marlene dumas · luc tuymans

TWICE
MARLENE DUMAS · LUC TUYMANS
TWICE. MARLENE DUMAS · LUC TUYMANS
Met groot genoegen stelt Zeno X Gallery U ‘TWICE’ voor. Deze derde tentoonstelling in de nieuwe
galerieruimte brengt recente werken van Marlene Dumas (°1953, Kaapstad) en Luc Tuymans (°1958,
Mortsel) samen.
Hoewel werk van beide kunstenaars sinds 1993 in diverse groepstentoonstellingen samen gepresenteerd
wordt, is ‘TWICE’ de eerste expositie waarin Dumas en Tuymans een complete reeks werken naast elkaar
tonen.
De titel van een werk of een show wordt door beide kunstenaars telkens zorgvuldig uitgekozen. Momenteel
is er in de Menil Foundation in Houston ‘NICE’ te zien, een solotentoonstelling van Tuymans met schilderijen
daterend van 1978 tot 2011. Bijgevolg klinkt ‘TWICE AS NICE’ als een logische omkadering voor een duo
tentoonstelling. Toch ging de voorkeur naar ‘TWICE’. Hoewel er sprake is van een duo, werden er geen
onderlinge afspraken gemaakt omtrent een centraal thema. Om een krachtig geheel te vormen, beslisten
ze wel elk zes schilderijen te maken. Bij het zien van de tentoonstelling merken we enkele boeiende
raakpunten en verschillen op tussen de werken van beide kunstenaars.
Een opmerkelijk verschil tussen Dumas en Tuymans manifesteert zich onder meer in het creatieproces.
Dumas werkt zonder vooropgesteld plan aan een nieuwe serie werken. Haar focus wordt pas scherp
gesteld tijdens het schilderen zelf. In tegenstelling tot Tuymans is haar benadering eerder organisch. Er
is altijd tijd en ruimte voor toeval. Alvorens Tuymans het penseel in de hand neemt, definieert hij duidelijk
een conept. Wanneer hij schildert is hij geconcentreerd, gestructureerd en snel. Meestal voltooit hij een
werk in één etmaal.
Wat beiden wel gemeen hebben is hun ambigue relatie tot het fotografisch, cinematografisch of geschilderd
beeld en de betekenis die eraan gegeven wordt. Marlene Dumas vat het als volgt samen:
The Artwork as Misunderstanding There is a crisis with regard to representation.
They are looking for meaning as if it was a thing.
As if it was a girl required to take her panty off.
As if she would want to do so, as soon as the true interpreter comes along.
As if there was something to take off.
Dumas verwijst ook vaak naar het begrip ‘koppels’ in de kunst of ze haalt op een merkwaardige manier uit
naar het tegenovergestelde denkpatroon bij mannen en vrouwen:
I have painted more women than men
I paint women for men
I paint women for women
I paint the women of my men
Omdat beelden makkelijk te manipuleren zijn en vaak uit hun context gehaald worden, wantrouwt Luc
Tuymans elke afbeelding die hij ziet. Het representatieve beeld is volgens hem slechts een perceptie, een
interpretatie van de realiteit. Voor Tuymans is de nauwe grens tussen het toelichten van een beeld en het
beeld zelf zijn enige motivatie om te schilderen. Telkens zoekt hij die ambiguïteit op.
De idee voor Tuymans’ nieuwe reeks komt voort uit een klein schilderij van een kok dat hij in 1987 begon.
Het werk werd nooit voltooid en verdween in zijn archief tot enkele maanden geleden. Voor ‘TWICE’
herneemt hij het beeld op een veel grotere schaal. In ‘Cook’ zien we een man roerend in een grote kookpot.
De kok wordt met een snelle en korte verftoets geschilderd. Het is onduidelijk of dampen uit de kookpot
of een fel licht vallend op zijn lichaam de oorzaak is van de onscherpe indruk die de figuur nalaat. De clair
obscure verdeelt het schilderij in een donkere en lichte partij. De achtergrond is donkerder en dus ook
moeilijker te definiëren. Het warme en vibrerende kleurenpalet staan in schril contrast tot de koude en
heldere kleuren die Dumas hanteert.
Het thema van de kok wordt verder uitgewerkt in werken als ‘In the Kitchen’, ‘Good advice’ & ‘Containers’.
Deze schilderijen zijn gebaseerd op één foto die hij in een oud restaurant in Warschau nam. Elk schilderij
is een uitvergroot detail. Mannen worden als ware macho’s in beeld gebracht. De kok is de dominante
figuur die controle uitoefent op het hele team. De hiërarchische structuur in de keuken is voor een chef van
cruciaal belang. Hij heeft alle macht en orkestreert als een dirigent het reilen en zeilen in de werkplaats.
In ‘Containers’ wordt het vrouwelijke subtiel benaderd. We zien een groep flessen samengebracht tot een
stilleven. Hun inhoud ervan is raadselachtig. Horen ze wel thuis in de keuken? Misschien zijn het wel verzorgingsproducten bestemd voor de badkamer.
‘Dad’s Heat’ toont ons een oud verwarmingselement dat Tuymans ooit van z’n vader kreeg. Het contrast
tussen de koele tonen van de achtergrond en de vibrerende rode tonen op de voorgrond geven de indruk
van een zinderende warmte die uit de installatie komt.
‘My Door I-VI’ is het enige werk dat meer autonoom staat. In deze reeks van zes aquarellen zien we een
witte, bijna lichtgevende vlek tegenover een donkere achtergrond. Dit werk is gebaseerd op verschillende,
door de kunstenaar genomen, snapshots van zonlicht op een deur in zijn huis. In de aquarellen ontstaat er
een subtiele spanning tussen figuratie en abstractie waardoor men de indruk krijgt naar een mysterieuze
grot te staren.
Zowel het werk van Luc Tuymans als dat van Marlene Dumas wordt vaak in verband gebracht met
politieke en historische thema’s. Terwijl Tuymans in zijn serie ‘Mwana Kitoko: Beautiful White Man’ (2000)
de Belgische betrokkenheid bij de moord van Lumumba onder de loep neemt, richt Marlene Dumas haar
blik op de rouwende vrouw, Pauline Lumumba, die in 1961 in een foto van een krant verschijnt. In 1982
wordt deze foto voor de eerste keer vertaald in een collage ‘3 vroue en ek’. In één van haar nieuwe
schilderijen ‘The Widow’ vertrekt ze voor een tweede maal van diezelfde foto. We krijgen de vrouw zelfs
twee keer te zien. Hoewel in deze diptiek eenzelfde scene herhaald wordt, is de beleving ervan telkens
anders. In het grote schilderij wordt er ingezoomd op de figuur van Pauline Lumumba en de twee mannen
die haar flankeren. In het kleine schilderij krijgen we de brede context te zien. Nu verschuift de aandacht
naar de militaire omgeving. Ook in het schilderij ‘The Trophy’ herneemt Dumas voor een tweede maal een
bestaand werk. Het is haar herinterpretatie van ‘The Woman of Algiers’ uit 2001. Dit werk is gebaseerd
op een foto van een jonge naakte vrouw die gegijzeld wordt door twee soldaten tijdens de Algerijnse
onafhankelijkheidsoorlog van 1960. Dumas vond deze foto 40 jaar na datum in de krant L’Express en werd
geïntrigeerd door de zwarte vlakken die de borsten en de private delen censureerden. In ‘Nuclear Family’
wordt een familie naakt geportretteerd. Enkel de kinderen houden hun ondergoed aan. Het afbeelden van
een familie is nieuw in haar oeuvre.
In ‘The Artist and his Model’ flirt Dumas verder met de idee van tweemaal, tweede keer, het dubbele en
in die zin ook met de titel van deze tentoonstelling. Ze stelt haar positie als kunstenaar in vraag en meer
bepaald de verhouding tussen de kunstenaar en zijn model. Op de voorgrond van dit werk verschijnt Luc
Tuymans als haar model. Op de achtergrond zien we een schim van zijn model, de voormalige Koningin
van Nederland, die hij recent vereeuwigde in een schilderij. Dit werk behoort nu tot de collectie van het
Stedelijk Museum in Amsterdam en werd ingehuldigd tijdens de heropening van het Stedelijk Museum in
2012. In ‘Double’ zien we haar dochter, een model dat vaak terugkomt in haar oeuvre. Deze keer wordt ze
afgebeeld als jonge vrouw, samen met haar spiegelbeeld, haar reflectie. Het enige werk waarin slechts één
persoon te zien is, is ‘Missing Picasso’. De titel verraadt echter de aanwezigheid van een tweede persoon,
de meester van het vrouwelijk naakt.
Momenteel wordt werk van Dumas getoond in de groepstentoonstelling ‘Prima Materia’ in Punta Della
Dogana in Venetië. In september 2014 opent het Stedelijk Museum van Amsterdam haar retrospectieve.
Deze tentoonstelling reist door naar Tate Modern in London en Beyeler Foundation in Basel.
Toekomstige projecten van Tuymans vinden we ondermeer in Doha. De hoofstad van Qatar nodigde
hem uit om een gigantische mozaïek te ontwerpen voor een publiek plein. Eind 2015 zal het resultaat te
zien zijn. Tegelijkertijd organiseert het Museum van Doha een solotentoonstelling met Tuymans. Eerder
doneerde Tuymans een mozaïek van 1600 m2 voor het museumplein voor het MAS in Antwerpen. Het
werk ‘Dead Skull’ is gebaseerd op een gedenkplaat voor Quinten Metsys (1466-1529), een belangrijke
schilder en oprichter van de schildersgilde, bevestigd op een gevel van de OLV-Kathedraal van Antwerpen.
Dit is het eerste publieke werk van Tuymans dat permanent te bezichtigen is. In 2002 werd deze afbeelding
reeds gebruikt voor een eerder schilderij in zijn oeuvre.
GALLERY 1
GALLERY 2
Luc Tuymans
Containers
2013
144 x 131 cm
oil on canvas
Marlene Dumas
The Artist and his Model
2013
200 x 100 cm
oil on canvas
Luc Tuymans
Cook
2013
229,5 x 169,3 cm
oil on canvas
Marlene Dumas
The Trophy
2013
200 x 180 cm
oil on canvas
Luc Tuymans
In the Kitchen
2013
232,4 x 161,3 cm
oil on canvas
Marlene Dumas
Nuclear Family
2013
200 x 180 cm
oil on canvas
Luc Tuymans
Good Advice
2013
109 x 79 cm
oil on canvas
Marlene Dumas
The Widow
2013
( 150 x 140 ) + ( 60 x 80 ) cm
oil on canvas
Marlene Dumas
Missing Picasso
2013
175 x 87 cm
oil on canvas
GALLERY 3
Luc Tuymans
Dad’s Heat
2013
162,3 x 114,4 cm
oil on canvas
Luc Tuymans
My Door IV
2013
29,7 x 42 cm
watercolour on paper
Marlene Dumas
Double
2011 - 2013
200 x 100 cm
oil on canvas
Luc Tuymans
My Door V
2013
29,7 x 42 cm
watercolour on paper
Luc Tuymans
My Door I
2013
29,7 x 42 cm
watercolour on paper
Luc Tuymans
My Door VI
2013
29,7 x 42 cm
watercolour on paper
Luc Tuymans
My Door II
2013
29,7 x 42 cm
watercolour on paper
Luc Tuymans
My Door III
2013
29,7 x 42 cm
watercolour on paper
TWICE. MARLENE DUMAS · LUC TUYMANS
We are very proud to announce our upcoming exhibition of works by Marlene Dumas and Luc Tuymans.
This is the third exhibition in our new gallery space, which was renovated by the Belgian architects
Coussée & Goris.
Since 1993 works by Marlene Dumas (°1953, Cape Town) and Luc Tuymans (°1958, Mortsel) have often
been included in the same group exhibitions but they have never had a major presentation together. Now,
for the first time ever, these two artists will be showing a complete body of work alongside each other in
‘TWICE’. Both artists have always paid special attention to the titles of their exhibitions. Currently work from 1978
until 2011 by Luc Tuymans is on view in a solo exhibition, ‘NICE. Luc Tuymans’, at the Menil Collection in
Houston. Consequently ‘TWICE AS NICE’ seemed like a logical possible title for this joint exhibition. After
a brief discussion the artists agreed to the title ‘TWICE’. Although they are exhibiting their work together,
there is no general theme that connects their works. Dumas and Tuymans decided in advance to create
no more than six works each in order to keep it compact. When you look at these two solo exhibitions
together certain similarities and differences become even more apparent, which, in turn, stimulates the
dialogue about painting.
Dumas and Tuymans each have a very different approach. Marlene Dumas does not have a pre-established
plan when she starts to work on a new series. Her main focus gradually begins to take shape while she
paints. Her approach tends to be organic, leaving space and time for coincidences and her creative process
is very different from Tuymans’s. He clearly defines the concept for his exhibition, explores the theme and
decides in advance what the paintings should look like. The actual painting process is concentrated, fast,
structured and most of the work is done in one day.
Both artists have an ambiguous relation to the photographic, cinematographic or painted image and its
meaning. According to Marlene Dumas:
The Artwork as Misunderstanding There is a crisis with regard to representation.
They are looking for meaning as if it was a thing.
As if it was a girl required to take her panty off.
As if she would want to do so, as soon as the true interpreter comes along.
As if there was something to take off.
Dumas also often refers to the notion of “couples” in art or pokes fun at male/female oppositional thinking:
I have painted more women than men
I paint women for men
I paint women for women
I paint the women of my men
Luc Tuymans always mistrusts images because they can be easily manipulated or taken out of context.
The image is just a perception, an interpretation of the reality. Tuymans explains: ‘The small gap between
the explanation of a picture and the picture itself provides the only possible perspective on painting. My
comments refer only to its ambiguity’.
The idea for Tuymans’s new group of works originated in a small painting he made in 1987 of a cook. This
work remained unfinished and ended up in his archives. For ‘TWICE’ he reused this old image but chose
to create a large-scale painting. In ‘Cook’ we see a man stirring a liquid mass in a large pot. The man’s
face is blurry either due to the steam emanating from the pot or because of a light that shines behind him.
A chiaroscuro divides the painting in a dark and light mass. The background is darker and more difficult to
define. The colours Tuymans uses are warm and vibrant, contrasting with Dumas’s cold and bright palette.
Tuymans further explored the theme of the cook in ‘In the Kitchen’, ‘Good advice’ and ‘Containers’.
All these works are close-ups of a large photo he took in the kitchen of a famous old restaurant in Warsaw.
It is a very masculine subject, with chefs often being portrayed as machos. The cook is a dominant figure
who controls all the operations in the kitchen and who attaches great importance to a hierarchic structure.
This ensemble elicits reflections on the representation of politics, monopoly and power.
‘Containers’ is the only work that has a more feminine feel to it. A group of cans and bottles have been
arranged together as a still-life. But questions arise about their content. Do they belong in the kitchen? Or
are they cosmetics for the bathroom?
‘Dad’s Heat’ features an old heater that Tuymans received from his father. The contrast between the cool
background colours and the vibrant red tones give the impression of radiant warmth emanating from the
appliance.
One work, ‘My Door I-VI’, is more autonomous. It is a series of six watercolours in which a dark background is lit up by a bright, white stain. This painting is based on several snapshots he took at home of a
ray of sun falling onto a door. The painting’s subtle balance between figuration and abstraction creates an
ambiguous impression of a mysterious cave.
Both Luc Tuymans and Marlene Dumas have created works with references to political and historical
events. While Tuymans focused on the Belgian involvement in the assassination of Congo’s first president,
Patrice Lumumba, in his previous series ‘Mwana Kitoko: Beautiful White Man’ (2000) Dumas is more interested in the apparent grief of Lumumba’s wife Pauline in a news image from 1961. In 1982 Dumas used
this image in a collage called “3 vroue en ek’. In a new work, ‘The Widow’, she uses the same image again
but now the woman even appears twice. Although the same scene is repeated in the diptych the mood
is different. In the larger work, we zoom in closer to focus on the figure of Pauline Lumumba and the two
men dressed in white on either side of her. She is bare-breasted as a sign of protest and mourning and
provocative and vulnerable at the same time. In the small painting we zoom out to see the wider context.
Now the relationship with the crowd and the military surroundings demand our attention. In ‘The Trophy’
Dumas also revisits an existing piece. It is another version of her work ‘The Woman of Algiers’ from 2001.
The painting is based on a photo of a young naked girl held captive by two soldiers during the Algerian War
of Independence in 1960. Dumas fell upon this image, which was published 40 years later in ‘L’ Express’
with censorship bars across her breasts and pubic area. In ‘Nuclear Family’ a family poses naked. Only
the children are wearing underpants. It is the first time that Dumas paints a family, a harmonious group
portrayed against the backdrop of a landscape that is steeped in unnatural light.
In the ‘The Artist and his Model’ Dumas again plays with the notion of twice, the second, the double and
in this sense also with the title of this exhibition. She reflects on her position as an artist and the relation
between the artist and the model. Here Luc Tuymans appears as her model. In the background we see
a spectre of his model, the former Queen of the Netherlands, whom Tuymans painted. The work is in the
collection of the Stedelijk Museum in Amsterdam and was officially presented to the public during the reopening of the Stedelijk Museum in 2012. In ‘Double’ we see her daughter, who has often been featured
as a model in her body of work, now as a young woman, with her reflection, look-alike or double. The only
painting to feature only one figure is ‘Missing Picasso’. But then again the title refers to a second presence,
the master of ‘the female nude’.
Currently several of Marlene Dumas’s works are on show in the group exhibition ‘Prima Materia’ at Punta
Della Dogana in Venice. In September 2014 the Stedelijk Museum in Amsterdam will host a retrospective of Marlene Dumas’s work. This major exhibition will travel to Tate Modern in London and the Beyeler
Foundation in Basel.
Doha, the capital of Qatar, commissioned a gigantic mosaic by Luc Tuymans. The inauguration is scheduled for the end of 2015. A solo exhibition of Tuymans’s work will simultaneously be held at the Museum
of Doha. Earlier Tuymans donated a mosaic of 1600 sq.m. for the square in front of the MAS museum in
Antwerp. ‘Dead Skull’ is based on a memorial tablet for Quentin Massys (1466-1529), an important painter
who founded the painters’ guild, which can be found on the wall next to the entrance of the Cathedral of
Antwerp. Tuymans used this image before in a painting dating from 2002. This mosaic is Tuymans’s first
public work to be permanently on display.
ZENO X GALLERY
FRANK DEMAEGD
NOVEMBER 3 - DECEMBER 21, 2013
OPEN WEDNESDAY TILL SATURDAY 1- 5 PM
ZENO X GALLERY · GODTSSTRAAT 15 · 2140 ANTWERP BORGERHOUT · BELGIUM
TEL: +32 3 216 16 26 · FAX: +32 3 216 09 92 · [email protected] · WWW.ZENO-X.COM
photo: Filip Van Roe