I-XVI nr 11 NBP - The Warsaw Voice

I-XVI nr 11 NBP
10/26/15 10:46 PM
Page 1
This special section is being published in cooperation with Narodowy Bank Polski
as part of an education initiative focusing on economic issues
Projekt realizowany we wspó∏pracy z Narodowym Bankiem Polskim
w ramach programu edukacji ekonomicznej
Polish Financial System
Fotolia
Polski system finansowy
➢ NBP: Safeguarding the National Currency
NBP na stra˝y polskiego pieniàdza
➢ For Collectors and Investors
Dla kolekcjonerów i inwestorów
➢ Poland Improves its Public Finances
Polska poprawia stan finansów publicznych
➢ Check Before You Sign
Sprawdê, zanim podpiszesz
I-XVI nr 11 NBP
II
10/26/15 8:37 PM
Page 2
Polish Financial System • Polski system finansowy
Narodowy Bank Polski: Safeguarding th
As Poland’s central bank, Narodowy Bank Polski (NBP) has a legal
monopoly on issuing the Polish currency and is responsible for its
value. But the bank’s role in the Polish economy is much broader.
Thanks in large part to its policies, the Polish banking system
emerged unscathed from the global financial crisis.
D
uring the turbulence on the
financial markets in 2008 and
2009, the Polish banking sector
remained stable. No bank in Poland
was threatened with bankruptcy or
needed support from the public coffers. This was largely due to Narodowy
Bank Polski working closely together
with the Polish Financial Supervision
Authority (KNF) and the Ministry of
Finance. The KNF in association with
the central bank strengthened banks’
capital by, for example, recommending that banks retain their profits. In
addition, in October 2008 NBP
unveiled a “confidence package”
designed to counteract any disturbance in the functioning of the financial market and restore trust in the
interbank market. As part of the package, NBP took action to make it easier
for banks to obtain funds in both
domestic and foreign currency from
the central bank for periods longer
than one day. The decisions made at
the time saved the Polish economy
and financial system from the fallout of
the global economic crisis.
Narodowy Bank Polski is one of the
bodies responsible for the stability and
development of the country’s financial
system. The central bank governor is
one of the four members of the
Financial Stability Committee, alongside
the finance minister, the chairman of the
Polish Financial Supervision Authority,
and the chairman of the Bank
Guarantee Fund. NBP takes an active
part in building a financial safety net in
Poland and helps the Financial Stability
Committee develop principles governing the cooperation of state bodies in
the event of emergencies. From the
point of view of the stability of the financial system, of special importance is the
security of the banking sector, which
has a dominant position in the Polish
financial system and plays a leading
role in financing the economy. The stability of the banking system is a prerequisite for the smooth functioning of the
country’s financial settlement systems.
MONETARY POLICY COUNCIL
Under Art. 12 of the law on NBP, the Monetary Policy Council:
- draws up annual monetary policy guidelines, which are then submitted to the Sejm, the
lower house of parliament, together with the government-proposed budget bill,
- presents a report to the Sejm within five months of the end of the fiscal year on how
monetary policy guidelines have been implemented,
- sets NBP base interest rates, determines the procedures governing the reserve requirement and sets the reserve ratio,
- sets ceilings on liabilities arising from loans and advances drawn by NBP from foreign
banking and financial institutions,
- approves NBP’s financial plan and report on its operations,
- approves the annual accounts of NBP,
- determines the principles applicable to open market operations.
The Council is composed of a chairman, who is the central bank governor, and nine members appointed in equal numbers by the Polish president, the Sejm and the Senate.
Members of the Council are appointed for a term of six years.
Ensuring the stability of the financial system is an important task of
the Polish central bank, though not
the only one. The primary objective
is to maintain price stability. The
bank achieves this task through a
direct inflation targeting strategy
with the inflation target at 2.5 percent with a permissible fluctuation
band of +/- 1 percentage point.
Monetary policy, issuing activity, the
development of the payment system,
the management of Poland’s currency
reserves, services for the State Treasury,
and statistical, educational and informational initiatives constitute the main
activities of the Polish central bank. NBP
undertakes activities aimed at educating
the public about economic issues, for
example by providing information on its
website, www.nbp.pl, and through the
operations of its Economic Education
Portal (www.nbportal.pl).
The bank of banks
As the central bank of Poland, NBP performs the tasks defined by the Polish
constitution, the law on Narodowy Bank
Polski, and the banking law. These laws
guarantee the independence of NBP
from other institutions of the state. NBP
performs three basic functions – that of
an issuing bank, a “bank of banks,” and
a central bank. NBP has the exclusive
right to issue notes and coins that are
Poland’s legal tender. NBP decides on
the issue size and the time when the
money is put into circulation. It is
responsible for ensuring liquidity.
Additionally, it organizes the circulation
of money and regulates the amount of
money in circulation.
NBP has no direct impact on inflation, but influences it indirectly through
the so-called monetary transmission
mechanism. The first element of this
mechanism is the system of interest
rates at which banks lend money to
one another. Since NBP has a monopoly on the issuance of money, it is able
to influence these rates. NBP tries to
make sure that short-term interest rates
November 2015
I-XVI nr 11 NBP
10/26/15 8:37 PM
Page 3
Polish Financial System • Polski system finansowy
ng the National Currency
Financial stability reports
Acknowledging the importance of
financial stability, leading central
banks, among them NBP, conduct regular research in this area and publish
financial stability reports. The aim is to
strengthen the security of the financial
system by providing information about
risk factors and the assessment of the
capacity of the financial system to
withstand negative shocks. The dissemination of this knowledge is
designed to support financial stability
through, for example, better understanding of the scale of risk in the
financial system. This increases the
probability of a spontaneous adjustment in the behaviour of those market
players that take on excessive risks,
without the need for public entities to
intervene in market mechanisms.
According to the latest Financial
Stability Report, released by NBP in
July 2015, the Polish financial system
is stable. The key issue is the
resilience of the banking sector on
account of its size and role in financing
COMPOSITION OF THE
MONETARY POLICY COUNCIL
• Chairman of the Monetary Policy Council:
NBP President Marek Belka
• Members of the Monetary Policy Council:
Andrzej Bratkowski
El˝bieta Chojna-Duch
Adam Glapiƒski
Jerzy Hausner
Andrzej Kaêmierczak
Jerzy Osiatyƒski
Andrzej Rzoƒca
Jan Winiecki
Anna Zieliƒska-G∏´bocka
the economy. “The results of stress
tests and loss absorption capacity
simulation show that banks’ resilience
to shocks is high. The majority of
banks would be able to operate safely
and absorb the effects of the materialization of the restrictive scenario of a
substantial slowdown in economic
growth,” the report says. This is good
news for the Polish economy and proof
that the policy pursued by banking
supervision authorities and the central
bank is producing results.
A.R.
This article uses information from
the www.nbp.pl website.
Stanis∏aw Mazur
on the interbank market are close to
the reference rate set by the Monetary
Policy Council, which is part of NBP.
NBP organizes the monetary clearing
system, clears interbank payments and
takes an active part in the interbank
money market. The central bank manages the Polish currency reserves in
order to guarantee the financial security of the state. The reserves are invested in securities across the world in a
way designed to ensure not only their
security and liquidity, but also maximum returns. Having considerable
means, the central bank is able to influence the exchange rate of the Polish
currency.
NBP also handles national budget
accounts, running the bank accounts
and processing the payment orders of
the government and central state institutions as well as of special-purpose
state funds and public sector units.
Additionally, the central bank collects
and publishes statistical data on
Poland’s balance of payments and
money supply.
III
November 2015
I-XVI nr 11 NBP
IV
10/26/15 8:37 PM
Page 4
Polish Financial System • Polski system finansowy
Narodowy Bank Polski na stra˝y po
Polski bank centralny – Narodowy Bank Polski – ma prawny
monopol na emisj´ polskiego pieniàdza i odpowiada za jego
wartoÊç. Ale jego rola w gospodarce polskiej jest znacznie
wi´ksza. To w∏aÊnie m.in. dzi´ki jego dzia∏aniom polski system
bankowy wyszed∏ z kryzysu finansowego obronnà r´kà.
W
czasie najwi´kszych perturbacji na rynkach finansowych w 2008 i 2009 r. polski
sektor bankowy pozosta∏ stabilny. ˚aden bank nie by∏ zagro˝ony upad∏oÊcià ani nie musia∏ korzystaç ze
wsparcia ze Êrodków publicznych. Ta
sytuacja by∏a m.in. zas∏ugà ÊciÊle
wspó∏pracujàcych ze sobà Narodowego Banku Polskiego, Komisji Nadzoru Finansowego oraz Ministerstwa
Finansów. Komisja w porozumieniu
z bankiem centralnym doprowadzi∏a
do wzmocnienia kapita∏u banków,
m.in. poprzez zalecenia zatrzymania
w bankach wypracowanych zysków.
Istotne znaczenie mia∏o te˝ og∏oszenie w paêdzierniku 2008 r. przez Narodowy Bank Polski tzw. pakietu zaufania. Pakiet, którego g∏ównym celem by∏o przeciwdzia∏anie wyst´pujàcym zaburzeniom w funkcjonowaniu
krajowych rynków finansowych i przywrócenie wzajemnego zaufania na
rynku mi´dzybankowym, polega∏ na
podj´ciu przez NBP dzia∏aƒ u∏atwiajàcych bankom pozyskiwanie Êrodków z∏otowych i walutowych w banku
centralnym na okresy d∏u˝sze ni˝ je-
den dzieƒ. Podj´te wówczas decyzje
uchroni∏y polskà gospodark´ i system finansowy przed skutkami globalnego za∏amania gospodarczego.
Narodowy Bank Polski jest wspó∏odpowiedzialny za stabilnoÊç i rozwój
systemu finansowego. Prezes NBP
jest jednym z czterech – obok ministra finansów, przewodniczàcego Komisji Nadzoru Finansowego, prezesa
zarzàdu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego – cz∏onków Komitetu StabilnoÊci Finansowej. NBP aktywnie
uczestniczy w budowie sieci bezpieczeƒstwa finansowego w Polsce oraz
w wypracowywaniu przez Komitet
StabilnoÊci Finansowej zasad wspó∏dzia∏ania poszczególnych organów
paƒstwa w przypadku zaistnienia sytuacji kryzysowych. Z punktu widzenia stabilnoÊci systemu finansowego
szczególnie wa˝ne jest bezpieczeƒstwo sektora bankowego, który ma
dominujàcà pozycj´ w polskim systemie finansowym i wiodàcà rol´ w finansowaniu gospodarki. StabilnoÊç
systemu bankowego jest równie˝ warunkiem sprawnego funkcjonowania
systemów rozliczeƒ pieni´˝nych.
RADA POLITYKI PIENI¢˚NEJ
Zgodnie z art. 12 Ustawy o NBP, Rada Polityki Pieni´˝nej:
- ustala corocznie za∏o˝enia polityki pieni´˝nej i przedk∏ada je do wiadomoÊci Sejmowi
równoczeÊnie z przed∏o˝eniem przez Rad´ Ministrów projektu ustawy bud˝etowej,
- sk∏ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania za∏o˝eƒ polityki pieni´˝nej w ciàgu 5 miesi´cy
od zakoƒczenia roku bud˝etowego,
- ustala wysokoÊç stóp procentowych NBP,
- ustala zasady i stopy rezerwy obowiàzkowej banków,
- okreÊla górne granice zobowiàzaƒ wynikajàcych z zaciàgania przez NBP po˝yczek
i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,
- zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z dzia∏alnoÊci NBP,
- przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,
- ustala zasady operacji otwartego rynku.
W sk∏ad Rady wchodzà: Przewodniczàcy Rady, którym jest Prezes NBP oraz 9 cz∏onków,
powo∏ywanych w równej liczbie przez: Prezydenta RP, Sejm i Senat. Cz∏onkowie Rady
Polityki Pieni´˝nej powo∏ywani sà na 6 lat.
Dba∏oÊç o stabilnoÊç systemu finansowego jest istotnym zadaniem dzia∏alnoÊci polskiego banku centralnego,
ale nie jedynym. Podstawowym celem
dzia∏ania NBP jest utrzymanie stabilnoÊci cen. NBP realizuje to zadanie stosujàc strategi´ bezpoÊredniego celu
inflacyjnego wynoszàcego 2,5 proc.
z dopuszczalnym przedzia∏em wahaƒ
+/- 1 punkt procentowy.
Do g∏ównych obszarów dzia∏alnoÊci
polskiego banku centralnego nale˝à
tak˝e: prowadzenie polityki pieni´˝nej,
dzia∏alnoÊç emisyjna, rozwój systemu
p∏atniczego, zarzàdzanie rezerwami
dewizowymi Polski, obs∏uga Skarbu
Paƒstwa, dzia∏alnoÊç statystyczna
oraz edukacyjna i informacyjna. NBP
podejmuje dzia∏ania s∏u˝àce upowszechnianiu wiedzy ekonomicznej,
m.in. dzi´ki udost´pnianiu informacji
na stronie internetowej www.nbp.pl
oraz poprzez dzia∏alnoÊç Portalu Edukacji Ekonomicznej (www.nbportal.pl).
Bank banków
Narodowy Bank Polski jest bankiem
centralnym Rzeczypospolitej Polskiej.
Wype∏nia zadania okreÊlone w Konstytucji RP, ustawie o Narodowym
Banku Polskim i ustawie Prawo bankowe. Te akty prawne gwarantujà niezale˝noÊç NBP od innych organów
paƒstwa. NBP pe∏ni trzy podstawowe
funkcje: banku emisyjnego, banku
banków oraz centralnego banku paƒstwa. NBP ma wy∏àczne prawo emitowania znaków pieni´˝nych b´dàcych
prawnym Êrodkiem p∏atniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski okreÊla
wielkoÊç ich emisji oraz moment
wprowadzenia do obiegu, za którego
p∏ynnoÊç odpowiada. Ponadto, organizuje obieg pieni´˝ny i reguluje iloÊç
pieniàdza w obiegu.
Nie majàc bezpoÊredniego wp∏ywu
na inflacj´, NBP oddzia∏uje na nià poÊrednio, poprzez tzw. mechanizm
transmisji monetarnej. Pierwszym
ogniwem tego mechanizmu sà stopy
procentowe, po jakich banki po˝yczajà sobie nawzajem pieniàdze.
Dzi´ki monopolowi na emisj´ pieniàdza NBP mo˝e kontrolowaç wysoNovember 2015
I-XVI nr 11 NBP
10/26/15 8:38 PM
Page 5
Polish Financial System • Polski system finansowy
˝y polskiego pieniàdza
koÊç tych stóp – w praktyce dzia∏a
tak, by krótkookresowe stopy procentowe na rynku mi´dzybankowym by∏y
w przybli˝eniu równe stopie referencyjnej, ustalanej przez Rad´ Polityki
Pieni´˝nej, która jest organem NBP.
NBP organizuje system rozliczeƒ
pieni´˝nych, prowadzi bie˝àce rozrachunki mi´dzybankowe i aktywnie
uczestniczy w mi´dzybankowym rynku pieni´˝nym. Zarzàdza polskimi rezerwami walutowymi, których utrzymywanie gwarantuje bezpieczeƒstwo finansowe paƒstwa. Rezerwy sà
lokowane w papiery wartoÊciowe na
ca∏ym Êwiecie tak, by przy zapewnieniu wysokiego stopnia ich bezpieczeƒstwa i p∏ynnoÊci równoczeÊnie
przynosi∏y mo˝liwie najwi´ksze zyski.
Dysponujàc pokaênymi Êrodkami
bank centralny ma mo˝liwoÊç wp∏ywania na kurs polskiej waluty.
NBP prowadzi te˝ obs∏ug´ bankowà bud˝etu paƒstwa, prowadzi rachunki bankowe rzàdu i centralnych
instytucji paƒstwowych, paƒstwowych funduszy celowych i paƒstwowych jednostek bud˝etowych oraz realizuje ich zlecenia p∏atnicze. NBP
zajmuje si´ tak˝e zbieraniem i publikowaniem danych statystycznych
November 2015
o bilansie p∏atniczym Polski oraz
o poda˝y pieniàdza.
Raporty o stabilnoÊci
systemu finansowego
Jednà z form aktywnoÊci wiodàcych
banków centralnych, w tym NBP, jest
prowadzenie regularnych analiz i badaƒ funkcjonowania systemu finansowego oraz publikacja raportów o jego
stabilnoÊci. Celem tych dzia∏aƒ jest
wzmacnianie bezpieczeƒstwa systemu finansowego poprzez dostarczanie informacji o czynnikach ryzyka dla
stabilnoÊci oraz ocen´ odpornoÊci
systemu finansowego na zaburzenia.
Upowszechnienie tego rodzaju wiedzy ma sprzyjaç utrzymaniu stabilnoÊci finansowej, m.in. dzi´ki lepszemu
zrozumieniu skali i zakresu ryzyka
w systemie finansowym. W ten sposób zwi´ksza si´ prawdopodobieƒstwo samoistnej korekty zachowaƒ
uczestników rynku finansowego podejmujàcych zbyt du˝e ryzyko, bez
koniecznoÊci ingerencji podmiotów
publicznych w mechanizmy rynkowe.
Wed∏ug ostatniego „Raportu o stabilnoÊci systemu finansowego. Lipiec
2015 r.”, opublikowanego przez NBP,
polski system finansowy jest stabilny.
SK¸AD RADY
POLITYKI PIENI¢˚NEJ:
• Przewodniczàcy Rady Polityki Pieni´˝nej,
Prezes NBP – Marek Belka
• Cz∏onkowie Rady Polityki Pieni´˝nej
Andrzej Bratkowski
El˝bieta Chojna-Duch
Adam Glapiƒski
Jerzy Hausner
Andrzej Kaêmierczak
Jerzy Osiatyƒski
Andrzej Rzoƒca
Jan Winiecki
Anna Zieliƒska-G∏´bocka
Kluczowà kwestià jest odpornoÊç
sektora bankowego z uwagi na jego
wielkoÊç i udzia∏ w finansowaniu gospodarki. „Wyniki symulacji oraz testów warunków skrajnych (stress-testów), w których badana jest wra˝liwoÊç banków dzia∏ajàcych w Polsce
na wystàpienie ma∏o prawdopodobnych i skrajnie niekorzystnych warunków, potwierdzajà wysokà odpornoÊç
tego sektora na skutki nawet silnego
spowolnienia gospodarczego i zaburzeƒ rynkowych”, czytamy w raporcie.
To dobra wiadomoÊç dla polskiej gospodarki i dowód na skutecznoÊç polityki prowadzonej przez nadzór bankowy i bank centralny.
A.R.
W artykule wykorzystano informacje
ze strony www.nbp.pl
V
I-XVI nr 11 NBP
VI
10/26/15 8:38 PM
Page 6
Polish Financial System • Polski system finansowy
Poland Improves
its Public Finances
In June, the European Union’s Economic and Financial Affairs Council (EcoFin), which brings together
finance ministers from EU member states, lifted the excessive deficit procedure imposed on Poland
in 2009. The decision means improved international credibility for the country and better prospects
for economic growth.
U
nder the EU Treaty, member
states are expected to avoid
excessive budget deficits. The
excessive deficit procedure is
designed to discipline member state
governments that fail to follow sufficiently rigorous fiscal policies. The EU,
at the request of the European
Commission, may impose the procedure if a country’s deficit exceeds 3
percent of GDP or if its debt is higher
than 60 percent of GDP. The member
state must then take corrective action.
The procedure was imposed on
Poland in 2009, when its general government deficit stood at 7.4 percent of
GDP. A year later this rose to 7.9 percent. In recent years, however, the
Polish government has gradually
reduced the general government
deficit. In 2013, it was brought down to
4 percent of GDP and last year it
shrank further to 3.2 percent. This
year’s deficit is expected to fall below
3 percent. Public sector debt reached
50.1 percent of GDP last year, well
below the reference value of 60 percent of GDP. At the same time,
European Commission forecasts indicate that Poland has secured a lasting
reduction in the deficit, which is
expected to decrease to 2.8 percent
of GDP in 2015 and 2.6 percent of
GDP in 2016. Public sector debt, in
turn, is expected to remain significantly below 60 percent of GDP.
The European Commission recommended that Poland make further
budget savings of 0.5 percent of GDP
in 2015 and 2016, in addition to establishing an “independent fiscal council”
and limiting the use of reduced VAT
rates. “We will continue to monitor the
fiscal and budgetary situation in
Poland to make sure that the necessary margins are maintained and there
is a sustained reduction in the deficit,”
said the European Commissioner for
Economic and Financial Affairs, Pierre
Moscovici. The European Commission noted that in some areas there
are still structural challenges where
there is room for improvement. These
are public spending, uniformly applied
tax rules, tax system efficiency, pension programmes in some sectors of
the economy, measures to promote
employment, and investment in rail
transportation.
Polish government officials have
said that the lifting of the procedure
enables Poland to shape its fiscal policy in a way more adapted to the economic situation. They have also
announced measures to further
reduce the public finance imbalance.
The Polish government says its
spending policy will be pursued within
the constraints of the national and EU
law, which includes a Stabilizing
Expenditure Rule and the requirements of the path to the Medium-Term
Budgetary
Objective
(MTO).
Proponents of increased spending
point out that the decision to lift the
excessive deficit procedure paves the
way for a reduction in VAT rates and
wage growth in the government sector
as well as for the allocation of greater
amounts of money for purposes such
as research and development.
The European Commission predicts
that Poland’s GDP will grow 3.3 percent this year and 3.4 percent in 2016.
Others suggest that growth may be
slightly faster than that, which would
increase government revenue (above
the forecast level) and would also
mean a higher reference level for calculating the fiscal imbalance.
Economists from Narodowy Bank
Polski have recently updated their
assessment of macroeconomic imbalances in EU countries in line with the
methodology used by the European
Commission. In an Inflation Report
released in September, they said that
their “updated scoreboard … indicates that, at present, Poland is
among the most balanced European
economies … There is no sign of
imbalance in the real estate market,
the private and public sector debts are
among the lowest in Europe and the
trade surplus in 2013-14 helped to
reduce the current account deficit to
the lowest level since 2004.”
There is no doubt that now that
Poland has been freed from the
excessive deficit procedure it will see
an improvement in terms of its image
on international financial markets and
its attractiveness in the eyes of
investors. But economists caution that
this should not be seen as a green
light for lack of responsibility in public
finances.
A.R.
The excessive deficit procedure still covers 10 EU countries, including eight eurozone members: Ireland, Portugal, Slovenia (these three countries have until the end of the year to
reduce their deficits); Spain, Greece, Cyprus (which have until 2016); France (which has until
2017); and Finland, with regard to which the procedure has just been opened. The two noneurozone countries covered by the excessive deficit procedure are Croatia (which has until
2016) and Britain (which has until the 2016-17 financial year).
November 2015
I-XVI nr 11 NBP
10/26/15 8:38 PM
Page 7
Polish Financial System • Polski system finansowy
Polska poprawia stan
finansów publicznych
W czerwcu Rada Ecofin, grupujàca ministrów finansów Unii Europejskiej, przyj´∏a decyzj´,
która koƒczy trwajàcà szeÊç lat procedur´ nadmiernego deficytu wobec Polski. Zakoƒczenie
procedury oznacza wzrost wiarygodnoÊci Polski i lepsze perspektywy rozwoju gospodarczego.
Z
godnie z unijnym traktatem,
paƒstwa cz∏onkowskie powinny unikaç nadmiernych deficytów bud˝etowych. Procedura
nadmiernego deficytu to narz´dzie
dyscyplinujàce rzàdy, które nie prowadzà odpowiedniej polityki fiskalnej. Unia, na wniosek Komisji Europejskiej, mo˝e na∏o˝yç procedur´,
jeÊli w danym kraju deficyt przekroczy∏ 3 proc. PKB lub d∏ug jest wy˝szy ni˝ 60 proc. PKB. Dane paƒstwo musi wtedy podjàç dzia∏ania
naprawcze.
Na Polsk´ procedura zosta∏a na∏o˝ona w 2009 r., kiedy to deficyt
sektora finansów publicznych wynosi∏ 7,4 proc. PKB. Rok póêniej
si´gnà∏ nawet 7,9 proc. W ostatnich
latach polski rzàd stopniowo jednak
redukowa∏ deficyt sektora instytucji
rzàdowych i samorzàdowych.
W 2013 sprowadzono go do 4 proc.
PKB, a w ubieg∏ym roku spad∏ do
3,2 proc. W tym roku deficyt ma
spaÊç poni˝ej 3 proc. D∏ug sektora
publicznego w ub. r. osiàgnà∏ 50,1
proc. PKB, znacznie poni˝ej wartoÊci referencyjnej wynoszàcej 60
proc. PKB. JednoczeÊnie prognozy
Komisji Europejskiej Êwiadczà o zapewnieniu trwa∏ej redukcji deficytu,
który w latach 2015-16 obni˝y si´
odpowiednio do 2,8 proc. PKB oraz
2,6 proc. PKB. D∏ug sektora pozostanie z kolei znacznie poni˝ej 60
proc. PKB.
Komisja Europejskà zaleci∏a m.in.
Polsce dalsze oszcz´dnoÊci bud˝etowe wynoszàce 0,5 proc. PKB
w 2015 i 2016 r., a tak˝e m.in. ustanowienie „niezale˝nej rady fiskalnej” i ograniczenie stosowania obni˝onych stawek VAT. „B´dziemy
nadal Êledziç sytuacj´ fiskalnà i buNovember 2015
d˝etowà w Polsce, aby mieç pewnoÊç, ˝e zachowane sà konieczne
marginesy i ma miejsce trwa∏a redukcja deficytu”, zapowiedzia∏ unijny komisarz ds. gospodarczych i finansowych Pierre Moscovici. Komisja Europejska zwróci∏a jednak
uwag´, ˝e „w niektórych obszarach
wcià˝ istniejà strukturalne wyzwania, w których nadal jest miejsce na
post´p”. Sà to: wydatki publiczne,
spójnoÊç podatkowa, efektywnoÊç
systemu podatkowego, programy
emerytalne w niektórych sektorach
gospodarki, dzia∏ania sprzyjajàce
zatrudnieniu
oraz
inwestycje
w transport kolejowy.
Polski rzàd przyzna∏, ˝e zakoƒczenie procedury oznacza mo˝liwoÊç
kszta∏towania polityki fiskalnej
w sposób bardziej adekwatny do
sytuacji gospodarczej, ale zapowiada dalsze ograniczanie nierównowagi finansów publicznych. A polityka wydatkowa ma byç realizowana
w ramach ograniczeƒ wynikajàcych
z prawa krajowego i unijnego
(w szczególnoÊci stabilizujàcej regu∏y wydatkowej oraz wymogów
Êcie˝ki prowadzàcej do Êredniookresowego celu bud˝etowego).
Zwolennicy zwi´kszenia wydatków
podkreÊlajà, ˝e zdj´cie procedury
nadmiernego deficytu otwiera drog´ do obni˝enia stawek VAT i wzrostu p∏ac w sferze bud˝etowej, a tak˝e przeznaczanie wy˝szych kwot
np. na badania i rozwój.
Wed∏ug Komisji Europejskiej,
wzrost PKB Polski wyniesie w tym
roku 3,3 proc. i 3,4 proc. w roku
2016. Jest prawdopodobne, ˝e
wzrost b´dzie nieco wi´kszy, co
zwi´kszy dochody bud˝etu (ponad
prognoz´) oraz mianownik przy obliczaniu nierównowagi fiskalnej.
EkonomiÊci Narodowego Banku
Polskiego przedstawili niedawno
aktualizacj´ oceny zak∏óceƒ równowagi makroekonomicznej w krajach
Unii wed∏ug metodyki Komisji Europejskiej. „Zaktualizowana tabela
ocen wskazuje, ˝e Polska jest
obecnie jednà z najbardziej zrównowa˝onych gospodarek w Europie”, napisano w opublikowanym
we wrzeÊniu Raporcie o inflacji.
„Nie ma oznak nierównowagi na
rynku nieruchomoÊci, zad∏u˝enie
sektora prywatnego i publicznego
nale˝y do najni˝szych w Europie,
a nadwy˝ka w handlu zagranicznym w latach 2013-2014 umo˝liwi∏a
ograniczenie ujemnego salda obrotów bie˝àcych do najni˝szego poziomu od 2004 r.”, czytamy w raporcie NBP.
Nie ulega wàtpliwoÊci, ˝e zniesienie procedury nadmiernego deficytu poprawia wizerunek Polski na
rynkach finansowych i jej atrakcyjnoÊç w oczach inwestorów. Ale, jak
podkreÊlajà ekonomiÊci, nie oznacza to przyzwolenia na nieodpowiedzialnoÊç w zarzàdzaniu finansami
publicznymi.
A.R.
Procedurà nadmiernego deficytu obj´tych jest wcià˝ jeszcze 10 paƒstw UE, w tym osiem
nale˝àcych do strefy euro: Irlandia, Portugalia, S∏owenia (które majà termin redukcji do
koƒca roku); Hiszpania, Grecja, Cypr (do 2016 r.) i Francja (do 2017 r.), a tak˝e Finlandia,
wobec której dopiero otwarto procedur´. Dwa paƒstwa spoza strefy euro to Chorwacja
(do 2016 r.) i Wielka Brytania (do roku finansowego 2016-17).
VII
I-XVI nr 11 NBP
VIII
10/26/15 8:38 PM
Page 8
Polish Financial System • Polski system finansowy
Commemorative Coins and Collector Banknotes
For Collectors and Investors
Collector banknotes and coins may sometimes turn out to be a profitable long-term investment.
However, true collectors primarily see them as small works of art that are worth collecting
for their artistic value.
U
nder Polish law, Narodowy
Bank Polski (NBP) has the
exclusive right to issue the
country’s legal tender, meaning banknotes and coins. NBP issues two
types of coins. The first type are coins
intended for general circulation, minted in high quantities and used in dayto-day cash transactions. The second
group are collector coins minted in
strictly limited quantities and designed
primarily for collectors, both at home
and abroad.
The same goes for banknotes,
most of which are in general circulation. Only a small number are issued
especially for collectors. Such notes
are issued on special occasions or to
commemorate outstanding figures
and their role in the history of Poland.
All the collector notes and commemorative coins issued by NBP are
legal tender in Poland and can be
used on the same terms as banknotes
and coins in general circulation.
However, collector coins and notes
have a much higher value on the collectors’ market than their nominal
value. Owners should be aware that
using such coins and banknotes for
everyday transactions could mean a
considerable financial loss for them.
Among commemorative coins
issued by NBP are collector coins
minted from precious metals such as
gold or silver, but also general-circulation coins with a face value of 5 z∏oty
and bearing a commemorative image.
NBP began issuing commemorative 5
z∏oty coins last year.
Collector coins can be made more
attractive through the use of innovative minting techniques. Such coins,
known as proof coins, are struck using
a special, high-quality minting
process and have a highly polished,
mirror-like finish. They are packed in
plastic covering and placed in a collector’s box along with a certificate
with information about the coin. Due to
the fineness and value of the materials
from which collector coins are made,
their issue price is higher than their
face value, which is on the averse of
the coin and defines their purchasing
power. However, regardless of their
face value, the coins have a collector’s value, which is determined by the
collectors’ market.
Popular coin issues
Every year, Narodowy Bank Polski
issues a dozen or so special series of
collector coins focusing on various
themes. Some of these are designed
to commemorate specific events or
figures from Polish history and are
produced as a one-off issue. Others
are part of a coin series continued for
a number of years and dedicated to a
specific theme. The latter coins are
especially popular with collectors.
Examples include the Polish Painters
of the 19th and 20th Centuries series
started in 2002 and focusing on the
greatest artists from the turn of the
century. In July 2015, Narodowy Bank
Polski put into circulation the twelfth
coin in the series – a silver 20 z∏oty
coin that commemorates Polish expatriate painter Alfred Wierusz-Kowalski.
On the obverse (the front), the coin
features a distinctive motif that the
artist used in his work – a lone
wolf peering at a snow-covered, sleeping village. On
the reverse (the back) is
a portrait of the painter
based on a photograph
taken in his Munich studio. The coin was
designed by Dominika
Karpiƒska-Kopiec
and
30,000 pieces were issued.
The History of the Polish Coin
series, which refers to some of the
oldest coins produced in Poland, is
also highly valued by collectors. In
2015, two coins from this series were
issued: “The Florin of Ladislas the
Elbow-high” and “The Grosz of
Casimir the Great.”
On the reverse, the florin shows the
Polish King Ladislas the Elbow-high
(W∏adys∏aw ¸okietek, 1260-1333) on
his throne with his royal insignia. On
the obverse, the coin features an
image of a bishop wearing a mitre
ornamented with an aureole. He is
holding a pastoral staff in his left
hand and raising his right hand in a
gesture of blessing. On the same
side there is also a portrait of the
king, which is inspired by his tomb
sculpture at Kraków’s Wawel
Cathedral. Less than 20,000 such
coins were minted.
The second coin from this series
issued in 2015, “The Grosz of Casimir
the Great,” mirrors the two sides of
the original coin. On the obverse,
each collector coin features the
emblem of the Republic of Poland,
the date of issue and the nominal
value. A kneeling figure of King
Casimir the Great (1310-1370) with a
scale model of the Collegiate Church
in WiÊlica, southern Poland, that he
financed and a fragment of a Wawel
Cathedral door with multiple mono-
November 2015
I-XVI nr 11 NBP
10/26/15 8:38 PM
Page 9
Polish Financial System • Polski system finansowy
grams of the king’s name (the letter K
under a crown) are additional elements of the coin. Like “The Florin of
Ladislas the Elbow-high,” this coin
was also designed by Dominika
Karpiƒska-Kopiec. The maximum
number of minted pieces did not
exceed 20,000.
In 2015 coins from the Treasures of
Stanis∏aw August series were also put
into circulation. This is a unique series
of gold and silver collector coins with
nominal values of 500 z∏oty and 50
z∏oty that is modelled after a famous
18th-century series of medals with
images of Polish kings, made on order
from the last King of Poland, Stanis∏aw
August Poniatowski (1732-1798).
The original royal medals were produced in a Warsaw mint from 1791 to
1798 by two outstanding medal makers, Jan Filip Holzhaeusser and Jan
Jakub Reichel. The medals were modelled on portraits painted from 1768 to
1771 by the famous Italian painter
Marcello Bacciarelli, for the Marble
Room of Warsaw’s Royal Castle.
Coins issued by Narodowy Bank
Polski as part of the Treasures of
Stanis∏aw August series are faithful replicas of the royal medals. These coins
have the same diameter and depth of
relief as the originals. This series of
coins includes 24 images of Polish monarchs – 23 from the original royal series
and a portrait of King Stanis∏aw August
recreated from medals from the time of
his reign. Just like the18th-century
medals, the coins in the series are minted from gold and silver.
In 2015, coins (pictured left) featuring
King
Ladislas
Jagiello
(W∏adys∏aw Jagie∏∏o), the 15th-century founder of the Jagiellonian
dynasty, and King Ladislas of Varna,
who came from the same era (also
known as W∏adys∏aw Warneƒczyk or
W∏adys∏aw III), were put into circulation. In total, only 750 pure gold
(999.9-proof) 500 z∏oty coins featuring King Ladislas Jagiello and 600
pure gold (999.9-proof) 500 z∏oty
coins featuring Ladislas of Varna
were minted. The total number of silver (999-proof) coins was 5,000 in
the case of the coin depicting King
Jagiello and 5,250 in the case of the
coin featuring King Ladislas of Varna.
November 2015
The world’s best banknote
In August 2014, Narodowy Bank
Polski for the first time issued a collector banknote with an artificial polymer base, which immediately
became a must-buy item for collectors. The note, with a face value of 20
z∏oty and an image of the former
Polish leader Marshal Józef Pi∏sudski
(1867-1935), commemorates the
centenary of the formation of the
Polish Legions. The note was named
the best collector banknote in the
world, along with banknotes from
Scotland and Nigeria, at the international Currency Conference in
Vancouver, Canada, held by the
International Association for Currency
Affairs (IACA) in 2015. More than 70
central banks and financial institutions from all over the world attended
the conference. Significantly, this was
the second time that the banknote
with the image of Marshal Józef
Pi∏sudski was singled out for praise.
In March, during the European High
Security Printing conference in
Budapest, Hungary, it won an award
for its graphic design and high level
of security.
The banknote was the sixth collector
banknote issued by NBP and the first
ever polymer banknote in Poland. It
was designed by Andrzej Heidrich.
The combination of a classic graphic
design and a modern polymer base
makes the banknote unique. On the
front, the banknote features an image
of Pi∏sudski (see below), and on the
back, there is the eagle badge of the
Polish Legions, the badge of the First
Brigade of the Polish Legions, and the
Grand Cross of the Order of Virtuti
Militari awarded to Pi∏sudski.
Another remarkable banknote
recently put into circulation is a collector banknote issued by Narodowy
Bank Polski to mark the 600th anniversary of the birth of Jan D∏ugosz, one of
Poland’s most outstanding medieval
historians. On the front, the banknote
has an image of D∏ugosz inspired by a
painting by the famous Polish artist
Jan Matejko. On the back, there is an
image of Wawel Cathedral in Kraków
and an image of D∏ugosz’s coat of
arms.
The banknote, with a face value of
20 z∏oty, went on sale in August and is
the first banknote printed on paper
that allows the use of a laser engraving technique and including a twodimensional code produced with this
method. Using the 2D code, the
owner of the banknote will be able to
log on to a dedicated website available at dlugosz.nbp.pl through an
application on a mobile device in
order to find out about the banknote’s
security features, technical specifications and additional information about
it. The banknote with the image of Jan
D∏ugosz was designed by Andrzej
Heidrich. In total, 30,000 such banknotes were issued.
The new Polish banknotes are real
“numismatic gems”. Given the skills
and achievements of the Polish graphic artists who specialize in this field,
the new series of collector banknotes
and coins planned in the future are
also bound to attract the interest of
collectors at home and abroad. They
could also prove to be a good investment.
A.R.
Source: www.nbp.pl
IX
I-XVI nr 11 NBP
X
10/26/15 8:38 PM
Page 10
Polish Financial System • Polski system finansowy
Monety okolicznoÊciowe i banknoty kolekcjonerskie
Dla kolekcjonerów i inwestorów
Banknoty i monety kolekcjonerskie czasami mogà staç si´ zyskownà inwestycjà d∏ugoterminowà.
Ale dla prawdziwych kolekcjonerów sà to przede wszystkim ma∏e dzie∏a sztuki, które warto zbieraç
dla ich artystycznych walorów.
Z
godnie z polskim prawem wy∏àczne prawo emitowania znaków
pieni´˝nych Rzeczypospolitej
Polskiej (banknotów i monet) przys∏uguje Narodowemu Bankowi Polskiemu
(NBP). NBP emituje dwa rodzaje monet. Pierwszà grup´ stanowià monety
powszechnego obiegu bite w wysokich
nak∏adach, funkcjonujàce w obrocie
gotówkowym, których wartoÊç okreÊla
nomina∏. Natomiast druga grupa to monety kolekcjonerskie, bite w niskich, ÊciÊle limitowanych nak∏adach, przeznaczone g∏ównie dla krajowych i zagranicznych numizmatyków.
Podobnie jest z banknotami, których
wi´kszoÊç funkcjonuje w powszechnym
obiegu, a niewielka cz´Êç emitowana
jest z myÊlà o kolekcjonerach i numizmatykach. Takie banknoty emitowane sà
z okazji wa˝nych wydarzeƒ lub te˝ upami´tniajà wybitne postaci, autorytety i ich
rol´ w historii Polski i Polaków.
Wszystkie banknoty kolekcjonerskie
i monety okolicznoÊciowe emitowane
przez NBP sà prawnym Êrodkiem p∏atniczym w Polsce i mo˝na pos∏ugiwaç
si´ nimi na takich samych zasadach,
jak banknotami i monetami obiegowymi. Warto jednak pami´taç, ˝e numizmaty (monety i banknoty kolekcjonerskie) osiàgajà na rynku kolekcjonerskim
wartoÊç znacznie wy˝szà od nomina∏u.
Posiadacz numizmatu powinien byç
Êwiadomy tego, ˝e regulowanie nim
p∏atnoÊci mo˝e oznaczaç sporà strat´
finansowà.
Do monet okolicznoÊciowych emitowanych przez NBP zaliczane sà monety kolekcjonerskie, wykonane z metali
szlachetnych – z∏ota lub srebra, a tak˝e
monety obiegowe o nominale 5 z∏, z wizerunkiem okolicznoÊciowym. Te drugie
NBP emituje od ubieg∏ego roku.
Monety kolekcjonerskie mogà byç
uatrakcyjniane poprzez zastosowanie
innowacyjnych technik menniczych.
Monety te sà zazwyczaj bite stemplem
lustrzanym i pakowane w plastikowe
kapsu∏y. Wszystkie monety umieszczane sà w kolekcjonerskim etui, do którego za∏àczony jest certyfikat z informacjami na temat monety. Ze wzgl´du na
szlachetnoÊç i wartoÊç materia∏ów, z jakich wykonane sà monety kolekcjonerskie, ich cena emisyjna jest wy˝sza ni˝
widniejàcy na nich nomina∏. Ich si∏´ nabywczà okreÊla nomina∏ umieszczony
na awersie. Niezale˝nie jednak od wysokoÊci nomina∏u, monety te majà swojà wartoÊç kolekcjonerskà, którà okreÊla wolny rynek numizmatyczny.
Popularne serie monet
Co roku NBP emituje kilkanaÊcie tematów monet kolekcjonerskich. Cz´Êç
z nich jest jednorazowym upami´tnieniem jakiegoÊ wydarzenia z historii Polski czy postaci, cz´Êç stanowi kolejny
numizmat w ramach serii tematycznej.
I w∏aÊnie te drugie cieszà si´ szczególnym zainteresowaniem kolekcjonerów.
Bardzo popularna jest np. emitowana
od 2002 r. seria „Polscy Malarze XIX/XX
wieku”, której celem jest prezentacja
sylwetek najwybitniejszych twórców
z prze∏omu wieków. W lipcu tego roku
Narodowy Bank Polski wprowadzi∏ do
obiegu dwunastà ju˝ monet´ z tej serii.
Tym razem srebrna dwudziestoz∏otówka
upami´tnia Alfreda Wierusza-Kowalskiego. Na awersie numizmatu zosta∏
umieszczony jeden z charakterystycznych motywów malarstwa tego
artysty – wilk zapatrzony
w uÊpionà, zasypanà
Êniegiem wieÊ. Natomiast na rewersie znalaz∏ si´ portret malarza,
odwzorowany na podstawie zdj´cia wykonanego w jego monachijskim atelier. Moneta, zaprojektowana przez Domini-
k´ Karpiƒskà-Kopiec, zosta∏a wyemitowana w nak∏adzie do 30 tys. sztuk.
Bardzo ceniona przez numizmatyków
jest seria „Historia monety polskiej”, prezentujàca najstarsze zabytki mennictwa
polskiego. W tym roku wyemitowano
dwie monety z tej serii: „Floren W∏adys∏awa ¸okietka” oraz „Grosz Kazimierza
Wielkiego”.
Na rewersie florena przedstawiono
króla W∏adys∏awa ¸okietka na tronie,
z insygniami w∏adzy, a w tle jego postaç z piecz´ci majestatowej. Z kolei
na awersie monety znajduje si´ wizerunek postaci biskupa w mitrze ozdobionej aureolà. W lewej r´ce trzyma on pastora∏, a prawà wznosi w geÊcie b∏ogos∏awieƒstwa. Na tej samej stronie widnieje równie˝ portret W∏adys∏awa ¸okietka zaczerpni´ty z jego rzeêby nagrobnej w katedrze na Wawelu. Moneta zostanie wybita w nak∏adzie nieprzekraczajàcym 20 tys. egzemplarzy. Autorkà projektu jest Dominika Karpiƒska-Kopiec.
Druga wyemitowana w tym roku moneta z tej serii – „Grosz Kazimierza
Wielkiego” odwzorowuje obie strony
grosza króla Kazimierza. Na ka˝dym
awersie monety kolekcjonerskiej
umieszczona jest metryka monety
z god∏em Rzeczypospolitej, datà emisji i nomina∏em . Elementami dodatkowymi „Grosza Kazimierza Wielkiego”
sà kl´czàca postaç Kazimierza Wielkiego z modelem fundowanej przez
November 2015
I-XVI nr 11 NBP
10/26/15 8:38 PM
Page 11
Polish Financial System • Polski system finansowy
siebie kolegiaty wiÊlickiej oraz fragment drzwi katedry na Wawelu z wielokrotnie powtarzajàcym si´ monogramem imienia króla Kazimierza (literà
K pod koronà). Autorkà projektu, podobnie jak w przypadku florena, jest
Dominika Karpiƒska-Kopiec, a maksymalna liczba wybitych egzemplarzy nie
przekroczy 20 tys.
W tym roku zosta∏y te˝ wprowadzone
do obiegu monety z serii „Skarby Stanis∏awa Augusta”. To wyjàtkowa seria z∏otych i srebrnych monet kolekcjonerskich o nomina∏ach 500 z∏ i 50 z∏, która
odwzorowuje s∏ynnà osiemnastowiecznà seri´ medalierskà z wizerunkami
królów Polski, wykonanà na zlecenie
ostatniego króla Rzeczypospolitej Stanis∏awa Augusta Poniatowskiego.
Królewskie medale powstawa∏y
w mennicy warszawskiej w latach
1791–1798, a ich twórcami byli dwaj
wybitni medalierzy: Jan Filip Holzhaeusser i Jan Jakub Reichel. Medale
by∏y wzorowane na portretach namalowanych w latach 1768–1771 przez
s∏ynnego malarza Marcella Bacciarellego do Pokoju Marmurowego w Zamku Królewskim w Warszawie.
Monety emitowane przez Narodowy
Bank Polski w ramach serii „Skarby
Stanis∏awa Augusta” sà wiernymi replikami królewskich medali. Monety zachowujà Êrednic´ i wysokoÊç reliefu
orygina∏ów. Seria monet obejmuje 24
wizerunki polskich monarchów – 23
z oryginalnej serii królewskiej oraz portret Stanis∏awa Augusta, odtworzony
wed∏ug medali z epoki. Podobnie jak
w XVIII wieku medale, monety z serii sà
bite w z∏ocie i w srebrze. W tym roku do
obiegu trafi∏y monety przedstawiajàce
króla W∏adys∏awa Jagie∏∏´ – za∏o˝yciela
dynastii Jagiellonów oraz króla W∏adys∏awa Warneƒczyka. Nak∏ady wybitych
w czystym z∏ocie (próba 999,9) monet
500-z∏otowych przekroczà 750 (Jagie∏∏o) i 600 (Warneƒczyk) egzemplarzy,
a srebrnych (próba 999) – 5 tys. (Jagie∏∏o) i 5,25 tys. egzemplarzy (Warneƒczyk).
Banknot najlepszy na Êwiecie
W sierpniu zesz∏ego roku Narodowy
Bank Polski po raz pierwszy wyemitowa∏ kolekcjonerski banknot na sztucznym pod∏o˝u polimerowym, który od razu sta∏ si´ wielkim rarytasem w Êwiecie
November 2015
numizmatyków. Banknot o nominale 20
z∏, upami´tniajàcy setnà rocznic´ utworzenia Legionów Polskich, z wizerunkiem marsza∏ka Józefa Pi∏sudskiego
uznano za najlepszy banknot kolekcjonerski Êwiata, ex aequo z banknotami
ze Szkocji i Nigerii. Tak zadecydowano
podczas tegorocznej mi´dzynarodowej
Currency Conference w Vancouver
w Kanadzie, zorganizowanej przez International Association for Currency Affairs (IACA), w której wzi´∏o udzia∏ ponad 70 banków centralnych oraz instytucje emisyjne z ca∏ego Êwiata. Warto
dodaç, ˝e banknot z wizerunkiem marsza∏ka Józefa Pi∏sudskiego zosta∏ doceniony ju˝ po raz drugi. W marcu podczas konferencji European High Security Printing w Budapeszcie dosta∏ on nagrod´ za grafik´ oraz wysoki poziom
zabezpieczeƒ.
Banknot „100. rocznica utworzenia Legionów Polskich” by∏ szóstym banknotem kolekcjonerskim wyemitowanym
przez NBP i pierwszym polimerowym.
Zaprojektowa∏ go Andrzej Heidrich. Po∏àczenie klasycznej szaty graficznej
z nowoczesnym polimerowym pod∏o˝em sprawia, ˝e banknot jest wyjàtkowy.
Na jego przedniej stronie znajduje si´
wizerunek Józefa Pi∏sudskiego, a na odwrotnej – orze∏ka legionowego i odznaki
I Brygady Legionów Polskich, a tak˝e
Krzy˝a Wielkiego Orderu Virtuti Militari
nadanego marsza∏kowi (patrz reprodukcja poni˝ej). Na szczególnà uwag´
zas∏uguje niezwykle precyzyjnie wykonany hologram z wizerunkiem Belwederu,
umieszczony w przezroczystym polu
banknotu.
Drugim niezwyk∏ym banknotem
wprowadzonym ostatnio do obiegu jest
banknot kolekcjonerski, wyemitowany
przez NBP z okazji 600.rocznicy uro-
dzin Jana D∏ugosza, jednego z najwybitniejszych polskich historyków Êredniowiecznych. Na stronie przedniej
banknotu umieszczono wizerunek Jana
D∏ugosza wed∏ug s∏ynnego malarza Jana Matejki. Na stronie odwrotnej znajduje si´ wizerunek katedry na Wawelu
oraz wizerunek herbu Jana D∏ugosza –
Wieniawa.
Banknot o nominale 20 z∏otych, który
trafi∏ do sprzeda˝y w sierpniu, jest pierwszym banknotem wydrukowanym na
papierze umo˝liwiajàcym zastosowanie
techniki grawerowania laserowego oraz
zawierajàcym kod dwuwymiarowy wykonany tà technikà. Zastosowanie kodu
2D jest rozwiàzaniem umo˝liwiajàcym
natychmiastowe pozyskanie informacji
o tematyce banknotu i jego zabezpieczeniach. Dzi´ki zastosowaniu kodu 2D,
w∏aÊciciel banknotu b´dzie móg∏ – za
pomocà aplikacji na urzàdzeniu mobilnym – zalogowaç si´ do specjalnego
serwisu internetowego dost´pnego pod
adresem dlugosz.nbp.pl, aby zapoznaç
si´ z zabezpieczeniami banknotu, parametrami technicznymi oraz z dodatkowymi informacjami na jego temat. Banknot z wizerunkiem Jana D∏ugosza zaprojektowa∏ Andrzej Heidrich. Nak∏ad
banknotu to 30 tys. sztuk.
Najnowsze polskie banknoty kolekcjonerskie to prawdziwe „pere∏ki numizmatyczne”. Ale, znajàc umiej´tnoÊci i dorobek polskich artystów grafików projektujàcych numizmaty, na pewno równie˝ kolejne planowane serie kolekcjonerskich
banknotów i monet b´dà cieszy∏y oczy
numizmatyków z Polski i Êwiata. I – co nie
mniej wa˝ne – mogà staç si´ dobrà lokatà kapita∏u.
A.R.
W artykule wykorzystano informacje
ze strony www.nbp.pl
XI
I-XVI nr 11 NBP
XII
10/26/15 8:38 PM
Page 12
Polish Financial System • Polski system finansowy
Check Before You Sign
The use of the services of lending companies and lenders not subject to state supervision is potentially
very risky. But the risk can be minimized by adhering to certain rules. A public awareness campaign
jointly organized by Narodowy Bank Polski and six other public institutions, “Don’t be cheated. Check
before you sign”, aims to promote the principles of safe use of services provided by financial institutions.
C
onsumer loans taken out to
meet various urgent needs
can pose a serious threat to
the financial security of families. It is
no secret that many people are too
careless in the way they approach
consumer loans, failing to give
enough thought to whether they will
be able to pay them back. Such people may find that their monthly liabilities exceed their total income and
that they do not have enough money
to pay the instalments. And failure to
pay back a loan on time may mean a
lot of trouble and lead to debt collectors being called in.
Borrowers who fail to meet their liabilities lose their creditworthiness,
which in practice results in their
inability to obtain loans from banks.
Such borrowers can only turn to
lenders and lending companies that
do not set too rigorous requirements
for granting loans and are ready to
accept increased risk. Such companies make up for that by offering
more expensive loans, not only in
terms of interest charged, but primarily in the amount of non-interest
costs, which may complicate the situation of the borrower still further.
Beware of the fine print
Although at the moment the maximum nominal interest on loans cannot exceed 10 percent, many lending companies offer products whose
actual annual percentage rate (APR),
which illustrates the total cost of a
loan in percentage terms, may run
into thousands of percent. Many borrowers have learned the hard way
that a loan taken out from such a
company can aggravate their financial problems or even cause them to
lose their assets. It is no secret that
many borrowers in desperate need
of cash are ready to sign just about
any loan agreement, even one that is
extremely unfavourable to them, and
some borrowers do not read documents before signing them. As a
result, they often pledge their property – be it a car or real estate – as
collateral for the loan without being
fully aware of the consequences.
This, in the case of problems with
repaying the loan on time, could lead
to the borrower losing their property.
Lending companies often tempt customers with instant access to cash
without providing them with full information about the terms of the loan.
And those customers who fail to
repay their loan on time cannot
expect any leniency from these
lenders.
Numerous complaints about lending companies have prompted
Poland’s Office of Competition and
Consumer Protection (UOKIK) to
take a close look at such firms. The
investigation focused on various
controversial fees imposed on borrowers by these lenders. According
to UOKIK, all the examined agreements used by these companies
gave rise to concern. The scrutinized
companies imposed, as UOKIK put
it, “grossly exorbitant charges” that
did not reflect the actually incurred
costs of activities such as collection
of cash in the customer’s home, a
call for payment, and debt collection
activities.
Don’t be cheated
Narodowy Bank Polski has joined
efforts to make the public aware of
the risks related to careless borrowing. The bank is one of the organizers of a public awareness campaign
called “Don’t be cheated. Check
before you sign”. The campaign
highlights risks related to signing
financial contracts, particularly when
taking out high-interest short-term
loans, as well as to using financial
services not subject to state superviNovember 2015
I-XVI nr 11 NBP
10/26/15 8:38 PM
Page 13
Polish Financial System • Polski system finansowy
4 SAFETY RULES WHEN TAKING OUT A LOAN
1. Check whether the company is reputable
The list of market players subject to financial
supervision can be found at www.knf.gov.pl
or on the campaign website:
www.zanim-podpiszesz.pl.
These sources also make it possible to
check out market players included on the
so-called list of public warnings, that is, companies formally declared by the Polish
Financial Supervision Authority (KNF) as
suspected of committing a crime.
2. Calculate the total cost of the loan
Check the total amount that needs to be paid.
Every lender is obligated to provide information about the actual annual percentage rate
(APR) and the total amount to be paid.
If you have trouble obtaining this information, you can calculate the cost of the loan
yourself using the calculator available on the
www.zanim-podpiszesz.pl website.
3. Read the agreement carefully
Pay special attention to the following:
Is the interest on the loan much higher
than that charged by other lenders?
Does the company demand a high collateral from the borrower before granting
the loan? Failure to pay back the loan on
time may lead to the loss of the collateral,
even though its value most often far
exceeds the amount of the debt in question or it may have substantial intangible
value for you;
Do the provisions of the agreement entitle the company to specify the collateral at
its own discretion in the future?
Are there any additional charges specified
in the agreement – for example for assessing the loan application or for issuing a
decision; commission, fees for a representative of the lender visiting the borrower
at home; insurance fees? If so, count them
up, because the amount of such charges
may significantly increase the cost of the
loan (perhaps the company does not at all
intend to grant the loan, but is only seeking to collect charges from the client in
advance).
If you do not understand a provision in the
agreement, ask for clarification. It is worth
asking about details. If in doubt, you
should ask for specimens of the documents in question or draft agreements and
consult these with your lawyer or any
other knowledgeable person.
4. Do not sign if you do not understand.
Do not buy any financial services that you
do not understand. If a service provider is
unwilling or unable to explain the rules
involved, it is better to pull out of such a
deal.
sion. Along with NBP, six other public
institutions have joined the campaign: the Bank Guarantee Fund, the
Polish
Financial
Supervision
Authority, the Ministry of Finance, the
Ministry of Justice, the Office of
Competition and Customer Protection, and the police.
According to the organizers of the
campaign, all citizens should be
aware of the risks related to signing
loan agreements carelessly and
should be able to thoroughly assess
such offers. Customers of companies offering this type of financial services are often unaware that the real
NBP CAMPAIGN SAYS ‘NO’ TO EXCLUSION
For people with disabilities, dealing with financial institutions poses a
considerable challenge. In recent years, however, significant progress
has been made in the provision of services for this group of customers.
Banks and other financial institutions have started modifying their websites so that these can be used by people with various disabilities. The
problem has also been noticed by the Polish central bank, which has
for several years been pursuing a public awareness campaign called
“NBP says No to exclusion”, focusing on people with intellectual disabilities as well as people with hearing and vision impairments.
NBP’s web pages and materials issued as part of the “Check Before
You Sign” and “Safe Money” public awareness campaigns are available with an audio description. The NBP Central Library has introduced special facilities for the blind whereby they can take advantage
of the library’s extensive collection thanks to a computer workstation with special software and a printer that makes it possible to print
in Braille. NBP is the first institution in Poland to publish some of its
materials in an Easy to Read format, which means in the form of text
easy to read for people with intellectual disabilities.
On the www.nbpniewyklucza.pl website, well-known Polish actors
present entries from a “Lexicon of Economic and Banking Terms in
Sign Language.” The lexicon was the first such publication in Poland
and three editions of it have now appeared.
As part of the campaign, in partnership with the Vis Maior foundation, a special set of multimedia materials has been developed for
people with disabilities as well as staff at institutions that provide services to disabled clients. This makes it possible to learn about the
rights of people with disabilities and learn how to adapt space and
information to their needs.
More information can be found at www.nbpniewyklucza.pl
November 2015
continued on page XVI
XIII
I-XVI nr 11 NBP
XIV
10/26/15 8:38 PM
Page 14
Polish Financial System • Polski system finansowy
Sprawdê, zanim podpiszesz
Korzystanie z us∏ug firm po˝yczkowych i parabanków, nie podlegajàcych nadzorowi paƒstwa, mo˝e
wiàzaç si´ z du˝ym ryzykiem. Ale, stosujàc si´ do pewnych zasad, mo˝na to ryzyko zminimalizowaç.
Propagowanie zasad bezpiecznego korzystania z us∏ug instytucji finansowych to cel kampanii spo∏ecznej
„Nie daj si´ nabraç. Sprawdê, zanim podpiszesz”, której wspó∏organizatorem jest Narodowy Bank Polski.
K
redyty konsumpcyjne zaciàgane na rozmaite pilne potrzeby mogà staç si´ powa˝nym zagro˝eniem dla bezpieczeƒstwa finansowego rodzin. Nie jest tajemnicà,
˝e wiele osób do kredytów konsumpcyjnych podchodzi dosyç niefrasobliwie, nie zastanawiajàc si´, czy b´dà w stanie
je sp∏acaç. Zdarza si´, ˝e miesi´czne zobowiàzania przekraczajà wysokoÊç dochodów tak, ˝e nie starcza na sp∏at´
rat. A brak terminowej sp∏aty kredytu mo˝e oznaczaç spore
k∏opoty i skoƒczyç si´ egzekucjà komorniczà.
Niewywiàzywanie si´ ze swoich zobowiàzaƒ skutkuje utratà zdolnoÊci kredytowej, co w praktyce oznacza brak mo˝liwoÊci uzyskania kredytu w bankach. Takim osobom pozostajà tylko parabanki i firmy po˝yczkowe, które nie stawiajà
bardzo rygorystycznych warunków przyznania po˝yczki i sà
sk∏onne zaakceptowaç podwy˝szone ryzyko klientów. Rekompensujà to sobie wy˝szà cenà po˝yczki odzwierciedlanà nie tylko w jej oprocentowaniu, ale przede wszystkim
w wysokoÊci kosztów pozaodsetkowych, co w oczywisty
sposób mo˝e jeszcze bardziej skomplikowaç sytuacj´ po˝yczkobiorcy.
Uwaga na zapisy umów
Chocia˝ maksymalne, nominalne oprocentowanie po˝yczek wynosi obecnie 10 procent, to wiele firm po˝yczkowych oferuje produkty, których rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO)
– obrazujàca ca∏kowity koszt kredytu w uj´ciu procentowym –
mo˝e przekraczaç tysiàce procent. Wielu po˝yczkobiorców
przekona∏o si´ ju˝, ˝e po˝yczka w takiej firmie mo˝e prowadziç
do pog∏´bienia problemów finansowych, a w skrajnych przypadkach nawet do utraty majàtku. Nie jest tajemnicà, ˝e osoby, które pilnie potrzebujà gotówki sk∏onne sà podpisaç nawet skrajnie
niekorzystne dla siebie umowy lub w ogóle nie czytajà dokumentu, który podpisujà. W efekcie bez pe∏nej ÊwiadomoÊci zastawiajà swój majàtek – samochody czy nieruchomoÊci – jako zabezpieczenie po˝yczki. W sytuacji problemów z terminowà jej sp∏atà mo˝e to doprowadziç do utraty zastawionych dóbr. Firmy po-
November 2015
I-XVI nr 11 NBP
10/26/15 8:38 PM
Page 15
Polish Financial System • Polski system finansowy
CZTERY ZASADY BEZPIECZENSTWA PRZY ZACIÑGANIU PO˚YCZEK
1. Sprawdê wiarygodnoÊç firmy
List´ podmiotów obj´tych nadzorem finansowym mo˝na znaleêç na
stronie: www.knf.gov.pl lub na stronie internetowej kampanii:
www.zanim-podpiszesz.pl.
Na stronach tych mo˝na te˝ sprawdziç podmioty znajdujàce si´ na
liÊcie ostrze˝eƒ publicznych, czyli firm, wobec których KNF z∏o˝y∏a
zawiadomienie o podejrzeniu pope∏nienia przest´pstwa.
2. Policz ca∏kowity koszt po˝yczki
Sprawdê jaka jest ca∏kowita kwota do zap∏aty. Ka˝dy podmiot udzielajàcy po˝yczki zobowiàzany jest do poinformowania o wysokoÊci
rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania po˝yczki (RRSO) oraz
o ca∏kowitej kwocie do zap∏aty.
JeÊli masz k∏opoty z uzyskaniem takiej informacji, mo˝esz samodzielnie policzyç koszt po˝yczki za pomocà kalkulatora dost´pnego na
stronie internetowej www.zanim-podpiszesz.pl.
3. Dok∏adnie przeczytaj umow´
Szczególnie zwróç uwag´ na nast´pujàce elementy:
• czy oprocentowanie po˝yczki nie jest znacznie wy˝sze ni˝ inne
oferty na rynku;
• czy firma wymaga wniesienia wysokiego zabezpieczenia po˝yczki
zanim po˝yczka zostanie udzielona – brak terminowego sp∏acania
po˝yczki mo˝e si´ wiàzaç z utratà zabezpieczenia, którego wartoÊç
najcz´Êciej znacznie przewy˝sza kwot´ zad∏u˝enia albo które mo˝e mieç dla nas wartoÊç niematerialnà;
• czy zapisy umowy uprawniajà firm´ do wyznaczenia zabezpieczenia w przysz∏oÊci, wedle uznania firmy;
• czy pojawiajà si´ dodatkowe op∏aty zapisane w umowie, np. za
rozpatrzenie wniosku, za wydanie decyzji, prowizje, op∏aty za wizyty przedstawiciela po˝yczkodawcy w domu, ubezpieczenia – jeÊli
tak, to policz je, suma tych op∏at mo˝e znacznie podwy˝szaç koszt
po˝yczki (byç mo˝e firma w ogóle nie zamierza udzieliç po˝yczki,
a jedynie pobraç op∏aty ponoszone przez klienta z góry!).
Je˝eli nie rozumiesz jakiegoÊ zapisu w umowie, poproÊ o wyjaÊnienie.
Warto pytaç o szczegó∏y. W wypadku wàtpliwoÊci nale˝y poprosiç
o wzorce dokumentów lub projekty umów i skonsultowaç je z prawnikiem lub innà kompetentnà osobà.
4. Nie podpisuj, jeÊli nie rozumiesz
Nie nale˝y korzystaç z us∏ug finansowych, których si´ nie rozumie. JeÊli oferujàcy us∏ugi nie chce lub nie potrafi wyjaÊniç ich zasad, lepiej
zrezygnowaç z takiej propozycji.
˝yczkowe kuszà szybkim dost´pem do gotówki cz´sto nie przekazujàc klientowi pe∏nej informacji o warunkach zaciàgni´cia takiej po˝yczki. A klienci spóêniajàcy si´ ze sp∏atà zad∏u˝enia nie
mogà liczyç na jakàkolwiek wyrozumia∏oÊç z ich strony.
Liczne skargi na dzia∏alnoÊç firm po˝yczkowych spowodowa∏y, ˝e zainteresowa∏ si´ nimi Urzàd Ochrony Konkurencji
i Konsumentów. Kontrola UOKiK dotyczy∏a budzàcych wiele
zastrze˝eƒ dodatkowych op∏at nak∏adanych na po˝yczkobior-
ców. I wed∏ug UOKiK, ka˝da z przeanalizowanych wzorców
umów stosowanych przez te firmy budzi∏a zastrze˝enia. Badane podmioty stosowa∏y – jak okreÊli∏ to UOKiK – „ra˝àco wygórowane op∏aty”, nieadekwatne do faktycznie ponoszonych
kosztów dokonywanych czynnoÊci, jak np. obs∏uga domowa,
wezwanie do zap∏aty czy dzia∏ania windykacyjne.
KAMPANIA „NBP NIE WYKLUCZA”
Dla osób niepe∏nosprawnych kontakty z instytucjami finansowymi
stanowià niema∏e wyzwanie. W ostatnich latach zanotowano
jednak znaczàcy post´p w obs∏udze tej grupy klientów.
Banki i inne instytucje finansowe zacz´∏y modyfikowaç swoje strony
internetowe w taki sposób, by mog∏y z nich korzystaç osoby z ró˝nego rodzaju niepe∏nosprawnoÊciami. Ich problemy dostrzeg∏ te˝
polski bank centralny, który od kilku lat prowadzi kampani´ spo∏ecznà „NBP nie wyklucza” dedykowanà osobom z niepe∏nosprawnoÊcià
intelektualnà oraz dysfunkcjami s∏uchu i wzroku.
Strony internetowe NBP i materia∏y wydawane w ramach kampanii
spo∏ecznych np. „Sprawdê, zanim podpiszesz” czy „Bezpieczne pieniàdze” sà dost´pne z audiodeskrypcjà. Udogodnienia dla osób niewidomych zosta∏y wprowadzone w Centralnej Bibliotece NBP, gdzie
z bogatego ksi´gozbioru mo˝na korzystaç dzi´ki stanowisku komputerowemu ze specjalnym oprogramowaniem i drukarce umo˝liwiajàcej drukowanie w alfabecie Braille’a. NBP jako pierwsza instytucja
w kraju, cz´Êç swoich materia∏ów wydaje w wersji Easy to Read, czyli w formie tekstu ∏atwego do czytania, przeznaczonego dla osób
z upoÊledzeniem intelektualnym.
Na stronie www.nbpniewyklucza.pl znani polscy aktorzy prezentujà
has∏a z „Leksykonu terminów ekonomicznych i bankowych w j´zyku
migowym”. Leksykon by∏ pierwszà tego typu publikacjà w Polsce
i doczeka∏ si´ ju˝ dwóch kolejnych edycji.
W ramach dzia∏aƒ kampanii we wspó∏pracy z fundacjà Vis Maior powsta∏ specjalny zestaw materia∏ów multimedialnych, dla osób z niepe∏nosprawnoÊcià, i pracowników instytucji, gdzie klientami sà niepe∏nosprawni. Dzi´ki niemu mo˝na poznaç prawa osób z dysfunkcjami
oraz dowiedzieç si´, w jaki sposób dostosowaç przestrzeƒ i informacj´ do ich potrzeb.
November 2015
dokoƒczenie na stronie XVI
XV
I-XVI nr 11 NBP
XVI
10/26/15 8:38 PM
Page 16
Polish Financial System • Polski system finansowy
Check Before You Sign
continued from page XIII
annualized interest on their “easy money” may reach
tens of thousands of percent.
The campaign website, www.zanim-podpiszesz.pl,
provides basic information on the security of the financial
market. The website offers tips and advice for borrowers
to follow before deciding to take out a loan. The website
features a simple calculator by means of which it is possible to calculate the APR, or the total cost of a loan.
Moreover, an example of a loan agreement is presented
– it is examined sentence by sentence in order to highlight the elements that require special attention when
reading agreements. Potential borrowers are informed
about the four golden rules of safe borrowing (check the
credibility of the company, calculate the total cost of the
loan, carefully read the agreement, and do not sign if you
Sprawdê, zanim podpiszesz
dokoƒczenie ze strony XV
Nie daj si´ nabraç
W akcj´ uÊwiadamiania polskiego spo∏eczeƒstwa o zagro˝eniach
wynikajàcych z niefrasobliwego po˝yczania pieni´dzy w∏àczy∏ si´
Narodowy Bank Polski, który jest wspó∏organizatorem kampanii
spo∏ecznej „Nie daj si´ nabraç. Sprawdê, zanim podpiszesz”. Celem akcji jest zwrócenie uwagi spo∏eczeƒstwa na ryzyko zwiàzane z zawieraniem umów finansowych, w tym przede wszystkim
z zaciàganiem wysoko oprocentowanych krótkoterminowych po˝yczek oraz z korzystaniem z us∏ug finansowych podmiotów niepodlegajàcych szczególnemu nadzorowi paƒstwa. W kampani´
obok NBP w∏àczy∏o si´ jeszcze szeÊç instytucji publicznych:
Bankowy Fundusz Gwarancyjny, Komisja Nadzoru Finansowego,
Ministerstwo Finansów, Ministerstwo SprawiedliwoÊci, Urzàd
Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Policja.
Wed∏ug organizatorów akcji wszyscy obywatele powinni zdawaç sobie spraw´ z zagro˝eƒ p∏ynàcych z niefrasobliwego zawierania umów po˝yczkowych i mieç wiedz´ umo˝liwiajàcà dokonanie rzetelnej oceny ofert. Klienci firm oferujàcych tego typu us∏ugi finansowe sà cz´sto nieÊwiadomi, ˝e rzeczywiste
roczne oprocentowanie „∏atwych pieni´dzy” mo˝e si´gaç nawet kilkudziesi´ciu tysi´cy procent.
Za poÊrednictwem strony internetowej kampanii www.zanim-podpiszesz.pl mo˝na zapoznaç si´ z podstawowymi informacjami dotyczàcymi bezpieczeƒstwa na rynku finanso-
do not understand) that they should keep in mind before
deciding to take out a loan. Moreover, the website offers
a guide for people already in debt – both those who cannot cope with paying back their loans and those who feel
cheated by lenders. There is also a list of institutions to
which borrowers can apply for free legal assistance in
solving problems arising from dealings with financial
institutions.
The “Don’t be cheated. Check before you sign” campaign seeks to improve the overall economic education
of the Polish public and to raise consumers’ awareness
of various issues in their relations with financial market
players, and above all, to get the public in the habit of
reading and understanding financial documents that
they are given to sign.
A.R.
This article uses content from the
www.zanim-podpiszesz.pl website.
Illustrations courtesy of the NBP,
unless indicated otherwise
wym. Sà tam wskazówki i rady, którymi warto kierowaç si´
przed podj´ciem decyzji o zaciàgni´ciu po˝yczki. Na stronie
znajduje si´ prosty kalkulator pozwalajàcy samodzielnie policzyç RRSO, czyli miernik ca∏kowitego kosztu po˝yczki. Ponadto jest zaprezentowana przyk∏adowa umowa po˝yczki, która
zosta∏a przeanalizowana zdanie po zdaniu, w celu zobrazowania na jakie elementy zwracaç szczególnà uwag´ przy lekturze
umów. Potencjalnych po˝yczkobiorców informuje si´ o czterech zasadach bezpiecznego zaciàgania kredytów (sprawdê
wiarygodnoÊç firmy, policz ca∏kowity koszt po˝yczki, dok∏adnie
przeczytaj umow´, nie podpisuj, jeÊli nie rozumiesz), o których
nale˝y pami´taç przed podj´ciem decyzji o po˝yczce. Ponadto na stronie znajduje si´ poradnik dla osób ju˝ zad∏u˝onych,
zarówno tych, które nie radzà sobie ze sp∏atà zaciàgni´tej po˝yczki, jak i tych, które czujà si´ oszukane przez po˝yczkodawców. Podana jest te˝ lista instytucji, do których mo˝na
zwróciç si´ o bezp∏atnà pomoc prawnà w rozwiàzaniu problemów powsta∏ych w relacjach z instytucjami finansowymi.
Kampania „Nie daj si´ nabraç. Sprawdê, zanim podpiszesz”
jest prowadzona po to, ˝eby poprawi∏a si´ wiedza ekonomiczna
Polaków, ˝eby wzros∏a ÊwiadomoÊç konsumentów w relacjach
z podmiotami rynku finansowego, a przede wszystkim, po to ˝eby w spo∏eczeƒstwie utrwaliç nawyk czytania ze zrozumieniem
dokumentów finansowych, jakie otrzymujà do podpisu.
A.R.
W artykule wykorzystano informacje ze strony
www.zanim-podpiszesz.pl
Zdj´cia (oprócz podpisanych)
pochodzà z zasobów NBP
The Polish Financial System special section has been published by WV Marketing sp. z o. o. in association with
Warsaw Voice SA in cooperation with Narodowy Bank Polski as part of an education initiative focusing on economic issues.
NBP Head Office, 11/21 Âwi´tokrzyska St., 00-919 Warsaw. More information on financial issues at www.nbp.pl and www.nbportal.pl
Sekcja specjalna „Polski system finansowy” wydana przez WV Marketing Sp. z o. o. we wspó∏pracy z Warsaw Voice S.A.
to projekt realizowany we wspó∏pracy z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej. Centrala NBP,
ul. Âwi´tokrzyska 11/21, 00-919 Warszawa. Wi´cej informacji na tematy finansowe na stronach www.nbp.pl i www.nbportal.pl
November 2015