit: "Journael van myne Reyse ende van 't gepasseerde in Engelandt, beginnende in October 1628, vervolgende den 12
February 1629, 't vertreck tot den 1 January 1630 incluys". (Feitelijk
gaat het verslag door tot 9 juli 1630). Boot geeft een levendige beschrijving van de gang van zaken, bezoeken en tegenbezoeken die
worden afgelegd, het ceremonieel aan het Britse hof, de middelen van
verkeer en gebrekkige communicatie etc. Tevens schreef hij een "Des-
criptie eeniger steden in Engellandt; vooreerst van de twee academiën
Oxfort ende Cambridge", door hemzelf geïllustreerd met tekeningen van
o.a. stadsgezichten. Boot was behalve genealoog ook een bekwaam
tekenaar van heraldische wapens. In dit artikel beperken we ons tot
het bezoek der ambassadeurs aan de Koning van Engeland. Het gevolg
van dr. Adrraan Pauw bestond uit de volgende personen: "Sijn Edelluyden: Nicolaas Pauw, Ridder H(ee)r van Benneb(roek) (8), Pieter
Pauw, Ridder; Lodewijck van Alteren, Ridder, jongeheere tot Jaersvelt
etc.; .......Aqiulius; met 5 off 6 Dienaars". Benevens de heer Albert
Joachimi, gewoon ambassadeur in Londen, met zijn gevolg en de heer
Arnold van Randwijk met zijn edellieden en dienaren, bestond het
Hollandse gezelschap nog uit Melchior vander Perre als (2e) secretaris,
hofmeester Vastenhoven, alsmede enige beambten, zoals een kok,
bot te lier, koetsier, stal jongen, pa l f ren ie r e.d. In totaal ruim veertig
personen. Op 23 februari ging Boot aan boord van een schip in Vlissingen met een bemanning van 60 personen en 14 stukken geschut. De
ambassadeurs gingen aan boord van een andere boot met meer dan 100
bemanningsleden en 22 stukken geschut. Ter bescherming tegen Duinkerker kapers en andere zeerovers zouden permanent 2 é 3 "vrijbuyters" de kleine vloot tot de kust in Engeland begeleiden.
In Londen werd men op 2 maart 1629 verwelkomd door sir John Finnet,
directeur van de Ceremoniën van Zijne Majesteit en "Den 6 s'morgens
quamen in ons logement eenige Grooten trompetters Haer E. met spel
verweilecomen, een gebruyck - sijnde een specie (= soort) van bedelrye - hier mede in swang gaende". De volgende dag zijn Joachimi en
Pauw ten huize van Van Randwijk verschenen in afwachting van orders
van het Hof. Omstreeks twee uur kwamen daar aan de graaf van
Stanford en andere voorname edellieden en hofdignitarissen met 5 of 6
andere grote karossen die eerst de ambassadeurs, gevolgd door de
dienaren, naar het paleis White Hall vervoerd hebben. Men betrad de
Raadkamer, passeerde schildwachten en hellebaardiers en werd eerst
ontvangen door sir Henry Rich, verheven tot graaf van Holland en
daarna bij de koning geleid, die hooggezeten was "op eene verheven
plaets ofte throon" met boven zijn vorstelijke hoofd een statiekleed. Uit
het verslag blijkt dat bij de audiëntie veelvuldig minzaam met het hoofd
gebogen werd en dat een heel regiment Britse hoogwaardigheidsbe-
kleders (18 worden met naam en functie genoemd) aanwezig was. Met
een koninklijk knikje gaf Karel l na enige tijd aan dat het bezoek
afscheid mocht nemen. Abraham Boot was diep onder de indruk van
het groot ceremonieel. Begeleid door de Engelsen werd men in de
koetsen naar het Hollandse logement gereden, waar de Hollandse dele-
gatieleden hartelijk afscheid namen van de Britse hofdignitarissen.
Hierna is men op uitnodiging van grootmaarschalk sir Thomas Howard,
graaf van Arundel en Surrey, naar diens herenhuis gereden. De graaf
van Arundel stond bekend als een groot liefhebber van kunst en
oudheden, hetgeen met name zeker ook gold voor Adriaan Pauw. Boot
bericht dat men prachtige oude schilderijen van beroemde meesters
zag, en voorts gobelins, rariteiten, grafstenen, monumenten uit de
Griekse en Romeinse Oudheid, die de Engelsman uit talrijke landen had
bijeenvergaard. Hij voegt er aan toe te vermoeden dat op géén plaats
in Rome of elders zoveel moois bij elkaar te zien is (9). Op 15 maart
bezocht Boot de Heer van Heemstede, maar noteerde niet wat besproken werd. Drie dagen later gebruikte hij een gezamenlijke maaltijd met
de ambassadeurs. De volgende dag vertrokken Pauw c.s. naar Gravesend aan de Engelse kust om met de eerste gelegenheid naar Holland
terug te keren. Met de koninklijke koetsen is men naar de kust vervoerd, om met drie of vier oorlogsschepen in afwachting van de "eersten goeden wint" huiswaarts te zeilen. Dit verhaal sluit aan op wat
Willem Dolleman schrijft in zijn onuitgegeven boekwerk over de geschiedenis van Heemstede: "De Heer van Heemstede uyt zyne Ambassade in
Engeland met 's Land s Schip van Oorloge het Postpaard met zyn Huysvrouw en verder geselschap behouden in het goedereesche gat gearriveerd zynde, gaf daer van by missive van den 23 Maert 1629
kennisse aen zynen Schout, met ordre, om daer voor in de kerke te
Heemstede, God den Heere te doen danken, en hem van den Staet der
Heerlykheid en syner particuliere goederen met den Eersten (= zo
spoedig mogelijk) in den Hage verslag te komen doen".
Abraham Boot bleef in Engeland achter als secretaris van een V.O.C,
delegatie, bestaande uit Pieter de Carpentier, J.M. Merens, H. de
Hase en advocaat mr. Johan van Heemskerck, die met de Engelse
Oost-Indische Compagnie verder onderhandelde over wederzijdse handelsproblemen. Pauw zal in Holland naar een nieuwe secretaris voor
zijn buitenverblijf in Heemstede moeten uitzien. Intussen blijkt dat
financiële perikelen van Boot zijn opgelost. Hij had een aanzienlijk
bedrag van 5000 gulden geleend van Adriaan Pauw, welke som verevend is, maar Boot deelt niet mede op welke wijze. Verder leent hij
alsnog 100 gulden, met verzoek om kwijtschelding in geval van overlijden. Op 8 maart, één dag, na de audiëntie bij koning Karel l,
schreef Abraham Boot een brief aan zijn broer Cornelis in Utrecht. De
corresondentie was geadresseerd aan zijn oom Adriaen Boot, "boeckvercooper en wachtmeester" te Utrecht, die na de vroege dood van
vader Everard Boot als pleegvader schijnt te zijn opgetreden. In
bedoeld schrijven - bewaard in het gemeentearchief van Uitrecht bericht Abraham dat men ondanks hevige stormen gezond en wel is
aangekomen in Engeland. Voorts dat een bezoek bij de vorst heeft
plaats gehad en dat de Heren ambassadeurs eerdaags terugkeren, nog
zonder veel gedaan te hebben. Hij verwacht dat zijn verblijf in Londen
nog minstens een jaar gaat duren. Voor ons interessant zijn de volgende passages: "In dese onse herbergs hebbe mede aengetroffen
Mons(ieu)r Moucheron, die sijne gebiedenis(se) aen UEd(ele) is
doen (de) ende my groote vrintschap ende familiariteyt bewijst, lek ben
metten H(eer) Rekenm(eeste)r Pauw extraord(inaris) Amb(assadeur)r,
alhier, nop (en) den mijne r(eeckeninghe) UEd(ele) bekent, mon-
teren(de) by de 5000 G(u)Kdens) geliquideert ende heb van Sijn
Ed(ele) daerenboven opgenomen 100 Guld(ens); zal oversulx hiervan
acquit (= kwitantie) versoecken tot UEd(ele) ende mijne indemniteyt
ende in Preventie van moeyte, die by versterven wel daeruyt mochten
ontstaen (....)".
Over de opvolging van Abraham Boot als secretaris in Heemstede
8
'-V-a-'-r1-^^-' t— -,.rX ,*^..»^'K(-*.-':-
'„.v v .,..(. j, ."-.,.-*• l r / ^^11 wx,.
;.,i^.-— V'.,( j*, l-( vlî..( ji« L,^, >._.•>, !-•• ' ï
i, .S"*- .«.! ^^^,^
Brief van Abraham Boot, gedateerd Londen 8 maart 1629,
midden de passages betreffende Adriaan Pauw.
met in het
worden we wederom ingelicht door Willem Dolleman die over het jaar
1629
uit de authentieke officiën o.a.
het volgende op schrift stelde:
"Abraham Boot, die in den ja r e 1626 tot secretaris van den Huijze van
Heemstede was gecommitteerd, met gedeputeerde van de Oost Indische
Compagnie ten deezen tijde naar Engeland vertrokken zijnde, soo
committeerde den Heere van Heemstede op den 23 Mey 1629 in desselfs
plaets gedurende zijne absentie Jan Andriesse, die in die qualiteit den
behoorlijken Eed afleide". Met Jan Adriesse wordt Jan Andriesse Vrijdermoet bedoeld, die deze functie wat langer en intensiever dan zijn
voorganger vervulde, namelijk precies negen jaar, totdat hij in 1638 is
benoemd als gemeentesecretaris van Naarden, de enige stad en daarom
in het verleden ook wel hoofdstad van Gooiland genoemd. In hetzelfde
jaar moest Johan van Asch ten gevolge van ouderdom en lichamelijke
zwakheid het ambt van secretaris van de heerlijkheid neerleggen, maar
bleef nog wel schout. In plaats van Vrijdermoet en Van Asch is op 26
april 1638 Dominicus van Houff (of van Houve) tot secretaris van huis
én dorp benoemd, alsmede tot baljuw (lagere jurisdictie) en kastelein
(= slotbewaarder).
Abraham Boot op zijn beurt kon de onderhandelingen in Engeland van
de V.O.C.-handelsdelegatie niet volvoeren. Op recommandatie van zijn
neef Johan Strick, secretaris van de Staten van Utrecht (naderhand
raad en rentmeester van de graaf van Culemborg) is Boot op 28 april
1630
door de Staten van Utrecht benoemd tot gemeentesecretaris van
Wijk bij Duurstede. (Abraham Boot's latere sollicitatie naar een hogere
functie binnen de provincie Utrecht slaagde niet ondanks de protectie
van zijn neef Strick. Op 16 juni 1630 nam Boot in Londen afscheid van
de gezanten en op 9 juli arriveerde hij zeer vroeg in Utrecht "waer ik
de mijne vont met groote patientje op mij wachten (de)11. Het ambt van
gemeentesecretaris vervulde hij tot zijn vroegtijdige dood op 19 september 1636, die mogelijk te maken had met een kwaal waaraan hij al
op jonge leeftijd leed, graveel geheten ofwel nierstenen. Vijf jaar
eerder was hij in zijn geboortestad gehuwd met Johanna van Hagenouw
(of Hagenouwen), dochter van Anthony Hermanssoon Van H., thesau-
rier der stad Utrecht. Het huwelijk bleef kinderloos en zij hertrouwde
in 1637 te Wijk bij Duurstede met mr. Rudolphus van der Nyport,
advocaat voor het Hof te Utrecht.
De bewerker van Boot's journaal A. Merens (voormalig vice-consul in
Londen) merkt op dat deze zijn relaas van dag tot dag op kladjes
schreef, welke hij later in Wijk bij Duurstede heeft uitgewerkt en in
het net overgeschreven. Met andere documenten bleef het dagboek lang
in familiebezit, totdat het uiteindelijk terecht kwam in de Universiteitsbibliotheek in Utrecht, afdeling Handschriften (M.S. nr. 1197), om in
1936 voor een groot deel te worden gepubliceerd. Ondanks de oorlogsjaren met schaarste aan papier etc., verscheen het volledig dagboek in
een kloeke uitgave van 275 bladzijden met talrijke illustraties, waar-
onder afbeeldingen van originele tekeningen van Abraham Boot. Als
bijlage is toegevoegd een "gezicht op Londen" naar een kopergravure
die Boot bij zijn beschrijving van Engeland heeft geplakt, welke mogelijk zelfs uniek is. Zoals bekend zijn tijdens de grote brand van Londen in 1666 zeer veel documenten verloren gegaan.
10
Johan >Dan Asch:
öök nog vOaarnemend secretaris -Can het Huis
Van de ruim de drie jaar dat Abraham Boot formeel in dienst was van
de Heer van Heemstede, als secretaris van het Huis, heeft hij ongeveer de helft van de tijd doorgebracht als toegevoegd secretaris van
delegaties naar Polen/Zweden (medio 1627 tot juni 1628) en Engeland
(vanaf februari 1629). In die tijd werd zijn functie waargenomen door
"duizendpoot" Johan Stevensz. van Asch die ook al, behalve baljuw,
pluimgraaf etc., schout en secretaris was van dorp en heerlijkheid.
Gelukkig voor Pauw was Van Asch plaatsgebonden en minder reislustig
dan Boot, want verder dan een bezoek aan Pauw in Amsterdam of na
1627 in Den Haag kwam de schout-secretaris niet. Al vier jaar vóór de
komst van Adriaan Pauw naar Heemstede was Johan van Asch gekozen
tot schout en gemeentesecretaris. Gekozen door de schepenen legde hij
een eed van trouw af voor de ambachtsheer. Het Groot Comptoir
(secretarie) was gevestigd op het kasteel, waar Johan van Asch,
waarschijnlijk in een bijgebouw, aanvankelijk woonde. Later verhuisde
hij naar een pand op het Kerkplein, op grond die eigendom was van de
Ambachtsheer. Hij oefende beperkt de rechtspraak uit voor kleine
strafzaken en was betrokken bij transporten van onroerende goederen
en bij het passeren van hypotheekactes. Ook was hij belast met het
innen van gelden uit belastingen en accijnsen, in die dagen bepaald
geen eenvoudige taak, want uit allerlei voorvallen blijkt dat de burgers
niet erg happig op betalen waren. Onder invloed van zijn broodheer
"bekeerde" de van oorsprong katholieke Van Asch zich tot het gereformeerde geloof. De soms langdurige verblijven tijdens diplomatieke
reizen van Pauw moet de schout-secretaris als een verademing hebben
ervaren. Hij was gebonden aan talrijke door de Heer persoonlijk vervaardigde keuren en verordeningen.
Tussen 1616 en zijn overlijden in 1643 heeft hij met bijna 100 verschillende personen als schepen samengewerkt (10). Om gezondheidsredenen moest hij van Adriaan Pauw het secretarisambt in 1638 overdragen aan Dominicus van Houff, hetgeen plaatsvond in aanwezigheid
van zoon Cerard Pauw en zijn latere opvolger als schout (in 1643):
Hendrik de Goyer, die al in 1631 was benoemd tot rentmeester van het
Huis en stadhouder van de lenen. Johan van Asch werd begraven in
de Kerk te Heemstede, waarvoor hij in opdracht van Adriaan Pauw de
gelden voor de bouw had bijeengebracht. Vergeleken met bijvoorbeeld
de predikant is hij zijn leven lang onderbetaald geweest. Gelet op
Pauw's scherpe kontrole viel er met betrekking tot de ontvangst van
belastingen waarvoor hij verantwoordelijk was weinig te sjoemelen.
Na zijn dood moest de weduwe van Van Asch f 2.500,- lenen bij de
Ambachtsheer om aan haar verplichtingen te voldoen, waarvoor f 100,-
rente per jaar moest worden betaald. Later is zij om in haar levensonderhoud te kunnen voorzien in haar huis een tapnering begonnen, in
11
een acte uit 1677 een "vermaarde herberg" genoemd, ook schoutenhuis,
en thans nog altijd bestaand als restaurant onder de oude naam "Het
Wapen van Heemstede".
Hans^ Krol
Bronneni_en literatuur
Smit, D.H. A.Boot's journaal, geschreven tijdens een verblijf in
Engeland in 1628-1630. In: Bijdragen en Mededelingen van het
Historische Genootschap; 57e deel. Utrecht, 1936, blz. 62-109.
Merens, A. Een dienaer der Oost-Indische Compagnie te Londen
in 1629; journael van Abram Boot h en zijn Descriptie van Engelandt. 's-Gravenhage, 1912.
Regt, W.M.C, lemma: Boot h (Abraham), in: Nieuw Nederlandsch
Biografisch Woordenboek, deel 4, 1918, blz. 215-216.
Gegevens uit gemeentearchief en gem. openbare bibliotheek Heemstede,
o.a. manuscript: "Verhaal van al hetgeen merkwaardig is voorgevallen
in en omtrent de Heerlijkheid van Heemstede voor soo verre zulks
heeft kunnen na ges poort worden uyt de geschiedenissen en uyt de
charters, boeken, documenten, registers en papieren, op 't comptoir
aan den Huyze van Heemstede, berustende van de oudste tijden af"
(door Willem Dolleman e.a.).
fjoten
(1)
In de Nederlandsche Jaarboeken, Deel IX, 1755, blz. 193-194
vond ik het volgende: "Haerlem. Den 27 der laetste Slagtmaend
is, op het Slot te Heemstede, in den. ouderdom van zeven en
veertig jaren en zeven maenden, na een overval van Beroerte,
overleden de Heer Mr. Jan Reeland, Schout en Secretaris van de
Heerlijkheid Heemstede, als mede van Rietwijk en Rietwijker-Oord
enz., die, gelijk wijlen zijn Oom, Adriaan Reeland, in zijn leven
Hoogleeraar op de Universiteit of Hooge School te Utrecht, door
zijne Geleerdheid is bekend geweest".
(2)
Door Johannes Ruys zijn de namen der Heeren en Vrouwen
(1298-1902) en van de leden der regering van Heemstede tot
1784, nog aangevuld tot 1852, uit authentieke bronnen verzameld
en medegedeeld in ,het tijdschrift "Wapenheraut", 19e jaargang,
1915. Onder het kopje secretarissen van den Huyze van Heemstede staan hierin vermeld: 1626 Abraham Boot; 1629 Jan
Andriesz. Vrijdermoet. Na dit jaar waren zij tevens secretaris
van "den dorpe en, de Heerlijkheid van Heemstede".
(3)
Een lang Rijm-dicht, gewijd aan zijn broer en schoonzuster
Amelia van Oort schreef Abraham Boot voor hun huwelijk in
Londen tussen 14 en 24 mei 1629. Dit vers is afgedrukt in het
boek van A. Merens, blz. 261-264.
(4)
12
De oudste zoon van Cornelis Boot was mr. Everard Boot, heer
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)
van Mijdrecht, lid van het Hof van Utrecht. Hij trad in de
voetsporen van zijn familie en was een verzamelaar van handschriften en maakte historische aantekeningen.
Geciteerd uit manuscript W. Dolleman, blz. 117.
S. Groenveld, in: Verlopend Getij, 1984, blz. 11.
Arnold van Randwijck, afgevaardigde van Gelderland in de
Staten-Generaal, was in zijn tijd een gezien en invloedrijk man.
Tijdens het gezantschap naar Engeland is hem met Pauw in juli
1628 een eredoctoraat Magister in Artibus toegekend door de
Universiteit van Cambridge, bedoeld om de Hoog Mogende Heren
te eren voor hun streven naar goede verhoudingen tussen Engeland en Holland.
"Heer van Bennebroek" is door Boot later aangevuld. Nicolaas
Pauw kreeg die titel van zijn vader na het huwelijk 30 juli 1630
met jonkvrouwe Anna van Lockhorst. Tijdens het bezoek aan
Engeland waren Nicolaas en Pieter Pauw respectievelijk 21 en 18
jaar. Het was in die tijd niet ongewoon dat leiders van delegaties
familieleden in hun gevolg opnamen. Ook van Randwijk nam een
zoon mee.
Het beeldhouwwerk is door zijn kleinzoon Henry vermaakt aan de
universiteit van Oxford en ondergebracht in het Ashmolean
Museum, het eerste antiquiteitenmuseum in Engeland, gesticht in
1672 en 11 jaar later geopend.
Velen waren gevlucht uit de Zuidelijke Nederlanden en vestigden
zich als bleker, zoals A.W. van Aelst, Jan en Gerrit Bossu,
Daniel Camby en W.O. van Bourgondien, die in goede harmonie
samenwerkten met vertegenwoordigers van de autochtone bevolking, zoals Jan Willemse, Gerrit Jansz. Knol, Jan en Michiel
Joosten e.a.
J.Ph.D'OrîUe en Groenend a al (2)
In Nieuwsbrief 52 stond een artikeltje over de geleerde Jacob Philippe
d'Orville, bewoner van "Groenendaal" in de jaren 1739-1751, nadat
eerder zijn vader de Amsterdamse koopman Jean d'Orville gedurende
dertig jaar eigenaar was geweest. Samen kunnen zij de grondleggers
genoemd worden van het sedert 1913 openbaar toegankelijke landgoed.
De heer J.Th. de Booij (1) uit Roosendaal (N.Br.) maakte mij er op
attent dat "Groenendaal" o.a. vermeld wordt in de autobiografie van de
Duitse (klassieke) filoloog Johann Jacob Reiske, gepuliceerd in 1783.
Laatstgenoemde verbleef in de jaren 1738 tot 1748 in Holland en is bij
zijn studies, vooral in Leiden, in hoge mate - ook financieel - gesteund door d'Orville. We beperken ons tot een fragment in de oorspronkelijke taal: "(...) D'Orville liess mie h auf seinen Buytenplatz,
oder Landgut, Groenendal genannt, (das zwischen Leyden und Harlem,
13
eine Weile von den letztern Orte) kommen. Da musste ich zu vier bis
acht Wochen bey ihm aushalten. Unsere Einrichtung war so. Er war
Witwer, hatte eine Haushalterin, die Witwe eines geringen Mannes, die
bey ihm in Ansehn stund; einen kleinen Sohn, der um das Jahr 1737
gebohren war; einen Bedienten, Kutscher, Gartner, dessen Frau, und
ein Paar Magde. Hierzu kam ich von Zeit zu Zeit, zuwerlen auch ein
Vetter von ihm, der zu Leyden studierte, und eine Nichte. Und das
war nun unsere kleine Familie. Er reiste immer ab und zu, von Groenendaal nach Amsterdam, und von da wieder dort hin; und sein ganzes
Leben, in den lestern Jahren, gieng hin, mit hin und herreisen, bauen
und abbrechen. Ich aber blieb da, bis ich mein Stück Arbeit gethan
hatte. Früh stund ich auf und arbeitete bis 8 Uhr. Dann assen wir
Morgenbrod, und tranken Caffee (...)" ( 2 ) .
Regelmatige bezoekers van "Croenendaal" waren in die tijd ook de
professoren Ruhnkenius, Wesseling en Burman (de 2e). Het bezoek aan
d'Orville van de Fransman C.E. Jordan, weergegeven in "Histoire d'un
voyage littéraire fait en 1733" beperkte zich tot Amsterdam.
Aangevuld kan worden dat enkel de handschriften uit d'Orville's bezit
in Oxford zijn terecht gekomen, maar dat de boeken op 24 juli 1761,
tien jaar na zijn dood, door d'Orville zijn verkocht via veilinghouder
Schouten in Amsterdam (auctiecatalogus bleef bewaard in K.B. en
U. B.-Amsterdam).
In een schrift met "Aanteekeningen Heemstede", afkomstig van de heer
W.P.J. Overmeer (1871-1949) is onlangs door mij het verslag gevonden
van een procesverbaal uit t747, door Overmeer overgeschreven uit het
oude Heerlijkheidsarchief. Dit zeer opmerkelijk relaas willen wij U niet
onthouden.
"Op 10 met 1749 verschenen voor schout en schepenen, mr. Jan Reeland (schout), Harmen Hagen en Simon Berkhout (schepenen) en heer
mr. Jacob Philip d'Orville, eigenaar van de buitenplaats Croenendaal,
de heer Christiaan Jacob Stechhovius, logeerende op gemelde buitenplaats, Willem Raats, werkman op die plaats, Sebilla Hessels, huisvrouw van Albert Walman, tuinman op die plaats en Jannetje van
Maanen als dienstmaagd, die verklaarden, dat op 9 mei 1749 des middags circa drie uur aan het heerenhuis Groenendaal was gekomen een
persoon in soldaten-monstering, en bij zich hebbende een snaphaan
(- geweer).
Na tn het huis geloopen te zijn kwam hij in de keuken bij het personeel, waar hij zeide uit naam van den Prins te moeten aanzeggen voor
30 mei a.s. de eksternesten te royeeren, of dat hij dat zou doen.
Daarop verliet de soldaat morrende het huis en zag op de laan van
Groenendaal een bos-vullis, die htj voor een eksternest aanzag. De
werkman Raats daar aanwezig kreeg opdragt van de soldaat dit eksternest uit den boom te verwijderen. Raats weigerde dat, zeggende, dat
zulks tijd genoeg was, als zijn Heer hem zulks ordonneerde. De soldaat
werd verstoord en viel Raats aan, zodat ze handgemeen kregen. De
Heer van Groenendaal D'Orville kwam er met zijn bij zich hebbende
familie en gezelschap op af en riepen 't overige volk van de plaats om
hulp. Volgens getuigenverklaringen had de soldaat zijn bajonet op de
14
snaphaan geplaatst en 2 maal naar Willem Raats gestoken en later nog
eens. De eigenaar van Groenendaal wist den soldaat de snaphaan te
ontnemen en zag dat die geladen was. Hij liet den soldaat daarna met
geweld van zijn buitenplaats "wegdrijven" na hem zijn naam te hebben
gevraagd. De soldaat antwoordde te heeten Hendrik Vrijhoven en van
wegen zijn Hoogheid op de jacht moest passen. De anderen morgen om
8 uur v.m. kwam zijn kameraad, die te Vogelenzang op de jacht paste,
en vroeg namens zijn kameraad de snaphaan terug te geven wat geweigerd werd.
De klacht werd doorgezonden aan Albert Nicolaas Baron van Aerssen
Beijeren, Heer van Hogerheiden etc..
Hoogheemraad van Delfland,
Luitenent Kolonel en Kapitein van het regiment Hollandsche Guardes
Infanterie etc. etc. te 's-Gravenhage". ( 3 ) .
Overmeer noteerde dat twee jaar later nog over deze zaak werd gecorrespondeerd en dus niet afgedaan. De soldaat bleef in Heemstede als
jachtopziener in dienst.
Na zijn overlijden op Croenendaal is het lichamelijk overschot van
d'Orville overgebracht naar Amsterdam. Op 22 october 1751 hield
professor P. Burman een plechtige lijkoratie in de Nieuwe Kerk "in
bijwezen van een onnoemelijk getal toehoorderen", zoals de regerende
burgemeesters van de hoofdstad en talrijke hoogleraren uit Amsterdam,
Leiden en Franeker.
Ten slotte nog een verbetering ten aanzien van de in 1982 ontdekte
kelder. Deze lag nabij, doch niet exact op de plaats van de voormalige
koepel. Naar informatie van de heer S.J. Fontein is deze koel kelder
rond de eeuwwisseling nog gebruikt door de familie Van Merlen-Visser
van Hazerswoude. Van de ijskelder is door de Amsterdamse kunstenaar
Jurriaan Andriessen, die veel in de omgeving van Haarlem getekend
heeft, omstreeks 1800 toen de familie Hope eigenaar was van Bosbeek/
Groenendaal, een afbeelding gemaakt met potlood en penseel in kleur
(aanwezig in gemeentearchief-Haarlem).
In het gemeentearchief van Heemstede bevinden zich o.a. in de archiefdozen Groenendaal en Bosbeek talrijke authentieke acten en bijbehorende plattegronden van grondoverdrachten door J.Ph. d'Orville.
Tevens is aanwezig een uittreksel van het testament kort voor zijn
overlijden, "ziekelijk van lichaam" op 12 september 1751 opgemaakt
door notaris Jolle Vermeer en met als getuigen Jacob Hendrik Troost
en Hendrik Maas. Enige en universeel erfgenaam was zijn enige (minderjarige) kind Jan d'Orville en bij vooroverlijden zijn zuster Maria
d'Orville.
Eerstgenoemde verkocht de buitenplaats Groenendaal in 1752 aan mr.
David van Lennep.
Hans Krol
15
Noten
(1)
De heer De Booij ontdekte ook dat in de zomer van 1773
de
Duitser Fransz Michael Leuchsenring, Hofraad van de Landgraaf
van Hessen-Darmstadt (behorend tot het gevolg van de Erfprins
Lodewijk, die in Leiden studeerde), het buiten Groenendaal
bezocht en aldaar als gast van Hohn Hope heeft gedineerd. In
het Algemeen Rijksarchief bevindt zich een brief waarin Leuchsenring vraagt het antwoord te sturen naar "Grounendahl,
(2)
campagne de mr. Hope pres de Haarlem, ou j'irai siner apres
demain".
Geciteerd uit: "D. Johann Jacob Reiskens von ihm selbst aufgesetzte Lebensbeschreibung", herausgegeben von Ernestine R.
Leipzig, 1783, blz. 35.
(3)
Na het overlijden van ambachtsheer Bejamin Pauw geboren
Hoeufft (sedert 1713 schepen in de vroedschap van Haarlem) op
2 mei 1717, werd Heemstede op 15 juli 1748 door de Staten van
Holland en West-Friesland beleend aan zijn neef Jan D teder i k
Pauw. Vanwege minderjarigheid was de Haagse advocaat Jacob
van Zanen diens voogd. Dezelfde datum is door de Staten het
vruchtgebruik toegekend aan de weduwe Agneta Sylvius. Eén
jaar na de dood van haar echtgenoot hertrouwde zij met Aalbrecht Nicolaas, baron van Aerssen Beijeren, vrijheer van
Hogerheide, Half-Ossendrecht, Meteren en de Triangel (in
Noord-Brabant) en o . a . luitenant kolonel van een compagnie
gardes te voet. Ook hij noemde zich vervolgens, evenals zijn oom
Jan Diederik Pauw, Heer van Heemstede, Rtetwijk en Rietwijeroord, terwijl ook zijn echtgenote Agneta Sylvius als Vrouwe van
Heemstede actief meebestuurde tot haar overlijden op 1 juni 1760.
Ken eenzaam monumentje
te Ben ne broek
Niet ver van de Hervormde Kerk van Bennebroek staat, min of meer
verloren in een weiland, een monumentje van hardsteen. Het heeft de
vorm van een geknotte ,naald en op één der vier zijden van de verdikte voet staat aangegeven waarom ter plaatse dit teken eens werd
opgericht. Dat geschiedde anno 1 9 1 6 ,
dus in een van de jaren der
Eerste Wereldoorlog, toen een Nederlands leger-onderdeel daar zijn
zogenaamde 16-mans tenten, de witte tenten, afgedekt door een "blauwe druif", tijdelijk had opgeslagen.
Het hier naar toegebrachte korps was het Instructie-Bataljon van de
Hoofdcursus, een militaire school, die reeds lang niet meer bestaat.
16
Het instituut diende tot een zodanige opleiding van militairen beneden
de rang van officier, om hen de bereiking van deze hogere rang door
studie van theorie en door practijk te laten verkrijgen. Tot zijn opheffing was de Hoofdcursus te Kampen gevestigd en ter plaatse zijn in die
stad herinneringen aan het bewuste instituut nog steeds aanwezig.
Kennelijk hebben de militaire autoriteiten het gewenst geoordeeld om
hun leerlingen ter afwisseling van het oefenen in polderland, waarop
Kampen's garnizoen normaal was aangewezen, eens tijdelijk te verplaatsen naar bosch, duin en strand, waartoe Zuid-Kennemerland alle gelegenheid verschaffen kon.
Hoe die oefeningen in en om Bennebroek als centrum zijn uitgevoerd
door de Kamper militairen, valt in details niet meer op te sporen.
Zulks vindt zijn oorzaak in het feit, dat aan de kranten uit die periode
van mobilisatie van het Nederlandse Leger, de verplichting opgelegd
was om het verstrekken van berichten aangaande de bewegingen van
troepen, die tot de krijgsmacht behoorden, te vermijden. Zelfs van
H.M. de Koningin aan Bennebroek werd daarom ook de komst verzwegen!
Tóch is dan nu niettemin een sprekende herinnering aan de gebeurtenissen, die zich op militair gebied te Bennebroek afspeelden, aanwezig
en wel in de vorm van een merkwaardig en goed-gevormd monumentje
(zie foto) met in Romeinse kapitalen een opschrift, luidende in alle
duidelijkheid:
Alkmaar, juni '67
Mr. J. Belonje.
TER HERINNERING
VAN HET BEZOEK VAN
H.M. DE KONINGIN
WILHELMINA
(N HET BIVAK VAN HET
INSTRUCTIE BATALJON
UIT KAMPEN
1 1 AUGUSTUS 1 9 1 6
17
Open "Monumentendag
Op zaterdag 12 september aanstaande zal in Nederland de eerste monumentendag worden gehouden. Het idee is afkomstig uit Frankrijk waar
in 1984 met succes de eerste dag "Open Deuren" plaatsvond. Doel van
de Open monumentendag is meer mensen intensiever in kontakt te brengen met historische gebouwen en daarmee de belangstelling voor monumenten en monumentenzorg te wekken. Ook Heemstede en Bennebroek
doen enthousiast mee onder auspiciën van de gemeenten en met medewerking van de Vereniging Oud-Heemstede-Bennebroek. Onder voorzitterschap van kuituur-wethouder mevrouw Saskia Noorman-den Uyl
heeft een monumentencommissie met vertegenwoordigers uit beide gemeenten een aantal aktiviteiten voorbereid.
Op de intussen verschenen landelijke monumentenkaart staat bij Heemstede vermeld: o.a. fietsroute, tentoonstelling, tekenwedstrijd.
Door onze voorzitter en Theo Dekker "voor"-gefietst en samengesteld
is een monumenten route van ongeveer 15 kilometer. Beginnende bij het
raadhuis van Heemstede voert de tocht langs Groenendaal, de Clip,
Bennebroek, Heren weg, Berkenrode, Blekersvaartweg, Hageveld om te
eindigen waar Heemstede in het laatste kwart van de 13de eeuw pas
echt aanving: bij het Oude Slot. Bij de (fiets)route is een toelichting
als bijlage opgenomen van een open monumentendag-boekje, dat voor 50
cent verkrijgbaar is bij raadhuizen en openbare bibliotheken in Heemstede en Bennebroek. De volgende buitenplaatsen, historische panden
en tuinen kunnen worden bezocht:
1) Park Dennenheuvel en Bloemenoord tussen 14.00 en 17.00 uur, met
voor groepen tot maximaal 10 personen. Van het omstreeks 1930 door
Leonard Springer uitgevoerde tuinplan is nog veel van de oorsronkelijke beplanting aanwezig. Opmerkelijk is dat van een vinkenbaar. het houten huisje bewaard is gebleven;
2) De Hartekamp. Gehele terrein onder toeziend oog van Linnaeus (in
brons) vrij toegankelijk. Het hoofdgebouw van 10-13 uur en van
14-17 uur met uitleg door leden van de V.O.H.B. (1);
3) Huis te Manpad. Enkel openstelling van tuin, park, bos en slangenmuur om 10 uur, 12 uur, en 14 uur. Rondleiding van groepen tot ten
hoogste 20 personen onder supervisie van tuinbaas de heer Koens;
4) De Gliphoeve, particulier bewoond door de familie Oldewelt. Het
woonhuis van deze buitenplaats kan met toelichting van o.a. T.Jongh
Visscher worden bezocht tussen 14 en 17 uur;
5) Rozentuin Sint Lucia-Klooster in Bennebroek;
6) Van Verschuer-Brantsstichting (Bennebroek); openstelling van het
huis met fraaie regehtenkamer;
7) Ned. Hervormde Kerk van Bennebroek.
N.B. In de eeuwenoude herbergen "De Geleerde Man" en "Het Wapen
van Heemstede" kan - voor eigen rekening - een verversing worden
genomen.
18
Tot en met donderdag 10 september wordt in de gemeentelijke openbare bibliotheek van Heemstede een tentoonstelling georganiseerd van
aanwinsten uit de historische kollektie van de V.O.H.B. Van harte aanbevolen voor een bezoek. U treft er schilderijen aan van Heemsteedse
kunstenaars als Willem Vester, Cezina Andriessen-Vester en Dirk Wolbers. Voorts Lïvreiknopen afkomstig van uniformen van dienstpersoneel
der Heren Enschedé, Van Wickevoort Grommelin, Van Merlen en Van
Lennep, alsmede andere dokumenten en kuriosa.
Ook vindt in het kader van de Open Monumentendag een tekenwedstrijd
plaats, waaraan kan worden deelgenomen door inwoners van Heemstede
en Bennebroek die tekenen als hobby hebben; dus niet voor professionele kunstenaars. De wedstrijd staat open voor diverse technieken
zoals etsen, Lithodruk, aquarel etc., doch niet voor fotografisch werk .
De opdracht luidt "een tekening te maken van een monumentaal bouwwerk of van een detail van een bouwwerk, of een tekening waarin de
architectuur van een monument tot uitdrukking wordt gebracht". Het
formaat mag maximaal 60 x 70 centimeter zijn. Oe tekeningen kunnen
door Heemsteedse inwoners worden ingeleverd in de gem. openbare bi-
bliotheek, Julianaplein 1 te Heemstede en kunnen door Bennebroekse
inwoners worden afgegeven in het raadhuis te Bennebroek, tussen 22
augustus en 8 september 1987. Door een jury zal de winnende tekening
worden geselecteerd. Van de ingezonden tekeningen zal een expositie
worden gehouden in de bibliotheek van Heemstede, gedurende de perio-
de van 12 tot en met 19 september.
Desgewenst kunt u voor meer informatie over de Open Monumentendag
terecht bij:
-
raadhuis Heemstede, afd. Welzijn, mevrouw Conny Swenne, tel. 023284140, toestel 352;
-
raadhuis Bennebroek, afd. Algemene Zaken, heren Jobse of Deur-
loo, tel. 02502-7771, toestel 17 of 18;
of voor informatie over de monumentenroute bij Cerard Schuitenmaker
(tel. 288916), dan wel de tekenwedstrijd/tentoonstelling bij Hans Krol
(tel.
288358/282977).
De 17e en 18e eeuwse Amsterdamse regenten en kooplieden wisten het
al: het leefklimaat in Zuid-Kennemerland is verre te prefereren boven
dat van de hoofdstad.
Adriaan Loosjes formuleerde het ongeveer als volgt: "Heemstede en Bennebroek zijn twee kostelijke parels aan de kroon van Kennemerland".
Meer recent meende ex-"Berkenrode"-bewoner Godfried Bomans
("De waarheid is, wat ik er van maak") : "dat onomstotelijk is vastgesteld dat het paradijs moet hebben gelegen in Bennebroek, met een klein
stukje op Heemsteeds grondgebied" (Haarlems Dagblad, 16 juli 1961).
Het bestuur van de Vereniging Oud-Heemstede-Bennebroek roept alle
leden op deel te nemen aan één of meer van de geboden activiteiten.
(1) Van het boek "De geschiedenis van het Landgoed De Hartekamp"
zijn enkel deze dag nog enkele exemplaren beschikbaar. Over Het Manpad verschijnt in het najaar een nieuwe monografie. De bewonersgeschiedenis van buitenplaats De GHphoeve (voorheen blekerij "Bleeklust")
19
kunt U nalezen in Nieuwsbrief V.O. H. B., nrs. 47 en U8. Nog verkrijgbaar is de brochure" 300 jaar Hervormde Kerk van Bennebroek".
Aan het verleden van buitengoed Bosbeek (ten dele ook Croenedaal)
wordt een publikatie gewijd, die eind oktober uitkomt als jaarpremie
van de jubilerende V.O.H.B. Voor informatie betreffende ontwikkelingshistorie van tuinen, parken en bossen wordt verwezen naar het rapport
"'Landgoederen van Zuid-Kennemerland", een uitgave van de Stichting
Nationale Contactcommissie Monumentenbescherming (1984).
20
Notulen Oan de Algemene
Ledenvergadering \>an njuni 1987
Met een welkomstwoord tot de aanwezigen opende voorzitter G.
Schuitemaker deze vergadering in het v.m. kleuterschooltje aan
de Schubertlaan in Heemstede.
Er waren geen inkomen stukken. De mededelingen waren van huishoudelijke aard.
De notulen van de vergadering van 15 mei 1986 werden op verzoek
van de heer B.van Tongeren als volgt aangevuld: "De heer v.Tongeren miste in de notulen van de jaarvergadering 1986 zijn verzoek
om het Restauratiefonds te reglementeren. Hij stipte enkele twijfelachtige bijdragen aan, welke het hard nodig maken enige duidelijke
regels te stellen. De voorzitter zegde toe aan dit onderwerp te zullen gaan werken."
Het verslag over 1986 werd zonder aanmerkingen goedgekeurd.
De jaarcijfers '86 en de begroting '87. Hierover kwamen verschillende vragen over minder renteontvangst, subsidie, etc. De penningmeester beantwoordde deze vragen naar tevredenheid en deelde o.a. mede, dat voor het jubileum reeds in vorige jaren is gereserveerd, en dat de post huisvesting nu hoger is geraamd, omdat
de toekomst van het Hildebrandhuis zeer onzeker is.
N.a.v. het voorstel om de contibutie te verhogen en voorlopig de
donatie aan het restauratiefonds te laten vervallen ontstond een
discussie, welke zeer levendig genoemd kan worden. De suggestie
van de heer Koetsier om kleine commissie in te stellen, welke dit
fonds zou gaan beheren, werd door het bestuur overgenomen.
Terecht merkte de heer Loos nog op, dat het financiële beheer niet
aan de penningmeester onttrokken diende te worden.
Het verslag van de kascommissie was lovend, zowel voor Chris Smits,
als voor zijn waarnemer Kees de Raadt, (boekhouding steeds meer
geperfectioneerd, betrouwbaar en zoveel omvattend, dat een kascommissie er meer werk aan heeft, dan een paar uur). Het bestuur
was dan ook verheugd, dat Kees de Raadt ter plekke besloot dat
het "waarnemend" maar moest vervallen. De vergadering verleende
met enthousiasme decharge.
Als nieuw lid van de kascommissie werd de heer M. Verkaik te
Bennebroek gekozen. Met de heer G.J. Korteling zal hij dus in 1988
de boeken controleren.
Daar de heer Th. Dekker het bestuur ging verlaten, werd de vergadering even onderbroken, om de voorzitter gelegenheid te geven
in lyrische bewoordingen de kwaliteiten van ons oud-bestuursltd
te roemen. Het afscheid ging gepaard met een boek, een boekenbon.
21
bloemen voor zijn echtgenote, een handdruk van de voorzitter en
een kus van de dochter van de voorzitter.
In zijn dankwoord zegde Dekker gelukkig toe als los-vast medewerker nog zijn krachten voor de vereniging te willen blijven geven.
Er waren geen tegenkandidaten, zodat de vergadering akkoord ging
met het bestuursvoorstel om mevrouw mr. A. L.G. Rosier in deze
vacature te benoemen. De herbenoeming van de heer H. Krol werd
als zelfsprekend goedgekeurd. De heer K. de Raadt stemde in met
zijn officiële benoeming als penningmeester.
9. Bij de rondvraag werd nog gepraat over de nieuwe vorm van het
Restauratiefonds. Een aantal vragen over de toch nog wel voorkomende (druk) foutjes in de Nieuwsbrief. Maar ook waardering voor
de goede uitvoering van ons blad.
10. Om ca. 9 uur sloot de voorzitter deze geanimeerde vergadering.
W.V.
Heemstede in Den Haag
In 1670 kocht de bleker Hugo van Heemstede "een 10e part in de bleeckerye en huysen genaemt Heemstede" aan de oostzijde van de Nieuwe
Haven in het centrum van Den Haag. Hij was afkomstig uit Heemstede
in Kennemerland waar hij het blekerijbedrijf geleerd had en noemde niet
alleen zichzelf maar ook zijn nering en woonhuis in de nieuwe vestigingsplaats naar zijn geboortegrond.
In 1809 werd de woning - de blekerij was toen al verdwenen - "Heemstede" genaamd verkocht. Nadat de gracht langs Heemstee en Wijd en
Zijd {aan de westzijde) was gedempt, waardoor beide straten één geheel
uitmaken van de Nieuwe Haven, hadden beide benamingen haar reden
van bestaan verloren. De Gemeenteraad van Den Haag besloot derhalve
in 190M de namen "Wijd en Zijd" en "Heemstee" te doen vervallen, en
aan de straat daar ter plaatse de naam te geven van de Nieuwe Haven.
Eén jaar eerder, namelijk in 1903, is in het Geuzen- en Statenkwartier
in de hofstad een straat vernoemd naar Adriaan Pauw, Nederlands staatsman en Ambachtsheer van Heemstede.
Toneelaankondiging in Heemslede
anno i656
Op 29 juni 1656 voerden de Toneelspelers van de Amsterdamse Schouwburg het spel "Moortje" van Brederoo op in de Hout "op de Heere- of
Steene-wegh, drie hondert treeden verby Westerhout [de hofsteede van
mijn heer lohan Rombouts) tegenover den Hout/ in 't huis van den
hout-vester/in de bocht".
22
De aankondiging op rijm - op een aanplakbiljet bewaard in het Heemsteedse gemeentearchief - luidde aldus:
"Maar indien 'er y mand t qua m
Van den Haag, of Amsterdam
Die ons meermaal zag voor dezen,
En te deeg dient onderwezen,
Wordt de weg h aldus beduit:
Gaat de G root e Hout-poort uit.
En om niet van 't spoor te dooien.
Tot aan 't Huisje voor de Moolen,
Die daar hoog verheve staat: '
Volgt dan maar de Heere Straat,
Die eerst nieuw beleïdt met steen is.
Voor een man die wel ter been is,
Kan met zijn gezonde leen.
Wel in negenhondert treên.
Recht voor Spruiten Bosch geraken:
Dan hoeft hy geen werk te maken.
In tweehondert boven dien.
Om 't Beloofde Landt te zien:
Zeeker 'k mag het zoo wel noemen.
En de deucht met eeren roemen.
Mits het Bort u zulks beduit.
Want de Druif die hangt er uit.
Om nu van ons Huis te spreeken,
't Heet na Willem Klaassen Freeken:
Van het Dronken Huisje stijf
Hondert treden vier of vijf:
Koom verzoek daar deze Praters
Tegen over Meynsje Paters
Staat ons Schouburg schoon en stout.
Over 't hartje van den Hout.
Niemandt zy hier doch verlegen.
Want daar zijn wel zeven wegen,
Waar g'ons langs genaken kunt
Met een Vrijster of een Vrunt.
Die dan noch na 't Spel wil vryen
Mogen wy van harte lyen
Als 't in eerbaarheidt geschiet;
Want dat werk en raakt ons niet.
En wy zullen n iemand t raken.
Om dan eens een endt te maken
Van ons moejelijk gelei.
Kom ons by, en vaar voort wel".
23
Zondig Heemstede anno i53o
In een request uit 1527 beklaagden de Haarlemmers zich bij keizer
Karel V, als graaf van Holland over het gedrag van Heemsteders in "'t
bosch van Haerlem", het Haarlemmerhout. Letterlijk staat geschreven"(...) dagelicx zoe lancx meer leden in huere excijsen, bij dien
dat omtrent ende vast aen deselve stede, bijzondere aen de zijde daer
't bosch van Haerlem gelegen is, in den Ambachte van Heemstede veel
huijsen gemaeckt ende te upgehouden werden,die alleenlijck hem geneerden mit bier te tappen ende te verkoopen bij der kanne etc.". 26
mei 1535 werd een accoord bereikt tussen Roeland, Ambachtsheer van
Heemstede en de vroedschap van Haarlem. Teneinde te voorkomen dat
de onzedelijkheden in tapperijen vanuit het grensgebied van Heemstede
naar de stad zouden overslaan werden passende maatregelen genomen,
zoals het verbod 500 roeden om de stad te tappen. Heemstede bleef
zijn inkomsten behouden uit accijnsen en andere vermakelijkheidsbelastingen en Haarlem verplichtte zich 50 pond te betalen aan de Heer van
Heemstede (en later jaarlijks 10 carolus gulden aan de graaf van
hol land). Opmerkelijk is dat bij besluit van de gemeenteraad van
Haarlem eerst op 10 augustus 1853 deze rente, in overeenstemming met
de toemalige Heer van Heemstede Martin Adriaan Beels, is afgekocht
voor een som van 300 gulden. Uit de acte van 1535 blijkt zonneklaar
dat het Hout ressorterende onder de jurisdictie der Heren van Heemstede, een poel van verderf was: Er zijn namelijk in die tijd "zekere
huysen", waarvan de bewoners "henlieden (is zich) generende zijn met
tappen ende taverne te houden ende onder 't dexel vandien converseren ende verkeren aldaer, dagelijck, groote menigte van rabauwen,
hoeren ende boeven ende ander quaet ongeregelt volck, die anders
niet en doen dan droncken ende versmoert te drincken, ende den
goede luyden aldaer.... passeerende, te beschaemen verlasten ende
verdrucken, ende dagelijcx diversche foertsen (is gewelddaden),
moorden, dootslagen, gewelt, luxuriën, vloucken, zweeren, dobbelen
ende andere veele sonden gebueren ende geschien".
24
Belangrijkste Artikelen uit de STATUTEN van
art.
1
rekenen van 12 maart 1972 af, aangegaan voor de tijd van 29 jaren en
art.
2
art.
3
Zij tracht dit doel te bereiken doof:
R e g l e m e n t
van de Vereniging "Oud Heemstede - Bennebroek"
art.
l
c.q. te verlenen.
art.
2
art.
3
Lanckhorstlaan in de huidige tijd
4o jaar V.O.H.B.
Binnenweg in vroegere tijd
Nummer 54
November 1987
Bestuur:
G. Schuitemaker, voorzitter
Ussellaan 7,
2105 VA
HEEMSTEDE
tel. 023-288916
Wagnerkade 65,
2102 CT
HEEMSTEDE
tel. 023-283068
K. de Raadt, penningmeester
Kerklaan 49 bf
2101 HL HEEMSTEDE
tel. 023-280641
2101 SW
HEEMSTEDE
tel. 023-285034
Mevr. Mr. A.L.G, Rosier
A. v.d. Hulstlaan 2
2121 XM BENNEBROEK
tel. 02502-5296
J.L.P.M. Krol,
2102 XT
HEEMSTEDE
tel. 023-282977
Fresialaan 26
2106 BS
HEEMSTEDE
tel. 023-288543
te Heemstede.
Redactioneel
In tegenstelling tot hetgeen in ons vorige nummer werd aangekondigd,
wordt onze jubileum-avond gehouden op donderdag 19 november a . s .
Het spijt het bestuur dat er veel verwarring is geweest betreffende
deze avond. Enige onvoorziene omstandigheden noopten ons tot dit
uitstel.
Daar tevens op deze avond de premie-presentatie zal plaats vinden,
treft U in deze Nieuwsbrief uitgebreide informatie aan over Bosbeek.
In verband met ons 10-jarig jubileum had onze voorzitter een vraaggesprek met de burgemeesters van Heemstede en Bennebroek. Oudvoorzitter en ere-lid Ben van Tongeren haalt herinneringen op over de
tijd, dat hij de leiding van onze vereniging had. Ons oudste ere-lid.
Ir. B. Colenbrander daarentegen kijkt in de toekomst. Mr, Belonje
vraagt wederom de aandacht voor Bennebroek.
Graag hadden wij ook één en ander over de Nationale Monumentendag
willen plaatsen. Wegens plaatsgebrek dan maar in een volgend nummer.
Mochten er lezers zijn, die hun mening willen publiceren, dan zien wij
hun bijdrage graag tegemoet.
JUBILEUM AVOND
Donderdag 19 november 1987
Het bestuur nodigt U uit tot het bijwonen van een verenigings-avond,
waarop zowel ons 40-jarig bestaan wordt herdacht, als de presentatie
van onze premie-uitgave zal geschieden.
Burgerzaal Raadhuis Heemstede open
19.30 uur
Opening
20;00 uur
ca.
Na sprekers, pauze en presentatie zal de premie worden uitgereikt vanaf 22.00 uur.
In verband met de organisatie verzoeken wij U vriendelijk de onderste
coupon op de laatste blz. aan de secretaris te willen zenden. Wij kunnen helaas niet meer dan één introducé accepteren.
W. Verspoor.
voOee burgemeesters,
têe intenOiexOs.
hoofden, zo-Ceel zinnen.
"De 'O' in de VOHB mag niet leiden
tot een club van archivarissen;
de VÓHB moet meer betekenen!"
Toen drs. G,H. van Egerschot op l april 1984 burgemeester van
Bennebroek werd, was die gemeente een onbekend boek voor hem.
Doch voor een leesfreak, zoals de burgemeester zichzelf noemt, en één
die bovendien geïnteresseerd is in geschiedenis en bouwkunst, leverde
dit geen al te grote problemen op en werd het boek Bennebroek snel
bekend.
De VOHB-Nieuwsbrief ejn andere VOHB-uitgaven werden in dit
verband goed bestudeerd en worden met ere door hem genoemd. Door
vele (avond)vergaderingen, {o.m. als voorzitter van de Provinciale Bibliotheekcentrale van Noord-Holland), kan de heer van Egerschot helaas minder tijd vrijmaken voor de excursies en lezingen van de VOHB.
Hoe staat burgemeester van Egerschot tegenover de derde exponent van de VOHB: het karakter behoud? Op zijn kennismakingsreceptie in april 1981, zo herinnert hij zich, had de VOHB hem beloofd
lastig te worden op dit punt... Hoe is het daarmee verder gegaan?
In de loop der jaren vroeg de VOHB om volledig behoud van het
binnenduinlandschap in het Centrumplan. De gemeente Bennebroek
kiest op deze plek voor bescheiden woningbouw op het land van Lijster
en bij de Dageraad.
Ondersteund door adviezen van een landschapsdeskundige (afkomstig uit de Heidemij.) zal de rest van het Centrumplan een parkachtig karakter krijgen menen B. en W.
De VOHB vraagt om een gemeentelijke monumentenlijst. Bennebroek antwoordt met een provinciale monumentenlijst voor de gemeente
Bennebroek (als eerste gemeente in de provincie!). De burgemeester
raadt ons aan zo'n gemeentelijke monumentenlijst zelf te starten.
De VOHB vraagt om afspraken betreffende tijdig overleg tussen
de gemeente Bennebroek en de VOHB. De burgemeester verwijst naar
voor iedereen geldende inspraakmogelijkheden.
De gemeente Bennebroek is nu nog partner in de Heem steedse
Welstandscommissie. Er is een discussie gaande over de oprichting van
een Bennebroeker Welstandscommissie. Het deelnemen van de VOHB aan
die eventuele commissie kan, zo meent de burgemeester, besproken
worden in de B. en W.-vergaderingen.
De vraag om kleinschaligheid in de bouw krijgt van burgemeester
van Egerschot veel sympathie. Op het gebied van ruimtelijke ordening
wil hij vooral streven naar afronding. Hier staat het idee van het
behoud van de dorpsgemeenschap bij hem voorop.
Als afsluiting van het interview vroeg ik de burgemeester de
VOHB een motto mee te willen geven. Het werd: "De "O" in de naam
VOHB mag niet leiden tot een club van archivarissen; de VOHB moet
meer betekenen!"
"Wie het verleden niet eert
Is het heden niet weert"
Aan Jhr.Mr. O.R. v.d. Bosch stelde ik twee dagen later nagenoeg dezelfde vragen. Uit dit intervieuw bleek dat het niet zijn eerste
kennismaking met Heemstede was toen hij in mei 1979 aantrad als burgemeester, want reeds als jongen logeerde hij op Berkenrode. Ook
later had hij ambtshalve regelmatig contact met de gemeente door zijn
werkzaamheden bij de Noordhollandse Griffie. Was toen misschien zijn
geschiedkundige belangstelling voor Heemstede al gewekt?
Mr. v.d. Bosch is blij met de aandacht die de VOHB aan de geschiedenis van Heemstede schenkt door middel van Nieuwsbrief en
andere VOHB-uitgaven. De continuïteit van de geschiedenis van Heemstede boeit hem zeer. Hij wijst in dit verband op de Adriaan Pauwherdenking en op zijn eerste contact met de VOHB. Dat contact werd
gelegd tijdens de tentoonstelling "De Franse Tijd" in Haarlem. Burgemeester v.d. Bosch trad daar op als feestredenaar en de VOHB was
één van de exposanten.
Op mijn vraag of een permanent museum voor Kennemerland niet
de voorkeur verdient boven dergelijke thema-tentoonstellingen antwoordt hij ontkennend, omdat de dynamiek van zo'n tentoonstelling hem
liever is dan een statisch museum.
Voor de excursies en lezingen van de VOHB heeft Mr. v.d.
Bosch helaas weinig tijd.
Bij de vraag betreffende het karakterbehoud in de gemeente
Heemstede wordt door hem als eerste de omgeving van het raadhuis
(meer groen) genoemd.
Hoog geeft hij op van Huize Manpad en van de andere buitens.
De gevelwand van de Bleekersvaart ziet Mr. v.d. Bosch als
industrieel monument, weliswaar wat ongelijk van historische waarde.
De invulling zou hij graag zien in schaal met de bestaande bebouwing.
Voor een blekersmonument vindt hij dit niet de geschikte lokatie. (Misschien wel bij de Kadijk? - G.J.S.)
Voor een beschermd dorpsgezicht ziet burgemeester v.d. Bosch,
anders dan in zijn vorige gemeente, geen mogelijkheden. Het mon urnentenbezit ligt daarvoor te zeer gespreid door de gehele gemeente. Hij is
er een voorstander van monumenten in hun context te zien: gerestaureerde Appelkamer en Dorstige Kuil bepalen nu het karakter van de
Koediefslaan.
De Rijksmonumentenlijst geniet zijn voorkeur boven de provinciale lijst van Heemstede (concept). Deze laatste ziet hij meer als aanvulling. Het is aan de VOHB om in incidentele gevallen het initiatief te
nemen tot plaatsing van panden op de Rijksmonumentenlijst.
Geen institutionalisering. Noch ten aanzien van de door de VOHB
voorgestelde gemeentelijke monumentenlijst, noch wat betreft overleg
vooraf tussen B. en W. en de VOHB over voorlopige bestemmingsplannen.
Op de vraag naar een zetel voor de VOHB in de Welstandscommissie verwijst Mr. v.d. Bosch naar wethouder mw. Bierman, die deze
aangelegenheid in portefeuille heeft.
Veel waarde hecht de burgemeester aan het vergroten van het
groenbestand en aan de terugkeer van kleinschaligheid in Heemstede.
Tot slot en tot troost van de archivarissen luidt zijn motto voor
de VOHB als volgt:
"Wie het verleden niet eert.
Is het heden niet weert."
Eén van de vragen voor beide burgemeesters was hoe zij de
verhouding met hun buurgemeente zagen. Beiden gaven nagenoeg
hetzelfde antwoord: "Ik ben zeer tevreden met mijn buurgemeente."
Uw interviewer sluit zich bij die wederzijdse tevredenheid aan;
in het bijzonder wat de duidelijke uitspraken, suggesties en plezierige
sfeer van beide interviews betreft. Hiermee rekening houdend kan de
VOHB strijdbaar vooruit!
G.J.
Schuitemaker,
voorzitter VOHB.
Herinneringen Oan een Voorzitter.
Het bestuur schrok van haar eigen besluit, waar moest dat toe leiden?
De heren Thierry de Bije Dolleman, Veen en Colenbrander achtten in
1971 de tijd rijp voor een bestuurswisseling, hun voorstel voor een
volledig nieuw bestuur werd op 30 juni door de ledenvergadering met
handgeklap aangenomen.
Maar wat de nieuwe voorzitter te berde
bracht was ongehoord in de vereniging Oud Heemstede-Bennebroek. De
VOHB was bijna 25 jaar een geacht gezelschap geweest, opgericht door
de notabelen uit beider ^gemeenten en ze had als eerbaar doel "het
bijeenbrengen en conserveren van alles wat betrekking heeft op de
historie in deze plaatsen". In de doelstellingen stond weliswaar ook
"-terwijl zij voorts de historische schoonheid van Heemstede en Bennebroek wil beschermen en voor het nageslacht bewaren", maar daaraan schortte het toch wel in die jaren.
Het binnenhalen van een gemeenteraadslid voor een partij die de inspraak voorstond, was dus wel de kat op het spek binden. Ter plekke
werd de leden gevraagd wat zij dachten van karakterbehoud, wat men
zag als karakteristiek - naast de erkende Rijksmonumenten. Toen een
discussie ontstond over bomen, bestrating, Bleekersvaart, theekoepel,
Dortsige Kuyl en Huis te Bennebroek schrok het oude bestuur dus geweldig. Na afloop van de vergadering vroeg men mij: "Waar begint U
aan? U maakt de vereniging tot een klachtenbus! Het karakter van de
vereniging gaat verloren!"
Een paar maanden later werd het oude bestuur geëerd voor haar ver-
diensten, zoals de publicatie van een reeks prachtige boekjes over de
historie. Van 1918 tot 7960 bijna jaarlijks een uitgave over Heemstede,
in 1965 over het gebied Bennebroek-Vogelenzang. De heren Ben van
Tongeren, Cees Peper en Willem Schuylenburg presenteerden als nieuw
bestuur echter ook een toekomstgericht actieprogramma met een meer
strijdbare opstelling. Commissies en werkgroepen werden ingesteld voor
Statutenwijziging (toekomstvisie), Karakterbehoud (inventarisatie), de
opzet van een Restauratiefonds enêen Jubileumcommissie. Ook al spoedig werden op het Slot zusterverenigingen uit de regio uitgenodigd
voor uitwisseling van ervaringen. Tussen de lappen van "Weverij de
Ploeg" en als gast van de familie Laguna (met lekkere wijn) werd heel
wat afvergaderd. Naast genoemde heren wil ik de actieve dames toch
zeker vermelden: Agnes Snoep, Agnes van Trigt, Cobi Riemersma,
Lies Visser, Trui van Vlijmen en (later) Irene van Thiel om een paar
onvergetelijke uit werkgroepen en bestuur te noemen.
Eén van de eerste besluiten: de contributie werd verdubbeld van
f. 2,50 naar f. 5,-.
Het 25-jarig jubileum was een feestelijke vuurdoop voor het bestuur
met een kritische wandeling door Heemstede in april als start. De
uitnodiging lieten we kalligraferen door Paul Koning. In het Slot kwam
de tentoonstelling "Toen, nu en toekomst" met veel vergelijkende foto's
en speciaal door kunstenaars gemaakte tekeningen van Bleekersvaart
en Schouwbroekerpolder.
Met een door foto's vastgelegd (Rijks-)monumentenbestand op een
levensgroot paneel. De nieuwe burgemeester -Quarles van Uffordmocht op de kaart de plaats van enige monumenten verbinden met de
erbijbehorende foto. Aan alle scholen werd een boekenpakket met historisch materiaal uitgedeeld.
Een week later werd in het Bennebroekse Raadhuis de culturele avond
gehouden met een dia-voorstelling, vertoning van oude films met explicateur in een omlijsting van muziek door het Heemst eed s Kamer-
orkest. Het jubileumprogramma van toen is, in mijn archief. Nieuwsbrief nummer 1. Dit in tegenstelling tot de recente geschiedschrijving
(Nieuwsbrief 51). Er staat namelijk ook in dat de Statutencommissie
klaar is en begint aan het Huishoudelijk Reglement. Dat een enthousiaste groep de Bleekersvaart heeft "geschoond" en dat door ons bezwaarschrift tegen de sloop van de Dorstige Kuyl, de sloopvergunning
njet afgegeven is door het ministerie van CRM. Waarvan akte.
Het is ondoenlijk in kort bestek op te schrijven wat in vele jaren
VOHB is voorgevallen, het is teveel. De bezwaarschriften waren-m.i.niet de leukste ervaringen, maar het móest wel. Zeggen dat de Dorstige Kuyl niet gesloopt mag worden is één ding, de eigenaar-het
schoolbestuur-leiden naar een goede bestemming kostte veel vergaderingen met hen. De Appelkamer en Oranjerie redden was een moeilijke
strijd met de logge Monumentenzorg-organisatie. Dat beide projecten
zijn gelukt geeft echter voldoening. Maar ons streven om opgenomen te
worden in de Welstandscommissie werd nooit beloond. In 1976 verzochten B&W ons wel hen te adviseren over de Raadhuisstraat en de Binnenweg in een ad-hoc commissie met stede bouw kundige en Welstandscommissie. Een fantastische uitdaging, die wij met verve aangrepen.
Toen echter bleek dat ons standpunt niet herkenbaar in het eindrapport zou zijn terug te vinden, legden wij onze eigen visie vast in een
rapport met verschillende gevelwanden uitgetekend als illustratie.
Direct na afgifte aan B&W hielden wij een persconferentie waarop de
plaatselijke en regionale pers uitgebreide artikelen publiceerden. Het
raadhuis nam ons dat niet in dank af, de relatie is toen een tijd heel
koel geweest. Het studierapport dat wij maakten voor de Reek is wel
gunstig ontvangen en ook daadwerkelijk als richtsnoer gehanteerd bij
de renovatie.
De beste herinneringen heb ik ook aan de -voorbereiding van- de
premies.
Als liefhebber van kaarten was het uitzoeken van de premie 1973 interessant werk, in de kaart van Engelman uit 1794 zit zo ontzettend veel
informatie over onze rijkdom aan buitenplaatsen in deze omgeving.
Jammer vond ik toen dat de kust er niet op stond en de Haarlemmermeer nauwelijks. In 1976 hebben we daarom de kaart van Claes Jansz.
Visscher uit 1644 uitgegeven met zowel Amsterdam, Haarlem, Zandvoort. Leiden en het dorp Den Haag. En Brittenburg!
Door ook andere historische verenigingen mee te laten doen was de
oplage groot en de kostprijs laag: 40 cent per exemplaar.
1975 zal ik ook nooit vergeten. In het monumentenjaar vroegen we aan
Cees Peper een boekje te schrijven over een wandeling langs onze
buitenplaatsen in het midden van de vorige eeuw. Eerst kwam hij met
een versie die vol zat met -nuttige- historische gegevens over eigenaars en overdrachten. Maar ik wilde de sfeer van intertijd proeven,
met het zand van de Glipperweg in mijn schoenen en het klotsen van
de Haarlemmermeer. Zijn uiteindelijke verhaal over Craandijk's bezoeken in 1847 aan onze dorpen was uitmuntend. Herinnert U zich de
presentatie nog? De Burgerzaal was daarvoor natuurlijk geen ambiance,
dus ik begon in het duister bij het licht van een kandelaar. De keerzijde van die periode weergeven, met zijn armoede en ellende. En
daarop kwam Cees binnen, verkleed als Craandijk. In dat monumentenjaar hadden wij de meeste buitenplaatsen als doel van excursies gehad
en die avond ontvingen de eigenaars de eerste boekjes als dank. Daartoe hadden wij tijdens de excursies steeds iemand gevraagd deze taak
op zich te nemen, op een eigen oorspronkelijke manier ten uitvoer te
brengen.
Fantastisch was het, zoals de één het in dichtvorm deed, de ander met
anecdotes uit zijn eigen jeugd als hij {Colenbrander) Bosbeek bezocht
en weer een ander vurig pleitend voor behoud van dit culturele erfgoed. Overigens, ook voor deze feestelijke presentatie was de uitnodiging een sierlijke kalligrafie en de omlijsting door musici op spinet,
fluit en cello.
Dit schrijvend verlang ik naar het komend jubileum en bewaar de nog
vele herinneringen voor dat feest. Het boek Groenendaal, de tapes die
we maakten van gesprekken met echt oude Heemstedenaren, het bestuur bij de heer Visser op het Manpad, de audio-visual "Een wandeling door Heemstede en Bennebroek in de zomer van 1809", de tentoonstelling "Bennebroek 325 jaar" en die over herbergen: "Drinken en
klinken". Het is 2 uur 's nachts en ik drink op de VOHB. Proficiat!
Ben van Tongeren.
Gevelwanden werden getekend van Camplaan, Raadhuisstraat (3),
Binnenweg, Koediefslaan en de Reek. Dit is de helft van de twee
meter lange Reek-prent, onderdeel van het renovatie-rapport.
Afscheid van Ben van Tongeren als voorzitter op 19 juni 1980. Van
links naar rechts: Irene van Thiel, Harm Hamming, Hans Krol. Irene
van Ingt, Ben van Tongeren, Jan Berk, Gerard Schuitemaker en Wim
Verspoor
8
-vwf i*!«im£tfcr
waar
muÛHBnT"
rwÜruMS-oraaXiÜMS
woflrz,im~'
fCtijr^wart fl^wv
waar U wn ^WPVÖ^ t
viuötisKttthmn,
hertènawwv
en vvaar «en. sjwtk&n
. cenfrunv tötaC ....
tneeitöCTcC weg •
AjT^fi^f-<niC oo(L?.
vereent. w
.
"cfo neirujüheleC
wUJTttfiiefover' „„ ... ..
soclfrttif of lujitt u-Üever t:
.
.
.
-
-m**1-; cm- fviwrtfRcU' *uwv e«v kritwcKfr' pfi*. te: tmoer-
een dslefaC vfiw&~
w, v?Ufai Wfr meC"
frn, fleve(W«nn. a« iwft sforwwfo —— '
..
wn u.~ uur Cu «wnénHi-.
«n. i «.30 uur TO café- "cüs-
Ct.ft mnervefl*
^
yfatv on &&.$•
wwfe-&ntfcr&rgWtvtflS'
/
w-vfofruv'-
V5itifr tetttixwv t^5t?(w<
" '
t; bestuur teven. &r wifvoerüw R humden moet
té . hu zat ti£ \asvr voor u. a«a wöWttm. 2M'a
Uwr cü* Of âmt fl..s. tütts vaftpfc verenitjtna
(«f boef^ over (fcflejcRiafent/ van. foemsftcfer cmtfU. tw "anï'
J erv 25 âlaetv , tnofrt rfan wet votóatuv 2-Urv .
h..5nut y.&. raacmutó fün5.
vofv6;
... ifvms.
27^
*lo«rf'
^——-'
/-
CerfierwwwUiiC (^) Lfv èervnepViïelc KMA&C (wt ons onmonrnjlC
rafetvw V«C K onfórnenv&v . jniCcC w/ cwn- ftfe Ci^ op
faf
}
5 W *wir. v.etim. fonnCpro&i
-
Oe sierlijke uitnodiging, voor een kritische wandeling, februari 1972.
Veel mensen actief bij de VOHB betrekken leverde veel leden op.
Bosbeck als inspiratiebron.
Het herenhuis van Bos beek is voor zover bekend betrekkelijk weinig
nagetekend, in tegenstelling tot de nabijgelegen hofsteden Meere n berg
en Westermeer.
Een beoogde kopergravure van Hendrik de Leth voor het plaatwerk
"Zegenpralent Kennemerlant" kon tengevolge van voortijdig overlijden
van de graveur niet worden gerealiseerd. Het bekendst is de steendruk naar een tekening van B.j. Lutgers uit omstreeks 1843, verschenen in de uitgave "Cezigten in de omstreken van Haarlem". Jacob van
Lennep schreef daar de volgende toelichting bij: "Boschbeek en Groenendaal, door een overweg gescheiden buitenplaatsen, behooren aan de
Erven van den Heer H.P. Hope. Het heerenhuis staat op Boschbeek en
is een der fraai sten van den omtrek. Het uitgestrekte Groenendaal
levert verrukkelijke partijen, en, van het hooge Belvédère, een ruim
overgezigt over de omliggende Landstreek, de Zee, het Meer en den
IJ stroom op".
Voor- en achterzijde van het huis zijn in 1982 geaquarelleerd door de
heer M.J. Lasschuit (aanwezig op Bosbeek). Voorts bestaan tekeningen
van o.a. de stoommachine en het molentje, de zanderij op Bosbeek/
Groenendaal (door P. Barbiers), ïjskelders (Jurriaan Andriessen) en
Belvédère.
In de periode dat Bosbeek eigendom was van de familie Van MerlenVisser van Hazerswoude, omstreeks 1900, zijn diverse prentbriefkaarten vervaardigd van zowel het huis als de geometrische tuinaanleg.
Eén daarvan: "Heerenhuis Boschbeek" is opgenomen in het door A.
Schellart samengestelde'boekje: "Kastelen en Landhuizen in Noord-Holland in oude ansichten" (Zaltbommel, 1972), met het volgende onderschrift: "Boschbeek te Heemstede is een statig achttiende-eeuws landhuis". In een weemoedig verhaal uit 1913, toen deze ansicht werd gepost, lezen we dat bij een bezoek juist de meubels werden uitgedragen. De Japanse dam hè r ten liepen nog in het park. In de oorlog was
het huis bezet door Duitsers. In 1951 kwam het in handen van een
kloosterorde, die achter het huis op het terrein een groot complex
bouwde.
Op het nabijgelegen Westermeer (waar thans de Algemene Begraafplaats
ligt) zijn twee hofdichten gemaakt. In één daarvan, geschreven door
Willem van der Hoeven in 1721 vindt men een verwijzing naar Bors van
Waveren, bouwheer van Bosbeek. Ook Huis te Manpad is talrijke malen
door 18e-19e eeuwse dichters bezongen in de kring rond Van Lennep.
Ook Bosbeek/Groenendaal heeft een aantal poëten geïnspireerd - evenals kunstschilders, o.a. Judith Leyster - maar de buitenplaatsen wor-
den expliciet veelal slechts in de marge genoemd. De ode van jonkheer
mr. D.E. van Lennep, uitgesproken bij de feestelijke openstelling van
het Wandelbos "Groenendaal" in 1913 gaat uitvoerig in op de historie
van het landgoed en met name de eigenaren.
Bosbeek stond model voor enige in deze eeuw door A . A . de Maaker
ontworpen landhuizen.
10
Andries de Maaker
Een architect die zich duidelijk heeft laten inspireren door het hoofdhuis van Bosbeek was Andries de Maaker (1868-1964). Deze was ge-
boortig uit Biezelinge bij Goes en overleed te Haarlem op bijna 96jarige leeftijd. Hij begon zijn loopbaan als opzichter bij architect J.
Wolbers en is omstreeks 1905 voor zichzelf begonnen. Aangenomen
wordt dat Kennemeroord, gebouwd voor jonkheer P. Quarles van Ufford zijn eerste grote werkstuk was. Hij bouwde vele grote landhuizen
in de omgeving van Haarlem en in de provincie Overijssel. Bij voorkeur werkte deze thans bijna vergeten architect in de stijl van het 18e
eeuwse rechthoekige landhuis, vaak met gezwenkte middenpartij (zoals
ook bij Ipenrode aan de achterzijde), waarin ramen en deurpartij gedecoreerd werden. In verschillende huizen bracht hij antieke schoorstenen en wandbetimmeringen aan. Een hoog dak dekt het huis met
forse schoorstenen op de hoeken. Het nieuwe landhuis van Leiduin
(1921), gebouwd voor de heer P. Dorland Mees, is door hem ontworpen, evenals in 1924 het nabijgelegen Vinkenduin. Voorts o.a. het
stijlvolle huis Nijenberg (1912) voor A.C.A. baron van Dedem aan de
Boekenrodeweg 6 in Aerdenhout. Bosbeek stond ook model voor het
huis Archem te Ommen, ontstaan in 1925, toen een ouder huis moest
plaats maken voor een geheel nieuw gebouw, evenals voor het huis
Dordt voor mevrouw Taunaij bij Gorssel in Overijssel ( 7 ) . Menige mooie
villa in Zuid-Kennemerland herinnert aan het talent van A . A . de Maa-
ker, zoals het in 1924 gebouwde huis Klein Bentveld. Voor industrieel
H. Smidt van Gelder ontwierp hij Belvédère in Overveen, dat helaas
door brand is verwoest. Zijn belangrijkste schepping vond hij zelf
Singraven te Denekamp (1921-1923), een voormalige havezate. Het is
breder van opzet dan Bosbeek in Heemstede en Den Berg bij Dalfsen.
In 1956 kwam dit landgoed, met het huis en zijn kostbaar interieur,
aan de Stichting Edwina van Heek. Na de Tweede Wereldoorlog zijn
door De Maaker tekeningen vervaardigd voor een nieuw landhuis op
het. verwoeste Windesheim ten Zuiden van Zwolle, welke plannen nochtans geen doorgang vonden.
Ondanks de solide bouw zijn vele van zijn creaties gedoemd te ver-
dwijnen, omdat ze vanwege de grootte vaak niet meer passen in de
hedendaagse tijd.
(1)
Informatie uit o.a.: H.W.M, van der Wijck en J. En k laar-Lagendijk, Overijsselse buitenplaatsen. Alphen aan den Rijn, 1983,
blz. 15, 73, 126. Zie ook o.a.: J. de Haan, Villaparken in
Nederland; een onderzoek aan de hand van villapark Duin en
Daal te Bloemendaal, 1897-1940. Haarlem, 1986.
11
leden van de buitenplaats B
van het buitengoed G
naren en enkele (woonjboe
h kan de historische ontw
is nauw verbonden met die van de kleinere hofst
al met het Lam (ook Westerberglaan genoemd),
en. Vanaf 1784 tot 1913 waren Bosbeek en Groenen
ng als volgt worden weet-gegeven:
rthoorn
, de
grenigd.
RUSTMEEFO
12
13
Bosbeck en \)an "Merlen.
In de nieuwe V.O.H. B. -uitgave "Geschiedenis van het buitengoed
Bosbeek in Heemstede en het adellijk geslacht Van Merlen" beschrijft
de auteur, Hans Krol, in het eerste deel de bewonersgeschiedenis van
de buitenplaats Bosbeek, welke nauw samenhangt met de vroegere
hofsteden "Meervliet" en "Overthoorn" {later een boerderij). Van 1784
tot 1913 zijn bovendien Groenendaal en Bosbeek verenigd geweest.
Groenendaal was wat oppervlak betreft
vanouds het omvangrijkst, en strekte zich
uit van het gedeelte aan de Heerenweg dat
de "wildernisse" heette tot het tegenwoordige restaurant en de voormalige koepel waar
in de 18e eeuw het herenhuis stond en
heeft zich verder met boomgaard en moes-
tuinen naar het noorden en oosten om het
kleinere, maar kostbaardere Bosbeek heengebogen. De historie van Bosbeek vangt
aan omstreeks 1630. Sedertdien is deze
marmeren bad in tuin Bosbeek hofstede - aan het eind van de 17e eeuw
Rustmeer geheten - ruim 25 maal van eigenaar veranderd.
Omstreeks 1700 is het nog bestaande herenhuis gebouwd op last van de
foto Vincent Martin
Amsterdamse magistraat, tevens een gerenommeerd vetmeester van
runderen, mr. Cornelis Bors van Waveren. In 1651 liet burgemeester mr.
Gerard Aarnout Hasselaer van Amsterdam het interieur verfraaien door
kunstschilder Jacob de Wit. Tussen 1777
en zijn vroegtijdige dood op nauwelijks
25-jarige leeftijd in 1783 was Lieve
Geelvinck, dankzij een erfenis van zijn
schoonmoeder, bezitter van Bosbeek.
Met zijn onbezonnen gedrag bracht hij
zijn in Amsterdam roem vol Ie geslacht in
grote verlegenheid door' met een paar
losbollen op zijn zeiljacht "de Geelvinck"
op het Haarlemmermeer |een Friese turftjalk aan te vallen en de varensgezellen
te overmeesteren,
Van 1784 tot 1873 waren Bosbeek en
Groenendaal exclusief bezit van de
erven van bankier John Hope. Adrian
Elias Hope, levend van het door zijn
voorouders vergaarde kapitaal, verzamelde Italiaanse kunstschatten en lïet
o. a. de Belvédère oprichten. Om zijn
vreemde capriolen werd hij in Heemstede
in de volksmond "Malle Jas" genoemd.
14
vaas
°P Piedzstal in tuin Bosbeek
fata Vincent Martin
In opdracht van zijn broer is hij op Bosbeek opgesloten en aldaar 16
september 1834 levenloos aangetroffen.
Van 1873 tot 1912 bewoond door de familie Van Merlen-Visser van Haz er s wou de, is het buiten na 1915 eigendom geweest van o.a. jonkheer
Ch.F. van de Poll en later de joodse bankier Cutmann, die een rijke
verzameling oude schilderijen bijeenbracht. Sedert 1951 is op Bosbeek
een bejaardenoord en verpleeginrichting van zusters gevestigd.
In het tweede deel wordt de familiegeschiedenis verhaald van het sedert 1950 in de mannelijke lijn uitgestorven adellijke geslacht Van
Merlen. Oorspronkelijk afkomstig uit Grave, heeft die familie verschillende kunstgraveurs in Antwerpen voortgebracht. Vervolgens baron
J.B. van Merlen (1772-1815), generaal-majoor der cavalerie, die op het
slagveld van Waterloo in de strijd tegen zijn vroegere broodheer keizer
Napoleon l dodelijk werd gewond. Diens zoon jonkheer Bernardus van
Merlen (1800-1890) was evenals zijn vader generaal-majoor der cavalerie.
Hij was geen gemakkelijk heerschap en is door zijn superieuren op het
ministerie van Oorlog met vervroegd pensioen gestuurd.
Eerst veel later moest men konstateren dat hij als militair strateeg zijn
tijd ver vooruit was. Zijn zoon Jean-Baptiste van Merlen (1833-1909)
moest om gezondheidsraden een beoogde militaire loopbaan afbreken.
Dankzij een vermogende schoonvader is hij bewoner van Bosbeek geworden en ging daarmee met het beroep "grondbezitter" door het leven.
Hij ontwikkelde verdienstelijke activiteiten voor de gemeenschap, o.a.
als lid van de Provinciale Staten van Noord-Holland en gemeenteraadslid in Heemstede. Aan het geslacht Van Merlen herinneren in de naamgeving tenminste tien straten en verenigingen in Haarlem, Heemstede
en Cruquius, evenals de nieuwbouwwijk "Merlenhoven".
Bosbeek/Van Merlen is de 18e boekpublikatie van de Vereniging OudHeem stede- B en neb roek sedert de oprichting in 1947. Het boek is voor
f. 15,- verkrijgbaar bij de raadhuizen van Heemstede en Bennebroek
of bibliotheek-Heemstede. Voor leden is het bij overhandiging van de
speciale bon slechts voor f. 5,- beschikbaar.
foto van Andries de Maaker, in:
Van der Wijck, Overi/'sselse buitenplaatsen
vooraanzicht Bosbeek
15
Bus en trein, nu en straks?
AarTdë algemene trend tot bezuiniging is ook de NZH, die al langer
dan een eeuw de verbinding van onze dorpen met Haarlem en. Leiden
verzorgt, niet ontkomen l In onze regio resulteerde dat in de vermin-
dering van de frequentie van de buslijnen l én 3 van drie- tot tweemaal per uur. Gelijktijdig werd het beginpunt van lijn 1 verlegd van
de Javalaan naar het beginpunt van lijn 3 aan de Clip. Deze buurtschap ging er dus op vooruit, want inplaats van om de 20 minuten kan
men nu om het kwartier naar de stad.
Oe bus naar Haarlem en Leiden langs de Herenweg rijdt eveneens om
het kwartier. Maar het merkwaardige is dat ook de trein tot die frequentie is opgeklommen.! Naast de bestaande halfuurdienst AmsterdamDen Haag is er een halfuurdienst Den Haag-Haarlem-Alkmaar-Hoorn
bijgekomen. Alle treinen' van deze series stoppen in Heemstede-Aerdenhout, wat in de eerste plaats voor het westelijk deel van Heemstede
een aanmerkelijke verbetering betekent. Maar buslijn 4, die langs het
station gaat en de treinreizigers moet aan- en afvoeren, blijft om het
half uur rijden, zodat de mensen die in de dorpskernen wonen, weinig
nut van deze verbetering hebben.
Sinds enige tijd is naast het station Hoofddorp een ruim opstelemplacement beschikbaar, dat gebruikt wordt als begin- en eindpunt van
lange-afstandtreinen. Wie vanuit Heemstede per bus of op eigen gelegenheid naar het station Hoofddorp gaat, kan daar in, de trein stappen
en zonder overstappen doorrijden naar Leeuwarden, Groningen, Oldenzaal of Enschede. Zou onze burgemeester Pabst, als hij vanuit Meer en
Bosch over de papperige polderwegen van zijn nieuwe gemeente reed
ooit vermoed hebben dat dit mogelijk zou zijn?
Wie zich wil overgeven aan bespiegelingen, ziet niet alle treinen doorrijden tussen Heemstede en Leiden, maar hier en daar stoppen zoals
vroeger het geval was. 'De stations Veenenburg en Hillegom zijn afgebroken. Het fraaie stationsgebouw van Lisse staat er nog, maar heeft
hetzelfde bezwaar als eertijds Veenenburg, n.l. dat bebouwing eromheen niet mogelijk is. Hetzelfde geldt voor Woestduin, waar het in de
jaren dat de paardenrennen gehouden werden zo druk was dat een
houten voetbrug gebouwd werd, zodat de treinreizigers veilig het
raceterrein konden bereiken. In 1896, na beëindiging der concoursen
werd de voetbrug overgebracht naar de Kruisweg in Haarlem. Voor die
tijd moesten voetgangers soms lang wachten als de overwegbomen ge-
sloten waren en menigeen, die naar Bloemendaal wilde, zag - voor de
gesloten overweg staande - de elektrische tram aan de overzijde van
de spoorweg vertrekken, zodat men op de volgende tram moest wachten. De voetbrug bracht uitkomst tot 1908 toen het nieuwe, hoog gelegen station in gebruik kon worden genomen met viaducten over Kruisweg en Jansweg. Daarna had de voetbrug nog een nieuwe bestemming,
n.l. in de Koepoortweg in Hoorn, dicht bij het station.
16
Van de voormalige halten maakt Voorhout de beste kansen om heropend
te worden wegens de forse uitbreiding der bebouwing die daar in de
laatste jaren heeft plaats gevonden.
Dichterbij staat nog het markante stationsgebouw Vogelenzang-Bennebroek.
Bennebroek breidt zich hoofdzakelijk naar het westen uit, terwijl in
Vogelenzang een uitbreidingsplan Oost bestaat met 500 woningen. Of
dit alles voldoende is voor een hernieuwde stopplaats moet in Utrecht
bestudeerd worden. De praktijk leert dat niet alleen de sociografische
studie de doorslag geeft, maar dat ook de drang van bewoners, de
toekomstige treinreizigers, en hun bestuurders meetelt. Dan zou er
samenwerking tussen de gemeentebesturen van Bennebroek en Bloemendaal tot stand moeten komen.
ir. B. W. Colenbrander
Een Verloren monumentje te Bennebroek.
Toen mijn vroegere medewerker Mr. P.C. Bloys van Treslong Prins het
hoofdstukje 'Bennebroek1 schreef voor onze 'Gedenkwaardigheden' in
Noord-Hol land (1), is het hem blijkbaar ontgaan, dat in het Nieuw
Nederlandsch Biografisch Woordenboek' (2) kennelijk in navolging van
A.J, van der Aa's 'Biografisch Woordenboek' (3) was vermeld, dat op
het kerkhof om de Hervormde Kerk te Bennebroek zich een oude
gedenksteen bevond, geplaatst voor prof. Theodorus van Kooten.
Omdat het hier om een oude mededeling gold, schoot het mij te binnen,
dat het zijn nut kon hebben om eens te controleren of op dat vrij
uitgestrekte en intensief gebruikte kerkhof deze steen nog bewaard
mocht zijn gebleven en in de afgelopen herfst ben ik dan ook ter
plaatse eens gaan zoeken. Mijn gang was helaas ten enenmale tevergeefs. Want, zoals in ons Vaderland steeds bij herhaling gebeuren
kan, het monument was wat men pleegt te noemen 'opgeruimd', hetgeen
voor oude zerken meestentijds hetzelfde betekent als 'stukgeslagen of
verkocht en dan verwilderd.'
Beoordeling van wat op dit gebied vernield mocht kunnen worden of
kering van vernieling,zijn hier meestentijds volstrekt onbekende beginselen. Zulks .ofschoon er een officiële 'Monumentenzorg' bestaat of niet
... De verdwijning geschiedt bovendien doorgaans geruisloos.
Het was door een toevallige omstandigheid, dat ik niettemin nu toch in
de gelegenheid ben om mogelijke belangstellenden althans kennis te
doen maken met een voorstelling van het bewuste verdwenen monumentje. Dat heeft bestaan uit een eenvoudige zerk, van het normale
type, waarop over de lengte geplaatst onder een lauwerkrans een
tweeregelige inscriptie was ingehakt, in Romeinse kapitalen luidende
aldus:
17
KOTENIUM HIC POSUIT VALCNARI CURA SODALEM,
QUO NEMO MUSIS GRATIOR AUSONIIS
- een distichon derhalve, met daarachteraan de datering van de dood
van Van Kooten, voorgevallen:
IPS.KAL.FEBR.
_____
MDCCCXIII.
a
ii
———
HJCPosvJT VALCNAR.Ï
CVKA.
QVO N£MQf-ïVSis1
GRATÏOP.
ÏPS „ KAL , FLBR. . MDCCCX1U.
_
Ter verduidelijking gaat hierbij een schets, die blijkbaar korte tijd
vóór de verwijdering van het object in juni 1945 toevallig gemaakt werd
door nu wijlen Ir. J.W.Ph. Bosman te Overveen.
De betekenis van het opschrift levert geen moeilijkheden op. Valckenaer plaatste het op 1 februari 1813, de dag van het overlijden van
zijn grote vriend Van Kooten, een man die hoger dan niemand in de
gunst stond bij de Italiaanse (hier dus 'Romeinse') Muzen.
Duidelijkheidshalve zij er hier nog aan herinnerd, dat Theodorus van
Kooten te Leeuwarden geboren was op 22 oktober 1749 als zoon van de
koster der Jacobijner- en Ga l i leer kerken en EHda van der Ley. Hij
studeerde te Franeker waar hij ingeschreven werd als 'Leovardia
Frisius' op 12 juni 1767 en werd deer, na in 1772 rector der Latijnse
School geworden te zijn en in 1779 te Middelburg, hoogleraar in de Latijnse Letteren in 1784. Op 17 juli 1778 was hij gehuwd met Gesina
Juliana van Ongeren. Als een overtuigd patriot, tengevolge waarvan
ontzetting uit zijn ambt in 1787 plaats vond en hij uitweek naar de
Zuidelijke Nederlanden,, is hij daar gebleven tot 1795. Te Amsterdam
werd hij benoemd toen tot secretaris van het Oost-Indisch Comité in
het volgende jaar en 22 januari 1796 koos men hem tot Agent van Nationale Opvoeding in welke functie hij in 1799 door Van der Palm ver-
vangen werd om zelf als legatie-secretaris naar Spanje te worden afgevaardigd.
Daar werd hij zijn vriend Valckenaer behulpzaam, die er de post van
'Minister van Staat' bezette. Naderhand heeft hij langdurig met prof.
Valckenaer samen gewoond op 'Meer en Bosch' bij Heemstede en vervolgens op het Huis Bijweg onder Bennebroek, waar hij overleden is,
zoals zijn grafschrift aangaf, op 1 februari 1813. Er is een portretje
18
van hem bekend, een zogenaamde 'physionatrace', waarop hij naar
links, en profil is afgebeeld met open jas, jabot en staartpruik. (4)
Jan of Johannes Valckenaer was te Franeker geboren 12 januari 1759,
als 'Franequera Frisius' promoveerde hij honoris in de Rechten op
een proefschrift 'De duplici quarundam in Pandectis ïnterpretatione' op
10 februari 1781. Benoeming tot hoogleraar in diezelfde faculteit te
Franeker volgde voor hem nog in hetzelfde jaar. Ook hij werd uit het
ambt ontzet in 1787. Hij ontvluchtte het land en bewoonde een tijd lang
het Jezuïtenklooster te Watten. Zoals het 'Verhaal van het voorgevallene ten opzichte der uitgeweeken Nederlanders, die zich zedert de
omwenteling in de Republiek der Vereenigde Provinciën, te St. Omer,
Bethune en Gravelïnes in Frankrijk bevonden hebben' (5) aantoont,
speelde Valckenaer daar een rol van grote betekenis. Na de Revolutie
werd de ex-banneling reeds op 21 februari 1795 hoogleraar te Leiden
voor onderwijs in Staatsrecht en bijzonder Recht om op 10 oktober
daaraan volgende zijn inaugurale oratie te houden 'de officia civis
Batavi in republica turbata.' Op 8 februari 1798 al werd hij op eigen
verzoek wegens benoeming van 'Minister van Staat' in Spanje met behoud van rang en sessie in de academische Senaat ontslagen. Hij
trouwde 1. met Rutgera Johanna de Li l Ie, dochter van een Franeker
hoogleraar, en 2. met Marie Francoise Cervais, die hem overleefde.
Professor Valckenaer, die aan podagra leed, stierf op het huis Bijweg
25 januari 1821; in het bovenbeschreven graf van zijn vriend Van
Kooten is ook hij bijgezet, echter zonder enige op hem betrekking
hebbende inscriptie.
Zoals tenslotte van een man, die in zijn tijd talrijke vereerders had,
verwacht mag worden, zijn er van hem portretten bewaard gebleven. (6)
Aantekeningen:
1. Mr. P.C. Bloys van Treslong Prins en Mr. J. Belonje, 'Genealo-
gische en Heraldische Gedenkwaardigheden in en uit de Kerken der
Provincie Noord-Hoiland' II, Utrecht 1928, blz. 109 w.
2. IV, kol. 858.
3. 'Biografisch Woordenboek der Nederlanden', X, Haarlem z.j. blz.
3«8/9.
4. Zie de afbeelding no. 420 op blz. 385 in R.E.O. Ekkart, 'Franeker
Professoren portretten', Franeker 1977.
5. Z.p. 1790, blz. 3, 5, 8, 10, 11-19, 21/2, enz. - Zie ook: 'De le-
venswijze en lotgevallen der Hoilandsche
Emigranten, inzonderheid
in Braband, gedurende de jaaren 1787, 88, 89 en 1790', Duinkerken
1791 en de verschillende geschriften van Mr. Bernardus Blok uit
Enkhuizen, aanvankelijk secretaris van Gecommitteerde Raden in
Hollands Noorderkwartier, later rechter in de Rechtbank van Eerste
Aanleg te Alkmaar.
19
6. Mr. J . A . Sillem, 'Het leven van Mr, Johan Valckenaer (1759- 1821)',
\ en II, Amsterdam 1883; Ekkart, 'Franeker Professoren Portretten'
t.a.p. blz. 383; Dr. P.C. Molhuysen, 'Bronnen tot de Geschiedenis
der Leidsche Universiteit', VI en VII, 's-Cravenhage 1923-/4, passim; Nieuw Nederlandsen Biografisch Woordenboek' l, kol. 1509;
A.J.
van der Aa, 'Aardrijkskundig
Woordenboek der Nederlanden'
II, Gorinchem 1840, blz. 427; C . A . Siegenbeek van Heukelom 'Album Scholasticum Academiae Lugduno-Batavae MDLXXV- MCMXL',
Leiden 1941, blz. 159; S. Kalff, 'Het Huis te Bijweg' (Bennebroek)
in 1812 'Eigen Haard' 1903, blz. 571 en 580; (Jkvr.) Dr. Jeannette
Elias 'Bijdrage tot de kennis van de Historiographie der Bataafsche
Republiek', Leiden 1906; enz.
dr. J. Belonje
Jaarverslag "Monumentenzorg 1986
176 blz., Staatsuitgeverij 's Graênhage,
ISBN 90 346 1268 6.
Vandaag is het jaarverslag 1986 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg verschenen. Deze verzorgde en van veel afbeeldingen voor-
ziene uitgave behandelt- behalve de belangrijkste feiten en ontwikkelingen in de monumentenzorg- ook de ingrijpende veranderingen
waarvoor deze dienst zich als gevolg van de talrijke vernieuwingen bij
de uitvoering van het beleid gesteld ziet. Veel hiervan was reeds
aangekondigd in de Nota over Monumentenzorg, die Minister Brinkman
in 1984 aan de Tweede Kamer deed toekomen. Het vervolg hierop krijgt
gestalte in de nieuwe Monumentenwet, waarvan de parlementaire behandeling dit jaar is begonnen, en in enkele nieuwe subsidieregelingen die
in 1986 werden ingevoerd.
Wat dit voor de praktijk van de monumentenzorg betekent, wordt in
het jaarverslag vanuit verscheidene gezichtspunten toegelicht. Ondanks
de hiermee samenhangende problemen kon de dienst toch aan een aantal
belangrijke restauraties bijdragen, niet alleen in financieel opzicht maar
ook door onderzoek, planbeoordeling, deskundige adviezen en verstrekking van gegevens uit de omvangrijke archieven en verzamelingen
waarover men in Zeist beschikt. Bovendien werd de laatste hand gelegd aan de voorbereiding van de landelijke inventarisatie van monumenten uit de periode 1850-1940, waarmee dit jaar is begonnen.
In het jaarverslag worden verder juridische, planologische en internationale aspekten van de monumentenzorg belicht, dit met accent op wat
zich in 1986 heeft afgespeeld. Tevens is er aandacht voor de financiële, administratieve en informatietechnische kanten van het werk en ook
20
komen de vele, in het kader van de overheidsvoorlichting op monumentengebied ondernomen, aktiviteiten aan de orde. De Open Monumentendag (12 september), die in overleg en samenwerking met talloze
overheidsinstanties en particuliere instellingen werd voorbereid, is een
sprekend voorbeeld van wat langs deze weg kan worden bereikt.
Een aantal bijlagen, waarin de belangrijkste cijfers, enz. over monumentenzorg zijn samengevat, besluiten dit verslag.
Het Jaarverslag Monumentenzorg 1986 is verkrijgbaar bij het Distributiecentrum Overheidspublikaties te 's Gravenhage, postrekening 751
(prijs f. 12,50).
Voor meer informatie kunt U kontakt opnemen met A.P. Smaal, hoofd
voorlichting en publiciteit.
21
Lijst <0an Nieuvde Leden
januari 1987
Mevr. B. Langeler-v.d, Voet
Mevr. N.A, Visser-van Wijk
F.J. Otte
Dr.Ir. A . W . de Jager
Mevr. l. v.d. Schoot-Verwoerd
Mevr. H. Band-Assink
Mevr. H.C. Hageman-v.Tongeren
Fam. M. Clemens
C.M.M. Buur
Mevr. N. Stolker
Fam. G. Slikker
M.J. van Buuren
J.A. Admiraal
Mevr. J. Does-Faas
Mevr. L.J.M. Jonckbloedt
A . J . Olthaar
O.L.B, de Jong
H. Bergfeld
J.A. Kiebert
Mevr. Els Jansen
Mr. O. Siderius
Mevr. M.P.C. Bosch-Athmer
- allen te HEEMSTEDE
Mevr. N.C.J. Eijkman-Hoogervorst - BENNEBROEK.
Mevr. D. Riupassa
- AMSTERDAM.
Mr. J. Belonje
- ALKMAAR.
22
art.
l
rekenen van 12 maart 1972 af, aangegaan voor d« tijd van 29 jaren en
art.
2
art.
3
c. het geven von adviezen,
R e g l e m e n t
van de Vereniging "Oud Heemstede - Bennebroek'
art.
l
Indien andere instellingen of lichamen identieke werkzaamheden uitvoeren of identieke doelstellingen nastreven zoekt hei bestuur met die
c.q. te verlenen.
art. 2
art.
3
Binnenweg in de huidige tijd

heemstede bennebroek 1987 - Historische Vereniging Heemstede

Transcription

Similar documents

2 januari - De Heemsteder

gratis - De Heemsteder

Wim Kok vertelt over negenennegentig jaar

23 november - De Heemsteder

18 juni - De Heemsteder

21 mei - De Heemsteder

Tijdschrift over de geschiedenis van Heemstede en Bennebroek

5 juni - De Heemsteder

14 april - De Heemsteder

Pater en papoea - Stichting Papua Erfgoed