docMNP - sátnelistu /Ordliste –BUP
download 
Report Transcription
MNP - sátnelistu /Ordliste –BUP
f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc MNP - sátnelistu /Ordliste –BUP Registrerenlistu nr. 29 Dohkkehuvvon: SG 12/04 Sánit mat leat ovdal dohkkehuvvon leat buoiddes čállagiin merkejuvvon Jus ii čuoččo mihkkege ovddabealde, de lea sátni sátnevuorkkás (buot olggumus olgeš ravddas) galle sáni: 726 (+ 34 cealkaga) KN: Konrad Nielsen sátnegirjjiin S-D: Sámi – Dáru sátnegirjjis, D-S: Dáru – Sámi sátnegirjjis Dohkkehuvvon: GS 12/04 norsk sámegillii abort cuovkanahttin (fremkalt/provosert) synonyma aborta, ogicuvken sátn eluo hkk á s abort (spontan) cuovkaneapmi s abortere cuovkanit v adapsjon vuogáldupmi s adekvat dievaslaš čuovvu a klass bøy.-id ifika sjon II e cuovkanahttin cuovkanahttimii cuovkanahttimiidda čilgehus/ovdameark kat forklaring/eksempl eará sátnegirjjiin er dahje ovdal dohkkehuvvon foreta abort IV k cuovkaneapmi cuovkaneapmái cuovkanemiide II l cuovkanit cuovkanan cuovkanin IV k vuogáldupmi vuogáldupmái vuogáldumiide IV n dievaslaš ? dievaslažžii dievaslaččaide tilpasning med en viss årsakssammenheng aborta, cuovkanahttin ogi eretválddiheapmi – fremkalt abort KN: fare ille (om fruktsommelig kvinne), få fostret skadet, så følgen blir abort heivehus áššáigullevaš 1 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc adferd meannu láhtten, meannudeapmi adferdsavvik meannospiehkastat s adferdsforstyrrelse meannomoivi s adferdsterapi meannodikšun adferdsvansker meannováttisvuođat (pl.) adskille adskillelse adoptivforeldre sirret aggressiv earuhit earru adoptiivaváhnemat (pl.) vaššái, vašis akutt heahkka fáhkka alkoholmisbruker ambivalent juhkki goabbatlágán oktanis ambivaleanta ambivalent (være-) guovttádastit anamnese anfall (få-) dávddahistorjá dohppehallat meannoterapiija s s s Ig meannu - meannui meanuide IV o spiehkastat spiehkastahkii spiehkastagaide If moivi - moivái moivviide II e dikšun - dikšumii dikšumiidda IV j váttisvuođat (pl.): eahpedábálaš meanut, váttisvuohta heittot láhtat, heajos váttisvuhtii meanut váttisvuođaide oppførsel adferdsproblemer v s s a láhtten KN earuhit # vaššás a fiendtlig plutselig, uventet goabbatlágán guoddu oktanis buozanvuođa duogáš dranker ambivalent holdning ambivalens: dobbeltgyldighet; i psykologien betegn. for samtidig sympati og antipati overfor et objekt bli ambivalent, være tvilrådig; uttrykke seg ubestemt sykehistorie KN: plutselig, uventet KN: midt imellom, verken lys eller mørk, verken klok eller dum, ikke gal, men heller ikke helt normal 2 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc anfall angripe dohppehallan, vuohkku stuŋgehit, rohkkahit, árgehit anspent autistisk avklare v alameahttit vuohkkut áŧestus veadju, attáldat gealdagasas autistalaš čielggadit avklaring čielggadeapmi avlastning dudden helpen avlede avta i styrke avvik sollet váidut spiehkastus avvike avvikende rievdat, spiehkastit mihtilmas banke laggat angst anlegg overfalle gealdagas, gealdda IV k čielggadeapmi čielggadeapmái čielggademiide fallehit spent stilling, spenn čielggadit – čielggadan – čielggadin čielggasin oažžut čielggadit dudden-duddemiiduddemiidda helpen - helpemii – helpemiidda // álššaid ala beassat, vuoiŋŋastanliiba dudden, helpen (kontor ja adm) rievdadus, hellehus, gáidu spiehkasteaddj i, rievddas julkit spiehkasteaddji slå, banke (om hjerte, buštit, báŋket puls) KN 3 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc bearbeide muohkadit gieđahallat; heivehit; ráhkadit bebreide skuldut bedre (bli-) bedøve áhtat doaimmahuhttit cuiggodit, moaitit, logahallat váhkkastit bedøve bedøves jámihit doaimmahuvvat beføling beføle beføle begjære begjære seksuelt njávkan lálášit njávkat anistuvvat (+ ill) hipmošit (+ ill) begripe begripelse fihttet fihttu behandle dikšut behandler dálkkodeaddji behandling dikšun behandling: ta i behandling behandlingsmøte dálkkodišgoahtit dálkkodančoahkkin muohkkat: streve hardt med, drive på med, med besvær lage eller skaffe seg gi skylden for, tilregne heivehit, gieđahallat bli bedre, komme seg (i overført betydning) doaimmaheapme: lite foretaksom ved bedøvelsesmidler (i overført betydning) doaimmahuvvat: bli doaimmaheapme KN D-s: jámihit, nohkkadit, oađđáhit KN KN: ha sterk lyst på noe; begjære sanselig KN áddejupmi, ipmirdeapmi dálkkodit (med medisin) dálkkodeapmi s II e dikšun - dikšumii dikšumiidda inkoatiiva s behandling i gruppe gieđahallat terapeut Sámi-dáru: terapevta dálkkodeapmi, dikšun Dáru-sámi: dálkun dálkkodeapmi D-S: dálkun II e 4 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc behandlingsteam beherske seg dikšunjoavku bákkohit beklage beklagelse belastning belastningslidelse benekte benekting berge livet berolige beroliges beroligende midler šállošit šállu dávggut (pl.) rumašdávggut (pl.) šiitit biehttalus beassat dearvan oadjudit oadjut váidudandálkasat berøre beskrive guoskat válddahit duohtadit govvidit forklare beskytte várjalit suddjet beskytte mot noe beskyttelsesmekanis me gádjalanmekanisma besvime (provosert) besvime (spontant) betrakte nøye bevisstløs galmmastuvvat jámálgit dárkut dieđuheapmi deaimmáskit dieđuhuvvat bli bevisstløs biologisk biologalaš deaitit, steađđát ”moaris bákkohit” noađđi, deaddu ”beherske sitt sinne”, bákkohit beherske seg, KN beherske et barn D-S: steađđát påkjenning, vanske heakkas beassat D-S: šállu noađuheapmi birget, D-S: gádjut KN oahcudit oahcut gč. váidut: avta i styrke (om vind, ild, smerte), dempes; bli beroliget observere jámálgan, galmmas mannan IV k dieđuheapmi dieđuheapmái dieđuhemiide válddahit KN KN, D-S: várjalit, suddjet D-S: gaskkaheapme: umiddelbar KN, S-D KN, S-D dárkut, KN D-S: galmmasin mannan D-S: biologalaš 5 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc blikkontakt čalbmeoktavuohta blind sovkken, sohken bruk geavaheapmi misbruk brutal boasttogeavaheapmi irradeakti, irradeaktil bli brått sint bråsint coterapeut daske debattere gabihit gabihahkes nubbin dálkkodeaddji vađđulit, spežžet digáštallat ságastallat, ráđđidit, diggidit oassálastit (+ ill.) oassádaddan (+ kom) oassádallan (+ kom) lossesmiella mielladorvvuhis vuohta, heardu, deprešovdna lossesmielalaš, depresiiva lossamielalaš lossamielas deprimerta hearddohuvvat delta deltakelse depresjon depressiv deprimert deprimert (bli-) diagnostisere s čalmmeheapm e, čuovggaheapme oktavuohta oktavuhtii oktavuođaide čalbmeoktavuohta S-D: blikk: geahčastat a s ájolaš, veahkeájolaš áráskit IV j a geavaheapmi IV k geavaheapmi geavaheapmái geavahemiide brutal i ord og handling; uforsiktig boasttogeavahus KN som lett blir bråsint disputere s digaštallat KN: føle el vise KN deltakelse i sorg vedvarende tungsinn lossamiella KN: miste motet og tiltak pga. stadig motgang siva čielggadit, diagnostiseret, diagnosa čielggadit 6 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc diagnostisering sivačielggadeapmi disharmoni diskutere disponert for noe disputere dominere dominerende disharmoniija ságastallat diggidit eamiveadju juogamasá diggidit mihoštallat, áidnoráđđet mihoštallalas oktoráđálaš drive utukt dyktig rohcošit árjjalaš dyktig og rask rivttár dysfunksjon døyve doaibmaváddu váidudit dårlig effektiv heittot doaimmalaš egenkjærlighet oamiráhkisvuohta egenrådig egenrådig (være-) niddái nieddádit, niddádit iešvuohta egenskap IV k čielggadeapmi čielggadeapmái čielggademiide digaštallat gč. anlegg dominerende person ábas, čeahppi, skihkalaš buolut (s.) KN: dyktig + rask i sitt arbeid KN: áidnaváldu: dom. person árjjalaš KN KN váidudit: avbøte, dempe, modifisere en som er dårlig, veik KN foretaksom, dyktig, (om personer) ábas; vuoimmálaš; spáitil; beaktil; doaibmil; veaddjil s IV j ráhkisvuohta ráhkisvuhtii ráhkisvuođaide 7 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc egge oldet eksplodere beđđot elsker, elskerinne emosjon energi elošteaddji dovdu árja, álša energisk árjjalaš, áŋgir buvssaide nisttiheapmi enorese epidemi epikrise njoammudávda epikriisa epilepsi ettervern jámálgandávda, epilepsiija nárridit, hárdit, návrruhit divššučuovvoleapmi evne se evner evner (pl.) áhpit (pl.) árjjat (pl.) árjanat (pl.) návccat (pl.) erte noastit, giktalit, bođđet, hohkahit, háhttet rahtásit (fig.) hisse opp, agitere. KN: oppmuntre, lokke til noe (fig.): bringes til å eksplodere av sinne; få hull ved stikk el snitt dovdamuš , arva, alva, energiija álššalaš beđđot KN iver, besluttsomhet ivrig s álššalaš IV k nisttiheapmi nisttiheapmái nisttihemiide rohttudávda sammenfattende beskrivelse av et sykdomstilfelle (på godlynt måte) s IV k čuovvoleapmi čuovvoleapmái čuovvolemiide gádjaleapmi maŋŋá dálkkodeami evne til.., evner + anlegg 8 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc fagkompetanse fagpersonell fakter (pl.) familiekontroll fágačehppodat fágabargit (pl.) láhtat (pl.) bearašgoziheapmi familiekonflikt familiesamtale familieterapi familievold feilstimulering bearašriidu bearašságastallan bearašterapiija bearašveahkaváldi boasttuváikkuheapmi ferdighet fiende fiendtlig fleksibel flittig fobi gálga vašálaš vaššái njuovžil ealljár fobiija dárbmi fordøye fordøyelsesbesvær forebygge forgjeves suolbmudit suolbmudanváttut eastadit duššás sotket for lukkede dører dahppagis formane neavvut, bagadit fágabálvvát geberder, fakter bearašdárkkistea pmi s IV k goziheapmi goziheapmái gozihemiide s IV k váikkuheapmi váikkuheapmái váikkuhemiide KN s uvenn aggressiv mieđis, smiđis áŋgir, viššal heađuštit ihcalassii (KN: av seg selv, uten videre, uten påviselig årsak) ivrig (i arbeide) angst, frykt KN ballu KN forebyggende arbeid til intet, til ingen nytte, forgjeves eastadit, heađuštit KN, D-S dahppagas: lukket, stengt, igjendyttet tilstand tilrettevise, påpeke 9 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc fornemme fornemmelse fornorsket fornærmet fornærmet fornærmet (en som lett blir) fornærmet (bli-) forpliktet forsinket utvikling forsinket forskjellsbehandling várohit, gamus dovdat gapmu, sivvu dáruiduvvan nirppihan nippas nirpi sivus dovdat instinkt, anelse, forutfølelse; teft furten a s nirppihit (plutselig), nirppagit geatnegahtton njoazes čálgu áiban (ii psyk. fága vuollai) vealaheapmi nirpi: en som lett blir fornærmet, og gir seg til å furte v inf. geatnegahttit (geatnegahtton) maŋŋonan perf.part. s forstand jierbmi dáidu forstyrre árrit forstyrrelse árru muosehuhttit, vuorjat muosehuhttin, vuorjja forstyrres forståelse forsvare seg forsøke fortrenge forutsi muosehuvvat áddejupmi gádjalit, gáhttestit geahččalit áŧestit einnostit IVk vealaheapmi vealaheapmái vealahemiide KN: áibat: bli forsinket komme for sent behandle forskjellig, diskriminere sans, kunnskap, fikk igjen sin forstandsbruk hemme, hindre inf. áibat erohusmeannudeap mi KN, D-S árrit, muosehuhttit KN KN muosehuvvat áddejupmi ipmárdus i handling KN, D-S ovdadit 10 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc forvirret forvirring jorbbodan jorbbodeapmi fosterforeldre fosterhjemsplass biebmováhnemat biebmoruoktosadji fraråde gieššat gieldit, huigášit fravær viiban, vihpan jávkan fredelig muossit áidalas, ráfálaš, soabatlaš fremme ovddidit frustrasjon frustrert (bli-) frykt funksjonsforstyrrelse duššástupmi duššástuvvat ballu dáidovádjitvuohta funksjonshemmet doaimmashehttejuvvo n doaimmashehttejupmi eamidárbbut rumašlaš rumašváttut (pl.) funksjonshemning fysiologisk behov fysisk fysiske problemer (pl.) følelser (pl.) følelsesløs følelsesløs dovddut (pl.) gálnnas garraváimmot s IVk jorbbodeapmi jorbbodeapmái jorbbodemiide bli forvirret, uorden, forvirring, virvar KN inf. jorbbodit, moivi, seahki biebmováhnemat skuvlaviiban viibat – vestlig uttale, vihpat – østlig uttale fraråde noen fra noe, miettaštallat, overtale noen til å la buoráštit være skolefravær D-S: viibbus KN våke over, fremme en sak, forlange saken fremmet duski duskkastuvvat s IV j bli frustrert, motløs KN, S-D ballu lyte, legemsfeil KN fysisk psykisk KN vádjitvuohta vádjitvuhtii vádjitvuođaide # gáldna 11 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc følsom føyelig geberder (pl.) genitalia gjenoppleve god oppførsel godartet granske hearki rašši, njuoras mieđamánas láhtat (pl.), láhtta (sg.) vuolledábit (pl.) govddidit millii buorit meahtalat (pl.) buorit dábit (pl.) buorrelágáš guorahallat suokkardit grensesette duđgut grensesetting grunnferdigheter duđgun vuođđogálga grunnholdning gysning vuođđooaidnu assegoavdi vuođđoguoddu ha omgang med... fárrudit servvoštallat (kom) habilitere habiliterings gruppe hard harmoni veajuidahttit veajuheaddjit (pl.) hat vašši helsevern dearvvašvuođasuodjal us árrit goahcat, eastadit hemme medgjørlig fakter KN KN KN opptreden, adferd láhtten D-S: buorrelunddot undersøke, se nøye D-S: guorahallat, på, utforske iskat KN: duđgalit: stoppe KN: tukte, mestre munnen på noen obj:barn (m/ord el gjerning) KN: gálga: ferdighet, evne assegoavdái geassit assegoavddis leat få gåsehud ha gåsehud opptre flere i følge, ofte misbilligende brukt KN D-S: servvoštallat veajuiduhttit garra harmoniija soabatvuohta vašuhus forsoning, fredsommelighet D-S: hármonalaš KN D-S suhttu, vašši árrit KN 12 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc hemmet adferd áŧestuvvan meanut (pl.) azihis meanut (pl.) hemning easta árru hensyn hensynsløs deasta goavvi hensynsløst henvise henvisende instans henvisning henvisningsgrunn dierbbet čujuhit čujuheaddji ásahus čujuhus čujuhanágga, čujuhuságga čujuhusčoahkkin henvisningsmøte herde seg garradit iežas, garradit váimmu hjelpeløs dárpmeheapme hjemmebesøk ruovttu galledeapmi hjerneskade (ervervet) hjerneskade (medfødt) holde pusten vuoiŋŋašvahát hospitering humør hospiteren mokta “deastta das atnit” # dierbbes, dierbi,deastame ahttun áŧestuvvat: bli hemmet, hindret i noe hindring, hefte; forstyrrelse; besvær ”ta hensyn til” uforsiktig, hensynsløs i sin adferd KN KN D-S: eastadus KN ad. ohcat henvist fra čujuhus dálkkodeapmái lágidančoahkkin buoššudit iežas, buoššudit váimmu árjjaheapme nanusmahttit, buoššudit (mek.) a s energiløs, ubesluttsom Ivk ? dárpmeheapme dárpmeheapmái dárpmehemiide IV k galledeapmi galledeapmái galledemiide vuoiŋŋašvihki vuoiŋŋahaga doallat miellaláhki gomain i dårlig humør 13 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc hykle hyperaktiv hypotese hysterisk hysterisk (bli) guoktilastit, guoktiluššat hyperaktiiva navddus, hypotesa cáiccas cáiccáskit høflighet hørselshemmet olmmošvierru lossagulot gullovánat i tide áiggebále áiggil identitet imitere imøtekommende identitehta, iešvuođadovdu iešvuođagižžu áđđestallan, imitašovdna áđđestallat smáđáhkes imøtekommenhet vuollegašvuohta incest varraheahpat, inseasta oktagaslaš oktagas dikšu, oktagas terapiija siejahas identitetskonflikt imitasjon individuell individuellterapi infeksjon nissonolbmo birra (kvinne) bli hysterisk, ubehersket D-S: hørselshemming: gullanváddu S-D: guluheapme: tunghørt i god tid, mens det ennå er tid; før det blir for sent árvvoštallan KN KN KN: áiggebále, áiggil identitehtagižžu D-S: áđđestallan jievžat vuollegaš smáđáhkesvuoh ta S-D: vuollegaš: lav, svak, underdanig, beskjeden s IV j áđđestallat D-S: vuollis vuollágašvuohta vuollegašvuhtii vuollegašvuođaide varraheahpat vuolši 14 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc inhabil initiativ inkompetent (bli) inhabiila álgga gealbbohuvvat inkompetent gealbboheapme a innadvendt oaddi, urbmi, urdni seaŋgapasieanta sisačálihit áŋgiruššan eallju dikšuičáliheapmi a inneliggende pasient innlegge innsats iver inntaksmøte inntakssamtale instinkt ikke brukbar bli uduelig, ubrukbar, KN dårlig, ussel, ikke bli kompetent ikke kompetent, ikke KN brukbar D-S: dohkálaš IV k gealbboheapme ? gealbboheapmái gealbbohemiide # oattes # urpmes # urtnes innlagt čálihit dálkkodeapmái rahčamuš, doaibma ealljáruššan s sivvu intervensjon dikšuiságastallan gapmu, eamiveadju váikkuheapmi intrapsykisk invalid miellasiskkáldas lámis intrapsykalaš rámbi invalidisert irettesette lápmon divskut bagadit, skuldut irritabel duskkas duskái IV k čáliheapmi čáliheapmái čálihemiide yte innsats, ivre árja dálkkodeapmái čáliheapmi, dálkkodeapmái dieđihančoahkkin ha på følelsen, fornemmelse s IV k váikkuheapmi váikkuheapmái váikkuhemiide KN: vanfør, ufør D-S: lámesolmmoš, lápmi, rámbi (s.) D-S: sivavuloš være barsk mot (med kom.) irritabel (i øyeblikket) KN 15 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc irritert (bli-) irritasjon eardašuvvat, eardahuvvat duski irritert duskkis isolasjon isolašuvdna isolat isolere seg eaidagas eaidat isolere noen isolert eaidadit eaidanas ivareta áimmahuššat kald kapasitet goavis árja karakter luondu kartlegge čielggadit kinestetisk kinestehtalaš kjede seg suivvastuvvat kjedelig suivat kjedsomhet ahkitvuohta, suivi duskkástuvvan, hiegis, hárpmas, earddus earddus, hiegis (streng, brutal i ord, om personer) gretten, intolerant, utålmodig giksi KN: grettenhet D-S: hárpmas SD:gierdatmeahttun isolašuvdna, erren, skoađas isolere seg, holde seg isoleret, guđjet, for seg selv erret eaiddat, oktoealit váras atnit, atnit vára, áittardit eaidanas bearaš isolert familie aktoealit D-S: sierranas passe, ta seg av streng, hensynsløs yteevne árjanat (pl.), návccat (pl.) diđoštit, oažžut dihtovassii lihkastagaid ádden ahkiduššat, láittastuvvat ahkit, váigat, láittas KN: streng, hard árja, kapasitehta D-S: áhppi, nákca natur; egenhet, vesen, D-S: árvosátni, sinn, gemytt sohka undersøke KN: bringe til å čielgat D-S: gártet sanseinntrykk fra muskler, sener og ledd KN: kjede seg KN: kjedelig s IV j ahkitvuohta ahkitvuhtii ahkitvuođaide KN, D-S 16 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc kjærtegne klappe til buorránaddat (+ill), veahcat, láhkkodit vađđulit klient klikk divššohas boavji, doahkki klima vuoigŋa klinikk divššohat, klinihkka klinalaš, divššar- klinisk klynke luojaidit komme seg váhkkasit, buorránit gealbu, kompetanse dulle med buštilit, spežžet slå med noe mykt, daske D-S: áššehas gjeng, et følge (m/overhode) (ikke vær) dálkkohatlaš divššarmetoda divššarpedagoga divššarsosionoma fuoikut, luoicut s gelbbolašvuohta IV j kondolerer! dálkkádat, klimá KN D-S: klinihkka klinisk metode D-S: klinihkalaš klinisk pedagog klinisk sosionom KN: luodjat/luodjut: KN: kontin av klynke, jamre seg verbet luodjut/luodjat om en syk KN: få lindring kompetanse med formell eksamen gelbbolašvuohta gelbbolašvuhtii gelbbolašvuođaide kompetanseoppbyggi gealboháhkan ng kompetanseutvikling gealboviiddideapmi, gealboovddideapmi buorránaddat KN váldi, vuoibmi KN D-S: gealbu, máhttu, gelbbolašvuohta gealbolasiheapmi, gealbobuorideapmi, gealbonannen s IV k viiddideapmi viiddideapmái viiddidemiide oassádalan! oassádattan! 17 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc konflikt gižžu riidu konfliktfylt konsekvens riidui váikkuhus konsentrasjon stađđilvuohta konsentrere seg stađđat konsentrert stađđil konsulent áššedovdi oaivvadeaddji konsultasjon konsultašovdna oaivádeapmi kontakte váldit oktavuođa kontaktevne kontinuerlig gulahallannávccat (pl.) oktilaš, oktilas klammeri # riidás riidu, konflikta, soahpatmeahttunv uohta, vuostelasvuohta KN D-S: riidovuloš virkning, innvirkning váikkuhus D-S: konsekveansa, čuozahus, váikkuhus stađđat vearbbas ha sinnsro, gi seg tid til å av v. stađđat, som har lett for å finne seg til rette boađus, čuovvumuš konsentrašuvdn a s IV j stađđilvuohta stađđilvuhtii stađđilvuođaide oaivvadeapmi, ráđđádallan vuodjut, čoahkkanit KN D-S: čoahkáiduvvon, guovdilaston bagadalli, konsuleanta, oaivadeaddji ráđđejearran D-S: ráđđádallan, konsultašuvdna, ráđđeohcan, bagadeapmi D-S: oktavuođaváldit D-S: heaittekeahttá, joatki, oktilaš 18 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc kontinuitet oktilisvuohta kopiere krampe áđđet geasáhat krangel kreativ kreativitet diggi hutkái hutkáivuohta nákkáhallan hutkkálaš hutki kriminalitet krise vearredahku heahtedilli roassu kriterium 1. kritisk 2. kritisk 3. kritisk eaktu, kriteriija 1. mearrideaddji 2. duođalaš, várálaš 3. ránto/rántui, moaitálas/moaitevaš bistevaš, guhkilmas/guhkálmas gámput (kom) kronisk kunne måle seg med langsint legemsfeil lese- og skriveevner lese- og skrivefunksjon sitnái liitu lohkan- ja čállinnávccat (pl.) lohkan- ja čállindoaibma joatkevaš s IV j oktilisvuohta oktilisvuhtii oktilisvuođaide D-S: bisánkeahtes mannolat, joatkevašvuohta, ovttalašvuohta (herme etter, imitere) suotnageasáhat s IV j hutkáivuohta hutkáivuhtii hutkáivuođaide klausul, vilkår 2. omd. duođalaš/várálaš dilli 2. for eksempel kritisk tilstand 3. nøye, (bevisst) kunne hamle opp mot KN: 2. –trekning, strekk D-S: gižžu, nággu KN: kløktig, rådsnar D-S: hábmennákca, luovvannákca, luovvalasvuohta vearredahku heahtedilli D-S: heahti eaktu D-S: kritihkalaš, ránto, rántui, moaitálas D-S: bissovaš, guhkálmas KN lohkan- ja čállinfunkšovdn a 19 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc lese- og skrivevansker lohkan- ja čállinváttisvuođat (pl.) lidelse gillámuš likeglad (bli-) suohppádit likeglad likegyldig berošmeahttun fuolaheapme fuollameahttun a s likegyldighet fuollameahttunvuohta fuolahisvuohta s livsførsel livlig eallingeardi gilši (s.) livskvalitet livsopphold livsproblemer livssituasjon eallinárvu eallinbirgejupmi eallinnoađit eallindilli lokke oasuhit lunefull luoktu a. luoktu s. lihkostuvvat lykkes s IV j váttisvuođat (pl.): váttisvuohta váttisvuhtii váttisvuođaide biidnu, sivva, váddu v IV k fuolaheapme fuolaheapmái fuolahemiide IV j fuollameahttunvuoh ta fuollameahttunvuhti ifuollameahttunvuođ aide (ofte rel.) KN gi seg over, gi pokker, bli likeglad KN uvøren, skjødesløs, likegyldig D-S: skilaheapme KN D-S gilššas (a.), virkui en som er kvikk og livlig KN: liv og levnet KN birgejupmi eallindilálašvuoh ta giktit, giktalit, noastit, noastalit, doalvvuhit, oldet, oalgguhit, dájuhit # luovttus forlokke (til noe), lokke, narre (noen med seg) D-S: eallindilálašvuođat vadjat KN D-S: oasuhit ugrei, lunefull (subj./adj.) D-S: hoavrái, luktui, luoktu 20 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc lyte lytte oppmerksomt liitu bealljeskaddarastit vihki, váŋka lyte, legemsfeil (snu øret til og) lytte oppmerksomt kunnskap, innsikt áhpit (pl): krefter lærdom læreevner (pl.) oahppu oahppanáhpit (pl.) lærevanske lærevillig mareritt oahppanváttisvuohta oahppil deattán: m s mareritt (ha-) deddot v matt medgjørlig medlidenhet viesas mieđamánas árkkálmastinvuohta a a s menneskelig natur mental minoritetskultur olbmo luondu miella-, mentála unnitlogukultuvra, minoritehtakultuvra minske váidudit, unnidit oahppannávccat (pl.) árkkášeapmi vátnudit IV j árkkálmastinvuohta - árkkálmastinvuhtii árkkálmastinvuođai de KN KN KN, D-S D-S: oahppannávccat godt hode trykkende fornemmelse, mareritt KN KN (litt) trett og matt føyelig KN KN KN: miskunnhet mielalaš D-S: uhcitlogu, unnitlogu, minoritehta kultuvra gč. váidut – KN: avta váidudit i styrke (om vind, ild, D-S: binnudit, smerte), dempes; bli geahpedit, beroliget smávvut, skollat, vátnudit 21 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc minske i styrke staigat mishandle mislike illastit, illástit nimmorit mislykkes mislykket mistrivsel guoržuluvvot, eahpelihkostuvvat eahpelihkostuvvan láittasvuohta misunne gáđaštit misunnelig gáđaš misunnelse gáđašvuohta mobbe givssidit modenhet rávisvuohta modig roastil motgang motløs vuostegieđageavat šlundi motløs (bli) šlundut s IV j láittasvuohta láittasvuhtii láittasvuođaide mus lea láittas minske i heftighet staigat (om sykdom, smerte; Kt også om vær, vind) illástit gi uttrykk for at man er misfornøyd med noe guržu, guoržu: D-S: filtet ulykkesfugl D-S: heahttái vantrivsel, kjedsomhet gáđaštit, buorahit, buorášit D-S: riiska, utnoheapme, gáđaš s IV j gáđašvuohta gáđašvuhtii gáđašvuođaide s IV j rávisvuohta rávisvuhtii rávisvuođaide bieguhit, mobbet arvil, jállu, duostil vásttus skurtnjas, skurvvas skurtnjagit KN motfallen, matt miste motet og alt tiltak KN KN KN 22 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc motløshet dorvvuhisvuohta skurdnji motsi dusttodit munter gilši (s.) murre aiggirdit, huiggirdit møte narkotika čoahkkin narkomirko, narkotihkka narkotikamisbruker nevrose nervøs (bli) narkogeavaheaddji nevrosa ráttástuvvat nervøs (være-) nettverk ravžut fierpmádat non-verbalimitasjon normalreaksjon nærtagende sánehis áđestallan/áddestallan dábálaš reakšuvdna hearki njuoras nøle vuordit s IV j dorvvohisvuohta dorvvohisvuhtii dorvvohisvuođaide it galgga dusttodit mu gilššas (a.) mangel på tillit; motløshet, mismot KN du må ikke motsi meg (eller blande deg i hva jeg sier) en som er kvikk og livlig gi uforståelige, uartikulerte lyder fra seg S-D: dusttodit návddašanmirk o, gárihuhttimirko leabuhuvvat, jierástuvvat, leabuhuvvat v šaddat váccáhagaide, báhkkanaddat bli, være nervøs, bli alterert KN KN: aigirdit, (h)uiggirdit (synge, nynne stygt) S-D: aiget – skvatre, huiggirdit – skråle, nynne falskt čoahkkin D-S: narkotihkka, narkomirku ráttástuvvat, jierásnuvvat, báhkkanaddat, leabuhuvvat v fierpmádat, dorvofierpmádat guoktilastit, guoktiluššat som tåler lite, svak, skjør, følsom tvile D-S: hearddoheapme 23 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc observere omgangskrets omsorg dárkut servvoštallanguoimmi t (pl.) áimmahuššan ávvir, fuolla, ovddasmoraš omsorg (ha) áimmahuššat omsorgsevne áimmahuššannávccat (pl.) fuolahisvuohta se fleksibel gč. fleksibel bahálágáš álbaniektu bearráigeahččat, čuovvolit bearráigeahčču, čuovvoleapmi čuovvolandikšu omsorgssvikt omstillingsdyktig ondartet ondskapsfull oppfølge oppfølging oppfølgingsbehandli ng oppføre oppførsel oppleve opplevelse oppmuntre oppmuntrende opprinnelig feret, láhttet meahtalat vásihit vásihus, vásáhus movttiidahttit movttiidahtti álgovuđolaš, eami-, vuođđo- iaktta, undersøke ”son áimmahušái fuolalaččat su mánáidis” ”han hadde omsorg for sine barn” ta vare på, ha omsorg for dárkut fuolaheapmi, fuolahus, ovddasmoraš, ávvir KN fleksibel KN gozihit goziheapmi D-S: čuovvoleapmi láhtat (sg.), láhttagat (pl.) muosáhit muosáhus D-S: ealageardi, geavahus, láhtten v s D-S: vásáhus (ros), motiverende álgovuolgga D-S: álgo-, vuođđo- 24 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc oppskaket ráttástuvvan oppskaket oppsøke opptatt jierásmuvvan, jierásnuvvan, jierástuvvan ráttástuvvat, jierásnuvvat, jierásmuvvat, jierástuvvat ohcat diliheapme optimist ordforråd optimista sátneriggodat original eamiviđa overanstrenge seg gievdat, barggástuvvat overanstrengt barggástuvvan, gievdan overfalle se angripe, gč. angripe overgrep overleve veahkaváldi ceavzit, seailut, dearvan beassat vákšut oppskaket (bli) overvåke alterert, nervøs ráttástuvvat KN a v bli oppskaket, bli alterert av glede/ iver/ forskrekkelse a ubeleilig; som er travelt opptatt; stundesløs, vilter jierásnuvvat, jierástuvvat KN a álgoviđa, álgoálgu heakkas beassat opprinnelig D-S: sátnelohku, sátnerádju S-D: eami-: medfødt, ur- -viđá: -tilstand KN bli utmast, overanstrengt, få mer enn nok av et arbeide pga. mye arbeid KN: barggastuvvat: 1. miste arb.lysten pga overanstrengelse D-S: gievddas plutselig overfalle, KN, D-S angripe veahkaváldi heakkas beassat, ceavzit D-S: seailut bese, se nøye på noe KN 25 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc par bárra, párra parterapi guimmešterapiija partner partnerskapsloven persepsjon guoibmi guimmešvuođaláhka persepšuvdna personalmøte personlig pessimist plage (s) bargiidčoahkkin persovnnalaš pessimista váivi plage (v) plages váivvidit giksašuvvat, giksahuvvat dikšut geatnegasvuohta pleie plikt pliktig posttraumatisk stressreaksjon prestasjonsnivå prestasjonsangst geatnegas posttraumátalaš stressareakšuvdna nákcenmuddu, nákcendássi olahusballu guimmežat (agat) (pl.) bárradikšun, bárraterapiija, guimmešdikšu ektefeller, samboere áddejupmi, áddendáidu persepsjon: (lat.) fornemmelse, oppfatning av sanseinntrykk D-S: bárra, párra persepšuvdna D-S: peršuvnnalaš giksi, váivvádus givssidit váivašuvvat, váivahuvvat nød, besvær s IV j geatnegasvuohta geatnegasvuhtii geatnegasvuođaide å plage KN: plage, besvære plages, pines, ha stort buozahit, bálgat besvær KN buozahit, dikšut geatnegasvuohta KN forpliktet, pliktig til KN olahusmuddu 26 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc prestasjon nákcen, olaheapmi s II e nákcen - nákcemii nákcemiidda D-S: juvssus, máidnodahku, olahus IV k olaheapmi olaheapmái olahemiide primær eami- primærkommune ruovttugielda, ruovttusuohkan váldogulahalli váttisvuohta primærkontakt problem problematikk profesjonalitet gažaldagat (pl.), čuolmmat (pl.) ámmátvuohta profesjonell profesjon prøve ámmátlaš ámmátčehppodat geahččalit prøve psyke psykiatri iskkus miella psykiatriija psykiatrisk psykisk psykiatralaš psykalaš primára, vuođđo-, álgoviđa váddu D-S: álgovuolggalaš s IV j váttisvuohta váttisvuhtii váttisvuođaide problemer m/konsentrasjon og hukommelse s IV j ámmátvuohta ámmátvuhtii ámmátvuođaide fagkompetanse virgečehppodat v forsøke D-S: geahččalit, hivvehallat, iskat s mielladilli miellasivaid dálkun/(oahppa ) miellabuozalmasvuođai d dálkun, miellabuhcciid dálkkodeapmi millii gulli, mielalaš, vuoiŋŋanávccalaš D-S: psykalaš (adj); psykalaččat (adv) 27 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc psykisk forstyrrelse psykavuorjja psykiske plager/problemer, vansker psykaváttisvuođat (pl.) psykisk lidelse psykagiksi psykisk helsevern psykomotorisk psykadearvvašvuođad oaibma miellabuohcci mielladilli miella traumat (pl.), miellajorbbodea mit (pl.) mielladávggut (pl.) miella- ja rumaš- psykososial miella- ja sosiála- psykotisk pådrive miellaváillat hoahpuhit, hobehit, hoahppuhit, hoahpohit hoahpuheaddji, hoahppuheaddji čalbmáičuohcci psykisk syk psykisk tilstand psykiske traumer pådriver påfallende s IV j váttisvuođat (pl.): váttisvuohta váttisvuhtii váttisvuođaide miella jorbbodeapmi, lossa miellanoađit, mielladearvvašvuohta miellabuozalmasvuođat heajos mielladearvvašvuohta, miellaváttut (heajos mielladilli, heajos mielat, mielladilleváttut mielladávggut, mielladillenoađit) anildit mielaiguin miella- ja rumaš váttut/ psykomotoriske gillámušat sykdommer/ vansker miella ja olmmošgaskavuođaid dávggut sinnsforvirret v s a S-D: hoahpuhit/hobehit : påskynde, forsere láidesteaddji S-D: iøyenfallende D-S: mearkkašahtti 28 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc påkjenning dávggut (pl.) s pålitelig oskkáldas luohtehahtti a påskynde pårørende påvirke se pådrive oapmahaš váikkuhit lagamuš v s v påvirke niktit v påvirket raserianfall (få-) oaivvis stuimmáskit a v raserianfall stuimmáskeapmi, s moaráskeapmi rastløs leabuheapme reagere reageret reaksjon čuozáhat, reakšovdna få rede på diehtevassii oažžut, diehttevassii oažžut virppas, virpi, šuđggas, šuđas, stađuheapme a v dávgu geavahuvvo dábálaččat pl. hámis dán oktavuođas – dávggut S-D: oskkáldas: pålitelig, trofast D-S: virttis, ávdái lokke, påvirke til godt el vondt av rusmidler oapmahaš báidnit D-S: čuohcit, váikkuhit báidnit KN KN: komme i gang med å bråke, å lage røre, begynne med tumult IV k stuimmáskeapmi stuimmáskeapmái stuimmáskemiide IV k moaráskeapmi moaráskeapmái moaráskemiide IV k leabuheapme ? leabuheapmái leabuhemiide diliheapme, mášoheapme atnit bahán/buorren reagere negativt/pos få rede på, redegjøre KN: svært urolig, helt rastløs juolehas ? D-S: láhttet, reageret reakšuvdna KN 29 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc redskap refleks registrere reaidu refleksa logahallat; registreret rehabilitere rekruttere reservert (person) respekt veajuidahttit oččodit, rekruteret njáigu se også innadvendt huvda respektere respektløs doahttalit huvddaheapme ii doahttal ressurser (pl.) veahkkevárit (pl.) árjánat/árja retardasjon bázahallan, retardašovdna retningsgivende revitalisere rolig (tilstand) čujuheaddji ođđasisealáskahttit muossit , lotkat rolig (om person) loavddis, lotkat, muossit loŧkkodit rolig (bli) rusrelatert rus (ressurser) bierggas, biergasat refleksa logahallat; registreret máhcahit veajuide (h)udju, urbmi, urdni gárrendillái guoski, gárrendillái guoskevaš gárrendilli gievvu, oaivvesvuohta forlegen, blyg person a a v # muossidis, loaittos (loaittot = loaitui = pred.) (loaittot lotkolaš áigi) loavddes olmmoš, mášolaš respekt (især hos hunder, og lignende også hos barn) ta hensyn til, adlyde egenrådig, som ikke tar imot tukt; svært uskikkelig besluttsomhet, energi, iver skoleretard – hemmet, tilbakestående KN áktet, doahttalit KN veahkkevárri luondduriggodagat rolig, fredelig, stillferdig (om sted, tid, personer) KN siivvožit loavdi: rolig menneske, stillferdig bli rolig, stille, avslappet, beroliges KN KN D-S: gárrendilli, juhkanvuohta 30 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc rusbehandling gárrendili dálkkodeapmi ruset gárremiin (lok. pl.) rusforum gárrenvuođaforum rusmiddel gárihuhttinmirko /rku, gárrenmirko, -rku gárihuhttinmirkogeav mirkogeavaheap aheapmi mi, gárrenmirkogea vaheapmi mirkogeavaheaddji gárihuhttinmirk ogeavaheaddji, gárrenmirkogea vaheaddji geavaheddjiidfuolahus gárihuhttinmirkogeav mirkogeavaheap aheapmi mi, gárrenmirkogea vaheapmi mirkováttisvuođat mirkováttut rusmiddelbruk rusmiddelmisbruker rusomsorg rusmisbruk rusproblem rusproblematikk rusvern rusvernsektor s IV k dálkkodeapmi dálkkodeapmái dálkkodemiide gárrendilis, oaivvis, oaivvážis, gárrenoaivvis beruset, se beruset čoahkkaneapmi gárrendili birra, čoahkkinastit gárrendili birra -rkkos IV k geavaheapmi geavaheapmái geavahemiide rusmisbruker s IV k geavaheapmi geavaheapmái geavahemiide s IV j váttisvuođat (pl.): váttisvuohta váttisvuhtii váttisvuođaide Rusproblemer, rusbruk, rusmiddelbruk/problem gárrendillegažaldagat gárrendilleeastadus gárrendilleeastadussu orgi 31 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc røpe iktit, dovddáhit råd oaivadus neava, ráva komme fram med, røpe (ofte m/nektelse) veiledning råde oaivadit rávvet, naevvut gi råd og veiledning råde en fra noe saklig samboende samboer gieššat, mieddut, miettaštallat, huigášit áššái ovttasássi, ovttasorru ovttasássi, ovttasorru samliv samordne ovttaseallin ovttastahttit samspillforstyrrelse sansemessig sansemotorisk sanser (pl.) ovttasdoaibmanárru dovddalaš dovddamotoralaš dovdda: dovdagat se geahččat, oaidnit seksual- oačči-, seksuála, himolaš oaččihimut (pl.) himut (pl.) spiehkasteaddji himut spiehkasteaddji (pl.) oaččihimut (pl.) seksualdrift seksuelt avvik ”bággu lei iktit guoli” tysse på KN ráđđi KN KAN D-S: mieđđut, neavvut, nuktalit, oaivvadit, ráđđet, rávvet KN pålitelig, nøyaktig muddet tilpasse, tillempe, forene olbmo 5 dovddu eahpedábálaš oaččihimut ja árut ássanguoibmi, elošteaddji, eallinguoibmi D-S: ovttaseallin ovttastahttit (dovdagat) D-S: áicu, áiccan KN D-S: čuovggahit, geahččat, oaidnit, vákšostit KN: kjød seksuelle avvik og forstyrrelse 32 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc seksuelt overgrep selvhevdelse selvmord selvrådig rohcošeapmi ieščuoččuheapmi iešsorbmen iešoaiválaš sengeliggende sengeliggende pasient sengeliggende, stadig, alv. syk senil dement seaŋggabuorri seaŋgabuohcci seaŋggabuorri seaŋgagalbmi hovkiduvvan homahuvvan senil demens hovkideapmi separasjon sierraneapmi, separašuvdna heaigu, miellaheaigu, seahkedilis seahkidit seahkedilli, mielladávda, seahkáneapmi sinnsforvirret sinnsforvirret (være) sinnssykdom sinnssyk person sint (bli) sivilstand sjalusi sjalu (være) miellaváillat, miellavádjit vašáskit, suhttat, hárbmat siviiladilli lolaheapmi, balaheapmi iešráđálaš, iešoaivvástalli senil D-S: hoavkkas sierraneapmi, separašuvdna s IV k seahkáneapmi seahkáneapmái seahkánemiide KN s IV k lolaheapmi lolaheapmái lolahemiide balaheapmi balaheapmái balahemiide siviilaseahtu D-S: balahahkesvuohta, lolaheapmi, lollu lollat, lolahit, balahit 33 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc sjel sjelelig sjenert sjikanere sjokk siellu silolaš udju, hudju, uidni, njáigu skudnet hirbma skade skade skade seg sivva vahát roasmmohuvvat skjebne vuorbi skjelett skjelettskader skjelve skjule noe skjule skolefravær dákteriggi dáktevigit (pl.) doarggistit beaitit davkat, čiehkat gč. fravær sky skyldfølelse (ha) skynde på slapp árgi, uidni sivahallat iežas, sivalažžan dovdat hobehit, hoahpuhit viesas sløv gájálgan, viesas sløv (bli) gájálgit váddu s s religiøst KN sjokkreaksjon D-S: hirbma, šohkka vahát KN om personer om ting skade seg alvorlig (brekke arm, hugge seg etc.) tilstand, forfatning; kår KN KN roaiskovigit (pl.) čiegadit KN: oarj.; viibat, nuort. vihpat – utebli gč. maid sjenert KN KN KN KN purre; oppfordre KN svært svak, tynn, KN innholdsløs; slapp og doven gå i barndommen, bli KN sanseløs, sløv viessat 34 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc smekke buštit fike til, tukte korporlig smerte smertefull bávččas gujis snarsint buošši svært smertefull (om ytre skade og om operasjon) om kvinner snarsint boarka om menn sosial stand og stilling sosiála seahtu sosialt nettverk sovemedisin spelemmet spennende spiseforstyrrelse spisskompetanse dorvofierpmádat nohkkadandálkkas deašši čearggus borranváddu erenoamaš gelbbolašvuohta språkutvikling giellaovdáneapmi s språkvansker giellaváttisvuođat s stabil bistevaš stabil stabilisere seg stáđis stáđásmit, stáđásnuvvat # gujisis (ikke særlig smertefull = lotkolaš dávda (váibmu) sojahanovdamearkkat: alla seađus, sehtui geahččat s bávččas, borahat KN D-S: bávččas, gihppui KN: arg, snarsint (om kvinner, hundyr) KN: barsk, hård, snarsint (om menn) KN spelemmet, veik KN KN borranváddu varig, vedholdende KN person KN dásset IV j gelbbolašvuohta gelbbolašvuhtii gelbbolašvuođaide IV k ovdáneapmi ovdáneapmái ovdánemiide IV j váttisvuođat (pl.): váttisvuohta váttisvuhtii váttisvuođaide bissovaš, dásset, starga a byrd, herkomst KN olmmoš 35 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc standhaftig ceaggái stille (bli) stille stille stille loŧkut, jaskkodit, loŧkkodit loŧkadit, loaŧkadit loŧka, loaŧka loaitu stillferdig stilne stimulans stimulere loavdi lotkkihit vahkadus virkkusmahttit stimulering stoffmisbruker straks streng stressreaksjon stresse strev studere stum vahkadus mirkogeavaheaddji rábášnaga garas huššaváikkuhus huššat rakŋu, gimbbal suokkardit gielaheapmi stø stáđis støtt suicidalfare svikefull stáđđásit iešsorbmenvárra behtolaš KN D-S: ceavzil v ad a jaskeslunddot, loavddet # loaittos # loavddes loatkkehit bli rolig, stille, avslappet, beroliges på stille og rolig måte KN: (adv.) KN (om person) D-S: jaskeslunddot, loavdi KN KN vahkadit KN: virkudit: kvikne til, bli livligere arvvusmahttin oppmuntring før det glemmes goavis a ad IV k gielaheapmi gielaheapmái gielahemiide KN KN KN KN KN KN gielaheapme (adj) utforske, granske som har mistet mælet, mangel på språk stadig (om personer), KN pålitelig jevnt, regelmessig KN 36 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc svimmel oaivejorgásis leat sykdom buozanvuohta sykdom sykdom váddu sogaváddu, sogavihki, sogabearri sykelig utseende skuoivvas sykelig blek goavššas symptom dávdamearka sørge for søvnforstyrrelse áittardit, fuolahit, hoidát, hoitát nagirváttisvuođat (pl.) sår (bli) sárjašuvvat sårbar njuoras såre sárjádit, soardit, loavkašuhttit gujis, loavkašuhtti, bávččagahtti sárji sårende sårhet oaivi jorrá vihki, dávda s IV j D-S: svimle: leat oaivejorgásis, svimmelhet: oaivejorran, oaivejorggis vuohta - vuhtii vuođaide legemlig arvelig, slektssykdom KN: sogaváddu: sykdom som følger slekten med sykelig utseende, KN svært blek og mager a dávdamearka, dovdomearka, symptoma moraštit, omardit KN áittar munnje muoraid s IV j váttisvuođat (pl.): váttisvuohta váttisvuhtii váttisvuođaide bli sår, øm, begynne å føles smerte i (subj. øye, øynene) mild, øm, bløthjertet, medlidende rašši, hearki # gujisis boahkku (s.) KN KN D-S: hearki, njuoras smerte (smerte, føles KN svie) KN KN 37 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc ta feil av eadjit ta seg sammen ta vare på oaittáskit áimmahuššat takle hálddašit, birgehallat taktil persepsjon taktiila persepšuvdna talefeil dadjanváttisvuohta talevanske hállanváttisvuohta taus team telefonsamtale terapeut terapi jávoheapme bargojoavku telefonságastallan dálkkodeaddji, terapevta terapiija test iskkus tilbaketrukket tilfredsstille eaiddas árjjidit tilhørighet gullevašvuohta ”edjen du Pieran” áimmahuššat fuolalaččat, máná áittardit dovdandáidu hupmanváttisvu ohta s IV j s IV j ”tok deg for Per” KN: ta feil av noen, telle feil KN gárbmudit KN (til arbeide) ha omsorg for (ha omsorg for ting som tilhører andre, opptre som eiermann, sørge for noe) kunne rå med, klare å KN gjøre noe leks.: persepsjon: persepšuvdna (lat.) fornemmelse, oppfatning av sanseinntrykk váttisvuohta váttisvuhtii váttisvuođaide váttisvuohta váttisvuhtii váttisvuođaide a KN -terapevta dálkkodeapmi iskan, iskkadeapmi, geahččaleapmi eaidanan, duhtadit iskkus ”galggat dan máná árjjidit” rievdadit ped.-psyk. listtus !!! ”du skal stille barnet tilfreds” árjjidit KN: stille tilfreds 38 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc tillit oskál luohttámuš tilpasning sajáiduvvan, sajáideapmi mudden, heiveheapmi, heivehus, vuogáideapmi, vuogáidus tilpasningsvansker sajáiduvvanváttisvuođ at (pl.) tilpasse tilpasse seg sajáiduhttit, heivehit sajáiduvvat tilrettelegge tilrettevise lágidit cuiggodit tilsynslege bearráigeahčči . doavttir laskat lassánit, ovdánit smáđáhkis (olmmoš), geasuheaddji niddái, ceaggái niddadit, ceakkastallat mielladávggut (pl.) tilta tiltalende trassig trassig (være) traume/trauma oskála atnit vielljasis du oskálii oskkáldas oskkáldasmeahttun oskkáldasvuohta oskkildit = ha tillit = stole på deg = pålitelig, trofast = upålitelig = pålitelighet = våge å.. overgi i ens varetekt D-S: muddeheapmi, heiveheapmi s s D-S: luohttámuš, dorvvolašvuohta, oadjebasvuohta IV k sajáideapmi sajáideapmái sajáidemiide IV j váttisvuođat (pl.): váttisvuohta váttisvuhtii váttisvuođaide proseassa - produkta heivehit láhčit om personer lágidit dilálašvuođaid hyggelig, om pers. # niddás egenrådig egenrådig følelsesmessig sjokk heivehit D-S: čáhkadaddat, čáhkadit, guoskadit, gustohit, heivehit, muddet, soabahit D-S: láhčit cuiggodit KN KN KN KN KN 39 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc trekk trekk trenge seg på tristhet hápmi dovdomearka áŧestit váivi trist trist (bli, være) trivsel troverdig healli, váivvis heallut loaktin, seatnin jáhkehahtti trygg og rolig trygg og sikker trygg og pålitelig mášolaš oadjebas oskál trygghet oadjebasvuohta tvangstrekk bággomearkkat (pl.) tvangsvedtak tvil tvile (betvile) bággenmearrádus eahpádus eahpidit, guoktálastit, guovttádastit dohkketmeahttun uakseptabel meannu oppførsel uforetaksom og matt skurtnjas, skurdnjái ufornuftig oaivveheapme, jierpmeheapme (ytre) (indre) lossesmiella, heardu s depresjon a v trist til mote bli trist til mote s IV j váttisvuohta váttisvuhtii váttisvuođaide eavddašeapmi eavdit IV k oaivveheapme ? oaivveheapmái oaivvehemiide jierpmeheapme jierpmeheapmái jierpmehemiide KN KN: plage, besvær, plagsom KN KN čálgu D-S: troverdig: jáhkehahtti KN KN KN: oskál: tillit; oskáldas: pålitelig, trofast sikkerhet ”eavddán dien duohtan“ a hápmi tvile på, ”tviler på om det er sant” (med f.eks. penger) D-S: sealggaheapmi KN: uforstandig, ukyndig 40 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc uforstandig ugrei (være) dáidemeahttun luoktudit uhell vásttus, bárti ukonsentrert stađuheapme, mášuheapme ulempe árru, hehttehus ulykke lihkohisvuohta s ulykkelig lihkuheapme, oaseheapme a umedgjørlig ceaggái, gággat undersøke undersøkelse diđoštit diđošteapmi unnskyldning ágga unnskylde ággadit, bealuštit, šállošit, ii logahallat (nekt.) garválas, beasadahkes ággái ávvirmeahttun unnvikende uoppmerksom (mindre alvorlig) motgang a IV k stađuheapme ? stađuheapmái stađuhemiide # stađuhis KN: som ikke har ro på seg KN D-S: hehttehus, váivvádus, maŋŋu lihkohisvuohta KN D-S: bárti, roassu KN D-S: iluheapme, lihkoheapme IV j lihkohisvuohta lihkohisvuhtii lihkohisvuođaide IV k lihkoheapme ? lihkoheapmái lihkohemiide oaseheapme oaseheapmái oasehemiide påståelig, trossig (en sak) s KN D-S: seahkkái, soras KN IV k diđošteapmi diđošteapmái diđoštemiide D-S: garggas, gággat iskat, guorahallat dutkan, iskkadeami finner på unnskyldning unnskylde, komme m/u. ágga D-S: bealuštit, mohkastit skjødesløs ávvirmeahttun 41 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc s IV j ávvirmeahttunvuoht aávvirmeahttunvuhtii ávvirmeahttunvuođ aide uoppmerksomhet ávvirmeahttunvuohta fuollameahttunv uohta upålitelig oskkáldasmeahttun, behtolaš urolig muoseheapme, lotkatmeahttun, leabuheapme, stađuheapme urolig (være) vileštit urolige uroliges usjenert vuorjat vuorjahuvvat roahkkat ustabil stáđismeahttun a IV k stađuheapme stađuheapmái stađuhemiide ustabilitet stáđismeahttunvuohta s IV j ustadig stáđismeahttun utagere utagerende utdanning meannudit menodahkes oahppu vilššas dássetmeahttun a IV k muoseheapme muoseheapmái muosehemiide IV k leabuheapme leabuheapmái leabuhemiide vuohta - vuhtii vuođaide D-S: behtolaš, dárkilmeahttun, julggaheapme, oskkáldasmeahttun KN: muoseheapme: som ikke får fred og ro, urolig, som forårsaker uro lotkatmeahttun: urolig KN vileštit: vise seg svært urolig hoavis, ii stađa (om person) djerv, D-S: jolgat frimodig, uforferdet KN: som ikke har ro D-S: på seg bissomeahttun, stáđismeahttun dovdduid dássehisvuohta uregelmessig, ustabil D-S: bállir, bissomeahttun, jorri 42 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc utebli fra noe viibat viibat čoahkkimis: forfall, utebli fra møtet utforske utholdende diđoštit máššil, givvi utilstrekkelig gámpuheapme utløse utrede luvvet gálgat utredning čielggadeapmi utsette utskriving áibadit olggosčáliheapmi utstyr reaiddut (pl.) utstøtt (bli) utvikle seg olgguštuvvat čálgat barns utvikling utvikles (tidlig) utviklet ovdánit čálggat godt utviklet utvikling ovdáneapmi utviklingsavvik čálgospiehkastat stađđil, veaddji, sávri čielggadit, diđoštit s IV k čielggadeapmi čielggadeapmái čielggademiide s IV k čáliheapmi čáliheapmái čálihemiide KN: oarj.; viibat, KN nuort. vihpat - utebli finne ut av KN D-S: ceavzil, dávŋŋas, gierdil, gilles, givvi, sávri, veaddji (om person) D-S: bistteheapme, vánis KN: ta løs, løsne D-S: guorahallat, selehit D-S čielggadeapmi, guorahallan maŋidit s D-S: reaiddut, biergasat, ávdnasat KN čálgat, ovdánit, ahtanuššat D-S: čálggas, searalaš IV k ovdáneapmi ovdáneapmái ovdánemiide IV o spiehkastat spiehkastahkii spiehkastagaide 43 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc utviklingsfase ovdánanmuddu, čálgomuddu utviklingsforstyrrelse čálgoárru utviklingshemmet doaimmashehttejuvvo n utålmodig gierdameahttun sitkatmeahttun uvenn baháš vanskjøtte goaridit vantrives láittastuvvat veiledning oaivadus veilede oaivadit veiledningskompetan oaivadangealbu se velferdstiltak čálgodoaimmat (pl.) vilter vilddas, limškkas, bilttas, spáhkkis vilter (være) vimsete doarkudit, limškut fimppas, humppas visne vitalisere vitalisering vold gáldnat ealáskahttit ealáskahttin veahkaváldi voldsom ráikkas funksjonshemmet, psykisk utv.hemmet goaridit máná fiende ødelegge gi råd KN KN goaridit KN KN: kjede seg, vantrives bagadallan, bagadus, neavva, neava KN neavvut KN D-S: bagadit gelbbolašvuohta feamppas KN: overdrevent kvikk, vilter, ustyrlig KN KN ustadig, overdrevent livlig (fysisk) bli følelsesløs KN (makt) veahkaválddálašvu ohta, veahkaváldi, illásteapmi 44 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc voldta væske væske veagalváldit njalbi vuolši ærlig ønske rehálaš árji, sávaldat ønske øve váinnuhit, sávvat hárjehallat åpning (kanal) oarri flytende (betent), vevsvæske hállu s v trang D-S: ribahit, rihpat njalbi KN: betent muskelvev i sår el byll, inflammasjon (rød flekk) på øyestenen KN árji KN KN KN: ha flere til å lese, regne el. telle, øve flere i å lese KN: åpning, rør, kanal (i mnsk og dyrs kropp, brukes om åpningen i patte el spene, om urinrøret og avføringsveien) 45 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc Doahpagat bearašgaskavuođain váilu dovddolaš liekkusvuohta soabatmeahttunvuođat bearrašis illasteapmi ja rohcošeapmi eará rumašlaš sivat bearraša siskkáldas gulahallan lea váilevaš dahje ii doaimma bearašbearráigeahčču rievddada garra ja láivves badjeliigeahču gaskka dahje lea váilevaš sosiálalaš, rumašlaš ja fihtolaš doaimmain váilevaš vahkadeapmi oaidno- ja gullovattisvuođat eará bearašmiellahtuid miellajorbbodeamit ja meannospiehkastagat bearašsiskkáldas rohcošeapmi mánáin vierroolmmoš rohcošan mánáin várohan rohcošan mánáin miellaváttisvuođat bearrašis veahkaváldi bearrašis bearrašis eará miella- ja sosiála dávggut eará riiddut bearrašis fáhkka rievdan fuolahusdilli skuvllas riiddut/háhtten (givssideapmi) eai miellabuozalmasvuođat spiehkasteaddji/eahpedábálaš bearašdilit eamiveadju juogamasá syndroma/erenoamáš dávdamearkkat dovdduide čuohcci noađit, erenoamažit mánáin ja nuorain doaimmashehttejupmi dávggut dahje givssit skuvllas dahje bargosajis fárren dahje fárrehuvvon eará sadjái mangel på emosjonell varme i de intrafamiliære relasjoner disharmoni i familien mishandling og seksuelt misbruk andre somatiske problemer utilstrekkelighet eller dysfunsjon i intrafamiliær komunikasjon utilstrekkelig eller inkonsistent familiekontroll utilstrekkelig stimulering av sosiale, motoriske, perseptuelle funksjoner syn- og hørselsproblemer psykiske forstyrrelser og adferdsvansker hos andre familiemedlemmer seksuelle overgrep i familien seksuelle overgrep utenfor familien mistanke om seksuelt overgrep psykiske problemer i familien vold i familien andre psykososiale belastninger i familien annen konflikt i familien brått endret omsorgssituasjon skolekonflikt/mobbing ingen psykiske problemer avvikende familieforhold disponert for noe syndrom/spesielle symptomer følelsesmessige forstyrrelser spesifikt for barn og ungdom lett psykisk utviklingshemming belastninger eller forstyrrelser på skole eller arbeidsplass flytting eller sosial omplassering 46 f:\bruker\felles\termer\medisin\BUP-ordliste.doc kultuvraerohusat dahje eará miella- ja sosiáladávggut, mat eai gula bearrašii čiegus sosiála váttisvuođat eai makkárge čielga miella- ja sosiálaspiehkastagat áitit, nihttit stádnat eavas, sieiddas heahppášit gámput forskjellig kultur eller andre psykososiale belastninger utenfor familien ukjente sosiale vanskeligheter ingen åpenbare avvikende psykososiale forhold true med å ville gjøre noen vondt trenge seg på noen for å få noe tar lett til tårene snakke noen til rette kunne måle seg med ...i krefter/dyktighet 47
