Raport częściowy JST - Rola bezpośrednich inwestycji

Transcription

Strona |1
Projekt „Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego
województwa łódzkiego” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
RAPORT CZĘŚCIOWY
Tomasz Dorożyński
Wojciech Urbaniak
Rola jednostek samorządu terytorialnego we wspieraniu
inwestorów zagranicznych w województwie łódzkim
Łódź 2011
Strona |2
Spis treści
Wstęp ......................................................................................................................................... 3
1. Samorząd terytorialny w Polsce ...................................................................................... 3
2. Zakres działania i zadania samorządu ............................................................................ 4
3. Rola samorządu w gospodarce regionalnej i lokalnej ................................................... 8
4. Pomoc publiczna ............................................................................................................. 11
5. Charakterystyka regionu łódzkiego .............................................................................. 15
6. Wyniki badania bezpośredniego .................................................................................... 17
6.1. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do gmin i powiatów w latach 2006
- 2010 19
6.2. Przyciąganie bezpośrednich inwestycji zagranicznych w dokumentach określających
kierunki rozwoju gmin i powiatów ...................................................................................... 20
6.3. Działania gmin i powiatów w celu przyciągnięcia bezpośrednich inwestycji
zagranicznych ....................................................................................................................... 24
6.4. Samoocena jednostek samorządu terytorialnego w zakresie przyciągania inwestorów
zagranicznych ....................................................................................................................... 30
6.5. Preferencje gmin i powiatów w zakresie przyciągania bezpośrednich inwestycji
zagranicznych ....................................................................................................................... 34
6.6. Wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na gospodarkę gmin i powiatów ..... 35
6.7. Utrudnienia w napływie bezpośrednich inwestycji zagranicznych w opinii
przedstawicieli gmin i powiatów.......................................................................................... 38
6.8. Charakterystyka gmin ze względu na obecność bezpośrednich inwestycji
zagranicznych ....................................................................................................................... 42
7. Podsumowanie ................................................................................................................. 46
8. Rekomendacje ................................................................................................................. 49
Bibliografia ............................................................................................................................. 53
Załącznik 1. Lista jednostek samorządu terytorialnego objętych badaniem ................... 54
Załącznik 2 Kwestionariusz badania jednostek samorządu terytorialnego ..................... 56
Strona |3
Wstęp
Raport przygotowano na podstawie wyników badania bezpośredniego, literatury
przedmiotu, analizy prawa krajowego i unijnego oraz danych regionalnych Głównego Urzędu
Statystycznego
w
ramach
projektu
badawczego
„Rola
bezpośrednich
inwestycji
zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa
łódzkiego”. Projekt był współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach
Europejskiego
Funduszu
Społecznego.
Wywiady
zostały
przeprowadzone
z
przedstawicielami niemal połowy jednostek samorządu terytorialnego (JST) w województwie
łódzkim. Celem tej części badania była ocena działalności jednostek samorządu terytorialnego
(JST) w zakresie przyciągania i utrzymania bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) w
regionie łódzkim.
1. Samorząd terytorialny w Polsce
Z treści Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wynika, że samorząd terytorialny
wykonuje zadania publiczne niezastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla innych
organów władz publicznych.1
Podstawową jednostką samorządu terytorialnego w Polsce jest gmina. Wszystkie
jednostki samorządu terytorialnego posiadają osobowość prawną. Przysługuje im również
prawo własności oraz inne prawa majątkowe. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb
wspólnoty samorządowej są wykonywane jako zadania własne. Administracja rządowa może
zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych, tzw.
zadań zleconych. Dochodami jednostek samorządowych są ich dochody własne, w tym z
podatku od nieruchomości, subwencje ogólne oraz dotacje celowe z budżetu państwa. Mają
one prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.
JST oraz ich związki, samorządowe zakłady budżetowe oraz inne samorządowe osoby
prawne należą do sektora finansów publicznych. W związku z tym podlegają wszystkim
rygorom ustawy o finansach publicznych, w szczególności w zakresie zarządzania środkami
publicznymi. JST są zobowiązane do realizacji zadań zgodnie ze szczególnymi zasadami
rachunkowości, planowania i sprawozdawczości obowiązującymi w sektorze finansów
publicznych. Wydatki publiczne powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, z
1
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., tekst ujednolicony, art. 163-172.
Strona |4
zachowaniem zasad uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów oraz optymalnego
doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów.2
Ponadto JST są zobowiązane do postępowania zgodnie z zasadami jawności,
przejrzystości, uczciwej konkurencji i równego traktowania. Muszą zatem stosować prawo o
zamówieniach publicznych. Dotyczy to wyboru wykonawców i realizacji odpłatnych umów
na dostawy, usługi i roboty budowlane.3
Od 1 stycznia 1999 r. obowiązuje w Polsce trójszczeblowa struktura samorządu
terytorialnego. Obszar całego kraju jest podzielony na 16 województw oraz na 379 powiatów,
w tym 65 grodzkich (miast na prawach powiatu) oraz 314 ziemskich, które skupiają od kilku
do kilkunastu sąsiadujących gmin. Obecnie jest 2478 podstawowych jednostek samorządu
terytorialnego, w tym 306 gmin miejskich (leżą w administracyjnych granicach miast), 591
miejsko-wiejskich (łączą miasto oraz kilka wsi) oraz 1581 wiejskich (na ich terytorium nie
znajduje się żadne miasto).4
Oprócz wewnętrznego podziału administracyjnego obowiązuje w Polsce unijna
klasyfikacja jednostek terytorialnych do celów statystycznych NUTS (Nomenclature of
Territorial Units for Statistics). Ustanowienie wspólnej klasyfikacji ma na celu zbieranie,
opracowanie i rozpowszechnianie na obszarze Unii Europejskiej porównywalnych
regionalnych danych statystycznych. Poziom NUTS 1 tworzy w Polsce 6 makroregionów
grupujących po kilka województw: makroregion centralny (m.in. województwo łódzkie),
południowy, wschodni, północno-zachodni, południowo-zachodni i północny. NUTS 2
obejmuje 16 województw. Poziom NUTS 3 tworzy 66 podregionów. Każdy z nich składa się
z kilku powiatów. W statystyce unijnej wyodrębnia się również lokalne jednostki
administracyjne LAU 1 i LAU 2 (Local Administrative Units), którym w Polsce odpowiadają
powiaty i gminy.
2. Zakres działania i zadania samorządu
Jak wcześniej wspomniano, podstawową JST jest gmina. Do jej zadań należą
wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, w szczególności zaspokajanie potrzeb
zbiorowych wspólnoty zamieszkującej gminę. Zadania własne gminy dotyczą m.in.: 5
1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami oraz ochrony środowiska,
2
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.
Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm.
4
Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2010, Główny Urząd Statystyczny, stan na 31 grudnia 2009 r.
5
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.
3
Strona |5
2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
3) wodociągów, zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków,
utrzymania czystości i porządku oraz zaopatrzenia w energię elektryczną, cieplną i
gaz,
4) telekomunikacji,
5) lokalnego transportu zbiorowego,
6) ochrony zdrowia i pomocy społecznej,
7) edukacji, kultury i turystyki, porządku publicznego, polityki prorodzinnej,
8) promocji gminy oraz współpracy z organizacjami pozarządowymi,
9) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
Lokalną wspólnotą samorządową drugiego szczebla jest powiat. Wykonuje on zadania
publiczne o charakterze ponadgminnym. Posiada osobowość prawną i działa w imieniu
własnym i na własną odpowiedzialność. Najważniejsze zadania powiatu obejmują:6
1) promocję i ochronę zdrowia,
2) pomoc społeczną,
3) politykę prorodzinną,
4) wspieranie osób niepełnosprawnych,
5) transport zbiorowy i drogi publiczne,
6) kulturę oraz ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami,
7) kulturę fizyczną i turystykę,
8) geodezję, kartografię i katastrat,
9) gospodarkę nieruchomościami,
10) administrację architektoniczno-budowlaną,
11) gospodarkę wodną,
12) ochronę środowiska i przyrody,
13) rolnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe,
14) porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli,
15) ochronę przeciwpowodziową,
16) przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizację lokalnego rynku pracy
17) edukację publiczną.
Dla przedsiębiorców, w tym inwestorów zagranicznych, ważne są kompetencje
samorządu powiatowego w zakresie promocji zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu. W
6
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Dz. U. z 1998 r. Nr 91, poz. 578 z późn. zm.
Strona |6
imieniu powiatu zadania w zakresie polityki rynku pracy wykonują starosta, powiatowa rada
zatrudnienia oraz powiatowe urzędy pracy, które są częścią krajowego systemu publicznych
służb zatrudnienia.
Do ich zadań należą m.in. udzielanie pomocy pracodawcom w pozyskiwaniu
pracowników
poprzez
pośrednictwo
pracy,
poradnictwo
zawodowe,
inicjowanie,
organizowanie i finansowanie szkoleń, przygotowanie zawodowe dorosłych oraz realizacja
projektów w zakresie promocji zatrudnienia, współfinansowanych z Europejskiego Funduszu
Społecznego i Funduszu Pracy. Wykonywaniu tych zadań służą usługi i instrumenty rynku
pracy.
Podstawowymi usługami rynku pracy są pośrednictwo zawodowe, poradnictwo
zawodowe, pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy oraz organizacja szkoleń. Do
najważniejszych instrumentów rynku pracy należą dofinansowanie wyposażenia miejsc
pracy, refundowanie kosztów poniesionych z tytułu opłaconych składek na ubezpieczenie
społeczne w związku z zatrudnieniem bezrobotnego oraz finansowanie dodatków
aktywizacyjnych. Starosta może zrefundować podmiotowi prowadzącemu działalność
gospodarczą koszty wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy w wysokości nie wyższej
niż 600% średniego wynagrodzenia. Ponadto starosta może zrefundować pracodawcy koszt
składek na ubezpieczenia społeczne do wysokości 300% minimalnego wynagrodzenia za
pracę.7
Zadania w zakresie aktywizacji zawodowej są realizowane częściowo przez
samorządowy system pomocy społecznej, w tym ośrodki pomocy społecznej i powiatowe
centra pomocy rodzinie. Mogą być one wykonywane we współpracy z przedsiębiorcami.
Pomoc jest jednak bezpośrednio kierowana do osób fizycznych będących pod opieką
jednostek pomocy społecznej.8
Regionalną wspólnotę samorządową tworzą mieszkańcy województwa. W jej imieniu
działają organy samorządu województwa. Zakres ich działania nie może naruszać
samodzielności powiatów i gmin. Samorząd wojewódzki nie jest organem wyższego stopnia
dla jednostek lokalnych i nie ma wobec nich uprawnień nadzorczych i kontrolnych. Realizuje
zatem odrębne zadania, niezastrzeżone dla gmin, powiatów i administracji rządowej (np.
wojewody). Zakres działalności samorządu województwa obejmuje m.in. pobudzanie
aktywności gospodarczej, podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności
7
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz. U. z 2004 r. Nr 99,
poz. 1001 z późn. zm.
8
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.
Strona |7
gospodarki województwa, kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.9 Ponadto
samorząd regionalny odpowiada za politykę rozwoju regionu, na którą składa się:10
1) tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym polityka rynku pracy,
2) utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu dla
całego województwa,
3) pozyskiwanie i łączenie środków publicznych i prywatnych w celu realizacji zadań
z zakresu użyteczności publicznej,
4) prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli,
5) racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska
naturalnego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,
6) wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki,
popieranie postępu technologicznego oraz innowacji,
7) wspieranie rozwoju kultury i dziedzictwa kulturowego,
8) promocja walorów i potencjału rozwojowego województwa,
9) wspieranie działań na rzecz integracji społecznej i przeciwdziałanie wykluczeniu
społecznemu.
Gospodarcze znaczenie samorządu województwa znacznie wzrosło po wejściu Polski
do Unii Europejskiej. Obecnie pełni kluczową rolę w realizacji unijnej polityki spójności.
Unia Europejska realizuje politykę spójności we współpracy z krajami członkowskimi.
Zgodnie z zasadą subsydiarności stanowi ona uzupełnienie krajowych polityk regionalnych.
Polityka spójności Unii Europejskiej jest tematycznie uporządkowanym działaniem mającym
na celu przeciwdziałanie nadmiernym regionalnym dysproporcjom gospodarczym, jak
również
zapewnienie
trwałego
i
zrównoważonego
wzrostu
oraz
podnoszenie
konkurencyjności wszystkich jej obszarów oraz UE jako całości.
W ramach polityki spójności UE realizowane są działania, które mają przyczynić się
do ugruntowania pozycji konkurencyjnej czołowych regionów, jak i do poprawy sytuacji oraz
pobudzenia
czynników
wzrostu
regionów
peryferyjnych.
Wymaga
to
powiązania
interregionalnej polityki państwa na szczeblu centralnym, z intraregionalną polityką rozwoju
gospodarczego, prowadzoną przez administrację rządową i samorządową szczebla
regionalnego i lokalnego. Sprzężenie to powinno dotyczyć zarówno poziomu koncepcyjnego,
jak i realizacyjnego.
9
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, Dz. U z 1998 r. Nr 91, poz. 576 z późn. zm.
Tamże, art. 11.
10
Strona |8
Polityka spójności znajduje zatem uzasadnienie ekonomiczne i społeczne. Jest to
jednak uwarunkowane akceptacją aktywnej roli Unii Europejskiej i państw członkowskich w
gospodarce, a tym samym zgodą na interwencjonizm. Mechanizm polityki spójności opiera
się głównie na transferach, a zatem jej istotą jest redystrybucja dochodów w celu wspierania
wybranych obszarów oraz grup społecznych.
W obecnym okresie programowania (2007-2013) samorząd województwa zarządza
środkami, wdraża programy oraz realizuje projekty współfinansowane z trzech instrumentów
wsparcia unijnej polityki spójności, tj. z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
(EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz z Fundusz Spójności (Kohezji).
Dwa pierwsze nazywane są funduszami strukturalnymi.
Fundusze strukturalne i pozostałe instrumenty polityki spójności pełnią rolę
uzupełniającą w stosunku do działań realizowanych przez państwa członkowskie. Fundusze
unijne nie zastępują zatem publicznych lub równoważnych wydatków strukturalnych
ponoszonych przez państwa członkowskie i regiony.
Wykorzystanie instrumentów polityki spójności zależy w dużej mierze od władz
centralnych (administracja rządowa) i regionalnych (samorząd terytorialny). Pełnią one
funkcje instytucji zarządzających i pośredniczących funduszami europejskimi w Polsce.
Władze samorządowe na szczeblu lokalnym nie biorą bezpośredniego udziału w
zarządzaniu środkami unijnymi. Mogą jednak pośrednio wpływać na sposób ich
wydatkowania poprzez oddziaływanie na władze centralne i regionalne, przez realizację
własnych projektów oraz poprzez wsparcie merytoryczne i organizacyjne dla innych
projektodawców.
3. Rola samorządu w gospodarce regionalnej i lokalnej
Samorząd terytorialny ze względu na ustawowy zakres zadań własnych oraz
możliwość realizacji dodatkowych zadań, m.in. przy finansowym wsparciu funduszy
unijnych, pełni obecnie kluczową rolę w gospodarce regionu. Jest dysponentem środków
publicznych, inwestorem i pracodawcą. Jego możliwości działania są ograniczone jedynie
szczupłością środków oraz prerogatywami władz centralnych w zakresie tworzenia i
egzekwowania prawa, w tym gospodarczego.
Samorząd terytorialny może w sposób bezpośredni i pośredni wpływać na sytuację
społeczną, gospodarczą i terytorialną poszczególnych obszarów przy wykorzystaniu
dostępnych instrumentów prawnych, procedur administracyjnych i środków finansowych.
Strona |9
Zatem, te i inne zadania własne mają istotne znaczenie dla funkcjonowania przedsiębiorstw w
regionie, w tym podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego.
Wyróżnia się pięć sfer działania samorządu terytorialnego, które wpływają na klimat
inwestycyjny na danym obszarze:11
1) regulacyjno-prawną,
2) informacyjno-promocyjną,
3) inwestycyjno-organizacyjną,
4) finansowo-redystrybucyjną,
5) koordynacyjno-rozjemczą.
Sfera regulacyjno-prawna obejmuje decyzje administracyjne i uchwały organów
stanowiących, np. odnośnie do wysokości podatków lokalnych, opłat, czynszów, ulg i
zezwoleń. Najważniejsze są jednak dokumenty strategiczne i przestrzenne plany
zagospodarowania. Sfera regulacyjno-prawna wiąże się również z interwencjonizmem
samorządowym i groźbą przeregulowania systemu gospodarczego.
Sfera informacyjno-promocyjna obejmuje marketing terytorialny i nowoczesne
formy zarządzania jednostką. Znajduje coraz większe uznanie wśród samorządowców ze
względu na konkurencję krajową i międzynarodową, współpracę gospodarczą, kulturalną,
edukacyjną czy turystyczną. Samorząd lokalny i regionalny staje się centralnym ośrodkiem
promocji i informacji o gminie, powiecie i województwie. Posiada zazwyczaj najbardziej
aktualne dane statystyczne i jakościowe dotyczące wszystkich aspektów życia gospodarczego
i społecznego danej wspólnoty samorządowej.
Sfera inwestycyjno-organizacyjna jest niezwykle ważna dla rozwoju lokalnego i
regionalnego. Dotyczy wszelkiej aktywności związanej z działalnością inwestycyjną JST, jak
i podmiotów powiązanych, np. zakładów publicznych, jednostek budżetowych, gospodarstw
pomocniczych. Działania te powinny być realizowane zgodnie ze strategią rozwoju i
wieloletnim planem inwestycyjnym. Sfera ta obejmuje również wspieranie przedsiębiorczości
poprzez ulgi i zwolnienia z podatków, udzielanie gwarancji i poręczeń kredytowych,
użyczanie nieruchomości komunalnych. Warunkiem uzyskania wsparcia jest dokonanie
inwestycji na określonym obszarze, spełniającej odpowiednie warunki, dotyczące np. jej
wartości oraz liczby utworzonych i utrzymanych miejsc pracy.
Sfera finansowo-redystrybucyjna dotyczy przede wszystkim tworzenia i realizacji
budżetu. Uzupełnia go wieloletni plan inwestycyjny. Obecnie coraz większą rolę odgrywają
11
Gospodarka regionalna i lokalna, red. Z. Strzelecki, PWN, Warszawa 2008, s. 39-43.
S t r o n a | 10
zewnętrzne źródła finansowania projektów, np. fundusze unijne. Administracja samorządowa
może kształtować lokalną i regionalną politykę finansową, korzystać z różnych rynkowych
instrumentów finansowych, np. z kredytów i obligacji, decydować o skali inwestycji
publicznych i prywatnych oraz o sposobach ich finansowania.
Sfera koordynacyjno-rozjemcza obejmuje działania w zakresie koordynacji różnych
przedsięwzięć gospodarczych. Ponadto JST może pełnić funkcję rozjemcy (arbitra) w sytuacji
sporu lub konfliktu interesów, np. między przedsiębiorcami a mieszkańcami gminy.
Rozwojowi tej sfery aktywności jednostek samorządu terytorialnego sprzyja prestiż i zaufanie
społeczne do przedstawicieli władzy lokalnej i regionalnej.
Jednostki samorządu terytorialnego mogą odgrywać istotną rolę w przyciąganiu i
utrzymaniu inwestorów zagranicznych w regionie. Część z nich realizuje zadania w tym
zakresie i tworzy specjalne komórki organizacyjne, obsługujące inwestorów. Jednostki takie
funkcjonują również w regionie łódzkim. Wsparcie inwestorów zagranicznych odbywa się na
szczeblu regionalnym i lokalnym.
Regionalne Centrum Obsługi Inwestora i Eksportera przy Urzędzie Marszałkowskim
w Łodzi realizuje działania mające na celu obsługę inwestorów na poziomie województwa.
Jest miejscem pierwszego kontaktu dla podmiotów zainteresowanych inwestowaniem w
Łódzkiem. Koordynuje działania w skali regionu, wspiera samorząd lokalny i przygotowuje
go do pozyskiwania i obsługi inwestorów, udziela informacji w zakresie procedur
administracyjnych i prawnych, pomaga w znalezieniu odpowiedniej lokalizacji, promuje
gminy oraz wspiera je podczas negocjacji z inwestorem.
Zadania związane z obsługą inwestorów w stolicy regionu realizuje Zespół Obsługi
Inwestorów przy Urzędzie Miasta Łodzi. Jego działalność koncentruje się na aktywnym
pozyskiwaniu inwestorów z branż priorytetowych, określonych w programie gospodarczym
Łodzi (np. BPO, logistyka, AGD, IT), wspomaganiu inwestorów w fazie przygotowania i
realizacji inwestycji oraz na opiece poinwestycyjnej. Ponadto Zespół przygotowuje oferty
inwestycyjne, tworzy relacje biznesowe z inwestorami i instytucjami otoczenia biznesu,
prowadzi bazę danych o nieruchomościach dla potrzeb inwestorów oraz promuje ofertę Łodzi
na targach branżowych.
Biura obsługi inwestora znajdują się również w mniejszych miastach regionu.
Przykładem jest Radomsko. Do zadań biura obsługi inwestora w Radomsku należy m.in.
promocja terenów inwestycyjnych, współpraca z ŁSSE i PAIiIZ, organizacja misji
gospodarczych, prezentacja możliwości inwestycyjnych miasta na targach i wśród
przedsiębiorców, udział w negocjacjach z potencjalnymi inwestorami, przygotowanie oferty
S t r o n a | 11
inwestycyjnej dla podmiotów gospodarczych, utrzymywanie kontaktów i wspieranie
inwestorów funkcjonujących w gminie, koordynacja prac różnych wydziałów.
Podsumowując, władze samorządowe szczebla lokalnego (gminy i powiatu) nie
muszą
w
ramach
zadań
własnych
prowadzić
działalności
na
rzecz
wspierania
przedsiębiorców, w tym przyciągania i utrzymania inwestorów zagranicznych. Najwięcej
uprawnień i możliwości w tym zakresie posiada samorząd województwa. Warto podkreślić,
że władze lokalne mogą to robić, zarówno pośrednio, jak i bezpośrednio. Pośrednio - poprzez
realizację zadań własnych, które sprzyjają usprawnieniu funkcjonowania samorządu,
poprawie warunków życia i prowadzenia działalności gospodarczej na danym obszarze.
Bezpośrednio, realizując zadania fakultatywne, które mogą być finansowane ze środków
własnych lub ze źródeł zewnętrznych i są skierowane do inwestorów zagranicznych.
4. Pomoc publiczna
Jednostki samorządu terytorialnego mogą wspierać przedsiębiorców, w tym
inwestorów zagranicznych, wykorzystując instrumenty pomocy publicznej. Mogą one być
dodatkową przesłanką dla inwestorów przy podejmowaniu decyzji o lokalizacji działalności
gospodarczej.
Pojęcie „pomoc publiczna” zostało zdefiniowane w ustawie o postępowaniu w
sprawach dotyczących pomocy publicznej. W art. 1 zapisano, że „ustawa określa zasady
postępowania w sprawach dotyczących pomocy państwa spełniającej przesłanki określone w
art. 87 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE), zwanej dalej pomocą
publiczną”.12
Warto dodać, że w prawie UE funkcjonuje pojęcie pomoc państwa. Po wejściu Polski
do UE ustawodawca nie zmienił terminu pomoc publiczna na pomoc państwa. Często są one
stosowane zamiennie. Czasem w odniesieniu do prawa unijnego stosuje się pojęcie „pomoc
państwa”, a w prawie polskim „pomoc publiczna”.
Można jednak przyjąć, że polskie sformułowanie „pomoc publiczna” jest
odpowiednikiem europejskiego pojęcia „pomoc państwa”. Przesłanką jest niewątpliwe treść
art. 1 ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej oraz odwołania do
art. 87 ust. 1 TWE.
12
Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, Dz. U. z
2007 r. Nr 59, poz. 585 z późn. zm.
S t r o n a | 12
Po wejściu w życie Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) przepisy
dotyczące pomocy publicznej regulują artykuły 107 i 108 (dawne art. 87 i 88).
Artykuł
107.1
TFUE
stanowi,
że,
„z
zastrzeżeniem
innych
postanowień
przewidzianych w Traktacie, wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub
przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi
zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji
niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na
wymianę handlową między państwami członkowskimi.”13
Z powyższego zapisu wynika, że pomoc publiczna jest niedozwolona, gdy razem
spełnione są następujące warunki:
1) dany środek stanowi pomoc dla przedsiębiorstwa,
2) pomoc zostaje udzielona przez państwo lub ze źródeł państwowych,
3) pomoc uprzywilejowuje niektóre przedsiębiorstwa lub gałęzie produkcji,
4) pomoc zakłóca konkurencję lub grozi jej zakłóceniem,
5) pomoc narusza wymianę handlową między krajami członkowskimi,
6) pomoc nie jest objęta jednym z wyjątków traktatowych.
Pomoc w rozumieniu przepisów o pomocy publicznej może mieć charakter pozytywny
lub negatywny. Pomoc pozytywna oznacza przyznanie beneficjentowi bezpośrednich korzyści
o charakterze pieniężnym lub rzeczowym. Są to:
1) subwencje,
2) subsydia kapitałowe,
3) dopłaty do odsetek,
4) gwarancje kredytowe,
5) dotacje na wyposażenie,
6) dostawy dóbr i świadczenie usług na preferencyjnych warunkach,
7) premie na wspieranie określonych rodzajów produkcji.
Pomoc
o
charakterze
negatywnym
oznacza
zmniejszenie
obowiązków
publicznoprawnych ciążących na beneficjencie, np.:
1) pokrycie strat,
2) umorzenie zobowiązań,
3) częściowe zwolnienia z obciążeń publicznych,
4) bonifikaty odsetek od kredytów eksportowych,
13
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, 2008/C 115/01.
S t r o n a | 13
5) przejęcie przez państwo obciążeń związanych ze składkami na ubezpieczenia
społeczne,
6) pożyczki i kredyty udzielana na warunkach korzystniejszych niż normalne na rynku,
7) ustalenie preferencyjnych cen na energię dla wybranej grupy przedsiębiorców.
Od przepisów zabraniających udzielania pomocy publicznej istnieją wyjątki, które
dzielą się na automatyczne i warunkowe. Wyłączenia automatyczne obejmują pomoc
socjalną, klęski żywiołowe oraz wsparcie dla regionów „dotkniętych” podziałem Niemiec.
W TFUE znalazło się również pięć wyłączeń warunkowych, które pozwalają na
uznanie określonej formy pomocy za zgodną ze wspólnym rynkiem. Jest to w szczególności
pomoc przeznaczona na:14
1) rozwój gospodarczy regionów, w których poziom życia jest nienormalnie niski lub
regionów, w których istnieje poważny stan niedostatecznego zatrudnienia, jak również
regionów, o których mowa w artykule 349, z uwzględnieniem ich sytuacji
strukturalnej, gospodarczej i społecznej,
2) wspieranie realizacji ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego
europejskiego zainteresowania lub mająca na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom
w gospodarce państwa członkowskiego,
3) ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów
gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie
sprzecznym ze wspólnym interesem,
4) wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego, o ile nie zmienia
warunków wymiany handlowej i konkurencji w Unii w zakresie sprzecznym ze
wspólnym interesem,
5) inne kategorie pomocy, jakie Rada może określić decyzją, stanowiąc na wniosek
Komisji.
Pomoc publiczna może mieć charakter regionalny, horyzontalny lub sektorowy i być
przyznawana w formie programów pomocowych lub pomocy indywidualnej, w tym pomocy
indywidualnej na restrukturyzację.
Pewne formy pomocy są z góry uznane za zgodne ze wspólnym rynkiem i nie
wymagają notyfikacji i zgody Komisji Europejskiej. Są to tzw. wyłączenia grupowe
(blokowe) oraz pomoc de minimis . W tym celu Komisja wydaje rozporządzenia określające
14
Tamże, art. 107.3.
S t r o n a | 14
zakres wyłączeń grupowych. W rozporządzeniu Komisji nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r.
wyróżniono dziewięć głównych kategorii pomocy w ramach wyłączeń grupowych:15
1) regionalną,
2) inwestycyjną i na zatrudnienie dla MŚP,
3) na zakładanie przedsiębiorstw przez kobiety,
4) na ochronę środowiska,
5) na usługi doradcze i udział w targach dla MŚP,
6) w formie kapitału podwyższonego ryzyka,
7) na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną,
8) szkoleniową,
9) dla pracowników w szczególnie niekorzystnej sytuacji lub niepełnosprawnych.
Uznaje się, że pomoc de minimis ze względu na małą wartość (200 tys. euro brutto w
okresie 3 lat kalendarzowych) nie powoduje zakłócenia konkurencji na rynku unijnym. Taka
forma wsparcia nie stanowi pomocy publicznej w rozumieniu art. 107.1 TFUE. Nie podlega
również obowiązkowi notyfikacji Komisji Europejskiej.
Istnieje zatem szereg instrumentów, które mogą być wykorzystywane przez jednostki
samorządu terytorialnego w celu przyciągania i utrzymania inwestorów zagranicznych w
regionie. Obecnie wszystkie samorządy wojewódzkie w Polsce udzielają pomocy publicznej
m.in. w ramach regionalnych programów operacyjnych współfinansowanych z Europejskiego
Funduszu
Rozwoju
Regionalnego.
Niektóre
samorządy
korzystają
z
możliwości
przygotowania i uruchomienia własnych programów pomocowych. W ramach wyłączeń
grupowych realizują je m.in. Wrocław, Głogów, Szczecin, Kobierzyce, Częstochowa, Elbląg,
Gliwice, Stargard Szczeciński, Łódź i Goleniów. Są to przede wszystkim programy pomocy
regionalnej dla przedsiębiorców inwestujących na terenie danej JST i tworzących miejsca
pracy.
Warto podkreślić, że z reguły programy pomocy publicznej przygotowują i realizują
większe jednostki. Najczęściej są to duże i średnie miasta wojewódzkie i powiatowe.
Mniejsze jednostki, w tym gminy, bardzo rzadko decydują się na udzielanie pomocy
publicznej oraz opracowanie i wdrożenie własnych programów pomocowych dla inwestorów.
Odrębną formą pomocy publicznej udzielanej przez samorządy są specjalne strefy
ekonomiczne oraz inne terytorialne formy organizacji produkcji (np. inkubatory, parki
15
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za
zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń
blokowych), Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 214/3.
S t r o n a | 15
technologiczne), które ułatwiają przedsiębiorcom tworzenie i rozwijanie działalności
gospodarczej.
Programy pomocowe cieszą się dużym zainteresowaniem wśród przedsiębiorców
pomimo, iż skorzystanie z nich wymaga spełnienia wielu warunków i formalności. Przewagą
nad innymi formami wsparcia (np. kredyty, pożyczki) jest bezzwrotność pomocy oraz
preferencje w relacji do cen i warunków rynkowych.
5. Charakterystyka regionu łódzkiego
Strukturę administracyjną województwa łódzkiego tworzą 24 powiaty, w tym 3
grodzkie (miasta na prawach powiatu) i 21 ziemskich oraz 177 gmin, w tym 18 miejskich, 24
miejsko-wiejskie i 135 wiejskich. Miastami na prawach powiatu są Łódź, Piotrków
Trybunalski i Skierniewice.
Województwo łódzkie zajmuje 5,8% powierzchni kraju i liczy ponad 2,5 mln
mieszkańców (6,7%). Ponad 1,6 mln osób mieszka w miastach. Region charakteryzuje się
niższym niż średnia dla całego kraju przeciętnym wynagrodzeniem brutto (87,4%) oraz stopą
bezrobocia zbliżoną do średniej krajowej (11,9%).
W województwie łódzkim odnotowano na koniec 2009 r. największy ujemny przyrost
naturalny na 1000 mieszkańców w Polsce (-2,3‰). Należy podkreślić, że żaden z 30
powiatów o największym przyroście naturalnym w Polsce, nie znajduje się w Łódzkiem.
Jednocześnie w grupie 30 powiatów o najmniejszym przyroście naturalnym aż 8 jest w
województwie łódzkim. Najniższy wskaźnik miał powiat poddębicki (-3,94‰).16
Łódzkie ma jeden z najniższych dochodów budżetu województwa na 1 mieszkańca
(ok. 253 zł). Wiodące województwo mazowieckie ma dochód prawie dwukrotnie wyższy (ok.
492 zł). Podane wielkości nie odzwierciedlają jednak rzeczywistych środków pozostających
w dyspozycji samorządu, m.in. ze względu na tzw. janosikowe. Jest to rodzaj podatku
nałożonego na gminy, których dochód przekracza 150% średniego dochodu wszystkich gmin
w Polsce. Województwo mazowieckie przekazuje z tego tytułu największe środki na rzecz
innych regionów. Łódzkie ma również najniższy w kraju poziom wydatków budżetowych na
1 mieszkańca (ok. 260 zł). W województwie mazowieckim sięga on niemal 600 zł.
Województwo łódzkie charakteryzuje się znaczącym zróżnicowaniem dochodów
budżetów powiatów ziemskich na 1 mieszkańca. Najwyższy dochód odnotowano w powiecie
radomszczańskim 1124,75 zł, najniższy w powiecie skierniewickim 377,17 zł. Znajduje to
16
Na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego, stan na 31 grudnia 2009 r.
S t r o n a | 16
swoje odzwierciedlenie w wydatkach powiatów na 1 mieszkańca. Największe zanotowano w
powiecie radomszczańskim 1081,19 zł, najmniejsze w skierniewickim ziemskim 376,55 zł.
Poziom dochodów i wydatków największego miasta w regionie jest znacznie niższy
niż lidera tej klasyfikacji w Polsce. Najwyższy dochód na 1 mieszkańca w miastach uzyskał
Sopot 7211,72 zł. W Łodzi wynosił 3361,49 zł. Największe wydatki w ujęciu per capita
zrealizowano również w Sopocie - 8662,73 zł. W Łodzi były one znacznie niższe i osiągnęły
3455,96 zł na 1 mieszkańca.17
Warto podkreślić, że w regionie łódzkim znajduje się najbogatsza gmina w Polsce –
Kleszczów. Jej dochód w 2009 r. to ponad 170 mln zł, dochód na 1 mieszkańca ponad 37 tys.
zł, natomiast wydatki na 1 mieszkańca przekroczyły 63 tys. zł. Dla porównania, w
najbiedniejszej gminie Niedźwiada, wielkości te wyniosły odpowiednio ok. 14 mln zł, ponad
2 tys. zł i ok. 2 tys. zł.18
W województwie łódzkim zlokalizowanych jest około 230 tys. podmiotów
gospodarczych. Większość stanowią oczywiście małe i średnie przedsiębiorstwa. Ponad 97%
to
firmy
prywatne.
Nieliczne
przedsiębiorstwa
państwowe
podlegają
procesom
restrukturyzacji i komercjalizacji. Wśród branż dominuje handel (33%), przedsiębiorstwa
przemysłowe (13,5%) i obsługa nieruchomości (13,5%). Ważną rolę w gospodarce regionu
odgrywa rolnictwo, w szczególności w powiatach kutnowskim, łowickim i łęczyckim. Tereny
rolnicze stanowią 62% obszaru województwa.
Województwo łódzkie nie należy do regionów o wysokiej atrakcyjności inwestycyjnej
(więcej szczegółów w rozdziale 7). Syntetyczna ocena regionu w ostatnich latach pogarsza
się. Wyraźnym liderem atrakcyjności inwestycyjnej pozostaje województwo śląskie. Wysoką
pozycję pod tym względem posiadają także województwa - dolnośląskie, mazowieckie i
małopolskie. Grupę regionów o wyraźnie ponadprzeciętnej atrakcyjności tworzą jeszcze
województwa - zachodniopomorskie i wielkopolskie. Łódzkie jest mniej więcej w połowie
stawki.19
Do głównych zalet województwa łódzkiego zalicza się wielkość i jakość zasobów
pracy, jej niskie koszty oraz dostępność transportową regionu. Słabe strony województwa to
przede wszystkim niewielka aktywność wobec inwestorów, mniej niż przeciętna chłonność
rynku, niski poziom infrastruktury gospodarczej oraz zły stan infrastruktury społecznej.
17
Na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego, stan na 31 grudnia 2008 r.
Dochody, wydatki i dochody na 1 mieszkańca gminy 2009, Główny Urząd Statystyczny.
19
Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2010, red. M. Nowicki, Instytut Badań nad
Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2010.
18
S t r o n a | 17
Należy dodać, że w niemal każdej z podanych kategorii Łódzkie plasuje się w połowie
rankingu. Nie są to zatem oceny skrajnie niskie. Odbiegają jednak znacząco od ocen regionów
wiodących.
Na tym tle niezwykle pozytywnie wypada ocena atrakcyjności inwestycyjnej
podregionu łódzkiego (NUTS III). W zakresie atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności
przemysłowej w 2010 r. zajął on trzecie miejsce w kraju, po katowickim i rybnickim i
utrzymał pozycję z 2009 r. Do zalet podregionu zaliczono m.in. duże zasoby
wykwalifikowanych pracowników oraz bezrobotnych, ponadprzeciętną liczbę absolwentów
oraz dobrą dostępność transportową. Podregion łódzki zajął drugie miejsce w rankingu
atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności usługowej w 2010 r. Najwyżej sklasyfikowano
podregion warszawski. W 2009 roku kolejność była odwrotna. Wysoko oceniono go również
jako miejsce lokowania inwestycji zaawansowanych technologicznie. Czwarte miejsce w
kraju wydaje się bardzo dobre. Jednak jest to spadek o dwie pozycje w stosunku do roku
2009. W 2010 roku lepsze noty uzyskały podregiony: warszawski, krakowski i poznański.
Niezmiennie wśród zalet podregionu łódzkiego wymienia się duże zasoby pracy oraz jej
niskie koszty.20
Podsumowując, region łódzki jest zróżnicowany pod względem poziomu rozwoju
społeczno-gospodarczego i atrakcyjności inwestycyjnej. Wyraźnie rysuje się podział na
podregion łódzki i resztę województwa. Podregion łódzki, który obejmuje miasto Łódź i
gminy ościenne, charakteryzuje się wyższym poziomem dochodów i wydatków, lepszą
infrastrukturą gospodarczą i społeczną oraz większą atrakcyjnością dla inwestorów. Wynika
ona przede wszystkim z korzyści aglomeracyjnych. Pozostała cześć regionu w rankingu
atrakcyjności inwestycyjnej wypada znacznie gorzej. Jest to związane przede wszystkim ze
złym stanem infrastruktury gospodarczej i społecznej. Niewielka aktywność inwestorów oraz
niski poziom dochodów i wydatków utrwala dysproporcje i tworzy zamknięte koło
niedorozwoju.
6. Wyniki badania bezpośredniego
W ramach badania przeprowadzono wywiady z przedstawicielami prawie połowy
jednostek samorządu terytorialnego z województwa łódzkiego (załącznik 1). Pytania zostały
podzielone na trzy moduły tematyczne. Pierwszy dotyczył działalności jednostek samorządu
20
Tamże.
S t r o n a | 18
terytorialnego w zakresie przyciągania bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Celem
drugiej części kwestionariusza była ocena aktywności samorządu terytorialnego w zakresie
utrzymania inwestorów zagranicznych (opieka poinwestycyjna). Trzecia część to próba oceny
wpływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych na sytuację gospodarczą gmin i powiatów
regionu łódzkiego (załącznik 2).
W wywiadach wzięli udział przedstawiciele wszystkich typów samorządów
terytorialnych, tj. powiatów grodzkich i ziemskich oraz gmin miejskich, miejsko-wiejskich i
wiejskich. Szczegółową strukturę próby przedstawiono w tablicy 1.
Tablica 1. Struktura próby
L.p.
typ jednostki
1.
powiat grodzki
2.
powiat ziemski
3.
gmina miejska
4.
gmina miejsko-wiejska
5.
gmina wiejska
6.
suma
Źródło: badanie własne.
liczba
3
21
13
15
35
87
udział w próbie (%)
3,50
24,10
15,00
17,30
40,00
100,00
87 jednostek samorządu terytorialnego, które objęto badaniem, stanowi ok. 43%
wszystkich samorządów w regionie. Z danych statystycznych wynika, że inwestorzy
zagraniczni wybierają przede wszystkim duże i średnie miasta jako miejsca lokalizacji
działalności gospodarczej. Stąd przy doborze próby preferowano powiaty grodzkie oraz
gminy miejskie i miejsko-wiejskie. Aby uzyskać kompletny obraz regionu w badaniu
uwzględniono przedstawicieli wszystkich powiatów ziemskich. Udział ankietowanych
podmiotów w badanej populacji przedstawia tablica 2.
Tablica 2. Udział próby w badanej populacji
L.p.
Typ jednostki
Próba
1.
powiat grodzki
3
2.
powiat ziemski
21
3.
gmina miejska
13
4.
15
5.
gmina wiejska
35
6.
suma
87
7. Źródło: badanie własne.
Populacja
3
21
18
24
135
201
Udział (%)
100,00
100,00
72,20
62,50
26,00
43,20
S t r o n a | 19
Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do gmin i powiatów w latach
6.1.
2006 - 2010
Badaniem objęto zarówno JST posiadające na swym obszarze bezpośrednie
inwestycje zagraniczne, jak i te, które ich nie mają. Według deklaracji przedstawicieli gmin i
powiatów inwestycje znajdują się w dwóch trzecich badanych jednostek, a w jednej czwartej
ich nie ma. W niedużym procencie (siedmiu JST) respondenci nie byli w stanie określić, czy
w ich gminach lub powiatach znajdują się podmioty BIZ. Nie istniały tam przedsiębiorstwa o
zatrudnieniu powyżej 10 osób.
Inwestorzy zagraniczni są obecni we wszystkich gminach miejskich i powiatach
grodzkich, w trzech czwartych gmin miejsko – wiejskich i w mniej niż połowie gmin
wiejskich. Wskazuje to wyraźnie, że
miasta są znacznie bardziej atrakcyjne lub/i
skuteczniejsze w pozyskiwaniu BIZ niż obszary wiejskie.
Tablica 3. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w gminach i powiatach
Obecność
Typ jednostek administracji terytorialnej:
bezpośrednich
inwestycji
zagranicznych
powiat
gmina
gmina miejskogmina
ziemski
miejska i wiejska
wiejska
powiat
grodzki
liczba gmin/powiatów
Tak
15
16
11
15
Nie
1
4
18
Nie wiem
5
2
Razem
21
16
15
35
Razem
57
23
7
87
Niski udział gmin wiejskich posiadających podmioty BIZ nie uległ zmianie w latach
2006 – 2010. W okresie tym inwestycje zagraniczne napłynęły do wszystkich badanych gmin
miejskich i powiatów grodzkich, do większości gmin miejsko – wiejskich i zaledwie do
jednej trzeciej gmin wiejskich.
Bilans napływu i odpływu BIZ był zdecydowanie dodatni. Tylko nieliczni
przedsiębiorcy zagraniczni zakończyli działalność w latach 2006 – 2010, w tym w dwóch
JST, które obecnie nie posiadają inwestorów. Prawie jedną czwartą badanej próby (gmin i
powiatów) stanowią jednostki administracyjne, w których w latach 2006 – 2010 w
zakresie napływu i odpływu BIZ nic się nie działo. Jednostki te są „białymi plamami”
S t r o n a | 20
na mapie inwestycji zagranicznych w województwie łódzkim w okresie co najmniej
ostatnich pięciu lat. Należy do nich ponad połowa gmin wiejskich.
Tablica 4. Liczba gmin i powiatów, w których inwestorzy zagraniczni rozpoczęli działalność w latach 2006 2010
Liczba inwestorów zagranicznych
Żaden
1–5
6 – 10
Powyżej 10
Nie wiem
Brak odpowiedzi
Razem
Liczba gmin/powiatów
bezwzględna
w%
26
29,89
30
34,48
9
10,34
8
9,20
9
10,34
5
5,75
87
100,00
Tablica 5. Liczba gmin i powiatów, w których inwestorzy zagraniczni zakończyli działalność w latach 2006 2010
Liczba inwestorów zagranicznych:
bezwzględna
61
7
1
11
7
87
Żaden
1-5
6 - 10
Powyżej 10
Nie wiem
Brak odpowiedzi
Razem
Źródło: badanie własne
Przyciąganie
6.2.
Liczba gmin i powiatów
bezpośrednich
inwestycji
zagranicznych
w%
70,11
8,05
1,15
12,64
8,05
100,00
w
dokumentach
określających kierunki rozwoju gmin i powiatów
Jak wcześniej podkreślaliśmy jednym z zadań jednostek samorządu terytorialnego jest
uchwalanie programów gospodarczych. Mogą one przybierać różne formy. Z badania
wynika, że zdecydowana większość jednostek posiada dokumenty określające kierunki i
instrumenty rozwoju.
Tablica 6. Dokumenty określające kierunki rozwoju gmin i powiatów*
Gmina/powiat dokumentów:
Liczba odpowiedzi
nie posiada
7
8,04%
Posiada
80
91,96%
Razem
87
100,00%
* Plan rozwoju, strategia rozwoju, wieloletni plan inwestycyjny, plan odnowy, rewitalizacji
S t r o n a | 21
Najczęściej były nimi strategie i plany rozwoju. Część jednostek przygotowała i
wdrożyła obydwa dokumenty. W niektórych przypadkach opracowano i zastosowano również
inne dokumenty rozwojowe i planistyczne, w tym wieloletni plan inwestycyjny oraz plan
odnowy i rewitalizacji określonych obszarów. Wieloletni plan inwestycyjny najczęściej
towarzyszy planom lub strategiom rozwoju. Jedynie w 3 gminach wiejskich i w 2 starostwach
powiatowych funkcjonuje on jako oddzielny dokument. Plany odnowy i rewitalizacji są
częścią podstawowych dokumentów strategicznych.
Dokumenty te mają istotne znaczenie praktyczne. Są przygotowywane przez jednostki
samorządu terytorialnego różnego szczebla we współpracy z administracją rządową,
przedstawicielami innych regionów, organizacjami pozarządowymi, szkołami wyższymi,
jednostkami
badawczo-rozwojowymi,
samorządami
gospodarczymi
i
zawodowymi.
Określają cele i priorytety rozwoju oraz instrumenty ich realizacji. Odgrywają ważną rolę w
systemie zarządzania środkami publicznymi. Poza ogólnymi wytycznymi w zakresie
postępowania władz samorządowych na danym terenie, pełnią również istotną funkcję
informacyjną i promocyjną.
Przyjęcie w drodze konsultacji społecznych celów i sposobów realizacji umożliwia
lepsze gospodarowanie środkami publicznymi przy ograniczonych zasobach. Ponadto wybór
strategii ma znaczenie dla poprawy jakości zarządzania oraz pozwala na realizację projektów
wykraczających poza katalog zadań własnych jednostki. Umożliwia również zabezpieczenie
finansowania wieloletnich programów inwestycyjnych oraz zaangażowanie w ich realizację
podmiotów spoza sektora finansów publicznych.
Tablica 7. Rodzaje dokumentów w podziale na typy jednostek
Wyszczególnienie
Starostwa
Gminy (powiaty)
powiatowe
miejskie
Plany i strategie rozwoju
Tylko plan rozwoju
4
1
Tylko strategia rozwoju
6
10
Plan rozwoju i strategia
7
3
rozwoju
Brak planu lub strategii
4
2
rozwoju
Inne dokumenty rozwojowe
Wieloletni plan inwestycyjny
3
1
Plan odnowy, rewitalizacji itd.
2
1
Razem liczba badanych
21
16
jednostek
Gminy miejsko
- wiejskie
Gminy
wiejskie
6
3
4
13
17
1
2
4
3
15
8
3
35
S t r o n a | 22
Równie ważną rolę w rozwoju gmin, powiatów i województw odgrywają dokumenty
związane ze sposobami, warunkami i planami zagospodarowania obszarów. Pozwalają na
wieloletnie planowanie inwestycji, przemyślane wykorzystanie dostępnych terenów oraz
wybór ich przeznaczenia.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego określa w
ogólny sposób zagospodarowanie terytorium gminy oraz zawiera informacje o położeniu
obszarów przeznaczonych pod zabudowę i inne funkcje, informacje o przebiegu głównych
szlaków komunikacyjnych oraz o lokalizacji terenów chronionych. Studium przyjmowane jest
uchwałą
rady
gminy
i
stanowi
podstawę
do
opracowania
miejscowego
planu
zagospodarowania przestrzennego.
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest głównym dokumentem
planowania przestrzennego rozwoju gminy. Jest również aktem prawa miejscowego.
Wskazuje m.in. przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczające tereny o różnych funkcjach
lub o różnych zasadach gospodarowania, tereny przeznaczone do realizacji celów
publicznych, obiekty podlegające ochronie, lokalne warunki, zasady i standardy kształtowania
zabudowy, wskaźniki jej intensywności, zasady i warunki podziału terenów na działki
budowlane oraz granice obszarów zorganizowanej działalności inwestycyjnej.
Z tej części badania wynika, iż większość jednostek posiada studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz uzbrojone tereny
przygotowane dla inwestorów.
Sporo gmin nie przygotowało natomiast miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego (ok. 1/3). Relatywnie najwięcej jest w tej grupie gmin miejsko – wiejskich.
Ponadto, wiele miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego nie obejmuje całego
obszaru gminy. Podkreślić należy, że w regionie łódzkim są nadal podmioty, które nie
posiadają żadnych dokumentów określających kierunki i sposoby zagospodarowania
przestrzennego. Może to prowadzić do sytuacji, w której inwestor odstąpi od uruchomienia
działalności gospodarczej na danym obszarze z obawy przed zmianą decyzji o przeznaczeniu
określonych terenów. Brak planów zagospodarowana wydłuża również okres niezbędny do
wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania.
S t r o n a | 23
Tablica 8. Studia i plany zagospodarowania przestrzennego oraz tereny uzbrojone
Czy gmina(powiat grodzki)
Tak
Nie
Brak
posiada:
odpowiedzi
Wszystkie gminy i powiaty
grodzkie
Studium zagospodarowania
przestrzennego?
Plan zagospodarowania
przestrzennego?
Tereny uzbrojone pod potrzeby
inwestorów?
Gminy miejskie i powiaty grodzkie
przestrzennego?
przestrzennego?
inwestorów?
Gminy miejsko - wiejskie
przestrzennego?
przestrzennego?
inwestorów?
Gminy wiejskie
przestrzennego?
przestrzennego?
inwestorów?
Razem
63
95,45%
2
3,03%
1
1,52%
66
100,00%
41
62,12%
23
34,85%
2
3,03%
66
100,00%
50
75,76%
14
21,21%
2
3,03%
66
100,00%
15
93,75%
-
-
1
6,25%
16
100,00%
9
56,25%
5
31,25%
2
12,50%
16
100,00%
16
100,0%
-
-
-
-
16
100,00%
14
93,33%
1
6,67%
-
-
15
100,00%
9
60,00%
6
40,00%
-
-
15
100,00%
11
73,34%
2
13,33%
2
13,33%
15
100,00%
34
97,14%
1
2,86%
-
-
35
100,00%
23
65,71%
12
34,29%
-
-
35
100,00%
23
65,71%
12
34,29%
-
-
35
100,00%
Ponad połowa samorządów w dokumentach określających kierunki rozwoju
uwzględnia działania na rzecz przyciągania i utrzymania inwestorów zagranicznych. Podobne
proporcje są zachowane w różnych typach jednostek samorządowych. Większość nie
rozróżnia działań na rzecz inwestycji zagranicznych i krajowych. Prawie 38% samorządów
nie wyodrębniło w dokumentach strategicznych żadnych działań na rzecz inwestorów
zagranicznych.
Tablica 9. Czy w dokumentach określającym kierunki rozwoju gmin i powiatów uwzględniono działania na
rzecz przyciągania inwestycji zagranicznych?
Wyszczególnienie
Tak
Nie
Brak odpowiedzi
Razem
Liczba odpowiedzi
51
33
3
58,62%
37,93%
3,45%
87
100,00%
S t r o n a | 24
6.3. Działania gmin i powiatów w celu przyciągnięcia bezpośrednich inwestycji
zagranicznych
Większość JST zabiega o inwestorów bez względu na to, czy pochodzą z kraju czy
z zagranicy. Działań
kierowanych tylko do inwestorów zagranicznych jest niewiele.
Wykonywało je jedynie sześć gmin i powiatów, w tym zaledwie jedna gmina wiejska (tylko
poprzez druk materiałów informacyjnych w języku angielskim). Żadna z gmin miejsko –
wiejskich działań takich nie prowadziła. Brak umiejętności ich wykonywania, a także
niska ocena szans przyciągnięcia BIZ do niektórych gmin, to główne przyczyny tego
stanu. Możliwości sprowadzenia inwestorów zagranicznych szczególnie nisko oceniały
jednostki rolnicze, ze słabo rozwiniętą infrastrukturą.
Tablica 10. Działania realizowane przez gminy i powiaty w celu przyciągnięcia inwestycji zagranicznych
Czy gmina/powiat realizuje działania w celu przyciągnięcia
inwestorów zagranicznych:
Liczba odpowiedzi
bezwzględna
w%
Tak
6
6,90
tak, ale tylko w ramach działań przyciągających wszystkich inwestorów,
bez podziału na krajowych i zagranicznych
68
78,16
Nie
13
14,94
Razem
87
100,00
Tablica 11. Działania realizowane przez gminy i powiaty w celu przyciągnięcia inwestycji zagranicznych w
podziale na typy jednostek samorządu terytorialnego
Powiaty
Gminy
Gminy
Gminy
Razem
Czy gmina/powiat realizuje
ziemskie
miejskie i
miejsko wiejskie
działania w celu przyciągnięcia
powiaty
wiejskie
inwestorów zagranicznych:
grodzkie
Liczba wskazań
Tak
2
3
1
6
tak, ale tylko w ramach działań
14
13
13
28
68
przyciągających wszystkich
inwestorów, bez podziału na
krajowych i zagranicznych
Nie
5
2
6
13
Razem
21
16
15
35
87
Wsparcie finansowe należy do kluczowych instrumentów pozyskiwania inwestorów.
Taki wniosek sformułowano z badania działalności inwestorów zagranicznych w regionie
łódzkim. Trzy czwarte gmin nie posiada jednak gotowej oferty takiego wsparcia, ani dla
S t r o n a | 25
inwestorów zagranicznych, ani dla krajowych. Część z nich nie oferuje takiej pomocy, ze
względu na brak zainteresowania ze strony inwestorów.
Tablica 12. Oferta wsparcia finansowego gmin i powiatów grodzkich dla inwestorów zagranicznych
Gmina (powiat grodzki) oferty:
nie posiada
posiada
Razem
Liczba odpowiedzi
bezwzględna
47
19
66
w%
71,21
28,79
100,00
Jednocześnie brak gotowej oferty ani nie oznacza, że inwestorzy nie mogą liczyć na
wsparcie finansowe, ani że nie otrzymywali go w przeszłości, ponieważ zakres i formy
pomocy rozważane są dopiero gdy inwestor się pojawia. Wpływa na to zindywidualizowany
charakter negocjacji w tej kwestii. W nielicznych gminach władze samorządowe podjęły
uchwały dotyczące możliwości udzielenia pomocy finansowej inwestorowi (krajowemu lub
zagranicznemu), w zależności od wartości przedsięwzięcia i
wielkości planowanego
zatrudnienia.
Gminy wspierające finansowo przedsiębiorców zagranicznych nie różnicują
inwestorów z tytułu pochodzenia, krajowego lub zagranicznego i oferują pomoc na tych
samych zasadach. Wychodzą bowiem z założenia, że dyskryminacja którejś z grup byłaby
niedopuszczalna.
Tablica 13. Wsparcie finansowe gmin i powiatów grodzkich dla inwestorów krajowych i zagranicznych
Czy inwestorzy krajowi i zagraniczni mogą
Liczba odpowiedzi
liczyć na wsparcie finansowe:
bezwzględna
w%
w tym samym zakresie
19
100,00
inwestorzy zagraniczni mogą liczyć na
większe wsparcie
inwestorzy krajowi mogą liczyć na większe
wsparcie
trudno powiedzieć
brak odpowiedzi
Razem
19
100,00
Ulgi w podatkach i opłatach lokalnych są najpopularniejszą formą pomocy
finansowej udzielanej przez gminy inwestorom. Wynika to najprawdopodobniej z faktu, że
gminy je przyznają i mogą to uczynić stosunkowo szybko.
S t r o n a | 26
Tablica 14. Formy wsparcia finansowego inwestorów zagranicznych oferowane przez gminy i powiaty grodzkie
*
Tak
Nie
Razem
Wyszczególnienie
Liczba wskazań bezwzględna i w %
Ulgi podatkowe/dotacje z tytułu
10
52,63%
9
47,37%
19
100,00%
zatrudniania osób bezrobotnych
Ulgi w podatkach i opłatach
19
100,00%
19
100,00%
lokalnych
Ulgi podatkowe/dotacje z tytułu
19
100,00%
szkolenia pracowników
1
5,26%
18
94,74%
* Pytano tylko respondentów, którzy stwierdzili, że ich JST dysponuje ofertą wsparcia finansowego dla
inwestorów zagranicznych, patrz tabela 13.
Wykres 1. Formy wsparcia finansowego inwestorów zagranicznych oferowane przez gminy i powiaty grodzkie,
w%
Ulgi podatkowe/dotacje z tytułu szkolenia
pracowników
Ulgi w podatkach i opłatach lokalnych
Ulgi podatkowe/dotacje z tytułu zatrudniania osób
bezrobotnych
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100
%
TAK NIE
Wsparcie oferowane
inwestorom zagranicznym przybiera także inne formy.
Udzielanie informacji jest ważne, choć stosunkowo najprostsze i najmniej pracochłonne.
Informowanie w sprawach podstawowych, dotyczących np. sytuacji społeczno - gospodarczej
jednostki, nie wymaga od pracowników urzędów posiadania głębszej wiedzy dotyczącej
lokowania BIZ. Znaczna część jednostek samorządowych oferuje pomoc w załatwianiu
różnych formalności związanych z uruchomieniem działalności gospodarczej na danym
obszarze (np. w nabywaniu gruntów). Tylko niektóre JST proponują doradztwo prawne i
finansowe, co wynika prawdopodobnie z niskich kompetencji pracowników i ograniczeń
etatowych w urzędach. Niekiedy jednostki nie wspierają inwestorów doradztwem prawnym i
finansowym, ale udzielają informacji na tematy prawne i finansowe, związane z działalnością
gospodarczą i inwestycyjną.
S t r o n a | 27
Wsparcie dla inwestorów oferują przede wszystkim gminy i powiaty grodzkie. Wśród
starostw powiatowych ziemskich czyni to tylko połowa, głównie udzielając informacji
potencjalnym inwestorom. Stan taki wynika prawdopodobnie z mniejszego niż w gminach
zakresu ich obowiązków i uprawnień związanych ze wspieraniem działalności gospodarczej.
Bardzo często, zwłaszcza w gminach wiejskich, formy pomocy mają charakter
jedynie potencjalny lub wykorzystywane są tylko przez inwestorów krajowych, gdyż nie
pojawił się tam żaden zagraniczny.
Tablica 15. Inne formy wsparcia oferowane inwestorom zagranicznym
Tak, w dużym Tak, w
Nie
(1)
Brak
zakresie(3)
małym
odpowiedzi
Forma wsparcia
zakresie (2)
Udzielanie
informacji
58
66,7%
19 21,84%
4
4,60%
6
6,89%
Doradztwo
prawne
14
16,09%
29 33,33%
39 44,83%
5
5,75%
Doradztwo
finansowe
6
6,89%
15 17,24%
58 66,67%
8
9,20%
Indywidualna
obsługa przy
rejestrowaniu
działalności
gospodarczej
37
42,53%
14
16,09%
29
33,33%
7
Średnia
Razem
2,667
87
100,00%
1,695
87
10 ,00%
1,342
87
100,00%
87
100,00%
2,100
8,05
Wykres 2. Inne formy pomocy oferowane inwestorom zagranicznym, w %
Indywidulana obsługa przy rejestrowaniu działaności
gospodarczej
Doradztwo finansowe
Doradztwo prawne
Udzielanie informacji
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100
%
TAK, w dużym zakresie
TAK, w małym zakresie
NIE
Brak odpowiedzi
S t r o n a | 28
Wszystkie jednostki samorządu terytorialnego posiadają strony internetowe.
Najczęściej sporządzone są w całości w języku polskim. Podstrony w języku angielskim czy
(bardzo rzadko) w innych językach, zamieszcza mniej niż jedna trzecia urzędów
samorządowych. W poszczególnych typach JST proporcje te są bardzo zróżnicowane.
Podstrony w językach obcych posiada ponad 60% urzędów miejskich, choć nie ma ich
kilka dużych miast województwa. Na drugim biegunie znajdują się gminy wiejskie.
Podstronami dysponuje tylko 5 na 35 badanych. Ważną przyczyną tego stanu jest zapewne
niska samoocena atrakcyjności dla inwestorów zagranicznych. Spowodowana jest
świadomością, że lokalna gospodarka opiera się na niskowydajnym rolnictwie i dysponuje
kiepską infrastrukturą. W związku z tym promowanie się za granicą nie przyniesie efektów.
Dziwi natomiast brak informacji w językach obcych na stronach internetowych
większości starostw powiatowych, z czego wynikałoby, że nie zależy im nie tylko na
inwestorach zagranicznych, ale i na popularyzowaniu jednostki za granicą.
Tablica 16. Działanie informacyjno-promocyjne gmin i powiatów w celu przeciągnięcia bezpośrednich
inwestycji zagranicznych
Tak
Nie
Razem
L.p.
Czy gmina/powiat prowadzi
działanie informacyjnopromocyjne w celu przeciągnięcia
inwestycji zagranicznych
poprzez:
1
strony internetowe tylko w języku
polskim
60
68,97%
27
31,03%
87
2
strony internetowe z co najmniej
jedną podstroną w języku obcym
27
31,03%
60
68,97%
87
3
materiały informacyjnopromocyjne w języku obcym
54
62,07%
33
37,93%
87
4
udział w targach zagranicznych
jako zwiedzający (w ostatnich 5
latach)
37
42,53%
49
57,47%
87*
5
udział w targach zagranicznych z
własnym stoiskiem (w ostatnich 5
latach)
21
24,14%
66
75,86%
87
6
udział w misjach zagranicznych (w
ostatnich 5 latach)
23
26,44%
64
73,56%
87
*dla jednego podmiotu brak danych
100,00%
100,00%
100,00%
100,00%
100,00%
100,00%
S t r o n a | 29
Tablica 17. Strony internetowe z co najmniej jedną podstroną w języku obcym, w jednostkach administracji
terytorialnej
Typ urzędu
Tak
Nie
Razem
Starostwo powiatu ziemskiego
9
40,00%
12
60,00%
21
100,00%
Urząd miejski*
10
64,71%
6
35,29%
16
100,00%
Urząd miejsko – gminny
3
15,39%
12
84,61%
15
100,00%
Urząd gminny
5
13,89%
30
86,11%
35
100,00%
Razem
27
30,23%
60
69,77%
87
100,00%
*gminy i powiatu grodzkiego
Poligraficznymi materiałami informacyjnymi w językach obcych dysponuje 60% JST.
Jest to narzędzie promocyjne wykorzystywane dwukrotnie częściej niż podstrona internetowa
w językach obcych. Posługiwanie się tymi materiałami jest zdecydowanie najbardziej
popularne wśród jednostek miejskich, a najmniej w gminach wiejskich. Przypomina to
wykorzystywanie podstron internetowych w językach obcych przez różne typy JST. W
badaniu nie ocenialiśmy jakości posiadanych przez urzędy materiałów informacyjno –
promocyjnych.
Tablica 18. Materiały informacyjno – promocyjne w językach obcych w jednostkach administracji terytorialnej
Typ urzędu
Tak
Nie
Razem
Starostwo powiatowe
15
71,43%
6
28,57%
21
100,00%
Urząd miejski*
14
87,50%
2
12,50%
16
100,00%
Urząd miejsko – gminny
12
80,00%
3
20,00%
15
100,00%
Urząd gminny
13
37,14%
22
62,86%
35
100,00%
Razem
54
62,07%
33
37,93%
87
100,00%
*w tym miasta na prawach powiatu
Wykres 3. Materiały informacyjno – promocyjne w językach obcych w jednostkach administracji terytorialnej,
w%
Urząd gminny
Urząd miejsko-gminny
Urząd miejski (w tym miasta na prawach powiatu)
Starostwo powiatowe
0%
10%
20%
30%
40%
50%
TAK
60%
NIE
70%
80%
90%
100%
S t r o n a | 30
Czynny udział w targach zagranicznych wymaga sporego wysiłku organizacyjnego,
jednak w ostatnich pięciu latach z tej formy promocji, podobnie jak z udziału w misjach
zagranicznych, korzystała jedna czwarta badanych jednostek. Najbardziej aktywne były
urzędy miejskie. Przedstawiciele większej liczby jednostek samorządowych uczestniczyli w
targach zagranicznych tylko w charakterze zwiedzających.
Niektóre JST jako przykłady promocji swej jednostki podawały współpracę z
samorządami partnerskimi za granicą. Przynosi to korzyści w postaci wymiany doświadczeń,
grup młodzieżowych, lepszego poznania się, przełamywania stereotypów. Możliwości
przełożenia się takiej współpracy na napływ BIZ są mocno ograniczone, zwłaszcza, że w
niektórych przypadkach zakres działań realizowanych w ramach partnerstwa samorządowego
jest marginalny.
Jeżeli w strukturze organizacyjnej urzędu gminy czy powiatu znajduje się komórka do
spraw inwestorów, to z reguły obsługuje wszystkich chętnych. Jedynie nieliczne JST
posiadają wyodrębnioną komórkę do spraw inwestycji zagranicznych. W niektórych gminach
i powiatach tylko część obowiązków jednego pracownika wiąże się z inwestycjami
zagranicznymi. Kilka JST w ogóle nie posiada pracowników zajmujących się obsługą
inwestycji.
Tablica 19. Obsługa inwestorów zagranicznych w strukturze organizacyjnej gmin i powiatów
Tak
Nie
Brak
odpowiedzi
Czy gmina/powiat posiada:
Razem
wyodrębnioną komórkę
organizacyjną lub wyodrębnione
stanowisko pracy dla obsługi
inwestorów zagranicznych?
wyodrębnioną komórkę
organizacyjną lub wyodrębnione
stanowisko pracy dla obsługi
wszystkich inwestorów (krajowych i
zagranicznych)?
tylko pracownika, który ma w
zakresie obowiązków obsługę
inwestorów zagranicznych?
komórki lub pracownika dla obsługi
inwestorów zagranicznych –
odrębnie lub wraz z inwestorami
krajowymi?
8
9,20%
77
88,50%
2
2,30%
87
100,00%
50
57,47%
34
39,08%
3
3,45%
87
100,00%
20
22,99%
63
72,41%
4
4,60%
87
100,00%
78
89,66%
5
5,75%
4
4,59%
87
100,00%
6.4. Samoocena jednostek samorządu terytorialnego w zakresie przyciągania
inwestorów zagranicznych
Przedstawiciele gmin i powiatów ocenili działania swoich jednostek na rzecz
powstawania na ich terenie przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym. Dokonali tego poprzez
S t r o n a | 31
wartościowanie, na siedmiostopniowej skali, ośmiu czynników związanych z wybranymi
aspektami pracy urzędów na rzecz inwestorów. Obliczony wskaźnik rzetelności pomiaru Alfa
Cronbacha wyniósł 0,60, co oznacza, że czynniki wchodzące w skład skali są ze sobą
skorelowane w stopniu możliwym do zaakceptowania.
Samoocena wypadła bardzo pozytywnie. Zdecydowana większość wysoko oceniła
zaangażowanie swoich jednostek w przyciąganie inwestorów zagranicznych. Efekty ich
pracy określano jako zachęcające do lokalizacji BIZ we wszystkich ośmiu aspektach, w
tym w zakresie infrastruktury transportowo – komunikacyjnej, której stan
przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym uznały za stwarzający wysoką barierę.
Opinie negatywne wskazujące, że określony czynnik zniechęca do lokalizowania BIZ w
gminie lub powiecie respondenta były nieliczne i stanowiły niecałe 6% odpowiedzi. Nasuwa
się więc pytanie, czy skoro urzędnicy tak optymistycznie oceniają swoją pracę na rzecz
BIZ, to czy ich brak w wielu gminach wynika jedynie z czynników niezależnych?
1
2
3
4
5
6
Tablica 20. Czynniki zachęcające bądź zniechęcające do lokalizowania inwestycji zagranicznych w opinii
przedstawicieli gmin i powiatów - liczba wskazań
Zachęca do lokalizacji BIZ
Ani
Zniechęca do lokalizacji
w gminie /powiecie
zachęca
BIZ w gminie /powiecie
respondenta w stopniu:
ani
respondenta w stopniu:
Wyszczególnienie
dużym średnim małym zniechęca
małym średni
dużym
(7)
(6)
(5)
(4)
(3)
m (2)
(1)
Posiadanie
52
15
6
1
6
3
3
przygotowanych
terenów pod
inwestycje
Promocja i
30
40
14
1
1
dostępność
informacji o
gminie/powiecie,
Możliwość
51
28
5
2
otrzymania od władz
gminnych/powiatowy
ch pomocy w
uzyskiwaniu
informacji.
Możliwość
31
33
16
3
1
2
gminnych/powiatowy
ch pomocy w
załatwianiu
formalności
prawnych i
finansowych
Możliwość
41
32
5
3
1
2
2
znalezienia
pracowników o
pożądanych
kwalifikacjach i
umiejętnościach
Stan infrastruktury
51
19
7
2
1
3
1
transportowo –
Brak
odpowiedzi
Razem
1
87
1
87
1
87
1
87
1
87
3
87
S t r o n a | 32
komunikacyjnej
Ulgi w podatkach i
opłatach lokalnych na
szczeblu gminy
8
Możliwość
gminnych/powiatowy
ch pomocy w
ubieganiu się o środki
z UE
7
25
28
11
11
2
4
2
4
87
18
28
19
17
1
2
-
2
86
Wysoką samoocenę JST potwierdzają wskaźniki rozkładu odpowiedzi. Wartości
średnie, wszystkie powyżej 5,5 (w skali siedmiopunktowej), pokazują na znaczną przewagę
liczby odpowiedzi na dwóch najwyższych poziomach skali określających, że dany czynnik
zachęca do lokalizacji inwestycji zagranicznych w stopniu średnim lub dużym.
W celu określenia stopnia rozproszenia odpowiedzi na pytania skalowane posłużyć się
można typowymi zakresami wariancji. Dla skali siedmiopunktowej odpowiedni przedział
wynosi 2,5 – 4,0. Jego górny kraniec odpowiada rozkładowi odpowiedzi równo rozłożonych
na wszystkie punkty skali. Dolny kraniec przedziału interpretuje się jako sytuację, w której
wartości odpowiedzi są raczej skoncentrowane wokół pewnego punktu na skali, tak jak w
rozkładzie normalnym.21 W badaniu samooceny dla siedmiu czynników uzyskano poziomy
wariancji poniżej dolnego krańca, co pokazuje, że odpowiedzi były szczególnie silnie
skoncentrowane wokół średnich, czyli, że były bardzo jednolite. Wyższy poziom wariancji
pierwszego czynnika podległego samoocenie wskazuje, że odpowiedzi na pytanie dotyczące
stanu posiadania terenów uzbrojonych przez JST były stosunkowo najbardziej zróżnicowane.
Jak zaznaczono, informowanie jest stosunkowo najprostszą formą wsparcia
inwestorów zagranicznych. Jednak jest to forma niezwykle ważna, gdyż obok przekazywania
informacji umożliwia stronom poznanie się. Inwestor może lepiej ocenić jakość otoczenia
administracyjnego i klimat dla projektu. Udzielanie informacji JST oceniły jako
najmocniejszą stronę w zachęcaniu do lokalizacji inwestycji. Pokazuje to najwyższa
wartość średniej. Z kolei najniższa wariancja oznacza, że opinie badanych były najbardziej
jednolite. Można przypuszczać, że dążąc do informowania na wysokim poziomie
samorządowcy dobrze zdają sobie sprawę z roli tego czynnika w powstawaniu BIZ.
21
Interpretacja na podstawie: G. A. Churchill, Badania marketingowe, podstawy metodologiczne, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 550.
S t r o n a | 33
Tablica 21. Czynniki zachęcające bądź zniechęcające do lokalizowania inwestycji zagranicznych w opinii
przedstawicieli gmin i powiatów – średnie, wariancje i odchylenia standardowe
L.p
Czynnik
Średnia
Wariancja
Odchylenie
standardowe
1
Posiadanie przygotowanych terenów pod
5,988
2,812
1,677
inwestycje
2
Promocja i dostępność informacji o
6,082
0,993
0,997
gminie/powiecie,
3
Możliwość otrzymania od władz
6,488
0,512
0,715
gminnych/powiatowych pomocy w
uzyskiwaniu informacji.
4
5,942
1,467
1,211
załatwianiu formalności prawnych i
finansowych
5
Możliwość znalezienia pracowników o
6,105
1,742
1,320
pożądanych kwalifikacjach i
umiejętnościach
6
Stan infrastruktury transportowo –
6,238
1,726
1,314
komunikacyjnej
7
Ulgi w podatkach i opłatach lokalnych na
5,518
2,350
1,533
szczeblu gminy
8
5,459
1,442
1,201
ubieganiu się o środki z UE
Zdaniem większości (70%) badanych, jednostkom samorządu terytorialnego bardzo
zależy na przyciągnięciu inwestorów zagranicznych. Nie zgadzali się z tezą, że ze względu na
duże kłopoty związane z obsługą nie są nimi w gruncie rzeczy zainteresowane. Jednocześnie
mają świadomość występowania utrudnień związanych z niskimi kompetencjami urzędników.
Większość wyraziła przekonanie, że urzędy administracji terenowej w województwie
łódzkim nie są przygotowane do obsługi średniego i dużego inwestora.
Tablica 22. Ocena działań gmin i powiatów województwa łódzkiego w celu przyciągnięcia inwestorów
zagranicznych
Wyszczególnienie
Ocena:
Brak
Razem
oceny
słuszne
niesłuszne
Liczba wskazań
Gminom/powiatom bardzo zależy na
60
20
7
87
przyciągnięciu inwestorów zagranicznych
W gruncie rzeczy wiele gmin/powiatów nie jest
15
62
10
87
zainteresowanych ściągnięciem inwestorów
zagranicznych, gdyż z tym wiąże się dużo pracy i
kłopotów
Większość urzędów gminnych/powiatowych nie
42
37
8
87
jest przygotowanych do przyjęcia na swym
terenie średnich i dużych inwestorów
zagranicznych, ze względu na braki
kompetencyjne (np. nieznajomość języków
obcych)
S t r o n a | 34
6.5. Preferencje gmin i powiatów w zakresie przyciągania bezpośrednich inwestycji
zagranicznych
W zasadzie wszystkie JST są zdecydowanie zainteresowane inwestycjami tworzącymi
na ich obszarze nowe miejsca pracy. Znaczna większość wskazywała także na potrzebę
przyciągania projektów przyjaznych dla środowiska naturalnego. Na inwestycje posiadające
tego typu cechy istnieje silna presja społeczności lokalnej. Jej nacisk na inne rodzaje
projektów jest znacznie słabszy lub żaden. Stąd też prawdopodobnie znacznie mniej
samorządów preferuje BIZ związane z postępem technicznym i nowoczesne. Małe
zainteresowanie nimi występuje w podobnych proporcjach na terenach wiejskich i w
miastach. Jest natomiast wyraźnie wyższe wśród JST posiadających już inwestorów
zagranicznych.
Tablica 23. Kategorie podmiotów BIZ preferowane przez gminy i powiaty
Wyszczególnienie
Liczba wskazań*
Realizujące inwestycje przyjazne środowisku
57
Tworzące nowe miejsca pracy
72
Wdrażające nowoczesne technologie
27
Posiadające centra badawczo-rozwojowe
7
Inne,
4
Jakiekolwiek
7
*maksimum dwa wskazania
Około dwóch trzecich JST nie preferuje inwestycji w konkretnych branżach. Pozostałe
zainteresowane są głównie projektami w gałęziach posiadających w gminie czy w powiecie
sprzyjające warunki podażowe, ze względu na:
1) uwarunkowania naturalne korzystne dla rozwoju turystyki w parkach krajobrazowych,
energetyki wiatrowej, wykorzystania wód geotermalnych,
2) intensywną produkcję rolną, mogącą stanowić bazę dla powstania różnych dziedzin
przetwórstwa rolno – spożywczego,
3) położenie wzdłuż linii transportowych tworzących korzystne warunki dla ekspansji
przedsiębiorstw logistycznych,
4) zasoby siły roboczej o określonych kwalifikacjach mogące być przesłanką dla
uruchomienia produkcji odzieżowej, włókienniczej, meblarskiej.
Niezależnie od tych uwarunkowań samorządy są gotowe przyjąć praktycznie
każdego inwestora pod warunkiem, że nie będzie on zbyt uciążliwy dla środowiska
naturalnego.
S t r o n a | 35
Tablica 24. Preferencje gmin i powiatów dotyczące branż bezpośrednich inwestycji zagranicznych
Wyszczególnienie
Gmina/powiat nie posiada preferencji
branżowych
Gmina/powiat posiada preferencje
branżowe
Brak odpowiedzi
Razem
Liczba odpowiedzi
bezwzględna
w%
57
65,52
27
3
31,03
3,45
87
100,00
Wprawdzie samorządy zainteresowane są przede wszystkim projektami tworzącymi
nowe miejsca pracy, ale nie oznacza to, że wolą inwestycje, w wyniku których powstają
przedsiębiorstwa duże, zatrudniające powyżej 249 pracowników. Tylko nieliczne JST są
zainteresowane takimi projektami. Prawdopodobnie samorządy negatywnie oceniają
możliwy wpływ działalności dużych podmiotów gospodarczych na sytuację społeczno gospodarczą ich jednostek lub też po prostu nie widzą
szans powstania takich
przedsiębiorstw.
Znaczna większość JST nie precyzuje pożądanej wielkości zatrudnienia w
przedsiębiorstwach powstałych w wyniku napływu kapitału zagranicznego. Samorządy
gotowe są wesprzeć każdego inwestora zagranicznego, bez względu na liczbę tworzonych
przez niego miejsc pracy. Odsetek odpowiedzi wskazujących na brak preferencji
dotyczących poziomu zatrudnienia w podmiotach BIZ jest zbliżony dla wszystkich typów
jednostek samorządowych.
Tablica 25. Preferencje gmin i powiatów w zakresie wielkości podmiotów BIZ
Wielkość podmiotów BIZ
Mikro – zatrudniające do 9 osób
Małe, zatrudniające 10 – 49 osób
Liczba odpowiedzi
bezwzględna
w%
12
13,79
15
17,24
Duże – zatrudniające 250 i więcej osób
5
5,75
Nie preferuje żadnej z powyższych
grup przedsiębiorstw
Brak odpowiedzi
54
1
62,07
1,15
87
100,00
Razem
6.6. Wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na gospodarkę gmin i powiatów
Przedstawiciele JST wypowiedzieli się na temat efektów gospodarczych obecności
bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Uczynili to na podstawie pytania zamkniętego, z
siedmiostopniową skalą. Wskaźnik Alfa Cronbacha, wynoszący 0,75, wskazuje na spełnianie
S t r o n a | 36
wymogów rzetelności pomiaru na dobrym poziomie, co oznacza, że uwzględnione w tym
pytaniu czynniki tworzą obraz spójny i określają ten sam sposób interpretacji.
Większość samorządów pozytywnie oceniła obecność podmiotów BIZ. Zdaniem
mniejszej ich części nie mają wpływu na gospodarkę
gminy i powiatu. Jedynie w
nielicznych przypadkach dostrzegano ujemne strony powstania przedsiębiorstw z
kapitałem zagranicznym.
Zdecydowanie najlepiej oceniono znaczenie inwestycji zagranicznych we
wzroście zatrudnienia i w powstawaniu nowych miejsc pracy. Ponad 80% samorządów
uznało, że
rola podmiotów BIZ w tej dziedzinie jest „zdecydowanie pozytywna” lub
„pozytywna”. Oceny negatywnej nie przedstawiono, a zdaniem tylko nielicznych JST
inwestycje nie wpłynęły istotnie na wielkość zatrudnienia. Potwierdza to wcześniejszą
obserwację, że tworzenie nowych miejsc pracy jest dla samorządów najbardziej pożądanym
efektem inwestycji.
JST cenią także wpływ inwestycji zagranicznych na atrakcyjność inwestycyjną
jednostki terytorialnej. 60% uważa, że jest on pozytywny lub zdecydowanie pozytywny i
może przyczynić się do dalszego napływu kapitału. Jedynie 14% JST sądzi, że jest bez
znaczenia i nie dostrzega możliwości wystąpienia efektu „kuli śnieżnej”.
Zdaniem większości JST inwestycje zagraniczne nie wpłynęły na stan środowiska
naturalnego. Jest to niewątpliwie efekt dążeń samorządów do lokalizacji projektów
przyjaznych środowisku, zgodnie z oczekiwaniami społecznymi w tej dziedzinie. JST w
większości zdają sobie sprawę ze znaczenie BIZ dla zwiększenia dochodów gmin lub
powiatów, w mniejszej części z ich wpływu na poprawę stanu infrastruktury społecznej oraz
wzrost płac.
1
2
3
4
Tablica 26. Wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na gospodarkę gmin i powiatów, w opinii ich
przedstawicieli – liczba wskazań*
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne wpłynęły w sposób:
Brak
odpowiedzi
Wyszczególnienie
zdecypozytyraczej
ani
raczej
negazdecydowanie
wny
pozyty- neganegatywny
dowanie
pozyty(6)
wny
tywny
tywny
(2)
negatywny
(5)
ani
(3)
wny
(7)
pozy(1)
tywny
(4)
Liczba miejsc pracy
24
22
8
3
Wysokość dochodów
9
28
8
10
1
1
gmin/powiatów
Liczba przedsiębiorstw 3
17
13
23
1
(lokalnych)
Stan środowiska
1
8
10
35
1
1
1
naturalnego
Razem
57
57
57
57
S t r o n a | 37
5
6
7
8
Atrakcyjność
13
21
14
8
inwestycyjna
gminy/powiatu
Stan infrastruktury
9
19
9
15
3
1
drogowej
Stan infrastruktury
2
15
13
26
społecznej (szkoły,
instytucje kulturalne,
hotele itd.)
Wysokość średniej
2
12
12
28
płacy
*Badaniem objęto jednostki samorządu terytorialnego deklarujące obecność bezpośrednich inwestycji
zagranicznych na swoim obszarze
1
57
1
57
1
57
3
57
Obliczone wskaźniki rozkładu odpowiedzi potwierdzają przedstawioną ocenę wpływu
BIZ na gospodarkę JST. Średnia 5,194 ze wszystkich odpowiedzi wskazuje, że respondenci
przeciętnie ocenili ich obecność jako „więcej niż raczej pozytywną”, mimo że wynik ten
zaniżyła znaczna liczba odpowiedzi neutralnych (wpływ „ani pozytywny ani negatywny”).
Niskie wariancje, poniżej dolnego krańca typowego zakresu dla skali siedmiopunktowej (2,5),
podkreślają bardzo duże skupienie odpowiedzi.22
Tablica 27. Wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na gospodarkę gmin i powiatów w opinii ich
przedstawicieli – średnie, wariancje i odchylenia standardowe
L.p
Wyszczególnienie
Średnia
Wariancja
Odchylenie
standardowe
1
Liczba miejsc pracy
6,109
0,797
0,893
2
Wysokość dochodów gmin/powiatów
5,571
1,055
1,027
3
Liczba przedsiębiorstw (lokalnych)
4,952
0,932
0,965
4
Stan środowiska naturalnego
4,460
0,833
0,913
5
Atrakcyjność inwestycyjna gminy/powiatu 5,691
1,111
1,054
6
Stan infrastruktury drogowej
5,159
1,523
1,234
7
Stan infrastruktury społecznej (szkoły,
4,873
0,919
0,959
instytucje kulturalne, hotele itd.)
8
Wysokość średniej płacy
4,738
0,797
0,893
Większość spośród 57 JST, w których ulokowały się podmioty BIZ jest
zainteresowana ich utrzymaniem. W tym celu podejmują wielokierunkowe działania. Do
najczęstszych (dwie trzecie wskazań) należą różne formy wspierania finansowego. Działania
takie,
zdaniem
samorządowców,
wychodzą
naprzeciw
zagranicznych, którzy tego typu pomoc cenią sobie najbardziej.
22
Tamże.
oczekiwaniom
inwestorów
S t r o n a | 38
Tablica 28. Aktywność gmin i powiatów w celu utrzymania podmiotów BIZ
Wyszczególnienie
Realizuje działania
Nie realizuje działań
Brak odpowiedzi
Suma końcowa
Liczba odpowiedzi
bezwzględna
w%
41
71,93
14
24,56
2
3,51
57
100,00
Ponad połowa JST wspiera inwestorów zagranicznych poprzez rozwijanie
infrastruktury. Najwięcej samorządów usprawnia sieć transportową, głównie drogową, na
którą inwestorzy zagraniczni narzekają szczególnie często. Przygotowywaniem terenów pod
nowe inwestycje zajmuje się ponad połowa JST. Działania takie tworzą sprzyjające warunki
dla rozwoju podmiotów BIZ.
Tablica 29. Działania gmin i powiatów w celu utrzymania podmiotów BIZ
Wyszczególnienie
Wspieranie finansowe
w tym poprzez:
ulgi w opłatach lokalnych
dotacje na tworzenie miejsc pracy
wspieranie programów szkoleniowych
Rozwijanie infrastruktury
w tym:
transportowej
edukacyjnej
telekomunikacyjnej
ochrony zdrowia
sportowo-kulturalnej
Przygotowywanie nowych terenów pod inwestycje
Inicjowanie współpracy inwestorów zagranicznych z podmiotami lokalnymi
w tym z:
przedsiębiorstwami
ośrodkami badawczo-rozwojowymi
Wspieranie instytucji otoczenia biznesu
Rozwijanie partnerstwa publiczno – prywatnego z udziałem gminy/powiatu
Inne
*Respondenci mogli podać do 5 działań
Liczba
wskazań*
38
19
14
13
32
31
20
6
21
31
21
19
4
12
9
-
6.7. Utrudnienia w napływie bezpośrednich inwestycji zagranicznych w opinii
przedstawicieli gmin i powiatów
Opinie o barierach w napływie BIZ otrzymano od samorządów poprzez odpowiedzi na
pytania otwarte. Uzyskano je od 86 JST. Pytania dotyczyły następujących dziedzin:
1) prawa,
2) procedur,
S t r o n a | 39
3) infrastruktury,
4) zasobów ludzkich i rynku pracy,
Wypowiedzi respondentów zostały podzielone na kategorie, te zaś na podkategorie.
Umożliwiło to określenie struktur odpowiedzi na poszczególne pytania. Dość wysoki odsetek
krótkich
wypowiedzi
typu
„trudno
powiedzieć”
lub
„brak
utrudnień”
wynikał
prawdopodobnie z niewiedzy badanych dotyczącej inwestycji i potrzeb przedsiębiorców na
ich terenie.
Odnosząc się do utrudnień prawnych i proceduralnych JST najmocniej i
najczęściej podkreślały, że przepisy i procedury są zbyt skomplikowane, czasochłonne,
niejasne i nieprzejrzyste. Kwestia ta jest zależna od jednostek samorządowych tylko
częściowo, gdyż jest to problem ogólnopolski. Najwięcej krytycznych uwag dotyczyło
procedur budowlanych, w tym związanych z nabywaniem gruntu i prawa budowlanego
(„procedury związane z prawem budowlanym ... to jest droga przez mękę”). Kłopotliwe są też
przekształcenia gruntów rolnych w przemysłowe, kupno większego obszaru od wielu
właścicieli i znalezienie terenów uzbrojonych. Ważną barierą w uzyskiwaniu gruntów pod
inwestycje jest brak planów zagospodarowania przestrzennego, w szczególności ze względu
na długie i skomplikowane procedury przygotowywania i przyjmowania tych dokumentów.
Duże utrudnienia występują przy otwieraniu działalności gospodarczej, w tym w
związku z koniecznością uzyskiwania koncesji i pozwoleń. Zwracano często uwagę na
bariery związane z wymogami ochrony środowiska: niejasność i niejednoznaczność
przepisów, znaczny obszar terenów chronionych i dużą siłę organizacji ekologicznych,
mogących skutecznie blokować inwestycje.
Pracę urzędów administracyjnych w województwie łódzkim krytycznie oceniła
prawie jedna czwarta samorządów. Wskazywano na uciążliwą biurokrację, w tym na
zbyt długi okres załatwiania spraw, niskie kompetencje pracowników w zakresie
pozyskiwania i obsługi inwestorów, brak osób znających języki obce. („Niekompetentni
pracownicy, jak czegoś nie wiedzą to nie szukają”. „Pracownicy powinni być aktywni, nie
czekać ale działać”. „Urzędniczenie w organach administracji – zbyt duża liczba pozwoleń i
regulacji, jakie musi przejść inwestor”. „Mentalność pracowników (niektórych) urzędów
rodem z okresu PRL – u”). Powyższe negatywne
spostrzeżenia dotyczące pracy
administracji w regionie stoją w rozbieżności z wysoką samooceną działań własnych
urzędów na rzecz inwestorów zagranicznych, przedstawioną w podrozdziale 5.6.4.
Zdaniem pojedynczych JST istnieją jeszcze inne utrudnienia w napływie BIZ
związane z obowiązującymi procedurami i przepisami. Są to: niespójność i niestabilność
S t r o n a | 40
prawa polskiego, brak współpracy z władzami wojewódzkimi (w tym małe zainteresowanie
inwestorami i gminami wiejskimi ze strony administracji wojewódzkiej), nieprzejrzystość
materiałów informacyjnych dotyczących BIZ.
Zdaniem jednej czwartej JST napływ inwestycji zagranicznych nie jest
hamowany przez procedury i przepisy. Wypowiedzi typu „do tej pory nie spotkałem się z
przypadkiem zaniechania inwestycji przez inwestora zagranicznego ze względu na
utrudnienia prawne lub administracyjne” pokazują jednak, że w opinii respondentów
istniejący stan prawny i proceduralny nie musi ostatecznie zniechęcać inwestorów.
Tablica 30. Procedury i przepisy jako utrudnienia w napływie bezpośrednich inwestycji zagranicznych*
L.p.
Wyszczególnienie
Liczba opinii
bezwzględna
w %, w stosunku do
odpowiedzi wszystkich gmin
i powiatów
1.
Skomplikowane przepisy
40
46,51
2.
Skomplikowane procedury
50
58,14
3.
Skomplikowane procedury i przepisy, w
66
76,64
tym w dotyczące:
4.
procedur budowlanych, prawa
24
27,91
budowlanego, przepisów o nabywaniu
gruntów
5.
otwierania działalności gospodarczej
17
19,77
6.
uzyskiwania pozwoleń i koncesji
17
19,77
7.
ochrony środowiska
16
18,60
8.
przekształcania gruntów rolnych w
6
6,98
przemysłowe
9.
Biurokracja
20
23,26
10.
Brak spójności i stabilności prawa polskiego 7
8,14
11.
Brak dostępnej i przejrzystej informacji
7
8,14
12.
Słaba współpraca z władzami
4
4,65
wojewódzkimi
13.
Brak utrudnień lub „trudno powiedzieć”
24
27,91
*Synteza pytania otwartego
Złe warunki dla transportu są, zdaniem JST, głównym infrastrukturalnym
utrudnieniem dla napływu BIZ. Krytycznej ocenie poddano stan dróg oraz brak autostrad i
dróg szybkiego ruchu, a także wolne tempo ich budowania. Znacznie mniej zastrzeżeń
formułowano pod adresem kolei, z usług której przedsiębiorcy korzystają jednak w
mniejszym stopniu. („Drogi są złe”. „Nie ma dróg, by można było się dostać do autostrad,
dobrze by było, gdyby istniały bezpośrednie drogi dojazdowe do autostrad, natomiast
transport kolejowy nie jest wykorzystywany”). Tylko nieliczni dostrzegali słabość transportu
lotniczego w regionie jako barierę napływu BIZ.
Inne utrudnienia infrastrukturalne: w energetyce, gazownictwie, dostępności terenów
inwestycyjnych oraz w dziedzinie wodociągów, kanalizacji i oczyszczalni ścieków mają
mniejsze znaczenie. Narzekano na niewystarczającą moc przesyłową energii elektrycznej, na
S t r o n a | 41
brak linii przesyłowych dobrej jakości, na niezadawalającą koordynację działań dostawców
gazu i energii z samorządami lokalnymi. („ Jest niechęć ze strony dostawców energii i gazu
do inwestowania w infrastrukturę techniczną wcześniej niż pojawi się inwestor, dlatego
działki są nie do końca uzbrojone. Bo trzeba określić ile energii będzie potrzebne”).
Krytycznie oceniano gospodarkę ściekową i kanalizację na terenie większości gmin
wiejskich. Sugerowano, że brak działek inwestycyjnych i konieczność zakupu gruntów od
kilku właścicieli może zniechęcić potencjalnego inwestora.
W opinii niewielu samorządów występują utrudnienia dla napływu inwestorów
zagranicznych poprzez stan infrastruktury teleinformatycznej, gospodarki odpadami
komunalnymi, nakładów na działalność badawczą i rozwojową w gminach. Zły stan bazy
hotelowej stanowił barierę zdaniem tylko dwóch samorządów. Pozostali żadnych
utrudnień związanych ze stanem infrastruktury społecznej nie dostrzegli.
Opinię, że brak jest jakichkolwiek barier infrastrukturalnych wyraziło zaledwie 11%
przedstawicieli JST. Prezentujący taki pogląd odnosili się często do warunków dla transportu.
Tablica 31. Utrudnienia infrastrukturalne w napływie bezpośrednich inwestycji zagranicznych*
L.p.
Wyszczególnienie
Liczba opinii
bezwzględna
w %, w stosunku do odpowiedzi
wszystkich gmin i powiatów
1.
Infrastruktura transportowa, w tym:
62
72,09
2.
zły stan dróg
38
44,19
3.
nieliczne autostrady i drogi
23
26,74
szybkiego ruchu
4.
kolejowa
10
11,63
5.
lotnicza
4
4,65
6.
Infrastruktura energetyczna
16
18,60
7.
Infrastruktura gazowa
13
8.
Wodociągi, kanalizacja, oczyszczalnie
13
18,60
ścieków
9.
Tereny inwestycyjne
14
16,28%
10.
Infrastruktura teleinformatyczna
7
8,14
11.
Infrastruktura społeczna
2
2,32
12.
Gospodarka odpadami
1
1,16
13.
Nakłady na działalność badawczą i
1
1,16
rozwojową w gminach
14.
Brak utrudnień
9
10,47
* Synteza pytania otwartego
Opinie JST na temat utrudnień w zakresie zasobów ludzkich i rynku pracy były
mocno podzielone. Zdaniem połowy w regionie występuje duży niedobór pracowników o
poszukiwanych kwalifikacjach. Natomiast według ponad 30% samorządów dostęp do
zasobów ludzkich nie stanowi bariery dla napływu BIZ. Utrudnienia dostrzegano przede
wszystkim w
deficycie specjalistów z wykształceniem zawodowym i inżynierskim w
związku z małą liczbą absolwentów szkół zawodowych, techników i wyższych uczelni
S t r o n a | 42
technicznych. Niektórzy respondenci wyciągali stąd wniosek, że oferta edukacyjna jest
niedostosowana do potrzeb rynku pracy, a władze administracji terytorialnej w zbyt małym
stopniu oddziaływają na szkolnictwo w celu jej modyfikacji. („Brakuje
fachowców z
poszczególnych branż. Najgorsze jest to, że cała młodzież idzie do liceów ogólnokształcących,
a później kończy jakieś stosunki międzynarodowe i nie umie nic zrobić”).
Wśród utrudnień związanych ze stanem rynku pracy wymienić należy zbyt mały
zakres szkoleń przekwalifikowujących w urzędach pracy i odpływ wykształconych ludzi do
dużych miast.
Tablica 32. Utrudnienia w napływie bezpośrednich inwestycji zagranicznych w zakresie zasobów ludzkich i
stanu rynku pracy*
L.p.
Wyszczególnienie
Liczba opinii
bezwzględna
w %, w stosunku do wszystkich
gmin i powiatów
1.
Brak pracowników o odpowiednich
41
47,67
kwalifikacjach,
w tym:
a)
specjalistów (po szkołach
21
24,42
zawodowych i technikach)
b)
kadry inżynierskiej
10
11,63
c)
kadry menadżerskiej
3
3,49
d)
osób ze znajomością
3
3,49
języków obcych
2.
Niedostatek szkoleń przekwalifikowujących 6
6,98
w urzędach pracy
3.
Odpływ ludzi wykształconych do dużych
5
5,81
miast
4.
Trudno powiedzieć
2
2,33
5.
Brak utrudnień
26
30,23
* Synteza pytania otwartego
6.8. Charakterystyka gmin ze względu na obecność bezpośrednich inwestycji
zagranicznych
Przeprowadzono analizę porównawczą gmin i powiatów grodzkich z punktu widzenia
obecności inwestorów zagranicznych. W tym celu podzielono je na dwie grupy:
1) posiadające na swym obszarze podmioty BIZ,
2) nieposiadające na swym obszarze podmiotów BIZ.
Pierwszą grupę utworzyły 42 gminy i powiaty grodzkie. W skład drugiej weszły 22
gminy. Przedstawiciele dwóch gmin nie byli w stanie określić czy na ich obszarze znajdują
się BIZ (tablica 33).
Uzyskano wyniki wskazujące na występowanie zarówno podobieństw jak i różnic. W
analizie skoncentrowano się na określeniu różnic.
S t r o n a | 43
Działania przyciągające inwestorów, bez podziału na krajowych i zagranicznych,
prowadzi zdecydowana większość gmin w obydwu grupach. Tylko cztery gminy
wyodrębniają działania na rzecz inwestorów z zagranicy. Wszystkie należą do pierwszej
grupy.
Tablica 33. Działania realizowane w celu przyciągnięcia inwestycji zagranicznych w podziale
na gminy, w których są lub nie ma podmiotów BIZ*
Czy gmina realizuje działania w celu
Obecność podmiotów BIZ w gminie:
przyciągnięcia inwestorów zagranicznych:
tak
nie
nie wiem razem
Liczba gmin
tak, realizuje wyodrębnione działania
tak, realizuje takie działania ale tylko w ramach
działań przyciągających wszystkich inwestorów,
bez podziału na krajowych i zagranicznych
nie, nie realizuje działań w celu przyciągnięcia
inwestycji zagranicznych,
Razem
*wraz z powiatami grodzkimi
4
35
17
3
5
42
22
2
4
54
8
2
Znacznie większa część gmin pierwszej grupy oferuje nowym
66
inwestorom
zagranicznym wsparcie finansowe. Ich udział wynosi 40% wobec zaledwie 9% dla
grupy drugiej.
Tablica 34. Oferta wsparcia finansowego dla inwestorów zagranicznych w podziale na gminy,
w których są lub nie ma podmiotów BIZ*
Gmina:
Obecność podmiotów BIZ:
tak
nie
nie wiem
razem
Liczba gmin
nie posiada oferty wsparcia
25
20
2
47
finansowego
posiada ofertę wsparcia
17
2
19
finansowego
Razem
42
22
2
66
Zdecydowanie więcej gmin z pierwszej grupy korzysta z narzędzi promocyjnych
takich jak podstrona internetowa i materiały informacyjne w językach obcych.
Podstronę w języku angielskim posiada 36% tych jednostek, wobec tylko 14% z grupy
drugiej.
Gminy posiadające podmioty BIZ znacznie częściej dysponują też materiałami
S t r o n a | 44
promocyjnymi w językach obcych. Opracowane zostały w ponad 70% tych gmin i zaledwie w
40% jednostek, w których ich nie ma inwestorów zagranicznych.
Tablica 35. Działanie informacyjno-promocyjne w celu przeciągnięcia inwestycji
zagranicznych w podziale na gminy, w których są lub nie ma podmiotów BIZ*
Czy gmina posiada:
tak
nie
nie wiem
razem
Liczba gmin
stronę internetową z co
15
3
18
najmniej jedną podstroną w
języku obcym?
materiały informacyjno 30
9
39
promocyjne w języku obcym?
Razem wszystkie gminy
42
22
2
66
Gminy, które posiadają inwestorów zagranicznych zdecydowanie częściej oferują
potencjalnym inwestorom pomoc w formie udzielanie informacji i indywidualnej obsługi
w rejestrowaniu działalności. Dobrze pokazują to obliczone średnie.
Tablica 36. Oferowanie inwestorom zagranicznym pomocy w postaci udzielania informacji i
indywidualnej obsługi przy rejestrowaniu działalności gospodarczej w podziale na gminy, w
których są lub nie ma podmiotów BIZ*
Wyszczególnienie
Obecność podmiotów BIZ:
tak
nie
nie wiem
razem
Liczba gmin
Udzielanie informacji
Nie (1)
Tak, w małym zakresie (2)
4
Tak, w dużym zakresie (3)
37
Średnia
2,902
Brak danych
1
Indywidualna obsługa
przy rejestrowaniu
działalności gospodarczej
Nie (1)
6
Tak, w małym zakresie (2)
9
Tak, w dużym zakresie (3)
25
Średnia
2,475
Brak danych
2
42
Razem
7
10
2,000
4
5
3
10
2,278
4
22
1
1
1
2,000
1
1
2,500
2
1
12
48
2,770
5
11
13
36
2,417
6
66
S t r o n a | 45
Wyodrębnione komórki organizacyjne do spraw
inwestorów zagranicznych
istnieją jedynie w siedmiu gminach z pierwszej grupy. Komórek takich nie ma żadna
gmina, w której nie ma podmiotów BIZ.
Tablica 37. Obsługa inwestorów zagranicznych w strukturze organizacyjnej gmin w podziale
na gminy, w których są lub nie ma podmiotów BIZ*
Posiadanie wyodrębnionej
tak
nie nie wiem razem
komórki organizacyjnej, dla
obsługi inwestorów zagranicznych
Liczba gmin
Nie
34
22
2
58
Tak
7
7
Brak danych
1
1
42
22
2
66
Razem
Gminy z pierwszej grupy pozytywniej oceniły zainteresowanie samorządów
przyjmowaniem inwestorów zagranicznych. Prawie 80% ich przedstawicieli, wobec 62%
badanych z grupy drugiej uważa, że JST bardzo zależy na przyciągnięciu inwestorów
zagranicznych. Jednocześnie jednak przedstawiciele pierwszej grupy są bardziej
krytyczni co do kompetencji gmin i powiatów tej dziedzinie. W większym stopniu
uważają, że JST nie są przygotowane do przyjmowania inwestorów zagranicznych.
Stwierdziło tak 54% badanych z pierwszej grupy, wobec 40% z grupy drugiej.
Tablica 38. Ocena działań gmin i powiatów województwa łódzkiego w celu przyciągnięcia
inwestorów zagranicznych w podziale na gminy, w których są lub nie ma podmiotów BIZ*
Wyszczególnienie
Obecność podmiotów BIZ w
gminie:
tak
nie nie wiem razem
Liczba gmin
Gminom/powiatom bardzo zależy na
przyciągnięciu inwestorów
zagranicznych
Niesłuszne
8
8
16
Słuszne
31
13
2
46
Brak danych
3
1
4
Większość urzędów gminnych
/powiatowych nie jest przygotowanych
do przyjęcia na swym terenie średnich i
dużych inwestorów zagranicznych ze
względu na braki kompetencyjne (np.
nieznajomość języków obcych)
S t r o n a | 46
Niesłuszne
Słuszne
Brak danych
Razem
18
21
3
42
12
8
2
22
2
2
32
29
5
66
7. Podsumowanie
Samorząd terytorialny posiada bardzo duże kompetencje w różnych dziedzinach.
Pozwalają one kreować politykę gospodarczą i społeczną oraz wpływać na strukturę
przestrzenną gmin, powiatów i województw. Do jego zadań należy tworzenie warunków
rozwoju gospodarczego, w tym polityka rynku pracy, utrzymanie i rozbudowa infrastruktury
społecznej i technicznej o znaczeniu dla całego województwa, wspieranie rozwoju nauki i
współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego oraz
innowacji.
Po przystąpieniu Polski do UE wzrosła rola samorządu w kształtowaniu polityki
społecznej, gospodarczej i terytorialnej. Wynika to z większych kompetencji i samodzielności
oraz z dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania. Rządzenie na niższym szczeblu
umożliwia włączenie do tego procesu partnerów społecznych i gospodarczych, w tym uczelni,
ośrodków badawczych, przedsiębiorców.
Samorząd terytorialny może w sposób bezpośredni i pośredni wpływać na gospodarkę,
np. poprzez tworzenie infrastruktury, promocję, przygotowanie terenów pod inwestycje,
realizację projektów unijnych. Tym samym jego działalność ma istotne znaczenie dla
funkcjonowania przedsiębiorstw w regionie, w tym przedsiębiorstw z udziałem kapitału
zagranicznego.
Cześć samorządów realizuje zadania bezpośrednio skierowane do inwestorów
zagranicznych. Jednostki takie funkcjonują również w regionie łódzkim.
Zatem samorząd terytorialny może realizować cztery podstawowe grupy zadań, które
determinują klimat inwestycyjny na obszarze jednostki:
1) tworzyć i rozwijać infrastrukturę, która ułatwia rozpoczynanie, prowadzenie i
rozwijanie działalności gospodarczej,
2) promować ją i zapewnić kompleksową obsługę informacyjną dla potencjalnych
inwestorów,
3) świadczyć sprawnie i profesjonalnie usługi administracyjne,
S t r o n a | 47
4) tworzyć korzystne warunki finansowe dla podejmowania i rozszerzenia
działalności gospodarczej, np. poprzez programy pomocy publicznej.
W wielu gminach i powiatach samorząd terytorialny jest obecnie jednym z
największych lokalnych inwestorów, największym pracodawcą i dysponentem kapitału.
Mając również na uwadze środki unijne oraz rosnące uprawnienia wydaje się, że samorządy
powinny nie tylko promować biznes i administrować. Samorząd terytorialny musi przede
wszystkim działać jak podmiot przedsiębiorczy w zakresie, który ma związek z gospodarką
lokalną i regionalną, optymalnie gospodarować zasobami, profesjonalnie zarządzać instytucją
i jej kadrami oraz kreować politykę gospodarczą poprzez tworzenie warunków do
prowadzenia i rozwijania działalności gospodarczej.
Województwo łódzkie nie należy do regionów najlepiej rozwiniętych w Polsce.
Charakteryzuje się relatywnie niskim poziomem dochodu na 1 mieszkańca oraz zróżnicowaną
atrakcyjnością inwestycyjną. Dysproporcje są najbardziej widoczne między podregionem
łódzkim a pozostałą częścią województwa. Aglomeracja, która obejmuje miasto Łódź i gminy
ościenne, charakteryzuje się wyższym poziomem dochodów i wydatków, lepszą
infrastrukturą gospodarczą i społeczną oraz bogatszą ofertą dla inwestorów.
Zatem podjęcie działań na rzecz przyciągania i utrzymania inwestorów w regionie, w
tym inwestorów zagranicznych, wydaje się uzasadnione. Przeświadczenie to wynika nie tylko
z rozważań teoretycznych i oceny sytuacji gospodarczej i społecznej w Łódzkiem, ale także z
wyników badania ankietowego.
Badaniem bezpośrednim objęto prawie połowę JST i wszystkie typy samorządów
terytorialnych w regionie łódzkim. Były to zarówno jednostki posiadające na swym obszarze
bezpośrednie inwestycje zagraniczne, jak i te, które ich nie miały.
Inwestorzy zagraniczni prowadzą działalność we wszystkich badanych gminach
miejskich i powiatach grodzkich, w trzech czwartych gmin miejsko – wiejskich i w mniej niż
połowie gmin wiejskich. Zdecydowanie preferują zatem miasta jako miejsca lokalizacji
przedsiębiorstwa. Nie musi to jednak oznaczać, że władze samorządowe powiatów grodzkich,
gmin miejskich i miejsko-wiejskich są skuteczniejsze w pozyskiwaniu inwestorów
zagranicznych. Tendencje obserwowane w województwie łódzkim są zgodne z teoriami
lokalizacji oraz z wpływem korzyści aglomeracyjnych na funkcjonowanie przedsiębiorstw.
Według teorii centrum i peryferii obszary zurbanizowane mogą się rozwijać szybciej ze
względu na korzystniejszy klimat dla innowacji. Zróżnicowanie przestrzenne napływu BIZ, w
świetle nowej geografii ekonomicznej, uzależnione jest od intensywności oddziaływania sił
dośrodkowych, sprzyjających koncentracji i odśrodkowych, powodujących rozproszenie.
S t r o n a | 48
Preferowanie ośrodków miejskich wskazuje na przewagę sił dośrodkowych w regionie
łódzkim.
Trudniejsza sytuacja gmin wiejskich wynika z reguły z gorszego wyposażenia w
czynniki produkcji, oddalenia od dużych ośrodków miejskich oraz braku podstawowej
infrastruktury gospodarczej i społecznej, a zgodnie z klasyczną teorią lokalizacji cechuje je
brak przewag aglomeracyjnych. Sytuację mogą poprawić inwestycje w infrastrukturze
transportowej, które usprawnią komunikację ze średnimi i dużymi miastami oraz z głównymi
korytarzami transportowymi.
Przedstawiciele samorządów dostrzegają korzyści wynikające z bezpośrednich
inwestycji zagranicznych, w tym tzw. efekty zewnętrzne. Jednak zdecydowanie najbardziej
cenią sobie wpływ inwestycji zagranicznych na wzrost zatrudnienia. Badani zgodnie
podkreślali, że ich samorządy są gotowe zaakceptować każdego inwestora tworzącego nowe
miejsca pracy, pod warunkiem, że będzie spełniał wymogi związane z ochroną środowiska
naturalnego.
W
badanym
okresie
nie zaobserwowano w zasadzie odpływu inwestycji
zagranicznych. Może to świadczyć o trwałości podejmowanych przez inwestorów decyzji
oraz o relatywnie korzystnych warunkach gospodarowania w regionie. Wydaje się zatem, że
obawy przed masowym odpływem przedsiębiorców do obszarów o niższych kosztach pracy
nie muszą być uzasadnione. Mimo zdecydowanie dodatniego bilansu napływu i odpływu
kapitału zagranicznego w regionie niezbędne są działania w kierunku zwiększenia tempa
powstawania nowych podmiotów BIZ.
Z punktu widzenia inwestora niezwykle istotna jest dostępność terenów oraz ich
uregulowana sytuacja formalno-prawna. Niestety część jednostek nie posiada miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego. Istniejące plany zazwyczaj obejmują jedynie
niewielką część gminy. Ich przygotowanie jest długotrwałe, kosztowne i skomplikowane.
Opracowywanie tych dokumentów powinno ulec zdecydowanemu przyspieszeniu.
Większość jednostek nie przygotowała oferty dla inwestorów. Z reguły powstaje ona
dopiero wówczas gdy inwestor się pojawia. Wcześniejsze opracowanie oferty może być
ważnym czynnikiem zachęcającym do inwestowania w gminie, a jej brak jest dużym
utrudnieniem dla przedsiębiorców zagranicznych. Zawierać powinna przede wszystkim
informacje na temat terenów inwestycyjnych, instrumentów pomocy publicznej, wsparcia
organizacyjnego i informacyjnego. Szczegóły oferty mogą być rozważane już w trakcie
negocjacji z inwestorem.
S t r o n a | 49
Samorządy, zwłaszcza w mniejszych jednostkach powinny zwrócić większą uwagę na
działalność promocyjną. Wprawdzie wykorzystują niektóre jej formy, w tym strony
internetowe, publikacje, targi i misje zagraniczne, jednak niedosyt pozostawia fakt, że
działania te nie mają charakteru międzynarodowego przez znikome wykorzystywanie
języków obcych w promocji. Ponadto, część z nich jest nierozliczana za osiągnięte rezultaty i
prawdopodobnie ma charakter pozorny np. bierny udział w imprezach targowowystawienniczych.
Z badania wynika, że działalność samorządów w zakresie obsługi inwestorów,
pozostawia wiele do życzenia. Czynnikami zniechęcającymi inwestorów zagranicznych do
podejmowania działalności gospodarczej są głównie procedury, prawo, stan infrastruktury,
otoczenie biznesu oraz zasoby ludzkie i rynek pracy. Część z tych obszarów jest w gestii
samorządu terytorialnego. Rodzi się zatem pytanie, dlaczego niewiele się w tym zakresie
zmienia? Wydaje się, że problemem jest przede wszystkim sfera prawno-proceduralna i tzw.
czynnik ludzki. Zatem zasadniczej zmiany wymagają sposoby zarządzania w lokalnej i
regionalnej administracji publicznej, które pozwolą stopniowo wyeliminować wąskie gardła
rozwoju.
W tym świetle zastanawiająco dobra jest samoocena samorządowców. Zdecydowana
większość badanych przedstawicieli gmin i powiatów wysoko oceniła zaangażowanie swoich
jednostek w przyciąganie inwestorów zagranicznych. Byli świadomi istnienia barier
związanych z niskimi kompetencjami urzędników. Zazwyczaj jednak nie dostrzegali ich w
swoich urzędach. Część z nich wyrażała przekonanie, że urzędy administracji terenowej w
województwie łódzkim nie są przygotowane do obsługi średniego i dużego inwestora.
Podsumowując, badanie jednostek samorządu terytorialnego w zakresie przyciągania
i utrzymania inwestorów zagranicznych nie pozwala na jednoznaczną ocenę regionu
łódzkiego w tym zakresie. Z całą pewnością duża część władz wykazuje aktywność wobec
inwestorów, w tym zagranicznych, i zdaje sobie sprawę z konieczności takiej działalności. Jej
rezultaty są różne, ale wynika to także z czynników niezależnych od samorządu.
8. Rekomendacje
Wyniki badania jednostek samorządu terytorialnego wskazują na potrzebę
intensyfikacji ich aktywności w trzech głównych obszarach:
1. tworzenie lepszych warunków do gospodarowania,
2. uproszczenie procedur administracyjnych i niektórych przepisów prawa,
S t r o n a | 50
3. wzmocnienie badań, promocji i systemu kształcenia kadr.
Aby
poprawić
warunki
zakładania,
prowadzenia
i
rozwijania
działalności
gospodarczej należy zrealizować inwestycje w zakresie infrastruktury lokalnej i regionalnej
oraz ułatwić dostęp przedsiębiorców do terenów inwestycyjnych. Samorząd terytorialny
powinien:
1. Usprawnić system komunikacji drogowej poprzez zintegrowanie głównych korytarzy
transportowych z drogami niższych kategorii oraz wspólne planowanie inwestycji
drogowych przez władze krajowe i samorządowe. Pozwoli to na zintegrowanie
inwestycji autostradowych z infrastrukturą towarzyszącą. Cel ten wymaga
zintensyfikowania współpracy między Ministerstwem Infrastruktury i GDDKiA a
władzami samorządowymi oraz koordynacji lokalnych inwestycji drogowych na
szczeblu wojewódzkim.
2. Podjąć inwestycje w zakresie budowy, rozbudowy i modernizacji infrastruktury
lokalnej związanej z terenami inwestycyjnymi oraz rozszerzyć współpracę z
operatorami sieci przesyłowych na rzecz jej rozbudowy, np. poprzez udostępnienie
terenów i współfinansowanie kosztów dokumentacji projektowej i inwestycji
(energetyka, gazownictwo, telekomunikacja, technologie informacyjne).
3. Tworzyć, modernizować i rozbudowywać podstawową infrastrukturę społeczną, w
tym: ochrony zdrowia, kulturalną, sportową i edukacyjną. Inwestycje te sprzyjają
poprawie wizerunku i komfortu życia na danym obszarze. W przypadku braku
środków na realizację powyższych celów należy rozważyć możliwość ich
sfinansowania na zasadzie partnerstwa publiczno-prywatnego lub z wykorzystaniem
źródeł zewnętrznych.
4. Uprościć i skrócić procedury w zakresie nabywania gruntów i nieruchomości przez
inwestorów.
5. Przyspieszyć prace nad miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, aby
stopniowo objęły wszystkie gminy w całości.
6. Wykupić i uzbroić tereny pod inwestycje zanim pojawi się inwestor.
7. Utworzyć elektroniczny system informacji o zapotrzebowaniu na tereny inwestycyjne
w regionie.
Istotnych zmian wymagają procedury administracyjne i niektóre przepisy. Poprawa
jakości zarządzania samorządem i sprawniejsza obsługa inwestorów mogą przyczynić się do
większego zainteresowania podjęciem działalności gospodarczej na danym obszarze. Nie
S t r o n a | 51
wszystkie sprawy należą do kompetencji administracji lokalnej i regionalnej. Tym niemniej
samorząd terytorialny powinien:
1. Zainicjować zmiany legislacyjne w prawie budowlanym i w prawie ochrony
środowiska. Wymaga to wsparcia lokalnych parlamentarzystów oraz stowarzyszeń
integrujących samorządy lokalne na forum krajowym. Zmiany powinny zmierzać do
uproszczenia procedur związanych z przygotowaniem i realizacją inwestycji
budowlanych oraz z oceną ich wpływu na środowisko naturalne.
2. Wprowadzić rygorystyczne terminy na podjęcie wiążących decyzji administracyjnych
i odpowiedzialność personalną urzędników za ich niedotrzymanie. W przypadku
braku norm krajowych można wprowadzić odpowiednie zapisy do wewnętrznych
regulaminów jednostek samorządu terytorialnego.
3. Wdrożyć system zarządzania projektowego. Jedna osoba (menedżer projektu)
powinna być odpowiedzialna za przeprowadzenie procedury uruchomienia inwestycji
li za kompleksową obsługę inwestora. Docelowo należy wprowadzić możliwość
procedowania w jednej instytucji. W ramach zarządzania projektowego można zlecać
określone zadania podmiotom zewnętrznym oraz angażować do nich osoby, które nie
są pracownikami administracji samorządowej, ale np. posiadają doświadczenie i
wiedzę w określonej dziedzinie.
4. Wzmocnić system obsługi inwestorów poza stolicą regionu oraz współpracę między
administracją regionalną a powiatową i lokalną. Można ten cel osiągnąć przy wsparciu
lokalnych instytucji otoczenia biznesu, które specjalizują się w obsłudze
przedsiębiorców. Zlecenie tych usług „na zewnątrz” wyspecjalizowanym podmiotom
zmniejszy koszty dla samorządu. Jednocześnie jednak należy monitorować jakość
świadczonych usług i ich przydatność dla inwestorów.
5. Stworzyć w jednostce samorządu terytorialnego lub we współpracy z instytucją
otoczenia biznesu system indywidualnej obsługi inwestycyjnej i poinwestycyjnej z
wyodrębnionymi instrumentami dla inwestorów zagranicznych (dotyczy zwłaszcza
mniejszych jednostek, które dotychczas nie świadczą takich usług).
6. Inicjować współpracę między jednostkami samorządu terytorialnego w ramach
konwentu gmin i powiatów w regionie w celu wymiany doświadczeń i tzw. dobrych
praktyk oraz wspierać realizację wspólnych ponadgminnych projektów.
7. Wypracować model współpracy i standardy postępowania z potencjalnym inwestorem
zagranicznym, aby rotacja kadr w urzędzie samorządowym nie wpływała na ciągłość i
jakość obsługi inwestorów.
S t r o n a | 52
Zmian wymagają również działania w zakresie badań i promocji oraz kształcenia kadr
jednostek samorządu terytorialnego i innych osób w regionie. W tym celu należy:
1. Przeprowadzić pogłębione badania potrzeb inwestorów ze względu na kraj
pochodzenia (region świata).
2. Podjąć na szczeblu regionalnym wspólne działania promocyjne, w szczególności
poprzez wyjazdy na targi i misje gospodarcze. Jednostki lokalne nie są w stanie
samodzielnie finansować udziału w imprezach międzynarodowych.
3. Wyposażyć portale internetowe wszystkich powiatów i gmin w podstrony w językach
obcych zawierające informacje istotne dla inwestorów zagranicznych.
4. Opracować w gminach specjalne oferty inwestycyjne zrozumiałe dla podmiotów
zagranicznych.
5. Zaangażować instytucje otoczenia biznesu do promocji regionu, powiatu, gminy oraz
do usług w zakresie doradztwa prawnego i finansowego dla inwestorów
zagranicznych, np. poprzez realizację projektów partnerskich.
6. Inicjować współpracę ze szkołami w zakresie dopasowania systemu kształcenia do
potrzeb rynku pracy oraz przeznaczyć większe środki na kształcenie zawodowe,
techniczne i wyższe techniczne, np. poprzez granty, programy stypendialne, zakup
środków trwałych.
7. Uruchomić programy kształcenia dla pracowników zaangażowanych w obsługę
inwestorów zagranicznych we współpracy ze szkołami wyższymi w zakresie
ekonomii, ekonomii międzynarodowej, prawa, pomocy publicznej, negocjacji
handlowych, zarządzania, języków obcych.
8. Objąć większym nadzorem finansowanie projektów na rzecz przekwalifikowania i
aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych z wykorzystaniem instrumentów i usług
rynku pracy.
9. Wspomóc gminy wiejskie poprzez organizowanie szkoleń i warsztatów w zakresie
przyciągania i obsługi inwestorów zagranicznych w regionie.
S t r o n a | 53
Bibliografia
1) Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2010, red. M. Nowicki, Instytut Badań
nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2010.
2) Churchill G. A., Badania marketingowe, podstawy metodologiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2002.
3) Gospodarka regionalna i lokalna, red. Z. Strzelecki, PWN, Warszawa 2008.
4) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., tekst ujednolicony.
5) Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2010
6) Rozporządzenie Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy
za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w
sprawie wyłączeń blokowych), Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 214/3.
7) Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, 2008/C 115/01.
8) Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240 z późn.
zm.
9) Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z
późn. zm.
10) Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.
11) Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Dz. U. z 1998 r. Nr 91, poz. 578 z późn.
zm.
12) Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz. U. z 2004 r.
Nr 99, poz. 1001 z późn. zm.
13) Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.
14) Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, Dz. U z 1998 r. Nr 91, poz. 576 z późn.
zm.
15) Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, Dz. U.
z 2007 r. Nr 59, poz. 585 z późn. zm.
S t r o n a | 54
Załącznik 1. Lista jednostek samorządu terytorialnego objętych badaniem
L.p.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
Jednostka samorządu
terytorialnego
powiat grodzki
powiat grodzki
powiat grodzki
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
powiat ziemski
gmina miejska
gmina miejska
gmina miejska
gmina miejska
gmina miejska
gmina miejska
gmina miejska
gmina miejska
gmina miejska
gmina miejska
gmina miejska
gmina miejska
gmina miejska
Lokalizacja urzędu
Piotrków Trybunalski
Skierniewice
Łódź
Pabianice
Bełchatów
Skierniewice
Radomsko
Łódź (Łódź Wschód)
Piotrków Trybunalski
Tomaszów Mazowiecki
Sieradz
Poddębice
Łask
Łęczyca
Wieruszów
Wieluń
Zgierz
Kutno
Zduńska Wola
Łowicz
Opoczno
Pajęczno
Rawa Mazowiecka
Brzeziny
Konstantynów
Łowicz
Łęczyca
Zduńska Wola
Pabianice
Zgierz
Sieradz
Rawa Mazowiecka
Kutno
Bełchatów
Ozorków
Radomsko
Łask
Koluszki
Stryków
Rzgów
Wieluń
Żychlin
S t r o n a | 55
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
gmina wiejska
Zelów
Sulejów
Wieruszów
Przedbórz
Uniejów
Opoczno
Tuszyn
Warta
Krośniewice
Ujazd
Wolbórz
Sieradz
Kleszczów
Parzęczew
Zgierz
Łęczyca
Głuchów
Brójce
Maków
Słupia
Dobroń
Nowy Kawęczyn
Zduńska Wola
Jeżów
Czarnocin
Brzeziny
Lipce Reymontowskie
Wola Krzysztof
Nowosolna
Piątek
Gidle
Bolimów
Godzianów
Głowno
Kutno
Łęki Szlacheckie
Paradyż
Brzeźnio
Radomsko
Ozorków
Bełchatów
Gorzkowice
Wartkowice
S t r o n a | 56
Załącznik 2 Kwestionariusz badania jednostek samorządu terytorialnego

Raport częściowy JST - Rola bezpośrednich inwestycji

Transcription

Similar documents

Toponymic guidelines of Poland for map editors and other users

Katalog gospodarstw, przetwórni i sklepów ekologicznych

The list of identifiers and names of the units of territorial division of