MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA Skopje, 5

pantone 1
5/6
2008
MINISTERSTVO ZA FINANSII
REPUBLIKA MAKEDONIJA
Internet adresa na Ministerstvoto za finansii na Republika Makedonija
http://www.finance.gov.mk/
Internet adresa na Upravata za javni prihodi
http://www.ujp.gov.mk/
Internet adresa na Carinskata uprava na Republika Makedonija
http://www.customs.gov.mk/
Internet adresa na Makedonskata berza za dolgoro~ni hartii od vrednost
http://www.mse.org.mk/
Internet adresa na Komisijata za hartii od vrednost
http://www.sec.gov.mk/
Internet adresa na Dr`avniot zavod za statistika
http://www.stat.gov.mk/
Internet adresa na Centralniot registar na Republika Makedonija
http://www.crm.org.mk/
Skopje, 5/6 2008
pantone 2
2
pantone 3
SODR@INA
AKTUELNI EKONOMSKI DVI@EWA
Kratkoro~ni ekonomski dvi`ewa-juni 2008 godina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
Podobar paten pristap za novi investicii i pogolem ekonomski rast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
Aktuelni vesti od Republika Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
Vesti od regionot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31
STATII
Bernard Koenig - Korporativna op{testvena odgovornost . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
Zlatko Veterovski - Ovlasten ekonomski operator - novina vo carinskoto zakonodavstvo
na Republika Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44
STATISTI^KI PODATOCI
Tabela 1: Republika Makedonija - Osnovni makroekonomski indikatori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50
Tabela 2: Odbrani makroekonomski indikatori vo oddelni tranzicioni ekonomii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50
Tabela 3: Bruto doma{en proizvod (realni stapki na rast) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
Tabela 4: Osnovni kratkoro~ni ekonomski trendovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
Grafik 1: Bruto doma{en proizvod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
Grafik 2: Inflacija (prose~ni stapki vo %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
Grafik 3: Inflacija (na kraj na godina vo %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
Grafik 4: Nadvore{no-trgovska razmena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
Tabela 5: Nadvore{no-trgovska razmena po zemji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56
Tabela 6: Platen bilans na Republika Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
Tabela 7: Funkcionalna klasifikacija na rashodite na Centralniot buxet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
Grafik 5: Funkcionalna klasifikacija na rashodite 2008 godina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
Tabela 8: Buxet na Republika Makedonija (Centralen buxet i buxeti na fondovi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
Tabela 9: Fond za penzisko i invalidsko osiguruvawe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
Tabela 10: Fond za zdravstveno osiguruvawe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63
Tabela 11: Agencija za vrabotuvawe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64
Tabela 12: Fond za magistralni i regionalni pati{ta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
Tabela 13: Bruto nadvore{en dolg (sostojba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
Tabela 14: Makedonska berza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
Kreditni linii za mali i sredni pretprijatija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
Drugi proekti za poddr{ka na mali i sredni pretprijatija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
3
pantone 4
4
Snimil: Milan STREZOVSKI
pantone 5
PO^ITUVANI,
Vo najnoviot Izve{taj "Doing Business 2009#,
koj Svetskata banka go publikuva{e vo
septemvri 2008 godina, Republika Makedonija e
rangirana na 71-to mesto, {to pretstavuva
napredok od 7 pozicii vo odnos na minatata
godina. Isto taka, zaradi prezemenite brojni
pozitivni reformi i nitu edna reforma koja gi
vlo{uva uslovite za rabota na pretprijatijata,
Republika Makedonija spored istiot Izve{taj e
rangirana na 17-to mesto, odnosno povtorno na
vrvot me|u najreformskite zemji.
Priznanieto od Svetskata banka, no i realno utvrdenata potreba za prezemawe na ponatamo{ni merki vo nasoka na podobruvawe na
delovnoto okru`uvawe, pretstavuvaat motiv i
osnova za ponatamo{no deluvawe na Vladata na
Republika Makedonija, so cel privlekuvawe na
pogolem broj stranski i doma{ni investicii,
zgolemuvawe na ekonomskiot rast i
namaluvawe na nevrabotenosta.
Vo ista nasoka se i reformite koi
sleduvaat, a se odnesuvaat na namaluvawe na
stapkite na pridonesite od zadol`itelno
socijalno osiguruvawe i integrirawe na
naplatata na istite so personalniot danok na
dohod od strana na Upravata za javni
prihodi, kako i prodol`uvawe na reformata na
platniot sistem vo Republika Makedonija,
zapo~nata so Zakonot za platen promet od 2001
godina. Imeno, Sobranieto na Republika
Makedonija vo septemvri 2007 godina donese
nov Zakon za platniot promet ~ii zakonski
odredbi stapija vo sila na 1 januari 2008
Napredokot se dol`i pred se na:
podobruvawe na za{titata na li~nite podatoci
vo Kreditniot registar; zabrzuvawe na sproveduvaweto na dogovorite; olesnuvawe na procesot na pla}awe danoci (kako i namaluvawe na
dano~nite stapki); namaluvawe na vremeto za
registrirawe na imot od 98 na 66 dena (reforma na Katastarot); reforma na edno{alterskiot sistem za zapo~nuvawe biznis; olesnuvawe na nadvore{nata trgovija.
5
pantone 6
godina. Osnovni celi na Zakonot za platniot
promet se obezbeduvawe na sigurnost i
stabilnost vo funkcioniraweto na platniot
sistem vo Republika Makedonija i efikasno
vr{ewe na platniot promet, kako i kreirawe
na finansiska infrastruktura koja }e bide
kompatibilna so me|unarodnite finansiski
strukturi i lesno razbirliva za me|unarodnite
investitori, {to }e ovozmo`i privlekuvawe na
stranski banki i investicii.
treba da go izvr{i re{enieto za prisilna
naplata. Po namiruvawe na obvrskite po
re{enieto za prisilna naplata, nositelot na
platen promet ja deblokira transakciskata
smetka, za {to preku ERTS gi izvestuva site
nositeli na platniot promet. Dokolku transakciskata smetka na u~esnikot vo platen promet e
blokirana neprekinato pove}e od 45 dena,
nositelot na platen promet preku ERTS go
izvestuva Centralniot registar na Republika
Makedonija, po {to vrz u~esnikot vo platniot
promet }e se primenuvaat odredbite od Zakonot
za ste~aj.
Preku voveduvawe na transakciski smetki se
ovozmo`i rabotewe po regulirani pravila na
site u~esnici vo platniot promet, odnosno
ednakov tretman na fizi~kite i pravnite lica
pri vr{ewe na platniot promet, za{tita od
finansiski rizici, nadzor od strana na
dr`avnite avtoriteti vrz platniot promet,
sigurnost i operativna dostapnost na
sredstvata na transakciskite smetki.
Istovremeno, zaradi obezbeduvawe efikasno
izvr{uvawe na me|usebnite pobaruvawa i
obvrski pome|u u~esnicite vo platniot promet,
za{tita na doveritelite ~ii pobaruvawa
~ekaat na prisilna naplata kaj nositelite na
platniot promet i jaknewe na doverbata i
sigurnosta vo izvr{uvaweto na platniot
promet vo zemjata, so Zakonot e predvideno
deka u~esnikot vo platniot promet ne mo`e da
vr{i pla}awe so presmetka dokolku ima
blokirana transakciska smetka. Imeno, pri
izvr{uvawe na re{enieto za prisilna naplata
(nalog za izvr{uvawe od izvr{itel, pravosilna
sudska odluka so dozvola za izvr{uvawe,
izvr{no re{enie za kazna za prekr{ok,
izvr{no re{enie za naplata na javni dava~ki
ili re{enie na drugi organi ovlasteni so
zakon), nositelot na platniot promet go
izvr{uva re{enieto do iznosot na
raspolo`ivite sredstva, a za ostanatiot iznos
ja blokira smetkata na u~esnikot - dol`nik. So
dostavuvawe na dano~niot broj na u~esnikot dol`nik preku Edinstveniot registar na
transakciski smetki (ERTS) nositelot na
platniot promet gi izvestuva site drugi
nositeli na platen promet deka ne smeat da
vr{at pla}awa od sredstvata na denarskite i
deviznite smetki na u~esnikot - dol`nik do
potpolno izvr{uvawe na re{enieto, osven po
nalozite so koi se vr{i prenos na sredstvata
na smetkata kaj nositelot na platen promet koj
Vo izminatiot period brojot na subjektite so
blokirani smetki be{e vo postojan porast.
Taka, vo septemvri 2007 godina, koga be{e
usvoen Zakonot, vkupniot broj na subjekti so
blokirani smetki vo Republika Makedonija
iznesuva{e 15.245, vo januari 2008 godina
ima{e nezna~itelno zgolemuvawe za 906
subjekti i nivniot broj iznesuva{e 16.151, a
zaklu~no so avgust 2008 brojot na blokiranite
subjekti iznesuva 20.234. Vakvata sostojba
isklu~itelno nepovolno se odrazuva na
delovnata klima vo zemjata.
Golem broj od ovie subjekti pristapuvaat kon
pla}awe so presmetka, odnosno me|usebnoto
namiruvawe na pari~nite obvrski i pobaruvawa go vr{at so kompenzacija, asignacija,
cesija, prezemawe na dolg i drugi oblici, {to
doveduva do pasivnost kaj menaxerskiot tim na
ovie subjekti, koj ne e pottiknat da iznao|a
na~ini so koi }e ja zgolemi likvidnosta odnosno, na~ini za odblokirawe na transakciskata
smetka i izvlekuvawe na subjektot od
sostojbata vo koja se nao|a. Ovaa pasivnost
predizvikuva negativni posledici po
raboteweto na drugite ekonomski subjekti so
koi pretprijatieto ima delovni odnosi, a
istite se preslikuvaat i na platniot sistem i
ekonomijata vo celina. Imeno, zdravite
ekonomski subjekti se profitno orientirani i
orientirani kon postojan sopstven rast. Tie se
osnoven dvigatel i preduslov za ekonomski rast
i razvoj na sekoja zemja, a osobeno na zemja vo
razvoj kakva {to e Republika Makedonija.
Koristeweto na pla}aweto so presmetka od
strana na subjektite so blokirana smetka
doveduva i do namalena finansiska
disciplina odnosno evidentirawe samo preku
6
pantone 7
interno kni`ewe na naplatite vo ramki na
bilansite na pravnite subjekti, a ne se
izvr{uvaat preku transakciskite smetki vo
bankata na pravniot subjekt.
sankcija, zabrana za vr{ewe profesija, dejnost
ili dol`nost vo traewe od edna do pet godini.
Istoto zna~i deka se predvideni ostri sankcii
za u~esnikot vo platniot promet - pravno lice
i odgovorno lice, dokolku ne gi po~ituvaat
odredbite od Zakonot, odnosno dokolku vr{at
pla}awe so presmetka preku nivnata blokirana
smetka.
So vleguvawe vo sila na odredbata od
Zakonot za platen promet so koja pravnite
subjekti so blokirana transakciska smetka
nema da mo`at da vr{at pla}awe so presmetka, se
ukinuva mo`nosta da se izbegne pla}aweto na
obvrski kon dr`avata i ostanatite doveriteli.
Na subjektite koi imaat blokirani smetki i
koi vo tekot na 2008 godina vr{at pla}awe so
presmetka, a sakaat i ponatamu da prodol`at so
svojata rabota i vo 2009 godina, im se
prepora~uva da se prilagodat na pazarnite
uslovi na stopanisuvawe vo zemjata, da vlo`at
dopolnitelni napori i iznajdat mo`nosti za
deblokirawe na nivnite smetki.
Vo nasoka na kreirawe na subjekti koi
svoeto rabotewe }e go zasnovaat pred se na
ekonomskata logika i za{titata na site
doveriteli, so Zakonot se predvideni i
prekr{o~ni sankcii i globi za u~esnikot na
platniot promet - pravnoto lice, odnosno,
odgovornoto lice kaj u~esnikot vo platen
promet - pravnoto lice. Imeno, vo Zakonot e
predvideno da se izre~e globa od 4.000 evra do
6.000 evra na u~esnikot vo platniot promet pravnoto lice ako ima blokirana smetka, a
vr{i pla}awe so presmetka, za {to, isto taka e
predvidena i prekr{o~na sankcija - privremena
zabrana za vr{ewe dejnost vo traewe od {est
meseci do pet godini. Dokolku odgovornoto
lice kaj u~esnikot vo platen promet vr{i
pla}awe so presmetka, a pravnoto lice ima
blokirana smetka, vo Zakonot e predvideno da
mu se izre~e globa vo iznos od 2.000 evra do
4.000 evra i da mu se izre~e prekr{o~na
Kaj del od javnosta postoe{e mislewe deka
edinstvenata cel na ~lenot 25 od Zakonot za
platniot promet e otvorawe na ste~ajna, odnosno likvidaciska postapka nad subjektite so
blokirani transakciski smetki. Sprotivno na
ova, bi sakal da istaknam deka primenata na
odredbite od ovoj ~len e o`ivuvawe na ovie
pravni subjekti, preku pottiknuvawe na
pretpriemni~kiot duh na menaxerskiot tim i
iznao|awe na~ini za obnovuvawe i zajaknuvawe
na nivnata konkurentska pozicija na pazarot, so
{to tekovnite dvi`ewa vo na{ata ekonomija }e
dobijat dinamika i intenzitet.
So po~it,
D-r Trajko Slaveski
7
pantone 8
8
pantone 9
AKTUELNI
EKONOMSKI DVI@EWA
9
pantone 10
KRATKORO^NI EKONOMSKI DVI@EWA
juni 2008
1. REALEN SEKTOR
!
Silen rast na industriskoto proizvodstvo vo
juni od 12,3% na godi{na osnova i 1,7% na
mese~na osnova
1.1. Kumulativniot godi{en porast na
industriskoto proizvodstvo vo periodot
januari-juni 2008 godina iznesuva 9,0%.
!
Zgolemeni tro{oci za `ivot vo juni za 10,1%
na godi{na osnova, glavno poradi porast na
tro{ocite za ishrana za 19,2%
!
Zgolemen izvoz na stoki (vo dolarska vrednost) za 27,8% vo prvata polovina od 2008
godina, so istovremen porast na uvozot na
stoki za 57,5%
Analizirano po sektori, rast na industriskoto proizvodstvo vo ovoj period e zabele`an
vo sektorite Vadewe rudi i kamen od 12,8% i
Prerabotuva~ka industrija od 9,9%, dodeka
sektorot Snabduvawe so elektri~na energija,
gas i voda registrira rast od 0,3%.
!
Vo ramki na Prerabotuva~kata industrija, koja
ima najgolemo u~estvo vo vkupniot indeks (83,9%),
glavni nositeli na rastot se proizvodstvoto na
Rast na prihodite na Centralniot buxet za
21,9% vo prvata polovina od 2008 godina, so
istovremen rast na rashodite za 18,7% (silen
rast na kapitalnite rashodi od 118,9%)
Desezonirana industrija
140
130
dinamika od 42,1% na godi{na osnova.
Prodol`en trend na namaluvawe na stapkata
na rast na vkupnite depoziti, taka, vo juni
2008 godina istite zabele`aa porast od
18,7% na godi{na osnova
120
!
Veri`en indeks
! Krediten rast vo juni 2008 godina so zabavena
110
100
90
80
70
I/05 III
Prodol`en trend na namaluvawe na brojot na
registrirani nevraboteni vo Agencijata za
vrabotuvawe, koj vo juni iznesuva 348.222 lica
V VII
IX
Indeks na ind. pr.
XI I/06 III
Izvor: Ministerstvo za finansii
10
V
VII
IX
XI I/07 III
V
Desezoniran indeks na ind. pr.
VII
IX
XI I/08 III
V
Sezonsko vlijanie
pantone 11
prehranbeni proizvodi i pijalaci so rast od
5,7%, proizvodstvoto na tutunski proizvodi so
14,8%, izdava~kata dejnost, pe~ateweto i
reprodukcija na snimeni mediumi so rast od
39,7%, naftenata industrija so rast od 21,2%,
proizvodstvoto na hemikalii i hemiski
proizvodi so 5,9%, proizvodstvoto na osnovni
metali so 12,8%, proizvodstvoto na metalni
proizvodi vo metalo-prerabotuva~kata faza,
osven ma{ini i uredi so 19,8% i proizvodstvoto na elektri~ni ma{ini i aparati, nespomnati
na drugo mesto so rast od 54,7%.
1.3. Vo periodot januari-juni 2008 godina,
cenite na stokite za li~na potro{uva~ka,
mereni preku indeksot na tro{oci na `ivot,
se zgolemija za 9,7% vo odnos na istiot period od prethodnata godina.
Tro{oci na `ivot i ishrana
25
m/m-12
ishrana
20
15
10
Indeksot na industriskoto proizvodstvo vo maj
2008 godina zabele`a godi{no zgolemuvawe od
12,3%, dodeka mese~niot porast iznesuva{e 1,7%.
5
0
VI/07
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
II
III
IV
V
Izvor: Dr`aven zavod za statistika
1.2. Vo prvata polovina od 2008 godina, vo
odnos na istiot period minatata godina, cenite na proizvoditelite na industriski proizvodi se zgolemija za 12,1%.
Tro{ocite na `ivot vo juni 2008, vo sporedba so juni 2007 godina, se zgolemija za 10,1%.
Rastot glavno se dol`i na zgolemenite tro{oci
za ishrana od 19,2%, restorani i hoteli 12,8%,
soobra}ajni sredstva i uslugi 7,5%, tutun i pijalaci 3,6%, domuvawe 3,6%, obleka i obuvki
3,7% itn.
Rastot glavno se dol`i na zgolemenite ceni
na proizvoditeli na industriski proizvodi vo
prerabotuva~kata industrija od 14,1%, i toa,
konkretno, vo grankite prehranbena industrija
od 11,5%, naftenata industrija od 33,9%, proizvodstvo na osnovni metali od 17,3% i proizvodstvo na elektri~ni ma{ini i aparati, nespomnati na drugo mesto od 23,4%.
Sporedeno so prethodniot mesec, tro{ocite
na `ivot vo juni porasnaa za 0,3%.
Vrednosta na potro{uva~kata ko{nica za
ishrana i pijalaci za edno ~etiri~leno doma}instvo za juni 2008 godina, presmetana vrz osnova na cenite na malo, iznesuva 12.333 denari
i vo odnos na prethodniot mesec e povisoka za
0,7%.
Vo juni 2008 godina cenite na proizvoditeli
na industriski proizvodi vo odnos na istiot
mesec od 2007 godina se zgolemija za 15,7%.
Sporedeno so prethodniot mesec, cenite na
proizvoditeli na industriski proizvodi vo juni
porasna za 2,8%. Zna~i, i vo naredniot period
mo`e da se o~ekuva porast na cenite na finalnite dobra kako rezultat na zgolemenite tro{oci na proizvodstvo.
1.4. Vo juni 2008 godina, na svetskite berzi
ima{e pad na cenite na najgolemiot del od
metalnite i prehranbenite proizvodi, dodeka energensite zabele`aa rast na cenata.
11
VI/08
pantone 12
Vo juni, cenata na naftata na svetskata
berza se zgolemi za 7,3% vo odnos na maj, i
dostigna cena od 133,05 dolari za barel.
Sporedeno so juni od prethodnata godina, cenata na naftata e zgolemena za 86,5%.
Berzanski ceni na ~eli~ni limovi ($/mt)
1.100
1.000
900
800
Cenata na `itoto vo juni registrira{e
mese~en rast od 6%.
700
600
Vo ramki na metalnite proizvodi, nikelot,
kako proizvod so visoko u~estvo vo makedonskiot izvoz, zabele`a mese~en pad na cenata od
12,4%.
500
VI/07 VII
VIII
IX
X
XI
XII
Ladnovalani
I/08
II
III
IV
V
VI
Toplovalani
Izvor: Svetska banka
porast od 57,5%. Pri vakvi dvi`ewa, deficitot
vo razmenata ostvaren vo ovoj period, pred se
poradi pointenzivniot porast na uvozot od
izvozot, zabele`a porast od 133% vo odnos na
istiot ostvaren do krajot na juni 2007 godina i
iznesuva 1.467,5 milioni dolari, {to pretstavuva 17,2% od BDP. Zgolemeniot deficit vo
prvata polovina od 2008 godina se dol`i, pred
se, na porastot na negativnoto saldo vo razmenata na energija, a posebno na zgolemeniot uvoz
na nafta i proizvodi od nafta i elektri~na
energija. Zna~ajno vlijanie vrz porastot na uvozot, a so toa i na trgovskiot deficit ima i
`elezoto i ~elikot.
I pokraj vakvite dvi`ewa, {estiot mesec od
godinata }e ostane zabele`an po promenata na
cenata na ~elikot i ~eli~nite limovi, koja
dojde po ~etiri mese~en period na miruvawe na
berzanskite ceni na ovie proizvodi. Pritoa,
zgolemuvaweto e najgolemo kaj ladnovalanite
~eli~ni limovi i iznesuva 37,5%, (1.100 dolari
za eden metri~ki ton) za razlika od toplovalanite ~eli~ni limovi kade zgolemuvaweto
iznesuva 33,3% (1.000 dolari za eden metri~ki
ton). Imaj}i go predvid prethodnoto iskustvo so
dvi`eweto na cenite na ovie ~eli~ni proizvodi na svetskite berzi, vo narednite nekolku
meseci ne se o~ekuva promena na cenata na ovie
proizvodi.
Nadvore{no - trgovska razmena vo RM
(vo milioni dolari)
800
600
2. NADVORE[EN SEKTOR
400
200
2.1. Vo prvata polovina od 2008 godina,
vkupnata nadvore{no-trgovska razmena, vo
dolarska vrednost zabele`a visok porast od
45% vo odnos na istiot period minatata godina.
0
VI/07
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I/08
II
III
IV
V
VI
-200
-400
Izvoz
Uvoz
Deficit
Izvor: Dr`aven zavod za statistika
Spored podatocite izrazeni vo SAD dolari,
pogolemiot izvoz ostvaren vo ovoj polugodi{en
period za 478 milioni dolari, vo najgolem del
se dol`i na zgolemeniot izvoz na slednite
proizvodi: nafta i proizvodi od nafta za 100
mil. dolari (20,9% od vkupniot porast), obleka
Pritoa, fizi~kiot obem na izvozot e zgolemen za 8,6%, a negovata vrednost dostigna 2.045
milioni dolari, {to pretstavuva porast od
27,8%. Zgolemuvaweto na koli~inskiot uvoz na
stoki iznesuva 13,3%, a negovata vrednost ostvari iznos od 2.213,3 milioni dolari, ili
12
pantone 13
75,3 mil. dolari (15,8% od vk. porast), metalna
ruda i metalni otpadoci 62,6 mil. dolari
(13,1% od vk. porast), `elezo i ~elik 58,4 mil.
dolari (12,2% od vk. porast), tutun i prerabotki od tutun 21,4 mil dolari (4,5% od vk. porast)
i drugo.
Izvoz na pova`ni proizvodi po SMTK (vo %)
34,6
@elezo i ~elik
17,6
Obleka
7,6
Nafta i proiz. od nafta
Metalna ruda i
metalni otpadoci
2.2. Glavni grupi proizvodi (spored SMTK)
so najgolemo u~estvo vo izvozot vo ovoj period se: `elezo i ~elik so 34,6%, obleka 17,6%,
nafta i proizvodi od nafta 7,6% metalna
ruda i metalni otpadoci 6,2%, pijaloci i
tutun 5,1%, ovo{je i zelen~uk 3,7%. Ovie {est
grupi proizvodi so~inuvaat 74,8% od vkupniot
izvoz na dr`avata.
6,2
Pijaloci i tutun
5,1
Ovo{je i zelen~uk
3,7
0
5
10
15
20
25
30
35
Izvor: Dr`aven zavod za statistika
No, vo posledniot kvartal od 2007 i posebno vo
prvata polovina od ovaa godina, ostvaren e
golem deficit vo trgovskata razmena so ovaa
zemja, koj se dol`i pred se na zgolemuvaweto na
uvezenite koli~ini na elektri~na energija od
ovaa zemja vo tekot na poslednite meseci od
2007 i prvata polovina od ovaa godina.
Najgolem del od uvozot na stoki vo prvoto
polugodie otpa|a na: nafta i proizvodi od
nafta (522 mil. dolari), `elezo i ~elik (415,8
mil. dolari), tekstilni prediva i sli~no (243,4
mil. dolari), drumski vozila (236,4 mil.
dolari), elektri~na energija (179 mil. dolari),
metalna ruda i metalni otpadoci (125,6 mil.
dolari), elektri~ni ma{ini i delovi (101 mil.
dolari), industriski ma{ini i delovi (100,8
mil. dolari) i drugo.
2.4. Gledano po valutna struktura, evroto
stanuva se po dominantno, pri {to 73,5% od
nadvore{no-trgovskata razmena e realizirana
vo evra i vo odnos na istiot period minatata
godina pretstavuva porast od 4,2 p.p.. Na stranata na izvozot i uvozot, evroto e zastapeno so
77% i 71,4%, soodvetno i vo odnos na istiot peroid lani pretstavuva pointenziven porast kaj
izvozot za 8,2 p.p., a kaj uvozot ovoj porast iznesuva 1,5 p.p..
2.3. Gledano po regioni, vo prvite {est
meseci od 2008 godina Evropskata unija (EU 27)
ima dominantno u~estvo vo vkupnata nadvore{no-trgovska razmena od 58,3% (izvoz na stoki
60,1% i uvoz na stoki 46,9%). Izvozot vo
Evropskata Unija e pogolem za 11,8%, a uvozot
bele`i pointenziven porast od 44,6%, vo odnos
na istiot period od 2007 godina. Vo analiziraniot period januari-juni 2008 godina, okolu 80%
od trgovskiot deficit na zemjata e ostvaren vo
trgovskata razmena so Rusija, [vajcarija, Kina,
Turcija, Polska, i Ukraina.
3. FISKALEN SEKTOR
3.1. Vo prvoto polugodie od 2008 godina,
vkupnite prihodi na Centralniot buxet iznesuvaat 41.123 milioni denari (10,8% od BDP),
{to pretstavuva zgolemuvawe od 21,9% vo
odnos na istiot period od minatata godina.
Vakvoto zgolemuvawe na prihodite se dol`i
na zgolemenata naplata na dano~nite prihodi.
Nekolku godini nanazad nadvore{no-trgovskata razmena so [vajcarija, se do krajot na
2006 godina, bele`e{e nezna~itelen deficit.
13
40
pantone 14
Dano~nite prihodi vo ovoj period se realizirani vo iznos od 37.719 milioni denari, {to
pretstavuva zgolemuvawe od 18,0% vo odnos na
istiot period minatata godina.
Vo delot na transferite, vo ovoj period se
potro{eni 35,8% pove}e sredstva sporedeno so
istiot period 2007 godina i pretstavuvaat najgolema rashodna stavka, odnosno u~estvuvaat so
U~estvoto na DDV vo vkupnite dano~ni prihodi vo prvite {est meseci od 2008 godina iznesuva 47,7%, a na akcizite 16,8%, pri {to, od
ovie dva danoci se ostvareni prihodi od 24.349
milioni denari, odnosno re~isi 2/3 od vkupnite
dano~ni prihodi (6,4% od BDP).
Oddelni kategorii na prihodi i rashodi
20.000
18.000
16.000
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000 Personalen
danok
4.000
2.000
0
Danok na
-2.000
dobivka
-4.000
-6.000
-8.000
-10.000
-12.200
-14.200
-16.200
-18.200
Gledano po oddelni kategorii, prihodite od
DDV zabele`aa zna~aen porast od 18,0%, akcizite od 11,3%, danokot na dobivka od 49,7% odnosno dosega ostvareni 54,4% vo odnos na rebalansiraniot plan, prihodite od carina se ostvareni
pove}e za 3,9%, dodeka prihodite od personalniot
danok se zgolemeni za 9,3% sporedeno so istiot
period lani i pokraj namalenata i unificirana
dano~na stapka od 10%. Nedano~nite prihodi
(3,404 milioni denari) se zgolemeni za re~isi 2,5
pati vo odnos na istiot period minatata godina.
VI - 2007
DDV
VI - 2008
Akcizi
Kapitalni
rashodi
Stoki i
uslugi
Carini
Kamata
Plati
Transferi
Izvor: Ministerstvo za finansii
45,6% vo vkupnite rashodi (4,3% od BDP).
Vakvoto ostvaruvawe se dol`i na faktot deka
se zgolemuva brojot na edinici za lokalna
samouprava koi preminaa vo vtorata faza na
decentralizacija, taka {to sredstvata za isplata na plati vo obrazovanieto i za gradinkite
na 57 op{tini se ispla}aat preku transferi za
op{tinite. Transferite kon Fondot za penzisko
i invalidsko osiguruvawe se izvr{eni vo iznos
od 4.856 milioni denari ili za 188 milioni
denari pomalku (3,7% namaluvawe). Kamatite se
realizirani vo iznos od 1.061 milioni denari,
{to e pomalku za 18,1% vo sporedba so 2007 godina.
3.2. Vo periodot januari-juni od 2008 godina,
vkupnite rashodi na Centralniot buxet iznesuvaa 36.062 milioni denari (9,5% od BDP), {to e
pove}e za 18,6% vo odnos na istiot period od
2007 godina.
Vo strukturata na realiziranite vkupni
rashodi, tekovnite rashodi (31.796 milioni
denari) u~estvuvaat so 88,2%, dodeka kapitalnite rashodi zabele`uvaat u~estvo od 11,8%.
Vo analiziraniot period sredstvata za kapitalni rashodi iznesuvaat 4.266 milioni
denari, {to pretstavuva zgolemuvawe od 2,2
pati vo sporedba so istiot period 2007 godina.
Najgolemi rashodni stavki se transferite
(16.429 milioni denari) i platite i nadomestocite (9.459 milioni denari). Vo vkupnite
rashodi na Centralniot buxet, rashodite za
plati i nadomestoci vo ovoj period u~estvuvaat
so 26,2% i vo odnos na istiot period lani se
namaleni za 17,9%.
3.3. Ottuka, vo periodot januari- juni 2008
godina ostvaren e suficit na Centralniot
Buxet od 5.061 milioni denari (1,3% od
BDP), dodeka suficitot na Konsolidiraniot buxet iznesuva 4.417 milioni denari
(1,2% od BDP).
Rashodite za stoki i uslugi se izvr{eni vo iznos
od 4.847 milioni denari, odnosno imaat pogolemo
ostvaruvawe vo sporedba so 2007 godina za 37,5%.
14
pantone 15
4. MONETAREN SEKTOR
Krediti i depoziti na nedr`aven sektor
160.000
140.000
1
milioni denari
4.1. Vo juni 2008 godina primarnite pari
ostvarija zasilen rast od 22% na godi{na
osnova, vo uslovi na porast na gotovite pari
vo optek od 2,1% i visok porast na vkupnite
likvidni sredstva na bankite od 41,8%.
120.000
100.000
80.000
60.000
40.000
20.000
0
Na mese~na osnova primarnite pari zabele`aa porast od 9,4%, koj celosno se dol`i na porastot na vkupnite likvidni sredstva na bankite od 18,7%. Gotovite pari vo optek bele`at pad
od 1,4% vo odnos na minatiot mesec.
Depoziti
Kratkoro~ni
Dolgoro~ni
Krediti
Naselenie
Pretprijatija
Izvor: Dr`aven zavod za statistika
Vo juni 2008 godina, denarskite depoziti
bele`at zasilen rast od 1% na mese~na osnova,
dodeka deviznite depoziti go zabavija rastot i
se povisoki za 0,9%. Na godi{no nivo denarskite i deviznite depoziti ostvaruvaat porast
od 21% i 16,8%, soodvetno.
Vo juni 2008 godina, vo uslovi na tender na
iznosi, kamatnata stapka na blagajni~kite zapisi go zadr`a nivoto od 7%.
Kamatnite stapki na dr`avnite hartii od
vrednost iznesuvaat 7,10% za tri mese~nite dr`avni zapisi, 7,20% za {est mese~nite i 7,30%
za dvanaeset mese~nite dr`avni zapisi.
Mese~niot porast na vkupnite depoziti vo
celost se dol`i na zgolemenoto {tedewe na
naselenieto, 1,4% na mese~na osnova, so ogled
deka za{tedite na korporativniot sektor registriraat opa|awe od 0,1%. Vo odnos na minatata
godina depozitite na naselenieto i pretprijatijata se povisoki za 20% i 13,4%, soodvetno.
Vo juni se odr`a aukcija na 3 godi{na obvrznica pri {to be{e ponudena kuponska kamatna
stapka od 8%. Dr`avnite zapisi za monetarni
celi od po~etokot na 2008 godina postepeno se
namaluvaa i vo juni se izvr{i nivno celosno
povlekuvawe od primarniot pazar za dr`avni
hartii od vrednost.
Analizata na ro~nata struktura poka`uva
zabaven rast na kratkoro~nite depoziti vo juni,
15,9% na godi{na osnova, dodeka dolgoro~nite
depoziti bele`at porast od re~isi 55% i blago
zgolemuvawe na u~estvoto vo vkupniot
depoziten potencijal. Na mese~na osnova
kratkoro~nite depoziti se zgolemeni za 1%, a
dolgoro~nite za 0,8%.
4.2. Vkupniot depoziten potencijal na
nedr`avniot sektor2 bele`i zabaven rast od
18,7% vo odnos na minatata godina (nasproti
21,2% vo maj 2008 godina). Na mese~na osnova
vkupnite depoziti se povisoki za 1%, pri {to
denarskite i deviznite depoziti imaat re~isi ednakov pridones (48,8% i 51,2%, soodvetno).
4.3. Vo juni 2008 godina se zabele`uva zabrzuvawe na rastot na kreditite kon privatniot sektor. Mese~niot porast na kreditite
1) Primarnite pari se presmetuvaat kako zbir od gotovite pari vo optek, gotovinata vo blagajna i smetkite na bankite so zadol`itelnata rezerva na deviznite
depoziti.
2) Vkupniot depoziten potencijal gi vklu~uva nemonetarnite i kvazi depozitite
15
pantone 16
od 3% proizleguva glavno od zgolemenoto
kreditirawe na korporativniot sektor (pridones od 56,1%) i pokraj visokiot porast na
kreditite na naselenieto. Vo odnos na
minatata godina kreditniot rast bele`i
zabavuvawe i iznesuva 42,1% (nasproti 43,4%
vo maj).
dodeka prose~nata kamatna stapka na deviznite
krediti e namalena za 0,3 p.p. Pasivnata kamatna stapka na denarskite depoziti i vo juni 2008
godina registrira porast od 0,1 p.p. na mese~no
nivo i iznesuva 5,8%, dodeka na godi{na osnova
istata bele`i zgolemuvawe od 1 p.p. Prose~nata
kamatna stapka na deviznite depoziti e
nepromeneta vo odnos na minatiot mesec i
ostanuva 2,3%, no na godi{na osnova bele`i
porast od 0,4 p.p.
Mese~niot porast na kreditite na naselenieto vo juni registrira blago zabavuvawe i iznesuva 3,3%, dodeka kreditite na pretprijatijata
registriraa zasilena dinamika na porast od
2,8% (nasproti 1,3% vo maj), pri intenziviran
rast i kaj kratkoro~nite i kaj dolgoro~nite
krediti na pretprijatijata. Na godi{na osnova,
plasmanite kon naselenieto i pretprijatijata
se zgolemija za 54,5% i 34,7%, soodvetno.
4.5. Bruto deviznite rezervi vo juni 2008
godina iznesuvaat 1.543 milioni evra i vo
odnos na dekemvri 2007 godina ostvarija
porast od 1,2%. Na mese~no nivo istite
bele`at zasilen porast od 2,2%, vo uslovi na
neto otkup na devizniot pazar od 19,4 milioni evra. Imeno, na devizniot pazar vo juni
bea otkupeni 19,4 milioni evra, a proda`ba ne e
zabele`ana. Preku transakciite na devizniot
pazar NBRM kreira{e likvidnost.
Vo ramki na kreditite na pretprijatijata, na
godi{na osnova se zabele`uva porast na
kratkoro~nite i dolgoro~nite krediti na pretprijatijata, od 30,7% i 38,2% soodvetno. Na
mese~na osnova, kratkoro~nite krediti na pretprijatijata zabele`aa porast od 2,5%, dodeka
dolgoro~nite krediti se povisoki za 2,9%.
5. SOCIJALEN SEKTOR
Od aspekt na valutata, denarskite krediti
(koi gi vklu~uvaat i kreditite so valutna
klauzula) bele`at porast od 47,3% na godi{no
nivo. Deviznite krediti bele`at porast od
27,1% na godi{na osnova. Vo odnos na minatiot
mesec denarskite plasmani se zgolemeni za
3,1% i imaat dominanten pridones vo vkupniot
krediten rast. Deviznite krediti se povisoki
za 2,6%.
5.1. Vo prvata polovina od 2008 godina, vo
Agencijata za vrabotuvawe na Republika
Makedonija registrirani se vkupno 103.997
zasnovani novi rabotni odnosi, {to pretstavuva 14% povisoko nivo sporedeno so
istiot period od prethodnata godina, no
voedno se zabele`uva i zabavuvawe na stapkata na rast. Imeno, 43,8% se odnesuvaat na
4.4. Vo juni 2008 godina prose~nata kamatna stapka na denarskite krediti zabele`a
blag porast od 0,1 p.p. na mese~na osnova i
iznesuva 9,7%. Prose~nata kamatna stapka na
deviznite krediti ne zabele`a promeni vo
odnos na minatiot mesec i se zadr`a na nivo od
8,1%. Vo odnos na minatata godina se
zabele`uva relaksirawe na kamatnite uslovi
na bankite, odnosno prose~nata kamatna stapka
na denarskite krediti ostvari pad od 0,6 p.p.,
Prose~ni neto-plati (godi{ni promeni, %)
14
12
10
8
6
4
2
0
-2
V/07
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Nominalni plati
Izvor: Dr`aven zavod za statistika
16
I/08
II
III
IV
Realni plati
V
pantone 17
neopredeleno vreme, dodeka ostanatiot del e na
opredeleno vreme i vr{ewe sezonski raboti. Vo
mesec juni brojot na novite vrabotuvawa e
zgolemen za 15.927, pri {to 30% se od
Registarot na Agencijata, i tie pretstavuvaat
45,8% od vkupniot odliv od Registarot. Dodeka,
kako priliv vo Agencijata se registrirani 6.769
lica, od koi 51,8% se lica na koi im prestanal
rabotniot odnos.
Vkupen broj na penzioneri (vo iljadi)
273
272
271
270
269
268
267
VI/07
Kako rezultat na ova, zabele`ano e namaluvawe na nevrabotenosta za 3.652 lica, odnosno
1,04% sporedeno so prethodniot mesec. Taka, vo
juni 2008 godina brojot na nevraboteni iznesuva
348.222 lica, od koi 73.521 (21,1%) se izjasnile
deka se prijavuvaat samo za ostvaruvawe na
pravoto na zdravstveno osiguruvawe, a ostanatite aktivno baraat rabota. Sporedeno so
istiot mesec od prethodnata godina brojot na
nevraboteni lica e namalen za 5,1%.
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I/08
II
III
IV
V
VI
Izvor: Fond na penzisko i invalidsko osiguruvawe na Makedonija
nitelno zgolemuvawe na penziite. Soodnosot
prose~na penzija so prose~na isplatena neto
plata vo maj 2008 godina (posleden raspolo`liv
podatok) iznesuva 56,5%.
Pregled na novite vrabotuvawa
Najgolem procent od nevrabotenite, odnosno
66,7% se od urbani sredini (gradsko naselenie),
a 58,3% se ma`i. Analizirano spored obrazovanieto, pogolemiot del, odnosno 52,6% od
nevrabotenite se nekvalifikuvani ili polukvalifikuvani, dodeka 6,9% imaat vi{o ili
povisoko nivo na obrazovanie. Gledano spored
vozrasnite grupi, najmnogu nevraboteni ima od
kategorijata 25-29 godini, odnosno 13,8% od
vkupniot iznos. Imeno, 82,8% imaat status na
nevraboteni edna godina ili pove}e.
7000
28000
6000
24000
5000
20000
4000
16000
3000
12000
2000
8000
1000
4000
0
VI/07
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Novovraboteni od evidencija
I/08
II
III
IV
V
5.3. Vo periodot januari-maj 2008 godina
(posledni raspolo`ivi podatoci) sporedeno
so istiot period od 2007 godina, zabele`an e
porast na prose~nata nominalna i realna
neto plata za 10,1%, odnosno 0,5%.
Vo maj 2008 godina prose~nata neto-plata
iznesuva{e 15.728 denari po vraboten, i nominalno e povisoka za 9,8% vo odnos na maj 2007,
dodeka sporedeno so prethodniot mesec rastot
na neto platite iznesuva{e 0,8%. Procentot na
nevraboteni koi ne primile plata prodol`uva
da se namaluva i vo maj iznesuva{e 9,0%, {to
sporedeno so istiot mesec od prethodnata godina pretstavuva namaluvawe za 3,3 procentni
poeni.
Za isplata na penzii, vo ovoj mesec se
potro{eni 2.362,2 milioni denari, {to pretstavuva 51,6% od vkupnite socijalni transferi
vo vladiniot Buxet. Vo juni prose~nata penzija
iznesuva 8.875 denari, {to pretstavuva godi{en
porast od 14,4%, i se o~ekuva ovoj procent da se
zgolemi vo juli, za koga e planirano dopol-
17
0
Vkupno novovraboteni (desno)
Izvor: Agencija za vrabotuvawe na RM
5.2. Vo juni 2008 godina, vo Fondot za penzisko i invalidsko osiguruvawe se evidentirani 272.651 penzioneri, {to pretstavuva
godi{no zgolemuvawe od 1,1%.
VI
pantone 18
PODOBAR PATEN PRISTAP ZA NOVI
INVESTICII I POGOLEM EKONOMSKI RAST
tapkata za eksproprijacija na zemji{teto. Predvideno e ovaa delnica da se zavr{i so sredstva
obezbedeni od Svetskata Banka, vo iznos od 100
milioni dolari, kako i so sopstveno u~estvo na
dr`avata.
Republika Makedonija od sekoga{ pretstavuvala va`en soobra}aen jazol koj gi povrzuval delovite na Sredna Evropa so Balkanskiot
Poluostrov i ponatamu so Sreden i Bliski Istok. Tokmu zatoa treba da gi iskoristime prednostite od mestopolo`bata na krstosnicata na
glavnite koridori Istok-Zapad i Sever-Jug na
Balkanskiot Poluostrov.
Za podobruvawe na sostojbata na lokalnite i
regionalnite pati{ta vo zemjava, predvideni se
sredstva od 70 milioni evra, isto taka kredit
od Svetskata Banka. Sostojbata na regionalnite
pati{ta e utvrdena so Studija na Evropskata
agencija za rekonstrukcija (Tabela 1), dodeka za
lokalnite pati{ta zaedno so Fondot za magistralni i regionalni pati{ta e podgotvena formula za raspredelba na sredstvata (Tabela 2),
koja se sostoi od slednite parametri: broj na
naselenie, broj na lokalni naseleni mesta i
broj na pati{ta vo op{tinata. Ovde bi sakale da
ja istakneme potrebata od postoewe na proekti,
za koi po raspredelba na sredstvata, vedna{ }e
otpo~ne postapka za nivna realizacija. Vo taa
nasoka, vo sorabotka so op{tinite, be{e sprovedena inicijativa za dobivawe podatoci okolu
neophodnite proekti koi op{tinite ne uspeale
da gi realiziraat, a koi opfa}aat rehabilitacija na postojnite patni pravci i izgradba na
novi.
Vkupnata dol`ina na patnata mre`a vo
dr`avata iznesuva 13.736 km, od koi 911 km se
magistralni pati{ta, 3.830 km se regionalni, a
8.995 km se lokalni pati{ta, od koi pogolemiot
del se vo nezadovolitelna sostojba. Patnata
mre`a se karakterizira so naglasen razvoj na
glavniot transporten Pan-Evropski Koridor H
- Sever-Jug (Srbija- Makedonija- Grcija) E-75
so vkupna dol`ina od 172 km niz teritorijata na
Republika Makedonija, kako i krakot Xd koj e so
vkupna dol`ina od 127 km. Dosega 132 km od
Koridorot H se ve}e izgradeni do nivo na avtopat, 9% se vo faza na izgradba i 31% se podgotveni za izgradba.
Od Pan-Evropskiot Koridor VIII Istok-Zapad (Turcija-Bugarija-Makedonija- Albanija)
E-65, koj e so vkupna dol`ina od 304 km, niz teritorijata na Republika Makedonija izgradeni
se samo 27,6%, koi se zavr{eni do nivo na moderen avtopat, a dopolnitelni 8,7% se vo faza na
izgradba. Prioritetno be{e zavr{uvaweto na
izgradbata na Severnata Obikolnica na Skopje,
koja se odviva{e vo dve fazi, so vkupna dol`ina od 27 km, so {to zna~itelno }e se reducira
soobra}ajniot mete` na na{iot glaven grad.
So cel dopolnitelno unapreduvawe na postojnata patna mre`a, vo sorabotka so pretstavnicite na NATO [tabot vo Makedonija, se
razgledani mo`nostite za sanirawe na pati{tata vo Makedonija so sredstva koi se izdvoeni
vo ramki na Proektot za zajaknuvawe na mostovite vo Republika Makedonija, {to pretstavuva negova treta faza.
Za Koridorot H pak, vo tekot na minatata godina, be{e revidiran glavniot proekt za delnicata Tabanovce-Kumanovo, a zavr{ena e i pos-
Vo prvata faza od ovoj Proekt bea rekonstruirani 29 mostovi na potegot Skopje - Veles,
18
pantone 19
i sigurna patna infrastruktura ja olesnuva i
pottiknuva mobilnosta na lu|eto i stokite, ja
nadminuva ograni~enosta na lokalnite pazari i
sozdava pretpostavki za ramnote`en regionalen razvoj, za zgolemuvawe na konkurentnosta na
nacionalnata ekonomija i postignuvawe zabrzan
ekonomski rast. Isto taka, mo`e da o~ekuvame
pridobivki i od oblasta na turizmot, preku zgolemuvawe na obemot na turisti koi odblisku }e
se zapoznaat so prirodnite, kulturnite i civilizaciskite vrednosti na na{ata zemja, {to }e
pridonese za zbogatuvawe na turisti~kata promocija.
a zapo~naa i grade`nite aktivnosti vo vtorata
faza na Proektot, vo koja e predvideno do krajot na godinava da se rekonstruiraat 21 most,
odnosno vkupno 50 mostovi od Skopje do Gevgelija.
Osven osnovnite pridobivki vo domenot na
transportot, podobrenata patna infrastruktura
i pobezbednite mostovi vo Republika Makedonija sekako }e pridonesat kon podobruvawe na
uslovite za delovni mo`nosti, pogolem broj na
tranzitni vozila, no i vrz vkupnata privle~nost
na zemjata za rabota i investirawe. Efikasnata
Tabela 1. Prioritetni patni pravci spored Studijata na Evropskata agencija za rekonstrukcija
Paten pravec
Ilinden - Kalu|erec
'R`ani~ino - Ov~e Pole
Lakavica - Drenovo
Davidovo - Rabrovo
povrzuvawe na Kratovo so M-2 i M-5
Stuga - Debar
Makazi - Dolno Dupeni (do granicata so Grcija)
Prilep - Ki~evo
Prilep - Krivoga{tani
Prevalec - Smojmirovo
Strumica - Nov Dojran - Dojran (granica so Grcija)
Dol`ina
91 km
48 km
52 km
15 km
54 km
52 km
26 km
64 km
19 km
44 km
44 km
Izvor: Ministerstvo za transport i vrski
19
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
Reden broj
ARA^INOVO
BEROVO
BITOLA
BOGDANCI
BOGOVIWE
BOSILOVO
BRVENICA
VALANDOVO
VASILEVO
VEV^ANI
VELES
VINICA
VRANE[TICA
VRAP^I[TE
GEVGELIJA
GOSTIVAR
GRADSKO
DEBAR
DEBARCA
DEL^EVO
DEMIR KAPIJA
DEMIR HISAR
DOJRAN
DOLNENI
DRUGOVO
@ELINO
ZAJAS
ZELENIKOVO
ZRNOVCI
ILINDEN
JEGUNOVCE
KAVADARCI
KARBINCI
KI^EVO
KON^E
KO^ANI
KRATOVO
KRIVA PALANKA
KRIVOGA[TANI
KRU[EVO
Ime na op{tina
35%
11597
13941
95385
8707
28997
14260
15855
11890
12122
2433
55108
19938
1322
25399
22988
81042
3760
19542
5507
17505
4545
9497
3426
13568
3249
24390
11605
4077
3264
15894
10790
38741
4012
30138
3536
38092
10441
20820
6150
9684
Naselenie
0,57
0,69
4,72
0,43
1,43
0,71
0,78
0,59
0,60
0,12
2,72
0,99
0,07
1,26
1,14
4,01
0,19
0,97
0,27
0,87
0,22
0,47
0,17
0,67
0,16
1,21
0,57
0,20
0,16
0,79
0,53
1,92
0,20
1,49
0,17
1,88
0,52
1,03
0,30
0,48
% od vk. broj na
naselenie vo R.M.
35%
3130
59807
78795
11454
14165
16199
16430
33140
23040
2280
42745
43267
10913
15798
48343
51339
23619
14567
42539
42239
31106
48013
12916
41243
38324
20104
16108
17695
5582
9702
17693
99244
22970
4914
23305
36036
37544
48081
9357
19068
Povr{ina na
op{tina vo ha
0,13
2,40
3,17
0,46
0,57
0,65
0,66
1,33
0,93
0,09
1,72
1,74
0,44
0,64
1,94
2,06
0,95
0,59
1,71
1,70
1,25
1,93
0,52
1,66
1,54
0,81
0,65
0,71
0,22
0,39
0,71
3,99
0,92
0,20
0,94
1,45
1,51
1,93
0,38
0,77
% od vk.
povr{ina na R.M.
100%
20%
4
9
66
4
14
16
10
29
18
1
29
16
15
15
17
35
16
18
30
22
15
41
13
37
28
18
13
14
3
12
17
40
29
7
14
28
31
34
13
19
Broj na
naseleni mesta
0,23
0,51
3,73
0,23
0,79
0,90
0,57
1,64
1,02
0,06
1,64
0,90
0,85
0,85
0,96
1,98
0,90
1,02
1,70
1,24
0,85
2,32
0,74
2,09
1,58
1,02
0,74
0,79
0,17
0,68
0,96
2,26
1,64
0,40
0,79
1,58
1,75
1,92
0,74
1,07
% od vk. broj na
nas. mesta
10%
18
60
142
33
193
107
105
88
124
15
132
117
50
128
65
235
80
105
108
143
40
171
24
108
66
94
50
81
135
200
65
295
108
127
108
164
131
194
18
74
Dol`. na
lokalni pati{ta
0,20
0,67
1,58
0,37
2,15
1,19
1,17
0,98
1,38
0,17
1,47
1,30
0,56
1,42
0,72
2,61
0,89
1,17
1,20
1,59
0,44
1,90
0,27
1,20
0,73
1,05
0,56
0,90
1,50
2,22
0,72
3,28
1,20
1,41
1,20
1,82
1,46
2,16
0,20
0,82
% od vk. dol`
na lok. pati{ta
Tabela 2. Raspredelba na sredstvata od Proektot za rekonstrukcija i rehabilitacija na lokalnite pati{ta
0,31%
1,25%
3,66%
0,39%
1,07%
0,77%
0,74%
1,10%
0,88%
0,10%
2,03%
1,26%
0,40%
0,97%
1,34%
2,78%
0,67%
0,86%
1,15%
1,31%
0,73%
1,49%
0,41%
1,35%
0,99%
1,01%
0,63%
0,57%
0,32%
0,77%
0,70%
2,85%
0,84%
0,81%
0,67%
1,67%
1,21%
1,64%
0,41%
0,73%
vo %
105.394
425.408
1.245.653
133.878
365.165
263.373
250.029
373.285
297.636
34.737
690.142
430.041
136.573
331.084
456.458
945.849
226.882
293.580
392.095
443.713
248.350
507.877
141.013
460.247
335.080
344.432
214.233
193.096
108.473
261.676
238.074
968.029
285.844
275.756
226.954
566.182
409.772
556.594
137.748
249.238
vo evra
pantone 20
20
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
KUMANOVO
LIPKOVO
LOZOVO
MAVROVO I ROSTU[A
M. KAMENICA
MAKEDONSKI BROD
MOGILA
NEGOTINO
NOVACI
NOVO SELO
OSLOMEJ
OHRID
PETROVEC
PEH^EVO
PLASNICA
PRILEP
PROBI[TIP
RADOVI[
RANKOVCE
RESEN
ROSOMAN
SVETI NIKOLE
SOPI[TE
STARO NAGORI^ANE
STRUGA
STRUMICA
STUDENI^ANI
TEARCE
TETOVO
CENTAR @UPA
^A[KA
^E[INOVO-OBLE[EVO
^U^ER - SANDEVO
[TIP
AERODROM
BUTEL
GAZI BABA
\OR^E PETROV
KARPO[
KISELA VODA
SARAJ
CENTAR
^AIR
[UTO ORIZARI
R. Makedonija
105484
27058
2858
8618
8110
7141
6710
19212
3549
11567
10420
55749
8255
5517
4545
76768
16193
28244
4144
16825
4141
18497
5656
4840
63376
54676
17246
22454
86580
6519
7673
7490
8493
47796
72009
37371
72617
41634
59666
57236
35408
45362
64823
20800
2022547
5,22
1,34
0,14
0,43
0,40
0,35
0,33
0,95
0,18
0,57
0,52
2,76
0,41
0,27
0,22
3,80
0,80
1,40
0,20
0,83
0,20
0,91
0,28
0,24
3,13
2,70
0,85
1,11
4,28
0,32
0,38
0,37
0,42
2,36
3,56
1,85
3,59
2,06
2,95
2,83
1,75
2,24
3,21
1,03
50948
26782
16632
66319
19037
88897
25562
42646
75353
23783
12109
38993
20193
20820
5444
119444
32557
49748
24071
55077
13290
48289
22210
43341
48300
32149
27616
13654
26189
10721
81945
13220
24078
58324
2185
5479
11086
6693
3521
3424
22906
752
352
748
2487701
2,05
1,08
0,67
2,67
0,77
3,57
1,03
1,71
3,03
0,96
0,49
1,57
0,81
0,84
0,22
4,80
1,31
2,00
0,97
2,21
0,53
1,94
0,89
1,74
1,94
1,29
1,11
0,55
1,05
0,43
3,29
0,53
0,97
2,34
0,09
0,22
0,45
0,27
0,14
0,14
0,92
0,03
0,01
0,03
48
22
11
42
9
51
23
19
41
16
16
29
16
7
4
59
36
36
18
44
10
33
13
39
51
25
19
13
20
23
42
14
12
44
1
4
13
6
2
2
22
1
1
1
1768
2,71
1,24
0,62
2,38
0,51
2,88
1,30
1,07
2,32
0,90
0,90
1,64
0,90
0,40
0,23
3,34
2,04
2,04
1,02
2,49
0,57
1,87
0,74
2,21
2,88
1,41
1,07
0,74
1,13
1,30
2,38
0,79
0,68
2,49
0,06
0,23
0,74
0,34
0,11
0,11
1,24
0,06
0,06
0,06
128
120
133
186
113
201
84
79
158
115
99
163
50
105
22
268
78
125
122
142
98
108
55
214
248
113
115
99
88
47
123
72
124
150
12
223
47
138
13
13
101
0
0
2
8995
1,42
1,33
1,48
2,07
1,26
2,23
0,93
0,88
1,76
1,28
1,10
1,81
0,56
1,17
0,24
2,98
0,87
1,39
1,36
1,58
1,09
1,20
0,61
2,38
2,76
1,26
1,28
1,10
0,98
0,52
1,37
0,80
1,38
1,67
0,13
2,48
0,52
1,53
0,14
0,14
1,12
0,00
0,00
0,02
3,23%
1,23%
0,56%
1,76%
0,64%
2,17%
0,83%
1,24%
1,76%
0,84%
0,64%
2,02%
0,66%
0,58%
0,22%
3,97%
1,23%
1,73%
0,75%
1,72%
0,48%
1,49%
0,62%
1,37%
2,63%
1,81%
1,03%
0,84%
2,19%
0,58%
1,90%
0,55%
0,76%
2,31%
1,30%
1,02%
1,61%
1,04%
1,12%
1,08%
1,30%
0,81%
1,14%
0,38%
100,00%
1.097.342
417.287
188.955
599.789
216.109
739.386
281.969
419.974
598.749
286.830
218.191
687.684
225.601
198.665
76.483
1.351.266
418.956
589.860
254.872
585.360
163.442
507.568
210.310
466.689
893.823
614.348
350.117
284.847
744.870
195.867
645.163
188.368
258.172
786.140
442.511
345.764
548.050
352.216
380.504
365.743
440.693
274.376
386.965
130.561
34.000.000
pantone 21
21
pantone 22
22
pantone 23
AKTUELNI VESTI
MAKEDONIJA NA 50-TO MESTO SPORED
VODEWE BIZNIS
Ekonomskite eksperti velat deka ovoj napredok
od 32 mesta vo odnos na lani se dol`i pred se na
povolnite ekonomski merki {to gi realizirala
Vladata vo izminatata godina i polovina
{to gi realizirala Vladata vo izminatata godina
i polovina.
Vladata prezede zna~itelni merki za podobruvawe na biznis klimata. Se vovede ramniot ranok
i edno{alterskiot sistem, a na stranskite
investitori im se ponudija benificii za investirawe vo slobodnite ekonomski zoni. So ova se
podobrija uslovite za vodewe biznis, {to pridonese da se zgolemat i stranskite investicii vo
zemjava. Merkite se o~igledni i vo sektorite vo
koi imame komparativna prednost, a toa e agrarot
i vo izvozno orientiranite.
Makedonija e na 50-to mesto spored uslovite
koi gi nudi dr`avata za vodewe biznis, vo
konkurencija od 121 zemja, {to pretstavuva napredok od 32 mesta vo sporedba so lani. Vo kvalifikacijata na amerikanskiot magazin "Forbs# na
listata kako najdobro rangirana dr`ava za vodewe
biznis e Danska, pred Irska i Finska, a sledat
SAD, Velika Britanija, [vedska, Kanada, Singapur, Hong Kong i Estonija. Blagodarenie na ogromniot napredok od 32 mesta, na listata se najdovme
i pred sosedna Grcija, koja e rangirana na 53 mesto.
Makedonija e visoko rangirana i vo kategorijata efikasna administracija, kade {to po voveduvaweto na edno{alterskiot sistem, go zazema 19
mesto. Spored magazinot "Forbs#, vo kategorijata
monetarna sloboda Makedonija se najde me|u prvite
deset zemji, zazemaj}i go visokoto osmo mesto.
Najlo{a ocenka, na{ata zemja, ima vo kategorijata
inovacii, kade {to se nao|a na 86 mesto.
Makedonija ve}e be{e proglasena za edna od 10
najdobri zemji vo svetot vo sproveduvaweto na
reformi za podobruvawe na biznis klimata,
spored izve{tajot Doing Business na Svetskata
banka. Na{ata zemja, vo 2007/2008 godina be{e rangirana na visokoto ~etvrto mesto, sporedeno so 178
zemji vo svetot, za napredokot koj go postigna vo
oblasta na dano~nite reformi, procedurite za
registrirawe biznis, regulatornata gilotina,
reformite vo carinata i zabrzuvaweto na procedurite za dobivawe na dozvoli za gradba.
Vo kategorijata trgovska sloboda Makedonija e
na 39 mesto, vo kategorijata za{tita na investitorite e 62-ra, vo kategorijata li~na sloboda e 64ta, a vo kategorijata borba protiv korupcijata e na
67 mesto.
Makedonija e poslabo rangirana vo za{tita na
pravoto na imot, kade se nao|a na 79 mesto i vo
voveduvawe na novi tehnologii, kade e na 81 mesto.
Ekonomskite eksperti velat deka ovoj napredok
se dol`i pred se na povolnite ekonomski merki
23
pantone 24
VO REK BITOLA ZGOLEMENO
PROIZVODSTVOTO NA JAGLEN I STRUJA
energetskite blokovi vo termoelektranata "REK
Bitola#.
Vo prvite {est meseci od ovaa godina zna~itelno e zgolemeno proizvodstvoto na struja i jaglen
vo rudarsko energetskiot kombinat "Bitola#.
Za taa cel vo Moskva, Rudarsko-energetskiot
kombinat REK od Bitola i ruskata kompanija Energoma{inogradba potpi{aa spogodba za sorabotka so
koja se predviduva zaedni~ka realizacija na programata za dolgoro~en razvoj na bitolskiot rudarsko-energetski kombinat, soop{ti ELEM.
Ovaa godina proizvedeni se 400.000 toni jaglen
pove}e od lani, a voedno e zgolemeno i proizvodstvoto na struja, koe za prvite {est meseci iznesuva 2.131.156.000 megavat~asovi elektri~na energija.
Dogovorot predviduva dosledno sproveduvawe
na merki za obezbeduvawe trajna i efikasna rabota na energetskite blokovi na termoelektranite za
periodot do 2025 godina i gotovnost na ruskata
kompanija za energoma{inogradba da obezbedi sekakva tehni~ka i finansiska podr{ka i pomo{ za
realizacija na taa zada~a.
Pritoa, zavr{en e kapitalniot remont na vtoriot blok, a vo momentov se vr{i generalen remont
na TE "Bitola-1#.
Sorabotkata me|u dvete kompanii, koja e tradicionalna, treba da se temeli vrz sovremenite tehni~ki re{enija i modernizacija na energetskite
blokovi na termoelektranite "Bitola#, {to }e bide
vo funkcija za podobruvawe na nejzinite tehni~koekonomski karakteristiki na rabota, informira
ELEM.
DVOJNO ZGOLEMEN KAPACITETOT NA
HEC PENA
- Na{ata glavna opredelba vo naredniot period e i }e bide modernizacija i revitalizacija na
trite bloka. Sorabotkata so "Z i O Podolsk#, od
Rusija e na cvrsti osnovi i so niv posebno vnimanie
}e posvetime na kotlite vo termolektranite potvrdi Kowanovski.
Najstarata hidrocentrala vo Makedonija Pena,
po zavr{enata revitalizacija od strana na ~e{kata kompanija "Hidropol#, raboti so zgolemena mo}nost. Namesto dosega{nite 2,5 megavati, sega HEC
Pena raboti so kapacitet od 4,1 megavat, {to e
skoro dvojno pove}e od prethodno.
Od REK Bitola najavuvaat deka za zimskata
sezona 2008/2009 godina }e gi obezbedat prvite
300.000 toni jaglen od noviot rudnik Brod-Gneotino, kako i otvorawe na tretiot kop, odnosno podinskata serija.
Osven zgolemuvaweto na mo}nosta, preku procesot na revitalizacija zgolemen e i pragot na
efikasnosta na ovaa hidrocentrala za 90%, so {to
se ovozmo`uva i celosno iskoristuvawe na vodata.
EVN Makedonija soop{ti deka hidrocentralata e i
kompletno avtomatizirana i mo`e da se upravuva
od dale~ina. Taa be{e revitalizirana od strana
na ~e{kata kompanija "Hidropol# spored ROT
dogovorot.
RUSKA ENERGOMA[INOGRADBA ]E GI
ODR@UVA BLOKOVITE NA "REK BITOLA#
Ruska kompanija za energoma{inogradba vo naredniot period }e se gri`i za odr`uvawe na
24
pantone 25
Montiraweto na veternicite }e zapo~ne za
{est meseci, a }e bidat postaveni vo blizinata na
~etiri sela vo svetinikolsko. Celiot proekt e vo
vrednost od 360 miloni evra.
Spored Pretsedatelot na Upravniot odbor na
EVN Makedonija Georg Valdner, revitalizacijata
na HEC Pena ima golemo zna~ewe za stabilnosta na
elektroenergetskiot sistem vo Tetovskiot region.
So nea, veli toj, se prodol`uva `ivotniot vek na
najstarata hidrocentrala vo Makedonija i
taa i vo idnina }e gi
zadovoluva potrebite
na gra|anite.
- Edna veternica }e ima mo`nost od dva megavati, a site zaedno }e imaat kapacitet zna~itelno
pogolem od potrebite na Sveti Nikole - izjavi
Danevski.
Instaliraweto na veternicite e samo prva
faza od celiot proekt. Vo vtorata e predvideno
postavuvawe na sistemi na solarna energija.
HEC Pena e edna
od sedumte mali hidrocentrali {to se
dadeni pod koncesija
na ~e{kata kompanija
Hidropol, koja ima
obvrska da gi revitalizira i da menaxira
so niv do 2013 godina
koga treba da i gi
predade na EVN-Makedonija. Neodamna
zavr{i i revitalizacijata na HEC Kalimanci. Po
zavr{uvaweto na ovoj zafat, HEC Kalimanci stana
prvata avtomatizirana hidro centrala vo Makedonija.
BITOLA SO INVESTICII OD 88,6 MILIONI
EVRA VO POSLEDNITE DVE GODINI
Vo poslednite dve godini vo Bitola se investirani 88,6 milioni evra. Od sektorot za lokalen
ekonomski razvoj na Op{tinata velat deka vo toj
period se investirani 27 milioni evra vo
Bitolskata mlekara, 17,5 milioni evra vo Ideal
[ipka, 34 milioni evra vo Soko Mak, 5 milioni
evra vo Cermat, fabrika za sladoled, 2,1 milioni
evra vo Monting, 1,5 milioni evra vo [erovski,
kompanija od mesnata industrija, i 1,5 milioni
evra vo Frinko. Od ovie investicii, 20% se
doma{ni i 80% se stranski investicii. Op{tinskite investicii vo infrastruktura i komunalni
dejnosti iznesuvaat {est milioni evra.
AMERIKANSKA KOMPANIJA ]E GRADI
VETERNICI VO SVETINIKOLSKO
Vlezot na ovie investicii se dol`i na
podobrenata biznis klima vo Bitola, {to poka`uva
i neodamne{noto rangirawe na Bitola kako grad so
najdobro delovno opkru`uvawe vo Jugoisto~na
Evropa. Spored regionalniot izve{taj na Svetska
banka, Bitola e najdobra vo delot na zapo~nuvawe
na biznis, najkratko se ~eka za otvarawe na biznis,
za obezbeduvawe na odobrenija i izvr{uvawe na
dogovori. Bitola, vo konkurencija na 22 gradovi vo
Jugoisto~na Evropa, e grad so najmalku tro{oci po
glava na `itel za vodewe na biznis.
Gradona~alnikot na Sveti Nikole Slobodan
Danevski i Dejvid Braun od amerikanskata kompanija "EIG# potpi{aa dogovor za monta`a na 90
veternici.
Naskoro }e zavr{i izgradbata na industriskata zona @abeni kade {to }e se investiraat sedum
25
pantone 26
IDEAL [IPKA SO AMBICIJA DA BIDE
LIDER VO REGIONOT
milioni evra. Investiciite vo najgolem del }e
bidat vo prehranbenata industrija, metalo-prerabotuva~kata i tekstilnata industrija.
Mlekarnicata Ideal [ipka so poddr{ka na
Dukat i Laktalis na makedonskiot pazar }e go zazeme liderskoto mesto vo proizvodstvo na sirewe
i mle~ni proizvodi i }e stane vode~ki regionalen
proizvoditel na tradicionalni makedonski i
vrvni francuski sirewa od poznatata marka
"Prezident#. Ova go istakna Mato Zadro, pretsedatel na Upravata na hrvatskata mle~na kompanija
"Dukat# vo Bitola, po povod uspe{noto zavr{uvawe
na integracijata na Ideal [ipka vo ramki na
hrvatskata kompanija.
SVEDMILK DOBI DOZVOLA
ZA IZVOZ VO EU
Svedmilk Makedonija oficijalno dobi dozvola
za izvoz vo zemjite ~lenki na Evropskata unija. Pod
izvozen broj MK 01 09 0001, mlekarnicata se vpi{a
kako prva kompanija od Makedonija koja e sertificirana za izvoz spored noviot Pravilnik.
- So oficijaliziraweto na odlukata za
dozvola za izvoz na
proizvodite od najdobroto makedonsko mleko Svedmilk Makedonija zapo~nuva so finalizirawe na na~elnite
dogovori za izvoz so
Francija, Bugarija i
drugi zemji. Izminative
{est meseci poka`avme
deka
makedonskiot
proizvod e konkurenten. Ako do minatata
godina 55% od kupuva~ite nemaa doverba vo
makedonskiot proizvod, godinava ve}e se smeni slikata. Nie uspe{no
go zamenivme uvozot od site proizvoditeli, vo
momentov poslednite podatoci velat deka od 35%
od uvozot e zamenet so makedonskoto najdobro mleko - izjavi Roxer Oskarson generalniot menaxer na
Svedmilk Makedonija.
- Akvizicijata ni ovozmo`i na brz na~in da
dojdeme na makedonskiot pazar koj za nas e mnogu
va`en. So prezemaweto na Ideal [ipka, stanavme
lideri vo proizvodstvo na sirewe vo Makedonija, a
planirame vo idnina da ja zacvrstime i razvieme
sega{nata pozicija - re~e Zadro.
Direktorot za proizvodstvo vo Ideal [ipka,
Dimitar Pavlevski go pretstavi planot za razvoj
na bitolskata mlekarnica vo ~ie proizvodstvo vo
narednite tri godini }e bidat vlo`eni {est milioni evra.
- Zgolemuvaweto na proizvodstvenite
kapaciteti, novi proizvodstveni linii i
tehnologii, implementirawe na NASSAR standardite za proizvodstvo, kako i dobivaweto EU
izvozni~ki broj se na{ite prioriteti vo naredniot
trigodi{en period. Posebno }e se orientirame na
razvojot na primarnoto proizvodstvo na mleko, na
zgolemuvaweto na koli~inata i kvalitetot na ovoj
proizvod, a vo periodot do 2010 godina grupacijata
Laktalis }e investira vo podobruvawe na dobrite
odnosi so kooperantite preku investirawe vo novi
{tali, molzni kravi i vo podobruvawe na standardite, bidej}i tie se uslovot za vlez na evropskiot pazar - naglasi Pavlevski.
Fabrikata, isto taka, go zavr{i i {estmese~niot test period za dobivawe na HASAP sertifikatot. Dosega{nata investicija na Svedmilk iznesuva 25 milioni evra, a na pazarot do krajot na
septemvri }e bidat prisutni so 70 proizvodi.
Spored nego, cenata na otkupnoto mleko ovaa
godina e zgolemeno za 80% vo odnos na lani, no i
pokraj toa Ideal [ipka uspeala da gi namali
26
pantone 27
MZT HEPOS STANA ^LENKA NA VABTEK
KORPORACIJATA
cenite na svoite proizvodi za 7%. Toj informira{e deka so vaka visoki otkupni ceni na mlekoto
ne se konkurentni vo regionot i deka toa mora da se
promeni.
Makedonskiot proizvoditel na sopira~ki sistemi za {inski vozila, MZT HEPOS soop{ti deka
oficijalno stanal del od amerikanskata Vabtek
Korporacija.
Ideal [ipka vo Makedonija dr`i 25% od
pazarot na ka{kaval i belo sirewe i e vtora po
golemina mlekarnica vo Makedonija so 13% udel
na pazarot.
- So prevzemaweto na POLI od strana na Vabtek Korporacija, MZT HEPOS, stana del od globalniot snabduva~ so proizvodi i uslugi za `elezni~kata i transportnata industrija, so godi{na proda`ba od 1,36 milijardi dolari - se veli vo soop{tenieto.
Direktorot za otkup, proizvodstvo i investicii vo Lakatalis, Patris Filo{ ja pretstavi
grupacijata koja gi poseduva najgolemite trgovski
marki Prezident, Galbani i Dukat. Ovoj francuski
lider godi{no otkupuva 8,8 milijardi litri mleko
i ostvaruva prihod od 9,6 milijardi evra.
Za odgovornite vo Vabtek, prevzemaweto vredno 53 milioni evra, ovozmo`uva nov rast na
Korporacijata i nivno pozicionirawe na evropskiot i na pazarite na koi se prisutni POLI i MZT
HEPOS.
INVESTICIJA OD TRI MILIONI EVRA
VO IMB
Investicijata od tri milioni evra vo IMB od
Bitola }e donese novi standardi vo Makedonija i
vo regionot, soop{tuvaat od Kompanijata.
Sofisticiranata oprema, koja e potpolno avtomatizirana }e go podobri kvalitetot na kiselomle~nite proizvodi (jogurt, pavlaka, kiselo mleko)
koi }e gi zadovoluvaat visokite standardi na EU.
Stanuva zbor za investicijata koja prv pat se
implementira vo Makedonija, a }e bide stavena vo
funkcija do krajot na avgust.
Vleguvaweto vo semejstvoto na Vabtek, spored
zborovite na generalniot direktor na MZT HEPOS,
Vlado Atanasovski, pretstavuva privilegija i
obvrska za vrabotenite, od koi se o~ekuva da dadat
svoj pridones vo idnite uspesi na Vabtek.
VINATA NA FONKO SE ZAKITIJA SO
SREBRO VO KANADA
Vinoto Chardonnay na vinarijata Fonko dobi
srebren medal na najgolemata vinska manifestacija vo Severna Amerika, Selections Mondiales
des Vins Canada. Na ovoj presti`en vinski natprevar, vo konkurencija na 2.130 vina od 30 zemji od
svetot, vrvnoto belo vino Chardonnay uspea vo
konkurencija so najrenomiranite svetski proizvoditeli da osvoi golem broj poeni, so {to go obezbedi ova visoko priznanie.
Investicijata samo ja potvrduva dolgoro~nata
strategija na Kompanijata da investira vo razvojot
na mle~nata industrija vo zemjava. Isto taka,
zabrzano se sproveduvaat obvrskite od pravilnikot za bezbedno proizvodstvo na hrana (zakonska
norma za implementacija na NASSAR 2009 jan), kako
i odr`uvawe na standardite BSI i ISO 9001 koi
mlekarnicata prva gi sprovede vo zemjava.
Isplatata na mlekoto za juni e celosno realizirana, se veli vo soop{tenieto, a vo tek e i
isplata za juli. IMB so kratkoro~ni zaemi i
ponatamu }e gi pomaga svoite kooperanti so cel tie
da gi prebrodat predizvicite na primarnoto
mlekoproizvodstvo.
Ovoj srebren medal pretstavuva u{te edna potvrda za vrvniot kvalitet na makedonskite vina, so
{to {irum se otvoraat vratite za plasman na vina
na najprebirliviot, no i najbogatiot pazar vo svetot - severno amerikanskiot.
27
pantone 28
PROGRAMA NA USAID - AGBIZ
ZA AGROBIZNISOT 3,2 DOLARI
Vinarijata Fonko e prva vo Makedonija koja e
sertificirana spored ISO 22000 standardot, vo koj
se inkorporirani {iroko primenetite NASSAR
principi za upravuvawe so kvalitet vo proizvodstvoto na hrana, kako i spored ISO 9001:2000 standardot za upravuvawe so kvalitet.
Devet makedonski kompanii od oblasta na agrobiznisot dobija grantovi od AgBiz programata na
USAID za proekti koi }e ja podobrat nivnata konkurentnost i deloven razvoj. Dogovori za dodeluvawe na grantovite so AgBiz potpi{aa kompaniite:
"Baxo#, "Lars#, "Vipro#, "Agros 2004#, "Kokolanski#,
"Bonum plus#, "Avto Ria#, "Dentina# i "Popova kula#.
Vkupnata investicija e okolu 3,2 milioni amerikanski dolari i se o~ekuva do krajot na 2010 godina kompaniite da rezultiraat vo zgolemuvawe na
izvozot za nad 28 milioni amerikanski dolari.
SO ITALIJANSKA POMO[ MAKEDONIJA ]E
RAZVIVA ALTERNATIVEN TURIZAM
Razvoj na lovniot i na tradicionalniot selski
turizam vo Makedonija e celta na proektot {to so
finansiski sredstva od italijanskata Vlada }e go
sproveduvaat Ministerstvoto za zemjodelstvo,
Me|unarodnata menaxment grupa i Bitolskiot, Tetovskiot i [tipskiot univerzitet.
Studentite od ovie tri univerziteti zaedno so
eksperti od Me|unarodnata menaxment grupa }e gi
istra`uvaat mo`nostite na teren, a otkako }e bidat vospostaveni tie }e imaat mo`nost za vrabotuvawe.
- Lovniot turizam e va`en i mo`e da donese
mnogu turisti. Imame lovi{ta so ogromen kapacitet. Osven za lovniot i za selskiot turizam ima
ogromen interes od turistite koi sakaat da vidat
edno tradicionalno selo kade }e im bide ponudena makedonska hrana, kade }e mo`e da bidat vo
dopir so prirodata. I tretiot segment od proektot
e istoriskiot turizam - re~e po potpi{uvaweto na
Memorandumot za razbirawe za razvoj i sorabotka
na proekti me|u instituciite vklu~eni vo realizacijata na proektot Hristijan Delev, dr`aven
sekretar vo Ministerstvoto za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo.
Spored direktorkata na misijata na USAID vo
Makedonija Patri{a Rejder, so pomagaweto na
individualnite firmi od agrobiznisot treba da se
zgolemi nivnata konkurentnost i produktivnost, da
se otvorat novi pazari i novi rabotni mesta za makedonskite gra|ani. Programata AgBiz ja finansira
Agencijata za me|unaroden razvoj na SAD (USAID),
koja {to za ~etirigodi{na programa ima odvoeno
5,5 milioni dolari.
IZRAELSKI "GAZIT GLOUB# ]E GRADI
DELOVEN PROSTOR I TRGOVSKI CENTAR
So proektot, koj }e se realizira do krajot na
2008 godina, se opfateni tri reoni - Vasilevo, Rosoman i Stobi.
Izraelskiot investitor stana sopstvenik na
imotot na Alumina. Izgradbata na delovniot prostor i trgovskiot centar }e zapo~ne za tri-~etiri
meseci. Za ovaa investicija Izraelcite }e vlo`at
100-120 milioni evra.
Delev dodade deka sredstvata se obezbedeni i
oti se planiraat u{te pet proekti {to se vo faza
na izrabotka vo oblasta na ruralniot razvoj.
28
pantone 29
Ministerot bez resor, Gligor Ta{kovi} re~e
deka od kupenata Alumina }e bidat isplateni
zdravstveno i penzisko osiguruvawe, kako i zaostanati plati i penzii na 700 rabotnici od Alumina.
- Ova e razvoen proekt vo Makedonija, koj
vklu~uva sozdavawe na golem {oping centar i deloven prostor {to }e opslu`uva nad eden milion
Makedonci. Ovoj proekt }e vraboti nekolku stotici Makedonci - izjavi pretsedatelot na Bordot na
direktori na Gazit Gloub, ^aim Katcman. Toj dodade deka Kompanijata razgleduva i drugi mo`nosti za novi proekti vo Makedonija, dokolku uspe{no
se realizira ovaa investicija.
Gazit Gloub na globalno nivo poseduva imot
vreden nad 20 milijardi evra. Vo momentov vo regionot raboti na investicii vo Bugarija i vo Turcija.
29
pantone 30
30
pantone 31
VESTI OD REGIONOT
SVETSKA BANKA: BIOGORIVATA GI
PODIGNAA CENITE NA HRANATA ZA 75%
Biogorivata gi podignaa cenite na hranata vo
svetot za duri 75%, zna~itelno pove}e od toa {to
se procenuva{e, konstatira Svetskata banka vo
izve{taj koj go objavi dnevniot vesnik The Guardian.
Vo periodot od 2002 do fevruari ovaa godina
ko{ni~kata na cenite na hranata opfatena vo
Izve{tajot porasna za 140%. Spored avtorite, za
75% od toj porast direktno "odgovorni# se biogorivata, a za ostanatite 15% povisokite ceni na
naftata i drugite energensi, prenesuva londonskiot vesnik.
Biogorivata i silniot rast na cenite na
hranata }e bidat tema na godine{niot sostanok
na ~elnicite na osumte industriski najrazvieni
zemji vo svetot (G8). Poddr`uva~ite na biogorivata tvrdat deka taa pretstavuva ekolo{ki prifatliva alternativa na fosilnite goriva i deka
pomaga vo namaluvawe na nivoto na emisija na
jaglerod dioksid.
Avtorot na Izve{tajot, ekonomist vo Svetskata banka, procenil deka zgolemuvaweto na
pobaruva~kata od Kina i Indija ne e pri~ina za
rastot na cenata na hranata.
- Golemiot rast na prihodite vo zemjite vo
razvoj ne dovede do golemo zgolemuvawe na globalnata potro{uva~ka na `itarici i so toa ne e
klu~en pri~initel odgovoren za golemite poskapuvawa - stoi vo Izve{tajot.
Edna od pri~inite se i su{ite vo Avstralija,
no najvlijatelni se nastojuvawata na SAD i EU za
zgolemuvawe na proizvodstvoto na biogoriva, se
tvrdi vo Izve{tajot.
Vo ramki na inicijativata za pogolemo
naso~uvawe kon obnovlivi izvori na energija,
Evropskata unija planira da go zgolemi udelot na
biogoriva vo transportnite goriva na 10% do
2020 godina. Taka, na primer, komponentata biogoriva vo site benzinski i dizel goriva vo
Britanija od april ovaa godina mora da iznesuva
najmalku 2,5%.
- Da nema zgolemen akcent na biogorivata, ne
bi do{lo do tolku golem pad na svetskite zalihi
na p~enica i p~enka, i toj rast na cenite pod vlijanie na drugite faktori bi bil poumeren - tvrdi
Svetska banka.
Zgolemenoto proizvodstvo na biogoriva go
pogodi pazarot na hrana so prenaso~uvawe na
`itarici od proizvodstvo na hrana vo proizvodstvo na goriva; gi pottikna zemjodelcite, zemjodelskata povr{ina da ja upotrebuvaat za proizvodstvo na biogoriva, {to predizvika finansiski {pekulacii na pazarot na `itarici.
DO 2030 GODINA ^ETVRTINA OD
ENERGIJATA VO EU ]E BIDE OD VETER
Do 2030 godina od energijata na veterot mo`e
da bide proizvedena pove}e od edna ~etvrtina od
vkupnata elektri~na energija vo EU, pod pretpostavka da se obezbedi podobra povrzanost na
postojnite razvodni sistemi i da se izgradat novi mre`i za koristewe na eolskata energija, naveduva internet sajtot "JurAktiv#.
- Vo 2030 godina energijata od veterot }e
bide glaven izvor na energija, koja }e bide sigurna i konkurentna ako se imaat previd tro{ocite
po kilovat~as, se naveduva vo strategijata na
Evropskata organizacija za razvoj na eolskata
energija "TPVind#, ~ii delovi prenesuva
"JurAktiv#.
31
pantone 32
"TPVind# obedinuva nekolku privatni i javni
subjekti, ~ija cel e do 2030 godina eolskata energija da pokriva do 28% od vkupnoto proizvodstvo
na struja vo EU, odnosno okolu 300 gigavati. Vo
momentov od energija na veterot vo EU se proizveduvaat 57 gigavati struja.
Koli~estvoto na proizvedena struja od eolska energija vo ramkite na Unijata godi{no se
zgolemuva za po 19 do 20%, rast koj e identi~en
so onoj zabele`an vo upotrebata na internetot
ili vo mobilnata telefonija.
Spored "JurAktiv#, glaven problem vo ostvaruvaweto na celta za proizvodstvo na 300 gigavati struja od veter do 2030 godina, mo`e da pretstavuva dostapnosta do distributivnite mre`i i
nivnoto priklu~uvawe na elektranite na veter.
DR@AVITE OD REGIONOV OD ESEN ]E
MO@AT DA KUPUVAAT I PRODAVAAT
STRUJA NA BERZA: BERZANSKATA
POEVTINA OD TENDERSKATA STRUJA
Makedonija }e mo`e da obezbedi poniska cena
na elektri~nata energija {to ja uvezuva ako strujata ja kupuva na berza. Vakva berza na struja od
oktomvri godinava }e po~ne da funkcionira vo
Jugoisto~na Evropa i taa }e treba da go integrira energetskiot pazar vo regionot. Takanare~eniot Ju`en pul, ~ij osnova~ e slovene~kata kompanija Borzen, se formira so osnovna cel da go
za`ivee regionov, no i da ovozmo`i liberalizacija na pazarot na elektri~na energija, pogolema
sigurnost vo snabduvaweto so energija i transparentnost na cenite.
Prose~nata cena na uvoznata struja za godinava, {to dr`avniot prenosen sistem MEPSO ja
kupuva{e na tender, se dvi`i okolu 90 evra za
megavat-~as. So uvoz se nadopolnuva pove}e od
30% od potrebite na zemjava.
Za profesorot na ma{inskiot fakultet
Konstantin Dimitrov so berzata za struja zemjava
}e ima izbor, bidej}i i elektri~nata energija {to
se nudi na ovoj na~in e isto kako kako i sekoja
druga trgovska stoka i zavisi od ponudata i pobaruva~kata.
Spored Ministerstvoto za ekonomija, Bugarija, Romanija i Srbija bi mo`ele da ponudat elek-
tri~na energija, no Makedonija, Albanija i Grcija,
koi konstantno se soo~uvaat so nedostatok na
struja, }e bidat del od zemjite koi }e go pobaruvaat ovoj energens.
"MICIBU[I# GRADI VETERNICI NA
CRNO MORE VO BUGARIJA
Japonskata kompanija "Micibu{i hevi industris# pu{ti vo upotreba farma za veternici za
proizvodstvo na elektri~na energija vo Bugarija.
Veternicite se locirani na bregot na Crnoto
More.
- Ovaa farma }e pomogne vo namaluvawe na
emisijata na {tetni gasovi vo atmosferata. So
izgradbata na vakvite postrojki sakame da
pomogneme vo ostvaruvaweto na celta postavena
na sostanokot na G8 (osumte industriski najrazvieni zemji vo svetot) vo Tokio, a toa e namaluvawe na emisijata na {tetnite gasovi za 50% do
2050 godina - izjavi Cuneharu Takeda, japonski
ambasador vo Sofija.
Farmata ima 35 veternici koi }e proizveduvaat 35 megavati elektri~na energija. Celokupnata investicija ~ini 60 milini evra.
NOVA PATNA MAGISTRALA OD TIRANA DO
SKOPJE, PREKU TETOVO
Ministerstvoto za grade`ni{tvo, transport i
telekomunikacii na Albanija im izdade naredba
na firmite koi rabotat na izgradbata na patnata
magistrala me|u Tirana i Skopje da gi zabrzaat
rabotite na proektot, pi{uva albanskiot vesnik
"[kip#.
Magistralata, nare~ena u{te i "patot na
Arber# }e gi povrzuva Tirana i Skopje, preku
Tetovo, odnosno }e odi po regionot {to dominantno e naselen so Albanci.
Patot }e gi obedini Albancite koi `iveat od
dvete strani na granicata, a Makedonija }e dobie
u{te edna destinacija i dostapnost do Dra~ i
moreto.
Do granicata so Makedonija magistralata }e
bide vo dol`ina od 75 kilometri, pi{uva vesnikot.
32
pantone 33
SE INTENZIVIRA IZGRADBATA NA
KORIDOROT 10
Vo blizina na makedonsko-srpska granica kaj
Pre{evo, Srbija zapo~naa intenzivni grade`ni
raboti za izgradbata na avtopatot od makedonskata granica do Leskovac, koj prodol`uva na ve}e izgradeniot avtopat do Belgrad i do site drugi pravci na Koridorot 10. Istovremeno, Srbija
zapo~na i izgradba na noviot sovremen grani~en
premin i golema {oping zona vo blizina na granicata so Makedonija.
Vo ramki na investiciite vo infrastrukturata, predvidena e i izgradba na avtopat Horgo{ Novi Sad, so {to Srbija }e ja ispolni svojata obvrska za kompletirawe na Koridorot 10 niz svojata zemja.
Rabotite treba da bidat zavr{eni za dve godini, so {to celiot Koridor 10 koj poa|a od
Salzburg preku Qubqana, Zagreb, Belgrad, Ni{,
Skopje, Solun }e bide najmodernata i najdolga
soobra}ajnica vo Evropa.
Dosega niz Srbija se zavr{eni delnicite na
avtopatot Belgrad - Zagreb, Belgrad - Ni{ i
Ungarska granica - Subotica - Belgrad.
Srbija od Koridorot 10 samo od patarini ostvaruva godi{en prihod od 200 milioni evra. Ovaa
suma }e bide pove}ekratno zgolemena so izgradba
na novi hoteli, moteli, benzinski pumpi, nekolku
megamarketi i parkinzi so osmisleni sodr`ini i
infrastruktura.
Spored predviduvawata za ovaa godina, Velika Britanija treba{e da ima rast od 2,5% i
inflacija od samo 2%, no najnovite proekcii na
ekonomskite eksperti predupreduvaat deka zemjata ne }e mo`e da postigne pogolem rast od 1,3%,
a deka inflacijata }e se iska~i i do 4%.
Londonski "Independent# pi{uva deka britanskata Vlada se soo~uva so deficit vo buxetot
za slednata godina od 7,5 milijardi funti.
BRUTO STRANSKIOT DOLG NA HRVATSKA
IZNESUVA 35 MILIJARDI EVRA
Hrvatskata Narodna banka (HNB) objavi deka
Bruto stranskiot dolg na Hrvatska vo tekot na
prvite pet meseci se zgolemil za 1,7 milijardi
evra i na krajot na maj iznesuva{e 35 milijardi
evra.
Pritoa negoviot rast se zabrza od 4,4% vo
prvite pet meseci vo 2007 godina na 5,2% vo istiot period vo 2008 godina, napomenuvaat analiti~arite vo najnoviot bilten na HNB. Najgolem
rast na stranskiot dolg e zabele`an kaj trgovskite dru{tva za 1,4 milijardi evra, pa taka na
krajot na maj nivnata zadol`enost iznesuva{e
15,1 milijardi evra. Stranskiot dolg na bankite,
po golemiot rast na po~etokot na godinata, na
krajot na maj se vrati na nivo od krajot na 2007
godina, dodeka stranskiot dolg na sektorot Dr`ava vo tekot na prvite pet meseci go prodol`i
trendot na namaluvawe. Taka, dolgot na dr`avata kon stranstvo na krajot na maj iznesuva{e 6,6
milijardi evra, {to e za 144 milioni evra pomalku vo odnos na krajot na 2007 godina.
BRITANSKATA EKONOMIJA PRED
ISKU[ENIE
So cel nadminuvawe na problemite vo ekonomijata Vladata vo London se nao|a pred golemoto
isku{enie dali da gi zgolemi danocite za firmite i kompaniite, {to bi bilo "katastrofalna
merka#, soop{ti britanskata trgovska komora.
Anketata, izvr{ena me|u pet iljadi britanski
firmi vo uslu`niot sektor, poka`uva deka tie
bele`at namaleno vlo`uvawe, primaat pomalku
nara~ki za rabota i najavuvaat zgolemuvawe na
brojot na otpu{tenite rabotnici. Dokolku ovoj
sektor prodol`i i natamu so vakviot trend, toga{
}e se najde na samo tri meseci do izbuvnuvaweto
na t.n. tehni~ka recesija, zaklu~uva Komorata.
GOLEM RAST NA PAZAROT NA VOZILA VO
ISTO^NA I SREDNA EVROPA
- Vo Zapadna Evropa proda`bata na avtomobili ovaa godina opadnala za 2,5%
Op{testvenata nesigurnost vo Evropa vlijae
na pazarot na avtomobili, zaklu~i JATO Dinamiks, vode~kiot svetski dobavuva~ na podatoci
na avtomobilskata industrija. Proda`bata na
novi vozila vo juli 2008 godina padnala za 5,3%
(70.402 par~iwa) vo odnos na istiot mesec od
2007 godina, {to zna~i deka vkupniot volumen na
proda`ba iznesuval 1,25 milioni vozila. Dodeka
33
pantone 34
od edna strana opa|aat golemite pazari, kako
britanskiot ili {panskiot, pazarite vo Sredna i
Isto~na Evropa poka`uvaat zdrav rast. Pri~inata za padot na zapadnoevropskite pazari e kombinacijata na ekonomska nesigurnost i visokata
cena na gorivoto, {to vrz kupuva~ite deluva isklu~itelno demotivira~ki. Sepak, pri~ina za
optimizam vo avtomobilskata industrija mo`e da
bide dobriot priem na novite modeli koi sekade
poka`uvaat solidni performansi.
Vkupnata proda`ba na novi avtomobili vo prvite sedum meseci od ovaa godina padnala za 2,5%
(243.447 avtomobili) vo odnos na istiot period od
2007 godina, {to zna~i deka vo 2008 godina se prodadeni 9,47 milioni novi avtomobili. Folskvagen
ja prodol`uva svojata dominacija na evropskiot
pazar, a so toa ja zadr`a svojata pozicija na
najprodavana evropska marka. "Ford#, "Opel#,
"Pe`o# i "Reno# go kompletiraat spisokot na top
pet marki vo Evropa. [estiot na red na listata e
"Fiat# koj go prodol`uva odli~niot trend, i
posebnosta na doma{niot italijanski pazar.
EVROTO I INFLACIJATA JA NAMALIJA
KONKURENTNOSTA NA SLOVENE^KIOT
TURIZAM
Inflacijata i jakoto evro go oslabnaa slovene~kiot turizam na globalniot pazar, a toj trend
}e prodol`i i vo slednite nekolku godini, poka`a istra`uvaweto na ekonomskiot fakultet vo
Qubqana, objavi qubqanskiot vesnik "Delo#.
Slovenija pred godina i polovina ja prifati
evropskata zaedni~ka valuta i poradi golemata
inflacija vo evro zonata, oslabna polo`bata na
turizmot.
- Slovenija ne mo`e da ja neutralizira raste~kata inflacija preku politikata na devizniot kurs. Inflacijata i silnoto evro vo slednite godini }e ja oslabnat turisti~kata konkurencija na Slovenija na svetskiot pazar - izjavi
Aleksandar Ke{eqevi} od qubqanskiot Ekonomski fakultet.
Spored nego, skapata ponuda vo turizmot mnogu pove}e }e se odrazi na stranskite turisti otkolku na doma{nite. Vrz namaleniot broj na
no}evawa i posetenosta }e vlijae rastot na evroto vo odnos na britanskata funta, ako se zeme
predvid deka Britancite se edni od najbrojnite
turisti vo Slovenija.
VO SRBIJA ]E SE PROIZVEDUVAAT
DELOVI ZA MERCEDES
Novata fabrika za proizvodstvo na delovi }e
bide smestena vo Svilajnac i vo nea }e se proizveduvaat delovi za "Mercedes#, "BMV# i "Audi#. Vo
fabrikata }e bidat vlo`eni okolu 10 milioni
evra i }e vrabotuva 300 vraboteni. Godi{no od
ovaa fabrika }e se izvezuvaat delovi vo vrednost od 50 milioni evra.
Pred-dogovorot za izgradba na fabrikata go
potpi{aa pretstavnici na op{tinata Svilajnac,
germanskata kompanija "Reum# i slovene~kata "Grah#.
"Reum# e najgolema germanska kompanija za
proizvodstvo na avtomobilski delovi so sedi{te vo [tudgart, srceto na evropskata avtomobilska industrija.
[EST MILIONI TURISTI JA POSETILE
HRVATSKA
[est milioni i 130 iljadi turisti ja posetile
Hrvatska vo prvite sedum meseci od godinava,
{to e za 3% pove}e vo sporedba so istiot period
lani. Godina{nata turisti~ka sezona pominuva
podobro od o~ekuvanoto. Najgolem rast se bele`i
kaj brojot na turisti od Polska, [panija, Holandija i dr`avite od porane{na Jugoslavija.
34
pantone 35
STATII
35
pantone 36
36
pantone 37
Bernard KOENIG
KORPORATIVNA
OP[TESTVENA
ODGOVORNOST
Korporativnata op{testvena
odgovornost e koncept so koj
organizaciite gi zemaat predvid
interesite na op{testvoto so
prezemawe odgovornost za vlijanieto
na svoite aktivnosti vrz klientite,
snabduva~ite, rabotodava~ite,
akcionerite, zaednicite i drugite
u~esnici, kako i vrz `ivotnata
sredina
Bernard KOENIG
Roden na 26.02.1949 godina vo Forbah
(Francija)
Nacionalnost: Francuzin, @enet, 2 deca
Jazici: francuski, angliski, germanski
Akademski kvalifikacii:
1966-1969 diplomiran ekonomist, univerzitet vo Strazbur, Francija;
1969-1970 Magisterium po industriska
sopstvenost, univerzitet vo Strazbur;
1970-1972 MBA, HEC Montreal, Kanada
Pozicii:
1972-1974 Predava~ za finansii vo HEC
Montreal, Kanada
1974-1976 Societe Generale Alsacienne de
banque SOGENAL - povrzano dru{tvo so Societe
Generale,
Me|unaroden komercijalen sektor
1976-1989 SOGENAL, Frankfurt, podocna
rakovoditel na Sektor za rizik, rakovoditel
na Komercijalen sektor, zamenik-direktor i
direktor na filijala
1989-1994 Direktor za pazari na kapital i
upravuvawe so sredstva vo SOGENAL,
Strazbur
1994-2001 Izvr{en direktor vo SOGENAL,
Strazbur, zadol`en za site francuski
aktivnosti
2001-2002 ^len na Upravniot odbor na SKB
Banka, Slovenija
2002-2006 Potpretsedatel na Upravniot
odbor i Glaven izvr{en direktor na SKB
Banka, Slovenija,
Noe. 2006 Societe Generale/me|unarodni
raboti so naselenie, Pariz
Maj 2007
Prv generalen direktor na
Ohridska banka, Makedonija
Maj 2008
Pretsedatel na Upraven odbor
na Ohridska banka
Drugi nazna~uvawa:
1991-2001 Predava~ na IECS ({kola za
biznis) vo Strazbur vo ramkite na postdiplomskata programa za me|unarodna trgovija.
Od 1994 godina Sovetnik na francuskata
vlada za me|unarodna trgovija (so ukaz na
francuskiot premier)
1995-2000 Predava~ na Univerzitetot vo
Strazbur vo ramkite na postdiplomskata
programa za aktuari
2003-2006 Pretsedatel na Nadzorniot
odbor na SKB Leasing, Slovenija
2001-2005 Potpretsedatel na nadzorniot
odbor na Plasis (procesor na karti~ki),
Slovenija
2003-2007 Pretsedatel na sovetnicite na
francuskata vlada za me|unarodna trgovija
za Slovenija
2005-2007 Pretsedatel na francuskoslovenskiot biznis-klub
Od 2008
Sovetnik na francuskata vlada
za me|unarodna trgovija vo Republika
Makedonija
Odlikuvawa:
2005
Francuski red za nacionalni
zaslugi (odlikuvawe za vitez)
od po~etokot na HH vek i go dostigna vrvot vo
tekot na poslednive dve decenii, kako rezultat
na va`nite promeni {to se slu~ija vo makro i
mikro okru`uvaweto. KOO e pridones na
biznisot za odr`liv razvoj. Postojat mnogu
definicii {to ja opi{uvaat KOO, no vo
1. KONCEPT NA KORPORATIVNA
OP[TESTVENA ODGOVORNOST (KOO) NAJNOVI TRENDOVI
Konceptot na Korporativna op{testvena
odgovornost vo ramki na kompaniite poteknuva
“Mislewata izrazeni vo ovoj tekst se na avtorot i ne mora vo celost da gi pretstavuvaat stavovite na Ministerstvoto za finansii”
37
pantone 38
nata sredina. Ovaa obvrska se smeta deka e pogolema od zakonskata obvrska za usoglasuvawe
so zakonite i so toa organizaciite dobrovolno
prezemaat ponatamo{ni ~ekori za podobruvawe
na kvalitetot na `ivotot na vrabotenite i nivnite semejstva, kako i na lokalnata zaednica i
op{testvoto vo celina.
su{tinata na toa, nie razbirame kako biznisot
go zema predvid svoeto ekonomsko, socijalno
vlijanie i vlijanie vrz `ivotnata sredina vo
na~inot na koj funkcionira - maksimiziraj}i gi
koristite i minimiziraj}i gi negativnostite. No
mora da vnimavame: ne zboruvame za altruizam KOO treba da bide dobra za dolgoro~niot deloven uspeh, kako i za po{irokoto op{testvo.
Kako {to priznava Svetskiot samit za odr`liv
razvoj (SSOD), KOO e partnerstvo me|u biznisot,
vladata i civilnoto op{testvo. Samo so interakcija me|u trite strani mo`e da se promovira
uspe{na KOO vo op{testvoto.
‘
Korporativnata op{testvena odgovornost e
preto~ena vo veruvawe deka korporaciite
im dol`at na steikholderite - klienti,
vraboteni, snabduva~i, grupi aktivisti i na
op{tata javnost, godi{en ot~et za svoite
ekolo{ki, socijalni i ekonomski
performansi, isto kako i za finansiskite
podatoci koi mora da im gi obezbedat na
svoite akcioneri
Praktikuvaweto na KOO e predmet na golema
debata i kritika. Privrzanicite tvrdat deka
postoi silen biznis argument za KOO vo toa {to
korporaciite profitiraat na pove}e na~ini, taka {to rabotat so po{iroka i podolga perspektiva od momentalniot, kratkoro~en profit.
Kriti~arite tvrdat deka KOO se prenaso~uva od
fundamentalnata ekonomska uloga na biznisot,
dodeka drugi tvrdat deka toa ne e ni{to drugo
osven povr{na "fasada#.
‘
Pokraj toa, s¢ pogolem broj kompanii smetaat
deka imaat obvrska kon korporativnata op{testvena odgovornost kako na~in za soo~uvawe so
ekonomskite trendovi. Vo prakti~na smisla, korporativnata op{testvena odgovornost e preto~ena vo veruvawe deka korporaciite im dol`at
na steikholderite - klienti, vraboteni, snabduva~i, grupi aktivisti i na op{tata javnost godi{en ot~et za svoite ekolo{ki, socijalni i ekonomski performansi, isto kako i za finansiskite
podatoci koi mora da im gi obezbedat na svoite
akcioneri. Kompaniite stanuvaat svesni deka
treba da gi zemat predvid ne samo interesite na
potro{uva~ite, tuku i socijalnite i ekolo{kite
pra{awa, dokolku sakaat da sozdadat dolgoro~na
odr`livost. Stavovite za korporativnoto gra|anstvo variraat vo razli~ni biznisi ili ekonomski sektori, vo zavisnost od socijalnite,
politi~kite i ekonomskite sistemi koi ja formiraat nivnata komparativna gra|anska politika.
Biznisot ima golema uloga vo ovozmo`uvawe
na koristite od globalizacijata, vklu~uvaj}i go
socijalnoto vlijanie i vlijanieto vrz `ivotnata sredina. Kompaniite se smetaat za vode~ki
u~esnici vo me|unarodni ramki vo razmisluvaweto i praktikuvaweto na KOO. Komunikaciskite kompanii, finansiskite institucii,
ekstraktivnite industrii i golem broj drugi,
generiraat investicii i inovacii i rabotat so
lokalnite partneri i so vladata za sozdavawe
novi mo`nosti. Taa gi povrzuva biznisot, nevladinite organizacii (NVO) i vladite za da ja
podobri transparentnosta i da obezbedi porast
i stabilnost vo zemjite vo koi rabotat.
Korporativnata op{testvena odgovornost (se
narekuva i korporativna odgovornost, korporativno gra|anstvo, odgovoren biznis i korporativna socijalna mo`nost) e koncept so koj organizaciite gi zemaat predvid interesite na
op{testvoto so prezemawe odgovornost za vlijanieto na svoite aktivnosti vrz klientite,
snabduva~ite, rabotodava~ite, akcionerite, zaednicite i drugite u~esnici, kako i vrz `ivot-
Vo me|uvreme, KOO e promovirana preku me|unarodni instrumenti i inicijativi, kako {to
se Nasokite na OECD za multinacionalni pretprijatija, "Global kompakt na ON# i Me|unarodnata organizacija na trudot (ILO) koi gi pottiknuvaat kompaniite da si konkuriraat na
povisoko nivo na KOO.
38
pantone 39
pottiknuvawe i ovozmo`uvawe biznisite da se
odnesuvaat odgovorno vo za{titata na `ivotnata sredina. Za da se olesni aktivnosta vo ovaa
zona, biznisite ja poddr`uvaat inovacijata i
sektorskite strategii za odr`livost, podgotvuvaat nasoki i kodeksi na praktika, gi poddr`uvaat sovetodavnite uslugi za biznisite so
niza instrumenti i tehniki za podobruvawe na
nivnite performansi, vklu~uvaj}i go i izvestuvaweto za `ivotnata sredina. Poddr{kata za
biznisite se obezbeduva preku odreden broj
finansirani programi koi imaat za cel da im
pomognat na kompaniite da ja zgolemat efikasnosta na svoite resursi. [iroka niza organizacii prodol`uvaat da gi koristat sistemite za
upravuvawe so `ivotnata sredina (EMS) za da
im pomognat vo podobruvawe na nivnite ekolo{ki performansi. Vo golem broj slu~ai, ova,
isto taka, mo`e da dovede do identifikuvawe
na za{tedite vo efikasnosta na resursite koi
odat do kraj.
2. CELI ZA REALIZACIJA NA KOO
2.1. KOO - konkurentnost
KOO gi pottiknuva kompaniite da zemat
predvid po{iroka niza interesi na steikholderite, koi mo`e da go pro{irat razbiraweto
na potencijalnite rizici i mo`nosti za biznisite, nudej}i po{iroka socijalna i ekolo{ka
dobivka. Pogolemata transparentnost za pra{awata so koi se soo~uvaat i kako se upravuva
so niv, mo`e da pomogne vo podobruvawe na
klu~nite odnosi so vrabotenite, potro{uva~ite
i drugite u~esnici.
‘
Potesnite vrski so potro{uva~ite mo`e da
dovedat do pogolema svesnost za nivnite potrebi, {to bi rezultiralo vo pogolema konkurentnost na kompanijata vo smisla na kvalitet na
proizvodot. Vo nekoi slu~ai, KOO, isto taka,
mo`e da dovede do pogolema efikasnost (na
primer, za{tedi vo tro{ocite od donesuvaweto
na najdobrite praktiki vo tehnikite na minimizirawe na otpadot), a ova bi mo`elo da dovede do pogolema konkurentnost od aspekt na
cenite. No, ne postoi "edinstveno re{enie za
site#. Razlikite vo nivnata golemina, priroda i
sferi na rabotewe }e vlijaat na toa kako kompaniite pridonesuvaat vo op{testvenite i ekolo{kite celi i predizvicite vo konkurentnosta
so koi se soo~uvaat. Raste~kiot pazar go reflektira raste~koto priznavawe na nefinansiskite faktori vo procenuvaweto na performansite na kompanijata. "Jaglerodniot rizik#
osobeno go privle~e vnimanieto na golem broj
investitori, vklu~uvaj}i gi onie vklu~eni vo
Proektot za otkrivawe na emisiite na jaglerod,
vo koj institucionalnite investitori izvr{ija
pritisok na vode~kite kompanii da davaat
podobri informacii za emisijata i vlijanieto
na klimata.
‘
Potesnite vrski so potro{uva~ite mo`e da
dovedat do pogolema svesnost za nivnite
potrebi, {to bi rezultiralo vo pogolema
konkurentnost na kompanijata vo smisla na
kvalitet na proizvodot
Ekolo{kite principi na "Global kompakt#
obezbeduvaat vlezna to~ka za re{avawe na
klu~nite ekolo{ki predizvici. Osobeno principite naso~uvaat aktivnost na oblasti kako
{to e istra`uvawe, inovacija, sorabotka, edukacija i samoregulirawe, koi mo`at pozitivno
da go nadminat zna~itelnoto naru{uvawe na
`ivotnata sredina i da gi o{tetat sistemite
koi go odr`uvaat `ivotot na planetata, koi se
predizvikani od ~ove~kata aktivnost. Klu~nite
ekolo{ki predizvici se: zagubata za biodiverzitetot i dolgoro~na {teta na ekosistemite;
zagaduvawe na atmosferata i posledici od promena na klimata; o{tetuvawe na akvati~nite
ekosistemi; degradacija na zemji{teto; vlijanie
od upotreba i otstranuvawe hemikalii;
2.2. KOO i `ivotnata sredina
KOO instrumentite imaat za cel da obezbedat poddr{ka, nasoki i fleksibilna ramka za
39
pantone 40
!
Biznisite treba da poddr`uvaat pretpazliv
pristap kon ekolo{kite predizvici;
vraboteni. Predizvikot za rabotodava~ite e da
se pottiknat da odat ponatamu od po~ituvaweto
na uslovite i kontinuirano da se podobruvaat
vo klu~nite oblasti i da gi pottiknuvaat organizaciite da go razgleduvaat zdravjeto i
bezbednosta na nivo na odbori i redovno da
podnesuvaat izve{tai za niza zdravstveni i
bezbednosni pra{awa.
!
Biznisite treba da prezemat inicijativi za
promovirawe na pogolema ekolo{ka odgovornost i
Principite i pravata identifikuvani vo
Deklaracijata na ILO go so~inuvaat delot za
rabotna sila na "Global kompakt#. Tie se:
sozdavawe otpad; osiroma{uvawe na neobnovlivite resursi.
Tie pretstavuvaat predizvik za kompaniite
da bidat vo soglasnost so trite principi na
"Global kompakt# 7-9:
! Biznisite treba da go pottiknuvaat razvojot i
!
promovirawe i realizirawe, vo dobra volja,
na pravoto na rabotnicite i rabotodava~ite
na sloboda na zdru`uvawe i efektivno priznavawe na pravoto na kolektivno pregovarawe;
!
rabotewe kon eliminirawe na site formi na
prinudna i prisilna rabota;
{ireweto na ekolo{ki tehnologii.
2.3. KOO i rabotnoto mesto
Vrabotenite se edni od klu~nite u~esnici za
sekoj biznis i postojat s¢ pogolemi dokazi za
va`nosta {to vrabotenite im ja davaat na kompaniite koi poka`uvaat KOO preku progresivni
praktiki na vrabotuvawe i preku svoeto odnesuvawe kako dobri korporativni gra|ani. Kako
kompaniite se anga`iraat vo po{irokoto
op{testvo vo koe rabotat i kako se spravuvaat
so va`nite pra{awa za svojata rabotna sila,
obi~no e opredeleno od prirodata na biznisot.
No edno ne{to {to gi obedinuva site e potrebata da privle~at i da gi zadr`at najdobrite lu|e
za da ovozmo`at dolgoro~en uspeh. Vladata ima
! eliminirawe na diskriminacijata vo vrska so
vrabotuvaweto i zanimaweto.
Principite na trudot se zanimavaat so osnovnite principi na rabotnoto mesto i predizvikot za biznisite e da se primenat ovie univerzalno prifateni vrednosti na nivo na kompanija.
‘
Kompaniite treba da deluvaat vo soglasnost
so trite principi na "Global kompakt" 7-9:
biznisite treba da poddr`uvaat pretpazliv
pristap kon ekolo{kite predizvici; tie
treba da prezemat inicijativi za
promovirawe na pogolema ekolo{ka
odgovornost i da go pottiknuvaat razvojot i
{ireweto na ekolo{ki tehnologii
! efektivno ukinuvawe na detskiot trud; i
‘
2.4. KOO i obvrskata kon op{testvoto
Sproveduvaweto na konceptot na op{testveno odgovorna kompanija e integralen segment na
celokupniot razvoj na KOO strategijata. Preku
sponzorstva, donacii i pokrovitelski aktivnosti, kompaniite poka`uvaat op{testvena odgovornost i se identifikuvani kako del od socijalnata zaednica kade {to rabotat. Bez ogled
dali se raboti za podobruvawe na probivaweto
na novi pazari, razvivawe na novi talenti, zgolemuvawe na vrabotenosta za rezidentite ili
podobri lokalni uslugi, investiraweto vo nedovolno razvienite oblasti mo`e da donese
koristi i za kompaniite i za po{irokata
uloga vo definirawe na pristojni minimalni
standardi ohrabruvaj}i gi kompaniite da odat
podaleku od niv. Isto taka, taa voveduva zakonska dol`nost za rabotodava~ite da se pogri`at,
{to e mo`no pove}e, za zdravjeto, bezbednosta i
blagosostojbata na rabota na site svoi
40
pantone 41
Zalo`bata na "Sosiete `eneral" se bazira na
10te principi na "Global kompakt# na Obedinetite nacii i ja napravi korporativnata op{testvena odgovornost sostaven del od svojot
biznis, zemaj}i gi predvid specifi~nite geografski, socijalni i ekonomski karakteristiki
na sekoja zemja vo koja raboti.
zaednica. Realnata vklu~enost na biznisite e
od su{tinsko zna~ewe za menuvawe na siroma{nite oblasti i izgradbata na silni i zdravi
zaednici. Kompaniite imaa KOO-instrumenti
na raspolagawe za da se vklu~at vo golem broj
aktivnosti.
‘
U~estvoto vo kulturnite, sportskite ili
humanitarnite nastani i nivnata poddr{ka od
strana na kompaniite donesuva rezultati vo:
poddr`uvawe na reputacijata na kompanijata,
zajaknuvawe na korporaciskiot imix i izgradba
na socijalno odgovoren brend. Obvrskata kon
op{testvoto se demonstrira preku pomo{ na
lu|eto, poddr{ka na potrebite za obrazovanie,
razvoj na proekti za socijalno obespravenite da
gi zadovolat svoite osnovni potrebi, u~estvo i
sponzorirawe na zdravstvenite programi - seto
ova manifestira deka kompanijata i pripa|a na
zaednicata.
‘
Bez ogled dali se raboti za podobruvawe na
probivaweto na novi pazari, razvivawe na
novi talenti, zgolemuvawe na vrabotenosta
za rezidentite ili podobri lokalni uslugi,
investiraweto vo nedovolno razvienite
oblasti mo`e da donese koristi i za
kompaniite i za po{irokata zaednica.
Realnata vklu~enost na biznisite e od
su{tinsko zna~ewe za menuvawe na
siroma{nite oblasti i izgradbata na silni
i zdravi zaednici
Grupacijata "Sosiete `eneral# se zalaga za
za{tita na `ivotnata sredina i osnovnite
~ovekovi i socijalni prava vo sekoj aspekt na
svojot biznis i vo sekoja faza od svojot razvoj.
Zalo`bite za KOO na grupacijata se zabele`livi preku:
3. Praktikuvawe na KOO od strana na
"Sosiete @eneral#
Centralnata strategija na "Sosiete `eneral#
e da sozdade trajna vrednost za svoite akcioneri, klienti i personal. Ovaa cel ima zna~ewe
samo ako e del od politikata na korporativna
op{testvena odgovornost koja promovira socijalen razvoj i za{tita na `ivotnata sredina. Uspe{nata politika na dolgoro~en raste` se potpira na fundamentalnite vrednosti na grupacijata: profesionalizam, timski duh i inovacija.
Grupacijata im pomaga na poedinci da gi ostvarat svoite celi i se stremi kon toa da bide
partner od doverba vo razvojot na kompaniite,
gradovite i regionite, da obezbedi doverba kaj
novite klienti i vo anga`iraweto nov personal.
!
Potpi{uvaweto, vo 2001 godina, na Programata na ON za `ivotnata sredina od strana
na finansiskite institucii za `ivotna sredina i odr`liv razvoj;
!
Vklu~uvawe, vo 2003 godina, vo "Global kompakt#, inicijativa na Generalniot sekretar
na Obedinetite nacii;
!
Osnova~ki ~len na grupacijata "Volfsberg"
(spre~uvawe na pereweto pari);
! Potpi{uvawe, vo 2004 godina na Povelbata za
diverzitet na Francija;
Bankarstvoto dava zna~aen pridones vo ekonomskiot i socijalniot napredok, imaj}i predvid deka negovite aktivnosti se tesno povrzani
so site ~lenovi na op{testvoto. Ova pridonesuva za toa na finansiskiot sektor da se gleda
poinaku od drugite biznisi.
41
!
Potpi{uvawe, vo 2006 godina, na Principite
za razumno investirawe;
!
Potpi{uvawe na Proektot za otkrivawe na
emisiite na jaglerod vo 2006 godina i obnovuvawe vo 2007 godina;
pantone 42
u~estvo na poleto na KOO. Zakonot za sponzorstva i donacii, sproveden vo 2007 godina e
u{te eden ~ekor kon olesnuvawe na KOO konceptot. Kompaniite vo Makedonija ve}e praktikuvaat programi za usoglasuvawe na interesite na zaednicata so svoite interesi. Ovaa
godina, vo fevruari, za prvpat bea dodeleni
oskari za op{testveno odgovorni kompanii, vo
soglasnost so Programata za promocija na KOO
konceptot vo kompaniite. Koordinativnoto telo
za op{testvena odgovornost, formirano od
Vladata vo soglasnost so Ekonomsko-socijalniot sovet vetuva deka vrskata me|u javniot i
privatniot sektor }e se zajakne vo idnina.
! Usvojuvawe na Ekvatorskite principi vo 2007
godina.
U~estvoto na "Sosiete `eneral# vo op{testvoto prodol`uva da raste i vkupnite dobrotvorni, kulturni i sportski sponzorstva i donacii na grupacijata vo 2007 godina iznesuvaa 32,7
milioni evra.
2002
1,6
2,0
4,5
8,1
2003
2,2
2,3
6
10,5
2004
2,3
2,6
7,7
12,6
2005
4,1
5,3
8,8
18,2
2006
4,9
11
6,4
22,3
Centralnata strategija na "Sosiete `eneral"
e da sozdade trajna vrednost za svoite
akcioneri, klienti i personal. Uspe{nata
politika na dolgoro~en raste` se potpira
na fundamentalnite vrednosti na
grupacijata: profesionalizam, timski duh i
inovacija. Grupacijata im pomaga na
poedinci da gi ostvarat svoite celi i se
stremi kon toa da bide partner od doverba
vo razvojot na kompaniite, gradovite i
regionite, da obezbedi doverba kaj novite
klienti i vo anga`iraweto nov personal
2007
6,1
9,9
16,7
32,7
‘
Vo milioni evra
Dobrotvorni aktivnosti
Kultura i obrazovanie
Sportski partnerstva
Vkupno
‘
Me|utoa, treba u{te mnogu da se napravi na
poleto na KOO vo Makedonija. Postojat mnogu
predizvici za kompaniite, kako i za bankite. Vo
bankarskiot sektor, treba da se napravat podobruvawa vo nekolku KOO oblasti. Ovie karakteristiki pretstavuvaat predizvik i za
Ohridska banka kako del od nejzinata politika
na KOO:
4. Korporativna op{testvena odgovornost predizvici vo Makedonija
Zemjite vo koi KOO konceptot e integriran vo
politikite na kompaniite se poprivle~ni za
stranski investicii. Ova e u{te eden faktor
pove}e za Makedonija da stane edna od tie zemji
kade {to }e preovladuvaat takvi kompanii. Toa
}e go zgolemi nivoto na zemjata i odr`liviot
razvoj, socijalniot aspekt na biznisot i gri`ata
za `ivotnata sredina.
Prvite ~ekori se ve}e napraveni. Vladata na
Republika Makedonija vo svojata Programa za
investicii ve}e ja inkorporira{e korporativnata op{testvena odgovornost. Namerata e KOO
da bide vklu~ena vo Zakonot za trgovski dru{tva kako obvrska za kompaniite da izvestuvaat,
zaedno so finansiskite izve{tai, za svoeto
!
Vklu~uvawe vo op{testvoto: jasno razdvojuvawe na sponzorstvoto vo sportot, muzikata i
humanitarnata pomo{ ili dobrotvornite
donacii;
!
Odnosi so klientite: pokraj usoglasenosta na
proizvodite i uslugite so regulativite, po~ituvaweto na transparentnosta i obvrskata
za sovet se revidira od komisija za odobruvawe na novi proizvodi i uslugi. Za ovie
relacii, isto taka, e potreben grafikon na
kvalitet koj }e gi dava obvrskite na bankata
kon klientot;
!
Odnosi so vrabotenite: bankata se obvrzuva
da nudi ednakvi mo`nosti za site lu|e bez
diskriminacija po osnov na rasa, pol, nacionalnost, etni~ko ili nacionalno poteklo, jazik, vozrast, bra~na sostojba, seksualna
orientacija, vera ili invaliditet;
Isto taka, ne se vr{i diskriminacija vo nagraduvaweto, pri {to pravedno se zemaat predvid kvalifikaciite, rezultatite, konkurentite
42
pantone 43
!
‘
i uslovite na lokalniot pazar. Predizvik e da
se prou~i mo`nosta za podobruvawe na
zdravstvenata za{tita i penziskite planovi
pove}e od zadol`itelnite i da se vlo`at
napori za vklu~uvawe na personalot vo svetskata programa za ednakvost na "Sosiete `eneral#: ovie elementi mo`at uspe{no da se sprovedat samo ako se poddr`ani od Vladata, odnosno,
ako nema socijalni dava~ki ili danoci na dopolnitelnite zdravstveni i penziski planovi i
za svetskata programa za ednakvost koga }e im se
dade mo`nost na makedonskite gra|ani slobodno da kupuvaat i da pla}aat za akcii vo stranstvo;
! Ekolo{ki aspekti: vospostavuvawe targeti za
koristewe reciklirana hartija, za namaluvawe na otpadot od hartija i elektri~na
energija.
‘
Zalo`bata na "Sosiete `eneral" se bazira
na 10 principi na "Global kompakt" na
Obedinetite nacii i ja napravi
korporativnata op{testvena odgovornost
sostaven del od svojot biznis, zemaj}i gi
predvid specifi~nite geografski, socijalni
i ekonomski karakteristiki na sekoja zemja
vo koja raboti
Makedonija sega e na patot kon EU i ja prisposobuva svojata ekonomska legislativa so onaa vo
EU zonata vo koja osnovnite KOO standardi se
ve}e vgradeni. Spored toa, usoglasenosta na
kompaniite so ovaa legislativa avtomatski
vodi kon ispolnuvawe na principite na KOO.
Odnosi so snabduva~ite: sistematska upotreba na javni (preku odreden iznos) ili privatni tenderi za nabavki, kako i za proda`ba na
fiksni sredstva;
43
pantone 44
Zlatko VETEROVSKI
OVLASTEN EKONOMSKI
OPERATOR - NOVINA VO
CARINSKOTO
ZAKONODAVSTVO NA
REPUBLIKA MAKEDONIJA
Zlatko Veterovski diplomiral na Ekonomskiot
fakultet pri Univerzitetot "Sveti Kiril i Metodij#
vo Skopje, nasoka Nadvore{na trgovija. Vo momentov gi
zavr{uva magisterskite studii od oblasta na
Evropski integracii. Vraboten e vo Carinskata
uprava na Republika Makedonija od 1992 godina. Sega
raboti kako Na~alnik na oddelenie za obuki.
Vo 2001 godina u~estvuval na praksa vo Svetskata
carinska organizacija vo Brisel. Zamenik e na
glavniot i odgovoren urednik na mese~noto spisanie
Carina.
Efikasnoto preku-grani~no dvi`ewe na stokite vo dene{no vreme pretstavuva glavna nasoka vo razvojot
na Doha razvojnata agenda na Svetskata trgovska organizacija
Republika Makedonija. Za da se postigne pravilna ramnote`a pome|u ovie barawa, kontrolnite metodi mora da bidat modernizirani, pri
{to mora da zajakne sorabotkata pome|u razli~ni slu`bi koi se prisutni vo sproveduvaweto na carinskata postapka.
Vo sovremenite ekonomski tekovi, carinskata slu`ba e soo~ena so novi predizvici vo nejzinoto rabotewe - da se osiguri nepre~enoto
dvi`ewe na trgovijata so istovremena primena
na site neophodni kontroli od edna strana, a od
druga strana da se obezbedi za{titata na
zdravjeto i bezbednosta na site gra|ani na
“Mislewata izrazeni vo ovoj tekst se na avtorot i ne mora vo celost da gi pretstavuvaat stavovite na Ministerstvoto za finansii”
44
pantone 45
Efikasnoto preku-grani~no dvi`ewe na stokite vo dene{no vreme pretstavuva glavna nasoka vo razvojot na Doha razvojnata agenda na
Svetskata trgovska organizacija. I pokraj toa
{to postojat mnogu empiriski studii za vlijanieto na trgovskata liberalizacija vrz ekonomskiot razvoj, ne se praveni mnogu studii za vlijanieto na carinskiot faktor vo sevkupnoto
funkcionirawe na nadvore{no trgovskoto rabotewe na zemjite.
Vo taa nasoka potrebno e da se prodlabo~i
na{eto poznavawe za nadvore{no trgovskoto i
carinskoto okru`uvawe na 21-ot vek, kako i za
glavnite karakteristiki na trgovijata vo narednite 10 do 20 godini, osobeno onie koi se odnesuvaat na carinskata slu`ba. Bez somnenie, i
Carinskata uprava na Republika Makedonija i
ekonomskite operatori postojano }e se soo~uvaat so poslo`eni i pokompleksni trgovski
transakcii, koi }e bidat naso~uvani od razvojot
na tehnologijata i barawata na potro{uva~ite,
kako i od promenite na politikite vo oblasta na
nadvore{nata trgovija. Od carinskata slu`ba
45
se o~ekuva prilagoduvawe na realnosta na globalnata ekonomija od edna strana i promovirawe na integracijata vo regionalnite ekonomski
unii od druga strana. Za da mo`at efikasnite
carinski postapki pravilno da funkcioniraat,
potrebno e da postoi koordiniran pristap pome|u site vladini institucii.
‘
Vlijanieto na teroristi~kite napadi od septemvri 2001 godina vo SAD i {ireweto na globalniot terorizam, pridonesoa da se zgolemat
o~ekuvawata od carinskite slu`bi vo pogled na
osiguruvaweto na me|unarodnata trgovija, osobeno vo spre~uvaweto na trgovijata so oru`je za
masovno uni{tuvawe i negovoto dvi`ewe preku
granicite. Tradicionalnata uloga na carinskite slu`bi, kako ~uvar na granicite pri uvozot na
stokite, sega e pro{irena ne samo na celiot tek
na me|unarodniot sinxir na snabduvawe, tuku i
na izvozot na stokite. Vo carinskoto rabotewe
po~nuvaat da se koristat novi tehniki, kako
analiza na rizik, so cel da se identifikuva tovarot so visok rizik vo sekoja faza od dvi`eweto na stokite, vrz osnova na razmena na razuznava~ki informacii koi se pribiraat u{te
od postapkata na izvozot na stokite, ili pak
voveduvaweto na konceptot za ovlasten ekonomski operator preku izdavawe na odobrenija za
ovlasten ekonomski operator.
‘
Carinskite organi treba da napravat
detalno utvrduvawe na rabotata na
ekonomskite operatori i proverka na
rezultatite od nivnoto rabotewe, so cel da
im odobrat status na Ovlasten ekonomski
operator
So najnovite izmeni na Carinskiot zakon na
Republika Makedonija, koi se objaveni vo
"Slu`ben vesnik na Republika Makedonija#
br.4/08 vo carinskoto zakonodavstvo na Republika Makedonija se voveduva konceptot na ovlasten ekonomski operator (OEO). Vo soglasnost
so Ramkata na standardite na Svetskata carinska organizacija za bezbednost i olesnuvawe na
me|unarodnata trgovija, osnovna cel za voveduvawe na ovoj koncept e zgolemuvawe na bezbednosta vo me|unarodnata trgovija so istovremeno
olesnuvawe na zakonskata trgovija. Za da se
postigne ova, carinskite organi treba da napravat detalno utvrduvawe na rabotata na ekonomskite operatori i proverka na rezultatite od
nivnoto rabotewe, so cel da im odobrat status
na Ovlasten ekonomski operator.
Odobrenijata za ovlasten ekonomski operator, Carinskata uprava }e po~ne da gi izdava od
1 januari 2009 godina, koga }e stapat vo sila
izmenite na Carinskiot zakon i do koj period
treba da bidat doneseni izmenite na Uredbata
za sproveduvawe na Carinskiot zakon.
Imatelite na odobrenieto za Ovlasten ekonomski operator vo Republika Makedonija }e
imaat pogodnosti vo forma na carinski poednostavuvawa ili bezbednosni olesnuvawa. Ovoj
pantone 46
cept so koj se predviduva Ovlasteniot ekonomski operator, razli~nite vidovi na odobrenija za
Ovlasten ekonomski operator, kriteriumi za
izdavawe na odobrenie, prednosti na OEO, i
kone~no odzemawe na odobrenieto za OEO.
pristap }e ovozmo`i strate{ko partnerstvo pome|u Carinata i ekonomskite operatori. Carinskite kontroli }e mo`e da se vr{at mnogu poprecizno so {to }e se zgolemi nivnata efikasnost.
‘
Ovoj pristap }e ovozmo`i strate{ko
partnerstvo pome|u Carinata i ekonomskite
operatori. Carinskite kontroli }e mo`e da
se vr{at mnogu poprecizno so {to }e se
zgolemi nivnata efikasnost
‘
Vo soglasnost so bezbednosnata programa na
Svetskata carinska organizacija, osnovna cel
koja e predvidena so OEO e da se zgolemi bezbednosta vo me|unarodnata trgovija i vo isto
vreme da se olesni zakonskata trgovija. So cel
da se postigne ova, carinskite organi treba da
sproveduvaat detalno ispituvawe na ekonomskite operatori vrz osnova na prethodno utvrdeni kriteriumi i ako rezultatite se pozitivni
da im odobrat status na Ovlasten ekonomski
operator. Imatelite na ovie odobrenija mo`e
da baraat pogodnosti vo forma na carinski
poednostavuvawa i/ili poednostavuvawa na
bezbednosnite kontroli.
Pravna osnova za menuvawe na Carinskiot
zakon i voveduvawe na konceptot na Ovlasten
ekonomski operator, proizleguva od odredbite
za menuvawe na Carinskiot zakon na Evropskata
unija, a koi vo Evropskata unija po~naa da se
primenuvaat od 1 januari 2008 godina. Republika
Makedonija vo procesot za pribli`uvawe na nacionalnoto carinsko zakonodavstvo, soglasno
Nacionalnata programa za usvojuvawe na pravoto na EU, ima obvrska postojano da go menuva i
usoglasuva carinskoto zakonodavstvo so evropskoto carinsko zakonodavstvo. Vo ovie ramki,
Ovlasteniot ekonomski operator e mnogu va`en,
ako ne e i najva`en razvoj vo modernoto evropsko carinsko zakonodavstvo. Ovlasten ekonomski operator e pravno lice koe e sozdadeno so
Regulativata na Evropskata unija br. 648 od
2005 godina, taka nare~ena bezbednosna izmena
od maj 2005 godina, ~ii odredbi se predvideni
vo ~len 6-a od Carinskiot zakon na Republika
Makedonija.
Soglasno zakonskite odredbi postojat tri vida
na odobrenija za Ovlasten ekonomski operator:
- Prvata opcija e samo OEO za carinsko
poednostavuvawe, koj e namenet za ekonomskite
operatori koi sakaat da imaat pogodnosti samo
od carinsko poednostavuvawe;
- Vtorata e OEO bezbednosen i sigurnosen
certifikat. So ova se ovozmo`uva olesnuvawe
na carinskite kontroli koga se uvezuvaat i izvezuvaat stoki vo ili nadvor od carinskoto
podra~je na Republika Makedonija;
- Tretiot vid na odobrenie e OEO za carinsko poednostavuvawe i bezbednost i sigurnost i
e nameneto za ekonomskite operatori koi {to
sakaat da imaat korist od carinskite poednostavuvawa i poednostavuvawe na bezbednosnite
kontroli.
Voveduvaweto na Ovlasteniot ekonomski
operator }e ima zna~itelni prakti~ni efekti
na site onie koi se vklu~eni vo carinskite postapki. Carinskata uprava i ekonomskite operatori mora soodvetno da se podgotvat za ovie
promeni, so cel da mo`at ramnopravno da u~estvuvaat na evropskiot pazar i vo procesot na se
pogolema globalizacija na svetskata trgovija.
Vrz osnova na ~len 6-a, stav 4 od Carinskiot
zakon na Republika Makedonija, status na Ovlasten ekonomski operator se odobruva ako ekonomskiot operator gi ispolnuva slednive kriteriumi:
Vo ovoj tekst }e bidat objasneti ovie promeni
i novini, koi se odnesuvaat na osnovniot kon-
46
pantone 47
i za sigurnost i bezbednost se nudat golem broj
pogodnosti - prvo olesnuvawe vo pogled na carinskata kontrola, kako i poednostaveni postapki. Vo soglasnost so osnovnite koncepti koi
go opredeluvaat OEO, carinskite organi nema
da vr{at kontrola vo slu~aj koga kaj ekonomskite operatori koi bile ispituvani e otkrieno
deka se verodostojni. Na ovoj na~in carinskite
kontroli }e bidat namaleni, bidej}i OEO
odobrenieto se smeta deka e namaluva~ki faktor za rizik vo smisla na pregled na stokite ili
dokumentite koi {to se predmet na kontrola.
Poradi ovaa pri~ina, Ovlasteniot ekonomski
operator generalno nema da podle`i na carinski kontroli. Postojat isklu~oci od ova pravilo,
vo slu~aj na najavi za specifi~en rizik, koj
proizleguva od vidot na stokite, nivnoto poteklo, kako i u~estvoto na neovlasteni ekonomski
operatori vo sinxirot na snabduvawe ili kontrolni obvrski koi se navedeni vo drugo zakonodavstvo.
! gi po~ituva barawata na carinskite organi za
sproveduvawe na carinskite formalnosti i
soodvetno postapuva so istite;
! ne e lice za koe postoi pogolem rizik;
! poseduva efikasen sistem na upravuvawe so de-
lovnata evidencija, a koga e potrebno i so
transportnata evidencija koja ovozmo`uva
sproveduvawe na soodvetni carinski kontroli;
!
e solventen, koga toa e neophodno poradi vidot na odobrenieto i
! primenuva soodvetni bezbednosni i sigurnos-
ni standardi koga e toa neophodno poradi vidot na baraweto.
‘
Status na Ovlasten ekonomski operator se
priznava od strana na carinskite organi na
Republika Makedonija soglasno so pravilata i
uslovite od stav 5 na ~len 6a od Carinskiot
zakon, bez isklu~uvawe na primawa na carinskite kontroli. Vrz osnova na priznaeniot status na ovlasten ekonomski operator i dokolku
se ispolneti propi{anite uslovi za dadeniot
vid na poednostavuvawe, carinskite organi mu
odobruvaat na Ovlasteniot ekonomski operator
da go koristi toa poednostavuvawe.
‘
Vo soglasnost so bezbednosnata programa na
Svetskata carinska organizacija, osnovna
cel koja e predvidena so OEO e da se
zgolemi bezbednosta vo me|unarodnata
trgovija i vo isto vreme da se olesni
zakonskata trgovija
Ponatamu statusot na OEO mo`e da se koristi
za da se izvr{uvaat nekoi nelegalni aktivnosti. Ako e potrebna kontrola na stokite koi se
opfateni so carinska deklaracija na OEO, taa
treba da se napravi kako prioritetna rabota
pred kontrolata na drugite lica. Isto taka, na
barawe na ekonomskiot operator, ovie carinski
kontroli treba da bidat izvr{eni na mesto koe
e razli~no od mestoto kade {to e locirana
nadle`nata carinska ispostava.
Vo odnos na postapkata za izdavawe, ekonomskite operatori mora da podnesat barawe za
dobivawe na OEO odobrenie. Baraweto }e bide
sodr`ano vo Uredbata za sproveduvawe na Carinskiot zakon, koja treba da bide usvoena od
strana na Vladata na Republika Makedonija vo
oktomvri 2008 godina. Baraweto }e se podnesuva do Centralnata uprava, a taa }e odlu~i dali
uslovite za izdavawe na odobrenieto se ispolneti ili ne se ispolneti.
Statusot na OEO za carinsko poednostavuvawa ne zna~i avtomatsko pravo za poednostaveni postapki. Me|utoa, OEO statusot slu`i
za namaluvawe na mo`nosta za proverki na stokite.
Dobivaweto na odobrenie za OEO }e im dava
na imatelite - firmite vo Republika Makedonija, mnogu pogodnosti. So odobrenieto za OEO
za carinski poednostavuawa i kombiniranoto
odobrenie za OEO za carinski poednostavuawa
47
pantone 48
Dobivaweto na odobrenie za Ovlasten ekonomski operator }e zna~i za{teda na dopolnitelni tro{oci, na primer, kako rezultat na pokratko, popredvidlivo vreme za ~ekawe na
granicata, kako i namaleno vreme za obrabotka
na nivnite barawa. Merkite koi se prezemeni so
cel da se dobie odobrenie za OEO mo`e da vodat kon ekonomski prednosti za imatelite na
odobrenija za OEO na primer, preku podobruvawe na nivnite vnatre{ni postapki, preku izbegnuvawe na {tetite, kako i preku namaluvawe
na osiguritelnite premii.
‘
Imatelite na ovie odobrenija mo`e da
baraat pogodnosti vo forma na carinski
poednostavuvawa i/ili poednostavuvawa na
bezbednosnite kontroli
‘
koga Ovlasteniot ekonomski operator storil
carinski prekr{ok soglasno ovoj Zakon, poradi {to so pravosilni i izvr{ni odluki mu se
izre~eni globi vo vkupen iznos pogolem od
10.000 evra vo denarska protivvrednost vo
poslednite dvanaeset meseci;
!
koga Ovlasteniot ekonomski operator storil
krivi~no delo od oblasta na carinskoto rabotewe za koe e donesena pravosilna i izvr{na
presuda, ili
!
na barawe na Ovlasteniot ekonomski operator.
Voveduvaweto na odobrenijata za Ovlasten
ekonomski operator pretstavuva golema novina
vo carinskoto rabotewe, kako za Carinskata
uprava na Republika Makedonija, taka i za site
u~esnici vo carinskata postapka.
Soglasno so ~len 6-a, stav 6 od Carinskiot
zakon, carinskiot organ mo`e da go odzeme statusot na ovlasten ekonomski operator koga:
!
!
Sepak, najva`nata ekonomska prednost proizleguva od faktot deka OEO statusot pretstavuva pe~at na kvalitet za kompanijata. So
dobivawe na ovoj status carinskite organi potvrduvaat deka tie go smetaat ekonomskiot operator kako siguren partner za izvr{uvawe na carinskite transakcii, bidej}i nemu mu e izvr{eno celosno ispituvawe na sevkupnoto rabotewe,
vklu~uvaj}i ispituvawe na karakteristikite
koi se povrzani so site finansiski transakcii,
pri {to se potvrduva deka toj e verodostoen i
toa deka nemu treba da mu se veruva. So ova se
potvrduva deka ovlasteniot ekonomski operator e prepora~liv trgovski partner za trgovija
so treti lica i so toa mu dava komparativna
prednost i mo`nost za u~estvo i natprevar na
svetskiot pazar.
e utvrdeno deka pove}e ne se ispolnuvaat uslovite ili kriteriumite vrz osnova na koi
statusot na ovlasten ekonomski operator e
odobren ili koga
! carinskite organi imaat opravdani pri~ini da
veruvaat deka e storeno krivi~no delo povrzano so povredi na propisite od strana na ovlasteniot ekonomski operator.
Carinskiot organ go ukinuva statusot na ovlasten ekonomski operator:
! koga Ovlasteniot ekonomski operator ~ij sta-
tus e privremeno odzemen ne gi prezel potrebnite merki za ispolnuvawe na uslovite
ili kriteriumite vrz osnova na koi statusot
na ovlasten ekonomski operator e odobren;
Odobrenieto za ovlasten ekonomski operator
e vredna investicija za globalnite igra~i.
48
pantone 49
STATISTI^KI PODATOCI
49
pantone 50
Tabela 1: OSNOVNI MAKROEKONOMSKI INDIKATORI NA REPUBLIKA MAKEDONIJA
Realen BDP
BDP
Inflacija (prosek)
Inflacija (kraj na period)
BDP deflator
Buxetsko saldo
(centralen buxet i fondovi)
Devizen kurs, prosek
Devizen kurs, prosek
Devizen kurs, kraj na period
Devizen kurs, kraj na period
Izvoz (F.O.B.)
Uvoz (F.O.B.)
Trgovski bilans
kako % od BDP
Bilans na tekovna smetka
kako % od BDP
Devizni rezervi
Pokrivawe na uvozot
(rezervi/uvoz)
Bruto nadvore{en dolg 1)
kako % od BDP
Stranski direktni investicii
kako % od BDP
1998
3,4
3.581
-0,1
-2,4
1,4
1999
4,3
3.674
-0,7
2,4
2,7
2000
4,5
3.588
5,8
6,1
8,2
2001
-4,5
3.437
5,5
3,7
3,6
2002
0,9
3.769
1,8
1,1
3,4
2003
2,8
4.631
1,2
2,6
0,3
2004
4,1
5.368
-0,4
-1,9
1,3
2005
4,1
5.815
0,5
1,2
3,8
2006*
4,0
6.345
3,2
2,9
3,2
2007*
5,0
7.583
2,3
6,6
n/a
%
-1,7
54,5
61,1
51,8
60,9
1.291
1.807
-516
-14,4
-279
-7,8
0,0
56,9
60,6
60,3
60,6
1.190
1.686
-496
-13,5
-65
-1,8
1,8
65,9
60,7
65,3
60,8
1.321
2.011
-690
-19,3
-98
-2,7
-7,2
68,1
60,9
69,2
61,0
1.155
1.681
-526
-15,3
-236
-6,9
-5,7
64,7
61,0
58,6
61,1
1.112
1.916
-804
-21,4
-378
-10,0
-0,6
54,3
61,3
49,9
61,3
1.362
2.211
-849
-18,4
-184
-4,0
0,4
49,4
61,3
45,9
61,4
1.672
2.785
-1.113
-21,2
-453
-8,4
0,3
49,3
61,3
51,7
61,2
2.041
3.097
-1.056
-18,3
-158
-2,7
-0,6
48,8
61,2
46,5
61,2
2.401
3.763
-1.362
-20,3
-56
-0,9
0,6
44,7
61,2
42,0
61,2
3.349
4.976
-1.627
-21,4
-238
-3,1
mld. dolari
0,33
0,45
0,71
0,78
0,73
0,90
0,99
1,33
1,87
2,29
meseci
2,2
3,2
3,7
4,7
4,0
3,9
127,7
3,6
32,4
0,9
175,1
4,9
440,7
12,8
77,7
2,1
96,0
2,1
3,3
2.816
61,4
155,0
2,9
3,6
2.970
51,1
97,0
1,7
5,5
3.286
51,8
383,8
6,0
4,0
2.711
35,8
321,0
4,2
%
mil.dolari
%
%
%
% BDP
DEN/1$
DEN/1E
DEN/1$
DEN/1E
mil. dolari
mil. dolari
mil. dolari
%
mil. dolari
mld. dolari
%
mil. dolari
%
Izvor: Dr`aven zavod za statistika, Ministerstvo za finansii na Republika Makedonija i Narodna Banka na RM
Tabela 2: ODBRANI MAKROEKONOMSKI INDIKATORI VO ODDELNI TRANZICIONI EKONOMII
Pazari vo razvoj - Vkupno
Bugarija
^e{ka
Estonija
Ungarija
Latvija
Litvanija
Polska
Romanija
Slova~ka
Slovenija
Hrvatska
Malta
Turcija
2004
6,9
6,6
4,5
8,3
4,8
8,7
7,3
5,3
8,4
5,2
4,4
4,3
0,2
9,4
Realen BDP
2005
2006
6,1
6,6
6,2
6,3
6,4
6,4
10,2
11,2
4,1
3,9
10,6
11,9
7,9
7,7
3,6
6,2
4,1
7,9
6,6
8,5
4,1
5,7
4,3
4,8
3,4
3,4
8,4
6,9
2007
5,8
6,2
6,5
7,1
1,3
10,2
8,8
6,5
6,0
10,4
6,1
5,8
3,8
5,0
1) Godi{en prosek
2) Procent od BDP
Izvor: World Economic Outlook, IMF, Washington D.C., April 2008
50
Potro{uva~ki ceni 1
2004
2005 2006 2007
6,3
5,1
5,4
5,6
6,1
6,0
7,4
7,6
2,8
1,8
2,5
2,8
3,0
4,1
4,4
6,6
6,8
3,6
3,9
7,9
6,2
6,7
6,5
10,1
1,2
2,7
3,8
5,8
3,5
2,1
1,0
2,5
11,9
9,0
6,6
4,8
7,5
2,8
4,4
2,8
3,6
2,5
2,5
3,6
2,0
3,3
3,2
2,9
2,7
2,5
2,6
0,7
8,6
8,2
9,6
8,8
Tekovna smetka (saldo)2)
2004
2005 2006 2007
-5,4
-4,7
-6,2
-6,6
-6,6 -12,0 -15,6 -21,4
-5,3
-1,6
-3,1
-2,5
-12,3 -10,0 -15,5 -16,0
-8,4
-6,8
-6,5
-5,6
-12,8 -12,5 -22,3 -23,3
-7,7
-7,1 -10,8 -13,0
-4,2
-1,6
-3,2
-3,7
-8,4
-8,9 -10,4 -13,9
-7,8
-8,5
-7,1
-5,3
-2,7
-2,0
-2,8
-4,8
-4,9
-6,2
-7,9
-8,5
-6,0
-8,7
-6,7
-6,2
-4,0
-4,7
-6,1
-5,7
Tabela 3: BRUTO DOMA[EN PROIZVOD
(realni stapki na rast, kvartal vo odnos na ist kvartal prethodna godina, 2000-2008)
2000
2001
2002
51
2003
2004
2005*
2006
2008
* Prethodni podatoci
/
Vadewe rudi i kamen,
prerabotuva~. indus.
snabduvawe so el.
energija, gas i voda
A+B
2,4
3,6
1,2
-3,1
1,0
-6,9
-12,5
-13,3
-10,3
-10,8
-5,6
-2,5
-1,6
1,8
-2,0
3,2
3,5
6,5
6,2
4,8
4,5
6,3
6,7
7,3
6,2
1,1
0,7
-0,1
-1,0
0,1
5,0
4,8
4,4
4,3
4,6
3,5
-1,5
-2,4
-7,6
-3,0
4,2
V+G+D
16,3
17,1
1,8
4,5
9,4
-2,8
-4,7
-10,6
-0,5
-4,6
-10,1
-3,5
-1,3
10,2
-0,8
3,9
4,0
15,0
-0,7
5,0
0,7
0,7
1,3
-5,0
-0,8
0,6
8,7
1,8
0,0
2,7
-1,8
3,9
7,3
0,5
2,6
11,8
-0,8
1,8
5,6
4,3
6,5
Izvor: Dr`aven zavod za statistika.
Grade`ni{tvo
\
4,1
-9,9
5,3
12,5
2,6
0,7
-4,9
-22,9
-22,8
-14,4
-7,0
0,7
5,3
1,4
0,6
8,8
8,1
13,8
21,6
13,3
2,7
10,1
6,6
8,6
7,4
-4,1
-3,3
3,0
6,0
0,9
9,1
13,4
13,8
8,2
11,3
5,8
4,0
5,7
7,7
5,7
9,7
Trgovija na golemo i
trgovija na malo
Hoteli i
restorani
E
37,7
4,6
-8,7
-12,7
3,0
-18,9
4,5
4,4
9,7
-0,8
6,0
4,6
4,2
6,8
5,4
1,8
2,2
1,1
2,0
1,8
13,3
14,9
16,6
17,6
15,7
2,7
5,0
5,4
5,4
4,7
8,1
5,9
6,1
7,2
6,8
13,5
16,5
14,4
17,0
15,4
10,2
@
-7,1
-14,8
-9,6
-13,1
-11,3
6,7
-7,1
-14,7
-0,1
-4,5
-1,0
16,1
32,2
18,8
16,7
14,2
6,7
11,1
7,0
9,6
-11,2
-8,4
-14,2
-10,7
-11,3
-1,3
3,2
3,3
0,2
1,5
9,1
6,3
7,2
7,7
7,5
-2,1
11,2
10,7
5,7
6,8
3,7
Soobra}aj,
skladirawe i
vrski
Z
13,4
11,1
10,1
0,7
8,5
-4,8
-7,2
-11,1
-9,9
-8,3
-3,4
-6,7
-0,5
3,5
-1,8
-2,7
5,2
0,5
-0,9
0,4
-7,6
-5,0
-4,7
-2,2
-4,8
10,7
11,7
12,4
7,1
10,4
11,0
9,5
7,3
11,6
9,8
9,3
11,0
9,5
13,0
10,7
3,2
Finansisko posredu.
Javna uprava i odbrana,
aktivnosti vo vrska so
socijalna za{tita,
nedvi`en imot, iznajmuvawe obrazovanie, zdravstvo i
i imputirani stanarini
socijalna rabota
Y+I+J
2,4
2,5
2,7
3,2
2,7
3,0
2,6
1,4
1,3
2,1
-2,8
-4,1
-4,1
-3,7
-3,7
-4,4
-3,7
-3,0
-3,3
-3,6
11,5
12,4
12,0
11,2
11,8
-2,9
-2,4
-1,9
-0,3
-1,9
9,2
9,5
9,9
8,8
9,4
1,7
2,3
4,0
2,9
2,7
2,2
K+L+Q+M
1,0
1,3
-0,8
-1,1
0,1
-8,7
-5,1
0,8
3,7
-2,3
10,0
4,7
0,8
-0,8
3,5
5,7
6,5
4,9
2,7
4,9
0,0
-0,4
-1,3
-0,8
-0,6
3,7
3,4
5,1
6,5
4,7
1,4
2,7
2,5
2,6
2,3
1,1
0,6
-0,1
0,4
0,5
1,9
Imputirani
bankarski
uslugi
0,5
0,8
1,9
3,7
1,7
-6,9
-8,5
-13,1
-13,5
-10,5
-2,5
1,7
6,2
2,2
1,8
4,4
-3,2
-4,3
-1,6
-1,2
10,4
13,2
13,7
12,6
12,5
17,5
20,1
18,5
31,6
21,9
18,1
19,3
23,2
14,7
18,7
14,0
11,9
11,9
-0,7
8,9
6,8
Dodadena
vrednost
Neto danoci na
proizvodstvo
11,4
5,6
0,6
-0,3
4,1
-6,2
-3,8
-6,2
-1,5
-4,4
-1,8
-0,9
0,3
3,6
0,4
2,3
3,5
5,9
1,7
3,3
3,4
4,8
4,6
3,4
4,0
1,2
3,3
2,4
2,1
2,3
4,2
5,7
6,3
4,9
5,3
6,7
3,9
4,4
5,1
5,0
5,2
15,1
9,0
3,9
3,0
7,5
-6,9
-4,4
-6,9
-2,2
-5,1
1,1
2,0
3,2
6,6
3,3
-0,5
0,7
3,1
-1,0
0,6
3,4
4,8
4,6
3,4
4,4
14,2
16,5
15,6
15,3
15,4
-4,6
-3,2
-2,7
-3,9
-3,6
6,7
3,9
4,4
5,1
5,0
5,2
BRUTO
DOMA[EN
PROIZVOD
12,0
6,1
1,0
0,2
4,5
-6,3
-3,9
-6,4
-1,6
-4,5
-1,3
-0,4
0,8
4,1
0,9
1,8
3,0
5,4
1,2
2,8
3,4
4,8
4,6
3,4
4,1
3,0
5,1
4,2
4,0
4,1
2,9
4,3
4,9
3,6
4,0
6,7
3,9
4,4
5,1
5,0
5,2
pantone 51
2007
I
II
III
IV
00/99
I
II
III
IV
01/00
I
II
III
IV
02/01
I
II
III
IV
03/02
I
II
III
IV
04/03
I
II
III
IV
05/04
I
II
III
IV
06/05
I
II
III
IV
07/06
I
Zemjodelstvo, lov,
{umarstvo i ribarstvo
Tabela 4: OSNOVNI KRATKORO^NI EKONOMSKI TRENDOVI
Procentualna promena vo odnos na istiot period od prethodnata godina, osven ako ne e poinaku nazna~eno
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
REALEN SEKTOR
realni promeni
Bruto doma{en proizvod
Industrisko proizvodstvo
nominalni promeni
Investicii vo ma{ini i oprema
52
Ceni
Tro{oci na `ivot
Ceni na proizvoditeli na industriski proizvodi
Konkurentnost na industrijata
Produktivnost
Tro{oci za rabotna sila po edinica proizvod
Realni tro{oci za rabotna sila po edinica proizvod
Berzanski ceni na najva`nite izvozni i uvozni proizvodi
ceni vo SAD $
Surova nafta-brent
Jagne{ko meso (c/kg)
Nikel
Bakar
Olovo
Cink
Ladno valani ~eli~ni limovi
Toplo valani ~eli~ni limovi
K-2
2007
K-3
K-4
2008
K-1
K-2
4,6
-4,5
0,9
2,8
4,1
4,1
4,0
6,8
4,3
4,2
5,2
5,1
5,2
3,5
-3,1
-0,8
6,6
-2,1
7,0
3,6
11,6
-2,8
1,1
6,2
3,7
6,4
20,8
-16,9
16,4
-7,7
4,9
4,9
18,3
10,7
5,7
38,4
5,8
5,5
1,8
1,2
-0,4
0,5
3,2
0,7
1,1
2,4
4,8
2,3
9,5
9,9
8,9
2,0
-0,9
-0,3
0,9
3,2
4,5
1,0
0,3
1,1
4,1
2,5
10,5
13,6
6,0
0,5
3,0
13,1
3,9
11,8
6,4
17,4
1,7
2,8
6,2
7,0
7,0
-4,7
-0,7
0,2
-10,3
0,7
-11,8
-3,2
-10,6
4,6
0,7
2,2
-0,8
1,3
-12,5
-2,7
1,1
-10,1
-0,4
-15,1
-7,6
-10,4
6,0
1,5
-1,8
-1,2
-7,4
12,0
28,3
24,4
25,0
28,9
38,3
54,4
65,4
58,1
68,7
75,0
88,9
72,7
96,7
261,9
291,2
330,3
388,4
461,4
443,3
403,6
402,1
399,3
416,5
437,9
413,9
453,6
122,4
493,0
8.638,0
5.944,7
6.772,0
9.629,0
13.823,4
14.744,0
24.254,0
41.440,0
48.033,0
30.205,0
29.219,0
37.226,0
28.957,0
25.680,0
1.813,0
1.578,3
1.559,0
1.779,0
2.866,0
3.679,0
6.722,0
5.933,0
7.641,0
7.712,0
7.188,0
7.118,0
7.796,0
8.440,0
45,4
47,6
45,3
51,5
88,7
97,6
129,0
178,7
217,6
314,3
321,5
258,0
289,9
230,7
112,8
88,6
77,9
82,8
104,8
138,1
327,5
345,6
366,4
322,7
262,3
324,3
243,0
211,3
385,8
299,2
328,3
444,6
607,1
733,3
693,8
650,0
650,0
650,0
650,0
650,0
762,5
900,0
295,8
216,5
246,7
320,2
502,5
633,3
600,0
550,0
550,0
550,0
550,0
550,0
700,0
833,3
11,0
-12,7
-3,7
22,2
22,4
21,8
17,6
55,4
47,6
18,7
39,5
39,8
25,1
29,9
17,9
-19,4
16,3
15,3
25,9
10,1
16,6
42,4
19,3
30,7
60,0
38,2
50,2
63,9
-771
-533
-849
-937
-1.230
1.187
1.362,0
-335,4
-310,3
-434,5
-805,0
-1871,3
-662,8
-804,6
-277,1
NADVORE[EN SEKTOR
nominalni promeni na dolarski vrednosti
Izvoz na stoki (FOB)
Uvoz na stoki (CIF)
Trgovski bilans (milioni SAD $)
Tekovna smetka na Platniot bilans (milioni SAD $) fob
Promena vo deviznite rezervi (milioni SAD $) "-" zna~i namaluvawe
Bruto nadvore{en dolg (kraj na period, vo milioni SAD $) 1)
-236
-38
-324
-277
-415
-81,5
-18,9
39,7
62,5
10,1
-383,6
-238,0
235,6
62,0
-40,5
168,8
82,3
415,1
375,8
-6,1
15,9
139,9
-6,8
143,0
-12,9
2.570,4
3.131,3
3.216,0
3.288,9
3.294,1
3.533,2
3.983,7
3.983,7
4.312,3
pantone 52
K-1
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
K-1
53
Kursevi
denar/EURO
denar/SAD $
VLADINI FINANSII
nominalni promeni
Prihodi
Dano~ni prihodi
DDV
Rashodi
Tekovni rashodi
Kapitalni rashodi
Saldo na centralniot buxet (vo milioni denari)
Saldo na konsolidiraniot buxet (vo milioni denari)
MONETAREN SEKTOR
nominalni promeni (kraj na period)
Neto devizni sredstva
Krediti na privaten sektor
Gotovi pari vo optek
M1
M2
M4
Odnos na deviznite rezervi sprema M1
SOCIJALEN SEKTOR
Pazar na rabotna sila
Stapka na nevrabotenost (ARS)
Vkupno novovraboteni (kraj na period)
Novovraboteni na neopredeleno rabotno vreme (kraj na period)
Plati
Nominalni neto plati
Realni neto plati
Potro{uva~ka ko{nica
Socijalna za{tita
Broj na penzioneri (kraj na period)
Broj na doma}instva koi primaat socijalna pomo{ (kraj na period)
Broj na lica koi primaat nadomest za nevraboteni (kraj na period)
K-2
2007
K-3
K-4
2008
K-1
K-2
60,73
60,91
60,98
61,26
61,34
61,30
61,19
61,2
61,2
61,17
61,20
61,18
61,29
61,23
65,89
68,04
64,73
54,30
49,41
49,29
48,79
46,69
45,40
44,56
42,27
44,72
40,93
39,20
22,5
-10,3
10,1
-7,4
5,8
7,5
2,8
23,6
6,2
38,6
16,7
21,0
29,7
14,5
22,1
-6,9
14,0
-9,6
6,8
4,8
7,1
24,7
9,4
18,4
16,1
16,8
21,0
15,2
75,2
-1,8
19,8
3,2
21,6
5,1
0,6
35,9
10,2
25,3
16,3
21,0
24,6
12,2
12,7
27,0
-0,1
-13,8
0,3
6,1
5,8
-1,5
9
8,9
47,7
18,7
21,7
16,0
1,8
31,9
17,2
-1,2
1,4
2,2
9,4
-1,9
11,9
9,2
24,2
11,7
16,1
8,0
94,5
28,3
11,8
-447,0
-3,4
47,4
-20,5
7,2
-17,8
5,8
226,9
89,2
120,8
117,6
6.285
-12.490
7.343
-2.551,0
371,0
1.183,0
-600,0
2.065,0
1.257,0
6.418,0
-9.041,0
717,0
4.246,0
1.248,0
5.905
-13.171
-13.019
-2.596,0
7,0
-1.708,0
-1.704,0
2.284,0
1.883,0
6.225,0
-8.265,0
2.168,0
3.815,0
198,0
73,8
57,6
-19,1
5,3
4,7
30,3
28,4
22,8
13,7
5,6
1,6
2,6
-2,2
-2,0
17,2
7,3
12,7
15,8
18,7
20,5
30,5
33,3
32,2
38,8
39,1
40,1
42,2
42,1
16,6
48,5
0,0
0,3
-0,1
2,0
12,2
9,7
8,7
13,0
10,6
11,6
4,7
2,1
22,6
5,6
4,6
1,1
-1,1
7,5
17,1
22,5
18,0
22,6
31,7
32,7
24,4
30,4
29,4
61,9
-7,0
15,9
15,1
16,0
24,5
26,4
31,4
28,4
28,3
29,3
23,1
19,5
25,6
56,7
13,2
15,3
15,1
24,9
26,4
32,2
29,6
29,5
30,5
25,3
21,4
1,65
1,88
1,51
1,62
2,30
2,49
2,6
3,2
2,4
2,1
2,2
2,2
2,0
1,51
32,2
30,5
31,9
36,7
36,7
36,5
36,0
35,8
35,0
34,2
34,7
34,9
34,8
101.996
90.308
110.401
79.921
112.013
147.965
150.815
45.254
91.238
141.826
191.472
191.472
53.920
103.997
63.987
63.346
74.341
49.661
63.538
85.033
68.878
21.455
41.605
65.210
88.393
88.393
22.699
45.602
10,5
5,5
3,5
6,9
4,8
4,0
4,5
7,3
5,7
6,4
7,5
11,8
7,9
-0,3
-1,9
5,0
3,6
4,4
2,0
4,0
5,0
5,3
5,0
6,6
5,5
1,0
2,5
5,2
2,7
-0,7
-2,7
-1,2
4,5
0,4
-0,1
3,7
9,9
12,3
17,5
18,3
241.221
247.200
249.421
254.267
260.075
265.152
269.681
270.118
269.798
270.658
272.386
272.386
272.647
272.651
77.309
80.160
82.673
64.453
66.940
66.485
65.540
67.340
62.576
63.078
62.443
62.443
61.007
35.046
41.375
46.772
47.324
45.867
40.230
30.572
28.317
26.793
25.892
24.686
24.686
24.545
pantone 53
Izvor: Dr`aven zavod za statistika, Narodna banka na Makedonija, Ministerstvo za finansii, Ministerstvo za trud i
socijalna politika, Agencija za vrabotuvawe, World Development Prospects (Pink Sheets), presmetki na Ministerstvoto za finansii.
pantone 54
Grafik 1: BRUTO DOMA[EN PROIZVOD
(realni stapki na porast, K / K - 4)
15
10
5
0
-5
-10
-15
I
II
III
IV
2002
I
II
III
IV
2003
I
II
III
IV
2004
I
II
III
IV
I
2005
Industrija
II
III
IV
2006
Zemjodelstvo
I
II
III IV
2007
I
2008
BDP
Bruto doma{en proizvod1)
vo milioni SAD $2
1995
2.377
1996
2.815
1997
2.955
1998
3.157
1999
3.340
2000
3.588
2001
3.706
2002
3.872
2003
4.119
2004
4.298
2005
4.534
2006
4.882
(po glava na `itel) vo SAD $2
1.209
1.420
1.480
1.573
1.656
1.771
1.821
1.917
2.032
2.114
2.226
2.393
1) Podatocite za 2006 godina se prethodni
2) Konverzijata e napravena so metodot na cenovno prilagoden kurs
Grafik 2: INFLACIJA
(prose~ni stapki, vo procenti)
12
10
8
6
4
2
0
-2
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Tro{oci na `ivot
2004
2005
2006
2007
Ceni na malo
prose~ni stapki vo procenti
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Tro{oci na `ivot
2,3
2,6
-0,1
Ceni na malo
3,0
4,4
0,8
-0,7
5,8
5,5
1,8
1,2
-0,4
0,5
3,2
2,3
-1,1
10,6
5,2
1,4
2,4
0,9
2,1
3,9
2,6
54
pantone 55
Grafik 3: INFLACIJA
(na kraj godina, vo procenti)
12
10
8
6
4
2
0
-2
-4
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Tro{oci na `ivot
2004
2005
2006
2007
Ceni na malo
kraj na godina, vo procenti
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Tro{oci na `ivot
-0,7
2,7
-2,4
Ceni na malo
0,2
4,5
-1
2,4
6,1
3,7
1,1
2,6
-1,9
1,2
2,9
6,1
2,3
10,8
1,2
2,2
2,9
-0,1
3,2
2,9
4,6
Grafik 4: NADVORE[NO TRGOVSKA RAZMENA
(vo milioni SAD $)
5.500
5.000
4.000
3.500
3.000
Uvoz na stoki
2.500
2.000
1.500
1.000
Izvoz na stoki
500
0
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
vo milioni SAD $
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Izvoz na stoki
1.055
1.086
1.204
1.147
1.237
1.292
1.190
1.321
1.153
1.112
1.359
1.674
2.041
2.401 3.356
Uvoz na stoki (FOB)
1.013
1.271
1.427
1.462
1.623
1.807
1.686
2.011
1.677
1.917
2.211
2.793
3.097
3.682 5.227
42
-185
-223
-315
-386
-515
-496
-690
-524
-805
-852 -1.119 -1.056 -1.281 -1.871
Saldo
55
2007
pantone 56
Tabela 5: NADVORE[NO - TRGOVSKA RAZMENA PO ZEMJI
2003
2004
2005
2006
2007
2004
2005
2006
2007
2008
2005
2006
2007
2008
K1
K2
K3
K4
K1
K2
K3
K4
K1
K2
K3
K4
K1
K2
K3
K4
K1
K2
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
Izvoz
1.363,2
1.675,9
2.041,3
2.400,7
3.356,3
366,1
368,0
443,4
498,4
482,0
512,7
507,9
538,7
450,9
586,9
701,4
661,5
733,7
866,8
832,7
923,1
918,3
1.126,6
147,9
156,6
177,5
174,5
179,1
159,1
184,5
146,8
176,6
191,4
171,7
175,6
123,2
147,9
179,8
176,6
203,7
206,6
232,0
215,3
254,1
233,6
204,5
223,4
208,8
229,9
295,0
272,2
286,9
307,7
269,4
293,2
270,1
307,1
305,8
310,2
268,2
317,0
333,1
360,4
403,4
362,8
Vkupno
Uvoz
2.299,9
2.931,6
3.228,0
3.762,7
5.227,5
616,9
716,6
708,3
889,8
701,2
892,6
769,0
865,2
727,6
985,9
969,5
1.079,7
1.051,9
1.177,7
1.269,7
1.728,2
1.581,2
1.922,9
209,9
224,0
267,3
312,7
284,6
295,3
256,8
239,5
272,7
283,7
280,9
300,6
208,0
219,4
300,2
320,1
326,7
339,1
343,6
316,6
309,3
331,2
342,4
406,1
334,8
340,9
376,2
397,2
377,6
402,9
449,7
394,5
425,5
617,9
545,0
565,3
453,4
552,2
575,6
600,4
644,3
678,2
Saldo
-936,7
-1.255,7
-1.186,7
-1.362,0
-1.871,2
-250,8
-348,6
-264,9
-391,4
-219,2
-379,9
-261,1
-326,5
-276,7
-399,0
-268,1
-418,2
-318,2
-310,9
-437,0
-805,1
-662,8
-796,3
-62,0
-67,4
-89,8
-138,2
-105,5
-136,2
-72,3
-92,7
-96,1
-92,3
-109,2
-125,0
-84,8
-71,5
-120,4
-143,5
-123,0
-132,5
-111,6
-101,3
-55,2
-97,6
-137,9
-182,7
-126,0
-111,0
-81,2
-125,0
-90,7
-95,2
-180,3
-101,3
-155,4
-310,8
-239,2
-255,1
-185,2
-235,1
-242,5
-240,0
-240,9
-315,4
Izvoz
278,3
317,1
364,2
375,5
473,1
82,1
63,4
78,5
93,1
112,0
80,7
84,9
86,6
87,3
88,3
100,4
99,5
105,0
105,1
131,0
132,0
154,2
144,9
43,3
35,5
33,2
29,5
23,1
28,1
35,8
22,8
26,3
28,3
25,5
32,8
26,4
29,1
31,8
29,2
29,1
30,0
37,5
29,4
33,5
26,6
31,3
41,6
33,0
40,8
31,2
31,6
34,3
39,2
39,8
43,0
48,2
38,4
44,5
49,1
49,3
50,5
54,4
47,8
51,9
45,2
* do 2006 - Srbija i Crna Gora
56
Germanija
Uvoz
303,8
368,1
335,0
369,3
514,8
84,4
90,3
83,1
110,3
73,7
90,6
79,2
91,5
74,0
97,8
91,1
106,4
99,7
122,7
116,1
176,3
139,7
182,0
21,7
25,7
26,3
25,7
31,2
33,7
28,2
26,5
24,5
30,6
29,2
31,7
21,0
23,7
29,3
28,4
36,0
33,4
31,0
32,4
27,7
34,3
34,2
37,9
32,7
35,9
31,1
38,0
41,0
43,7
44,2
29,2
42,7
62,3
59,1
54,9
37,0
49,0
54,0
63,0
56,9
61,8
Saldo
-25,5
-51,0
29,2
6,2
-41,7
-2,3
-26,9
-4,6
-17,2
38,3
-9,9
5,7
-4,9
13,3
-9,5
9,3
-6,9
5,3
-17,6
14,9
-44,3
14,5
-37,2
21,6
9,8
6,9
3,8
-8,1
-5,6
7,6
-3,7
1,8
-2,3
-3,7
1,1
5,4
5,4
2,5
0,8
-6,9
-3,4
6,5
-3,0
5,8
-7,7
-2,9
3,7
0,3
4,9
0,1
-6,4
-6,7
-4,5
-4,4
13,8
5,5
-23,9
-14,6
-5,8
12,2
1,6
0,7
-15,6
-5,0
-16,6
Izvoz
273,8
347,6
459,4
557,8
619,0
57,9
84,4
97,5
107,8
75,0
123,2
128,9
132,3
88,2
141,8
177,3
150,5
126,2
147,6
159,3
185,9
200,6
275,6
19,0
22,4
33,6
38,8
42,8
41,6
41,7
42,3
44,9
50,7
42,5
39,1
22,5
29,3
36,4
41,2
51,5
49,1
49,2
63,8
64,3
54,0
48,0
48,5
36,3
40,1
49,8
48,8
51,9
46,9
49,7
54,8
54,8
61,6
58,9
65,4
58,0
64,4
78,2
83,9
109,5
82,2
Srbija*
Uvoz
212,6
249,7
264,1
282,8
447,2
48,2
63,7
68,1
69,7
58,8
71,2
66,9
67,2
49,1
71,5
74,6
87,6
75,0
96,0
108,5
167,7
135,4
142,4
15,8
16,7
26,3
30,2
19,0
22,0
18,5
21,6
26,8
24,5
20,1
22,6
12,8
14,6
21,7
20,6
27,0
23,9
24,5
24,1
26,0
26,0
25,7
35,9
25,0
23,0
27,0
31,2
31,7
33,1
33,1
36,3
39,1
73,7
46,5
47,5
36,0
55,0
44,0
46,0
47,6
48,5
Saldo
61,2
97,9
195,3
275,0
171,8
9,7
20,7
29,4
38,1
16,2
52,0
62,0
65,1
39,1
70,3
102,7
62,9
51,2
51,6
50,8
18,2
65,1
133,2
3,2
5,7
7,3
8,6
23,8
19,6
23,2
20,7
18,1
26,2
22,4
16,5
9,7
14,7
14,7
20,6
24,5
25,2
24,7
39,7
38,3
28,0
22,3
12,6
11,3
17,1
22,8
17,6
20,2
13,8
16,6
18,5
15,7
-12,1
12,4
17,9
21,8
9,1
34,3
37,6
61,9
33,7
pantone 57
vo milioni SAD dolari
Izvoz
72,8
71,9
44,0
22,4
50,3
14,8
14,1
23,4
19,6
7,5
11,9
15,5
9,1
6,5
6,5
5,8
3,6
50,3
9,7
13,8
20,6
3,1
2,0
2,0
1,8
2,6
3,5
4,4
4,0
6,0
4,5
5,0
4,1
3,0
2,0
2,7
2,4
1,4
1,5
2,9
2,1
2,0
2,1
1,7
2,0
1,2
0,4
0,6
1,0
4,6
2,4
4,4
2,9
5,5
3,5
4,8
7,7
1,0
11,9
0,8
1,1
1,2
1,0
0,5
0,5
SAD
Uvoz
56,2
47,7
45,0
41,0
76,7
13,4
11,6
11,1
11,6
13,7
12,2
9,0
10,1
8,7
11,3
9,6
11,4
76,7
22,1
18,5
19,6
20,3
21,1
21,1
5,7
3,5
4,2
3,7
4,3
3,0
3,0
3,0
2,7
3,7
3,7
3,5
2,0
3,2
2,4
5,1
3,8
3,4
3,2
3,0
4,1
3,0
4,3
4,2
3,8
8,5
6,7
5,2
10,2
6,9
3,0
8,6
6,1
6,7
6,8
6,0
8,0
6,0
6,0
6,5
8,4
Saldo
16,6
24,2
-1,0
-18,6
-26,4
1,4
2,5
12,3
8,0
-6,2
-0,3
6,5
-1,0
-2,2
-4,8
-3,8
-7,8
-26,4
-12,4
-4,7
1,0
-17,2
-19,1
-19,1
-3,9
-0,9
-0,7
0,7
-0,3
3,0
1,5
2,0
1,4
-0,7
-1,7
-0,8
0,4
-1,8
-0,9
-2,2
-1,7
-1,4
-1,1
-1,3
-2,1
-1,8
-3,9
-3,6
-2,8
-3,9
-4,3
-0,8
-7,3
-1,4
0,5
-3,8
1,6
-5,7
5,1
-5,5
-7,4
-4,4
-5,2
-6,0
-7,9
Izvoz
95,4
134,4
169,5
236,8
338,9
24,5
29,1
38,5
42,3
43,6
39,9
45,7
40,3
52,6
56,2
63,0
65,0
338,9
102,1
72,9
94,3
74,6
73,9
73,9
13,8
17,5
10,3
16,9
12,7
20,4
10,8
14,5
14,8
12,8
12,7
14,7
17,4
20,5
19,9
19,0
17,3
21,8
13,7
27,5
22,5
18,2
24,3
25,4
17,1
27,1
35,0
27,2
39,9
32,4
24,7
15,8
29,5
33,2
31,6
22,4
25,4
26,9
22,0
24,1
27,8
Italija
Uvoz
122,5
163,6
185,2
226,8
298,9
26,3
45,4
43,0
48,9
37,2
47,6
48,3
52,1
41,1
61,5
57,4
66,8
298,9
87,3
65,0
93,8
75,0
115,8
115,8
10,2
17,4
7,9
20,2
19,5
18,6
14,8
14,9
16,8
15,0
20,3
10,7
13,8
16,6
14,6
21,9
25,0
26,3
15,4
15,7
22,7
18,6
25,5
16,9
16,6
19,3
28,7
28,0
30,6
28,4
18,0
18,6
29,3
31,4
33,1
18,0
26,0
31,0
35,0
36,1
44,4
Saldo
-27,1
-29,2
-15,7
10,0
40,0
-1,8
-16,3
-4,5
-6,6
6,4
-7,7
-2,6
-11,8
11,5
-5,3
5,6
-1,8
40,0
14,8
7,9
0,5
-0,4
-41,9
-41,9
3,6
0,1
2,4
-3,3
-6,8
1,8
-4,0
-0,4
-2,0
-2,2
-7,6
4,0
3,6
3,9
5,3
-2,9
-7,7
-4,5
-1,7
11,8
-0,2
-0,4
-1,2
8,5
0,5
7,8
6,3
-0,8
9,3
4,0
6,7
-2,8
0,2
1,8
-1,5
4,3
-0,8
-3,8
-13,3
-12,0
-16,6
Izvoz
179,8
228,8
312,9
361,2
418,5
52,7
55,1
54,6
66,4
74,2
80,8
81,1
76,8
60,1
98,6
120,0
82,5
418,5
110,8
95,4
116,3
124,3
166,6
166,6
26,8
27,2
31,8
23,9
25,1
34,4
19,9
26,8
27,7
25,5
23,6
16,1
18,2
25,8
24,9
35,1
38,6
38,3
38,5
43,2
33,0
25,2
24,3
27,6
29,9
38,5
35,0
37,9
37,9
32,5
24,1
38,8
45,5
42,4
28,4
34,9
47,7
41,7
51,6
58,2
56,8
57
Grcija
Uvoz
300,2
277,9
296,8
319,9
412,1
59,4
73,6
69,9
75,0
66,3
79,2
72,2
79,1
62,5
90,4
75,4
91,6
412,1
104,3
101,6
110,3
110,8
140,6
140,6
21,0
26,7
29,7
25,3
24,2
27,2
19,8
25,2
23,7
25,8
29,6
17,3
18,9
26,3
25,9
29,6
34,9
29,0
20,8
25,6
30,2
30,4
31,0
26,9
30,7
38,3
33,6
35,4
35,3
38,1
26,7
36,8
35,5
37,7
37,1
36,0
36,0
39,0
44,0
50,2
45,9
Saldo
-120,4
-49,1
16,1
41,3
6,4
-6,7
-18,5
-15,3
-8,6
7,9
1,6
8,9
-2,3
-2,4
8,2
44,6
-9,1
6,4
6,5
-6,2
6,0
13,5
26,0
26,0
5,8
0,5
2,1
-1,4
0,9
7,2
0,1
1,6
4,0
-0,3
-6,0
-1,2
-0,7
-0,5
-1,0
5,5
3,7
9,3
17,7
17,6
2,8
-5,2
-6,7
0,7
-0,8
0,2
1,4
2,5
2,6
-5,6
-2,6
2,0
10,0
4,7
-8,7
-0,6
11,9
2,3
7,1
8,0
10,9
Izvoz
13,7
19,7
21,4
25,5
23,4
3,9
4,7
5,5
5,6
5,3
5,1
5,3
5,7
6,0
6,4
8,3
4,8
23,4
5,3
6,8
6,5
5,7
7,8
7,8
1,7
2,6
1,5
1,9
1,7
1,7
1,9
1,7
1,7
1,6
2,4
1,8
2,2
2,0
1,8
2,2
2,4
3,3
2,6
2,4
2,2
1,5
1,1
1,4
1,9
1,5
1,6
1,6
2,1
2,4
2,8
1,6
2,2
1,9
2,4
1,4
1,7
2,6
2,7
2,4
2,7
Rusija
Uvoz
177,8
265,4
418,6
569,5
632,9
63,1
47,9
74,5
79,9
77,4
99,9
113,0
128,3
137,5
98,6
150,5
182,9
632,9
95,3
170,3
210,0
272,1
270,4
270,4
23,4
28,1
33,5
22,4
44,0
28,9
37,4
46,7
53,4
40,3
34,6
47,3
39,6
50,6
33,4
27,1
38,1
48,1
52,9
49,5
40,5
63,2
79,2
48,6
53,5
55,2
46,4
18,4
30,5
64,9
45,4
60,0
58,6
66,5
84,9
91,0
98,0
83,0
87,0
83,2
99,9
Saldo
-164,1
-245,7
-397,2
-544,0
-609,5
-59,2
-43,2
-69,0
-74,3
-72,1
-94,8
-107,7
-122,6
-131,5
-92,2
-142,2
-178,1
-609,5
-90,0
-163,5
-203,5
-266,3
-262,6
-262,6
-21,7
-25,5
-32,0
-20,5
-42,3
-27,2
-35,5
-45,0
-51,7
-38,7
-32,2
-45,5
-37,4
-48,6
-31,6
-24,9
-35,7
-44,8
-50,3
-47,1
-38,3
-61,7
-78,1
-47,2
-51,6
-53,7
-44,8
-16,8
-28,4
-62,5
-42,6
-58,4
-56,4
-64,6
-82,5
-89,6
-96,1
-80,7
-84,6
-80,8
-97,2
2003
2004
2005
2006
2007
2004
2005
2006
2007
2008
2005
2006
2007
2008
K1
K2
K3
K4
K1
K2
K3
K4
K1
K2
K3
K4
K1
K2
K3
K4
K1
K2
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
Tabela 6: PLATEN BILANS NA REPUBLIKA MAKEDONIJA 1, 3
2004
I
ll
lll
IV
V
2007
I
II
III
K1/2008
IV
V
-56,39
-4,01
9,51
53,97
59,46
1,12
63,41
-248,10
-49,34
-109,88
-116,54
-275,76
-106,28
-88,36
-470,4
-1.138,97 -1.063,03 -1.284,99
-105,36
-97,31
-73,18
-275,86
-112,74
-75,88
-1.626,99
-169,11
-193,44
-193,07
-555,61
-221,08 -218,37
-995,1
917,31
-452,82
1.674,85
2005
-157,91
2.040,58
2006
K1/2007
2.396,26
208,32
229,56
294,72
732,59
270,76
286,52
3.349,49
267,51
316,80
333,01
-2.813,82 -3.103,61 -3.681,24
-313,68
-326,87
-367,90
-1.008,45
-383,50
-362,41
-4.976,49
-436,61
-510,23
-526,08 -1.472,92
359,82
I-V 2008
402,85
1.680,0
-580,90 -621,22
-2.675,0
-54,37
-33,64
28,25
-2,54
1,27
-0,13
-1,39
1,69
-0,75
34,98
12,91
-8,01
-6,11
-1,21
-3,98
-0,75
-39,19
-113,46
-36,65
14,88
12,78
15,97
43,63
-8,60
19,18
-35,81
18,00
4,76
-5,03
17,72
0,14
-9,38
8,5
-25,67
-25,93
-24,34
-0,28
-2,26
-0,12
-2,65
-2,01
0,17
-25,29
0,36
-3,13
-8,07
-10,84
-8,97
-13,26
-33,1
779,71
1.052,21
1.237,00
89,01
92,77
111,30
293,08
120,76
120,87
1.379,73
88,86
86,81
87,68
263,35
118,64
140,14
522,1
70,09
65,45
73,75
4,13
1,93
5,22
11,27
7,22
8,00
30,47
0,76
6,55
4,22
11,53
6,42
10,31
28,3
709,62
986,76
1.163,25
84,88
90,84
106,09
281,81
113,54
112,86
1.349,26
88,10
80,26
83,46
251,82
112,23
129,83
493,9
KAPITALNA I FINANSISKA SMETKA
434,05
165,47
48,54
2,81
-13,93
-50,54
-61,66
0,60
-56,75
276,71
53,82
112,81
109,85
276,49
115,19
77,01
468,7
Kapitalna smetka, neto
Kapitalni transferi, neto
Oficijalni
Drugi
Steknuvawe/raspolagawe so
nefinansiski sredstva
Finansiska smetka, neto
Direktni investicii, neto
Portfolio investicii, neto
Drugi investicii, neto
Trgovski krediti, neto
Zaemi, neto
Valuti i depoziti, neto
od koi: monetarna vlast, neto
komercijalni banki, neto
naselenie, neto
Drugi, neto
Bruto oficijalni rezervi
("-# zna~i zgolemuvawe)4
GRE[KI I PROPUSTI
-4,62
-2,02
-1,11
-1,61
0,12
-0,21
-1,70
0,76
0,42
1,70
-0,48
-0,44
-0,56
-1,49
1,35
0,28
0,1
-4,62
-2,02
-1,11
-1,61
0,12
-0,21
-1,70
0,76
0,42
-1,61
-0,48
-0,44
-0,56
-1,48
1,35
0,28
0,2
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,0
-4,62
-2,02
-1,11
-1,61
0,12
-0,21
-1,70
0,76
0,42
-1,61
-0,48
-0,44
-0,56
-1,48
1,35
0,28
0,2
Uslugi, neto
Dohod, neto5
od koj: kamata, neto
Tekovni transferi, neto
Oficijalni
Privatni
-5,9
58
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
3,32
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,0
438,68
167,49
49,66
4,42
-14,06
-50,33
-59,96
-0,16
-57,18
275,01
54,30
113,25
110,42
277,98
113,84
76,73
468,5
321,87
94,23
423,96
3,39
8,66
9,57
21,62
58,61
27,40
320,75
57,02
102,88
43,62
203,53
48,66
103,17
355,4
12,54
237,87
92,87
15,96
-10,09
21,17
27,04
35,10
22,69
150,72
-1,37
-5,03
-6,17
-12,57
-6,93
-6,45
-25,9
123,74
250,45
-91,36
-49,76
-28,66
-36,27
-114,68
-29,65
-93,82
-53,44
-10,95
32,67
52,34
74,06
41,82
0,19
116,1
90,42
131,50
5,18
-3,90
8,95
-50,02
-44,97
6,33
-76,52
-39,64
-8,20
2,19
-7,58
-13,59
39,51
-0,31
25,6
8,72
123,13
-20,42
-54,99
-20,68
21,09
-54,58
-31,31
-19,80
-137,70
-7,21
-1,74
-16,55
-25,49
3,57
-42,87
-64,8
81,9
-3,71
-24,21
-103,75
7,63
-18,79
-10,85
-22,01
-13,86
-1,23
12,47
-6,09
28,78
71,02
93,71
-12,97
1,19
26,44
0,77
-3,26
0,00
-0,02
-0,02
-0,03
-0,02
-0,02
-0,22
10,55
-0,05
4,99
15,49
0,00
9,36
24,9
-105,07
26,61
-15,58
4,80
-10,78
1,09
-4,88
-1,53
6,08
98,23
-13,81
28,53
58,64
73,35
-13,30
-1,54
58,5
75,06
-52,10
-84,90
2,83
-8,00
-11,93
-17,10
-12,31
-7,29
-85,55
-2,82
0,30
7,40
4,87
0,33
-6,63
-1,4
28,32
20,04
27,63
1,50
1,85
3,52
6,87
9,19
3,73
111,42
10,55
3,43
5,45
19,43
11,72
42,18
73,3
-19,47
-415,07
-375,82
34,83
16,04
-44,80
6,06
-64,22
-13,45
-143,01
9,59
-17,27
20,62
12,95
30,28
-20,18
23,1
18,77
-7,55
7,84
1,20
4,43
-3,43
2,20
-1,72
-6,66
-28,61
-4,48
-2,93
6,69
-0,73
-8,90
11,34
1,7
1/ Prethodni podatoci.
2/ Uvozot e prika`an na f.o.b. paritet soglasno V izdanie na prira~nikot za platen bilans od MMF. Presmetkata na c.i.f. - f.o.b. faktorot kako procent od uvozot c.i.f. po godini iznesuva: 1993-20%, 1994-20%. 1995-20%,1996-14%,1997-10%,1998-5,02%,1999-4,86%,
2000-3,9%, 2001-4,2%, 2002-3,8%, 2003-4,06%, 2004, 2005 i 2006-4,14%.
Za 2006 godina napraveno e i vremensko prilagoduvawe za uvozot na elektri~na energija.
3/ Bez monetarno zlato i kursni razliki ; Dobienite sredstva od sukcesijata na porane{nata SFRJ vo juni 2001 godna vo iznos od 23,9 milioni USD dolari, vo maj 2003 godina vo iznos od 17,8 milioni USD dolari i vo 2005 godina vo iznos od 14,9 milioni USD dolari, ne se platno
bilansna transakcija zaradi {to istite se vklu~eni samo vo sostojbite na deviznite rezervi, a ne i vo promenite.
pantone 58
TEKOVNI TRANSAKCII
Stoki, neto
Izvoz, f.o.b.
Uvoz, f.o.b.2
(vo milioni SAD dolari)
pantone 59
Tabela 7: FUNKCIONALNA KLASIFIKACIJA NA RASHODITE NA CENTRALNIOT BUXET
Buxet 2005
Buxet 2006
Buxet 2005
vo milioni denari
VKUPNO
Op{ti javni uslugi
Raboti vo vrska so odbranata i uslugi
Javen red i bezbednost
Ekonomski raboti
Za{tita na okolinata
Komunalen razvoj
Zdravstvo
Rekreativni i kulturni aktivnosti i uslugi
Obrazovanie
Socijalna za{tita i socijalna sigurnost
66.327
5.885
5.885
8.398
15.877
368
858
613
1.471
9.869
17.103
91.868
13.609
6.130
9.902
23.846
615
3.555
1.165
1.968
13.363
17.716
Buxet 2006
Buxet 2005
struktura
100,0
8,9
8,9
12,7
23,9
0,6
1,3
0,9
2,2
14,9
25,8
Buxet 2006
% od BDP
100,0
14,8
6,7
10,8
26,0
0,7
3,9
1,3
2,1
14,5
19,3
23,9
2,1
2,1
3,0
5,7
0,1
0,3
0,2
0,5
3,6
6,2
31,3
4,6
2,1
3,4
8,1
0,2
1,2
0,4
0,7
4,6
6,0
Zabele{ka: Funkcionalnata klasifikacija na rashodite na Centralniot buxet e podgotvena spored me|unarodnite standardi
Grafik 5: FUNKCIONALNA KLASIFIKACIJA NA RASHODITE 2008 GODINA
(vo milioni denari)
Socijalna za{tita i
socijalna sigurnost
17.592
Op{ti javni uslugi
17.257
Raboti vo vrska so
odbranata i uslugi
8.099
Obrazovanie
20.523
Javen red i
bezbednost
12.204
Rekreativni i kulturni
aktivnosti i uslugi
2.564
Zdravstvo
2.020
Komunalen razvoj
3.316
Ekonomski raboti
18.771
Za{tita na
okolinata
427
59
pantone 60
Tabela 8: BUXET NA REPUBLIKA MAKEDONIJA (Centralen buxet i buxeti na fondovi)
Vkupno 2006 Buxet 2007 Reb. Bux. 2007 Vtor R. B. 2007
I
II
III
K1 2007
IV
V
VI
K2 2007
104.101
108.634
114.400
116.118
8.721
7.650
10.074
26.445
9.574
9.075
9.233
27.882
90.598
92.824
96.738
98.270
7.807
6.734
8.937
23.478
8.447
7.889
8.312
10.825
199
211
211
211
11
30
18
59
13
16
16
45
59.575
61.511
65.202
66.734
5.580
3.986
6.189
15.755
5.754
5.280
5.480
16.514
Personalen danok na dohod
8.414
7.471
8.046
8.320
624
589
631
1.844
665
655
686
2.006
Danok na dobivka
4.708
3.704
5.318
5.721
252
397
1.386
2.035
407
405
425
1.237
DDV
27.259
30.390
30.996
31.841
2.940
1.756
2.410
7.106
3.116
2.510
2.524
8.150
Akcizi
VKUPNI PRIHODI
Dano~ni prihodi i pridonesi
Dano~ni prihodi (Smetka za sopstveni prihodi)
Danoci
12.174
12.627
12.955
13.200
1.091
786
903
2.780
1.002
1.049
1.183
3.234
Uvozni dava~ki
7.712
5.519
5.887
5.652
417
378
707
1.502
399
498
483
1.380
Drugi danoci
1.213
1.800
2.000
2.000
256
80
152
488
165
163
179
507
30.825
31.102
31.325
31.325
2.216
2.718
2.730
7.664
2.680
2.593
2.816
8.089
5.219
Pridonesi
19.948
20.671
20.878
20.878
1.443
1.769
1.759
4.971
1.726
1.667
1.826
Agencija za vrabotuvawe
1.370
1.390
1.390
1.390
89
128
126
343
120
118
126
364
Fond za zdravstvo
9.507
9.041
9.057
9.057
684
821
845
2.350
834
808
864
2.506
10.480
13.755
15.282
15.445
775
798
948
2.521
996
1.056
792
2.844
5.503
6.471
7.055
7.198
446
470
585
1.501
612
434
409
1.455
823
2.370
3.673
3.693
23
44
5
72
57
292
19
368
1.493
1.500
1.500
1.500
129
137
153
419
122
128
134
384
Participacija za zdravstveni uslugi
243
452
472
472
25
18
27
70
26
20
32
78
Drugi administrativni taksi
220
300
300
300
24
20
28
72
21
25
22
68
Drugi nedano~ni prihodi
619
677
672
672
29
25
24
78
23
15
34
72
1.581
1.680
1.610
1.610
99
84
126
309
135
142
142
419
Fond za PIOM
Nedano~ni prihodi
Nedano~ni prihodi (Smetka za sopstveni prihodi)
Profit od javni finansiski institucii
Administrativni taksi
Nadomestoci za Fondot za pati{ta
948
550
564
564
75
43
49
167
51
58
42
151
1.423
1.505
1.796
1.819
44
75
140
259
56
63
81
200
560
0
20
20
20
0
0
20
24
9
6
39
VKUPNI RASHODI
105.759
112.027
117.896
119.615
6.855
7.907
9.382
24.144
8.081
8.561
9.326
25.968
Tekovni tro{oci
24.296
Kapitalni prihodi
Stranski donacii
Prihod od otplata na zaemi
96.524
100.098
103.024
105.307
6.522
7.645
8.871
23.038
7.689
8.018
8.589
Plati i nadomestoci
23.421
24.852
25.175
24.335
1.981
1.995
2.049
6.025
2.018
2.044
2.050
6.112
Stoki i uslugi
12.903
14.833
16.714
17.166
841
904
994
2.739
965
966
1.143
3.074
Transferi
56.675
57.279
58.382
61.053
3.471
4.574
5.670
13.715
4.359
4.876
5.000
14.235
781
633
912
934
76
54
61
191
63
41
60
164
Socijalni transferi
48.830
50.987
50.433
50.468
3.265
4.228
4.843
12.336
3.697
4.269
4.483
12.449
Fond za PIOM
6.968
Transferi (smetka za sopstveni prihodi)
26.734
28.865
28.532
28.532
2.232
2.283
2.365
6.880
2.315
2.318
2.335
Agencija za vrabotuvawe
2.117
2.058
1.756
1.748
142
138
137
417
153
140
144
437
Socijalna pomo{
4.097
4.131
4.136
4.152
84
581
361
1.026
334
325
217
876
Strukturni reformi
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Reformi na javnata administracija
0
4
4
4
0
0
0
0
0
0
0
0
15.879
15.929
16.005
16.032
807
1.226
1.980
4.013
895
1.486
1.787
4.168
6.996
5.601
6.971
9.585
130
282
759
1.171
596
557
450
1.603
70
58
66
66
0
10
7
17
3
9
7
19
3.137
2.965
2.753
2.753
229
172
158
559
347
132
396
875
Kamati po doma{en dolg
1.082
1.337
982
982
20
25
49
94
231
41
183
455
Kamati po nadvore{en dolg
2.055
1.628
1.771
1.771
209
147
109
465
116
91
213
420
Zdravstvena za{tita
Drugi transferi
Tro{oci za begalci
Kamatni pla}awa
387
169
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
9.235
11.929
14.872
14.308
333
262
511
1.106
392
543
737
1.672
Buxetsko saldo
-1.749
-3.393
-3.496
-3.497
1.866
-257
692
2.301
1.493
514
-93
1.914
Finansirawe
1.739
3.393
3.496
3.497
-1.866
257
-692
-2.301
-1.493
-514
93
-1.914
18.080
14.791
22.239
23.540
918
1.716
405
3.039
2.677
-460
6.727
8.944
17.774
750
3.241
3.241
53
0
609
662
0
0
0
0
Stranski zaemi
1.673
3.477
3.571
3.571
31
135
107
273
193
104
78
375
Depoziti
-5.890
7.014
13.877
15.178
963
1.479
-457
1.985
2.026
-564
7.041
8.503
Dr`avni zapisi
2.019
3.500
1.500
1.500
-129
102
145
118
458
0
-400
58
Proda`ba na akcii
2.459
50
50
50
0
0
1
1
0
0
8
8
16.331
11.398
18.743
20.043
2.784
1.459
1.097
5.340
4.170
54
6.634
10.858
16.331
11.398
18.743
20.043
2.784
1.459
1.097
5.340
4.170
54
6.634
10.858
10.944
6.461
12.842
12.842
2.784
1.459
1.097
5.340
1.177
54
5.790
7.021
5.387
4.937
5.901
7.201
0
0
0
0
2.993
0
844
3.837
Garancii
Kapitalni tro{oci
Priliv
Prihodi od privatizacija
Odliv
Otplata na glavnica
Nadvore{en dolg
Doma{en dolg
60
pantone 61
VII
VIII
IX
K3
X
XI
11.972
XII
K4
Vk. 2007 Bux. 2008 R. B. 2008
10.825
12.164
9.610
32.599
9.382
8.624
8.580
26.586 10.776
19
21
6
46
53
21
6.496
5.916
5.870
18.282
7.989
5.887
759
699
762
2.220
748
966
1.109
2.823
8.893
8.331
424
403
451
1.278
430
449
469
1.348
5.898
5.254
3.381
2.866
2.721
8.968
4.391
2.549
1.798
1.335
1.297
1.156
3.788
1.188
1.235
1.040
417
451
535
1.403
952
490
472
1.914
6.199
7.420
7.420
180
200
245
625
280
198
200
678
2.298
2.174
2.867
2.687
2.704
8.258
2.734
3.188
3.524
1.842
1.793
1.809
5.444
1.819
2.130
2.353
127
122
123
372
126
155
163
444
1.523
1.457
1.650
898
772
772
2.442
789
903
1.008
2.700
9.998
9.234
1.131
3.443
943
5.517
1.042
1.069
969
3.080 13.962
576
231
479
1.286
619
560
491
1.670
5.912
9.934
9.637
121
2.889
22
3.032
19
20
21
60
3.532
3.420
134
118
154
406
161
162
151
474
1.683
0
31
50
81
55
53
30
138
21
22
24
67
34
38
45
117
I
10.379 10.332 32.683 119.609 128.739 144.705 10.011
9.096
III
K1 2008
IV
V
VI
K2
Vk. 2008
9.561
13.567
33.139 10.834 10.513 10.367 31.714
64.853
8.816
8.440
10.748
28.004
9.564
56.139
410
37
68
30
135
11
73.669 80.639
6.309
5.152
7.585
19.046
6.403
8.900
654
710
711
2.075
699
617
818
2.134
9.000
431
564
1.828
2.823
780
692
603
2.075
4.898
8.738 32.962
36.305 38.661
3.529
2.231
3.097
8.857
3.262
3.061 2.822
9.145
18.002
3.463 13.265
14.185 14.358
1.121
965
1.205
3.291
955
1.155 1.279
3.389
6.680
324
463
533
1.320
521
530
624
1.675
2.995
2.300
250
219
211
680
186
216
186
588
1.268
9.446 33.457
33.217 37.754
2.470
3.220
3.133
8.823
3.150
2.955 2.993
9.098
17.921
6.302 21.936
22.526 24.954
1.674
2.173
2.109
5.956
2.105
1.957 1.992
6.054
12.010
89
185
142
416
145
140
140
425
841
11.150
707
862
882
2.451
900
858
861
2.619
5.070
18.763 22.278
948
988
2.615
4.551
1.066
1.107
860
3.033
7.584
479
532
871
1.882
607
556
380
1.543
3.425
5.284
22
14
1.302
1.338
15
15
16
46
1.384
1.700
2.100
155
165
152
472
139
152
161
452
924
367
401
500
30
46
45
121
44
40
35
119
240
324
300
520
38
40
43
121
52
48
43
143
264
8.635 28.507 103.219 107.287 118.803
23
II
97
247
5.088 18.964 69.515
401
9.232 9.339 28.135
6
14
31
166
6.271 6.332 19.006
38.052
4.209
124
8
88
220
31
100
26
157
527
1.205
2.404
75
48
23
146
34
107
37
178
324
155
144
126
425
123
136
205
464
1.617
1.803
1.833
149
143
179
471
175
189
188
552
1.023
197
50
54
301
82
68
628
778
1.397
695
1.299
155
67
118
340
122
69
89
280
620
100
47
33
180
72
99
96
267
906
1.994
2.225
40
65
86
191
56
102
79
237
428
15
0
0
15
0
47
4
51
125
0
100
52
1
0
53
26
3
0
29
82
9.424
7.873
9.079
26.376 10.373
8.384 10.468
10.068
28.920 10.224 10.748 10.544 31.516
60.436
8.174
7.505
8.316
23.995
9.530
9.918 12.918 32.366 103.695 112.846 123.409
8.023
9.274
9.023
26.320
9.413
9.596 9.004 28.013
54.333
2.049
1.846
2.045
5.940
1.820
1.847
1.863
5.530 23.607
23.204 22.979
1.723
1.727
1.771
5.221
1.664
1.663 1.644
4.971
10.192
1.203
833
1.102
3.138
1.328
1.444
3.090
5.862 14.813
18.696 21.493
750
1.194
1.222
3.166
1.418
1.460 1.198
4.076
7.242
4.772
4.713
5.060
14.545
6.039
6.480
7.387 19.906 62.401
68.637 76.225
5.454
6.247
5.813
17.514
6.066
6.337 5.881 18.284
35.798
11.580 18.995 40.948 117.436 134.281 150.371
39
27
40
106
63
48
1.530
46
136
138
320
204
452
772
4.193
4.258
4.318
12.769
4.239
4.521
3.677 12.437 49.991
65
176
637
52.935 57.595
4.356
4.821
4.561
13.738
4.671
4.657 4.579 13.907
27.645
2.342
2.330
2.394
7.066
2.380
2.423
2.468
30.798 33.618
2.388
2.674
2.730
7.792
2.750
2.721 2.692
15.955
140
139
132
411
127
132
130
389
1.654
1.733
1.782
123
123
122
368
145
130
132
407
775
360
368
390
1.118
353
331
343
1.027
4.047
4.140
4.053
310
323
371
1.004
341
341
340
1.022
2.026
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1.351
1.421
1.402
4.174
1.379
1.635
736
3.750 16.105
16.264 18.142
1.535
1.701
1.338
4.574
1.435
1.465 1.415
4.315
8.889
536
423
699
1.658
1.728
1.903
3.636
7.267
11.699
14.671 17.030
1.052
1.281
1.106
3.439
1.185
1.540 1.186
3.911
7.350
4
5
3
12
9
8
9
26
74
70
70
0
9
8
17
6
4
4
14
31
150
113
109
372
343
147
578
1.068
2.874
2.309
2.712
96
106
217
419
265
136
281
682
1.101
70
15
41
126
236
54
88
378
1.053
951
958
18
34
88
140
160
37
211
408
548
80
98
68
246
107
93
490
690
1.821
1.358
1.754
78
72
129
279
105
99
70
274
553
0
0
0
0
0
0
0
1.152 1.540
3.503
6.103
7.271 28.185
961
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1.250
368
763
2.381
843
1.662
6.077
8.582 13.741
21.435 26.962
361
1.194
1.045
2.600
811
136
112
8.163
1.401
4.291
531
6.223
1.599
-1.201
-8.663
-8.265
2.173
-5.542
-5.666
1.627
-907
3.499
4.219
610
-235
-177
198
4.417
-1.401
-4.291
-531
-6.223
-1.599
1.201
8.663
8.265
-2.173
5.542
5.666 -1.627
907
-3.499
-4.219
-610
235
177
-198
-4.417
-1.111
-3.751
-368
-5.230
889
12.525 12.747 -1.504
970
-3.162
-3.696
1.155
572 1.238
2.965
-731
0
0
0
0
0
0
0
0
662
150
3.312
44
617
0
661
0
0
0
0
661
547
125
132
804
144
259
1.788
2.191
3.643
4.945
5.463
75
138
142
355
99
299
188
586
941
-1.269
-3.726
147
-4.848
985
355
8.474
9.814 15.454
3.380
1.197 -2.550
566
-3.126
-5.110
1.302
298 1.183
2.783
-2.327
-389
-196
-647
-1.232
-240
784
-14
530
-526
4.000
2.750
927
-353
-195
379
-304
-25
-146
-475
-96
0
46
0
46
0
0
7
7
62
50
25
0
2
17
19
58
0
13
71
90
290
540
163
993
2.488
197
1.592
4.277 21.468
6.983
7.081
123
63
337
523
1.765
337 1.061
3.163
3.686
290
540
163
993
2.488
197
1.592
4.277 21.468
6.983
7.081
123
63
337
523
1.765
337 1.061
3.163
3.686
159
540
163
862
797
97
83
977 14.200
1.749
1.974
123
63
206
392
205
131
0
0
131
1.691
100
1.509
5.234
5.107
0
0
131
131
1.560
1.398 10.255 12.542 19.295
3.300
7.268
61
87
26
318
710
250 1.035
2.845
2.976
pantone 62
TABELA 9. FOND ZA PENZISKO I INVALIDSKO OSIGURUVAWE
Vid na prihodite / rashodite
2001
2002
2003
Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno
PRIHODI
Pridones od plati
Pridones od dohodot
Prihodi od Buxetot na Republikata
Prihodi od privaten sektor
Prihodi od individualni zemjodelci
Prihodi od akcizi
Pridones od Agencijata za vrabotuvawe za nevraboteni lica
Drugi prihodi
Prihodi od dividendi i od proda`ba na hartii od vrednost
Preneseni prihodi od prethodna godina
RASHODI
Penzii
Redovni penzii
Voeni penzii
Zemjodelski penzii
Retroaktivna isplata na 8%
Predvremeno penzionirawe spored Zakonot od 2000 godina
Predvremeno penzionirawe spored Zakonot od 2001 godina
Predvremeno penzionirawe spored Zakonot od 2004 godina
Razlika za Ministerstvo za vnatre{ni raboti
Tranzicioni tro{oci
Nadomestok za telesno o{tetuvawe
Nadomestoci od invalidsko osiguruvawe
Vrabotuvawe i internatsko smestuvawe na deca invalidi
Pridones za zdravstvena za{tita
Nadomestok na stru~nata slu`ba
Drugi rashodi
Kapitalni sredstva
RAZLIKA
Deficit / Suficit
2004
2005
(vo milioni denari)
2006
Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno
2007
jan.-jun.
2007
2008
Izvr{eno jan.-jun.
24.289
25.811
28.191
28.983
28.878
31.467
16.306
34.028
17.852
15.671
15.784
16.882
17.204
17.484
19.369
9.909
21.340
11.711
331
283
307
383
388
303
145
299
159
5.744
6.961
7.741
8.486
8.291
9.385
5.282
10.390
4.969
377
409
394
412
390
244
123
269
129
41
61
71
41
39
33
13
28
11
716
688
677
661
659
661
313
682
333
1.126
1.404
1.536
1.719
1.550
1.230
454
861
399
73
29
65
57
59
219
66
152
138
209
192
42
21
18
23
1
7
3
0
0
476
0
0
0
0
0
0
24.697
25.889
27.740
29.132
29.015
31.204
16.088
32.773
18.419
21.278
22.255
24.008
25.121
24.969
25.410
12.997
26.308
14.795
19.041
19.982
21.667
22.824
23.335
24.272
12.462
25.304
14.293
514
518
499
509
479
455
224
442
231
297
262
234
217
178
154
66
130
64
1.167
1.136
1.131
1.027
455
0
0
0
0
112
103
121
88
90
70
30
60
35
148
254
262
247
240
178
60
60
0
91
115
70
143
88
166
85
169
84
1.325
851
1.877
1.160
72
83
80
82
82
82
41
83
42
91
76
98
97
110
138
82
162
15
7
9
6
6
6
4
1
1
6
2.805
2.934
3.184
3.349
3.416
3.582
1.842
3.720
2.098
153
165
172
170
172
208
114
240
127
254
222
192
257
190
258
149
340
163
37
145
0
50
70
196
11
42
13
-408
-78
451
-149
-137
263
218
1.255
-567
Izvor: Interni podatoci na Ministerstvoto za finansii
62
pantone 63
TABELA 10. FOND ZA ZDRAVSTVENO OSIGURUVAWE
Vid na prihodite / rashodite
2001
2002
2003
Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno
PRIHODI
Pridonesi
Pridonesi od Penziskiot Fond
Pridonesi od Agencijata za vrabotuvawe
Pridonesi od Ministerstvoto za trud
Drugi prihodi
Sredstva od Buxetot na RM za zadol`itelno
zdravstveno osiguruvawe
Prihodi od kofinansirawe
Prenesen vi{ok od prethodnata godina
RASHODI
Ambulantni tro{oci
Bolni~ko lekuvawe
Tro{oci po programi
Lekovi
Zabna za{tita
Ortopedski tro{oci
Lekuvawe vo stranstvo
Drug vid lekuvawe (nadomestoci)
Administracija
Oprema i odr`uvawe
Drugi tro{oci
Krediti i kamati
RAZLIKA
Deficit/suficit
2004
2005
(vo milioni denari)
2006
Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno
2007
jan.-jun.
2007
2008
Izvr{eno jan.-jun.
12.295
13.656
14.698
14.886
15.083
15.669
8.473
17.271
9.089
7.528
7.823
8.418
8.762
8.982
9.447
4.856
9.998
5.070
2.616
3.075
3.184
3.349
3.417
3.584
1.842
3.718
2.098
1.554
1.763
1.849
1.998
2.062
2.145
1.162
2.144
974
48
54
64
41
64
67
36
66
38
70
734
1.064
676
79
97
27
67
10
166
111
29
60
479
43
402
911
659
286
148
367
240
313
96
91
1
0
0
0
0
0
12.205
13.611
14.678
14.722
15.206
16.280
8.352
16.489
9.090
2.505
4.430
5.132
5.959
7.129
14.282
7.442
14.681
7.989
5.919
4.929
5.038
5.098
6.311
0
0
0
0
306
123
21
0
0
0
0
0
0
1.555
1.305
1.868
2.006
0
0
0
0
0
522
521
630
0
0
0
0
0
0
104
111
134
150
280
171
219
120
201
90
144
221
117
151
185
34
79
82
769
832
968
941
1.062
1.135
585
1.144
714
268
360
309
254
276
396
157
305
188
44
656
219
23
106
63
14
79
13
48
23
32
27
0
0
0
0
0
71
154
90
17
0
0
0
0
0
90
45
21
164
-123
-611
121
782
-1
Izvor: Interni podatoci na Ministerstvoto za finansii
63
pantone 64
TABELA 11. AGENCIJA ZA VRABOTUVAWE
Vid na prihodite / rashodite
2001
2002
2003
Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno
4.827
PRIHODI
1.136
Prihodi od pridonesi
1.113
Pridones od plati
23
Pridones od rabotni lu|e koi samostojno vr{at dejnost
Pridones {to go uplatuvaat rabotnicite
0
na privremena rabota vo stranstvo
0
Pridones od prethodnata godina
3.677
Dotacii od Buxetot na Republikata
Za pokrivawe na deficitot na
3.170
Agencijata za vrabotuvawe
Za isplata na pari~en nadomest na vrabotenite od pretprijatijata koi
481
vo svoeto rabotewe iska`uvaat zaguba (zagubari)
26
Reforma na javnata administracija
26
Po drugi osnovi
13
Drugi prihodi
4.749
RASHODI
4.571
Rashodi za funkcijata
Sredstva za obezbeduvawe pari~en nadomestok
1.879
na nevraboteni lica
1.555
Pridonesi za zdravstveno osiguruvawe
1.138
Pridonesi za penzisko i invalidsko osiguruvawe
Sredstva za vrabotuvawe na invalidni lica
Isplata spored Zakon za pottiknuvawe na vrabotenosta
Nadomestok za prekvalifikacija
178
Rashodi za stru~nata slu`ba
116
Osnovni plati i naemnini
18
Nadomestoci
43
Stoki i ostanati uslugi
0
Kamatni pla}awa
2
Kapitalni tro{oci
RAZLIKA
78
Deficit / Suficit
(vo milioni denari)
2004
2005
2006
Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno
2007
jan.-jun.
2007
2008
Izvr{eno jan.-jun.
5.918
1.180
1.178
2
6.241
1.224
1.223
0
7.456
1.270
1.155
24
6.940
1.313
1.192
23
5.685
1.371
1.259
20
2.621
707
609
11
5.049
1.523
1.403
23
2.354
841
720
11
0
0
4.726
1
0
5.002
4
88
6.163
5
93
5.616
3
89
4.303
0
87
1.909
0
97
3.514
0
110
1.503
3.742
3.958
4.522
4.612
3.864
1.771
3.246
1.385
944
19
21
12
5.868
5.658
980
3
61
16
6.214
6.005
988
61
592
23
7.325
7.102
418
22
564
11
6.938
6.710
285
11
143
11
5.937
5.703
120
6
12
5
2.667
2.561
225
12
31
12
5.065
4.840
99
6
13
10
2.351
2.223
2.273
1.763
1.453
128
41
210
124
22
42
0
22
2.377
1.849
1.557
121
61
40
209
134
20
51
0
4
2.697
1.998
1.729
58
592
29
223
132
20
68
0
3
2.425
2.063
1.552
114
526
30
228
133
22
69
0
4
1.992
2.144
1.236
220
66
45
234
136
20
73
0
5
843
1.160
457
68
11
22
106
66
7
33
0
0
1.607
2.144
871
114
52
52
225
135
18
71
0
1
770
975
398
42
5
33
128
72
7
49
0
0
50
27
132
2
-252
-46
-16
3
Izvor: Interni podatoci na Ministerstvoto za finansii
64
pantone 65
TABELA 12. FOND ZA MAGISTRALNI I REGIONALNI PATI[TA
Vid na prihodite / rashodite
2001
2002
2003
Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno
PRIHODI
Prihodi od Buxet
Nadomestok za upotreba na pati{ta {to gi koristat
stranskite motorni vozila
Godi{en nadomestok za patni motorni vozila
{to podle`at na registracija
Nadomestok za upotreba na avtopat
Stranski kredit
Drugi prihodi
Grant
RASHODI
Investicii
Rashodi za studii, proektirawe, nadzor,
provizii i materijalni tro{oci
Odr`uvawe na pati{tata
Otplata na krediti
Sredstva za lokalni pati{ta
Ostanati tro{oci
Obvrski sprema Agencijata za sanacija na banki
RAZLIKA
Deficit / suficit
2004
2005
(vo milioni denari)
2006
Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno
2007
jan.-jun.
2007
2008
Izvr{eno jan.-jun.
4.012
3.434
3.668
3.299
3.031
2.975
1.299
3.288
2.046
1.655
1.305
1.603
1.610
1.320
1.350
550
1.649
990
73
87
82
77
90
102
48
100
24
704
761
797
853
842
790
402
831
363
636
375
381
728
741
743
687
278
686
1.098
862
418
9
0
0
0
0
0
21
2
39
9
36
46
21
22
33
87
36
1
0
0
0
0
0
0
4.013
3.420
3.661
3.889
3.389
3.525
1.346
4.236
2.351
1.756
1.250
1.107
1.753
1.405
1.630
655
2.206
1.568
286
289
205
156
164
148
107
291
131
926
900
1.063
1.081
1.013
1.032
337
987
334
299
304
424
242
254
274
113
243
0
596
528
666
611
508
431
134
499
318
0
0
46
45
45
10
0
10
0
150
149
150
0
0
0
0
0
0
-1
14
7
-590
-358
-550
-47
-948
-305
Izvor: Interni podatoci na Ministerstvoto za finansii
65
TABELA 13: BRUTO NADVORE[EN DOLG - sostojba
(vo milioni EUR)
31.12.2004
31.12.2005
31.03.2006
30.06.2006
30.09.2006
31.12.2006
31.03.2007
30.06.2007
30.09.2007
31.12.2007
31.03.2008
1.016,46
0,01
0,01
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
1.016,45
23,25
993,20
0,00
0,00
45,97
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
45,97
0,00
45,97
0,00
0,00
123,24
67,32
0,00
7,04
51,71
8,57
8,57
0,00
55,93
0,00
55,79
0,14
0,00
600,40
370,02
0,00
4,78
0,00
322,58
1.282,82
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
1.282,82
187,47
1.095,36
0,00
0,00
52,66
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
52,66
0,00
52,66
0,00
0,00
192,02
81,41
0,00
1,30
69,46
10,66
10,66
0,00
110,60
0,00
106,40
4,20
0,00
721,01
475,84
0,00
53,03
0,00
362,86
1.078,76
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
1.078,76
190,99
887,76
0,00
0,00
51,81
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
51,81
0,00
51,81
0,00
0,00
181,68
72,25
0,00
0,00
61,74
10,52
10,52
0,00
109,42
0,00
103,29
6,14
0,00
664,92
409,86
0,00
15,56
0,00
341,53
1.079,64
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
1.079,64
191,87
887,77
0,00
0,00
47,82
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
47,82
0,00
47,82
0,00
0,00
191,44
77,76
0,00
0,00
67,18
10,58
10,58
0,00
113,68
0,00
107,48
6,20
0,00
727,28
425,28
0,00
30,32
0,00
343,08
1.076,08
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
1.076,08
191,67
884,41
0,00
0,00
47,26
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
47,26
0,00
47,26
0,00
0,00
205,47
83,57
0,00
0,00
72,85
10,72
10,72
0,00
121,90
0,00
115,91
5,99
0,00
701,21
390,24
0,00
17,16
0,00
314,62
1.066,92
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
1.066,92
191,74
875,19
0,00
0,00
42,39
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
42,39
0,00
42,39
0,00
0,00
269,88
115,44
0,00
0,00
104,70
10,74
10,74
0,00
154,44
0,00
146,31
8,13
0,00
786,69
435,42
0,00
11,65
0,00
349,59
1.003,13
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
1.003,13
191,04
812,09
0,00
0,00
38,09
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
38,09
0,00
38,09
0,00
0,00
266,70
111,15
0,00
24,22
77,56
9,37
9,37
0,00
155,55
0,00
147,36
8,20
0,00
823,94
448,80
0,00
26,15
0,00
359,78
894,08
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
894,08
187,07
707,01
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
312,94
144,87
0,00
30,76
104,54
9,56
9,56
0,00
168,07
0,00
159,90
8,17
0,00
846,00
473,29
0,00
19,93
0,00
364,52
887,29
7,64
0,00
7,63
0,00
0,01
0,01
0,00
879,65
185,00
694,65
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
340,70
165,51
0,00
41,67
114,30
9,55
9,55
0,00
175,19
0,00
166,73
8,47
0,00
868,99
501,86
0,00
34,60
0,00
371,00
910,45
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
910,45
183,03
727,41
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
387,92
175,93
0,00
16,50
152,26
7,17
7,17
0,00
211,99
0,00
202,07
9,92
0,00
973,37
619,50
0,00
31,70
0,00
442,89
901,21
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
901,21
183,00
718,21
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
336,21
132,46
0,00
10,72
112,52
9,22
9,22
0,00
203,75
0,00
188,93
14,82
0,00
995,99
617,95
0,00
37,37
0,00
442,35
pantone 66
66
1. DR@AVEN SEKTOR
1.1 Kratkoro~en
1.1.1. Instrumenti na pazarot na pari
1.1.2. Zaemi
1.1.3. Komercijalni krediti
1.1.4. Ostanati obvrski
Dostasani neplateni obvrski
Ostanato
1.2 Dolgoro~en
1.2.1. Obvrznici
1.2.2.Zaemi
1.2.3. Komercijalni krediti
1.2.4. Ostanati obvrski
2. MONETARNA VLAST (NBRM)
2.1 Kratkoro~en
2.1.1. Instrumenti na pazarot na pari
2.1.2. Zaemi
2.1.3. Valuti i depoziti
2.1.4. Ostanati obvrski
Dostasani neplateni obvrski
Ostanato
2.2 Dolgoro~en
2.2.1. Obvrznici
2.2.2.Zaemi
2.2.2. Valuti i depoziti
2.2.4. Ostanati obvrski
3. BANKARSKI SEKTOR
3.1 Kratkoro~en
3.1.1. Instrumenti na pazarot na pari
3.1.2. Zaemi
3.1.3. Valuti i depoziti
3.1.4. Ostanati obvrski
Dostasani neplateni obvrski
Ostanato
3.2 Dolgoro~en
3.2.1. Obvrznici
3.2.2.Zaemi
3.2.3. Valuti i depoziti
3.2.4. Ostanati obvrski
4. OSTANATI SEKTORI
4.1 Kratkoro~en
4.1.1. Instrumenti na pazarot na pari
4.1.2. Zaemi
4.1.3. Valuti i depoziti
4.1.4. Komercijalni krediti
prethodni podatoci
4.1.5. Ostanati obvrski
Dostasani neplateni obvrski
Ostanato
4.2 Dolgoro~en
4.2.1. Obvrznici
4.2.2. Zaemi
4.2.3. Valuti i depoziti
4.2.4. Komercijalni krediti
4.2.5. Ostanati obvrski
5. DIREKTNI INVESTICII:
Zaemi me|u povrzani subjekti
5.1. Obvrski kon direktno investirani
subjekti
5.2. Obvrski kon direktnite investitori
BRUTO NADVORE[EN DOLG
Memorandum stavki
Javen dolg
Privaten dolg
42,66
42,66
0,00
230,39
0,00
207,63
0,00
22,76
0,00
59,95
58,40
1,54
245,18
0,00
234,14
0,00
11,04
0,00
52,76
52,76
0,00
255,06
0,00
242,23
0,00
12,83
0,00
51,89
51,89
0,00
302,00
0,00
283,70
0,00
18,30
0,00
58,46
58,46
0,00
310,97
0,00
290,16
0,00
20,81
0,00
74,17
74,17
0,00
351,27
0,00
331,68
0,00
19,59
0,00
62,87
62,87
0,00
375,14
0,00
357,18
0,00
17,96
0,00
88,84
88,84
0,00
372,71
0,00
358,06
0,00
14,65
0,00
96,26
96,26
0,00
367,13
0,00
354,13
0,00
13,00
0,00
144,92
144,92
0,00
353,87
0,00
341,67
0,00
12,20
0,00
138,24
138,24
0,00
378,04
0,00
363,90
0,00
13,78
0,36
284,52
3,70
269,57
5,68
327,43
5,68
334,18
5,68
332,61
5,68
329,30
13,16
337,70
13,16
386,11
13,16
394,89
13,16
439,80
13,16
496,55
13,16
280,82
2.070,61
263,89
2.518,09
321,75
2.304,60
328,50
2.380,36
326,93
2.362,63
316,14
2.495,18
324,54
2.469,56
372,95
2.439,14
381,73
2.491,88
426,63
2.711,54
483,39
2.729,96
1.201,88
868,73
1.477,78
1.040,31
1.267,80
1.036,80
1.261,58
1.118,78
1.261,49
1.101,14
1.262,13
1.233,06
1.189,22
1.280,34
1.049,86
1.389,27
1.037,16
1.454,72
1.061,09
1.650,45
1.046,16
1.683,81
67
pantone 67
pantone 68
TABELI 14. MAKEDONSKA BERZA
BERZANSKI POKAZATELI
maj 2008
juni 2008
% promena
KLASI^NO TRGUVAWE
463.991.497
591.450.588
27,47
AKCII
404.604.937
516.153.154
27,57
OBVRZNICI
59.386.560
75.297.434
26,79
PROSE^EN DNEVE PROMET (denari)
22.094.833
29.572.529
33,84
144
157
8,57
86.910.800
213.877.600
146,09
PROMET (denari)
PROSE^EN DNEVEN BROJ NA TRANSAKCII
BLOK TRANSAKCII
JAVNI BERZANSKI AUKCII
VKUPNO
-
12.531.999
-
550.902.297
817.860.186
48,46
3,08
BROJ NA TRANSAKCII
KLASI^NO TRGUVAWE
3.022
3.115
BLOK TRANSAKCII
5
5
-
JAVNI BERZANSKI AUKCII
-
10
-
3.027
3.130
3,40
PAZARNA KAPITALIZACIJA NA AKCII
222.257.183.838
195.194.515.139
-12,18
BERZANSKA KOTACIJA-AKCII
84.434.080.998
72.532.689.768
-14,10
PAZAR NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA
137.823.102.840
122.661.825.371
-11,00
PAZARNA KAPITALIZACIJA NA OBVRZNICI
19.415.813.109
18.081.978.249
-6,87
VKUPNO PAZARNA KAPITALIZACIJA
241.672.996.947
213.276.493.388
-11,75
MBI-10
5.751,32
4.885,99
-15,05
MBID
6.386,80
5.319,28
-16,71
OMB
107,89
107,42
-0,44
BROJ NA KOTIRANI DRU[TVA
38
38
-
BROJ NA DENOVI NA TRGUVAWE
21
20
-4,76
VKUPNO
PAZARNA KAPITALIZACIJA (denari)
Dvi`ewe na Makedonskiot Berzanski Indeks MBI-10
max. 02.06.2008
5.712,99
25.06.2008
26.06.2008
27.06.2008
30.06.2008
25.06.2008
26.06.2008
27.06.2008
30.06.2008
24.06.2008
23.06.2008
20.06.2008
19.06.2008
18.06.2008
17.06.2008
16.06.2008
12.06.2008
11.06.2008
10.06.2008
09.06.2008
06.06.2008
05.06.2008
04.06.2008
03.06.2008
min. 26.06.2008
4.598,02
02.06.2008
6.800
6.600
6.400
6.200
6.000
5.800
5.600
5.400
5.200
5.000
4.800
4.600
4.400
4.200
4.000
Dvi`ewe na indeksot na javno poseduvani dru{tva MBID
68
24.06.2008
23.06.2008
20.06.2008
19.06.2008
18.06.2008
17.06.2008
16.06.2008
12.06.2008
11.06.2008
10.06.2008
09.06.2008
06.06.2008
min. 26.06.2008
5.177,23
05.06.2008
04.06.2008
03.06.2008
max. 03.06.2008
6.373,50
02.06.2008
7.800
7.500
7.200
6.900
6.600
6.300
6.000
5.700
5.400
5.100
4.800
4.500
pantone 69
Dvi`ewe na indeksot na obvrznici OMB
110
109
max. 05.06.2008
108,49
108
107
min. 11.06.2008
106,58
106
105
30.06.2008
27.06.2008
26.06.2008
25.06.2008
24.06.2008
23.06.2008
20.06.2008
19.06.2008
18.06.2008
17.06.2008
16.06.2008
12.06.2008
11.06.2008
10.06.2008
09.06.2008
06.06.2008
05.06.2008
04.06.2008
03.06.2008
104
02.06.2008
105
Struktura na prometot vo juni 2008 godina
Pazaren segment
OFICIJALEN PAZAR
REDOVEN PAZAR
BLOK TRANSAKCII
JAVNI BERZ. AUKCII
VKUPNO
Promet (denari) Promet (Eur)
515.710.301
8.430.347
75.740.287
213.877.600
%
Broj na trans.
63,06
2.442
1.238.124
9,26
673
3.496.032
26,15
5
12.531.999
204.875
1,53
10
817.860.186
13.369.378
100,00
3.130
Blok transakcii
26,15%
Javni berzanski
aukcii
1,53%
Oficijalen pazar
63,06%
Redoven pazar
9,26%
10 AKCII SO NAJGOLEM OSTVAREN PROMET NA OFICIJALEN PAZAR
Hartija od vrednost
Alkaloid Skopje
Mako{ped AD Skopje
Makpetrol AD Skopje
Komerci. Banka AD Skopje
Toplifikacija AD Skopje
Makstil AD Skopje
Granit AD Skopje
ZK Pelagonija AD Bitola
Investbanka AD Skopje
Skopski pazar AD Skopje
Ostanati
Vkupno
Maks.
(denari)
8.500,00
1.350,00
83.004,00
5.750,00
10.220,00
430,00
1.655,00
8.120,00
8.800,00
37.000,00
Min
(denari)
7.102,00
1.011,00
57.245,00
5.050,00
5.994,00
380,00
1.208,00
6.015,00
8.700,00
34.000,00
Prose~na
cena (denari)
7.999,10
1.230,77
72.710,97
5.416,40
8.145,66
405,41
1.451,33
7.378,83
8.743,04
35.664,80
Koli~ina
18.855
83.480
1.006
12.536
5.135
102.096
22.805
2.310
2.101
475
19.714
270.513
AKCII SO NAJGOLEM PORAST NA CENATA*
Akcija
Investbanka
Promet
Promet % na u~estvo
Broj na
vo denari
vo EUR
vo prometot transakcii
154.529.884 2.525.948
24,87
389
100.295.100 1.639.507
16,14
22
71.779.408 1.173.344
11,55
201
66.351.072 1.084.654
10,68
225
43.314.778
708.102
6,97
217
40.989.229
670.059
6,60
245
32.091.644
524.615
5,16
286
18.036.793
294.889
2,90
51
17.903.440
292.664
2,88
15
16.827.808
275.085
2,71
49
59.292.511
969.250
9,54
431
621.411.667 10.158.117
100,00
2.131
Pazar. kapital.
(denari)
11.321.163.887
797.096.664
6.692.535.778
10.840.847.332
2.755.998.000
5.847.170.932
4.329.063.804
1.819.065.512
2.230.246.016
2.660.551.000
23.238.950.843
72.532.689.768
AKCII SO NAJGOLEMO NAMALUVAWE NA CENATA*
Prose~na cena
(denari)
30.05.2008
Prose~na cena
(denari)
30.06.2008
% na
promena
8.700,00
8.768,00
0,78%
Akcija
69
Prose~na cena
(denari)
30.05.2008
Prose~na cena
(denari)
30.06.2008
% na
promena
TTK Banka AD Skopje
2.045,04
1.463,00
-28,46%
Teteks AD Tetovo
2.900,00
2.188,95
-24,52%
ZK Pelagonija AD Bitola
8.071,43
6.528,84
-19,11%
Beton AD Skopje
25.000,00
20.267,65
-18,93%
Granit AD Skopje
1.645,73
1.409,49
-14,35%
pantone 70
Pregled na trguvawe so obvrznici
MAH (%)
MIN (%)
Posledna Posleden
Obem
prose~na
datum na (NV vo Evra)
dnevna cena trguvawe
Promet
(denari)
Promet
(Evra)
Prinos do
dostasuvawe na
obvrznicata*
Obvrznici na RM - "staro devizno {tedewe# (RM01)
91,80
90,20
91,70
30.06.2008
132.197
7.385.290
120.721
7,35%
Obvrznici na RM za denacional. prva emisija (RMDEN01)
91,00
91,00
91,00
26.06.2008
320
17.811
291
6,17%
Obvrznici na RM za denacional. vtora emisija (RMDEN02)
88,00
86,00
88,00
26.06.2008
11.666
621.767
10.163
6,76%
Obvrznici na RM za denacional. treta emisija (RMDEN03)
88,00
86,50
87,00
25.06.2008
60.470
3.219.616
52.632
6,46%
Obvrznici na RM za denacional. ~etvrta emisija (RMDEN04)
87,50
85,50
86,00
30.06.2008
68.657
3.634.022
59.405
6,25%
Obvrznici na RM za denacional. petta emisija (RMDEN05)
89,00
82,00
85,00
30.06.2008
1.002.128
50.693.918
828.621
6,09%
Obvrznici na RM za denacional. {esta emisija (RMDEN06)
89,00
82,50
85,56
30.06.2008
184.983
9.725.011
158.969
5,54%
*Modelot na kalkulacija na prinosot do dostasuvawe e prilagoden na karakteristikite na obvrznicite. Datum na presmetuvawe e 30.04.2008 godina, so
poslednata prose~na cena na trguvawe na obvrznicite
Pokazateli za kotiranite dru{tva od MBI - 10
Koeficient cena
U~estvo na stranski
U~estvo na stranski
po akcija /
Dividenden
na investitori
na investitori
Dobivka po akcija1)
prinos
juni 20082)
maj 20083)
Alkaloid AD Skopje
30,07
1,40%
12,93%
12,71%
0,22%
Beton AD Skopje
32,90
0,00%
49,89%
50,34%
-0,45%
Granit AD Skopje
12,43
1,63%
16,94%
17,16%
-0,22%
Komercijalna banka AD Skopje
10,63
3,53%
56,85%
56,70%
0,15%
Makpetrol AD Skopje
40,75
1,68%
9,54%
9,53%
0,01%
Makstil AD Skopje
28,39
0,00%
79,74%
79,36%
0,38%
Stopanska banka AD Bitola
10,61
7,29%
37,63%
37,71%
-0,08%
Dru{tvo
% Promena
Toplifikacija AD Skopje
55,97
0,91%
21,87%
21,79%
0,08%
Teteks AD Tetovo (MBI 10 od 16.06)
79,36
0,43%
4,62%
4,61%
0,01%
Ohridska banka AD Ohrid
14,05
0,00%
76,80%
77,08%
-0,28%
ZK Pelagonija AD Skopje (MBI 10 od 16.06)
12,38
0,00%
9,73%
9,75%
-0,02%
1) Cena na akcija na 30.06.2008 / Dobivka po akcija
2) Pokazatelite se presmetani so koristewe na podatoci od Revidiranite finansiski izve{tai za 2007 godina i isplatenata dividenda za 2007 godina.
* 2) Pokazatelite se presmetani so koristewe na podatoci od Revidiranite finansiski izve{tai za 2006 godina i isplatenata dividenda za 2006 godina.
Stranski investitori na Oficijalniot pazar na Berzata
Akcii3)
Obvrznici4)
Vkupno Oficijalen pazar
Stranski pravni
Stranski fizi~ki
Vkupno stranski
Vkupno stranski
lica juni 2008
lica juni 2008
investitori juni 2008
investitori maj 2008
30,16%
4,06%
20,35%
1,18%
3,62%
2,09%
31,34%
7,68%
22,45%
31,35%
7,87%
22,31%
Promena
vo %
-0,01%
-0,19%
0,14%
3) Sostojba na posleden den na trguvawe vo mesecot, spored podatocite dobieni od Centralniot depozitar za hartii od vrednost, a koja se odnesuva na u~estvo na
stranskite investitori vo vkupnata glavnina na dru{tvoto
4) Sostojba na posleden den na trguvawe vo mesecot, spored podatocite dobieni od Centralniot depozitar za hartii od vrednost, a koja se odnesuva na u~estvo na
stranskite investitori vo vkupnata nominalna vrednost na obvrznicite
70
pantone 71
U~estvo na stranskite i doma{nite investitori vo vkupniot promet ostvaren na Berzata5)
juni 2008
Stranski fizi~ki lica
Stranski pravni lica
Vkupno stranski
Doma{ni fizi~ki lica
Doma{ni pravni lica
Vkupno doma{ni
Kupuvawe % na u~estvo
Prodavawe % na u~estvo
6,76%
35,99%
42,75%
22,57%
34,68%
57,25%
3,39%
29,55%
32,94%
49,13%
17,93%
67,06%
5) Sostojba na posleden den na trguvawe vo mesecot, spored podatocite dobieni od Centralniot depozitar za hartii od vrednost a koja se odnesuva na u~estvoto
na stranskite i doma{nite investitori vo vkupniot promet ostvaren na Berzata.
Promet po ~lenki
^lenka
[ifra
Klasi~no
trguvawe
Klasi~no
trguvawe %
Blokovi
Blokovi
%
Dr`ava
Dr`ava
%
Vkupno
Inovo broker AD Skopje
IN
198.131.163
16,75
161.137.800
37,67
0
0,00
359.268.963
Fer{ped Broker AD Skopje
FR
35.379.298
2,99
197.054.400
46,07
0
0,00
232.433.698
Komercijalna banka AD Skopje
KB
136.427.483
11,53
16.277.500
3,81
4.588.027
36,61
157.293.010
NLB Tutunska broker AD Skopje
TN
149.678.647
12,65
0
0,00
0
0,00
149.678.647
Ilirika Investments AD Skopje
IL
132.908.724
11,24
0
0,00
715.726
5,71
133.624.449
Investbroker AD Skopje
MI
34.863.603
2,95
53.285.500
12,46
0
0,00
88.149.103
Auctor brokeri AD Skopje
AK
73.004.563
6,17
0
0,00
796.100
6,35
73.800.663
Peon broker AD Skopje
PE
46.915.976
3,97
0
0,00
0
0,00
46.915.976
Bro-dil AD Skopje
BD
37.995.293
3,21
0
0,00
6.324.240
50,46
44.319.533
Alta Vista broker AD Skopje
AV
42.454.061
3,59
0
0,00
0
0,00
42.454.061
Publikum AD Skopje
PB
41.288.654
3,49
0
0,00
0
0,00
41.288.654
VIP AD Skopje
VP
36.406.195
3,08
0
0,00
0
0,00
36.406.195
Eurobroker AD Skopje
EU
35.098.891
2,97
0
0,00
107.906
0,86
35.206.797
Ohridska banka AD Ohrid
OH
34.884.788
2,95
0
0,00
0
0,00
34.884.788
Po{tel Broker AD Skopje
PT
27.411.990
2,32
0
0,00
0
0,00
27.411.990
Bitola Broker AD Bitola
BB
26.978.166
2,28
0
0,00
0
0,00
26.978.166
Stopanska banka AD Skopje
SB
21.547.423
1,82
0
0,00
0
0,00
21.547.423
Moj broker AD Skopje
MO
17.840.275
1,51
0
0,00
0
0,00
17.840.275
TTK banka AD Skopje
TK
17.769.049
1,50
0
0,00
0
0,00
17.769.049
KBC Sekjuritis AD Skopje
SZ
12.438.421
1,05
0
0,00
0
0,00
12.438.421
Eurohaus AD Skopje
EH
7.654.507
0,65
0
0,00
0
0,00
7.654.507
Beta broker AD Skopje
BE
7.632.954
0,65
0
0,00
0
0,00
7.632.954
Sileks banka AD Skopje
SL
3.655.021
0,31
0
0,00
0
0,00
3.655.021
UNI banka AD Skopje
BL
3.239.138
0,27
0
0,00
0
0,00
3.239.138
Dinev broker AD Skopje
DN
1.287.424
0,11
0
0,00
0
0,00
1.287.424
Novi Triglav AD Skopje
NT
9.468
0,00
0
0,00
0
0,00
9.468
1.182.901.175
100,00
427.755.200
100,00
12.531.999
100,00
1.623.188.373
Vkupno
71
pantone 72
ALKALOID AD SKOPJE
Promet (denari)
GRANIT AD SKOPJE
Prose~na cena (denari)
Promet (denari)
KOMERCIJALNA BANKA AD SKOPJE
Promet (denari)
TOPLIFIKACIJA AD SKOPJE
Promet (denari)
Prose~na cena (denari)
MAKPETROL AD SKOPJE
Promet (denari)
Prose~na cena (denari)
STOPANSKA BANKA AD BITOLA
Promet (denari)
Prose~na cena (denari)
ZK PELAGONIJA AD BITOLA
Promet (denari)
Prose~na cena (denari)
Prose~na cena (denari)
MAKSTIL AD SKOPJE
Prose~na cena (denari)
Promet (denari)
72
Prose~na cena (denari)
pantone 73
BETON AD SKOPJE
Promet (denari)
OHRIDSKA BANKA AD OHRID
Prose~na cena (denari)
Promet (denari)
73
Prose~na cena (denari)
Kreditna linija
Kreditna linija za nabavka na oprema od
Kreditirawe mali biznisi (mikro, mali i sredni pretpri-
Kreditnata linija za sozdavawe i odr`uvawe na rabotni
italijansko proizvodstvo
jatija) od strana na KfW od Gemanija
mesta vo MSTD od Bankata za razvoj pri Sovetot na Evropa
MBPR
MBPR
MBPR
Iznos
do 2.000.000 E
do 50.000 E
Do 400.000 E
Rok na vra}awe
7 godini
do 4 godini
Do 7 godini so vklu~en grejs period
Grejs period
Do 1.5 godina
do 1 godina
Do 2 godini
Godi{na kamatna stapka
7%
11% do 16% na godi{no nivo
Promenliva kamatna stapka (momentalno okolu - 9% godi{no)
Blanko menica so izjava zaverena kaj notar, so najmalku 2 `iranti; Bariran ~ek so izjava zaverena kaj notar, menica i/ili bariran ~ek od drugi bonitetni pravni lica - garanti; Hipoteka;
Obezbeduvawe
1. Hipoteka na nedvi`en imot;
Ra~na zaloga na podvi`ni predmeti i prava; Depo na vrednosni
Standardno obezbeduvawe prifatlivo za bankite u~esni~ki
2. Ra~na zaloga na oprema;
predmeti i hartii od vrednost; Gra|anski ~ekovi; po potreba i
(hipoteka, ra~na zaloga i sl.).
3. Menici i dr.
drugo, prifatlivo za Bankata. Pri procenuvawe na kreditite se
74
primenuva posebna kreditna tehnologija koja e fokusirana na
socio-ekonomskata sostojba na pretpriema~ot i negoviot biznis,
vo odnos na kolateralot.
1. Finansirawe na osnovni sredstva (nabavka na oprema, ma{ini,
Namena na kreditot
Stokov kredit namenet za nabavka na ma{ini i oprema so
alati, instalacii, grade`no zemji{te, renovirawe i
Sozdavawe na novi rabotni mesta preku investicii vo site
italijansko poteklo.
modernizacija);
sektori osven primarno zemjodelsko proizvodstvo, od strana na
2. Finansirawe na obrtni sredstva (surovini, repromaterijali,
mali i sredni trgovski dru{tva.
trgovska stoka).
Profitabilni investicioni proekti na privatni investitori
od dejnosti predvideni vo Nacionalnata klasifikacija na
Celni grupi
dejnosti, osven:
Privatni trgovski dru{tva, poedinci, individualni
E -Trgovija;
pretpriema~i, zanaet~ii, prodava~i na pazar i samostojni
J - Javna uprava, zadol`itelna socijalna za{tita;
vr{iteli na dejnost.
Mali i sredni trgovski dru{tva
M - Privatni doma}instva so vraboteni lica; i
N - Eksteritorijalni organizaci i tela.
Stepen na iskoristenost
Vladata na Republika Italija obezbedi 12.704.840 milioni E,
Prviot i vtoriot kredit od KfW od Germanija vo visina od 13
na sredstvata
od koi za koristewe ostanuvaat 62.704,36 E.
mil. E e 100% iskoristen. Od naplatenite anuiteti se kreira
Stepen na iskoristenost 99,51%.
revolving fond. Od juli 2007 godina po~na da se koristi i treta- iskoristeni 5.000.000 E.
ta tran{a od 6,7 mil E. Iskoristeni 5,5 milioni E.
Vkupen iznos na kreditnata linija e 10.000.000 E, a dosega se
pantone 74
KREDITNI LINII ZA MALI I SREDNI PRETPRIJATIJA
obezbedeni od Vladata na Republika Makedonija, sostojba vo juli 2008 godina
(podatocite se od informativen karakter, detalnite uslovi za site kreditni linii se dostapni vo delovnite banki, osven informaciite za replasiraweto na sredstvata od
Kompenzacionite fondovi od stranska pomo{ i od druga stranska pomo{ koi se dostapni vo Ministerstvoto za finansii)
Delovni banki koi go
Eurostandard banka Skopje, IK banka Skopje, Invest banka
Izvozna i kreditna banka AD Skopje,
nudat kreditot
Skopje, Komercijalna banka Skopje, Ohridska banka Ohrid,
Tutunska banka AD Skopje,
Komercijalna banka AD Skopje,
Sileks banka Skopje, Stopanska bankaSkopje, Stopanska banka
Prokredit banka AD Skopje
Ohridska banka AD Ohrid, i
Bitola, TTK Skopje, Tutunska banka Skopje, UNI banka Skopje
Invest banka AD Skopje
Stopanska banka AD Bitola
Mo`nosti DOO Skopje
Zabele{ka
Ednokratna provizija od 1,2% se pla}a za uslugite na prokura- Programata "Kreditirawe mali biznisi" nameneta e za poddr{ka
Sredstvata od ovaa kreditna linija se za parcijalno
torot, dokolku se koristat negovi uslugi.
na mikro, mali i sredni pretprijatija koi se 100% vo privatna
finansirawe (do 50%) na izdr`ani investicioni proekti vo
Od naplatenite anuiteti }e se kreira revolving fond za
sopstvenost, se cel da se ovozmo`i pristap na istite do finan-
korist na MSTD, so {to }e se zajakne nivnata operativna
odobruvawe krediti pod slednite uslovi:
siski sredstva, transformirawe vo zakonski formi i integri-
sostojba i mo`nost za sozdavawe i zadr`uvawe na okolu 950
- iznos: od 50.000 - 500.000 E;
rawe na istite vo finansiskiot pazar.
rabotni mesta po iskoristuvawe na site sredstva koi se na
- rok na vra}awe: od 1- 3 godini;
raspolagawe od zaemot.
- kamatna stapka od 7% za firmi koi ve}e koristele kredit
od Stokovata kreditna linija i 8% za ostanatite
zainteresirani firmi;
- namena: za trajni obrtni sredstva.
75
pantone 75
Kreditna linija
Kreditirawe na proizvodstvo nameneto za izvoz od
Kreditna linija za finansirawe na trajni obrtni sredstva
KfW od Gemanija. - revolving fond
sredstvata dodeleni od stranata na Vladata na
dodeleni od Vladata na Republika Makedonija - MBPR
MBPR
Republika Makedonija - MBPR
Iznos
50.000 - 400.000 E
do 2.000.000 E
Do 300.000 E
Rok na vra}awe
Do 4 godini so vklu~en grejs period
Do 12 meseci (za izvozni aran`mani)
3 godini
Grejs period
do 6 meseci
nema (vra}aweto na kreditot e ednokratno)
nema
Godi{na kamatna stapka
10%
8%
8%
1. Hipoteka;
1. Hipoteka;
2. Menici;
2. Ra~na zaloga na podvi`ni predmeti i prava;
Obezbeduvawe
3. Zalog na podvi`ni predmeti, prava i hartii od vrednost ili 3. Bonitetni hartii od vrednost;
zalog na nedvi`en imot
Hipoteka, zalog, menici i drugi instrumenti prifatlivi za
delovnite banki
4. Drugi voobi~aeni formi na obezbeduvawe
Modernizacija i pro{iruvawe na postoe~ki privatni MSP, i
Namena na kreditot
osnovawe na novi. Minimum 40% od kreditot se koristi za
Finansirawe na izvozni aran`mani za surovini i
osnovni sredstva; Maksimum 60% od kreditot mo`e da se
repromaterijali vrz osnova na sklu~eni dogovori za izvoz.
Finansirawe na trajni obrtni sredstva
koristi za obrtni sredstva.
Celni grupi
MSP koi se nad 51% vo privatna sopstvenost.
Privatni trgovski dru{tva koi imaat proizvodstvo nameneto za
Izvozno-orientirani trgovski dru{tva
izvoz.
76
Stepen na iskoristenost
KfW od Germanija obezbedi 15 milioni E, koi se 100%
na sredstvata
iskoristeni. Od naplatenite anuiteti kreiran e revolving fond. ovaa kreditna linija. Po~nuvaj}i od 1999 dosega se plasirani
Makedonska banka za poddr{ka na razvojot obezbedi sredstva za
Makedonska banka za poddr{ka na razvojot obezbedi sredstva
za ovaa kreditna linija. Po~nuvaj}i od 2005 dosega se
50,5 milioni E.
plasirani 750 iljadi evra.
Delovni banki koi go
Eurostandard AD Skopje, Izvozna i Kreditna banka AD Skopje,
Uni banka AD Skopje, Eurostandard banka AD Skopje,
Eurostandard banka, Izvozna i Kreditna banka, Investbanka,
nudat kreditot
Invest banka AD Skopje, Komercijalna banka AD Skopje, ,
Izvozna i kreditna banka AD Skopje, Invest banka AD Skopje,
Komercijalna banka, Ohridska banka, Sileks banka,
Ohridska banka AD Ohrid, Sileks banka AD Skopje,
Komercijalna banka AD Skopje, , Ohridska banka AD Ohrid,
Stopanska banka Bitola, Teteks-Kreditna banka,
Stopanska banka AD Skopje, Stopanska banka AD Bitola,
Stopanska banka AD Skopje, Stopanska banka AD Bitola,
Tetovska banka, Tutunska banka i UNI banka
TTK banka AD Skopje, Tutunska banka AD Skopje,
TTK banka AD Skopje, Tutunska banka AD Skopje,
UNI banka AD Skopje
Sileks banka AD Skopje
Zabele{ka
Dokolku dru{tvoto go osigura izvozot, kamatnata stapka ke se
namali za 0,5%.
pantone 76
Programa za kreditirawe na razvojot na MSP od strana na
Kreditna linija
Kredit za zemjodelstvo i agro-industrija preku Zemjodelski-krediten diskoten fond
Proektot za razvoj na privatniot sektor na Fondot za me|unarodna sorabotka i razvoj od
Tajvan revolving fond NBRM
Iznos
1. 100.000 E za primarno zemjodelsko proizvodstvo;
1. do 400.000 $ za mali i sredni pretprijatija
2. 200.000 E za prerabotka na zemjodelski proizvodi
2. do 200.000 $ za zemjodelstvo
3. 200.000 E izvoz na zemjodelski proizvodi
Rok na vra}awe
Grejs period
go utvrduva sekoja finansiska institucija individualno
1. do 7 godini za MSP,
(naj~esto do 7 godini zavisno od vidot i namenata na kreditot)
2. do 5 godini za zemjodelstvo
go utvrduva sekoja finansiska institucija individualno (naj~esto do 3 godini, zavisno od
do 2 godini
vidot i namenata na kreditot)
- od 4% do 6% godi{no za primarno zemjodelsko proizvodstvo
Godi{na kamatna stapka
(zavisno od finansiskata institucija preku koja se odobruva kreditot),
- od 5% do 6,5% godi{no za prerabotka i trgovija so zemjodelski proizvodi
(zavisno od finansiskata institucija preku koja se odobruva kreditot)
Ohridska banka A.D Ohrid - 7,28%;
Stopanska banka A.D Skopje -6,34 do 7,238%;
Komercijalna banka A.D Skopje - 6,3275%
Tutunska banka A.D Skopje -;6,33%
Invest banka A.D Skopje -;5,8275%
Makedonska banka A.D Skopje - 7,75%
77
1. Zalog na podvi`en imot (oprema, traktori, vozila,
Obezbeduvawe
mehanizacija i drugo);
2. hipoteka na nedvi`en imot;
3. kreditosposobni `iranti (fizi~ki ili pravni lica);
Soglasno kreditnata politika na bankite u~esni~ki.
4. drugi instrumenti na obezbeduvawe koi }e gi utvrdi
bankata ili {tedilnicata.k
1. Osnovni i obrtni sredstva za sto~arsko i rastitelno proizvodstvo (objekti, zemjodelsko
zemji{te, oprema, zemjodelska mehanizacija, repromaterijali i.t.n.);
Namena na kreditot
2. Osnovni i obrtni sredstva za prebaruva~ki kapaciteti (objekti,oprema otkup na primarni
zemjodelski proizvodi)
1. krediti za mali i sredni pretprijatija
- za osnovni sredstva (ma{ini i oprema, od bilo koja priroda, osven steknuvawe na zemja), i
- za obrtni sredstva (surovini i rezervni delovi).
2. krediti vo oblasta na zemjodelstvoto
3.Osnovni i obrtni sretstva za izvoz na primarni zemjodelski proizvodi
- nabavka na zemjodelska mehanizacija, osnovno stado,
1. Nositeli na zemjodelski stopanstva koi imaat podneseno barawe za upis vo Edinstveniot
Mali i sredni pretprijatija i individualni zemjodelski proizvoditeli kako i pretprijatija
oran`erii, podigawe na nasadi, oprema, nabavka na surovini, repromaterijali.
registar na zemjodelski stopanstva
Celni grupi
anga`irani vo proizvodstvoto ili marketingot na zemjodelski proizvodi.
2. Mali i sredni pretprijatija koi se zanimavaat so primarno zemjodelsko proizvodstvo,
prerabotka na zemjodelski proizvodi i trgovija so primarni zemjodelski proizvodi
nameneti za izvoz
pantone 77
Sredstvata od Zaemot od Fondot za me|unarodna sorabotka i razvoj (ICDF) - Tajvan se celosno
mil.$ (IFAD 2). Povle~eni i iskorosteni se site sredstva. Od vratenite anuiteti e formiran
iskoristeni. Sredstvata od Revolving Fondot od ovoj Zaem se kaj bankite u~esni~ki koi gi
na sredstvata
revolving fond. Od noemvri 2007 godina kapacitetot na Zamjodelskiot krediten diskonten
plasiraat na krajnite korisnici pod istite uslovi
fond e zgolemen so revolving fondot od PSDL 1 i 2 kreditnite linii vo iznos od 21 mil. evra.
Delovni banki koi go
Investbanka AD Skopje, Komercijalna banka AD Skopje,NLB Tutunska banka AD Skopje,
Ohridska banka A.D. Ohrid, Stopanska banka A.D. Skopje, Komercijalna banka A.D. Skopje, Tutunska
nudat kreditot
Stater banka AD Kumanovo, Stopanska banka AD Bitola,Stopanska banka A.D Skopje,
banka A.D.Skopje, Invest banka A.D. Skopje i Makedonska banka A.D. Skopje
UNI banka A.D Skopje [tedilnica Mo`nosti i [tedilnica FULM
Zabele{ka
Zemjodelskiot krediten diskonten fond ucestvuva so 80% od iznosot na kreditot, dodeka 20%
So sredstvata od pod-zaemot mo`e da se finansiraat najmnogu 85% od vkupnata vrednost na
se sopstveno u~estvo na finansiskata institucija. Zaklu~no so 30.06.2008 godina, preku
pod-proektot. Bankata i krajniot korisnik na pod-zaemot }e go finansiraat ostatokot od
Zemjodelskiot krediten diskonten fond realizirani se 3575 krediti vo vkupen iznos od 25,4
najmalku 15%.
milioni evra (IFAD 1 IFAD -2 PSDL 1, PSDL 2)
pantone 78
Me|unaroden fond za razvoj na zemjodelstvoto IFAD dodeli dva krediti: 6.2 mil.$ (IFAD 1) i 8
Stepen na iskoristenost
78
Kreditna linija
Poddr{ka na razvojot na mali i sredni pretprijatija od
Kreditna linija za kreirawe novi rabotni mesta vo mali i
Kreditna linija za finansirawe na MSP dodeleni od
Vladata na Holandija -Makedonskata razvojna fondacija za
sredni pretprijatija od Bankata za razvoj pri Sovetot na
Vladata na Republika Makedonija - MBPR
pretprijatijata
Evropa revolving fond NBRM
1. Zaem tip 1 do 10.000 E
Iznos
2. Zaem tip 2 od 15.000 do 75.000 E
nema limit
Do 500.000 E
od 5 do 10 godini
8 godini
3. Zaem tip 3 do 15.000 E
Rok na vra}awe
do 5 godini, (Rokot n vra}awe mo`e da bide i podolg,
vo zavisnost od ciklusot na proizvodstvo).
Grejs period
do 1 godina (Grejs periodot mo`e da bide i podolg, vo zavis-
Grejs periodot go odreduva bankata vo zavisnost od vrednosta na
nost od ciklusot na proizvodstvo).
pod-zaemot i mo`niot obrt na sredstvata vo odnos na vremeto za Do 1 godina
vra}awe na istiot.
Stopanska banka a.d. Skopje - 9,73%;
Godi{na kamatna stapka
Ja odreduva individualno sekoja finansiska institucija.
Komercijalna banka a.d. Skopje - od 9,064% do 8,826%;
8%
Ohridska banka a.d. Ohrid - od 9,14%.
Obezbeduvawe
Soglasno kreditnata politika na finansiskata institucija
Soglasno kreditnata politika na bankite u~esni~ki.
vklu~ena vo sproveduvawe na kreditnata linija.
Hipoteka, zalog, menici i drugi instrumenti prifatlivi za
delovnite banki
Izgradba/nabavka na imot, nabavka na ma{ini i oprema, nabavka
79
Namena na kreditot
Za investicii vo osnovni sredstva i raboten kapital
na surovini i rezervni delovi, kako i aktivnost na edukativni
Finansirawe na osnovni i obrtni sredstva
trening programi.
tip 1: individualni zemjodelci, samostojno vraboteni lica i
Celni grupi
Mali i sredni pretprijatija vo trudo -intenzivni industrii:
pretpriema~i na mikro pretprijatija;
tekstilna, ko`na, prehranbena industrija i dr. granki koi bi
tip 2: mali pretprijatija so najmnogu 50 vraboteni
ovozmo`ile kreirawe na novi rabotni mesta, osven primarno
Mali i sredni trgovski dru{tva
tip 3: mali pretprijatija so najmnogu 10 vraboteni.
zemjodelsko proizvotstvo.
Stepen na iskoristenost
Vladata na Holandija obezbedi 7,2 mil. E. Iskoristeni se
Sredstvata od Zaemot odobren od Bankata za razvoj pri Sovetot na Makedonska banka za poddr{ka na razvojot obezbedi sredstva
na sredstvata
100%. Od naplatenata glavnina se formira revolving fond,
Evropa (CEB) vo iznos od EUR 5,113 milioni se celosno iskoris-
za ovaa kreditna linija. Po~nuvaj}i od 1999 dosega se
koj se plasira pod istite uslovi.
teni. Sredstvata od Revolving Fondot od ovoj Zaem se kaj bankite
plasirani 20 milioni E.
u~esni~ki koi gi plasiraat na krajnite korisnici pod istite uslovi.
Delovni banki koi go
Tutunska banka AD Skopje, IK banka AD Skopje,
Stopanska banka AD Skopje, Komercijalna banka AD Skopje i
Uni banka,Skopje AD Skopje, Eurostandard banka AD Skopje,
nudat kreditot
Mo`nosti DOO Skopje
Ohridska banka AD Ohrid.
Izvozna i kreditna banka AD Skopje, Invest banka AD Skopje,
Komercijalna banka AD Skopje, , Ohridska banka AD Ohrid,
Stopanska banka AD Skopje, Stopanska banka AD Bitola,
TTK banka AD Skopje, Tutunska banka AD Skopje,
Sileks Banka AD Skopje
pantone 79
Zabele{ka
Sredstvata ne mo`e da se koristat za proekti od zemjodelstvoto,
osven za prerabotka i dorabotka na zemjodelski proizvodi.
Se isklu~uva od finansirawe obrtniot kapital i uslugite
pantone 80
povrzani so operaciite na proektot (tro{ocite za odr`uvawe,
plati i drugo).
So sredstvata od pod-zaemot mo`e da se finansira najmnogu 50%
od vkupnata vrednost na pod-proektot. Ostanatite 50% se
finansiraat od sopstveni sredstva na krajniot korisnik ili od
sredstva na bankata u~esni~ka.
Kreditna linija/ Izvor na sredstva
Odluka za uslovite i kriteriumite za replasirawe na sredstva od
Odluka za uslovite i kriteriumite za replasirawe na sredstva od
kompenzacioni fondovi od stranska pomo{
kompenzacioni fondovi od druga stranska pomo{
(Odluka od Sl. v. 60/2004)
80
Iznos
(Odluka od Sl. v. 28/2005)
Maksimalniot iznos ne e definiran vo Odlukata, se finansira soglasno proektot po
Maksimalniot iznos ne e definiran vo Odlukata, se finansira soglasno proektot po
voobi~aeni bankaraski uslovi za MSP.
voobi~aeni bankaraski uslovi za MSP.
Rok na vra}awe
9 meseci
5 godini
9 meseci
Grejs period
3 meseci
1 godina
3 meseci
1 godina
3%
3%
3,5% pod eskontnata stapka na
3,5% pod eskontnata stapka na
Bankarska garancija
Hipoteka vo visina 2:1
Godi{na kamatna stapka
Obezbeduvawe
Narodna banka na R.M
Narodna banka na R.M
Bankarska garancija
Hipoteka vo visina 2:1
ili bankarska garancija
Namena na kreditot
ili bankarska garancija
1. surovini;
1. surovini;
2. repromaterijali.
Celni grupi
5 godini
investicioni proekti
2. repromaterijali
MSP od oblasta na stopanstvoto
investicioni proekti
MSP od oblasta na stopanstvoto
Stepen na iskoristenost
Od naplatenite anuiteti od stranskite pomo{ti se generiraat kompenzacioni fondovi.
Od naplatenite anuiteti od stranskite pomo{ti se generiraat kompenzacioni fondovi.
na sredstvata
So sostojba 30.09.2007 godina neraspredeleni se 22.575.000 milioni denari.
So sostojba 30.09.2007 godina neraspredeleni se 66.889.000 milioni denari.
Delovni banki koi go nudat
Ministerstvo za finansii,
Ministerstvo za finansii,
kreditot/
Sektor za upravuvawe so kapital,
Sektor za upravuvawe so kapital,
Ministerstvo za finansii
Oddelenie za stranska pomo{
Oddelenie za stranska pomo{
Sredstvata se stavaat vo funkcija po raspi{ano soop{tenie vo dnevnite vesnici od
Sredstvata se stavaat vo funkcija po raspi{ano soop{tenie vo dnevnite vesnici od strana
strana na Ministerstvoto za finansii. Selekcija na prijavenite proekti i nivno
na Ministerstvoto za finansii. Selekcija na prijavenite proekti i nivno odobruvawe vr{i
odobruvawe vr{i Komisijata za menaxment so Kompenzacioni fondovi, formirana od
Komisijata za menaxment so Kompenzacioni fondovi, formirana od Vladata na Republika
Vladata na Republika Makedonija.
Makedonija.
Zabele{ka
DRUGI PROEKTI ZA PODDR[KA NA MALI I SREDNI PRETPRIJATIJA, sostojba juli 2008 g.
(podatocite se od informativen karakter, detalnite uslovi se dostapni kaj implementatorite)
Garanten Fond na Makedonska Banka za
Garanten fond - proekt na [vedskata agencija za
Podr{ka na Razvoj - Proekt na
me|unarodna razvojna sorabotka (SIDA)
Garancii
Vladata na RM
Uslovi pod koi se
Garancii se dodeluvaat za site dolgoro~ni krediti za investicii od
Garancii za kredit: se izdavaat za site krediti od kreditnite linii distribuirani preku bankite
odobruva garancija
kreditnite linii distribuirani preku bankite potpisni~ki na dogovori za
potpisni~ki za sorabotka so GF
sorabotka so MBPR
Garancii za dobavuva~i: se izdavaat na dobavuva~ite so koi Garanti Fond ima dogovor za sorabotka, a koi
prodavaat oprema i repromaterijali na odlo`eno pla}awe
1. Garancii za kredit
Vidovi garancii
Garancii za kredit obezbedeni so instrumenti za obezbeduvawe koi bankite
2. Garancii za dobavuva~i
ne gi prifa}aat.
3. Garancii za dobavuva~i so kredit
- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za kredit koja mo`e da bide
- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za kredit koja mo`e da bide izdadena od Garanti Fondot e
(kombinacija od prethodnite dva vida)
izdadena od Garantniot Fond e 35.000 EVRA vo denarska protivvrednost;
81
- maksimalniot iznos na kredit za koja mo`e da bide izdadena garancija e
Maksimalen iznos
150.000 EVRA vo denarska protivvrednost;
- garancijata ne mo`e da nadmine iznos od 33 % od glavnicata na baraniot
kredit.
60.000 evra vo denarska protivvrednost;
- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za dobavuva~i za nabavka na osnovni sredstva koja mo`e
da bide izdadena od Garanti Fondot e 60.000 evra vo denarska protivvrednost;
- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za nabavka na surovini i repromaterijali koja mo`e da
bide izdadena od Garanti Fondot e 30.000 evra vo denarska protivvrednost;
- garancijata ne mo`e da nadmine iznos od 60% od glavnicata na baraniot kredit / 70% kaj garanciite za
dobavuva~i so krediti
Rok na vra}awe na
Garancija mo`e da se izdava na krediti/ nabavki so maksimalen rok na
Garancija mo`e da se izdavana krediti/nabavki so maksimalen rok na otplata od 5 godini so vklu~en grejs
kredit
otplata od 10 godini.
period
Nadomest
2,2 % godi{no na saldoto na garancijata
Garancii za kredit:
za garancija
- 2% od visinata na garancijata na godi{no nivo
Garancii za dobavuva~i:
- 3% od visinata na garancijata na godi{no nivo;
pantone 81
Manipulativen
- 1,5% ednokratno, za garancii za kredit;
tro{ok
- 1% ednokratno, za garancii za dobavuva~i.
1. Hipoteka vo odnos 1:1,2 dadena kaj delovnata banka
(za celiot iznos na kreditot) .
2. Dokolku ne se raspolaga so takov imot, se obezbeduva kolateral kaj MBPR (koj
Dvi`en (oprema, mehanizacija, vozila) i nedvi`en imot (objekti, zemji{te), menici, dr.
{to ne go prima delovnata banka) vo odnos 1:1,2, samo na garantiraniot del od
kreditot.
Celni grupi
Zanaet~ii, trgovci poedinci, mikro, mali i sredni trgovski dru{tva (registrirani
- potencijalni osnova~i na MSP
vo RM i so najmalku 51% privaten kapital)
- postoe~ki MSP so dominanten privaten kapital i najmnogu 50 vraboteni
- vr{iteli na zemjodelska dejnost
Implementator
Komercijalna banka AD Skopje, Stopanska banka AD Bitola, Invest banka AD
Skopje, EuroStandrard Ad Skopje, TTK Banka AD Skopje, Sileks banka AD Skopje,
Centar za pottiknuvawe na razvojot na mali i sredni dru{tva Skopje
[tedilnica mo`nosti Skopje
Namena na garancijata Za krediti vo investicii vo postoe~ki ili novi tehnologii so koi se zgolemuva
Zapo~nuvawe ili pro{iruvawe na biznis (garancijata ne se izdava za potro{uva~ki i stanbeni krediti)
izvozot od RM
82
Zabele{ka
Vladata na RM vo dekemvri 2005 godina formira{e Garanten Fond, so transfer na
Garanti Fond e institucija koja e osnovana vo 2002 godina
231milioni MKD od buxetot na RM. Celta za formirawe na GF e na celnite grupi
Kapitalot za izdavawe na garancii iznesuva 2.500.000 Evra, sredstvata se obezbedeni od SIDA (Swedish inter-
da im se olesni pristapot do bankarskite krediti za investicii, vo pogled na
national development cooperation agency).
kolateralot po kreditite.
Garanti Fond zaklu~no so 30.06.2008 ima izdadeno garancii vo iznos od 3582778 evra, koristej}i go i
revolvingot na sredstvata.
Za naredniot period Garanti Fond raspolaga so okolu 400.000 Evra (sredstva od revolvingot)
pantone 82
Obezbeduvawe
pantone 83
83
pantone 84
PODGOTVUVA I IZDAVA
MINISTERSTVO ZA FINANSII
REPUBLIKA MAKEDONIJA
ul. „Dame Gruev“ 14, 1000 Skopje,
Tel: (389) 02 117 288, Faks: (389) 02 117 280
Internet adresa: http://www.finance.gov.mk
GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK
D-r Trajko Slaveski
ZAMENIK
GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK
Doc. D-r Nikica Mojsoska Bla`evski
^LENOVI NA UREDUVA^KI ODBOR
PODGOTOVKA I PE^AT
TIRA@
PREVOD
[email protected]
Sne`ana Delevska,
M-r Mi{o Nikolov
Aneta Dimovska
Global Komunikacii, Skopje
500 primeroci
@ana [okarovska
Maja Petrovska
PRI KORISTEWETO NA PODATOCITE
OD OVAA PUBLIKACIJA, GI MOLIME
KORISNICITE ZADOL@ITELNO
DA GO NAVEDAT IZVOROT
ISSN 1409 - 9209
Bilt. Minist. Finans.
5/6-2008
84