ana lesko poze

Transcription

ana lesko poze

"HerçT bire şOrl deste hlmmet
Zebt kir ji xwe re bi mM dewlet
Be ceng Oddal Obe tehewwir
Oet ve şOxle mekin tesewwir"
-Ehmede Xani-
5
Buha: 5.-DM
Welatparezen Kurdistan
ww
Payiz 1990
e.
co
m
RewşenbTren
w.
ne
te
w
Kovara Yek1tiya
Hejmar
TEWAN
o
TOLE
Ll
KURDISTANE
- IV A. Dicle
ı
Rewşen
ı
REWŞEN
KOVAREKE KURDi YA ÇANDi. HUNERi.
WEJEYi. DiROKi Ü RAMYARi YE.
SALE ÇAR CARAN DIHE WEŞANDIN .
XWEDi Ü BERPIRSIYARE
KAREN WEŞANDINE:
YRWK
(Yekitiya Rewşenbir€m
Welatparezen Kurdistan)
Max Str. 50 - 52
5300 Bonn 1- BRD
Tel: (0228) 63 09 90
REZKIRINA NIViSAN:
w.
ne
te
w
Weşanen REWŞEN
e.
co
m
KOVARA Y_!:K_friYA REWŞENBfREN
WELATPAREZEN KURDISTAN E.
Navnişana
Kovara REWŞEN:
Max Str. 50 - 52
5300 Bonn 1- W . GERMANY
GELi XWENDEVANAN
BIBIN ABONEYEN REWŞENe
DI WARE NIVıSAREN
Jl KOVARE RE HATI DE .
:E
Q
~
.S
'ö
~
~
KARTA ABONETlYE
Jl KEREMA XWE RE
Jl HEJIMARA ...... . PE VE
MIN BIKIN ABONEYE/A
KOVARA REWŞENe
~
~
DEMA DAXWAZEK NE HATIBE
0
Nav: .. ... .. .................. ...... .
DAXUYANil<IRIN.
~
Paşnav : .. .................. .... ..
WEGAvE
MAFE SERRASTKIRIN.
WEŞANDIN
ww
NE-WEŞANDINA NIVıSARAN.
YE SERNIViSARIYA
KOVARA
REWŞENe BIXWiNIN
AN
REWŞEN
REWŞENe
BIXWAZIN
REWŞENe
BELA V Bl KIN
E.
Jl KOVARA REWŞENlJ
3CXXJ NIMÜNE ÇAP DIBIN
BUHA:
5.- DM 1 20.- SEK 1 1.- ~ /5.- SFR
15.- DKR 120.- NKR /15.- FF
REWŞENe ReHINlViSIN ·.
ı
g_
c:
o
NavnTşan :
.... .. .. .............. .
s
~
~ ....................... ............... .. .
~
~
=s
c(l)
~
Cb
5
.o
o
't
•.;g
;:,
CQ
Bank:
Ekram Nassan
Posgiroamt Koln - BRD
Konto Nr: 21 21 14-504
Aboneyen heja .
Vi ci hi dagirin ü tevii kopiyeka
pele razandina berambere
20.- DM yanji 35.- DM pere
bişinine ser navnişana YRWKe.
Rewşenbir~n Welatpar~z~n
Kurdistan
Hejlmar 5 - Paylz 1990
.c
om
Kovara Yekittya
Rüpel 19
te
we
Rüpel 8- 18
NAVEROK
RO pel
Rüpel 49
ww
w.
ne
Name ji xwendevanan re ................................................................................................ 4
Nameyem Xwendevanan ........................................................................................... 5 - 7
Hevpeyvinek di gel Casima CELiL .......................................................................... 8 - 18
Dimenek ji pnenigariya ismail BEŞiKÇi ....................................................................... 19
Hevpeyvinen Angelika BEER Cı Marko TRONTi- Di gel ismail BEŞiKÇi ............. 20 - 24
Çend tabiniyen li ser zirnan Cı wejeya klasiki 1 M. Şevhat .................................. 25 - 29
Folklorde zazaki ra çend nimCıney 1 J. Espar .................................................... 30 - 33
Tewan Cı tole li Kurdistane 1A. DiCLE ...................................................................34-37
Ehmede Xani - rewane gel, hunera vehunana helbestan 1R. Ciziri ..................... 38 - 43
Ji hunera çerxa 15 1Beşir Botani .......................................................................... 44 - 45
Oonsolosxaneyen iraqi Cı gotinen peşiyan 1Gabar Ç............................................ 46- 47
TenbCıren kurdi 1Gule Silopi ......................................................................................... 48
Niştimana xwe binase: Hewler 1 Piştiwan B................................................................ 49
Kurd Cı Kurdistan-Bere 112 salan bi çaven biyaniyan 1THUNMAN-HELLWALD 50- 53
Helbest 1Hozan ...... .. .. ... .... .. ..... .. .. ... .. ....... .. ....... .. .. ... .. .. .. ... .. .. .. ..... .. ..... .. .. ... .. .. ..... 54 - 56
Ji Rohilata Navin çend teraqen hingivin 1 Resul .................................................. 57 - 59
Ozal Cı Bush Cı Reagan 1Kurdo ..................................................................................... 60
Kovarak ji nav tariya zindana dagirkeran - ŞEWQA BERXWEDAN ............................ 61
XaçatCır Abovyan Cı pirtOkeka wi ya bi nave "Kurd-Ezdi" 1 B. lzet ................................ 62
Berxwedankari Cı gerdenazadiya Erne GOZE 1R. Dengir ..................................... 63 - 66
Bang Cı vexwendinek - Ji vekoliner, hunermend, diroknas Cı zanyaren Kurdistane re 67
Rüpel 48
REWŞEN
<EWŞEN
Rüpel 50-53
Rüpel3
RewşenbirAn Welatpar~
Kurdistan
Xwendevanen heja
Disa ezmane Kurdistane dibe mij u
duman. Disa Mhna bariıda kutayi xwe li
poz u revilan dixe. Disa gurme - gurma
e~~a~ ~iqe- şi~ brıis_kan e, ez~nan vediCintqmm. Denge gaven gerillayen me y8n
qehreman, paytexta dijmin ji bini ve dileqinin
u zingila azadiye bilind dikin. tdi ew
Kurdistana ku ji bo me büye jiyan, bi kincen
bıikan xwe ji me re dixemiline u xwe ji bo
roja birine arnade dike. Keli bi keli, dem bi
dem, roj bi roj, girsen gele me, ji bo rizgarbıina ji zenciren xwe yen koletiye, seri li
raperinan dixin u behtir u perwa, bi kevir
u kuçik, bi dar u dep, bi çeken xwe, dihajon
ser dijmine kedxwar u talankar. Mizgini u
awazen serketin u seriiraziye diyari gele me
dikin. Ji Nisebine, ji Cizira Botan, ji Merdine heya navenda Diyarbekre, radibin ser
xwe u li hevberi mirine şer u cenga jiyane
li dar dixin. Di tax u kolanen di bin desten
dijminan de, karwane xwe yi girseyi u
şoreşgeri bi revedibin. Bi ew diruşmen ku
zike ezmanan diqeleşin: "Biji Kurdistan!
Bimre Dagirkeri! Bimre Dewleta Tirkiye! Biji
Serxwebıin! BijiAzadil Biji PKK!· Bi van
deng u awazen şoreşgeri, gav bi gav, her
ber bi roja serxwebun u azadiye diçin u
bi dil~i germ hembez dikin.
zinetkariya xwe biafirine, d8 disan Ji, awiren
zaroy8n azadixwaz, de disan Ji, ka/8n ku li
dawiya temene xwe li jiyaneke serbixwe
digerin u tifingen baz u eyloyen serfiraziye,
gerillayen Meşa Rizgariya Gele KurdistanARGK'e, dengen xwe bigehinine tavayi
cihane. Dare wan e zore, d8 were şikenan
din. De seri li ala wan ali serçiya u baniy8n
Kurdistane, were tewandin u de ala me ya
netewi bi sertirazi u serbesti pelan bide xwe.
qenc were hilgirtin. Ji ber ku wan, her fişten
giriJdaye ziman, çand, tore u w{Jjey8n me,
xistine nav çembera asimlasyone. Heya ku
em kefepara bav u bapiran, ji we çemberiJ
rizgar bikin, divet em p{Jnüs u xameya xwe,
her weke tifinga şoreşgeran bi doliwgeriya
biyani de biteqinin. Rola penüs u xame, di
diroke de geleki bilind e. Weke ku tirsa
dijminan ji tifinge heye, her wisan, tirsa
dijminan ji penüse ji heye.
Ev e asteng u alaziya ku dijmin tede diji.
Dijmine poz u şerefşikesti, her rojen diçin
li ber linge yeki digere. Je haware dixwaze.
tdi nikare tu çarenivisan ji rewşa xwe ya
keti re bibine. Roj bi roj, qonaxa şere me
ye matdar berz u bilind dibe. Lehiya
şoreşgeri ya li Kurdistane xurt u har dibe.
Pe/en xwe dihaveje ser rejima dijminen
faşist u yekifiya gel ü gerilla tirsa mirine
berdidine dile leşker u serleşkeren arteşa
tirk. Xaka Kurdistane ji bo wan dikine dojeh
u goristan. Dijmin li ber van lebat u karguzeriyen serxwebünparezkar, neçar u bezar
maye. Ji ber ve sederne ye, ku her rojen
diçin, mina kettar u çeqelen piştşikesti u
ziravqetiyayi, bi hemu /iv u lebata xwe, xwe
li bin gutıen kaş u zinaran dixe. Je re baş
diyar bıiye ku çi re u çareyen ve çune li ba
wi nine. Weke civatnase tıeja ismail Beşikçi
di axiftineka xwe ya li gel parlamentera
almani Angelika Beer u rojnamevane itali
Marko Tronti dibeje: "ew bi xwe gav ji ve
qade ber bi paş ve dihaveje u
li ser
çareserkirina pirse ji hıirdibe. Yan bi rasti u
durusti pirse çareser dike-ku nikare ve yeke
bike- yan ji ji
meydane derdikeve diçe.•
Be/e çuna dijmine hov u har gelekne maye.
Rojen nezik, d8 van golinan bigunc8nin u
ew roj dirok de ji bo me kurdan ji riipeleke
nuh u taze veke.
Di vir de mirov dikare bib{Jje, delarneta
rojnamegeriye ya heri pevist ew e, ku
nekeve data burjuwaziya biçük, ku çand u
tareya kurdi di IJa?.ara bazirganiye de, erzan
u biJnirx difiroşe. /ro bi çand u tareya kurdi,
ku bi sede - salan hatiye parastin, di/izin.
Divet rewşenbiren welatparez, xwe ji vi baye
ku mirov bi saxi dike gore , biparezin u di
reça serbixwebün u azadiye de, ji xwe re
ciheki bigirin. Rümet u bilindbıin, li ser ve
riye ne.
te
we
q
Hejima 5 - Paylz 1990
.c
om
Kovara Yekitiya
we
ne
we
veca
Weke ditıete zanin, şareşa rizgariya
netewa Kurdistan, bi wan hilgavtin u hilpiş
kinen xwe yen tunde, rupela diroke ya
kevnar ditewine. Rupeleke nuh vedike u bi
xwina xwe ya sor li ser dastanen berxwedane dinivisine. Ji ber ve sedeme, neyar
erişen xwe y8n duri mirovayetiye, li ser
welatparez u niştimanperweran xurt dike.
Baş dizane ku Kurdistan roj bi roj, ji bin
karbidestiya wi derdikeve. Edi hew dikare
xwe bipareze. Bi kurti, bizava şoreşgeri bi
her awayi u ji her aliyan lle, bireve ketiye.
Yekiti u lcomtJn gel, ji ya zarayan bigirin,
heya bigtıe yekitiya kal ü oldaran, anku ji 7
sali heya 70'e sali, tev ji bo amanceke, di
~ reveçıine de, kar u xabaten xwe dikin.
1~ neziki, hemü miroven qada welate me,
di her emr u temene de, xwe pozberi dijmin
dikin u erişan li hevberi dijminan li dar dixin.
Her wisan ji, di tevgera rewşenbiriya welatparez de, erk u delamet, li gor rewş ü nire
Kurdistane, xwedi bareki giran e, ku divet
ww
w.
Dagirkeren tirk, bi her cure u babelen
hovitiye, çi ji aliye sansurkirina rojname u
weşananve u çi]i,jialiyeserbestnehiştinuqe
dexekirina arnadebUna rojnamegeren biyani
li qad u heremen şeri de, dixwazin lebat u
karguzeriyen geleri biniximinin. Bi bangeşi
u propagandaya weşan u publikasyonen
xwe yen sextekar u duru, dixwazin, rastiye
şaş u çewt nişan bidin. Di we hewl u
keferate de ne, ku ji awira gelemperi u
denge giştiye cihani re bidine daxuyanikirin,
ku kurd ji ve jiyana xwe şukurdar u razi ne.
Dibejin "qet pirseka bi nave pirsa kurdi li
Tirkiye nine!" Dijmin dixwaze bi ve derewa
xwe ya ku ew }i pe bawer nake, tıezen
demokratiki u mafmirovhezen cihane bixapine. Le be/e fiıre- fiıra hers u nitfina gele me
ye leheng, hemu dunya bi xwe hesand u
ve durıitiya dijmine derewkar u sextekar li
peşberi tevaye cihane eşkere kir. Gele me
careke din da zanin ku tu çember li banga
serxwebıine nakeve u tucaran ev deng
nayete nizimkirin. Gele me, careke din da
nişandan ku her çend hovitiya dijminan
xurt bibe, her çend away8n nuh ji sitem u
REWŞEN
u ser ve bingeh{J, bi ve bir u baweriya
ku çi Mz, çi nitıerinen din en çewt, nikarin
me ji ser bixin, em disan bi ve hejmara
REWŞENe ya p{Jncemin, ku mina guleke
di gulistana tareya kurdi de vebüye, diçinin.
Em hevidar in ev berhema me ya çandi ü
torevani, bi çaveki rast ü durust, ji aliye we
lle, were nirxandin u di bin çavan re were
derbaskirin. Hinge em'e geleki şad ü dilxweş
bibin.
Di dema çüyi de, tekiliyen me bi zanyar, xwendewar u kategoriyen girsen geli
re, xurt bün. Mişe (ge/ek) name gihane sernivisanya REWŞENe. Naveroka wan, bi gelemperi pirozbahi u spasiyen ji bo Kovare
bün. o; gel nirxandin, peşniyar ü rexneyen
wan, me ge/ek berhem ji, ji xwendevanan
wergirtine. Li gora derteta rüpei{Jn Kovare,
em pişkeke ji wan diweşinin. Em'e ji
hejmara 6'e ü peve, li gor derfete, rıipeleke
yan du rıipelan, bersiva nameyan }i bidin.
Beri ku em bigitıejine dawiya ve nameya
xwe, Mwya me ji xwendevanan ev e,
ku di ware çand, tore u babelen din de,
nivisar ü berhemen xwe, bi berdewami
bigehinine Yekitiye. Ber bi damezirandina
Yekitiya Nivisevanen Welatparezen Kurdistan, Yekitiya Rewşenbiren welatparezen
Kurdistan- YRWK'e xurttir bikin. Em p{Jkve
di bin ala Yekitiya xwe de, bi her awayi erişi
ser mirovkujen biyani bikin.
- Bila her gav dirüşmln me, wisan
bilind derıg bitlin ühemü babettJn berhem
ü nivfsarln me, bila her dem ji bo
gehiştina ewça serxwebün ü azadiya kurd
ü Kurdistanl bini
REWŞEN
RQpel4
Kovara Yekitiya
Rewşenbiren
e
Nameyen Xwendevanan
Hevalen delal,
Çetinahiyen rastnivisa kurdiya nüjen, de
hina bimine. Bi tene welate Kurdistana serbixwe de çareyeki (derrekiki/hiliki) ji van çetinahiyan re bibine. Le, ez bawer dikim, ku
REWŞEN dikane, peşkareki mezin Obihngeheke serrastji bo serhatina Osergeyiştina rastnivisandina kurdiya nüjen bike. Ew kesen,
koman ku dibejin, ku ew bi vi kari radibin, le di
eyin wexti de ji, li diji serxwebüna welet dicivilin, bi semakevin Obehtiren wan ji derew e, ew
kari risa Oxweperist diki n. Bi tene rewşenbir
Jimaraçaran akovara REWŞENe, ku esta
(tehnga/mustewa) we bi rasti ji bilinde ode her
bilindtirine kovaren çandiyen nüjen en din en
kurdi birnine Obi serkeve. Bi sedan rewşenbi
ren kurd Obiyani ji neha de, di REWŞENe de
rehbereka yakkirini Oronakdar dibinin Oxwe
tevrı kerewane we dikin.
Ez ji we re listeyak lehristik li ser lerhengen
kurdi dişinim. Hinekji wan derketine Ohinikji
hina derneketine. Weki din ez hevidar im, ku
hün di kare xwe (me) da peşkevin!
• Dayka Kurdistan!
LahndikAt te çar in
Oli çar ciyan belav in
lro ezA nizanim lori-lori
OlayA-IayA,
ww
w.
n
Hunermend Erdewan ZAXOYi, bi deste
Baasa faşista lraqe hate şehidkirin. U sala
1986'e, dengbeje bi nav Odeng Erdewan
ZAXOYi li bajare Bexdade hate girtin. Ji ber
çend strane ramyari (siyasi) ewet ku wi, li
ser kurdistane li ahangeke gotin, ji we roje
hetasala 1989'e, kesenedizani, ka çi pe hat
oka li kijan girtigehe ye. Li havina ve sale,
laşistexwinmij Seddam hatebajareZaxo'ye.
Uwe 're day ka Erdewan çü del wi Opirsiyara
kure xwe je kir. Pişti çenda, rojeke hukmeta
lraqe ya faşist, kaxeza miri ne ji mala wan ra
birekir oli ve 're jiyana vi welatparezi, bi dumahi hat. Ez, Erdewan ZAXOYi ji zaroki nas
dikim. Bi rasti, her li zarokiya xwe, behina
Kurdistanele dida Oevindare welati bO. Her
axiftin Ostran li ser digotin. Usala 1982'ye,
xwe gehande relet şoreşe li Kurdistana başür.
Bele her weki her mirovek peşverü nekari
bistire. Cihe xwe li nav ve şoreşa paşketi
bibinit, çimku ve şoreşe, re ne dida mirovet
şoreşger Oxudan bir Obaweri. Pişti çend
wexteke, li irane ma Ovegerya Kurdistana
başür. Bi dileki çirmisi O nexweş. Ew pişti
hinge ziviri hat bajare Zaxoye Oli we 're ma
Bi silavAn hevalti
Abdallah Osman
heta hate girtin Oxatira xwe ya dumahiye
xwest. Ez çi caran ji birnakim wexte vi dengbeji digot:
nameyak li gel çend kart Odestura YRWK,
ji desteka reveberiya REWŞENe, gehişte
deste min. Ez geleki pe xweş birn Ogelek
keyfa min hat. Hividar im hün di hemO kar O
baret xwe de serkefti bin. REWŞEN kareki
gelek piroz e. Divet hün her berdewam bin li
derhinana we.
REWŞEN
bixwazin ew de bikaribin, serhatin, sergeyişti
na Orastnivisa nüjen Oyekitiya kurdipekbinin.
et
ew
e.
c
Ez li ser derketina hejmara çaran, ji kovara REWŞEN'e pir dilşad bum. Bi bir Obaweriya
min, hemü kesen xwe rewşenbir dibinin, bi
berxwedana (berdewama) ve kovara peşengi
Obihngehdanayi, ji bo paşketin Oxwegirtina
ziman, reziman O nivisen kurdi yen nüjen,
biheztir Ozortir bO. Tişte bi tevayi baş Orast di
jimara teze de ev e, ku xwedi naverokeke
bihngehin Ozanisti bün. Weki hün dizanin, ez
behtir girani didim sertişten zanisti Otiwejin
(kofinAegerin/abhas). Çimku miroven ve kovare dixwinin, dixwazin bi tiştini gelemperin ler
bi bin, bi babetini gerangi nasbibin. Nerina min
li ser texistina helbestan (hozananlşihran) di
kovara REWŞEN de ev e, ku pir kesen helbestvan bi rasti derewan dikin, yanji naxwazin,
zanebün Oseyren (nirinen) xwe, bi şeweyeki
zanisti Oaşkera, yanji bi şeweyeki, ku hemO
xwendevanen REWŞEN'e je sud wergirin,
bidin nivisandin.
om
Hevalen heja yen li kovara
REWŞEN'e, Silaven hevgirti
yen germ ji we re ı
ji bo kij lahndi kA bAjim?
Dayka Kurdistan!
Ma her dA bAjin yan Kurdistan?
Ma her dA bAjin yan qebristan?
Ji bo çi welat maye bA xudan?
Ev ro maye li bin destan.
Dayka Kurdistan!"
udümahiye, sed silav li ser rih ü cane
Erdewan ZAXOYi ü sed hezar silav li ruh O
cane hemi şahiden Kurdistane. U gel
silavet min yet germ bo hemi xebat Okaret
REWŞENe.
Erdewan Zaxoyf
Cotyar Zaxoyt
12 lion 1989/ Amsterdam
RQpel5
Kovara Yekitiya RewfenbirAn Welatpar~ Kurdistan
Hejlma 5
Paylz 1990
Hevalino,
Bi silavAn rizgariya netewi
HavaJAn delal,
. Di ve dawiye de, li her çar tıeıen Bulganstane, meşen protestokirina siyaseta
dewleta Tirkiye hatin ç9kirin. van meş9n
protestokirine, pirsa destdirepya Tirkiye li
nava Bulgaristane, anin ziman.
~i ~av~ van meşan de, meşinek geleki
mezınlı bajarePiovdiv,
Gel6 BulgaristanA yA tıAja,
HemQ kesAn pAşverQ Qsosyalist!
Bi nave hem uxwendekaren kurd li Bulem dixwazin piştgiri u dilsoziya
xwe, ır. bo we nişan bidin u biratiya gelen
Bulganstan u Kurdistane binine zimen.
om
Kovara REWŞENe gihişte dest~ min.
Ez, pe geleki kefxweş Oşad bOm. Le bele
ez dixwazim bioojim ji bo çi, we ew pirtOken
min ji we xwestine, we pmin re ne şandin?
diroja 1.6.1989"9
~·_ku bi ~rçiva peşengiya avahiya Partiye
garist~ne,
Hevalino
Weki di~ ji em dixwazin li ser rewşa
~ku~ Kurdıst~ne. li ser asimilasyona ku
bi gele kurd hatıye spartin, li ser kemaiTzme u li ser perçiqandina mafen mirovi li Tir~ye, we ~gahdar bikin. Dewleta faşisten
tırk, hem u rengen ledan Oqirkirinan li ser
gele me pektine. larokan ji hemooza
dayiken wan vediqetine. Bi desten xwe yen
g~mmar, dest direje namusa keç u jinen
mıroven hejar u reben dike. Gundan talan
Oweran dike u dişewitine. Malen xelke bi
ser Sere wan de tine xware uxelk koçber u
penaber dike. Çawa ku di diroke de, çine n
~destan Tirkiye, gele Bulgarisıane qir kinne, ve oobextiye, ji we hin hovtir u
dijwartir, bi ser sere gele me de dikin.
et
ew
e.
c
iroj şoreşa li welet veketi, ledanen mezin O
dijwar li dagirkeren tirkan dixe, serihilelan o
berxwedana geleri dawiya bindestiy~. dawiya
st~~ ka~~ Odag~rk~ ku welat~ me dagirtine,
nezık kirıye. Lıvbazıyen ku ji dest~n peşmer
gey~n qehreman, li bakur~ Kurdistan çedibin
tayamirine berdidinenava dijminen kedxwar:
Tirseka mezin li nav wan peyda dikin. Tirsa
tunebün, tirsa hilweşandine ye ev. Uyanan
peşmergeyan li ber çaven faşisten tirkan, büne
~zra~~n m_iri~. Jiyan li ber wan kirine gora reş
u tan. Dızanın ku dawiya wan bi dest~n
ARGK'~ ye. Lewma xew Oxwarin li nav wan
bü~e jehr Ozeqqüm. Deriy~ dojeM ji wan re
hatıye vekirin oooyi hejimar cendeken faşistan tevli kum en xwe yen gernar t~ de disotin. Cirm Otoleya qirkirina gel~ me bi serzed~yi d}din. Gelo çi~a Oji bo çi, gehiştine v~
~pelu~~? P~peluka tunebOn O qirkirine?
Çıma lı metropol Oli çolistanan oonan Oav
tazi Op~xwas in? Ji bo çi wan em xistine v~
merheliı ku em şev Oroj kar dikin, le nane
beyani heye Oye nivroj~ nine? Gelo sedem çi
y~? Sedem~ ve neheqiye OOOedlahiye çi ye?.
Bı hezaran pırs t~ne ser zimen. Le, gelek ji me
hene, ku bi bersıv~ nizanin. Yan ji xwe dikine
nezan. Bersiv ev e; dara jiyana me bi eşeke
kur Odijwar ketibO. ~şeke kevnar ketibO koka
w_e. -~in je hişk kiribün Ohin ji yen li ber
hışkbune hene. Gelo ji bo parastin Odermankirina ve dare, çi giring bO? Eger dermanen
hezar bijişk odermandaran, li şaxen we bibin
ku rizgari ne ji eşe bu; ji ber ku jan di koke de
bO, di qurm Orehan de bO.
• _Kok~ ~şa me ji bindestiya welate me ye.
Ji bo em xwendekaren kurd li Bulgatekili meşe bibin opankarteka bi
nave kurdan di meşe de hildin, em çOn ba
berpirsiyareke dewleta Bulgaristane. Me
ev da-xwaz je re bir Owan ji daxwaza me
pejirandin. Ji bo em tekili meşe bibin, me
xwe arnade kir. Bele hem uhevaıen grOoon
kurd, en reformist, pişta xwe dan me O
gotin ev pirs ne pirsa me ye.
risıane
Di roja 1. 6. 1989'e de, me bi nave
hem Oxwendekaren kurden li Bulgaristane,
gotarek li peşiya gele Bulgarisıane ye bi
hezar~n kom bObOn, xwend. Gotin geleki
germ ubaş hate guhdari kirin. Pişti gotine,
me xwe da balyozxana Tirkiye. Di we şeve
de saet 23, di nava dengubehsa radyo o
televizyona Bulgariya, ev rOdan, mina
xeber peşan bü Oroja din di hemü weşan
kovar ü rojnameyan de hate weşandin. '
w.
n
~ rızgarı u derınane ve bindesliye çi ye?
Rızgari Oserbixwebuna weıet bi xwe ye. Derm~n ji_luley~n tifi~en me ne. Weki peşeng
ekı mılletekı gotiye: "SerxwebOna geları ji
bi reket u bere xwe da balyozxana Tirkiye.
IOieya tifingan re derbas dibe.·
'
Jiya~a..ku e~ te de ne, mirineke reş O
eşkere u dııwar bO.
ww
Roje hezar cari em mi ri ne
bi çavan dibinin. Ji deve dijminan, hezar sixef
O~ot~nen oonamüsiye dibihisin. Roje hezar
axın ukeseran berdidin Odioojin: Ax welat! Le
welat bi gotinan naye! Welat tene bi xwestek
Oheviyan ç9nabe. Welat bi kar oxebate bi
ceng otekoşine, bi şer oxwine oberx~
ne rizgar dibe.
Ciwantirin slav
D. Hoşiyar
TBN (tebini): Destpeka nameya D.
Hoşi~~-~i hejimar~4'e de hatibU weşandin. Ji
ber dıreııya we, lı du beş ohejimaran hate
dabeşkirin.
REWŞEN
Bi rasti, ev tekili Ogotina me, mina ku
tu kulmeke li serçave kesen reformi st bidi
weha li wan giran hat. Niha li Bulgaristane'
ji zar~en biçük oheya kalan ixtiyar, ~
kes, lı ser pirsa gele Kurdistane xeber
didin. Ev pirs bi ve rOdane xwe piçeke din li
~v civata gele Bugariya da ber çavan.
Dıve her ciye ku kurd le hene, bi van
awayen rOdanan, pirsa gele xwe bikin
maıe denge giştiya civate.SeferberbOna
piştgiriya wan welatan geleki giring e.
Daxwaza me ew e ku hOn hem Oweşa
nen partiye obi taybeti ji yen kurdi u erebi
ji bo me birekin Okiteoon diroki bişinin.
(...)
Gotara ku me jikoma gele Bulgarisıane
re xwendibO, bi kurti ev e:
•
~wleta faşisten
Tirkiye, ji aiTki ve,
ser mafen mirovan dibarine uji aliye din ve ji, bi her
awayi dijminahiya mafen mirovan dike u
maf~ n:ıiro~an li bin lingan de diperçiqine.
T~w ırOJ, qıyma xwe tenebi vi nayne u
dıxwaze desten xwe direji nav sistema
sosyaiTzme ji bike urewşeke nebaş derxine
hole.
hestıren krokodi1an, yen derewin li
Em bi naven hem uxwendekaren kurd
careke din piştgirtina birayetiya di nav~
~elan de diy~r dikin u hevidar in ku piştgi
~yeka ;exm ~ tund di navbera gelen Bulganstan uKurdıstane de hebe. Disa em bawer
dikin ku iroewdijwariyen ku hene de nikaribin !i peşiya peşketina sosyaiT~me obirayetiya geları rawestin.
- Biji yekgirtina piştgiriya di nava
geiAn Bulgaristan QKurdistan!
- Biji internasyonalizm o birayetiya
geiAn cihanlti
- Biji aşti OmatAn mirovanl
Feyaz Mihemed
Bulgaristan
RQpel6
'
Havailm Heja Odelal
di redaksiyana kovara REWŞEN da,
slaven minen germ ji were ü ezji bona vi kare
we ye giranbuha ü bi rümet, we hemOkan bi
heri germi himbez dikim üdeste we dişidinim.
Hevalno!
Bi rasfı ezaboneyeki REWŞENeye kevn
im. Le bele cihe min hate guhartin. Neha ez li
Bulgaristane, li Sofiyadiminim. Min REWŞEN,
li welat, bi riya kurdek heval ve wergirt.
U Bulgarisıane xwendevanen kurd pir
hene. Gelek dost dixwazin bizimane dayka
xwe bi xwinin übinivisin. Ji bona ve yeke, em
dixwazin ku hün hejimaren bere ji me re birebi kin. Eger hün bi karibi n ve bi kin, erne pe pir
0 PKK
Pişti ku
kefxweş,
BirayAn delal,
bextiyar ü şad bin.
ve
Ji bona
yeke, belku rojen ku werin,
mirov bi karibe ji bona durustkirina dernezirandi na liqe YRWK'e li Sofiya, xebate bike.
Eger we program çekiribe, jimere we Fbi
rebikin, ku emji, wenişanexwendekarekurd
bikin ü guftügo li ser hindama rexistine bikin.
Yen rexistin ji wan re gerek e, miroven wilo
gelekin.
Erne nameya xwe direj nekin. Em carek
din slaven xwe ji were bi re dikin. Kefxweşi
behra we be ü em hevidar in ku kare we her
dem ü roj peş de here. Dive penüsa xwendevan ü Rewşenbiren Kurd bibe weke gulle ütekeve nav çave dijmine gele me.
ez ji dil da dixwazim weşandina
piroz bikim. Ev ji bo peşvebirina
xebata gele kurd, livek ü gavek pir heja ye.
Min du hejmaren we ditin ü xandin (1, 2) ü
geleki ecibandin.
beri
gişti,
REWŞEN
. Min dit tişten geleki baş ü heja te de hatine
nivisandin. Ji bo we, ez dixwazim, ji kerema
xwe, hün min bikin abcneye Kovare.
Min ji bo buhaye abonetiye, pere li ser
kentoya YRWKe, şandin.
navnişana
Ji kerema xwe, hejmaren ji 2 ü bi şünda
ji min re bişinin. Bi şoren din, hejmaren 1, 2
bere li cem min hene. Her roj ü her dem hün
xweş ü sax birn inin.
et
ew
e.
c
Le, xwendina we li welat, hin behtir xweş
bü ü gele me Rewşenbiren Kurd li weıet , bi
xwendin ü ditina ve kovara heja, pir bextiyar
in.
EM
Helimar 5 - Paylz 1990
om
Yekitıya Rewşenbiren
Kovara
bi sa ya xebat ü keferata PKK' e,
rast ü rewa ü pişti ku hiç parti ü sazi ü hiç rexistineka kurdi li Kurdistana bakur ne mayi ü
pişti ku endamen wan ji dil ü can xwe ki ri n hevalbenden PKK'e... em dibihisin ku hinek ji
endamen wan parti ü saziyen li Ewrüpaye,
xwe dikin kosp üasteng di reya xebata PKK'e
ya siyasi da!
- Biji Hevgirtina RewşenbirAn Kurd
di binA ala YRWK' A del
- Bila kar Q xebata REWŞENA bibe
kelemA ber çavAn dijminanl
NübarZaza
"Hurriyet"e ra şkandin üji bebextiya xwe gotin:
Bi silavAn birati
A. Mistera
Deholvanek
- Em de sinor li PKK' e bigrin ü koka wan
ji dinyaya biqelinin."
U meha Remazana bori, merikeki mitrib
çü nik qeymeqame Miserbine ü je ra got:
Yani eger dewleta tirkan çeken kimya yi li
diji miliete kurd bi kar binit, em de sinoran xwe
bigrin ü nehelin ku bihene nev axa me ...
Helbet vi "xweş mirovi", bi fermana xezüre
xwe Seddam şekir belav kir.
- Efendim tu destüra min bidi ku li dehoıe
xim, xelke rakim paşive ü rizqe zaroken xwe
peyda kim. Qeymeqam xeyidi üdi ser da xurri:
- Yasaq e! Haydi ji vir here! Van kafiren
ermen hişyar neke! Bila razen ü qet ranebin!
Me çi li ser PKK'e ye, PKK çi li ser me ye?
ww
w.
n
Em ji PKK'e dixwazin ku reberitiya şoreşa
Kurdistans bikit üyekitiya we biparezit üibret
ji çewti ü kemasiyen rabünen beri xwe werbigirit ü hay ji xap ü pnanen Seddam ü Retseneani ji hebit. Çinku be guman ev her du diktator ji Ozal pirtir ji PKK' e ditirsin ü PKK ji ji me
di vet, nemaze ji parti ü saziyen Kurdistans ku
xwe ne kin kosp ü tegere di reya şoreşa gele
xweda ... Belkugerekeevpartiüsaziyenme,
çalaki ütevgeren qehremanen PKK' edi kovar
ü belavoken xwe da belav bikin. Çimku be
guman ew siyasi ü tekoşaren heja, bi xwe ji,
wek me dizani n ü dibinin ku i ro millete kurd bi
PKK'eserbilinde ü şanazi ye bi xebat üşoreşa
qehremanen PKK'e dikit ü bi germi himbez
dikit ü xwin ü xuhdane je ra direjit.
Vi teyri çi zilqeq kir?
Zavaye Seddam Husen üwatiye MOsile bi
serdaneka resmi hatin Tirkiye - Qonya ü
Mardin. U we re şekirek ji rojnama
REWŞEN
SeddamA xwinmij Qmirovkuj, li gel
Yildirim Akbulut'i dipeyivit:
sinor bigirta ülibek ji miri ne ne di veri st! Eger tu
ji min bawer neki, fermo jehr ükimya ye li wan
bibarine! Hayde me bicerbine ü bibine!
Seddam:
-Gotina te li ser sere min ... Le min daxwazek heye. Tene daxwazek! Ewji ew e ku hün
ü dewleta xwe, weki min kurdkuj bin. Rast e
ü ez F dizanim ku hün ji kurdkuj in.
Leezdixwazim hünjiwekiminbikin! Eger
ez büma ü hewe jehr ü kimya reşandi, min de
TAbini: Ev gotinen he, li j9r weneya Seddam ü Yildirim Akbulut tane nivisin, spas!
Ji REWŞENA ra di gel silavAn
birayAwA
SipanA Şişili
MArdin 1 KURDISTAN
Rüpel7
Kovara Yekitlya
R~nbirlm Welalpar~n
Kurdistan
Hejlma 5 - Paylz 1990
''HEVIYA MIN EW E KU HON SILAVED MIN BIGEHININE
HEMO ŞERVANEli SERXWEBON 0 AZADIYE, DI SERI DE
REBERE GELE ME SEROK APO ••• "
XwendevanenHeja
Ev hevpeyvin, di roja 5'8 meha hezirana sala 1990'1 de, ji h81a serriivifariya
kovarame REWŞENe ve, li gelrewşenbire kurd Casime CELiL'i hatiYe kirin.
CasimA CELil: Bi rasti mirov dikare
bibeje ku gundiyen we deme, bi çandini, bi
dewar, bi sewal üpezxwedikirine ve mijül bün.
Piraniya gunden derdora me, gunden kurdan
bün. Hina te bira min bere reve, yane beri sala
1918'ye ku me tevrı ermenan bar kir em hatin
"Filehistane" (E rm enistane). we deme di nava
kurdan de, keseki nikarbü pirsa el ü eşiran
bida ser pirsa kurdayetiye, yan ji bigota ez
kurd im - ne kurd im. Me te van, bi serbilindi
digot em kurd in üji filan ele ne. Di gunde me
de, bawer bi kin keseki ti, birçi ühalnexweş tunebü. Tevan bi xurti kare xwe dikirin. Gunde
me gundeki wisa bü, ku di Qerse de je re
digotin Deşta Zera yan Fgunde Zera. Her
wisan pincar, ceh, genim, hejir le şin dihatin.
Dema bihar dihat gundiyan radidan tevran ü
radikirin. Her kese geşne xwe ü gaye xwe
di birin, bostan radikirin üteslime Şahin dikirin.
Ew ji du-se bi ra bün. Bele mirovin gelekmaqül
bün. Bi xwe ji laz bün, le bele te digot qey ji
nava dile kurd ü Kurdistane derketine.
et
ew
e.
c
Bi rasti dawiya deilgkirine li gel Cas ime CELiL naye. Le be/8 disanji me he wl
da xwe ku em biraninen kur Onerinen wi yen nuh bigehlnine xwendevanen xwe.
om
niya gundiyen we deme, bi çi kari ve mijül
dibün? Anku kare bingehin çandini bü, yan ji
xwedikirina pez üsewalan bü? Dikari hineki li
ser rewşa gund ü gunditiye bipeyivi?
Neha, temene wi, bi ser82salan ketiye. Le be/e hina }i weha diOOje: ,;Nebejin Ap8 Casim kal b{Jye! Hina dile min weki dilen peşmergeyan 18dide. Baweriya
min xurt e. Kenge mabe eme vegerin Kurdistaneke serbixwe OyekbtJyi. Ji neha
ve ez dixwazim tekilinava şervanen serxwebün Oazadiye bibim. Bila ez li sere
çiyayen Botan şehid Oibim. Eman, hevalno ez di bexte we de me! Ez naxwazim
di na va cih-nivinen xwe de wisan bi hesani bimirim. ~
Her çend dereng ji mabe, em cih ü giringiya ve hevpeyivine dizanin Olewma
]i di ve hejimara kovara xwe REWŞENe de, diweşinin.
REWŞEN
CesimA CELiL: Ez ji aliye Serhedan
(Qers) im. Nave gunde me Quznqule bü. Ubin
tara Digore bü. Digor navçeyeka Serhedi bü.
Ji dayika xwe ez di sala 1908'e de büme. Dibe
ku ev sala 1906, yan ji sala 190 7 be F. Ma kes
ji me, miroven wan salan dikare bibeje ez ve
sale, ve mehe ü ve roje büme? Le 82 saliya
min ku ternam e, ew xeber dikare hebe. De ü
bave min gundi bün. Hemü gundiyen me ü
şeniyen gunde derdora me ji geleki jir üjehati
bün. Tevan aiTkariya hev dikirin. Ji ela me re
digotin ela ezdiyan. Le herdeme, me xwe eşi
reteka kurdan didit. Çawa em dibejin ela broka, ela zn ana, ühwd. Hün dizanin di nava me
de bi hazaran el hene. Em, peşiyen me, mezinen me, biçüken me, heta roja iroyin kurd ji
Kurdistane ne. Tu caran mafe me tuneye, ku
em naveel,olüeşiraxwe, bexin sernavekurd
ü Kurdistane.
ww
w.
n
REWŞEN :Em bawerdikin, hemü kesen
ku bi huner ü çanda kurdi ve mijül dibin, hemü
kesen ku bare komkirin, parastin ü vejandina
çand ü toreya gele me dane ser mi/en xwe,
na ve we bihistine. Te van, we wekemamosteki
nas dikin. Weke miroveki ku, di vi waride
bi hastane gaven peşin avetine. Ji bona ku we
ji bo ve rünişiine amadekariya xwe diyar kir ü
bidilgermievdaxwaza me pejirand, em geleki
kefxweş in. Di ve civate de, em dixwazin
behtir li ser biraninen we rawestin. Hema ji
niha ve em bi nave kovara REWŞENe sipasiya we dikin ü em di vir de dixwazin ge/ek tişt
peşkeşi xwendevanen kovara xwe bikin.
Beri her tişti, em dixwazin ape Casime
CELiL, xwe ji bona xwendevanen Kovare,
bide naskirin. Anku malbala xwe, gunde xwe,
kijan sa/8 derbasi ve axe bün, dema ji welet
koçbar-büne, çi dijwari ünexweşiji hela roma
reş ( tirkan) ve hatine dilin, qirkirin, hoviti ü
erişen taşiste tirkan çawa dikarin werine ziman? ü hwd. Bi kurti, em dixwazin hemü
ho1en wan rojan, wek.e biraninekeji bo xwendevanen me bihene rezkirin.
REWŞEN
Di gund de, bave min, gundiyen me, dayka
min, pirika min, bezar berçav bün. Mevantiya
me hebü. Gelek gelek mevantiya me hebü.
REWŞEN:
Em dixwazin bizanibin pira-
REWŞEN: Hün we deme bi wan kesen
laz re, bi çi zirnaneki dipeyivin?
CasimA CElil: Bele, bele hemü danüstandin tene bi kurdi dibün. Di hundire malan
de, di nava civaten gund de, di stran, awaz, urt
ü adetan de, tevek bi kurdi bün. Çawa neha
em gişt li ve dere bi kurdi dengdi kin, rabün ü
rüniştina me bi kurdi ye, her we deme ji weha
bü. Koloz, şi'r destmala seriyan, şemaqi,
dawet, govend, şahi, her tişt bi kurdi bün.
Mezin, biçük, jin, zaro, xort ü qizan, tene
zimanedaykexeberdidan, Yaneqetrewşeka
weki ve roje tunebü. Niha eı. malbat ü eşiren
me hev nagirin, aiTkariya hev nakin. Ev yek
tişteki geleki nerast ü neqenc e.
Dema li gunde me dibü dawet, ne tene
gundiyen me, beıe hemü gundiyen derdora
me ji xwe kome ser hev dikirin, ji her el ü
eşireke dihatin.
REWŞEN: Baş e, fişte ku em tedigihin,
rewşa gunde we geleki xweş büye. Lewma
em dixwazin ku, tu, sedemen seffast en haRüpel8
R~birlm Wekıtpa~n
tina we ya Rewane, jimere piçeki şirove biki.
CasimA CELiL: Şer bO,şere impiryalizme
ye yekemin bO. Di salen 1915 - 1918'an, di
navbera herdu dewleten ROsyaye OTirkiye de
şereki giran li hole bO. Heya, we roje, hina kurd
tev di ware bav Okalen xwe de bOn. Em li ser
axa Kurdistana ş6rin bO n. Wisa çebO ku tirken
faşist, dest bi qirkirina ermenan li ser axa
Kurdistane kirin. Bi rasti ji geleki bi hov~i. çavsori Orewaneki faşist wan dikuştin Omaıen
.::< . ..:· .<..
.::::.:
Helima s -
Kurdstan
Weke em dizanin hinek kesen
ku bi rast u durusti li ser diroke ranewesti ne,
ditıejin ku, kurdan ji, etmenan qirkirine u bi~
yeke dixwazin biratiya diroki, ya di navbera
kurdu etmenan de heye, hilweşinin. Be şik u
guman e ku ev kesen han, çawan bejibi tore
u xefiken impiryalizm u faşisten tirk ve, giredayi ne. Be/e em dixwazin zanibin ku Ap8
Casim li ser ~ pirse çawa bir dike.
REWŞEN:
CasimA CELiL: Na... Kesen we gotine
... ·..:.:::
~Emiticaran I:JinaveyezFcJiiiye
xwe ji kurdanenda nakin. Be/e, her
mirovekÇi di/7ebine sefbest e. Ema.
bingeha me, hebana me, her tim .
.·Kurdayeti ye wel.ate me ji ·
Ktirdistane. Kurden yezidili
h.embere ereba.·n rawestiyaıie ji
dine xwe cud;ine bOne. Yanili ber
.zor uzexta ereban, miSilman ne .
...btine. •. Kesen vepirse dixwaziJf
baveji/1 hote ew peyayefl dijmine
kurdanin Ewdijmineku herroje
dixwaz.ekurdan ji hev.·.bixe. Li şer
yeiidan dixwazin velistike bileyizin. Her weha jfpirsa zazan, /oran
ohwd, diha~ejin ho/e. Na, nerast
e. Kurd tev kurdin OhebOna el,
eş ir (ı oiBn piri, nişaileka zenginiya
mi/et e. TenfJ yek mrne rizgardike;
·heta dawiye hevgirtin ji ho/8 rakirina hemti nexweşiyen nava civakfJ
...ten va/1
ye evre. Kesen bibi/1 ha.Te
. ~iyasetendijmil1an, ew iniroven
xwe ji bir kirfn6. uhembere kal o·
bave xwe gavenxwar avetin(J, ·•
ku wextA qirkirina ermeniyan bi sed hezaran
dosten me yen ermeni ji zilm Ohovitiya roma
reş parast Oxelas kirin. Her weha ji biraziye
Flite QUTO, Heci Mitlernede Miste QUTO, 40
gurıden ermenan (weke deh hezar mirov) li
deşta Qubine (Biş6riye) ji qirkirine parast
derbasa SOriye kir. Bila her kes bizanibe ku
kurd Oermen brindarA şOreki ne Ev ji bona
ve roje ji tişteki giring e. Birati Ohevgirtin hin
xurt dibe. ~di mirov bighe encamen nuh en
o
et
e
ww
w
.n
u
1990
we
u
u
Pavız
.c
om
Kovara Yekitlya
wan talan Oweran dikirin. Di vir de kurden ji ela
yezidiyan ji ne dixwestin dev ji ola xwe berdi n
obi zorebibin misilman. Lewma di ve xale de,
fermanen qirkirin en elen kurden yezidi ji
derketin. Ji we çaxe ve, me bi temami pirsa
cudahiyen oli di navbera xwe kurdan de
qebOI ne dikir O me tu caran re ne dida ve
yeke. HebOna kurd OKurdistanedi ser her
tişti re dihate girtin. Wisan çetıü ku peşiyen
me tevti ermenan bar kirin hatin Ermenistane.
REWŞEN
Cas/me CELTL. sala 1927- Baku
dikin geleki nerast in. Baş te biramin di nava
ermen Okurdan de qet dijminahiturıebO. Herdu
gel ji bi hev re pak bOn. Le bele, dema rome şer
kir, wisa çebO ku hinek kurd ji tevti şer kirin.
Komeka geleki biçOk bOn. Ew bi xwe çend
miroven xulamen dijmin bOn. HemO ermenen
cihane gerek e ve rastiye zanibin: Kurdan,
gelek ermen ji kuştine parastine Odi malen
xwe de xweyi kirine, mezin kirine.
Em bir binin Murtale Bege MUKSe, ye
xebate. Tevli ve yeke ji ew kurd zO hatin
sekinandin. Lewma bi xurti li keleka ermenan rawestin OzanibOn ku eger ermeni şiv
bin, we kurd ji ji bona faşizma Tirkiye bibine
paşiv.
Dema kurdan, ermen diparastin, rome, ji
bo navbera wan xera bike, radibO kincen kurdan li leşkere xwe dikirin OdiçOn ermeni qir
dikirin. Bele, rasti ew e ku kurdan xwestiye
ermeniyan ji tunebOne rizgar bi kin. Belebi xwe
Rüpel9
Kovara Yekitlya
Rewşenbir~n Welatpar~~
Kurdistan
Hejimar 5 - Payiz 1990
eşired hene, her kese ji, bi ve yeke ware kal
Obaven xwe nas dikirin.
Kurdan ji roja bere de, tucaran nexweşi O
bedadi li mileten di ne ne kirine. Hem Okesen
di Kurdistane de, nava kurdan de jiyabOn,
mina tirkan, ermenan, laz Oereban ji hala
kurdan ve raste birayetiyeka dilfireh hatine.
Em tucaran bi nave yezidiye xwe ji kurdan
enda nakin. Bele, her mirovekçi dihebine serbeste. Emabingehame, hebOname, tim Kurdayeti ye Owelate me ji Kurdistan e. Kurden
yezidi li hem bere ereban rawestiyane Oji dine
xwe cuda ne bOne. Yani li ber zor Ozexta
Ni ha ez dixwazim çend getinan li ser gunde me birejim. Di gunde me de, aveka zelal ji
jor de di hat. Ji çavkaniye, ji hala ermen Çayire
Agarage ODigore. Di gunde me de, du aş
hebOn, ji aşe jore re digotin aşe Margar Axa O
ji ye jer re digotin Aşe Teyo Beg. Her aşek bi
du keviren giran kar dikir, roje bi tonan genim
diheran OhemO gunden derdere bere xwe
didan gunde me.
Gunde me ji tixOoo ne zahf dur e. Eger
dema ji bil indi, ji sere çiya dinihari, gunde me,
Digor, Agarag OSilbi tev tene xuyane. Weki
ew tenüre dadidin, duye tenOran Ociye gundan yek bi yek te naskirin.
Dema dibO nezike payize di gunde me de
çi bixwazi çedibO, her cOre meywe Oşinahi
hebOn. Hem Oşeniyen gunde me xwedi sinçeka hasangir bOn, ne xelke şere-xirabiye bO n.
Ne tene xelken gunde me bele temamiya
kurdan weha bOn. Dilfireh Ohezbiriye mirovatiye bOn, mevan hez bOn, sioo heya evare di
nav hevde bOn. Rojen xwe mina li şahi O
dawetan derbas dikirin.
ereban misilman ne bOne. Kesen ve pirse
dixwazin bavejin hole ew peyayan dijmine
kurdan in. Ew dijmine ku her roje dixwaze
kurdan ji hev bixe. u ser yezidan dixwazin ve
listike bileyizin. Her wehaji pirsa zazan,loran
Ohwd dihavejin hole. Na, ne rast e. Kurd tev
kurdin OhebOna el, eşir Oolen piri, nişaneka
zenginiya milet e. Tene yek re me rizgar dike;
heta dawiye hevgirtin Oji hole rakirina hem O
nexweşiyen na va civake ye ev re. Kesen bibin
navginen van siyaseten dijminan, ew miroven
xwe ji bir kirine. U hembere kal Obave xwe
gaven xwar avetine.
et
e
.n
ww
w
Şermeka mezin bO, weki yek biooje ev
yezid e, ev misilman e. Her kes bi kurdayetiya
xwe serbilind bO. Teyo Beg OHemze Beg
misilman bOn. Me gelekiji hev he zdikir. Yani
cudahiyen oli ne dihatin nişandan. Bele nave
eşiran dihate hildan, çawa em oojin hezar
REWŞEN
gotin. Tev yek in, tev ye me kurdan e.
Me di sala 1918'ye de, li gel ermenan bar
kir, em hatin Ermenistane. We gave ez 8-10
salihebOm. Em hatin ser vi deşti. Tevrı ermenan ji ser ave re derbas bO n. Ava Leninakane
bO. Ava Axuryan digotine. Rewş geleki zor bO.
Em hatin ber ave rawestiyan. ~vareka payize
bü. Milet gelek bün. Uber avexwe danin. Pez
bOn, mal bOn, hal bOn, kinc bOn. Tişten me ji
tev man bi şOn de, me nikaribO tişteki hilda.
Rom e deste xwe direji kurdan ji dikirin.
Uber ave gule avetin, gotin tirk ten. Hem O
kes neçar man ku we şeve dereng xwe
bavejin ave (Ava Axuryan). Digotin aliye nezike Tilik, nezike Elegyaze. Tevan xwe avetin
nav ave. We şeve gelek di ave de çOn Oqir
bOn.
we
Peşiyagunde metemam bax Obaxçe bOn,
kehniyen ave bOn. Dare rezan hebOn. Pişta
gunde me ciye dankutane bO. Bender bOn,
ciye kaye bO. Bilind ci bO. Çiyayek hebO li
pişta gunde me ku rOsan gelek caran li we
dere bi rome re şer kiribOn. Gelek fişek O
bermayen topan le rijiyabOn. Ne tene gunde
me,le bele temamiya navçeya Oerse bawer
bike ciheki xwededayi bO.
"Ro/77 halin, te bira min em li
Pampa kurdan {Niha Sipan) bün.
DuPamp hebün. Yek a ermenan
bO Oyek ;i ya kurdan biL Beri
evare jin omeran digotin;rom
hatiye! Be/e dawet be/av ne bO
gurme-gurma defebü, gdvend
digeriya. Dawete de, aliyekjin
bün aliyek ji mer. Paş8 merbirin,
çün. ÇCm Oedi ne hatin. Ji ber
spltakS (Bere digotin hemam) re
birin. Tev di re de kuştin. PaŞB
me bihist 3-4 mirov ji wan xelas
bübün.Ev hovitiqet liciyeki din
nebüye."
Di keleka gunde me de, gundek hebO
digotine, gunde Hemze Bege. Hemze Beg,
kurdeki gel ek haja bO. Hemze Beg OTeyo Beg
kur-ape hev bOn. Tekiliyen gunden me bi hev
re geleki xurt bOn. Em diçOn nav hev, qiz O
buken me bi hev re seyran dikirin, şahiyen
geleki xweş çedibOn. Hem Okurd te digo belki
zare yek dayike ne. Nexweşi Onakokiyen oli
Oeşiri tune bOn.
Tiştekjecihanabe. Hertiştekaem livirdioojin,
hem Otişten li çar perçeyen Kurdistane tene
.c
om
ji raste rewşeka qirkirine ya heri hov o dirinde
hatine.
Helbete kurd li Yekitiya Sovyete ne zehf
in. Niv milyon ji tunene. Le bele xwendevan O
rewşenbiren me, hem Omiroven peş ü zana ji
hebüna kal ü bavan gaven xwe cuda nakin.
Her çend rewşa kurdan bi tevayi baş be ji, disa
hOn dibinin hinek sixur ji hene. Cahş li her
ciyan hene. U ba me ji çendek hene (Ape
Casim dikene). Dikare di her gundi de ji he be.
Ema hevale R., delale min, tu bi çave xwe her
tişti dibini. Tu di ve gera xwe de ji baş dibini.
Weki dibini li ba me, kurd OKurdistan çiqas
hezkiri ye Odemanave kurd OKurdistan were
ser ıevan, dilen miroven me bi hers ledixin.
Her straneka me kurdan, her gotin, çirok,
serpehati Oaposeka me, ya me gişkan e.
Pişti em derbasa vi ali bOn, şev bO, tari bO.
U vira ji me re digotin kurd ji derbas bOne O
hatine. Gerek e mirov ve rastiye bine ziman.
Emenandigotinehewxweditiyelikurdanbikin.
Ji ber ku ew ji bi me re hatine ü zulm ü zora
tirken faşist qebOI ne kirine. Lewma we şeve
em bi cih Owar kirin. Hina we çaxe li vira
Yekitiya Sovyete ne hatibO avakirin.
U ROsyaye şoreşa oktobere teze ç9bib0.
Heta sala 1920'e hina nü li vira fermandariya
Sovyete çebo.
Sioo zü em rabOn. Ke zaroyen xwe winda
kiribO, ke qiza xwe, ke dayka xwe ... Payiz bO
ema te digot ka çi bOye ewqasi lehi rabibO.
Lewma di re de gelek çOn, winda bOn. Pişti
demeke, carekedindi sa em zivirin çOn aliye
Qerse. Bi xeberdana Rusyaya gerek bO em bi
şOn de biçOna. Salen 1919 01920, careke din
em zivirin çOn cih Owaren xwe. Her kes çO
cihe xwe ye bere, mala xwe.
REWŞEN: Yanimirovdikarebibejekuwe
çaxe Rüsyaye hün qebül ne kirin ?
CasimA CEUL: Na, qebOI kir. Le xeber·
dan wisa bO ku weki her kes gerek e vegere
cihe xwe. We deme Kemal Paşa rabObO.
Helbete dengkirineke dinava Rusyaye OKemal
de ç9b0b0. Te bira min, em zivistane ji li wir
man. Kemekji sale, me li wedere derbas kir,
careka dine, gotin me, gerek e hOn ji welate
xwe derkevin. Careka din em koçber bOn.
Bele, ve care qirkirin tunebOn.
Em hatin Ermenistane Osewi man. Malbata memezin bO. Apanen min, xalanen min,
em gelek mirov bOn. Bele kes ne ma, tev çOn.
RQpet 10
Kovara Yekitlya Rewşenbir~ Welotparlı~n Kurdisfan
ve
REWŞEN: Hatinarome
care di kijan
sa/e de bü? Beri çend rojan ku em çün wi
gundi, digotin romeli ve dere 70 meren kurdji
daweteke derxistine ü tevjigundi dür xistine ü
sewixane. Di sewixane de, ez mezin bOm o
min xwendina xwe di navbera salen 1920
01926'e de, peşxist. Ne ez tene, bi hezaran
miroven weke me di van ciyan de hebOn.
Jiyana me li wira baş bO. Em birçine diman,
mamostayen me baş bün. Rqe ~caran xwarin
dieJane me. Rewşa me baş bO. Ne xerab bO.
kuştine?
:..
.
:::··.· .. .:··
::.
"Dema em di Texnik"oine de biın,
di sala 1929'e de li Bakuye ji bona
millefen biçCik alfabeyabi tiperi tatini
ç8dikirin. Ege(ez ne şaşbim sericare <
we köme AZUNDOF bO. Heta sala
193t'e, edidli~se piitÖken bizimane
kurdi derketin. Ve care kurdan dest
bi xwendina xwe kir. 7ip8n fatini we.
çaxe jibona ine hatiri heqkirin. Veea
nebeje tipen latin~. bibeje ze~ bibeje
. şewq, bib8je tava fojl Geleki nnd •.
bün Ew tiperi latini geleki bi kert •· ·
zirhane me dihatin• .Ew tip l ~~la
ishaq MOROGOLOV vtihap'btıri.
Çekirin. Ewb[xwe 11JirovektAşüri
····bu,. Hebü ckiv~vi 65-70 Sa/ari.
gelekitegihiştibü. t·.·.······
1990
Xwendevanen Texnikom6 ji se dewleten
en Sovyet6 dihatin. Ji Ermnistane dev-devi 30-50 mirov hebOn. Ji Gurcistane O Ecemistane nezi 30 mirovan dihatin.
Di we deme de otonomiya kurdan di Aı.er
beycanedehebO. Jeredigotin L.AÇiN yan ji
Lenin je re gotiye "Kurdistana Sor:
citıe- citıe
et
ew
e.
c
CasimA CELiL: Baş naye bira min, ema
ez texmin dikim di sala 1919'ye de yan P
1920'i de bO. Hette-heşte çi ye? Ez bejim ~
sed, tu beje na, penc sed! Ez bejim heft sed,
tu beje na, hezar! Gelekan kuştin, gelekan qir
kirin Ohem Oji bi hoviti.
Pavız
om
Roma reş hate gehişte vi arı ji. Ji tıela
Leninakane ve hate gehişte Axbarane, niha
Elagyaz ditıejin, yan ji Saxka Hovit ditıejin.
Helimar s -
Rom hatin, te biramin em li Pampa kurdan
(Niha Sipan) bOn. Du Pamp hebOn. Yek a
ermenan bO Oyek ji ya kurdan bO. Beri evare
jin Omeran digotin; rom hatiye! Bele dawet
belav ne bO, gurme-gurma defe bO, govenel
digeriya. Dawete de, aliyek jin bOn aliyek ji
mer. Paşlı mer birin, çOn. ÇOn Oedi ne hatin.
Ji ber spitake (Bere dogotin hemam) re birin.
Tev di re de kuştin. Paşe me bihist 3-4 mirov
ji wan xelas bObOn. Ev hoviti qet li ciyeki din
ne bOye.
REWŞEN: Wisan xuya dikedivet em romaneke binivisin. Rewşeka trajediki li vir }i
hatiye pekanin. Em dixwazin careke din hin
fireh li ser ve yeke biaxifin. Niha, em dixwazin
bizanibin we çawa dest bi xwendine kir ü di
rewşen wan rojan de, dewlete çawa alikariya
wedikir?
çawa dest bi xebata welatpareziye kir? We
çawa dest bi xwendin ü nivisandina kurdi kir?
CasimA CELiL:Pişti min mekteba leşka
riye ji bi dawi ani, ez hina xort bOm. Wek
22-23 sali bOm. Ez he nO ber biçavandi ketim.
Xeberdana min, bir Obaweriyen min, kar O
xebaten min, hadi hOOı peşdiketin. We çaxe
di navbera her se dewleten Qafqasiyaye de;
Gurcistan, Ermenistan, Ecemistan fedarasiyon hebü. Gele van welatan, hedi-hedi ez
nasdikirim. Salapeşin a xwendine, em hatin
Tibrıse Oli wira gurcan ji ez nas kirim. DO
re li Erivane Texnikom (zaningeha navin) vekirin. Vekirina Texnikome li ser bingeha biryaren dewleta sovyeti bO. Ew pgiredaye Texnikoma pedagogiye ya Qafqase bO. Heta we
gave hina miroven xwendevan dinava gel de
zahf derneketibOn. Bi tane çend mirov hebOn,
ew ji li gundan dijiyan Odi hundire saziyen
dewlete de, cihan xwe ne girtibOn. Le bele
hineki li ser kare nçarlde radiwestin. We çaxe
wan ez nişan dam direktare (serkare) Texnikoma kurdan a Qafqasiyaye.
Ev ciye
peşemin bO ku, ji bo xwendina bilincia kurdi
vebü.
w.
n
CasimA CELiL: Filleh [ermeni ji aliye me,
ji Qerse-Digore ez nas kiribüm. Ez birim avatim sewixane (vorpanos-Eıtimxane). We çaxe
digotin Emerika komeke (alikariye) dide sewixanan OErmenistane, weki xwarine, kinc O
dermanan ji bona biıin. Ji van sewixanan re
digotin paligon. Paligon bere cihan leşkeran
bOn.
REWŞEN: Niha }i em dixwazin bizanibin
ku pişti we mekteba leşkeriye bi dawi an~ we
REWŞEN: Di sewixane de wan, hün bi
zimane kurdi hindikirin an bizimane ermeni?
ww
CasimA CELiL: Na, her tişt bi zimane
ermeni bO. Le belemin kurdi qet ji bir ne dikir.
Her deme min ji xwe restran Ohelbesten kurdi
digotin. Min digot: Ya Rebi-Xwede, dibe ku,
ez rojeka karibim tişteki ji mirovatiye Ogele
xwe re bikim.
Xwişken min ji çün winda bOn. Min ji yek
winda kir nave Xece bO, Na ye bira min di
kijan gundi de winda bO. Bete ez dizanim ku
gundeki fileyan bO Odi sala 1920"i de bO.
Çawa min got filetıen nas, yen Digore ez birim
we
REWŞEN
Cas/me CELIL sola 1928
Ji bo terkirin Odersen kurdi keyseke baş
bO. Ve otonamiye ji sala 1923'e heta sala
1929'e jiyana xwe domand. Le bela di dema
Bagirov de asimile kirin, vemirandin OhinbOne dan sekinandin. uwira kiteben d~ ji derREWŞEN: Ew pirtıiken terkirine yen
destpeke ji aliye ke ve halibOne nivisin ?
CasimA CEUL: Kitab li ba min hene. Biborin min nave wan mirovan ji bir kirine. Ez
dOre dikarim li kiteban vegerim.
Dema ez bOm direkton~ Texnikome, gel ek
min hebOn. Piraniya wan du-se çarpenc salan ji min mezintir bOn. Geleki jir O
jehati bOn. Ez pgeleki li ser xwe bOm. Ji hem O
aliyan ve xebat Otegihiştina min xwe xurt
nişan dida. Dema em di Texnikome de bOn, di
sala 1929'e de li Bakuye ji bona milleten biçOk
alfabeya bi tipen latini çedikirin. Eger ez ne
şaşbim serkare we kome AZÜNOOF bO. Heta
sala 1931'6, OOı du-se pirtüken bi zimane
kurdi derketin. Ve care kurdan dest bi xwendina xwe kir. Tipen latini
çaxe ji borıa me
hatin heqkirin. Veca nebeje tipen latini, bibeje zer, bibeje şewq, bibeje tav oroj! Geleki
şagirten
we
Rapelll
R~nb1ren
He)ima 5
ri nd bun. Ew tipen latini geleki bi keri zimane
me dihatin. Ew tip ji hela 1shaq MOROGOLOV ve hatibun çiıkirin. Ew bixwe miroveki
Aşuri bu. Hebu dev-devi 65-70 salan. Geleki
tegihişti bu.
Demahinamin li Bakuye dixwend, ew ji
li ser van tl pan di hat O diçu, li ser dixebiti.
Car ji caran bani min dikir me bi hev re geleki
direj-direj deng dikir. Wisan digote min: Te
çawa zimane xwe ye kurdi ji bir ne kiriye? Te
çawa karibuye zimane dayika xwe ev qasi
bip~ı min gotibu, di Texnikome de ji her
Di Texnikomede, me kadiren hejaamade
kirin. Dure me di gelek gundan de bi zimane
kurdi dibistan vekirin. Di wan dibistanan de bi
tipen latini ku 1shak MOROGOLOV ç{ıkiribun,
dihatin xwendin. Me ziman Oçanda kurdi dida
hinkirin. Ez dikarim niha hinek pirtOk bi di mwe
ku, bi wan tipan hatine nivisandin.
REWŞEN: Wedibistana peşin
li ku dere
vekir?
• Xeberen tirki Derebi me ge/ek
bi kar dihanin. Me peşiya xwe ge/ek
ne didit. Yani dema me dest bi
xebate kir, peşiyen me keleporen
mezin li şun xwe ne hiştibun.
Bingehen me ewqasi ne xurt bUn.
Me pirtuken xwe yen derse tene bi
tipen fatini diweşandin.
Hem u pirtuken derse cure bi cure,
mina pirtuken ermenan me derdixistin. Naveroka hemD pirtilkan me ji
zimanen din werdigerandin ser
zimane kurcfi. Tene pirtuken litratDre
me bi xwe arnade dikirin. Dinava
xebate de fişteki ku heta niha geleki
hejayi bibinim ewe, ku me di sala
1930'e de Atlaseke derxist. Niha ji
we Atlase tene libek li ba min maye.
De beje Ape Casim te çima hesabe
xwe nekir, te şeş-deh heb hildaba!
Ma te nizanibil ku tu we bibi 82 sali
Dhinji biji. Bi rasti geleki dile min
teşe gava ku ez dibinim ji hinek
pirtilkan tene yek lib mane. •
Hin ek dioojin ku Ereoo ŞEMO tipen kurdilatini ç{ıkiriye. Na, ev ne rast e. Ereoo ŞEMO
li ba lshak MOROGOLOV dixebiti. Bele tip bi
deste lshak hatine ç{ıkirin. Gerek e mirov her
tişti rast biooje. We deme pirtukek dora 300
rupelan ji hela "komiteya tipen latini bona
gelen biçuk" hate weşandin Otede ji bona 3050 gelen "biçuk" tipen latini hatin am ade ki ri n.
Navenda ve korniteye li Baku'ye bu Oserkare
we ji weke te bira min Axama oxL1 bO.
Di Texnikome de lshak MOROGOLOV
ders didan. Vartan PETOYAN ji aliye Wane
bu, baş bi kurdi dizanibu. Wijidersdidan. Yeremiyan bi kurdi nizanibu, le bele gelek tişt
şirove dikirin.
et
ew
e.
c
se dewletan dev-devi 100-130 şagirt hebun.
Li keleka ve ji, koma dersdarana yeke ji hebu.
Serkariya we kome ji dabun deste min. Li dora
min gelek lawen kurdan kom bubun.
iro piçeki li ser pirsa ve Texnikome rawestin.
REWŞEN: Ge/o şagirt{mteyenwedeme
tenebira te? Hinek ji wan niha li jiyane mane
yan na? Naven wan çi ne?
Casimlı CEUL: Bele, zahf in. Gelek
hene. Hinek ji di şere impiryalizme ye duweminde, demarneli hembere AlmanyaNazi
şer dikir, hatin qire. Gelekji wan mirin. Le bele
va ye li gel hinekan ez ji di jim. Eger dema we
hebe em dikarin bi hevre herin malen wan ji.
Niha nezike me hene; Afoye Ruso, Sebriye
Aslan, Qaçaxe Mehmud Ogelek lawiken me ji
ela Brokan ji hebun.
ve
w.
n
Di Texnikome de, li ba min dixebitin lawiken mina Heciye CIND1, Emine EVDAL Cerdoye GENCO. Paşe dereng sala1932'y~ min
çu Wezire NADIR1 ani. Disa li min hebu Etare
ŞERO. Li gel van revan ji hevalen me yen
ermeni hebun. Ji wan ji meriyen geleki baş
hebun. Bi durusti kar dikirin Odi xwendine de
geleki li peşbun. Vana herdeme li kemaniyen
me xeber di dan Odixwestin kare me xurt Ogeş
bibe.
Dewsgirtiye (arıkare) min ji Vartan PETOYAN, bi xwe him mekteba polisiye Ohim ji
mekteba Ruhaniye xilas kiribu. Vartan ji min bi
nezika 10-15 salan mezintir bu. Akadimik
SOR EN YEREMIYAN ji çaxe li ba me kar
dikir. Samson GASPIVAN ji ji aliye Rome
hatibu li stran awazen kurdi kar dikir.
ww
we
o
o
REWŞEN: Em dixwazin bizanibin ku te
çawa dest bi niv1sa kurdi kir. Webiçi awayi
dixwest giredana xwe bi kurdu Kurdistane ve
bikin? Niv/sen te yen peşin çi bun? Pirtuka te
ya yekemin kijan btJ?
Casimlı CEUL: We xer e hun lez dikin?
(Ape Casim dikene) Ez pirdirej dikim. Hertişt
ji were kin gerek e. Le bele ez nikarim. Ka em
REWŞEN
Payiz 1990
om
Kovara Yek1tiya
Casimlı
CELiL: Me li hemu gundan, dibistan vekirin. Pişti sala 1931 'e di Ermenistane de tene weki 30 gunden xwedi dibistan hebun. Dibe oohtir ji be. Nave wan gundan tev
li ba min mivisandi hene. Mamostayen van
gundan tevan ji nava koma dersdara a li
keleka we vebubu, dihatin peydakirin. Gelek
miroven mamoste ji habun bizimane ermeni
xwendina bil ind hilgirtibun. Vana ji dihatin ba
me hine kurdi dibun dure diçun dibun
mamosteyen dibistanen kurdan.
o
Ew li ser van dibistanan tevan digerin. Me
kemaniyen wan nişan didan Ore li peşiya wan
vedikir.
Yani dixwazim oojim bi xebata texnikome
bingeha ziman O litratura kurdi li vira hate
dan in.
Hem u pirsen diravi ye texnikome dewlete
li ser mile xwe girtibun. Şagirten texnikome
hem utişten di oden kurdan de hinbibun, ziman,
foklor, taybetiyen kurdan runiştin rabuna
wan, cilen kurdan, gotinen wan, stran Oawazen wan,ji hevredigotin Odinivisandin. Di seri
de ji alikare min Vardan Petoyan ji tevan oohtir
ev tişt kom dikirin Odinvisandin. Weki bi we
nivisa li ser kurdan ewi disertasiya (xebata
bona standina nave dotorye) xwedi kir. Min
didit ku ew çi dike. Bel e heviya min hebu weki
we nivise neke male mileteki din, bi helali
binivise. Du re min zanibu ku gelektişten kurdan kirine maıe ermeniyan, yen Sasone O
ci hen din. Bele, mirov dikare hebunen her mileteki bini vi se, le giring e mirov pe ne leyize, bi
helali bimine. Mafe keseke tu neye weki hebunen mileten din talan bike, bugehere ooxe bi
nave gele xwe. Ni ha di pirtukxana min de libek
ji pirtuka wi peyda dibe.
o
o
o
Hem u kesen di Texnikome de, dixebitin ji
hebuna kurdan Ohemu taybetiyen wan ne
biyani bun. Xorten geleki heja jehati bun.
Eger em baş bigerin weki 20 mirovan ji şayir
ten texnikome hina jiyana xwe dewam di kin.
o
Pişti
du salan ji vekirina texnikome me
şadimaniya du dal iya we piroz kir. Di tiyatroya
Ermenistane ya heri mezin de ku bi nave
Sundukiyan e, gelek mirov me kom kirin.
Nunerin gelek dewletan hazir bun. Bele yen
dewleta Rom e ne hatin. Wana dixwestin ji dur
ve zanibin em çi di kin, çi nakin. We deme her
ciheki me linge xwe ta vetwedere me serkevtinen heja pektanin. Keseki peşiya me ne
digirt Oji me re asteng dernedixistin.
REWŞEN:
Emnihadixwazintuliserrola
xwe, li ser nivis u xebaten xwe biaxM Te
çawa dest bi komkirin u niv1sandina berhemen kurdi kirin?
Rüpel12
Kovora Yekitiya
Rewşenbiren
CasimA CEUL:
im li vira bibejim.
Baş e, baş
e. Ez neçar
om
REWŞEN: Em bawer dikin ku eger bi vi
ctJreyi here, hemurupelen REWŞENe ji tera
me nakin. Em dikarin wan pirsan careka din
vekin. Eger niha li ser xebaten xwe yen nivisandine rawesti, de ge/ek baştir be.
et
e
CasimA CELiL: Di sala 1926'e min di
nava reten Yekitiya Xorten Kommunist-Komsomole de, cihe xwe girt. Beledi sala 1930'e
de, dema min di mekteba Vayeni li Bakuye
dixwend, ez tegihiştim weki parti ya kommunlst
xebaten geleki baş Obi reberiya rast ji bo
hem Oçin Obir{m welatparez weke karkeran,
gundiyan, cotkar Opaleyan, xwendevanan O
hemO miroven zehmetkeş, lewma min xwest
ez xwe tevli ve partiye bikim Oji bona hem O
mirovatiye xebaten xwe peşkeş bikim. Pişti
min daxwaza xwe nlşan da, ji bona partiye
geleki bi şahi ez hildame ser deste xwe Oendametiya min sala 1930'e hate pejirandin.
we
REWŞEN: Weke em dizanin, ji demeka
direj ve ye ku te di nava reten partiya kornmun/st (Bolşevik) de, ciM xwe girtiye. Li vira
em dixwazin li ser dlroka giredana te ya bi
Partiye ve rawestin. Her wisan em dixwazin
tu bidl xuyakirin, ku fişten te bi Partiye ve giredidin çi ne?
.c
CasimA CEUL: Di Texnlkome de, pirtlı
ken derse kem bün. Bi tene, du-se pirtlıkan
renahi öıtibün OdOre sekinlbün. Lewrna we
çaxe ji bo ve pirse veresim, Komlta Navendl
ya Partiye gazi min kir. töı min di wl cihl de,
dest bi amadekirina kiteben derse kir. Di vir
de, ez dixwazim bejim ku di nava Iiieyan
(ermanan) de, gelek miroven maqul hebOn, ku
bi rast! wana Fbona kurden Sovyete gelek
xizmet kirine.
Casima CELTL. 1970
tore berpirsiyar büm. Dema ez derbase ser
pirtOkan bOm, min neri [dikene] dora min
tiştek tuneye. Bitenedi nava 4-5 salan de duse pirtOk derxistine. Ema ew pirtOk tev bi tipen
latini bOn. npe latini nebeje, beje cewahir Ap9
Ca sim! Bej e mori Omircanen di ustuye bOken
şazdeh sarı de darda kirl, dev daweta we ye.
Heta iro ji ew tipen latini ten hez kirine.
Min got, ser se ran Oser çavan Oez derbase ser kare pirtOkan bOm.
Bi bori n, ez dikarim bona hevalan plakateke ya wan tipan bişinim. Bi deste we diyari
hevalan bikim. Paş9 bine bira min. Min ew, ji
we çaxe ve, ji sala 1930'9 o1931 'e, li ba xwe
hiştine Ohilanine. Eze bidim we. Paş9 hOn dikarin mezin biki n. Ez ewdiyari we dikim. Dibe
rojeke ji hela gele me ev tip werin pejirandin.
Ez baver dikim ev tipen latini we bi bin sertace
nivlsevanen me.
w.
n
bi ki. Paşa ji gotin, pirtOken bedewetiye, siyasete [ramyariye], partiye Oyen mayin. Min
got, hOn dizanin çawa dile we dixwaze ez
arnade me. U ber hemO zoriyan arnade me.
Weha Fbona nave Ermerıistane wekl ev çerıde
komeke (alikariye) dicle me. Gotin, "madem
ku wisa ye erne niha te biguhezin ser pirtlı
kan."
ww
Di despeka sala1933'e de, careka din
Texnikome gazi min kir, gotin, "Hevale Casime CeiTI, çawa be te Texnikom gihandiye
hev, peş ve biriye. Serkar herıe, niha xebata
we ser himeki delal e, le bele bona pirtUkan biweşinin, pirtOken dersan Oxwendine, yen dinezanbOne (cografiyaye), matematike, fızike,
klmyaye Oyen xwerustiye, hata niha me kes
peydane kiriye bona arnade bike. Di dibistanen we de geleki kemasi ji ber neyina van pirtOkan, hene. Ev ders hem Obizimane ermeni
derbas dibin, em dixwazin ew ji bi zimane
kuröı çEıbin. Lewma em dixwazin te bi bin bikin
serkare weşandina pirtOkan. HemO berpirsiyariya vi karl tu biöı ser mil xwe. •
Peşi gotin, gerek etu pirtlıken derse arnade
REWŞEN
Demamin berpirsiyariya pirtOkan da ser
mile xwe, te bira min weke se pirtOkan tertı
hatibOn weşandin.ishak MOROGOLOV, Roben DRAMPIYAN çEıkiribün. Le bele deste
Erebe ŞEMO Fte de hebO. Bi xwe di navbera
salan 1928-1930'an de, camerdi kelhe (zindane) de rünişti bO. Naxwazim bejim çima,
ema mi reveki xwenda bO. Camerekl heja bO,
zimane rOsi xwendibO. Kuröı rind dizanl, esle
xwe ve ji ş9x bO. Le wekl ji bo ş9xan gerek e
dive hinekl bizanibe.
Derfeten me geleki hindik bün. Kadroyen
ku vi karl zanibin tune bün. Le bele me bi çi
hali be Fdestp{ıkir. Rolamin ev bO ku him ez
serkare ve xebate büm Ohim ji bi xwe redak-
o
Pişti ez çOm ser kare pirtOkan, her tişt ket
deste min. töı min bixwesta mine bixwara,
vexwara, birijanda, bişewitanda Oava bikira.
Her tişt OOı ez bOm. Lewma min got: Yarebbi,
xwede weki te evqas kar daye min eze çawa
karibim ve delarnete bi temami bi durusti
bikim Omin hewl dida xwe ez di kare xwe bi
şün de nem inim. Di karvaniye de min xwe xurt
kir Okar bi tevayi li ser miroven dora xwe
o
Rüpell3
REWŞEN: Hun dikarin dijwariyen ku li
ser xebaten zimani derketibun peşiya we, bihenin ser zimen?
CasimA CELil: Xeberen tirki üerebi me
gelek bi kar di hanin. Me peşiya xwe gelek ne
didit. Yani dema me dest bi xebate kir,
peşiyen me keleporen mezin li şün xwe nehiş
tibün. Bingehen me ewqasi ne xurt bün.
" .. disala 1955'e de, Radyoya
kurdi, li Rewane [Erivan} dest bt
jiyana xwe kir. Vekirina radyoya
kurdi, berhemeki kare me ye ku
ge/ek caran em çim Moskoye O
daxwazen xwe ji bona berpirsiyaren ve pirse hildidan.
"Peşiye ji bo her roje 15 deqiqe
dane me. Roja 1. çi/eya paşin
jiyana radyoye destpekir. Çiqas kü
hindik ji bü, le me ew pejirand. Me
got baş e ev gaveka yekemin Oencameka geleki heja ye. Ji bona
hamü kurdan me xwest em kar O
baren heja peşkeş bikirı. Ne tene ji
bona çend el ü eşiran, ne teneji bo
kurden li Sovyete. Be/e me dixwest
ji bo hemü gele Kurdistane bi pe/en
radyoya xwe, dileviniya xwe O
rewan ü hersa vegera welat em
diyari bikin. Her weha ;i bi ve yeke
nişan bidin ku gele me xwediye
hebOnen geleki heja Obi nirx e.
"Rojnameya Riya Teze di sala
1930'yi de cara yekemin hatiye
weşandin. Bi tasti serkariya Erme~
nistane we çaxe koroeka ge/ek
mezin daye kurden dere. Bi ve Ii
me li vira dinava hemugelen
Sovyete de, da pejirandin ku em
milleteki geleki kevin in. Hem ugel
ü berpirsiyare Ermenistane di vi
.wari de, alikariya me kirirıe."
et
e
Me pirtüken xwe yen derse tene bi tipen
latini diweşandin. Hemü pirtüken derse cüre
bi cüre, mina pirtüken ermenan me derdixistin. Naveroka hemü pirtüken me ji zimanen
din werdigerandin ser zimane kur di. Tene pirtüken litratüre me bi xwe arnade dikirin. Di
nava ve xebate de tişteki ku heta niha geleki
hejayi bibinim ew e, ku me di sala 1930'e de
A~asek derxist. Ni ha ji we Atlase tene libek li
ba min maye. De beje Ape Casim te çima
hesaba xwe nekir, te şeş-deh heb hildaba! Ma
te nizanibü ku tu we bibi 82 sali ü hinji biji. Bi
rasti geleki dile min teşe gava ku ez dibinim ji
hinek pirtükan tene yek lib mane.
Stalin ü A. XANCIYAN derxistin. Paşe me
Manifestoya Kommunizme derxist. Di vi kare
xwe de min geleki bi dehn ü bal xebat dikir ku
tişteki li derveya politikaya dewleta Sovyete
nebe. Ew roj ji borla me geleki heja bün ü
geleki alikaribi me redihateki ri n. Her cara ku
de pirtükek derketiba, beri bigihe weşandine,
min du-se caran we dixwend.
REWŞEN: We çawa dest bi pirtüken
litratür u foreya kurdi kir?
w.
n
CasimA CELil: Hemü pirtüken bedewetiye, rıtratüre ü toreye, me ji lawikan dest
pekir. Me her tişt ji foklor ü serhatiyen kurdan
digirt. Min digot kesen dora xwe, niha ewqas
dema metuneye em bikaribin tişten nuh en pir
baş çekin. De ka em niha foklora xwe kom
bi kin, belav bi kin ü biparezin. Bi ser de jitişten
em biweşinin. Gerek e biçük ü mezin xwe le
bigrin.
ww
u gel ve xebate ji me bi tipen latini di
gundan de destpekir ku mezinan hine xwendin ü nivisandina kurdi bikin. Heta miroven
temene wan 50 sali ji tevfi komen ve hinkirine
dibün. Bi van kare nxwe me kir çaven miroven
xwe ü hemü şagirtan vekirin. Metevan bi hev
re ev pirtok çedikirin. Hinekji min tene çedikirin. Beıe me ev kar geleki bi durusti di kir.
Paşe me dest bi weşandina pirtüken
ramyari yani pirtüken Partiye kir. Ber- pirsiyariya vi kari ji sipartine min.
REWŞEN: Ere ew pirtuken Partiye ku we
weşandine tene bira te
?
CasimA CELil: Bele, me gelek nivisen
REWŞEN
5 - Paylz 1990
kurdan weki derya mezin e. Cihan tev deste
xwe direj dike, je direvine üdixwe üdibeje yen
me ne, ne kurdi ne ü ne ji kurd hene.
Bele, di Kurdistana delal de ku niha nava
çar dewletan de hatiye perçekirin, bi keman i
25 milyon kurd tıene. U Tirkiyaye weki 15
milyon kurd herıe. Hina ji dewlet dibeje •Kurd
kimdir? • -• Kurd ki ne?· dibejine me "tirken
çiyayi". Niha, va ye em bizimane tirki nizani n,
em bizimane kurdi deng dikin. Bavo veca em
çaw a tirk in?
om
parve di kir. Her yek di ware zanin ü hişyariya
wi de, min kar dida ber. Weke Haciye CINDi,
Emine EVDAL, Wezire NADIRi, Cerdoye
GENCO ü gelek hevaıen fileh weki Robert
DRAMPIYAN ü gelek hevalen mayin.
Hejlmcır
Kurd xwediye toreyeka geleki kevin üheja
ne. Şekspir di sedsala 16'e de, em bir anine
ü gelek tişt ji toreya Rojhilati hildane. Em ji
nisleta Ehmede XANi ne. Em xwediye Melaye
CiliRi ne. Ez çi rejim hün ji me çetir dizanin.
Ew kor in.
.c
Rewşenbiren
REWŞEN: Pişti ku we li wedere berpirsiyariya weşandin ü derhanina pirtükan kirin,
pe re we çawan dest bi nivisandine kir? Em
dixwazin hUn hinekili ser destpekirina nivisen
xwe yen toreyi rawestin. Anku pirtuken weke:
Kurde Beng~ Kofiya Diya Min, Oda Kurdan,
Klamen Çiyan u yen dine.
we
Kovara Yekitiya
ve
REWŞEN: Weke em dizanin hinek pirtuken te yen din }i hene. Weke: Xana Dimdime
u yen mayin. We çawan dest bi van nivisan
kir u di vi wari de prensiben we çi bün?
CasimA CELiL: Peşi, ez geleki li ser ve
pirse radiwesfım. Mingot,hetaem destnehavejin bestana dayka xwe, çawa zaroyek ku
pesiren dayika xwe dimije ü pe diji, em ji heta
li bestane dayka xwe xwedi dernekevin ü
nekolin kesekji me nikare peşve here. Bela ka
kijan e ew bostan? Zenginiya çand ü hebüna
CasimA CEUL: Dema ez çüm ser kare
pirtükan, we çaxe keseki din ku we wezife
bikira tunebü. Ne kadroyen zana ü ne jl
rewşenbiren ku karibin kareki weha bireve
bibin peydanedibün. Uwedereemgiştbihev
re se-çar mirov bün. Ji nava wan weki redaktor, bersivdar ü serkare ve pirse ez hatim
bijartin. Di we navende de, me gelek pirtüken
dibistane ü pirtüken siyasi ji derxistin ü gelek
tişten din.
Di peşiye de rola min bi wergerandin
(tercume) destpekir. Merema min ji ve ev bü
ku gele ermen, kurdan baş nasbike ü zanibe
ku kurd mileteki navdar ü di huneren xwe yen
geli de geleki zengin in. Pişti belavkirina çend
pirtüken lerkirine (derse) düremin hinek nivis
ü helbesten Püşkin wergerand. Her wisa ji
nivisen Hochanes TOMANIYAN min wergerand üji gelek klasiken mayin, yen xweşnas.
Le hema bere her kareki, me hima xwe dida
pirtüken dibistane yen heta koma heştan. Min
ev kare xwe tev Emine EVDAL ü Heci, li we
dere berdewam kir. Paşe me edi her yeke bi
sere xwe kiteben cüre-cüre çekirin. Dü re
mina her nivisevaneki kurd, bi dile hesret ü
evina welat, hadi hedi min nivisren xwe belav
kirin.
Me di nivisen xwe de, di seri de giradana
xwe ya bizimane de re, bi rıtratür ü zargotina
kurdan re, xurt kir. Weke Dimdim, Meme ü
Rüpell4
Kovara Yekitiya Rewşenbiren Welatparezen Kurdistan
om
Gelek stranbej, sazbend Ghunermend, li
dora radyoye civiyabtiı. Dinava wan de Meme,
laweki heja bu. Her weha ji Şamile BEKO ye
ku li meye dixe GEgide CIMO. Bi rasti hineki
din ji hebGn. Me tavan alikariya hev dikir G
programan xwe zengin dikir. Me cGre-cCıre
koman stran Gawazan çedikirin. Le hema
giring e em ve yeke ji binin zirnan ku ev hem u
hunermenden li dora me, vi karibi dilxwaziya
xwe Gji bo parastin Gpeşvebirina çandidikinn
Gqet buhaye vi kare xwe ji ne digirtin.
ne
te
we
.c
Bi vi rengi radyoya me jiyana xwe heya vlı
roje berdewam kiriye. Di saıen ez berpirsiyare
radyoye bGm, dewlete ez berpirsiyare yekemin nas dikirim. Çi dema kemaniyekan
şaşiyek derketiba hole, we çaxe hem u çareserkirina we, dewlete ji min dixwest. Bele qet
ji zehmetiyeke re min sere xwe netewand G
heya me bingeha xebateka weha rast Gxwedi
serpehati dani hole, ez hema çGm ser her zori
Gdijwariyan. We deme tişteki hazir tunebG.
Dema me radyo vekir, te bira min, min got, em
tişteki naxwazin. Le hema be stran Gawaz
çawa dibe? Lewma serkariya Ermenistane
komek ji bo alikari da me ku, em heviyen gele
xwe peş de bibin.
Casima CELlL. 1980
Eyşe
Ggelektişten dinku van nivisen peşin li
me re vekirin. Bi xwe ji nava toreya
geleri me destan hi Ididan Gji nuh ve çedikirin.
Ne tene me, weha kiriye. Beıe, nivisevanen
mezin yen weke PGşkin GHovhanes TOMANIYAN ji ji nava gelek tişt hildane Gçekirine.
Yani ne tene mina ku te gotine hatine nivisandin, bele rewaneki nuh mirov berdide ser we
destan an ji çiroke.
CasimA CELiL: Peşiye ji bona her roje 15
deqiqe dane me. Roja 1. çileya paşin jiyana
radyoye destpekir. Çiqas kG hi nd ik ji bu, le me
ew pejirand. Me got baş eev gaveka yakemin
Ganearneka geleki heja ye. Ji bona hamG
kurdan me xwest em kar Gbaran heja peşkeş
bi kin. Netene ji bonaçendel Geşiran, netene
ji bo kurden li Sovyete. Bele me dixwest ji bo
hem u gele Kurdistane bi pelen radyoya xwe,
dileviniya xwe Grewan Ghersa vegera welat
em di yari bikin. Her weha ji bi ve yeke nişan
bi din ku gele me xwediye hebGnen geleki heja
Gbi nirx e.
w.
peşiya
Yani di salan 1932-1933'an de, OOı
pirtGken me destpekir. Ji we roje
ve haya niha, bi zimanen kurdi G ermeni
nezike hejimara12 pirtGken min derketine.
ww
weşandina
Xebata mina nivisandine ez dikari mbi kinahi weha binim ziman. Ema pişti we deme bi
çGn Ghatinen gelek pewist, di sala 1955'9 de .
Radyoya kurdi, li Rewanll dest bi jiyana xwe
kir. Vekirina radyoya kurdi, barhemeki kare
me ye ku gelek caran em çGn Moskoye G
daxwazen xwe ji bona berpirsiyaren ve pirse
hildidan.
REWŞEN:Tudikari bikurti liserrolaxwe
ya vekirina Radyoye bipeyivi? u rojen peşin
porgram çawa bUn?
REWŞEN
Pişti me ev berhem bi dest xwe xist, ve
care ez bi girani li ser program erawestiyam ku
me bibe niv saete. Ome xwe gihande ve
mereme ji. Paşa ji bG saetek Gtıedi tıedi me
gihande saet Gniveke. Gelek dijwari Gzehmeti li peşiya me derdiketin. Bele her care ji
em bi ser diketi n.
Di radyoye de gelek mirovan li ba me kar
dikir. Mina Amede GOGt (karbideste radyo
ye ve roje), Xerıl MÜRADOV. Xabata min di
radyoye de ji sala 1955'9 heya sala 1963'ye
berdirej bG.
Pişti radyoye, careke din ez weki 1Osalan
vegeriyam hatim ser kare xwe ye şeşemin;
rastkirin, nivisandin Gderinana pirtGkan.
REWŞEN: Wisan xuya ye ku nezi piraniya gele Kurdistane guhd4riya programen
radyoya we dike u je haydar e. Ge/o hun
programen radyoye çawa dibinin? Ge/o bi bir
u baweriya we, iro ev radyo kare xwe çawa
dike? Bi çi rengi dikare li ser 40 milyon kurd
pasideyen xwe bitıele?
CasimA CELil: Radyoya me di bingeha
xwe de ji bona kurdan GKurdistane hatiye
vekirin. Na, netane ji bo kurden Ermenistane!
Ku niha hinek ji wan koçber bGne. Em baş
dizani nku radyoya me belavi tevayi Rojhilate
dibe. NGçeyen baş digehine me. Ev ji hersa
me bilind dike. Ha ya me je heye ku peşmer
geyen rizgari GserxwebGna welat, di baregeh
Ghelinen xwe de, li ser sere çiyayen azad G
leşkergehen hinbGn GperwerdebGnede, guhdariya me di kin Gbi stran Gawazen geli dilşad
Gdilxweş dibin. Weha ji gelek mileten din ji bi
denge me dihesin.
Heya ve roje ji, em li ser we pirse
radiwestin ku revebirina radyoye li gora be~e
wenden hem u kurdan be, ne li gora rewşeka
ku xwe li ser nakoki Gdu bendiyen eli Goli were
peşvebirin. Kurd bi hem uel, eşir Golen xwe ve
tane kurd in Ggiring e di ve deme de ji bo
ROpel15
Kurdistan
"Ewriya kuf'KK~ pe ~lrtiye,
iiy8ka heta dawiye rast e. Riya
riigari Uazadiye ye. Keç Uxorten
tede dixebitin (Jjiyan~ xwe ji ooiıa
gel diyaridikirrLi hembere her
dijwari a ioriye, bi fene berjewenden wela(ügeldiparezin . FmgiŞt ..
tetnamiya kurden mayf, ew en ku
nave kurdan diianin, p8şiye11xwe
dizanin, kal baven xwe dizanin, .
gerek ji PKK;e ü dlserkariya
kurdan de paşde fleminin. Em gişt
gerek e teVIi we serkariye bibiHü çi
bi destan ve wereewji bona
tevayiya milet bire bixin. "
o
REWŞEN: Tudikarihinekisalenp8şemin
Kurden me, zO hin dibin. Hiş Obiran wan,
hina li ser yeke ye, ku hema weki tişteki
hindibin, edi ji birkirina wan tuneye. Çi zirnani
dibe bila bi be, kurd dikari n bi bin hezen hilgirtina xwendin Ozanina bilind.
we
REWŞEN: Her weke ditıete zanin, niha li
Kurdistane, nivisevanen xort, en biZimane
Zikmakidinivisin, hene üdi tore üçarıda kurdi
de, dest bi vekirina rüpeleka nuh dikin. Em
dixwazin Ape Ca sim ku, xwendeye ev çend
serpehatiyenjiyane ye, mesajeke ji nav rüpelen REWŞENe bigehine ji bo wan xorten ku
nuh ber bi nivisa rastiniya xwe ve diçin.
CasimA CELiL: Ji roja ku destpebOne,
rojname, radyo OpirtOken me, ji we roje ve
heya iro, her deme şireta me ji rewşenbir O
cahilen (xorten) kurdan re ew e, ku em yek
milletin. Le cOre-cOreeşiret hene, ku ev eşiret
nayene
manaya ıwateyeJ ku her bi sere
xwe milletek e. Na, em hem Okurd in Ogiring
e ev baweri me gişan kome ser hev bike. Em
giş xwediye yek ziman, xwendin, gotin, çand,
zargotin Orewaneke ne. Her weha~ stran,
awaz Ogovenden me yek in. Me tene bi vi
rewani bangen xwe bilind kiriye. iro ji em bani
hem Oxort Orewşenbiran dikin ku bila zanibin
kurd OKurdistan li benda wan e. Giring e her
miroveki welatparez Odilsozgiredaye axa bav
. Okalan birnine Odi avakirina welateki serbixwe Oazad de ew ji kevirki di cih de lebike. Bi la
her kes zanibe mirove be welat be, tu mafe
jiyane ji bo wi li dereka peyda nabe. Jiyan tene
bi giradana gel Owelat ve dikare berdewam
bibe.
we
ne
te
en dema weşandina rojnameyaR iya Teze'ye
biheni bira xwe?
User bingehen ku rojname, radyo OpirtOkan kurdi derketin, bi rasti niha bireka rewşenbiren heja, mezin, delal Ogelek maqOI ji
ç{ıbj.J.ne ku dile mirov geleki şad dikin. Em bi
hebOna wan dikarin hesab bidin, ku gele me li
vira çiqasi xwe peş xistiye.
ww
w.
CasimA CELiL:Rojnameya Riya Teze di
sala 1930'yi de cara yekemin hatiye weşan
din. Bi rasti serkariya Ermenistane we çaxe
komeka gelek mezin daye kurden ve dere. Bi
ve jimeli vira di nava hem Ogelen Sovyete de,
da pejirandin ku em milleteki geleki kevin in.
HemO gel Oberpirsiyare Ermenistanedi vi
wari de, alikariya me kirine. Her kese li vira,
kommunistan, miroven maqOI Oyen ji derve
hatine, tevan bi çaveki baş li kurdan dinerin.
Her çiqasi hineki nebaş ji carnan peydadibOn,
le bel ebi him nçawa dewlet çawa gele ermen,
çawa parti gerek eez si pasiye xwe ji bona wan
binim ziman. Hindikjibe, gelekikomekankari
dane me. Niha gelek rewşenbir O miroven
zana yen me kurdan li vira hene, di her babeteka de miroven weke doktoran, endeziyaran,
fılologan Okurdologan, xwe peşde birine.
Dema rojnameya Riya Teze derket, ji
bona me kurdan çavronahireka geleki
mezin bO. Peşi Heciye CINDili ser dixebiti. U kaleka wi ji Emine EVDAL Ogelek
hevalen ermen ji hebOn, ku bi kurdi geleki
baş dizanin. Vana di bingeha xwe de ji derdora Wane hatibOn. Bi rasti vana miroven
geleki halal bOn Oniha hina jiyana xwe berdewam dikin. Ankariya van mirovan geleki gihaye me kurdan.
REWŞEN
bona tıeza rast Oyakitiye ye. HOn dibinin ku ji
sedi 95 (% 95) kurden Sovyete Mvi Ohatina
xwe bi ri ya rast ve, bi rewane marani Oqehremaniye ve dane giredan.
REWŞEN: Em dixwazin Ape Casim nitıerina xwe li ser riya xebata van nivisevanen
nühatinişanbide. Divet vannivisevanennuh
om
kurdayetiya xwe bixeb~in. Ji hev hez bikin O
piştgiriya berxwedana geli tev bi hev re bikin.
Ev nezike du salan e, hineki dijwari Oasteng
pir bOne. Li hembere van hemO zor Odijwariyan bi hem Oderfet Odelivan xwe, tişten em
dikari n bi kin bi xurti Orindi pektinin.
Helimar s - Pavlz 1990
bi çi awayi bi girtkiana çande ü zargotina
kurdan, roleka vejandina jiyana geli hildine
sermilenxweü jibo çand ütoreya qedexekiri
ya gele me ye bindest , bi çi awayi kar ü
xizmete bikin?
CasimA CELTL: Ez bawer dikim ev gili
gelek rast e. Beyi gotinen kal Obavan, betegihiştina bOyeren derbasbOyi, behezkirina
kurd OKurdistane, kesek nikare tişteki bi nirx
Ogiranbuha derexe hole. Ne di ware nivisandine one ji di ware kar Oxebate de. Xorten me
ni ha mezin bOne Oheta gelek ji me ji peşdetir
çOne. Şi kir ji nave Xwede re! User him efoklor
Ozargotine Oevina kurd OKurdistane peşve
çOne. Niha ez dikarim bejim tevayi dest bi kar
Oxebateka nuh kirine. Beleka çiqasi de bigi-
.c
RewşenbirAn Welatparlızlın
we
Kovara Yekittya
Xorten me li ser riya rast hin bOne. Va ye
heval pir in. HO n bi çaven sere xwe di binin ku
çiqas hazkirina wan ber bi serxwebOn Oazadiye ye, ber bi Partiya Karkeren KurdistanPKK'e ye. Ev li ser bir Obaweriyen rast Oli ser
riyeka pak ç€ıb0ye. Bele, li ba me ji hina gelek
kes hene ku bi bir Obaweriyen xwe geleki li
paş mane. Dixwazin kurdan ji borıa berjewenden xwe perçe bikin. Vana deste xwe dihavejin her kareki ne baş ove dawiye ji bi pirsa oli'
bi vir Oderewan, bi xulamti Okoletiya biyaniyan dixwazin yekitiya gele me ji hev de bixin.
Disa dibejim dirok we nave wan kesan bi reşi
binivisine. Gele kurd ıi de hesaba xwe ji wan
bigre Obersiva wan bide. Serkeftin tene ji
.:aete, eger 117ittef8k biryara .····
~we bike yek, •Çiqasi h8ienxerab
· lJ.bov li hembere wi rawestin Ji..
>nikarin meşa .wi ya berbiierkeftin
•Oseriiraziye rabiwestinin. .Em
van dersan ji diroke baş bin
büne. ·Nemaze kiJinil/ete kurdan
gotin lı kare wi yeke. Rast e, heta
koçberakabilind politikayfm dijmin
.•· yen asimilasiyone, qihe xwe
· gir/ine~ HCın dibil1in kl1,niveme
..····çaye ü 111vi maye.· Eger em ve ...
rewşS nedin rawestan, yen mayiiı
iti we winaa bibin. Be/8 tene
· pt:Jşinerge biyi#dJOrfa kurda
Kurdistane dikarin ve y~ke bik/n.
Pirsgi[Bk ji di yekbune de ye. Her .•.
yek ditıeje ei mezi11e filan partiye
me, .l)ifanim çi.. Bi şaşinezike · • •··. · · ·• ·
yekitiye dibin. Gerek e,yekititene
ji /x) xurtkirina öerxwedJna gel o•
. . rizgariya y.relat ~öe. Heinü nerineri
şaş g!rinğ ~ j7 hote Werin ralcirin. "
hin berhemen tıeja Opeşve herin, hina ji me
peşiya tevan
vedikin. Ji tevan re paşketin dixwazin. Miroven ku derefeten mezin li peşiya wan hene
gelekin.
ve baş xuya nine. Em re li
Rüpell6
Rewşenbiren
REWŞEN: Em dixazin bibejin ku, iro li
Kurdistane tf§koşineka nuh unujen destpeki-
riye u bıiye xwedi derefeten geleki mezin.
Weke dihete zanin, ev tekoşin ji bona serxwebUnu azadiye ye. iro bi hezaran peşmer
geyen me li çiyayen Kurdistane ciM xwe
girtine. Em, dixwazin Ap8 Casim ji wan re gotineke bibeje. Anku tu silaven xwe çawan ji
wan re dişinl
Gele kurd li Yekitiya
Sovyete dilşad ditbievin dibe.
Ge/ek baş dizanin ku, iro peş
merge ge/ek zordariyan dibine.
Zivistane, buhare, payize li
çiyan ji bona azadiya kurdan
jiyana xwe gori dikin. Dive
jiyana me ji bona wan be.
Lewra jiyana peşmergeyan ji
bona tevayiya kurdu
Kurdistane ye. Derefet
nlne em jiyana wan ji ve rastiye
enda bikin. Em geleki
mezinahiya wan dibinin.
Rewane wan pak dıbinin. Ji ber
ku ew ji bo gele xwe, ev kare
mazin u giran dane ser mi/e
xwe. Ev keda wan ji bona 30-40
milyon miroven kurd e u di
cihane de winda nabe u diJ
bighije rojen xwe yen rohni.
ft
Welalpareze n Kurdistan
melen xwe çawan dibinin?
Le bela mer in kurd, cahil [xort] Cı qizen
kurdan nebez ineger ku qet serdestiya biyaniyan qebOI nekin. Şere niha di welat de xurt
dibe ev şere hem Cı kurden welatparez e. Şere
rümet, namus, şeref Cı hebCın Cı tanebuna
kurdan e. Ne şere komeka biçCık e. Niha
tevayiya gel mafdariya di vi şeri dizane Oher
yek di nava rez en xwe yen piroz de cihek ji bo
xwe wergirtiye.
CasimA CELlL: Gele kurd li Yekitiya
Sovyete dilşad u di Ibievin dibe. Gelek baş dizanin ku, i ro peşmerge gelek zordariyan dibine. Zivistane, buhara, payize li çiyan ji bona
azadiya kurdan jiyana xwe gori dikin. Dive
jiyana me ji bona wan be. Lewra jiyana peş
mergeyan ji bonatevayiyaKurdistane ye. De.
.
•)Ae Berlvana xwe ji bo
temamiya 9iz Okeçen~urd lı Kurdistane nişan da. Ne tene Berivane ji
xwe te navqezenç kir .Nave ·
milyaketa, nave pakiyaqiz Oku neta
kurd li dinyaya xist. Berivanniha
bana me kurdan tev bCıye ziyareti.
BOye piroziyeka gel a geleki giranbuha. Li ku dere ew laşe pak dan'ine
RehmeJe oo!-ji bona me bCıye
nişaneka hezkirin Cı evina welet
HOn dibinin her roje, bisedan
daxwaı digihin. berpirsiyariya radyoye. Helbesta Berivane dixwaıin
her evare bibihen. HernCı kurden
Sovyete wehane, Ez dixwaıim her
qizeka kurdan, her keçeka kurdan
mina BMvanôbe. Gelek bi evin Cı
dilxweşiem guhdare ve helbesta
weha xweş hati çekiri n, dikin. "
et
ew
e.
c
a
Kurdistan bG
faşis~
azineyen
hemü
bi
care
ve
parçe,
çar
pirsa
bikin
kurdan
pirsa
xwestin
barbar
O
hov
din
careka
bele,
Le
i.
ji-hole-rabCıy
milleteki
bin
di
xwe
şere
bilind
pivaneke
heya
kurdan
tavgereka
niha
Cı
kirine
bilind
de
ala netewi
nOjen bi destxistine. Bi armanc Cı daxwaza
serxwebOn Cı azadiye kurd diçine peş.
pişti şere cihaneye yekemin ku
om
Kovara Yekitiya
H
Dijminen Kurdistan, me tirk, ereb Cı faris
hesab dikin. Ev nerastiyeke benimOne ye.
Kurd ji bere ve hebuye Cı de her hebe kurd.
Ew riya PKK'e pe girtiye, riyeka heta
dawiye rast e. Riya rizgari Oazadiye ye. Keç
Cı xorten tede dixebitin Cı jiyana xwe ji bona gel
diyari di kin. U hembere herdijwari Cı zoriye, bi
tene berjewanden welat Ogel diparezin. Em
gişt temamiya kurden mayi, ew en ku nave
kurdan dizanin, peşiyen xwe dizanin, kal Cı
bave xwe dizanin, gerekji PKK'e Cı di serkariya kurdan de paşde nem inin. Em gişt gerek
etevrı we serkariye bibi nCı çi bi destan ve were
ew ji bona tevayiya milet bi re bixin.
w.
n
CasimA CELiL: Kal ubaven peşiyen me,
bere oohtiri 4000 salan, herdeme azad bOne,
tene aza mezin bOne. Kurdistan ji welateki di
tevaye cihane de, bi ciwani u renginiya xwe
navdare. Ji herhelekeve, zenciren çiyan li ser
axa Kurdistane digihin hev. Zagros, Cudi,
Gebar, Agri, Nemrut Ohwd, ewre Kurdistane
bi tevayi xemilandine. Jiyana kurdan Oazadiya wan ji bi van çiyan ve dihate giredan.
Dijmin hina dixwaze asimilasiyone li ser
me zade bike. Zimane me, kultura me, gotin,
awaz Cı helbesten medidizin udi kin male xwe.
Bi ser weha dibfıjin ku qet milletek bi nave
kurdan tuneye. Ev li ku jimara me bi kemani 30
milyon mirov hene. Ev reşiyeka gelek mezin e
ji bo wan. Giring e cihan ve mafkujiya li ser
kurdan nepejirine. Giring e denge xwe hilde
ooje, na kurd xwedi dozen matdar in. Çawa ji
bona her mileteki mafe çarenOsiye heye, giring
e ku ji bona kurdan ji ev maf were bidestve
xistin. Kurd ji di mava malhata mirovatiye de
ciheki xwe bi azadi bigrin.
ww
Kurd mer in. Dioojin em kurd in, hene di
dunyaye de, bele kem in. Kurd di dile min de,
her xorteki wan dikare bi deh şervanan re şer
bike. Kurdan tevrı hem Oerişim dijminen biyani,
disa heya ve roje karibGne xwe biparezin. Her
çiqasi dagirkaran bi sisternan geleki dijwar
asimilasyon li ser kurdan bikaranine, le bele
disa zirnan hebOna kurdan, heya ve roje
hatine parastin Oniha kurd xwe geleki serbilind dibinin.
o
Her dem di pTianen hezen dagirker de, ji
hebOne ra kirina kurdan hatinedanin. Nemaze
REWŞEN
Lo, helbete zori Cı nexweşi li peşiya me
gelek in. U peşiya kurdan pirsgirek gelekin O
her gelek in.
Ez weha kin dikari moojim, bele kirinen me
kurdan gerek giş bighin hov. Keda me, teveçüna me, hevi Oarmancen me tev yek bin.
REWŞEN:
Kurden Sovyete çiqasi deng
a bahsen peşmergeyan guhdari dikin? u
hevberi cenga rizgarkirina welet erk ü defa-
refet nine em jiyana wan ji ve rastiye enda
bikin. Em geleki mezinahiya wan dibinin.
Rewane wan pak dibinin. Ji ber ku ew ji bo
gele xwe, ev kare mazin Cı girandane ser mile
xwe. Ev keda wan ji bona 30-40 milyon miroven kurd e Cı di cihane de winda nabe ü de
bighije rojen xwe yen rohni.
Gelek milleten bi 3milyonan, bi 5milyonan
xwe xwedi diki n. Bi serbilindijiyana xwe dibin.
Ewserbixwe welate xwe ava kirine. Bele hina
millete me nikariye xwe bigihine avakirina
dewleteka serbixwe. Hina me mafe xwe bi
dest ve nehanine.
REWŞEN: Lewmaji ber ve yeke ye, kurd
neçar in. Le iro deste xwe avetine çekan uji
bona rakirina dagirkeriya biyaniyan bi biryardari cenge dikin. Tenebi ve riye mirov dikare
zoreka şoreşgeri derxine ho/e. Ji xwe di cihane de wekixuya btiye, eger heta dawiye, gele
viwelatiliteniştahemuazineyenxebateçeka
zore pek neyine, rewşeka bi rolmi ji bona
welateki dagirbıiyipeyda nabe.
Rüpeil7
Kovara Yekitiya
RewşenbirlHı Welatparlızlm
Kurdistan
xwe jipehlivaniya jina kurd di hundire xwe de
p8ktine. Em dixwazim Ap6 Casim ji me re
çendgolinandi ware helbeste üjina kurdde
bibeje.
ve
CasimACEUL: Me Berivan'axwe jibo
temamiya qiz Okeç9n kurd OKurdistaneni şan
da. Ne tene Berivane ji xwe re nav qezenc kir.
Nave milyaketa, nave pakiya qiz Okulfeta kurd
li dinyaya xist. Berivan niha bona me kurdan
tev bO ye ziyareti. BOye piroziyeka gel ageleki
giranbuha. Li ku dere ew ıaşe pak danine Rehme le be!- ji bona me bOye nişaneka
hezkirin Oevina welet.
xwe biparezin Opeşve bibin. Di hemunivisen
xwede bangen hevgirtin, yekiti Oberxwedane
bilind bikin. Bi ve y~ erne karibin bersiva
demebidin u li kal Obaven xwe xwedi derkevin. Dibe ku dema bere gelek nexweşi di nava
me kurdan de habin, le beledi rojen iroyin de,
di ve babeliske de, her tişt giredayi ye bi
zimanedeve, bi rıteratureve, bi hevkari, yekiti
Opişgirtine ve. Em hevidar in ku kurd li ku dere
dibe bila bibe, kurditiya xwe ~ bir neke, gele
xwe ji bir neke Ozimane de Obavan hin geş
bike.
om
CasimA CE LlL: Dijminen li hembere gele
Kurdistane rawestane, bi rasti geleki hov O
barbaran sondxwari ne. HebOna me qet bi
rengeki na pejirine. Uhembere rewşeka weha
ma gelo derefet heye ji zimane çekan peve, ji
mirov tam bike? Na, heta dawiye giring e em
vi azineye bikarbinin, tucaran sist nebin.
et
ew
e.
c
Bele, eger milletek biryara xwe bike yek,
çiqasi hezen xerab Ohov li hembere wi
rawestin ~, nikarin meşa wi ya ber bi serkeftin
Osertiraziye rabiwestinin. Em van dersan
ji diroke baş hin bOne. Nemaze ku millete
kurdan gotin Okare vi yek e. Rast e, heta koçBiborin, ez dixwazim di vir de çend
beraka bilind politikayen dijmin yen asimilasgiliyan dertıeqa koma stran Oawazan, Koma
HOn dibinin her roje, bi sedan daxwaz
iyone, cihe xwe girtine. HOn dibinin ku, nive
Bemvedan de bibejim.
digehinebe
r deste berpirsiyariya radyoya
me çOye Onivi maye. Eger em ve rewşe nedin
kurdi. Helbesta Berivane dixwazin her evare
rawestan, yen mayin ji we winda bibin. Bele
Ew ne
Koma Berxwedan'e ye, ew
bibihen.
Tevayiya kurden Sovyete weha ne.
tene peşmerge bi
koma rewane kurd u Kurdistane ye. Weki em
yekbOna kurd O
stran u awazen
Kurdistane dikawan dibihisin, bi
rin ve yeke bikin.
rasti em geleki
Pirsgirek ji di
· • RfjaB~ivane girii1g e, riya hemüjfdenkurden welatparezbe,
şad dibin. Rewşa
yekbOne de ye.
şer, qehremaniya
Berivan
ku
iropOy~d
estaneka
qehremanfje, mirov vemanaye
Her yek dibeje
peşmergeyan, ditederdixe k~ edijina kurd z.encifenkolecjariye çifando/e di na
ez mezine filan
levini Olehengiya
partiye me, nizarezapeşmergeyenegidd~cihe ~e girtfje~ "
gel,
xweşiya çiya,
:-:.:
·.::· ·.>:.:.::· ..:::<:· ·:.· > ::::··.
·:
·.·.:
:::·
nim çi. Bi şaşi
.
deşt O baniyen
.·..
.
. . . .
nezike yekitiye
welat, tevan bi
HJviyarnin ev/tıkiJhO~ silavedtniq bigehinineheff10 şervaned . ·.·
dibin. Gerek e,
hevretinin
ziman.
serxwebUn aza(ffje, di seri dereberegele me ŞerokAPO tıh~mu ·
yekiti tene ji bo
HOn dibinin ku
.• miroveh we~atparezg Şoreşger.
xurtkirina be..
çawa hernCı kes
rxwedana gel O
dixwazin weşa
rizgariya welat
nen kome ji xwe
çebe. Hem Onarire peyda bikin.
nen şaş giring eji
Koma
Berxwedan
Ez dixwazim her qizeka kurdan, her keçehole werin rakiri n. Evji bo yekitiye pir gerek e.
xwe
gihandiye
hem
O
taxen
erde
me.
Di welaka kurdan mina Berivane be. Gelek bi evin O
te me de kesek tuneye ku li ba wi kilamanKodilxweşi em guhdare ve helbesta weha xweş
Gele kurd tu caran welate xwe nekiriye
ma Berxwedan e peyda nebe.
hati çAkirin, dikin.
navendeka arişbaziyen li ser gele derdore.
Her dem bi viyan Oxwesteken xwe, dije şer
Koma Berxwedan, çi dibeje dile me O
Riya Berivane giring e, riya hernCı jinen
derketiye. Bi tene. ji bona parastina azadi ya
ruhA me de rOniştiye. Beden, si fet, şer bexwe deste xwe avetiye çekan. Uwelate bav O kurden welatparez be. Berivan ku iro buye
dewati, marani u merxasiya kurdan nişan
destanekaqehremaniye,mirovvemanayetekalan şere jiyane domandiye.
didin. Ji bo ve yeke le xwedi bin ku neMlin
derdixe ku edi jina kurd zenciren koladariye
ev kom ji hev belav bibe. Ev kom ji Xwede
çirandine Odi na va reza peşmergeyen egit de
Rast e di Kurdistane de li cem kurdan
de hatiye, milyakatan berheve ser hev kiriye.
hinek ermeni jiyane. Le bela bi erişen hov O cihe xwe girtine.
Çi xeberek ji de ve wan derdikeve, ew xeber
barbar yen dewleta Roma Aeş, ermeni hin
bona
me ziyareti Opiroz e.
REWŞEN:
Bibore,me
tugelekwe
standi.
hatin qirkirin Ohinek ~ reviyan Ermenistane. Di
Niha
em
dixwazin
Ap6
Casim
li
ser rupelen
vir de dixwazim bejim gunehe kurdan di ve
Gotinen Koma Berxwedan, dengkirina
kovarameREWŞENegotinekaxwebigehine
pirde de nine. Guneh ye ki ye, dive ew xeber
wan, giliyen wan, dengbejiya wan, ji me re
xwendevanan. U ser kovara REWŞENe bi
bidin. Kurd bi hebOna xwe aştixwaz in Oqet
ziyareti ye. Em teweqe di kin weki hem Okesekurti
hün dikarin çi bibejin ji xwendevanen
erişen xwe nebirine ser mafe milleten din.
ten
wan u bi teybeti yen nuh derdikevin hun
Kovarere?
bona me bişinin. Bi rasti em bi hewceye ve
REWŞEN: Em weha dibinin ku helbesta
yekene.
CasimA CEUL: Dema mirov kovara
·aerivan9-Berivane· weke di radyoya kurdi
REWŞENe, dixwine, rastiye tede dibine. Her
Heviya min ew e ku hOn silaved min
de, dihe bihistin, büye ma/e hemü kurden
tişt vekiri Ozelal dibini. Bona yekitiya millet u
bigehinine hem uşervaned serxwebOn uazaSovyete ji. Ev stran li ser zimane herkesi ye
peşveçuna wi, bona em bibin hAzeka xurt O
diye, di seri de rAbere gele me Serok APO o
Berivane-Berivane . Her weke • Berivane· bi
serbixwe, giring e, em peşi Zimane Dayka
hem u miroven welatparez u şoreşger.
tene
o
va
ww
w.
n
o
REWŞEN
R(4)ell8
Kovara Vekitiya
Rewşenbirlln
Welatparllzen Kurdistan
Dimenek
w.
ww
Sala 1981 'e, ji hela Rexistina
Hindekari, Zanist Cı Ferhenge ya
Koma Neteweyan - UNESCO
(United Nations Educational
Scientific and Cultural Organisation), mina, sala Atatirk hatibCı
REWŞEN
.c
we
Di sala 1980'yi de, dema di
girtigeha Stanbole (girtigeha
Toptaşı) de bCı, ji seroka Yekitiya
Nivisevanen Swisre, ji Madam
Boulanger re nameyek nivisi. Di
ve nameye de, mejokdari Cı şo
venizma dagirkeren tirk li ser
hebCın Cı hejayiyen gele kurd sal ix
da üev rewşa han rexne ü teşhir
kir. Nimuneyekji nameya wi kete
deste şikencekaren zindana.
Hinge, biryaren li ser pirtüken wi
yen derbareye kurd Cı Kurdistane,
yek bi yek vebirdibin üdagirkeren
kemalist, je re bi dehan sal ceza
birin. Ew her di "mehkemeyen
kemalistan" de, parastina mat ü
berjewenden gel ü welate kurd
bi gerdenazadi Cı nebezi berdewam kir.
ne
dunyaye vekir. Di saıa 1962'ye de
xwendegeha ramyari ya bil inda bi
nave "Siyasal Bilgiler Fakultesi" -li
Anqere, bire seri. Heyamek li
avahiyeka dewleti marnuri kir. Di
sala 1964'e de, li universiteya
(zanistgeha) Erzerome, mina
asistane sosyolojiye (civamasiye)
dest bi kar kir. Doktora xwe ya li
ser babeta sosyolojiye, di sala
1967'ye de tekuz kir. Di ve sale
de, beşdari hinde xwepeşandan
Cı numayişem (meeting) li KurdistanebCı. Ji boveyeke, xebateke
vekoiTni arnade kir. DCıre, di sala
1969'e de, pirtCıka xwe ya bi nave
"Sazendiya Rohilata AnatolyayeBingehen Sosyo-Ekonomiki Cı
Etniki 1Dogu Anadolunun Duzeni-Sosyo-Ekonomik ve Etnik
Temeller" nivisi. Ji ber amadekiri na ve pirtCıke, rejime, jikare xwe
ye universiteyeew derxist. Di sala
1971'ede, rejimeewgirtCısizand
Bi bexişandina gişti (genel an ya
saıa 1974'e, ji girtigehe derket
Pişti ku azad bCı, xwast kare xwe
ye li universiteye berdewam bike.
Le careke din kare wi ye bere
nedanewi. Usergotina "azineya
zanisti- bilim yontemi" Cı li ser, li
Tirkiye bidestgirtin Cı bikaranina
vegotine, vekolinç{ıkirin. Wı, ev
vekoiTnen xwe, mina pirtCık dane
weşandin. Ji ber van pirtCıken wi,
rejime disan ew girt Cı xiste zindana. Hinge sala 1979'e bCı, Paşa
reııme ew
ajot girtigeha
Adapazarı'ye. Sala 1981'e di ve
girtigehe de bCı.
claxuyanikirin. isma~ BEŞiKÇi ji
zindane narneyeka 70- 80 rCıpeli,
ji ve rexistine re nivisi. Te de, li
ser ve karguzeriya wan a şaş,
rexne girtin Cı rewşa dagirkerbCına
Atatirk, ali ser gel Cı welate kurdan, ji wan re bi awayeki xurt da
ber çavan. We deme, li tiliyen
desten wi Cı li sere wi xistin Cı
şikenceyen dirinde Cı hovane pe
kirin.
murge Kurdistan", di destpeka
meha avdarasala 1990'ide, disan
ji nuh ve ew girtin ü avetin zindana. Dema li zindane bü, du pirtCı
ken wi yen din ji, yen bi naven
"Zanisti- ideolojiya Fermi, Dewlet - Demokrati ü Pirsa Kurdan 1
Bilim - Resmi ideoloji, Devlet Demokrasi ve Kurt Sorunu" ü
"Rewşenbirek, Rexistinek Cı Pirsa
Kurdan", hatine weşandin. User
ve yeke, "mehkemeyen kemaiTstan" cezayEm xwe li ser wi
behtir ü pirtir kirin ü xwastin di
navbera 7 ü 15 salan de cezaya
zindani bidine wi. Di ve navbere
de gelek caran ew derhanine
mahkemeyen kemarıstiye. Wı di
"mehkemeyen kemalistan· de ji,
tişten ku li van pirtCıken xwe nivisibü, betirs ü bi merani, li peşiya
ruyen dadgiren (sawciyen) kolonyali st qiriya. Di mejüya 19'ye
hezirana sala 1990'e de, disan
ew derhanibün mehkemeyeke.
Gava wi dest bi axiftina xwe kir,
wisan got: • Dema ku min ji
girligelle dihenine vir, ez li ber
geleki dijwari ü zorkafiyan diminim. Wan li nezaretxaneye ji
desten min li kelemçe ez didim
roniştandin. Dema ez diheme daniştina (celseya) dadgehe, ez
dibinim ku polis li temaşevanan
dixin. u ve dere ]i em li bine dare
te
Di sala 1939'e de, li bajare
ÇorCıme - li iskmpe, çave xwe li
om
Ji Jinenigariya lsmail BEŞIKc;i
.Di navbera salen 1981 ü '87'e
de, şeş salan di girtigehe de ma.
Dema sala 1987'e de ew ji girtigehe berdan, rojnamevanek, ji wi
wele pirsi: • Neha tu ji zindane
derketi, tu çi difikiri?" ısmail BEŞiKÇi bersiva wi dide, dibeje:
Eger di welateki de girtiyen zindanan benzin bi ser sere xwe de
werkin üxwe bisotinin, cudabüna
derva ühundure vi welati tuneye!
Tirkiye bi çarmedara xwe zindaneke tari yel
N
N
Ji ber pirtCıka xwe ya bi nave
"Kurdistan: Dagirgeha Di Nav
Dewletan De 1 Deviederarası So-
politikayeka terari ne. Dewleta
tirk di ve dawiye de, li gunde Gere
27 hemwelatiyen kurd kuştin. Le
ve qirkirine dixe ustiye PKK'e.
Nabe! Em tucaran ve napejirinin!
Ev qirkirinek e ku ji aliye hezen
dewlete ve pekhatiye. Çapemeni
(press) üweşanentirki, fiber van
büyeran, mina buroyeka MIT'e
dixebitin. Ez protest dikim!"
Di meha tebaxa sala 19907
de, gava ji girtigehe hate der,
disan roj namevaneki tirk je pirsi:
"Dewlet di iddiayen xwe yen li
hevberi te de, dibeje ku tu propagandaya kerikirine (boluculuk)
diki. Tu derbareye ve yeke de çi
dibeji?" ismail BEŞiKÇi le vadigerine Cı dibeje: ·Rast e, büyereka keribüne heye. Le bi kemani
dive em ve büyere ji destpeka ve
sedsale, ji mejüya sala 1919 ü
'201 ve de bigirine des!. Yen ku
gel ü welate kurdan !evli
imperyalisten ingiliz ü frensiyan
keri kiribün, nikarin ji yeki din re
bibejin kerikar! Yen ku gel ü welate kurdan keri kirine dewleten
ingiltere ü Frense, dewleta Tirkiye ü bi taybeti]i Misteta Kemal
Atatirk bi xwe ne!" Niha ji li ser vi
mirove gerdenazad ürOmeta dostaniya gelan, mehkeme ji derve
berdewam di kin.
Rüpell9
Kovara Yekittya
Rewşenbir~
Hejlmar 5 - Paylz ı 990
Welatparemn Kurdistan
"Xweblrllfeblrln ii xweidarelclrlna leurdan ya beri xerab,
/1 blrllfeblrln ii idarekirina heri baş a lfan dewlelan flllr e."
.
....
.. .
. .
.c
om
-Dinlve mehatebaxe ele, ~rlamentera .· atiTJani Ange/ik~
;; Evdagirkemn nehemclem, DeiSivfıntwe welefi BEŞTKÇi
BEER u rojn.·.am
..·.·. ····.e·v,·8n.·e italjlıAarcg /RONn, ·.digel}srnaif
wergirtin: Bihelinbila gel8kufdiwe bixwe userblxwe, xwe
BEŞilfÇi fıevpeyvinfik J<jrine~ Gava BEŞiKÇtdi ve hev- . idare bike.
peyYine de befsMıpir58n wanda, •li ser xapandina otono~
• Bidestxistina materyal, nivisar, hevpeyvin Obememen
miy;ı dijmfni. ~e/8 . gol: .'XweOifevebirin (j xweidarekirina
BE$iKÇi jeh heya neha ·bi zimal1e kureli hatine nMsin,
ku«ian yaherixetab,· ji birevebirin u idarekirina beri başa
gelekibitiiub
{mafıdud) in, yan ]i q8t nin in. Ji ber ve hinde
van clew/etan~tir~. "AiJRu Eydewleten dagitkerkudibejin
ye
uji
ber
ku
BEŞiKÇi
di ve hevpeyvine de li ser iekoşi!la
me biriya otonomi}'e, xWebirevebirin uxweidarekirina heri
Rizgariya
Netewa.
Kurdistane
•....cfisan .· diyardanen geleki
baŞ Dqenckiriyeparakurdan, ew hezfm.difmini ne. ku
giringOhelezdike, em lij6re, ve he'vpeyvinaAngelika BEER
dijminatiya heri xirab li ser vi geltdikin. Ma gel u mı1/etek
u Marro: tRONTi di geiBEŞiKÇi hatiye kir/n, ji xwendevabehtiri30 milyonan ne Mjay~ azadiye ye? Be gumanğeliJ
tıeil REV{ŞEN'e
bikurtebiri werdigerinin kurdi.
kurdjiweke gelu milletend/n hejaye serxwebune ye.
re,
Le beletişte baştir ni şan
diyar e Cı fonksiyona van Qeramameyan bi
wan daye wendakirin ev tişt bi xwe ye: Di
mejüya (tarixa) 1O'e hezirana 1990' i de, li
gunde Gere 27 hemwelatiyen kurd hatin kuş
tin. Hinge radyo Cı televizyona tirki got ku
"PKK'e bi kuştina zaroyan berdewam e. Şe
bekeya destbixwin, jin Cı zaro dikuje." Roja
piştreçapemeniya tirkjibi semivisen (manşe
ten) xwe yen mazin nivisin, ku PKK'e bi
kuştina zaro Cı jinan ve Cı bi kuştin Cı birinen
xwe ve, berdewam e. Le pişti çend rojan,
roja 12'eminyanji 13'emineheziranederkete
meydana, kuvankuştinanher bi xwebideste
hezen rejime hatine kirin. Gelo min baş da tegihiştinyanna? Ankuderket meydanekuvan
kuştin Cı cinayetan, kuştina zaro Cı jinan, bi
deste hezen rejime bi xwe çedibin Cı PKK' e ji
ber ve yeke berpirsiyar dijmerin. Le arnane Cı
mebesta Qeramameye, veşartina ve rastiye
bü. Disan amanca wan, li ber ve rastiye
asteng derhanin bü. Astengbüna li ber agahdariya denge gişti, ji ve rastiye bü. Le rastidi
demeka kin de hatezanin Cı deşifrekirin. U
gor bir Cı baweriya min, Qerarname di ve xale
(nuqteye) de fonksiyona xwe wenda kir.
Cı
w.
ww
Ji bo nimüne, ev hette sal in dawayen
derbareye Kurdistaneli Tirkiye çawa çedibin?
Ji küja pirsa kurdi, dadimendiya (hukuk) tirk
dadnasiya (adalet) tirk dihete çi wateye? Heri
pir ez dixwazim li ser van tiştan rohni bi kin Cı di
daniştina mina roja 11 'ye ilone de, ez dixwazim her tene ve yeke derinim ber çavan.
A. Beer: Tişte ku van Qerarnameyen Siyasi
(ramyari) yen ve dawiye derxistin ho/e wele
bCın: "Diviya ku te yan bigota "hem u kesen vi
welate tirk in ve yeke bipejiranda, yan ji
yeke negota Onepejiranda. Gava eger te weki
wan ]i got; hinge, tu de rastiya xwe wenda
bikira Otu de biketaya rewşeke tawanberiye
(stJcdariye). Lewra rejimdixwazekusistemeke (sazumaneke) weha ava bike Le di ve
o
REWŞEN
ve
tekine hund ir ji." Beguman li ber belavkirina bir
Cı hizren mirovi, li ber çap Cı belavkirina pirtük
Cı kovaren mirovi ev kirina han astengeke
giring e. Em li ve dere po side Cı hikariyen ku van
Qararnameyan dikarin bikin, dibinin. Ji ser ve
astenge gavavetin weıe hasan ji nine. Di san ji
bo nimüne, dema ji bo çapkirina pirtüke mirov
here çapxaneyeke din, her ew ji dibeje ez
nikarim li çapedim. Mirov nikare çapxaneyeke
sayemin ji peyda bike. Le li hevberi ve yeke,
disan ji mirov bir Obaweriya xwe bi hinde riyan
dikare bide xuyakirin. Mirov ni kare kovare bide
weşandin, le bi fotokopi dikari bir Cı baweriyen
xwebiweşini. Uşunaheşterüpeli, bist rüpelidiweşini. U şuna penc hezari, penc sedi çap
diki. Lebifotokapiye. Her disanjimirovdikare
ri yen ji ser Qeramameyan gavavetine bi gere Cı
bibine. Ji berveyeke deevQerarnamewisan
temendirej nebe.
we
1. Beşikçi: Dibe ji.
ne
lsmail BEŞiKÇi: Di rojen 11 Cı 12'ye none
de, du roj li pey hev daniştin heye. Ez wisa
bawerim, evherdudawan, debihevrewerin
giredan Obibin dawayeki. Peşiye se dawa
hebün. Wan bi hev giredan Oxistin du dawaye. Neha ji ya duwemin de bi ya yakemin
ve bihete giredan. Bi gotineke din, de dawiya
daniştinan neye. Le bele hinge, ez ji, di babeteka din de hi nde di yardani bi kim. Ev di yardan de derbareye renge sizada n Cı mahkemekirinatirk Cı babeta Kurdistane be. An ku, çawa
Tirkiye, Kurdistane mahkeme dike Cı mahkemekirinen di babeta pirsa kurdi de, ji küja
sizadan Odadgeriya (huqüq icrakirina) tirk ve,
dihete kijan wateye (manaya)?
dawaye de mehkemebCına we bi xwe, bi sere
xwe tene be ji, li hevberi van politikayan
rabUna we, li hevberi vi tişti rawestana we,
ge/o vana, ji betalmayina van politikayan re
nikarin bibine nişanek?
te
Angelika BEER: Ez ji, di we danişiina
dawiye ya ku hUn te de hatine berdan, beşdar
bum. Rewşa dawiya dawaye, dizanim. Ge/o
dewleta tirk, ku bi ev çend Jedanan baş tJ xurt
ketiye tengezariye, di daniştina roja 11 ye
i/one de dikare çi helwestek nişan bide?
utenişta ve ji, mirov dikare bibeje Qararname wele hinde ne betonksiyon e. Ji bo
ni mOne mirov gava pirtükeka binivisine Cı bi be
çapxaneye, çapxane dibeje: "Ez nikarim ve
pirtüke çap bikim. Ji ber ku Qeramame heye.
Eger ez veli çapedim, de çapxanewere girtin
Cı cezaya bidine min. Dibeje ku hinge min
M. Tronti:Her bi vi awayi mirovdikarebiooje,
li gor atmosfera rojen ku hina teze ev Qeramame derketibü, rewş piçeke ber bi başiye ve
dihere. HOn ve yeke bi çi ve giredidin?
Beşikçi: lro li Kurdistane şereki çekdari
heye. Denge gişti heya karta xwe ya dawiye
politize büye. Neha ev giring e. Ji bo nimüne
li dora gundeki şereki çekdari dibe. Gerilla Cı
esker li hev dixin. Em bibejin ku se asker
dihene kuştin Cı gerTIIa ji beyi ku ji wan yeki
werekuştin, bi şün dedikişin. Le evaretelevizyon wisan nabeje. Televizyon dibeje ıerori
steki kuşti kete dest." Ji kuştina eskaran çi
kadek nake. Anku tişte ku li dora gunde miliete
dibeütişte ku televizyon dibeje,ji hevcuda ne.
Bele, le gel edi bi çavkaniya deng Cı nüçeyen
(xeberen) rejime bawer nake. u şüna we,
guhdariya BBC, Radyoya Komara lsıam a
Ecemi, Radyoya Erivane guhdari dike.
1.
Rüpel20
Kurdistan
o
"s/ baweriya mi~ Ji Tirkiy~
M. Tront i: Tu dikari bibeji ku di destpekirina
kembUna posideu hikariyen ve Qararnameye
de, bi hinde cureyan, rola zextnişandana
denge gişti ya cihani }i te de heye?
1. Beşikçi: Ere, mirov dikare wisan bibeje. Ji
ne
te
bo nimOne min gava din kada bOyerek kir.
BOyera gunde Gere. Televizyona dewlete
teşqeleyek mazin kir. Got "PKK'e zaro Ojin
kuştine" Rojnameyen ditira roje vana dane
xuyakirin OnOçeyen van rojnameyan hatine
fotokopi kirin Oşandine Kopenhage. Wan ev
nOçeyen şaş şandin Komcivina Hevkari O
Parastiniya EwrOpaye- KHPE'ye, ku hinge li
Danimarke civiyabO ser hev. HikOmeta tirki li
wedere hewl da ku vi tişti bibeje: "H On piştgi
riya PKK' e Okurdan dikin. HOn rO didine wan.
Ew ji we pişt Omoral digirin Okuştin Ocinayatan çedikin. Zaro Ojinan dikujin. Ew miroven
ku hO n piştgiriya wan di kin ev in."
avahhiyeke illegal heye. _AAkuli
tenişta hikurnete, hinde grüben ku
hikümet ··.nikare kontrol/i sel'Nan
bike,. heye.· Ji bo himüne ji fıfJr Çar
salan careke hl7bijartin ç8dibinü parti
ji beşdarivan hilbijartinan dibin · j;
hilbijartinan parlamenteke derdikeve
meydane üparfamentoji hikümeteke
ç6dike. Bi rasti di civateke demokrat
de jiher ç8bün ü rüdanan dive hikü- ··•.
met betpirsiyar be. Le, .li Tilkiye
pirsa Kurdistane ne ew pirs e kuji
M/a hikümete ve dihe bir ü hizirkirin
ü bireveiJirin. Li Tirkiye dfpirsa Kur.distane de,. nirx ü qirf11eteka heri
hindik a hikümete, apartiyen
ramyari ü aparlamentoye nine.
Pirsa Kurdistane bi bingehi ü bi
tevahi jiMla Enpumena Pariıstin~
Netewi (Milli Guvenlik Kurulu) ve ·
dihe bir ü hizirkirin, pekanin ·u ll
karxistin. Ji bo nimüne li Kurdistane
gü bi Iniro van didine xwarindalie, ···
Hezen /egiıl en de w/ete wisan bi M~
· · saninikaringübi mirovarı•. bidine
XVfarindane. Le, ••li. ~e derebinde
hezen li dervaye bir a hizra hikümeie
dixebitin hene, .ku hikümet .•
nikare wan kontrol bike. li s~i
jiyana siyaseta tirki kara giraniyen
berçaviyen van hezan behtir e. Ew····
van J)olitikayan ji bire ve dibiiı. "
ww
w.
Wan fotokopiyen nOçeyan bi vi rengi hatine
belav ki ri n. Le pişti çend rojan, kurdan rastiya
ve bOyere dane zanin Ogotin ku ev kuştin O
vekuştin bi deste dewleta tirki ve pek hatiye.
Di ve xale de kurdan giroven (delilen) berçavi
dane nişandan. Bele, evtişt dewleta Tirkiye,
di rewşeke pir tengezariye de hişt. Hem li
Helsinkiye Ohem ji li Kopenhage pir di tengezariye de hişt. Di ve rewşe de dewleta tirki
nikare bi biryardariya xwe ya bere, di şopa
Qerarnameye de here Oji reaksiyona denge
giştiya cihani xwe dipareze. Anku bi vi rengi
kuştin Ocinayetçakirina rejime, bOyereka bi
sere xwe ye. Denge gişfı ya cihani bi serrasti
pe dizane ku rejima tirkive kuştine bi desten
xwe kiriye Ocar bi car ji ve kirine dihene bira
we.
Bele, wisan biry~rdamebOna di ware Qerarnarneyeka wele de, reaksiyorıa denge gişti ya
cihani, spartekeke giring e. Miroven ku beş
dare civinen li Helsinkiye o li Kopenhage
dibin, ve bOyere bi birxistina bi diplomat, bi
rojnamevan Obi nOneren universiteya rejima
REWŞEN
u
om
A. Beer : U hevberi gele kurd xurtbUna
terora dewleta tirk~ tekoşina serxwebuna
kurdan di metıen avdar, nisan u gulana ve
salede, getiştegehinekekenuh. Hat u gehişt
egehinekeka wele ku miroven kurd bi mer u
jin uzaro reaksiyonen girseyinişan dan. Tirs
jiholerabU. Ewbirubaweriya,kudibeje"t~
bi tekoşineka rekxisti gehiştina armance
mumkun e,· ciye xwe girt. Hinge ez bi xwe ji
Beşikçi : Li peşiye ez dixwazim tişteki
din li ser ve babete bibejim. Dive ev ji were ser
zimen. Lewma beri ve bOyere di axaftina li ser
ve yeke de sOd kelk heye. ser kurdan li
Tirkiye tercra dewlete heye. Anku ya ku terere
dike rejim bi xwe ye. Ji bo nimOne rejim dikare
li Kurdistane wele ji bike: Zarayan li bine diwareki rez dike. U tıeıa din, li bine diwareki ji,
bav yan ji kalen van zarayan dike reze. Du
maıen li bararnberi hevdu lekiri hene. U ber
diware maleki bav Okal şikence dibinin, li ber
diware mala dine ji zaro ozerçan wan. Dewleta
tirk li ber çaven zarayan şikence bi bav Okalen
wan dikin. Dewlet van hem Otiştan dike. U
ber çaven peya şikence bi jinan dikin. Ev
bOyerli hemO qada Kurdistane berfireh e O
her dem rO di de. Ya terere dike dewlet bi xwe
ye. irohezenparastiniyentirki (devlet guvenlik guçleri), HKurdistane, li çi demeke, çi
miroveki bixwazin, dikarin bikujin. Bi hesani
dikarin vi kari bikin. Çi pirs Oastengek li ber
wan nine. Otu kes ji dermafe wan de çi
pirseke nikare, ji wan bike. Ji xwe li gora
mercan Rewşa Awarteyi (Oiaganustu Hal) ji,
kes derbareye wan hezen parastine de nikare pirs Opirsiyareke veke. Dadgeri Osizadana ( icraye huqOq) li dermafe wan, tene ji hala
avahiyen birevebirini (maqamen idari), bi
xwe ve, dikare bibe. Bi gotineke din, ew
hezen taybeti di dadgetıen normal de nikarin
werin dadgeri Osizadane. Teroreka tund a
dewleti heye. Ji bo birrina denge gefi, bi
awayeki tundi, hemO cOreyen zext O
zordariye bi kar dihenin.
1.
tirki, bOyereka gelek giring dihenine ber çavan.
Anku baweriya xwe bi danezariın waliye Kurdistane Odanezanan çapemeniya tirki natıe
ne. Ji xwe çapemaniya tirki, li dervaye nOçe
Odanezanan waliye Kurdistane peve, nOçeyeka din ni kare bide. Bi gotineke din çavkaniyen
nOçeyen tirki; radyo Otelevizyorıa tirki, çapemeniya tirki, nirx Obihayen xwe yen pebawerbOne wenda ki ri ne. Gel destpedike nOçeyan
ji Ecemistane, ji Erivane Oji BBC'ye guhdari
dike. Wisan diyar e ku Qararname di van
mercan de nikarin fonksiyoneki dagirin. Ji
xwetişten dibin millet venaş9re. Ji bo nimOne
tişte ku li gundeki dibe, gunden din zO pe
dihesin Opişti çend rojan her kes pe dizane.
.c
Rewşenbir~n Welatparez~n
we
Kovara Yakitiye
o
li we derıj bUm. Min ew hevoka (cumla) ku
dibeje" Tişte ku em wenda bikin tuneye!" ge/eki caran dibihi'st.
ve
Neha pişti ve bUyera lraqe, di rewş8 de
çi guherandin dibeçebin? Tirkiyekuendame
NATO'ye ye, di bin nave amadekariyen li
hevberi xetera lraqe, elikare çi bi gele kurd
bike?
Ez dixwazim bi taybeti li ser du bOyaran
rawestim. Ya peşin, di meha çiriya duwem
(novem ber) a sala 1989'e de bOyereka li gundeki Hekari bi nave Sete ye. Di meha 24'e
çiriya yekem a sala 1989'e de, li gunde Sete,
li Hekari, bi zar ozerç nezi 30 miroven kurd
hatine kuştin. Rejime ve qirkirine dihaveje ser
PKK'e. Dibeje "PKK'e kuştiye." Le tıeıe rewş
ev e ku em baş pe dizanin kirina ve qirkirine
bidesterejimebOye. Yaduduyanji,ewbOyer
eku me gava din ç91a we kir. BOyerek li gunde
Gere ku di 1O'e meha hezirana sala 1990'i de
hatibO pekhanin. Ev ji ji hala tıezen parastini
yen rejime pek hat. Le disan ji dihavejine ser
PKK'e. Ez dixwazim ve bOyere bitıenime ber
çavan: Vana tev qirkirin in. Van qirkirinen li
Kurdistane tev kir Okaren dewleta tirki ne. O
dewleta tirki vana di zernaneki wele de dike,
ku ji bo nim One, di senatoya ameriki de, li ser
qirkirinen ermenan bemarneyeka p9şniyari
heye. Çapemeni Odewleta tirki dibeje; "me
qirkirin Otiştek wele ne kiriye. Me ermenan
geleki baş xwedi kiriye. Ji ber ku ermen
nankor in, van çeyiyen me nabinin." Ez dixRCıpel21
Kurdistan
w.
iro gotafeka Gotbiço~ hate
•·weşandin .··Ev carayekemin (J ku
Gorbaçov d8fb.are~ Rohi/ataNavin
de hind(Jt/şt dibeje•. Goibaçov di ve
golara xKte (}erexiıeya Iraq u
Seelam Huseni dike.·.· Dibeje ku wmin
çekdabUneteku ev Çekenparasiine
.•b(Jrt" Mirov dibeje qey wi ev çeken
han ji bo li hevberf lsraile bika~
ranine dane 5eddamr. GoriJaçov
h~r wisan berdewam dike (Jdibeje
"te rabU ev çeken l}an li hevberi Ku~
weyt8 bikaihanin ·.,;.Gorbaçov }i bo
~eyeke rexne Nseddaml digire
ewi bi xiyanete tewanberdike. Le,
ma nesal-salu niveke bere ~(J, ·ku
her ev Çeken sovyeti li başura Kurdistane,···li Hepwe hatine bikarhanin? • ·
Bi deh hezaran mirov bi wan hatine
kuşti/1. Ankuçeken kimyewibidehhezaranmirov kuştine. We gave
denge Gorbaçoviherdemeket. .·Oet
tiştekne got. Hefta Sedani Husen1
ji berbikaranina çeken kimyewi
rexne Fne kir. HingeJi çeken
sovyeti lihevberikurdan hatibun
bikarhanin•. ·Le Sövyefe rexneyeka
heribiçUk jine hani ser .zimen. · Ji
ber ku ev çeken ku liKuweyte hatine
bikarhanin, .Gorbaçov hina ji neha
··•··de radibe rex~e·J; Sedd;ım Huseni
. •• digiie. ~
M. Tronti: Ez )i neha miraqan dikim ku
vana çi tewr mirov in. Anku van miroven van
politikayan bi re ve dixin, xwediye bingehen
civaki, ferhengi ü psikolojikine?
1. Beşikçi: Ji bo nimOne dihete gotin ku "Ozel
Tim" (Time Taybeti), vana xwediy~ perwerdekirin u hindekariyoo taybeti ne. Ugor bir O
baweriya min gava vana dihene perwerdekirin, li ser bingehe dijminahiya gele li her~me
ji hindekar u perwerde dibin. Van mirovoo ku
em ji wan re dibejin "Ozel Tim", ji bo şlıniye li
navçeyen Kurdista~ hezkirin u r~zgirtineka
heri hindik p his nakin. Geleki bi hesani
dikarin mirovan bikujin. Geleki bi hesani dikarin xwe bilivinin. Bi gotineke din ji perwerdekirin O hindekarkirineke taybeti ve dihene derbas kirin.
ne
te
o
ke derdikeve meydana u parlamento ji hikOmeteke çedike. Bi rasti di civateke demokrat
de ji her çebOn OrOdanan dive hikOmet barpirsi yar be. Le, li Tirkiye pirsa Kurdistane ne ew
pirs e ku ji hela hikOmete ve dihe bir Ohizirkirin Obirevebirin. UTirkiy~ di pirsa Kurdistane
de, nirxOqiymetekaherihindikahikOmete, a
partiyoo ramyari Oa parlamentoyenine. Pirsa
Kurdistane bi bingehi u bi tevahi ji tıeıa Encumena Parastina Netewi (Milli Guvenlik Kurulu) vedihe bir Ohizirkirin, pekaninCı li karxistin.
Ji bo nimOne li KurdistanegO bi mirovan didi ne
xwarindane. Hez~n legal oo dewlete wisan bi
hesani nikarin gu bi mi ro van bidine xwarindane. le, li V~ dere hinde hezOO li dervaye bir
Ohizra hikOmete dixebitin hene, ku hikOmet
ni kare wan kontrol bike. Oli ser jiyana siyaseta tirki kar Ogiraniyoo berçavi yoo van hezan
behtir e. Ew van politikayan ji bi re ve dibin.
A. Beer : Di wateya li hevberi kurdan, hevxebatkariyeke navneteweyi de, li welate me)i,
li Almanyaya Rojava, li hevberi PKK'e, ji
tawanberkirina "damezirandin ü piştgirikirina
rexistineke terorist: li gor zenda xale 129a
dawa hatine vekirin ü birevebirin Ge/o bi ev
tişten ku we li jor goti ü ev daxwaziyen dijminane yen mina bi dawianina pirsa kurdi, bi
hevre negir~yi ne? U derveyiveji, ge/o
tıezen dijminen kurdan, ji südwergirtina keys
ü derteta kriz üalaziya pera ve (xelice), li hevberi kurdan bikaranina çeken kimyewi, bi
qirkirinen girseyi, ma bi vi rengi dikarin bir ü
hizira "çareserkirineke"serteser(ebedilnihayi)
bikin?
w.
ww
M. Tronti : Baş e, li Tirkiye miroven ku
piştgiriya ve yeke dikin ki ne? Kok ü binyada
ve politikaye çi ye?
1. Beşikçi :Bi baweriya min li Tirkiye avahhiyeke megal heye. Anku li tenişta hikumete,
hi nde grOben ku hikOmet nikare kontrol li ser
wan bike, heye. Ji bo nimOne ji her çar salan
carek~ hilbijartin çedibin Oparti ji beşdarivan
hilbijartinan dibin. Ji hilbijartinan parlamente-
REWŞEN
bawer im ku di rewşa cengeke germ de
Tırkiye bi lraqe re bikeve cenge.
Eger rewşeka weıe rO bide, evde weha be:
Tirkiye de kurden lraqe biçewsine, cih O
war6n wan bombabaran bike. Desthelatiya
lraqe ji, cıe li kurden Tirkiye xe. Ez ditirsim ku
wilo bikin. Ji ber ve çencıe ye ku dive mirov li
diji şeri raweste.
om
wazim v~ yek~ bidime berçavan. Gava ku Tirki ye bi qirkirina ermen di he tewanberkirin udi
demeka ku qirkirina ermen di çapemeniya tirk
de bi israr ditıete inkarkirin, veca dewleta tirki
li Kurdista~ dest bi qirkirinan dike. We ev tişt
du caran kiriye. Bi zar Oz~ç peşiye 30 kesan
Opa~ ji 28 kesan dikOje Ohewl dicle ku ve bike
ustuye PKK'~. L~ bel~ di ware bi deste
dewlete kirina van cinayet u qirkirinan de,
piçek ji gumana me nine. Dewlet van tiştan
dike.
A. Beer : Ma dibe ku hinde rewş ü h81en ve
büyere hebin ku di nav tıezen çep de ü her
weha )i di nav tevgera kurd de, bi tevayi bibe
sedema keribün ü jihevqetandineke? Ji bo
nimüne weke xetara dema ku mirov xwe li
hevberi Saddam i bigire, dikare bibe piştgire
imperyalizma ameriki? U gor dilina we,
poside ü hileariyen vi tişti li nav bizava kurdi,
de çi bibe? Gelodi vi wari de, hinde pirs dibe
xuya bibin yan na?
.c
Rewşenbirltn Welatpar~ren
1. Beşikçi : Ere. i ro Kurdistan welateki perçe
we
Kovara Yekitlya
Ok~ribOyi ye. Gel u milleteki perçekiri li hole
ye. Ev babeteka heya kerta xwe ya dawiye
giring e. Anku di destpeka sedsala 201 de,
parçekinn Ok~ikirina Kurdistane bOyereke
geleki giring e. Hinge imperyalizma ingiiTzi,
dewleta Tirkiye, dewleten ereb Oeceman
Kurdistanedi navbera xwe de par Okeri kirine.
Ji xwe dijwariya bingehin adi bizava kurdi de,
ji v~ dere derdikeve. Anku mirov mina tavgereka rizgariya neteweyi, ne te~ li hevberi
lraqe rawestiyayi ye. Ne te~ li hevberi eceman tedikoşe. Tekoşina li ciyeki, dibe sedema li hevberi kurdan rabuna hem uhikumeten
li hereme. Rewşa berçavi ev e. Ev rewşa
berçavi libertedibekospOasteng. Evdipirsa
Kurdistane de her dem hebOye. iro ji heye. Ji
ber ve hinde tevgeren siyasiyoo kurdi, yan ıi
kadroyen ku tekoşina rizgariya neteweyi bi
ffive dibine, ew xweş Obaş haydar~ ve rew~
ne. Ji ber ku liv u xebata di vi wari de geleki
sext u dijwar e.
Ji bo nimOne iro Celal Talebani ji Kurdistana başOr, çOye Amerikaye. Ev çend roj in ku
çapemeniya tirki vi tişti guftOgo dike. Dibejin
gelo de Celal Telebani li Amerikay~ çi bibeje?
Gelo de Amerika wi qebOI bike? Gelo d~
Amerika bi wi re hevdOditineke bike? Eger
diyalogek hebe, gelo ew de çi bi hev re
bipeyivin? Bele, ev çend roj in ku çapemeniya
tirki her roj van tiştan guftOgo dike. Çapemeniya tirki di ser de p raberi u aqil nişaniya
Arnerikaya dike. Dibeje ku: "Pe re hevdOditin
~kin! Wi qebOI nekin! Baweri bi wi neyl. Beşikçt : Ez ne bawer im ku Iraq O nin!" Anku dema kesek ji Kurdistana başOr
Tirkiye di ve rew~ de, de şere hev bikin. Her
di here Amerika ye Oev kes çapemeniya tirki bi
çend di rewşa iro de Tirkiye xwe li hevberi
awayeki tund t~ldar u eleqedar dike. Ma li
lraqe, li hala Rojav~ xuya dike ji, disan ez ne
Ecemistane ji tevgereke muxalifiye tuneye?
RQpel22
Rewşenbiren
neyekaheri biçOk ji ne hani ser zimen. Ji ber
ku ev çeken ku li Kuweyte hatine bikarhanin,
Gorbaçov hina ji neha de radibe rexne li
Seddam Huseni digire.
M. Tronti: Egerem neha disanbizivirineser
rewşa Tirkiye t1 bejine; ku li gor dilina we ge/o
çepbıJna tevgera geriliaya kurdi li bakura
Kurdistane, dikare bibe astengek li ber hevbendi t1 yekgirtineka bi wan re?
ev çareserkirineka wilo be, ku di Rohilata
Navin de, Kurdistaneka serbixwe, yekhev
O demokrat were damezirandin.
M. Tronti: Ji bo nimıJne eger iro li
Kurdistane mafe miravan were pejirandin
(qebıJ/kirin), serbesthiştina axaftina kurdiçebe,
bi hinde retorman peşvebirina standarda hereme were bicihhanin, ge/o ev gişt dikarin
bibin sedema astengbUneka li ber tekoş/na
çekdariya serxwebıJne, yan ji ev li ser ve
bin getıe dikare reye bide çi guhertinan?
Beşikçi: Di vansalen dawiye de, tevgeren
çep li Tirkiye, di baweriya pewistbOna bi
kurdan re giredana yekiti O hevbendiyeka
neziktir de ne. ugor bir obaweriya min, beri
deh-panzdeh, daxwaziyen çekiri na van yekiti
Ohevbendiyan, weke ve roje wisan ne zelal O
diyar bOn. Bi gotineka din çepe Tirkiyeweke
i ro ji bo pirsa kurdi ne xwedi tekiidari OeleqederbOneka wele pir bO n. Bi xwe pirsa kurdi nizanibOn. Le bele neha oohtir xwedi zanebOna
pewistiya giredana yekiti Ohevbendiyeke baş
de ne. Wisan diyar e ku ev qazenceka giring
a bizava kurdi ya van salen dawiye ye.
1.
Politikaya Tirkiye ya li ser
Kurdistane her dem xwe spartiye
terore. Tirkiye dewleteke kolonyalist e. Ji bo nimune dikare perwerwerdekirin ü hindekariya kurdi
bitikire, le be/8 nikare biNeve bixe.
Tirkiye wisan bi hesani dev ji ew
politikaya xwe ya dagirkeriya li
Kurdistans bemade. Bi gotineke
din, her dem riyen dibindestde
girlin dibindeste de hiştina ve
dagirgeha xwe digere. Çawan dev
je berde? Iraq ]i ü Ecemistan ji
dev ji Kurdistane bernadin. Le ji bo
paşdebirina tBkoşina çekdarl,
dikarin re bidine hinde nişanen
geleki uciıbe yen otonomiye.
Weke bikaranina zimen ü hwd. Le
be/8 ew, de her dem ve yekB
bidine peş: WŞert u merce heri
giring ye memürbüne, zanina
zimane tirki ye. Eger hUn dixwazin
bibin memür, li universiteye
bixwinin. Eger hün dixwazin li
universileyep bixwinin, hinge xwe
teri tirki bikin! w
w
et
ew
e.
c
Çima tekildare wan nabin? Em bibejin ku
seroke tevgera muxalifı ya ecemi, ç(ıye Arnerika ye yan ji Fransaye. Em bi ve yeke nizani n.
Çapemeniya tirki ve yeke nizane oli ser ve
yeke napeyive. Mesut Recawi ji seroke tevgereka mOxalefetiye ye. Ci ye Me sert Recawi,
çOna wi ya Amerikaye, hebOn OtunebOna wi
em pe nizani n. Çapemeniya tirki li ser ve yeke
napeyive. Le bele çOna Celal Telebani, çapemeniya tirkiji neziki ve tekildar Odike. Çim ku
ev babetekali ser kurdan e. Ev yek derbareye
kurden li başOre Kurdistane ye. Le ji ber ku bi
awayeki organiki Oji neziki ve ji kurden li
Tirkiye eleqedar Otekildar dike, loma çapemeniya tirkiji gelek rojan ve de ye ku li ser ve
yeke rawestiyaye OguftOgo dike. Dibeje ge lo
de wezire derveyi ye ameriki wi qebOI bike
yan na? De ji hev re çi bioojin? Gelo de alikariye bidine kurdan? Ji bo ku alikariyeke nedine kurdan çi pewist e were kirin? Çapemeniya tirki li ser van pirsan radiweste. Ev encam (netice), ji ber parçe Okerikirina Kurdistane derketiye hole. Kurden li kijan heremi
di bin bila bi bin, dema ew rabine bizava rizgariya neteweyi, de hikOmeten din her demi
xwe li hevberi wan ragirin.
om
Kovara Yekitiya
1. Beşikçi : Ji ber ku bOyer bi sere xwe geleki
dijwar otevlihev e, bersivdana ve pirse geleki
dijwar e. Ji ber ku Kurdistan heri hi ndi k di bin
nir Ovegirtina çar dewletan de ye. Hatiye
parçe Okerikirin, parvebOn. HemO nirx Ohejayiyen hatiye çar-çOrkirin OtuneO wendakirin. Her parçeyeka axa Kurdistane ji seri
he ya bini hatiye vegirtin Oli binnirxistin. Le i ro
kurd gehiştine we zanebOn OhişyarbOne ku
statO Opergala jiyana wan a civaki, di kijan
kerte de hatiye daxistin, neteweya kurd di çi
kerte de hatiye dil O kolehiştin O bekok O
binyadmayin. 1ro kurd ve tekoşine didin. tdi
iro ji bo kuew ji bi jiyaneka serbilind bijin, li
Rohilata Navin Oli cihane, bi gel Oneteweyen
din re bi awayeki wekhev Oazad bijin, tekeşi
ne didin.
we
w.
n
Parçe Okerikirina Kurdistane, parvebOna
Kurdistane, bi rasti ji bo neteweya kurd, derb
Oledaneka geleki mazin e. Anku ji ber ve
hinde ye ku careke din rabOn Oli ser lingen
xwe rawestana neteweya kurd geleki dijwar e.
Kurd pişti ve parçebOn Okerikirine careka din
bi hesani nikarin werine xwe. Çim ku mejiye wi
hatiye belakiri n, skeleta wi hatiye jihevdexistin Oparçekirin. Di Rohilata Navin Oli Dunyaye bEldost maye!
ww
1ro gotareka Gorbaçov hate weşandin. Ev
ca ra yekem in e ku Gorbaçov derbareye
Rohilata Navi nde hi nde tişt dibeje. Gorbaçov
di ve gotara xwe de rexneya Iraq OSedarn
Huseni dike. Dibeje ku "min çek dabOne te ku
ev çeken pa rastine bOn. • Mirov dibeje qey wi
ev çeken han ji bo li hevberi lsraile bikaranine dane Seddam i. Gorbaçov her wisan berdewam dike Odibeje "te rabO ev çeken han li
hevberi Kuweyte bi karhanin." Gorbaçov ji bo
ve yeke rexne li Seddaml digire Oewi bi
xiyanete tewanber dike. Le, ma ne sal-sal O
niveke bere bO, ku her ev çeken sovyeti li
başura Kurdistane, li Helepç{ı hatine bikarhanin? Bi deh hezaran mirov bi wan hatine
kuştin. Anku çeken kimyewi bi dehhezaran
mirov kuştine. We gave denge Gorbaçovi her
derneket. Qet tiştek ne got. Hetta Sedarn
Husen'i ji ber bikaranina çeken kimyewi rexne
ji ne kir. Hinge ji çeken sovyeti li hevberi
kurdan hatibOn bikarhanin. Le Sovyete rex-
REWŞEN
o
M. Tro nti :U gor bir t1 baweriya we, di navve
rewş t1 pergala iro de, çi çareserkirineka
durust ji bo ve doze heye?
U gor ditina min eve heya kerta xwe ya
dawiye dijwar e One tişteki wilo ye ku hema
ji ser i ro re bersiva xwe yasiberoje derine. Ev
tekeşineka wilo ne hesan e. Le wisan bi
serpilki tişte ku ez di ve rewşe de dibinim ev
e; ku kurd di vettekoşina xwe de, oo her here
girani ya xwe dahenin hole otekoşin de behtir
tund Omazin bibe. Bi gotineka din, de li
hemO rexen Kurdistane zanbOna civaki O
diroki peşve here.
De çareserkirineka çawani be? Bi bir O
daxwaziya min, ew tişte ku ez dixwazim;
BEŞiKÇi: U gor bir Obaweriya min ev
tedbir nikare were birexistin. Dikarin bifikirin.
Le bele doliwgeriya tirki nikare ve yeke bi rekOpeki Osazendi birevexe. Politikaya Tirkiye
ya li ser Kurdistane her dem xwe spartiye terore. Tirkiye dewleteke kolonyarıst e. Ji bo
nimOne dikare perwerwerdekirin Ohindekariya kurdi bifikire, ıe bele nikare bireve bixe.
Tirkiye wisan bi hesani dev ji ew politikaya
xwe ya dagirkeriya li Kurdistane bernade. Bi
gotineke din, her dem riyen dibindestde girtin
dibindeste de hiştina ve dagirgeha xwe
di gere. Çawan dev je berde? Iraq FO Ecemistan ji dev ji Kurdistane bernadin. Le ji bo
paşdebirina tekoşina çekdari, dikarin re bidi-
1.
o
Rüpel23
Kovara Yekitiya
Rewşenbirltn WelatpareMrı
Kurdistan
om
bidin, hinge ji divet lingi ji ve qade bi şünde
peşniyar li serpeşniyaran li vi geli dikin, ma fe
ne hinde nişanen geleki ucübe yen otonobihavejin. Ji bo ku her dem duçare van pirsan
aqilürenişandanedixwededibinin. Tekiliyen
miye. Weke bikaranina zimen ü hwd. Le bele
nebin, ew bi xwe gav ji ve qade ber bi paş ve
xwe bigele kırdre/i servebingetıepeşvedibin.
f)W, de her dem ve yeke bidine peş: "Şert Ü
dihavejin o veca li ser çareserkirina pirse
Vecaezli ser ve yeke vitiştidibinim:Uderveyi
merce heri giring ye memürbüne, zanina
hOrdibin. Yan bi rasti ü durusti pirse çareser
zimane tirki ye. Eger hün dixwazin bibin
pirsakuliEwrüpayeübitaybetijiliAimanyaye
dike - ku nikare ve yeke bike - yan ji ji we
memur, li universiteye bixwinin. Eger hün
li ser bizava serxwebüna gele kurdiaqilnişani
dixwazin li universiteye ji bixwinin, hinge xwe
meydana derdikeve diçe.
ü renişani dikin, pirseka din li ku dere heye?
Di kijan xal ü nuxteye de
leri tirki bikin!" Ji bo nimüne zimane kurdi dikare di
pewendi ü tekiidari diviya
serpilka (seviya) dibistane
xurtir bibüya, le hinde seM. TRONTl: Ewgel Omilleten ku di ware netewebOne de dereng mane,
(xwandina destpeki/
demen cihereng hene ku li
her yek xwedi serok Orebereki ne. Ji hindan Mahatma Gandi, ji cihOyan
iptidai) de were serbest- Ben Guryon, ji tirkan M. Kemal reberen vi rureyi ne. Ma ge/o serok Orebe- ber ve yeke astengan derhiştin. Le bele de xwendidihenine?
reki, şexsiyeteki diroki ji ji ge/8 kurd heye?
na li universiteye disan bi
: Ez dixwatirki be. Heya xwandina
l BEŞ!Kçl: Ez ji bo ve pirse bersiveke li ser nave xwe, li ser his O 1.zimBEŞiKÇi
hinek
tiştan
bibejim ku
navin ji de bi zimane tirki
baweriya xwe didim Odibejim ku ji ge/8 kurd ji Sakretere Gişti ye PKK'
tekiidari
O
pewendiya
wan
be. Hinge ji bo buna meAbdullah OCALAN rebere neteweye kurd e.
bi
ve
yeke
ve
heye.
Min
müreki dive mirov baş bi
gaveka
din
gote
ku
Kurditirki bizani be. Ji bo bOyina
M. TRONTI : Bi riya çapemenT beyanen
staneka yekhev, serbixwe Odemokrat. Disan
memureki di kerteke bilind de, dive mirov
Seddam
Huseni
hatine
daxuyanikirin
ku
de
min
gote ku ev çareserkirina heri giring Osebaştir bi tirki bizanibe. Eger gava tu bi tirki
çeken
kim
yewi
werine
bikarhanin
ü
mirov
de
ranser
e. Sedemen ve yeke ev in: Ji iro O
nizani bi nikari bi bi memur. Bi gotineka din ji
bi
girsan
werine
qirkirin!
Ev
bi
ri
ya
çapemen
i
peve,
Tirkiyede
zextkari Ozordariya xwe li ser
bo ve yeke de hezar astengan li peşiye dahabi
awayeki
sistematiki
ji
miravan
re
hatine
kurdan
behtir
bidomine.
Tirkiye de ji iro Obi
nin. Çim ku bir ü hizra wan ev e. Di nava du
gotin.
Ge/o
evrewş
weke
di
destp8k.a
ve
sedsşOnde
tekiidari
O
kargOzariyen
xwe yen heri
rojan de, guherandina van bir übaweriyan ne
ale
de
li
ermenan
hatibü
kirin
ü
yan
ji
weke
li
giran
li
ser
vi
geli
bişidine.
Çimku
bizaveke
mumkune.
welateKamboçiyayehatiyeditin, dikareqirkineteweyi peşve diçe. Ji bo di bin zextedegirrineke mazin li sere gele kurd ji were çekirin?
M. TRONTI : Hün bawer d ikin ku Tirkiye
tina ve tevgere, zordariyen behtir divetin.
beri çareserkirina pirsa kurdi bikaribe tekeve
Çimku wisan xuya ye ku hinde kes ü dortıel
Bepirs ooosual gOxwarindana bi mirovan,
nav CAE (Civata Abori ya Ewrüpi)? Ma
mina xwe ji bo yeke arnade dikine!
geleki bi hesani kuştina mirovan, li ve dere
pirsa kurdi di ketina nav ve CAE de li ber
derdikevin meydana. Her dem dil Oesir naye1. BEŞlKÇl : Sedarn Husen ji xwe dikare ne girtin, carinan ji ew bi candari digirin. Le
Tirkiye bibe asteng?
teneli Kurdistane bike. Tirkiye ji dikare viya li
veca ji poz ü guhe wi jedike, çaven wi ji
1. BEŞ1KÇ1 : Beguman ere. Tirkiye doliw- Kurdistane bike. Bi gotineka din Tirkiye rana- helinen wi derdixine Oji helikopteran dihavegeriyeke dagirker e. Ma dagirgeh di bin deste
be li Bexdade naxe OBexdad ji li Anqere naxe.
je xware. Le em vana ji çapemaniya tirki
xwe de girtin wisan hasan e? Gava ku Tirkiye
Her du dikarin tene li kurdan bixin. Çimku
nabihisin. Em vanaji wan miroven ku li we heseri li ketina nav CAE'ye kir, we gave ji xwedi
gava li kurdan dihete xistin, denge giştiya
rame dijin dibihisin. Tirkiye li hinde ciyen din
dagirgeheke bü Opirsa kurdi hinge ji hebO. Le
cihani denge xwe dernaxe. Ma min gaveke
dibe nimOneyeki xerab. Ji bo nimOne Bulgabele pirsa Kurdistane hinge, ne ji hela denge
din li ser helwesta Gorbaçov kad ne kire?
ristan nave tirkan wedere diguherine odibeje
gişti ya tirki One ji ji hala denge giştiya Ewrüpi
"H On netirk in, hO n bulgar in.· Huviyeta wan
M. TRONTl : Ew gel ü milleten ku di ware
ve, baş ne dihate zanin. Neha ji di van deh
inkar
dike. Li ve dere ki ni mOne ye? Beguman
netewebOne de dereng mane, her yek xwedi
salen dawiye de, tişten ku li Kurdistane çediTirkiye
nimüne ye! Em ve yeke carinan li
serok O rebereki ne. Ji hindan Mahatma
bin, xwedibüna Tirkiye bi dagirgeheki Ohem
Trakya
Rojava
ji dibinin. HikOmeta YOnaniGandi, ji cihüyan Ben Guryon, ji tirkan M.
ji bi awayeki geleki xerab xwe li hevberi jiyana
stane
huviyeta
tirkan
we dere inkar dike. Ew
Kemal raberen vi cüreyi ne. Ma gelo serok O
ve dagirgehe ragirtina wi, eşkere kir.
ji
ji
nimüneya
Tirkiye
bi
re dikeve. Ew dibeje
rebereki, şexsiyeteki direki ji ji gele kurd
ma
eger
Tirkiye
nizanim
bi çend milyorıan
heye?
kurdan bi yekcari dikare inkar bike, min sed
Ez wele dihizirim (difıkirim): Tirkiye ji
CAE'ye re dibeje ez ji dixwazim tekevime nav
1. BEŞ1KÇ1 : Ez ji bo ve pirse bersiveke hezar tirkan inkar kiriye çi xerabi ji ve dikare
derkeve? Tirkiye weke li Balkanan, li Iraq
civata we. Bi rasti ev kareki nebeziye ye. Le
li ser nave xwe, li ser hi sObaweriya xwe didim
O
li Ecemistane ji dibe nimOneya geleki
bel epişti hinge, Tirkiye de bi xwe riya ji ve dere
odibejim ku ji gele kurd ji Sakretere Gişti ye
xirab.
Her kes ji bo inkarkirina huviyeten
derketine bigere. Çim ku Tirkiye here Obikeve
PKK'e Abdullah OCALAN rebereki wisan e.
li welate xwe, Tirkiye ji xwe re pivan ü
ku dere, li wedere rasti pirsen li ser KurdistaA. BEER : Ez sala çüyi li başüra Kurdistane
nimOne digire. Ji ber ve hinde, ku divet
ne dibe. Gava profescren tirk, nivisevanen
büm ü min bi xwe dil ku otonomi çawa benamirov bi vi rengi parçebün Oparvekirina Kurtirk yan ji çiye tirk dibe bi la bibe, demadiçine
verok ü bewate ye. U ser ve yeke bi taybeli distane nexwaze. Divet kurd xwe bi xwe biEwrüpaye, duçare pirsa kurdi di bin Oher kes,
dixwazim
vi tiştibibejim: Dive helwest ü tewra
reve bibin Oidare bikin. Xweidarekirin Oxweli ser pirsa kurdi OKurdistane pirsan ji wan
me
ne
li
ser
tercih
ü
awaye
tekoşina
gele
kurd
birevebirina
kurdan ya heri neqenc, ji bireve
dike. Van nuneren doliwgeriya tirki, wisan bi
be,
dive
em
beri
her
tişti
piştgiriya
tekoşina
birin
O
idarekirina
heri baş a van dewletan
serbilindi nikarin bersiven van pirsan bidin.
serxwebüna
vi
geli
bikine.
Le
em
radibin
ç9tire.
Dema ku bersiven van pirsen li ser Kurdistane
et
ew
e.
c
e
ww
w.
n
ve
REWŞEN
Rüpel24
Kovara YekTtlya
Kurdistan
bi tipen erebi, ji wan dernan ç{ıbüye. Lewra beri ola islami kurd tekez
Omisoger bi tipen erebine nivisarıdirıe. Hinge çi sedem ne büne ku kurd
bi erebi binivisinin. Serhemen van tıozanvanen klasiki yen kurd, nişan
Obelgeyen vi tişti ne.
Dema mirov diooje ziman, du tişt dihfme bira mirovi. Yek; axiftin, du;
nivisin. Di gel axaftine, nivisina zimani ji, bi bira mirovi dikeve. Bi
nivisine re ji, tip (herf) Oalfabe, bi bira mirov dikevin.
- Alfabeya kurdi, ji çi tipan pek hatiye?
- Ke, kenge, alfabeya kurdi daniye?
- Çend alfabeyan kurdi hene?
Divet em li ve dere, ji babete (mewzOye) dumakevin Oli ser lehOmiya bi tipen erebi berdewambin. Tişteki
ku di destnivisen ji wan dernan mayi de,
-ji bo nimOne di destnivisa Mela MehmOde Beyazidi ya bi nave Tarixe
Qedime Kurdistanııı de, mirov nikare ev alfabeya kurdi ya iroyin (abi
tipen erebi bi kar ditıete), bi bine. Anku ji çarin (rObaiyat) Opexşanen
(nesr) wele bi sedan sal kevn de, alfabeya kurdi, ya bi tipen erebi,
geleki kevnare (primitiv) bOye. Çi sazi Osazendiyeke rezimaniye nebOye. Heya ev alfabeya kurdi bi tipen erebi, bigihije ev forma xwe ya
peşdeçOyi, ji gelek qonax Ogehinekan derbas bOye Ogehiştiye ev
forma xwe ya ve roje. Ji bo nimOne, di alfebeya we deme de, denge
1~>1 e 1 bi tipeke taybeli ne dihat nimandin Onişandan.
tıerina diroka alfabeya kurdi,
şayane bal Oserine (diqqet) e,
we
Dema te got ji "alfabeya kurdi ·, pe re çend pirs li sere tepeyda
dibin. Weke:
om
Şevhat
.c
M.
Le, di vi wari de, tişteki geleki giring (muhim) heye, ku dive were ser
zimen. Berhem Onivisen van tıozan Oediben kurd, nikarin bibin belge
Onişandana danin Obicihkirina "alfabeya kurdi ya bi tipen erebi . • Bi
gotineka din, çi kesek kurd, ku em pe dizanin, bi zaneti Obitaybeti
alfabeyeka bi tipen erebi dananiye. Lewra, heya neha, çi belgeyek di
desten me de nine, ku ye kji van hozanvan Oediban, bi ş{ıweyeke rek
Opek, li ser "alfabeya kurdi ya bi tipen erebi her weke pirtOkeka ·nişan
O diyardanek hiştibin. Her kes musulman bOye O • elifootika piroz
a erebi • ji, ji bo hem Ogel Omilletencihani büye! U nik ereben ku di
wan dernan de, rola van imperyafisten kutture leyistine, mantiq O
şarezayiya azadi, zanisti Omirovayetiye, ev büye!
ww
w.
ne
te
- Gelo, kurdan di rojgari Oserdernan kevn en diroki de, bi çi alfabeyek
nivisandine? hwd Ohwd .. Dawiya pirsan naye.
Beri gelek pirsan, tişteki diyar Oeşkere heye. Ji bo nivisandina kurdi,
bi kemani du-se alfabe, hatine bikarhanin. tdi, heya i ro ji, bi kemani
çar alfabeyan kurdi hatine peyda ki ri n. Vana li gora reza xwe ev in:
- "Aifabeya kurdi bi tipen erebi •
"Aifabeya kurdi bi tiplin latini •
- "Aifabeya kurdi bi tiplin krili (rOsi)"
- •Alfabeya kurdi bi tiplin ermeni •
Di gel van ji alfabeyan kurdi bi tipAn arami O bi ibrani ji peyda
di bin.
Bele, alfabeya kurdi ji, weki welate kurdan, e bi kemani çarparçebOyi, bi çar-penc alfabeyan biyani, hatiye rezkirin.
Wısan diyar e,· alfabeya kurdi bi tipAn erebi", ji mejve ye, ji aliye
kurdan ve hatiye bi karhanin. Ewçend ji mejve, ku ev yek, xwe digehine
dema belav OberfırehbOna ola islami. Uwelate me ye, ji hela arteşOO
islami dagirkiri, dema hatin OberfirehbOna ola islami, ferheng Otoreya
erebi ji, bi awayeki otomatiki, belav Oberfıreh dibe. Bi awayeki fermanrewayi Oji ber begaviye, nivisin, bi alfabeya erebi, ji hinge ve destpedike. Her wisan, ev yek, xwe digehine dema rabOna çend naven klasiki
yen zirnan Otorevaniya kurdi. Ji dema Baba Tahira Ekbetani (Hemedani), ku di sedsala 9'emin de jiyaye, ji dema Mela Ehmede Bateyi ku
di sedsala 14'emin de jiyaye, ji dema Melaye Ciziri ku di sedsala
15'emin de jiyaye, ji dema Ehmede Xani ku di sedsala 16'emin de
jiyaye Ober bi ve de ye, ku li bakurdan her ev alfabeyabi tipen erebi
bi kar hatiye. Mirov dikare biooje, ku destpekirina nivisandina kurdi, ya
REWŞEN
Alfabeya kurdi ya beri ola islami, yan ji beri zayi na isa, iro baş nayete
naskirin. Le bela kurd ji, weke gel Omilleten iraniyen mina afgan, beiOc
Ofarisan, bi hesani Obi serbilindi, dikarin xwedi li alfabe Ozimane
Avestaye kevn e li dor 600 salan beri zayi na isa bi kar hatiye, derkevin
Oxwe je beşdar Oxwdikelepor (xwedimirat) bibinin. Ji ber ve sedema
suruşti ye, kur ddikari nve yeke bikin. Ji lewra p, zimane kurdi, di bingeh
de, her weke zimanen afgani, beiOci Ofarisi, ji zimane kevne Avesta
ditıet. Em'e li bini çend nimOneyen gotinen kurdiya iro OAvesta rOber
Omuqayese bikin.
Ev e diroka alfabeya kurdi ya heri dur OkOr, ku iro em dinasi n. Dibe
sioo roj, derfet Ogengaziyen hin baştir bi desten kurdan bikevin, hinge
kurd, rastiya diroka alfabeya xwe, bi kOrahi Odirejahi derinin hole.
Alfabeya kurdi ya ku bi tipen ermeni hatiye nivisandin, diyar e ku
weke alfabeyan kurdi bi tipen arami Oibri, alfabeyeka wisan ne berfireh
OdOr Odirej Obikarhati bOye. Berhema bi ve alfabeye hatiye ni visarıdin
Oya heya neha hatiye naskirin, tene pirtOka ineile ye. Ev pirtOk di sala
1872'ye de, li Stanbole bi nave Peymana NO 1 Ehdi Cedid bi tipen
ermeni hatiye nivisandin. Wele di yar eku bi berfirehi roleka ne leyistiye
Odibe tene ji bo mebesteya propagandaya ola (dine) filetiye (mesihiye)
hatibe ç{ıkirin. Alfabeya kurdi ya bi tipen arami, ji tıela keşiş Ometranen
suryan OaşOran ku li Kurdistane bürıe, hatiye danin Orezkirin. Lavij
(ilahiyen oli-isa NOrani) en dere ku naveroka we li ser roja qiyamete,
li ser rewşa mi ri ne, li ser dunya Oli ser jiyane Ohwd e, bi ve alfabeye
hatiye nivisin. Alfabeya kurdi ya bi tipen ibri-ibrani ji di ware stranen
folklori de bi kar hatiye. Bi destnivis in.
Alfabeya kurdi ya bi tipAn latini, ku iro ji bi nazikahi 413 (4'a 3'yen)
kurdan we bi kar ditıenin, ew ji bi rasti Obi awayeki sistematiki O
Rüpel25
WelatparAzAn Kurdistan
reküpek nayete zanin, ku cara peşin, kengi rez büye. Ditıe gotin ku
alfabeya kurdi bi tipen latini, ku neha em pe dinivisin, ji tıela Geladet
Eli Bedirxan'i ve ku bi kemani bi penc zimanan baş zanibüye, hatiye
danin. Geladet EIT Bedirxan, li gel zimane xwe, bi awayeki baş, erebi,
farisi, fren si, rüsi ütirki zanibüye. Ev di ware rezkirina alfabeyeka kurdi
bi tipen latini de, je re tıesaniyeke behempa çlıkiriye. Wi, ve alfabeya
kurdi (bi tipen latini) di hingama şere yekemin e cihanide arnade
kiriye. Beri ku bi fermana Atatirk li ser alfabeye, li Tirkiye alfabeya tirki
ya latini bi kar were, Geladet Eli Bedirxan, alfabeya latini ya kurdi rez
kiriye. Le beledisan ji, bi awayeki vekiri, dem ü ciye danina alfabeya
kurdi bi tipen latini, ne diyar e. Ev beguman ji ber sedema daxwaza
dagirkeriya dijminen Kurdistaneya li ser windakirina zimane me ye.
uhela din, di sala 1929'e de, li nik kurden Sovyete, salek bi alfabeya
latini-kurdi hatiye nivisandin ü paşe ji nivisandina bi ve alfabeye dawi
hatiye.
Ji zimane avesta çend nimüneyen gotinan li berambere kurdiya
nü- bi her sezaravayan ü tevli farisi:
•.• (li tıakur)
·.· (kurmanci}
( fi bakura rojava)
. . ••.• (dimiJn
••
Avesta
Kur'di
(li başOr)\>
(lori 1sori)
Farisi
(yAnuh) ·
.. :..:...:.
Bazdan
vazdayiş
bezin
reviden
Barin
varayiş
barin
baranarneden
Gur
verg
gurg
gurg
Gotin
vatiş
wütin
guften
Nav
name
naw
nam
Xav
xag
xam
xam
Hev
piya
hem
hem
nim 1neme
nim
nim
sim 1sem
ziw
niqre
Zivistan
zimistan
zimistan
zimistan
Zava
zama
zawa
dam ad
Sivik
sivik
siwik
subek
Ava
awa
awa
abad
Şev
şew
şew
şeb
Niv
Ziv
ww
w.
ne
te
Kurdi
Kur'di
Kur'di
Farisi
li bakur li bakura rojavA li başOr
( kurmanci) · ( dirnin)
( lori 1sori) (ye nuh)
Kur'di
we
Alfabeya kurdi ya bi tipen krTii weki alfabeyan li jor jimarti, ne xwedi
dirokeka wele dür ü direj e. Di salen 1940' i de, bi alfabeya krTii li cem
kurdem Ermenistane destpekiriye ü heya neha nivisina bi ve alfabeye
berdewam e.
.....
Kurdt···
om
ReWşenbirAn
.c
Kovara Yekitlya
Beraz
xoz
beraz
xük
varaza
Nivisin
nOştiş
nOsin
nO şten
Berflbefr
vor
berf
berf
vofra
suffix
-wan
-wan
-ban
Bir
bir
bir, çal
çah
vifra
Pasevan
-wan
pasewan
pasban
Bist
vi st
bist
bist
visant
Av
aw
aw
ab
Ba
va
ba
bad
vaya
Lev
lew
lew
le b
Baran
varan
baran
baran
va
Gav
gam
gaw
gam
gama
Guh
goş
gu
guş
goaşa
Çav
çim
çaw
çeşm
çeşman
Mazin
pU 1gird
gewre
buzurg
mazant
Mih
meşna/mer
mer
gufsend
maeşa
Tihni, tihnbün
teyşan
tehnbün
Rewşen
rohni ro şn
roşna
teşnegi
tarşna
revşen
roaxşna
Behr
behr
behr
behr
bexra
Dil
zer
dil
dil
zer
Re, reh
rayir
rega
ra h
raitya
şehr
xişatra
Şehr,şar,bajar şaristan
REWŞEN
şar
~van
Kurdi, vokabulera avestaye kevn, heya iro ji bi awayeki baş ü
xurt di xwe de parastiye.
Toreya (edebiyata) kurdi ya klasiki
Wejeya kurdi ya kevin Oklasiki ya heya iro naskiri, bi Babe Tahira
EKBETANi (Hemedani) destpedike. Babe Tahira Ekbetani di navbera
salen 935-1010'i de jiyaye. Berhema wi ya navdar çarin (rubaiyat) e.
Çarinen wi li Ecemistane çap bOne. Weke dewtemendiyen din en
kurdi, faris, xwedi li ve dewlemendiya me ya diroki derdikeve her çend
Baba Tahira Ekbetani bi kurdi ji nivisi be, disan dibejin Babe Tahira Hemedani farise Oberhemen wi ji her bi farisi ne! Anku evtişt bir ühesteka
dagirkeriye ku heri derveyi mantiq Oşarezayiya mirovi ye.
o
Wejeyek orı (dini) ji, beri Babe Tahira Ekbetani, bi deste Mela
Ehmede Bateyi (1414- 1495) bi re ve ketiye. Wi mewlüdnameyek
nivisiye Omewtüdnameya wi ya bi kurdi, heya i rojimaye. Melaye Giziri
(1407- 1481) ku xwediye diwana helbestan e ji diwana wireNişani ji
dibejin. Feqiye Teyran (1590 -1660) Diwanen wi yen bi naven Ş8xe
Senan, Oewla Hespe Reş hene. Ehmede Xani (1650- 1706) bi
berhema xwe ya Mem üZin ü bi berhemen xwe yen bi naven Nobara
Rüpel26
Rewşenbir~n Welotpor~zltn
Hejlmor 5 - Poylz 1990
Kurdistan
Biçukan, Eqida imane navdar e. Ew ware tore Ghozanen kureli de,
xwedi ciyeke gelek bi nirx Gpayedar digire. Di gencineya dewlemendiya çand Ghunere de, beguman toreya kureli xwedi ciyeke bilind e.
Çend hozanvan Gediben kurden din en ku di direka wejeya klasiki de
rolen giring leyistine ev in:
Nali (1797- 1855)
lM,....
Pexşan
(nesr)
i
I:.U>
\ı..on5
)\.
A
"
'\:ı
4\
'{,.
~.1
di
(C'
'1
-'1
'1...
>Ltı'
'(
1.~
?
'2
"
l
\
""·=
ı
ı
1
ı
.<.
..<
s
J-l
i't,l>.
N
S\.
J\0
_..,
ı.
\?,~
'lı
~
-
-
~
::ı,.,.
""
ıq
rı
0
G
.......
1;,
1 c
u·
'lı
;:Jl
S,J
u
~
S'l
"7).,'0,"'
~s
'k,
....
!f
J.1
:ı
~
..1.1
__ı
_ı
7
..!>
2
i
,_,
3
i
1
?
~
'j
3.
'L
~
>
l
11
/'i)
__ı
ı.
't>
n
?)
y
Y,'f
':1
2
_,..
.!>,Xf
?
')
3
~ •.9
.t<
J',Y'
'""
)'
p
'1:'1
M
J'. j'
~.y-
ww
w.
u ve dere, li ser pexşana bi alfabeya latini ji, çend pirs ü gotin
divete were kirin. Beri rezkirin ü danina alfabeya kureli bi tipen latini
ji hela Geladet Efi Bedirxan, di dema desthilatiya osmaniyan de,
hema nezi sedi seden kurdan, yen dikaribün bixwinin ü binivisinin,
bi alfabeya erebi, zimane xwe kureli dinivisandin ü dixwandin. Ji ber
ve hinde, di we deme de, çi keseki bi alfabeya latini ne nivisandiye
G ne ji xwandiye. Ev rewş, bi awayeki tundi posideya (tesir) xwe,
li ser rewşenbir ü intellektuelen we deme ji kiriye. Ji bo nimüne
rewşenbir ü intellektuelen ji we deme, pişti ku alfabeya latini ji
çebüye, wan elisan bememen xwe , bi tipen erebi ü bi tirki
nivisandine. Pirtuken Dr. M. Nüri Dersimi yen bi naven "Kurdistan
Tarihinde Dersim· ü • Hattrattm •• pirtüka Ekrem Cemil Paşa ya
bi nave ·Muhtasar Hayattm • ji van çendan in. Vana hemü bi
alfabeyan erebi ne ü bi zimane kureli ji, ne hatine nivisin.
Nivisen kureli (yen pexşann. bi tipen latini beri pejirandina
alfabeya latini heya bibeji narneyeka destniviski ji, mina ku hiç
tunebin xwe reyi kesine dane. Pişti ku alfabeya kureli ya bi tipen latini
hatiye danin ü ji sala 1932'ye ku kovara HAWARe ü pişt re kovaren
Ronahi ü Roja Nü derketin veca ku~ura latini dest pekir.
REWŞEN
qı
'\
""
><
_, (.Ô) (~·_ı)
~:a..
~,.;_
'q
'\.
""tı
~
....u.ı:ci.
':l'k
)Ç=ct
(ı..x
\!?'e
~'~
~~
-.';i.
L
1
;
~
-H
"'
~
h., H
'
.!>(-':..o) ~ci-ı
k
~
.ı.
_:ı (,b)
!
..,.,.._
-'i
1
~
..»,-<.'>
s
l
1
a
"
~'>
(~)
~
~
rı
-
-
ı,ı.ı
';J
'l.
l
'(/•.f.~
'V
-""
n,dı
Y>
)C'
ı
eı
p
~
C,~
-
ıo,,o
")-
1
Q.
ı
\
=
1
r
!
~
s
)O
t
ı
1
'f=a,
ı,. C,nso>-uı."-l:s,
~:e
~!
'
d
""'L
..,
~ alph.<>-!.-et "} th.e ..Aue.sl:a., a.>-..A
1. Uo w ..U.'
ne
te
Ev berhema diroki, di ware rewşa alfabeya kureli ya bi tipen erebi
de, gelekagahdari üin formasyenen reziman i, bi taybetiji, agahdariyen
morfolojiki dide me. Ev yek, bir ü baweriya me ya li ser alfabeya, ku
me li jor diyar kiribü, di beste (teyid dike). Ji bo ni müne tipe • ıı • ya
di alfebaya erebi de, li baranbere denge [e] ya di zimane kureli de hatiye
danin. Ev peşveçuna alfabetiki, di destnivisen ji ve destnivise kevintir
( ji bo nimune di destnivisen klasiki yen weki din) de tuneye. Ev denge
[e], bi alfabeya erebi, bi nişandana tipa ·o ·, di alfabeya kureli ya bi
tipen erebi ya roja me de, bi awayeki tekuz ü peşdeçüyi heye. Ev
peşdeçüna alfabatiki di klasikan de tuneye.
"'
~
"
..
(~)
_:)
..).
we
.c
'J
.,,_,.
.,
'i
L
J1
ı
1
n
lll
i
b
=
!!)
.,
'
_J
:J,J._j
';'1
'P
-"-'
::ı
.,
:i
oho~
...u
j
.:ı
:ı.r
Diroka pexşana kurdi, ya heya roja iroyin naskiri, bi Mela Mehmude
BEYAZIDi destpedike. Wı, di sala 1856'e de nivisareka bi nave •Adat
üRusümetnameye Ekradiye" an ku, tore, edet, rizm, rab un GrGniştina
kurdi, bi alfabeya kureli ya bi tip€m erebi nivisandiye. Mela Mehmude
Beyazidi, her elisan , di sala 1859'e de • Tewarixe Qedimeye
Kurdistan· ji nivisiye. Ev pirtOk bi xwe kurtabireka wergera Şerefna
meya Şerefxane Bidlisi ye. Weke dihete zanin, Şerefxane Bidlisi
Şerefname bizimane farisi nivisandibü. Mela Mehmüde Beyazidi ji, we
bi kurti ji farisi wergerandiye kiriye kurdi. Ev pirtük bi destnivis sala
1986'e de, li Mosko, li Sovyete çap buye. Mirov dikare peyda bike.
Destnivis ya Mela Mehmüde Beyazidi bi xwe ye ü bi kurmanci hatiye
nivisin.
Siı-uu.
-"'
""
>:ı,
·~
ho11S
t!.
~
.::ı.T
.w. ~~ 1'e~~n. ~.Ufa- l.I>oo\.. 'fohboc 1''""'"'
\Cl<• ı
i.ns.t.{ı.p- i.nSL~
.ı<
·ı.~-
~
::ı
~
Mehwi (1830 -1904)
"P"'I'~"
+
)
Salim (1800 -1866)
.,\,.4,..;, 1'oJ...uı~
cı
'\
Heci CadirA Koyi (1810 -1896)
~
om
Kovoro YekTtiyo
:b: o
~:ö
)'U.
'/'ü.
~ 'l-
1"' ..~
'\"
~j
eı
'LY
~·1'"-
)''c
~a
3".l
\": t
_j;.\.
b: &
-e_'L~
:\~
_:u:!'
~''j
~s
:'jo
l'l'''a
~,S
~:z.
_ı of.-
QIS',w
"""'""
...,,~
.::ı>:
Q\.:>:2.
~:S
u
Q)''
h.
!!'.,: h.
~:..:ı
),r
Çend alfabeyen li bajarvaniyen (medeniyeten) Rohilata Navin; ibri,
meşa, arami, pa/mira, nebati-nivişten li ser kevir, parsi, nivişten keviri-
farsi, tipen tewrate, pehlewi.. ü avesta li gellatinira nüjen
\\
-ı
"'\~ ·~)~)>-""1.4Jt'~~
..clJ~-~·\!:!j~-....fi',bwı~\",...()J"-·
ııo0U1ıtl ~~~ 1,..ou'ryı1.v>o~~ıe ,,.,oPu-•
-fi~'~/-'Dr'ı)b'~~·~·
~ıp_.::::l'~w,..-9. -'0'-"'f--...,S
s-·
ı"((I~I S'~,;.· _.,..,_~-<>rtJ ,'l~~j)>l_.. Ob'
o-oıtJ ı'l)l"'\7• 1't)O ,,. .~ J.fl ıwıl; -f., ~
~~~~~- ...~0'1)''41-4-e
~-Y> ..H~...::.1"~~.9·--~-··
~(U' -r»--•,,..."lı-.,,ı--' ~~-J-?o
-·,ıJJ-,
..
,~.;ı,.rQ·""""!'4J ~~r
ra. _,.,_."',~to-· ..... ,.,_..., -1f'f-ıy _.,..
..... ,AJI
~'""" 1)\1 ti'C!()~If,' ·~-ıcıQIII'-"_9 ~
·~ ırcıtı
_,,.,.
~
~,.
~
--oo
•VIW "'J' -,i1 -'lf46
--.J.Jt»cJ
'''""--'l.l'.l..ı')" ""~-'~u~~.~.~
'"'~UtJUJ,.. rOUII' ~ ~1()11
~--,.u-~~.10'·-'~~JOo·-HlbU·t!JJ1Ô-" '/lrlJtf
Niviseka avestayi
Rüpel27
Kovara Yekittya
Rewşenbirlm
WelatparAzlm Kurdistan
çend zimanAn kevn OtAkiliya wan abi zimanAn iroyin:
aL"tc..
v;t!-
Helenik > yünani
~t;,.tt;
Hetiti> _
~tıi.tcJ
om
Lidi > Parsi, pehlewi ü farisiya naverast > farisi
Sanskrit > hindi
Latin > portügarı, spani,
Avesta > kurdi
-·
-·
>
-
-·-
katalorıi,
frensi, itali, rumeni
we
.c
Hemü zimanAn cihani du beş in:
1 - ZimarıM Analikiiki: çini
Nivisareka folklori, strana "Emine-Emine" bi tipen ibri- kurdi
2 -ZimantJn sintektiki: a 1 zimanA Flektif
(tewanbar, dikare bitewe) : yOnani
b 1 zimanA Aglutinik
c 1 zimanA Polisintetik
(direj ü dijwar): azteki
ww
w.
ne
te
(bihevdüdayi): fini, macari, tirki ü hwd
Lavijen dere bi tipen arami - kurdi
REWŞEN
Şaxen zimane
hind- ewrüpi
ROpel28
kurefi
u
beiCıci
farisi
Kurdistan
peşto
sogdi
ı u ı u ı uı ul
Kurdistan BeiCıcistan Ecemistan Afganistan Pakistan
Şax"n zarava
(diyalekt)
adevok"n kurdi bi tevayi
- Kurmanci (kurdi li bakCır)
ne
te
w
- Sori (Sorani 1kurefi li navrast)
- Lori (Lorani 1kurefi li başCır)
- Gori (gorani 1 Ugelek dever~n
zazi li Rojav~. hewrami li
li dever~n Enqere Cı Stanbol~ Cı ciy~ mayi) .
Kurdistan~ belav e. NimCıne; dimili 1
Navrast~. şAxbizini
Mukrtl mukriyani li Rohilata Kurdistane, li navçeya Mahabadedille
peyivtin. Mahabad di dema xwe de navencla emareta Mukriyan bü.
Weke din, mukriyani li dorh~l~n Şino, Nexedeh, Xane
(Piranşehr),Serdeşt, Bokan, Sanqele, Seqiz~dille peyiftin. Erdalani li
Rohilata Kurdistane, li dercloren Sine dille peyiftin. Zazi li Bakura
Rojavaya Kurdistane, li dever~n ÇebaxçCır, Mazra, Palo, Gene, H~ne,
~reg Cı Ç~rmCı~ dille peyivtin. N~ziki devoka hewrami ye ji. Bott/
Botanili Navrasta Kurdistane li dever~. peşi li Cizir, sert, Şirnex,
Silopiya, Zaxo, Diyarbekir, Farqin Cı OOrika li BaşUra Rojavaya Kurdistane - (Malikiy~) dille peyiftin. Hewrami 1 hewramani li Rohilata Kurdistane, li Ehmed Awa, Biyare, Tew~le. li Hewreman-iText, Hewremani Uhon, Paweh, NewsCıd, Nodşe, Dizfi, Dinewer, Zengene, SiyamensCır, ~xan Cı li beşekji devera Sine ji dih~ peyiftin. Bayezidi li Bakura
Kurdistane, li nezitevayiya Serhedan dille peyiftin. Hekari /şemdinani
weke nav li ser e, di hernCı dever~n Colemerg~ Cı li van navçey~ li j~
nimandi de dille peyivtin: Colem~rg, Nehri, Oramar, Gever.Berferadi/
Rojava li Riha, Mereş, DilCık (Entab), Mazra Cı li Başura Rojavaya
Kurdistan, li Efrine dille peyiftin. Mamasanili dever~n Başura Kurdistane li Loristane dille peyiftin. Feyli/ Behreyt li başura Kurdistane li
Bedra Cı Bexdad~ dille peyiftin. SilArnani li bajar~n Sil~mani, Qela
Çolan, Çiwarte, Mawet, Penciwin, Şehrezor, KerkCık, Çemçemal, Qadi
Kerem, LeylanCı y~n mayi dille peyitti n. Germiyani li Başura Kurdistane li dorllel~n KerkCık~ dih~ peyiftin. Kelhori li Rohilata Kurdistane li
dever~n Kermanşan, xaneqin, Mendeli, Bedra Cı KCıt Cı li Bicar, Qurwe
Cı Sonqur~ dille peyiftin. Bextiyarili Başura Rojhilata Kurdistan~. li
dever~n Daran, Mescid~ Sileman, ŞehrA Kurd, Çarmihal navçeya
Piştgo'y~ Cı li dever~n mayi dille peyiftin. Leki li dorh~l~n Kermanşan,
llam Cı Eywanşar~dille peyiftin. KuhgaiO li BaşUra Rohilata Kurdistane,
li dever~n Behbehan Cı Qeley~ GolaM dille peyiftin. Bacelani li
Rohilata Kurdistane dille peyiftin. Navçeyeke eşayiri ye, ji gelek
gundan ~khatiye. Şlıxbizini kurd~n ji dem~ kevin hatine ajotina nav
Tirkiy~ Cı ev devok bi pirani li deveren Enqere Cı Stanbol~ dille peyitti n.
Badinani- li deverAn başura Botan li dever~ Dihok, AmOOı, Akr~.
~xan,Z~bar Cı Barzan dille peyiftin.Badinani-li rohilata Hekari Soma,
Xoy, Mako Ormiye Cı li gund~n Şino. Cizirili dever~ M~rdin, Midyad,
Nis~bin, Qamişlo, Şengal Cı AmCıd~ dihe peyiftin.
m
Yekı1iya Rewşenbirtln Welatpar~
e.
co
Kovara
1/
sil~mani
(S)
ww
w.
A 1 mukriyani (S)
B 1 erdalani (S)
11
C1 zazi(G)
J 1 kelhori (L)
ç r boti (K)
K 1 bextiyari (L)
D1 hewrami 1hewremani (G)
L /leki (L)
germiyani (L)
TBN: Xebat~n bi awayeki tevayi naskirina devok~n zimane kurefi, M
guman i ro ji ber heruna asteng~n kirina vekofineke r~kCıpek li ser axa
Kurdistane, xwedi k~masi ne. Ev erk bi awayeki baş tene di rewş Cı
pergaleke azad de Cı li ser axa wel~t , dikare bi cih were. Lewra ji de
babet~
xebat~ hebin Cı em hevidar in de xebatkar~
~asiy~n
vi kari ji v~ der~ rah~jin Cı heya armanre, bibine seri.
w
w
(1): Şerefnameya Mir Şerefxane Bidlisi -1859
JAder ü çavkani
-Kurdistan Devriminin Yolu 1 Manlfresto- Weşa~n SerxwebOn -1978
E 1 bayezidi (K)
M1 kuhgaiCı (L)
- A Manual Of Pehlewl - By Henrik Samuel Nyberg, Otto Harrasowitz
- Wıesbaden 1 W- Germany
t 1 hekari 1şamdinani (K)
N1 bacelani (G)
- TewarTXA Qedtml Kurdistan- M. Mehm~ Beyazidl, Mosko-1986
F 1 berferadi 1rojava (K)
O 1 ~xbizini (G)
-MAjOy Edebt Kurd- Aladin Seeadi- Ecemistan (lran)
G1 mamasani (L)
P 1 Badinani (K)
- Kovara Muz1k OHuner, bejimar 21- 22 1986 , 1987
H1 feyfilbehreyi (L)
R1 botani (K)
- Perslsk Utteratur 1Utomeuropelska Lltteraturer
REWŞEN
Bo Utas, Sthlm 1966
Rüpel29
Kovara Yekftiya
Rewşenbirlın
Welatparla6n Kurdlslan
folklorde zazaki ra çend nimüney
~=~=~
Merik keyde xwi ra veeiyerıo hetey bazari
ra şono. Ewiniyeno di teni ha doni pero.
Merik şono dekweno yini miyon, yini ~
keno Oparseno vono:
- Şi maçiri doni pero Obeyntarde şimadi
çi esto?
Perodayoxon ra yew vono:
Merik ageyreno deyndari parseno vono:
-ina mesela ona ya?
Deyndar vono:
- Hey gidi dey birakl Ay roj to viri yeno?
Mi ra nebin i ay comerdi deste to derekardini.
- E, willay raşta zi ona bi. Key to aworı bO,
to mi ri yew hewlda pili kardi.
Çe nd roci ra pey, deyndar yew cemati di
raşte miyonkewtoxi yeno.
Miyonkewtox in hewi cemati miyon di
vono:
- Lia raşta ay çi roj bi! De vaci, mi ra
nebini ay comerdi sekardini to?
Deyndar venge xwi nekeno, wardono
şonoteber.
-E, raştey ~ zi, ez deyndare ine merdimi
yo, lable deste mi zav teng o, ez nişno
deyne ye bidardo.
Ro~. deyndar Omiyonkewtox hewna
raşte yewbinon yeni. Deyndar tewi geno
vono, ino hewnacayçi nevaco. Miyankewtoxvono:
- Axriki ti xeyr cıe mi ra biy wayire
desti. Mi ra nebini Homay zono deste to
kora bi.
ww
w.
Miyonkewtox, wayirde peron ra parseno
vono:
- lnkey (nika) ti peronda xwi ser o deste
ine merdimi derekeni?
Wayire peron vono:
Vatey Vertmo
1 - Awki hetonTW n~. zeng n«ıena.
2 - Ceney sewldarzf timo warway a.
3 - Kutiko ki ~ono bi/awo,
Deyndar herson ver, heş serade
nemoneno. Wayirde perorı ra vono:
ye di
ıvayi~ keyf rf
misafiro ono.
Deyndar zav xwi ver kuweno, vono:
ne
te
w
- Ine comerdi yew deme re ver, mi ra toy
perey deyn kardbi. Goni deyne mi rewna
bidayni, neda. Mi çend hewi (ray) vere zi
tiravatibi, ekeyoperoneminedo; ezdeste
ye derekeno. EyrO (ewro) ez raşte ye omewo, goni ez deste ye dereko.
dar raşte miyorıkewtoxi yeno, miyonkewtox deyndari ra vono:
e.
co
Dest
m
J. Espar
4- Ez vono ez xatim o~ ti vonT •çend /~to yf"?
5 - Dewa ki dTkT tede zav bi nimac erey beno.
6 - Çew d~ xwi rf n~vono tirş o.
7 - Rojo weş ser~ sibay ra bey/u beno.
8 - CenTya coniki çuwa xwi ~resnena.
9 - Zuro biki durey di,
10- QanOnlasfigo,
weskı bki extarey ti.
tikomhetaboncTahetaşono.
11 - Umbazey eskerer TstesOn di qed8na.
12 - Ti tereso geyrenT şo axo het, fi ehmeqo
geyrenT şo ~xo het!
13 - Pars pars k~ şonT Qars.
14 - Xwarz xa/on şono.
15 - Kufik lawenO karıvon VfjrenO.
16 - Her teyri qorrM xwi reyra firena.
17- Gibi gudvewri vTnT ~beno.
- lnkey ino dest nebi to xelesna?
18- Pisinga kimasibora çimoncMyay ra bey/u wo.
nehewa vaci ayhewa.
Wayire perorı vono:
19- Oe'waya ki ciwenT ser o vecfy~na wa Mga di
Miyonkewtox veceno, deyne deyndari
dono Odeyndari ra vono: "key ki perey to
desti kewti, ti deyne mi doni."
- la qey to xwi viri kard ayo bi?
-la ez se keno? Ez derekeno hem zi ti se-
Deyndar wexto ki hetey keyi ra
pizede xwi di vono "demek dina
şono,
di hema merdime onasaran zi esti.
Ay beyntar di yew deme şono, roce deyn-
Deyndar vono:
- Ez wardey inedesti nono wa hema çine
bO! Darey xwi paşt ra orıceno, dono piro
deste xwi derekeno, arzeno ride wayirde
perorı Ovono:
- Ho, desti bigeri deki çimoncıe xwi!
vecya.
20 - Homay ko veyneno vewri dono bide.
21 - DizcM xiyaron zimistono bey/u beno.
22-
S~ devecTyo gonf barz bO.
23- To çi dekarrio dest~ mi ki, ez rkM to sawo.
24 -
Wext~ seyri gTy tonzfyeno.
25 - Aqilo sivik baro gir o.
REWŞEN
Rüpef 30
Kovara Vekitlye
Rewşenbirlm
Sıltmono lafJJ~
?{ınruı ntnruı 6ıao ntrıruı
Bego ma şeri gola teki
Selimay muxtari bari ya
Miro ma şeri gola teki
om
Selimono lawko yari ya
Hem bari ya, yari ya
Ez bimano ti gilze ki
Yewda dindon wirdi ya
Mi sek va, ti venge xwi meki !
Kom diya, komi nediya
To fıneno xwi toneki
Bonde comi ro şiya
Hetoni sukday Diyarbeki
To ri gen o yew fistono ipegi
ne
te
we
.c
Gonde mi ri meraq biya
Ya rinday wesfo niya
Yewda beşno bari ya
Ninna ninna, bego ninna
Zilay muxtari yari ya
Ninna ninna, miro ninna
Hadi ma şeri roy Welono
Beg arzeno çutay birnbono
Day leyro, leyro, leyro CemTiay mi
Wesar wexte waron o, Cemilay mi
Mir arzeno çutay birnbono
Pa keno yew delay masono
Serey keyneki yew teki dono
Şar
bar keno şono warono, Cemilay mi
Qolday xwi ri yew çuti vardono
Ma şoni Homikono, Cemilay mi
Ninna ninna, bego ninna
Homiko cay axon o CemTiay mi
Homiko vere çemon o, Cemilay mi
Ninna ninna, miro ninno
Bazine deste mi tirka wo
w.
Yew eyrü deste mi tadawo
Sofı
bare xwi wenono, CemTiay mi
Yo şono Homikono Cemilay mi
Xerib niyo datiza wo
Qey dewice dewdey ma wo
Yo mi ri biyo maro siya wo
ww
Hay nardi, nardi, nardi, CemTiay mi
Cem mCemTia bardi, CemTiay mi
Ser sernede çay-şekeri
Kalay ı geso pe sar di, Cemilay mi
Çay-şeker mi
Day leyro, leyro, leyro, CemTiay mi
Ninna ninna, bego ninno
(1}: Ka/ay: In wallş fam nAbiyo.
REWŞEN
Bawo to ez dawo leyirde heri
ri fişqi heri
Ninna ninna, miro ninna
Rüpel31
Kovcira Yekitlya
Rewşenbir~n Welatpar~
Kurdistan
Hesro dilo, lo dilo
lsro dilo, lo dilo
Delal-delal delale, delaile ıe, hevale way
Hesro dilo, lo dilo
om
Delal-delal delale, delal ıe ıe, hevale way
lsro dilo, lo dilo
Ma şoni purde Batmoni
Hewşo
pTI o, hera wo, delal ıe le, hevale way
Ma şoni purde Batmoni
ne
te
we
.c
Ma veyvey xwi ronawo, delal ıe ıe, hevale way
Hesro dilo lo dilo
lsro dilo, lo dilo
Oni çutey bazini
Keyno tede refdawo 2 Delaile le, hevale way
(........ ) 1
berdi vecyawo, delaile le, hevale way
Hesro dilo, lo dilo
Oni çutey bazini
lsro dilo, lo dilo
Nişone
...... .. .
1
rononi
Xwi pol ser di ewniyawo? Delaile le, hevale way
Hesro dilo, lo dilo
More xwi çewi ri nedawo, delaile le, hevale way
Nişone
........ 1 rononi
lsro di lo lo dilo
Pey keyfe ........ 2 oni
(........ ) 2 xwi ro dawo, delaile le, hevale way
Hesro dilo, lo dilo
Delal, delal delale, delaile le, hevale way
Pey keyfe ........ 2 oni
lsro dilo, lo dilo
Awkey neqir kiho ya
w.
Ti gulay elbisi ya, delaile le, hevale way
Ti çiçeka masi ya, delaile le, hevale way
ww
Gonde mi ri meraq biya, delaile ıe,
hevaıe way
Ti.rinday wesfo niya, delaile le, hevale way
(1) : hya di laceko ki beno zama, narneyye vereno. Ono name
(nome) hergü veyve di bedeliyeno. No semed ra nameye ki
deyire di vereni mi nenüştl
(2) : itya dizi keyneka ki bena veyeki narney yay vereno.
REWŞEN
Hesro dilo, lo dilo
Awkey neqir kiho ya
lsro dilo, lo dilo
Kosteki ........ 3 ye
Hesro dilo, lo dilo
Kosteki .. ....... 3 ye
lsro dilo, lo dilo
(1) :itadikeynekakibenaveyekinameyyayverenoünonameher
veyve di bedeliyeno. No semed re nameye ki deyirde veren~ mi
nenuştl (2) : ita di narney laceko ki beno zama vereno. (3) : ita
dizi narney yew ceni vereno. Na ceni gege merdimey zama ya.
Gege zi zerey vatoxan komi biwaza narney ayay voni.
RQpel32
Kovara Yekitiya
RewşenbTren
Hejlma 5
Paylz 1990
Miraere Fati bine ard o, Fatimay mi
Mirade Fati bine ard o, qol-qutay mi
Day leyro, leyro, leyro, Fatimay mi
om
Day leyro, leyro, leyro qol-qutay mi
Ger o yeno qifley aşikono, Fatimay mi
~atima
Ger o yeno qifley aşikorıo, qol-qutay mi
Fatay mi Fatay Nebiyon a, Fatimay mi
Varni Reşate Aşikon o, Fatimay mi
Fatay mi Fatay Nebiyon a, Fatimay mi
Varni Reşate Aşikan o, qol-qutay mi
Ti dergay şeş babon a, Fatimay mi
Peyni Huse Aşikon o, Fatimay mi
.c
Ti dergay şeş babon a, qol-qutay mi
Peyni Huse Aşikon o, qol-qutay mi
Qol-qutay Mendişon a, Fatimay mi
Akeno bere dilavono, Fatimay mi
Qol-qutay Mendişon a, qol-qutay mi
Hegay ver o boxari, qol-qutay mi
Akeno bere dilavono, qol-qutay mi
we
Hegay ver o boxari, Fatimay mi
veceno zerf Omektubono, Fatimay mi
Veceno zerf Omektubono, qol-qutay mi
Eyele aşiko xidar i, Fatimay mi
Beno done yazçiyono, Fatimay mi
Eyele aşiko xidari, qol-qutay mi
Beno dono yazçiyono, qol-qutay mi
Yazçi qelem kay done, Fatimay mi
ne
te
Day leyro, leyro, leyro, qol-qutay mi
Mi el bi giroti şiyo awo, Fatimay mi
Mi el bi giroti şiyo awo, qol-qutay mi
Xalo Faris ver a wo, Fatimay mi
Yazçi qelem kay done, qol-qutay mi
Day elyro, leyro, leyro, qol-qutay mi
Xalo Faris ver a wo, qol-qutay mi
Xale m' mi ra cigrawo, Fatimay mi
w.
Xale m' mi ra cigrawo, qol-qutay mi
Qolay m' ti şona çawo? Fatimay mi
Qolay m' ti şona çawo? qol-qutay mi
Ez peyser ageyrawo, Fatimay mi
ww
Ez peyser ageyrawo, qol-qutay mi
Rayira mezerı verad o, Fatimay mi
Rayira
mezerı verad
o, qol-qutay mi
Kom ti ro ş9ro mirad o, Fatimay mi
Kom ti ro şe ro mirad o, qol-qutay mi
Husi, Fati karda bemirad o, Fatimay mi
Mi ne deyire cereni dormarey (çorşmey) Pirani ra are.
kerdi Ohezey vatişde di ceniyande Piranican nuşti. Piran
yew qe~ay Diy~rbeki~ a. Ne.deyiri, deyire rojanda şayi Oey
veyvan ı. Genıy yazı, comerde ma Kirdan ne deyiran reyra
govend geni.
~~ze ki yeno. z~nayiş~ vatiş9 deyiran bi gore be cayan O
mı~t~an bedelıyeno. Gılanga (gege) yew mintiqa dizi yew
deyın ~nd ~way r~ ~aciyena. Deyirey "Fatima" dayirande
onasa~~no rı yew nı~une. ya. Ez bi xwi raşte çend varyante
na deyırı omewo. Ne deyıre ki ma ewta nuşti, sew bina va-
riyante jini zi esti.
"Vat~y ~er~."~ ma ewta ~ta, itya) nuşti, dormarey
Hewawo ki mi eşnawiti ü mi viri di
mendi, mi 'eyni ayhewa nuşti.
Piranı dı vacıyenı.
Meselay "Dest" zi, mi Piran di eşnawitibi. Senehewa mi
viri di menda mi ayhewa nuşta.
Husi, Fati karda bemirad o, qol-qutay mi
REWŞEN
ROpel33
Kovara Vakitiye Rewşenbir6n Wela~n Kurdistan
Helimar s -
A
om
Dawiya sala 1985
qadan de weke ku tu caran nehatibe ditin, bi
van gelan Oli ser van gelan dileyizin. Ramyariya kedxwariye ya ku ev navenda dij-şoreşe
ve roje dispere gelen me, li ser gelen cihane
yen paşmayitir ji naye bikaranin. Ev gelen
bindest, ji ber bOhabOna tişten abori, hatine
ber keviya ku nekaribin behna xwe berdin.
Disan ji, "Li cihane geleki biqasi gele me
helim tine ye" te gotin Obi vi rengi kene xwe li
gele me diki n. Di cihana me ya ve roje de, tevli
banduriyen leşkeri Ofaşist, çi sistemeke doliwgeriye ne xwediye we him e ye, ku bikaribe
be-pervatiyeke weha Oramyariyen be-meji
bisperin gelen cihane yen zanebOna wan a
serxwebOn Oazadiye Opere ji tekoşina wan
gihaye koçberen peşketi. u welaten mina
Filipin, Afrikaya BaşOr, Pakistan, Bangladeş,
El Salvador Oheya TOnise, ku nexwediyen we
hime ne ku bikaribin ji dehan yek ji bikaraninen weke yen dewleta tirk bidin ber xwe, li diji
bandıiriyan helwesten geli yen şoreşger o
berxwedana xwe heya were gotin peş ve
dane Ovan banduriyan anineheyaber keviya
rOxin Ohilweşine.
.c
hole. Weke ku geleki baş te zanin, ev kes li ber
deriye dewleta Tirk xulamen bijarte ne. Le di
rastiyede ji ne xwediye çi ni rx Obuhayeke ne.
Le disan ji ev derdor, li hembere berxwedana
netewi ya Kurdistane, li cem dewleta Tirk
xwediye "buhyeke" ne. Ew bi xwe jT serwexte
ve rastiye bOne. Lewma ji, bi careke we kesaniya xwe ya erzan, xulam Otari ji bir dikin O
radibin aqil didin xwediyen rejime Odi bin aqildaren wan. Ji mejve, dest bi kareki weha
kirine. Kamuran inan van peşniyaran datine
peşiya dewleta dagirker, "Çima rekxistineka
me jT ya weke CIA tuneye. Bi hezen parastine
yen niha me hene, em nikarin ji derheqe
terorizme derbikevin.", "Çawa Amerika O
i srail di şikandina terorizme de firokan radikin
Oerişan pektinin, dive em ji wele bikin." Ji
aliyeke vi aqirı dide dagirkeran, ji aliye din
gava ji wi diprisin, "Erne çawa Apo bigirin?",
diooje, "Dewleta me ya çetirindizane, dewleta
me dikare ji dewleten van tiştan dikin, kare
xwe ç9tir bike. ·Ev ajane navnetewan e tevli-
ne
te
hevkar,evdilreş9dijminemillet0mnirovatiye,
ve
rast Orast r0reş9 Kurdistana
roje ye O
berpirsiyare koma hevxebatkaran abi ve nole
ye.
ll eşkere
ir
ye, ku koma hevxebatkaren Kurd, demeneke bi ve radeye kiret dide
ber çavan, xwe amadeye xulamtiye dike. Her
weha pireşkere ye, ku ev bi rewşa dewleta tirk
Ohezen imperyalist en navnetewan ve ji nazik
ve giredayi ye. Ev ji bi we rastiye ve giredayi
ye, ku ev hez berpirsiyariya we dikin. Ji hezen
ku ew xulamtiya we di kin, dewleta tirk, ji sistemen dolivgeren diroke yen hovtirin e; di rojen
rrıe de rejimeke, ji rejim en leşkeri Ofaşistabi
xetertirin e. Disan ew hezen imperyalist ku ev
xebatkar di xizmeta wan de ne, di peşide jT
emperyalisten ameriki, weke ku tişteki wan
nemabe bidin mirovatiye, wehaji dibin diwar
li peşiya peşveçOna mirovatiye. Serididin her
babet azineye ji bo şikandina tekoşina serxwebOn Oazadiya gelan. Ew berpirsiyaren
sistemeka weha ne, ku dixebitin vitişti di karguzeriye de bigihinin seri. Ev, desten hevOdO
didi hevOdO di rojen me de gelen Tirkiye
Kurdistane didine ber qirkirnan. Ji aboriye
heya ramyari ye, ji since heya çan~. di hem O
w.
ww
REWŞEN
A. DiCLE
we
~~ava
di Kurdistana ve roje de em
çela çinan, berpirsiyaren wan Ohezen ramyari yen curbecur bikin, divet em rastiyen
wan en taybeti ji baş tebigihijin Oem wan rast
deynin ber çavan. Serdesten Kurdan Oniwenderen wan, di demen bere de peşi xwe
tevli "ittihad veTerakki" OKemalizme; paş9
ji xwe tevli partiyen Tirk en curbecur en mina
AP (Partiya Adalete) OCHP ( Partiya Gel a
Cumhuriyte) kirine. Niha ji bOne çep Orasten
Kenan Evremi; tevli pariyen bi naven MDP
(Partiya Demekarat a Netewiperest), ANAP
(PartiyaNiştiman), SHP ( Patiya Gel a Sosyal-Demokrat) ODSP ( Patiya Dernoktalik a
çep) bOne. Di nava van partiyan de, li ser bingeha xulamtiyeke be-tixOb, xwespari Ohevxebatkariya ji bo van parityan xebitine ku ji xwe
re jiyan peydbibikin OhebOna xwe bidominin.
Ev bOyer, ji diroke ber bi rojen niha ve, her
çOye xwe xurt kiriye; bi şeweya xwe ya serdest, mina çareniviseke xwe spartiye gele
meO di rojen niha de, xwe gihandiye radeyen
heri dilxelinek Oki ret. Serdesten Kurdan Oniwenderen wan en xulam, di rojen me de,
hema tene rojekedi ndirejkirina temenen xwe,
di navarezen tevgera rizgariya netewa Kurdistane de, ji dagirkeren biyani jT dijwartir, bi
hewleke çavsor ohar xwe dilivinin ore ji bo
pekanina gelek pikoli, cewisadin Oqirkirinen
li ser gele me vedikin. Ev koma welatfıroşan
ku yen mina Kamuran inan serkeşiya we
dikin, hinde xebaten ku nakevine mejiye
mirovi dide ber xwe. U ber çave her keseki,
her roje odi herkeliye de kesen ji ve kome gunehkariyen xwe berdewam dikin. Di seri de ev
derdor, bi nave dagirkeriya Tirk a faşist, dixwazin tekoşina me ya rizgariya netewi ku keli
bi keli peşvetir diçe, binin bin kontrola xwe,
peşveçOna tekeşine rabiwestinin,ji hindurive
şOren xwe berelin dile tekoşine. Ji bo van
xiniziyen xwe, li çare Oderfetan digerin, pnanan didin peşiya xwe, peşniyaren xwe peşkeş
di kin Oji bo bikarhatina van hima xwe datinin
m
A
TEWAN UTOLE LI KURDISTANE
XabatAn
palatıina şoreşa Kurdistans
tewanAn girantirin li hemberi
tekoşina rizgariya netewi.
Povız ı
o
o
eşkereye,
•
e bele geleki
ku rastiya li Tirkiye heye, li der veyi rastiye ji
dimine. Birı azineyen cewisandin Okedxweriye yen rejima Tirkan dagirker Ofaşist, ku her
deme behtir wan kOr dike Owan gihandiye
koçbera karen weke yem oomejiyan, em dibinin ku berxwedaneke bikaribe were navdan li
hole Ober çavan li Tirkiye tune ye. U Tirkiye
girsen gel ber bi gejbOn OşaşbOneke ve herikine. Ketinenava be-biryariyeke kOr Oşiloyi.
Ew hers Ogirra li diji bikaraninen rejime yen
gel nekarine ber bi berxwedaneke rekxisti ve
werin zivirandin. Hinde berpirsiyaren rewş9 yen bin-gehin hene. Eşkere ye ku ev ji ev
in; hezen ku dioojin erne peşengiya vi geli bikin Obi "armance" derketine holiı. Ev hez,
ew berpirsiyari O"armancen" kiribOn baren
xwe rojeli aliyeke danine, Oji bo "demokrasiyeke" oo seeeretir Osextetir, ku nabe weke
"demokratiya" Alipine ıi danine peşiyaxwe. Ji
bo ve, bi armanca cih-girtina li aliye çepe ye
kesen mina Evren, hema ketinenava hewildaneke be tixOb Odest bi kareki weha erzan
kirine. Tişte ku di baren zend qanunen
ve
ve
ve
ve
o
Rüpel34
Rewşenbirlm
Hejimar 5 - Paylz 1990
Welatparezlm Kurdistan
weke • poşmaniye" G"eiUkirine" de xwediyen
rejime tevgerandine Ghiştine ku ev hevidar
bi bin, ev rewşa ku hezen "çep" di navede ne,
bi xwe ye. Ev hezen "çep", bi li hem Gbikaraninen abori Gterora ram yari yen cuntaya leşkeri
Gfaşist en li ser gelen me Gli ser law Gkeç9n
gelen me yen bi nirxtirin Gşoreşger, bere xwe
nedan sazGmane. Em ve li aliyeke bihelin,
bizavaa rizgariya netewa Kurdistan ku li diji ve
rejime peşvediçe, dikin hedefa xwe. Evçend
erzan Gbe rGmet dadikevin, ku bibejin, ev
bizav, "livbaziyen PKK'e naheline em di demokratiye de cih bigirin. •
E
~~e tekoşina
tu kesk bi naven sexte Gşeweyen rengin neye
xaparıdin GdestUr nede, ku bi erzani bi wi
were leyistin.
KUTAHi
rizgariya neroje
tewi ya gele Kurdistane, di bin eri ş, xebaten
rawestandine Gdij-bangeşiye ku ji çep Graste
mina taviya barane ten barandin, peşveçGna
xwe didomine. Divet em bitaybeti bi bej in, ku
di vir de çepe palafkar, xayinen revrevoke ji
tekoşine Gmeylen hevxebarkar en ji her cureyi roleke bi sixleti dileyizin.
Geli Kurdistani
di mafi pirsiyarkirina diroki
bibe seri
ww
REWŞEN
(... )
~~e
bifi van hem u armancen
bebext, çi xebatek ji van nikarin tekoşina gele
Kurdistane Gxebaten rabere şoreşerawesti
nin. Peşengen gele Kurdistane law Gkeç9n
gele Kurdistane yen hogir Gçelengririn in. Ev
gele je re digotin, "m iri ye", "dawi hat", ve roje
ji hem beza xwe berxwedaneke weha bilind
dike, ku mejiyan dilerizine. Ev berxwedan, ne
tene li diji yakeniyen arteşa tirk en bijarti G
hevxebatkaren mina idrise Bidlise yen bi
deste dagirkeran hatine çekdarkirin e. Ev
berxwedan li diji hemG xulamokan, giyana
hevxebatkariye Gher cure "çepe" bi çarikan
hatiye niximandine. Di karvaniye bi xwe de ji
ev rasti bi hezaran caran ispat bGye. Gele
Kurdistane xwegihandiye we rekxistiniya piroz,
ku bi karibe di karvaniye de ji hima xwe ya
şer Gcenge bi misogeri deyne peşiya çavan.
Ev rasti Ghoyen (prensiben) şoreşa Kurdistane, endmen ve şoreşe ku rumeta mirovi
ji her tişti bilindtir bibinin, edi li Kurdistane
GTirkiye nahelin ku reş ji sipi Gsipi ji ji reş
werin şanikirin. Tu caran nema destUr didi ne
tişteki weha. Çi kesek bi hesani nema
dikare rastiyan binixim iine. Ki bixwaze peşiya
şere şoreşgeri ye gelan bixetimine, we bersiveke be eman bistine. Heya dev ji rewşa
xwe ya bi süc Ggunehkar bemedi n, tu kesek
nama te efGkirin Gtolehildan we bigihe encama xwe. Ki bi qasi sere derziya bi doza
gelan ve giredayi be, dive nebe navgine
komen bebext, xayin Gwela tfiroşan. Divet
tekeşi
~~
e roje gele Kurdistane, bi
na xwe ya ku bilin dike, bi rastiyen derexistiye
tonahiye Gbi berxwedana xwe ya li diji xebaten bere xwe dane wi, bi eşkereti dide danezane, ku spartineke be-dad napejirine, bOyeren paşverG napejirine Gni kare bipejirine. Ma
gelo ev te çi wateye? Ma gelo ev te wemaneye, ku gele Kurdistane pirsiyarkirine napejirine? Na, gele Kurdistane ji dikare were pirsiyarkirin. Le bele hirıde hoy Gprensiben ve
hene. Heke, geleKurdistaneli hembere diktateriyen faşist Ghevxebatkaren wan en faşist li
ber xwe nede yan ji dev ji berxwedana xwe
berde, hinge eşkere ye ku bi hesani dikare
were pirsiyarkirin Gheya dive be-gorin were
pirsiyarkirin. Heke gele me eri şi nirxen şoreş
ger Gdemokratiki yen gelen Kurdistane G
Tirkiye bike yan ji wan bi heftGiafta cane xwe
nepareze,hinge bi hesani dikare were prsiyarkirin. Heke di şere li hembere faşizme ye beem an, ku li ser birıgeha hezaran zor Gzehmetiyan te bilindkirine de, gele Kurdistane şaşi G
çewtiyen gelekimezin bike paya xwe Gvan
şaşiyen xwe bi zanabGn bidonine, hinge bi
hesani dikare were pirsiyarkirin. Gele Kurdistane di ve çarçive de, weke ku şehide mezin
M. Hayri Durmuş ji goti, "Ji ber ku min li peş
bere gele xwe erk Gdelamaten xwe bi tevayi
bicihnehaniye, ez deyndar im" ji borakirina
deynen xwe, amadeye pirsiyarkirine ye.
w.
ne
te
we
.c
ele, di diroke de Gdi rojen niha
de, gelek hezen bi çarika "çepitiye" Gmeylen
xwespar pe rest derketine. Eşkere ye ku mirov
ne cara peşemine e, rObere xebaten weha
dibe. Le em dixwazin hema bi lez bibejin, ji
bavikevanmeylanBemsteinheyagelekxwespar Ghevxebatkaren xwe cih en navder, tene
yek ji biqasi serokan "çepen" palafker (tasfiyekar) neketin. Evçend be rGmet, be giyan G
be secereketin, weke ku mina buqelemGne
(heywaneke rengguhertok) xwe dizivirinin
renge cuda ku ew xwe dayine Gketine na ve.
spartina ve yeke, zivirandine awaye jiyana
xwe bi xwe. Kesen li EwrGpa, bGne navginen
xwG ji bo ramyariyen dewleten ku ew li wir in.
Di vir de, nekarine bi bine navginen (haceten)
ramiyariyeke ewrGpi ya gelemperi ji. Kesen li
Alamanya dixwazin xwe bixin renge xale xwe
Hans, kesen li Swede ji dixwazin xwe bişibinin
mezine xwe Erikson. Bele xebata ve yeke
danine ber xwe. Her çendi rasti te ne ev ıi bin,
ev hez, nikarin serwext ji bibin, ka bi çi awayi
sixuriye dikin Gbi çi rengi ketine hava jiyaneke pejmGrde Gbelengaz. Gava hevreyen wan
di zindanande di rizin, bi sedan mirov ji şiken
ceyan ten derbaskiri n, ev bGye penc-deh sal in
li EwrGpa diminin. U derveyi welat kulaven
xwe li vir -G-wir raxistine. Le disa ji nafıkirin, ku
ev ten çi wateye. Evçend arzanketin Gbe
seeere bGne, ku nekaribin hisab Ghejimara ve
yeke ji bikin. Weha gej Gmest ketine, ku nekaribin li ser buhayen mezintir ji bihizirin. Her
çendi rewşa wan ni ha rastGrast ev e ji, berpirsiyaren ve "çepitiye"' dixwazin şani bi kin ka be
bi çi ravitiye bGne hunermenden burjuvaziya
piçGk. Heke ev bi nave wan şermeke mezin ji
be, disan ji xwe je dur nagirin, ku ve rewşe
rObere çavan bikin. Perspektifen wan en ji bo
ve roje Ghatinen ji aliye berpirsiyaren sazGmana dameziri ten xizandin. Ev berpirsiyaren
"çepitiye" ku li revrevokiya xwe ya ji tekoşine
binerin; ango bili teviya rastiya xwe ya ji tekoşine dGr,nikarin biqasi endamen sarumane
bi xwe ji xebat GhebGneke xwe bidin şaniki
rin. Bi xwendina strane Gawazen ji dur Gbi
heviyen ber-bi-xwe-ve anina hirıde partiyen
sazGmane, heviya hatineke danine ber xwe.
An ji dixwazin di nava partiyeke sazGmane de
ci he xwe bigirin, bi bin tirşika we yan ji ternam
kirina we. Tene xebata bi ve arnıanca peşve
dibin. Ev, naxwazin tene gele Tirkiye bi ve
sextekariya xwe bixapinin. Dixwazin ve bisperen gele Kurdistane ji Gve bikin maıe gele
Kurdistane ji, Kurdistana ku li wir suç Gguneken kesnediti, hatine bikaranin.
om
Kovara Yekitiya
IJJ
tekoşina
ve roje ku ew bi
ele, di
xurti te bilinkirin de, ji ber gelek sedeman, gelek kemasi Gşaşi ji çedibin. Disan, di amadekariyan de ji gelek kemkasi hene. Di hem u
aliyen xebate de kemkasi ç9dibin. Gelek delamat hina nehatine bicihanin Gbersiven
xwe negirtine. Kin were gotin, dikare legerin li
ser diroka berxwedana mejGye were kirin G
kemasi Gşaşiyen bi maneya ne liberxwedane
dikirin werin ronahikirin Gli ser ve bihgehe
gele Kurdistane dikare were pirsiyarkirin. Di
Rüpel35
Rewşenbirim
Trikiye di hundir oderve de bi layiqi temsn
dikin, dikarin vi tişti bikin. Em geleki baş
bawer d ikin ku kesen weha hene, eger ew
yeko-yeko ji bin. Kesen weha ew kes in, ku li
diji faşizma dagirker dizindanan de serididin
le sir nadin, li derveyi zindanan ji rOmeta şo
reşgeri ji her tişti bilindtir digirin; van buhayan
diparezin Oji bo peşvebirina berxwedana şo
reşgeri xwe didin xebaten ji dil Ocan Odi vi
wari de çi ji deste wan te bi dirusti datinin
peşiya çavan. Kesen weha di girtigehan de ji
Oli derveyi gifıgehan ji hene. Kesen sere xwe
naçeminin O"qanOna poşmaniye" ji xwe dur
digirin hemadi gelek tevgeran de hene. Bele,
kesen ku bikaribin me pirsiyar bi kin, tene ev in
Odive vi kare xwe bikin ji. Ev dikarin karnasiyen me yen dilivali hembere faşizma 12'ye
iiOne de, heke hebin sücen me yen li Tirkiye o
Kurdistane, li gora zenda (qanOna) tekoşina
şoreşgeri deynin peşiya çavan Oronhi bikin.
Ma gelo me bere xwe ji şoreşe zivirandiye? Di
bikaranina koteka şoreşgeri de, di giradana bi
nirxen buha de, di dema xwe de bikaranina
amadekari O taktikan de, hinde kemasi O
şaşiyen me? Gele Kurdistane berxwedana
xwe çawa peşvedibe Ober bi ku dere ve dibe?
Di bare peşvebirina berxwedana hevpare ya
gelen Tirk OKurd de çi dibin an ji nabin? Di ve
pirse de gaven teoriki Okarvani (pratiki) çi
ne? Law Okeç9n çepe Tirk en dirust, bir Obaweriyen xwe yen li ser berxwedana gele Kurdistane, di ve eşkere bikin. Dive legerin OhOrkolinen zirav deynin peşiya xwe odi ve bare
de dive produktif bin, bi israr bin.
kirinen li diji gelen din ji bike navaroka xwe.
Em dibejin, ne tene sücen Hider, sücen M.
Kemal Ataruk ji divet ben hejimatin. U Dersime, li Dara Hane, li Amede Oli Zilan (Agiri/
Gridax) çawa bi dehhezaran Kurd di şekeft O
geliyan de komi ser hev kiriye, çawa hinekan
daye ber agiri Oşewitandiye, hinekan ji fetisandiye? Beıe ev qirkirinen wi di vet baş bene
rohnikirin. "Pelen bi şeref en diroka Tirkan"
xwediye kijan rastiyen diroki ne, divet ev rOt
Otazi werin ronahi kiri.
rteşa
faşist
•
generalen
ji, ku gelek şoreşger Owelatparezan pirsiyarkirine O
wan bi dar ve kirine, dive be-eman werin pirsiyarkirin. Ev arteş çi ye, çi ni ne? Diroka we
ya paşverO, pewendiyen we yen bi imperyaiTzme Ofaşizme re di rojen me de, divet
werine zelal kirin. Beri tevan ji dive Kenan
Evren were pirsiyarkirin. Ramyariyen ekomomiki Ocivaki yen rejima ku ew peşkeşiya we
dike, divetwerine pirsiyarkirin. Herweha, di vet
hiqOqa 12'ye ilone bi tevayi were pirsiyarkirin. Divet şikencexaneyen arteşe, ku te de
xwina bi hezaran şoreşger Owelatparezan
hatiye herikandin, derkevin ronahiya roje.
w.
ne
te
we
.c
vir de, gele Kurdistane ji peşin ve dide xweya
kirin, ku amadeye her babet nirxandinan e O
heyabi cezayen werin dayin we razi be, heke
ev li ser bingeha ve rastiya li jorin bin. Heke
em welate xwe Ogele xwe, bi hemO karinen
xwe Omirovatiya xwe neparezin, di ve bare de
kemkasiyen me yen dil OzanabOn hebin, em
dibejin, bila her kesek ji jekirina sere xwe
netirse. Ji berve yeke her cOre dadgeh dikari n
werin avakirin Oher cOre sistem en pirsiyariye
dikaren werin bikaranin. Gele Kurdistane tu
caran xwe ji pirsiyarkirineke weha dur nake.
Beri her tişti, gele Kurdistanedi ve çarçive de
dixwaze, ku mirovatiya serbixwe Oaza wi
pirsiyar bike. Dive mirov li tişten hatine
nivisin, hatine gotin Oberxwedana bilind dibe
binere; şaşi Okemkasiyan rohni bike. Heke
di van de qestek Obi zanabOn li paş hiştinek
were ditin, hinge divet were eşkerekirin, ka çi
dive were efOkirin Oçi ne, bi ser bingeheke
weha, her miroveki civaka me, gava pedivi
be, dikarexebata şoreşe bi awayeki xurt rexne
bike Ohi ma her babet mafen pirsiyarkirine di
xwe de bibine.
Hejlmar 5 - Pavlz 1990
om
Kovara Yekitiya
~~
tişti
ww
epe Tirkiye ji dikare vi
bike.
Çepe Tirkiye iddia dike, ku berpirsiyariya gele
Tirk dike Odibeje ev mafe min e. Ji demen
diroke yen bere heya niha em Ogele Tirk yek
çarenivise (qedere) li xwe par dikin, gelek
bOyeren bi eş Odijwari bOne aliyen hevpare
yen jiyana me. Gele Tirk Obiqasi vi geli ji law
OkeçEın vi geli yen ji dil Ocan peşverO Oşereş
ger, li ser bingeha tekoşine bilind bikin O
rastiya jiyane dikarin berxwedana me pirsiyarbikin Odi ve bi kin ji. Ev ji, di çarçiva berxwedana li diji hukme li ser wan an ji di çarçiva amadekirina berxwedane de, dikarin kemasi O
şaşyen me bibinin Obidin ber rexneyan. Bi
taybeti, heke li peşbere wan Ogele Tirk, redariyeke me hebe, ku berjewendiyen wan nayne
berçavan an ji be~ewendiyen wan bi yen gele
Kurd re girenade, pişti hOrkolineke pedivi ya
ter O bes, divet ji her cüre pirsiyarkirineke
netirsin Oseri bidin tişteki weha. Heke em
nebin piştgireki wan e baş, dive sedemen ve
deynine peşiya çavan. Heke em pediviyen
xuşk Obirayetiye bi cih neynin, heke me poze
xwe li hevbere wan bilind kiribe O ji jor ve li
wan naribe yan ji me xwe bi şovenisti neziki
wan kiribe, ew dikarin ji aliyen ideolojiki,
ramyari Oaksiyoni, ji hem Oaliyan ve hisab O
hejimartine ji me bixwazin. Heke gele Kurdistane ji dayina ve hejimar ohisaba bireve,
be-guman hinge çepe Tirk bi nave geleTirk,
dikare mafe pirsiyarkirina me bi deste xwe ve
bine. Le bele, zelal oranak e, ku tene yen gele
REWŞEN
IJJ
erxwedana gele Kurdistane ya
nOjen, ji roje hebOne Oheya niha ji hemO
aliyan ve dikare were pirsiyarkirin. Gele Kurdistane amadeye encamen tişteki weha ye. Le
divet were zanin, ku afirandkare hikm Oencameke weha disan ji tene gele Kurdistane O
gele Kuristane xwediye we baweriye ye, ku li
ser bingeha dostaniya bi gele Tirk re, xwe gihandiye xaleke diroke ye heri serbilind Obi
şeref.
ll
e em dibejin, ber her keseki,
di pirsiyarkirineke dawi de, divet çinen serdest
en Tirk di seri de bin, ji ber ku ji biiT hemO
sücen xwe, xwe mina heza pirsiyarkar dibinin
ve daxwaza xwe ya gernar ji bo koteke disperin gele Kurdistane. Di dirokede çendin gelan
ji cihane maliştine, divet hisaba van kirinen
xwe bidin. Hisaba ji serdesten tirkan were
xwestin, divet di seri de gele Kurdistane, qir
li
epe sexte ji, ku ve roje bi nave
çepitiye derketiye hole ole hevxebatkare rejima 12'ye iıone ye, di vet tevrı paşverOtiya xwe
were eşkerekirin Oprisiyarkirin. Divet rohni
bibe, ku ev parezkaren demokrati OsosyaiTzme ne, yan ji verbiran demokrati OsosyaiTzmene?
&esen mina Ecevit (CHP) O
Demirei(AP) ji, kuduhi xwediyenrekxistinen
ji milyonan mirovan bOn, niha di seri de Kurdistan, her tişti dane ber deste faşizme O
berpirsiyaren faşizme generalen arteşe, divet
werine pirsiyarkirin. Xebaten wan yeko yek
werine zelalkirin. U ser ve bingehe, divet
pirsiyariyeke hilbijarti ya diroka Tirkan were bi
cihanin. Heke ev tev li aiTyeke werne danin, di
navenda yen ten pirsiyarkirin de tene raberen
şoreşa Kurdistane werine ditin, ev nikare
were fahmkirin Oçi caran ji ne dadcih e. Gava
hem Ohezen hov li aliyeke bene hiştin, Otene
gele Kurdistanewere ditin, ewçi caran nikare
were pejirandin. Di vir de, bila çi kesek xwe
şaş nake obere xwe nede gele Kurdistane!
Ji ber ku gelek hezen di ve werine pirsiyarkirin
hene, heya dor bigihe gele Kurdistane ye
bindest. Gelek hezen çepen Tirkiye, bila
Rüpel36
ll
e di san ji em bawer di kin, ku
hinek hazen Tirkiye hene, berpirsiyariya çepe
Tirkiye dikin, ger hejimara wan hidik ji be.
Bele, divet narina li ser pirsiyarkirine, tewan O
teleye weha be Ogele Kurdistane her deme
webibeşopdare pirsiyarkirinekeweha. u ser
ve bingehe gele Kurdistane, li diji cOntaya ku
sucan pektinetevgereke cezakime bilind bike..
Gele Kurdistane, di veriye de bi sedan law O
keç9n xwe feda kiriye. Ni ha li Kurdistane, xort
Okeç9n ciwan li çiyan lewma seren xwe diki n
gori. Heke armanceka piroz nebana, giredana bi rOmet Ogel re nebana, ma berxwedaneka weha dikari were peşvebirin?
E
w.
n
ve
et
e
ele Kurdistane, ji ber vebirin O
qirkirinan hatine bikaranin, ji ber sucen giran
en li diji hebOna me ya netewi Ocivaki hatine
pekanin, diranan xwe derbasi neynOken xwe
kiriye Ohisaba dipirse. Heke, bi mirovatiye re
giredaneke xwerO hebe, hinge her mirovek
dikare bi hesani bibine, ku ev liveke bagavi
ye. Ma ki dikare ve bike naveroka guftOgoyan? Ma ki dikare bi awayeke din bide
şaniki ri n obikaribe ve nepejirine? u hevbere
hazeki dagirker Ofaşist, ku li şOn wi dirokeke
barbari Ohoviye heye, piştgiriya hezen imperyalist en paşverOtir distine, ji sere mOyan
heya bine piyan bi koteke hatiye kemilandin O
di her qade de rOxin Otunekirine dispere gele
Kurdistane, domaneke berxwedane destp9kiriye ku we rOmeta gele Kurdistane bipareze.
Ma ki dikare ji ber armancen xwe yen erzan O
be-secere, ve rastiye inkar bike ?
tine? Niha li welate me, bi qasi berpirsiyaren
berxwederen direka me, hinde ji berpirsiyaren bebexten mina idrise Bidlisi OReberan
hene. COnta bi deve xwe eşkere kir, ku terıe
li Serte, ji bo li diji tevgera rizgariya netewa
Kurdistan şer bikin, heft hezar kes çekdar
bOne. DewletaTirk, weke te ditin, bi sedan O
hezaran miroven me, dike hevparen sOcen
xwe yen xinizi. Gel heya dawiye dehfandiye
nava perişani Oxizaniye Odi ser de ji, sudan
ji ve rewş9 ji xwe re distine Oher keseki li diji
kesen din bikartine. Di direka kijan dewlete
de hinde suc Otewan Ogunehkari hene. Gava
mirov hevqasi bikevin, ku newerin nave neteweyeki ji bixin deve xwe, xwespari Owelatfiroşiye weke rizgariye bibinin, ma gelo divet
nave vi tişti çi were danin? Ma ev rastiya li
cihane arzuantir e, bila were pejirandin? Ma
em çaven xwe li ber bimiçinin, gava welatfiroş hema her rojeka mina mar OdOpişkan bi
gele me vedin ? Heke bersiv bibe ·na·,
hinge em dipirsin, divet mirov çi bi van
xayinan bike? Ji hemO hezan em diprsin, ku
dixwazin gele Kurdistane pirsiyarbikin, em çi
bi van bikin? Komen gilikar O be-şerefan
hene, ku kom bi ko mdesten xwe di xwina şo
reşgeran de digerinin, ma em çi bi van bikin?
Ma divet em be-ehlaqiyek weha bipejirinin ?
Ma em xwe di nava çandeka weha de biheiTnin. Pir eşkere ye, ku gele Kurdistane li
hevbere hem Ohazen bere xwe didin hebOna
wi, tekoşina wi ya berxwedane Ohatina ronak
ku seri ji bo we daniye, ve be-eman be
bersiva kirinen wan bide. Di seri de ji cuntaya
faşist, ji ber ku xwediye sucen cihane yen beşereftirin e.
I!J
ww
a çi ji gele Kurdistanete xwestin? Ma divtet em sucen serdesten Tirkan en
di diroke de Oniha efObgikin? Ma Gridax, Dersim, Zilan dikarin werine ji bir kirin? Ma teviya
diroke li Kurdistane bi xwine, şikenceyan O
zilme nehatiye şOştin? Ev toraderveyimirovi
xwe nedagerandiye? Ma bi deh-nezaran,
sedan hezaran miroven Kurd nehatine qirkirin? Bi kijan gele cihane ve ginde hatiye
leyistin? Kesbuna netewi Ocivaki ya kijan
geli weke ya kurdan hatiye rOxandin? Ji
sing hembeza kijan gele cihane ve hinde
bebext, welatfiroş, xayin, hevxebatkar derke-
o
REWŞEN
di bin paşverO! Ev haz ji, ki çewtkirina rastiyan
de, evçendi be-şerm xwe ditevgirinin.
ll işti
van tevan, ma mafe hinekan heye, ku bibejin, ·Gele Kurdistanedikare
bibe himeki pirsiyarkirine, mafe kurdan ma
ew kes hene? • Ji biran derbaskirina pirsen
wele bi xwe, ev tene bi sere xwe bemejibOn Obe-hişbOn e. Gele Kurdistane, ku
berxwedanen piroz bilind dike, di kar O
karguzeriya xwe de xwe ispat kiriye. Lewma
li hem O deran ji, we bibe hezeke daddar O
pirsiyarkirine. Le eşkere ye, ku hina bi sixleten me goti pirsiyariyeke peşve ne biriye, bi
cih ne haniye Ohina nekariye ve rola xwe bi
teri bileyize. Em dizani nku yakeniyen arteşa
Tirk bi şikence Oqirkirinen xwe jiyan li
Kurdistane be-debar O be-zar kiriye.
Lewma li diji we saziyen çetekeleş cerdevanan mafe çElkirina karguzeri Olivbaziyan di
xwe de dibine, xwediye azadiya tişteki weha
ye. Guftugoyen li ser ve rastiye tene, xizmeten mezin in ji bo dagirkeriye. Çi keseknikare
gele Kurdistane ji şer Otekoşineke weha dur
bixine yan ji çi kesek nikare xwediye we
quwwete be, ku bikaribe şoreşa Kurdistane
rabiwestine. Ev mafe gele me ye, ev li
peşiyagelencihanedeyneka namus rOmete ye. Di bare peşvebirina berxwedana
pirozkirine de Odi bare ber bi sertiraziye
birina ve --- berxwedane de, weke heya niha
di direka nOjen de bOye, ji niha Opeve ji gele
Kurdistane bi xwina xwe xwedi li niştimana
xwe derkeve. Heke neteweyek Oşoreşgeren
vi netewi rObere ledanen mezin dibin, helbet
we xwediye mafe xweparastine bin Oli diji
erişan seri hildin.
om
ideolojiyEm xwe, xeten xwe yen ram yari, karvaniya xwe; berxwedana xwe ya di dadgehan
de, li çiyan Obajaran de, ji ber çavan derbas
bi kin. Ka rewşa wan çi ye? Bele, divet pirsiyariya van tevan baş were kirin.
.c
Rewşenbir~n
we
Kovara YekTtiya
IJ
o
aşke
ele, gele Kurdistane bi
reti dide zanine, ku we hemO dijminen gel O
hazen dagirker, ceza bike. Ji ber ku ev, di
bare tewan Oteleye de ji, hem Orastiyan çewt
Obervaji dikin. Dixwazin mafe berxwedane ji
hole rakin Oweha xwe ji hisabdayine xilas
bi kin.
ll
inek haz hene dixwazin ispat
bikin, ku serleşkar Oserbazen tirkan en li Çolamerge peşverO ne. Diprisin Odibejin "esker
ji ji lawen gel in , çawan hOn dikarin wan
bikujin ?" Ev liveke çendi şovenist e? Ev çi
be edebi ye? Ki dikare sextekariyen weha
bipejirine? Tişten ku ev dixwazin bibejin ev
in: Gava eskeren Tirkan çeken xwe li Kurdistanebikarbinin, hinge dibinpeşverO, Iabele
gava ku Kurd desten xwe biavejin çekan,
o
o
o
•
inweregotin;em ji her keseki
dixwazin, ku ew carek, bi kOja gele kurd ji li
pirse biniherin Oli ser ve bingeM ji xwe
neziki pirsa Kurdistane bikin. Xwe rast O
durust bilivinin Orastiyan bi dilrasti rohni binirxinin. Em dixwazin wi çepe palafkar O
tasfiyekar, ku rewşa xwe bi dil Ocan ji ber
çavan rederbas bikin Oxwe hesab bikin. Her
kesek dikarin alikariyaxwedahenin hole, da
doza serxwebOn O azadiya Kurdistane zO
bigehe serefrazi Oserkeftine. Em banga xwe
ji bo raperine disan hildidin Obang dikin O
dibejin; ku de gele Kurdistane bersiva hem O
dijminan bi serzedayiya wan bide wan.
DAWi
Rüpei37
Kovara Yekitiya
Rewşenbirlm Welatpar~irın
Kurdistan
om
EHMEDEXANİ
rewane gel, hunera vehunana
1
nen xwe yen dema koladariye bizivirinin hazeka ramyari ya mezin Oberxwedaneke rekOpek, li ber erişen dagirker hezen biyani
neçar diman. çeke wan ebi tene xwe berdana
deşt Obajaran Opaşa ji peşvekişina ber bi
çiyan bO. Lewma rekxistiniya el Oeşiran bi
xurti berdewam kir. Civaka Kurdistane ji li ser
we bingehe, di ware serxwebOn Oazadiye de
bOxwediyenerinekepaşdemayi. Nerinenteng
ci he xwe girtin. SerxwebOna malbat, el Oeşir
(hoz) bi ser her kareki re dihate girtin. Nakoki
bi-hevketinen ve rewş9 li hembere paşketi
na civake Oavakirina taybatiyen geleki serbixwe herdeme asteng Onexweşi ava kirine ku,
heya ve roje ji li hembere tevgera rizgariya
Kurdistan çeperan ava dikin.
o
ww
Gelen hererne mina yOnanan mekdoni,
ermeni, rom ani, perthi Osasaniyan, di domana çerxen koladariye de, cih Owaren kurdan
dikirin navenda şereki oo dawi.
Avakirina imperatoriyeka mezin di herema Rojhilata Navin de tenebi avakirina doliwgeriyeka xurt li ser hem Oriyen bazirganiye pek
dihat. Her hezeke ku sere xwe hildida Odixwest tara bazara xwe fireh bike, peşemin
plana vegirtina van riyan arnade dikir. Ew
rena ji bi tevayi di Kurdistane re derbas di bO n.
Di nava Kurdan de, ew rewşa jihevketi ne
REWŞEN
ku, kurd bibin xwediye hezeke ku bikaribe wan riyan bixe bin kontrola xwe. Cihe
Kurdistane (bakura Mezopotamiyaye) bi cografi xwedi ci ye geleki stratejiki bO. Ev rewş
di bO sedema erişen hem Ohezen biyan.
Kurdan serdestiya hezen dagirker ne
dipejirandin. Bele hazeka navendi ji bo bersiva wan bide ava ne di bO. Bi tene çeken kurdan
li ser ve xale kom dibO, li hembere jiyana
paşketi Opelen bajarvaniye (sivmzasyone)
kurdan jiyana çiyan bi dilxwaziya xwe dipejirandin. Uwedere taybatiyen civaka xwe di parastin. Buhaye we dibO veqetandina ji diroke.
Kurdan bajar weha nas dikirin, hoveki oo
em an Onavenden asimilasi yon OwendabOne.
w.
n
o
dihişt
et
e
[k urdan ku, ne dikaribOn rekxisti-
we
R. Cizi ri
.c
helbestan O çend gotin
Di çerxen dawin en jiyana koladariye de,
bi destpeka dagirkeriya ereban re, Kurdistan
ji we rewşa cihe herdem şereki di navbera
sasaniObizensiyande, rizgarbO. Le beli!, ev
eriş Odagirkeriya nuh ji yen bere ne hasantir
bOn. Di navbera salan 650 - 850 (pz), li ser
bingeha feodalizme ereban impiratoriyeke
mezin avakiribOn. Ereb bOn nOneren oleki
nuh bi nave islama. Dagirkeriya ereban li ser
bingeha asimilasiyona hem Otaybeti Okaleporen netewi yen gelen hererne xwe berfireh kir.
Di bin nire ve dagirkeriye de, kurd hin oohtir
raste pelen zor Okoteka bi yani bOn. Her çend
ku kurd bere we deme xwediye ideoloji ya Zer-
deşti (Mazdeizm)
bOn ji, disa bi dare zore O
ro la islama weki Hespe TrOva, ew ideoloji ya
xwe winda kirin O neçare derbasbOna ser
isıarn e bOn.
islam, bi ve otoriteya xwe ji bo tarikirina
rastiya dagirkeriya ereban bO navginek di
desten kesen feodalen hundir Oderve de. Bi
ve pirseve giredayi, çinen serdest en kurd ji
bOn mina Hespe Trüva Odinava civaka kurdan de bi her awayi çand, ziman, sine, urf O
edeten ereban wergirtin ObOn weki berdewamkirina çinen serdesten biyani.
D i navbera sedsalan X-XVI 'i de, ku feodalizme xwe bilind kir, koçbereka nuh hedi
hedi nire dagirkeriya ereban bi perçembOn O
serberjerçOna imperatoriya Abbasi jar bO. Her
weha imperatoriya bizansiyan bi sedema
nakokiyen hundiri bO xwediye pesideyen geleki hindik. Hezen elen tirk en oguzan ji nikaribOn fermandariyeka ramgari ya xurt Oberdewami ava bikin. Kurdan dinava van hoyan de,
careka dine dikaribOn xwe kom bikin Ohineki
oohna xwe bigirin. Cihe biran feodalen kurdan
heza xwe ya ramyari peşve birin, dest bi
avakirina mirdariyan (mirekiyan) kirin. Ucihaku koçbera sermayedariye (Kapitalizme)
destpekiribO, giredan Otekiliyen arı ji hev xistin
OpaşveçOne ji bo civaka kurdan ji pekhatin.
Zirnan Oçanda kurdi di ve domane de, bi
ne
Rüpel38
Rewşenbiren
derketina Feqiye TEYRAN destp9kir Oev dem
bi hilberin Oberhemen Ehmede XANi bi dawi
hat.
Lswra dema ji xeybl tek bU
Tarix hezar OştJst Oye/c bU
Y811i ji teml dirav Odinar
Herye/c ji me ra we bOne dildar
Malbata XANi ku, geleki evindare hilgirtina zanine bun, re li peşiya XANi vekirin.
Lewma XANi li bajare Bayezide di Mizgefta
MOradiye de xwendina xwe bi dawi hani. Ji bo
xwendina xwe bilind bike koçbareka nuh O
hin kurtir bike, dest bi gereka direj dike. u
gelek halen Kurdistane digere. Weha ji seriyeki dide welate Misre. Hadi hadi sterka
XANi bilin dibe Odi Kurdistane de baş dihe
naskirin. Di encama ve gere de Seydaye
XANi hoyen welat Orewşa gel tegihişt. Rewane welatpareziya pak geş bO, domaneke
tekoşina netewi di jiyana XANi de destpe
dike.
(... )
Weqtl ku me di zemane ev reng
Fil- cumle li diravi bU ceng
Dilpakiya kurdan Odurustiya wan bi her
keseki re, weha aniye ziman:
Oelbl me nekir qebtil hiy/e
Oet bo xerezl ne bU wesile
Din ça ane ket bi dest me dinar
Paşl bi neçari bOyine sefar
XANi, bersiva we rewşe bi tevayi weha
dide:
w.
ne
te
we
.c
Gava elen oguzan di destpeka sedsala
IV emin de derbasa Kurdistane bun, çendin ·
ku xwediye rekxistineka leşkeri ji bun, disan
nikaribun peşveçuna kurdan rabiwestinin.
Di bin hikari Oposideyen xurtiya bingehen civaka kurdan Odewlemendiya çanda kurdan
de, di demeke geleki kin de raste asimilasyone bun. Sedema ve yeke ji ew bu ku
kurd di aliye bajarvaniye de ji wan geleki
peşveçuyitir Oşarezatir bun. Erişen Mongulan ji ku di bin serokatiya Cengizxan de pek
hatin, nikaribun bigihijin armanca xwe. Kurdistan nebO navendeka pekanina otrite Odoliweriya wan.
om
Kovara Yekitiya
Di dawiya ve domane de, careke din Kurdistan derbasi reşa yi Otari ya dagirkeriye bO.
Hezen biyani li ser axa Kurdistane raste hev
hat in Oşeren mezin ji bo parvekirina Kurdistane destpe kirin.
Ji heleka ve persan (impiratoriya sefawiyan) Oji hela din ve ji tirkan (impiratoriya
osmaniyanı erişen xwe ajotin ser Kurdistane.
Di encame de ji Kurdistan di nava xwe de,
bilihevhatina Qesra şerin sala 1639'ede parve
ki ri n. Egera ve serdestiya wan ji ew bu ku baş
zanibun çawa nakokiyen ali di nava kurdan
de, geş bikin Osud Oberjewenden xwe li ser
ve bingeM bireve birin. Çina feodalen kurdan
ji nekari dewleteka feodali ya navendi ava
bike. Xwe bi xwe bihevduketin, şere birakujiye re li peşiya hernCı paşketinan girt. Kurd
careke dine bu n koleyan herdu hezen dagirker en tirkOfari san. Vana li gora be~ewenden
xwe çi dema pewist bikira kurd bi kurdan qir
dikiri n.
ww
Di ve peşgotina jorin de, heya niha me li
ser rohnikirina hoyen Kurdistane, ji destpeka
sedsalan X-XVI'yi lekolineke kin çEıkir. Armanca me ji ve yeke ew e ku salan rabuna
seydaye toreya kurdi şex Ahmede XANi zelal
bi kin. XANi rewş Ohoyen we deme bi xameya
(penusa) xwe çawa derbasa diroka kurdan kirine?
şex Ehmede XANi kure şex ilyase kure
Rustem Bege ye. Malbata wi ji ela Xaniyan
e ku, pişti parçakirina Kurdistane ya cara
yekemin (sala 1639) ji bajare Cixira Botan
koçber bun Oderdora salan 1562'9 de bun
şeni O nişteciyen bajare Bayezide. Li we
dere Ehmede XANi çaven xwe li jiyana xwe
vekirin. u ser ve yeke Ehmede XANi weha
diooje:
REWŞEN
XANi diooje min dest bi nivisa kiriye ne
ku ez miroveki di vi wari de derya me, yan ji
ookemasi Obeşaşi me. Bele armanca min
ew e ku kurd di nava gelen ci hane de, ci he
xwe bigrin. Çand Ozimane kurdan ji di nava
reza zimanen cihane de werine danin. Bila
zimane keseki direj nebe, neooje kurd belengaz in, perişan in Ooo nivis in. Lewma di
nava peşgotina Mem O line de weha
diooje:
XANi ji kemaltJ bl kemal e
Di meydana kemaltJ ttJt xali
Yani ne ji qabil Oxebiri
Belki bi teesub a eşiri
(... )
Da xelk nebljin ku ekrad
BtJ meerifet in bl esi/ Obinyad
Enwai me/el xudan kittJb in
Kurmanc tentJ di M Mslb in
Hem ehltJ nezer nebln ku kurmanc
lşqek ne kirin bo xwe amanc
XANi, di wederne de rewşa gelemperiya
cihane O hererne dizane. Egera şer O
cengen giran tam dike. Dizane ku bingeha
hernCı kuştinan, dagirkeri o erişen pirsa
talane O nakokiyen li ser parvekirina
welatan di navbera Mzen leşkeri yen
dagirkeren feodal en mezin de ne. Kurdistan
welate xwediye ciyeki evçend stratejik e ku
hernCı hezen biyani diranan xwe je re qiç
dikirin Obi çavbirçiti dixwastin ıe xweditiye
bi kin. Her yeke dixwest ku li wedere bingeha
dagirkeriya xwe bi xurti damezirine. XANi ve
rewşe dibine.
Amancan erişan dizane o
diooje rindbun o çakbuna ciye welate me,
wisan kiriye ku her yek pTiane vegirtina ax O
welate me daye peşiya xwe. Seyda li ser ve
rewşae ji weha diooje:
Kurmanc ne pir di bl kemal in
Ema diyetim Obl mecal in
Fil- cumle ne cahil a nezan in
Belki di sim a btJ xudan in
Ger di hebOya me Ji xudanek
Ali keremele letif e danele
Ilim a huner a kemal a izan
Şiir a xezel a kiteb a diwan
Ev cins biba li ba wi me'mOI
Ev neqid biba li nik wi meqbül
Min dtJ e·lema kelamtJ mewzan
Ali bikira li bantJ gerdOn
XANi, wekejihemO nivisanwi xuya dibe,
zimanen li hererne yen weki tirki, erebi o
farisi li gel zimane dayka xwe ye kurdi
dizanibO. PirtOk Onivisan XANi yen gihane
ve roje evin:
- Mem O Zin: Ji bona ku XANi rewşa
demebineser ziman, deste xwe avetiye ve
destana geleri O ji nuh ve vejinandiye.
Bingeha Mem Oline bi xwe li ser dirok O
serpehatiya Meme Alan hatiye ava kirin.
Hina di sedsala Xl' an de Melaye CiliRi pesne evindara xwe weha gotiye :
Muyeki ji te nadim bi du sed Zin OŞirinan
Çedib~ ger tu hesebki me bi Ferhad OMeme
XANi, bi xwe ji egereka nivisandina Mem
Oline wisa tine zirnan :
Şerila xeml dil bikim fesane
Zinl O Meml bikim behane
Derman bikim ez ewan dewakim
Wan btJ mededan }i nOve ralcim
Nivisevan Odiroknasan kurdan yen mina
M. Emin ZEKi, Ş9rko, Geladet BEDIRXAN,
Kamuran BEDIRXAN, Aladin SECADi, Givi
Mukriyani Ogeleki din, li ser jiyana XANi O
berhemen wi nivisine. Her weha ji rojhilatnas
Rüpel39
RewşenbirEHı Welatparlımn
Kurdistan
Okurdnasen biyani weki Alexander JABA, ı.
A. ORBEU, R. LESKO, M. B. RUDENKO
gelek guh dane naskirina E.XANi Obitaybeti
li ser şirovekirina Mem Oline Ogiraniya we
rawestiyane.
Kovara Kurdi ya yekemin ku, bi nave
KURDISTAN li Qahire bi tipen Erebi sala
1898'e dihate weşandin perçe-perçe Mem O
Zin çap kir. Sala 1953'ye de ji li bajare Hewlere torevan O diroknase Kurd Givi MUKRIYANi, Mem OZin bi zaravaya Sorani çap
kir. M.Emin ZEKi ji sala 1968'e bi tipen latini
li gel wegerandika bi zimane Tirki Mem OZin
belav kiriye.
Ne ji bo sahib rewacan
Belkiji bo biçOkld kurmancan
Weki ji Outatıl xilasbin
Lazim e Hsewadl çavnas bin
Bi duayan me bir binin
Fatihan ji me re bixwinin
Seydaye XANi naveroka ve pirruka xwe
weha diyar dike :
Ji paş hemd aselewatan
Ev çend kelime ji luxatan
Vlk lxistine Ehmedl XANi
Nav ll NObara biçOkan dani
"Rojeke, Ehmede XANi şf3st zaroyen kurd
-keç Okur- birin mala xwe Oji wan re daweteke mazin da pişt re di nav wan de rOnişt Oji
wan re pirsen jerin gotin.
Dive hOn di dile xwe de veş{3rin, ji ber ko,
reber Ozanaye me ye mezin ew ne ji wan şest
zaroken bi tene re gotine, le ji bo hemO
zaroyen kurd re. Gotinen rehmeti evin:
HOn biçOk in, hOn geş in, be derd Oxem
dileyizin Odikevin; ev dema dilxweşiye ye.
Eger hOn dixwazin her gav bextiyar bi bin O
tucaran pir bedbext nebin,li du tiştan bigerin;
hezkirin Oxebat.
w.
ne
te
we
.c
Cara ~şin di sla 1920'i de, li lstanbole
Mem OZin bi dizi hate çapkirin. Bele mixabin
ew çapa pirtoka Mem Oline bi tevayi ji hela
hukumeta tirkan ve hate şewitandin.
vedikirin. Di ~şgotina fertıenge de XANi
mebesteya xwe weha diyar dike:
om
Kovara Yekitlya
Kurdnasa heja M. B. RUDENKO, şagirta
jir aAkademiya Rojhilatnasiye ya Leningrade
pişti kareki geleki bi nirx, sala 1962'an de
Mem OZin li gel wergerandineka bi zimane
rO si daye weşandin. Bele di van salen davin
de, bi dehan caran renga-reng pirtOka Mem O
Zin bi tipen Erebi OLatini hatiye weşandin.
RUDENKO di ~şgotina ve ça~ de dibeje :
"Mem OZina Ehmede XANi hembere şahna
ma FIRDEWSi OOdesa HOMEROS e" .
Haci Qadire KOYi hozanvane Kurd e
heja Obi nav Odeng di helbesteka xwe de
pesne Mem Oline weha aniye zirnan :Xeziney gewher Okiseq dirawe:
Le mecnuhi diwel Soran u Bohtan
Le sayey em kitlbe nasrawe
Oskar MAN rojhilatnase AJmani di sala
1909' an de,li ser girani ya Mem Oline di nava
toreya Kurdi de, gotiye: "Mem OZin hejatirin
şOnwar e li nav torya kurdi de"
ww
user rOmet Oreza bilind ku, Mem Oline
di diroka kurdan de hilgirtiye gelek neri nji hela
gelek diroknasen kurd Oyen Rojhilate hatine
danin. Beleminaencamekedivebarede,em
dikarin narina Mamoste Prof Dr Qanate
KUR DO ku bi çend gotinan, hema kin dibeje
"Mem OZin insklopediya jiyana millete kurd e".
NObihar: Seydaye XANi ji bo hatineka bi
rohni ji kurdan re misoger bike,li ser hinkirina
zaroyen kurdan radiweste. Geleki bi dilvini
hine xwendin Ozanine dikirin. Lewma terhangeka mina helbestan bi zimane kurdi O
erebi am ade kir Oli serwe bingehe di mizgefta
MOradiye de, ji zaroken kurdan re, dibistan
REWŞEN
Ne tene viya, beledi navbera biren ferhange de, XANi ji heleka ve saziyeka çekiri na
helbestan rez kiriye oji hela din ve filozofiya
xwe di bare hinkirin OhinbOne de aniye ser
ziman. Her wisa ji azineyen tinak Ozelal,
delamet Oerken şagirdan, rez OrOmeta ji bo
mamhosteyan, şereli hembere nezaniya reş,
bi dijwari O dilxurti piştgirtina matdariye O
firehiya dile mamhosteyan nişan daye. Seydadibeje:
Heta tu dewr adersan
neki tekrar OmesrOf
Di dinyayi tu nabi
meşhur One 11 me 'ruf
(... )
Ger di te meqsudek heb1,
lazim divl Ilki bi /ez
Xasma te mabadek heb1,
dayim di emri wi bi bez
(... )
Ger te divltin
tu bibi mir Oser muteber
Kezeb Oxulafi meMj,
ger te bilcin ker bi ker
Ger te divltin ku beraber nebitin
kes bi tera
U/m bixOn hem emell
tu bike sine't ji xwe ra
(... )
Mue 'Jim bila dil weki ber bilin
Divltin ku şagirt dilber bilin.
Heviyen XANi ji bo avakirina paşeroja
(rojen dahatij kurdan a serbixwe, xwe pal
didan ser evineka mezin. Nuredin OSIF di
kovara HAWAR'e de, di hejimara 32'e de,
sala 1941' edi bin semivisa •Şireten Ehmede
XANi • de, dibeje:
Ki hez ji we dike hez ji wi bikin. lro hez ji
merivenxwebikin;hezji diyaxwe;hezji bave
xwe bikin, hez ji hevalen xwe bikin, pişt re hOn
e hini hazkirina diya me giştiyan Kurdistane
bi kin.
Ye didoyan; bixebitin, iro ji bi hinbOne, ji
bozanine bixebitin; da ku hale dine bizanin, bi
~şve herin, bibin meriv, bibin heja, bibin
serdest, bibin insan.
Gava hOn dersen xwe baş dizanin, dile
mamosteyen xwe xweş dikin. HOn dibinin ku
hOn ji geş dibin, ji bin bareki giran xelas dibin,
sivi k di bin. Ev her gav hole ye. Bixeb~in da ku
wicdana we her gav ji we razi be! O gava
wijdana we her gav ji we razi ba! Owijdana
insan rihete dile wi bi kefe, ew insan tucaran
ne bedbext e.
Zaroyen min en delall Niha ji bo xatire min
ter bixwin! Vexun Obikenin! Ez bi we bextiyar
im. Ez dixwazim hOn ji bi min dilxweş bin, da
ku welat ji bi hazkirina me her gav şad be!
- Eqida imane (Eqidet El-iman: Ev pirtOk,
niha li pirrukxaneya lstambole de ye. Geladet
BEDIRXAN di jimara 33'ye ya HAWARe de
(çiriya ~şin 1941) ev her du malik belav
kirine:
Sitati di sebhl ji bo zilee/al
Bizan heft in ey afirl pir kemal
Xweş1, şin Ozanin Ovln Okelam
Bihistin di gel dilin bO ternam
Di ve pirtOke de, Seyda narina xwe ya
filozofı li ser pirsen gelemperi Obi taybeti li
ser pirsen etika (zanistiya ehlaqe) ku
xwestiye bi vi rengi ji gel re bixe redariyeka
karvaniye rawestiye. Bela, neçar e di bin
desten xwinmijokan de, ew nirxen gele me,
yen piroz dikingazi li hewara leşkeren serıc
webOne mane.
RCıpel40
Kovara Yekitiya
Rewşenbiren
Hejlmar 5 - Payiz 1990
u gora te gotinen Seydaye XANi xuşxa
neyeka helbesten evini am ade kiriye. Geladet
BEDIRXAN cardin di HAWARe de dibeje "U
gora tişten min bihiştine XANi kitebeka coxtafiyaye ji çekeriye Cı te de qala ez man Cı sterkan
kiriye •.
de rohni bibe.
om
Van hem u pirsen li jor XANi bi avakirina
yekitiyeka fireh -li ser bingeha berxwedana li
hembere dijmin- Cı bi derxistina serokatiyeka
girooaye pirsen gel ve, gire dide.
Ger dt) hebüya me ittifaqek
Wisa bikira me inqiyadek
Rom Oereb Oecem temami
HemOyan ji me ra dikir xulami
Tekmil dikir me din Odewlet
Tehsil dikir me ilm Ohikmet
Temyiz dibün ji hev meqalat
Mumtaz dibün xudan kemalat
Ger d~ hebüya me padişayek
Layiq bidiya xwedi kulahek
Te in bibOya ji bo wi taeele
Zahir vedibü ji bo me bextek
Hasil bibüya ji bo wi taeek
Elbete dibü m~ ji rewacek.
Di nivisen XANi de
taybatiyen geli Orewşa kurdan
we
.c
Cih Cı rumeta ku Seydaye XANi di nava
diroka Kurdistane de girtiye, di bingeha xwe
de, pal didin ser we xale ku Seyda ne tene
bingeheka nivisa netewi daniye. Bele, ew
çendi zane buye ku di nava jiyana gel de,
xwestiye harnCı pirsgirek Cı gelşan çareser
bike. Beri hertişti ji ewi baş psikolojiya gele
kurd nas kiriye. Egeren paşvemayin Cı bindestiya wan ji vadigerine sademen taybatiyen
wan Cı xurtiya nakokiyen eli Cı malbati:
Hindi ji şecaet~ xeyor in
Ew çend ji minett) nittir in
Ew xiret Oulamt) himmet
BO manit) hemil bart) minnet
Lew pek ve hemişe M tifay in
Dayim bi temmerOd Osiqay in
Derd~ me bibinitin tlae~
flm~ me bibinitin rewacd
Bifikir ji ereb heta va gurcan
Kurmanci ye büye şubh~ burcan
Ev rom ecem bi wan hisar in
Kurmanc hemi li çarkinar in
Herdu terefan qebil~ Kurmane
Bo tir~ qeza kirine arnane
Guya ku li ser hedan ki/id in
Her tayife sedeki sedid in
Ev qulzim~ rom Obehrl taeilc
Hindi ku bikin xuruc Otehrilc
Kurmane dibin bi xOn miletek
Wan ji ~ vedikin misal~ berzex
ne
te
XANi, meraniya kurdan, serhiniya wanmerdi Cı ciwanmeriya wan wisa aniye ziman:
XANi, sarfıraziya kurdan bi van pirsan ve
gire didan, misagoriyen pElkanina serxwebCı
ne weha nişan didan:
Cameri OhimmetO sexawet
M~rani Oxiret Oeeladet
Ew xetme ji bo qebi/t) Ekrad
Wan dane bi şOr Ohimmet~ dad
Ji bona veristina ve pirse Cı avakirina welateki serbixwe, XANi dizane ku ji bona guhertina rewşe giring e peşi hem u pirsgirek Cı alozi
bi azineyen zelal, kur Cı fireh werin şirovekirin
Cı du re riyen veristin Cı anina altemativeke
werin danin:
ww
w.
Di nava şere hebCın Cı tunebCıne de, tucaran kurdan qelsi Cı si sti ne kirine. Her deme berx wedana xwe bilind kirine. Bi hem u derfet Cı
delivan xwe, li hembere bi yaniyan şer kirine.
Bel e, di tekoşina kurdan de, her deme xelekeke navendi dihate windakirin. Mirdariyen kurdan di bin baneki netewi de ne dihatin ba hev.
Di nava şereki bewate de hima xwe badilhewa belav dikirin. Bi dilpakiya xwe zCı diketin
nava xefık Cı toren dijminan. Hezen serdesten
biyani sozen derewin didane wan. Kurd, di
aşEın şeren giran de, ku ji bo berjewenden rom
Cı eceman çOObCın, dihatin herandin. Serokan
sexte ji bona miritiya xwe aliyeki dijminan li
hembere aliye din digirtin. Lewma, her care
welate kurdan Kurdistan di bu qada şer, talan
Cı şewate. XANi ev rewş vedigerande rewşa
kurdan ku, be yekiti karlıbar Cı livbaziyen xwe
dikirin. Ramiyariyeka (Siyaseteka) serbixwe
nedihavetin hole. Dibu perçayeki şeren bedad
en di nava dijminan de.
a
Ev rewş Seydaye XANi weha aniye ser
ziman:
REWŞEN
Ez mame di hikmeta xwed~ de
Kurmane di dewleta di~ de
Aya bi çi wechi mane mehrüm?
Bil-cum/e ji bo çi büne mehkOm?
XANi, peydkirina otorijeyeka kurdan a
navendi di sere hem Cı pirsan de dibine. Dixwaze dewleteka kurdan çebe Cı di hernCı aliyen
jiyane de, bi rek Cı pek pirsen rojenin en gel
bigihen veristineka şoreşgeri. We deme di
Kurdistane de, zanin Cı huner we bilid bibin Cı
hebCına kurdan di nava serxwebCın Cı axadiye
(... )
Xemxwari dikir li me yeliman
Di inane dert) ji dest leiman
Xalib ne dibü li me ev rom
Ne dibüne xeraM di destt) bom
MehkOm eliho seeali/c
MexiOb Omutil turk Otaeilc
a
Ji bona derbas kirina ve rewşe, dexistina
hezen biyani ji welat Cı avakirina fermandariyeka serbixwe ya netewi, XANi tene azineyen şoreşgeri diparastin. ZanibCı zimane
dijmin fam dike, tene zimane zor Cı koteke ye.
Lewma, dema bani gel di kir rolazoredi diroke
nişan dida. HernCı redariyen reformist puç Cı
vala didifin. Nerinan XANi di ve bare de, pal
didan ser bingeh{m materyaliıma diroki "Dirok
ne ji bifi şeren di navbera çinen dije hev yen
cuda de çOOibe. Tişteki din e. Zor dayika
diroke ye·.
Seyda dibeje:
Pirsi ji dini min ev bi hikmet
Mehra te çi ?gote min ku himmet
herçi bire şOrl destl himmet
Zebt kir ji xwe re bi m~i dewlet
Bl ceng Oeidal OM tehewir
Oet vi şux/1 mekin tesewwir
Rüpel41
Kurdistan
Disa XANi ve mesaja gihandiye me ku,
hem Ohezen doliegeriya xwe avakirine tenebi
ramyariya şOran bi kar anine. Bi we yeke ji
karibOne gelan bimejin, ked OhebOna wan
talan bikin.
Wan girt bi şOr şehri Şuhret
Tesxir kirin bi/ad~ himmet.
XANi - mamostayA vehunana
helbestan ü çend nimüne
Di nava kurdan de, soza biratiye geleki
giran Opiroz e. Miroven bibin destbiraye hev
bi hev re di xweşi Oşahiyan de, di dijwari Oşine
de, bi marani li kaleka hev radiwestin. Çirok O
serp9hatiyen kurdan bi nimoneyen weha tiji
ne. Seydaye XANi ev renga biratiya rast parastiye O li hembere tekiliyen li ser bingeha
berjewenden kesani derketiye. Bi nimOneya
hevaltiya Memo OTaedin Seyda nerina xwe li
ser pirsa hevaltiye xuya kiriye. XANi weha
dibeje:
Tacddin digotiM ciwanek
GuhderztJ zemantJ pehlewanek
Lewra ku bi m~i subhtJ ştJr bO
Roja şeri ew hezar m~ bO
Taxddin du bira hebOn di qellaş
Uanenedi du şahbazi cemmaş
Daim dil~ dQminan disotin
Yek Arif Oyek çeko digotin
Lawele kiribO bira ji bo xwe
Ne ez xelet im çira ji bo xwe
Roja ku ew bira ne dita
ReşbiiHJ şeva çira ne dita
Ji helbesten XANi mirov dikare tebigihije ku Seyda ne tene di aliyen civaki O
torevani de zaniyareki mezin bO. Heta di
pirsen biyoloji de ji xwediye pareka zanebOnamezine:
Her yek ji ~em kirin te peyda
lbda kirin te M hiyola
Seyda di nivisa xwe de, hemOnarinen
xwe, bir Obaweriyen xwe betirs dihaveje
hole. Tiştek di nive de Obetemami bemade.
Her pirseki weki li ser radiweste heya dawiye
le xwedi derdikeve Odipareze. Di hem Okaren
xwe de ji doxmatizme rizgar Oazad dimine. Bi
lehengi xwe avetiyenava hem Opirsan Oli ser
wan hevpeyvin OdanOstandin çekiri ne. Mirov
dikare nimOneyeki xurt di ve bare de, weha
dide:
(... )
XANi, di Mem Oline de, hemO kesen
jiyana xwe bi fitne Ogellaciyan xwestine berdewan bikin, di kesaniya Bekoye Ewan de
tewanbar kirine Obi deste dadmendiya gel di
dadgehen piroz de gihandine berşiveka şo
reşgeri. Meraniya Kurdan, serkevtina rastiye,
dirusti Orewane hevaltiya rast, şOre tolehildane Obersiva gel di kesani ya Taedin de Obi
kuştina Beko de anine ziman.
BO welwele OUgan Ozari
BO zelzele Obezin hewari
Buhtan ji mezin hetta biçOkan
Niswan Okeç Obenat ObOkan
Uem~ jili wi aşiqeh ternam bO
ne şubh~ bira Obab OUam bO
Ew herdu ciwan li y~ aşiq
Ew herdu bira OptJkve sadiq.
ne
te
ww
U ser meraniya kurdan Ocomerdiya wan
di kesaniya Mire Bohtane Oherdu birayan wi
de, aniye ziman:
Uuhtac~ sexaweta we Hatem
Mex/OM şecaeta we Rustem
(... )
Eqil Ohuner Osexa Omeydan
Zebit Oneseq Onizam Odiwan
Dindari Odewlet Odiyanet
Serdari Odewlet Osiyanet
REWŞEN
Çendin diroka qehramani O lehengiya
kurdan kOr be, ewçend ji li kalekawe xwespari
Oixanet ji heye. Pirsgirek di ve xale de kom
dibe. Her care xwesparan OsixOran xwe mina
milayketan nişan dane, peşi gelekiji naveroke dür, pesn Oforten reber Oserokan kurdan
dane, cihe xwe xurtkirine OdO re bOne navginen planen dijminan O gele xwe bi erzani
firotine. XANi baş tegihiştiye ve rewş9 bOye,
ev rengen ne mirovan, bi çaven xwe ditine,
lewma tane tene bi mirine tewanen wan
bersiv dane.
o
XANi, wateya Newroze baş dizanibü,
çawa ku rojeka piroz di diroka kurdan O
sembola yekitiya Kurdane.lewma, dema Mem
eOline ji nih ve vedijine, roja hevditina Meme
linee di we roje de, pektine. Ji ber ku we
çaxe ne tene rojekabele hefteyeke bi temami
Mir bi ela xwe ve derdiketin neçire. Meran bi
kum Okoloze xwe diketin nava rewşa şer O
mina festivaleki her reng üstiken marani O
qehremaniye peşkeş dikirin, Weha di mava
reweka birati, xuşewisti, svini Odilsozi de,
rojen geş dihatin derbas kirin. XANi, ev şahi O
dilanan xweş derbasa destane kirine, weha
dibeje:
o
w.
lbRstJ feqir~ M cinayet
Hindi te hebO di gel inayel
Her roj dikir hezar taet
Wi sucdene kir li xeyri mebud
Kira te ji ber derd~ xwe merdOd
Yek sucdenebir li ptJş exyar_
Oehra te kire muxeled di nar
Elqeyse ji hikmeta te agah
Ferdek me nedi tebareke e/lah
lrfan telebtJ di sahib idrak
Der heq~ te got ma erefnak
yeke hatine, ku kurdan ixaneti ne perçiqandibOn. Heta ku gelekan xwe bi ixanetiya xwe
serbilinci diditin. Xulamtiya biyaniyan mina
kareki bi rOmet diditin.
om
RewşenbTrlm Welatpar~zlm
we
.c
Kovara VekTtiya
Ye 'ni ku dihate burca sersal
Oet kes ne dima di mesksn Omal
Bil- cumle diçOne der ji ma/an
Heha digihişte pir Okalan
Roja ku dibOye eyda Newroz
Tezim ji bo dema dil ev roj
DemaTaedin raste Beko te wisa dibeje:
Go ey sebedtJ fesade alem
ŞeytantJ sifettJ li şikl~ adem
Ey bais~ fitne Ofesadan
Wey manitJ meqsed Omuradan
Der heqtJ Uem~ seqet xeber da
Hetta ku li min te Uem bi der da
Ev çend munafiq Oneyari
Hlja tu bi çav~ min diyari
Mem di bimrit tu d~ bimin1
HtJj xweş biger11i roy~ zenin1
ve
Pişti
gotine ji, edi mafe gel je dixwaze
Onişan dide ku dawiya sixur Oxayinan we her
wehabe.
Hazir w1 Bekir li erd~ rakir
CismtJ bi bela ji can cuda kir
Seyda, bi rewaneki tolehildane ye xurt
çüye ser ixaneti, tirsoneki Okoledariye. Mirov
dizane ku XANi geleki lekolinen fireh di diroka
kurdan de, çekirne. Eger sedemen heri
mezin yen şikestina serhildanen kurdan ji
ve
Belebi kuştina Bekoye Ewan, XANi dixwaze ve mesaja bighine hemO xayin, sixur O
kesen li hevbere tekoşina yekiti serxwebOne radiwestin. Çi dibebilabi be, neçar eher
kes we bighe bersiva xwe, riya hem Otirsonek, sixur, reformisı O xwefiroşan riya
Bekoye Ewan e.
o
ROpel42
Herçend kelam şubh~ dur bit
dema ku pir bit
B~ qedir diM
Di vir de XANi Mşe nexweşiya kariyerizme dike ku, gelek kesen xwe rewşenbir dibinin di nava çirava ve nexweşiye de fetisine. Ji
bircan bilind, di nava gemara jiyana xwe ya
kesani de dixwazin gel guhe xwe bide wan.
Bele, XANi xwe dighine ve roje Obani wan
dike "HOn şaş in, eger gotinen mirov, ne ji
nava kul Oderden gel derkevin der, derefet
nTne ku bibin xwediye pesideyen heja Obi
jiyana gel ve bihene giredan·. NimOneyeka
din ji bilindahiya hunere Ehede XANi ji hevpeyvina di navbera wi Oxameya wi de mirov
dibine:
Ez pilewer im ne gewheri me
Xud riste me ez ne perweri me
Kurmanc im ii koh~ ii kenari
Van çend xeber in di kewari
EshaM xerez ku guh bedir in
Eyban bi kerem li min veş~rin
Ava roy~ şair ne r~in
Ger mumkin e yek qenc Mjin
Seho ii xeletan ne/cin teecub
Teeil bilcin ji bi teesub
Bele, tevli ku hem Okemaniyen xwe dizane, XANi li hem Onivis Onerinan xwe xwedi
derdikeve:
Ev meywe eger ne abdare
Kurmanci ye ew qeder li kare
Ev tifl e eger ne nazenin e
Nubar e bi min qewi ş~in e
Ev meywe eger ne pir leziz e
Ev tifl e bi min qewi eziz e
Uehbiib ii libas ii koşewar e
Mu/k~ min in ne musteiir e_
et
e
Ey xame te Ji ge/ek dir~j kir
Ev name bes e te pir qirej kir
XANi tevli hem Orastiyen ku diyari xwendevan Oguhdaren xwe dike, bi dileki fireh
hebOn O zanina xwe şirove dike. HemO
kemaniyen xwe dipejirine odixwaze ooje çawa
be ez evçendi dizanim:
Hindi ku ser~ te min tera şi
Ew çend te kir guneh telaşi
MeşxUI bes e bi lt»J ii lehwan
Tewba xwe bike ji xeta ii sehwan
Carek were ser teriq~ tewbe
Hindi negihiştiye te newbe
En cam
Kurdnase Sovyeti ı. A. Orbeli weha diooje: "Dema em dibejin ku, helbestvan bi
nivTsen xwe ji nezik ve, bi gel ve giredayi ne,
we çaxe em 00 hemde xwe gerek e nave se
helbestevanen mezin ye Rojhilate mina hev
binin ser zimane xwe. Ew herse helbestevan
ji evin : Yek FIRDEWSi ye faris e, yek
Rustavaliye Gurci ye, yek ji Ehmede XANi
ye Kurd e (Kurdistaniye-Nivisevan) .
w.
n
Xameya XANi oo bersiv nam ine, li berxwe
dide. Dixwaze rewş Otewane xwe tam bike.
ww
Axir li me hate itaban
Ezman kiriya li wan cewaban
Go Ehmed eger tu ne xebis i
Herçi te digo mi ew nivisi
Qewl~ te qenc ii ger xerab in
R'la te xeta ii eger sewab in
Ebed~ me lo tu qenc dizani
Tu qayil ii fail ii zudan i
Gava dor kirim linik hevalan
Mehciir kirim ji mi/ik ii ma/an
Nefxa te li min dil ii ceger sot
Herçi ku te pufkir~ min ew got
Seyda dizane ku xameya wi oo guneh e,
matdar O oo tewan e. Lewma, ne dadiye li
xameya xwe kiriye dizane O ham a bi lez
diooje:
Ya Reb tu dizani xaniy~ jar
ya gireftar
Teşbih bi xame
REWŞEN
Bele, E. XANi netane helbestevaneke le
her weha jim amosteyeki konevani, sosyolog
Odiroknas e.
Niha, seroketiya rast ya ku, Seyda li
benda we mabO, peyda bOye. Xorten giredaya doza gel, heta dawiye bi xwine rasti O
mafdariya doza serxwebOn Oazadiye nişan
didin. "ŞOre Himmete • ji ku Seyda gotiye:
om
Çiqasi XANi di bir Obaweriyen xwe de,
dirust OkOr e ewçend e ji XANi di hunera
vehunana helbestan de ji bilinci e. Her pirseka
dikare bixe bingeha rezkirina helbesten xwe,
bi zirnaneki hesan bi mOzik Oqafiye bine der.
Di nava helbesten xwe de, her cOre hikmeten
weha gotine ku, ji bona herdeme bi rasti Obi
tevayi cihe xwe digrin :
(... )
Kurdistan
Herçi bire şiiri dest~ himmet
Zebt kir ji xwe ffJ bi mlri dewlet
Niha bi zend Obenden peşmergen qehreman her roje bilind dibe Oli ser sere hezen
dagirker dikeve. Gul Oçiçeken dewlata kurdan ji, ni ha di çi ya Obani, deşt Obajaren Botan
a rengin de vedibin. Kurd derbasa rojen cejn
Oşahiyen mezin dibe. Gora Seydaye xwe ku,
li bajare Bayezide ye erne bi alen rengin O
kuliken kesk zer Osor bixemlinin.
.c
Rewşenbiren Welatpar~n
we
Kovara Yekitiya
Kesen xwe berdin deryaya vekolina helbest Onivisen XANi bi rasti giring e xwe ji
gelek dijwariyan re arnade bikin. HemO
huneren avjeniya tore Oçande bikar binin.
Her weha ji giring e ku giraniya vi bari
zanibin.
Em çi bikin? Peşiyen me yen mina (lbin
El-esir, lbin xelkan Ohwd) xameyen xwe bi
rewşa serdestiya xwinmijokan ve giredane O
nivisen wan bOne perçayeki ji hebOn Oçancia
gelen din. Mixabin miroven ew tixOb şi kaneline
ji (Melaye Ciziri, Feqihe TEYRAN, Eliye
HERiRi, Melaye BATI Ogeleki din) ne hatine
parastin. Niha peydakirina informasiyoneke li
ser jiyana van Ohelbest Onivisen wan, mirov
dixe nava ooçaretiyeka mezin.
Şewq Oçiraya Seyda Seydaye XANi de
herdem geş biminin. Beri ku em gotina xwe
bibine seridisan guh bidine çend hunaken
hozanvaniyen wi yen merd Oşahane:
Ger dlJ hebiiya me ittifaqek
Wisa bileira me inqiyadek
Rom ii ereb ii ecem temami
Hemuyan ji me ra dikir xulami
Tekmil dikir me din ii dewlet
Tehsil dikir me ilm ii hikmet
Temyiz dibiin ji hev meqalat
Uumtaz dibiin xudan kemalat
Ger d~ hebiiya me padişayek
Layiq bidiya xwedi kulahek
Te in bibiiya ji bo wi taeele
Zahir vedibü ji bo me bextek
Hasil bibiiya ji bo wi taeele
Elbete dibii m~ ji rewacek.
Çavkaniye vekoline
- Riya Şoreşa Kurdistan - Manifesto,
Weşan~n SerxwebOn.
- Mem OZin-Eh~ XANi, Vejandina
PerwTz CihanT, Weşa~ Navenda
Weşan~ Fertıeng OEdeba KurdT sal
1367- koçT
- M~jOyT EdebT KurdT - AladTn SecadT.
- TarTxa Edebiyafa KurdT cild ı. Dr. Prof
Qanat~ KUROO. Weşa~ Roj NO,
- Kovara HAWAR
- Kovara RONAHT
- Rojnameya Berxwedan
- Kurdistan DagTrgeha Nav Welatan,
ismail BEŞiKÇi- Weşan~ Rewşen1990
Rüpel43
Kovara Yekitiya
Rewşenbirlm Welatparlımn
Kurdistan
Botani
et
e
Beşir
we
.c
om
JIHUNEREN
ÇERXA15
Naveroka ve nivise, ne tene folklori ye.
Le bele, klasiki odOroki ye ji. Ne tene çirok e,
le bele stran Ogovend e ji. Di gel ve ji, çeja
dastane je tet.
(... )
Rayeta fetM ji nesra te,
ku her menşOr bO
Şehsiwarl Ferrl subhani,
elemdarl te M
w.
n
Ger li paşeroje, mirov bixwazit ve reş
beleke tekOztir bikit, hinge de nave we bite
• Dastana Şirin OTemo". Anku niho pişkek
je hatiye komkirin O ji bo tekOzkirina we,
divet mirov xwe biwestinit O hemO ji bo
parastin Ovejandina hunera kurdi ya ku roj
bi roj winda dibit...
Ey şehinşaM muezem,
heq nigehdarl te M
SOreyi •fnna fetehna•,
dor Omadarl te M
Mir Şeref
ww
Weke tete zanin, ew kure mir Birahim'i
ye. Yek ji wan bi navOdengtirin miren Botan
tete jimartin. U gor çirokbejan, dO aliyen wi
hebOn, baş Obed bO. Nave wi çi li dOroke,
çi ji li hozanen kevin Ostiranen folklori da,
weke roja geş diyar e. Beri her tişti, min
nave wi ji stranen folklori bihistiye O bi
taybeti, en "dengi"di gel çepikanOgovenden
coş (Botani OHekari). U babeteke di, li
diwana MelaEhmedeCiziri (1407-1481), dO
hozanen
bilind li ser wi hene. Mela
Ehmede Ciziri pesna mir Şeref1 be sinor
daye. Ciziri di çend hozanen xo da bi dOr
Odireji wisan di bej~:
REWŞEN
(... )
Ne i tenl Tebriz OKurdistan,
li ber hulcml te bin
Sed weki şehl Xurasanl,
di ferwarl te M
üheya dOmahiye ...
Şirovekirin
Oşikirina hesta Ciziri
·- Ey mir Şeref ! Ey padişahe pir mezin!
Yezdan te diparez~. her dem kamiran Obextewer bi Orojen te hem Ogewz, cejn Oxoşi bin.
Ala welate te, ji serketina te her bilind Obelav
bit. Netine Kurdistan, ıe bel9 Tebriz ji, ji te ra
bit Ofermanrewaye Xurasane ji, xwe ji bo te
biçemin~ .. ."
Üli hozana diwe dibejit:
Xanl xananl Lami'l necma te
herpirnOrM
Geştiya bextl te ez ji bayl
muxalif dOr M
(... )
Anku:
• - Ey mezine hemO serweran! Bexte te
her dem ronahi bit Ogemiya bexte te ji baye
bervaji dOr bit...·
Ji van hozanen pir direj O bilind, ji bili
pesnan kOr, rengin O baş çi rexneyeka
nabinin. Le ger xo berdine di nav cihana
strana kurdi, em de pesn Orexne ji bibinin
Obi taybeti, dema Şirine strana "Mir Şeref1"
stira. Wesan awaza strane ji hozana ne
kemtir e. Awazeka xoş Ocoş e Obiresen tete
jimartin ...
Şirin
OTemo
Şirin ji malbata miran bO Owe Temoye
ku nobedare mir Şerefi bO dievand. Ew
laweki sewi Oji malbateka hejar bO.
Rüpel44
Kurdistan
Hey lo/o lo/o lo/o
Ser bext~ min tu can i
Heyrano, Temo lawo
Mir Şereti çiyayi
Hey lo/o lo/o lo/o
Mir Şereti çiyayi
Heyrano, Temo lawo
Blhna gul Ogiya yi
Hey lo/o lo/o lo/o
B~hna gul Ogiya yi
Heyrano, Temo lawo
Bira Odost~ kurda yi
Hey lo/o lo/o lo/o
Bira dost~ kurda yi
Heyrano, Temo lawo
Ber dili me Mja yi
Hey lo/o lo/o lo/o
Ber dili me Mja yi
Heyrano, Temo lawo
1 - Strana •Zozan xoş büye ·, govenda
"Le/e Weso·
Temo:
Zozan xoş btiye, pmcve da b'çinl
de were, Şirin~
De xo bilezine, hey xemrevinl
Bihar geş büye, hey rewşa mali
Yar~ de rabe delall
U benda te me, bejinşepaltJ
Can~
Demamir Şerefi bi evina wan zani, wi li
destpeke ne pejirand. Le li dumahiye naçar
bO. Ji lew ra ji, xwe ji doza wan keşand. Şirin' e
li ser yare xo Temo'yi Omir Şeref1 stira. Di ve
stirane da, we, xo gori yare xo kir Cı ji Ciziri
siviktir xoştir pesna miri da tevi ve ji, bi
rexneyeka giring, stirana xo xemiland. Paşe
diyar bO ku miri rexne dipejirandin ...
o
o
2 - Strana "Tema lawo·, govenda
·şexani"
Şirin:
Hey lo/o lo/o lo/o
min,
Heyrano, Temo lawo
Mir Şeref mir~ me ye
Hey lo/o lo/o lo/o
Can Şeref mir~ me ye
Heyrano, Temo lawo
Bi topz Oreşoke ye
Hey lo/o lo/o lo/o
Bi topz areşoke ye
Heyrano, Temo lawo
ŞOrk~ştJ babtJ xwe ye
Hey lo/o lo/o lo/o
ŞOr~ş~ babtJ xwe ye
Heyrano, Temo lawo
Dijmin~ nan~ xwe ye
Hey lo/o lo/o lo/o
Dijmin~ nan~ xwe ye
Heyrano, Temo lawo
Mir Şeref~ Bolani
Hey lo/o lo/o lo/o
Can Şeref~ Goyani
Heyrano, Temo /awo
Te/' seri kesrewani
Hey lo/o lo/o lo/o
Tel' seri kesrewani
Heyrano, Temo lawo
Piling~ Kurdistan i
Hey lo/o lo/o lo/o
Piling~ Kurdistan i
Heyrano, Temo lawo
Ser bext~ min tu can i
ne
te
Şeng ti şox~ mala
3 - Stirana "Büka Kurda", govenda •
Deli/o·
ww
w.
REWŞEN
ŞirintJ nOgihay~
Dioojin ku ev mire difınbilind, ji ber
ne weke hev, ne dikari li ser kare
xo berdewam bibit. Paşe roj bi roj, bihaye
wi kemtir dibO Oli dOmahiye, biraye wi mir
Bedo'yi ci he wi girt. Dioojin demamir Bedo
hate şOna biraye xo, hinge wi şahiyeka
mezin ji bo wan her du dengbejen evindar
berhevkir.
Oşten
Hey/~/~ /~/~ IDI~.
Temo:
U ser min pir bihaytJ
Rabe çax~ keyftJ ye
Bl te keyfa min naytJ
Rabe, rabe, Şirin rabe, seyran e
Newroz e ü agire me pir ciwan e
Şirinl ıin rengin e
Ta/ e, tirş e, şirin e
Rabe çax~ keyftJ ye
B~ te jiyan çi n1n e
.c
o
4 - Stirana "Şirine nOgihaye •• govenda
"Hurzi"
om
R~nbir€ın Welatparez€ın
Rabe...
Şirin~ ez im Temo
Ji bo te me her dem o
Rabe çax~ keyf~ ye
Bl te dili mi' b' xem o
we
Kovara Vekitiya
Mevan Oxizim:
BO/ca kurda de/al i
R~zdar Oxweş heval i
Tu b'
xweşhati mala me
BOk~
ltJ can~
Ronahya j' yan~
Rabe ...
Mir Bedo mezn~ me ye
MtJhvan~ gund~ me ye
Rabe çax~ keyf~ ye
Keyf keyfa min Ote ye
Rabe ...
Temo'yi li ve stirane, bi serbilindi pesna
mir Bedo'yi da.
Ere çima Cı ji ber çi?
Bi rasti baştir e, ger xwendevar bi xo, dOroke bixwinin Oguhdariya stranan bikin. Hinge
ew be aiTkariya ve reşbeleke, dikari nditina xone tine li ser mir Bedo'yi yan mir Şerefi Cı yen
di bej in, le bele - li ser her miroveki ji bit...
U dOmahiye kare be rexne her ne kar e.
Kemasiyen wi mişe (gelek) ne Ohevidar im ku
rexneya Şirine ji bo me bibite ronahi OhemO
ji bo kare tekOz.
Tu b' xweşhati mala me
Jeder
BO/ca kurda Mja yi
RengtJ gul Ogiya yt
Piroz şahya te
Hebit xweşya te
1 - Dfwani Melayi Ciziri - H. MOkiryanl, " DO
hozan•
2 - Şerefnameya Mlr
MOkriyani, ·MirAn Botan"
Şerefxan
Bidlisl - H.
3 - Folklora Kurdf - "Çar stiran li gel noteyan•
B. Bolani
4 - Helbestvan OçlrokMja kurd Naz~ Goyanl
Rüpel45
Yekı11ya Rewşenbirttn Welatpc:ır~~n
Kurdistan
Hejlmar 5 -
~ONSOLOSXANEYINIRAQI
0 GOliNIN PI$1YAN
Gebar Ç.
Dayik, we çawa ıaw ceza bike "? Yan
ji, "axa de here heyfe ". Helbet, bi ve
çUne "de Cı axa·. çi li peşiya wan be, ji neha
de kes pe nizane.
Lemixabin, mirovhenekuherçendgeleki
bi van gotin Cı qiseyan bizani bin, disan ji
her weki xwe di kin. Vana weke ya xwe dikin,
le encam şaşi derdikeve. Dawiye jim ina ku ne
ew bun, ku van şaşiyan kiribun, li ser Cı çoken
xwe dixin Cı digirin . Ma tu fooe dike? Gilih Cı
gazinden wan, bi cambazi ye. Ji xwe, ji bo
van mirovan ji, bi gotinen peşiyan tişteki
geleki xweş hatiye gotin. • Herçi neke bi gotinen mezinan, qiloçen wan dibe wek en bizinan:
Helbet, rota "de Cı axa ·Cı "cewrik ·ne wek
hev e. Le, tişte neziki hev Cı wek hev e, ev e
ku, ıaw li ruye xwe rabuye", peşi tadeyi li ye
hundir kiriye Cı iro ye hundir behiş xistiye.
Giranan ji ber giriyane. Le law, tadeyi ji xwe re
kiriye kar Cı je re buye nexweşi.
Weki ku em dizanin, nexweşiya wilo ku
law pe ketiye, ji harbuna kuçikan xirabtir e.
KOçike har ji dawi li xwediye xwe vedigere,
gezdike.
Dibejin ku, "Gunde xuyani naxwaze reberi •. Ne tene welaten imperyalist, welaten
cihane tev, beri dagirkirina Kuweyte geleki
baş dizanibOn, ku Seddam miroveki xwinrij Cı
diktatar bO. Le, deng derneclixistin. Kengi
Seddam axaye xwe nas ne kir. Gava pewisti
bi guhertina Seddam ç9b0, we deme, gotin
beri ku tişten mezintir di navçe de çEıbibe, erne
dest bavejin navçe.
ne
te
Trafıka Rojhilata Navin ji ber çun Cı hatinan, roj bi roj, germ dibe. Welaten imperyalist
xwe di navçeye de, ji bo fılmeke nuh arnade
di kin.
Ev tacir Cı bazirganan, we demokratiye
eksporte nav Rojhilata Navin bikin! Weke
mirişka ku xwe dide ser çeiTka xwe, bi we
germiye, we me texin bin hembeza xwe Cı me
ji xeter Cı tehluka Seddam rizgar bi kin! Ne tene
me ji, ewana de hernCı gelen li Rojhilata Navin
ji xeter Cı tahlukeya Seddam rizgar bi kin!
Helbet amanca wan her ne guhertina
Seddam e. Ew ji bo wan tane mahneyek e Cı
bi ve mahne ketin Rojhilata Navin. Daxwaziya
wan e heri mezin, li navçeye guhertinen nuh
bikin Cı rejimen nuh en cOreyi (kOçik en nuh)
dahanin Cı hezen şoreşger bifetisinin. Van
tiştana we bi rejim en navçe yen kevneperest
re bikin Cı am adekirina wan de li ser vi bingehi
be.
ww
w.
Helbet kesi, derewen wilo mazin en bi
seri Cı guh ne bihistiye. Bavo tişte ku meriv pe
dizane, cama ji tengasiye be ji, mirov derewandike. Ji ber ku piraniya caran bi ew derewen biçuçikin kar pe diherin seri.
Derewen wan ew çend mezin in, ku ne
pine Cı riqa ne, ku mirov bikaribe bidirO. Her
kes pir baş pe dizane, dor Cı deveren, ku
welaten imperyalist dikeviye, ji bihna xwina
mirovan peve tişteki din xuya nake.
Pirsa heri rast Cı nezi mantiq ev e: Ke ve
berpirsiyariye daye we ku hun Rojhilata Navin
bikin buhuşt?
Disa peşiyen me gotine: •Ji min keto, bi
minhilveketo." Yanji: "Axa cewrik mezinkir,
kuçik axaye xwe dirand. •
REWŞEN
Serhildan, Gel OKevir 1
Riya Rast Ev e Bigirl
Me ji seri de gotibO ku hinek kes Cı dorhel
hene ku ew her weki xwe dikin Cı "hesaba şaş
vadigere berepaş. ·Le wilo xuya dike ku gerek
e, ku mirov bi zimane wan qise bike Cı tiştina
bi bira wana biheııe. Weke serhildanen ku
ç9b0n Cı gel bi dar Cı keviran ketin kolanan, bi
kevir Cı dar Cı elepan li hembar çeken heri
modem rawestiyan Cı bi ser ji ketin. Di serhildanan de, keviren MAZLUM'an laş9 kedxwaran radixe erde. Keviren serihildanan girantinn ji çeke dagii'Keran tekdibe, belonksiyon
dihele. Serhildan, gel Cı kevir, riya rast ev e
bigir!
Medinavgotinenxwedegot, kucihantev
de zanibO Seddam çi mirovek e. Yen tu deng
ji wan dernediket, giradana wan a ji aliye
abori bi Seddam re heba. Saddam ji wana
çeke heri giran distand Cı petrol dida wan. Ji
bervegiredana wan abi rejima lraqe, bi deste
konsolosxaneyen xwe yen li derveyi Iraq, curbecuri kar dikin.
we
baş
1990
.c
Pişti gelek serguzari Cı serpehatiyan,
gotin{m peşiyan hatine gotin. lro ji miravayeti ji van gotinan, sUd Cı kelken pir mezin
werdigire.
Pcıvlz
om
Kovara
U pişta perdeyan, çi hatiye, hejimartin Cı
hesab Cı pTiankirin, we di rojen peş de xwe
nişan bide. Le gerek e neye jibirkirin ku:
"Hesaba şaş, vadigere ji Şame berepaş ."
Gele di navçeye de, roj bi roj denge xwe
bilind di kin Cı şereki wilo talanker di navçeye
de naxwazin. Doliwgeriya imperyalistan, li
hemberi van dengan, roj bi roj çeke girantir
dikşinin navçeye. Bi van çeken xwe yen hovane dixwazin bizava welatpareziya gele Kurdistane di xwine de bigerinin.
Eger hCın dixwazin, erne seri li lekolina
rojnamevaneki bixin Cı hineki li ser konsoloxanyen Iraq li derveyi welat, hOr bibin.
Rojnamevanek bi nave Ziya Musa heye.
Vi kesi, di roja 3'ye adaresala 1990'1 de, di
rojnama Kahyan AI-Arabi de, wilo nivisandiye: "Li Nav Welaten Cihane, Navenden
Terore; Konsolosxaneyen iraqi."
Konsolosxaneyen lraqe, welate ku ıe ne,
ji bili kare xwe ye burokratiye, li wedere ji bo
lraqe sixuri Cı casusiye di kin. Bi hukme pere
dikevin her der Cı deveri. lnformasyonen ji bo
xwe giring Cı pewist bi vi awayi bi dest dixin.
Ji xeyni vi kari ji, kareki din ji di kin. Ev kar
ji ev e: Li derveyi welat, kuştina mirovan.
Kesen ku konsolosxaneyen Iraqi de kar di kin,
mina polisen bitaybeti hatine perwerdekirin.
Çend nimüne:
- Di havina sala 19691 de, li paytexte Misre,
li Oahireye, di nive bajer de, konsolose lraqi
Ziyab Al Gawi, bi deste zore, generaleki diji
rejima lraqi, bi nave Ham id Al Huseyni revand. Xwest ku wi bikuje. Le wezire hunduri
ye misri, pe hesiya. Dawi xwestin ku wi bi
balafireke bişinin lraqe. Wezireki bi nave
Cuma Şorawi qebOI ne kir. Pişti çend hefteyan, bi zore ji nav desten misriyan hat
derexistin.
Rüpel46
Kovara Yei<Ttlya
Rewşenbiren Welatpar~z~n
Kurdistan
Gelek kes bi xedari birindar bun. Di nav
van kesan de, wezir Oleşkeren kevn en iraqi
ji hebun. Weke Arif Abdurrezak-Amid, Reşit
Muhsin-Ahmed Al Hububi.
om
- Di sa li Misre, konsolose iraqi li Qahireye, serleşkerek bi nave Ziyad El Kubeysi
tevrı sih kesi girtin ser grObek miroven muxalife rejima lraqi.
.~J:.--.oJIS._..........'JI~I
..;,_., .yL..;I)L.JI JL.-<'il
. ..:
ı.s~._,.,wı..ı...:.ıJ.,.:
.:.ı,....;..:.uJI,:-.i'il.:.l,l-J
(Van buyerana di sala 1972'an de, çebObO. Evan mirovan ji, wezir Oserleşkeren kevn
Omuxalife lraqe bOn).
;,.~ı
c,}:;.l _,.:.)1 yi,.JI
;..y....JI.;,I.'<-'.;,-olW.J
<...L..,.... }"---' >,,...._JI
t,.-ı ,,;._; .,;-.JI -eLA,'il
y...;_...J yi,.._JI ;..,-.,._ıl
Jıo ~1) .J---< ı,..,........,.
i....t._jl Jl_; ~' 4..1..0.:-.
- Dolabek mezin li ser nave konsolose
iraqi li Karaçi te Pakistane. Polis ve dolabe
vedike Obi hezaran çek Osileh je derdikeve.
Dolap bi balafire hatibO, li meydana balatirgehe dest li ser hat danin.
~.;\!~~,:;-\._.,
~.u,~,;-.....J\.._.)1..:._,1
rt.:...; c,...:-.tL.....J'SJ'
,.}1_,.!1-,...:J! ,I.Wiı:..,.I}JI
..rL.}/1 1:.__.. ~J
y:.._. ,~.:>ı
,..ı .:L!L!. ..,ı. .r.-l.ıJ<>ı
J:il.lı ,ı,..ıu 0,ı,:.
i<'U)L..< ei-J <,r-JI Jı.UI
,> ,ji,.._JI ~ .,_,t.,J,.UI
.ı,.___._. ir'
-Di sala 1968'e de, Abdurrezzak Nayif
dixwaze Seddam OAhmet Hesen Bahri ji kar
bixine. Le bi ser nakeve. Bazdide lngilistane.
Abdurrezzak Nayif ji hela konsolosxaneya
iraqi, li London hat kuştin.
·•'-'""' Jl..ıl ~
.;_,(--11..;-.J--JI ,u-r
,UI._;)U.l., 0 ,w.} .}I_,JI
..ı,I.;JI._;I;)I"'""'...WI..,J<
j,_..;\yy')L.i..il.lı).!~J
.r',..O .... L .ır- .,.1
- Roja 11. 11. 1989'i, serokvezire iraqi,
dixwaze bi weziren swediyan re rOne. Ji bo ve
yeke te Stockholme. Le mirovek derdikeve
ber wezire sweöı O bang dike. Eger hun
wezire iraqi qebOI bikin, eze benz'in bi xwe
werkim Oxwe bişewitinim. Dawi wezire iraqi
vedigere lraqe. Le beri ku vegere, fermana
kuştina wi kes i dide. Ev kes Ferid Saati ye. Ji
bo kuştina Ferid miroveki bi giradana konsolosxaneya iraqi li Stockholmete girtin bi nave
Meytham Cevad Taberi. Ev kes beri ku dest
bi kar bike, kufş dibe Ote girtin. •
i11A
CJ~ ~Wl ....--:-'ı, ,;.ı.:.J
.,,._ıı..,ı."",;..:b,0
~.Yir-Jitılt,_ji..:-.U.ı
..,.t..)ı.;ıu.4""" t..,J
0.u
~
•.k.)l:J i.u
~,
-1
i<'}•.i....,..Jiyi_,JI~,WI
~ .,.J'L 0"--fi,.JI .r'
.,:ı..:..,.. 'ıu ı' .,.:.5 "-"-'
,U...}..S,t.,JI.J.I,.! ;,JJ,
.,-i I,LD ,,.ı,_r
yi,._JI ~,t;....JI yl..
~ ıl,:._Jt rıJJ ı,;~Lu
ı._,.,.
ne
j,Jl,i._.ll~l.ı....i,t.p..:.L ...
.f ,4-JI .J.L.o ..,J< yi_,JI
..-ı•_.-.r;,.:.J~~..:.J,G-,
ı,,.. ı ,.p;,
t....ı.:...&,~ıt>;;~;,wı,..
"""' 4..:.i ..,ı.
.;,•t:-11 j>l> '''"'' t.~
..,.u
.;,,ı., .:.L!.L:.,, J.w
.rL~ı......,,t},_.
~ı__, y"-fl,-JI .:.IJ.WJ
.,..JiiJ...r--.::.;LSl.:>..:..JI
YJr> ;ıu'i Yr .;.~.&4
.,jl:...!l,JI.}
~J!.:ıL:...."
YJU.
-0
ww
Çakirina yan ji xwe amadekirina ji bo
xwe casusiya (diziya) tekniki ye. Mirov dikare nim Oneyan behtir
bike. Weke li lraqe ç{ıkirina çeke kimyewi,
weke li lraqe ç{ıkirina santrala atom e Ohwd ...
ç{ıkirina topa qiyamete, bi
Beguman Iraq, di van kar Okarguzari yen
xwe de, çi di lebat Otevgera wi ya dizikirinen
di ware tekniki de be oçi ji di ware kuştin o
cinayeten wi yen porıtiki de be, wi van tiştana
bi zanebun Oagahdariya axayen xwe kiriye.
Yan ji serrast bi rizabuna axaye xwe. Ji xeyni
diziya tekniki Okuştinen politiki, wi diziya
REWŞEN
; /~ _;l,.._l.!_rlk:...JI JC~-t- O
J_..!JI.} ,-l:JI ,\<.;. ~ ~J
.r' -,.,,;.;LL l j r'J Lı YI
IS..:ı~~J~I~I
ıı..}.Jlrl»~ ıf;ll ),..ıYI
..s w.:..., ı,.ı,j-..Jı.ı..,..;
;;...L.....JI.,-i4.:.>W ;,-s
ıS->~ .ll:...;, u.:;!"' r~
ı.:r.-Jl:.--o.J..ı._:.lu-;l"ı~'il
w~ i....L.;: • _,.at.Jı
~ı.l..J,y,..vı,~)fl
0--'; r
~ı,.._ıı,.,.._ıı~,.~,
~L...
(r._r-&,t->)i...Lr-
.;..,u.., jl-;)lJ
~ .ı,w c'r J/'1~ rü
J_jj .lı..!,
~~t..~..Jı.;ı)'",4.i;~
J~'II.;..~IJlS'JirJWI
~L-;YI.:..t.....ı.a.:...LI;_..._,
l>,r."'---' .,;-.!'ı ;ı,.....r.!'.
.5J~~_,~I_..JI.:..Ir.l,;...J1
~tA.-114..........6;'/I~.)A
ı.:ıı,·~~~-~._,~,,
ı.;,._,U.,_,t.,J,.l!l.;.;lf
JuYı •.u,ı:....ıll.;;..;~ı..:ı~ı.l(.ı.!.!IJW~,...:.;
.ı,;wı:ııı
ji,.._JifW ~~,L.ı.Jiı}uJiwl :fl,ıYI~ D
~~~~-~>ltıwWYI~~.ı;ııJl!li.ilu.t"'0l~y
.I(+JI,Wl.ıJ..l4.ı...J J1. ıAıJ,;...I,~'·"'ıJ~
~--~~------~·:_~_·~·~~lıJ
e:---l,;.LS-._,.>}...::._;.._,~..?J
·ir-> ...,_11
J_,.ı.L.-1 ~)'IL)l__JI
~~~ı; 1 ı.;.__ii.;.....U-\
•Ha.i.:_._ll
'ı'l.i.ri;A\'1~~,
,_,:1:--JI.:,Iu..)•~l:->WI
..;ır-ıı,ll;.;J.J._,...t.,ı,.u•
J.:.i--1'~v,_..;,~'1
.::-- .:.ıL.;\'1 ~ı..~,
~ ,_,.JL,-
d., ;"-'--< ... ~ı
.r'Jrı,._.,..;;><-o,,.
"'.;ç..jl j.JL-, .).s'-'<"->
,~'l'~ı,.ı,...s'iı,
.,~'i.,ı...:.JI..,J<~I
Jlr-JI ~ı, .r' t.l..,.,...,)l
.;.....-,:-...,.;,.ı.ı,.....,ı,),;
..:.t-ll~~l.)i.;r\11~;
.}-< ,_.;1_,;..<\11 JıG- '" l..l
wC ,ı AJI..,--> _,_.ı r)IJ"
r1...1..-J"Yı..;; U .:r---> rt~
.d~ '')ı~ JA;;ı;,rWı..S";J~I,:,r.;l
, .ı~~ı---J1~ 1 GWI
JlLilı il:.i.JI .r.-l.ıJ<.UI
j_,..ı_JI ,j~;-b
,1~ i:)r~ u:_..;....JI ..:ı4>
~Jl,; ..:.\):..•--! ~l...:ıl
~~ _)l_r(' U""l .h;L.> ~
~~~~~l..:ı~j
,I,UI .;<
Jt,;i'il "-l,W
4-i-lk\
JS
;J_,iJI.ı!li..:r--->.1.:-)'.J..:-.!1>
Jlj)l ~ ..J }~ .ı,.uı, ~J, ')lı
..ı....,;.-::.J ~~, ~r.il ô!JI .r'l
...w-,.ı,rwı.,:,.-')lı.r...,J.,4..:.ı--"'-·
.;,;..!._..11, .J.-.o-11 ,.!)' v~,.,.._,JI
·~~')ll
;;~\'ı..:.u,;...,ı.ı._;,
;t:.,-.~ı..,ı. ._..;.,;.Jı.wı <.;..'iı
t,~, ı_.t:.i~JO.rj~
0 y.jl:JI ı,:,L;..,J<
.r..-.Jiu-"y..JI.;,-o'ii..,J<ı
.:..ı.........ı..-,..:.L!.l..!..r.~-I.:!J~
·«~I.SJI ~)
.:..,;S.),L,;-'il~t.l.
pisporen çekan ji kiriye. Helbet disa ev yan
dizi ye, yan ji bi dile axa hatine lraqe Okar
di kin. Ev tiştana hem Orureşi OdurOtiyen im peryarıstan e.
Erne bibejin ku di dijminantiye de, minnet
Omerhamet ç{ınabe. Seddam li Helepç{ı bi
kemani penc hezar kurd kuşt O Kurdistan
weran kir. Le dengek ji we demeket . Pişfı
Helepçe disa Seddam Helepçeyeka din ç{ıkir.
Le ve care yen hatin kuştin ne kurdbun. Ma
loma denge we derket? Di navbera majOyen
10. 01. 1990 O23. 01. 1990'i de li navçeya
Ahvar-Nasiriye-Basra OAmarade, 10 hezar
.}~,~~~'
.,.,..w y
ı,
_,JI.:.~I,:JI
t._;.iJ JI,...U; JJ~I j,.Ut
,Y.L.JI.}.ol~lıJ,I;.iJI
~I,_J ~~.;!Ll~ u_;yı
.:.~:· ~ ..,;--;~
u-1' j,...;
.._r...ı_.II~L..~..ı._)l.;l
~..;ı,..ıır~ır--"J~
.};.>-- ~ ıtıA t};>.JI ~
,_ıJ..ı....;._.rtA'Jrlr.-YI,~I
1.--, '.)'
p
J'-<4 rl,ii!
~..::...,l,jL.,.._.,i:.)~~
..sJ-.---JI~.,.~I r~
.,w,
r[.b:..JI..Jy~~L..~J.)I
,,_;.....;ıp..-"" _,.II_....JI
<J,_,,~)l->YI:S..:ıl;.........JI
.;,;y...
;...;U..;.~,.._.t.},;
J--·_,.~<,,.,._!1
.:_r-.s.;; _,.-WL.,
;,;-..'>'ı;ı,..~ı;.;.~
u'--1'"~'0->
.;,ü)l.__llbl..;L...I~--4..ı...JI
dWl U< cu.l!l t,;L i,lı.l!l
~~l-u: ~,?. ._ç_.s-.JI
c)lr-JI.,- 'il ~F! H,_,
~~~~.i..JI,.o..L')IL...
~~y~~)l.;,j~')l
;ı:,ı~ı~~_,-...)~
~~ ....... ~ı..ıJ,\'\YrrtJ:
.;,;4 lo''i.}I_,JI,U;;Ji;}A...
w.
Helbet tişten ku rojnamevan Ziya Musa
dibeje, tişten xwedi binyad Ospartek in Orast
in. Mirov dikare çend misal Onim Oneyen di ne
bide Obi dayina van ni mOneyan mirov dikare
doliwgeriyen imperyalist O Seddam pevre
mehkOm bike. Ma qey van doliwgeriyen
imperyalisti ji bere de nizanibun ku Seddam çi
mal e?
1A...JI rt...:i~ U. r,ı.:. 1..w.
1
~...,..,I,LII":"'":"""II.)IıYI.r-JI
~,--JILy.:.._JI_;U ·~
;..y..uı 0 ı:4w~ı ~ J:ı... _,i Jıii ~,...J14ıWıo
i:ilrJii;li.JI~.:...ıil;ili.:r.JIJJA~.:.I.j;ii~,..._JI
te
.')4.:j4j.:ıı1J~LJI~
l ..... , ..s,ı,-:.
;
we
.,u,
yi..:;}"'"
.c
ul,..ı.....t;;....;L-...._,l;--- 1 ~t..)
>.,-t'-JI ıJ~I -eL>~-
J!._Jl
.:,t..,J..;.....li01W.,I: .}1,.._·:
;}jJ.;.....ı:..ı.:.....I,,.:;..~4.;\S
'<.r.--.J'..r. ,w
r.r~..._..ı
ı
i}A......JI JwL.., e'li...JI<il
.
ı
.j"~ji_.JI'-:--ıl..,l:..JI.:..l:.YI
~-,-..> ,_,,.., Jwı
.,:.0}1
_,--' c)I_,JI _.,A..JI
ro
-·i
~ u,LG...Jı '-:'~~ iii'IA...lı
....iu...:.;.~\'\1'\rL..c~ı
.ı,uı_.;ı_,Jı.,-ı.-ıı:,.,.wı
•j~ı,.:r-->-~1~
~ı..ıJ,t)..i._II~.,P-!..:ı
~ ~r-11
.:.lW-11 4J _....ı
~1.:-- jip,-
t;W ~1
ı_.l~ı.}tr-i~I4J_,..ı....JI.;-ot
i)i-11
~ ~ o ol ...ı..:__.
.;.Wit}.!-!1~ •,ı....-;,
~,ı_,......:.~..ı..:....l,.~~
~l~l..ı....llr.j,~
,jl.J,;;.I,;l.,W.,Iı.}lr-JI
y.}lr-JI.,-1,-JI:,_,.wı
,...._.;~,;.;.ö"<)ö#
.}-.: yrJ1.;~14..,~ ı,sA'
c 1rJ~ 1 ~~,;,..~ı
;,,.,.._ııJ-1, .>,--> .ı,ııı
~.:.L..J..--;~..00~ ~
.>,-->•I,UIJL..,L,o.:.,0-
kesen ereb ji hala rejima iraqi hatine kuştin. Li
ser ve qirkirine roja 12. 02. 1990'i de, beyanek
derket li Swede. Ev beyan, ji hela Korniteya
Parastina Ma fe Mirovati li lraqe-Şaxe Swede,
hatibO derxistin Obelavkirin.
HeJbet haya we hemuyan ji van tiştan
hebO. lro be riza gele li hereme, bi tevkariya
rejimen paşverO re hun ketin nav ve navçeya
me ya buhuşti. Le dive neye jibirkirin ku
"Hesaba mal li bajer naye. •
- Raperina geli d' tirba we bikolel
Rüpel47
Kovara
Yel(ıtlya Rewşenbir6n Welatpar~
Kurdistan
GuiA Silopi
Gullı:
Nave xwe ji REWŞENe re ooje!
Silo: Nave min Silo, kure Reşo'yi me. Ji
devera (mintiqa) Silopiya me- Botan.
Gullı: Tesala çend dest biledana tenbOra
kir?
Silo: Tene B. Botani. Denge wi kurdi ye.
Di gel ji, ew doste gelexwe ye. Ji gotina wi
diyare.
ve
Mana nave tenbOrakod (senduq) e. Devera tenbOra bi xwe Cizira Kure Emeri ye.
Nave wi yeresen Mir Ebdileziz Emer Bohtani
ye. Evdever bi xwe dibe se pişk Opar.
al Botan
bl Tore
c1 Beriya Merdine
Dibejin ku tenbOr beri 3000 sal li Kurdistane hebuye. Ewbi xwe (tenbur) keça sitara hindi ye. Oji Yunanistane heta ku Hindistane ew teknika avabuna materyal Oaleten wan
nezik Oweke hev in. Ji bo nimune Biziqa
yunani, Tara farisi Oweke saze, ya ku tirkji
kijan dengooji hez diki?
ww
w.
Gullı:Tu ji
Bapir, le ji dengoojen nu?
ne
Silo: Dema ez çar sarı bum, ledana
tenbOra ji biraya xwe fer bume. Çakirina tenbOra ji ji Seyda Osifi fer bum e. Ew Ciziri ye.
.c
ve
Gullı:
we
ve
Ez bi nivisare dixwazim behsa tenbüre bikim. Ev ji, ji ber kubapiremin tenbOrvan
bu Ocarina tenbOr çedikirin. i ro ew 95 sali ye·
O min xwest ku ew hindek behsa tenbOra li
kovara REWŞENe bike Oji ber hinde min
hevpeyvineke kurt li gel wi berhev kir.
Silo: Yen kevn, weke Seide Ciziri, Meyremixan, Remezane Ciziri, Elmasxane, M.
Arife Ciziri, Hesene Ciziri, isa'ye Berwari.
te
U Kurdistane gelek amur (alet) hene.
Weke; zurne, bilur, tenbür, kemençe (kevanik), Od, meşke, duduk, dehol, def (bi xiş
xiş), zengil, kefçik ...
om
tz'en6dr2n !l(Jırtft
Kevlntlrfn TenbOra kurdf, rQ }1 dar,
kod }/ kundlr e
ve
xwe re paşiye kirine mal Omilk. Bi saya
sere dengooje mezin Okehniya dengoojen
roja me, Mihemmed Arife Ciziriye nem ir, tenbOr li Kurdistane Oli Rohilata Navin belav bu.
TenbOran Kurdi Li Botan
Nav
Tel
Perde
RO
Materyal
Ten bOra Girover yek (tek) 19
Çerm Dar
TenbOra DOkodi DO (cot) 17
(cot)
Dar
Dar
TenbOra H~kf
Dar
Dar
TenbOa Giroverf
dO (tek) 23
(tek)
~(ot)
17
Dar Kulind
(cot)
(cot)
TenbOra H~kf
du (cot) 14
(cot)
Dar~
Dar
bikun
Ciye ledana tenbOra di civaten kurdi de
diwanxana civate yan ji li hundire malan e. U
şahi Odawetan bi kar ne dihanin, ji ber ku
denge we nizm e. uşuna we, dehol ozirne,
kemançe yan ji weke li dorhelen oldar Omuteessib erbana teriqi ya zikre li şahi Odawetan bi kar dihanin.
Penc tenbQren BotanT
REWŞEN
RQpel48
Kovara Yekitiya
Rewşenbiren
Niştimana
co
m
xwe
binase
Piştiwan
Şari
Hewler dikewete deşti
Kurdistan. MejCıyi binyatnani Hewler digeretewe ber le
heşt hezar sal. Yekeke le kowntirin şarekani cihan. Beri pişt
ewey şari Hewler, şaxeberze
kani rohelat Cı çiyay Sefın Cı
hawina hawargekani Mesif Cı
Şeqlawe wtavgekani geli Eli Beg
Cı Bexal e. Beri peşewey şari
Hewler deşti pan Cı pori başCır e.
DaniştCıwani şari Hewler nezikey
yek milyon kes debet. Deway
ewey rijemi Baasi faşist desti
kird be guhastinewey xelki awayi
gund Cı nahiye w qezay rojhelat
bo şari Hewler, be gorey plani
bistem (Xitt El-lşrin). Hewler be
direjayi mejCı dOçari dagirkirdin
hatCıwe le ber herişekani Aleksanderi Gewreyi greki w dagirkeritirk Cı ingirız Cı heta dagirkeri
ereb. Hewler nawe nawe twaniti
te
we
.
başGri
be dest dihenin. Rastewxo debestrenewe be dem Cı dezgay
dewreki koneperestaneyan
biniwe. Le birri ewe da, serokxanewadey ew xel Cı tirehozana
ke destelati diniyan le dest ew
cegayi berzi miriyan pe dediret Cı
cegay mitmaney fermanreway
iraqi ne. Herçenda ew bizOtnewediniyane le kati xoy da, le
formeki netewayi da seri helda,
le kati bizOtnewey ofi xeli neqşe
bendiyeken be mezhebi heqqeyi,
tesewwCıfı le nawçey şari Silemani da destipekird. Katek serokekayan be nawi Mewlana Xalidi
Eskeri giraw dOrixirayewe bo
Erebistan. Ewsa miridekani
Heqe bo xo pişandan le diji paşa
le dewrOberi salani 3040'ekan
xopişandan sazkird Ojin Cı piyaw
le bergi cunya da berew deşti
şari KerkOk O Hewler hatin.
Duway serObinbOni sali 1958'i
te mm Ozi iraqi wnemani destelati
padşayeti ew xanewade xelekiyane, beşeki zoryan le şari Hewler
OKerkOk niştece bCın. Ramyariyi
w.
ne
henaseyekbidatkolkemirCı paşay
xelki xoyi fermanrewayi şar bigirine dest, bo ni mOne paşay Kore.
ww
Hewler her le mejewe çaqi
oli (dini) buye. Le serwexti deshelali Xaçekan pitir le yanzdeh
der le şari Hewler da hebCıye.
Esta le serwexti desthelafı islam
da, tenya yek yan dO der mayitewe w le birri ewe da p~ir le bist
mizgewt heye esta. Wek yek dO
fergayi dini (medrese) bala her le
konewe ewane idarey mizgewt O
fergediniyekan degerin Ole jerdestiyanabritinlebO~Owaykomp
rador dewlemendekani şar. Ba-
zirgan (tucar) yaxut xanewadey
serokxel Ohoz le wana: Neqşe
bendi w Berzinci w Sucadi w...
hetit.Yarmetiy daring le layan miri
REWŞEN
B.
rijemi iraqi, komari helsta be
misogerkirdini pare w mulk Cı
destelati berewebirdin bo yan O
leşarda niştece kirdinyan. Axa
Oderebeg Oserok tirewhozi gundekan, esta le şar da dewri konteraçi wbazirgab Ozengini le şar
da. Beş9kyan serokeaş Oxofiroşi rasteqine. Xelki hejar Ozehmetkeş, sextirin Onaxoştirin bari
jiyani rojane debene ser, zorbayan le dewr Oberi şar heremeki niştece bOn. Le bareki zor
seretayi da dejin be elektrik, be
aw, le teneke w berd Oarneri
herzan xanO kalokey narek le pafi
yek dirOst kirdiwa. Zor car duçari
ewe debi n ke be siwari ker Oesip
aw bigezinewe yaxut elektrik le
hali şeqami sereki be şew çetal
ken Obidizin, bo tozek rOnaki
şewan. Hezaran xelki aware w
koçker le şar da, be em şeweye
niştece bOyine. Gereki milliyanwe. Her roja çendin caran, le
layan dezgayi şarawani ruswa
bibOne xelOzi şorişi aşbetafi wway
aşbetalle layan serkirdakanintoqi
wencam; ne gund ma wne şoriş!
Esta jiyaneki qonaxseretayi w dur le hiwa w gund Cı xer
Oberi sereta yi w biçOk, ke beşi
niwey mafOr O kargey kaşi
(mermer), kargey şiremeni (elban). Hewler nawbang e be
meywe w genim danewele
Le hemO nawçekani Hewler Cı
deşti Hewler, deşteki be pit e bo
danewele. We nawçeşaxewiye
kani Hewler be naw bang e be
hawina hawar O awi sazgar.
Zengin ele mer Cı malat Oajel da.
Xelki Iadeyakani dewr O pişti
Hewıer zorbeyan jiyaniyan bendebe mer Omalat, bexewkirdin
Ocotyari.
o
o
Şari Hewıer, wek hemO şa
rekani Kurdistan, le layan rijemi
iraqi her le dewr O beri salani
1960 da, gemaroyi abori le ser O
bizOtnewey abori w kornalayati
le ew peri sisti da ye. Xelki zehmetkeş bakar in O çaweruwani
hiwayeki tazen.
Rüpel49
KURD li
KURDISTAN
-BERE 112
SALAN Bl
ÇAYEN
BIYANIYAN
ber'
Em Hjlr niv1sarek d1rokl Okevin ku j Vd 112 sal
liser lcıJrd OKurrJistanl hatiye
nivisandin, diweş1nin. Ev niv1sar, di sala 1878'1 dej almanihatiye wergerandin S8f zimanl
swfKJI Oçap bOye. PirtOk bi nav' 7urkiet i Vara Dagar (Tirkiye Di Rojln Niha de) bi zinlani
şwldiya kevin hatiyB nivlsandin
..
.
.
co
m
Rewşenbiriln
·. Ev pirtt1k li Swldl, Hbajarl Stoclcholml ji hlla P. W. .THUNMAN ji almani hatiyB
Wflfgerandin. Niv1sevanln alman In pirtOkl bi navln FR. Von HELLWALD OL C. BECK,
du kesin.
Nivlsar di pirtOkl de, dipişka bi na vi Mezopotamien Och Kurdistan (Uezopotamiya
·OKurdistan) de hatiyB weşandin.
Her çend di pirtOkl de d1tinln ne objektFfl yin dfrolc1 hebin 11. dfsan m1na belge O
wes1qayeke niv1ski, ya bi çav6n biyaniyan ku ji vl112 sal beri, liplnUs' ketiye, xwed1
gir1ngiyeke berçavfYfJ.
Dema dag1rkeriya tirk O/aris, bi ser kurdan de hatiye, kurdan xwe spartine çiyan. Ll
beli xwe ji spartina çiyan, çi lrişlrlmirin11i dijminln xwe ne dane. FeqirbOn, hejarti O
we
.
Kovara Yekitiya
rebeniya girseyln kurd1J1, rewşeke sosyo-dramat1k1YfJ ku di niv1sar§ de bi berfirehi sa/ix
dibe. Nexwe ev rewş, ji wl demi ye ku heya roja me ya iro, bi tund1 berdewam e?
ku mirov ni kare ew stern Ozordariya wan axayen kurdan, ku li ser van
cotkaren bindesten reben zilme dikin, bi wan bide pejirandin. Mirov bi
hesani dikare bibine ku ev gundiyen reben, bi awaye rCı OrCıçika (wece}
xwe Obi awaye axefa xwe ya kurdi, ji andamen rasti yen şaxe hoz u
eşayiriye cuda ne. O ji ber ve yeke ye ku gundi nikarin xwe bikin
andamen bi esil en eşirete. • Weki dihete ditin, tene bi sere xwe
hewildanOçin, nikarinbibinsedemacudabOniyaevherdupişkObeşen
geli. Her wisaji awaye laşe cane wan Ozaravaya axiftina wan p, li ve
dere roleke giring dileyizin. Yen eşir, xwedi rO urCıçiken gir i xav ubi
goşe ne. Xwedi eniyen pehn, çaven şin yan ji çaven qer en kOr i ziz
in. Her wisan ji xwedi bejineke xeşim Obiryardar in. U hember ve ji,
goran weke me Opiri caran ji weke grekiyan, xwedi rCıçikeke pir nerm
in. Misyonere bi nave H0rnle ku di nava wan de Obi taybeti ji, di
navçeya bakura rojava de uher di san ji li dorhela gola Ormiye maye,
salixa wan wisa dide Odibeje, •kurd xwedi laşeki geleki bi hez Oquwwet
in. XwedişanOmileberfirehOtene(rengeçerm, ten}wanreşe. Poren
wan reş in Odeven wan mazin in. DirCıbe hovan li wan çaven wan en
reş i biçOçiki dikeve. Carinan ev çaven ku ji form Oawayen bingehin
cuda ne, heya dawiye tiji bi bir Obaweri Obi biryardan xuya dibOn.
Avahiya laş Ocanen wan geleki bi sazendi O nizami xuya dike O
helwesten wan li ber çaven mirov çi nexweşiyeke dervaya bajarvaniya
mirovi diyar nake. Ew xebat Olebaten wan en geleki sext Odijwar ku
ji dema xortaniya wan destpedike, çi caran nabe astenge gihaştina p
Otemeneke (emr} direj. Piri caran temene wan dibe 100 sal Ohina ji bi
bir0hest0bilaş9canexwe, geleki liserxwene." Richp, vangetinan
Hıamle yen li ser kurdan rast dike Obi serzedayi ji dibeje, "ku ez li çi dere
dunyaye, weke li Kurdistane, ji her du cinsen [Jintmer-w) miroven kal
Opir, wisa miroven lihev Oxweşik, min li tu dere ne ditine."
w.
ne
te
Girane ereban li bakura Mezopotamyaye kurd in. Ew li başOr O
bakura beriyen Ermenistane Oli ser navçeya çiyaye farisi-mezopaotamiya, li herema tixObi dijin. Ev şOneware binecihi Odernaniye ku Karl
Ritter dibeje heri hindik bi nezikahiya 1300 mil çarçik (1300 mTI kare)
heye, li hem Oder Ociyan bi nave Kurdistan di he navandin. Cih Owaren
ku Moltke dibeje ku erden bakura Kurdistanaresen pek dihene, dema
xezeke ji Diyarbekire ber bi ser Merdine, Nisebine, Cizire (Cezireh ibn
Umer}, MOşe, Paloye, Darindeye, Mereş OAdiyaman'e, were
kişandin, hinge di yar dibe. Girsen heri berfireh ~n gel, li hala heremem
fa ri sOOrOsan, li navçeyen tirkan bi ş9weyeka niv-serbixwe dijin. Dibejin
hejimara kurden li hela Tirkiye, milyoneki heye. Ji ve hejimare491 000
li erdima Amede o357 000 Fli hela erdima Erzerome, yen mayi ji li
Anatalya ye dijin.
ww
Kok Obinyada kurdan hina ji baş ne hatiye vekolin. M. Wagner
di bej edibe ku kok Orega gele kurd ji gele ari, ku ye herdem li Kurdistane
binecih bOne, hatibe. Ku gele kurd ji ew gele ku greki wan bi nave kurti
yan ji kardOk dinavandi n, hatine. Revok ku ji bo arişbirina ser dijminen
xwe ji, jihevdeketi, di nava çi yan de ji her dem gerek... kurd bi xwe ne.
Yan ji mirov dikare bibeje dagirkeren zorker en ku hatine nav welate
wan, xwe tevli wan kirine. LeçOn Onezikahiya zimane kurden resen bi
farisi, ni şan dide ku zimane wan ji beşeka irani ye.
Kurd ji du şax yan ji du milen bingehin pek hatine, ku ji wan re
dibejin eşiret yan ji şerbaz Ogoran (bajari, niştevan, niştecih, ye li
navenda şOnewareke jiyane bicihbOyi}, yan ji cotkar. Her du şaxen
peşi, çinen serdest Odesthilatdaren kurdan pek dihenin Oji ew sekuya
xwe ya bilind zextkari li ser goranen ne-şerbaz dikin.
Rich ji bo jiyana van kurden cotkar dibeje, "bi rasti ji leqiri O
hejartiyeke dijwar e te de ne. Jiyana wan Ojiyana reşiken li Arnerikaya
Naverast (West-lndien} pir neziki hev e. Ya heri xerab Odijwar ji ew e
REWŞEN
Vambery ku bi gerokiya xwe dihete nasin, dibeje kurd ew mirov e
ku geleki caran lawaz Ozeif e, le xwedi bejin Obaleke rind ü ciwan
Rüpet 50
Welatparözön Kurdistan
e. Xwecfı rO OrOçikeke wele ye, ku ev rO OrOçika heri bawermend tene
li ser nijada kevin amedi-farisi heye. Bele kurd bi ew bejindirejiya xwe,
bi ew leçOna xwe ya lawaz, bOyenişana fızyonomiya kevin a faris, wan
peykeren diroki li bajare Persepolise [bajare kevnare ye ku li bakura
rohela bajare Şiraze li Ecemistane ye. Ev bajar beriisa di sala 5001 de,
ji hela Darius hatiye avakirin. Persapolis geleki caran bOye paytexte
hexamenşiyan (550-331) Oberi lsa di sala 330'yi de ji hala Skandere
Mezin ve hatiye kavilkirin-W] Oli Şahpura . uhindek ciyen di ne ji, mina
dirObe tevlihevbOna nijaden tirk Oereb, iraniyen [Bal! Ne tene faris! w] roja me pekdihenin. Tişte ku bi taybati bal Oserinca mirov dikişine,
çave wan e. Çaven kurdan wele rind O ciwan in, ku mina çaven
hem Okoçaran xweş dibirisin. Her wisa xwecfı çaven wisa tirsnak
O xapinok in ji.
Kurden rohele bi van qabileyen eşayiriye hatine parvekirin: hekari, zibari, şirwan, rewanduz, bradost, baleki, mukriO bilbas. Ev
duduyen dumahike, li Ecemistane [Persien-W] diminin. U başOr
qabileyen eşayiri yen bi naven caf okelhoren-xwecfı gelek peya hene.
Aşitan ji li başOr di minin. U tıela bakura rojava ji, qabileyen eşayiri yen
bi naven şikaki, heyderani, melayi OeelaiT diminin. U sere qabile O
grObokan, serokeki yan ji piremereki wan heye. Ji wan re di bej in; emir,
xan, beg, axa, mezin Ohwd. Bi nirx OqiymetbOna malbatan ji, ji bav
Okalan wan dimine. Her dem li bakurdan kal Opire wan en qabileyen
eşayiri, eger ji malhata mirakiye ji nebin, disaji xwecfı cih Obihayeke
heri berz in. Her şev di mal yan ji di kone serek de miroven heri girgire
yen civata wan dicivin ser hev. U ser mehfOre di awaye nivçembereke
de rOdinin Oji we tijuna mina toze (pOiwer) ya ji RewandOze di qeiOnen
direji de dikişinin. Gava yeke xort were hundire civine, deste hem O
mazinen xwe maçidike Omazin ji, ji eniya wi maçi dikin. Eger ye hati
hundiri, yeke bitemen be, hinge (we gave) tenebi deste sereka qebila
eşayiri digire Oyen li civate rOnişti ji, deste xwe di bin eniya xwe Obi vi
rengi silava wi hildihanin. Dema serekek ketibe hunduri, hinge civat
radibin ser xwe Oheya serek xwe danehane OrOnene, ew rOnanen.
we
Kinc Ocilen kurdan li gor şOn Owaren ku le dijin, ji cil Obergen din
ci he Ocuda ne Oli gor ser Oruyen wan e Oli wan xweş dihe. Ew kume
bilind Ozer ku kurd didin ser seren xwe, li hem Ocih Owaran tuneye.
Lewra li Ermenistana Tirkiye Oli Ermenistana Rusya ye, kurd xaviken
sultani ji li seren xwe dipeçin. Ev ku me ku me dawi nimand, ji paç yan
ji ji şaren badayi, bi awayeke ne rekOpek le disa ligorakefa dil, çep
Orast li ser seri peçandi, di he jidandin Ogirada n. Ev giradana li ser sere
kurdan, wan ruyen wan en bi rih Oriç, hindek direj xuya dide O
dilxweşiyek berdide ser ruyen wan en xav, ku li ber tireja tave hatiye
qemirandin. Her wisa ji ev giradana li ser sere wan bi wan cil en wan en
din ku li ser bejna wan hene, bi ew kirasa reş Ofireh e pinakiri Odirej,
bi ew şale (pantolon) fireh ji mOye bizin (merez), bi heşOyen (çaket) kin
Okurt Omilfireh, geleki lihevten. U ser vana ji kurk Oabbayen xwe yen
direj li xwe dikin.
taybati ne. Van dewlemendiya navan di ware vekoline de rewşeke
gelarnşeyi derdihane meydana. Dema ku dinava her qabileyan de, bi
kemani du naven malbaten mazin dihen ser ziman, dibe sedema
dijwariya li ber vekolingeran.
om
Rewşenbirön
.c
Kovora Yekitlya
et
e
U cem hem Oqabileyen eşayiri yen kurdan, her dem serek ji bo
xelat Odi yariyen ji gundi Oji gunden ciran werin, vekiri ne. Endamen
qebileyan, ji beg Oaxayen xwe re pez yan ji zad Oteneyan zevi O
bestanan mina di yari Oxelate dihenin. Her mireki kurd, ji bo bi cihanina
mevanperweriya xwe, roje 30-40 seri mih Obaranan se~adike, ji bo
pilawe ji 4-5 elben bi sari riz Obirince dikeiTne, çend gurz Obaqen tijOn
Oelben qehwe ji ji bo peşkeşkirina mavanan arnade dike. U Rohele
[Orient] ferheng Otoreya jiyane, li ser dewtemendiya liserhev civiyayi
radiweste Odigere. Miroven mazin en di nava gel de, bi ciwanmerdiya
xwe ya di ware mevanperweri Omalmeziniye de, dibin xwedi nav O
deng. Bi vi rengi ji ew xelat Odiyariyen mal Opere ku ji wan re dihe,
kemek disa vadigere ji gel Oşeni re. U Ecemistan Oli Tirkiye heya şah
Osuttan ji gelek caran dest didin ser mal Odewtemendiya miren mazin
Ogirgireyan civate, ku dewlemendi di desteki de ne cive ser hev.
HemO kurd, bi tevayi, hem jin Ohem ji mer, ji rengen jindar Oçir
hez dikin. u dorhelen başura Kurdistane, peyayan kurd fıstaneki
qeftani ye fireh di renga sipi Oqehweyi li xwe dikin. Di bine wi de ji
fisteneki weki kirasa tirkan dirOtandi li ser wan heye. U ser vi kirasi ji
li pişta wi kembereka ji çerm ku ker Oxenceren wi li ser rOdinin heye.
ww
w.
n
u baküre rojavaya Kurdistane, cil Obergen kurdan li cil Ogiradana
tataran di çe. Giradana cil Obergen wan en li herama çiyayi, ya li dorhela
naverasta çeme Amede ji li erehan di çe. Her wisa ji çek Oçekgiradana
wan ji wele ji hev cuda ye. Çeken agiri yen wan [ç91a debançe Otifingan
dike-w] geleki neqenc in Okem dihen ditin. Heta li cem mal Omalbaten
wan en dewlemend Ogirgire ji, pirani ya caran, ji her deh mirovan yek
tene xwediye tifingeke ye. Le bele suwaren kurd li Ermenistana Tirkiye
xwedi cOreyak ri men direj in, ku li ser sere wan keziyen reş en badayi
yen ji mOyen dOva hespi yan ji, ji hiri badayi hene. Gel ek ji wan xwediye
şOren xwar Obadayi Okeren fireh i direj in ku je re dibejin xencer .
Sereken eşiran gelek caran xwediye debançe ne. Nave barOda li cem
kurdan derman e, ku wateya "dermane rehetbOne" ye. Mertal ji li cem
kurdan diheditin, le li helabakura Mezoptamyaye mertal bi kar nahanin.
Xaniyen kurden koçer ji cawe reş ç9b0yi ye ku je re dibejin
(Qaraçadir). Xaniyen kurden demani Obinecih ji, ji xaniyen nizm en
keviri çedibin. Kurden li bakura Ermenistane ji, li havinan di konan
taybati de dijin. Konan van kurdan, bi her aliyen xwe vekiri ne Odi bine
wan de daren direj en çargoşe çikandi ne. ubine qatiyen wan ji, cawen
di renga qehweyi hene. Her se dorhelen kone, ji qamişen bi hevOdu
ve giradayi di he girtin. Benen ku pe qamişan bi hev giredidin, ji hiri yan
ji ji bene hevrişimi ç9b0ne. Eşireten kurd ji du beş Opişkan pekhatine.
Beşa yekem beşa sereke Obeşa dine ji beşen be~ertir in. Mina ku xuya
ye goran bi vi beşe ve giradayi ne. Her qabileyen taybeti, xwedi naven
REWŞEN
Xwarina rojane ya li mala kurdeki şad Oşen, kufte Obirine e. Anku
ye mi hi ku bi pivaz, şir Oisote tewerbOyi ye. Weki dine
ji birinca kelandi, goşte biraşti ye berxi, penerO şir ji xwarina rojane ya
kurdeki ye. U ser seniyeki çar yan ji penc kes dixwin. Pişti deste xwe
dişon bi tiliyan dikevin ser xwarina bi ç9j Odixwin. Pişti yen bi temen
(ango kal Opir) Ogirgire xwarina xwe dixwin Obi paş ve dikişin, dOre
teyfik Osenikan ji mevanen beşa be~er re dihelin. Disa pişti ku evna ji
ter dibin, hinge dora berdest, hejar Ofeqiran e. User xwarine re deste
xwe dişon O dOre qehweya xwe vedixin.
goşte limelimkiri
Kurd bi cirO behna xwe mer Onebez e, azadihaz e, mevanhez e O
gelek ji dilrast oheya kerteke ji xwecfısoz opeyman e. uber ve yeke
ji, ji bo kar Obareki berdewami Osazandi geleki sist e. Ji bo hilanina
toleye, xwine ji geleki jehati ye. Di nav bedengiya şarkari Otalankeriyeke de ye. U gor bir Obaweriya wan talankeri meraniya rast e. Ew
sereken navdar en di stran Oklarnan wan de cih digirin, ne teneli
hember paşayen tirkan OOrisen bebaweri [beiman] şer kirine, her wisa
ji ew talana karwanan kirine erişan birine ser gunden farisen kafir.
ber vana ji, li rohele ev bir Obaweri heye ku dibejin kurd di erişen
o
u
R0pel51
Kovara Yekitiya
R~birltn Welatparlızlm
Kurdistan
.c
om
nive ve were duqetkirin, ne ji koşe Okenara nani. Le bele gava ji ber
xwe be ji ıeven mevanen wan li kenara nani be, hinge xwe mina
deynadare spasdariya mevanen xwe dibinin olewra ji naxwazin dest
bihavejine bare mevani. Dema xwedi mevaneki bin, bi rasti Ojidil
mevanperweriya xwe dihenin cih. Gerok Oseferbere frensi Lejean
derbareve rewşa kurdan de weıe dibeje: "Bi rasti mirov piçeki bi dijwari
dibe mevanen wan, ıe bele dema ku tu bOyi mavane wan ji, eger di
tOrika te de hezar zeren venisi (dukat) ji hebin, disan ji bi dilxweşi raze:
Di jehatibOniya wan a dizikirine de, li ser wan kes tuneye. Le beıe tu
caran naxwazin kare qaçaxçitiye bikin, ku ev kar li ser tixOba Ürisan,
li tenişta Tirkiye OEcemistane bi qazenceka baş dihe kirin ji. Ji ser
kurdan re kes tuneye ku şarezayen riyen çiyayi bin. U ser wi re ji
kes tuneye ku weki wi xweş Orind , bi kaş Ozinaran de hilbikişe. Eger
kurd bixwestaya kare qaçaxçitiye bikira, de xwedi hatineke hesan O
baş bOya. Le kurd ji ev cOre nerastiye re biyani ye. Gava çend
bazirganen ermen dixwastin pereki baş ji bidin kurdeki Oli hember
ve yeke je dixwastin ji wan re, şarezayiya re bike, ji bo careki be ji ne
dikir. Lewra ev yek di ferheng Otoreya qebTieya wi ya eşayiriye de
tuneye loma ne dikir.
et
e
we
Yek ji gelek tore O ferhenge qebTieya eşayiriye, ye kevn O
pis ji ku heya neha bi kar dihete ku ev şere xwine ye. Weke li cem
gelen çiyayi yen amawOd Oqefqasiyan, li cem kurdan ji tawan O
sucakdikare bibe sedema jiholerabOna hem Omalbate. Le bele her
disan ji li nik wan, riya beyi xwinrijaneki çareserkirina kuştinen giran
ji çOOibin. Ji bo nimOne li ber kuştina yeki dikarin tibabek pere ji
bo kuştine daMnin hole Oev yek dikare dibe sedema lihevhatine Oçeki ri na aştiye di rıavbera her du hlen dijmini de. Yan ji ketirıajineke rıav
bOyere odisan eger ew e xwedi tawan xwe avetibe ber bexte dilovani
Ociwanmerdiya xwediye bO yere, ev yekji dikare bi be sedema bexişan
din, lihevhatin OaşbOne. Van a hem O dikarin bibin sedema lihevhatirıa her du helen dijmini. Gava ye tawanbar OxwedisOce, şOre
xwe li pişta xwe, yan ji di dest de parçayeka cawe pembO hebe- ku
ev nişarıa bi yekcari xwe avetina ber bexte dijmine xwe ye- OdO re
hatibe ber mala sereka eşir yan ji ber mala melieye civat Otaxe Oxwe
avetibe ber dilovani Obexte wan O usti O cane xwe li ber dijmine
xwe danibe hole ber ferman Ogotina wan, sere xwe li ber wan çimandibe, ev yek li çi qanOn Otoreyen millete din de tunebin ji, le bele
li cem tore Oededen kurdan bexişandin Olihevhatin bi xwe ye bi vi
rengi ji dikare aşbOn Oaştiyeke di navbera her du halen dijmini deç9be.
Eger hinge yexwedibOyer Odoze, çiçkeki jibe neqenciyeke nişani
dijminexweyebextxwaz bidekuxweavetiyeberbexteocaxa wi, anku
nav deriye mala wi, hinge ev helwest li nav civate dibe eyb Ofediyeke mazin ku ev şerm Ofedi dibe tene behr Opara xwedidoz ObOyeri.
Şeva barbariyali cem van niv-hovan, Bi vi rengi gelek tirejan ronahiye
ji derdihanin hol9.
w.
n
Kurden bl çend nlmuneyen ji giredana cil O bergen
kurdi yen bere çerxeke
talankeriya xwe de, ji tetaran (nogairen), ji tirkmanan Oji ereb{m
bedewiyan bi awayeki baştir o mirovtir, dilovantir eriş dibin ser
neçiren xwe.
ww
Gelek caran, kurd dema erişen xwe yen li ser gundan de, çi tişten
kerhati yen gundiyan hebin, heya bighe fanelya ser cane wan ji, bi xwe
re dibin. Le bele di dewsa wan de, cil Okincan xwe yen kevn en li ser
xwe ji gundiyen feqir re dihelin. Hetta ji ew gundiyen feqir en talanbOyi
re ji bo ji ber birçibOne nemirin, hindek xwarin ji dihelin. Piçek ji be çi
spasdari li cem wan nabini. U nik dost Ohevalen xwe ji, li malen ku
le bOne mevan ji, beyi spasdariyeki, dikarin maletalan bikin Oji bo
disan xweşkirin Oşirinkirina navbera xwe Oxwediye male, dikarin paşe
ji bibejin: "Ma eger ne em bana, de hinek desthişken dine we bişelan
dibana."
Gava yek bibe mavane wan Onani deynine ber wan, malxwe
(xwedimale) li deste mevanen xwe diniherin, ku mevan nani ji çi dere
dişikenin. Nane ku paşkeşi mevanen xwe dikindivet ji hela mevan ji
REWŞEN
Hezkirin Oevina ji malbate re Orewşa bi behtiri azadbOna jirıan li
cem kurdan ewçend ne geleki xurt e. Her çend mihemmedi ne ji, disan
jinen wan en ewçend nelihev pOşi nadin ber ruyen xwe. Ew keç9n kurd
en mina kew Oxezalan rind Ociwan ne layiqe van gotirıan in. RindbOn
OxweşikbOrıa wan, bi taybefı ji rindbOn Ociwaniya keç9n kurd, yekser
li ruyen wan xwe nişan dide. Kincek hasan li ser wan heye ku ev li bej na
wan dihe, şOn Oci yen tiji Ogilover en laşan wan vedişere. Gelek ji li rO
Ogerden Oqiriken wan dihe. Jinen kurd ne li hererne (erıderOn) ne ji.
Dikari nbi azadi li hespan siwarbin Obeyi şerminiyak hevattiya peyayan
biyani ji bikin. Tene kurden dewlemend Ogirgire dikarin xwediye çend
jirıan bin. Gava şerbaz Ogoran eger bikaribin ji xwe re jinek tene ji bikirin
Obihenin Obibin xwediye zaroyan, hinge xwe geş Odilxweş dibinin.
Rüpel52
Kovara Vekitiya
Rewşenbir~n Welatpar~ren
Kurdistan
Di van çend dehsalen dawiye de kurd hadi hadi ketine bindeste
tirkan, le belebi tundi gele kurd di bin dest de girtin dijwar buye. "Kurd
li bizina klıvi diçe" gottirkeki ji geroke heri dawinimandi re[Rich re]. "Ye
dixwaze şire we bidoşe, dive li du wi ji ser zinareki bazde ser zinareki
din. Oeger su~ane me ji nikare ve yeke bike, wisa xuya ye ku kurd xwe
bi hesani ji nav rıstine şiqitandiye." uve dere wateyeke (manayeke) kur
heye! "Şirdotina gel u milletan·- ku her dem jehatiblına hikumeta tirk e!
Jina kurd her weke jinen tirkman u bi tevayi ji her weke jinen
koçeran, di nav jehatibun u kerhatibuneke heja de xwe dilivine. Vambery dibeje jinen kurd zaro li pişte, mi h u bizinan didoşe, gore direse,
hespe peyaya xwe arnade dike, çeka wi dimale u carinan ji xavika wi
ya ji paçiken direj je re li sere wi digerine u gire dide. Di baran u berfe
de, di bahoz u tofane de, di germayiya tave de ye bi liv u lebat her dem
jina kurd e. Ew herdem endama bi liv ulebat amalbata xwe ye. Le bele
ne gelek nirx uqiymeta we dihe girtin. Gava ji ber kare maliştina male,
am adekirina xwarin u vexwarine bezar ujarketi be ji, di sa bi serbe~e
riyeke dil uesiriye li civata peyayandini here ku çawa ziken xweter dikin.
Lewra yen jin dive xwezi ü qiyma xwe tene bi yen berma ü avruya
peyayan bihenin. Bele deyax u sebra jineke koçer besaloxdan e.
Her weki diyar e ku kurd nahelin şira wan were dotin. Weki
sereken çerkezan, miren kurdan ji di keletıim kevin uase de dijin. Van
kelehen li ser kop uewç9n (doru k) çi ya yen heri bilind ubi duman, mina
helinen eyloyan (qertel], be re ugihanek in. Mir ji ve dere desthilatdariya
xwe li nav welat belav dikin, erişen xwe yen talankeriye li ser nastoriyan
u ermenen aştixwaz u karwan u reviyan ji ve dere bireve dibin. Van
kelehen ase gelek gelş li ber amanca berfirehblına tirkan derxistiye u
tirkan bi gelek erişen leşkeri xwe li van kelehan ragirtine.
.c
om
Moltke dibeje min jinen kurd ditin ku di pozen wan de gustil hebun
u gelek xemilandinen perpeliki li ber poren wan bun. Thielman ji dibeje
awaye ruyen lihev u gir en jinen kurd, en li hala Ecemistane ne weki
ruyen jinen kurden li hala Tirkiye bi deqkirine ve hatine xerabkirin. Kar
u karguzeriya jinen kurd her dem leniherina dewaran, li ser tevne
runiştin u restin e. Peyayan xort ji kar u karguzeriya wan leniherina
pezan u li du n9çira lawir u sewaleka tergoşt in.
we
U ber azadiye kelembun, ji bo cenge xwe nivisandin u her çend
erken dijwaren din en ku tirkan ji bo kurdan ber bi peş ve derdixin, li
hember zextkaren tirkan li bakurdan buye sedema bazi u nefreteke
neteweyi ya kur. Hetta ev bazi, nefret ueş, di awazen stranen geleriyen
kurdi de ji xwe li derve dixe.
Her çend ku kurd musulmanen sunni yen peşde ne ji, dive disa
li ber ve yeke bi kevin ku jin ukeç{ın wan mina berdest uxulaman dihetin
birin. UgoraQurane ji evyekneraste ku teneyan bebaweri dikarinbibin
berdest uxulam. Uba tirka filehbuna yeki teri berdest uxulamkirina wi
dike. Le bele her disatirk dikare jin u keç9n hevbawermenden xwe yen
çerkes u kurdan ji bike berdest u xulam. Çerkez ku zaroyen xwe
difıroşin, zaroyen xwe mina berdest u xulaman dibinin. "Bila guneh li
sere kolefiroş be!" dibeje musulmane qenc uli ser pir dike udibeje: "Em
begav (mecbur) in ku herema (enderun) xwe her dem li piya bihelin u
ji lewre ji hem u riyen ku dihere ji bo ve amance, qenc u baş in."
.n
et
e
Kurd di navbera xwe de ji farisan kemtir bejoku gotinpir in. Le bel e,
keneki wan exav udengbilind heye ku demali ser riyeke raste hev werin
dikari n li ser hev rakin. Ew, le bi pirani ji jinen wan ji govend u awaza
muzike hez dikin. Hem u govenden rohelate xwedi yek karakter in u ji
dem en kevnare mane. Govenda kurdi ya bi nave çopi yan ji govenda
glover her cureyeka qulupandi yen govenden greki yen bi nave sirto
yan ji roma yi kan e. Le bele yen kurdi şentir in. Rich di civata şahiya
jinanineke (zewace) de, di form uawaya xwe ya heri berdayi de, li ber
dengen bilinden dehol uzirnan de, gerandina ve govende ditiye. Di ve
govende de govandger bi reze desten xwe li hev dixin, laş9 cane xwe
dilerizinin ulinge xwe li erde dixin. Pe re ji bi dengek bilind bangek dikin.
Peşi peya ji govende derdikevin u veca dibe dora jinen ku kinc u cilen
hevrişimi li ber xwe kirine, bizeren gloveri xwe xemilandine u çi puşi
li ser ruyen wan nine. Pe re ji xwe di nav gera govende de geleki hasan
u spehi dilivinin.
Bi evina xwe ya ji muzike re , dest bi pifa ew bilura xwe ya
dengnerm u awazxweş dikin. Heya wan stranen wan en kuvi ji, kupiri
caran bi koro di bej in bi rasti geleki hezkiri ye.
ww
w
Li cem muzik u stranan, helbest ji xwedi ciyeke diyar e. Helbesta
kurdi ewçend ne hatiye naskirin le bele disa ji helbesta kurdi nişana
berfırehbuna hezkirina ferhenge u rezgirtina we mina diyariyeke heja
ni şan dide.
Zimane kurdan tene devki ye, anku ne niviski. Di nava kurdan
de nivisen ku hatine naskirin farisi yan ji tirki ye. Zimane wan xwedi
gel ek devokan e, ku hem uji yan ji şaxe zimane farisi yan ji ji ye tirki ne.
Sedema ve yeke ji ew eku peşveçuna zimane kurdi di nebunazimaneki
ni vi ski de ye udi ruxanblına rewşaeşayiri de ye. Van her du xalen dawin
ku me nimandin, giredan u nazikbuna wan a biji zimane gelen ciran
heye ku di zimane kurdan de gelek gotinen erebi, tirki suryani u rusi
hene. Her wisa ji zimane kurdi bi nezikayiya xwe ya di ware rezimane
farisi de xwedi li gotinen xwe derketiye. Deng u awaza devokan kurdi
ji geleki xav e, le beledisa ji di nav dengen wan de çi dengen daketi
uji qiriqa kur weki di·zimanen din en asyayi de hene, di zimane kurdan
de nine. Di ware taybetiyeta zirnan ji, Rich dibeje ji zimane eşayir u
goranan, zimane gundiyan behtir nezike farisi ye. Her bi vi rengi ji di
ware şarezabuniye de gundi ji şerbazan berjortir in.
REWŞEN
Tirk ji bo xulam u bardesten kurd ku ji xwe re biQirin, ji wan re
dibejin: "Çeri seg bike ji bo ku tu başıedi u wi bikuji!" uew e ku tu de
wi bişefini mina "şeytanperestan" yan ji mina mirove bebaweri u
beyiqanun bi şewate wi dax bike. Piştre gava mirov keça ye keti ji xwe
re mina berdest bigire evnetawan (slıc) e. Ugor Von Lankenau, jina
Umer Paşa ya peşi, xenimetek bu ku wi, ji sfereka xwe yaji erişa ser
Kurdistane ji xwe re hanibu.
Ev kirinen hovane dibin sedema ku kurd nabin doste Sultan.
Alikariya kurdan ji Sultan re, her dem arıkariyeke nerekupek e. Lewra
tene xenimeten geleki dewlemend dikare wan ji bo şere Su~n di nav
refan de bigire. Egerriya berdewamkirina şerili ser navçeya dijmin nebe
u şerkaren alikar en kurd nikaribin talane bikin, hinge van koman şerkar
en kurd yan diherin male, yan ji eger dijminen wan di şer de serkefti bin,
dikari nderbasi hela dijmin bi xwe ji bin. Dişeresala 1877-78'ede, gelek
eşayiren kurd en li hala Tirkiye pişti ketina Qerse ji urisan re gotin em
amadeye arıkarikirina we ne. Heya di demen aştiye de ji tekiliyen di
navbera hikumeta tirk u kurdan de geleki jihevketi ye. Di rewşa şer u
nakokiyeki de, eger kurd disa xwar neçin u listin xerab nebe, ye peşi
desthilati bigire dest, dilxweş e. Lewra hikumeta tirk hiç tekile gelek
eşayiren kurdan nabe u wan di cureyek serbestiye de dihele.
Weke me got hikumeta tirk, kurdan li gor daxwaziya xwe bi kar
dihene ku gava pewist be wan bi sergelen ciranan weki nasturi, yezidi
u qizilbaş{ın serrakiri dihajo.
Rf4>el53
YekTtıya Rewşenbiren
K EL:Bt:s'J
Nameyak ji
Şehid
KozA-N
re
Kt:L:BES'J
Le mixabin, Ey Şehid
Çi cari nikarin
bighen bilindiya Te ...
Eyşehid 1
Hildikşim ser
çend bilindi 1
Ji çiyan bilintir i
Ji p8/en deryan xurttir i
Ji ezmanan bilintir i
Tu çiqas bilind L
Pişta ezmanan
KozA-N
Ya bilind li ser çok bibim ...
Le mixabin, Ey Şehid 1
Ez nikarim bighem
we bilindiye
Ewr u sayiyan
Dibinxwede
Diperiqinim
Hersugirra
Tavan di nherim
Oher zor u zehmetiye dibinim
Teneji bo ku
Eniya Te
Bi herdu leven xwe
Yen qelişi ramusim
Da ku bibhisim
Ledana dile Te
Oxuşe-xuşa xwina
Di damaren tede
Teneji bo ku
U ber bejn u bala Te
Min çendin dixwest
Ez herdu zenden xwe
li situyeTe bigerinim
OTe, bi germayi hembez bikim ...
Uminbibore
Li min bibexşe
Eznaghem
Tu pirbilindi
Takubighem
Tene divet ku
Şop u r8ça Te bidominim 1
.n
et
e
we
Pozençiyan
Xwe bervi Te radikşinin
Dixwazin ramusin
Ji ew eniya Te ya bilind
Dixwazin hembez bikin
Ew singaTe yaji pesara
Ku ji deşta Siruce berferehtir
Da ku bi pe/en ala
Di dest Te de li ba bikin
·Dile xwe ye xemgin
Şa bikin
Kt:L:BES'J
.c
om
Kovara
Dilbixwin
Eger Welat Rizgar Nebit
Strana-PKK'e
ww
w
Hey PeKeKe, Hey PeKeKel
Kare me xebat ü çek e.
Hey teq ü teq, hey teq ü teq,
Çare nin e, tole vekel
Kurdistan welate me ye
Millet hemü li pey te ye
Hey teq ü teq, hey teq ü teq
Me i ro şoreşek heye
Şev ü roje me xebat e
Ser ü mala me xelat e
Hey teq ü teq, hey teq ü teq
Me din ü iman welat e
Hey PeKeKe ü her PeKeKe
Hey PeKeKe ü her PeKeKe
Her Biji APOyol
Xebat ü karen piroz - Her Bijl APOyol
Serkeftina me Newrez - Her Biji APOyol
Tu pilinge çiyan i- Her Biji APOyol
Hawar in tu vedan - Her Biji APOyol
Heviya me ye şoreş - Her Biji APOyol
Cenga me ya coş e geş - Her Biji APOyol
Dikin ji bo Kurdistan - Her Biji APOyol
Em dimirin ji bo jiyan - Her Biji APOyol
Sipane Şişili-1990
REWŞEN
Eger welat rizgar nebit
Tım de bijim be dost ü yar
Dunya hemü mala te bit
Rümet nade be cih ü war
Dildari qet nagihe seri
Her dem di dil da pet ü ar
Nadin me gulvin ü evin
Dildimine 1' çola beyar
Min vin ji yara xweş d'girt
Le bo welat rıebüm şiyar
Min nezani be niştiman
Tim de bijim be dost ü yar
Ev çar sal in yar dürketi
Ji dil xweş te qir ü hewar
Sed eş ü kürbirin vebün
Mi ri n li roje hezar car
Xwe li min dip9çe renga mor sezar ü dil bindest ü jar
Ne min tene pir di stern
Milyonan wek min birindar
Ma ta kengi ev rewş ü jin
Bo min diyari kin neyar?
De sed hezar car kim tifü
U pelendireka gernar
Ji bo her kesi rügeş bü ew
Ji bo min tene bebext ü har
Ta serxwebüne rıebinim
Tim zivistan im be bihar
Ger bizanim yek re heye
Ku em derinin koledar
Welat em paqij kin bi zor
Ji renga çewt ü pis ü xwar
U her der ü cih wekhevi
Roni be tev deşt ü beyar
Ji nü ve em betirs bijin
Bi rasti em bibirıe vindar
Ji bo çüna buhuşte ger
Dawete em deynin li dar
D.
Hoşiyar
Rüpel54
Kovara Yekitlya
Tekoşera
Kurdistan
Botan
Peşmergeyen
Hawar
Sere çiyaye Cüdi tu raweste ü biner
Axa welate kurdan hem i ziv e ü tev zer
we
Şervan in tekoşer in
Gemas in şoreşger in
Bi ve doze bawer in
Tu car j' re venagerin
.c
Welate Min
Her st} rengDn ala min
Ewkesk Osor Ozer in
Pt}şmerg~n welatt} min
Wek bahoz Obagerin
Gelem sere xwe hilda
U rohilate deng da
Nava cihane tev da
Xortino rabin em herin!
Ji we de tu dibini Şernex ü Zaxo ü Cizir
Sed heyf ü sed mixabin hem i be hakim ü mir
Guli, si ndi, silopi weko ey ne diyar e
Bespin Başer ü Hewler hatin bi yadigar e
et
e
Binefş çuye Cizire
Heyran çave we jire
Cizir ware piroz e
Ew lahndi ka Botana
Giha Kaniya Qesara
Heval tene jipara
line je ra kir IT-li
Meme salix didane
Mire tzin hilwesti
Le pergfne rawestf
Hesen, Çeko bi hev ra
Silav, girarn lexisti
Birca Belek pir şa bO
Ronahi le bela bO
Şahi kete meydana
Bi hatina Mavane
Heyran çave şepale
Rahişti tox Oale
Temen hina biçuk e
Tekoşere ciwane
Dijmin hati bi ser da
Ew'e berik berdane
Cizir ki ri seranser
Keleha berxwedane
Bi şerani Onebezi
Rawestaye 1' meydana
TabGrek leşkere tirk
Bi Binefşe ni kani
Heyran çave pilinge
Zend li dare tifinge
Cizir kiri ser Obin
Tekoşin e 1' meydana
Ev roj keti diroke
Hejatir e j' Yermoke
Ne pewist e bipirsin
Bane Xane dizane
Dirok tu rabe ser xwe
Sere xwe neke bere xwe
şera kurda bibine
Demakeve ji lane
Heyran çaven Binefşe
Dest avet! derefşe
Tevger gihand çi rewşe
Lehenge qehremane
Perizade tirişte
Keti nava behişte
u ser ruye siruşte
Jl bo me xweş nişane
Binefşa min Tu mizgin
Nave Te naz Oş9rin
Nave te ye sayemin
Tekoşera Botana
om
Binefş9 Berivane
Rabere şoreşvane
Binefş çuye Botana
Derguşa Kurdistane
Her~ rengt}n ...
ww
w.
n
Heyran çaven wan xortan
Qurban çaven wan dotan
li ve herama Botan
Him en dijmin tev sotan
REWŞEN
Her sA rengM ...
U ser xaka Kurdistan
be westan
Top Omawzer di destan
Kurdino rabin raperin
Tekoşinek
Her~ rengt}n ...
Heyran çaven peşmergan
Rext Ofişekli singan
Qurban çaven çelengan
Dest avetin tifıngan!
Her sA rengt}n ...
U ser xaka Midiyan
Sert OŞax Obaniyan
Dehl Obax Okaniyan
Tim lexin peşve herin
Xamevan
Berde Dergul, Herekol, heta biçit Piştkever
Ter ü Şingar ü Bexer Kela Meme beranber
Hemi qesta te dikin, ey Cüdiye miradan
Tu qiblegah i iro ji bo vi qewme kurdan
Çendi xweş i, bilind i, Tu ey Çiyaye Cüdi
Te çend nav ü nişan hişt ji bo vi qewme kureli
Bejna te bejna Zine, marani wek Meme al
Dinalim ser te i ro, ji qehran büme evdal
Taca sere te zerin, tu serbilinde Eyran
Wextek hebi te zü da hemi ji bo te heyran
Heke nizik heke dür, weke Mekeh Medine
Ev ji cihek muqeddes werin de em herine
Ku roj hate raste Te, heval heliv üsterin
Li ve rewş ü xemla Te, hemipek ve dinherin
Selam ü erzi hirmet ji bi Cüdi Nüh-nebi
Tu misteheq i fexr ibibejima ki hebi
Boti ji bo te dibej~ : Here sed car ezbeni!
Taqe eywana Kesra li peş te her dikeni
M. E. Boti
Jl kovara HAWARA
1811942
Rüpel55
- Btrantna EhmedA xant
Se ku/max,
se keviren q{Jçkiri.
Ez li wir büm,
Li nik te.
Tu li wir büyi,
Li ber sere xwe
Libaxwe
Me /' hev niheri,·
Ne min tu dili,
ne te ez...
Tiştek hebü,
Tiştek negoti,
Di nav leven te,
Bi sede-salan vaşarti,
Obi sede-salan girti.
Li ber sere min.
Me /' hev niheri,
Ne min tu dili
Ne te ez.....
Tiştek hebü,
Tiştek hebü
Tiştek du telqe,
Tiştek nediti
Nivi riziyayi, nivi ew bü
Ewe /'ser zirnan
Ewenegoti.
Min'e pirsiba
Ji ber sere xwe,
Tu rabüyi çüyi.
Be/ku jiyan bü
Be/ku rabün bU
Be/ku mazintir.
Neminpirsi
Ne te beyan kir...
Baye li wan da ü hejiyan
Ewan kevnaren keviran
Tiştek hebü,
Ji min üji te.
Ji axe üjikeviran
Oji diwer mazintir.
Ew bU, ewe negoti,
Ewe di siya ewran de,
Ewe b8 av ü be tav,
Ewe be de ü b8 bav,
Sewike li ber diwaran.
Ne min got ke ye,
Ne te beyan kir...
ww
Ew diwarke xerabeyi li ber
Sere te;
Xwe xwar kiri
Li ser min ü te;
Dawşand toza li ser xwe
Tiştek hebü,
Qet negoti.
Ji sirra Zine mezintir,
Be/ku dirok bü,
Ew diroka hilawisti,
Daliqandi,
Bi bend-besti ü qeydkiri...
Min ax mizda,
REWŞEN
Ronahiya hive , /' axe da.
Berd ü kevir teyisin.
Ez li we büm, tu li we büyi
Mem ü Zin halin
Li me niherin, derbas bün
çün.
Memazad,
Zin serbilind ü dilxweş bU.
Me /' hev niheri,
Tenava dile min dit,
Mindile te.
Tave 1' me da,
Müri, düpişk,
Marümişk,
Mişk ü kivroşk ü rovi
Moza hingiv
Xwe dani ser eniya min.
Me li hev niheri.
Ne min ew diti,
Neweez
Deste min çü eniya min,
Sirek henik berba bU.
Tiştek hebü,
Tiştek negoti.
Nivi xweli bU li ser riya min.
NiviewbU.
Ewe di kartala meteare de,
Ewe /'sere Agiri.
Be/ku sira Meme bü,
Be/ku je mazintir.
w.
n
Be/ku sirra ZinebU
Bi sedan rüpel.
Neminprsi
Ne ji te goti. ..
Gote: "Av!"
Me li hev niheri,
Ne min tu dili
Ne te ez...
ZINDANi EJDEHAK
-Bo biteleanT taşTım
Ejdehakl Zirıdanit qela-qela ye
Dlwarl konkirAt dergay pola ye
Ejdehak! Kunbir e sext e zindann
NarOşa be birben bendi giranit!
.c
KULM
AX
Hejirna 5 - Paylz 1990
HM leş mirAne kol Ozencfrit
Karl ye le damar nepakiy Obfrit
we
s~
Kurdistan
om
RewşenbirAn WelatparAzArı
et
e
Kovara Yekitiya
Ezliwebüm,
Berxwedankar,
Bi hevi.
Tuliwebü,
Hemü çaven tari
Derhalin ji kunen xwe.
Be xew
bexwarin
Bi kelegiri,
Du moriken çaven min,
Axa zuwa şii kirin.
Me li hev niheri
Ne min tu dili
Ne te ez....
Tiştek hebü,
Tiştek negoti.
Be/ku sira Siyabendi
Be/ku ya Xece.
Be/ku ji qeside bU.
Qesida Feqiye Teyran,
Ne min pirs kir
Ne te beyan kir...
M. Bozan
Dilreqlt her law e çeşne siza ye
Bo bendi xawen, xoş exatekaye
HAnd çeş in serbir Ozindanewanit
Serxoş in be xOnf gişt bendiyekan it
Ejdehak! Ey le bfr ziraw çO
Ey naşray maranit, bemAşik kirda
Ew mAşik tazeney zencfrit kirdOn
Le IAwf ~ mArga ratgirtOn
ÇawerA ferman in be rfly nehata
BibirAn e bertenaf le nore wkata
MAşikyan amaneyan hfwa w taseyan
Le peta bitasA wek henasayan
Selam to Ejdehak, le helpey xorak
NatiwanT bikevf bo marT napak
Her egirT, ekup, edey le gerdin
MAşik derxward edey be marT newsfn
Ta rojAk ew xOney be neheq riştit
Ew birey watzanf kgarf kuştn
Taw eden tenOrT demarT Kawe
Ew çekOş weşAney rolekujrawe
ExiroşA w ecoşA komel yek exa
Her helsa w ebTnT zindanit rOxa
Ew hele her lawe le zindan ta mird
EMte mayey bex bo netewey kurd
Le binkay peykerya enusrA nawf
Le gel gişt kirdewey pesand kirawf
Goran (1904 -1963)
Şarezor - 1953
~56
Kovara
Yekitıya Rewşenbiren
om
Jl ROHILATA NAViN ÇEND TERAQEN HINGIViN
Resul
poliseki trafike dibine ku
keçikeke porzer otomobileka
dihajo.
Ji keta xwe, polis we dide
rawestandin.
- Hop ... hop! (Raweste ...
Raweste!)
Keçik, otomobila xwe radi·
westine.
Polise ereb:
- Hewi tic I(Ka huviyeta te?)
Keçik bi zareke şerin:
- Tefeddel {Fermo!) diooje O
huviyeta xwe didiye.
Polise trafike huviyeta we di·
gire deste xwe, ku bixwine. Le
bele vaji digire deste xwe Ole di·
nihere. Pe re ji, ji keçike dipirse:
- Sişmiç? (Nave te çi ye?)
ne ! Gava garson şorbey en "Ezo
Gelin" dihene, mela Ogundiye
xwe dibinin, ku va ye şorbeya
niske bi xwe ye!
Mela diooje:
- Maevnenişkekuro? Evsih
sal in ku em vi dixwin!
u ser ve gotina guncfı, li ser
garson diqire:
- Birazil Me ne nisk xwastiya! Me "Ez O Gelin" ji te
xwastiya!
Garson ji diooje:
-Welle, "Ezo Gelin" ev e!
"BIL FRENSI"
Arase xort bi bave xwe re, li
daireyeka resmi, li ser kar O
mOameleyekaxwemijOI in. Dema
şirtaye (polise Suriye) daireye bi
çakirina kare Aras Obave wi mijül
e, bave Aras ji Arasi bi kurcfı dipirse:
- Lawo, ma ev bebav kengi
kare me jimere biqedine?
User van gotinen bave Aras,
şi rta li Aras dinihere Cı je dipirse:
-Bi ey lisan yehki ebak?
(Bave te bi kijan zimani dipeyivi)
et
e
Şam e,
Mele Eli Ogundiiye xwe, ji
mal derdikevin Obi otobuse diçin
Stanbole. Demsala zivistane ye,
serma Obaran e. Dema digihen
Stanbole, sioo zO, dema xwirini O
taşte ye. Gundiye Mele Eli diooje:
• Mela, de ka em herine loqente, xwarineke bixwin!
Mela ji diooje:
- Keremke em herin.
Diçin, li loqente rOdinin. Garson ji wan dipirse:
- Ma hO ne çi bixwin ?
Mele Eli Ogundiye xwe di
nava xwe de wele dioojin:
- Ev loqenta Stanbole ye. Pir
buha Cı giran e. Pereyen me pir
tune ne. Em' e şorbeyeka bixwin
Ohew. Ma newele ?
Mele ji garson re dibeje:
- De ji me re şorbeki werine !
Garson:
- Ma hOn çi şorbe dixwazin ?
we
u paytexte Suriye. u bajare
Guncfı:
ww
w.
n
Hinge (we deme), keçik tedigihije (tam dike), ku polis bixwadine nizane. Ewji dixwaze piçek
henekan pe bike Obersiva xwe
wisandide:
- Matmazel Suso ..•
Polis:
- Suso fehimit, bes şü menat matmazlıl? (Min Suso
tam kir, le bele manaya Matmazel çi ye?)
Keçi k:
- Matmazlıl ya 'ni badni ma
mutezewwic binit. (Matmazel
yane ez ne zewici me O nave
keçane.)
Polis:
- Haaaaaaaaaal
veca. keçi k dipirse:
- Şü ismek ? (Le nave te çi
ye?)
Polise trafike diooje:
- Ani ismi: Ma tm az~ 1
Hemed! (Nave min ji Matmazel
Hemed e) diooje.
REWŞEN
- Ma çend "çeşit" şorbeyan
we hene?
Garson:
-·1şkenoo çorbasi", ·rerxana
çorbesi', ·Ayran çorbasi ·, ·Me reimekçorbasi', 'Ezogelinçorbasi"
diooje.
Guncfı di sa dipirse:
- Mele ma, ne me yen dine
bihistine? Le ev "Ezo gelin" çi ye
gicfı ?
Mela ji diooje:
- Eger em ve bixwazin, we
gel ek peren me le herin. Leeger
em nexwazinji, hinge,jimerewe
bibe derd Omiraq!
Garson li serwan rawestiyaye
Odipirse:
- Ma we çi qerar dan ?
Guncfı got:
- Hema du"Ez OGelin" weri-
"iFADESi WARI"
Şeş meh bi pişti hatina cüntaya taşista tirk e. Palisen siyasi,
tev li teqwiyeya komando, dihavejin ser avahiyeke dewlete. Ji
ber ku şopa şoreşgereki li we
dere ditine Odixwazin wi bigirin.
.c
"EZO GELiN ÇORBASr
"MATMAZEL HEMED"
Ji ber dagirkeriya Suriye li ser
gel Owelate kurda n, Aras bi dileşi
Cı bi xemxuri ji bo ve pirse piçek
OOdeng dimine Cı paşe ji bi hedikan dibeje:
- Bil frensi. (Bi trensi)
User ve bersiva Aras, şirte ji
ciye xwe radibe Cı ji bave Aras re
geleki qedr Oqiymete nişan didediooje:
-Tefeddel, tefeddel. (Fermo, fermo) Ociye xwe nişani wi
dike Cı je re çay Oqehwe dixwaze ...
Esker Cı polis, beri ku bi çarmedari dora avahiye bigirin, Ezo
xwe ji pencereya avahiye ya tebeqa sisiyan dihaveje xware Cı bi
lez Obez ji wedere direve. Diçe,
li ciyeke dür Oewle, li operasyona li ciye kare xwe temaşe dike.
Pişti ku asker-polis, ooyi ku encam Oneticeyak bi dest bixin, ji
we dere diçin. Ezoye ku zemanek bi rexistinek pir-xeberbej Cı
pir-intllektuell ve giredayi bü, ji
ber pasif-ketina rexistinawi ya ku
hewla astengbüneke biçOçikin ji
li hevberi cüntaya faşist nekiriye, pir li ber ve rewşe li ber
xwe dikeve. Lewra rexistina wi, li
gora bir Cı baweriya şoreşgeri,
dema cOnta hatiye ser texte desthilatdariye, mina ku ji cüntaye re
li çepikan li çepikan dabe, çi berxwedaneke ji nekiriye. Ji xwe ew
miroveke dilpak, dilgerm,
xwingerm Cı şoreşger e ji.
o
Beri ku ji şargeha xwe (ci ye
ku xwe le veşartiye) derkeve Oji
we dere here, dibine ku va ye
seroke sendikata ciye kare wi, di
peşiya 'bekçiyeki' (polisen tirk ku
kertek ji polisen normal kemtir
xwedi erk Cı berpirsiyari ne)
OOdebançe de ye Cı diherin. Ew
kese bi 'bekçr ew daye peşiya
xwe dibe, seroke 4500 karkeran
e. Ezo rewşe dibine Cı derdikeve
peşiya wan Cı bi kurcfı Obi hers
dibejewan:
- Ha, xer e? HOn diherin ku?
Rüpel57
o
o
Fermana Melleye Faris:
"NiGEHDARI"
Melleyeki faris, pişti ketina
şah, bi halikoptera xwe diçeteftiş
Oçavderiye. Dema ew li hewa
ne, tiştek diqewime Ohalikoptera
wan diheje. Melle ji ve yeke zat
ditirse. u ser ve derhal ferman
dide pilote xwe Odibeje wi:
- Nigehdar ... lst! (Raweste!)
PTiote reben:
- Men qebl ez der zemin
ne büdem, nemitavanem nigeh daremi (Eger em heya li
erde daneynin, ez nikarim li hewa
rawestim!)
Melle hina ji bi qerin:
- Şoma der muqabeleyA
qanünA islam serpiçi mikonit? Aya şomamunafeq esti?
(Ma tu lu hevberi qanune islam
derdikevi? Ma tu munafiq i?)
Dema helikopter datine erde,
pilot ji ber ve "tewane-sıice" li
ser fermana melleye kevneperest, dikeve ber gulle-barane.
w.
n
- "Oidi abA, Tebi abm, Baş
e keko ... ternam keko!
hinge esker bi carek luleyen tifingen xwe rasti wi dikin OjEı re
dibejin:
- lmşi ya micriml (De were dize heram!)
Mirove feqir, bi neçari dide
peşiya wan Odiherin. Ew eskere
ku je re gotibO, "bagaje veke!" li
re wele diqire:
-Tera eni kemaştül (Va
ye min ew girt!)
Dema wi dibin cem efsere
xwe, efser diprise:
- Şü zenbü hada? (Wi çi
kiriye?)
Esker ji dibejin:
- Hada sariq motor seyyara ba'dü şexxal! ( Wi motoreka otomobTie diziye Omotor di
bagaja otomobTia wi de ye Ohina
ji dişixule!)
"HAZA SARIQ MOTOR
SEYYARA, BA'DÜ
ŞEXXALI"
Dema ku leşkere Suriye ketibun Ubnane
Beyrud kiribun
bine kontrola xwe, hinge welatiyek libani, bi otomobila xwe ya
bi marka VW (Volkswagen-otomobTia kosi) ji ser riyeki kontralkiri re derbas dibe. Eskeren Suriye wi didin rawestandin. Huviyeta wi dixwazin. Ubnani huviyeta xwe dide wan. Pişti li hiviyete temaşe dikin, deste xwe li
piştarbagaja" otomobila wi ya
VW didin Odibejin:
ww
o
- lfteh el bagajl (Bagaje
veke!) Gava libnani "bagaje",
anku pişta otomobila xwe vedike,
REWŞEN
niya van girtiyan de, vemirandina
doza senewebuna gele me dabu
"SÜ-BASMASIYA
XANIYE MIN"
Sal1981 e. Dagirkeren tirk,
zindanen xwe bi şoreşgeran Riya
mehandin, helandin, teslim bOne,
mukurandin Oixanete spartine
wan. Bi vi awayi dijmin, di kesa
5- Paytz 1990
U ser van gotinan Sebriye
niv-m iri, hez quwwetekdi cane
xwe de dibine übi lez üpele, xwe
ji ciye xwe hol dike u deste xwe
direji "oritman" dike. Her du destan xwe yen lerizandi dike qirika
wi ü diqire:
- Ke vi xulamoke kedxwaran
aniye ve dere ? Ke ev qewraş u
newereke berdest haniye ve
dere? Ev ne şoreşger e! Ev der
ci ye şoreşgeran e! Wi ji ve dere
bibin ! Wi ji ve dere derxinin!
Qardiyan (guard) bi Sebri ü
"orijman" dihesin. Sebri, careka
din digirin şikenceye ...
o
peşiyaxwe.
Le bele dirok, van dijminen
gele me sOcdar ü tewanbar ... di
rOçik ü kesaniya law ü keç{ın me
yen li van zindanan ıi, serbilindi
ürOmeta gele me bi gerdenazadi
parast. Lewra law ü keçen me di
ware berxwedane de, azmüneke
(imtihaneke) behempa li zindanan dan.
Weke me goti, zindan tiji bün.
Sebri ji, yek ji van girtiyen dema
cüntaye bü. Ji ber endambüna
nav PKK'e dihat "sUcdar" kirin. •
Wi nuh ji şikenceye deranibün ü
avetibun şikbeye (koxuşa). u
erde, jihevdeketi Obezar, nivxewiri direjketi ye.
om
o
Hejlmcır
"ŞU EŞACiR-i
we
Bekçi li ser ve pirse, sere xwe
radike Opoze xwe li hewa pik dike
bi tirkiyeke ner çirandi dibeje:
- •ltadesi warr!" (Anku divet
em li cem polis pirs je bikin.)
Ezo tew guhe xwe nade
'bekçi' Oli ser berpirsiyare sendikata (ku ji DDKD' eye, serokatiya
4500 karkerEm şirketa dewlete
ye) dizivire Obi rO Oweceke tirş O
disan bi hers diooje:
- Heval fedi ye, şerm e!
'Bekçiyeki' bedebançe te dide
peşiya xwe, bi 4500 karkeran
mina bi segeki bileyize, dilize! Ev
çi bebexti ye? Ev çi...
'Bekçi' gotinen Ezo bi Mrs
di bire:
- HadAI lfadesi warrl Çaboq ol! (De bilezine! divet tu li
cem polis Hadeya xwe bidi!)
Ezo ku ji hatina ewçend polis
Okomandoyan, ji ber nepejirandina rewşeka wilo bebext i diro ki,
bi ve hers kele, bi ser 'bekçi' de
dizivire Obi kurdi li ser 'bekçi'
wisan diqire:
- Bicehime, beri ku min ew
şewqeya te çir-çir nekiriye O
nekiriye wi deve te ye xwar! HO ...
HO ...
'Bekçi' ji tirsa cane xwe ye
şerin, veca bi lavayi dibeje:
Kurdistan
.c
RewşenbTr~ Welatpcır~
Pişti demeke, deriye şikbeya
wan disan vedibe ü bi kulm ü
pehinan girtiyeke nuhati dihavejin hundire wan. Ev kes seroke
TOB-DERe, ye ji bajareki Kurdistane ye. Ji DDKD'e ye.
Sebri derdixinin üwi dibin şi
kenceye. Saetek derbas nabe,
disan wi dihenin üdihavejin ciye
ku je biribün.
Hevalen girti dixwazin alikari ya wi bikin, ku hebe birin ü eşa
cane wi, bipeçin. Lewra çuye şi
kenceye ü hatiye. Paşa ji je dipirsin, be ka di şikenceye de çi jEı
pirsine ü wi çi gotiye, yan ji çi ne
gotiye.
U ser pirsiyara girtiyen li şik
beya wi, weıe dibeje:
- Bele, min kuştina du kesan
qebOI kirin. Min debare şiken
ceye nekir ü kuştina tirşikçi ü
Apociyeki girt ser xwe. Tişt
nabe! Bi çi awayi be, ez'e paşa ji
dere derkevim. Lewra min van
tiştan ne kiriye.
et
e
Kovara Yekitlya
ve
Ew'e tehqiqat bikin u paşa ji
ji bagavi ye (mecburi) min berdin.
Ji xwe ez "orijman" im (mamoste
me). Egervankuştinan lisermin
ispat nekin, we gave maaşa min
ji her meh li ser hev bicive. Ji xwe
min "sübasmasiya• (bingeha)
xaniye xwe ji lekiriye ü hema
arnade ye. Gava ez ji ve derkevim, ez'e bi van pereyan xwe yen
civandi, xaniye xwe ji lebikim.
ENACiREYE
QEND 0 BEND
EVLEDlM HiMARIM"
Dema sultanetiya osmaniyan,
gundiyekitirk,lawe xwe dişeyine
medreseya bajareki mezin, weke
bajare Bürsaye yan ji Stanbole.
Da ku lawe wi bixwine ü ji ilm u
zanina serdema xwe tebigihije.
Lawe wi dihere li gora merc O
niren we deme xwandina xwe ya
"tirki" dike ü dibe seri. Rojeka
veeligere gunde xwe. Dema digihije nav gund, dema xutba
nimeja ine ye. Divet beri ku here
maıe, xwe bighine xutba ine. Bi
llez ü pele kera xwe dihajo nav
hewşa mizgefte. Ji ber ku lez ü
pele kiriye, kera xwe bi awayeki
sist -ü-mist li dara hejire ya li
niverasta hewşa mizgefte gire
dide. Nimej ternam dibe, le ji ber
ku ew xwandina medrese kiriye,
nimeja xwe çiçkeki (piçeki) direj
dike.
Gava derdikeve der ve ü dihere ber dara hejire, dinihere va
ye kera wi wenda büye! Xwede
bide! Kera wi ya bi dara hejire ve
si st giradayi, xwe bi hesani ji
hefser azad kiriye u ç(ıye. Yan
ji, yeki ji xwe re bi hesani kera wi
girtiye übiriye. Uhewşa mizgette
ji wi ü ji çend sofiyen kal en li ber
berojka tave pe ve kes nemaye.
Bere xwe dide sofiyen kal ü pirsa
kera xwe ji wan bi noıe dike:
-Ey ixwanuddin! Şü aşacir-i
enacireye qend bend eyledim
ve
u
RUpel58
Rewşenbir~
himarim. Welakin hal, ey/emiş
qend bendinden xelas. Yuksek
mazar-ialiniz oldu mu?
Sofi hem Obi deveki dibejin:
-El-fatiha!
u
TE ÇEND
Hejima 5- Paylz 1990
Welalparezlln Kurdistan
KUŞTINE?
"EGER HÜN EV
MER BÜN, ÇIMA
HÜN KETIN NAV
Vi KARi T
Hevale Miheme Ado, ji dayina pesnan xwe geleki kefxweş
di bO. Mi hemeve yeke başdizani
bO. Disan rojeka li qehwexane li
cem hevalan bi hev re rOniştibOn.
Miheme dest bi çiroken "merxasiyen" Ado kir. Yek, dido, side ...
Ado pe geleki kefxweşdibO. Singa
xwe bilirıci dikir Ohilmen kOr li
cigareya xwe dicla, xwe pik dikir.
Bi careke Miheme pirsi::
- Ma hOn dizanin çima dema
çatişma (musadereya) li hevberipolisanbObO,Ado jiberpolisan reviya bO?
U ser ve pirse Ado, ruye xwe
tirş kir Omina ku Miheme bikuje bi
bebexti li Miheme niheri. Lewra
baş dizanibO ku de Miheme ji
hevalan re çeı Obehsa çi bikira!
Adoye ku li ber pesnan bedeng O
xwoşnOd bO, veca bi tOji:
- Lawo eyb e, rıebeje, bi
şeref erne hevdu rezil bikin!
Gefan da Miheme. Le, sere
Miheme jebObOya ji, dedisan ji
hevalan re ç91a qewimarıdina Ado
bikira. u ber protestoyen Ado,
wele berdewam kir:
Rojeka vi hevale me ye Ado O
çend hevalen wi, bi polisan re dikevin nav musadere!
Mirov begulle be Odijmin li
ser pişta mirov be Odivet ku tu
birevi ... Ado:
- Lawo, ax ... offf...
Miheme:
- Dest bi reve kirin!
Guhdar:
-Ha, ha, ha ,hi, hi, hi ...
Miheme, bi berdewami:
- Polisan dane ser pişta wan
Owan Oew dest bi reve ki ri n...
Ado:
- Lawo bes e! Te em hetikandin!
Miheme:
- Reviyan. Gava ji ber mala
me re derbas bOn, diya min ji li
ber deri bO. Ji ber denge
debançe O gulleyan, hesk di
dest e de, ji metbexe beziyabO
hatibO ber deri, ku bibine çi dibe
çi diqewime. Bi careke dit ku Ado
Oçend hevalen xwe ber bi mala
me de direvin. Diya min li reva
Ado Opolisan temaşe dikir. Beri
ku polis kuçe badin, Ado Ohevalen xwe, dighen ber deriye me.
Çav bi diya min dikevin. Ji diya
min re lavayiya dikin dibejin "me
veşare, polis li ser pişta me ne!"
Diya min di we lez Opeleye de
gumana şargeheke (ciye veşar
tine) nake Oji wan re dibeje:
- DewerinezO xwetekinnav
ve pina (koxa) mirişkan! De zO,
de ha!
- Welle Ado Openc hevalen
xwe, çi gumaneki ji nakin O
dikevinenavpine. Le pir in. Hem O
naçin hurıdir. Diya min dibine ku
eger nelezinin, de polis werine
hundir Obibinin ku va ye Ado O
hevalen wi, xwe di nava pine de
vedişarin. U heleki dibeje; "de
lezkin!" u hela din ji heska deste
xwe li qOna Ado Ohevalen wi dixe
dibeje:
- Ma hOn ev mer bOn, çima
hOn ketin nav van iş Okaran!
w.
ne
te
we
.c
Badin ji Kurdistane hatiye O
bexte siyasi ji welate Swede
xwastiye. Polisen swedi wi dane
rOniştandine Oje pirsan dikin.
Ji ber ku Badin, ji navçeyeka
terşer (Botan) a welate me hatiye, gelek kuştin Obirin ditiye,
lewra ev bOyerdi hinde ciyan de,
je re geleki normal e. Lewma
hevalen wi yen ku li derbareye
rewş Ohoyen bextxwaziya siyasi
de hi nde agahdari dane wi, j9 re
gotine, "Dema polis ji te tişt pirsin,
ne beje wan min kuştina mirov
filan bevan ditiye ha! Ma ji xwe tu
kesi nekuştiyi le behsa kuştinan
meke. Yan na bextxwaziya te
napejirinin!" Badin bi van agahdariyan li ber polisan rOniştiye O
polis je dipirse:
-Tu ji Kurdistaneyi, ne?
- Bele ez beni.
Polis li wergere (tercOmane)
xwe dinihere Obi awayeki taybeti
sere xwe dihejine Opaşe ji wele
dipirse:
- Baş e, ma te çend mirov
Badin li werger vedigere O
bersiv dide:
- Birako ... je re bibeje; ez bi
te re me. Le je ji bipirse Obibeje:
Eger tıez O quwweteke biyani
bikeve nav welate te Oev tıeza
biyani, hem Ofabriqe Okargehen
te, bajar Ogunden te yen wisan
delal bike bin desten xwe, mirov O
insanen te mina pez Osewalan
bihajo Oşikenceyen kesrıediti bi
wan bi k, ma hinge tu kesi nekuji ?
Bersiva polis:
- Ew ji begaviye Gi mecbOriyete) ye!
Badin:
- Ma ye mi ji çi ye ... ma qey ji
kefe ye?
om
Kovara Yekitiya
kuştine?
ww
Badin miroveki dilvekiri ye O
çi car be, naxwaze di bin gotineke
nerast de vezele. Lewma wele li
polis vedigerine:
- Birako, tu bibeji deh, hema
eze bi bej im dindik e! Pişti werger
dizivirine, polis:
-Rast?
Badin le vedigerine:
-Rast le!
Paşa bi her du desten xwe ji
nişan dide ku çawa mirovan
kuştiye Odibeje:
- Min kere da ser ustiyen
wan Omin ew mina mih Oberxan,
gurandin!
Polis tedighije ku Badin ji we
pirsa wi ya kuştine ditteng bOye.
Le beledisan ji weha dipirse:
-Ma miroven w.eki te qenc O
rind, hiç hemneşinen xwe dikuje? Ma ne dive em weki mirovan
bijin?
REWŞEN
·sMORGOS"
Kurdeki li cem swediyeki
sorkiri (qemirandi)
dixwe.Hingi birçi bOye, carinan
hestiyen mirişke ji, di ber dinanan
(diranen) xwe de dikintine Odixwe.
Dema keçik ve dibine, ji wi
wele dipirse:
-Rebeno ma te hesti ji xwar?
U welate we hOn ji segan re çi
mirişkek
ditıelin?
Kurd dibeje:
- Smorgaos!( NanerOn)
ÇELEKA
BAVE MIHEME
Rojeka bave Miheme mangeya xwe ya pir, dibe bazara
dewaran ku bifıroşe. Ji ber ku
cOntaya tirkan li Mi hemedigere O
ji boderbasbOna binxete (SOriye).
pere ji Miheme redivet ku bide
qaçaxçiyan, ji bo ku wi derbasa
binxete bi kin .. Le bele ji ser çOn O
hatina bazara dewaran mehek ji
derbas dibe, disan ji mangeya pir
naye firotan. Her cambazen
dewar O pezi ku dihen li mange
diniherin, deve we ji hev dikin ji
botegihiştina temene (em re) we,
li dinanan we diniherin, paşe we
nakirin Odiherin.
o
Veca hingi pir li dinanan
mangeye dinherin, rojen dawiye
dema cambaz nezi mange dibin,
mangebi xwedevexwevedikeO
dinanan xwe nişane cambazan
dide!
Ado hez ji destpeke kir.
Lewra bi polisan re ketina nav
musadere bi rasti ji marani ye. Le
bele Adoye me, ji dawiya çiroke
mina ku cin ji hesin bitirsiya, ditirsiya. Lewma car caran bi kel O
herseke mazin, gotina Miheme
dibiri Odigot:
- Debese! Evçiqeşmeriye?
Ma tişteki dine tunebO te çEıle
bi kira.
Guhdar ji, ji ber şerme nedigotin, "De Miheme, de .. ." Le pir
dixwastin ku Miheme berdewam
bike. U ser piştgiriya guhdaran
Miheme tıez digirt Otevt kerıa
xwe wisan berdewam dikir:
-Veca gulleyen (beriken) Ado
tyan feqiran nemabOn! Tedi,
geleki zor e.
o
Ado, beri ku Miheme çiroka
reva wi bi be seri, beri ku dawiya
çiroka Mi hem eguhdar bike, ji we
dere çObO ji. Gava çOyi ji, ji Miheme re gotibO:
- Kero tu bisekine! Ma ez O
tu, em'e paşa hev Odu nebibinin?
Rüpel59
Kovara Yekı1iya
Rewşenbirlm Welatpcır~
Helimar s - Povlz 1990
Kurdistan
OZAL 0 BUSH
0 REAGAN
Kurdo
uJ~l;:z..~Hilb~ · ; ; ;
:::uc:::·
.-::::::>::: :::::::::r·:>::::>::::::
::·::<::-::::··. ·.:>:::
. Ll..ıı1·~~.~~!·~··~···re
j
om
. .:::<<·. :<<::::· . :::::::::-::::. ·· · ·.-: : · · ·· ·· ··: ···· :· ·. :
w.
ne
te
we
.c
liçiyi}gu/J(ftı bajaren Kurdistane roj bi roj gurr · ·• .• xwlnmf qne;mmg, dikeve ~avgiJfTianana ll
·· •OgeştirdibiJ.Peşrnergeyen Af1GK'e kulnıen ji
> çaff!şl}rkirina~ digere, .•... da ku S€RiHILQAN~.
pola li ntJ~çavendQrrıl~ u(18yartJn dMnin(Jing. .Gele J5ufdistanebide rawestandir). Le'lfraüadi; ·.
~hakpnıartı Tirf<iya faşist diJie;inin. Tirstı xoten > be telefon9ki ~/)tıve~fic4waruxwtrlmijaf1/
rnazir( difirf~in Ç~Jrg udil8nSIJrok Oserbazen < <Serp~n ~tjka 8p$h u 11dl1garL •. .
·Otdi}i8J1 > <.
.
.
.
OZAL : E/o-E/o, serok Bush, serok
Reagan!
BUSH : Be/e, be/e , be/e can...
OZAL : Di bexte Xwed8 Odi bexte we
Em xulam Okoleyen we
Sed hewar Ogazi ye
RBça rizgari çi ye?
BUSH : Çi bOye, çi qewimiye?
Ma hiş Oaqile te wenda bOye?
OZAL :Serok Bush, Ma hiş Oaqil çi ne?
Em nizanin çi bikine!
Kurdan sere xwe hilanin
Lizindan
Li bajar Oli gundan!
BUSH: Na! Kurdan sere xwe hi/dan?
OZAL : Ere, kurdan sere xwe hi/dan
Jin omer, kal opir, keç okur, biçOk o
mezin! Tev de bi rext Otiling in!
ww
BUSH : Veca kurd ji sere me kem bOn
Dema ew }i sere xwe hi/din
Mehmetcik li ser wan
Bike şer OerişBn giran
Bi kuştin Obi Jedan
Bi sosret Ohoviti
Ya ku kesek nediti
Wan bigirin bikujin
Biperçiqinin seren wan
Wan bihavejin bin lingan
Ku edi kesek nebeje
Kurd yan ji Kurdistan
OZAL : Serok Bush, serok Reagan!
REWŞEN
Ewdem iro derbas bU
isa/ ne weke par bO
Xwendevan karlesr gundi
HemO bOne yek bendi
Tirs Oxof xistine dil
Li me şikenandin pişt Omil
Di nav reten AReGeKe
HemO bOne peşmerge
Demadibin APO'ci
Agir li me dirijil
a
a
Bush Reagan Fdikevine nav seyr
ecebmayineke mazin. Dipirsin dioojin:
Çawan gele kurd ji bo serxwebOne dest
dane hev? Ji Ozal re wele dioojin:
BUSH : Ya rind Oç8 Ociwan
Siyaset Oxapandina kurdan
Muzik Ozimane kurdi
Bila bejin bi serbesti
Eme xilasbin ji desten wan
De raweste ev SERiHJLDAN!
OZAL: Mesele ne he/best, muzik O
ziman! Amance serxwebOn yan nemant
BUSH : Ev xeber hiç nexweş!
Cihan diki gora reş!
-Geli heval Ohogiranl
Eger em bi hev re bin
Obidin hev destan
Ne Bush One pReagan
DA bikaribin bidine rawestan
Ev bergiri Oberxwedan
Oev rabOn Q SERlHJLDANI
RQpel60
Kovara Vekitiya
Rewşenbirlın Welatparlızlın
Kurdistan
Hejlmar 5- Paylz 1990
$EWQA
BERMDAN~
KOVAREKJI NAVTARIYAZINDANADAGiRKERAN
BERXWEDAN
ww
w.
ne
te
Hejimara 13' emin a kovara ŞEWQA
BERXWEDANe giha desten me. Ev Kovar ji
mehe careke li zindana Diyarbekre derdikeve. Weke li ser berga Kovare ji hatiye diyarkirin, kovareke mehane, ram yari, çandi Ohuneri ye. DOrişma •Berxwedan Jiyan e!" duriş
ma Kovare ye. Beguman li zindane derketina
ve kovare, derxistinaWe yaji heladil Ogirtiyen
cenge ve, xwedi wateyeke (manayeke) mazi n
Ogiran e.
Bi peşdeçOna tekoşina rizgariya gele me,
çand otoreya me geli ji bi ve domana peşketi
re re digire o bi paraleliya tekoşina şoreşa
Kurdistane, ji doman Oqonaxen diroki ve
derbas dibe Oroj bi roj peşve diçe .Ev peş
ketin di zindanen reş Otari de be ji, de disan
bi be.
Heya neha mişe pirtOk Okovar li ser
jiyana li zindane derketibe ji, disan ji ew
bersiva pediviti Opewistiya naskirin OjeferbOna ho OOşten jiyan Oberxwedana zindani
nikaribOne bi gişti bidine ber çavan. Lewra
ew bergiri Oberxwedana dil Ogirtiyen cenga
serxwebOn Oazadiya gele me, bi hezaran ji
pirtOk Okovaran re dikare bibe babet Onaverok. Le van hezaren kovar OpirtOkan, disan ji
nikarin ew bergiri Oberxwedanen lehengane
Oqehremane bi tevayi bihenine ser zimen.
Bi berzbOna tekoşina rizgariya netewi Obi
rabOn O serikişandina reberiyeka bi sedan
salan çaverekiri, dijmin bi hemO hez OhebOnen xwe, xwe da ber singa ve tireja heviye ku
we vemirine o we ji kok o binyade hilbikişine.
Bi rabOna ve pele, dijmin, bi dehan hezaran
jlaw Okeçen gele me kire nava dest Olepen
xwe ku di kesaniya wan de, ew bergiri O
berxwedana li çiya Ogund Obajaren Kurdistane biceribine bide rawestandin. Le, ew zinda1
REWŞEN
ramyari, leşkeri, pedivi Opewist e, ku em
navginen hunermendiye ji bi kar werinin. Ji bo
derexistina rindbOn Ociwaniya tekoşina me
ber bi ronahiya roje, ji boji girsan re peşkeş
kirina rewş opergala nakokiyen li welate me,
ji bo bi naskirindana rewş Oawayen kategoriya hunera li welate me, navginen huner O
hunermediye, ji bo me gelek derefet Omecalan peyda di kin. Ji bo nirxandina van derefet O
mecalan, di rewşa zindane ya azad de, de
bi be sedema afirandina gelek xebat Okeferaten geleki giranbOha. Gelek heval Ohevreyen me yen ku bi ve rewşe dizanin, xwe li
ve qade ragirtine Odest pekirine ku bi zimane
navgina hunermendiye, ew rOdan ObOyeren
ku di tekoşina me de rO didin, bihenine ser
zimen. Ev cOreya xebate ku ji me re geleki
nuh Otaze ye, bi xwe re hinde kemasi Oşaşi
ji nişan didine. Ev rewşa ku di vlı gehineke de
xwe bi siruşti diyar dide, ne ji ew gelşen
beçareserkirini ne. Dive em gav ji ser ve
gel şe bihavlıjin O ev tişt di nava derefet O
karinen me de ye. Hindek vekoiTn, hindek
zanyari, debikaribe bibe sedema afirandin O
derhanina xebat Okarguzeriylın ku her rojen
were dibine xwedi nirx Ohejayiyen behtir O
behtir.
Bellı, xema me, xema beşdarbOna nav
tekoşina rizgariya welate me, xema ji bo ve
yeke buna can xwin e. Dema em ew berhemen çandiyen ku li hevberi bangeşi opropagandaya nijadperest Odagirkeran, li hevberi
rewşa inkar O wendakirina hebOna welate
me, ji bo nişandana rasti ObidadbOna tekoşina me, ji bo hebOn OxurtbOna baweriya
me ya bi serkeftine, em ditıenin ziman, dadihenin hole, yan ji em ji bo ve yeke di vi wari
de hewl didin, hing{ı rastiya me bi awayeki
serpilki Oxav were ser zimen, ev ne erıcame
ke baş e. Xebateka ve nole, de bibe xebateke
yekarı O di domanekedirej de, de nikaribe
bersiva bi bingehbOna tekoşina me bioone
ser zimen. Ji ber ve sederne ye ku, divet
em di kar O baran xwe yen huneri de, ew
xemen zanistiya estetiki ji bixwin lewra
ev zanisti, taybetiyen afirandina huneri O
çarçiva gişti ya xebata huneri derdiexe ber
çavan."
•
.c
ŞEWQA
nen kor o tari, bi berxwedana law okeçen
leheng, bOne ewça heri rohniya tekeşin O
berxwedana gerı. Dijmin li berve rewşe kete
nav seyr Oecebmayineke kOr O ji hel O
taybetiyen gele kurd, heleke din a qehremaniye ji xwe re di guhen xwe de kire guhar.
Dijmine faşist Ohov Ohar, dixwast rejimeka tari Ohovitiye bi gele me bide pejirandin. Denge berxwedane heri zO ji zindanan, ji
dil Ogirtiyen cenge derhat oher çO bilind bO
ev deng. Zindanen dijminan bi berxwedana
law O keç9n me yen egid O dilsoz, bOne
keleheke heri tund en şoreş{ı. Di van zindanan de gelek şoreşger Oegiden gele kurd, bi
xwin Ocane xwe, çiraya şoreşa Kurdistane
veketi hiştin Onehiştin ev çi raya heviye vemire. iro ev çiraya heviye şewq Oronahiya xwe
di de çaraliyen Kurdistane One hindik ji çarmedcra cihane ... i ro ji, ev bergiri Ohilawistina li
hevberi dijminan, berawestan Obi tundi berdewam e. U zindanen dijminen dagirker,
berxwedan bi her cOreyi li dar e.
Kovara ŞEWQA BERXWEDANe berhemeke berxwadane ye. Berxwedana ew şoreş
geren ku di heri peşiya çeper Okoziken tekoşine de, sing li hemO babet şer Oerişen
dijmini vekirine, tooikoşin.
Sala çOyi ji kovareke zaroyan, ji tıela girtiyen zindana li ROhayehatibO derxistin. Dijminen dagirker wan girtiyen ku Kovare derxistibOn, ajotin Oew li gelek zindanen din belav
kirin. Le tucar nikarin bigtıen ew armarıcen
xwe yen pis Oki ret. Berxwedanen li zindanan
iro bi kelepora tıeza tekoşina xwe ya rojen
bere oher bi cOreyen tekoşinen nuh ve xurttir
Ogeştir dibin.
Di kovara ŞEWQA BERXWEDANe de,
li nik mişe nivisaren ramyari, nivisen çandi
Otorevani ji rezbOyi ne. Vek ji van nivisaren
çandi O torevaniye,
ji tıela H~LÜN O
B~MAL'e ve bi nave "XEM~N ESTETiKi"
(Estetik Kaygılar) hatiye arnade Obelavkirin.
Mepişkekjive nivisare(r0pel69-70) ji zimane
tirki, wergerande ser zimane kurdi Oli ve
dere ji xwendevanen REWŞENe re diguhezin:
"Di ve gehineka tekoşina me de, li hevberi
dijmin bi karanina navginen (wasitayen) weke
we
Kovara
BERXWEDAN
om
ŞEWQA
o
~61
Kovora Yakitiye Rewşenbirlln Welatpcır~ Kurdistan
XAÇATÜ R ABOVYA N 0 PIRTÜK EKA
Wi VA Bl NAVE "KURD-EZDi"
ww
.c
w.
ne
te
Ji ber ku Wezire Eşo, di peşgotina ve pirtüke de, gelek bi berfirehi, li ser jiyan Oxebata
Abovyan rawestiyaye, li ve dere, em careka
dine, pewistiya bi hüri Oküri nasandina wi
nabinin. Tişte ku em li ve dere dixwazin
berpeş bikin, li ser berhema wi ya, bi nave
"Kurd-tzdi" rawestin. Vekolina wi ya li jor
nimandi, bi şeweyeke kOr, li ser civata ku rdan,
li ser rabün Orüniştina kurdan, li ser rewşa
jinen kurdan Ohwd e. Eger mirov, dema we
roje bigire ber çavan, ku navginen guhestine
(wasitayen bihevdügiredane), di navbera bajar Oli ciyen rüniştinan, geleki jar Okem bOne,
vi xebata wi, her çend xwedi hinek kemasi O
nereküpekiye be ji, disan xwedi ciyeke bi nirx
Obüha ye. Çim ku Abovyan, li Kurdistane geriyaye Odi cih Odem de, bi nav Onişan, çavdariyen (observasyonen) xwe, diyar kiriye. Di
hi nde ci yan de, weki demali ser rewş Ojiyana
jinen kurdan nivisandiye, te de gelek ditinen
rast Odi cih dediyar kiriye. Weki din ji, li ser
rewşa xort Ociwanen civata kurdan, heya li
ser xwarin O vexwarina wan, li ser rewşa
aboriya wan Ohwd, bi berfirehi geleki rawestiyaye. Le bele, dema li ser ol ozimane
kurdan dipeyive, agahdariyen wi diyar e, ku
kem in. Dema li ser ola (dine) tzidi şirove
dike, ola ezidiyan nikare bigihijine çaYkaniya
we Zerdeşt OZerdeştiye. Radibe ola ezidiyi,
nezi lsıamiyete obi taybeti ji, behtir ber bi
nezikahiya filletiye dikişine. Abovyan kurden
ezidi di hala netewi de, ji kurdan cuda nake.
Ziman, ferherıg Orabün-rüniştin Obajarvaniya
wan yek e. Le bele, ji hala baweriya wan li ser
ola ezidiye, wisan kOr dike, ku dixwaze wan
mina civateke ciha nişan bide. Ola ezidi, olek
neperıi (veşarti) ye. Ew, baweriya xwe, jikesen
derve re diyar oeşkere nakin. Abovyan, li ve
dere xwastiye ji dostaniya wan gelek kelk O
istifade wergire Obi yeke ev rewşa wan a
nepeni, eşkere bike. Owi, bawer kiriye, ku ew
bi xwe, di her babet umeseleyan ola ezidiyi de
şareza ye. Le bele, baş bi ser ne ketiye. Di vi
wari de, li bartişten rast, hinek tişten nerast ji
diyar kiriye. Oleziditiye, ji bav Okalan kurdan
yen heri kevin Okevnare maye. Hezar heyf O
mixabin ku weki esi ubingeha xwe ya bere ne
maye Oji derve gelek poside Ohikari li ser
ç9büne Oji riya xwe ya berE! bi dür ketiye.
Dema Abovyan li ser zirnan ji dipeyive, zaravayen kurdi dijmEıre, hingEı tene çEıla kurmanci
Ozazaki dike. Diyar e, ku haya wi, ji kurdiya
başür ne büye. Van kemasiyen wi, giringi O
ciye berhema wi nade wendakirin, IEı beiEı,
mirov nikare bibEıje ku ev berhema wi, tene
bireka Kurdistane digire nav xwe. Ev pirtük ne
barhemeka li ser teoriya diroki ye. Disan ji di
babeta kok Obinyada kurdan de, diyardanan
rast ji kiriye. Lewra karibüye kurdan bi mediyan ve girebide. Hela giraniya berhema wi
li ser civata rojane ya kurdan büye. Ji bo ve
yeke tene di çarçiva hoz Oeşiren kurdan de
girti maye. Disan ji, van agahdariyen wi,
xwedi ciyeke tek Oenda ne. Çimku wi karektera civata kurd, detay utaybatiyen civata
kurden geleki helez (interesant) derxistiye
ber çavan. Gelo wi xwastiye tene li ser gele
kurd bi tevayi, yan ji bi girani li ser hindek
eşirEın kurd, ola Ojiyana van kurdan ditin xuya
bike? Gelo dema universite erk udelarneteka vekoline spartiye ser wi, çi pirs ji wi kirine?
Eger me bersiva ve pirse zanibüya, erne
baştir naveroka vekorına wi şirove bikira.
Vekolin, bEıhtir mina vekolineke sosyolojiki
xuyadike.
REWŞEN
van riyan, ji hala tirk Ofarisan dihat xwarin.
EşirEın kurd, en li we hereme, ve yeke ne
dipejirandin. Ew ji dixwastin, otoriteya xwe ya
li ser van riyen welate xwe, bidine nişandan.
Gava gelen bindest seri hildidin, ji aliye dethilatdar udagirkeran dibin rebir, serbir ueşqiya.
Le bele gava ev gelen bindest bi ser ji dikevin,
hinge dibi nwelat Odesthilati, bi fermanrewayi
dihan naskirin. Ji bo nimüne, gava Napolyon
dest bi şere xwe kir Oajot ser Parise, peşiye
je re gotin eşqiya, nezikEı Parise hat, jEı re gotin
general Ogava Parise girt, je re destan li hev
dan Ogotin serokkomar. Veca eger heya kurd
bi ser nekevin, we ji wan re ji her dem bibEıjin
rebir o eşqiya. Ji ber ku zend oqanünen
dagirkeran, ji gele bineJest re çi parek ne
hiştine. Em kurd ji wan zend Oqanünen dagirkeran nas nakin O me xwe li hember girtiye
OernE! xwe li hember ji bigirin.
we
Heya neha, li ser kurd OKurdistane, gelek
nivisevan, diroknas, gerok Oseyyahan, nivis
Oberhem dane. Diyardana wan, bi tevayi ji bo
me geleki gring e. Kurd OKurdistan, bi çav O
leniherin{m biyaniyan, çawa hatiye nirxandin,
ev ji bo me geleki giring Opedivi ye. Ji hala din
ve ji, van vekolinan, bOne belge O ketine
diroke. Beguman, ew van barhernan li gora
zanin Oditina xwe, rez kirine. Yek ji van
nivisevan Odiroknasan, Xaçatür Abovyan e,
ku li cem me kurdan, geleki kem hatiye naskirin. Abovyan, mina miroveki dost Ohevale
gelen bindest, li gelşen hererne temaşe kiriye
Odagirkeriya tirk Ofarsan, tawenber kiriye.
Abovyan, di nav çarçiva dostaniya kurd O
ermenan de, tekiliyen xwe yen germ, bi hoz O
eşiren kurdan ç9kiriye. u ser ve bingehe, li
gelek navçeyen Kurdistane, vekolinan çekiriye. Encamen van vekolinan ji, paşkeşi
zanistgeh Ouniversiteyen rojavayi kiriye.
om
B.lzet
Di ciyeki pirtüke de' li ser rebir oeşqiyabü
na hinek kurdan guftügoyek ji Abovyan hatiye
ki ri nOWezirEı Eşo ji li ser şirove ani ye. Hindek
gerok Oseyyahan ewrüpi ji, li ser vEı yeke
nivisandine Odixwazin kurdan neweki xwe, IEı
weki rEıbir Odizan, nişan bidin. Di serdernan
kevin de, riyen bazirgan, karwan urEıwiyen
hemü rohilate, ji Kurdistane derbas dibün.
Weki riya hevrişime Ohwd. Bac Oqemçüra
Abovyan weki gelek ermenan kurdi ji fer
büye Ohelbest Ostranen gelek haja Obi nirx
berhev kiriye. Ovan staman ji reseni Oorjinaliteya xwe tiştek wenda ne kirine. Giraniya babeten stran Oawazan, li ser evindari, li ser
jiyan Oli ser şeren meraniye ne.
Pirtüke ji zimane ermeni hatiye zivirandin
ser kurdi-tipen krTiiki. Vi kari Wezire Eşo
kiriye. Dr Şakire Xido ji, ji bo we peşgotineke
dür Odirej nivisandiye. Disan ji hala Dr Xido,
kare redektekirina pirtüke hatiye kirin. Ji hala
Prof. Heciye Cindi ji kar Obaren nivisandin O
rezkirina pirtüke hatiye kirin. Doçent Kinyaze
lbrahim ji li ser sparteka fTiolkojiya berheme
rawestiyeye. Di ve domane de ji pirtük, di
deste min de ye oez hewil didim ku we bi
kurdiya tipen latini ji bo xwendevanen kurd re
amadeye ber xwandine bikim.
•
Rüpel62
Kovara Yekitiya
Rewşenbirlın Welatparlızlın
Hejima 5
Kurdistan
Paylz 1990
BERXWEDANKARi 0 GERDENAZADIYA
Eıni GOZI
Bl,ari
om
0 DU GOTIN Ll SER
~ETO
R. Dengir
ü Cem ne Çeto bihistibO .. Lewra bayer O
qewimandina Erne GOZt, bayer üqewimandineke geleki mazi nOwatedar eli Kurdistane.
Gele k gund u bajaren Kurdistane, van navan
dinasin u Erne GOZt, merxas ü nebeze
gelek dil u mejiyen mer u xweşkalemeren
dilsoz en kurd e. Bi taybeti ji li tevayiya gunden hem li deşte u hem ji li guncJen çiyayen
Kurdistane ev berxwedankare dilsoz pir baş
hatiye naskirin. Heya li bajaren Kurdistane ji
pir baş dihete naskirin. Le bele ne weke li
gunden Kurdistane pir baş.
Me bi awayeki zelal u tekuz, ciye ceng u
berxwedana Erne GOZt, seelema cenga
Erne GOZt baş nizanibu. Lewra jiyana me
kurden li bajaran, ne minajiyana ligundan bO.
Di ware çand u toreya kurdi de, gunden
Kurdistane beguman ji bajaran cihetir, xwedi
ciyeke taybeti ne. Li gundan, ji bajaran citıetir
rewşeke toreyiya kurdayetiye heye. Ji ber
seelema xwe ya siruştiya li bajaran tundbüna
dagirkeriya tirk, fars u ereban, li bajaren Kurdistane hebun u parastina nirx ü berhemen
.c
lugu• damezirand. Lebele ve care ev merem
u mebeste di qirika ve dagirkeriya bebext ü
dijun de ma. Lewra dem ne ew dem, sal ne
ewsal bU, kuediwelatemedisanbeberxwedaneke yekmeji üdilsoz, mina PKK' e, be karguzeriyeke yekdest ü hevbend, mina
ERNK'e u be cengeke yekdil ü yekçek mina
ARGK'ebu.
iro van çeken gele kurd, sistema çetekeleşiye, sistema bi dijmin re hevxebatkari ü
sixuriye, careke din edi ranebe ser xwe, vernirandiye u xweş kiriye ü kuştiye. Em edi baş
pe dizani n ku rabuna minyen goran heye, ıe
rabOna sistema çetekeleşiya li Kurdistane tuneye.
Li Kurdistane xelk, piri caran, kada
Bişare Çeto ü li hember vi çetekaleşe Ji, çel ü
kada nebezi ü merxasiya Erne GOZt dikir. Bişar, yekji ew bebext, xwefiroş ühevxebatkar u xulamen dagirkeriya tirk buye. Ew
bebextiya ku wi bi gele xwe kiriye, heya iro ji
ku bi kemani 70-80 sal ji ser re derbas bOne ji,
disan di nav gel de kad ü ç91 dibe. Gava ev
ne
te
we
·EmeGozeMe
Hüte Beriye Me
Serane Heriye Me
Bişar Xayinol
Dest Li Gewriye Me/ •
*
ww
w.
Dijminen kedxwar u dagirker, di hem u
war u dernan de, li hevberi gelen bindest, li
tenişta cenga xwe ya eşkere, cengeke "veşarti"
utaybeti ji bi kar anine. Weke iro geleki zelal
u diyar e, yek ji van şer u cengen "veşarti" u
taybeti, ya bi nave "koy koruculugu", li
hevberi gele me ye bindest, pir aşikar u vekiri
hatiye ki ri n.
Di nav gele me de, damazirandin u
bicihkirina sistem usazumaniyaçete-keleşiye,
mina diroka tekoşina serxwebün u azadiya
gele me, kevn e. Ji dema osmaniyan, bi
taybeti ji, ji dema bicihkirina rexistina wan a
leşkeri, ya bi nave "Hemidiye Alayları", ji
dema guherandinen wan en bi nave "ittihad
ve Teraqi" u heya neha, ev doman u proses
bi tundi berdewam e. Geleki bebexti bi
desten "Hemidiye Alayları" bi gelen kurd u
ermen hatine kirin. Amanca dagirkeri u talankeriya tirkan osmani, bi danin u damezirandina "TeşkTiat-ı Mexsusa", (Organizasyona ku MIT je çebuye) hej behtir peşdebirina
encamen rexistina "Hemidiye Alayları" bi xwe
bu. Ya ku fermana fileh u ermenan rakiribu,
ev rexistina • parastina" dewleta tirk bi xwe bCı.
Ev rexistina bi nave "Teşkilat-ı Mexsusa•
xwedi hewildan u karguzariyeka wele bU, ku
dixwast gele kurd uermen tevi hev ji ser ruye
erderabike. Ji boveyeke buji, kuevrexistin,
pilana kuştin u qirkirina ermen u kurdan xwe
bi xwe, arnade kiribU.
Nehaji, di sala 1985'e de, dagirkeriya
tirk, disan xwast tişteki wele li darxe udiroke
dubare Otekerrur bike. Dagirkeriya tirk, di
sala 1985'e de, li Kurdistane disan xwast
sistemeka bebextiye biceribine. Loma dagirkeriya tirk ew bebextiya bi nave" Koy korucu-
REWŞEN
·Koy Korucu· y~n dema E. GOzl
buyer mina stran dihe ser ziman, ew xwefiroşiya wi ya bebext, hina ji, her roj binerd O
binaxdibe.
Dema em zaro bün, mina bi seelhezaran
zaroyen kurd, me ji nave Erne GOZt , Bişar
toreyi u çandiya kurdi, jar u mesttir e. Eger
em ji bo ve yeke nimOneyeke vekiri bidin; li
gundan evaran pişti şive, dema civaten malbate dicivin hev, hem Ozaro Oxort, gutıen xwe
didine serpehati, çirok Oserguzari yen (maceRüpel63
Kovara Yekftlya
Rewşenbirltn Welatpar~n
Helima s - Pavlz 1990
Kurdistan
.c
Tede naven gelek nenas derbas di bin. Ji ber
ve hinde ye ku me pedivi ne dit, ku em careke
din, ve strana li hejimar 21'e, li ve dere
biguhezin. Mirov her dikare van gotinan ji
strana ku di hejimar 59'e de, ji hala kurdeki bi
nave Ezize Merzika hatiye nivisin, je re ji bibeje. Stran li ve dere ji, bi nave Herne Goze
hatiye navandin- ne weki ku di nava gel de
ditıe strandin: Eme GOZl. Me bi ş{ıweyeke
tekuz, ne di kovara Hawar'e (1-52) de ü ne ii
di kovara Renahi'ye de, strana Erne GOZE
dit. Le bele me strana berxwedankari, lehengi ü dilsoziye, bi ş{ıweyeke tam tekuz
nebe ji, disan nezi rastiya diroka we legeriya
ü ji deve kurdeki ji herama me ya BOTAN, bi
nave Farüqe Dereweri, bihist ü li dere ji
welatparezen stranhez ü berxwedanhez re
peşkeş dikin.
Em tıevidar in ku avahiyen welatparez en
hunermerıdiya kurdi, yen weki HUNERKOM,
ve xebata me, ji ve dere ratıejin ü tevli gufte
ww
w.
Hütl beriyl me
Serani heriyi me
Bişar xayino 1
Dest li gewriyl me/
ne
te
we
·EmiGOZ~me
om
ra yen) sere ümezinan. Ji wan feri gelekitiştan
dibin. Heta van salan dawiye, li beşek mazin
en gunden Kurdistane, radyo ü televizyona
dagirkeran tunebün. Dema zaro ü xort en
gurıdi, di civatan de dibün guhdaren sere ü
mazinan, feri gelektişten xweş i kurdi dibün.
Ji bo nimüne yek ji van tişte xweş, "serguzariya"lehengane ya Erne GOZt bi xwe ye. Le
em en li bajaran, me çi dikir? tvaran yan me
dersen xwe yen dibistane çedikir, yan ji havinan em li kolanan li ber ronahiya lampeya
elektrike dileyistin ü zivistanan ji em diçün
sinemayan ü şeve ji reht dibün ü radiketin.
Herçi yen xort ji diçün qehwexaneyan, feri
listina qumare dibün. Van salan dawiye ji,
televizyon demeka direj ji xorten me digirt ü
dibir. Careke ji caran, yan kalemereki risipi,
yan ji pirejineka porsipi, ji gundan bibana
mehvanen me, wan pişti kirina gili ügazinden
pirs ü problem en, ku axa ü feodalan ji wan re
derxistibün, pişti we, jimere kad üçela tişteki
kurdi bikirana yan na. Li bajaran, ji bili bi
awayeki jar ümest mayina ziman, ji bili rabün
ü rüniştinen me yen kurdi, tişte ku me bi nave
çand ütorevaniya kurdan werbigirta, hem üev
bün.
Derbareye Erne GOZt de, li bajaran, me
ji bili bebexti ü xulamtiya Bişar peve, tişteki
di ne ne bihistibü üne ji dizanibü. Heya carina,
medigot qey Bişar üCemile Çeto ji, li hevberi
osmaniyan şer kirine. Le bele li vir, disan
egidi ü merxasi, tene para Em bü. Me di
ciyeka we strana ku ji Ape Nüri ye risipi
bihistibü, wele digot :
Strana Erne Gozt bi ş{ıweyeke tekuz
nebe ji, ji hela stranbejeki dengixweş i kurda
Ermenistana Sovyete hatiye ınandin. Li gor
muzik üawaznase kurd, Beşire Botani nave vi
stranbeje dengixweş Ş{ıroye Biro ye. Le geleki heyf ü mixabin ku ev stranbej, ve strana
diroki bi tevayiya büyera strane nastre. Bi wi
denge xwe ye ter üxweş, pahizoke guhartiye
ü bi awaye heyranoke distre ü diliiTne.
Strana büyera Erne GOZt, di kovara
Kamüran Eli Bedirxan, di kovara Roja Nü de,
li du hejimar üciyan hatiye nivisin. Di hejimaren21 ü59'ede. Yadihejimara21'ede, jihela
kurdeki bi nave Ebdulhadi Mihemed hatiye
nivisandin, tede geleki kemasi hene. Di
nivise de, stran bi xwe ıi. bi nave Erne Ga ze
hatiye navandin. Naveroka we pir tevlihev e.
ve
REWŞEN
ve
ve
gufte ü bestaya we, ve pahizoka merdane
bikine Operayeka berxwedankari ülehengiye
ü ji gele me ye welatparez re, bi ş{ıweyeke
geştir üciwantir peşkeş bikin. Yan ji operayeka weıe, ji berxwedankar ü şoreşgere hemdem, ji EGiD re arnade bikin. Em disa bawer
in ku de bicihanina xebateka ve nole, di nav
çarçiva gerıgazi ü derefeten avahiyen weke
HUNERKOMe de be. Lewra HUNERKOM ji
wan avahiyen sexte ü hevxebatkar en weke
avahiyen xulamoken kurd cihetir, avahiyeke li
ser nirx ü tıejayiyen tekoşina rizgariya Kurdistane hatiye avabün ü li ser ve bingetıe li piya
ye. Nirx ü berhemen HUNERKOMe, li ser
xwin ü cane şehid ü xebatkaren ve tekoşina
piroz ava dibe. HUNERKOM hewildar ü karguzere xebata hunera şoreşger üwelatparez
e. Xebat ü karguzeriyen hunermerıdiiye, ji bo
peşdebirina zanebüna şoreşgeriye di nava
girsen geli de, xwedi cih ü giringiyeka taybeti
ne.
Rüpel64
Yek'ftıya Rewşenbir~ Welatpar~n
Kurdistan
CENG 0 BERXWEDANA EM~ GOZ~
Awaza strane li deveren Botan:
PAHiZOKA DtMANi
Awaza li deveren derveyi Botan:
HEYRANOK
Bila ji heft rojan vi de
Şirl plsira min
U te jehr ü heram bel
Bila hingl Şiri Eskifl
Ziyareta OoR BabtJ, ŞehkM Zewl
Tev de bi urd ü ucaxl te ve vedel
Bişar kire gazi got:
Emo lawo were rayli
Eger tu t~yi ray~ were rayl,
Eger tu neyi rayl,
Qesem dikim bi navl Xudayll
Min aniye vi sibtJ alaya hikümetll
Bi Cemili Bira, E/iyi Yünis
- QewmiÇiyl
ü CanbtJzarl Deşta Müşl/
Bişar disa
bang dike, diMje:
Emol
Ji te re dibtJjim, were raytJI
Tu tlyi rayl were rayl
Tuneylrayl
Nin e çi fe/ata tel
Ji nav dest OleptJn me
U vi Dinyayi
ne
Letl bi millet~!
Pir Om~zinl me
Derketin ji qubletl
Şewq ü şemala xwe avitine
Benda binderi
Newqa bav~ Şemseddin el
te
Ma tu mar i,
ku tu bi erdi bidebiri?
Tu ne çüka ezmanan i tu bifiril
Oet ü billeh çi fe/ata te
lunine ji nav dest Ole~n min el
Emi bersiv da Ogol bi mlrani:
Bişaro lawol
Ez Emo me, Emi Gozl me
Ez ferx~ di, beranl bavl me
Ez qisasl seri mlrl çi me
Tu dizani ku kuşfina min heye
L~ tucar reva min tuninel
Emo disan ltJ vedigerine OdibtJje:
Bişarol
Ez Emo me, Emo/
EmiGozlme
Ez ne ytJ zirt Oforta me!
Here zirt ü poyln xwe
Bike li kAleka tola jina xwel
Ma tu nizani ku li ba me,
Gava şer Ocenga giran be
Ku weki li şahiytJn dawetan
Bi heft def ü heft zirnan
Bi ktJI Oşanazi ye
w.
Bişar disan bang dike dibtJje:
Emo ez Bişar im, Bişarl Çeto me/
Tu dizani ku rizgarbOna te ji dest ü leptJn
min tuninel
ww
(Diya Emo bi wan dihese)
Gozl bang dike ü diMje:
Emolawol
Tu vi siM rabe
Derbeki berde bejn Obala Bişarl Çeto
ü Binbaşiy~ Roml pl re/
Herçi nefiram e
Çavl maliya wan li riya wan e
Ewgunenel
Eger tu vi sibtJ ranebi
derbeki bernedi bejn ü bala Bişarl Çeto
ü binbaşiyi Roml pl re/
REWŞEN
ve
ve
Eme GOZ~ ji ardima Xerzan ji eşira
Mala Remo bü. Nave gunde Em, li herama
Qubine 1Biş9riye (Beşiri), gunde 1Qesra Baxemse büye. Eme Goze li vi gundi xwediye
qesreki büye. Ji qesra wi re digotin, Qesra
Baxemse, yan ji Kelha Baxemse. Ciye ku ıe
ceng kiriye, nave wi ciye ji: Kozika Kolan
büye. Ev cih, li benda bendera gunde Baxemse ye. Şere Bişare Çeto bi Eme GOZ~ re,
çend sal beri hatina rüsan ber bi kevire Qul e
nezike bajare Bedlise çebüye. Rüsan beri
şoreşa Çiriya yekem (Oktober) asala 1917'ye,
nezinivebakura Kurdistandagirkiribün. Hinde
kurden we navçeye ku beşdare berxwedana li
hevberi dagirkeriya rüsan bCıbOn, wan rojan
wisa dihenin bi bira xwe.
we
.c
Emo bi si dengan dike gazi OdiMje:
Goze/111 daytJI
Ma tu nizani ku ez Emo me?
EmiGozlme
Ferxl di, beranl bavl me
Min sond xwariye bi sonda Qesem el
Ku kuşfina lawl te Em heye
U rewa wi tuninel
Eger tu bawer neki
Va ye ji te re lingln min
Uqeydlnel
Destin min li kelemçl ne/
ü ustiyl min ji li /eli yel
ü eger tu disa bawer nekil
Va ye mifta qeydl, di birca odl de
Di btJrika saqoyl xa/1 min 1
Heseni Osmln de yel
(-tr) : Nave Em ji Umer'e ji zimane erebi
hatiye: (Um er> Emo > Em). Na Goze ji,
nave diya Eme bCıye üji na kurdi, ji Gozele
hatiye: (Gozel > Goze).
om
Kovara
Bişar disan bang dike OdiMje:
Emol Tu tlyi rayl were rayl
Eger tu neyi rayl
Ezl Qesra Baxemsl
Ali/cl jtJrin tlxime Icadina kayl
Ali/cl jorin bikime tewi/xane
Ji bo hespan el
·Ez bim, Mico bi
Hes ma ye Kaposi bi
Dema Üris hatibi
u Geliye Bilise-u kevire Ouli
Tiqe-tiqe tifengan bi! •
Sedema çebüna şere Bişare Çeto bi
Erne GOZ~ re, dibejin ji ber ve yeke ji büye,
ku Em miroveki pir dilrast, durust ü camer
büye. Di ser de ji welatheziya wi ne hiştiye ku
bi be çeteketeşe dijminan.
Bişar, ku bi xwe milise osmani-çetekeleşeki bebext üdijün büye, di navçeya Xerzan
de ji ser xwe peve mirov ne pejirandiye. Ve
bebextiya xwe ji bi alikariya dewleta osmani
di kir. Bişar OCemTI bi tene nikaribün bi Eme.
Ew nikaribün biteneli ber nebezi ü meraniya
Erne rawestiyana. Lewma çübün alayeka
leşkeri, leşkere osmani ya weki xwe bebext
hanibün ü tevti CemTie Bira, Eliye YünisQewme Çiye ücanbezare Deşta MüşS (dibejin piraniya van eşiran mina "koy korucu· yen
dema me, li ser ki se osmaniyan, li ser gele
xwe mTiisi Obebextiyekediroki dikirin. Lebele
disan dibejin ku ji nav van eşiran, eşiraMala
Eliye Yünis, her dem ne bi osmaniyan re
bOne. Derbareye ve yeke de Osman Sebriye
xweşkalemer, di pirtüka xwe ya bi nave 'Çar
Leheng ' de, kad Oçela çar marxasan dike O
li dere kada merxasiyeka Mala Eliye Yünis
dike. Diooje ev mal gelek caran li hevberi
dewleta tirkan şer ji kirine. Disan Zinar Silopi
. (Qedri Cem il Paşa) di pirtüka xwe ya bi nave
'Doza Kurdistan' de dibeje ku Mala Eliye YOnis
di gelek şeren li hevberi dewleta tirk de cih
girtine ü helwesteka (rawezekaltawireka)
ve
ve
RQpel65
welatpareziye nişan dane) vana bi hev re
çarmedara Qesra Baxem~digirin. Bişarbang
li Em dike ku li ber wi Odewleta bebext a
osmani, seri biçimine Oxwe bispere bextlı
van bebextan. Tiştlı ku ji Em dixwastin, weki
Bişare Çeto pejirandina çetekeleşiye bü.
"Emolawo!
Tu ve sibe rabe derbeki berde bejn ü bala
Bişare Çeto ü binbaşiye Rome pe re!
(...)
Eger tu ve sibe ranebi ü derbeki bernedi
bejnü bala Bişare Çeto ü Binbaşiye Rome pe
re!
Bila şire pesira min ji heft rojan ve de
U te jehr ü heram be!
Bila şere Eskite, ziyareta Qo/i Babe ü şehide
ze~
Bila bi urd ü ucaxe te ve vede!"
Strana Erne GOZt ya ku li ba kurden Ermenistana sovyeti hatiye strandin Oya ku me
gelek caran ji Radyoya Kurdi ya li Erivane
guhdari kiriye, bi hemü bend o rezen xwe
evin:
·oehayee
Dehayee
Heydehayee
Hay de hayee, hay de hayeel
Sisile digot Melese daye dayike bila keziya
min ü te di dest min da be oy oy
Keziye Diyarbekira soti, li ve eleme mezeke
çawan bazdane (Canbezare) Deşta Müşe
Oeymaqama Zoqe ü miclise ü dewlete...
were li min daye ooy, heew!
ne
Le bele gava dora Qesra Baxem~
Kozika Kolan digirin Obang li Emo dikin O
dibejin were raye (anku xwe bispere bexte
wan Osere xwe li ber wan biçimine), Emo
bersiva ve daxwaziya bebext okiret bi gulleya
ji lüleya tifinga xwe dide Oher çend tenebi serlı
xwe mabe ji disantişteki ji nebezi Omarxasi ya
gele kurd wenda nake. Pişti ceng Oberxwedaneke dür Odirlıj, bi gulleyen dijminen dagirkeran Ohevxebatkar Oxulamoklın wan dihete kuştin. Mala Em otalan dikin Ozaroyen wi
derdihenin meydanagund. Kurike Emo (Şem
sedin) xuya nake.
Li ser ve yeke Bişar ji binbaşiye tirk re
dibeje "ka kure wi ne xuya ye!" Binbaşi ji jina
Em o ji Melese dipirse dibeje "ka kurete li ku
ye? Tu çi ma kure xwe naheni der?" Meles ji bo
parastina kure xwe Şemsedin, dibeje "çi bi
kurike büye ez pe nizani m?"
Binbaşi je re soz Opeyman dide, dibeje:
"Eger tu kurik werini der, eze nehelim tişteki
bi wi were!" U ser ve bexta binbaşi, Meles
kurik ji şargeha wi ditıene derve.
Veca Bişarlı çeto dike hawar Oqirin Oji
binbaşi re diblıje "Bave wi alayiyeki pe nikaribü. Egerev mazin bibe, de du ala yi pe nikaribin! U ser van gotinen Bişare xayin, kurik ji
dikujin.
Em dibinin ku di ew stranen Emlı GOZt
ku li ser zimane gerı ne, tişteki wellı nin e. Di
rastiylı de diya Emo wellı diblıje:
Ho~y!
Dedewre, maqüloez biheyranoezeramüsim
her du çavayee..
De bük ü zarayen min rebeno..
Eskere Brahirne Aso hat ü em helanin
ooy, heeew
ü işev ji evar da, ser eta mala bave min teda
cara din serem teda..
De hay de haye
Hay de haye, hay de waye, ooy..
ww
w.
Em, strana Erne GOZt ku ji denge
stranbejeki dengixweş9 kurde ji Ermenistana
Sovyete hatiye strandin (Ş{ıroye Biro), li gora
bOyere diguherinin O li jere dinivisinin. Me
guherandina strane li gor rasti O reseniya
büyer Oqewimandina Erne GOZt pedivi dit.
Çimku di ve strana dengixweş O muzik O
awazxweşa ku li nig kurden Sovyete hatiye
mandin, heyf omixabin li gora büyere, li gora
ç91 Okada ku li ser berxwedankari Omeraniya
Erne GOZt heye, xwedi şaşiyeke pir mazi ne.
Lewra di ve ITiandina ji tıela kurde ji Sovyete
hatiye kirin, di benda dawiye de, tişteki wele
şaş heye ku dibeje:
"Gozekiregazi, gotEmolawo, bextemin
Obave min e ji te re weri raylı 1Maqülo bexte
min Obave min e ji te re tu weri ra ye! 1Ax de
dibe tu teyi ra ye weri ra ye 1Eger tu naye raye
Bişare Sordeqe xwariye ordeka pe re 1 De
lele... Ezlı Kelha Baxem~ wisa bikim taxe
jere texime kadina kaye otaxe jore ji mala
kafire Dibo re texime ciye çaye li we qame! "
REWŞEN
Axdedibe
Gozekire gazigot Emolawobextemin übave
min eji te re tu weri raye!
Maqülo dibe bexte min ü bave min eji te re tu
neyie raye ooy!
Axdedibegava tu neye raye, BişareSordeqe
xwariye ordeke pe re..
De le le, dibeje eze Kelha Baxemse wisa
bikim, taxe jerin texime kadina kaye
Taxe jore, jimala kafire Dibo re texime ciye
çayeli we qame oy oy ..•
om
Kurdistan
TBN: Strana Emlı GOZt ji bili stranbeje
kurd en li Sovyete, ji tıeıa isa BERWARi,
MIRADKO, Ebdilezize Mitıe ji devera Botan O
stranbejeki aşüri Pitris SINDi ji hatiye strandin.
we
.c
RewşenbirAn Welatpar~n
te
Kovara Yekitlya
Howeey, de dibe
Bişar kire gazi got Emo lawo Koleke Kolan e,
were der /ete!
Maqülo dibe ko/eke ko/an e were der /ete ooy
Emo dibe; Ma lo Bişaro eze dizanim Koleke
ko/an e ez nayem der le le..
Te ez kirime nemer e, Tu we verabi dinava
welat ü eşirete da
PoyexwebidiübejiEmoyeGozeketiyeserve
riye va ye direve ooy!
Ho~y!
Ferhengoka Nivisaran
Birlıvebirin: idarekirin
BOyer: Qewimandin, hedise, waqia
Dagirker: Kolonyarıst
Daniştin: Celseya dadgetıe, lihevrüniştin
Dlımani: Binecih, niştece, goran, ne koçer,
yenku her dem li şünewarek bi cihin.
Dijwar: Zehmet
Em/ Emo: Kurtkirina nave Um er e
Ewç: Bilindtirin cih, [doruk)
Encam: Netice
Guncandin: Giredan, bestin
Heyranok: Awaza stranageleriya kurd
Hevpeyvin: Reportaj
HAz: Quwwet
Jinenigari: Bibfiyografya
Kafirtı Dibo: Sereka leşkere tirki büye yan ji
ibrahime Aso ye
Karguzeri: Aksiyon, çalaki, livbazi, emel
Karguzari: Jehatibün
Klıferat: Meşxele, mijülbün
U lellı: li ber kindira dardekirine, li ber hejandine
Netiram: Nefer, esker
Nirx: Qiymet
Pahizok: Awaza strana geleriya kurd
Po: Fort, fors, zirt
PAr Omlızin: Komika steren 'per Omezin' li
ezman
Rewan: Herek, zü
Rewş: Weziyet
Sizadan: Cezadan
Sisil: Navlı keça Erne GOZt ye
Sedarn: Sebeb
Taybeti: HOsüsi
TAbini 1TBN: Not, P.S.
Tore: Edebiyat
Wate: Mana
Watedar: Manadar
Rüpel66
.c
om
we
te
ne
w.
Bang
Ji torevan, vekoliner, hunermend, diroknas ii zanyaren Kurdistane re ...
ww
Sernivisariya kovara REWŞENe, bang li hernil hunermend, torevan, hozanvan il pisporen şaxen
zanyariye il rewşenbiren welatparezen Kurdistane dike, ku binivis il herhemen xwe, her weke
ilivisaren xwe yen vekolin, gotar, helbest, çirok, wene, stranan il hwd., tekili karguzeri il bizava
REWŞENe bibin. Da ku ev gula gulistana Kurdistane, behtir terav il terreng bibe. Da ku bi
dilevindariyeke bedawi il serteser geştir bibe.
Ew hevalbendiya ku em avahiya xwe li ser xurt dikin, bingeha welatparezi il rizgarivaniya
netewa kurd e. Em'e reveçilna xwe ya rewşenbiriye, bi caneki pak il şoreşgeri, bi re ve bi bin. Em'e ve
reveçilne, bigehinine roja serxwebilne. Em'e xameya xwe, ku li ser singa dagirkeran dikole, di
piştgirtina cenga netewa Kurdistanedebi kar bihenin ... Em'e li gel hev programa rojpergala xwe, di
her wari de xurttir il dewlemendtir bikin.
Kovara REWŞENe, ku denge Yekitiya Rewşenbiren Welatparezen Kurdistan- YRWKe ye, bi
heviyeke bilind herhemen we hembez dike il di tekiliya we de xurtbiln il peşveçilneke rizgariya
netewi dibine.
RE W ŞEN
.c
om
we
te
ne
w.
ww

ana lesko poze

Transcription

Similar documents

MILENVÜMA WE NOŞiCA BE! ••

T e k o ş e r

kurmanci nuke php

Fehrista mijara

KPDQ 800 - The Narrow Path

V - La bibliothèque numérique kurde (BNK)

PDF daxîne

PDF daxîne

PDF daxîne