Het fotoalbum van Ellen ten Damme

6
WEEKEND
ZATERDAG 28 AUGUSTUS 2010
HET FOTOALBUM VAN...
Ellen ten Damme
Al in haar kinderjaren in het Drentse Roden bleek Ellen ten
Damme een multitalent. Zingen, dansen, acteren, acrobatiek:
het is bijna haar tweede natuur.
Ellen op haar eerste verjaardag, met
rechts haar broer Ernst.
Tekst: Mensje Melchior Foto’s: Jacqueline de Haas, privécollectie Ellen ten Damme
O
m het vol te houden
heeft ze zichzelf een ijzeren discipline opgelegd.
Ze toert de komende
maanden het hele land
door met Cirque Stiletto;
een voorstelling vol acrobatiek, dans en muziek. Tot eind januari zal ze maar liefst 120 keer
acrobatische toeren uithalen en divaliedjes (,,Denk Lady Gaga en Madonna”) zingen. ,,Vroeger hield ik
tournees nog vol met weinig slaap en
veel feesten. Maar dat is met het ouder
worden toch echt voorbij. Bovendien
zijn deze optredens erg intensief, topsport eigenlijk. Dus eet ik zo gezond
mogelijk, drink ik geen alcohol en probeer ik vooral genoeg te slapen.”
Naast de voorstellingen wil ze de komende maanden ook aan haar nieuwe
cd werken. ,,De cd Durf Jij? heb ik ook
tussen theateroptredens door opgenomen, dus ik weet dat het kan. Ik ga nu
ook gewoon ’s avonds op het podium
staan en overdag de studio in.”
Haar tomeloze energie heeft Ten
Damme al van kinds af aan. Als tiener
turnde ze fanatiek, vaak wel drie uur
per dag. Soms ging ze na de trainingen
nog een uurtje hardlopen. Ze speelde
blokfluit en viool én haalde ook nog
eens tienen op school. Op een van haar
oudste foto’s laat ze haar turnkunsten
zien. In de tuin staat ze op een geïmproviseerde balk. ,,Grappig, hè, dat
jaren ’70-pakje. Ik was een jaar of 10,
11. Je ziet dat ik geniet. Fysiek bezig zijn
gaf me een goed gevoel. Als ik lang stilzat, werd ik heel onrustig. Dat heb ik
Een kinderfeestje in het dorp. ‘Ik weet
het nog precies, hier zingen we ‘Paradise by the Dashboard Light’. Links
staat een vriendje, Pieter.’
Op de evenwichtsbalk, op 10-jarige
leeftijd. ‘Je ziet dat ik geniet. Fysiek
bezig zijn gaf me een goed gevoel. Als
ik lang stilzat, werd ik heel onrustig.’
nog steeds; ik word chagrijnig wanneer
ik mijn energie niet kwijt kan.”
Was je als meisje ook al zo eigenzinnig?
,,Nou, eigenzinnig... Ik voelde me niet
anders dan andere kinderen. Maar op
school dachten ze daar anders over.
Thuis heb ik nog een rapport van de lagere school liggen. Daarin stond dat ik
alles altijd anders deed dan de andere
kinderen. Als zij in de zandbak speelden, hing ik ergens in een boom. Zelf
Op de lagere school. ‘Ik voelde me
niet anders dan andere kinderen.
Maar op school dachten ze daar
anders over.’
had ik juist het idee dat ik altijd deed
wat anderen wilden. Ik probeerde het
de andere kinderen naar de zin te
maken. Ouders vonden het fijn wanneer ik kwam spelen, dan was er nooit
ruzie. Ik was het kind dat ervoor zorgde
dat de vrede bewaard bleef. Van pesten
moest ik helemaal niets hebben, daar
deed ik niet aan mee.”
Dat lieve en zorgzame heeft ze van
haar moeder, zegt Ten Damme. Zij was
huisvrouw en zorgde voor Ellen, haar
zusje Judith en haar oudere broer
IN HET KORT
Geboren: Warnsveld, 1967.
Ze groeide op in het Drentse
dorp Roden, samen met haar
drie jaar oudere broer Ernst
en zes jaar jongere zus Judith.
Opleiding: Na de middelbare
school ging Ellen eerst Nederlands studeren. Na twee
jaar stapte ze over naar de
vooropleiding van het con-
servatorium en daarna naar
de kleinkunstacademie.
Carrière: Ze maakte haar debuut in de gezongen eindexamenfilm van Paul Ruven:
De Tranen van Maria Machita.
Ze werd meteen genomineerd voor een Gouden Kalf.
Daarna volgden films (All
Stars en No Trains No Planes,
Volle Maan) en series (Plei-
dooi, Jiskefet, Blauw Blauw).
Maar haar hart ligt bij muziek. Sinds 1997 is ze toetsenist, violist en zangeres bij
de Amsterdamse band Soviet Sex, waarin ook kunstenaar Peter Klashorst zit en
waarmee ze incidenteel optreedt. Met haar eigen band
heeft ze vier soloalbums uitgebracht: Kill Your Darlings
(1995), I Am Here (2001),
Impossible Girl (2007) en
Durf Jij? (2009). Op dit moment is Ellen op tournee met
Cirque Stiletto. De voorstellingen zijn tot en met januari
2011 te zien. Meer info:
www.cirque-stiletto.com
Privé: Ellen heeft een relatie
met Robin Berlijn, de gitarist
van haar band.
Ernst. Ellens vader werkte bij een woningbouwvereniging en stortte zich
daarnaast op het bestuur van de plaatselijke voetbalclub en op de lokale politiek. ,,Dat ik iets wil bereiken wat er
toe doet, heb ik van hem. Net als mijn
drang naar onafhankelijkheid. Mijn
vader trekt zich nergens iets van aan.
Hij laat net zo hard een scheet wanneer
hij naast de burgemeester staat, als op
het voetbalveld. Vroeger schaamde ik
me stiekem een beetje voor hem. Hij
was heel eigenwijs en ook nog eens een
beetje verstrooid. Nu bewonder ik zijn
eigenzinnigheid.”
Ellens ouders scheidden toen ze 9
jaar was. Dat ging zonder ruzies en
slaande deuren. Haar moeder hertrouwde. Haar vader zag ze nog wel,
maar niet heel veel. ,,Hij was druk met
zijn werk en al die andere activiteiten.
Ik vond dat als kind niet erg, het was
gewoon zo. Wel dacht ik dat mannen
een veel leuker leven hadden dan
vrouwen. Zij waren altijd op pad,
deden spannende dingen. Vrouwen
bleven thuis, kookten en zorgden voor
de kinderen. Zo ging het bij ons thuis,
dus ik dacht dat je maar beter man
kon zijn.”
‘Dat ik iets wil bereiken wat er toe doet, heb ik van mijn
WEEKEND
ZATERDAG 28 AUGUSTUS 2010
Dilemma: Ellen ten Damme
heeft lang getwijfeld tussen
een carrière in de filmwereld
en een loopbaan in het theater.
‘Ik wilde niet bekend worden
van tv of van het witte doek,
ik wil bekend staan om mijn
muziek en theatershows.’
kaar een tijdje stom, maar dat kwam
later helemaal goed. Hij is nog steeds
de grote broer die me altijd beschermt.
Ik kan altijd op hem terugvallen. Wanneer ik moet verhuizen, of als er weer
eens een boom moet worden gesnoeid.
Het idee dat ik altijd op hem kan rekenen is heel fijn.”
Je zusje Judith is geestelijk gehandicapt. Voelde je je vroeger verantwoordelijk voor haar?
,,Mijn moeder wilde niet dat wij ons
druk maakten over haar; zij namen alle
zorg op zich. Wij hadden wel altijd de
taak om haar te zoeken voor het eten.
Zodra ze de kans kreeg ging ze namelijk op haar fietsje langs bij de buren,
op zoek naar iets om te snaaien. Ze
kreeg in het dorp van iedereen lekkers
toegestopt. Ook nu nog eet ze het liefst
elke dag patat en andere ongezonde
dingen.”
Judith woont in een begeleidwonen-
project. Haar moeder woont vlakbij en
zorgt nog steeds zoveel mogelijk voor
haar dochter. ,,Ze kent iedereen in
Roden, het dorp waar ze is opgegroeid.
Toch moet je constant toezicht houden;
mensen kunnen makkelijk misbruik
van haar maken. Ze is heel kwetsbaar.”
Denk je er al over na hoe dat moet als
je moeder er straks niet meer is?
,,Zeker, straks komt de zorg op mij en
mijn broer neer. Mijn moeder wordt
ook een dagje ouder, ze is nu 68. Ik had
me al een tijdje voorgenomen om een
tweede huis bij Judith in de buurt te
kopen. Zodat ik voor haar kon zorgen
als mijn moeder er niet meer is. Met de
familie had ik het nog niet besproken,
maar mijn broer bleek precies hetzelfde
idee te hebben. Plotseling vertelde hij
me dat hij een boerderij in de buurt
van Judith heeft gekocht, om alvast
voorbereid te zijn op later.”
Ten Damme pakt er een foto bij van
haar eerste verjaardag. Ze blaast een
kaarsje uit op de verjaardagstaart, haar
broer kijkt toe. ,,Ik ben en blijf zijn
kleine zusje,’’ vertelt ze glimlachend.
,,We speelden veel samen toen we klein
waren. In de puberteit vonden we el-
Is hij trots op wat je doet?
,,Mijn broer is van het zwijgzame soort,
hij zal dus niet zo snel zeggen dat hij
trots op me is. Toch weet ik dat hij bewondering heeft voor wat ik doe. Hij
komt vaak naar mijn voorstellingen,
soms een paar keer achter elkaar. En
dan koopt hij heel lief ook kaartjes, terwijl hij gewoon op de gastenlijst kan.”
Er is heel wat om trots op te zijn. Na
een kortstondige studie Nederlands,
vertrok Ellen naar het conservatorium
en de kleinkunstacademie. Voor haar
debuut, de film De Tranen van Maria
Machita werd ze meteen genomineerd
voor een Gouden Kalf. Daarna volgden
films, televisieseries en vooral veel muziek. Als 10-jarige zet ze al een bandje
op, The Rock Band, en later, op haar
16de, de band Funky Fusion. In die tijd
werd ze ook al benaderd om een plaatje
op te nemen, maar ze weigerde. ,,Ik
wist dat ik nog lang niet goed genoeg
was.” Inmiddels heeft ze vier solo-albums uitgebracht en slijt ze een groot
deel van haar leven op de bühne.
Ook in Duitsland is ze bekend bij het
grote publiek, vooral door de optredens
met rockster Udo Lindenberg. Hij ontdekte haar toen ze in een Duits zaaltje
op haar handen naar de piano liep en
daarna een gevoelige ballade aanving.
Rocker Lindenberg zat in de zaal en
was onder de indruk. Hij nodigde haar
uit om in zijn show op te treden. Inmiddels is ze al weer twaalf jaar lang zijn
special guest. Ze treedt op in zijn show.
,,Zijn fans zijn ook mijn fans.” Vandaar
ook het plan om een Duitstalige cd uit
te brengen. De vertaling van Durf Jij?
is bijna rond.
Een tijdje leek Ten Damme echt heel
groot te worden in Duitsland. Ze
speelde in televisieseries, films en werd
als dé actrice uit Nederland gevraagd
voor talkshows. Dat terwijl ze acteren
voor haar gevoel er altijd maar zo’n
beetje bij deed. Acteren gaat haar makkelijk af, en meestal vindt Ten Damme
het maar veel gedoe. Optreden met veel
beperkingen, zo ziet ze het. Op een gegeven moment had ze er genoeg van.
Wat gebeurde er?
,,Ik stond voor de keuze. Of muziek
maken en in het theater spelen, of meewerken aan een televisieserie. Het ging
om een hoofdrol in een langlopende
serie over een vrouwelijke autocoureur.
Het zou me wel een miljoen gulden zou
opleveren. Toch heb ik nee gezegd. Ik
was bang dat ik er anders teveel aan
vast zou zitten, dat ik nooit meer ➜
vader. Net als mijn drang naar onafhankelijkheid.’
7
WEEKEND 9
ZATERDAG 28 AUGUSTUS 2010
Een spagaat na de eerste voorstelling
van Cirque Stiletto in Carré.
Met Udo Linderberg op Curacao. Lindenberg. De Duitse rockster ontdekte Ten
Damme toen ze in een Duits zaaltje op haar handen naar de piano liep. Inmiddels is
ze al weer twaalf jaar lang zijn special guest.
Optreden op De Parade. ‘Die
blik heb ik altijd als ik viool
speel. Dan ben ik naar binnen gericht, in opperste
concentratie.’
➜ van het acteren af zou komen. Weet
je wat het is? Als je driehonderd keer
in het theater optreedt met je eigen
voorstelling, heeft dat minder impact
dan wanneer je in een film speelt of een
paar keer op televisie te zien bent. Mensen associëren je met een rol. Ik wilde
niet bekend worden van tv of van het
witte doek, ik wil bekend staan om
mijn muziek en theatershows. Mijn
Duitse agent verklaarde me voor gek,
en heeft me al snel uit zijn artiestenstal
gegooid.”
Wat maakt het uit dat mensen denken
dat je vooral met tv bezig bent, jij
weet voor jezelf toch dat je ook in het
theater staat?
,,Theater en muziek beschouw ik als
mijn échte werk. Dat is wat ik het liefste doe en waar ik dag in dag uit mee
bezig ben. Mensen moeten dat zien en
weten. Acteren is een soort luizenbaantje, lang niet zo uitdagend als
mijn optredens. Daar kwam nog bij
dat ik er niet echt op zat te wachten
om in één klap rijk te worden. Ik vind
het prima om een goede boterham te
verdienen, en dat doe ik ook, maar ik
ben wel bang voor de valkuil van welvarendheid. Als je meer dan genoeg
geld hebt, kan dat dodelijk zijn voor je
creativiteit en werklust.”
Die stap had vast ook iets te maken
met je drang naar onafhankelijkheid…
,,Absoluut. Ik kan niet zo goed tegen
het idee dat ik ergens aan vast zit. Dat
ik nu 120 voorstellingen achter elkaar
in het theater doe, is al heel wat. Vroeger had ik dat nog verschrikkelijk gevonden, maar in Cirque Stiletto heb ik
mijn eigen hoofdrol gecreëerd. Ik hoef
me niet in een of ander keurslijf te
wringen.
Het is trouwens ook een wijsheid die
met de jaren komt. Vroeger pakte ik
alles aan wat me leuk leek. De laatste
jaren stippel ik meer mijn eigen route
uit. Op een gegeven moment nam ik
het besluit: muziek en theater maken
is het belangrijkste, de rest doe ik eromheen.”
Het geldt bijvoorbeeld ook voor de
periode dat ze borstkanker kreeg, in
2005. Ze onderging een borstbesparende operatie en daarna een chemokuur. Zelfs in die tijd bleven haar
optredens het allerbelangrijkste. Film-
Op Terschelling. ‘Hier banjer ik het
liefste rond, alleen maar gadegeslagen door een koe of een schaap.’
Het affiche van Ellen ten Dammes theatershow Unbeschreiblich Weiblich. In het
programma, een hit op onder meer festival De Parade, bracht ze nummers van
Duitse en Engelstalige helden.
HET FOTOALBUM VAN...
ELLEN TEN DAMME
Ook met dames. Ze is kortstondig getrouwd geweest met een Duitse acteur.
Daarna kwam ze in een relatie terecht
die ‘niet echt gezond was’. Ze vond het
moeilijk om bij ‘die manipulatieve vent’
weg te gaan, totdat vrienden haar
deden inzien dat ze er anders aan onderdoor zou gaan. Vlak nadat ze die relatie verbrak, ontmoette ze haar nieuwe
liefde Robin, de gitarist van haar band.
,,Ik vond hem bij zijn auditie al meteen
leuk en het duurde niet lang voordat
we samen iets kregen.”
Heel lang heeft Ten Damme gedacht
dat ze geen kinderen wil, maar met
Robin dacht ze ineens ‘zullen we misschien toch?’. Maar hij wil er niet aan,
ziet een leven van optredens en kleine
kinderen niet voor zich.
‘Mij krijg je met
geen stok dat
theater meer uit.’
maker Rod Hodelmans maakte een
documentaire over die periode, getiteld As I Was Wondering Where This
Mixed-Up Little Life Of Mine Was Leading To. In de documentaire is te zien
hoe Ten Damme stug doorwerkt, de
operatie en behandeling even tussendoor lijkt te doen. ,,Natuurlijk was het
wel een zware periode, maar mijn
leven was tegelijkertijd zoveel meer
dan die ziekte. Dat wilde ik laten zien.
Borstkanker wordt altijd neergezet als
een groot drama, maar soms kun je
dus prima verder gaan met je leven.”
In haar liefdesleven heeft ze na negen
jaar aanrommelen eindelijk voor zichzelf gekozen. Lang was liefde vooral
veel feesten, met veel korte relaties.
Dat lijkt me best frustrerend.
,,Nou, ik had niet ineens enorm rammelende eierstokken. Het is meer dat
ik op de valreep dacht dat het toch
wel leuk zou zijn. Maar hij wil niet,
dus dan houdt het op. De kans is nu
sowieso wel heel erg klein geworden...’’
Een van je dromen was ooit een klas-
sieker te maken. Een nummer dat iedereen zich over twintig jaar nog weet
te herinneren en luistert. Dat is nog
niet gelukt.
,,Nee, maar het kan natuurlijk nog
steeds. Ik hoop dat ik alleen maar
beter word en op een gegeven moment toch echt die klassieker uitbreng. Over een jaartje of vijftien zal
de spagaat nog wel lukken, maar zo’n
heel intensieve show als ik nu doe, dat
gaat dan niet meer. Tegen die tijd zit
ik in een mooi gewaad op het toneel
achter een microfoon, alleen maar liederen zingend. Nee, mij krijg je met
geen stok dat theater meer uit.’’
Nu we toch aan het dromen zijn;
welke foto wil je over tien jaar in je
album hebben?
,,Dan heb ik een buitenhuis ergens in
de duinen van een Waddeneiland. Terschelling is nu al mijn toevluchtsoord,
daar banjer ik het liefste rond in een
slobbertrui, alleen maar gadegeslagen
door een koe of een schaap. Op die
foto sta ik voor dat huis, tussen rondscharrelende dieren. En aan de muur
hangt de gouden plaat van die felbegeerde klassieker.” ■
‘Geld kan dodelijk zijn voor je creativiteit en werklust.’