berria - datu
Transcription
berria - datu
Igandea Azaroaren 3a 2013. XI. urtea 3.216. zenbakia 1,80 € www.berria.info Aitzina sortu da Ehunka gazte izan dira gazte erakunde berriaren aurkezpenean q 2-3 «Sektoreko lan itunak sinatzea da lan erreformaren kontra egiteko tresnarik onena» Elkarrizketa Datuak aztertuta, itxaropentsu egoteko modua ikusten du Aburtok, eta uste du 2014aren amaieran lana sortuko dela. Orain arte izan den lan harremanen ereduari hitzarmen sektorialekin eustea posible dela dio q GEHIGARRIA Juan Maria Aburto Eusko Jaurlaritzako Enplegu sailburua 0 OSASUNA LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS JUAN HERRERO / EFE 5 REALA DGol zaparrada Anoetan. Realak erabateko nagusitasunez irabazi dio Osasunari. Lehen zatia orekatua izan da, eta gol baten aldearekin joan dira txuri-urdinak aldagelara atsedenaldian. Bigarren zatiaren hasieran, ordea, Osasuna jokalari bat gutxiagorekin geratu da, eta Realak erakustaldia eman eta gozatu egin du. q 21 Laster bira bat egingo du EIPK-k, ahalik eta eragile gehienekin biltzeko Jokin Aranalde babestu du iheslarien kolektiboak, eta ekainaren 15ean adierazitako konponbidearekiko prestasuna agertu du q 11 p GAUR 40 ORRIALDE q HARIAN 2 IRITZIA 4 Pau Pastor Neurologoa eta ikerlaria «Alzheimerra hasieran dutenek baliatu ahal izango dituzte terapia berriak» Elkarrizketa q 14 EUSKAL HERRIA 8 EKONOMIA 17 Bertsolariak, kanporaketak aztertzen Txapelketa Nagusia orain arte ohi bezala joan dela diote, eta kanporaketak kanporaketa direla Saio «irregularren arrazoitzat» tentsioa eta parte hartzaileen maila jo dituzte q 30-31 MUNDUA 18 q KIROLA 21 Lehen aldiz Kosovo osoan hauteskundeak egingo dira gaur Serbiaren oniritziarekin egingo dituzte, harremanak normalizatzeko akordio baten barruan q 18 ANALISIA Urtzi Urrutikoetxea Kosovo berriz ere q AGENDA 25 q PLAZA 30 2 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Harian› Ipar Euskal Herriko gazteria D Aitzina-ren sortzea Laurogei bat gazte aritu dira krisi ekonomikoaz gogoetan Krisi ekonomikoari eman beharreko erantzun eta alternatibei begira gogoetatzen aritu ziren goizarekin laurogei bat gazte. Korsikakoak, katalanak, okzitaniarrak, kurduak eta euskaldunak, nazio ezberdinetako gazte eragileen ordezkariak egon ziren. Ernaiko Irati Sienra ere egon zen hitza hartzen. «Hortik atera den ideia nagusitarikoa da herriz herri eraman alternatiba errealetatik lortuko direla helburu handiak», laburbildu zuen Koldo Etxegarai gazte dinamikako bozeramaileak. Eztabaidan zehar gazteriak ezagutu arazoez eta lurralde antolaketaz aritu ziren hausnarketan. «Lurralde antolaketak desmasia handiak ditu ondorio eta horri erantzun beharraz ere hitz egin dugu». 120 gaztek parte hartu dute zortzi hilabeteko gogoetan Talde antolakundearen logotipoa. BERRIA Otsailean abiatu zuten Ezpeletan (Lapurdi) gazte dinamikari buruzko hausnarketa. Funtzionamenduaz, oinarri ideologikoaz, lan ildoez eta horien gauzapenaz gogoetatzen egon dira Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako 120 gazte. Eztabaida aitzinatu arau erabaki dute antolakundea sortzea. Aitzina sortu dute, gazte abertzale ezkertiarrak «batzeko» asmoarekin Aitzina antolakundearen aurkezpena, atzo, Jeiki Gazte egunean, ehunka gazteren aitzinean. GAIZKA IROZ Abertzaleen arteko zatiketak gainditzea «ezinbestekotzat» joz, gazte ezkertiar eta abertzale guztiak bildu nahi ditu Aitzina-k Helburua Euskal Herriaren burujabetasuna eta berdintasunean oinarritu gizartea dute Jenofa Berhokoirigoin Baiona «Jakin badakigu historiak zatitu gaituela baina gaur guk dugu historia idazten, eta egun hau gazte ezkertiar eta abertzale guztien batze eguna bezala ezagutuko da!». Koldo Etxegarai Aitzina Ipar Euskal Herriko gazte ezkertiar eta abertzaleen erakundeko bozeramailearen hitzak txalo beroz hartu zituzten atzo Baionako Mousseroles parkean bilduriko ehunka gaztek. Egun guztian zehar gogoeta eta besta uztartu ondoan, gaua hurbildu arau, antolakunde berria aurkezteko tenorea iritsi zitzaien Aitzina-ren ordezkariei. Karpa bete betea, mila lagunen aitzinean aurkeztu zuten erakundea, poesia, dantza, irudiak eta hitzaldiak nahasiz. Poz handiarekin hartu zuten talde berriaren izena. Abertzale ezkertiarren artean egondako zatiketak egon direla adierazi zuen Etxega- raik, baina orain batzeko determinazio argia adierazi zuen. Frantziako eta Espainiako estatuen «oztopo», «eraso» eta «arduragabekeriari» aitzina egiteko indarrak batzea «ezinbestekoa» delako. Xede hori eskertu zuen oholtzara igotako Filipe Bidart IK-ko militante ohi eta ABko idazkaritzako kideak: «Plazer egiten du ikustea gazte deliberatuak, aitzineko belaunaldikoen huts beretara erori nahi ez dutenak eta elkartasuna lehenesten dutenak». Kontseiluak ere eman zizkien zehaztuz bide horretan «konfiantza», «elkartasuna» eta «anaiarrebatasuna» beharrezkoak direla. Ondoan ukan zuen Sortuko Xabi Larralde, nonbait iraganean izandako zatiketen gainditzearen sinbolo gisa. Euskal Herriaren subiranotasunaren eta berdintasunean oinarritutako gizarte baten aldarria eramanen du antolakunde berriak. Bost lan eremu izanen dituzte: euskara eta euskal kultura, lurraldetasuna, gatazkaren konponbidea, gizon eta emazteen arteko berdintasuna eta langile borroka. Bost lan ildo nagusi Euskal Herriak zazpi lurraldez osaturiko eremu zehatz bat duela erranik, «teoria izatetik marko instituzional batera eramateko» helmuga plazaratu zuen Etxegaraik. Bidean den gatazkaren konponbidearen aldeko konpromisoa adierazi zuen, argi utziz konponbidea lortzeko «gako nagusi» bat izanen dela euskal presoen etxeratzea. Jokin Aranalde Eus- kal Iheslari Politikoen Kolektiboko mintzaideari elkartasun osoa erakutsi zion baita ere, «besarkada bero bat» luzatuz. Euskara «babestu eta garatzeko» eta euskal kultura «hezten segitzeko» beharrak azpimarratu zituen. «Euskal Herriak biztanle guztien arteko berdintasuna mantenduko duen sistema bat beharrezkoa du»; horrela azaldu zuen gizon eta emazteen arteko berdintasunaren aldeko engaiamendua. Azkenik, «gizakiaren ustiaketarekin bukatzeko garaia» dela zehaztuz, langile eta laborarien borrokak sostengatuko dituztela jakinarazi zuen Aitzina-ren bozeramaileak. Lan esparru guzti horietan ikuspegi nazionala ukanen dutela zehaztu zuen: «Ipar Euskal Herriko gazte erakundea da, bai, baina Euskal Herria izango du gogoeta eta desmartxa praktiko ororen oinarri nazio ikuspegia izanen da, gure gazte antolakuntzaren zutabe sendoenetariko bat». Oholtza gainera igotako Maialen Etxeberria Ernaiko bozeramaileak sostengu osoa erakutsi zien: «Amesten dugun herria eraikitzeko bide lagun aproposa zarete!». Nazioartekoen babesa ere jaso zuten korsikar abertzale gazte baten ahotik. Ikastolen egoera arriskutsua, euskal lurralde elkargoaren ukapena eta Ipar Euskal Herriaren muga historikoak zangopilatuko lituzkeen kantonamenduen mapa berria, adibideak ez zituen eskas Etxegaraik Frantziako gobernuaren mespretxua eta ukazioa azaltzeko. «Jakin dezatela ez garela geldirik egonen. Gurea den nortasun hau, populu hau, herri hau errespetatu beharko dute, horren berme izango da gure borroka». Bidea ez dela erraza izanen argi ukan arren, «herri oso baten indarra» dutela ohartarazi zuen. Aurkezpen hasieran zuten hi- 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 3 9›› 15›› Sexu erasoa eta lapurreta leporatuta, adingabe bat atxilotu dute Zarautzen Zaintza partekaturako Nafarroako araudira hurbiltzen da Kidetzak EAErako eskatutakoa Ipar Euskal Herriko gazteria D Aitzina-ren sortzea ‘‘ Gazte ezkertiar eta abertzaleen ordezkaririk ez da; hutsune horretarik da sortu eragile baten beharra» IBAI AGIRREBARRENA Gazte antolakundeko kidea tza hartu Bidart eta Larraldek. Ernesto Guevara Che gerrillari iraultzaileak errandako «errealistak izan gaitezen, posiblea ez dena exijitu dezagun» errana gogoan, haien utopiaren horizontea sekulan ez mugatzea galdetu zien Larraldek gazteei. Telesforo Monzon euskal politikari eta idazlearen erran bat ere oroitarazi zien: «Zuek utopikoek askatasuna ekarriko duzue Euskal Herrirat!». Aitzina sortzearekin «urrats inportantea» egiten dutela ohartarazirik, antolakuntza eta borrokaren beharra azpimarratu zien: «Borroka sekulan baino gehiago balore zentrala izan behar da militante ezkertiar eta abertzale baten engaiamenduan». Bake pro- ‘‘ Ipar Euskal Herriko erakundea da bai, baina Euskal Herria izango du gogoeta ororen oinarri» KOLDO ETXEGARAI Aitzina-ren bozeramailea «Plazer egiten du ikustea gazte determinatuak, aitzinekoen hutsetara erori nahi ez dutenak» FILIPE BIDART IK-ko kide izandakoa eta ABko militantea zesuaren testuingurua gogora ekarririk, «borroka Euskal Herriarekin» eraman behar dela nabarmendu zien, hor ere Jose Miguel Beñaran Argala-ren erran bat gogora ekarriz. Nahiz eta bidea «latza eta gogorra» izan, Euskal Herri aske, euskalduna, batua eta sozialista irabaziko dutenaren segurtamena adierazi zien gazteei, Felix Likiniano anarkistaren «ezina, ekinez egina» gogoratuz. Bidartek ere konfiantza osoa erakutsi zien: «Garai bateko gazteek egin dutena beste hainbeste edo gehiago egiten ahal duzue, bide berriak asmatuz, ildo berriak urratuz... Herria bizi dadin!». Lanean aritzeko determinazioa agertu zen entzuleen artean ere. «Jo ta ke, irabazi arte!», zein «independentzia!» oihuz eta txalo ezin geldituez josiak ziren hitz hartze guztiak. 2zio rap taldearen Orai da gure tenorea kantuarekin bukatu zen ekitaldi politikoa, eta gauean jarraitu zuen besteak Giro polita egon da bertso bazkarian,270 lagun baturik @ sarean Berrehun eta hirurogeita hamar bat lagun bildu ziren bertso bazkarian. Gela mukuru betea zela, giro polita egon zen bazkari guztian zehar, isiltasunari toki gutxi utziz bertsoen unean. Amets Arzallus, Maddi Ane Txoperenea eta Odei Barroso egon ziren librean, bertso kantatzen Ipar Euskal Herriko gazte abertzale eta ezkertiarren erakundeak webgunea du: pwww.aitzina.eu. Bertan aurkitu daiteke taldearen aurkezpena, eskualdeka eginen diren ekimenen berri eta agenda politiko kulturala. Bideo, argazki zein komunikaziorako material ezberdinak ere aurkitzen dira webgunean. Kalejira izan zen bertso bazkarira arte. BERRIA Gazteriak, Haika eta Segi. Azken bi hamarkadak gazte ezkertiar eta abertzaleentzako erakundez josiak izan dira Ipar Euskal Herrian, eta aldi oro mementoko egoerari ekarpena egin diote. Kapitulu berri bat historian J.Berhokoirigoin Baiona azte estrategiak ziklikoak dira. Errealitateari eta mementoko fasearen helburu eta funtzioei egokitzen zaizkie». Hori zion Amaia Elixeri Segiko bozeramaile izandakoak BERRIAri, Segi erakundearen desegiteaz aritzerakoan, iazko ekainean. Hori horrela da. Ipar Euskal Herriko gazteriak historia bat du, egituraz egitura, iragan aberatsa du, eta guzti horren segida bezala kokatu behar da Aitzina. Gazteriak izan zen Ipar Euskal Herriko gazte abertzale eta ezkertiarrak batuko zituen lehen antolakundea, 1995ean. «Aitzinetik ere baziren talde batzuk, EMA, Herriaren Alde... tendentzia politiko bakoitzak zuen bere tresna gazterian», gogoratzen du Xabi Duhalde Gazteriak-en sortzaileetan egondakoak. Zatiketa horiek gainditu nahian ziren biltzen hasi hainbat gazte 1994ean. Hastapenean ez zuten erakunde baten sortzeari pentsatzen. Urte batera ziren bozketei begira, gazte ikuspegitik lanketa bat eraman nahian hasi ziren biltzen. «Abertzaleen arteko zatiketa ezagutzen genuen eta guk erakutsi nahi genien zatiketa gainditu eta puntu batzuen inguruan adostea posible zela». Loraturiko dinamika ederrak erakunde bat sortzeko galdera mahai gainera ekarri zuen. 1995 hauteskundeak eta gero biltzar nagusi bat burutu zuten Hazparnen (Lapurdi) 80 bat gaztek. Dinamika segitu ala ez eztabaidaturik, aitzina segitzea erabaki zuten. «Hortik sortu zen Gazteriak. Hasieran ez zen hain politikoa, herrietako dinamikak lotzen zituen eta eztabaida orduetan zen polikipoliki ildo politikoa landuko eta finkatuko», Duhaldek gogoratzen duenez. Etxebizitza, euskara, lana, errepresioa... Hainbat gai lantzen zituzten, eskualdeka G Gazteriak garaiko Gazte Egun bat. Levert epaileak burutu errepresioa salatzen duen pankarta atzean. eta artetan batera, biltzar nagusietan eta Gazte Egunetan. 1996 urtetik aitzina errepresioa areagotuz joan zen eta horrek ere eragin zuen ildo politikoaren azkartzea: «Errepresio handia bizi genuen eta jendea gertatutakoaz galdezka zebilen... Erantzun kolektiboa eman beharra genuen». Ikuspegi nazionala jorratuz Laster, 1997tik aitzina, Jarrai erakundearekin harremanak sendotuz joan ziren. Areagotu egin ziren 1998 aitzina. «Lizarra-Garazi akordioak ekarri zuen nazio estrategiaren ikuspegia. Estrategia horretan urrats errazena eta logikoena izan zen gazteriaren batzea», Duhalden hitzetan. 2000 urteko apirilaren 22an emanen zuten urratsa Kanboko Gazte Topagune jendetsuan, Haikaren sorrerarekin. Tokian tokiko lanketa eramanez eta bi astetarik behin batzar nazionalak burutuz, «herri gisa» lanean hasi ziren. «Mugimendu bakar bat egiteak erantzuten zuen errealitate bati: Parean estatuek herri gisa hartzen eta kolpatzen gintuzten ; guk ere herri gisa antolatu behar genuen», Haritza Galarraga Haikako kidearen hitzetan. Haikak ezin izan zuen ordea luzaz iraun. 2001eko martxoan mugimenduaren aurkako polizia operazioa egin eta hamabost gazte atxilotu zituen Espainiako Poliziak. Ondoko egunetan atxiloketa gehiago izan ziren eta guztiak preso sartu zituen Baltasar Garzon epaileak. «Estatuek ez ziguten utzi hauspoa hartzen. Bide okerretik abian baldin baginen ez ziguten hainbeste golpe emanen» gogoratzen du Galarragak. Eraso horri erantzuteko asmoz, bi hilabete geroago, Gazte Bilgunea sortuko zuten hainbat 1997. urtetik aitzina, Jarrai eta Gazteriak-en arteko harremanak sendotuz joan ziren gazte eragile eta mugimenduk. Hortik beste bi hilabetera Segi egitura abiatu zuten 250 bat gaztek Iruñean. Ipar Euskal Herrian Haika beti legala izanki, honen bilakaerari buruzko barne eztabaida ukan zuten, azkenean, Haika desagertu eta Segi sortzeko hautua eginez. Baina laster, 2002ko BOB EDME otsailean ilegalizatu zituen Garzon epaileak. Ipar Euskal Herrian ere sentitu zen zuzenki errepresioa, Galarraga, Amaia Rekarte eta If Matxikote Segiko kideen aurkako euroaginduak aurkezturik. Espainiaratzea ez zuen onartu, ordea, Frantziako Justiziak. Hego Euskal Herrian ilegala izan arren, Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoan aitzina segitu ahal izan zuten. Etxebizitzaren gaia, euskara zein errepresioaren aurkako borroka, hainbat esparrutan lan egin zuten urtez urte. Tresna beti hor izan arren, gazte gutxi biltzen ziren barnean. Arrazoi bat baino gehiago ematen dituzte Galarraga eta Elixerrik: «Errepresioak, abertzaleen arteko zatiketek, azkartuz doan indibidualismoak eta gazteriarekin egin beharreko elkarlanak oztopatzen zuten Segiren izaera». Guzti horretaz kontziente zuten 2009ean barne hausnarketa bat abiatu. Hortik atera zen Segi desegiteko erabakia. Antolakundea desegin arren ez zaie ordea antolatzeko gogoa desegin: «Borrokan jarraituko dugu, eta bat egiten dugu ezker abertzalearen estrategia berriarekin». 4 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Harian › Iritzia Tradizional ik karga positiborik nekez ikusten diodan arren,suposatzen dut tradizional adjektiboak adiera positiboa duela jendearen iritzian,beste gauza batzuk estaltzeko hitza nola erabiltzen den ikusita. Harreman tradizionalak dira Errusian gorde eta babestu nahi dituztenak.Ez dituzte erlazio homosexualak debekatu,ez tradizionalak baizik.Alarde tradizionala gorde nahi dute Irun eta Hondarribian,bortxaz bada ere, bertakoak ez garenok ulertu ahal ez omen duJira gun logikak hartaratuta. Angel Erro Gasteizko alkateak hi- N Zuzendaria: Martxelo Otamendi Zuzendariordea: Iñaki Petxarroman Edizio arduraduna: Jose Anjel Aldai Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Publizitatea: Bidera publizitatea Lege gordailua: SS-0662/03 Batzorde parekidea: 0712I84059 Egoitza nagusia: Martin Ugalde kultur parkea. Gudarien Etorbidea, z/g. 20140 Andoain. Telefonoa: (0034) 943-30 40 30 Faxa: (0034) 943-30 09 43 Webgunea: www.berria.info Posta elektronikoa: [email protected] Publizitatea: [email protected] Harpidetza saila: (0034) 943 - 30 43 45 Date: 03/11/2013 Exemplaire: 3.216 Editeur: Euskal Editorea s.l. Directeur de publication: Martxelo Otamendi Comission paritaire: 0712I84059 Delegation Labourd: Lisses 3, 64100-Baiona. Tel.: (0033) 559256220. Fax: (0033) 559254303. E-mail: [email protected] ORDEZKARITZAK Araba: Bizenta Mogel, 6. Posta kodea: 01008 Gasteiz. Telefonoa: 945-15 04 52. Erredakzioko faxa: 945-14 83 07. Posta elektronikoa: araba @berria.info. Bizkaia: Uribitarte kalea, 18, 3. C. Posta kodea: 48001 Bilbo. Telefonoa: 94-435 26 00. Erredakzioko faxa: 94-423 49 75. Posta elektronikoa: [email protected]. Lapurdi: Lisses, 3. Posta kodea: 64100 Baiona. Telefonoa: 559-25 62 20. Faxa: 559-25 43 03. Posta elektronikoa: lapurdi @berria.info. Nafarroa: Iratxeko Monasterioa, 45, 13. Posta kodea: 31011 Iruñea. Telefonoa: 948-36 66 22. Publizitatea: 948-36 66 23. Posta elektronikoa: [email protected]. berria riko kebab,denda txinatar eta lokutorioen aurrean komertzio tradizionala defendatzeko neurriak hartu nahi ditu.Asmo populista eta arrazisten atzetik, tradizional hitzaren erabilera maltzurra berriz ere.Amelia Barquínek (urriaren 30ean) El Correo-ra bidalitako —eta,egunkariak esteka paratu ez baitu, Kinka bere blogean irakur daitekeen— iritzi artikuluan ederki azaltzen du: etorkinek gobernatzen dituzten saltegiek dute kulpa,horrela,bidenabar,salgune handiak erantzukizunaz salbuetsita. Fast foodeko jatetxeak ez dira «tradizionalak».Horiek ere bota nahi ditu Marotok? Orain astebete kebab-aren asmatzailea hil zen,turkiar janari tradizional bateko fast food bertsioa,nire tradizio barruan dagoeneko. Higienea nahi.Beraz,ia-ia alboka jarrita doa, etengabe semeari hizketan,alaitasun inposatu batez,Porrotxek abduzitu balu bezala.Tarteka ustel kiratsa iristen zaiola iruditzen zaio,eta are eta atzerago lkarren parean egokitu dira trenean: egiten du aulkian. aurrera begira andre bat,alboan Halako batean,gizona mutikoarengamutiko bat duela.Trenaren noranzkoari na hurreratu da,hortzik gabeko irribarre bizkarra emanez gizon bat,alboan mobeltzez,eta goxoki parea eskaini dio: txila handi batekin.40 urteren bueltan «Zuretzako polita,on-ona zarelako». ibiliko da emakumea,gazte tankerako Pozik hartu ditu umeak.Andreak,bepraka estu eta orrazkera nahasiaz rriz,nazka kolpe bat sentitu du sagaindi,ezpain ertzeko zimurrek sabelean.Baina irribarre egin du eta latzen baitute.Pareko gizonaren eskerrak emanarazi dizkio mutiurdail puztuak,berriz,agerian uzkoari.Bazkariaren hurbiltasunaten du alkohola duela bizimodu, ren aitzakian,goxokiak kendu eta kalean bizi dela motxila egin dizkio,higuinduta. trauskilak. Trenetik irten bezain lasAndrea deseroso doa. ter botako ditu zakarretaIhes egiten dio gizonaren Bira ra.Toallatxoekin garbitubegiradari,ez luke inola Idurre Eskisabel ko dizkio semeari eskuak. ere elkarrizketarik abiatu E Wert, Fernandez eta beste, herrialde miragarrian Eduardo Apodaka Soziologoa eta EHUko irakaslea A spaldian izan zen, Estrasburgo eta Arrasatetik notiziak etorri baino arinago, espioitza masiboen zurrunbiloa hasi baino lehenago, eta ez dakit zenbat kontu berrik orduko eztabaidak eta arrangurak putz batez ahaztarazi aurretik. Aspaldi hartan Eskolaz eta Hezkuntzaz ari ginen. Orduan lege-bortizkeria zen hizpide, baina beti dugu Eskola gure agendetan. Eskolan sinesten dugu, egundokoa da hezkuntza formalean dugun fedea. Batzuek ezagutza eta gaitasunen kapitala bermatze aldera ahaleginak eta bi egiten dituzte eskola onek euren umeak jaso ditzaten eta horrela umeek eskola onak har ditzaten. Bestetzuek oraindik orain uste dute Eskolak salbatuko dituela zibilizazioak, nazioak, hizkuntzak, erlijioak edo arrazak. Eskolan sortuko bide dira biharko ekintzaile sutsuak, han salbatuko geroko fededun ogengabeak, han trebatuko lanbidedun arrakastatsuak, han heziko parekide zintzoak edota euskaldun zein espainiar jator betierekoak. Zeinek bereari eusten diola, Eskolarengan dugun fedea elkarri areagotzen diogu. Horretan gatoz bat: Eskolan egiten dugun inbertsioa balio segurua da. Are gehiago, etengabeko ikastearen gizartean bizi garela konbentziturik Eskola bihurtuko zaigu munduaren eredu. Fededun saldoak, askotariko saldoa izaki, ezaugarri bat baino ez du komun: eskolak jende berria ekoizteko fabrika da. Ukitu morala begi bistakoa da, baina botere-teknologiaren aldetik aztertu beharko genuke eskola: botereek eta (kontra)botereek jendea nahikara ekoizteko nahi dute faktoria hura eta hala izanik, euren arteko gatazkak bertan suertatzen dira. Gerra-frontea da Eskola. Baina halakoa izanagatik ere, mirariak egiten dituen herrialde bat dela uste dugu. Aspaldian nioen, joan den boladan esan nahi baita, albiste purrustada heldu zaigu fronte miragarritik. Hango tropak bildu zituen Fernandez bake-egileak Gizalegez izeneko itunaren inguruan. Testu labur bat, estetika ustez erakargarri batek itota betiko topiko zenbait. Besterik ez. Txintxo egin zuten zin sindikatuek ez beste hezkuntza-eragile guztiek. Bizikidetzaren urraketa prebenitzea omen dute helburu, eta horretarako hainbat esperientzia hezigarri (sic) proposatzen dituzte erantzun okerrak ekidin asmoz; diotenez, dogmatismoa, fatalismoa, manikeismoa eta sektarismoa dira erantzun horien kausa. Horien kontra, beraz, bakekultura sustatu nahian, konjuratu omen dira hezitzaileak. Ez al zuten oker horien kontra egiten akordioa sinatu aitzin? Orduan zertarako berrespen publiko hori? Desenkusa? «Guk ez dugu fanatikorik hezten» iradoki gura? Batek daki. Alabaina kezkabide larriagotzat dut akordioaren letra azpian soma daiteken «mundua». Hitz gutxitan, Mundu Zuzenaren Hipotesia, kontserbadore guztien kredoa, formula batean bildurik honakoa dioena: bakea berdin oraingo mundua ken jarrera gaiztoak. Ez, ez dituzue akordioan botere, zapalkuntza, pobrezia, edota injustizia hitzak topatuko. Ez diote, nonbait, bizikidetzari eragiten. Edo agian, ideologi gantzak erre dituzten metodolatra etikoek uste dute ez dagokiola Eskolari halakoez jardutea, ez duela, esaterako, gogamen kritiko edo justizia sena landu behar. Edo bestela ere, pentsatu dute munduan diren okerrak eta bidegabekeriak jarrera kontuak direla eta gizalegez arituz gero, korapilo guztiak laxatu eta askatuko direla. Horretan zuzenago eta gordinago jo du Wert legeak; izan ere, edukietatik girora Eskolaren barrukanpoak aldatu nahi ditu lege hark. Gordin jo dute, jakin badakitelako Eskolak berez ezin duela gauza handirik egin, behar-beharrezkoa duela ikaslearen disposizioak aldatze aldera kanpo-dispositiboekin bat egitea, eta kanpo-dispositibo horiek gehienak euren esku dira, euren alde dituzte. Badakite ez dagoela jendea edukatzerik limurtu nahian mezu esplizituak igorriz, ezta jokamoldeak teorikoki irakatsiz, badakite Hezkuntzaren eragilea inguru soziala dela, jardueraz eta jokaeraz ehundutako edukazio-faktoria. Eskola oso eragile garrantzitsua da, baina ezin du bereiz jendea nahikara aldatu, ezinean ibiltzen da hedabideen, legeen, erakundeen edota familien irakaspen naturalek laguntzen ez badiote. Eta jakina, esleitu zaion lana betetzen ez duela ikusita, errudun bilakatu da Eskola. Gaurko oker eta bekatuak han dira sortzen eta bertan ere gure umeak gaitz guztiekin kutsatzen. Wertzaleek, ordea, badakite, inguruko indarrak alde edukita, Eskolak euren neurrira antolatuz gero irabazi egingo dutela. Hori dela eta, konjuratu dira fronte horretan kontzientzia eta konpetentziak irabazteko. Hala, bada, identitatea ez omen duten espainiar identitario ultrak berriro ari dira abertzaleen dotrinamenduaren atzaparretatik ume «euskañolak» askatzen. Eskola publikoaren «ikastolizazioari» aurre egingo diotela esan digute, aukera zein den argitzen: ikastola ala Wert. Eta goia jo nahian edo, EAEko parlamentari merkeenak eman digu aditzera Sehaskan ito behar dela euskal kontzientzia. Egia esan eskola askok hartu dio aurrea Legeari, eta Santillana eta antzekoen liburu wertzaleak erabiltzen dituzte «ni espainiarra naiz» erreal aldaezina ikas dezaten «euskaraz hitz egin» entzun behar duten ume berberek. Eta erdaraz egingo dute, naturala denez, eta ingurukook egitez erakutsi eta irakatsi diegun legez. Hortaz, gizalegez bainoago, esango nuke normalean wertlegez aritzen garela; halako legez non erdara dugun nagusi eta matxismoa eta homofobia eta arrazismoa eta elitismoa, non eta itsu eta sorgor garen justizia ezaren eta zapalkuntzaren eta esklabotzaren eta natur hondamendiaren eta, oro har, gizalegez ahaztu behar ditugun bidegabekeria guztien aurrean. Eta Eskolak ez digu miraririk eginez hori dena irauliko, ezta Bizikidetzaren edo Euskararen edo Parekidetzaren izenean oles egiten badiogu ere. 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 5 Iritzia ‹ Harian b Sestrak Hizpideak Lehen bezala,orain ere Jon Ordoñez [email protected] zken egunetan Fagor Etxetresnak kooperatibarekin gertatutakoak Euskal Herria astindu du.Astindu ditu langileak,aldi bateko langileak,bizilagunak eta hedabideak.Eta ez da gutxiagorako.Tamaina horretako enpresa bat kinka larrian dagoenean,krisiaren oihartzuna handiagotu egiten da, eta berdin gertatu izan da ikur diren beste enpresa batzuetan lan erregulazio espedienteak aurkeztu dituztenean,edo langileak kalera atera direnean. A r Zalaparta horren guztiaren itzalean, baina,oihartzun txikiagoa badu ere,krisiak langileen eta langabeen etxeetara deitzen segitzen du; oharkabean hainbatetan.Hor daude hirugarren hiruhilekoko langabezia datuak.Eta hor daude Laminaciones Arreguiko langileak,langabezian hamahiru hilabete egon ostean,berriro epaitegiei begira; Madrili. Krisiak egunero jotzen du,eta memoria laburra daukagu horren aurrean. 2012ko maiatzeko kontu batek aspaldikoa dirudi egun nahasi hauetan.Zoritxarrez,ordea,erregulazio espedienteen ingurukoek pil-pilean jarraitzen dute.Lehen bezala,orain ere. ataluniako auzia popa bistan uzten ari da CIU edo PSOE/PSC bikote zaharren arteko sestra disimulatzen zailak, La Repubblica egunkariko Rimbalzi (Erreboteak) blogean aspaldi topatutako eszenatxo hartan bezala: Ezker-eskuin hiruna eserleku dituen hegazkin bateko korridorean aurrera, senar-emazte edadetu batzuk. Pasilloaren ondoko eserlekua tokatu zaio emakumeari. Leihatilakoa, gizonezkoari. Erdiko eserlekua egokitu baitzait niri, lekuz aldatzeko borondatea agertu diot andereari: «Nahi duzu senarraren ondoan?». Emakumeak, kortesiatsu baina hotz: «Ez bereziki». Eta pausa labur baten ostean: «Berak nahiago du leihatila aurrean; nik, aldiz, korridore ondoan». Emakumeak, burua aurreraturik ni saihesteko, senarrari galdetzen dio: «Hartu dituzu pilulak?». Gizonak, piper: «Propio utzi ditut etxean». Emakumearen ezpain estutzea, gizonaren lasaituzko arnasketa. Laster, biak lokartu egiten dira. Hain hurbil. Hain urruti. K Hitz beste Anjel Lertxundi Zaldieroa Bizitza paraleloak M anuel Valls, Frantziako Barne ministroa, ez da Frantzian jaioa, Leonarda Dibrani bezalaxe; baina bata frantsesa da eta bestea kosovarra, ijitoa, edo kosovar ijitoa, hedabidearen arabera. Ministroaren aitak, Xavier Valls margolariak, Bartzelonatik jo zuen Parisera. Cité Universitaire-n zen 1949ko ekainaren 26ko ikasleen arteko festa hartan. Arratsaldea zen deiadarrak aditu eta antxintxika batean iritsi zirenean. Bi artista aurkitu zituzten bi lagun egurtzen. Pablo Palazuelok ostikoka zerabilen zoru gainean gazte bat, eta leihotik behera bota beharrean zuen bestea Eduardo Chillidak, zer dela, eta bandera frankista bat kentzera joanak zirelako. Valls aitak ez zuen inoiz ahaztuko donostiarrarena. Leonardaren aitak, Rexatek, 38 urte dira egun inon ageri ez den estatu batetik alde egin zuela. Alaba Italian jaioa da, Manuel Vallsen ama bezala; eta frantsesez mintzo da, eta italieraz, eta Vallsek bezala... ez daki albanieraz. Larrepetit Iñigo Aranbarri Napoleonek jaiotza-agiria faltsatu zuen. Urtebete. Ez gazteago emateko, frantsesa izateko baizik. 1768an Korsika Genoako Errepublikaren parte baitzen artean - Ijitoak ez dira inoiz integratuko. Horrexegatik lekutu du ministroak Leonarda Pristinara.Jaun mera izana da Paris ondoko banlieue batean,eta badaki bozetan Marine Le Peni irabazteko era bakarra atzerritar pobrez gogaituta dauden frantsesei indarra erakustea dela.Eta zer ez badu sozialismoaren balore tradizionalekin zer ikusirik.Dagoela Jean Jaures bere hilobian.Esan,garai honetan nola heldu bestela egunen batean Hollande txepela paretik kendu eta Frantziako presidente izatera? Valls gizon jantzia da, etxetik dakar. Napoleon ez zen ez Bulgariara ez Errumaniara iritsi, are gutxiago Kosovora. Frantziak ez du hango jendeaz zertan arduratu. Napoleon! Ez dago entzun gabe elkarren antza dutela. Eta gezurra, ez da. Chateaubriandek kontatzen du bere memorietan: Napoleonek jaiotza-agiria faltsatu zuen. Urtebete. Ez gazteago emateko, frantsesa izateko baizik. 1768an Korsika Genoako Errepublikaren parte baitzen artean. u Zuzendariari BERRIAk irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400 karaktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta BERRIAk mozteko eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria adierazita: Berria, Martin Ugalde kultur parkea, 20140 Andoain. Eskutitzak Internet bidez bidaltzeko: [email protected]. Gabonetako loteria Badira gizarteak sortutako ohiturak gure barnean oso sustraituak direnak. Urriak 11 da gaur. Aste honetan jada Gabonetako loteria eskaini didate nire elkartean eta lantokian. Bi hilabete baino gehiago geratzen da zozketarako, eta jada hasi da bonbardaketa. Loteriazale ez naizen bezala, ez nuke arazorik izango, baina baditut ezegonkortasun batzuk, eta hauek hemen islatu nahiko nituzke: 1.- Diru galera. Argi dago loteria diru bilketa bat dela. Beraz, norbanakoak argi izango du, azken finean, dirua galtzera doala. Nahiz eta eskainitako toki guztietan erosi, zozketa honetan dirua galtzen da. 2.- Dirua Espainiari ematen zaio. 1. puntuan galdutako dirua Espainiako diru poltsara doa, eta hortik badakigu ez dakigula zeinek hartuko duen. 3.- Sarreran esan dudan bezala, norbanakoan ideia batzuk sustraituta daude. Horietako bat da Gabonetan Espainiako loterian jokatu behar dela. Azken puntuko ideia pixka bat gehiago jorratu nahiko nuke. Zozketa Gabonekin lotzen duela dio ideia horrek, eta zozketa hori espainola da. Beraz, barneratuta daukagu Gabonak eta Espainiako loteria batera doazela. Esan nahi dut loteriarik gabe jende askorentzat ez legokeela Gabonik. Beraz,euskal herritar izateak baditu zenbait arrazoi loteria espainola ez erosteko.Garrantzitsuena ez da independentzia ekonomikoa,independentzia emozionala baizik.Aske izateko,gure barnean ditugun kateak moztu behar baititugu. Iaz esan nuen ez nuela erosiko, eta ez nuen bete. Ea aurten lortzen dudan. Ion Zendoia. Eibar. 6 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Harian › Iritzia Jakobinoen dantza osa Diezek jarritako zepoari izkin egitekotan omen zen Alfredo Perez Rubalcaba, PSCrekin hala hitzartuta, subiranotasun bakar eta sakrosantuari buruzko mozioaren bozketan, Espainiako Kongresuan. Bakarra da eta ezin da zatitu, hara mozioaren mamia. Pelloren egia Rubalcabarentzat, arazorik gabe onestekoa, baina PSOEren eta PSCren arteko arrakalan eragiteko amarrua besterik ez zelakoan, abstenitzea adostu bide zuten. Astearteko bozketan, ordea, PPkoek bezala baiezkoa eman zioten UPyDren mozioari PSOEko diputatuek, baina PSCkoek abstentzioari eutsi zioten. Tartean, alderdiko jakobinoenen hatsa sentitu omen zuen kokotean Rubalcabak, bereziki Andaluziako izar berri eta gaztearena, Susana Diaz. Azken emaitza: urtebetean, bigarrenez R Handik eta hemendik darrez defendatzeko eskubidea duela argudiatzen zuen iritzi artikulu gogoangarria idatzi zuen berbera (El País, 2013-02-21). Euskal Herriko alderdikideen sostenguaren zain behintzat ez dira egongo PSCn. Patxi Lopez zerbaitean nabarmendu bada, PSCren diskurtsoari aurre egiten izan da, dela «gogoeta» egin dezatela eskatuz, dela katalanen eskumen fiskalen aldarrikapenaren aurka hitz eginez. Gero, harritu, Pere Navarro PSCko buruak kontzertu ekonomikoa auzitan jartzen badu. Susana Diaz omen da orain gakoa. Garaia iristen denean, Andaluziako Juntako burua PSOEren buruzagitzarako hautagaia izan daitekeela idatzi du norbaitek; eta PSOEren buruzagitzara iritsi nahi duenak bere laguntza beharko duela, askok. Patxi Lopez eta Eduardo Madina ez dira oraindik karrera horretatik erretiratu, ezta Carme Chacon ere, Miamiko neguko kuartelean Kataluniako saltsak gutxiago zipriztinduko duen esperantzan. Traizio hotsak ere entzun dira PSE-EEn. Iturri onetik: Patxi Lopez eta Rodolfo Ares Imanol Murua Uria hautsi dute diziplina botoa sozialista katalanek erabaki eskubidearen auzia zela eta. Eta gureak? Aspaldian alderdiaren ildotik guztiz kanpo dabilen baina hala ere alderdiaren euskal adarretako bateko presidente denak esan ohi du Espainiako herrialde separatistenekoa dela, hain zuzen, Espainiako sozialismorik espainolistena. Larri ibili. Oraingoan isilik egon dira, ez dira Alfonso Guerra andaluziarra eta Jose Bono gaztelarra adina nabarmendu, Katalunian PSCrekin lehian benetako PSOE behar dela iradokitzera iritsi baitira hauek. Baina kronikek diote UPyDren mozioaren aldeko lobby-an aritu dela euskal sozialisten aitajauna ere, Txiki Benegas, Espainiaren batasuna modu baketsuan hausteko aukera egon litekeela pentsatzea inozokeria galanta dela eta Espainiak lurralde batasuna in- PSOEren euskal adarretako bateko presidente denak esan ohi du Espainiako herrialde separatistenekoa dela, hain zuzen, Espainiako sozialismorik espainolistena sinetsita zeuden Rubalcabak ez zuela jarraitzeko asmorik, eta lehendakari ohia izendatuko zuela oinordeko; baina orain zapuztuta dabiltza nagusia beste joko batean sumatzen dutelako, jubilaziorako batere presarik gabe. Apuntatu badaezpada ere izen hau ere: Emiliano Garcia-Page, Toledoko alkatea, beste aukera jakobino bat. PSE-EEko beste beterano leial baten gidaritzapean egingo du PSOEk Konferentzia Politikoa datorren asteburuan. Ideiei buruzko konferentzia antolatu du Ramon Jauregik, ez pertsonei buruzkoa, baina primariak noiz izango da guztien buruan izango den galdera. Urruti samarreko kontuak, bai, denboran bezala geografian, baina ez dago soberan, begi zeharka bada ere, PSOE barruko ezpata dantzari arreta pixka bat jartzea. Besterik ez bada ere, Zapaterok ETAren bukaerari buruz erdi idatzita utzi omen zuen bide orria inoiz berreskuratzeko aukera izatekotan, ezpata dantza horretan irabazle ateratzen denak berreskuratuko baitu, inoiz Moncloaraino iristen bada. Enbaxada bila Martxelo Otamendi Vicent Partal BERRIAko zuzendaria VilaWebeko zuzendaria Telefono hariak gori daude nkestak egiten dituzten enpresak pozik egongo dira Katalunian, independentziaren aldeko prozesuaren gaineko jarrerak, joerak, emaitza birtualak, bilakaera, konparatiboak, dudak... arakatu eta aztertzen nahiko lan eduki dutelako azken hilabeteotan. Segur aski, are gehiago ugalduko zaie lana hurrengoetan. Inkesta zentzu estuan ez, baina Kataluniako eragile nagusien iritziak, nahiak eta estrategien berri edukiko dutenak, eta inon argitaratuko ez dituztenak, AEBetako zerbitzu sekretuak izango dira. Munduko diplomazien artean, Washingtongoa izango da Kataluniako prozesua interes handienarekin aztertzen ariko dena. Interesgarria litzateke jakitea AEBetako Madrilgo enbaxadak zenbat analista gehiago bidali dituen azkenaldian Bartzelonara, bertatik bertara jakiteko gertatzen ari dena. Hitzez eta entzunez jakiteko han egosten ari dena; modu forma- I lean batzuetan, eta ilegalean besteetan. Duda bakarra da ea estatubatuarrek zelatatzen duten eta gero espainiarrei pasatzen dieten informazioa, edo alderantziz. Baina inork ez dauka dudarik gori egongo direla zenbaki zelatatuen grabagailuak. Jakinekoa da AEBetako talde diplomatikoko analistak, tartean ardura politikoetako kontsula, bildu direla hilabeteotan Kataluniako alderdi politikoetako ordezkariekin, «tenperatura hartzeko besterik ez», «gertatzen ari denaren gaineko informazio lehen eskukoa edukitzeko», «gure arteko harremanak lantzeko» eta antzeko aitzinsolasekin. Are gehiago, Kataluniako Parlamentuko kide batzuk gonbidatu dituzte berriki AEBetara, gonbidatzaile aingerutarren hitzetan, «hemengo sistema politikoa ezagut dezazuen». Inor ez dago geldi, eta are gutxiago jendarme lana egiteko ardura bere buruari eman diona. Brusela badabil Inor ez dago geldi, eta are gutxiago jendarme lana egiteko ardura bere buruari eman diona J D Orain, galdera ez da zer gertatzen den Katalunian, baizik eta noiz gertatuko den ruselan eman ditut egun hauek. Hainbat solasaldi eta eztabaida, hainbat herrialdetako adiskide eta ezagunekin. Jakingarriak. Orain, galdera ez da zer gertatzen den Katalunian, baizik eta noiz gertatuko den. Ezinago esanguratsu deritzot noizko galderari. Hemengo espainolak ere etsita bezala daudela iruditzen zait. Duela urtebete, haserretu egiten ziren; orain, filosofia handiagoz hartzen dute. Ohitu egin dira besteek, beste herrialdeetakoek, eurei ere etengabe galdezka ibiltzea. Duela urtebete, bazirudien ez zutela nahi eztabaida mugaz haraindi joatea. Orain, konturatuak dira ez dagoela hori geldiarazteko erarik. Aste honetan, hain zuzen, kontu ezinago garrantzitsu bat gertatu da, Espainiako prentsan gutxiesten ahalegindu badira ere. Europako Batasuna negoziazioetan hasi da Kosovorekin, elkartzeko eta egonkortzeko hitzarmen alde biko bat lortzeko asmoz. Ez da Batasunean sartzeko hitzarmen bat; aitzitik, esparru ekonomiko B komun bat sortzeko hitzarmen bat besterik ez da, baina, orain arte, egintzat jotzen zen Espainiak betoa jarriko ziola. Harritzekoa izan da Europaren erantzuna. Batasunak Lisboako Itunera jo du, harexek ematen baitio nortasun juridikoa, eta, historian lehenengo aldiz, estatukideak kontuan hartu gabe negoziatuko du. Horrek esan nahi du estatukideek ez dutela berretsi beharko hitzarmena, eta, beraz, Espainiak ezin izango dio betoa jarri. Jokaldi bikaina da. Europako Batasunak bere-berea du. Espainolek, argi eta garbi, behin hasierako harridura baztertuta, diskurtsoa aldatzen ahalegindu dira, irabazle direla esateraino, hartara aurrerantzean ere ez baitute Kosovo onartuko. Zerbait esan beharra zeukaten, jakina, inoiz ez bezalakoa baita aurrekaria. Hilabeteetan aritu dira esaka betoa jarriko ziotela Kataluniak Europako Batasunean irauteari, eta, batbatean, Kosovori betoa jarri ezinean aurkitu dira. Brusela badabil… 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 7 ‹ Publizitatea 8 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Harian › Euskal Herria Aitor Renteria Baiona Ipar Euskal Herriko euskal ikasketen saila unibertsitateen arteko ikasketen sail bat da. Bost tituludun daude horietan, postu bat irabazi dutelarik: lau ikerlari-irakasle daude, bi Paue eta Aturrialdeko Unibertsitatekoak (PAU), eta bi Bordele-3 unibertsitatekoak. Azkena PRCE bat da, bigarren mailako irakasle bat, unibertsitateari hunkitua, Argia Oltzomendi. Formakuntzetan bertze hainbat irakaslek parte hartzen dute, orduka ordainduak, gai zehatzen inguruan, izan daitezen bigarren mailakoak, ikerlariak, CNRSkoak edo Hego Euskal Herritik gai batzuen inguruan eskolak ematera heldutakoak. Euskal ikasketei buruzko ikuspegi zabala eskaini dio BERRIAri Ur Apalategi PAUko unibertsitateko irakasle titularrak. Hamabost ikasle inguru daude lehen urtean, bigarrenean bertze dozena bat, hirugarren urtean bezala. Bi master daude. Ikerketa sailean, hogei ikasle, bi urtetan banaturik. Gehitu behar zaio doktoregaien saila, hogei bat ikasle inguru gehiago. Azken horiek Iker taldean eman dute izena. Paueko eta Aturrialdeko Unibertsitatea Iker taldean ere badago, Bordele 3 unibertsitatea bezala. Egitura ulertzea lan zaila dela aitortu du Apalategik, eta zehaztu du erreformaren ondorioz master Meef deritzona sortu dela. CAPESera formatzen duen masterra da. Sei ikasle ditu orain, bi urtetan banaturik. Master Meef horretan formatzen dira CAPES eta CAFEP lehiaketak pasatuko dituztenak —publikoan edo pribatuan irakasle izan nahi dutenak, alegia—. Baina bigarren mailako irakasleak izateko. «Master ikasketan, nahiz eta paradoxa izan eta erabat irrazionala, logikarik gabekoa, Seaskan lehen mailan irakasle izan nahi duten irakasleak formatzen ditugu. Akordio bat dugu, oso interesgarria eta probetxugarria, bai guretzat eta bai Seaskarentzat», dio Apalategik. Seaskak bere barne formakuntza sistema dauka. Irakasleek master unibertsitarioa ukan dezaten behar du. Horretarako, hitzarmen bat egin zuten, eta PAUk formakuntza eskaintzen dio master ikerketaren ikasketen barruan. Bestalde, master ikerketa horretan badaude ikerketak egiten dituzten ikasleak, bertzerik gabe. Azkenik, badaude ere lehen mailako irakasle izan nahi dutenak publikoan, hots, CRPE lehiaketa pasatu nahi dutenak. Paueko Master Meefean eman dute izena, eta astean behin edo birritan daude Baionan. PAUk zerbitzua ematen dio lehen mailakoari, eta osoki zuzentzen du bigarren mailakoa. Lehen mailak haututzat du euskarazkoa. Pauek zuzentzen du, alegia, Bordele 4 zenak, lehengo IUFMk. Apalategik zehaztu du Bordeleko Unibertsitate Berria- Postuak, berriz, ez dira kopuruan emendatzen, urtean postu bat sail publikoarentzat eta bertze bat pribatuarentzat. «Behar badituzte irakasle gehiago bigarren mailan, postu gehiago eskain ditzatela, haien esku dago». Norabidea kezka Unibertsitatearen egitura aldatzen ari da, eta aldaketa horrek unibertsitatearen izaera deuseztatuko ote duen kezkaturik da Apalategi, PAUko zein Bordele-3 unibertsitateko irakasleak diren bezala. «Hau ez da Baionako afera, Frantzian eta munduan gertatzen ari den gatazka baizik. Funtsean, unibertsitatearen aurpe- «Urruti da berezko unibertsitatearen aldarria, lurralde elkargoa ehortzita» «Unibertsitatea ekonomiaren zerbitzurako tresna izatea dago jokoan» «Shanghairen irizpideen arabera, humanitateak dira kaltetuak» A. R. Ur Apalategi q Unibertsitateko irakasle titularra Euskal ikasketak ur tanta txiki bat dira unibertsitateen itsaso zabalean. Alta, bete-betean eragiten diete unibertsitatean gertatzen ari diren aldaketa sakonek. Haien berri eman du Ur Apalategik. «Euskarari ofizialtasuna eman ezean, hizkuntza politika seriorik ez da» ren egituran dagoela eta Bordele3 eta PAU egitura horretatik kanpo daudela. «Horiek, nola euskarazko irakasle izanen diren publikoan, modulu bat dute euskaraz, guk ematen dieguna Baionan. Hor ez dugu deus arautzen, eta pena da, arazoa begi bistakoa delako». Lehiaketa horretan, gaur egituratuta dagoen bezala, ez da bermatzen, inondik inora ere, aterako diren irakasleek euskara maila egokia izango dutela. Ezin da bermatu. Euskara modulua arras txikia da. Edozein sailetik etor daitezke, psikologiatik, historiatik edo dena delakotik. «Euskara mailari dagokionez, arazoak egon daitezke, alfabetizazio eskasa... Modulu bat izatea masterrean ez baita nahikoa». Arazoa, egituran «Ofizialtasuna da arazoa, euskararen ofizialtasun eza. Hori da euskara maila oztopatzen duen elementu nagusia. Euskara ofiziala izanik, inposatzen duzu ikasleek ukan behar duten euskara maila. Ofizialtasunik ez dagoen heinean, egiten dena kosmetika da. Makillatzen dute errealitatea, ustezko hizkuntza politika aldarrikatuz. Ez da hizkuntza politika seriorik euskarari ofizialtasuna eman gabe. Arazoa hor dago, eta politikoa da». Berrikitan, eskola publikoetako bigarren mailan, irakasle postuak lortzeko arazoak izanen direla onartu zuen Paueko akademia ikuskariak. Irakasleen formakuntzaz arduratzen denez, harriduraz hartu du mezua Apalategik. Urteak joan eta urteak jin, sekula ez dira hautagairik gabe gelditu irakasle postuak. gia eta etorkizuneko izaera orain erabakitzen ari dira ondoko hamarkadetarako, eta mundu osoan». Bilakaera kezkagarria dela dio, «neoliberala». Irakaskuntzaren izaera demokratikoa dagoela jokoan. Logika batean kokatzen da Bordeleko Unibertsitate berria, eta bertzean Bordele-3 eta PAU. Azken egitura horretan egonik, erosoago sentitzen dira euskal ikasketetako irakasleak. Jean Haritxelar euskaltzainburu zenak bultzatu zituen euskal ikasketak hatsarrean, Bordeleko egituratik. Lan hari segida oparoa eman diote geroztik, bai Paueko bai Baionako egituretatik. Frantziako Gobernuaren erreformak unibertsitateen «autonomia» bultzatuko du, izen horrekin ahalak mugatu eta egitura zentralizatuen meneko jarriko dituen arren. «Paradoxa da. Argi dago unibertsitatearen autonomia bultzatzen duen erreforma unibertsitatearen aurkako erreforma bat dela. Izan dadin [Nicolas] Sarkozyren gobernua edo [François] Hollanderena, ildo bera segitzen dute, unibertsitatea liberalizatzen». Ez du zalantzarik Apalategik. Bi unibertsitate ereduren arteko talka gertatzen ari da, eta horren erdian daude euskal ikasketak. Berezko unibertsitatea Eredu publikoa defenditzen ari direla dio Apalategik. Pozteko eta kezkatzeko arrazoiak dituzte. «Egoera horretan, berezko unibertsitatearen aldarrikapena urruti gelditzen da errealitatetik, batez ere lurralde elkargoaren al- 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 9 darria ehortzi ondoren. Urrundu da ikuspegi hori, eta egungo eztabaida klasikoagoa da: ezker-eskuin, unibertsitatearen demokratizazioa... Bertze eztabaida abstraktuegia da gaur egun». Euskal ikasketak adar txiki bat dira unibertsitate handien oihanean. Unibertsitateak ageri dira sailkapenetan. Shanghaiko sailkapen irizpideak, adibidez, erabat mundu anglofonoari lotuta daude. Sailkapen horretan ageri da unibertsitateen tamaina, alegia, zenbat ikasle dituzten. Tamainak, ordea, ez du bermatzen unibertsitatea egoki antolatzea. Irizpide kuantitatiboak ez badu zentzurik, kualitatiboak ere ez, Apalategik dioenez. Nobel sarien adibidea aipatu du hori argitzeko. «Denek dakigu Nobel sariak erosten direla nolabait. Baliabide handiak dituzten unibertsitateek erakartzen dituzte, beken bidez, maila onena duten ikasleak, biharko balizko Nobel sariak». Sailkapenak indartsuari indar handiagoa ematen dio, txikiak ahulago bihurtuz. «Borroka neoliberal salbaia da, ez du beste izenik». Argitalpenak dira sailkapeneko bertze irizpide bat, eta horretan ere ikuspegi anglofonoa nagusitzen da. Ingelesez argitaratzeak puntu gehiago ematen ditu, eta frantses unibertsitateen tradizioa joera horretan «urtu» egiten dela uste du. Horren kontrako erreakzioak bat egiten du, nagusiki, eredu publikoaren ikuspegiarekin. «Tradizio faltagatik edo, Espainiako Estatuan ez dago horrelako mugimendurik, ezberdina da». Euskal ikasketak, berriz, txikiegiak dira lehia horretan sartzeko. Sartzekotan, Frantziako unibertsitateen logikarekin sartu beharko lukete, gainera. «Shanghairen irizpideen arabera, kaltetua ez da bakarrik anglofonoa ez dena, baizik eta giza zientziak, humanitateak. Alegia, ekonomiari lotuta dauden zientziak hobesten ditu, ikuspegi neoliberaletik. Humanitateak traba dira, ez dute, ustez, barne produktu gordina altxatzen, eta ez dute deus balio». Unibertsitatea ekonomiaren zerbitzura dagoen tresna bihurtzea dago jokoan, multinazionalen zerbitzura egongo den formakuntza zentro bat, edo estatuaren zerbitzura dagoen zientifiko ekoizlea bihurtzea. Apalategiren iritziz, hautua da, eredu humanistari jarraikiz, gizartea aitzinarazteko tresna eskuzabal eta demokratikoa bermatzea. Euskal Herriko unibertsitateen arteko harremanak eraikitzen ari direla ere jakinarazi du Apalategik. Doktoretzetan tutoretza partekatuak dituzte orain. Erran nahi baitu, doktoregaiak bi zuzendarirekin prestatzen duela tesia, bat Euskal Herriko Unibertsitatekoa izanik. Nafarroako Unibertsitate Publikoarekin ere badituzte loturak. Erasmus egitasmoaren barruan ikasleak trukatzen dituztela azaldu du. Sexu erasoa salatu du neska batek Zarautzen Adingabe bat atxilotu dute, eta lapurretaz ere akusatu dute; beste erasotzaile baten bila ari dira poliziak Erredakzioa Donostia Bi gaztek sexu erasoa egin diotela salatu du neska batek Zarautzen (Gipuzkoa). Ertzaintzak atxilotu egin du ustezko erasotzaileetako bat. Adingabea da, 15 urtekoa. Beste erasotzailea identifikatu eta atzemateko lanean jarraitzen duela adierazi du Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak. Ostiral goizaldean gertatu zen erasoa. Goizeko sei eta erdiak aldera, neska batek udaltzainengana jo zuen, Zarautzen, lapurtu egin ziotela jakinaraziz. Udaltzaingoaren egoitzara joan ziren, salaketa jartzeko, eta neskak une horretan salatu zien udaltzainei sexu erasoa ere egin ziotela bi gaztek. Ondoren lapurtu egin ziotela ere azaldu zuen. Salaketaren berri eman zioten udaltzainek Ertzaintzari. Ustezko erasotzaileen bila hasi ziren, eta zazpiak eta hogeita hamar aldera atzeman zuten ustezko erasotzaileetako bat, neskak emandako deskribapenarekin bat zetorrena. Miatu, eta eskuko telefono bat eta salaketa jarri zuen neska- ren beste jabetza batzuk atzeman zizkioten, lapurtutako poltsan zeudenak. Atxilotu egin zuten poliziek, eta Adingabeen Gipuzkoako Fiskaltzaren esku utzi zuten. 15 urte ditu atxilotuak. Ikerketak zabalik jarraitzen duela jakinarazi du Segurtasun Sailak; beste erasotzailea bilatzen ari dira. Aurten bertan, martxoaren 23an, Zarauztik Getariarako bidean emakume bat bortxatu zutela ere salatu zuten. 10 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Publizitatea › 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 11 Euskal Herria ‹ Harian Iheslariek babestu dute Aranaldek hartutako jarrera intsumisoa Ekainaren 15ean Miarritzen zabaldutako konponbiderako prestasuna berretsi du iheslarien kolektiboak Aitor Renteria Baiona Agiri baten bidez, Euskal Iheslari Politikoen Kolektiboak bat egin du Jokin Aranalde iheslariak hartutako jarrera intsumisoarekin. Babes irmoa helarazi dio horrela Aranalde kolektiboko mintzaideari Frantziako Justiziak hartutako kanporatzeko aginduaren karietara. «Bat egiten dugu Jokinek hartu duen erabakiarekin, eta ondoan izanen gaitu; Jokinekin gaude, gu ere Jokin gara», dio kolektiboak. EIPK-k dio lege eta epaile arrotzak ez direla nehor haiek epaitzeko eta zigortzeko, eta nabarmendu dute epaile bakarra herria dela. Horren haritik, Aranalden eta iheslarien defentsa har dezala eskatu diote herriari. Aranalde ekainaren 23an atxilotu zuten, Heletan (Lapurdi). Ekainaren 15ean kolektiboak Miarritzen egindako Herria Dugu Arnas ekitaldian parte hartu zuen, eta ekainaren 12az geroztik kolektiboaren mintzaidetariko bat da. Engaiamendua berretsi Miarritzeko ekitaldian euskal iheslari politikoen gaia maila orokor eta ordenatuan konpontzeko proposamena egin zutela gogora- razi dute iheslariek. Bertan marraztu zuten norabide orriari eusten diotela diote iheslariek. «Jakin badakigu proposamen hura aitzina eramateko beharrezkoak direla askotarikoen arteko akordio politikoak». Oroitarazi dute prozedura judizial anitz tortura bidezko deklarazioetan oinarriturik daudela, eta, ondorioz, horietatik eratorriko atxilotzeko agindu eta euroaginduak bertan behera gelditzeko» exijitu dute. Azpimarratu dute Espainiak euskal gatazkarekin loturiko atxiloketetan tortura erabiltzen dela onartua dagoela nazioartean. Bide batez, legedi arruntean oinarritutako arauetan jada artxibaturik edo bukaturik beharko luketen prozedura judizialak bertan behera uzteko eskatu dute. Munduko hainbat herrialdetan deportatuta eta konfinatuta dauden euskal herritarren mugimendu askatasuna bermatzeko eskatu dute, egoera horiei bukaera emateko. Jarrera aktiboa Euskal Herriak pairatzen duen gatazka politikoaren parte izanik, arazo horren konponbidean herriak parte hartu behar duela nabarmendu dute. Estatuen «blokeo» egoera kontuan izanik, jakinarazi dute ez direla haien urratsen beha egonen. Aranalderen auziaren inguruan nahiz konponbiderako proposamena garatzeko ildoan, aitzina segitzeko borondatea dutela erran dute. Eta helburu Ekainaren 15ean Miarritzen egindako Herria Dugu Arnas ekitaldia. GAIZKA IROZ horrekin, laster bira bat eginen dutela adierazi dute. «Laster, harremanak estutzeko eta sendotzeko bidean, bira bat hasiko dugu. Ahalik eta eragile politiko eta sozial gehienekin biltzeko xedea da gurea». Izan ere, errealitate anitz bada kolektiboan. Batzuek bizi arrunta egin dezakete Ipar Euskal Herrian edo Frantzian; bertze batzuek, ez. Deportazioaren ondorioz, anitz dira 30 urte geroago mundu zabalean barreiaturik daudenak, Kuban, Cabo Verden... Horiekin eta nazioarteko eragileekin biltzeko zailtasunak dira errealitate horren ondorio. Arazoaren bertze atal bat litzateke agiririk gabe eta gorderik bizi diren iheslariekin solastatzea. Mugimendu askatasunak konponbidearen ildoan egin beharreko urratsak erraztuko lituzke, bereziki mundu zabalean. «Euskal Herrian ireki den konponbide prozesuak guztion beharra du, guk gure aldetik gure kon- promisoa sendo eta argia eskaintzen diogu, eta aldi berean herritarren beharra du, guk daukagun bezala, herria da gure berme, gure babes, gure arnas», gaineratu dute iheslariek. Atxilotzeko agindu eta euroagindu eskaerak bertan behera uzteko eskatu dute Jakinarazi dute konponbidearen ildoan bira bat hasiko dutela Aranalde atxilotu zuten egun berean atxilotu zuen Frantziako Poliziak Beñat Atorrasagasti Urruñan (Lapurdi). Handik bizpahiru egunera Aitor Zubillaga iheslaria atxilotu zuten Saran (Lapurdi). Espainiak hiruren kontrako euroagindu eskaria helarazi zion Frantziari. Paueko auzitegiak ez zituen ontzat eman Atorrasagastiren eta Zubillagaren aurkako euroagindu eskariak. Aranalderen kasuan erabakia bestelakoa izan da. Urriaren 24an plazaratu behar zuen ebazpena Parisko Kasazio Auzitegiak, baina arrazoirik eman gabe, urriaren 30era gibelatzea deliberatu zuen. Abokatuek urriaren 30ean jaso zuten Aranalderen aurkako kanporatze ebazpena, baina agirian Kasazio Auzitegiko epaileak ez zuen ebazpenaren arrazoirik eman. Amaia Errekarte defentsa abokatuak jakinarazi zuen epaileak ebazpena hartu momenturik prokuradorea hamar eguneko epea zuela Aranalderen kanporatze prozedura abian ezartzeko. Urriaren 31ko goizaldean Frantziako Polizia izan zen Irisarrin (Nafarroa Beherea), zibil jantzirik eta uniformez, Aranalderen etxetik hurbil. Egun berean, gutun ireki baten bidez, Aranaldek jakinarazi zuen ez zuela kanporatzea onartzen eta jarrera intsumisoa hartuko zuela. 12 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Harian › Euskal Herria Europako estaturik zigortzaileena da Espainia; gainontzeko herrietako datuekin alderatuta delitu tasa txikia badu ere, preso portzentajerik handiena du, beste inork baino espetxealdi luzeagoak ezartzen dituelako. Bizi osorako zigorrak... Aitziber Laskibar Lizarribar spainian delitu egitea «doakoa» den mezua zabaltzen ari da Espainiako zenbait sektoretan. Europako Giza Eskubideen Auzitegiak 197/2006 doktrinaren ezarpena bertan behera uztearen ondorioz dozenaka euskal preso kartzelatik aterako direla jakiteak aurkako mugimendua piztu du, eskuineko indarrek bultzatuta. Espainian inor hiltzea libre dela sinetsarazteko lanean ari dira. Baina ezkutatu egiten dute malguegitzat dituzten zigor horiek Europako gogorrenak direla, eta kaleratzear diren presoek beste leku batzuetan bizi osorako zigorra jaso dutenek baino denbora luzeagoa eman dutela giltzapean. Espainian, legez, ez da bizi guztiko zigorra existitzen. Praktikan, ordea, gainditu ere egiten duela esan daiteke. Bizi guztiko zigorra jaso dutenek 18 urte egiten dituzte preso Alemanian, batez beste; 14 Erresuma Batuan. Frantziak ere onartua du bizi osorako zigorra. Hainbat euskal presori ezarria die. Baina horiek ere Espainiak zigortutakoek baino denbora gutxiago egiten dute kartzelan. Filipe Bidarti, adibidez, bizi osorako bi zigor ezarri zizkioten Frantziako auzitegiek, eta 19 urte kartzelan egin ondoren askatu zuten. Estrasburgok Espainiari 197/2006 doktrina baliogabetzeko agindu ondoren kalera atera den lehen pertsonak, Ines del Riok, 26 urte eta lau hilabete egin ditu espetxean. Doktrinarekin gainjarritako zigorrak baliogabetuta askatuko dituzten gainontzeko euskal presoek ere mende laurdena egin dute, batez beste, kartzelan. G Zenbakia E Zigor Kodea bera ere aldatuta Parot doktrinaez da Espainiak azken urteetan kartzelaldiak luzatzeko hartu duen neurri bakarra. Legeak eta Zigor Kodea bera ere behin baino gehiagotan aldatu ditu zigorrak gogortzeko. 2003an «terrorismoarekin lotura» zutelakoan zigortutakoek gehienez espetxean egon ahal zuten denbora luzatu zuen. 30 urtera artekoa zen muga ordura arte, baina Zigor Kodea aldatu, eta 40 urtera luzatu zuten espetxealdiaren muga. Aurrez, 1973. urteko Zigor Kodeak espetxealdiak murrizteko eskaintzen zituen aukerak ezabatu zituen, 1995eko Zigor Kodearekin. Espainiak preso dituenei buruzko datuak inguruko beste herrietako datuekin alderatzeak ondorio garbia uzten du agerian: esta- 25 pUrte, batez beste. Alemanian, bizi guztiko espetxe zigorra dutenek 18 urte egiten dituzte preso, batez beste; Erresuma Batuan, 14 urte. 197/2006 doktrina ezabatuta askatu beharrekoek 25 urte egin dituzte batez beste. turik zigortzaileena da Espainia. Europa mendebalde osoan, batez beste preso gehien duen estatua da: 100.000 biztanleko 159 preso ditu; Europa osoko batez bestekoa 96 da. Espainiak baino preso gehiago sobietarrak ziren Europa ekialdeko herri batzuek besterik ez dute: Montenegrok, Letoniak eta Lituaniak, esaterako. Martuteneko espetxeko leihoetako bat. ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS Euskal presoen bizi-baldintzak nabarmen okertu dira azken urteetan, eskubideak sarri urratuta: sakabanaketa ezarrita eta gaixoak preso mantenduta, besteak beste. Baldintzarik gogorrenetan A. L.L. Bilbo B ereziki luzeak dira euskal presoei ezartzen ari zaizkien zigorrak. Urte horietako bizi-baldintzak bereziki gogorrak dira, eta askotan oinarrizko giza eskubideak urratzen dituzte. Ustez egin duten delitua dena delakoa izanda ere, arriskutsutzat jotzen dira guztiak, automatikoki. Lehen gradua ezartzen zaie: erregimenik murriztaile eta gogorrena. Eguneko ordu gehienak ziegan itxita daude; asko, egunean 23 orduz. Asko dira bakartuta dauzkatenak, eta Espainiako espetxeetan sakabanatzen dituzte euskal presoak. Presoak gizarteratzeko euren bizilekutik ahalik eta gertuena egon behar dutela dio legeak; hala ere, EPPK-ko 595 presoetatik 93 Euskal Herritik 1.000 kilometrora baino gehiagora dituzte; 144 preso, Euskal Herritik 800 eta 1.000 kilometro artean; 113 preso, 600 eta 800 kilometro bitarteko distantzian. Espainiaren 45 kartzeletan eta Frantziaren 28tan dituzte euskal presoak, espetxe barruan ere sakabanatuta, elkarrekin egon daitezen saihesteko. Presondegietan, murrizketak bata bestearen atzetik izan dituz- te azken urteetan: Bisitak izateko, adibidez, hamar lagun aukeratu behar dituzte. Espetxeetako Zaintza Zuzendaritzak onartu behar du zerrenda, eta, senideez gain, hamar lagun horiek soilik izango dute presoa 40 minutuz kristal eta barrote atzean ikusteko aukera. Sei hilean behin alda daiteke zerrenda. Aurrez aurre, senideekin soilik egon daitezke hilean behin; bikotekidearekin, beste behin. Gutun kopurua ere murriztua dute euskal presoek; ezin dituzte astean bi gutun baino gehiago idatzi, eta horiek bizpahiru hilabete behar izaten dituzte hartzailearengana iristeko. Izan ere, espetxeko zaintzaileek Madrilera bidaltzen dituzte euskal presoen gutunak, han irakur eta azter ditzaten. Bisitetako hizketaldi guztiak ere grabatzen dituzte. Trabak, bata bestearen atzetik Ikasketak egiteko trabak gero eta handiagoak dira, eta, zenbait lekutan, baita irakurtzeko ere. Hamabostean behin senideek arroparekin sartzen dizkieten poltsetan eraman ditzaketen liburu, aldizkari zein egunkari kopuruak mugatu dizkiete zenbait lekutan. Badira bi liburu baino gehiago izateko debekua dutenak ere. Bestelako aktibitate oro ere murriztu dizkiete azken urteetan euskal presoei, eta, ondorioz, debekatu egiten zaie espetxeetako tailerretan parte hartzea zein kirol gunera joatea. Eguna egonean ematea beste aukera handirik ez dute izaten sarritan, egoera hori urtetan luzatzeak gaixotasun fisiko eta psikologiko handiak eragin ditzakeela jakina bada ere. Hain zuzen, gaixotasunak dituzten presoen egoerak dira muturrenekoak. Beharrezko osasun arretarik ez dutela salatu dute behin eta berriz medikuek. Gaixotasun larri eta sendaezinak dituztenei, gainera, kaleratzeko eskubidea ukatu zaie azken urteetan etengabe. Ondorioz, minbiziak, bihotzeko arazo gogorrak edota gaitz psikologiko larriak dituzten euskal presoak kartzelan mantentzen dituzte. Neurri horiek etengabe urratzen dituzte pertsona guztiek berezko dituzten giza eskubideak. Eta Estrasburgok 197/2006 doktrinarekin dozenaka presori espetxealdia legez kanpo luzatu zaiela ebatzi badu ere, preso jarraitzen dute horietako gehienek. Bikoiztutako preso kopurua Ez da beti hala izan. Azken 20 urteetan, preso kopurua izugarri handitu da Espainiako espetxeetan. El Periodico de Catalunya egunkariak zabaldutako datuen arabera, 33.058 preso zituen Espainiak 1990ean. 2010ean, 73.058. Igoera horrek ez du zertan adierazi delinkuentzia gehitu egin dela, eta ez da hala, gainera. Espainiak krimen maila txikienetarikoa duela diote datuek. 100.000 biztanleko, nahita egindako 0,85 hilketa izaten dira; Europako batez bestekoa baino %65 gutxiago. Zigor kopuruek ez dute gora egin; ezta urtero espetxera sartzen diren pertsona kopuruak ere. Espetxeak gero eta beteago daude, Espainiako gobernuek nabarmen gogortu dituztelako legeak azken urteetan. Euskal presoentzat bereziki, baina baita gainontzeko presoentzat ere. Zigorrak gero eta luzeagoak direlako eta kartzelaldiak laburtzeko neurriak nabarmen murriztu direlako daude gero eta preso gehiago. Batez besteko zigorrak handiagoak dira inguruko gainontzeko herrietakoak baino; gehienezko espetxealdiak ere bai. Egun, 40 urte egin ditzake gehienez kartzelan Espainiak zigortutako presoak. Azken urteetako erreformek muga hori oso-osorik betearazteko helburua dute, hartarako espetxe onurak kenduta. Mendebaldeko herrietan ez dago horren espetxealdi luzerik; ezta bizi osorako zigorra dutenetan ere. Inor 40 urtez kartzelan izateko adibide errealak ikusteko, Afrikako edo Latinoamerikako espetxeetara jo beharra dago. 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 13 Euskal Herria ‹ Harian Herrialdeen arteko loturak sendotzera deitu du Urizarrek Baionako Elkartetxean arraberritze lanak egin ondoren, 150 militante inguru elkarretaratu dira estreinaldira Aitor Renteria Baiona Pello Urizar EAko idazkari nagusiak herrialdeen arteko loturak sendotzera deitu du Baionan. Adierazpenak EAren Elkartetxearen estreinaldiaren karietara egin ditu. Presente ziren ekitaldian Carlos Garaikoetxea EAEko lehendakari ohia, Rafa Larreina, Maiorga Ramirez, Mattin Etxepare, Manex Pagola, Piarres Xarriton eta Txomin Peillen. Euskal Herrian muga fisikoak desagertu badira ere legeak Kapsulak egiazko mugak direla nabarmendu zuen Urizarrek. «Estatuen legeak bihurtzen dira muga», esan zuen. Frantziako zenbait presidentek muga hori gero eta handiagoa bihurtu dutela erran zuen, eta aipatu zituen Sarkozyren «deszentralizazio» xedea eta Francois Hollande presidente sozialistak egin nahi duen kantonamenduen erreforma, Ipar Euskal Herriko eta Biarnoko kantonamendu batzuk bat eginez. Euskararen aurkako erasoak ere gogoratu zituen, eta Seaskaren egoera eta Falloux legea aipatu zituen, baita Lurralde Elkargoaren eskariak jasotako ezezkoa ere. San Andres plazan eginiko ekitaldi politikoa bukatu ondoren, Elkartetxea ireki zuten, Pannecau karrikan. Pello Urizar, ezkerretik hirugarrena, Baionako Elkartetxean, atzo. GAIZKA IROZ EAJk «jarrera irekia» izango du aurrekontuen negoziazioetan Erredakzioa Donostia Hego Euskal Herriko erakundeen aurrekontuen negoziazioetan «jarrera irekia» izango du EAJk, eta osoko zuzenketak ez aurkezteko «konpromisoa» hartu du. Hala jakinarazi du Joseba Egibar EAJren bozeramaileak eta GBBko presidenteak. Eusko Jaurlaritzako aurrekontuei dagokienez, Egibar ziur agertu da PSE-EErekin eginiko zerga itunak eragina izango duela instituzio horren kontuen negoziazioetan. Beste erakundeei dagokienez, EAJk iaz hartutako konpromisoari eusten diola esan du Egibarrek, eta azpimarratu du EAJren asmoa dela «akordio orokorrak» lortzea. EH Bilduk, berriz, oso zail ikusten du Jaurlaritzaren aurrekontuak babestea. Gipuzkoakoei dagokienez, prest azaldu da horiek jeltzaleekin negoziatzeko, baina «inolako baztertzerik» egin gabe eta negoziaziorako «abiapuntu bakarra» izanik asteon aurkeztutako aurrekontuak eta edukiak. “Gauza onak gustoko ditut eta supermerkatura noa” Jaime Cantizano Nespresso®* kafe-makinekin bateragarriak *Café Fortaleza Fortaleza-rekin rekin harremani harremanikk ez duen konpainia bateko marka marka. 14 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Harian › Euskal Herria Pau Pastor q Neurologoa eta ikerlaria Hezkuntza Sailak onartuko ditu Alzheimerrari lotutako 11 gene identifikatu ditu nazioarteko ikerlari talde batek. Taldean parte hartu du Pau Pastor neurologoak. Nafarroako gaixo batzuen DNA erabili dute ikerketan. wifi bidez ez diren konexioak Eskola 2.0-n «Genetikoki, gero eta errazagoa izango da alzheimer izateko arriskua sailkatzea» Urtzi Urkizu Nafarroako Unibertsitateko Klinikako Neurologia departamentuan egiten du lan Pau Pastorrek (Bartzelona, 1968). Parkinsonarekin eta alzheimerrarekin lotutako hainbat ikerketa zuzentzen ari da, eta beste batzuetan ere parte hartzaile aktiboa da. Medikuntza fakultateko irakaslea ere bada. Amerikako Estatu Batuetako eta Europako ikerlarien partzuergo batek egindako ikerketan parte hartu duzu. Nature Genetics aldizkariak argitaratu du lana.Zer ondorio ekarri ditu alzheimerrarekin lotutako 11 gene identifikatzeak? Lehendik, badakigu gene batzuen aldaketak alzheimerraren kausa direla. Baina aldaketa horiek kasu batzuetan gertatzen dira soilik. Ikerketa honetan, gaixo batzuen eta osasuntsu dauden pertsona batzuen genomak aztertu ditugu, eta ikusi dugu gene batzuek eragina dutela gaitza izateko arriskuan. Horrek ez du esan nahi geneen aldaketa horiek zuzenean gaixotasuna eragingo dutela, baizik eta arriskua handitu egiten dutela. Ikerketaren emaitza pauso txiki bat da, baina esanguratsua. Nafarroan ere parte hartu duzue ikerketan.Nola? Nazioarteko bileretan parte hartzen dugu maiz, estrategia bateratuak bideratzeko. Proiektu honetan, batetik, ideiak eman genituen. Bestetik, Nafarroako gaixo batzuei odola atera genien, DNA lortu eta datuak ateratzeko. Sektoreko jendea ikerketak egiteko gogo biziz ikusten dut. Aurkikuntzak ate berriak zabaltzen ote dizkio gaitzari aurre egiteko lanari? Gaur egun, oso kasu gutxitan ezagutzen da alzheimerraren jatorria. Aurkikuntza hau sakona da, genomarekin egin den garrantzitsuenetako bat. Emaitzak ere iradokitzaileak dira. Izan ere, identifikatu den geneetako bat sistema immunean parte hartzen duen proteina bat da. Horrek aukera berriak zabaltzen ditu, ikusten delako proteina batzuek eragina dutela gaixotasunean. Genomaren ikerketa gero eta errazagoa da, eta, horrenbestez, egun batean gizaki baten genoma osoa begiratu ahalko da. Hala, alzheimerraren arriskuari lotutako kode bat izango dugu. Genetikoki gero eta EAEko Arartekoak egindako aholkua aintzat hartu du, baina baldintza jakin batzuk ezarri ditu horretarako Erredakzioa Gasteiz BERRIA errazagoa izango da alzheimerizateko arriskua sailkatzea. Zoritxarrez, gaur egun ez dago gaitzarentzat tratamendurik. Nazioartean probatzen ari diren tratamenduak nondik nora doaz? Amerikako Estatu Batuetan, esate baterako, familia barruko alzheimerrarekin hainbat trata- «Parte hartu dugun ikerketaren emaitza pauso txiki bat da, baina esanguratsua» «Alzheimerra hasiera fasean dutenek baliatuko dituzte gehien terapia berriak» mendu ari dira probatzen. Batez ere gaitzaren hasieran daudenekin eta alzheimerra izan dezaketenekin ari dira lan egiten. Kontuan hartu behar da soslai genetikoak zuzeneko harremana duela gaitza izateko arriskuarekin. Hala ere, orain dauden botikek oso eragin txikia dute gaitzaren garapenean. Beraz, gaitza izateko arriskua dutenak artatzea errazagoa da? Ikerketa asko bide horretatik doaz. Funtsezkoa da alzheimerra goiz antzemateko tresnak hobetzea, diagnostiko goiztiarra egiteko eta gaitza bera hobeto ezagu- tzeko. Terapia berriak gehien baliatuko dituztenak gaitza hasierako fasean dutenak izango dira. Dena den, oso garrantzitsua litzateke gaitza gelditzen asmatzea. Etorkizunari begira,gaitza kontrolatzeko aukera izango al da? Kontuan hartu behar da alzheimerra gizarteko arazo garrantzitsua dela, eta izango dela. Gero eta adineko jende gehiago dago, eta 90 urte baino gehiago dituzten pertsonen artean hamarretik zortzik arriskua dute gaitza izateko. Ikerketen bidez, ahalik eta informazio gehiena izatea komeni zaigu, gaitzaren kausak askotarikoak baitira. Tresnak behar ditugu kausa horiek ezagutzeko. Bide luzea dugu egiteko oraindik. Tratamendu eraginkorrik ez dugu oraingoz. Bestetik, jabetu gara bizimodu ohiturek eragina dutela gaixotasunaren garapenean; irakurtzea, ariketa fisikoak egitea eta dieta orekatu bat izatea mesedegarriak dira. Ikerketen emaitza praktikoak iristen diren bitartean, zer esango zenieke alzheimerra dutenen senideei? Itxaropena izan behar dela. Gaixo batzuek odola ematen lagundu digutenean, haien senideek aitortu digute ikerketak ziurrenik ez duela balioko pertsona hori sendatzeko, baina agian etorkizunean beste herritar batzuentzat izango dela lagungarri. Gizatasunez betetako hitzak entzun izan ditut. Gaixo batek galdetu zidan ea zertarako bizi behar zuen. Batbatean erantzun nion gu hobeak egiten gaituela, itxaropena mantenduz. Zoritxarrez, une honetan ezin da askorik egin gaitzak aurrera egin duen pertsonekin. Gaitzaren hasiera ezagutzea garrantzitsua dela konturatu gara, diagnostikoa ahalik eta bizkorren egiteko. Erakunde publikoak jabetzen al dira gaitzaren garrantziaz? Diru nahikoa jartzen al dute ikerketetarako? Osasun arloko murrizketekin, ikerketa talde askoren lana gutxitzen ari da. Erakundeek jabetu beharko lukete arazoak duen tamainaz. Ikerketetan dirua jartzeak lehentasunezkoa izan beharko luke. Edonola ere, pentsatzen dut etorkizunean iritsiko direla emaitzak. Gaixoen zaintzaileak ere kontuan hartzekoak dira. Alzheimerraz gain, beste gaixotasun degeneratiboetan zer aurkikuntza egin dira azkeneko urteetan? Parkinsona da beste gaixotasun degeneratibo garrantzitsuenetako bat, eta gaitz horren inguruan aurkikuntza handiak egin dira. Botika eraginkorrak aurkitu dituzte. Horiei esker, sintomak ez dira hain gogorrak. Badaude beste gaitz batzuk ez hain ohikoak, geneen osagai garrantzitsua dutenak. Dozenaka gaixotasun bitxietan, bestalde, kausak ezagutzen ari gara pixkanaka. Eusko Jaurlaritzak Eskola 2.0 programan wifi bidezkoak ez diren Interneterako konexioak onartuko ditu, betiere azpiegiturek baldintza jakin batzuk betetzen badituzte. Ikasgeletan kable bidezko konexioa jarri dutenei horiek erabiltzeko aukera emango die, baldin eta sistemaren segurtasuna eta iristeko erraztasuna bermatzen badute. Horrez gain, wifi konexioa erabiltzen duten ikastetxeetan erradiazioak murriztearen alde agertu da, Arartekoak jakinarazi duenez. EAEko Arartekoak bi kexa jaso zituen Eskola 2.0 programarekin lotuta. Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailaren egitasmo horrek wifi konexioa baino ez zuen onartzen. Sistema horrek ikasgelan «antolatzeko bizkortasuna eta malgutasuna» ahalbidetzen duela argudiatu zuen Isabel Zelaaren Hezkuntza Sailak, kable bidezko konexioak ez bezala. 2013ko apirilean Arartekoak erradiazioa murrizteko neurriak kontuan hartu, eta, horrez gain, Eskola 2.0 programan sartzeko beste aukerak aztertzeko eskatu zion Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailari. Arartekoak nabarmendu du wifi bidez igorritako erradiazioa araudiak agindutakoaren azpitik dagoela, baita gaineratu ere gaurgaurkoz ez dagoela egiaztatuta pertsonen osasunean eragiten dutenik. Dena den, gogorarazi du Europako Parlamentuak erradiazioak murriztuaren eta ikastetxeetan kable bidezko konexioak erabiltzearen alde egin duela. Horrenbestez, «ardura printzipioa» kontuan hartzeko eskatu dio Eusko Jaurlaritzari. Itunpekoentzat, funts bera Bestetik, Hezkuntza Sailak atzo jakinarazi zuen 2014ko aurrekontu proiektuaren barruan «aurreko urteetako baldintza beretan» mantenduko duela itunpeko hezkuntza sarearen finantzaketa. Hedabideetara bidalitako oharrean, Cristina Uriarte buru duen sailak gaineratu zuen «itunpeko moduluei» eusten diela, eta, horrekin batera, «langile gastuetara bideratutako zenbatekoa». Itunpeko sarearen aldeko apustua berretsi du, baina lan itunen eztabaidan sartzea saihestu du. 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 15 Euskal Herria ‹ Harian 2011tik zaintza partekatuari buruz berariazko araua du Nafarroak. Zaintza sistema hori ez da lehentasunezkoa, baizik eta aukera bat besteen artean. tendu beharko dute. Gurasoei tresnak eman beharko litzaizkieke hori gainditzeko». Dena den, ebazterakoan, nola aplikatu dute hori epaileek? «Ondo aztertu behar da nondik datorren desadostasuna. Baliteke aitak zaintza partekatua eskatu duen unean hasi izana harreman txarra». Aurreko zaintzaren arabera M.A.L. N afarroako eredura hurbildu da Kidetza. Zaintza partekatuari buruzko herri ekinbide legegilearen testuari asteartean egindako aldaketen ondorioz, Nafarroako Gobernuak 2011n onartutako legearen antza hartu du Guraso Bananduen Elkarteen Euskadiko Federazioaren proposamenak. Alde nabarmen batekin: Nafarroako arauak ez ditu ondasunen eta etxebizitzaren likidazioa eta pentsioen ezaugarriak aipatzen. Margarita Perez Salazar Iruñeko familia epaileak azaldu du zaintza partekaturako eskaerak «banan-banan» aztertzen dituztela. Nafarroako epaileentzat, zaintza partekatua ez da lehentasunezko sistema, aukeren artean bat gehiago baizik. Hori da, hain justu, Kidetzak Eusko Legebiltzarrera eramandako proposamenean egindako aldaketetan esanguratsuena. «Gurasoen arteko akordiorik ez dagoenean, epaileak guraso bakarreko zaintzaren eta zaintza partekatuaren artean hauta dezake, baldintza berdinetan, Kode Zibilaren eskakizun guztiak bete gabe», adierazi du Perezek, Nafarroako sistemaz. Espainiako Kode Zibilaren 92. artikuluak dio zaintza partekatua bi gurasoen arteko adostasunez erabaki behar dela. Akordiorik ez dagoenean eta batek eskatzen duenean, «salbuespenez» ezar dezake epaileak, «adingabearen interes gorena babesteko modu bakarra» dela argudiatuz gero. Nafarroako arauak salbuespenezko izaera hori kendu zuen, eta beste aukera bat bezala jarri zuen zaintza partekatua; «adingabearentzako onena» denean aplikatu beharrekoa da. Kidetzaren aurreko proposamenak, aldiz, zaintza partekatua hobesten zuen, gurasoen adostasunik gabeko abagunean ere. 2011tik gora egin du Nafarroan eskatutako eta emandako zaintza partekatuen kopuruak, bai banaketa berrietan, bai lehenago bereitzitakoen artean, neurriak berraztertzeko eskatu baitute hainbat gurasok. Epaitegiek datu zehatzik ez duten arren, Perezek esan du astero adostutako hamabost prozedura inguru heltzen zaizkiola mahai gainera, eta horietan hiruzpalau zaintza partekatu daudela. «Gero eta bikote Denak galtzaile Analisia Maite Asensio Lozano H edabideetatik Eusko Legebiltzarrera egin du jauzi asteon zaintza partekatuari buruzko eztabaidak. Herri ekinbide legegilearen aurkako kritikak arindu nahian, testuan aldaketa batzuk egin ditu Kidetzak, baina ez dirudi alderdi politikoen kokapena asko mugituko denik. Diagnostiko bera egiten dute: oraindik andreak arduratzen dira nagusiki seme-alaben hazkuntzaz, baina, aldi berean, gero eta gizon gehiagok hartzen dute parte. Eta konponbide antzekoa proposatzen: bi gurasoen zaintza arduratsuak jarraipena izan beharko luke bikotea banatu ostean, batik bat zaintza sistema biek adostua eta antolatua bada. Desadostasunak, ordea, sakonak dira, eta zaintza ereduarekin edo haurrekin bainoago eztabaidaren atzeko abagunearekin daude lotuta: banaketetan gatazka eragiten duten aldagaiekin. ‘‘ Azken urteetan aiten egonaldiak luzatu dira, edozein izen jartzen zaiola ere» MARGARITA PEREZ SALAZAR Iruñeko familia epailea gehiago heltzen dira zaintza partekatzeko akordioetara». Auzitara iristen diren kasuetan, ordea, «zaintza sistema bidezkoena zein den» aztertu behar dute epaileek. Horretarako, kontuan hartu beharreko irizpideak ezarriak ditu legeak: seme-alaben adina eta iritzia, sustraitze soziala eta familiarra, banaketara arteko zaintzaz nor arduratu den, lana eta familia bizitza uztartzeko gurasoek dituzten aukerak, etxebizitzen kokapena, eta gurasoen jarrera eta borondatea. Hain justu, gurasoen arteko harremanak zeresan handia eman du. Perezek nabarmendu du guda egoera umeentzat kaltegarria dela edozein zaintza sistematan: «Harreman txarrak ez dio lagunduko zaintza partekatuari, sistema horrek maizago elkar ikustea eta komunikatzea dakarrelako, baina guraso bakarreko zaintza emateak ez du gatazka konponduko, eta hor ere harremana man- Halere, Margarita Perezentzat, banaketaren aurreko bizimoduan dago giltzarria: «Ikertu behar da nola antolatzen zen bikotea, nola parte hartzen zuen bakoitzak... Epaia saiatu behar da banatu aurreko sistema ahal den neurrian iraunarazten. Zaintza partekatua ematen den kasuetan, lehenago ere bi gurasoak arduratu dira haurren zaintzaz eta arretaz». Hala, seme-alaben hazkuntzan parte hartu ez duten aitei ez zaie zaintza partekatua ematen. «Haurraren atxikimendua eta lotura afektiboa bietako batekin egongo litzateke sendotua, zaindu duenarekin alegia. Kontua ez da zenbatzea nork eraman duen gehiagotan eskolara, baizik eta bi gurasoekiko atxikimendua duen, eta ona den biekiko erlazioa antzera mantentzea». Edonola ere, banakako ala partekatutako zaintza ezarri, epaileen ebazpenetan bilakaera antzeman du Perezek: «Bata zein bestearekiko egonaldiak gero eta parekoagoak dira, seme-alabek harreman handiagoa biekin izan dezaten. Garai batean, bisita erregimenak oso murriztuak ziren: bi asteburuan behin ikusten zituzten aitek haurrak, eta gehienez asteazkenetan; azken urteotan aiten egonaldiak luzatu dira, edozein izen jartzen zaiola ere». Neurri batean, gizarteak normaltzat du bikotekide ohiak elkarren artean txarto moldatzea. Baina gerra betean amaitzen duten erlazioak berdintasunezkoak izan dira, ala botere harremanen isla dira moztu osteko gatazkak? Begirune, enpatia eta komunikaziorik gabeko harreman afektiboei gehitzen zaie gatazkak konpontzeko heldutasunezko erreferenterik ez izatea. Emaitza, sarri, ezinikusia da, arazo ekonomikoek elikatuta; agerikoa baita banaketek bikotekideak pobretzen dituztela ia beti. Orduan, zaintza ez da seme-alaben hazkuntzaren kudeaketa, gurasoen arteko botere borroka baizik. Izan ere, zein da gatazka nagusia? Umeek norekin eta zenbat denbora egon behar duten? Kasu gehienetan ez, zaintza partekatua eskatzen ez denetan ere egonaldi zabalak lor baititzake zaintzaren ardura ez duen gurasoak, haurrak egunero ikusteraino. Bikotekide bakoitza zein egoera sozioekonomikoan geratuko den, horrek sortzen du liskarra sarri. Funtsean, non eta zein baldintzatan biziko diren, eta nola banatuko dituzten seme-alaben gastuak. Hau da, etxebizitza eta pentsioa. Horiek badira eragozpen nagusiak, zergatik ez heldu gai horiei zuzenean? Zergatik kokatu arazoa zaintzan, egiaz diruan dagoenean? Zaintza partekatua arautu nahi bada, banaketen ostean seme-alabak hezteko sistema onena zein den ebazteko irizpideak ezarri nahi badira, zergatik arautu behar dira etxebizitza edo pentsioak? Ikuspegia zabaltzea eta egiturazko arazoei erreparatzea eskatzen du galderoi erantzuteak. Banaketetan hiru arazo daude: herritarrak hipoteka ezinezkoetara eta alokairu debekuzkoetara bultzatzen dituen etxebizitza politika, lehenik; gero eta soldata baxuagoak eta bizi ahalmen txikiagoak dakartzan lanaren prekarizazioa, bigarrenik; eta emakumeak ekonomikoki, psikologikoki eta sozialki mendeko bihurtzen dituen gizarte antolakuntza, hirugarrenik. Arazoa da gizon asko pobretu egiten direla bizi ez diren etxe bat ordaintzen; eta andre asko pobretuta daudela, amatasunak lan merkatutik botatzen dituelako. Denak galtzaile. Zaintza partekatuari buruzko arauak ez ditu arlootan irabazle egingo. Nafarroak 2011n onartu zuen zaintzari buruzko legea. I. ZABALETA / ARP 16 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Harian › Euskal Herria 50 Aiako Altzola auzoko baserri bat erre da pEkonomia Solidarioaren Azokan egongo diren elkarteak. Finantza etikoa, tokiko nekazaritza ekologikoa, bidezko merkataritza... Azaroaren 16an eta 17an, 50 elkarte elkartuko dira Bilbon Ekonomia Solidarioaren Azokan. Hitzaldi eta bestelako ekintzak egingo dituzte. DONOSTIA › Ostiralean, 19:30 aldera, sute batek Aiako (Gipuzkoa) Altzola auzoko baserri bat erraustu zuen. Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak atzo jakinarazi zuenez, sutea tximiniatik gertu sortu zen. Ezbeharra gertatu zenean etxe barruan zegoen gizonezkoa onik atera zuten suhiltzaileek; ordea, baserriko zenbait animalia zaurituta utzi zituen suak. %525 Oilaskoekin betetako kamioi batek su hartu du errepidean pGasteizko Udal Dantza Eskolako tasen garestitzea, ehunekotan. Javier Marotok Jose Uruñuela udal dantza eskolako tasak 120 eurotik 630ra igo nahi ditu. Horren eskumena Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailarena dela esan du Gasteizko alkateak. CINTRUENIGO › Oilaskoak garraiatzen zituen kamioi batek su hartu zuen N-113 errepidean zihoala, Iruñetik Madrilerako bidean. Gidariak sua antzeman zuenean, ibilgailua gelditu, eta oilaskoen kaiolak ireki zituen, su garretatik ihes egiteko tartea izan zezaten. Nafarroako Foruzaingoak jakinarazi duenez, gidaria onik dago, baita oilasko gehienak ere. DONOSTIA › Greenpeace elkarte ekologistak ziega bat jarri zuen atzo Donostian —ostiralean Bilbon jarri zuen— Errusiako Gobernuak atxilotutako 28 kide eta bi kazetarien egoera gogorarazteko eta elkartasuna adierazteko. Duela hilabete bat baino gehiago atxilotu zituzten, Artikoa babestearen aldeko ekintza batean, eta pirateria eta bandalismoa egotzi diete. 2 Laburrean Elkartasuna,atxilotutako Greenpeaceko kideekin Erredakzioa Bi pertsona hil ziren atzo auto istripuan, Arabako Kuartangoko udalerrian. Istripua 16:20 aldera gertatu zen; argitu gabeko arrazoien ondorioz, AP-68 autobidetik Bilborako bidean zihoan auto bat errepidetik atera eta hamar-hamabost metroko altueratik amildu zen. Larrialdiko osasun zerbitzuak bertaratu zirenean, auto barruan zeuden bi pertsonak «oso larri» zeuden. Medikuen ahaleginak antzuak izan ziren. Bi heriotza horiekin, zortzi dira aste hasieratik Euskal Herriko errepideetan hildakoak. Astelehenean Deierrin, Deikaztelun (Nafarroa) eta Laudion gertatu ziren ezbeharrak. Ostegunean Astigarragan (Gipuzkoa), Muxikan (Bizkaia) eta Oionen (Araba). Oionen, auto batek harrapatuta hil zen ume bat. Irudia qDonostia j Ostiralean Bilbon jarritako ziega. LUIS TEJIDO / EFE Auto istripuan bi lagun hil dira Araban,AP-68ko zubi batetik amilduta OLATUEK PASEALEKUA JAN DUTE Itsasoaren indarraren beste adibide bat bizi izan zuten atzo Donostian, Ondarreta aldean. Eusko Jaurlaritzako Meteorologia eta Larrialdien Arretarako Zuzendaritzak alerta horia emana zuen haize eta olatuengatik, eta, hain zuzen ere, olatuek jan zuten pasealekuaren zati bat. Udaltzaingoak hondoratutako eremua itxi zuen, baina Haizearen orrazia ikustera joateko bidea irekita utzi zuen. Olatu handiengatik alerta horiari eusten diote oraindik. JUAN HERRERO / EFE Hilberriak KARMELE LANDABASO AREGO (Juan Uribarrenen alarguna) Atzo hil zan, Elantxoben, 90 urte zituela. EDURNE OIARZABAL SAEZ DE LA FUENTE Bilbon hil zen, 2013ko urriaren 31n. «Ama maitxie, jun zara gure ondotik, baia ez geure gomutatik ezta bihotzetik» Arantza eta Ander, Pedro eta Amaia, Mailen eta Kastor, Juino; lobak: Eulate eta Aritz, Pello eta Eider, Lur, Mikel; neba eta ahizpak: Iñaki(†) eta Ascen, Begoña eta Jon Andoni (†), Ana Mari eta Jose Ramon (†) eta gainerako familia guztia. Hileta-elizkizuna: azaroak 3, seietan, Bariko San Nikolasen (Elantxobe). ELANTXOBEN, 2013ko azaroaren 3an ESKELAK Seme-alabak: Jon eta Garbiñe; bilobak: Aritza eta Izaskun, Naia eta Zigor; birbilobak: Aimar, Ander eta Jon; ahizpa: Garbiñe; lobak eta beste senideak. Hileta-elizkizuna: Vicente Garamendi kaleko Covadongako Amaren elizan. Noiz: Astelehenean, arratsaldeko 19:30ean. (0034)943 30 40 30 [email protected] 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 17 Ekonomia ‹ Harian Laminaciones Arreguiko langileak, «kezkaturik» Gorenaren epaiarekin Bilbon baliogabetutako 178 langile kaleratzeko dosierra Madrilek zati batean berretsi duelako albistea zalantzan jarri dute Espainiako Auzitegi Gorenak egun gutxian ezagutaraziko du azken erabakia Xabier Martin Laminaciones Arreguiko langile kaleratuen artean kezka zabaldu da azken orduetan Espainiako Auzitegi Gorenak har dezakeen erabakiaren inguruan; auzitegiak bakarrik zati batean eman die langileei arrazoi, zenbait komunikabidek kaleratu dutenez; «baina oraindik ez dago ebazpenik; guk ez dugu ezagutzen», dio Nando Anguiano (ELA) langile batzordeko bozeramaileak. EAEko Justizia Auzitegi Gorenak (Gizarte arloak) 178 langile kaleratzeko lan erregulazio dosierra baliogabetu zuen duela hamahiru hilabete, epaitegiek erregulazioei dagokienez enpresa baten aurka emandako ebazpen garbienetakoarekin. Garbiñe Biurrun buru duen aretoak azaldutako arrazoiak aztertu ditu azken hilabeteotan Espainiako Auzitegi Gorenak —batik bat kaleratze prozesuaren formari erreparatzen diote—, Celsa Atlanticek (Laminaciones Arregui zena) helegitea jarri ziolako Euskal Herrian hartutako epaiari. «Ez dago epaiketa berriz egin beharrik; EAEko Justizia Auzitegi Gorenak emandako epaia aztertzea baino ez da». Horregatik, langileak nahastuta daude azken orduetan hedatutako zenbait informaziorekin. «Dosier bakar baten inguruan erabaki behar dute, eta, beraz, oso arraroa iruditzen zaigu langile batzuen kaleratzeari oniritzia ematea eta beste batzuei ez», dio Anguianok. Gorenak aldeei jakinarazi behar die lehen-lehenik epaia, eta gero, haren berri eman jendaurrean. «Baina gure abokatuak ez du jakinarazpenik jaso, eta Gorenak ez dute ebazpenaren berri eman; ez dugu ezagutzen», azaldu du Anguianok. «Ez dugu informazio horri buruz ezer gehiago esango, ezin dugulako iritzirik eman ezagutzen ez dugunaz». Edonola ere, Anguianok azaldu du «oso litekeena» dela auzitegiak datorren astean ezagutaraztea ebazpena, eta orduan jakingo dute epaileak benetan oniritzia eman dien iazko ekainean egindako 91 kaleratzeei eta baliogabetu dituen haien ostean egin ziren beste 83 kaleratzeak—kaleratuen artean ELA eta LABeko ordezkariak zeuden—. «Berriro diot, dosier bakarra da; ekainean hasi ziren jendea kaleratzen, eta gero hilez hil dosierra luzatu zuten 178ra iritsi arte»,erantsi du Anguianok. Madrili beldur Koyo Bearings, Azpeitiko Corrugados eta Laminaciones Arreguiren lan erregulazio dosierren kasuetan epaileek haiek baliogabetzeko hartutako erabakiek Euskal Herritik uxatu dituzte hainbat enpresa euren dosierrak aurkezteko garaian. Corrugadosen kasuan, Gallardo taldeak Madrilera jo zuen beharginak kaleratzeko azken dosierra aurkezteko, jakinda langileen balizko salaketa bat Espainiako Auzitegi Nazionalak aztertuko zuela. ‘‘ Ez dago ebazpenik oraindik; gure abokatuari ez diote jakinarazi, eta ez dute haren berri eman» «Arraroa da esan dutena; ez da ulertzen dosier bakarreko kaleratzeak bereiztea» NANDO ANGUIANO Laminaciones Arreguiko batzordeko kidea Gauza bera egin zuen Celsa Atlanticek, 160 langile bi urtez kontratuak eteteko beste dosier batekin EAEko Justizia Auzitegi Gorenean kolpea jaso ondoren. Gasteiz eta Urbinako plantetako Laminaciones Arregui zeneko langile bat, kaleratzeak salatzeko ekitaldi batean. RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS beharginen izenak zeuden dosier horretan, baina Celsa Atlanticek Galizian duen beste plantako beharginenak ere bazirenez, EAEko auzitegiak saihestu eta Madrilen aurkeztu zuen dosierra enpresak. Orain Espainiako Auzitegi Gorenak albiste txarrak ekar ditzake Laminaciones Arreguiko langileentzat, Celsa Atlanticeko zuzendaritzaren helegite bat dela medio, hamahiru hilabete langabezian egon eta gero (aurretik egon direna kontuan hartu gabe). Izan ere, iristear den epaiak ez luke ontzat joko kaleratze guztiak baliogabetzea, auzitegitik egon den filtrazioa benetakoa bada. Haren arabera, 2012ko ekainean egindako 91 kaleratze legezkoak lirateke, «kausa ekonomiko objektiboak» zeudelako. Ostean egindako beste 83, ordea, baliogabetuko lirateke, eta epaileek «sin- dikatuen aurkako jazarpena» aipatuko lukete oraindik aldeei jakinarazi ez zaien ebazpenean. Errepresalia izan zen Araban dituen bi lantegiak itxi — Gasteizen eta Urbinan—, eta 358 langile botatzeko asmoa iragarri zuen Celsa Atlanticek iazko maiatzaren 9an. Egun bat lehenago sindikatuek greba mugagabea abiatu zuten. Langile guztiak kaleratzeko erabakia enpresaren «errepresalia» izan zela ondorioztatu zuen EAEko Justizia Auzitegi Gorenak, greba egunaren biharamunean hartu zelako. Hasie- ran, enpresak jakinarazi zuen 91 langile botatzeko egin nahi zuela erregulazio eskaera, baina ondoren iritzia aldatu, eta langile guztiak botatzea erabaki zuen. Enpresaren egoera ez zen aldatu bi erabakien artean, epaileek euren ebazpenean esan zutenez, eta ontzat jo zuten ezberdintasun bakarra greba abiatzeko erabakia izan zela. Zati batean edo oso-osorik Madrilek berresten baldin badu Bilbon hartu zen erabaki hori, enpresak langileak berriro kontratatzeko urratsak egiten hasi beharko luke. 18 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Harian › Mundua Aitorpena edo autonomia Udal hauteskundeak egingo dituzte gaur Kosovon; Belgradek ere parte hartzera deitu arren, serbiar askok boikotari eutsiko diote Bruselaren presiopean adostutako itunaren urratsetako bat dira gaurko hauteskundeak Samara Velte Gerra amaitu eta 14 urtera, udal hauteskundeak egingo dituzte gaur Kosovo osoan; baita iparraldean ere, Serbiako Gobernuaren oniritziarekin. Belgradek, lehenbiziko aldiz, Pristinak antolatutako bozetan parte hartzeko eskatu die Kosovoren menpe bizi diren serbiarrei. Bi aldeek hamabost puntuko akordio bat sinatu zuten joan den apirilean, Europako Batasunak estututa, euren arteko harremana normalizatzeko asmoz. Itundutakoaren arabera, Pristinak autonomia handiagoa emango die iparraldeko serbiarrei; trukean, Belgradek nolabait ere aitortu beharko dio Kosovoko administrazioari eskualde horren gainean daukan eskumena. Itun hori gauzatzeko lehen urrats nagusia gaurko hautes- kundeak izango dira. Bozak Kosovo osoan egitea onartuta, Pristinaren nagusitasunari keinu bat egiten ari zaio Serbia. Gero, instituzioak osatutakoan, udal serbiarren sare bat eratuko dute, modu autonomoan funtzionatzeko. Kosovoko herritarren %90 baino gehiago albaniarrak dira. Herrialde osoan 120.000 serbiar inguru bizi dira; gehienak, iparraldeko hiru barrutitan. Talde etniko nagusia dira han, eta ez dute albaniarren aginterik onartzen. Pristinaren eskumena ez da sekula benetan heldu iparralde serbiarrera; 1999az geroztik hedatuta dauden nazioarteko tropek ere ez dute menderatu. Belgraden eskaera Orain arte, mugaren alde bateko zein besteko serbiarrek ez diote zilegitasunik aitortu Kosovori, Kosovoko emakume serbiar bat botoa ematen, iazko Serbiako hauteskunde orokorretan. VALDRIN XHEMAG / EFE eta boikota egin diete Pristinak antolatutako hauteskundeei. Orain, ordea, haietan parte hartzeko deia egin du Belgradek. Aleksandar Vucic Serbiako lehen ministroaren arabera, ez da Kosovori aitortza egiteko, baizik eta instituzio serbiarrak bermatzeko: «Serbiarrek ez badute botoa ematen, gerta daiteke albaniar bat bihurtzea Mitrovicako [serbiarren hiri nagusiko] alkate». Belgradek babestuta, Srpska Herri Ekimen zerrenda aurkeztu dute serbiarrek Kosovo osoan. Iparraldeko serbiar gehienek, ordea, boikotari eutsiko diotela diote iragarpenek. NBEren galdeketa baten arabera, soilik %16k dute parte hartzeko asmoa; %44k erabakita daukate ez dutela bozkatuko. Balkan Insight kazetaren arabera, Mitrovican hormetatik erauzita eta «traidore» dioten pin- taketaz beteta agertu dira hautagai serbiarren kartelak. Hegoaldeko enklabeetan Alderdi Liberal Serbiarra ere aurkeztu da; Pristinan ere ordezkatuta dago hura. Albaniarren artean, Hashim Taçi lehen ministroaren Alderdi Demokratikoa, Kosovoko Liga Demokratikoa, Vetevendosje independentista eta Kosovoren Etorkizunerako Aliantza ere lehiatuko dira. da. Baina serbiar horiekin kontsultatu barik hartutako erabakia izan zen, neurri handi batean. Belgradek egin du, inork egitekotan, apirilean izenpetutakoa betearazteko ahaleginik. Kosovo iparraldeko serbiarrek behin eta berriz utzi dute argi ez dutela Pristinako administrazioa onartzen. Eta Pristinak ere, hitzarmenean gustuko zuena hartu du, Serbiaren onarpen ez-ofiziala, alegia, baina ez haren betebeharrak, hau da, serbiar udalen artean autonomia moduko bat sortzea. Albaniar askorentzat, traizioa izan zen hori, Bosnian bezala Srpska errepublika baten sorrera irudikatu zuten. Baliteke horrelakoren bat izatea ondorioa. Baina aldea ere handia da: Bosnian garbiketa etnikoaren ondorio da serbiar eremua, eta beraz errepublika horren konpromisoa da estatu bakarrean egotea; Srpska errepublika bereizteak garbiketa etnikoaren zilegitasuna lekarke, azken batean. Aldiz, Kosovon, albaniarren garbiketa etniko berbera egiten saiatu baziren ere, emaitza erabat desberdina izan da. Serbiarrez hustu da Kosovo, ia erabat. Lurraldetasunean tematzeak Europari eta nazioarteari on egin diezaioke, antzeko errealitateek erabakitzeko eskubidea kopiatu ez dezaten. Baina serbiarren eta albaniarren kalterako da, konponbiderik gabeko gurpilzoroan betikotzea baitakar. Pristinak, giroa baretzen lagundu beharrean, tentsioa ekarri du, serbiarrak haserrarazteko neurri sinpleekin: Serbiako politikariek kanpainan Kosovoko iparraldeko udaletan parte hartzea eragotzi nahi izan du hasieran. Gero, serbiarrek onartzen ez dituzten erakundeetako sinboloekin hornitu dituzte boto-paperak, hala nola Kosovoko banderarekin. Batzuek esango dute marra etnikoen arabera banatzea lurraldeak porrot handia litzatekeela Kosovon. Urrundik erraz esaten direnak dira. Baina Europako agintarientzat porrota litzatekeen hori, Kosovo eta Balkanetako biztanleei behingoz jaramon egin eta bakean bizitzeko bidea ere izan liteke. Leku-lekutan Urtzi Urrutikoetxea Kosovo berriz ere dal hauteskundeak dituzte gaur Kosovon, eta berebiziko garrantzia daukate estatu berria egonkortzerakoan. Ban Kimoonen hamabosteroko txostenak dioenez, Kosovo hauteskundeak ondo irteteak, herrialdearen iparraldean bereziki, berebiziko garrantzia izango du bakerako eta egonkortasunerako. Nazio Batuen ardura hori bada, pentsa Europako Batasuneko agintarien kezka. Funtsean, Bruselak behartuta apirilean Belgradek eta Pristinak, lortu zuten akordioa dago jokoan. Serbiaren EBrako sarrera negoziatzeko baldintza izan zen. Baina sarritan gertatzen den legez, gobernuak hartu zituzten aintzat, eta herritarrak ahaztu. Kosovo iparraldeko serbiarrak, batez ere. Eta horrela heldu gara gaurko egunera. Hauteskundeak, egiaz, garrantzitsuegiak izan litezke udal boz U soilak izateko. Denentzat aukera bat dakarte eta, baina ez denentzat aukera bera. Azal dezagun. Kosovo estatuko agintarientzat —albaniarrentzat— eta horren babesleentzat —EB eskuarki— ezinbestekoa da hauteskundeetan parte hartze handia egotea, eta serbiar udalerrietan ere normaltasuna egotea. Tira, normaltasun itxurarekin konformatuko lirateke, eta iparraldean ehuneko 30eko parte hartzea garaipen itzela litzateke. Atera kontuak, noraino jaits daitekeen legitimazio demokratikoa. Litekeena baita serbiarren parte hartzea are txikiagoa izatea, ia hutsala. Estatu horri berari uko egiten dioten serbiarrentzat ere karta garrantzitsua baitira hauteskundeok: horietan parte hartze txikiak Estatuaren legitimazio falta nabarmenduko luke. Eta alde biek ondo dakite legitimazio horren ispilu izango direla gaur- ko bozak; herritarrak bozkatzera joan ala ez joan, horra gakoa, zer bozkatzen duten baino gehiago. Pristina eta Belgraden artean tarteka pizten den tentsioetan azkenetakoa, apirilean Bruselan izenpetutako akordioaren interpretaziotik etorri da. Gatazka konpontzeko mugarria behar zuen hitzarmenak, eta hauteskundeotan berretsi beharko litzateke. Belgradek sarritan esan du itunak ez dakarrela Kosovoren aitorpenik, baina Serbiako estatuak Kosovon zeukan presentzia ia hutsean utzi zuen; ordura arte Kosovo iparrean zeuden serbiarrak, bidenabar, Belgraden babesik gabe geratu ziren, eta trukean guztiz definitu gabeko autonomia bat agindu zien Pristinak. Teorian, beraz, burujabetzaren auzia utzi eta serbiarrek Kosovon izan beharreko estatusa eztabaidatu behar 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 19 Mundua ‹ Harian AEBek Iraki eskatu diote «herri guztiei» emateko ahotsa gobernuan DLaburrak Siriako oposizioarekin bildu da Liga Arabiarra KAIRO › Nabil al-Arabi, Liga Arabiarreko idazkari nagusia, NCSROF Siriako oposizioko koalizio nagusiko buruarekin bildu da Genevako bake konferentziaz hitz egiteko. Hark ez dio oraindik baieztatu koalizioak parte hartuko duen —hurrengo asteburuan erabakiko dute—, baina baldintza gisa aipatu du Baxar al-Assad Siriako presidenteak kargua uztea. Bilera egin dute Barack Obamak eta Nuri Al Malikik; Etxe Zuriak ez du iragarri laguntza militar berririk Erredakzioa AEBetako Gobernuak 2011ko abenduan eman zuen bukatutzat Irakeko gerra. Ordutik, ordea, gatazka areagotu baino ez da egin. Etengabeak dira xiiten, suniten eta kurduen arteko liskarrak, eta NATOren datuen arabera, aurtengo urtarriletik abuztura bitartean 4.314 zibil hil dira. Horiek horrela, bilera egin zuten herenegun Barack Obama AEBetako presidenteak eta Nuri al-Maliki Irakekoak. Hauteskunde legea aldatzeko eta Irakeko «herri guztiei» gobernuan egoteko aukera emateko eskatu zioten AEBek Iraki. Bileraren ostean Obamak azaldu zuenez, Al-Qaedari aurre egiteko «kide sendo eta eraginkorra» izatea eskaini zion Al-Malikiri. Hark ere bere herrialdeak aparteko ahalegina egingo zuela adierazi zuen. «Gure jendea maila guztietan mobilizatzen ari gara AlQaedari aurre egiteko, Irakentzat nahiz Ekialde Hurbil guztiarentzat baita ona hori». Alabaina, bi herrialdeak ez dira elkarrekin guztiz fio. Besteak beste, Irakek Iranekin eta Siriarekin izan ditzakeen aliantzek kezkatzen dute Etxe Zuria. Horren adibide izan daiteke, esaterako, AEBek ez iragarri izana Irakentzako laguntza militar berririk. Laguntza hori oraindik ere irits daiteke, baina AEBetako Kongresuak ez du guztiz babesten. Hainbat senatarik gutuna bidali diote Obamari, esanez Al-Maliki Irak gerra zibilera ari dela eramaten. Gaur-gaurkoz, armagintzari lotutako 50 akordio inguru dituzte hitzartuak bi herrialdeek, 10.000 milioi dolarreko balioa dutenak. Irakli Garibaxvili izango da Georgiako lehen ministro Gizonezko bat Mehsuden heriotzari buruzko albistea irakurtzen egunkari batean. BILAWAL ARBAB / EFE Pakistango Gobernuak dio ez duela utziko droneek bake prozesua «hiltzerik» Talibanek Khan Said Sajna aukeratu dute TTPko buru, Mehsud AEBetako hegazkin batek hil ostean Miren Garate Hakimullah Mehsud TTP Pakistango taliban talde nagusiko burua hil zen herenegun, AEBetako droneen eraso baten ondorioz. Herrialdeko komunikabideek aipatu dutenez, harekin batera zeuden beste lau taliban eta hogei pertsona gehiago ere zendu ziren erasoan. Pakistango Gobernuak esan du ez duela onartuko droneek talibanekiko bake prozesua «hiltzerik». «Ezin da gerra bukatu, gerra erabilita», adierazi du Pervaiz Rashid Informazio ministroak. Hain zuzen, datozen egunotan dira hastekoak gobernuaren eta talibanen arteko negoziazioak. Gobernuko bozeramailearen arabera, datozen bi asteotan ekingo diete. Atzorako ere bazegoen hitzordu bat finkatuta, baina bertan behera geratu zen. Gobernua beldur da TTPko buruaren heriotzak talibanen oldarraldi berri bat ekarriko ote duen, eta segurtasun indarrak alerta goreneko mailan jarri dira. Besteak beste, AEBetako kontsuletxearen inguruan gogortu egin dituzte kontrol neurriak, baita hirietako sarrerairteeretan ere. Bien bitartean, atzo erraustu zituzten Mehsud eta beste lau talibanak Pakistan mendebaleko Ipar Waziristan probintzian. Haren ordezkoa ere aukeratu dute: Khan Said Sajna. 36 urte ditu, eta besteak beste, Karatxiko —herrialdeko hiribururik jendetsuena— itsasontzi base baten aurkako erasoan parte hartu zuela eta 400 presori Bannu hiriko espetxe batetik ihes egiten lagundu ziela esaten dute. «Ez du oinarrizko ikasketarik, ez ohikorik ez erlijioari lotutakorik, baina zailduta dago batailan. Afganistanen egindako egonalditik du esperientzia borrokan», adierazi du segurtasuneko iturri batek. Mehsud 2009tik izan da TTP taldeko buru: haren aurrekoa ere, Baitula Mehsud, antzeko eraso baten eraginez hil zen. Keinu bat negoziazioei Zenbaitentzat, Sajnaren izendapena negoziazioen aldeko keinu bat da, Mehsud ez bezala hura prest dagoelako gobernuarekin akordioren bat erdiesteko. Negoziatzeko prest zegoen Mehsud ere, baina bazuen mesfidantza puntu bat. Gogoratu behar da orain hilabete batzuk, maiatzean, piloturik gabeko beste hegazkin batek hil zuela Waliur Rehman, TTPko buruzagitzan bigarrena. Hura ere elkarrizketaren aldekoa zen. TBILISI › Irakli Garibaxvilik ordezkatuko du Georgiako lehen ministro Bidizna Ivanixvili, hark postua utzi ondoren. Ivanixvilik berak aukeratu du, eta parlamentuak azaroaren 17an onartuko du izendapena. Egun horretan bertan, Ivanixviliren Amets Georgiarra alderdiko Georgi Margelaxvilik hartuko du presidente kargua; agintetik kenduko dute, hartara, Mikhail Saakaxvili. Frantziako bi kazetari hil dituzte Azawaden KIDAL › Frantziako RFI irrati kateko bi langile bahitu eta hil zituzten atzo Azawadeko Kidal hirian. MNLA Azawad Askatzeko Mugimendu Nazionaleko buruzagi bati elkarrizketa egin berri ziotela, ezezagun batzuek auto batera igoarazi zituzten; handik gutxira, hilda agertu zirela baieztatu zuen Frantziako Atzerri Ministerioak. Al-Shababeko ustezko 30 kide hil dituzte Kenyan NAIROBI › Al-Shabab talde isla- mistako ustezko 30 kide hil dituzte, gutxienez, Kenyako eta Somaliako armadek elkarrekin egindako operazio batean, mugako kanpaleku bat bonbardatuta. Handik oso gertu, beste base bat suntsitu zuten herenegun; han zeuden 300 gerrillari hil zituztela zabaldu zuten gero. 20 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Publizitatea › 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 21 ‹Kirola Txanponaren alde banatan Lehen zatiko orekaren ondoren, Reala erabat nagusitu da bigarrenean, eta garaipen erosoa lortu du; buruz sartu ditu lehen hiru golak Osasunak bigarren zati hasieran jo du hondoa, bigarren gola jaso eta epaileak Loties egoztean 5 0 REALA OSASUNA 1 Bravo 111 2 C.Martinez 111 15 Ansotegi 1111 6 Iñigo 1111 20 Jose Angel 111 14 Pardo 1111 4 Elustondo 111 17 Zurutuza 111 10 DX.Prieto (62.min.)11 7 Griezmann 1111 9DAgirretxe (73.min.) 11 18 C.Castro 111 11 Vela 111 8DSeferovic (73.min.)111 E. J.Arrasate 1111 13 Andres 1 15 Oier 11 22 Loties 1 14 Arribas 11 10 DPuñal (63.min.) 11 24 Damia 11 5 Lolo 11 20 Silva 111 21 R.Torres 11 8 De las Cuevas 11 16 Cejudo 11 4DFlaño (49.min.) 11 19 Oriol Riera 11 18 DOmwu (76.min.) 1 E. Javi Gracia 11 Gola: 1-0: Ansotegik (33. min.). 2-0: Iñigok (46. min.). 3-0: Griezmannek (55. min.). 4-0: Chory Castrok (81. min.). 5-0: Seferovicek (88. min.). Epailea: Del Cerro Grande. Txartel gorria Osasunako Lotiesi; txartel horiak Realeko Griezmanni eta Elustondori. Bestelakoak: 29.983 ikusle Anoeta estadioan. Jon Eskudero Donostia Akabo maldizioak. Akabo 0-0eko berdinketak. Realak eta Osasunak elkarren aurka Anoetan jokaturiko azken hiru partidek emaitza horixe zuten utzia. Atzora arte. Atzo, errotik hautsi baitzuten estatistika hori. Osasunak lehengo lepotik izan zuen burua, ez baitzuen golik sartu. Reala, ordea, ederki aritu zen Andres Fernandezen ate aurrean. Ez bat, ez bi, ezta hiru ere. Bost gol sartu zituen, eta erabat nagusitu zitzaion Osasunari. Lehenengo zatia orekatua izan bazen ere, bigarrenean talde bakarra nagusitu zen: etxekoa. Eta gupidarik gabe aritu zen, gainera. Futbolean dagoen botika onenetik edan zuen. Garaipenetik, alegia. Partida amaitu eta aldageletarako bidean ederki islatzen zuten jokalarien aurpegiek zelaian gertatutakoa. Reala hamazazpi punturekin dago orain, gora begira. Hamar besterik ez ditu Osasunak; jaisteko postuetako mamuak ezin uxaturik jarraituko du, beraz. Futbolariek bizitza pribilegiatua dutela ez da atzoko kontua. Goiz eta arratsalde lan saioak egin arren, siestarako beta hartzen baitute egunero. Edo ia egunero. Atzo, behintzat, bai. Non- bait, ez daude ohituta arratsaldeko lauretan lasterka egitera, eta bai Reala bai Osasuna, motel zelairatu ziren. Oso motel eta hotz. Etxeko egongelan egin beharrean, harmailetan ordu laurdeneko siesta egiteko aukera ederra izan zuten zaleek. Joko lehorra erakutsi zuten bi taldeek, eta apenas sortu zuten gola sartzeko aukerarik. Joko triste hori Osasunaren mesederako izan zen, beste munduko ezer egin gabe kontrolpean izan baitzuen lehia. Ez zuen luze iraun Osasunaren nagusitasunak, Reala esperientzia hartzen ari den taldea delako. Akaso ez du iazko sasoiko freskotasuna erakusten partida hasieratan, baina burutsu jokatzen du. Burutsu, eta, atzo, buruz ere bai. Lehenengo hiru golak modu horretan iritsi baitziren, geldikako jokaldietan. Lehenengoa Ansotegik sartu zuen, 33. minutuan. Norgehiagokako lehen aukera garbian ez zuen barkatu Realak. Atzetik aurrera fedearekin sartu zen Ansotegi, eta bikain zulatu zuen Andresen atea. Gol horrek erabat aldatu zuen lehia. Hazi egin ziren txuri-urdinak; apaldu, berriz, gorritxoak. Atsedenaldira bitarte, bigarrena sartzeko pare bat aukera izan zituen Jagoba Arrasateren taldeak, baina ez ziren fin aritu azken pasean. Osasuna, berriz, nahi eta ezin aritu zen. Oriol Rierak mugimendu interesgarriak egin zituen, txuri-urdinen atzeko lerroari buruhausteak eraginez, baina ez zuen aukerarik izan. 1-0eko emaitzarekin ailegatu ziren atsedenaldira. Bigarren zatian azkar demonio jarri ziren kontuak Realaren alde. 47. minutua betetzerako etxekoen bigarrena sartu zuen Iñigok, Pardok jokoan jarritako korner batean. Errioxarrak baloi on ugari jarri zituen lapikoan, eta ederki baliatu zituzten aukerak taldekideek. Iñigok maisutasun handia erakutsi zuen, behintzat. Bakarrik egin zuen errematea, baina ederki jiratu zuen burua. Realaren lehen bi golak bizkaitar bik sartu zituzten. Bitxikeria bat: Elustondo izan zen hasierako hamaikakoan gipuzkoar bakarra. Griezmann, arratsaldeko hirugarren gola ospatzen. Atzean, Osasunako jokalariak, burumakur. JUAN CARLOS RUIZ / ARP Bigarren gola kolpe handia izan zen Osasunarentzat. Lehen zati txukunaren ondoren, bigarrenean zerbait lortzeko esperantzan zelairatu baitziren. Hori gutxi ez, eta 49. minutuan jokalari ‘‘ Bigarren zati guztian iragan denboraldiko taldearen itxura hartu dugula iruditu zait» JAGOBA ARRASATE Realeko entrenatzailea «Lehen zati ona egin dugu, baina bigarrenaren hasierak baldintzatu du erabat gure jarduna» JAVI GRACIA Osasunako entrenatzailea bat gutxiagorekin geratu ziren. Area ertzean Velari eginiko falta baten ondorioz, txartel gorria atera baitzioten Lotiesi. Hortxe hautsi zen norgehiagoka. Reala nagu- si izan zen, eta konfiantza hartzeko eta orain arteko sentsazio txarrak alde batera uzteko baliatu zituzten partida amaiera bitarteko minutuak. Osasunak, bestalde, sufritu egin zuen. Bigun aritu zen defentsako lanean. Seferovicen gola eta keinua Gorritxoen biguntasunaren ondorioz, beste hiru gol sartu zituzten txuri-urdinek bigarren zatian. Hirugarrena ere, nola ez, buruz sartu zuten. Eta, nola ez, Griezmann izan zen protagonista. Pardoren baloi ona eta Andresen hutsegitea baliatuz, ate aurrean baloiari bultza beste lanik ez zuen izan frantziarrak. Dagoeneko zazpi gol daramatza aurtengo ligan. Martin Lasarteren garaian eta Philippe Montanierren estreinako denboraldian, hain justu, zazpi goletara heltzea lortu zuen Griezmannek. Iragan sasoian hamar sartu zituen. Aurtengoan, beraz, marka guztiak hausteko bidean dagoela dirudi. Hirugarren gol horrekin aldaketak egin zituen hamaikakoan Arrasatek. Agirretxe eta Seferovic zelairatu zituen. Bada, berehala heldu zen etxekoen laugarren gola. Seferovicen jokaldi on baten ondoren, ederki gainditu zuen Chory Castrok Osasunako atezaina, 81. minutuan. Amorruz ospatu zuen gola uruguaitarrak. Festa biribiltzeko, berriz, Seferovic berak sartu zuen bosgarren gola, aspaldiko partez. Keinu itsusi batekin ospatu zuen gola. Zaleengana zuzendu zuen begirada, isiltzeko-edo eskatuz. Derbiaren ondoren, txanponaren alde banatan daude orain Reala eta Osasuna. Txuri-urdinek zazpi puntu eskuratu dituzte astebetean, eta sailkapenaren goiko aldera begira jartzea zilegi dute. Datorren astean Real Madrili egingo diote bisita. Aurrez, Manchester United hartuko dute Anoetan. Osasunak Almeria izango du hurrengo aurkari. Lehia garrantzitsua izango da. 22 berria 2013ko azaroaren 4a, igandea Kirola › Ikusi, ikasi eta ondo lehiatu G At. Madril baina ikusi egin behar da nola egin duen. Final batean Athletic ezerezean utzi zuen; beste batean Chelsea txikitu egin zuen eta Espainiako Kopan Real Madril ahalguztidunari Santiago Bernabeun irabazteko gai izan zen. Ikaragarria! Orain arte kanporaketa bidezko lehiaketetan nabarmendu da eta aurten beste urrats bat egin gura duela dirudi. Liga lehiatzeko borrokan sartu dela, alegia. Bere sasoian Valentziak edota A Coruñako Deportivok egin zuten Entrenatzailea: Diego Simeone s Courtois s s Juanfran s Godin s Miranda Filipe Lui s s Gabi Mario Suarez s s s s Koke Arda Diego Costa Villa Espainiako Liga C+L/Gol 17:00 V. Calderon (55.000 ikusle) Teixeira Vitienes Iraizoz hasierako hamaikakora itzuliko da, De Marcos eta Aduriz ere bai, ziurrenik G Athletic Entrenatzailea: Ernesto Valverde s Iraizoz s Iraola s s Gurpegi Laporte Balentziag s s Irurraspe s Susaeta s Rico s Beñat s De Marcos s Aduriz Atletico Madril da ligako talde gehienen ispilua, eta Athletic ezustekoa ematen ahaleginduko da Haritz Gallastegi Bilbo Athleticek Vicente Calderon bisitatuko du gaur. Zer aztertu asko duen norgehiagoka da, baina aurreikuspenak ez dira positiboak. Jokoan egongo diren puntuak irabazteko aukeren gaineko analisia eginez gero, talde zuri-gorriak oso aukera gutxi duela esan behar. Lehenik eta behin, ez delako Man- Valverde jokalariak aztertzen, entrenamendu saio batean. ALFREDI ALDAI / EFE zanares ibaiaren ondoan kokatuta dagoen zelaia Athleticentzat aproposena. Asko kostatzen zaio talde bizkaitarrari Atleticoren etxean puntuak irabaztea. Bigarrenez, lehoien egoera ona izan arren orain arte egindako jokoak ez duelako baikor izateko arrazoirik ematen. Elxeren kontra gertatu zena etor daitekeenaren abisu bat baino ez zen izan. Athleticek egun dituen pitzadura guztiekin denbora kontua dela porrotak pilatzen hastea, alegia. Gaurko aurkaria da, esate baterako, opariak baliatzen dituen taldeetako bat. Eta, hirugarrenez, kontrarioaren maila dago aintzat hartu beharra. Eta azken arrazoi Eibarrek partida gogorra jokatu du, eta 3-2 irabazi dio Zaragozari Alavesek gaur jokatuko du etxean Teneriferen aurka, sailkapenean lasaitasuna lortzeko helburuarekin Lander Iruin Donostia Merezitako saria jaso zuen atzo Eibarrek, Zaragozari etxean 3-2 irabazita. Gaizka Garitanoren jokalariek partida fisikoa eta gogorra jokatu zuten, eta Eizmendik eta Arruabarrenaren golei esker urrezko hiru puntu eskuratu zituzten armaginek. Lehen zatia 20ekoarekin amaitu zen, baina bigarrenean gogotik sufritu behar izan zuen Eibarrek. Raul Navasek bitan sartu zuen gola bere atean, eta Zaragoza estu hartzen ari zen Eibar. Arruabarrenak izan zen Ipuruako harmailak lasaitu zituena 78. minutuan sarturiko golari esker. Alavesek, bestalde, Tenerife hartuko du gaur Mendizorrotzan (18:00). Nacho Gonzalezen taldeak sailkapeneko azken postuetatik urruntzeko aukera du. hori da sakon aztertzea merezi duena. Atletico Madril Espainiako Ligako talde sendoena eta Europako orekatuenetakoa da. Diego Cholo Simeonek talde horrekin egin duena da gainerako talde guztietako teknikariek egin gura dutena: jokalari guztiei euren onena ateratzeaz gain, euren beharra taldearen zerbitzura jartzea lortu du. Ez da makala entrenatzaile argentinarrak egin duena. Noraezean zegoen talde bat itxuraldatu eta puntaren-puntara eraman du. Europako Liga bat, Europako Superkopa bi, eta Espainiako Kopa irabazi ditu azken denboraldi bietan. Kopa altxatzea beti da zaila, lanaren parekoa ari da egiten, urte askoan apustu gogorra egin eta behin eta berriz kale egin duen taldea. Atletico Madrilek egun bizi duen une gozoa aipatzea ezinbestekoa da gaurko neurketak izango duen zailtasunaz konturatzeko. Mikel Balentziagak ere badaki hori. Hala ere, ez dute aldez aurretik amore emateko asmorik. «Atleticok joko ona egiten du eta bolada onean dago. Partida fisikoa eta gogorra izango da eta ondo egon beharko gara aurkariari aurre egiteko». Ezker hegalekoak bermatuta dauka lekua hasierako hamaikakoan, baina ez dira berritasunak faltako: Iraizoz osatu da eta prest dago atera itzultzeko. Atezaina zuri-gorririk onentsuena izan da sasoi hasieran. Lehen zati oso ona egin zuen Getaferen zelaian. Bestalde, De Marcosek eta Adurizek aulkitik ikusi zuten Elxeren aurkako neurketa hasiera, eta litekeena da Vicente Calderonen euren postuak berreskuratzea. Athleticek ez dio aukerarik eman Levanteri (0-4), eta bigarren postura igo da Realak ondo merezitako puntua lortu du Valentziaren aurka (0-0), eta etxeko bolada ona luzatu du I.M.E. Donostia Athleticek eta Realak ez zituzten partida errazak atzo, baina bi euskal taldeek maila oso ona eman zuten. Athleticek 0-4 irabazi zion Levanteri, eta garaipenari esker Valentziako taldea ordezkatu du bigarren postuan. Realak, aldiz, husna egin zuen Valentziaren aurka eta lau partida daramatza jarraian etxean galdu gabe. Athleticek ligako partida zailenetakoa zuen, eta ondo baino hobeto egin zituen lanak. Erikak 19. minutuan sartu zuen lehen gola, eta beste hiruak azken hamar minutuetan iritzi ziren. Erikak bi gol sartu zituen, eta Joanak eta Vanessak bana. Realak, berriz, puntu baliotsua lortu zuen, Valentzia laugarren sailkatua baita. Txuriurdinak zortzigarren postuan daude orain hamar punturekin. G Sailkapenak LEHEN MAILA 12. jardunaldia Jokatutakoak Bartzelona-Espanyol Reala-Osasuna Almeria-Valladolid Rayo-R. Madril Sevilla-Celta Gaur Ordua Getafe-Valentzia 12:00 At.Madril-Athletic 17:00 Levante-Granada 19:00 Valentzia-Betis 21:00 BIhar Ordua Elx-Vila-real 22:00 Emaitza 1-0 5-0 1-0 2-3 TB C+L/Gol C+L/Gol C+L/Gol C+L/Gol TB Cuatro Pt. J I B G A K p 1. Bartzelona 34 12 11 1 0 34 7 p 2. At. Madril 30 11 10 0 1 28 8 p 3. Real Madril 28 12 9 1 2 30 16 p 4. Athletic 20 11 6 2 3 18 15 p 5. Vila-real 20 11 5 2 3 19 12 p 6. Getafe 19 11 6 1 4 16 12 7.Reala 17 12 4 5 3 18 12 8. Levante 17 11 4 5 2 12 14 9. Espanyol 15 12 4 3 5 12 15 10. Elx 13 11 3 4 4 12 15 11. Sevilla 13 11 3 4 4 20 24 12. Valentzia 13 11 4 1 6 14 19 13. Valladolid 11 12 2 5 5 14 18 14. Granada 11 11 3 2 6 7 12 15. Malaga 10 11 2 4 5 11 14 16. Osasuna 10 12 3 1 7 10 21 17. Celta 9 11 2 3 6 13 16 p 18. Betis 9 11 2 3 6 9 17 p 19. Almeria 9 12 2 3 7 14 24 p 20. Rayo 9 12 3 0 9 10 30 p Txapeldunen Ligarap Europako Ligara p Bigarren Mailara BIGARREN MAILA 12. jardunaldia jokatutakoak Emaitza Eibar-Zaragoza 3-2 Numantzia-Bartzelona B 1-0 Mallorca-Lugo 0-0 Girona-Hercules 2-2 Las Palmas-Alrcorcon 1-0 Gaur Ordua TB Kordoba-Sporting 12:00 C+1 Sabadell-Murtzia 17:00 Jaen-Mirandes 17:00 Alaves-Tenerife 18:00 TV Canaria Deportivo-R.Madril B 18:15 La Sexta Ponferradina-Recre. 21:00 TDP Pt. J I B G A K p 1. Recreativo 26 11 8 2 1 24 13 p 2. Lugo 21 12 6 3 3 16 11 p 3. Las Palmas 20 12 5 5 2 12 19 p 4. Murtzia 19 11 5 4 2 18 14 p 5. Eibar 19 12 5 4 3 14 11 p 6. Numantzia 18 12 4 7 2 15 12 7. Kordoba 18 11 5 3 3 11 8 8. Deportivo 17 11 5 2 4 9 7 9. Mallorca 17 12 5 2 5 14 21 10.Zaragoza 16 12 4 4 4 18 15 11. Sporting 16 11 4 4 3 16 14 12. Girona 16 12 4 4 4 14 15 13. Ponferrad. 15 11 4 3 4 15 11 14. Mirandes 15 11 4 3 4 8 9 15. Alcorcon 14 11 4 2 5 8 7 16. Jaen 14 11 4 2 5 14 18 17. Alaves 13 11 3 4 4 17 16 18. Bartzelona B 13 12 4 1 7 11 16 p 19. Sabadell 12 11 3 3 5 11 12 p 20. Tenerife 11 11 3 2 6 7 12 p 21. Hercules 9 12 1 5 5 10 20 p 22. R. Madril B 4 11 1 1 9 6 15 p Lehen Mailarap Igoerako kanporaketara p Bigarren B Mailara 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 23 ‹ Kirola Ezustekorako aukerarik gabe Larvik Bera Bera 29 21 Larvik. Hasanic, Blanco (2), Vide Ingeborg, Nora Moerk (2), Breivang (2), Kristiasnssen (2), Thea Moerk (5), Lise Locke (2), Sulland (8), Edin (3), Koren (3) eta Johanssen. Bera Bera. Temprano, Ziarsolo (3), Elorza (8), Pinedo (2), Menendez (4), Nuñez (2), Dunay, Arizaga (1), Ederra, Arrojeria, Etxeberria (1). Golak. 3-2; 4-2; 7-3; 7-5; 11-7; 15-9atsedenaldia- 17-11; 20-13; 24-15; 26-16; 27-20; 29-21. Epaileak. Lah eta Sok (Eslovenia). Bestelakoak. 1.200 ikusle inguru Larvik Arena pabiloian. Bera Berak ezer gutxi egin ahal izan du Norvegian, Larviken defentsa sendo eta kontraerasoaren aurka Lander Iruin Donostia Ezin izan zuen ezustekoa eman. Bera Berak Txapeldunen Ligako ligaxkako laugarren jardunaldiko partida jokatu zuen atzo Lar- vik liderraren aurka, eta Norvegiako taldeak ez zuen estutasun handirik eduki bi puntuak lortzeko. Bera Berak garaipenik eskuratu gabe jarraitzen du Europan, eta dagoeneko matematikoki ezinezkoa du aurrera egitea. Zerbaitegatik da Larvik Txapeldunen Liga irabazteko hautagai nagusietako bat. Norvegiarrek Txapelketako azken bederatzi edizioak jokatu dituzte, eta joan den denboraldiko arantza ateratzea dute helburu nagusi gisa —Gyoeriren aurka galdu zuten finala—. Atzoko partidan, Bera Bera behin eta berriro saiatu zen Larviken defentsan zirrikituak aurkitzen, baina bi taldeen arteko alde fisiko zein taktikoa nabarmenegia izan zen. Lehen zatian ongi eutsi zuten donostiarrek, batez ere lehen ordu laurdenean. Eli Pinedo eta Patricia Elorzaren golek 7-5ekoa jarri zuten markagailuan, eta Larvikek arazoak zituen jokaldiak amaitzeko orduan. Pare bat minutuko kontua izan zen, ordea. Etxekoen lehen lerroko jokalariek eskumuturra berotu, eta 5- Laboral Kutxa bigun aritu da defentsan, eta 82-62 galdu du Bilbo Basketek eta Gipuzkoa Basketek ACBko ligako oilarren pistetan jokatuko dute gaur L .I . Donostia Laboral Kutxak 82-62 galdu zuen atzo Cajasolen aurka. Gasteizko taldeak ez zuen asteazkenean Euroligan balentria lortu zuen jokalari multzoaren antzik izan. Grina eta defendatzeko gogoa Vilnius eta Sevilla arteko bidean galdu zen eta ACB ligan garaipen bakarra izaten jarraitzen du. Koparako sailkatzea zaila izango da. Cajasolek partida prestatzeko aste osoa izan zuela nabaritu zen. Laboral Kutxak, aldiz, lesioen pisua nozitu zuen. Etxekoek lehen bi laurdenetan gaina hartu zioten Baskoniari eta 40-25 iritsi ziren aurretik atsedenaldira. Sevillako taldeak partida bikaina egin zuen, eta ez zuen erritmoa jaitsi. Bost jokalarik 11 puntu baino gehiago sartu zituzten. Laboral Kutxak, aldiz, izan zuen oldarraldi bat, baina ez zuen lortu hamar puntu baino gutxiagora gerturatzerik. Nocioni eta Pleiss izan ziren onenak, 13na punturekin. Bilbo Basketek eta Gipuzkoa Basketek etxetik kanpo jokatuko dituzte gaur ACB ligako 4. jardunaldiko partidak. Bilbotarrek Real Madrilen pistan (12:15, ETB1), eta gipuzkoarrek Bartzelonarenean (12:30, ETBk). Bi aurkariak ligako bi aurrekontu handienak dira askozaz. Derbia, EHUrentzat EHU Gipuzkoak 69-51 irabazi zion atzo GDKO Bizkaiari Ohorezko Mailako sasoiko lehen derbian. Donostiako taldeak jokaturiko lau partidetatik bi irabazi ditu, Galdakaokoak, aldiz, bakarra. Atzokoan kanpokoak gehiago izan ziren lehen bi laurdenetan, 20-26, baina EHUk agindu zuen hortik aurrera, hein handi batean Sarr eta Foraste pibotei esker. Larvikeko jokalariak ez dio Matxalen Ziarsolori atera jaurtitzen uzten, lehen itzuliko partidan. JUAN CARLOS RUIZ / ARP 2ko partziala egin zuten minutu gutxitan. Hazita iritsi ziren etxekoak lehen zatiko azken minutuetara, eta 15-9ko emaitzarekin sartu ziren bi taldeak aldageletara. Bigarren zatia, bide beretik Ezer gutxi egin ahal izan zuten Imanol Alvarezen jokalariek bigarren zatian. Larvikek defentsa sendoarekin jarraitu zuen, eta Bera Beraren jaurtiketa gehienak bigarren lerrotik izan ziren. Urrutiko jaurtiketa horien ondorioz, Larvikek kontraeraso azkarrak antolatzeko erraztasun G Txapeldunen Liga D MULTZOA 4. jardunaldia Gaur Larvik-Bera Bera Bihar Podravka-Vardar p 1. Larvik p 2. Vardar 3. Podravka 4. Bera Bera Emaitza 29-21 Ordua 18:00 Pt. 7 5 2 0 J 4 3 3 4 I B G A K 3 1 0 117 83 2 1 0 89 72 1 0 2 73 91 0 0 4 75 108 p Bigarren fasera gehiago izan zituen, eta tartea zabaltzeko baliatu zuen hori —24-15 lehen laurdenean—. Azken minutuetan, jada partida erabakita zegoela, lehiak erritmoa galdu zuen eta 29-21eko emaitzarekin amaitu zen. Txapeldunen Ligako porrota ahaztu beharra du lehenbailehen Bera Berak. Izan ere, Ohorezko Mailako hurrengo jardunaldian Elx jasoko du Donostian, hurrengo larunbatean. Europari dagokionez, bi aste barru jokatuko du hurrengo partida, etxean, Podravkaren aurka. 24 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Kirola › DLaburrak G Lau t’erdikoa Miarritze eta Baiona jaitsiera postutean daude 1. jardunaldia. I. multzoa FINAL-LAUDENETAKO LIGAXKA Atzo,Bilbon Olaizola II.a 22; Martinez de Irujo 13 Gaur,Eibarren (17:00,ETB1) Xala / Ezkurdia ERRUGBIA › Miarritzek 9-6 ira- bazi zion atzo Racing Parisi eta bizirik jarraitzen du. Partida estu eta trabatua izan zen, eta zelaiko putzuek jokoa baldintzatu zuten. Garaipen garrantzitsua da, Oyonnax azken-aurreko sailkatuak ere irabazi zuelako. Baionak ere atzo jokatu zuen Top 14ko 11. jardunaldiko partida eta 13-9 galdu zuen Staderen zelaian. Bi euskal taldeak jaisteko postuetan daude. p1.Olaizola II.a p 2.Xala J I G 1 1 0 1 0 0 TA TK 22 13 00 00 3.Ezkurdia 4.Irujo 1 0 0 1 0 1 00 13 1. jardunaldia. II multzoa Ostiralean,Iruñean Arretxe II.a 22; Idoate 21 Ostiralean,Donostian Saralegi 8; Bengoetxea VI.a 22 Garaipen baliotsuak Hernani eta Gernikarentzat p1.Bengoetxea VI.a p 2.Idoate ERRUGBIA › Hernanik eta Biz- kaia Gernikak garaipen garrantzitsuak lortu zituzten atzo, Ohorezko Mailako 7. jardunaldiko partidetan. Gernikak eraso puntua lortuz irabazi zion Vigori etxean (52-26), eta Hernanik 18-22 Cajasoli, Sevillan. Beste euskal taldeek gaur jokatuko dute. Ampo Ordiziak partida gogorra du etxean VRACen aurka (12:00) eta Getxo Santanderren jokatuko du Independienteren kontra (12:30). Zuazok 31-28 irabazi du eta 7. postura igo da 3.Arretxe II.a 4.Saralegi Webber irtengo da lehen postutik Abu Dhabin 1 FORMULA › Chris Webber (Rec Bull) irtengo da lehen posturik gaur (14:00, A3), Abu Dhabiko Sari Nagusian. Sebastian Vettel bere taldekidea izan zen bigarren atzoko entrenamenduetan eta Nico Rosberg (Mercedes) hirugarren. Vettelek dagoeneko ziurtatu du munduko titulua; beraz, txapeldunorde izateko hautagaien arteko borroka da interesgune nagusia. Nazabalek irabazi du Urrezko Aizkolarien finala AIZKORA › Floren Nazabalek Urrezko Aizkolarien finala irabazi zuen atzo Bilbon. Etxarrikoa faborito nagusia zen, eta alde handiz nagusitu zen La Esperanza pilotalekuan. Nazabalek bi minututik gorako aldea atera zion Juanjo Lopez Azpilikuetari eta ia bostekoa Aitzol Atutxari. J I G 1 1 0 1 1 0 TA TK 22 8 22 21 1 0 1 1 0 1 21 8 22 22 G Jaialdiak ATZOKO EMAITZAK Irujo epaileari protestaka atzoko partidako une batean. Epaileak asmatu egin zuen bere erabakian. L. J. / ARP Ondo sakatzen badu... ESKUBALOIA › Zuazok 31-28 irabazi zion atzo Mar Alacanti Lasesarren. Aurkaria azken sailkatua izan arren, bigarren zatira arte ez zuen tartea ireki Zuazok (22-20, 40. min). Tania Yañez izan zen onena, 14 golekin. Zuazok denboraldian irabazitako hirugarren partida da eta ABF ligako sailkapeneko zazpigarren posturaino igo da. 00 22 pBilbo. Berasaluze II.a-Aretxabaleta 22; Elezkano II.a-Albisu 15. Olaizola II.a 22; Irujo 13. pGalarreta.Juanenea-Aizpuru 32; Matxin VI.a-Larrañaga 22. Ezkurra-Agirrezabala 29; Juaristi-Barrenetxea IV.a 40. Urriza-Ion 37; Uterga-S. Miguel 34 (b.b.). GAURKO PARTIDAK Olaizola II.a Martinez de Irujo 22 13 Iraupena. 44.42. Pilotakadak. 200. Saketik. Olaizolak 3 eta falta bat; Irujok alerik ez. Markagailua. 3-0, 3-2, 13-2, 13-3, 14-3, 14-5, 15-5, 15-6, 17-6, 17-10, 1910, 19-11, 21-11, 21-13 eta 22-13. Bestelakoak. Sarrera ona Bilboko Bizkaia pilotalekuan, 1.200 ikusle. Apustuak 100-40ri irten ziren Olaizolaren alde. Olaizola II.ak eroso jokatu du, eta arazo handirik gabe baliatu du partida hasieran lorturiko 13-2koa Imanol Magro Eizmendi Lau t’erdia Olaizola II.aren neurrira asmaturiko modalitatea da. Ez da berria goizuetarra dela kaiolan libreen ibiltzen den pilotaria. 157 metro karratuko eremua da, baina Olaizolak erasoa jotzen duenean 300 dirudite. Defendatzen duenean, berriz, 50eskas. Errealitatea deformatzeko abilezia du, eta aurkariak etsitzekoa. Atzo Irujorekin egin zuen, partidaren hasiera bereziki. Iberokoak ez zuen Olaizola saihesterik lortu, eta hark beti pilota esku- ra baldin badu, ez du barkatzen. 13-2 aurreratu zen, eta hortik aurrera ondo baliatu zuen altxorra. Garaipen garrantzitsua da, teorian Irujo baita multzoko aurkaririk gogorrena, eta beste partida bat irabaztea aski izango du finalerdietan sartzeko. Bi pilotariak ez zeuden euren sasoirik onenean. Irujok hatz pitzatua zuen; «jokatzea erabaki dut, eta ondorioak onartzen ditut», zehaztu zuen gero, eta Olaizola II.ak arazo txikiak eskuineko izterrean. Beroketan ziztada nabaritu, eta partida osoa luzatze ariketak egiten pasatu zuen. Azken tantoetan herren txikia zuen; hasieran, berriz, ez zuen inolako minik sumatu, edo behintzat ez zitzaion nabaritu. Bera bakarrik aritu zen kantxan. Oso ondo sakatu zuen, gutxitan bezala, eta Irujok ez zuen saihestu errestoarekin. Olaizolak kiru tanto egin zituen lehen pilotakadarekin eta bost sake-errestoan —jokoan 18 egin zituen guztira—. Piloteoan ere nagusi zen, eta tarte erabakigarria ireki zuen (13-2). Irujo haserre zegoen bere buruarekin, ezin zuelako Olaizola frontisetik urrundu. Ordura arte lehen hiru koadroetan jokatzen ari ziren. Tanto luze batean berreskuratu zuen sakea, eta ikusleek ozen ospatu zuten. Hortik aurrera Iberokoak hobera egin zuen. Botera jokatuz Olaizola mugitzea lortu zuen, eta errematean ordura arte baino finago ibili zen (16-6). Behetik gorako bidea zen. Ligaxka motz batean tanto aldea oso garrantzitsua dela jakitun, emaitza atondu behar zuen. Olaizolaren herrena, gainera, gero eta nabarmenagoa zen. Irujo 17-10era gerturatu zen, eta aspaldi eserita zeuden arteka- ‘‘ Hasieran errenta polita lortu dut, eta alde jarri zait partida. Sakearekin gustura gelditu naiz» AIMAR OLAIZOLA Asegarceko pilotaria «Huts egiteko tartea galdu dut. Bukaeran arriskatu egin behar izan dut emaitza atontzeko» JUAN MARTINEZ DE IRUJO Aspeko pilotaria riak altxarazi zituen. Tanto sorta polita lortu zuen, eta berak ere Olaizolari nola min egin badakiela erakutsi zuen. Bi huts garbi egin zituen, baina, 16-6koan eta 18-10ekoan eta hor galdu zituen aurkaria urduritzeko aukerak. Olaizolari, bitartean, izterra kargatzen ari zitzaion, eta lanak bukatzeko garaia zela ikusi zuen. pEibar (17:00, ETB1). Retegi BiCecilio / Jaunarena-Rezusta. Xala / Ezkurdia. Gorka / Victor. pBaigorri (11:00). LanbertEtxeto / Waltary-Ozafrain. Partida hasieran egin bezala, oso ondo sakatu zuen berriz eta bi tanto egin zituen jarraian (21-11). Sakea ez da bere bertute nagusia baina ondo eman zion norabidea, eta Olaizolak berak hala onartu zuen partida ostean. Izterreko minari dagokionez, ez dirudi larria, uzkurdura ziurrenik, eta hurrengo astean jokatu ahal izango du. Erne Ezkurdiarekin Lau t’erdiko txapelketako I. multzoko ligaxkako lehen jardunaldia gaur bukatuko da, Eibarko Astelena pilotalekuan (17:00, ETB1). Xalak eta Joseba Ezkurdiak neurtuko dituzte indarrak, bi boleista. Xala da faboritoa eta Ezkurdia txapelketako ezustekoa. Partidako irabazleak Olaizola II.aren aurka jokatuko du heldu den astean, eta galtzaileak, Irujoren kontra. Partidak zehazteke daude, baina dagoeneko jakina da hurrengo ostiraleko partida Sestaon jokatuko dela; larunbatekoa, Gasteizen; eta igandekoa, Eibarren. Litekeena da azkenekoa bihar zortzi jokatzea, Tolosan. 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 25 D ‹Agenda Ekitaldiak Zure ekitaldia BERRIAn agertzea nahi baduzu: www.berria.info/zerbitzuak/agenda/bidali/ Musika pBarakaldo. Rise of the Northstar eta Alerta taldeen kontzertua. Asteazkenean, 20:00etan, Edaskan. pBera. Abesbatza kontzertua: Saarbruecken Kammerchor (Alemania). Gaur, 20:00etan, kultur etxean. pBilbo. Plural Ensemble. Asteartean, 20:00etan, BBVAren erakusketa aretoan, San Nikolas plazatxoan. pBilbo. Bilboko Orkestra Sinfonikoaren kontzertua. Bihar, 20:00etan, Euskalduna jauregian. pBilbo. Su Ta Gar. Bihar, 22:00etan, Kafe Antzokian. pBilbo. Looking back over Chopin. Asteartean, 20:00etan, Arriaga antzokian. pBilbo. Euskal Kantu Liriko Berriak. Asteazkenean, 20:00etan, Arriaga antzokian. pBilbo. Bilboko Udal Txistulari Bandaren kontzertua. Asteazkenean, 20:00etan, Euskalduna jauregian. pGasteiz. A Place to Bury Strangers eta Bambara. Asteartean, 21:00etan, Jimmy Jazz aretoan. pGasteiz. Izaki Gardenak. Asteazkenean, 19:00etan, unibertsitate pabiloian. pHondarribia. Tallinn Boys Choir (Estonia) abesbatzaren kontzertua. Gaur, 19:00etan, Portuko elizan. pMungia. Dead in the Dirt eta Los Calavera. Bihar, 20:30ean, Gaztegunean. Antzerkia pGernika-Lumo. Hansel eta Gretel txokolatezko etxean antzezlana, Glu Glu produkzioaken eskutik. Gaur, 12:00etan, Lizeo antzokian. pZizur Nagusia. Un cuento de detectives, haurrentzako antzerkia. Gaur, 18:00etan, kultur etxean. Bertsolaritza pGasteiz. Txapelketa Nagusia girotzeko, bertso saio didaktikoa, Ruben Sanchezekin. Asteartean, 18:00etan, Aixkiria AEK euskaltegian. pIruñea. Bertsoaroa. Ez gara Palestinaz ari emanaldia. Bertsolariak: Unai Muñoa eta Ander Lizarralde Jimeno. Asteartean, 20:00etan, Gurutze plazako institutuan. pOndarroa. Kafkaren aulkia. Uxue Alberdi, Andoni Egaña, Eider Rodriguez eta Pello Ramirez. Gaur, 12:30ean, Kofradia Zaharrean. pVillabona. Munduko Kantu Inprobisatuaren Jardunaldiak. 1986-2009 urteen arteko Txapelketa Nagusien azterketa, Bertol Arrieta eta Manex Agirrezabalekin. Asteazkenean, 19:00etan, Subijana etxean. pZuia. Txapelketa Nagusia girotzeko egitaraua. Bertsolariak: Zigor Enbeita eta Serapio Lopez. Gaur, 14:00etan, frontoi zaharrean. Dantza pBilbo. Master class: La profundidad del ritmo, David Coborekin. Gaur, 11:00etan, Haceria aretoan. Hitzaldiak pErrenteria. Literatur solasaldien barruan, Philip Rothen La mancha humana liburua landuko dute. Asteartean, 19:00etan, Xenpelar etxean. pErrenteria. Arcadi Oliveres ekonomialariak erabakitzeko eskubidearen gaineko hitzaldia emango du ikuspegi ekonomikotik. Batera Baik antolatutako Kataluniari buruzko zikloaren barruan izango da. Asteazkenean, 19:00ean, Kaputxinoetako elizako hitzaldi aretoan. pGasteiz. Paula Kasaresen eskutik, aholkuak euskaraz ez dakiten gurasoei: Entra un idioma nuevo en casa. Asteartean, 19:30ean, Ignacio Aldekoa kultur etxean. pLeioa. Viviendo África hitzaldi-zikloa. Asteazkenean, 12:00etan, EHUko Zientzia eta Teknologia Fakultateko 1.7 gelan. Ikus-entzun pBilbo. Libre te quiero filmaren emanaldia. Filmaren zuzendari Basilio Martin Patinok aurkeztuko du. Asteartean, 19:45ean, Karmen aretoan. pBilbo. Elias Querejetaren zikloaren barnean: Las palabras de Max. Asteazkenean, 20:00etan, Campos Eliseos antzokian. pOrdizia. Haurrentzako zinema: Percy Jackson y el mar de los monstruos. Gaur, 16:45ean, Herri Antzokian. pOrdizia. Amaren Eskuak. Gaur, 19:30ean, Herri Antzokian. pOrdizia. Amaren Eskuak. Bihar, 19:30ean, Herri Antzokian. pZornotza. Si quiero silbar, silbo hitzaldia emango dute. Asteartean, 20:00etan, Zornotza aretoan. Irteerak pHernani. Añarbera bisita gidatua antolatu dute. Añarbeko Uren Mankomunitateak eta Donostia zein Errenteriako udalek antolatu dute. Gaur, 09:15ean, Ereñotzuko Ugaldetxo tabernan. Musika garaikidea «hedatzen eta normaltzen» 28 urte daramatza BCN216 orkestrak. BERRIA Euskal-katalan garaikideak Bartzelonako BCN216 orkestrak musika garaikidea joko du gaur Donostian, Iñaki Alberdi soinu jotzailearekin Erredakzioa Musika garaikidearen munduan erreferente bilakatu da BCN216 ganbera orkestra 28 urtetako lanaren ondoren. Donostian arituko da gaur hamar musikariko taldea, Musika Garaikidearen 4. Zirkuituaren barruan. Besteak beste, Pascal Gaigneren piezak joko dituzte. Iñaki Alberdi soinu jotzailea arituko da, haize eta hari tresnen artean. 1985. urtean sortu zuten BCN216 Ernest Martinez-Izquierdo orkestra zuzendariak eta David Albet flauta jotzaileak. Errepertorio garaikidea jotzea izan da, hasieratik, orkestraren helburu nagusia. Hainbat herrialdetako egileen lanak aukeratu dituzte, ezagunak zein gazteak. Musika garaikidea jende guztiarengana «hedatzea eta normaltzea» izan du xede taldeak. Talde malgua da BCN216: bakarlarientzako piezak jo ditzake, baita 40 musikarirentzako lanak ere. Pascal Gaigne, Gabriel Erkoreka, Miquel Urquiza, Joan Magrane eta Jesus Torres sortzaileen piezak joko dituzte gaur. Iñaki Alberdi akordeolariak Moskuko Gnessin Institutuan eta Sibelius Akademian ikasi zuen, besteak beste. Hainbat sari irabazi ditu, eta orain kontzertuak emateari ekin zion. Hainbat konpositorek Alberdik berak jotzeko propio idatzi dituzte piezak. MUSIKA pNoiz. Bihar, 20:00etatik aurrera. pNon. Viktoria Eugenia antzokiko Klub Aretoan (Donostia). Klasiko bat, ume berrientzat ‘Hansel eta Gretel txokolatezko etxean’ lana ikusi ahalko da gaur 12:00etan Gernika-Lumon Erredakzioa Glu Glu konpainiak Grimm anaien ipuin klasikoa moldatu du, eta gaur aurkeztuko du emaitza Gernika-Lumon, Bizkaian: Hansel eta Gretel txokolatezko etxean. Telebista, Internet eta bideo jokoetan buru-belarri aritzen diren haurrentzako ikuskizuna taularatuko dute. Bertsio libre samarra egin dute Glu Glukoek: «Gretelek aitari gaizki entzungo dio seme-alabak basoan abandonatuko dituela. Biharamunean, aitarekin batera basoan barrenean doazela, bidean harriak utziko dituzte etxerako buelta zein den jakiteko asmoz. Baina harriak hartz zintzo bati emango dizkiote, animalia gaixoak ehiztariez defendatzeko Galder Perezek idatzi eta zuzendu du Grimm anaien ipuinaren moldaketa. behar baititu. Orduan, ogi-apurrak bidean jartzen hasiko dira». Gaurko eszenografia eta musika erabiltzea erabaki dute antzerkigileek. Egokitzapen horrek, ohiko narrazioarekin bat egiteaz gain, gaur eguneko osagai eszenikoak eta musikalak eranzten dizkio familia osoarentzako antzezlanari. Galder Perezek idatzi du gidoia, eta hark zuzendu du antzezlana. Ugaitz Alegriak, Ylenia Baglie- ttok eta Gabriel Ocinak antzezten dituzte pertsonaiak. Zigor Gorostiolak diseinatu ditu argiak, Kiko Salguerok eszenografia, Arantxa Gilek jantziak eta Maitane Zalduegik koreografia. Hurrengo emanaldia Amurrion (Araba) egingo dute, hilaren 10ean. ANTZERKIA pNoiz. Gaur, 12:00etan. pNon. Lizeo antzokian, Gernika-Lumon. 26 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Agenda › b Eguraldia Joera Asteartea, 5 Bihar Asteazkena, 6 pIpar-mendebaldeko haizea ibiliko da, 3-4ko indarrarekin. Itsaskirria edo itsaskia eragingo du. Ipar-mendebaldeko hondoko itsasoak 3 metroko olatuak altxatuko ditu. Osteguna, 7 p Baiona 11/16 p Bermeo 15/21 p Donostia 11/15 p p Bilbo 12/16 p p p Balmaseda 9/16 p Azpeitia 11/16 p p p Leitza 9/13 Arrasate 10/15 Amurrio 9/15 Maule 10/17 Donibane Garazi 11/17 Durango 10/15 Itsasoa p Itsasaldiak ORDUA Itsasgora 03:54 4,32 Itsasbehera 09:57 0,68 METROAK Itsasgora 16:12 4,41 Itsasbehera 22:19 0,63 Abaurregaina 4/11 p Gasteiz 8/14 p p Iruñea 9/16 Agurain 8/14 Euritsu eta haizetsu pGiro nahiko desatsegina izango da; haizea eta euria izango dira nagusi. Mendebaleko haizeak zakar joko du; hasieran, hego-mendebaldekoa nagusituko da, eta eguerditik aurrera, ipar-mendebaldekoa. Horrez gain, zerua ilun egongo da, eta euria egingo du egun osoan, batez ere ipar partean. Zenbat eta hegoalderago, orduan eta euri gutxiago egingo du. Tenperaturan ez da gorabehera handirik izango. Gaur Freskatu egingo du pTenperaturak behera egingo du, eta maximoak 15 graduren bueltan ibiliko dira. Goizaldean eta goizean goiz, ipar partean zaparrada batzuk botako ditu. Goizak aurrera egin ahala, atertuz joango da, eta ostarteak egingo dira; zenbat eta hegoalderago, orduan eta zabalagoak. Ipar-mende- b p p Tafalla 9/16 Guardia 8/13 p Tutera 10/17 baldeko haizea ibiliko da goizean, baina arratsaldean, ahulduz joango da, eta iluntzean hego ukitua izango du. Isobara mapa Eguzkia S0RTU 07:49 Ilargia GORDE 18:01 EGUNA Ilberri Azaroaren 3a, igandea Ilgora Azaroaren 10a, igandea Ilbetea Ilbehera Azaroaren 17a, igandea Azaroaren 25a, astelehena Hitz jokoak G Zenbaki kateatuak G Sudokua 4 7 9x9-ko laukian hutsik dauden gelaxkak bete behar dituzu, 1etik 9ra bitarteko zenbakiak idatziz, eta kontuan izanik zenbaki bakar bat ere ez dela bi aldiz azaltzen errenkada eta zutabe berean, ezta dagokion 3x3-ko laukian ere. 0 G Goitibehera G Aurreko erantzunak 1 2 3 4 5 9 zenbaki 379512684 526071938 785903216 7 zenbaki 1826943 2619704 3462510 4073612 4980375 5930276 6294517 6459318 7240819 8159207 8423560 9578031 6 zenbaki 106587 136254 273689 349256 457309 469510 574092 640174 758301 805493 893265 965178 5 zenbaki 14976 15637 26961 27905 31976 34207 41062 47619 50219 51948 64297 67035 69382 70639 73628 83714 89215 95262 95342 97251 4 zenbaki 1607 3520 3710 4709 4856 5432 5631 6804 7149 7853 8196 9034 3 zenbaki 125 142 294 369 465 470 485 601 701 897 960 970 982 2 zenbaki 14 19 38 45 6 7 8 9 Goiti eta beheiti letra bat gutxiago edo gehiago du asmatu beharreko hitzak. 1. Erraz eransten edo itsasten da. 2. Mojak, lekaimeak. 3. Asiako bi estatu biltzen dituen lurraldeko. 4. Ipuru. 5. Sustrai, zain. 6. Hegazti beltza, belea baino handixeagoa. 7. Lapurdiko ibaia. 8. Berriz. 9. Nafarroako ibarra, Zangozako merindadean. Goitibehera: 1. Eranskin. 2. Sirenak. 3. Irenak.4. Anker. 5. Aker. 6. Eriak. 7. Kaiera. 8. Erabaki. 9. Mirabeak. 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 27 ‹ Agenda 1 Vivir es fácil con los ojos cerrados Zipi y Zape y el club de la canica Aretoak 18:20 20:30 22:45 16:10 18:00 Insidious 2 Las brujas de Zugarramurdi Pacto de silencio Prisioneros Solo Dios perdona Thor: el mundo oscuro Thor: el mundo oscuro 3D Turbo Una cuestión de tiempo Vivir es fácil con los ojos cerrados Zipi y Zape y el club de la canica D ZARAUTZ. Modelo. Amaren eskuak 19:00 22:00 D PRINCIPE San Joan,10 (943-421247).Ikuslearen eguna: asteazkena. Insidious 2 Las brujas de Zugarramurdi Prisioneros Thor: el mundo oscuro Araba GASTEIZ D FLORIDA San Prudentzio,22 (945-231940).Ikuslearen eguna: asteazkena. Blackfish 16:45 Camino de vuelta 17:00 El mayordomo 19:45 22:30 El postre de la alegría 16:45 20:45 22:30 Grand Piano 17:00 20:45 La mirada del amor 18:40 20:30 22:30 La vida de Adele 20:15 Las brujas de Zugarramurdi 18:30 Prisioneros 17:15 Thor: el mundo oscuro 12:00 18:00 20:35 22:35 Turbo 12:00 16:45 Una cuestión de tiempo 18:30 22:30 Vivir es fácil con los ojos cerrados 18:30 20:30 22:30 Zipi y Zape y el club de ... 12:00 17:00 Thor: el mundo oscuro 3D Turbo Turbo 3D Una cuestión de tiempo Vivir es fácil con los ojos cerrados Zipi y Zape y el club de la canica 15:45 18:00 20:20 22:40 20:00 22:20 22:00 15:30 17:00 17:50 19:20 20:10 21:50 22:30 16:10 18:30 20:50 15:30 17:30 16:30 18:30 17:35 15:30 17:40 19:50 22:10 16:00 18:00 D SOCIAL ANTZOKIA Zipi y Zape y el club de la canica Gravity 20:00 D BERMEO. Nestor Basterretxea. D ARETXABALETA. Zaraia zinema. Los pitufos 2 17:00 D DERIO. Gurea aretoa. Amaren eskuak 19:30 D ARRASATE. Amaia. Justin y la espada del valor 3D 17:00 Thor: el mundo oscuro 3D 16:45 19:00 21:15 Cuerpos especiales 19:00 Todas las mujeres 21:15 Epic el mundo secreto 17:00 Las brujas de Zugarramurdi 20:00 D ERMUA. Antzokia. Justin y la espada del valor 3D 17:00 Capitán Phillips 19:30 El médico alemán- Wakolda 22:00 El mayordomo 19:00 22:00 19:20 22:00 22:15 22:10 22:30 22:30 22:30 D IGORRE. Lasarte aretoa. Aviones 17:00 La gran familia española 19:30 BILBO D COLISEO CINESA ZUBIARTE Leizaola Lehendakariaren kalea,Ikuslearen eguna: astelehena. Capitán Phillips Doraemon eta Nobita Holmes ... Doraemon y Nobita Holmes ... El mayordomo Grand Piano Gravity 3D Insidious 2 Las brujas de Zugarramurdi Prisioneros Thor: el mundo oscuro Thor: el mundo oscuro 3D Turbo Turbo 3D Una cuestión de tiempo Zipi y Zape y el club de la canica 22:00 16:00 18:00 20:00 22:30 16:00 16:00 18:00 20:00 22:30 16:00 18:15 20:30 22:45 18:00 20:15 22:30 22:00 17:00 19:30 22:00 16:00 18:15 20:30 22:45 18:00 20:00 16:00 20:00 16:00 18:00 D GOLEM ALHONDIGA Capitán Phillips Cuerpos especiales Doraemon eta Nobita Holmes ... Doraemon y Nobita Holmes ... El mayordomo Grand Piano Gravity 3D Insidious 2 Las brujas de Zugarramurdi Prisioneros Thor: el mundo oscuro Thor: el mundo oscuro 3D Turbo Turbo 3D Zipi y Zape y el club de la canica 16:15 16:00 16:30 19:00 22:00 16:00 17:00 16:00 16:00 16:00 D KULTUR LEIOA Aviones Mud 19:15 22:00 20:30 22:30 18:00 20:00 22:15 18:10 20:20 22:30 20:30 22:45 22:00 19:00 20:30 22:45 18:15 19:45 22:00 18:00 20:00 17:00 17:50 20:00 D MUSKIZ. Meatzari aretoa. Aviones 17:00 La gran familia española 19:30 D ONDARROA. Bide Onera. 20:10 17:00 19:45 18:30 20:30 20:00 20:30 17:00 18:30 17:15 20:00 17:15 17:15 17:30 20:00 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 21:45 Los pitufos 2 16:30 SANTURTZI D SERANTES (94-4839244).Ikuslearen eguna: asteazkena. Gravity 3D Insidious 2 Thor: el mundo oscuro 18:00 20:30 18:00 20:30 18:00 20:30 D MONCINE 20:00 22:45 18:05 16:00 20:10 22:45 18:20 20:35 22:45 20:20 22:40 22:15 17:00 19:45 22:30 17:30 20:15 16:00 18:10 16:00 16:00 18:00 Capitán Phillips Insidious 2 Las brujas de Zugarramurdi Prisioneros Thor: el mundo oscuro Turbo Una cuestión de tiempo Zipi y Zape y el club de la canica 15:45 15:45 15:45 16:00 16:15 16:00 22:00 18:00 20:15 22:30 18:00 20:15 22:30 22:00 18:00 20:15 22:30 18:00 20:00 19:00 22:00 18:00 20:00 14:30 18:45 14:45 16:45 16:45 19:30 22:15 16:00 16:30 16:00 16:00 16:00 16:10 (948-551002). 18:00 20:00 22:00 19:30 22:00 18:00 20:00 22:00 18:00 14:00 16:00 20:00 22:00 16:00 19:30 22:00 16:30 19:30 22:00 14:00 16:00 14:00 14:00 16:30 22:00 16:30 14:00 16:00 18:00 14:00 16:30 14:00 19:45 17:00 19:45 14:45 14:45 14:45 Gru 2: mi villano favorito 17:00 Un casa en Córcega 19:30 Las brujas de Zugarramurdi 19:30 22:30 Rush 17:00 The Way,La route ensemble (JBA) 17:30 17:05 20:25 14:00 21:30 17:50 17:20 22:00 14:00 18:40 19:15 20:35 16:20 15:40 14:00 15:55 19:35 Capitán Phillips 20:00 D ORDIZIA. Antzokia. Blackfish (JBA) Don Jon El camino de vuelta El mayordomo El quinto poder Grand Piano La mirada del amor La vida de Adele Pacto de silencio Todos queremos lo mejor para ella 17:30 17:30 19:45 17:30 19:45 20:15 17:30 20:00 17:30 19:45 17:00 17:15 19:45 20:00 La gran familia española 20:00 IRUÑEA D GOLEM BAIONA (948-174141).Ikuslearen eguna: asteazkena. USURBIL DONOSTIA D CINEBOX URBIL D ANTIGUO BERRI Urbil merkataritza gunea (943-221622). (943-001200).Ikuslearen eguna: astelehena. D COLISEO CINESA MAX OCIO Kareaga kalea z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena. 22:00 19:30 22:15 20:30 22:45 16:00 18:15 16:00 16:30 Nafarroa D TOLOSA. Leidor. Gravity 19:30 22:00 Gipuzkoa BARAKALDO 16:00 16:45 Percy Jackson y el mar de los monstruos 16:45 Amaren eskuak 19:30 22:15 19:00 22:00 21:00 22:30 18:45 20:45 22:45 17:00 17:00 19:00 19:45 22:00 17:00 18:15 19:00 16:00 20:30 22:45 D YELMO MEGAPARK Erribera etorb.(94-4181672). 19:30 22:10 16:45 18:45 20:45 22:45 17:30 19:30 22:00 15:30 20:00 20:30 22:30 Capitán Phillips Doraemon eta Nobita Holmes ... El camino de vuelta El mayordomo Gloria Grand Piano Gravity 3D Las brujas de Zugarramurdi Prisioneros Thor: el mundo oscuro Turbo Zipi y Zape y el club de la canica 16:45 19:30 22:15 16:45 18:45 19:00 21:00 23:00 17:15 16:45 20:45 23:00 20:00 22:30 21:00 23:00 17:00 19:45 22:15 19:00 22:00 17:15 20:00 22:30 17:00 19:00 17:15 20:00 22:30 16:00 18:15 16:00 18:00 20:00 20:30 16:10 18:00 16:00 18:10 20:20 16:00 20:30 18:00 20:20 16:00 18:15 20:30 20:00 16:10 18:30 16:00 22:30 22:15 22:30 22:45 22:45 22:45 22:15 16:00 16:00 19:00 22:00 19:00 22:00 20:00 18:15 20:30 22:45 20:00 22:45 22:00 18:05 20:25 22:45 18:15 20:30 22:45 18:00 15:45 16:00 16:00 16:00 16:00 18:15 20:30 22:45 16:00 18:00 D VILLABONA. Gurea. Gru 2: mi villano favorito 17:00 La gran familia española 19:30 D LA BRETXA Arraindegi eraikina (943-421371). Capitán Phillips Cuerpos especiales Doraemon y Nobita Holmes ... Doraemon eta Nobita Holmes ... El mayordomo Grand Piano Gravity 3D Insidious 2 Justin y la espada del valor Las brujas de Zugarramurdi Pacto de silencio Thor: el mundo oscuro Thor: el mundo oscuro 3D Turbo Una cuestión de tiempo Capitán Phillips Cuerpos especiales Gravity Insidious 2 Las brujas de Zugarramurdi Prisioneros Thor: el mundo oscuro Thor: el mundo oscuro 3D Turbo Una cuestión de tiempo Vivir es fácil con los ojos cerrados Zipi y Zape y el club de la canica Capitán Phillips El mayordomo Gravity 3D La vida de Adele Las brujas de Zugarramurdi Prisioneros Vivir es fácil con los ojos cerrados Zipi y Zape y el club de la canica D TAFALLA. Kultur Etxea. Justin y la espada del valor 17:00 Asalto al poder 20:00 TUTERA D OCINE Capitán Phillips Doeramon y Nobita Holmes ... Don Jon El camino de vuelta El mayordomo Gravity 3D Insidious 2 Las brujas de Zugarramurdi Pacto de silencio Thor: el mundo oscuro Thor: el mundo oscuro 3D Turbo Una cuestión de tiempo Vivir es fácil con los ojos cerrados Zipi y Zape y el club de la canica 20:00 22:20 16:00 18:00 18:30 20:30 22:15 20:00 22:00 16:15 18:15 16:30 18:30 20:30 22:30 19:30 22:1500:30 17:00 19:30 22:00 16:00 18:10 20:20 22:30 20:00 22:00 16:00 18:00 17:00 16:00 18:10 20:20 22:30 16:30 D ITAROA D KANBO. Aiglon. L’extravagant voyage du ...3D 15:00 D ROYAL 9 mois ferme Blood Ties (JBA) Blue Jasmine (JBA) Gabrielle Gravity (JBA) Gravity 3D (JBA) Jasmine La vie d’Adèle Leo et Fred Ma maman est en Amerique ... Un château en Italie 18:00 20:30 18:00 20:30 18:00 20:30 (902-463269).Ikuslearen eguna: osteguna. 17:00 19:45 MIARRITZE 18:15 20:30 22:45 18:00 20:00 18:10 20:15 22:30 18:00 20:00 El último concierto Los pitufos 2 Therese D. Thor: el mundo oscuro UHARTE 19:45 17:00 17:00 14:45 18:15 D OÑATI. Antzokia. Zipi & Zape eta kaniken kluba 17:00 D ZORNOTZA. Zornotza Aretoa. D GOLEM LOS LLANOS 18:30 D HENDAIA. Les Varietes. Turbo 3D 15:00 22:15 22:00 20:30 22:30 20:30 22:45 17:00 19:30 22:00 20:00 22:00 17:30 19:15 22:00 17:00 19:30 22:00 17:30 LIZARRA 20:15 20:30 Ploddy - La voiture électrique mène l’enquête 17:00 Le Majordome (JBA) 21:00 18:30 17:00 18:45 22:30 17:15 20:00 20:45 22:30 22:30 17:30 20:00 22:30 17:30 20:00 22:30 17:30 19:30 El último concierto 20:10 18:15 D HAZPARNE. Haritz Barne. 16:30 Don Jon El mayordomo Grand Piano Insidious 2 Las brujas de Zugarramurdi Thor: el mundo oscuro Turbo Un Dios prohibido D ALTSASU. Iortia. 14:15 D OCINE TXINGUDI D LEGAZPI. Latxartegi aretoa. D ZALLA. Zalla Antzokia. Turbo 17:30 D LE SELECT Au bonheur des ogres Blood Ties Blood Ties (JBA) Fonzy Gravity L’extravagant voyage du jeune ... La vie d’Adèle Malavita Snowpiercer,Le Transperceneige Turbo Un château en Italie D SAIDE CARLOS III (948-245400).Ikuslearen eguna: astelehena. D SAIDE OLITE (943-635441).Ikuslearen eguna: astelehena. Las brujas de Zugarramurdi 19:30 22:30 9 mois ferme Blood Ties 11:00 Eyjarfjallajökull Fonzy Gravity 11:00 Gravity 3D L’extravagant voyage du ... 11:00 Le coeur des hommes 3 Malavita 11:00 Planes 11:00 The Mortal Instruments ... Thor: le monde des tenebres 11:00 Thor: le monde des tenebres 3D Turbo 11:00 Vacances scolaires 11:00 El postre de la alegría (Paulette) 16:30 20:30 22:30 El viaje de Bettie 17:15 20:00 22:30 Gloria 22:30 La herida 16:30 18:30 La mirada del amor 18:30 20:30 22:30 Todas las mujeres 16:30 18:30 20:30 Todos queremos lo mejor para ella 20:00 Una cuestión de tiempo 17:15 22:30 Capitán Phillips Gravity Justin y la espada del valor Prisioneros Una cuestión de tiempo Zipi y Zape y el club de la canica 20:45 DONIBANE LOHIZUNE IRUN 22:30 (948-245400).Ikuslearen eguna: astelehena. 16:30 Capitán Phillips 19:30 La herida 19:30 D SONDIKA. Kultur Etxea. Zipi y Zape y el club ... 17:00 D MULTICINES Capitán Phillips Don Jon Doraemon eta Nobita Holmes ... El mayordomo Epic el mundo secreto Grand piano Gravity 3D D NIESSEN ZINEMAK D LAZKAO. Zarafa (Euskaraz) 16:30 Eskutza kalea,13 (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena. 2 Guns Aviones Capitán Phillips Cuerpos especiales Doraemon eta Nobita Holmes ... Doraemon y Nobita Holmes ... El mayordomo Epic el mundo secreto Grand Piano Gravity 3D Justin y la espada del valor Thor: el mundo oscuro Thor: el mundo oscuro 3D Turbo Turbo 3D Una cuestión de tiempo ANGELU Capitán Phillips Doraemon eta Nobita Holmes ... Doraemon y Nobita Holmes ... El mayordomo Gloria Gravity 3D Insidious 2 Las brujas de Zugarramurdi Prisioneros Thor: el mundo oscuro Turbo Vivir es fácil con los ojos cerrados Zipi y Zape y el club de la canica 17:30 Gabrielle Haewon et les hommes Heimat Part 2.L’exode Imagine Ma maman est en Amerique ... Ma vie avec Liberace Northwest Omar ERRENTERIA Capitán Phillips Doraemon eta Nobita Holmes ... Doeramon y Nobita Holmes ... Gravity 3D Insidious 2 Las brujas de Zugarramurdi Prisioneros Thor: el mundo oscuro Thor: el mundo oscuro 3D Turbo Una cuestión de tiempo Zipi y Zape y el club de la canica 18:10 20:00 22:15 15:45 19:45 22:15 18:00 11:15 14:00 16:00 20:00 22:20 11:15 14:00 16:00 18:00 20:00 22:15 11:15 13:45 11:00 18:00 20:10 15:50 18:00 20:10 22:20 13:45 16:00 22:00 13:40 11:00 13:40 15:50 18:00 20:10 22:20 11:15 14:00 16:00 18:00 00:00 (05559-555298). 17:00 20:00 17:00 20:00 17:00 20:00 Mendibil merkataritza gunea (943-630223).Ikuslearen eguna: osteguna. El mayordomo 19:00 16:30 Ikuslearen eguna: astelehena. D CINEBOX MENDIBIL 18:30 (94-6070767). Capitán Phillips Don Jon El mayordomo El postre de la alegría (Paulette) El viaje de Bettie Gravity 3D La vida de Adele Las brujas de Zugarramurdi Prisioneros Una cuestión de tiempo Vivir es fácil con los ojos cerrados D L’AUTRE CINEMA D HERNANI. Biteri. Justin y la espada del valor 16:30 D CINESA ARTEA Artea merkataritza gunea (902-333 231).Ikuslearen eguna: asteazkena. Bizkaia D COLISEO (943-345291). 19:30 16:30 18:30 20:30 17:45 18:10 20:20 20:20 16:00 18:10 20:20 16:20 18:20 16:00 LEIOA Epic el mundo secreto 17:30 Mud 19:30 EIBAR D LAUREN GETXO 16:10 D CGR CENTRE D L’ATALANTE 22:30 22:30 22:30 (948-251903).Ikuslearen eguna: asteazkena. BAIONA 9 mois ferme Blood Ties Eyjarfjallajökull Fonzy Gravity 3D L’extravagant voyage du ... La belle et clochard Le coeur des hommes 3 Malavita Planes Prisoners The Mortal Instruments ... Thor: le monde des ...3D Turbo 3D 22:30 22:30 22:30 D GOLEM YAMAGUCHI Lapurdi Attila marcel Un château en Italie Zipi & Zape eta kaniken kluba 16:30 Las brujas de Zugarramurdi 19:00 16:00 17:40 Capitán Phillips 19:30 22:00 (05559-557363). D ELGOIBAR. Antzokia. Blackfish Capitán Phillips Cuerpos especiales Doeramon y Nobita Holmes ... El mayordomo El postre de la alegría (Paulette) Grand Piano Insidious 2 Las brujas de Zugarramurdi Thor: el mundo oscuro Turbo Zipi y Zape y el club de la canica D ZUMARRAGA. Zelai Arizti. Aviones (3D) 17:00 Runner,Runner 19:30 GETXO D YELMO GORBEIA 3D Zipi & Zape eta kaniken kluba 16:30 El mayordomo 19:30 D AZKOITIA. Baztartxo. El último concierto Gru 2: mi villano favorito Insidious 2 La gran familia española D GERNIKA-LUMO. Lizeo. Gorbeia (945-460623). D AMURRIO. Amurrio Antzokia. Las brujas de Zugarramurdi 19:30 D ELORRIO. Arriola antzokia. Arriluze z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: asteazkena. 19:45 22:20 16:10 18:10 20:20 22:10 16:30 18:15 20:30 22:40 15:30 20:20 22:45 17:30 20:00 22:30 15:30 20:00 17:45 22:15 18:30 16:15 15:50 17:50 18:30 21:45 17:00 19:00 21:00 23:00 Gravity 3D 19:30 Capitán Phillips Doeramon y Nobita Holmes ... El mayordomo Epic el mundo secreto Grand Piano Gravity Gravity 3D Insidious 2 Las brujas de Zugarramurdi Thor: el mundo oscuro Thor: el mundo oscuro 3D Turbo Turbo 3D Una cuestión de tiempo Vivir es fácil con los ojos cerrados Zipi y Zape y el club de la canica 16:30 16:45 D ANDOAIN. Bastero. Epic 17:00 Zipi y Zape y el club de la canica 16:30 Rush 19:00 D DURANGO. Zugaza. Turbo 16:45 Aviones Capitán Phillips Don Jon Epic el mundo secreto Insidious 2 Justin y la espada del valor Las brujas de Zugarramurdi Pacto de silencio Thor: el mundo oscuro Thor: el mundo oscuro 3D Turbo Turbo 3D Zipi y Zape y el club de la canica Blackfish La vida de Adele (JBA) Solo Dios perdona (JBA) 17:30 D ZUMAIA. Aita Mari. (0559-599090). S.Esnaola,10 (943-271391).Ikuslearen eguna: asteartea. Boulevard merkataritza gunea (902-221622).Ikuslearen eguna: osteguna. 19:15 22:00 15:30 17:35 19:40 21:45 15:45 21:45 17:15 18:10 20:10 22:10 15:40 17:50 20:00 22:10 17:50 20:15 22:40 16:00 18:30 21:00 17:00 19:30 22:00 15:45 17:45 19:45 16:10 19:50 22:20 15:30 17:45 20:00 22:15 15:50 17:50 17:00 17:30 20:00 22:30 17:15 19:45 22:00 17:30 20:00 22:30 17:00 22:30 19:00 21:00 23:00 16:45 19:00 22:00 16:45 16:45 19:30 22:15 19:00 22:00 17:00 20:00 19:45 22:15 17:15 19:30 22:15 D TRUEBA BASAURI Thor: el mundo oscuro 17:00 19:30 D YELMO BOULEVARD Capitán Phillips Don Jon El postre de la alegría (Paulette) El viaje de Bettie Gravity 3D La mirada del amor La vida de Adele Las brujas de Zugarramurdi Pacto de silencio Prisioneros Todas las mujeres Una cuestión de tiempo Vivir es fácil con los ojos cerrados 17:30 20:30 17:15 20:00 17:15 20:00 19:40 17:30 20:30 17:15 20:00 19:45 16:20 18:30 17:15 17:15 20:00 16:30 18:30 19:45 22:30 17:00 19:45 22:30 17:30 20:15 22:30 18:45 22:00 17:15 20:00 22:30 17:00 17:15 20:00 22:30 17:00 D GOLEM LA MOREA Capitán Phillips Cuerpos especiales Doeramon y Nobita Holmes ... Don Jon El mayordomo Grand piano Gravity 3D Insidious 2 Las brujas de Zugarramurdi Prisioneros Solo Dios perdona Thor: el mundo oscuro Thor: le monde des tenebres 3D Turbo Una cuestión de tiempo Vivir es fácil con los ojos cerrados Zipi y Zape y el club de la canica 19:00 22:15 20:10 22:20 16:10 18:10 16:20 18:20 20:20 22:20 16:00 20:15 22:15 16:15 16:20 18:20 20:20 22:20 16:00 18:10 20:20 22:30 19:30 22:00 18:15 20:15 22:15 16:00 18:10 20:20 22:30 18:30 20:30 22:30 16:00 17:45 16:30 16:15 18:15 20:15 22:15 16:15 18:15 VIANA D LAS CAÑAS Capitán Phillips Cuerpos especiales Doeramon y Nobita Holmes ... El mayordomo Gravity Insidious 2 Las brujas de Zugarramurdi Prisioneros Solo Dios perdona Thor: el mundo oscuro Thor: el mundo oscuro 3D Turbo Zipi y Zape y el club de la canica 20:10 22:45 15:50 18:05 20:30 22:50 16:00 18:05 22:30 20:30 22:35 16:00 18:10 20:30 22:45 15:50 18:10 22:20 16:15 18:15 20:30 22:35 15:50 18:05 20:25 22:50 17:15 19:45 22:15 16:00 18:05 16:00 18:00 20:15 Nafarroa Beherea D DONIBANE GARAZI. Le Vauban. Eyjarfjallajökull 15:30 Ma vie avec Liberace (JBA) 21:00 D DONAPALEU. St.Louis. Malavita 16:00 20:30 (948-292330).Ikuslearen eguna: astelehena. Capitán Phillips Cuerpos especiales Doraemon eta Nobita Holmes ... Doeramon y Nobita Holmes ... Don Jon El mayordomo Gravity 3D 20:00 22:30 22:30 16:30 16:30 18:30 17:30 20:30 22:30 19:45 22:30 18:30 20:30 22:30 Zuberoa D MAULE-LEXTARRE. Baitha. Blue Jasmine 16:00 Au bonheur des ogres 16:00 21:00 Grand départ 21:00 28 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Agenda › Komunikazioa D EITBn aniztasuna, ezbaian Uhinetatik tiraka Xabier Lasa Salaketak. PSE eta PPko ordezkariek salatu dute legebiltzarrean EITB ez dela plurala eta abertzaletasunera lerratzen dela. Irratiari dagokionez, behintzat, ez ziren ausartu RN1 eredu gisa aipatzera; hots, bi alderdiak txan- daka kudeatuta, eztabaida politikoaren unibertsoa bipartidismora mugatu ohi duen irrati publikoa. Arrazoi dute bi alderdiek, baldin eta Madrilgo erreferentzia hori hartzen badute zuzentasunaren neurgailu. Akaso, Iñaki Lopez edukiko dute debozioko, euskal kazetari finaren eredu, Madrilera joan behar izan duena (La Sexta) ohartzera soilik alderdi biko kidez osatutako tertuliakideekin solasaldi pluralak osatu litezkeela, baita euskal gaiak aztertzeko ere. Ezer azaltzeko moduan. Urrezko antenak. Akaso, si- Prentsako kronikek diote PSEko ordezkaria kexu agertu zela gla batera zein bestera lerratzen diren Espainiako hedabide publiko zein pribatuak izango dituzte erakusgarri. Bada, horietako gehienak biltzen dituen elkarteak egunotan jakinarazi digu nola ulertzen duen kazetaritza modernoa: urrezko antenak izeneko sarien artean, Julio Somoano (RTVEko albistegien buru), Carlos Cuesta (13TVko aurkezlea) eta Ernesto Saenz de Buruaga (COPEko esataria) izendatu ditu! Parot doktrina, Kataluniako auzia eta antzeko gaiak hezkuntza edo desjabetzeen gainetik jartzen direlako EITBn. Tira, errazagoa zeukan esan izan balu estatuko komunikabide publiko zein pribatuetan egiten ez den kazetaritza nahi duela EITBk egin dezan. Harena desio. UPDko Gorka Maneiro urrunago joan zen asteazkeneko saioan, esanez EITBn euskal nazionalistak bakarrik azaltzen direla. Urruti gabe, euskal politikari bati aste honetan egin zaion elkarrizketarik luzee- na egin zion atzo Joxe Joan Ugaldek berari, EIn. Legebiltzarkide bakarra izan arren eskaintzen zaion espazioaren laurdenarekin ere konformatuko lirateke, ziurrenik, kongresuko euskal nazionalistak, Espainiako medioekin. RN1n, adibidez, oso erne ibili behar da Esteban edo Anasagasti jeltzaleen agerpenak topa ahal izateko albistegi eta eztabaidetan. Besteenak, berriz, alferrik da; Juan Ramon Lucas esatariak 2012ko ekainean Errekondori elkarrizketatxoa egin zionez geroztik, betoa dago ezarria Amaiurren aurka. Gazteen arteko harremanak saretzeko xedez sortu dute ‘ehKz’ataria. Datorren urteko otsailetik aurrera izango da martxan. Proiektua lankidetzan eta parte hartzean oinarrituko dute. DLaburrak Gazteek gazteentzat egina Bizkaiko ‘Alirón’ astekaria, bihartik aurrera kalean PRENTSA › Alirón kirol astekaria bihartik aurrera jaso ahal izango da Bilboko kaleetan, doan. Futbolari buruzko informazioa papera eta Internet bidez sustatzea da astekariaren helburua. Halere, beste hainbat kirol ere kontuan hartuko dituzte, arrauna, saskibaloia eta txirrindularitza, esaterako. Astelehen edo asteartetan kaleratuko dute, Athleticen partidaren arabera. Astean 20.000 ale banatzea aurreikusten dute, 160.000 lagunengana iristeko. Ainhitze Ruiz D atorren urteko otsailaren 1ean jarriko dute martxan interneteko www.ehkz.eu ataria. Gazteek egin dute, gazteentzat pentsatua. Horrelaxe izango da ehKz hedabidea. Lankidetzan eta parte hartzean oinarritutako proiektua da, eta horretarako, hainbat arlotan interesa duten gazteak elkarlanean arituko dira. «Duela lau edo bost urte hasi ginen pentsatzen Ipar Euskal Herrian gazteentzako komunikazio arloko proiektu bat sortu behar genuela. Topatu.info eta Gaztesarea atarien gisako proiektuak ezagutzen genituen, eta horrelako bat behar genuela erabaki genuen guk ere», dio Ekhi Erremundegi ehKz-ren sortzaileetako batek. «Ipar Euskal Herriko hedabideetan lan egiten duten hainbat pertsonarekin bildu ginen aholkuak eskatzeko, eta hortik abiatuta hasi genuen gure proiektua», azaldu du. Elebiduna da proiektua; euskaraz eta frantsesez irakurri ahalko da. Hedabide horren bitartez, gazteei helarazi nahi dizkiete gaur-gaurko gaiak. Erremundegik horrela laburbildu du helburua: «Ipar Euskal Herriko gazteen egunerokotasuna lantzeaz gain, gaurkotasun orokor eta politikoa lantzea da xedea, gazte ikuspegi bat emanez». Politika, kultura, kirola eta gizarte gaiak landuko dituzte, besteak beste. Webgunearen bitartez, Ipar Euskal Herriko gazteen arteko sare bat osatu nahi dute: «Ipar Google eta Yahoo ez erabiltzeko gomendioa PRENTSA › Alemaniako Kaze- Carole Suhaz eta Ekhi Erremundegi ehKz hedabidearen aurkezpenean. GAIZKA IROZ Euskal Herrian egitasmo ugari dago gazteek antolatuta, arlo politikoan, sozialean, kiroletan eta abar. Gure helburua, alde batetik, horiei ahotsa ematea da. Bestetik, nolabaiteko truke bide edo zubia eraiki nahi dugu gazte guztien artean». Ipar Euskal Herriko gazteek elkarren berri edukitzea nahi dute. «Elkar ezagutzea», azaldu du Erremundegik. Beste atal batzuk Gaurkotasunaz gain, beste hainbat atal ere izango ditu proiektu komunikatiboak: erreportajeak, blogak eta elkarrizketak. «Erreportajeei dagokienez, atenporalagoak izango dira; gai jakin batzuei buruz gazteek gaur egun dituzten arazoak jorratuko ditugu». Blogarien kasuan, berriz, astero zortzi gazte bilduko di- tuzte gaurkotasunari buruzko iritziak emateko. Elkarrizketen atalean, Ipar Euskal Herriko gazte ekintzaileak ezagutzeko aukera emango dute. Gainera, sortzaileen txokoa ere izango dute. Nahi duenak bertsoak, margolanak eta bestelako sormenak bidaltzeko aukera izango du. Proiektuaren izena Euskal Herria Zuzenean festibalean kaleratzen duten berripaperetik hartu dute. Halere, jaialdiarekiko independenteak dira. «Euskal Herria Zuzeneko hiru egunetan sortutako proiektua urte guztiko proiektu izateko proposamena egin genuen, festibaletik abiatuta, baina proiektu autonomoa bilakatuz». Proposamenari baiezkoa eman zieten, eta ehKz ataria sortzeari ekin zioten. Sarrerako webgunea martxan jarri dute, dagoeneko bisita daiteke, www.ehkz.eu helbidean. «Bertan nor garen eta gure helburua zein den azaltzen dugu». Webgunearekin hasi aurretik, lan ildoa hiru ataletan banatuko dute. «Batetik, eragile politiko, sozial eta instituzionalekin bilduko gara, haiekin lehen harremanak izan eta eurek ere proiektua ezagut dezaten. Bestalde, bazkidetza kanpaina bat abiatuko dugu, eta, azkenik, kolaboratzaileak aurkitzeko lana egingo dugu», azaldu du Erremundegik. Otsailaren 1ean jarriko dute martxan webgunea, eta ospakizuna antolatuko dute. Goizean, zenbait hitzaldi eta eztabaida antolatuko dituzte. Ondoren, bazkaria eta tailerrak izango dira, eta gauean, kontzertuak. tarien Federazioak Google eta Yahoo bilatzaileak ez erabiltzeko gomendatu die herrialdeko kazetariei, AEBetako NSA inteligentzia zerbitzuak eginiko ustezko espioitzaren harira. «Kazetariek Interneteko bilatzaileetan eginiko bilaketak iturrien kontaktuak bezain isilpekoak dira», azaldu du elkarteak. Yahoo eta Google bilatzaileen «alternatiba seguruak» badaudela argitu dute. Marvel komikietako heroien telesaila gaur TELEBISTA › Marvel komikieta- ko super heroiei buruzko telesaila estreinatuko du gaur Cuatrok: Marvel, agentes de SHIELD. Aktoreekin eginiko gisa horretako lehen telesaila da; orain arte marrazki bizidunak egin dituzte. AEBetan, 12 milioi jarraitzaile baino gehiago izan ditu fikzioaren lehen denboraldiak. 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 29 ‹ Agenda Hollywood E Euskaltel (44) 08:40: ‘Mowgli y Baloo’ filma. 17:50: ‘La leyenda del Zorro’ filma. 20:00: ‘Hitch, especialista en ligues’ drama. 22:00: ‘Lara Croft Tomb Raider: La cuna de la vida’. Solomon Kane Final-laurdeneko saioen laburpena Bertsolari Txapelketa Nagusiko final-laurdeneko saioen laburpena egingo dute. Halaber, urriaren 25ean Itziarren (Gipuzkoa) Lankuren hamargarren urteurrena ospatzeko eginiko jaialdia ere emango dute. Cinematik Euskaltel (40) 20:10: ‘Un franco, 14 peseta’, filma. ‘Hitzetik hortzera’. ETB1, 15:00. 11 11 p Antena 3, 19:20. Zuz.: Michael sett. Akt.: James Purefoy, Max Von Sydow, Pete Postlethwaite. 2009. Scott. Akt.: Doris Roberts, Diana Bang, Mary Black. 2010. Los Simpson Elina 11 man. Animazio filma. 2007. Inaxio Perurenaren laguntza jasoko dute Lara Croft: Tomb Raider Bilauak kapitainik gabe geratu ziren Manu Maritxalarren haserrealdiaren ostean. Gaur Zestoako (Gipuzkoa) Lili jauregian eta Ekainberriko kobazuloetan izango dira, eta Inaxio Perurenaren laguntza jasoko dute. ‘101 gaztelu’. ETB1, 21:45. Milagro en Manhattan p Cuatro, 15:45. Zuz.: Michael J. Bas- p La Sexta, 15:50. Zuz.: David Silver- XTRM Euskaltel (47) 11:25: ‘El Rey Escorpión 2: El nacimiento de un guerrero’ filma. 18:05: ‘En territorio enemigo’ filma. 22:00: ‘Pentathlon’, filma. Gaurko filmak 111 p ETB2, 19:35. Zuz.: Klaus Haro. Akt.: Natalie Minnevik. 2002. 11 Blackjack 111 p La1, 16:00. Zuz.: Simon West. Akt.: p La 1, 22:15. Zuz.: Robert Luketic. Akt.: Angelina Jolie, Jon Voight, Noah Taylor. 2001. Jim Sturgess, Kevin Spacey,Kate Bosworth. 2008. Daniel Deronda Torrente IV 11 11 p ETB2, 16:15. Zuz.: Tom Hooper. Akt.: p Antena 3, 22:10. Zuz.: Santiago Se- Romola Garai, Celia Imrie, Kate Maberly. 2002. gura. Akt.: Santiago Segura, Mario Casas, Francisco Rivera Pantoja. 2011. Fraude Espartaco 11 11 p La 1, 17:30. Zuz.: J-C Lord. Akt.: Re- p La 1, 00:10. Zuz.: Robert Dornhelm. becca Mader, Cameron Bancroft, Claudia Ferri. 2009. Akt.: Goran Visnjic, Angus Macfadyen, Rhona Mitra. 2004. D D Telebista ETB 1 ETB 2 Hamaika Antena 3 Cuatro TF1 06:15-10:00: Nafarroan ETB3ko programazioa emango dute. 07:10: Odol hotzeko bizitza. 08:00: Hego pazifikoa. 08:50: Iparraldearen orena igandea. 09:20: EiTB Kultura. 09:40: Bizi Berria. 09:50: Egi bidean. 10:00: Meza. 11:05: Herri Kirolak. 12:05: Saskibaloia: Endesa Liga. Real Madril-Bilbo Basket. 14:00: Gaur Egun. 14:45: Eguraldia. 15:00: Hitzetik Hortzera - Txapelketa Nagusia. 16:00: Herri Kirolak. 17:00: ETB Kantxa. Jaunarena-Rezusta/Julen Retegi-Cecili. XalaEzkurdia. 19:30: Gol Festa. 20:30: Gaur Egun. 20:45: Gol Festa. 21:45: 101 Gaztelu. 23:30: Txikon Xtreme. Alex Txikonek aurkezturiko saioa. 00:30: Abentur@roa. 01:00: Itsasontzi baten ... 01:50: Travel Notes. 07:10: Del país de los vascos. 07:45: Chiloé. 09:10: Nueva vida. 09:20: Palabra de ley. 09:50: Teknopolis. Ainhoa Jauregik aurkezten duen teknologia eta zientziari buruzko saioa. 10:20: Se ha escrito un crimen. Telesaila. 13:25: Rex. Telesaila. 14:58: Teleberri. Albistegia. 16:10: Eguraldia. 16:15: Zinema. ‘Daniel Deronda’. Zuz.: Tom Hooper. Akt.: Romola Garai, Celia Imrie, Kate Maberly. 2002. 19:35: Zinema. ‘Elina’. Zuz.: Klaus Haro. Akt.: Natalie Minnevik, Bibi Andersson. 2002. 20:58: Teleberri. Albistegia. 22:20: Eguraldia. 22:25: Tu edificio favorito. Africa Baetak aurkezten duen saioa. 23:25: Duelo en Euskadi. Sara Gandarak aurkezten duen lehiaketa gastronomikoa. 01:45: Teknopolis. 06:30: Marrazki bizidunak. 07:30: Telebista 2.1. 11:00: Ekogunea. 11:30: Atik Zra. 12:30: Euskal Egitura. 13:00: Gurean Gaur elkarrizketa osteguna. 13:25: Euskal Egitura. 14:25: Altxorraren bila. 15:00: Sakelakotik. 15:25: Bizi Musika. 16:55: Gurean Gaur elkarrizketa ostirala. 17:20: Gernika-Lumoko rallya. 18:20: Esatea Libre. 19:20: Euskal Egitura. 19:50: Harriak. 20:40: Atik Zra. 21:40: Harriak. 22:30: Bizi Musika. 00:00: Euskadiko Herri Kirol Txapelketa. 01:30: Telebista 2.1. 02:00: Telebista 2.1. 07:00: Pelopicopata. 08:15: Lo más... 10:15: 1 Formula. Abu Dhabiko Sari Nagusia. 10:45: Centimetros cúbicos. 11:15: 1 Formula. Abu Dabhiko Sari Nagusia. 16:00: Zinema. ‘El novio perfecto’. 2013. 17:45: Zinema. ‘Un lugar para el recuerdo’. 2009. 19:20: Zinema. ‘Milagro en Manhattan’. 2010. 21:00: Noticias. 21:40: Deportes. 22:10: Zinema. ‘Torrente IV’. 2011. 23:45: Zinema. ‘Torrente, el brazo tonto de la ley’. 1997. 01:30: Zinema. ‘Huída sin límite’. 2002. 02:30: La tienda TV. 07:00: El zapping de surferos. 09:00: Fauna letal. 10:00: Encuentros peligrosos. 12:00: Callejeros Viajeros. 14:00: Noticias Cuatro. 14:50: Deportes Cuatro. 15:45: Zinema. ‘Solomon Kane’. Zuz.: Michael J. Bassett. Akt.: James Purefoy, Max Von Sydow, Pete Postlethwaite. 2009. 17:30: Zinema. ‘Dark water’. Zuz.: Walter Salles. Akt.: Jennifer Connelly, John C. Reilly, Tim Roth. 2005. 20:00: Noticias Cuatro. 20:50: Deportes Cuatro. 21:30: ‘Agentes de S.H.I.E.L.D.’. 23:30: Cuarto Milenio. 06:30: TFou. 10:10: Automoto. 11:00: Téléfoot. 12:00: Les 12 coups de midi!. 13:00: Journal. 13:40: Mentalist. 14:35: Dr. House. 16:20: Les experts: Miami. Telsaila. 18:00: Sept a Huit. 20:00: Journal. Azken berriak biltzen dituen albistegia. 20:50: Zinema. ‘Les Bronzés 3, amis pour la vie!’. Zuz.: Patrice Leconte. Akt.: Josiane Balasko, Michel Blanc. 2006. 22:50: Les Experts. 01:20: Dexter. Telesaila. 02:25: L’actualité du cinéma. 02:30: A l’écoute. 02:55: Le club de l’économie. La 1 Tele 5 Arte France 2 ‘ETB kantxa’. 17:00 ‘Tu edificio favorito’. 22:25 06:00: Noticias 24h. 09:50: Zinema. ‘Penélope’. 2006. 11:05: Zinema. 11:25: Zinema. ‘Amigas para siempre’. 2009. 12:40: Informe Semanal. 13:30: Cocina con Sergio. 14:00: Solo moda en la 1. 14:30: Corazón. 15:00: Telediario1. 15:55: Eguraldia. 16:00: Zinema. ‘Lara Croft: Tomb Raider’. 2001. 17:30: Zinema. ‘Fraude’. 2009. 19:00: Zinema. ‘Chica lista’. 2008. 21:00: Telediario 2. 22:15: Zinema. ‘Blackjack’. 2008. 00:10: Zinema. ‘Espartaco’. 2004. 02:55: TVE es música. 06:25: Zumba GH edition. 06:30: Medium. 08:45: I love TV. 10:00: La voz. 13:20: La Voz. Los elegidos. Lehiaketa. 15:00: Informativos Telecinco. Albistegia. 16:00: Zinema. ‘Princesa por sorpresa 2’. Zuz.: Garry Marshall. Akt.: Anne Hathaway, Julie Andrews, Hector Elizondo. 2004. 18:00: ¡Qué tiempo tan feliz!. 21:05: Informativos Telecinco. 22:00: Aida. Telesaila. ‘Atrapado por su pasado’ eta ‘Chatwoman’ atalak. 02:30: Premier Casino. 05:00: Fusión sonora. 13:25: Alfred Brehm, un certain regard su les animaux. 15:25: Souriez! JR est dans la ville. 15:50: Chez Frida Kahlo. 16:45: Personne ne bouge!. 17:30: La table verte de Michael Hoffmann. 18:00: Benjamin Britten: War Requiem. 19:45: Arte journal. 20:00: Karambolage. 20:15: Le blogueur. 20:40: Silex and the city. 20:45: Zinema. ‘Un singe en hiver’. 1962. 22:25: Zinema. ‘L’Anglais qui gravit une colline mais descendit une montagne’. 1995. 23:55: Quasthoff chante Mahler. Kontzertua. 08:05: Recontres à XV. 08:30: Les chemins de la foi. 12:05: Tout le monde veut prendre sa place. 13:00: Journal. 13:20: 13h15, le dimanche... 14:10: Vivement dimanche. Gonbidatua: Muriel Robin. 16:25: Grandeurs nature. 17:30: Stade 2. 18:50: Vivement dimanche prochain. 20:00: Journal. 20:45: Zinema. ‘Dialogue avec mon jardinier’. Zuz.: Jean Becker. Akt.: Jean-Pierre Darraoussin, Daniel Auteuil. 2007. 22:30: Faites entrer l’accusé. ‘Luc Amblard et Guy Bordenave, enterrés vivants’. ETB 3 ETBK Sat La 2 La Sexta Teledeporte France 3 07:25: Hello Kitty. 08:10: Hirukiak. 09:00: Kung fu mofeta. 09:20: Hartz txiki. 10:25: Hirukiak. 11:35: Doraemon, katu kosmikoa. 13:40: Berebiziko espioiak. 14:40: Hello Kitty. 15:45: Hirukiak. 16:35: Autobus magikoa. 17:20: Aita-amabitxi magikoak. 18:05: Doraemon, katu kosmikoa. 19:30: Martin Mistery. 19:55: Galactik Football. 20:15: One Piece. 21:00: Dragoi ehiztariak. 21:45: Kamera ezkutua. 00:05: Dragoi bola Z. 01:10: Tom eta Jerry mutikotan. 01:50: Lola eta Virginia. 07:10: ETB Kantxa. 08:10: Zu kirolari. 08:40: Gol Festa. Azken jardunaldiko partiden laburpenak eskainiko dituzte. 09:05: Euskal Herria: Lau haizeetara. 10:35: Chiloé. 11:30: Vaya Semanita. Umore saioa. 11:55: Erreportaje berezia. 12:30: Saskibaloia. Endesa liga. Bartzelona-Gipuzkoa Basket. 15:35: Ongi etorri. Patricia Gaztañagak aurkezten duen saioa. 19:25: Pala. 20:25: Zesta. 21:25: Zona zapping. 22:15: Tribuna gol. 23:45: Boxeo Izarrak. 00:45: Gol festa. Futbolari buruzko saioa. 09:30: Buenas noticias TV. 09:45: Islam hoy. 10:00: Últimas preguntas. 11:30: Pueblo de Dios. 12:00: Babel en TVE. 12:30: Documentala. 14:00: RTVE responde. 14:30: Buenas ideas Ted. 15:00: Los oficios de la cultura. 15:35: Saber y ganar. 16:15: Grandes documentales. 17:15: Biodiario. 19:00: Efecto ciudadano. 20:00: Viaje al interior de la cultura. 20:30: Página 2. 21:00: Al filo de lo imposible. 21:30: Redes 2.0. 22:00: Cachitos de hierro y cromo. 23:00: Documentos Tv. 07:30: Historias con denominacion de origen. 08:00: Bestial. 09:00: Centímetros cúbicos. 09:30: Vaya casas. 11:00: ¿Quíen vive ahí?. 14:00: LaSexta Noticias. 15:00: LaSexta Deportes. 15:10: Eguraldia. 15:20: Top trending Tele. 15:50: Zinema. ‘Los Simpsons’. Zuz.: David Silverman. Animazio filma. 17:30: Futbola. Deportivo-Real Madril B. 20:00: LaSexta Noticias. 20:55: LaSexta deportes. 21:20: Eguraldia. 21:30: Salvados. 22:30: El Objetivo de Ana Pastor. 23:40: Salvados. 01:45: Astro TV. 06:30: Tenisa. Parisko Masters 1000 txapelketa. 10:00: Futbola. UEFA Txapeldunen Ligako magazina. 10:30: Tenisa. Federazio Kopa. ItaliaErrusia. Hirugarren partida, Cagliaritik (Italia) zuzenean. 13:40: Zaldi lasterketak. 14:40: Estudio Estadio. 15:00: Tenisa. Parisko Masters 1000 txapelketa. Finala. 18:00: Saskibaloia. Kanaria Handia- CB Kanaria. 21:00: Futbola. Adelante liga. Ponferradina- Recreativo. 22:45: Estudio Estadio. 01:00: Tenisa. Parisko Masters 1000 txapelketa. 06:00: Euronews. 06:35: Ludo. 08:00: Dimanche Ludo. 11:30: Dimanche avec nous. 12:00: Le 12/13. 12:50: 30 millions d’amis. 13:20: Commissaire Brunetti: enquêtes a venise. 15:00: En course sur France 3. 15:25: Louis la brocante. 17:00: Les chansons d’abord. 17:55: Questions pour un super champion. 19:00: 19/20. 20:15: Zorro. 20:45: Les Enquêtes de Murdoch. Telesaila. 23:55: Soir 3. 00:20: Zinema. ‘Les misérables (1/3)’. Zuz.: Raymond Bernard. Akt.: Harry Baur, Florelle. 1933. 30 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Plaza›Kultura Bertsolari Txapelketa Nagusia D «Tentsioa» eta «lehiakideen maila» jo dituzte bertsolariek kanporaketako saioak «irregularrak» izateko arrazoitzat. «Urte guztietako sentipena» Beñat Zamalloa Akizu D uela lau urtekoen antzekoak izan dira Bertsolari Txapelketa Nagusiko kanporaketak aurten ere. Hala ebatzi du aurreko txapelketako kanporaketa guztiak entzun zituen Agin Laburuk. «Urte guztietako sentipena» du: «Ez dira saio bete-beteak izaten; lehertzen diren saioak ez dira izaten normalean lehen fasean». Txapelketa bera dela «gazi-gozoa», dio Oihane Pereak, eta berarekin dakartzala «nahi eta ezina», «arrakasta», «gehiegizko tentsioa»… eta hori guztia ere «nabaritzen» dela ondorioztatu du. Beste behin zera geratu da «garbi» da Julio Sotoren irudiko: «Euskal Herrikoak badu pisu eta tentsio berezi bat, eta bertsolarioi orokorrean lehendabiziko fase honetan asko kostatzen zaigu gurea ematea». Sentipen antzekoa du Felix Zubiak ere, eta ez daki «nerbioengatik ala ardurengatik» izan den. «Askok ez arriskatzeko erabakia ere hartu du», erantsi dio. «Salto egiteko beldur pixka bat» egon dela iruditzen zaio. Lehen fasean «ez erortzeari» garrantzia ematea hurrengo faserako sailkatzearekin lotu du Sotok. Denena omen da hurrengo fasera igarotzeko «ilusioa», Sotoren ustez. «Zorionez edo zoritxarrez, hainbeste markatzen duen txapelketa batean lehendabiziko fasean kalera joatea kolpe gogor samarra izan litekeen uste horrekin abiatzen gara, eta horrek eramaten gaitu urduritzera, tentsionatzera eta baita aseguratzera ere, agian», garatu du Sotok zergatia. Tentsioa plazek ere eragiten dute Nerea Elustondoren arabera: «Hor, salbuespen batzuk kenduta, ez gara plaza asko egiten ditugun bertsolariak. Bi-hiru kenduta kartel bakoitzean, ez gara publiko askoren aurrean ikaragarri aritutako jendea». Jexux Mari Irazuk ere irregulartzat jo ditu kanporaketak. Labururen ustez, «mailak» eragiten du hori, Sotok aipatu dituen pisu eta tentsioek baino gehiago. «Ohiz kanpokoak-edo orain sartuko dira. Horiek beste maila bat daukate. Orduan, ofiziotan eurekin egiteak dakarrena eta eurek bakarka egiten duten ekarpena nik uste lehen fase honetan ez dagoela, eta hori nabaritzen dela», iruditzen zaio Labururi. «Bertsolari onak» izanagatik, kanporaketak ez direla «batere homogeneoak» izaten esango luke Laburuk. Elustondok ez du sumatu inor ezinean, eta hori, entzule gisa, «batez ere», ona dela uste du. Kanporaketak direla azpimarratu du: «Jendeak espero du kanporaketetan BECeko maila egotea, eta kanporaketak dira». Mailaren gainetik, giroak eman die arreta Elustondori eta Miren Amurizari. Kanporaketen balorazio «oso ona» egitera darama giroak Amuriza, jende «pila bat» egon delako eta entzulea «oso emana» egon delako. «Publikoaren aldetik Villabonan sentitu nuen jendea txalo jotzeko gogotsu, eta Legazpiko saioan ere pixka bat asmatuz gero bertsolariak, lehertu egiten zen frontoia»; sumatu zituen «bertso gosez» bertsozaleak bi saiootan Elustondok. Penaz eta gustura, parean «Zertarako ukatu?» bere buruari galdetuta, erantzunarekin egiten dio aurre «penaz» den Amurizak. «Zuk gauza baten aldeko apustua egiten duzunean, saiatzen zarenean eta lantzen duzunean hori, eta momentua datorrenean ez duzunean ematen zeuk esperotako emaitza, norbere buruaz apur bat haserre, eta gero, penatuta», sentitzen da Amuriza. Aurrera egiteko faboritoetakoa zen, baina sailkatu gabekoen artean lehen postuan gelditu zen aurrera egin ezinik. Amurizak ez bezala, kanporaketetan puntu gehien bildu zuen Laburuk «oso lan ontzat» joko luke berak egindakoa, «kostako zaidana errepikatzea». «Egoera une oro kontrolatu» zuen eta «gozatu» zuen sentipenarekin da. Aurreko txapelketan bete ez zuen helburua bete zuen Irazuk. «Aurrera pasatzea» zuen lehen helburua, eta ahal zela «saio txukun bat» eginda. «Lasai, mentalizatuta eta lana eginda joan nintzen, txapelketarako prest, eta saioarekin gustura gelditu nintzen, egia esan», azaldu du. Betiko gisara «zer hobetua» ikusi arren, «gustura» da egindakoaz. Zer hobetuak sortzen dio «gehia- ‘‘ Kalera joatea kolpe gogor samarra izan litekeen ustearekin abiatzeak urduritu egiten gaitu» JULIO SOTO Bertsolaria «Jendeak espero du kanporaketetan BECeko maila egotea, eta kanporaketak dira» NEREA ELUSTONDO Bertsolaria «Espero dut entrenatzeak balio izatea orain plazetarako, ez badit balio txapelketarako» MIREN AMURIZA Bertsolaria go» egin nahia Sotori. Aurrera pasatu zelako «kolore argi» horren aurrean jartzen ditu kolore ilunak: «Nire lana positiboki balioztatzen dut, baina badakit gehiago egin dezakedala, eta aurrerantzean zerbait gehiago lortu nahi badut, gehiago egin beharko dudala». Aukera «aprobetxatu ez izanaren» sentipena du alde ilunean Elustondok. «Ez nuela erabat lurreratu atera nintzen Villabonatik», dio. Penaz da Zubia ere, baina, bere kasuan, berriz kantatu ezin izanak sortzen dio pena. «Ez pasatu ez naizelako, plaza hori egingo ez dudalako baizik», argitu du. Txapelketa lan berriak edo bestela egiten ez dituzten gauzak egiteko «erronka» izaten du Zubiak. «Horren barruan gustura erakutsi nuelako nire bertsokera zein zen edo zein izan litekeen, erregula- 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 31 33›› Jexuxmai Lopetegik jazz eta swing ukituak gehitu dizkio rockari ‘Errekan gora’ diskoan 34›› Internet sarea zabaltzearekin batera, izaera berriak bereganatu dituzte idazle anonimoek Bertsolari Txapelketa Nagusia D Erika Lagoma eta Jexux Mari Irazu, eserita, Altsasuko kanporaketan. JUANAN RUIZ / ARGAZKI PRESS rren ez jardun arren», agertu da gustura Zubia. Bere «aletxoa» ekarri duelakoan dago Perea: «Gozatu ere egin dut horren parte izanda, eta kokatzen dut neure burua, gogotsu, bertsolari gisa aurrera egiteko». Txapelketarako bere burua «ondo kokatzeko» ariketa eginda igo zen Altsasuko oholtzara: nor zen, zertan ari zen eta zer eman zezakeen edo noraino, eta «gozatu». «Esan nahi du bertsolari batzuk koska bat goragotik ala askeago ibili direla», ikusten du sailkapenari begiratuta Sotok. Zubia eta Labururentzat «koska bat goraxeago daudenak» ala «bereiz litezkeenak» eta, gero, «talde handi bat» ala «bigarren mailan gaudenak» daude, hurrenez hurren. Beñat Gaztelumendi, Irazu, Igor Elortza eta Xabier Silveira bereizi ditu Laburuk. Bakarkakoen artean, aldea «Beharbada kartzelakotik kartzelakora aldea bazegoen», irizten dio Pereak. Bertsolaria jartzen zuen «tesituran» igarri du aldea. Hala, «kartzelako gai batzuk errazago edo naturalago egiteko modukoak, eta beste batzuk egoera bihurrituagoak» iruditu zaizkio. Bihurrituagoak aurkitu ditu kartzelako gai batzuk Irazuk ere: «Bakarkakoetan egon dira, lehenengo irakurraldian behintzat, zailtasunak». Bertsolariak jende asko poztu zutenaren ahotik jardun ziren Legazpikoa «ez zen hain erraza», Irazuren ustez. «Lor zenezakeen guztia lortu duzu, baina jendeak ez dizu begirune handirik», zioen. Hendaiakoak ere bazeukala «bere korapiloa» uste du: «Pauso asko dira bat-batean egiteko». Eurena «nobleagoa» iruditu zitzaion. «Gaia ateratzen duzun bakoitzean, gaiaz aldatzen du», egokitu zitzaien Altsasun. Kar- Larunbatean jokatuko da lehen finalaurrekoa, Gernika-Lumon. J. RUIZ / ARP tzelako gaiek «halako konnotazio negatiboa» eduki izana egin zaio deigarri Amurizari. «Kartzelan ematen du askotan kristoren dramak kantatu beharra dagoela, baina nik uste dut entzuleek eta bertsolariek eskertuko zutela besterik», azaldu du Amurizak. Zortziko handiko abiapuntu bereko gaiekin elkarrizketak ez dituztela «ondo lantzen asmatu» sumatu du Zubiak. «Kosta egin zaigu postura bat hartzen, eta kosta egin zaigu ondo borobiltzen gai horiek», jarraitu du. Amurizak aitortu du «inbidia galanta» pasatuko duela datozen faseetan kideak kantuan ikusita, baina bertsolaritza «hori baino gehiago» dela uste du. «Gogotsu nago plazarako, eta espero dut entrenatutako denak, txapelketarako balioko ez badit, balioko didala orain plazetarako», azaldu du Amurizak. Hesiaren beste aldean «kokatzea eta gozatzea» egokitzen zaio Pereari. «Beti egin dugun bezala, horretan ez dago nobedade handirik», gaineratu du umorez. Bertsolari gisa, «animatuta» dago aurrera jarraitzeko, eta buruan aurtengoa azken txapelketa izatea zuen arren, «beharbada», aukera beste behin edukiz gero «gustura» hartuko luke. «Puntuazioei dagokienez, ahal baldin bada, ez gelditzea 50 puntu atzetik, baina helburua izango da zerbait uztea eta gogoratzeko moduko zerbait egitea», du finalaurrekoetarako helburua Laburuk. Kontua «oso estu» egongo dela aurreikusten du Irazuk, eta, hori jakinik, «lasai joaten» ahaleginduko da. «Bertan egotea» nahiko luke Elustondok. «Oholtzan egotea, momentua gozatu eta publikoarekin ea gozatzen dugun momenturen batean behintzat», alegia. «Beldur eta mamu» guztiak uxatuta finalaurrekoetan «ez dago besterik» Sotorentzat: «Arriskatu, ahal duzun guztia ematen saiatu eta gozatu». 32 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Publizitatea › ATALAK XVIII DANTZAZ KONPAINIA Victoria Eugenia Club Azaroak 07 / 21:00 EL GENERAL ALAVA Y WELLINGTON. NUEVOS DATOS SOBRE EL ASEDIO Y DESTRUCCIÓN DE SAN SEBASTIÁN GONZALO SERRATS HITZALDIA San Telmo Museoa Azaroak 07 / 19:30 gaztelania LA LUZ EN EL NANOMUNDO JAVIER AIZPURUA ABESBATZEN ASTEA VESNIANKA Espiritu Santuko Parrokia (Ibaeta) Azaroak 03 / 19:00 IV. MUSIKAGILEAK MUSIKA GARAIKIDEAREN ZIRKUITUA BCN216 Victoria Eugenia Club Azaroak 04 / 20:00 ZIENTZIAREN BIDE BERRIAK: HITZALDIA Ernest Lluch K.E. Azaroak 07 /19:30 gaztelania HAMLET ARTEDRAMA, LE PETIT THÉÂTRE DE PAIN, DEJABU Gazteszena (Egia) Azaroak 07-10 / 20:00 euskara CALLA Y COME LA COCINA Imanol Larzabal (Lugaritz) Azaroak 15-16 15, 20:30; 16, 20:00 gaztelania www.tga.cc LURRA ASTINDUZ KARRIKA ANTZERKI TALDEA Antzoki Zaharra Azaroak 22-24 / 20:00 euskara CENDRILLON MALANDAIN BALLET BIARRITZ Victoria Eugenia Azaroak 15-16 / 20:00 BRUCE COCKBURN 1813. DONOSTIAREN SETIOA, SUTEA ETA BERRERAIKITZEA San Telmo Museoa Urtarrilera arte ÚLTIMA EDICIÓN PIX PRODUCCIONES Antzoki Zaharra Azaroak 09 / 20:00 PETER PAN SPEEDROCK + DOCTOR EXPLOSIÓN + DISCÍPULOS DE DIONISOS Larratxo K.E. Azaroak 09 / 21:00 Victoria Eugenia Azaroak 29-30 / 20:00 gaztelania MEMORIAS DE UNA PULGA SOL PICÓ Gazteszena (Egia) Azaroak 16 / 20:00 MEMEM (MARI EMAKUME MITOLOGIKOA) OLAETA BALLETA ETA OLDARRA BIARRITZ Victoria Eugenia Azaroak 22 / 20:00 NO MORE TOUR (2013) DOKUMENTALA: AURKEZPENA Antzoki Zaharra Azaroak 08 / 19:30 JBA euskara BAZKIDEAK -%10 COPPÉLIA BALLET NACIONAL DE CUBA EXPOSYFY FANTASIAZKO BIDAIA Okendo K.E. Abenduaren 7ra arte QUIMERA FX. ERREALITATEA ALA FIKZIOA? Liburutegi Nagusia (San Jeronimo) Azaroaren 10era arte Kursaal Azaroak 23 / 20:00 GAU-BERANDUAN HARKAITZ CANO, PETTI & JOXAN GOIKOETXEA Antzoki Zaharra Azaroak 17 Noviembre. 19:00 SARRERAK HAURRENTZAKO TAILERRA Victoria Eugenia Antzokia: 943 48 18 18 Antzoki Zaharra: 943 481 970 www.kutxasarrerak.net Zatoz haurrekin Victoria Eugeniara Info +: www.victoriaeugenia.com 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 33 Kultura ‹ Plaza Rockari lotuta, barren-barrenean Jazz eta swing ukituak gehitu dizkio ohiko rockari Jexuxmai Lopetegik ‘Errekan gora’diskoko abestiei Josep Caballe Domenechek zuzenduko du orkestra Bilbo, Gasteiz eta Donostian Elixabet Epelde Donostia «Zer ote dago errekaren goiko ur-jauziaren beste aldean?». Jakin-min horretatik abiatu du Jexuxmai Lopetegik bere azken eta seigarren bakarkako diskoa: Errekan gora (Baga-biga), eta bilaketa baten emaitza dela kontatu du. Bakarkakoa, dena den, esateko modu bat da, ohi bezala lagunez inguratuta aritu baita lanean musikaria. Hamalau abesti berri bildu ditu Lopetegik Errekan gora-n. Rocka da nagusi, ohi bezala, baina hainbat estilorekin ausartu da, eta aurreko lanean jada agertzen ziren jazz ukituak ere nabaritu daitezke honetan ere. Harkaitz Canoren poema bat swing estiloan musikatu du, esaterako, eta bere «ohiko esparrutik kanpo» dagoela aitortu arren, diskoan mota guztietako kantuak sartzeko askatasuna izan duela nabarmendu du. Musikari onez inguratuta egoteak tentazioan erortzera eraman duela aitortu du. «Nik hasieran eginiko eskema batetik nora eboluzionatu dezakeen abesti batek, horixe aurkitu nahi izan dut lan honetan». Dena den, argi dauka rocka dela bere oinarria. «Rocka da nire lengoaia, nik hala nahi ez banu ere. Hain daukat barrenean sartuta, ezin dut rocketik gehiegi urrundu. Esperimentu txikiak egiten ditut, baina barren-barrenean rockari lotuta nago». Abesti gehienak berak idatzi ditu, baina, aurreko alditan egin bezala, Joseba Sarrionandiaren EOSek Brahmsen ‘Requiem germaniarra’ emango du Erredakzioa Donostia Jexuxmai Lopetegi Errekan gora diskoaren aurkezpenean gitarra jotzen, Donostian, urriaren 29an. A. CANELLADA / ARP bi testu ere musikatu ditu. Horrez gain, Jon Benitoren Bulkada liburuko poema bat, Pako Aristiren testu bat, Mitxel Muruak Harkaitz Canoren poema batetik abiatutako beste bat eta Canoren beraren kantu bat ere gehitu ditu diskoan. Abesti gehienek natura dute hizpide, zarauztarrak azaldu duenez. «Bada abesti urbano bat, baina gainontzekoek naturako elementuei buruz hitz egiten dute». Izan ere, inspirazio iturri nagusia horixe duela aitortu du. Literaturari hainbat keinu ere agertzen dira diskoan. Esaterako, Pessoa 2 abestian Fernando Pessoaren azken poemetatik abiatuta, bere egiten ditu idazle portugaldarraren kezkak. Hamalau abesti berrietatik, baina, badauka faboritoa Lopetegik: «Ibaia da politena, melodia ederrena duena». Lehendik ere elkarrekin lanean arituak dira Lopetegi eta Cano. Musikariaren literaturarekiko eta hitzarekiko kezka berezia goraipatu ditu Canok, «hitz bakoitza murtxikatzeko eta mastekatzeko kontu handi hori». «Iturburu bila dabil, baina bera bada iturburu, ur ezberdinak biltzen ditu: rocka eta literatura», esan du Canok. Lopetegirekin abesti bat sortzeko prozesua ere luzea dela kontatu du idazleak. Testua pasa eta hark lehen melodia egiten duenetik abestia amaitu arteko trukea etengabea dela, eta biak gustura sentitu arte lan egiten duela. Mitxel Murua idazleak, berriz, diskoaren oreka goraipatu du. «Disko honetan gauza askotaz gogoratzen da [Lopetegi]; izan ere, ezin dugu ahaztu. Baina gehiegi gogoratzea ere arriskutsua da, adin batetik aurrera, batik bat». Kezka horretatik abiatuta Lopetegik proportzio egokia aurkitu duela uste du. Etxekoak eta gonbidatuak Urteetan berarekin lanean aritu diren «etxekoek» tokia izan dute Jexuxmai Lopetegiren azken disko honetan ere: David Etura (bateria), Satxa Soriazu (teklatuak), Aitor Arozena (baxua) eta Xanet Arozena (gitarra). Baina horiez gain, hamaika gonbidatu izan ditu, besteak beste, Spring Onions jazz hirukoteko kideak eta Julen Izarra (saxoarekin). Antton Olariagak egin du azala, eta diskoko abestiak entzunda «zipriztinak harrapatzen» ahalegindu dela kontatu du. Errekaren erdian enbor bat, «erreferente bat», kokatu du, «zalantzak eta kezkak dituena». Euskadiko Orkestra Sinfonikoak Johannes Brahmsen Requiem germaniarra emango du, bere abonamendu denboraldiaren barruan, datorren astean: bihar, astelehena, azaroak 4, Bilboko Euskalduna jauregian; etzi, azaroak 5, Gasteizko Principal antzokian; eta azaroaren 7an eta 8an, ostegunarekin eta ostiralarekin, Donostiako Kursaal auditoriumean. Emanaldi horretan EOSek lagun izango ditu Andra Mari Abesbatza —Jose Manuel Tifek zuzendua—, eta Vanessa Goikoetxea sopranoa eta Jose Antonio Lopez baritonoa bakarlari lanetan. Guztiak Josep Caballe Domenech zuzenduta ariko dira. Aurreko denboraldian EOSek Malandain Ballet Biarritz taldearekin batera taularatutako Errauskiñe ikuskizuna zuzendu zuen Caballe Domenechek, arrakasta handiz, eta oraingo honetan errepertorio sinfoniko-koraleko obra handi bat zuzentzeko aukera izango du EOSeko musikariak zuzentzen. Brahmsen Requiem germaniarra pieza sakroa da, baina bitxia bere generoan, batez ere agnostiko batek sortua delako. Musikagile humanista eta eszeptikoa zen Brahms, filosofiaren zalea eta Arthur Schopenhauer ezkortasunaren filosofo ezagunaren pentsamenduaren jarraitzailea. 34 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Plaza › Kultura Literatura D Anonimotasuna betiko kontua da literaturan; alabaina, sarea zabaltzearekin bat, izaera berri eta bereziz azaltzen ari dira, azkenaldian, izengabeak. Izengabeak izan badira Ion Olano Carlos I zengabeak izan dira hainbat eta hainbat literatur lan, munduko hamaika tradiziotan. Afrikako herri literatura gehiena, esaterako, ahozkoa eta anonimoa izan da historikoki. Gilgameshen epopeia, epikaren aitzindari den Mesopotamiako idazti zaharrenetakoa, esan gabe doa, izengabea da. Europako zenbait poema epiko ere —iparraldeko Beowulf edo hegoaldeko Cantar del mío Cid, besteak beste— anonimoki heldu dira gugana. Egilearen izenik gabe ezagutzen dugu halaber, Mila gau eta bat gehiago lana, arabiar kulturan sustraituta egonik, oraindik ere zirrara eragiten duena mendebaldean. Era berean, anonimoa da I Ching, Txinako kulturaren oinarrietako bat. Hainbat arrazoi zerrenda litezke anonimotasuna azaltzeko: egilearen izena aipatzeko ohiturarik eza, denboraren poderioz izenpea galdu izana, zenbait eduki publiko egiteko arrisku bizia, idazlearen maila soziala, eta abar. Arrazoiak arrazoi, milurteko berriaren bigarren hamarkada honetan, geroz eta gehiago dira anonimotasunetik lan egitea erabakitzen duten idazleak. Kasu batzuetan, gainera, arrazoi komertzialak tarteko. Horixe da, hain zuzen, Dark Writer egile anonimoaren kasua. 2010ean plazaratu zituen lehen idatziak, Orkut sare sozialean, Brasildik. BBCri berriki eginiko adierazpenetan dioenez, lotsaren eta jakin-minaren artean hartutako erabakia izan zen anonimotasuna: «Irrikan nengoen jakiteko nola erantzungo zuten irakurleek, ez badakite idazlea zaharra ala gaztea den, gizona ala emakumea den». Ildo horretatik, Dark Writerrek uste du garrantzi handiegia ematen zaiola lanaren egileari, eta ez hainbeste idazlanari berari. Idazle ilunak Irakurle mordoxka erakarri zuen hasieran, gonbidapen-galdera iradokitzailea eginez: «Parte hartu nahi al duzu liburu baten sorkuntzan?». Hala, Mary izeneko gazte baten bizipenak kontatzen hasi zen idazlea, naturaz gaindiko gertakari misteriotsuak. Dark Writer 2011n sartu zen Twitter eta Facebook sareetan, eta horien bidez zabaldu zituen idazlanaren Dark Writer idazle brasildarrarentzat Joji Kojima bitxi diseinatzaile japoniarrak eginiko maskara. DARKWRITERPROJECT.COM lehen bederatzi atalak. Gerora, editorearen gomendioz, saretik kendu du dena, lehen atala izan ezik. Hasi-hasieratik, idazle izengabearentzat funtsezkoa izan da zaleekin mantentzen duen harremana. Horietako batzuek kontakizunean oinarritutako ilustrazioak egin eta bidaltzen dizkiote idazleari, hark sarera igo ditzan. Zale brasildar batek, gainera, estreinako atala ingelesera itzuli zuen; proiektuarentzat mugarri garrantzitsua izan zen hori, Brasildik kanpo ezagutzera eman zuelako. Ustekabean, Joji Kojima bitxi diseinatzaile japoniarraren arreta erakarri zuen, eta hark Dark Writerren ikur bilakatu den maskara eman zion opari idazleari. Barry Cunningham izan da beste mugarri garrantzitsu bat idazle ilunaren ibilbidean. Izan ere, Bloomsbury argitaletxeko editore izan zen Cunningham —egun, Chicken House argitaletxearen buru da—, eta bera izan zen J.K. Rowling idazleari Harry Potter saga argitaratzeko bidea eman ziona. Editoreak aditzera eman duenez, Twitter bidez irakurri zuen lehen atala ingelesez: «Berehala ikusi nuen baduela talentua, baina oraindik badagoela zer hobetu, kontakizunaren egiturari dagokionez». Editoreak bere burua eskaini zuen idazlearen mentore izateko, eta Londresera gonbidatu zuen, «kafe bat hartzera». Harrezkeroztik, Ingalaterran dabil Dark Writer, bere kontakizuna gertatzen den herrialdean; gainera, zaleen babesari esker, iragan udan 200 aleko edizioan inprimatu zuen lehen atala. Londres eta Oxfordeko kaleetan banatu zituzten aleok, eta idazlea bera azaldu zen, Kojimaren maskara eta guzti, zaleen gozamenerako. Bistan da marketin operazio sendoa dagoela idazle maskaratuaren atzean. Datorren urte amaierarako argitaratu asmo dute Dark Writerren lehen lana; igarleek diotenez, fenomeno berri baten atarian gaude. Ikusi beharko, halere, denborak zer dakarren. Kontuak kontu, baditu aurrekari hurbil batzuk, Erresuma Batuan bertan. Izan ere, 2007an sareratu zen The Book With No Name, idazle izengabe baten lehen lana. Editore guztien ezetza jasoa zuen aurrez; batetik, idazlana ez zelako inolako generotan sartzen, eta 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 35 Kultura ‹ Plaza Literatura D bestetik, idazleak ez zuelako izenik eman nahi. Lehen hilean 34 ale baino ez zituen saldu. Ahoz ahokoaren ondorioz, hala ere, milaka eta milaka dira gerora izan dituen irakurleak, hainbat herrialdetan. Mr Anonymous izenez ezagutzera eman zen idazleak bere pertsonaia nagusiaren goitizena hartu du beretzat —Bourbon Kid— eta dagoeneko lau liburu idatzi ditu pertsonaia beraren gainean. Kazetariek behin eta berriro galdetzen diote zergatik hautatu duen anonimotasuna. Izengabeak dioenez, jakin-mina zuen ikusteko jendeak bere liburua erosiko ote zuen, egilearen izenik jakin gabe. Orotariko espekulazioak egin izan dira idazlearen identitateari buruz: Quentin Tarantino dela, David Bowie, edo Charles printzea. «Bera banintz, zentzuduna litzateke anonimoki idaztea, amatxok ez bailuke onartuko nik halako arrunkeriak argitaratzerik». Izengabeak emakume «For most of history, Anonymous was a woman» idatzi zuen Virginia Woolfek A Room Of One's Own (1929) lanean. Alegia, egile izengabeen —edo izenordeen— atzean emakumeak egon izan direla, hainbat arrazoi direla medio. Ideia hori sendotzeko adibiderik ez zaigu falta, ingelesezko literaturan bertan: Bronte ahizpek —Emily, Charlotte eta Anne— izenordez argitaratu zituzten beren lanak, Currer Bell, Ellis Bell eta Acton Bell gizon-izenak erabiliz; Jane Austen idazleak ez zuen bere izen-abizenez sinatu Sense and Sensibility lana, A Lady izenez baizik; George Sand eta George Eliot sinaduren atzean, egiaz, Lucile Aurore Dupin eta Mary Anne Evans idazleak zeuden. Edonola, garai zaharren arrastoan datoz garai berriak. Ikusgarritasuna eta ikusezintasuna, txanpon beraren bi alde, izenarekin lotuta daude oraindik ere. Emakume eta gizon, zahar eta gazte, gero eta gehiago dira borondatezko idazkurle izengabeak. China Daily berripaperak dioenez, milioi bat idazle anonimo inguru bizi da Txinan, sarean saltzen diren narrazio eta nobelak idaztetik. Ramon Ortega mexikarrak, berriz, blogetako testuen kalitatea goraipatzen du, idazleok izengabe izatera kondenatuta egon arren: «Baina hortxe daude, idazten eta idazten, nekaezin; egunez egun erakusten dute beren kalitatea, sormena eta talentua. Izengabeak dira oro, baina beren ahotsak indar handiagoa du ezein izenek baino. Ez dago haiek isilarazteko modurik; hortaz, eser gaitezen ordenagailu aurrean, eta arretaz azter ditzagun. Menturaz, miraritu egingo gara». Hirudia Lander Garro Idazlea Literaturaren mugez ehengoan lagun batek galdetu zidan ea harremanik ba ote den ikusentzunezkoen eta literaturaren artean. Ez da lehen aldia galdetzen didatela, eta beti geratzen naiz pentsakor eta ez dut jakiten zer esan. Lehengoan, ordea, txio bat idazten ari nintzela (twiterren) halako esaldi txoro horietako bat etorri zitzaidan: «Geroz eta gehiago gustatzen zait literatura, geroz eta gutxiago liburuak, eta batere ez liburugintza». Pete Dexterren Paris Trout irakurtzen ari nintzen (ari naiz), eta berriz literaturaren plazera deskubritu izanaren bozkarioak bultzatuta idatzi nuen. Zeren eta literaturaren bozkarioa, bozkario denean, beti da ezberdina eta beti da berria. Hori dauka literaturak niretzat ezinbesteko bilakatzen duena: plazer beti berri eta beti estimulanteak ematen dizkidala, askotan esperantza guztiz galduta neukanean gainera (a bout de soufle). Ezin dut gauza bera esan liburugintzaz, edo liburuaren periferia gogaikarriaz. Eta bitxiena da horri esaten zaiola, liburugintzari alegia, literaturaren mundua. Eta niretzat Jan Saudeken argaz- L ki batek askoz ere lotura gehiago dauka literaturaren munduarekin, liburuari lotutako ekimen gehienek baino. Literatura da liburuaren barruan dagoena eta berdin argazki baten barruan dagoena eta berdin zinemaren eszena baten barruan dagoena. Da bizitzaren lekukotasun bat emateko erabiltzen den hitzez eta irudiez (beti daude irudiak) osatutako artifizio bat. Sergio Leoneren Once upon a time in America filmean bada eszena bat haur bat agertzen dena zirrikitu batetik neska bati begira, honek dantza egiten duen bitartean. Ez naiz gai sentitzen eszena horretan literaturarik ez ikusteko. Beste eszena bat: zoro batek gauero soro bateko kuiak zulatu eta txortakatu egiten ditu; gau batez baserritarra eskopetarekin itxarongo dio, galtzak belaunetan eta zakila kuiaren barruan dauzkala hari tiro egiteko. Eszenak zinematik aterata ematen du guztiz, baina McCarthyren Sutree liburuan irakurri nuen (Faulknerrena omen da berez, Xabier Montoiak aipatu zidanez). Nonbait geure esentzia hunkitzen duten irudiak dira guztiak, beste bizitza urruneko batez dihardutenak, baina, egoki kontatuak daudelako hain zuzen, geure egiten ditugunak. Gogoan dut, oso aspaldi, nire anaiak Silvio Rodriguez handiaren kantu bat jarri zidala: «Horrenbeste gauza idatzi dut alferrik, neure burua deskubritu gabe, neure burua aurkitu gabe». Umiltasun ariketa handia da idaztea eta idaztea eta idaztea eta onartzea idazten duzuna alferrikakoa dela, ez duela ezertarako balio, ez delako literatura, baizik eta liburugintza gizentzera eta asebetetzera datorren hitz multzo alferrik galdutako bat. Bat gehiago. Horregatik, literaturaren eta ikus-entzunezkoen artean ezberdintasunik baden galdetzen didatenean, ezer esan ezinik geratzen naiz, zinez ezetz sentitzen dudalako, ez dagoela alderik. Edo agian bai, agian aldea handia dela, baina liburutik liburura egon daitekeena bezalakoa, edo are, liburuaren barruan bertan, lerrotik lerrora egon daitekeena bezalakoa. Nire ingurura begiratzen dut, liburuez jositako apal koloretsuak ikusten ditut, denek daukate azala, askok sinopsia atzean, batzuk egilearen argazkia dakarte, beste batzuk soilak dira. Denak dira ezberdinak, denak daude nolabaiteko sakrifizioarekin eta ilusioarekin eginda, baina haietan zinez literatura gutxi dago. Oso gutxi. Halakoxea baita literaturaren mundua, liburu eta parafernalia ugari, eta zinezko literatura ia batere ez. 36 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Plaza › Kultura Literatura D Orroak oihartzuna izan dezan Alex Gurrutxaga P roposamen berritzailea aurkeztu du Edo! argitaletxeak: Genero-ariketak. Feminismoaren subjektuak. Idazle askoren testuak biltzen ditu, jatorrizkoak zein itzuliak, eta azken hauek ere hainbat itzultzaileren artean ekarri dituzte euskarara. Prisma zabala osatzen dute guztien artean eta, nik dakidala, hau da orain arte transfeminismotik gaiaren inguruan argitaratu den anbizio handieneko lana. Liburua ez da zehazki saiakera bat, genero askotako testuak biltzen baititu: lekukotasuna, libeloa, iritzi artikulua, saiakera, bertsoa, glosa, e.a. Hiru ataletan dago antolatua, hiru hitz gakoren arabera. Lehenbiziko atalak gorputza du epizentro eta lekukotasunak biltzen ditu. Bigarrenean ispilua da klabea: ispilua nortasuna eraikitzeko erreminta gisa agertzen da feminismoaren historian eta, kasu honetan, gorputza irudikatzeko modu berriak planteatzen zaizkigu. Azkenik, hirugarren atalean pentsamendua dago oinarrian, transfeminismoaren inguruko teorizazioak baitaude bertan. Gaiak ere anitzak dira. Egile guztiak abiatzen dira pentsamendu transfeministatik, baina gai desberdinak lantzen dituzte. Esate baterako, Amaia-Aimar Elosegiren amaren testua lekukotasun pertsonala da, ezin hunkigarriagoa. Beatriz Preciadoren Generoa eta zaborra lanak komun publikoak generoaren eraikuntzan duen eragina aztertzen du: saiakera interesgarri eta zorrotza da. Amaia Alvarez Uriak sendotasun zientifikoz ikertzen du gure literaturan nola agertu diren transak; horretarako Toribio Altzagaren, Katalina Eleizegiren, Karlos Gorrindoren eta Isidro Rekarteren lanetara hurbiltzen da. Merezi du aipatzea liburuaren amaieran erantsi duten Glosategia ere. Transfeminismoaren inguruko oinarrizko kontzeptuak definitzeaz gain, termino bakoitzaren erabilerak, konnotazioak eta abar argitzen ditu atal honek. Horrela bada, tonu aniztasuna da liburuaren ezaugarri nagusia eta horretan dago liburuaren aberastasuna. Talaia askotatik begiratzen duten egileak daude, bakoitza bere gaiekin, bere tonuarekin, bere kontzepzioarekin (normala den bezala, desadostasunak ere antzematen dira) eta osatzen den erretratua panoramikoa da. Halere, baliteke aniztasun horretan egotea liburuaren ahuldadea bera ere: esango nuke liburu izaerari bilduma izaerak gain hartzen diola. Zalantzak ditut irakurleak nola egin ditzakeen bere hain desberdinak diren Elosegiren amaren gutuna, Medeak-en libeloa, Preciadoren Don’t you stop saiakera zaila, Alvarez Uriaren literaturari buruzko azterketa sakona edo Butler-en abstrakzio maila altuko Gender troubleen hitzaurrea. Testu guztiak dira ‘GENERO-ARIKETAK. FEMINISMOAREN SUBJEKTUAK’ pKoordinatzaileak: Isa Castillo Etxano eta Iratxe Retolaza. pArgitaletxea: Edo!. interesgarriak, kasik salbuespenik gabe, baina horrek ez du esan nahi irakurleari ongi iritsiko zaizkionik guztiak (batera), oso desberdinak baitira. Horrez gain, badago beste matiz bat oinarrizko unitate hori kolokan jartzen duena: itzulitako testuek ez dute tatxarik baina jatorrizko testuetan irakurketa zailtzen duten akats gehiegi daude eta orrazketa lana falta da. Hor dagoen aldea agerikoa da irakurlearentzat. Edonola ere, eta barkatuko didazue iritzia horrela ematea, uste dut literaturak, arteak eta produkzio kulturalak oro har, badutela jendearen pentsamenduan eragiteko ahala, badutela, neurri homeopatikoan bada ere (Iban Zalduaren hitzekin esateko), mundua aldatzeko indarra. Liburu hau ildo horretan kokatzen da nahita. Testu hauek erakusten digute espazio publikoak, jendarteak eta tradizio kulturalak errotik eragiten diotela gure generoaren eraikuntzari eta hori aldatzea gure esku dagoela. Horretaz gogoeta egiteko parada duzu liburu hau eta, Hitzaurrean dioten bezala, «irakurle, ea zuri ere orro honek astindua eragiten dizun gorputzean». G Haur eta gazte literatura Nola ezagutu dibulgazio on bat Imanol Mercero G aur dibulgazio liburu on batek dituen ezaugarriez ariko gara Tximeletak obrarekin. Wikipedia eskuzabalaren arabera, tximeleta lepidoptera ordenako intsektu bat da, gorputzaren aurrean burua duena, torax deritzon enborra erdian eta abdomen deritzon ipurtalde luze bat atzean. Buruan bi begi konposatu ditu, bi antena eta ahotzat darabilen tutu kiribil bat, zientifikoki espiritronpa izen iradokitzailea duena. Torax gainean bi hego pare ditu eta azpian sei hanka. Abdomenak ez du luzakinik. Edozein lepidopterok lau fasetan banatzen du existentzia. Lehenengo fasean hostoetatik zintzilik dagoen arrautza da; bigarrenean hostoak aseezinik jaten aritzen den beldarra; hirugarren fasean krisalida da —bere burua kusku baten barruan antzaldatzen ematen duen intsektua— eta, azkenik, laugarren fasean, tximeleta itxu- ra hartzen du, helduarora iritsita. Badira ñabardurak, baina tximeletak zer diren jakiteko dagoeneko nahikoa informazio dugu. Orain komeni da argitzea zer den dibulgazio liburu on bat. Zorionez, lan hau asko erraztu zaigu Ana Galarronen Leer y saber liburu argitaratu berriari esker. Ezeren aurretik haurrentzako dibulgazio liburu on batek ulergarria izan behar du, zientzialarien hizkera ulergaitza antzaldatu behar du, zehaztasunik galdu gabe. Baliabide ugari erabiliko ditu eta informazioa multzotan eskainiko da, ñabardurak azalpen orokorretatik bereizteko; letra tipoak eta tamainak, irudiak eta argazkiak behar hainbeste, dena proportzio egokian. Dibulgazio liburu on bat, Galarronen hitzetan, fidagarria da, zientifikoa, zehatza, zientzialariek bezala pentsatzen laguntzen duena: ikusten, behatzen, sailkatzen eta ondorioak ateratzen laguntzen duena. Has gaitezen bada. Tximeletak liburua tapa gogo- rrekoa da, 48 orrialde dituena, denak ilustratuak, eta testua irudietan txertatuta ematen duena. Liburuaren lehen erdian kolore eta tamaina ugaritako tximeleten marrazkiak agertzen dira eta beste erdian monarka tximeleta amerikarrarekin (Danaus plexippus) ematen dira azalpenak. Informazioa ez dago atal argietan banatuta —nahiz eta aurkibidea duen—, marrazkien inguruan txertatutako esaldi solteak dira. Lau faseak ‘TXIMELETAK’ pIdazlea: Kate Davies. pIlustratzailea: Jana Costa. pItzultzailea: Ihintza Elsenaar. pArgitaletxea: Ttarttalo. agertzen dira eta elikadura, kolore eta beste ezaugarri batzuei buruzko azalpenak ematen dira. Tximeleten irudiei ia ez zaizkie bereizten gorputzaren hiru atalak, espiritronpa falta zaie hitzez eta —ia beti— marrazkiz eta 15. orrialdean nektarra antenen bidez zurrupatzen dutela esaten da eta 17. orrialdean tronpa bidez egiten dutela. Monarka tximeletaren ohitura eta ezaugarriak orokortu egiten dira, esaterako tximeletek hosto bakoitzean arrautza bakarra uzten dutela azaltzean, 26. orrialdean. Intsektu hauek humanizatzeko ahaleginak daude, besteak beste hegoei esker entzuten dutela esaten denean. Akats guztiak jatorrizko testutik datoz —egiaztatu dut—, baina itzulpenean ez da konpontzeko ahaleginik egin (bidenabar esan itzulpena hitzez hitzetikoa dela, esaldi zuzen baina baldar xamarrez eraikia). Azterketa egina dago eta emaitzak ateratzea zure esku. ‘EUSKOMUNITATEA’ pEgilea: Mitxelko Uranga. pArgitaletxea: Utriusque Vasconiae. Aurreko urteetan kaleratu duen Espektroak trilogiari erantsitako gehigarri da Mitxelko Urangaren Euskomunitatea. Manifestu euskaltzalea saiakera berria,«trilogiako liburuetako gabezia eta akatsak konpontzeko» eta «trilogiari berari osotasuna emateko», egileak azaldu duenez. ‘GENOMAK ESKURATUZ’ pEgileak: Lynn Margulis eta Dorion Sagan. pItzultzailea: Julen Kaltzada / Kalegana. pArgitaletxea: Gaiak. Biologiaren zientzian maiz albo batera utzi ohi diren faktoreak kontuan hartuz, liburu honen egileek agerian jarri dute eboluzioaren aurrerapen handi bat genoma erabat desberdinak zituzten bi organismoren artean kontsortzioak sortzea izan zela. ‘LOVE IS BLUE’ pEgilea: Mikelats Gorroto. pArgitaletxea: Hiria. Unibertso literario gordin bat erakusten dute Mikelats Gorrotoren liburu honetako ipuinek. «Ipuin bakoitzak, kontakizun bakoitzak fotograma bat dirudi, eta guztiak irakurriz gero, filmaren melodia gelditzen zaio irakurleari», dio kontrazalak. 2001ean izan zuen lehen argitalpena, eta Hiriak berrargitaratzea erabaki du. 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 37 Bizia ‹ Plaza Bi egunez, munduko hainbat enpresak Internetekin lotutako euren egitasmoak aurkeztu dituzte Dublingo Web Summit azokan. Euskal Herriko bi enpresa ere izan dira. Interneteko egitasmoen erakusleiho Gorka Julio Dublin I nterneten inguruko Europako bilkura garrantzitsuena egin da aste honetan Dublinen. Web Summit (http://websummit.net) izeneko bilkuran, Interneten eta teknologia berrien inguruan lanean diharduten 10.000 bat lagun elkartu dira. Munduko 10.000 burmuin adimentsuenetakoak, bilkuraren leloan irakur zitekeenez. Munduko hainbat egitasmok euren lanak aurkeztu dituzte. Hainbat hitzaldi ere izan dira, bost gune nagusitan banatuta: areto nagusia, marketing digital gunea, hodeiari buruzko gunea, garatzaileen gunea eta liburutegia. Horretaz gain, mintegientzako gune bat ere bazegoen General Assenbly ekimenak antolatuta, eta, horretaz gain, baziren behintzat hiru gune enpresa edo proiektuei buruzko hitzaldi laburrak egiteko. Janak eta edanak ere izan du bere tokia Food Summit delakoan. Bertan, Irlandako ekoizleek (http://goodfoodireland.ie/ ) zuzenean egun horietan bertan zeuden pertsonentzako janaria prestatu zuten. Egunean izan ezik, gauean ere Night Summitak Dublin erdigunea ekitaldiaren parte bihurtu dute. Bideo joko erakustaldiak, DJak, artisten lanak eta, nola ez, kontzertuak ekitaldiaren parte izan dira. Bi egunez, mundu osoko hainbat egitasmok beren lana erakusteko aukera izan dute. Aipagarria da, bereziki, Alpha Village izeneko eremuan elkartutako startup delakoen, berriki sortu diren enpresa proiektuen, zerrenda. Teknologia berriak baliatuta, negozio eredu berritzaileen bila ari diren enpresak dira startup-ak. Dublinen ehunka elkartu ziren; horien artean, Euskal Herritik abiatutako zenbait. Bi mundu,erdibide bat Nazioarteko 3.000 hautagairen artean Euskal Herriko bi enpresa izan ziren hautatuak, gutxienez, beren lana Dublingo Web Summiten erakusteko. Blogen bidez produktu eta zerbitzuak ezagutzera emateko Blogonbrands.com egitasmoa izan zen horietako bat. Haritz Rodriguezek zuzendutako enpresa horrek hedabide sozialetako marketinean egiten du lan. Rodriguezen arabera, «Web Summit geure produktua munduratzeko aukera paregabea izan da». Euskal Herritik abiatutako beste proiektua oso bestelakoa da. Enigmedia (http://enigmedia- BIDAIA ETA MENDI KRONIKEN LEHIAKETA 2013 Teknologia berrien inguruan lanean ari diren 10.000 lagun elkartu dira Dublinen. GORKA JULIO corp.com). Unibertsitateko proiektu batetik abiatuta mezuak, audioa eta bideoak zifratzeko gai den aplikazio bat sortu dute. Sortzaileen hitzetan, «bateria xahutu gabe, beste sistema batzuek baino eraginkorragoa den zifratze sistema bat lortu dute». Abiatutako lana orain haririk gabeko gailuen arteko komunikazioan ere aplikatu nahi dute. Dublingo erakusleihoan denetariko egitasmoek parte hartu dute. Azpimarragarria izan da hedabide sozialei lotutako proiektuak ez ezik hezkuntzara begirako aplikazioak ere ugaltzen ari direla, baita sakelako telefonoetara bideratutakoak eta salmenta elektronikoa ardatz dutenak ere. Gainera, aipatzekoa da software eta hardwarea batzen dituzten aplikazioen presentzia gero eta na- barmenagoa dela, etorkizuneko (edo egungo) medikuntzarako oso baliagarriak izango direnak. Dublingo Web Summiten elkartu ziren ehunka enpresaren artean gehientsuenak helburu komer- ‘‘ Web Summit geure produktua munduratzeko aukera paregabea izan da» HARITZ RODRIGUEZ ‘Blogonbrands.com’-en zuzendaria tzialekin garatutakoak dira. Esan daiteke bilkura horrek oso ikuspegi merkantilista duela. Ez da kasualitatea Interneteko enpresa nagusiek beren Europako egoitza Irlandan ezarri izana, besteak bes- Oinarriak Sariak: DTestuaren neurria:Idazlana 8.000 eta 10.000 karaktere artekoa izan beharko da (tarteak kontuan hartuta). DIdazlanak beste inon argitaratu gabeak izango dira. DTestuekin batera,8-12 argazki aurkeztu beharko dira.Diapositibak,papereko argazkiak eta argazki digitalak onartuko ditugu.Argazki digitalek ondorengo baldintzak bete beharko dituzte: 1.800x1.200 pixel gutxienez,eta jpg formatua izan beharko dira. DArgazkiez gain,bestelako elementu grafikoak ere onartuko ditugu:mapak,ibilbideak… DBaloratuko dira esperientzia eta kontakizunaren originaltasuna, hizkuntzaren egokitasuna eta aberastasuna,material grafikoaren kalitatea eta mapa edo bestelako osagarrien ekarpena. DEUSKAL EDITOREA SLk beretzatgordetzen du jasotako lanak publikatzeko eskubidea.Lehiaketa honetako parte-hartzaileak,bidalitako lanaren jabe den neurrian,lanak erabiltzen,jendaurrean erreproduzitzen eta jakinarazten utziko dio EUSKAL EDITOREA SLri, euskarri inprimatuan,Interneten edo beste edozein modutan. DLanak azaroaren 17a baino lehen bidali beharko dira,posta arruntez edo elektronikoz,helbide honetara: Bidaia eta mendi kroniken lehiaketa.BERRIA Martin Ugalde kultur parkea,z/g. 20140 Andoain Posta elektronikoa:[email protected] 1. DIrabazlearentzat, Mendiak eta Herriak mendiko gidarien elkartearen oparia. Izotzezko Itsasoko Balkoietara 8 eguneko bidaia, lagun batentzat. Alpeak, Chamonix PROGRAMA: 1. Chamonixerako bidaia 2. Montentvers (1.913 m)-D’Envers des Aiguilles aterpea (2.523 m)-Requin aterpea (2.516 m). 3. Requin aterpea-Leschaux aterpea (2.130 m). 4. Leschaux aterpea-Couvercle aterpea (2.735 m). 5. Couvercle aterpea (2.735 m)-Charpoua aterpea (2.700 m). 6. Charpoua aterpea 2.700 m-Montenvers-Chamonix 7. Chamonix 8. Etxera itzulia te, herrialde horretan ezartzen diren zergak baxuak baitira. Bilkura horretan izan ziren dozenaka hitzaldiren artean, Richard Stallman software libre garatzaileak emandakoa izan zen ezberdinena seguru aski, baita interesgarrienetako bat ere. Stallmanek agerian utzi zuen nola Facebook, Skype, Amazon, Spotify eta Google bezalako enpresak diruak egiten ari diren erabiltzaileen eskubideak errespetatu gabe. Edonola ere, negozioa modu etikoan egitea posible dela ere agerian geratu zen Web Summiten, Wordpress tresnaren sortzailetako baten, Matt Mullenweg-en, presentziarekin. Izan ere, azken horrek oso garbi erakutsi du nola egin daitekeen negozioa software librea erabiliz eta printzipio etikoei muzin egin gabe. 2.D: Aralar dendan gastatzeko 100 euroko bonua. Baldintzak www.berria.info webgunean. Babesleak Mendiak eta Herriak Mendi gidari elkartea Tel./Faxa:948-51 32 33 [email protected] www.mendiaketaherriak.com Aralar Kirolak Laskorain,7.Tolosa Tel.:943-65 49 16 38 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea Plaza › Bizia Ezarian D Zonbiak Donostia erre zuteneko bigarren mendeurrenaren parodia egin zuten duela bi aste Fantasiazko eta Beldurrezko Astearen hasieran. JAVIER ETXEZARRETA / EFE Zonbien inguruko ikus-entzunezko ekoizpenen kopuruak gora egin du azken urteetan, eta gaur egun inoiz izan ez duen arrakasta komertziala edukitzen ari da generoa. Hil gabe berpiztutakoak Lander Muñagorri Garmendia E z ziren sekula hil, baina lur azpian egon ziren. Bizirik. Underground mailan garatu ziren batez ere, gehienetan sare komertzialetik urrun. Baina nekatu ziren lur azpian egoteaz, eta euren hilobia izan zitekeenetik eskua atera, eta lurrazalera egin zuten jauzi zonbiek duela hamar urte inguru. Baita euren ikus-entzunezko ekoizpenek ere. Izurri baten gisan hasi ziren zabaltzen, eta mundu osoko sona hartu dute. Berpizkunde baten moduan uler daiteke joera, sekula hil ez baldin baziren ere. Zonbiak zinemagintzan hartu duen zabalkundearen adibidea izan daiteke, esaterako, ostiralean amaitu zen Donostiako Fantasiazko eta Beldurrezko Zinema- ren 24. Astea. «Zonbiena izan da aurtengo zinemaldia», Josemi Beltran bertako zuzendariaren esanetan. Jaialdia hasi aurretik, danbor jotzailez jantzitako zonbiek hartu zituzten hiriko kaleak, Donostia erre zenetik bigarren mendeurrenaren parodia egiteko. Horrez gain, sail ofizialean eman dituzten 22 filmetatik lau izan ziren genero horretan sailka daitezkeenak. Eta azken lauzpabost urteetan ere antzeko kopuruetan egon dira zonbien pelikulak. «Moda kontua da, hemendik urte batzuetara agian jaitsiko dena, baina geratzeko iritsi dela esan daiteke», dio Beltranek. Baina moda hori ez da Donostiakoa bakarrik, inondik ere. Munduan arrakasta handia lortzen ari baitira zonbiak. Ekoizpen komertzialen eskutik, esan behar baldin bada. Azken urte honetan, esaterako, Hollywoodek zonbien bi film estreinatu ditu: Warm Bodies eta World War Z. Bestalde, 2010. urtean, mundu osoan arrakasta itzela lortzen ari den The Walking Dead telesaila ematen hasi ziren, eta laugarren denboraldian ematen ari dira egun. Baina izen handi horiek iritsi aurretik, zinema industriak zonbien aldeko jarrera hartzeko mugarri gehiago egon ziren. 2002. urtean, Resident Evil bideo jokoan oinarritutako lehen filma atera zen, eta, joan den urtean estreinatu zenarekin, bost film dauzka saga horrek. Baina 2004. urtean estreinatu zen Dawn of the Dead-ek garrantzi handia izan zuen zonbiak ikusle gehiagorengana iristeko. Hain zuzen ere, film horretan, ordura arte zonbiek zeuzkaten ezaugarriak aldatu egin ziren, eta egun genero horren inguruan da- 2013ko azaroaren 3a, igandea berria 39 Bizia ‹ Plaza Ezarian D Zonbiak goen modaren abiapuntua izan zela ere uste du Beñat Iturriotz fantasia eta beldurrezko filmen zaleak. Zonbiek, izaera berri bat 1930eko hamarkadan azaldu ziren zonbien inguruko lehen antzezpen eta filmak, baina ordutik hogeita hamar urte igaro behar izan zuten generoa egonkortzeko. 1968. urtean, George A. Romero zinemagilearen Night of the Living Dead pelikula argitaratu zen, eta horrekin zonbien ikonografia modernoa zehaztu zen. Santi Leone zaleak ere hala dio: «Romero k esaten du zinema politikoa egiten duela, ez beldurrezkoa. Gizartearen metafora gisa ulertzen ditu zonbiak, kontsumo gizarteak zonbi bihurtzen gaituela». Eta askotan bere filmetan iraultzarako ideia zabaltzen du. Horrekin batera, zonbien iruditeria ere zehaztu zuen Romerok, pelikulaz pelikula eta urteetan errepikatu diren ezaugarriak. Zonbiak izurrite modura aurkezten ditu, kontrolaezinak, bizidunez elikatzen direnak, ulermenerako gaitasun mugatuarekin, eta gel- Zonbiak ikono bihurtu dira, eta, horren ondorioz, jendeak horietaz mozorrotzeko gero eta joera handiagoa dauka. ERIK MARTENSSON / EFE keriaren erabilera pertsona normalekin egingo balitz ez zen ondo ikusita egongo, baina, zonbiak direnez, horretarako aukera ematen du». Bide horretan ere ulertu behar da joera hori. ‘‘ Zonbiena irudi herrikoia bihurtu da gaur egun, banpiro eta mamuena baino gehiago» JOSEMI BELTRAN Fantasiazko eta Beldurrezko Asteko zuzendaria «Zonbien klixeak gaur egungo garaira egokitu dira; azkar mugitzen dira, eta indartsuak dira» BEÑAT ITURRIOTZ ‘Ataun of the Dead’ film laburraren egilea «Beldurrezko zinemak arrakasta handiagoa dauka egoera txarrean, amorrua ateratzeko modu bat da» SANTI LEONE Beldurrezko filmen zalea Ataun of the Dead film laburraren grabazioko irudi bat. BERRIA do mugitu arren jan behar hori euren aldekoa tresna bihurtuz. Urte askotan zonbien inguruko iruditeriak ezaugarri horiek izan ditu, baina ikuspegia aldatu egin da. Iturriotzek aipatutako Dawn of the Dead filmean zonbiak azkar mugitzen ziren, eta indar handia zeukaten. «Zonbien klixeak egungo garaira egokitu egin dira». Horrez gain, orain arte beldurrezko eta fantasiazko izaera edukitzen zuten zonbien pelikulek, baina hori ere aldatu egin da, eta ikusle helburuaren arabera egokitu. «Orain zonbi atseginagoak daude», dio Beltranek. Besteak beste, umorea eta drama erromantikoak pertsonaia horiekin uztartu dira. Beltranen ustez, zonbiek esparru zabalagoetara jauzi egin badute arrazoi argi baten ondorio Dawn of the dead filmeko une bat. MICHAEL GIBSON da: ikono bihurtu direlako. «Zonbiena irudi herrikoia bihurtu da, banpiro eta mamuena baino gehiago», dio. Eta hori horrela dela ziurtatzeko, zonbiekin egin zuten danborradaren adibidea ja- rri du: «Bulebarrean jendea makillatzen aritu ginen, eta bertan haur asko zegoen», dio. Haurrek joko gisa ikusten zutela dio, eta hori pertsonaia horrekiko gertutasun handia dutelako da. «Oso arraroa da hori». Horregatik, zonbien generoa zabaldu izana normaltasun horren barnean sartzen du, eta horren ondorioz zonbien ikonoa «amaiezina» dela dio. Baina zonbiak egungo gizartera egokitu, eta ikono bihurtu izanak bakarrik ez du arrakasta bermatzen. Eta, horretarako, krisiaren arrazoia aipatu du Leonek: «Oro har beldurrezko zinemak arrakasta handiagoa dauka egoera txarra denean». Zergatik? Amorrua ateratzeko modua izaten delako gisa horretako zinema ikustea. «Genero herrikoia da, baina gero gizartearen isla ere bada. Nolabait gizartearen egoera islatuta geratzen da, zeharka baldin bada ere». Amorrua ateratzeko modua, gainera, zonbiak direnean ezberdina dela aipatu du. Alegia, «arrazoirik gabeko indar- Zonbi karlisten bigarrena Mundu osoan berpizten diren hildakoen inguruko film eta telesailen gorakada azpimarratzekoa da, eta Euskal Herrian, Tomas Zumalakarregi militar karlista ere esnatu du Iturriotzek Xabier Padinekin batera. 2011n, Ataun of the Dead film laburra jarri zuten sarean, eta urte honen amaieran, edo 2014aren hasieran, bigarren zatia estreinatuko dute. Zonbiak protagonista diren lehen euskarazko ekoizpena da, eta umorean oinarritu dira. «Patxi Lopez lehendakaria zela, pentsatu genuen zerbait egin behar genuela, eta karlistak berpiztu genituen», azaldu du Iturriozek. Lehenengo zatian zonbiak izurri gisa aurkezten dituzte, eta sozialisten gobernuaren aurka egiteko Zumalakarregi esnatzeko proposamenarekin amaitzen da. Laster estreinatuko den zatian, «bandoen arteko guda bat» ekarriko du. Hau da, Partido Nacionalista Vampiro-en aurkakoa. «Leinu zahar batekoak dira, beti boterean egon direnak. Odola xurgatzen dute, eta zonbiek gizakiak jaten dituzte. Beraz, banpiroek euren iraupena arriskuan ikusiko dute, eta bien arteko guda bat irudikatuko dugu». Eta, hala, banpiroek euren buruzagi historiko bat berpiztuko dute. Metafora politiko gisa ikusten zituen Romerok zonbiak, baina Euskal Herrian agerian geratu da politikaren eragina. r Zakilixut D Igandea 2013ko azaroaren 3a Jendetza bildu da Arizkunen Kirikoketa bestaren karietara. Sagardoa antzina bezala egin dute, sagarrak eskuz txikituz. Ondoren zukua dastatu, kirikoketa jo, eta besta jarraitu dute. Gamioxarre dolaretxea, martxan Iker Tubia Arizkun K i-ri-ko-ke-ta, ki-ri-koke-ta, ki-ri-ko-ke-ta koke-ta ko-ke-ta». Erritmo horri jarraiki, XVIII. mendera itzuli zen atzo Arizkun (Baztan, Nafarroa). Gamioxarre dolaretxean lan eta lan ibili ziren Arizkungo gazteak, antzina sagardoa egiten zuten modua erakusteko. Inguruan hamaika begi, sakelako telefono eta kamera. Dolaretxea txiki geratu zen bildutako jendetza hartzeko. Kirikoketa besta zen, Jo ala Jo kultur elkarteak hamalaugarrenez antolatua. Goizeko hamaikak aldera sei gazte agertu ziren, laborariz jantzirik eta egurrezko lanabesak eskuan. XVIII. mendeko dolaretxean sartu ziren jornala adostu ondoren. Abarkak erantzi, eta ganbaran zirenei sagarrak botatzeko eskatu zieten, lanari ekiteko. Ordurako txistulariak hasiak ziren kaleak alaitzen, eta jendetza eraman zuten Gamioxarreko atarira. Hura da Euskal Herrian martxan den dolaretxe barroko bakarra. Bozateko sagar joleak omen ziren onenak. Eguzkia ateratzen zenetik ezkutatu bitarte egiten zuten lan. Atzo, baina, gazteak bi orduz aritu ziren sagarra jo eta jo. Antzina egiten zuten moduan, erritmoari jarraiki txikitu zituz- ten fruituak. Xabier Torresek eman zituen azalpenak, eta esan zuenez, sagar joleek«diziplina» zuten lana eramangarriago egite aldera: «Lana erritmikoki egiten zuten, josteta bihurtzen zuten». Denak batera, bitariko neurrian edota kirikoketa erritmoari jarraiki, baita kantuan ere. Jadanik galduak ziren hainbat doinu kantatu zituzten sagarrak jo bitartean. Kantu ezagunik ere izan zen, Aldapeko kasurako. Sagar joleen artean zen Leonor Laborra Fagoaga. Gaur giharrak mindurik esnatuko zela aurreikusi zuen. Jakin bazekien zertaz ari zen, hiru urte daramatza Kirikoketa bestan parte hartzen. Sagar joleen lana gogorra zela aitortu zuen, ordu asko eta hotz handia pasatzen zutela. Ez zen bere kasua, baina. «Lana da, baina urtean behin eginda dibertigarria. Gure kasuan, sagardoa edaten dugu bitartean, eta giro ona dugu; beraz, ez dugu sufritzen», esan zuen. Kantua eta erritmoak maite dituelako hasi zen kirikoketan. Esan zuenez, kantuan eta elkarri animoak emanez errazago txikitzen dira sagarrak. Orotara 1.600 kilo zanpatu zituzten. Patxarekin —sagar zatiak— tontortxo bat egin zuten, eta ondoren fruituari zukua ateratzeko makina muntatu zuten. Hiru ardatzek presioa egiten zuten, eta hala lortu zuten hartzitze- Erritmoekin jolasten txikitu zituzten sagarrak, tarteka kantuen neurriari jarraituta. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS aren ondoren sagardo izanen den edaria. Jakoba Errekondok eman zituen lanaren bigarren partearen azalpenak. «Nahiz eta sagarrak jotzea lan handia den, hau [estutzea] ongi egitea da garrantzitsuena», esan zuen. Lana bukatzean sagarrak txikitzeko tresnekin kirikoketa jo zuten, ohol batez osatutako perkusio tresna. Haurrentzako pitarra Sagardoa nola egiten zen ikusi ez ezik, edateko aukera ere izan zen atzo. Dolaretxeko lehenbiziko so- lairuan, Baztango hamahiru sagardogileren produktuak bildu zituzten jendeak dastatu zitzan. Gainera, haien arteko harremana sortu edo sendotzeko ere balio izan zuen. Horretaz gain, kanpoan Nafarroako ekoizleen sagardoa ere bazen. Baina alkoholik gabeko edaririk ere edan zitekeen. Hala, Peio Iriarte dolaretxeko beheko solairuan zegoen pitarra nola egiten zen azaltzeko. «Lehengo sagar Kas-a da hau», esan zuen txantxetan. Izan ere, haurrek edateko zukua zen. Saga- rrak mailuarekin hautsi, eta upel erdia betetzen zuten. Beste erdia, urez. Goiko zuloa zapi bat eta zogiarekin estali, eta behar zuen denbora emanda sagar zukua egiten zuten. Iriartek onartu zuen alkohol puntu bat baduela, eta gas pixka bat ere. Dolaretxeko lanaz gainera, Javier Larralderi omenaldia egin zioten bertako kulturaren alde egindako lanarengatik. Bazkaria, karrikadantzak eta kontzertuak ere izan ziren. Lana eta besta uztarturik, gaur biharamunari aurre egin beharko diote. Igandea berria 2013ko azaroaren 3a 06 Informatika Emakumeak ere bai 08 Elkarrizketa Adriana Kaplan 15 Irlanda Arrakasta, arrastaka Auzogintza Nork erabakitzen du? Industria aldea izan da Zorrotzaurre auzoa (Bilbo); orain, lantegi zaharrak eraitsi eta auzo berria eraikitzeko proiektua dago. MIKEL CARRAMIÑANA Igandea • 2013ko azaroaren 3a 02 Auzoak Zaha Hadid arkitektoak Zorrotzaurrerako prestaturiko egitasmoaren maketa. BERRIA Uhartean ez dago altxorrik Zorrotzaurreko egitasmoa Bilbo eraberritzeko azken pauso modura aurkeztu zuten instituzioek; atzerapen askoren ostean,badirudi lanak datorren urtean hasiko direla,baina proiektuaren etorkizuna ez dago batere argi. Gotzon Hermosilla uzo batzuk lotarako lekuak baino ez dira: auzokideek beste nonbait egiten dute lan, aisialdiaz gozatzeko edo giza harremanak garatzeko beste toki batzuk aukeratzen dituzte, eta gaua baino ez dute ematen etxean. Beste auzo batzuk, berriz, leku biziak dira: hango kaleetan topatzen dute elkar auzokideek, nortasun eta izaera definitua izaten dute, eta esan daiteke auzoaren geografiak, auzoaren ezaugarri eta berezitasu- A nek gauza asko kontatzen dutela han bizi direnen inguruan. Baina nork erabakitzen du auzo batek nolakoa izan behar duen? Auzokide gehienek eginda topatzen dute auzoa han jaiotzen direnean edo bertan bizitzera joatea erabakitzen dutenean. Auzokideek badute zer esanik auzoaz? Erabaki ahal dute nolako auzoa nahi duten? Zorrotzaurreko kasua (Bilbo) adibide polita izan daiteke auzoaren eta auzotarren arteko harremanaz gogoeta egiteko. Bizkaiko iragan industrialaren azken lorratzetako bat da Zorrotzaurre. Hutsik gelditutako lantegiek, ugerrak jandako pabiloiek eta etxebizitza zaharkituek osatzen dute hango paisaia. Baina aspaldikoa da Bilboko Udalaren asmoa ingurune hori guztia zaharberritzeko. Prozesuak atzerapen handia izan du, eta, azkenik, datorren urtean hasiko dira lanak. Hadiden egitasmoa Azken urteotan badirudi idatzi gabeko arau bat hartzen dutela kontuan hirigintza arduradunek: ezer baino lehen, nazioartean ospea lortu duen arkitekto bati ematea egitasmoa zirriborratze- ko eginkizuna. Kasu honetan, Zaha Hadid (Bagdad, Irak, 1950) izan zen aukeratua. 2004an aurkeztu zuen Zorrotzaurreko Master Plana deritzona. Geroztik, egitasmo horrek hainbat aldaketa izan ditu: batzuk, auzo elkarteekin izandako negoziazioen ondorioz; beste batzuk, plana plazaratu zenean inor gutxik aurreikusten zuen krisi egoerak behartuta. Baina ildo nagusiak mantendu egin dira: «hiri kontzeptuari eutsi» eta «iragana zaindu eta, auzo bizia sortzeko, berriarekin nahastu», Hadiden hitzak erabilita. Horretarako, etxebizitzak, berdeguneak, hiri parke teknologikoak, eskolak eta auzoaren ondarea uztartu nahi izan dituzte. Beste alde batetik, eta uholdeen arriskua gutxitzeko, Deustuko ubidea zabaldu egingo dute, 75 metroko zabalerara iristeko, eta, hortaz, Zorrotzaurre, penintsula izan beharrean, irla izango da. Hortik datorkio batzuek gune berriari eman dioten ezizena: Bilboko Manhattan. Zorrotzaurreko plana ez da egitasmo bakana, Abandoibarrako eraldaketarekin hasitako hirigintza ildoaren azken urratsa baizik. Hala uste du, esaterako, Andeka 2013ko azaroaren 3a • Igandea Auzoak03 Auzoko zenbait etxe zaharberritzeari ekin diote. JON HERNAEZ / ARGAZKI PRESS Larreak. Filosofia irakaslea da Larrea, baina hirigintzari lotutako gaiak jorratu ditu gehienbat: horren adibide dira Garikoitz Gamarrarekin batera idatzitako Bilbao y su dobleliburua edo Larreak berak koordinatutako Euskal Hiria lana. Larreak dioenez, «desindustrializazioa eta gune industrialen balioaren galtzea ekarri dituzten aldaketetatik abiatuta, beste prozesu bat gertatu da Bilbon, hiriaren nortasuna aldatu nahi duena. Bilbon metropoli berri bat eraiki nahi izan dute, horren ardatzak kultura, berrikuntza, diseinua eta bizimodu kosmopolita izaki. Hiriaren marka indartsu eta erakargarria sortzea da helburua, erakargarria enpresentzat baina baita hiritarrentzat edo turistentzat ere». Prozesu horren adibiderik behinena Abandoibarran izandako eraldatzea da, eta Zorrotzaurrekoa, Larrearen aburuz, «horren jarraipen naturala» da: «Gainera, Bilboko erdigunea hedatzeko aukera ematen du horrek, hau da, hiriko erdigunea, egun Zabalgunera eta itsasadarraren ibarrera mugatuta dagoena, Zorrotzaurrera hedatzea ahalbidetzen du plangintzak, eta hutsune handi hori hirigintza laborategi erraldoi baten moduan hartu». Larrea oso kritikoa da «zaharberritzea» eta «birsortzea» hitzetik hortzera darabiltzan diskurtsoarekin. Dioenez, Zorrotzaurre «ahaztutako alderdia» izan da urte askoan, eta soilki negoziorako aukerak agertu direnean ekin zaio auzoaren «zaharberritzeari», betiere «etengabe suntsitzen eta eraikitzen dabilen» kapitalismoaren logika ezarrita eta bertako biztanleen interesak bazter utzita. Auzokideen iritzia Kanala auzo elkarteko kidea da Jesus Ureta. Zorrotzaurreren ondo-ondoan dauden Elorrieta, San Ignazio, Sarriko eta Ibarrekolanda auzoetako herritarrak biltzen ditu elkarte horrek. Uretak dioenez, Zorrotzaurrerako plana abian jarri zenean, administrazioak bide batzuk zabaldu zituen auzokideen parte hartzea bermatzeko, «ezin baita bestela izan». Esan bezala, Zorrotzaurreko alderdi hori industriagunea izan da batez ere, lantegiek hartzen zuten leku gehiena, eta, horren ondorioz, oso biztanle gutxi ditu, bostehun inguru. Hasieran batean, auzoan bertan bizi diren auzokide horiek hartu zituzten aintzat herritarren parte hartzea bermatzeko, eta egitasmoa kudeatzen duen batzordearen ordezkariek haiekin hitz egin zuten, «baina ez zuten kontuan hartu horren inguruan beste auzo batzuk daudela, Deustua eta San Inazio batez ere, eta plangintzak eragin handia duela horietan», ohartarazi du Uretak. «Adibidez», gaineratu du, «beheko errepidearen alderdi guztia San Inaziokoa da; han, hasiera batean, parke handi bat egin behar zuten, baina 2006an ikusi genuen hasierako asmoa aldatu zutela eta etxebizitzak eraiki nahi zituztela, batzuk 21 solairukoak. Beste aldetik, Zorrotzaurren sartu eta handik irteteko autobide gisa erabili nahi zuten San Inazio». Zorrotzaurreko plana San Inaziorako «hondamendia» zela ikusita, azken auzo horretako biztanleak euren burua antolatzen hasi ziren 2008an, Kanala elkartea sortu zuten, eta planaren kontrako borrokari lotu zitzaizkion. Beste bide batzuk baztertu gabe, epaitegietakoa ere onetsi zuten, eta hainbat auzibide abiarazi zituzten. Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiak aintzat hartu zituen auzokideen arrazoibideak eta proiektuaren zati batzuk baliogabetu zituen. «Lehenengo aldiz, hirigintza plan bat atzera bota zuten Lurzoru eta Hirigintzaren Legeak herritarren parte hartzeaz zehazten duena ez betetzeagatik», azaldu du Uretak, «eta bitxia da, legea bete ez zuena Julia Madrazo zinegotzia izan baitzen, eta legearen egilea, berriz, haren neba Javier Madrazo». Horrek Udalaren planak hankaz gora bota zituen eta, Uretak dioenez, Udalaren jarrera aldaketa ere ekarri zuen. «Haiek kaleko protestaldietara ohituta daude, baina ez auzibideetara. Bide hori erabiliko genuenik ez zuten espero. Bolada batez, gu izan ginen Udalaren etsai nagusiak. Udalak behintzat halakotzat jotzen gintuen, baina azkenean konturatu ziren ezin dituztela herritarrak etsaitzat jo». Dena dela, Udalaren jarrera aldaketa horretan, herritarren parte hartzearen inguruko uste sendoek baino garrantzi handiagoa izan zuen kalkulu ekonomiko hutsak, Uretak azaldutakoaren ara- bera: «Auzibideetatik joz gero, galtzekotan askoz garestiagoa aterako zitzaiela ikusi zuten, eta negoziazio eta akordioaren bidea onetsi zuten. Azkuna alkateak adierazpen batzuk egin zituen, esanez kasu honetan hobe zela akordio txar bat auzi ona baino». Azkenean, akordio batera iritsi ziren, eta hainbat aldaketa sartu zituzten hasierako egitasmoan: parke bat egiteko ideia berreskuratu zen, gune berde gehiago egingo dituzte, etxebizitza kopurua jaitsi da, eta San Inaziotik igaro beharreko trafikoa ere gutxitu da. Uretaren ustez, «Zorrotzaurreko adibideak erakusten du herritarren parte hartzea ahalbidetu behar dela plangintzaren diseinuari ekin baino lehen. Diseinua herritarrekin egiten da, edo arazo bat dago herritarrekin, hemen gertatu zen bezala». Atzerapenak Zorrotzaurreko egitasmoak beste oztopo garrantzitsu bat aurkitu du bidean: krisi ekonomikoa. Abagunea ez da egokiena horrelako proiektu erraldoiak abian jartzeko, eta azken urteetan behin eta berriro atzeratu dira lanei ekiteko epeak. Adibide bat: 2007an, BBK-ko presidente Xabier Iralak iragarri zuen aurrezki kutxak bere egoitza nagusia Bilboko Kale Nagusitik Zorrotzaurrera eramango zuela 2013an. Urtea amaitzen ari da, eta egoitza berriaren arrastorik ez dago. Joan den igandean, Deia egunkariak argitaratu zuen Zaha Hadid arkitektoak prest duela BBKren egoitza berriaren diseinua, eta 105 me- troko eta 22 solairuko dorre bat izango dela, baina informazio berean zehazten zen egitasmoa, «ahaztuta» ez dagoen arren, «kaxoi batean» gordeta dagoela eta oraingoz ez dagoela horri ekiten hasteko egunik. «Hirigintza egitasmoa abagune ekonomikoaren eta finantzazioaren pentzuan dago», gogorarazi du Larreak. «Orain, lehenengo fasean dago: Zorrotzaurre irla bilakatzeko lana, lehenengo zubia egitea eta penintsularen sarreran egin nahi dituzten etxebizitzak. Baina hortik aurrera zer gertatuko den ikusteko dago. Azken finean, apustu bat da. Izaera berri horri lotutako auzunea sortzea erabakitzen bada, erabaki hori apustu ekonomiko bat da, Bilbao Ria 2000 elkartea apustu bat zen moduan; eta ez dakit apustu hori irabazi ala galdu egin zuten, baina begien bistakoa da sekulako zorra utzi duela eta bilbotarroi ez zaigula musu truk atera». Izan ere, egitasmoaren oinarrietako bi etxebizitzak eraiki eta saltzea —5.400 inguru, Master Planaren arabera— eta enpresa berriak erakarriko zituen parke teknologikoa eraikitzea ziren: «Baina zer gertatzen da etxebizitzak saltzen ez badira, edo hara joan nahi duen enpresarik ez badago?», galdetu du Larreak. «Abagune ekonomikoak laguntzen ez badu, proiektuak ez du funtzionatzen. Horregatik epeak eta erritmoak mantsotu dira, eta egin ahala joango dira aldaketak sartzen eta proiektua doitzen. Baina dirua sartzen ez bada, gauzak asko oker daitezke». Uretak ere pentsatzen du krisiak eragin handia izan dezakeela egitasmoaren garapenean, eta uste du krisi ekonomikoa beste hiruzpalau urtez luzatzen bada eta etxebizitzen merkatua bizkortzen ez bada zailtasun handiak egon daitezkeela eraiki nahi dituzten etxe guztiak saltzeko. Horrek egitasmo osoa zalantzan jar dezake eta, Uretak dioenez, agerian utz lezake «beste eredu batera joateko beharra». Baina, Uretaren aburuz, krisi ekonomikoak planteamendu guztiaren gabeziak azaleratu ditu: «Ezin da hemendik 30 urterako plangintza bat egin. Ezin da aparkalekuen margoen kolorea ere zehazten duen plana egin, alde batetik, 30 urtean abagunea asko alda daitekeelako, eta, beste aldetik, hurrengo belaunaldiei ere erabakiak hartzeko eta beste modu batera hazteko aukera utzi behar zaielako. Ezin da dena erabat itxita utzi. Bilboko Udalak inoiz esan dute Zorrotzaurreko planarekin etorkizuneko hiria diseinatuta uzten zutela, baina etorkizuna hurrengo belaunaldiena ere bada, eta aukera utzi behar zaie gauzak beste era batera egiteko, hala nahi badute». Igandea • 2013ko azaroaren 3a 04 Auzoak Lorenzo Vicario · Soziologoa «Auzo bat ez da eraikitzen administrazioaren erabakien ondorioz» EHUko irakasleak uste du auzuneari lotutako bizimoduaren kultura «atzeraka» dagoela hainbat arrazoi direla medio, baina oraindik badaudela nortasunari eusten dioten auzoak. Gotzon Hermosilla Lorenzo Vicario soziologoa (Bilbo, 1963) hirigintzan aditua eta Euskal Herriko Unibertsitateko irakaslea da, Ekonomia eta Enpresa Zientzietako fakultatean. G Auzoa lo egiteko tokia baino zerbait gehiago al da? E Auzoa ez da ezerezetik sortzen. Prozesu motela izaten da, faktore askok eragiten dute horretan, eta horietako batzuk ez daude agintariek erabakiko dutenaren pentzuan. Berez, oraingoa ez da oso abagune egokia jendea zoriontsu biziko den auzoak sortzeko, egoera ekonomiko eta soziala den bezalakoa delako, baina, horretaz aparte, nik uste dut auzuneari lotutako bizimoduaren kultura hori atzeraka dagoela. Indibidualismoa eta kontsumismoa daude indarrean. G Hala ere, nortasuna eta izaera gordetzen duten auzoak badaude oraindik? E Bai, jakina. Bilbon, Olabeaga zen horietako bat, eta Deustuan, San Ignazion, Santutxun eta beste zenbait lekutan ere auzoaren kultura hori mantentzen da. Beste zenbait auzotan, Iralan edo Uribarrin esaterako, eraldaketak egon dira: bertako biztanleak zahartu egin dira, desagertuz joan diren neurrian etorkinak joan dira hara bizitzera eta desoreka batzuk sortu dira. Izan ere, orain askotan hitz egiten da immigrazioaren kudeaketaz, baina Bilbon denbora luzean ez da horrelakorik egon. Nire ustez, auzoaren kontzeptu tradizional hori, batez ere Europako hegoaldean egon dena, hots, auzoko bizimodua, biztanleen identifikazioa auzoarekin, auzoko merkataritza eta abar, hori guztia atzeraka ari da. G Zergatik? E Faktore batzuk abaguneari lo- tuak izan daitezke, krisi ekonomikoa esaterako, eta denborarekin alda daitezke, baina beste batzuk sakonagoak dira. Immigrazioa, adibidez, nahikoa hazi da oso denbora laburrean, eta oraindik ari gara horren digestioa egiten, nolabait esateko. Kultur aldaketak ere suertatu dira: ikusteko dago belaunaldi gazteek auzoaren bizimodu horri eutsiko dioten. G Batzuek esaten dute Zorrotzaurreko planak, auzoaren ezaugarriengatik (oso esparru zabala, biztanle gutxi dituena eta abar) auzoa ia hutsetik sortzeko aukera ematen duela eta hirigintza laborategi moduko bat bilaka daitekeela. Zuk zer uste duzu? E Nik ez dut uste auzo bat goitik diseina daitekeenik, eta Bilbon ikusten ari gara sortu berri diren auzoei, Miribillari esaterako, kosta egiten zaiela abian jartzea. Zorrotzaurreko kasuak, gainera, zalantza eta galdera asko planteatzen ditu, oso prozesu luzea delako eta hor eragiten duten faktore guztiak kontrolatzea ezinezkoa delako, abagune ekonomikoa esaterako. Auzo bat zatika egiteak zein ondorio ekar dezake? Nortzuk joango dira hara bizitzera, etxegintzaren egoera ikusita? Etxebizitza guztiak saltzerik egongo al da? Nik uste dut oso proiektu handinahia dela, gehiegi beharbada. Auzo bat ez da eraikitzen administrazioaren erabakien edo politikarien bultzadaren ondorioz. G Abandoibarrako zaharberritzearen jarraipen logikoa al da Zorrotzaurreko egitasmoa? E Horrela aurkezten da behintzat, orduan hasitako prozesuaren azken burua bezala. Bilboko erdigunea eraldatzeko proiektu bat da, dudarik gabe. Dena dela, bitxia da ikustea gero eta gehiago erabiltzen dela «Bilbo eta auzo- ak» esapidea. Badirudi Bilbo erdigunea baino ez dela, eta gainerako guztia ez, hori «auzoak» direla. Nik uste dut hori oso esanguratsua dela eta hiria ulertzeko modu bat adierazten duela. G Zein ondorio ekar dezake auzoak goitik diseinatzeko tema horrek? E Frantzia eta Erresuma Batuko hiri askotan zenbait auzo diseinatu zituzten 1950eko eta 1960ko hamarkadetan, hirietako periferian, hazkunde ekonomikoaren garaian langileak kokatzeko. Bazegoen tokiaren determinismo moduko bat: arkitekto batzuek uste zuten ongi diseinatu eta egituratutako etxeak eskainiz gero jendea zoriontsua izango zela. Baina, azkenean, auzo horietako dorre handi horiek arratoi-zulo bilakatu ziren. Frantziako banlieue izenekoak dira horren adibiderik argienak. Hemen ere, zen- «‘Bilbo eta auzoak’ esapidea gero eta gehiago erabiltzen da, badirudi auzoak ez direla Bilbo» «Zorrotzaurreko prozesuan zalantzak daude; faktore guztiak ezin dira kontrolatu» bait lekutan, Boluetan (Bilbo) esaterako, dorreak eraiki nahi dituzte, eta antzeko zerbait gertatzeko arriskua dago. Edo Gasteizko aldirietan egin dituzten zenbait auzo, krisiaren ondorioz bukatu gabe gelditu direnak eta ezleku bilakatzeko arriskuan daudenak. Zabalburun (Bilbo) LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS egin zituzten dorreak ere porrot handia izan ziren, hirigintzaren zein gizartearen ikuspegitik. Eredu hori errepikatu behar dugu Bilbon? G Dorreen eredua, beraz, ez duzu gogoko. E Europako hirien eredua ez da etxe orratzena. Bartzelona, Madril, Bilbo eta beste hiri batzuetako zabalgune burgesen eredua beste bat izan da historikoki. Bilbon, esaterako, BBVA eta Uribitarteko dorreek kritika asko jaso zituzten hiriaren eredu hori apurtu egiten zutelako. Orain Iberdrolako dorrea egin dute, eta badirudi gehiago egin nahi dituztela. Ez da oso zentzuzkoa. G Orain asko hitz egiten da gentrifikazioaz, hots, biztanle berriek (batez ere ikasleek eta artistek) auzo batez jabetu eta jatorrizko auzokideak botatzen dituztenean gertatzen den fenomenoaz. Bilbon antzeko zerbait gertatzeko arriskua ikusten duzu? E Bilbo Zaharreko adibidea oso argia izan zen. Garai batean bazirudien hiri guztiek auzo bohemiarra eduki behar zutela, eta Bilboren kasuan San Frantzisko eta Bilbo Zaharreko alderdi horrek guztiak beteko zuela eginkizun hori. Horregatik, saiatu ziren zaharberritzen auzoa artista gazteen sarrera bultzatuz. Gentrifikazioak auzoaren bizimodua suspertzen du, baina horren kostu sozialak handiak izaten dira, horren truke auzoa kolonizatu egiten delako eta jatorrizko auzokideak bota egiten dituztelako. Ameriketako Estatu Batuetako eta Erresuma Batuko zenbait hiritan gentrifikazio prozesuak basatiak izan dira: han etxebizitza alokatzeko ohitura handiagoa dago, eta auzo horiek modan jartzen direnean, prezioek ikaragarri egiten dute gora eta, askotan, jatorrizko biztanleak ez ezik, lehenengo gentrifikazioaren eragile izan direnak ere alde egin beharrean egoten dira. Nik uste dut Bilbon prozesu horiek ez direla hain bortitzak. 2013ko azaroaren 3a • Igandea Auzoak05 elkarteko kide Berdaitz Gurutzeagak (Donostia, 1973). Porrontxo jaiak horren seinale dira, baina gazte batzarrak, kultur elkarteak, mendi taldeak eta bestelakoak ere aipatu ditu Gurutzeagak: «Jendartearen parte hartzea sustatzeko kultura bat egon da beti». Urte askoan ehundutako sare horretan leku garrantzitsua du Egia Bizirik auzo elkarteak: «Auzoaren hobekuntza dugu helburu, eta, batez ere, koordinazio lana egiten dugu auzoko eragileen artean: bizilagunen kexak bi- Tabakalerak bultzatu du egitasmoa, Egiako auzotarrekin harremana sustatzeko Lekuekin eta proposatutako erabilerekin mapa bat osatu dute Egiako herritarrak auzoan zeharreko ibilaldia egiten, EgiaMapa izeneko proiektua dela eta. ARITZ SORZABAL / IRUTXULOKO HITZA Zenbat leku, hainbat erabilera EgiaMapa izeneko proiektua abiarazi dute Egian (Donostia); horren helburua da auzoan zenbait leku eta gune identifikatu eta horietarako bestelako erabilerak proposatzea, auzokideen proposamenetatik abiatuta. G.H. ormalean, arkitekto, teknikari eta agintariek diseinatzen dituzte auzoak. Baina herritarrek erabiltzen dituzte tokian tokiko kale, plaza eta bazterrak, eta haiek dakite inork baino hobeto leku bakoitzaren aukera eta gabezien berri. Donostiako Tabakalera kultur zentroko kideek ondo baino hobeto dakite hori, eta, horregatik, joan den ekainean EgiaMapa izeneko egitasmoa abiarazi zuten. Horren helburua: herritarrei hitza emanda, auzoaren kartografia osatzea, eta mapa horretan agertzen diren lekuetarako bestelako erabilerak proposatzea. Ane Rodriguez (Donostia, 1978) Tabakalerako kultur zuzendaria da: «Kultur erakunde publikoa garen aldetik, auzoa ezagutu nahi dugu, eta auzokideekiko harremanak sustatu; horretarako, mapa bat egitea bururatu zitzaigun, guk ere lekuaren aldetik N gure beharrak baditugulako, eta pentsatu genuen horrelako egitasmo batek aukera ematen zigula bertako leku hutsak detektatzeko auzoa ezagutzen genuen bitartean, eta hori guztia auzokideekin batera». Lehenengo urratsa auzokideekin harremanaten jartzea izan zen. Bizpahiru bilera egin zituzten auzoko elkarte eta eragileekin, eta horietako askok begi onez hartu zuten ideia. Ibilbidea auzoan zehar Horren ondorioz, joan den ekainaren 15ean ibilbide bat antolatu zuten auzoan zehar. Leku hutsak, gutxi erabiltzen direnak edo beste erabilera bat izan dezaketenak detektatzea eta bisitatzea zen ibilaldi horren xedea. Baina ez hori bakarrik: «Bide batez, jendeari eskatu genion leku horien inguruan iritziak, ideiak eta proposamenak emateko. Horrekin argazki moduko bat osatu dugu, lekuena eta leku horien inguruan egiten diren aldarrikapenena ere». Ez da Tabakaleraren eginkizuna bildutako proposamenei irtenbidea bilatzea, beste erakunde batzuei baitagokie lan hori, baina, Rodriguezek dioenez, «herritarrei ahotsa eman eta egoera ikusarazi» egin nahi izan dute, «modu sortzailean betiere». Horretarako, Tabakalerak 32 orrialdeko katalogo bat argitaratu du, eta hor jasotzen dituzte detektatutako uneak —Tejeria kalea, Plaza Haundi. Polloe plaza, Onkologikoa eta abar—, gune horietarako egiten diren proposamenak eta auzoko eragileek leku aldetik dituzten behar eta gabeziak. Rodriguez pozik dago ekinbideak jaso duen erantzun onarekin, nahiz eta, aitortzen duenez, herritarrek hasieran «kontu handiz» hartu, erakunde batetik zetorren neurrian. «Guretzat oso positiboa izan da auzoaren eragileak ezagutzeko aukera eman digulako, eta haien jarrera ere oso ona izan da». Prozesu osoan ezinbestekoa izan da herritarren parte hartzea. Azken finean, nork ezagutuko ditu auzoaren nondik norakoak auzoa egunero erabiltzen dutenek baino hobeto? «Nik uste dut bi eredu daudela», zehaztu du Rodriguezek. «Alde batetik, herritarren beharrak gogoan hartzen dituen eredua dago, herritarrak direlako lekuen erabiltzaileak, eta ondo baino hobeto dakite zerk funtzionatzen duen eta zerk ez. Beste aldetik, espezializazioaren jabe diren arkitekto eta teknikarien eredua dago. Bi ezagutza mota dira. Ezagutza espezializatua eta herritarren ezagutza elkartzen badira, hirien diseinua gehiago moldatuko da benetako beharretara». Auzo aktiboa Edozein modutan, Rodriguezek nabarmendu nahi du Egia auzoa «oso aktiboa» izan dela beti, «eta Tabakaleraren parte hartzerik gabe ere bertako herritarrak aspalditik ari dira hainbat proiektu antolatzen. Esaterako, Tejeria kalea oinezkoentzat gordetzea auzoaren aspaldiko eskakizuna da, eta hori dela-eta hainbat kontu antolatu dituzte, adibidez, Porrontxo jaietan kale horri egun batez beste jite bat emanez». Egia Bizirik elkartea izan daiteke auzoaren dinamismoaren adibide bat: «Egian beti egon dira eragile eta elkarte mordo bat, eta herri mugimendua bizirik egon da», azaldu du Egia Bizirik auzo deratu, auzotarren eta Udalaren arteko zubi lana egin, irisgarritasuna landu, kultur jarduerak antolatu eta abar». Egia Bizirik auzo elkarteak parte hartu du Tabakalerak antolatutako EgiaMapa proiektuan. Horren balorazio positiboa egiten dute: «Hasteko, Tabakalera guregana hurbiltzeko keinu hori oso egokia dela iruditzen zaigu. Beste aldetik, prozesuan bildu den informazio hori guretzat ere baliagarria izango da. Baina orain falta da hori guztia gauzatzea. Guk denbora luzea eskaini diogu prozesu horri, bilera asko egin ditugu, informazio asko jaso da, hots, erein egin dugu, eta orain, logikoa den moduan, jendea uztaren zain dago, ea egindako guztia zerbaitetan gauzatzen ote den. Nik pentsatu nahi dut ahalegina merezi izango duela». Gurutzeagak ere uste du berebiziko garrantzia duela herritarren ahotsa kontuan hartzeak auzoen diseinu eta erabilerak zehaztu behar direnean: «Funtsezkoa da herritarrei galdetzea zer behar duten, auzo bakoitzak bere beharrak dituelako. Jakina, gero teknikariek esango dute noraino irits daitekeen, baina hasierako harreman hori funtsezkoa dela uste dut». Izan ere, askotan alderantziz egiten dira gauzak: lehendabizi plaza, kale, txoko edo bestelako azpiegiturak eraikitzen dira, eta gero ikusten da horrek zertarako balio dezakeen. Gurutzeagaren aburuz, prozesuak kontrakoa beharko luke, «eta horrek berdin balio du toki irekietan zein kultur etxe, lokal eta antzeko leku itxietan ere. Nik uste dut, oro har, Euskal Herrian ez dela udalen aldetik kezka hori auzotarren iritziak jakiteko; harremanak izan direnean zeharkakoak izan dira». Igandea • 2013ko azaroaren 3a 06 Teknologia Lehen sei programatzaile haien ostean, beste hainbat emakumek egin zuten lan ENIACen. Irudian, Gloria Ruth Gordon eta Ester Gerston. Konputagailuak emakumeen gauza zirenekoa Zientzia eta teknologiaren alorrean emakumezkoek egindako ekarpenak lausotuta gelditu dira historian. Informatikaren hastapenetan, ordea, hantxe zeuden emakumeak, adibidez, ENIACen sorreran. Irune Lasa makumeek konputagailuen historian uste baino zeresan handiagoa izan ote zuten otu zitzaion Kathy Kleimani. 80ko hamarkadaren amaiera zen. Kleiman konputazio zientziak ikasten ari zen Harvarden, eta adoregabetuta zegoen, inguruan horren emakume gutxi ikusita. Historian begiratu behar zuela erabaki zuen, eta, bide ho- E rretan, 1946an lehen konputagailu elektronikoa aurkeztu zenean —ENIAC ( Electronic Numerical Integrator and Computer)— egunkarietan aterako argazkiei begira jarri zen. Irudietako gizonezkoak izendatuta zeuden, baina nor ziren han agertzen ziren emakume haiek? Konputazioaren historiako aditu bati galdetu zion, eta hark publizitateko modelo modukoak zirela azaldu zion, irudi nolabait apainagoa eskaintzeko jarriak, hozkailuak sal- tzeko katalogoetan jartzen ziren emakumeak bezalakoak. Baina Kleimani ez zitzaizkion modeloak iruditu. Eta arrazoia zuen: ez ziren modeloak. Kleiman eta beste ikerlari askoren lanari esker, pixkanaka-pixkanaka, aurreritziek lausotutako historian argiuneak zabaltzen hasi ziren. II. Mundu Gerra ez zen inondik inora aurreko gerrak bezalakoa izan, hainbat ikuspegitatik. Adibidez, aurrerapen teknologikoei esker, historian lehen aldiz, zuze- nean begiz ikusteko urrunegi zegoen etsaia ere jomuga bihurtu zen armentzat, urruneko muinoetatik jaurtitako artilleria proiektilentzat, edota hegazkinetatik botatako bonbentzat. Baina horretarako proiektilaren ibilbidea ondo kalkulatu behar zen. Jaurtiketa guneak, jaurtigailuaren abiadura, goratze angeluak, tenperatura, airearen dentsitatea, haizea... Aldagai mordoa izan behar zen kontuan. Eta jakina, lan hori ez zen gerra eremuan egiten. AEBetako Armadak, esaterako, Pennsylvania Unibertsitatean egiten zituen kalkulu horiek guztiak jasotzen zituzten taulak, gero bonbardaketariek edo artilleriagizonek erabiliko zituztenak. Konputagailuen lana izan zen hori. Eta konputagailu haiek ez ziren makinak: gizakiak ziren; emakumeak, zehatzago esateko. Gizon gazteak gerran zeudela, «herrialdeak behar zituelako» lantegietan eta armagintzan lanean hasi ziren lehen emakume haiek bezala, balistikako kalkuluak egiteko ere emakumeei deitu zieten, kasu honetan berezitasun jakin bat eskatuz: matematiketan jakintza izatea. Eta baldintza normaletan asko jota irakasle izatera kondenatuta zeuden emakume gazteez osatutako talde hark egin zuen lana ez zen nolanahikoa izan. Adibidez, kalkulu diferentzialeko ekuazio horietako bakoitzak, 30 orduko lana zuen, eta milaka eta milaka ekuazio egin behar zituzten, gerrak aurrera egin ahala. Analisi diferentzialerako analizatzaile mekanikoak, arkatza eta papera ziren haien lanabesak. Emakume talde hark lanean jarraitu zuen, baita aliatuek Europan garaipena eskuratu ostean ere. Bitartean, Pennsylvaniako Unibertsitateko beste areto batean John Mauchly eta J. Presper Eckert, sekretupeko proiektu batean murgilduta zeuden: ENIAC makina asmatzen ari ziren, hain zuzen balistikarako kalkulugintza bizkortzeko helburuarekin. 1945. ekainean, makina eraikitzeko prest zeudenean, hura nork programatuko zuen pentsatzen hasi ziren. Haien ustez, benetako erronka makina egitea zen. Aldiz, programazioa lan astuna, aspergarria eta erraza izango zela uste zuten, bulegoko lanen antzekoa; zein hobeagorik bigarren maila horretarako unibertsitate berean jo eta su ekuazioak egiten zebiltzan emakume konputagailu haiek baino? Hala errekrutatu zituzten: Betty Jean Jennings, Kathy McNulty, Frances Bilas, Elizabeth Snyder, Ruth Lichterman eta Marlyn Wescoff. Makinatzarra «Ez zeukaten oso argi zer eskatzen ziguten», gogoratu zuen geroago haietako batek. Are gehiago, emakume haiek ez zuten askoz beranduagora arte ENIAC makina bera ikusteko segurtasun baimenik izan. «Plano bilduma itzela eman ziguten. Han zeuden makinaren panel guztien kable instalazioak. ‘Dezifratu makinak nola egiten duen lan eta nola programatu daitekeen’, esan ziguten», gogoratuko zuen Kathy McNultyk. Eta 18.000 huts tutu eta zirkuituz eta kablez jositako milaka zati zituen 27 tonako makinatzarraren logika estudiatu zuten, eta finean hura nola programatu asmatu zuten. Ez zen ez lan aspergarria edota milioika txartel zulatu egiteko lan astuna. Aitzitik, sekulako kreatibotasuna eskatu zien sei emakume haiei. Ez hori baka- 2013ko azaroaren 3a • Igandea Teknologia 07 rrik, arazo askotarako, makinaren ingeniariek baino jakintza handiagoa lortu zuten, programazioa edo softwarea soilik ez, hardwarea ere ondo asko ezagutzen zutelako. Itzelezko lana zen lehen konputagailu programatzaile hauena. Makinak segundu gutxitan kalkulatu edo ebatziko zuen problema sartzeak izugarrizko prestaketa lana baitzekarren. 1945eko udazkenerako ENIACen lehen demostrazioa prestatzen ari zirela, beste lan bat agertu zitzaien lehenago egiteko. Stanley Frankel eta Nicholas Metropolis Los Alamosetik etorri ziren, IBMren milioi bat txartel zulaturekin, hidrogeno bonbak erreakzio termonuklearra nola abia zezakeen jakin nahian. ENIACeko emakumeak beharrezkoak ziren txartel zulatu haietan zetorren programa makinan ezarri eta hura lanean jartzeko. Huraxe izan zen makina ikusi ahal izan zuten lehen aldia. 1946ko otsailean aurkeztu zuen AEBetako Gobernuak ordura arte sekretupean landutako ENIAC makina. Bazkari batekin ospatu zuten gertaera. Hantxe egon ziren unibertsitateko goi karguak, Armadaren eta Gobernuaren ordezkariak eta makinaren asmatzaileak. Eta sei programatzaileak ez zituzten gonbidatu ere egin. Hasia zen haien presentzia lausotzen. Hedabideetan, aurkezpenaren berri ematerakoan ez zen emakume haien aipamenik ere egin. Argazkietan ere desagertuz joan ziren. The New York Times egunkariak plazaratu zuen argazki nagusia atzeko planoan agertzen ziren bi emakume. Gero, errekrutamendurako propaganda egiteko erabili zenean, argazki hura bera moztu egin zuten, ENIACeko emakumeak desagertaraziz. Gerra bukatu eta gizonezkoak AEBetara itzuli zirenean, matematiketan jantziak ziren emakumeentzako tokirik ez zen gelditu Armadako proiektuetan, kriptografian, kalkuluan... Gobernutik irakaskuntzara edota aseguru konpainiatara joateko gomendioa eta guzti egin zitzaien. Sei emakume haietako batzuek, dena den, teknologiaren arloan jarraitu zuten, programazioaren historiako lehen pauso haietan parte hartuz. Konputagailuen iraultzak, dena den, guztien beharra zuen eta emakumeak ere informatika alorrera deitzea beste erremediorik ez zen izan hurrengo hamarkadetan. Eta aurreiritzik gabeko alor berria zenez, emakume ugari sartu zen, hori bai, lanpostu horiek gero eta prestigio handiago lortu zuten arte. Hori gertatu zenean pixkanaka arloa maskulinizatzen joan zen. Gizonezkoen gauza bihurtu zen konputagailuena. Montse Maritxalar · Donostiako Informatika Fakultateko Akademia Antolakuntza dekanordea «Teknologiaren sorkuntzan egon behar dugu emakumeok» Teknologiak gizartearen komunikatzeko eta erlazionatzeko moduak markatzen ditu, eta, Maritxalarren ustez, emakumea ezin da hortik kanpo gelditu. I.Lasa Bera informatika ikasten ibili zenean, ikaskideen %40 ziren emakumezkoak. Duela urte batzuk, Montse Maritxalar eta Donostiako Informatika Fakultateko beste irakasle asko kezkatzen hasi ziren, urtero iristen ziren ikasle berrien artean gero eta emakumezko gutxiago zetozela ikusi zutenean. 2006. urtean e-makumeak taldea sortu zuten, Informatikako Ingeniaritzan emakumeek duten egoeraz informazioa biltzeko eta zabaltzeko. G Gero eta gutxiago dira emakumeak zuen fakultatean. E Bai, aurten matrikulatu diren ikasleen %12 dira emakumezkoak. Beste ingeniaritzetan, kristalezko sabaia hor egon arren, goranzko joera bat sumatzen da. Baina hemen joerak beherantz jarraitzen du. Orain dela urte batzuk, geletan neskak desagertzen ari zirela ikusi genuen, eta hori aztertzen hasi ginen. Beherakada nabarmena zegoela ikusi genuen. 1980-85. urteetan, %40 inguru ginen emakumeak. Eta ikusi genuen mundu anglosaxoian aztertzen urteak zeramatzaten fenomeno bat zela. G Deigarria egin zait gertatzen ari den hori azaltzeko ematen diren arrazoietako bat: informatika ikasketak egiteko emakumezkoei atzera eginarazten dieten gauzetako bat informatikarien estereotipoa, geek irudi hori omen da. E Azterketa mordoa daude gertatzen den horren kausak aztertzeko, eta ondorioztatu dute faktore asko daudela hor atzean. Eta hor dago, adibidez, zuk aipatzen duzun hori, informatikarien irudiarena. Hezkuntza ere badago: lehen hezkuntzan neskak eta mutikoek joera bertsua izaten dute ordenagailuen aurrean, baina bigarren hezkuntzan joera hori aldatzen hasten da. Curriculum ezkutuaren kontua da, nola askotan ez garen kontziente barneratuak ditugun aurreiritzi batzuk transmititzen direla. Adibidez, 70eko hamarkadan psikologia eta hezkuntza arloan mutilei matematikarako gaitasun handiagoa aitortzen zieten esperimentuak ugaritu ziren, oinarri zientifiko batzuen arabera. Jakina, oso kritika gogorrak izan zituzten, baina ideia hortxe ibili zen. G Beste faktore bat erreferentziazko eredu falta da. E Bai, denok dakigu zein den Einstein edo Galileo Galilei. Baina Marie Curie? Ziur aski bai, eta Ada Lovelace, historiako lehenengo programatzailea? Bigarren hezkuntzan bertan, nik uste badagoela lana emakumezko zientzialarien lana erakusteko. Beste faktore bat ere badago horri lotuta. Haurrek ordenagailuekin duten lehen kontaktua jolasa izaten da. G Jokoak. E Bai. Eta horiek normalean borrokarekin lotutakoak izaten dira; gehienetan emakumezko pertsonaiak otzanak dira... Azkenean, gizartean dauzkagun eredu maskulinoak oso nabarmen islatzen dituzte. Eta lehen harremana hori bada eta eredu hori zurekin bat ez badator... Gero, faktore psikologikoak ere aipatzen dituzte egin diren azterketek, emakumeok geure buruari buruz daukagun pertzepzioa. Adibidez, PISAko probetan, ezagutzari buruzko azterketa objektiboez gain, euren pertzepzioari JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS buruz ere galdetzen zaie ikasleei. Eta matematiken eta oro har zientziaren inguruan, nahiz eta antzeko emaitzak izan neska-mutilek —batzuetan pixka bat hobeagoak dira neskenak, baina ez dira datu adierazgarriak—, ikerketa batzuek diote emakumezkoek benetan direna baino okerragoak direla uste dutela. Beste ikerketa batzuek azaldu dute ordenagailua ez dela lotzen pertsonei laguntzeko tresnekin, eta genero femeninoan badago hori nolabait, ezta? Laguntza, zaintza... Teknologia alor horretan ere aritzen den arren, izkutuan gelditzen da. G Eta lehen aipatu dugun informatikarien estereotipoarena? E Baina pertsona arraro, berezi, antisozial irudi hori informatikarekin lotzen da telebistak-eta ari direlako islatzen. Baina horrelako pertsona arraroak toki guztietan daude, medikuen artean, psikologoen artean, edo arkitektoen artean. Informatikari izanagatik ez zara bihurtuko antisozial. Gero kristalezko sabaia eta sare informalen kontua dago, arlo profesional guztietan agertzen direnak, ez informatikan soilik. Ibilbide profesionalean gorantz egiteko orduan, sare informalak osatzen dira, futbolaz hitz egiteko, bazkaltzeko... Horiek asko lagun dezakete norbaiten ibilbidean baina emakumeak horietatik kanpo gelditzen dira, eta, modu oso sotilean ikusezin bihurtzen dira. Eta gizonezkoak gehiengo diren arloan hori larriagoa da. G Garai batean, ez zegoen halako informatikariaren estereotiporik; asko jota, matematikarekin lotzen zen gauza bat zen. Informatika ikastea lana lortzeko bide ontzat jotzen zen, eta hor gizonezko-emakumezko ratioak antzekoak ziren. E Bueno, egia da garai hartan ez genekiela zer zen informatika, baina gaur egun ere jendeak ez du garbi informatika zertan datzan, gauza bat delako erabiltzea eta beste bat erabiltzen duzun hori sortzea. Inor ez da mediku bihurtzen aspirina bat noiz hartu behar duena dakielako, ezta? Era berean, inor ez da orojakilea informatikan ordenagailuarekin zerbait egiten dakielako. Eta horregatik kezkatzen gaitu kontu honek, gaur egun gizartearen komunikatzeko eta funtzionatzeko modua teknologiatik dator hein handi batean. Teknologia markatzen ari da komunikatzeko eta erlazionatzeko modua eta hor, gizarte berriaren diseinu horretan, emakumezkoak egon behar dugu, ezin gara hortik kanpo gelditu. Eta ez dakit ondo jabetzen garen horretaz. G Zer esango zenioke zein karrera egin erabakitzekotan dabilen emakume bati? E Informatika arloak aukera ematen dizula bizitzan gustatzen zaizunean aritzeko. Hain da diziplina artekoa... Hemen badaude taldeak behar bereziak dituzten pertsonekin lanean aritzen direnak, badaude taldeak hizkuntzaren prozesamendurekin aritzen direnak, datu baseekin, medikuekin lanean, adimen artifizialean... Bukaeran beti aplikazio bat duenez, gizartearen edozein arlotan eragina duenez, aukera ematen dizu benetan zure kezka pertsonalak garatzeko. Gero, polita dela ere esan behar dut, eta zientzia gustatzen bazaizu are gehiago. Gainera, sortzaile izateko aukera ematen dizu, sortzeko. Igandea • 2013ko azaroaren 3a 08 Elkarrizketa Adriana Kaplan «Harremanak errrespetuz eraiki behar dira; hori da bide bakarra ablazioa amaitzeko» Duela hogei urte lehen aldiz Gambiara heldu zenean, ez zuen espero zuena aurkitu: klitoria mozteko ohitura ez zegoen inola ere desagertzear, alderantziz baizik. Geroztik errealitatea aldatzeko lanean dabil, «kontraesana dirudien arren, horri eusten dioten amek onena nahi dutelako alabentzat». Arantxa Elizegi «Ezin gara toki batera joan eta hangoei esan urteetan defendatu eta bultzatu dutena oker dagoela», dio Adriana Kaplanek (Buenos Aires, 1956). Antropologoa Euskal Herrian izan da egunotan, Emakundek gonbidatuta, eta hurrengo aste eta hilabeteetan bisita gehiago egingo ditu. Izan ere, nesken sexu organoen mutilazioaren aurkako borrokan urrats bat gehiago egin asmo dute, ablazioa saihesteko protokolo bat sortuz. «Lortuko bagenu Europako lehenak izango ginateke», dio ilusioz. Izan ere, datuak beldurgarriak dira: munduan 140 milioi emakumetik gora dira era bateko edo besteko ablazioa jasan dutenak, eta urtero hiru milioi neska gehiago daude arriskuan. G Nolatan erabaki zenuen ablazioan espezializatzea? E Hainbat urtez etorkinekin lanean aritu ostean, 1989an heldu nintzen lehen aldiz Gambiara, mutilazioa ikertzeko asmoz. Orduan uste nuen ablazioa herrixka galdu batzuetan egiten zen zerbait zela, gutxi batzuk sufritzen zutena. Baina oker nengoela ikusi nuen. Eguneroko arazoa zen hura milaka neskentzat. Hain zuzen ere, euren ama eta amonek defendatzen zuten eta sustrai sakonak zituen arazoa. Horregatik erabaki nuen nire indarrak hori amaitzeko erabiltzea, eta horretarako sortu genuen duela 1999. urtean WassuKafoGambia erakundea ere [www.wassugambia.org]. G Zail egiten da ulertzea nolatan amak eta amonak diren halako ohitura baten defendatzaile sutsuenak. E Eurentzat osasun kontua da, ez bakarrik tradiziozokoa. Benetan sinesten dute euren iloba eta alabentzako onena egiten ari direla. Uste dute amaren klitoriak jaioberria ikutzen badu, haren eta amaren bizia arriskuan egon litekeela, edota moztu gabeko emakume batek hilekoa duenean jakiak onda ditzakeela. Beraz ez da tradizio huts kontua, euren seme-alaben onena nahi duten gurasoena ere bada. Pentsa, duela gutxi egin genuela inkesta ba, eta haren bidez jakin genuela Gambian, osasun alorreko langileen %48k uste dutela ablazioa onuragarria dela. G Baina horren aldeko diren emakumeek ere euren gorputzean sufritu dituzte mozketaren ondorioak. E Bai, baina ez dute gauza bat bestearekin lotzen. Pentsa, hainbat erakundek 30 urte baino gehiago daramatela ohitura honen aurka lanean, eta ozta-ozta lortu dute ezer. Hemen beste alor askotan bezala badaude diru laguntzen profesionalak direnak, are gehiago gaia ikusgarria denean. Horretaz gain, hainbat urtez GKEak tokietara joan eta biozar xaflak ematearen truke dirua banatzera mugatzen ziren, eta ondoren jaialdiak egiten zituzten eta argazkiak atera euren arrakasta goratzeko. Baina hemendik alde egiten zutenean, dena lehengora itzultzen zen. Ondorioz, NBEk orain arte esaten bazuen hainbat eskualdetan ablazioa desagertua zela, orain ohartzen hasi dira errealitatea bestelakoa dela. Askotan mendebaldeko ikuspegiarekin joan izan gara tokietara, eta bertakoei esan diegu euren kultura okerra dela eta dakiten guztia gezurra. Baina era horretan lortzen duzun bakarra da herritarrak gutaz ez fidatzea. Halako tradizioak amaitzeko harreman estuak eraiki behar dituzu, konfiantza behar duzu, eta horren oinarrian errespetua dago, besteen kultura eta ohiturekiko errespetua. Gu gure ikuspegia inposatzen saiatzen garen bitartean, neskak mutilatzen jarraituko dute. Adibide bat emango dizut, erakunde bat bada hango herrixketan lanean aritzen dena, ohartaraziz ablazioak hiesaz kutsatzeko arriskua handitzen duela, izan ere, askotan emaginek bizar xafla bakarra erabiltzen dute neska bat baino gehiago mozteko, gaitzak kutsatuz. Adinekoek kasu egin zioten «Gambian, osasun alorreko langileen %48k uste dute ablazioa onuragarria dela» «Gure ikuspegia inposatzen saiatzen garen bitartean, neskak mutilatzen jarraituko dute» oharrari, eta horren aurrean zer egin zuten? Bada, neska bakoitzari esan bizar xafla bana eramateko. Beldurgarria ezta? Horrexegatik da garrantzitsua jarraipena egitea, eta proiektu bat martxan jartzean bertan egotea, bertakoen zalantzak argitu eta egitasmoa bideratzeko. G Ezin da herri bat egun batetik bestera aldatu... E Ez, ezin da. Eta ezin duzu toki batera joan eta zure iritzia inposatu. Ez han eta ez hemen. Nik 20 urtetik gora egin ditut Gambian, eta nire seme-alabak ere hango herrixketako haurrekin hazi eta hezi dira. Guk ez diegu esaten haien ohiturak oker daudenik, ez gara haien kultura aldatzen saiatzen. Guk frogak aurkezten dizkiegu. Zientzia eta tradizioa ez direlako elkarren etsai. Moztuak izan diren emakumeek osasun arazo larriak izan ohi dituzte, infekzioak, mina, gaixotasunak, eta abar. Guk arazo horiek ablazioarekin lotuta daudela erakusten diegu zientzian oinarritutako frogen bidez, eta ama eta amonak hortaz ohartzen direnean, uko egiten dioten euren alabei gauza bera egiteari. Behin emagin batek esan zidan guk euren jakituria handitzen lagundu diegula. Izugarri poztu nintzen hori entzuteaz. Han adinekoen hitzak garrantzia handia du, eta zuk ezin diozu amona bati kolpetik bota dakien guztiak ez duela ezertarako balio. Horrek min handia egiten du. Haren jakituria errespetatu behar duzu, eta aldi berean zurea berarekin partekatu. Hor dago gakoa, zuk dakizuna eta hark dakiena ez dira kontrajarriak, osagarriak baizik. Harremanak errespetuz eraiki behar dira; hori da bide bakarra arazoa amaitzeko. G Zein da irtenbidea? E Ablazioa oso errotutako tradizioa da Afrikako hainbat herrialdetan. Gizonek badute euren baliokidea, erdainkuntza, eta emakumeek ere eurena nahi dute. Ohitura horrek hiru atal ditu: ablazioa bera; emakumeen jakintza partekatzea; eta emakumeen elkarte sekretuko kide bihurtzea. Guk ohiturari eustea proposatzen dugu, baina lehen atala kenduta. Alegia, emakumeei eskaintzen diegu euren tradizioei eusteko aukera, baina neskak moztu beharrik gabe. Proposamenak arrakasta izan du eta Gambiako UAB Gobernuak berak sostengua eman digu. Duela gutxi Mauritaniak ere haiekin elkarlanean aritzea eskaini digu, batez ere ikusita gure proiektuak herritarren babesa jaso duela Gambian. G Prozesu honetan gizonek zein rol jokatzen dute? E Askotan aitak ez dira ohartzen euren alabei gertatzen zaienaz. Eurak mutilez arduratzen dira, eta amak alabez. Amek alabak mutilatzeko erabiltzen duten argudioetako bat izan ohi da gizonek neska garbiak nahi dituztela ezkontzeko, eta genitalak moztu ezean, ezkongai geratuko direla. Gizonak, ordea, mozketak emakumeei eragiten dien minaz ohartzen direnean, horren inguruko frogak aurkezten dizkiegunean, eurak ere ablazioaren kontra agertzen dira. Beraiek ere ez dute nahi euren ama, emazte, arreba, eta alabek halakorik sufritzea. Aldi berean, emakumeak ere gizonen jarreraz ohartzen direnean, iritziz aldatzen hasten dira. Baina horretarako pausozpauso joan beharra dago. Informaziorik gabeko debekuak ez du ezertarako balio. Guk jakintzaren transmisiora aplikatutako ikerketa erabiltzen dugu horretarako. Lehenik eta behin ablazioa- 2013ko azaroaren 3a • Igandea Elkarrizketa 09 Motzean 1 Gambia: Baobab. 2 Emakumea: Ausardia. 3 Inmigrazioa: Indarra. 4 Erlijioa: Aldatu beharrekoa. 5 Ablazioa: Bukatu beharrekoa. ren inguruko sinesmen eta usteak ikertzen ditugu, eta ondoren aurkikuntzak egunero emakume horiekin lanean ari direnekin partekatzen ditugu. Bestetik, osasun alorrean aritzen diren profesionalen ikuspegia aldatzeko akordioak ere hitzartu ditugu, besteak beste, Gambia, Mauritania eta Keniako unibertsitateekin. Gure helburua da hemendik aurrera gazte bakar bat ere ez ditzala ikasketak amaitu jakin gabe ablazioak osasun arazo larriak eragiten dituela. Finean, emakumeen gertukoenak izan ohi dira profesional horiek halako gaietaz ari garenean, eta halako tradizioak errotik aldatu behar dira. G Afrikan ez ezik, hemen ere hainbat proiektu dituzue martxan. E Bai. Duela gutxi hasi gara Emakunderekin eta Bilboko uda- larekin elkarlanean. Ilusio handiarekin itzuli gara Kataluniara. Babes politikoa eskatuko dut Euskal Herrian (barrez). Denak oso gustora gaude topatu dugun giroarekin. Gure asmoa da lehenik eta behin ikustea zein den han bizi diren emakume afrikarren egoera, eta horretan oinarrituta osasun arloan ari direnak formatzea, alegia, protokolo bat ezartzea ablazioa egina duen edo egiteko arriskuan egon daitekeen norbaitekin topo egiten dutenerako. Hala, lehen mailako arreta zerbitzuetan jarraitu beharreko pausoak ezagutuko dituzte. Egitasmoak arrakasta izango balu, halako protokolo bat duen lehen eskualdea izango litzateke hau Europan. Gogoz eta ilusioz gaude lanean hasteko. G Lehena? Baina ez al dago oso antzeko proiektu bat martxan Katalunian? E Bai, baina huts egin du. Han ere bi fasetan lan egin beharko litzateke: lehenik prebentzioa, guk eskaintzen duguna, formakuntza eta informazioa emanez bai profesionalei eta baita familiei ere; eta bigarrenik, lege eta segurtasun arloa. Tamalez, hemen zuzenean bigarren urratsera egiten dute jauzi, eta ablazioa jasatzeko arriskua duen nes- karen bat iristen denean lehen arretarako zerbitzura, mediku eta erizainek zuzenean mossoengana jotzen dute. Horiek paperak kentzen dizkiete neskei atzerrira eraman ez ditzaten, eta sei hilabetero mediku azterketak egitera derrigortzen dituzte, haien osasunaren izenean bi oinarrizko «Hona iritsi nintzenetik okerrera egin du gizarteak etorkinekin duen jarrerak» «Iruditzen zaigu afrikarrak ezjakinak eta fanatikoak direla; ez gara haiek ulertzen saiatzen eskubide urratuz: mugitzeko eskubidea eta intimitatearena. Zer da lortzen dutena? Bada, guraso askok euren alabak jaioterrira bidaltzen dituztela eta han uzten amonen esku. Azken horiek zoriontsu dira haiek gertu dituztelako, eta bide batez, ablazioa egiten diete sinetsiz euren hobebeharrez dela, eta noski, lehen hilekoa edukitzen dutenean ezkondu egiten dituzte, ohiturei eutsiz, eta haiek aldatzea zailago bihurtuz. Katalunian arazo larria bilakatu da hau, eta horren oinarrian dago inmigrazioarekiko mesfidantza, eta ikus ezintasuna. G Etorkinekin dugun jarrera ere arazoaren zati bat da? E Bai, oinarri-oinarrian dago. Ni hona iritsi nintzenetik okerrera egin du gizarteak etorkinekiko duen jarrerak. Iruditzen zaigu afrikarrak, herrialde txiroetatik datozelako eta musulmanak direlako, ezjakinak eta fanatikoak direla. Entzungor egiten diegu haien kulturari, eta ez dugu haiek ulertzeko ahalegin txikienik ere egiten. Duela hilabete batzuk, ablazioa amaitzeko ahaleginean, Bartzelonako buruzagi erlijioso batekin harremanetan jarri ginen. Hura prest zegoen jardunaldi batzuetan parte hartu eta beste buruzagi batzuei azaltzeko ablazioak ez zuela zerikusirik erlijioarekin, Islamean ez zela halakorik aipatzen. Baina proiektua Generalitatera eraman genuenean, atzera bota zuten. Aldiz, Afrikan laguntza handia eskaini digute gure borrokan. Mauritaniako hainbat buruzagik fatua edo lege erlijioso bat onartu zuten mutilazioen kontra. Maiz uste dugu ezjakinak eta basatiak direlako defendatzen dituztela halako ohiturak. Baina hori ez da hala, inondik inora ere. Guk ere historian zehar izan ditugu emakumeen eskubideak urratzen dituzten ohiturak, egiten duten kalteaz ohartu eta aldatu ditugun arte. Eurak ere guraso dira beste ezeren aurretik, eta frogatzen diegunean genitalen mozketak sufrimentua eragiten diela euren alabei, berehala aldatzen dute jarrera. Horregatik da garrantzitsua lehen mailako arretan aritzen diren profesionalak heztea, eurak baitira emakumeen gertukoenak, eurengan konfidantza dutelako ama eta amonek, eta azken horiek direlako ablazioa amaituko dutenak. G Posible ikusten duzu halakorik epe laburrean? E Denbora beharko dugu. Izan ere, aurreko urteetan abian jarritako dozenaka proiektuk porrot egin dute beharrezko jarraipenik izan ez dutelako. Mendebaldeko ikuspegia ezartzen ahalegintzea alferrekoa da. Ohiturak aldatu behar ditugu, baina bertakoen jakituria eta ikuspegia errespetatuz, eta horrek denbora baina batez ere formazioa eskatzen du. Igandea • 2013ko azaroaren 3a 10 Herri indigenak Borrokak, baina, eman du fruiturik ere, eta izan dira lurrak berreskuratu ahal izan dituzten komunitateak. Survival Internationaleko ikerlari Sarah Shenkerrek azaldu duenez, «hainbatek lortu dute lur zati txiki batzuk berreskuratzea, eta bertan eusten diote, eremuok mugarriztatzeko eta berriro desjabetuak ez izateko agintariei presio egiteko». Horiek ere, Galbidearen ertzetan ‘‘ Lur guztiak galtzeak sortzen dien sufrimendu sakonaren ondorio zuzena dira suizidioak» «Lur-jabeek ordaindutako pistoladunen izugarrizko indarkeria jasaten ari dira guaraniak» LAURA DE LUIS Survival Internationaleko eleduna Beren lurrak indarrez kenduta, guarani ugarik errepide bazterretan etxolak eraiki eta bertan bizitzea beste biderik ez dute. SURVIVAL Beren lurretatik bota zituztenetik, miserian eta lur-jabeen erasopean bizi dira guaraniak. Askok ezin dute gehiago, eta beren buruaz beste egiten ari dira, gazteak batez ere. Ainhoa Sarasola ere lurraldean libre bizi izan da guarani herria mende askoan. Brasilgo Hegoaldeko Mato Grosso eskualdean, esaterako, 350.000 kilometro koadroko oihan eta ordoki eremua zuten bizileku duela urte batzuk. Lurra dena da haientzat, herri indigena gehienentzat bezala. Baina jada ez dute lurrik. Azukre kanabera sailak dira nagusi orain han. Eta horrek beren buruaz beste egitera eraman ditu asko. Gordin azaldu du egoera Rosalino Ortiz guarani herriko kideak: «Lehen libre ginen, orain jada ez gara. Horregatik, ingurura begiratzean, geure gazteek pentsatzen dute ez dela ezer geratzen, eta horrela nola bizi daitezkeen galdetzen diete beren buruei. Eseri eta pentsatu egiten dute, ahaztu, galdu egiten dira, eta, azkenean, suizidatu». Brasilgo herri indigenarik jendetsuena da guaraniena. Hiru taldetan banatuta —kaiowak, ñandevak eta m’byak—, 46.000 lagun inguru bizi dira herrialde horretan —Paraguai, Bolivia eta Argentinan ere badira—, Hegoaldeko Mato Grosso estatuan gehienak. Naturarekin estu loturik, lurralde eremu zabaletan ehizatuz, arrantza eginez, juka eta ar- B tuta. Batzuk, lur eremu txikienik ere ez, eta errepide bazterretan bizi dira, plastikozko estalpez egindako etxoletan, «miseria larrian», De Luisek dioenez. «Masifikatutako erreserbetan pilatuta bizirik irauten dute askok. Dourados erreserban, adibidez, 12.000 guarani bizi dira 3.000 hektareatan». Beste batzuek ez dute errepide bazterrean etxola jartzea beste aukerarik. «Baldintza negargarrietan bizitzera behartzen dituzte, desnutrizioari, osasun ahulari eta alkoholismoari aurre eginez». Bizi-baldintza kaskarrak eta lur-jabeen erasoak Damiana Cavanha, herrikide batzuekin. SPENSY PIMENTEL / SURVIVAL toa landatuz eta fruituak jasoz bizi izan dira urte luzetan. Baina ia lur guztiez gabetu dituzte azken mendean bertako lur-jabe handiek eta multinazionalek. Eragin latza izan du guaraniengan, galbidean egoteraino. Izan ere, beren buruaz beste egiten ari dira guarani asko eta asko, Survival Internationalek ohartarazi duenez. «Hego Amerikan orain arte ezagutu gabeko suizidio uholdea ari dira izaten guaraniak», herri indigenen eskubideen aldeko erakundearen hitzetan. Haien artean Brasilgo batez bestekoa baino 34 aldiz handiagoa da suizidio tasa. Surviva- len datuen arabera, 2000. urtetik hona astero guarani batek egin du bere buruaz beste. Gehienak, hamarretik ia bederatzi, gazteak ziren oso, 15 eta 29 urte artekoak. 9 urte baino ez zituen gazteenak. Itxaropena galdu dute gazteek, Survival Internationaleko eledun Laura de Luisen ustez: «Beren lur guztiak eta, ondorioz, etorkizunerako itxaropena galtzeak sortzen dien sufrimendu sakonaren ondorio zuzena dira suizidioak». Indarrez kendutako lurralde zabalak gabe, lur eremu txikietan pilatuta bizi dira egun asko eta asko. Aziendek edota soja nahiz azukre kanabera sail handiez ingura- Horri guztiari beren lurrak nola suntsitzen dituzten ikusi beharra gehitu behar zaie. «Herri sakonki espirituala da, eta lurra dena da haientzat: beren etxea, bizitzeko beharrezko duten guztia lortzeko bidea, beren arbasoen atsedenlekua, beren kultura eta nortasuna». Horren lekuko, Marcos Veron guaranien liderretako baten hitzak: «Hemen dakusazun hau nire bizitza da, nire arima. Lur honetatik banantzen banauzu, bizitza kentzen didazu». Beste buruzagi guarani batzuk bezalaxe, hil egin zuten Veron, 2003an, bere komunitatearekin batera lurrak berreskuratzeko saio batean. Aspaldi ekin zioten guaraniek lurrak berreskuratzeko borrokari. Ondorio larriak ekarri dizkie horrek, hainbat kideren hilketak tartean. De Luisen hitzetan, «beren lurrak zirenak okupatzen dituzten lur-jabeek ordaindutako pistoladunen izugarrizko indarkeria» jasaten ari dira. baina, «arrisku larrian» bizi dira, bertatik botatzeko asmoz mehatxuka aritzen baitzaizkie lur-jabeek bidalitako morroiak. Apy Ka’y komunitatearen kasua ekarri du gogora Shenkerrek: Damiana Cavanha liderrak sustatuta, azukre kanabera sail bateko eremu txiki bat okupatu dute berriki. «Tentsioa izugarria da, pistoladunek sarri mehatxatzen dituzte. Epaileen erabakiaren zain daude bertan geratu ahal izateko eta errepide bazterrera itzuli behar ez izateko, edateko urik ere ez baitzuten han, eta gertu igarotzen ziren autoek harrapatzeko arriskuan baitzeuden». Cavanhak berak senarra eta hiru seme-alaba galdu zituen harrapaketen ondorioz. Borrokari esker agintariek beren lurrak mugarritzea eta bertan geratzea lortu dute hainbatek orain arte, Kurusu Mba, Laranjeira Ñanderu, Pyelito Kue, Pirakua eta Panambizinho komunitateek kasu. Baina haien kasuan «adabakiak» baino ez direla jarri dio Shenkerrek, «indarkeria eta pestizidek eragindako osasun arazoak jasaten» ari baitira oraindik. Irtenbide orokorra eta azkarra behar da, Survival Internationalen ustez. «Brasilgo Gobernuak beren lurrak mugarritzeko zain urteak daramatzate guaraniek, baina prozesua ez aurrera ez atzera dago», azaldu du De Luisek. «Eta okerragoa dena: zenbait lege aldaketa eztabaidatzen ari dira, eta, aurrera ateraz gero, mugarritze prozesuan boterea kongresuari emango zaio, zeinarengan eragin handia duen nekazaritzaren arloari lotutako lobby indartsuak, oso anti-indigena dena». Guaranien lurraldea premiaz mugarriztatzeko eskatu dio erakundeak Brasilgo Gobernuari, eta mundu osoko herritarren babesa eskatu du presio egiteko. Bitartean, guaraniak zain daudelako. 2013ko azaroaren 3a • Igandea Zientzia 11 Toxina berria,ezkutuan Botulismoaren toxina mota berri bat aurkitu dutela jakinarazi dute, baina antidotoa izan arte haren sekuentzia genetikoa ez plazaratzea erabaki dute. izateko. Eta ikerlariek adierazi dute antidotoa izan arte ez dituztela ez bakterio ez toxina berrien sekuentzia genetikoak plazaratuko. Arma biologikoa Irune Lasa otulismoaren toxina «ezagutzen den substantzia hilgarrienetako bat da», Osasunerako Mundu Erakundearen arabera. Clostridium botulinum bakterioak sortzen du, eta neurotoxina horrek nerbioen funtzioak blokeatzen ditu eta muskuluen paralisia eragin, arnasa bera oztopatzeraino. Toxina horiekin kutsatutako elikagaiak jateak botulismoaren gaitza eragiten dio gizakiari, eta hura bizkor diagnostikatu eta artatzen ez bada —antitoxina batekin—, hilgarria gerta daiteke. Hori bai, ez da pertsonen artean transmititzen, eta oso gutxitan agertzen da. Aspalditik dira ezagunak bai bakterioa bai hark sortzen duen toxina. Oraintsu arte zazpi Clostridium botulinum andui edo mota ezagutzen ziren, Atik Gra izendatuak izan direnak. Baina 40 urtetan lehen aldiz, beste andui bat, zortzigarrena, topatu dute botulismo sintomak zituen eta zorionez gero osatu egin ume txiki baten gorozkietan. Botulismoaren toxinetan hilgarriena omen den H motako toxina horren berri duela hamar bat egun eman zuen Kaliforniako (AEB) Osasun Publikoko Departamentuak Journal of Infectious Disease medikuntza aldizkarian. Eta publikazio hori eztabaidatua izan da oso, ikerketaren egileek ez dutelako H motako ez Clostridium botulinum bakterioaren ez hark sortutako toxinaren sekuentzia genetikorik ezagutarazi eta aldizkariak hori onartu egin duelako. Zergatik utzi dituzte datu horiek sekretupean? Lehen aldia da horrelako zerbait gertatzen dena, zabaltasun eta gardentasun tradizio handia duen biologiaren arloan. Gardentasun hori oinarrizkotzat jotzen da zientziaren aurrerabiderako, aurkikuntzak errepikatu daitez- B keenean soilik direlako sendoak eta hurrengo aurkikuntzetarako ateak horrela zabaltzen direlako. Baina, oraingo honetan, aurkikuntza egin dutenek tentuz ibili nahi izan dute, toxina aurkitu berriaren arriskugarritasuna dela eta. Izan ere, Atik Gra bitarteko toxinentzako antigorputzak garatuta dauden artean, oraingoz ez dago H motako botulismoaren toxinarentzako antidotorik. Egon dauden antigorputzetako gutxi batzuek, ikerketaren arabera, eragin ahula izan zuten laborategiko saguei babesa emateko orduan. Saiatu ziren untxietan H motako toxinarentzako antigorputzak sortzen, baina horiek saguak babesten bazituzten ere, Atik Grakoetan erabilitakoak baino askoz ere dosi handiagoekin lortu zuten hori. Horrek esan nahi du lan handia gelditzen dela antigorputz indartsuago bat lortzeko, eta bide luzea gizakientzako segurtasuna bermatuko duen antidoto egokia Izan ere, botulismoaren toxina arma biologiko gisa erabiltzeko aukera hor dago. 2001ean, adibidez, JAMA Ameriketako Elkarte Medikoaren aldizkariak egindako azterketa baten arabera, kristalizatutako botulismoaren toxina gramo bat barreiatu eta arnastera behartuko balitz, milioi bat lagunetik gora hil litezke. Scientific American aldizkariaren arabera, susmoak daude zenbait herrialdek —Sobiet Batasuna, Iran, Irak, Ipar Korea eta Siria— euren arma biologikoen programetan zeukatela botulismoaren toxina. 90eko hamarkadaren hasieran, Aum Shinrikyio sekta erlijiosoa, sarin gasaren aurretik, saiatu omen zen toxina Tokion barreiatzen, baina ez omen zuen lortu. Aurten, Txilen ere hizpide izan dute botulismoaren toxina. Abuztuan zabaldu zenez, Augusto Pinocheten gobernuak botulismoaren toxina gordetzen zuten anpuluz betetako bi kaxa zituen Osasun Publikoko Institutuko lurrazpiko gela batean gordeta. 2008an aurkitu ziren, eta suntsitu egin zituzten kaxak, garaiko Michelle Bacheleten gobernuari edo herrialdeko epaileei aurkikuntzaren berri eman gabe. 2008an, institutuko zuzendari zen Ingrid Heitmannen arabera, «Santiago erdia akabatzeko adina toxina» zegoen kaxa haietan. Hori bai, anpulu batzuk falta omen ziren. Pinocheten gobernuak oposizioko kideak pozoitzeko erabili zituela susmatzen da. Botulismoaren toxina berriaren aurkikuntzara itzuliz, dirudienez, mota guztietan hilgarriena H delakoa da. Eta antidoto faltak arriskua handitu egiten du. Horregatik, Kaliforniako ikerlariek zientzia aldizkarietara jo aurretik kontsulta egin zuten AEBetako gobernuaren zenbait osasun agentziatan, tartean Gaitz Infekziosoko Ikerketa Medikorako Armadaren Institutuan. Gero aldizkariak onartu egin zuen ikerketa plazaratzea, baina sekuentzia genetikorik gabe. «Erabaki genuen nahiko garrantzitsua zela komunitate zientifikoak ezagutzeko». Behin H antitoxina lortzen denean, sekuentzien informazioa gehitzeko asmoa du aldizkariak. Dena den, beldurrak direla eta, badago zientzialari horien eta aldizkariaren jokaerarekin ados ez dagoenik. Rotterdamgo (Herbehereak) Erasmus Medikuntza Zentroko Ron Fouchier birologoak Scientific American aldizkarian esandakoaren arabera, zientzia Clostridium botulinum bakterioak eta haien esporak. Bakterio hauek oxigeno gutxiko ingurunean hazten dira, toxina sortuz. CDC modu zabalean partekatu behar da, salbuespen bakan batzuekin. Fouchierri harrigarri egiten zaio ikerketa horren publikazioa. «Aldizkarira maiatzean bidali zuten, eta, ziurrenez, laborategiak hilabete batzuk lehenago zeukan informazio guztia. Zergatik horrenbeste presa orduan? Zergatik ez itxaron beste pare bat hilabete antidotoa izan arte, eta gero publikatu ikerketa?». Fouchierrek badaki zertaz ari den, parte izan baitzen duela bi urte arriskutsuak izan daitezkeen aurkikuntza zientifikoen publikazioaren inguruan piztu zen eztabaidan. H5N1 hegazti gripea genetikoki eraldatu eta hudoen artean kutsatzea lortu zuten AEBetako eta Herbeheretako bi zientzialari taldek. Hudoak gripearen ikerketan gizakien ordezko gisa erabili ohi dira, bestak beste, ugaztunak direlako. AEBetako adituen panel batek mutazio horien berri ez ematea gomendatu zuen, birusa esku «okerretan» arma biologiko bihur zitekeelako. Azkenean, Osasunerako Mundu Erakundea ere parte izan zuen eztabaidaren ondoren, 2012ko martxoan bi ikerketak publikatu egin ziren. Eztabaida hartan, dena den, artikuluak publikatu edo ez zen auzia, ikerketen zati batzuk publikatu eta besteak ezkutuan gordetzeko aukera ez zen aipatu ere egin. Horren harira, botulismoaren toxina mota berri honen inguruan ikerketa egin duen institutuko zuzendari Gilberto Chavezen ustez, informazio gutxi bat publikatzea garrantzitsua izan daiteke «botulismoaren diagnosi, tratamendu eta kontrolerako». Aurkikuntzaren zati bat eurentzat gordetzeko erabakiarekin ados daudenen artean, hala ere, badago gertatu dena kezkarako iturri dela pentsatzen duenik ere. Adibidez, arma biologikoetan aditua den Louisville Unibertsitateko Ronald Atlas ados agertu da ikerlarien erabakiarekin, «baina kezkatuta nago hau zenbat alditan egin daitekeen pentsatzen, horrek zientziaren aurrerabidean izan ditzakeen ondorioekin». Argitalpen modu honek aurrekaria ezartzen badu, eta haien ustetan arriskutsuegiak izan daitekeen informazioa atxikitzen hasten badira biologoak, tratamendu berriak garatzeko zientzia komunitatearen gaitasuna geldotu egin daitekeela dio Atlasek, «eta hori da nahi duzun azken gauza osasun publikoarentzat mehatxu bati aurre egin behar diozunean». Igandea • 2013ko azaroaren 3a 12 Iritzia Istorio kosmopolitak [email protected] Moralitatea Persones humanes Composition espagnole Nafarroako unibertsitateko campusean ba omen dira moraltasunaren zaintzaileak. Amodiozko jarduerak arrotz egiten zitzaizkion xarma gutiko gizona izanik, bere tenorean nik ez nuen inoiz haiekin enkontrurik izan, baina izan, ba omen dira. Eta bikote bat zirrika hasiz gero, haien errieta jasotzen zuen. Bekaturik gabeko gunea baitira campus hori osatzen duten zelai berdeak. Donapearen eraginpeko lurraldea, ordea, ez da naski hain garbia izanen: Lanbide Heziketako ikasleak, jakina den moduan, adimen eskasekoak izaten baitira, eta, hortaz, segur aski haragizko pasioetara arruntean emanak. Egun hauetan, Opuseko hobbitak beren shire partikularra zabaltzekotan egon dira hezkuntza publikoko orkoen eremuraino, baina azken momentuan amore eman behar izan dute. Opusek, halere, mesede bertzerik ez zigun egin nahi. Eta horregatik ziren prest lur publikoa ia-ia urririk jasotzeko; bertzenaz, kapitalismo liberala hain maitea duen erakunde batek nahiagoko zuen —dudarik gabe— lur pribatuak erosi, merkatuak ezarritako prezioan. Kazetaritza etikaren zaintzailerik ez omen da, baina existituko balira, Nafarroako egunkari jakin batek, etika informatiboa arrotz egiten zaion kazeta izanik, haien errieta jasoko luke. Baina ez omen da horrelakorik. Hartara, Donapeako afera kontatu duen bezala kontatu du eskela gehien argitaratzen dituen paperak: oposizioak eta PSNk sorturiko kalapita zentzugabea dela-eta, Unibertsitateak hiru ikerkuntza zentro egiteari uko egin behar izan dio (eta ez lur publikoaz jabetzeari). Egunkari horretan, egiak krisia hasi baino aise lehenagotik jaso baitzituen murrizketak. Egunkari honetan, asteartean, bi orrialde eskaini zioten Lou Reed-i, baina informazio murritza Manolo Escobarren heriotzari. Beharrik —jainko potzoloa— iruzkingile trebe batek ekografia egin zion kontuari. Espainiako himnoa hil baitzen, edo hala deitu zion metropoli inperialeko tabloid batek, eta ez zitzaion arrazoirik falta. Aspaldian, Kataluniako TV3eko Persones humanes saioa, Quim Monzók azaldu zuen himno bat zer den: kanta bat, ondoan soldadu konpainia bat tente dagoelarik abesten edo jotzen dena. Eta —gehitu zuen— Porrompompero-k gibelean armada bat balu —literalki edo sinbolikoki—, mundu guziak musika solemnetzat hartuko luke, eta ez musika folkloriko irri-emangarritzat. Gauzak horrela, nik Que viva España proposatuko nuke Espainiako himnoa izateko. Abantaila ugari izanen luke: lehenik eta behin, oraingo himnoa baino aise politagoa, erritmo biziagokoa, eta kantatzera ez ezik, dantzatzera ere gonbidatzen du. Bigarrenik, letraren problema konpondua litzateke, eta selekzioko futbolariek abesten ahalko lukete nazioarteko partidetan (EAJk naski berehala aterako luke Que viva Euskadi bertsio arrakastatsua). Eta, azkenik, gaur egungo sistema politikoaren isla ederra izanen litzateke: ez frankismoa edo neofrankismoa —batzuk tematzen diren bezala—, kitsch bihurturiko frankismoa baizik, pulp frankismoa. Diktadorea hil zen, baina haren kreaturak gure bihotzetan segitzen dute. Patriotismo pop hunkigarrian, halere, badira mailak, eta, aukeran, nik Charles Trénet-ena nahiago: Douce France, cher pays de mon enfance... Haurtzaroko herrialdea Bretainia gozoa izan baina Frantzia maite duen historialari baten memoriak-edo irakurtzen ari naiz egun hauetan, Mona Ozouf-en Composition française. Eta orain artio bi gauzak eman didate atentzioa: batetik, frantsesa arruntean atzendu zaidala, eta, bertzetik, Ozoufek kontatzen duela haurtzaroan unibertsalaren eta partikularraren arteko tentsioan bizi izan zela. Partikularra Bretainiako kultura zen, eta unibertsala —bistan da—, Frantzia. Azken hau zergatik den unibertsala eta ez partikularra (zabalagoa, baina partikularra halere), ez digu erraten idazleak. Zokokeria partikular oro arrotz egiten zitzaion gizona izanik, Patxi Lopezek besta egun bat oparitu zien itsas aldeko nafar guziei, urriaren 25ekoa hain zuzen ere. Diferentzien gainetik lotzen gaituen estatutua ospatzeko aukera ederra, identitate kontuak (PSOE eta haren sateliteak gauza txar anitz izan baitaitezke —traidoreak, sozialdemokratak, monarkikoak—, baina inolaz ere ez identitarioak) bazter utzita. Lotzen gaituen estatutuak, halere, ez dakigu elkarri lotzen gaituen edo Espainiari lotzen gaituen, baina nik erranen nuke lehen aukera ez-identitario kosmopolita haren aitzakian, bigarrena saldu nahi digutela. Izan ere, aitzineko paragrafoko gua maiestatikoa ere ez da: EAEkoak batzen omen dituen estatutuak bereizten baikaitu itsas aldeko eta lehorreko nafarrak, Nabarralderena ez den bertze erdara duten euskaldunak ez aipatzeko. Idazlan anitz egiten ahal baitira, eta osaketa ugari, baina iduri luke composition basque dela ezinezkoa den bakarra. 2013ko azaroaren 3a • Igandea Iritzia 13 Inpresionismo amiñi bat K Bihar jai Mikel Elorza AEBetako segurtasun agentziek, filmetan aspertu arte aurkeztu dizkiguten horiek, gogaitu ederra hartu behar dute hainbeste milioi dei prozesatzen. Interesgarririk topatzeko, makina bat zozokeria entzun beharko dute. Eta agian interesgarririk aurkitu ez. Nik espiak erruki ditut, espiatuak baino gehiago. onparazioa merkea da, errazkeria hutsa, baina interesgarria iruditzen zait: Fagor Etxetresnak enpresak bere plana aurrera ateratzeko behar ei duen dirua Gareth Bale, Asier Illarramendi eta Javi Martinezen fitxaketetan gastatutakoa da. Errazkeria ez ezik, ergelkeria ere bada, neurri batean, hori esateak ez garamatzalako inora, jakina delako futbolaren inguruko kopuruak beldurgarriak direla eta abar eta abar eta abar, baina dimentsioei erreparatzeko niri balio dit. Bizi dugun egoera latzean. Askorena hain latza ez dena izango, dena den, duela 10 egun 6.000 lagun joan baitziren Manchesterrera futbol partida bat ikustera. Edo akaso egoera latza da, baina esfortzuak merezi zuen, gorputzari pozaldi bat ere eskaini behar zaio-eta! Negar egite hutsarekin ez goaz inora. Irtenbidea? Ez dakigu. Kontsolabidea? Gure taldearen golak. Bai noski. Bejondeiola Manchesterrera joan denari, nork bere dirua gura duen moduan gasta dezala, eta ondo pasa bazuten, zer esango dut nik bada: ondo pasatzea gauza handia da gero. Gizartearen sintomez ari naiz, besterik gabe, eta futbolarekiko alderaketa eskura neukan. Ogiaren faltan zirkua indartzea gauza jakina da, eta espero izatekoa gizartearen eta bereziki boterearen funtzionamendua ezagututa; ez hain espero izatekoa, ulertzekoa, ostera, eta beti ere ene uste harroan, hainbeste zirkuren ondoan hain ogi lapurreta gutxi egotea. Jendeak haserre eta amorratuta egoteko arrazoi mordoa du, baina amorru hori ez du kanporatzen, nire ustez amorru horren hartzaileak izan beharko luketenen aurka (zenbait kolektibok nozitzen baitute amorruaren emendatzea). Oso zibilizatuta gaude, agian, eta etsipenez ez bada ere estoizismoz Manchesterko Shambles plaza, Realeko jarraitzaileez beteta, joan den urriaren 23an. UNAI ZUBELDIA hartzen dugu gainera datorkiguna. Lapurreta handi batean bizi gara, baina bueno, horixe da duguna eta tarteka hori aldarrikatu eta ozen esatearekin konformatzen gara. Lapurreta handi batean bizitzeaz gain amorruak adierazteko bideak ongi hesituak dituen sisteman ere bizi garelako. Norbere arazoez gero eta era esklusiboagoan arduratzen den sistema garatzen ari garela ahaztu gabe. Askatasun zaleak gara eta norbanakoaren askatasuna konkista sozialen goren gradura igo dugu, maiz sozialetik deus gutxi duela konturatu gabe. Norbanakoa aske izatea, nahi duena egin ahal izatea —hori ahalbidetuko dioten gailu guztiekin—, horixe da hautatu dugun bidea. Ni, ni eta batez ere ni. (Sozialak izaten badakigu, kolektiboak izaten badakigu, baina eskuarki beste kolektibo baten aurka egiteko; immigrazioaren aurreko jarrera adibide nabarmenena da, larrialdi egoeretan gordinean azaleratzen dena). Analisi sinplea da egin dudana, seguruenik inpresioek osatuta analisiak bainoago, baina tankera hori hartzen diot gure inguruari aspaldian. Frantzian zalaparta handi xa- marra darabilte «Ene puta ez hunki» manifestua dela-eta. Frantziako Legebiltzarrean prostituzioaren aurka eztabaidatzen ari diren legea dela kausa —bezeroak zigortzen dituena—, hainbat lagunek, jende ezagunek, putetara joateko eskubidea aldarrikatu dute, manifestu zirikatzaile oso gogor baten bitartez. Norbere gorputzarekin bakoitzak nahi duena egiteko eskubidea aldarrikatzen dute. Kasu honetan, baina, egoki gogoratu dietenez, euren gorputza baino besteenak baliatzeko eskubidea aldarrikatzen dutela ahantzi zaie. Prostituzioaren inguruko debatea korapilatsua da, baina manifestuarena, probokazio karga kenduta ere, urrutiegi doala ematen du. Baina lerrootara ekarri dut bizi dugun askatasun pertsonalen jainkotze horretatik baduela iruditzen zaidalako. Garapen pertsonalez aparte, eta krisi egoerara bueltatuta, pentsatzekoa da amorrua eta frustrazioa eta desesperazioak derrigorrean eragina izango duela jendearengan. Eragin psikologiko larria izan behar du, eta sozialki kanporatzen ez bada, indibidualki kanporatuko da. Elkar hartu eta banku bat lapurtzera joan beharrean, ordea, normalagoa izango da elkar joka bukatzea edozein garrek sua piztuta. Inpresioa da, hau ere. Eta honek beste puntu batera ere banarama. Krisiak areagotuko duen ez dakit, areagotu gabe ere dagoeneko ikaragarria da, emakumeen aurkako indarkeriarena. Krisiak okerragotzea ekar dezake, frustrazioak handitzen dituen heinean, eta beraz biktima biktimago bihurtu, baina ez diezaiogun krisiari errua bota. Ez gaitezen soilik analisi horrekin gera, hori begiak ixtea bailitzateke, pentsatzea krisia konpontzean arazoa desagertze bidean jarriko litzatekeela. Ez horixe. Genero indarkeria sistemaren egituretan dago, sistemaren parte da eta ez koiunturala, eta lehen ere bazen eta, zoritxarrez, gero ere izango da, momentuko aldagai ekonomikoak mudatuta ere. Kultur produkzioa eta sormena ere areagotu ditzakeela izan daiteke kontsolabidea, gatazkak handitzean eta larritzean gatazka horietaz jarduteko, haiek kontatzeko, erakusteko, azaltzeko grina sortzea ekar bailezake. Ea hala den (golek tarterik uzten badigute). Hurrengo egunetan Ainhoa Sarasola Egipto Mursi,akusatuen aulkian Kazetaritzaz jardunaldiak Kalitatezko etorkizunari so Futbola Bisita historikoa Anoetara Bertsolari Txapelketa Finalaurrekoen txanda Mohamed Mursi presidente ohiaren eta beste 14 buruzagiren aurkako epaiketa hasiko dute Egipton bihar. Protesten aurka indarkeria erabiltzea leporatzen diete. Hainbat irakasle eta kazetari kalitatezko kazetaritzari buruz mintzatuko dira bihar eta etzi, EHUk antolatuta Leioan egingo dituzten jardunaldietan. Manchester Uniteden aurka jokatuko du Realak Anoetan etzi, Txapeldunen Ligako lehen ligaxkan. Irabazi ezean, txuri-urdinek ezinezkoa izango dute aurrera egitea. Larunbatean ekingo diete Bertsolari Txapelketa Nagusiko finalaurrekoiei, Gernika-Lumon. Bi itzulitara jokatuko dira, eta 24 bertsolari ariko dira bigarren fasean. Igandea • 2013ko azaroaren 3a 14 Denbora-pasa BagaBiga Hitz gezidunak AKABATU METALEZKO SOKA IBARREKO JAUNA t t t EZ GEZAK t OINAREN ATALA t t ELIZTIAR t t DEIALDIA GIZON IZENA t LUZERAREN NORABIDEAN t t BIZKAIERAZ, NOLA LARRUAZALEKO BABA t t TXIKI t t OLDAR LETONIAKO HIRIBURUA BOGOTAKO BIZTANLEA t URTARO BEROA t t MESOPOTAMIAKO HIRIA t t t GABE IPAR EH-N, LARUNBAT ERREPIKATUZ, GOROTZA t JOAN DEN URTEAN t ONESPENAK t PAGOLAKO BIZTANLE t t t URIBE KOSTA LABUR-LABUR MAGNESIOAREN IKURRA t t t t BIZKAIKO UDALERRIA KISUA t ERAGILE t ZIGOITIKO MENDIA t TXINPARTA t GURE HIZKUNTZA DOZENA ERDI t TOGOKO BIZTANLE t t OGERLEKO HIL t GIZON IZENA IPAR EH-N, SUNTSITUA BOROAREN IKURRA t t t JEINU MITOLOGIKOA t NOKA, NITUEN BAZKALONDOKO LO-KULUXKAK BOKAL ERREPIKATUA EMAZTE, ANDRE t t t IPAR EH-N, MOZOLOA t t t t KATILU TTIKIA t t t EZINIK t VIETNAMGO HIRIBURUA SEHASKA t t NOKA, NATZAIO t GIBELEKO JOKALARI ZANGOAREN ATALA ESTRONTZIOAREN IKURRA ZUHAITZ MOTA HARRIBITXI MOTA t ILUN DENEAN EMAKUME IZENA t t ZAINTSU ZILARRAREN IKURRA JAUNAREN GORPUTZA t AZKEN t OZTA EMAKUME IZENA t KANADAKO t KIEVEKO BIZTANLE HONDARRA RIADEKO BIZTANLE LAGUN t ZU ZEU BEREIZTEA INTERNET t PROTOKOLOA t LENTE SISTEMA t EZTABAIDAN, BORROKAN t t t t MUSIKA NOTA t UKRAINAKO HIRIBURUA EZAGUTZEN DITUT TOKA, GARA t t t PAGOEK ERATURIKO BASO UGATZA t t LEKU HARTAN BIZI t t GARBIKARI MOTA 50 t t t BOKALA NONBAITETIK t EUROPAKO EKIALDEKO ERREPUBLIKA Hitz gurutzatuak 5 4 7 6 8 O S T I A 16 18 17 H G M I K A E L I Z R D I I N E A O A K A T E Z E L T A U O I T Z G O T A O N I R A P A R A I N 15 19 20 22 Z I O R P K O I A M A N N D E A H A K D U R O A N S R B A T E R A R R A I T Z I G O L A A E Z 14 E U S K A R A K 13 12 21 23 A G O I N A U D U I N 11 B I A O A K 10 H A R E A 9 K L I K A Z E A E V T A R E Z O H A K R A E I N A N O K E B I A K A B O R E A I A T U K U K 7. Itsaso handi. 8. Ehunak ehotzen dituen langile. 9. Ipar Euskal Herrian eta, otarre, saski. 10. Juduen erlijio monoteista. 11. Objektu baten norabidea eta distantzia zehazten dituen aurkitze sistema edo tresna. 13. Orkatiletatik beherako oinetako sendoak. 15. Zezen zikiratuak. 17. Trikinosiaren eragilea. 20. Olatuen gaineko kirola. 21. Hegaztien mutur. 22. Ume egina. 23. Kakati, koldar, beldurti. 3 H T G A D I A N A T I K I T Z I A U A Z K I K A N I T L A T Z A R E Z T A L A K A R M A R O N D I Ezker-eskuin 2 X P A B D O I G A 1. Arma zuria, altzairuzko xafla artez eta zorrotz batez osatua. 2. Gisu. 3. Forjan edo sutegian lan egiten duen langile. 4. Ezpaindunen familiako belar landare oso usaintsua. 5. Euskarri zutak. 6. Inoren hitzaren edo zorraren erantzukizuna hartzen duen pertsona. 12. Aztoratu. 14. Burlaka. 16. Erlijiorik gabeko jainkozaletasun. 18. Zaila. 19.. Beharbada, apika. 21. Sudurraren jario. Erantzunak 1 Goitik behera t GABEZIAK Egitura berria 2013ko azaroaren 3a [email protected] Jon Fernandez rrakasta istorio bat nahitaezkoa da botikarik mingotsenaren erabilera justifikatzeko. Bruselak eta Berlinek Europan ezarritako austeritatearen errezeta gogorra justifikatu beharra daukate, eta aurkitu dute egiaztagiria: Irlanda garaipen kartel bihurtu du troikak. Datorren abenduaren 15ean Europako Batasunaren, Europako Banku Zentralaren eta Nazioarteko Diru Funtsaren erreskate programatik ateratzen euroguneko lehen kidea bilakatuko da Dublin. Gainera, aurten arrakastaz bueltatu da merkatuetara, atzerriko inbertitzaileen konfiantza berreskuratu du, eta bigarren hiruhilekoan atzeralditik atera eta %0,5 hazi da barne produktu gordina (BPG). «Haizea alde daukagu gure subiranotasuna berreskuratzeko», harrotu da Michael Noonan Irlandako Finantza ministroa. Baina EBko diskurtso ofizialak troikako austeritatearen musuak Dublin atzeraldiaren lozorrotik esnatu duela badio ere, Irlandarena ez da maitagarrien ipuin bat. Egia da langabezia tasa urtebetean %15,1etik %13,3ra jaitsi dela, Dublinen etxebizitzen prezioa %10 igo dela hamabi hilabetetan, nazioarteko teknologia eta komunikazio konpainia handienentzat inbertsio leku erakargarria izaten jarraitzen duela —sozietateen gaineko %12,5eko zerga apalagatik—, Standard&Poor’s eta Fitch rating agentziak zabor mailatik inbertsio mailara igo dituztela Irlandako bonoak eta aurtengo bigarren hiruhilekoan esportazioak %4,3 hazi direla. Baina egia da, baita ere, barne kontsumoak ahul jarraitzen duela —%0,7 hazi da —, hirietan ez bezala landa eremuetan ez dela susperraldirik nabari, kide guztiak langabezian dituzten familia kopurua %15etik %22ra igaro dela 2007tik 2010era —horixe da azken datua— eta Irlandakoa bezalako ekonomia globalizatuak arrisku handiak dituela nazioarteko merkatuen gora beherekiko menpekotasun handiegia duelako. Goizegi da tigre zelta berriaren larrua saltzen hasteko. 1990eko hamarkadan jaso zuen uharteko ekonomiak tigre zelta goitizena, garai hartan izugarri hazten ari ziren tigre asiarrekin parekatuz. 1991tik 2003ra bitartean, Irlandako ekonomiak, urteko, A Arrakasta, arrastaka Abenduaren 15ean Irlandak atzean lagako du erreskatea,eta susperraldi zantzuak ditu ekonomiak.Halere,murrizketak egiten jarraitu du Dublinek,eta «garai zailak» iragarri ditu. (Hurrengo orrialdean jarraitzen du) Egitura • 2013ko azaroaren 3a 16 Irlanda: agur erreskateari (Aurreko orrialdetik dator) batez beste, %6,8ko erritmoan egin zuen gora. Burbuila, besteak beste, eraikuntza sektoreak puztu zuen. 2007an eraikuntzak BPGaren %25 hartzen zuen; sei urte geroago, etxegintza sektoreak BPGaren %6 baino ez du hartzen. 2008ko krisiak bete-betean pitzatu zuen airezko tigre zelta, ia erabat hustu arte. Irlanda zenbakitan Estimazioak BPGa BPG ‘per capita’ (EAP) Urte arteko aldea, %-tan Mila eurotan Inflazioa %-tan 5,0 45,7 42,7 2,6 2,2 07 08 09 10 11 12 13 14 15 2,9 40,7 1,9 1,6 16 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 Murrizketak Uharteko banku sistema kolapsatu egin zen, eta 2010ean iritsi zen troikaren erreskatea, 67.500 milioi eurokoa. Laguntzaren truke, jakina, austeritate zorrotza ezarri behar izan du Dublingo gobernuak. Krisia lehertu zenetik irlandarrek 28.000 milioi euroko murrizketak eta zerga igoerak jasan dituzte. Hain zuzen, orain bi aste Fine Gael eskuindarren eta laboristen koalizio gobernuak murrizketen zazpigarren aurrekontuak aurkeztu zituen 2014rako. Dublinek nahiago izan du «berreskurapenaren aurrekontu» gisa aurkeztea, baina guraizeen aurrekontuak dira, beste behin. Gobernuak zerga berri batzuk sortu ditu eta osasunean zein ongizate sozialean egingo ditu murrizketak 2.500 milioi euro aurrezteko. Bruselarekin adostutako defizit muga betetzea du helburu Enda Kennyren gobernuak: 2014an defizita %4,8tik beherakoa izatea. Gastu publikoa txikituta, 1.650 milioi euro aurreztea espero du, eta zerga berriekin 850 milioi euro biltzea. Lehen ministroak berak aitortu du datorren urteko aurrekontuak «gogorrak» direla, baina «bidezkoak» izango direla gaineratu du. Izan ere, troikak 3.100 milioiko murrizketa egiteko eskatu zion Dublini, eta azkenean gobernuak 2.500 milioira jaitsi du mozketa. Hala ere, osasunerako 180 edo 200 milioi euro gutxiago jarriko ditu estatuak. Kontuan izan behar da Irlandan diru sarrera oso urriak dituzten familiek dutela soilik ohiko sendagilearengan kontsultara doan joateko eskubidea; gainontzekoek 50 eta 70 euro artean ordaindu behar izaten dituzte -6,4 07 Langabezia 14,7 %-tan 12,4 10 11 12 13 14 15 -1,7 16 Beste laguntza bat? Defizita Zor publikoa BPGarekiko, %-tan BPGarekiko, %-tan 1,9 0,7 07 08 09 10 11 12 13 14 15 123,6 16 116,2 -4,6 4,7 24,9 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 -27,9 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 ITURRIA: NAZIOARTEKO DIRU FUNTSA kontsulta bakoitzeko. Bestalde, ongizate sozialaren arloan 140 eta 150 milioi euro arteko murrizketa egingo du gobernuak, eta horren ondorioz, esate baterako, nabarmen jaitsiko da 25 urtetik beherakoen langabezia saria. Dagoeneko kalera atera dira protesta egitera hiriburuan, besteak beste, pentsiodunak eta haurdunak, haien orain arteko diru sarrerak nabarmen jaitsiko dituelako gobernuak. Gainera, krisia hasi zenetik pentsiodunek langile publikoek baino murrizketa gutxiago izan badituzte ere, ez da egia ez dutela erosmen ahalmena galdu, prezioen gorakada orokorrak haiei ere eragin baitie —energiaren prezioa, adibidez, %34 igo da 2008tik—. Astean 180 eta 230 euro artekoak dira, batez beste, Irlandako pentsioak, eta MABS finantza aholkularitzaren kalkuluen arabera, soilik gastu arruntak kontutan hartuta, bakarrik bizi den, osasun arazorik ez duen eta ordaindu beharreko hipotekarik ez duen pentsiodun bati 23 euro baino ez zaizkio so- Portugalgo presidentea: «Jarrai dezagun guk ere Irlandaren eredua» Anibal Cavaco Silva Portugalgo presidenteak Irlanda jarri die eredu gisa Lisboak gobernuari eta oposizioari. «Irlandara begiratzeko gomendatuko nuke, erreskate programa amaitzeko hilabete baino falta ez zaienean gauzak lasaitasunez eta soseguz egiten ari dira». Troikarekin 2011n sinatutako erreskatearen truke bete beharreko baldintzen inguruan, austeritate neurrien inguruan alegia, gutxieneko adostasun batera iristeko eskatu die gobernu kontserbadoreari eta oposizioko alderdi sozialistari. 2011n erreskatea sinatzeko ados jarri zirela gogorarazi die, eta orain ere «beharrezkoa» dela esan du. D 08 09 bratzen aste amaieran, 92 euro hilabetean. Bestetik, emakumeek amatasunagatik astean jasotzen duten 230 euroko laguntza astean 198 eurotara jaitsiko da datorren urtarriletik aurrera: hilabetean 128 euro gutxiago. ‘Silicon Docks’ Zergei dagokionean, estatuaren diru laguntzak jasotzen dituzten bankuei zerga berezi bat jartzeko asmoa du koalizio gobernuak urtean 150 milioi euro irabazteko. Baina bada, Europako kideek behin eta berriz errepikatu arren, bada Kennyk aldatu nahi ez duen zerga bat: sozietateen gaineko zerga. Izan ere, %12,5eko zerga apal horri esker —%22,8koa da EBko batez bestekoa— bereziki AEBetako multinazional handien paradisu fiskal bihurtu da Irlanda, eta bertan dituzte Europako egoitza nagusiak, adibidez, Applek, Facebookek, Yahook, Googlek, Twitterrek, eBayk edo LinkedInek. Atzerriko multinazionalen jarduerak sekulako pisua du Irlandako esportazioetan, eta aldi berean, esportazioek sekulako pisua dute herrialdearen BPGan. Munduko Bankuaren arabera, irlako esportazioak BPGaren %108koak izan ziren iaz. Sektore hori indartsua izatea berebizikoa izan da Irlandako ekonomia atzeralditik ateratzeko. Gainontzeko herrialde erreskatatuetan, izan ere, esportazioek ez dute horrenbesteko pisurik: BPGaren %27koak dira esportazioak Grezian eta %30ekoak Italian. Dublingo portua aldeak sekulako itxuraldaketa egin du azken urteetan, eta multinazional teknologikoek, hotel garestienek eta lako emigrazioa. Irlanda emigratzaileen herria izan da historikoki, baina marka guztiak hausten ari da krisia lehertu zenetik. Sei minuturo joaten da atzerrira norbait: 2008az geroztik 397.500 lagunek alde egin dute batez ere Erresuma Batura, Australiara, Kanadara eta AEBetara. Kopuru handia da 4,5 milioi biztanleko errepublikarentzat. Gainera, langabezia tasa ere hiriguneetan baino handiagoa da landa eremuan: Dublinen %12koa da, eta Donegal eskualdean %18,3koa. kafetegi eta jantokiek Silicon Docks izena hartu duen zonaldea sortu dute. Fenomenoak iman eta dei efektua sortu du: IDA atzerriko inbertitzaileentzako Irlandako estatu agentziak marka guztiak hautsi ditu azken bi urteetan, ia 300 multinazionalen proiektu jasota. Egoitzak eta bulegoak jartzeko toki bila dabiltza konpainia asko, lanpostu kualifikatuak eta ondo ordainduak sortzen dituzte, eta barne ekonomia berriz aktibatzeko ere lagun dezake. Dagoeneko nabari dira zantzu batzuk. Herrialdeko hiriburuan etxebizitzen prezioak %10 hazi dira ur- Gobernuak 2.500 milioi murriztuko ditu datorren urterako aurrekontuetan Hiriguneak suspertzen ari dira, baina landa eremuan geldirik dago ekonomia tebetean, eta CBRE Irlandako higiezinen zerbitzu etxe nagusiaren arabera urtea amaitzerako %20raino igo daiteke merkataritzarako Dublingo orubearen prezioa. Hiriburuan ekonomiaren susperraldiaren zantzu argiak ageri dira dagoeneko, eta baita hegoaldeko Cork eta mendebaldeko Galway hirietan ere. Baina ez da gauza bera gertatzen ari herrialde osoan. Irlandako berreskurapena bi abiaduratan gertatzen ari da. Landa eremuan, eremurik zabalenean, hazi barik jarraitzen du ekonomiak. Areago, landa eremuak husten ari dira, inoiz baino handiagoa de- Hala eta guztiz ere, diskurtso baikorra du gobernuak. «Azkenean atzean lagako du erreskatearen aroa. Larrialdi ekonomikoa amaitzear dago», ausartu da Kenny lehen ministroa, baina oinak lurrean izateko ere eskatu du: «Oraindik bide luzea dugu egiteko. Garai zailak ditugu aurrean». Arrazoi du gobernuburuak, asko baitira Irlandaren arriskuak. Moody’s rating agentziak, esaterako, oraindik zabortzat jotzen ditu irlako bonuak, zor publiko handia duelako —aurten BPGaren %123ra irits daiteke—, banku sistemak oso ahul jarraitzen duelako —baliteke EBren datorren urteko estres testen ondorioz kapital gehiagoren beharra agerian geratzea— eta euroguneko edozein gora-beherak kolpea eman diezaiokeelako. Gainera, ekonomiaren hazkundea txikia da, gobernuak BPGaren %0,2ko gorakada aurreikusten baitu 2013rako —2014rako %1,8ko hazkundea espero du—. Azkenik, atzerriko eta bereziki Erresuma Batuko eta AEBetako ekonomiaren martxarekiko menpekotasun handiegia du, herrialde horietan merkatuak okertuz gero eragin zuzena dute irlan. Euroaren eta dolarraren arteko balio tasak ere eragin zuzena du Irlandako ekonomiaren garapenean. Arrisku horiek guztiak kontrolpean izate aldera, erreskate programatik atera arren, Dublinek laguntza gehigarri bat eskatzea nahi dute Bruselak eta Berlinek. Noonan Finantza ministroak esan du ez dela beharrezkoa, baina aitortu du oraindik itxi barik dutela zein izango den erreskate osteko estrategia: «Ezinezkoa da erabakirik hartzea Alemanian gobernua osatzen ez den bitartean». Eta bitartean, Angela Merkelekin gobernu koalizioa osatzekotan dabiltzan sozialdemokrata alemaniarrak esaten ari dira Irlandari sozietateen zerga igotzeko eskatuko diotela, Europako Batasuneko gainontzeko kideekiko konkurrentzia desleialtzat jotzen dutelako. Inork zalantzarik baldin bazeukan, Noonanek agerian laga du Irlandako arrakasta istorioa Berlinen ari direla idazten. 2013ko azaroaren 3a • Egitura Irlanda: agur erreskateari17 John Fitzgerald · ESRIko ekonomista «Austeritatearen ostean arrakasta etortzen da» J.Fernandez John Fitzgerald ekonomialari irlandarra ESRI Irlandako Ikerketa Ekonomiko eta Sozialen Institutuko kidea eta AIEC Europako Institutu Ekonomikoen Elkarteko presidentea da. Baikor begiratzen dio Irlandak aurrean duen «susperraldi aro berriari». G Atzeraldia benetan atzean laga du Irlandak? E Baietz uste dut. BPG barne produktu gordinari begiratu beharrean BPN barne produktu nazionalari begiratuz gero, ikusiko duzu iazko urte amaierako beherakadaren ostean gora egiten hasi dela aurtengo lehen seihilekoan, eta langabezia tasa jaisten ari dela. Datu horiek erakusten dute ekonomia aurrera egiten ari dela. Gertatzen dena da Irlandan dauden konpainia farmazeutiko askok diru sarrerak txikitu dituztela, baina konpainia horiek estatubatuarrak dira. Horrek esportazioak jaistea dakar, eta BPGan du eragina. Mundu guztiak BPGari begiratzen dio, baina gure kasuan ekonomiaren berreskurapena ezkutatzen du. G Zeintzuk izan dira faktore nagusiak ekonomia berpizteko? E Espainiarekin alderatuta, adibidez, Irlandan 2010eko azaroan, troika etorri aurretik, indarrean jarritako murrizketa programa geldoagoa baina errealistagoa zen. Irlandan aurreko gobernuak helburu egingarriak utzi zizkion egungo gobernuari. Espainian, berriz, aurreko gobernuak ezinezko helburuak lortzea agindu zuen, eta horrek asko zaildu dio egitekoa Mariano Rajoyren gobernuari. Horrekin, dena den, ez dut esan nahi Rajoyk okerrak egin ez dituenik. Horixe izan da Irlandaren irakasgaia: ez promes egin gehiegi, eta jokatu gogorrago. Hazkundea motela dugu, eta aurten ere handia izango da defizita, baina konfiantza sortu dugu. G Hala ere, bide zaila eta luzea du Dublinek egiteko. Zeintzuk dira erronka nagusiak? E Arazo nagusia bankuak dira. Berankortasun tasa handia dago, jendeak ez ditu zorrak ordain- ESRI tzen, eta hori konpondu beharra dago. Bestela, zerga ordaintzaileek ordain dezaketena baino diru gehiago galduko dute bankuek. Gobernuak ziurtatu behar du bankuek hipoteketatik ahal bezain diru gehien berreskuratuko dutela, eta oso zaila da hori, gobernua bera baita banku askoren jabea. Hipoteka ordaintzeko zailtasuna duen jendeari ordaintzeko edo bestela etxea galduko dute- la esan behar diote bankuek, baina gobernuak esatea zailagoa da. Errazagoa izango litzateke dena bankuak pribatuak balira. G Atzerriko inbertitzaileek zergatik berreskuratu dute konfiantza? Zergatik uste dute Irlandako ekonomia haziko dela eta zor publiko handia ordaintzeko gai izango dela? E Ekonomia dagoeneko hazten ari delako, Europa hazten ari ez den unean. Esportazioak ondo doaz, barne kontsumoa ez horrenbeste. Etxegintza sektorean, adibidez, gazteek eros ditzakete etxeak zorrik ez dutelako, baina nagusiek zorrak dituzte. Gazteak dirua izaten eta gastatzen hasi dira, eta horrek bultzatuko du berreskurapena, eta 2014an gorakada ikustea espero dugu. Hori guztia Europa ere berreskurapen bidean sartzen bada, bestela, arazo larria izango dugu denok. G Irlandako susperraldia, dena den, ez da uniformea. Hirietan hazten ari da ekonomia,baina nekazaritza guneetan geldi jarraitzen du. E Egia da. Susperraldia lehenik lan kualifikatuetan eta gero erai- Frank Connolly · SIPTU sindikatuko ordezkaria «Troikak, joaten denean, kondenatutako ekonomia bat lagako du atzean» J.F. Irlandako sindikaturik handiena da SIPTU, eta bertako ordezkaria da Frank Connolly. «Txarrena» pasatu dela uste badu ere, ez da Dublingo koalizio gobernua bezain baikorra. G Irlandako ekonomiarena arrakasta istorio bat da? E Troikako ordezkariak Irlandan daude egunotan, erreskate programa hitzartu bezala betetzen ari ote den aztertzeko. Hamabigarren eta azken aldiz etorri dira. Batzuk esango dute troikarekin dugun harreman berezi hori amaitzear dagoenez, hau arrakasta bat dela. Baina, datorren astean Irlandatik joaten direnean, oraindik neurri handi batean kondenatutako ekonomia bat lagako dute atzean. Bankuen kolapsoak hauspotutako estatuaren zorra eta zor pribatua handiak dira, eta beraz, ezin da esan arrakastaz atera garenik bost urteko aro erabat zailetik. G Arrakasta zer parametrotan neurtu,hor dago gakoa. E Jakina. Esaterako, langabezia tasa jaisten ari den arren [%13,6an dago], tasa handiagoa litzateke Erresuma Batura, Australiara, Kanadara eta AEBetara ihes egiten ari den gazteak kontutan hartuz gero. Inoizko emigrazio daturik larrienak ditugu: astero ehun lagun inguru joaten dira atzerrira. Beraz, langabezia, emigrazioa eta norbanakoen zor finantzieroa aintzat hartuta, herrialdeko barne ekonomia, praktikan, geldi dago. Eta susperraldian sartzeko, barne ekonomia hazi egin behar da, eta horretarako pizgarriak behar dira. G 2014rako aurrekontuak kontrako norabidean doaz: murrizketaz beteta daude. E Egia esan, aurrekontu hauek ez die zuzenean eragingo langile gehienen soldatei eta zergei. Datorren urtekoak zazpigarren murrizketa aurrekontuak dira. Aurreko sei aurrekontuetan zuzene- an murriztu zituzten langileen soldatak. Langile publikoei, adibidez, 2007tik soldata %14 jaitsi diete eta austeritate zergak ere jarri dituzte: lehen aldiz, esaterako, uraren gaineko zerga gehigarriak izango ditugu etxeetan 2014tik aurrera. Karga sozial unibertsal bat ezarri dute, eta hori gehiegizkoa da bereziki soldata txikienak dituztenentzat. Azken urteetan SIPTUk defendatu du austeritatea ez dela erantzun egokia ekonomia atzeraldian dagoenean. Beharrezkoa zena pizgarriak handitzea zen, lanpostuak sortzeko eta ekonomia hauspotzeko. Baina gobernua troikaren programapean zegoenez, ezin izan du horrelakorik egin. Austeritateak atzeraldian sakontzeko baino ez du balio. G Zergen karga «egokiago» banatzeko eskatu izan diozue gobernuari. E Presio fiskal handiena aberatsenei egiteko eskatu diogu, 100.000 eurotik gora irabazten dutenei behin-behinean zergak %3 SIPTU eta %10 artean igotzeko. Gobernuak ez du onartu, besteak beste, gobernuko alderdi nagusia, Fine Gael eskuindarra, aberatsen alderdia delako. Aberatsei presio egiten ez dionez, desproportzioa sortzen du, zerbitzu publikoak murrizten dituelako eta ahulenak kaltetuko dituelako: gaixoak, nagusiak eta gazteak. G Analista askoren arabera, ordea, Irlandak ez ditu Greziak, Portugalek edo Espainiak beste zorroztu artaziak azken urteotan. E Grezian dozenaka mila langile publiko kaleratu dituzte gobernua ez zelako gai haien soldatak ordaintzeko. Irlandan desberdina izan da, sindikatuek itun bat lortu genuelako gobernuarekin: soldatak izoztearen truke, langile publikorik ez kaleratzea onartu genuen. Langileak babestu genituen, eta horrek egonkortasuna kuntzan hasiko da hirietan, eta landa guneak atzean geratuko dira. Baina susperraldiak hiri nagusiei eragiten dienean, herrialde osoak jarraituko dio. G Susperraldiak Bruselaren eta Berlinen austeritate errezetaren baliagarritasuna berresten du? E Irlandak arazo handia zuen, eta ez zen zulotik aterako Europako kideen laguntza barik. Batzuetan Alemania eta Finlandiarekiko haserrea sentitzen da, baina laguntza eskaini zuten, eta dirua bueltatuko zaie. Areago, Alemaniak dirua irabazi du. EBtik ez eze, Erresuma Batuak, Danimarkak eta Suediak aparteko maileguak eman zizkioten Dublini. EBZren eta Alemaniaren aholku batzuk ez dira lagungarriak izan, baina azkenean balio izan du. G Zure uste, beraz, austeritateak funtzionatzen du. E Bai. Arazoa da austeritate garaian ez zarela hazten. Austeritate programa amaitu arte okerra dirudi, baina gero etortzen da arrakasta. Ziur nago Espainian ere gauza bera gertatuko dela. ekarri zuen zerbitzu publikoetara. G Horregatik dago Irlandan Europa hegoaldeko herrialdeetan baino gatazka sozial gutxiago? E Besteak beste, bai. Kalean liskar gutxiago izateko arrazoietako bat da, baina badaude gehiago. Otsailean ehunka mila lagun atera genituen kalera EBZren eta EBren eskarien kontra protesta egiteko. Bruselak berriro eskatzen zuen Irlandak ordaintzeko bankuen zor guztia. Zor horiek kobratzeko zain daudenak, hain zuzen, gorakadaren urteetan Irlandako ekonomiarekin espekulatu zuten Alemaniako eta Frantziako finantza erakunde handiak dira. G Zeintzuk dira,gaur egun,Irlandaren puntu gogorrak eta ahulak? E AEBetako eta Japoniako inbertitzaile handi asko ditugu Irlandatik esportatzen dutenak: Google, Facebook, Apple, Yahoo... Baina horrek ez du barne ekonomiaren ahultasuna konpontzen. Manufaktura eta industria sektore sendo bat falta zaigu. Beste arazo bat da atzerriko konpainia handi askok ez dutela behar luketen beste zerga ordaintzen [%12,5ekoa da sozietateen zerga]. Bestalde, AEBetan, eta orain EBn, ikusten diren susperraldi zantzuek mesede handia egingo die Irlandako esportazioei. Gure ekonomian ere ikusten ari gara zantzu batzuk, txarrena pasa dugula erakusten dutenak. Egitura • 2013ko azaroaren 3a 18 Hitz bitan Bakarrizketan Ai, demokrazia zer astuna den Zirkuluaren itxiera Joxerra Senar 1 Zer esan du Lourdes Goikoetxeak asteon? Nafarroako presidenteordea eta Ekonomia kontseilariaren aburuz, parlamentua «traba handi» bat bihurtu da exekutiboaren eguneroko jardunean. Haren ustez, gehiegizkoa da oposizioko alderdiek kontseilariei egiten dizkieten eskakizunak. 2 Adibiderik eman al du presiden- teordeak? Bai, bere argudioa sendotu nahian, asteon egindako agerraldi publiko batean kexati azaldu da legealdi honetan 130 aldiz azaldu behar izan duelako parlamentuan. 3 Ba al du kexatzeko arrazoirik? Herritarrekiko gardentasuna aldarrikatzen duen gobernu bateko presidenteorde batek horrelako aitzakia merkeak ematea guztiz sobera daude. Partida bat galdu duen entrenatzaileak zelaiari errua botatzen dionean bezalako ateraldia da berea. Lehen aldia du ardura publiko bat hartzen, baina honez gero jakin behar luke hori soldataren barruan doala, eta ezin duela halakorik sekula ere esan; are gutxiago Yolanda Barcinak 2011ko azaroan presidenteorde karguari soldata %25 igo zionean. 4 Kontent al dago oposizioarekin? Ez, agerraldiak ez ezik, Goikoetxeak ez ditu batere gustuko oposizioak gehiengoz aurrera ateratzen dituen legeak. Legedi horiek ez direla batere zuzenak azpimarratu du. Antza, enpresa munduan aholkulari izandako teknokrata hari dagokio lege zuzenak eta ez zuzenak bereizteko txartelak banatzea. Oraindik ez du azaldu zergatik ustezko zuzentasun horrek bat egiten duen bere ideologiarekin. 5 Zer proposatu du? Erreforma instituzional bat proposatu du, zehaztu gabe bere edukia. Ezin jakin, hortaz, erreforma horrek gobernuari lana kentzea edo legeak aurrera ateratzeko gehiengoak ziurtatuko dizkioten ilegalizazioak bilatzen dituen. Goikoetxeari aholkatu dakioke, zirt edo zart, eredu totalitario baten alde egiteko. Erregimen horietan ez dago traba egiten duten parlamenturik, eta ateratzen diren legeak beti dira zuzenak... egiten dituenarentzat. VILLAR LOPEZ / EFE Titulutik haratago Iker Aranburu Z irkulu guztiak ixten diren moduan itxi da Fagor Etxetresnen balizko berregituraketaren zirkulua ere: hasitako puntu berdinean. Mondragon taldeak bere kooperatiba ospetsuena diru gehiagorekin ez laguntzeko erabakiak ekarri zuen hartzekodunen lehiaketaren aurrekora joatea; Mondragonek bigarren ezetzak ekarriko du hartzekodunen lehiaketara jotzea (datorren astean ziur aski) eta, praktikan, Debagoienako mugimendu kooperatiboaren ikur nagusiaren itxiera desordenatua. Korporazioaren bi agirien arteko hamabost egun hauetan denetatik egon da, eta asko gainera. Isilpean harremanak izan dira kooperatiben, bankuen eta erakundeen artean; jendaurrean, berriz, langileen haserrea, herritarren harridura, hedabide batzuren odol gosea eta, batez ere, Fagorren eta Eusko Jaurlaritzaren presioa Mondragoni atzera egin zezan. Harrigarria da, ezohikoa delako, Jaurlaritzako agintariek enpresari botatako mezuak. Ulergarria ere bada: Fagorren itxierak izango duen kostu sozialaz kezkatuta egoteaz gain, boterera iritsi berritan bere burua behartuta ikusi zuen 40 milioiren mailegua ematera eta diru hori ez galtzeko aukerari heldu behar zion kosta ahala kosta. Horregatik, egunetik egunera bere mezuen tonua altxatzen aritu da Arantza Tapia Garapen Ekonomikoko sailburua, Iñigo Urkullu lehendakariaren beraren laguntzarekin. Azken horrek bota zuen presioa gorenera eraman zuen esaldia: «Ez dakit Mondragonek Fagor Etxetresnak benetan salbatu nahi duen». Bada, arrazoi zuen, korporazioak ez du bere ernamuina izan zena salbatu nahi izan, salbagarria ez dela iruditzen zaiolako, eta saio antzu horretan hasteak taldea bera edo beste kooperatiba mordo bat hondoratu dezakela uste duelako. Dirua, jartzekotan, ez duelako egitura etereo batek jartzen, beste kooperatibistek baizik. Agiri baten bidez baino ozenago esan daiteke hori, baina argiago ezin, eta ez da gutxi iritzi publikoarekiko gardentasuna bereziki zaintzen ez duen talde batentzat. Fagorreko buruak ere saiatu dira korporazioaren jarrera aldarazten. Azken saio publikoa hedabide batzuei emandako elkarrizketak izan dira. Baina Sergio Treviño zuzendaria mikrofono baten aurrean jarri eta hondamendia iragartzen hasi zenerako —4.000 enpleguren galera, marka ospetsu batena...— berandu zen, eta ziuraski berak ongi zekien. Ardura Mondragonen bizkar jartzeko modu bat dirudite orain elkarrizketa horiek. Bareago. Dena den, egia da, behin ezezko bera bi aldiz jasota, polemika baretzeko saioak izan direla. Tapiak «errudunak bilatzeari» utzi behar zaiola esan du, eta kalteak txikitzera bideratu behar direla saioak. Egunkari honi eskainitako elkarrizketan, berriz, porrotaren ardura talde zuzendariaren gain hartu du Xabier Bengoetxea Fagor Etxetresnetako Kontseilu Errektoreko presidenteak. Eskertzekoa zintzotasuna, batez ere kontuan hartuta ez dela gidaritzan luze egon. Baretzen ez dena da langileen haserrea, ostegunean Arrasaten egindako manifestazioan ikusi zenez. Haserrea Mondragonen erabakiarekin — «nola utzi gaituzte erortzen?»—, baina baita Fagor Etxetresnen lehengo eta oraingo zuzendaritzekin. Bai, haserre egoteko motiboak dituzte langileek, gehienek lanpostua ez ezik, bizi osoko aurrezkiak galdu dituztelako: kapital sozialean zegoena ziur, eta borondatezko ekarpenetan edo finantza ekarpenetan jarritakoa ere nahiko ziur. Baina behin manifestazioaren liturgian beren etsipena azalaratu ondoren, agian beren buruekin ere haserre egoteko arrazoiak badituztela ohartuko dira; bazkide kooperatibistak diren heinean, haiena ere bada enpresaren egoeraren arduraren zati bat. Dagokiena. Zuzendariek azken urteotan hartutako erabakiak, okerrak barne, bazkideen babesa izan dute, eta haien diruarekin hartutakoak dira. Eta kooperatibistek enpresaren erabakietan eta informazio prozesuan duten parte hartzea batzuek esaten duten bezain kaskarra (edo teorikoa) baldin bazen, bazegoen zer aldatua. Kooperatibismoak eta Mondragonek eutsiko diote Fagorren amaierari, baina aldaketak egin beharko dituzte, zirkulu gehiagotan ez sartzeko. Enpleguaren aldeko manifestazioa, ostegunean, Arrasaten. RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS Asteko enpresak CAF Irabaziak apaldu eta eskariz lepo Hiriko Inbertsioarekin, aurrera Rabobank Dimisioa eta 774 milioiko isuna ING Erreskatearen faktura CAF Beasaingo tren egileak irailera arte 66,8 milioi euro irabazi zituen, iaz epe berean baino %14,9 gutxiago. Urteko lehen bederatzi hilabeteetan 1.189 milioi euro fakturatu zituen eta diru horretatik %81 esportazio bidez izan zen. Egoera zaila izanagatik CAFk lau urterako lana badu. 4.825 milioi euroko eskariak ditu. Tartean daude Brasilgo hiru kontratu, Zeelanda Berriko bat eta Italiako beste bat. Eusko Jaurlaritzaren arabera, Hiriko auto elektrikoaren inguruko proiektuak badu etorkizuna. Egun, hartzekodunen konkurtso aurreko egoeran dago, baina Arantza Tapia sailburuak ikerketan Jaurlaritzak jarritako 2,7 milioi euroen egokitasuna defenditu du. Haren ustez, ikerketa «berritzailea» izan da eta helburu guztiak bete ditu, Tapiak azaldu du homologazioa lortzerakoan etorri direla zailtasunak. Piet Morland Rabobankeko kontseilari ordezkariak dimititu egin du Euribor eta Libor indizeak manipulatzeagatik. Herbehereetako bankua hainbat erakunderekin akordiora iritsi da, era berean, eta 774 milioi euroko isuna ordaindu beharko du. Moerlandek «printzipioengatik» dimititu du eta bere ordez Rinus Minderhoud izendatu dute. Rabonbankeko zaintza kontseiluak barkamenak eskatu ditu. Finantza krisian, Herbehereetako Gobernuak 10.000 milioi euroko laguntza eman zion ING bankuari, eta bankuak iragarri du azaroaren 6an 1.125 milioi euro itzuliko dituela. Behin ordainketa hori eginda, 11.300 milioi euro pagatuta izango ditu INGk, baina oraindik beste 2.250 milioi euro falta zaizkio estatuarekin bere zorra kitatzeko. «Hurrengo 18 hilabeteetan ordainduko dugu», dio INGk. 2013ko azaroaren 3a • Egitura Hitz bitan 19 Lehia bera Adi datuari %0 pNafarroako ekonomia. Nafarroako barne produktu gordinak ez atzera ez aurrera egin du hirugarren hiruhilekoan. Dena den, 2011ko azken hiruhilekotik etengabe atzera egin ostean, albiste ona da. Azken finean, 21 hilabeteren ostean, Nafarroak agur esan dio atzeraldiari. Dena de urte arteko datua aintzat hartuz gero, %1,3 egin du behera jardun ekonomikoak. 2014rako espero da hazkundea. %0,1 pKontsumo Prezioen Indizea. INE estatistika erakundearen arabera,urrian urtebeteko Kontsumo Prezioen Indizeak behera egin zuen Espainian, %0,1. Lau urte atzera, 2009ko urrira, joan behar da horrelako beherakada bat ikusteko. Dena den, adituek ez dute uste Espainia oraindik deflazioan erori denik, prezioen jaitsiera orokorra eta iraunkorra izan behar duelako. Irailetik urrira bitarteko epean, berriz, kontsumo prezioek %0,3 egin dute gora. %6,5 10.215.000.000 pEAEko aurrekontu proiektua. Jaurlaritzak 10.215 milioi euroko aurrekontu proiektua aurkeztu du 2014erako; onartutako 2012ko azken aurrekontuarekin alderatuta, 234 milioi euro gutxiago dira. Haatik, benetan gastatzeko eskura duen dirua 600 milioi gutxiagokoa da. Horrek esan nahi du 2012tik 2013rako 1.132 milioi euroko murrizketa indarrean dagoela oraindik . pLangabezia. Alemaniako langabezia tasa beste hamarren bat jaitsi da irailetik urrira bitartean, eta egun %6,5ekoa da. Hala jakinarazi du Alemaniako Enplegu Agentzia federalak. Gaur egun 2,8 milioi alemaniar daude lanik gabe, irailean baino 48.000 gutxiago. Era berean, lan merkatuan diren biztanle aktiboen kopurua inoiz baino handiagoa da: 42,1 milioi alemaniar. Irailean baino %0,6 gutxiago. Asteari so Henrike Galartza Z irrarak, hotzikarak zehazki, jo gaitu. Fagor kooperatibarekin gertatutakoa, periferiatik ikusita ere, ustekabeko haize ufada ezin bortitz eta hotzagoak eragindako ezinegona bezalakoa izan da. Langile eta bazkide direnentzako galera larriez gain, kolpe gogorra da euskal eredu ekonomikoa aldarrikatzen dugunontzat. Fagor kooperatiba, MCC oro har, ez da perfektua izan, ahots kritikoak ia hasieratik entzun dira, baina jarduera kapitalistari nolabaiteko kutsu humanista ezarri nahi izatea ez da gauza makala. Izan ere, azken berrogei urteetan, Reagan, Thatcher eta sozialdemokraten politika neoliberalen eskutik, gupidarik gabeko lehia ekonomikoa areagotu zen mundu kapitalistan. Gero, Sobietar Batasunaren desagerpena eta Txinaren politika ekonomikoaren aldaketa zirela eta, inoizko merkatu kapitalista handiena eratuz joan da. Autarkia frankistan estatu espainiolean sortutako ekimen produktibo potolo ia guztiek porrot egin zuten, trantsitzio politikoaren irekiera ekonomiko kapitalistaren baldintzei Aste honetan entzunak «Pentsioen itsasontzia ez da hondoratuko, zutik iraungo du betiko» «Kooperatibistak kalera irtetean, noren aurkakoa da pankarta? Eurak dira enpresaburuak» «Ezin dezaket bermatu, baina lan itunak atea ireki dezake bigarren modeloa egiteko» FATIMA BAÑEZ JOSE LUIS BILBAO PATRICK DANAU Espainiako Enplegu ministroa Bizkaiko ahaldun nagusia VW-Nafarroako zuzendari nagusia Argitzeko dauden hainbertze alde ilun edo ezkutu zehazteak ez du Fagor kooperatiba salbatuko baina bai lagunduko akats berberak errepika ez daitezen. ezin eutsiz (untziolak, meategiak, labe garaiak, SEAT, RUMASA eta abar). Porrot egin ez zutenak, denak, frankismoak utzitako monopolioak ziren: Telefonica, Iberdrola eta gainerako argindar enpresak, FCC eta eraikuntzakoak, Loteria Nacional, banku eta finantza enpresak, CAMPSA-Repsol, ... Hala ere, garai berriei egokitzen jakin omen zuen kooperatiba taldeak, gehienetan langile eta bazkideen gerrikoa estutzen bazen ere, ikerketa teknologiko aparta garatuz. Baina, lehia kapitalistaren baldintzak ez dira ezberdinak kooperatiba edo enpresa pribatuentzat. Hogeita batgarren mendeko merkatuak bereganatzeko lasterketa erotzen joan zen. Iraileko atentatuen osteko giro ekonomikoa hobetzeko hartutako diru merkeko politika astindu ederra izan zen, izaten ari da, aukera berri ugari agertzen ari zen bitartean (Txina eta Brasil, Ekialdeko Europa, ...). Itsuki, baina aurrera omen, mugitzen ari zen uhin erraldoi horren gainean igotzea edo ez zen gakoa: internazionalizazioa edo nazioartekotzea, hain zuzen. Arrakasta garaietan oso zaila da atzera egitea, neguko kasernetara itzultzea garai txarretarako lapikoa beteta. Beharbada errazena, baina lehia kapitalistaren barnean ezinezkoa, edo bai? Merkatu nazionalak, gurea barne, atzerriko produktu merkeez gainezka zeudenean, nola erantzun? Garai haietan, erantzun zuhurra ez al zen epe ertainerako erabateko porrotaren bidea? Gainera, gure bertoko jendearen etxeetan hamaika marka ezberdin badaude, atzerriko etxeetan gure markak egon beharko du, gure lantokiak irekirik mantendu nahi baditugu, edo ez? Polemikaren barruan erruak eta errudunak izendatzea erraza izan badaiteke ere, kooperatibak bezalako ekimen «heterodoxoak» gainerako ekimen pribatu arruntak baino egoera okerragoan daudela onartu beharra dago. Lehiakide boteretsuen aldean txikiak dira beti, eta kapitalismoan handienak txikia irensten du, goiz edo berandu. Pentsatzekoa da MCC-k lehiakide ertain bezala jokatu nahi izatea ez zela egokitzat ikusi merkatu horietan nagusi diren interesen aldetik. Ekialdeko Europa eta Txinako merkatuak estrategikoak direlako bertan sartzeko botere ekonomiko baino gehiago behar dela ziur gaude. Argitzeko dauden hainbertze alde ilun edo ezkutu zehazteak ez du Fagor kooperatiba salbatuko baina bai lagunduko akats berberak errepika ez daitezen. Egitura • 2013ko azaroaren 3a 20 Elkarrizketa LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS Juan Maria Aburto «Negoziazio kolektiboan, uztailaren 7aren aurretik baino okerrago gaude orain» Mahai sozialaren aukera baztertuta, Aburtok sektoreko itunen aldeko deia egin du, «lan erreformaren aurkako tresnarik onena delako». Baina egoera zaila ikusten du, sindikatu batzuen estrategia «okerrak» blokeatu duelako egoera. Lander Muñagorri Garmendia Zentzuz jokatzeko eskaera egin die behin eta berriro Juan Maria Aburto (Bilbo, 1961) Eusko Jaurlaritzako Enplegu sailburuak sindikatu eta patronalei. Are gehiago langabeziak gora egin duen honetan, eta prekaritatearen hazkundea ere ematen ari dela onartzen duenean. Baina egoera horren aurrean negoziazio kolektiboaren aukera defendatzen du behin eta berriro. G Hirugarren hiruhilekoan langabeziak gora egin du,eta %15,9ko tasara iritsi da. Bertan, ordea, itxaropenerako datuak ikusi dituzu.Non? E Datuak datu dira, eta txarrak dira zalantzarik gabe. Langabezia tasa %15,9an dago, eta hori egiazko datua da. Horrez gain, esan dezakegu oraindik Espainian baino hamar puntu txikiagoa dela tasa. Bestetik, 2012ko iraileko datuak eta aurtengoak alderatuz gero, Espainian langabezia tasa %0,9 igo da, eta Euska- din %0,3. Horrek esan nahi du, egoera hobean gaudela. Baina hortik aurrera zer? Esango nuke beste datu batzuk ditugula esku artean. Esaterako, aldundien diru bilketa igo egin da, eta horrek esan nahi du ekonomia apurka mugitzen ari dela. Hor daude datuak, eta horregatik esaten dut etorkizunari begira itxaropena badagoela. G Esan izan duzu datorren urtean enplegurik ere ez dela sortuko. Noiz arte iraun dezake egoera horrek? E Datorren urtean lanak desagertzen jarraituko du. Denetara, 4.000 lanpostu inguru galduko ditugula aurreikusten dugu. Zergatik? Ekonomiaren igoeraren tasa %0,9koa izango da, eta hazkunde horrekin ezin da lanik sortu. Baina datorren urtearen amaierari begiratuz gero, esango nuke lana sortzen hasiko garela momentu horretan. Krisi honetatik oso geldo irtengo gara, eta lan asko eginez. Baina itxaropen datu horiek ere ikusten dut, eta horregatik diot datu horiek ere helarazi behar dizkiogula gizarteari. G Ekonomiaren berreskurapena 2014an jartzen dutenekin bat egiten duzu beraz? E Bai, nik uste dut urtea aurtengoa baino hobea izango dela, eta bigarren zatian hasiko garela pixkanaka lana sortzen. Gai hau oso serioa da. Horregatik tentuz hitz egin beharra dago, milaka familia baitaude izugarrizko egoera bizitzen. Horregatik diot datu itxaropentsuak direla, pixkanaka sumatuko den arren. G Langabeziaren datuak eman zenituen egun berean ohartarazi zenuen sortzen ari diren lanpostuak gero eta prekarioagoak direla. E Non galdu da lanpostu gutxiago? Zerbitzuetan. Baina azken hiruhilabetekoari begiratuz gero, urtaroaren araberako datuak dira, turismoari begirakoak. Horrek esan nahi du pertsona horiek sartu zirela merkatura, eta berriz itzuli direla langabeziara beren lana nahiko prekarioa delako. Bestetik, datu zehatzak eduki ez arren, lan erreformak prekaritate horretan eragina izan duela uste dut. 2013ko azaroaren 3a • Egitura Elkarrizketa 21 G Jaurlaritzak ardura erreformari egozteaz gain, zer egin dezake prekaritatea saihesteko? E Momentu honetan erreformaren aurkako tresnarik onena hitzarmen kolektiboa sinatzea da. Ia 300.000 pertsona hitzarmenik gabe daude, eta egoera hori guretzat gauza berria da. Inoiz ez dugu bizi izan halako ezer. Egoera horri aurre egiteko hitzarmen kolektibo bat edukitzea eta sinatzea da aukera onena. Baina sindikatu eta patronalak ez dira gai mahai baten inguruan eseri eta egoeraren diagnostiko bat elkarbanatzeko. Eta are gutxiago akordioak lortzeko. Beraz, arduraz jokatzeko eskatzen diet. G Hitzarmenak aipatuta, Jaurlaritzari kritikak iritsi zaizkio eraikuntza arloan sektore mailako itunak egon bai, baina lan publikoetan betetzen ez direlako. Zuk ere onartu zenuen esklabotza egoera egon zitekeela San Mames Barriaren lanetan. E Kasu zehatz horretan 67 enpresa ari dira lanean, eta hiru espediente dauzkagu zabalik. Beraz, enpresa gehienen jarduna legezkoa izan da. Lan ikuskaritza hor dago, eta prest gaude duintasunezko lan harremanak edukitzeko; eta, nola ez, araudia betetzeko. Horretarako gaude, eta ezagutu dugunean hiru enpresa horietan zeudela arauz kanpoko baldintzak, aztertu egin ditugu. G Baina kasu hori argitara atera aurretik, ordea, baldintza horietan lan egiten ari ziren langileak.Zergatik ez zen ekidin? E Aurreko gobernua 2010ean hasi ziren ikuskaritzak egiten obra horretan, eta zabaldutako espediente guztiak itxi egin ziren. Ikuskarien lana erabat errespetatzen dut, baina uste dut hiru kasu horietan nahikoa zantzu daudela esateko araudia ez zela bete. Enpresak ezikusiarena egin du, baina gobernuak ez. Guk egoeraren berri jakin dugunean sartu gara. G Sindikaturen batek adibide hori erabili du sektore mailako hitzarmenak ez direla aplikatzen salatzeko. Lan erreformak aukera hori ematen dio enpresariari, eta langileak babesgabe geratu daitezke. E Kasu ezberdinak dira. San Mameseko kasuan lan baldintzak ez dira bete enpresak jarrera txarra izan duelako. Eta aipatzen duzun beste egoeran ez dira baldintzak betetzen enpresek ezin dutelako hitzarmen horrekin jarraitu. Egoera horretan langile eta sindikatuekin negoziatu eta akordioetara iritsi daiteke. Baina askotan ez da hori gertatzen, eta hor beste gatazka bat sortzen da. Lan erreforman hitzarmenen aplikazioa ez ezartzeko organo bat sortu da Espainian, eta gure asmoa da organo hori Euskadin ere sortzea, ikusten dugulako hemengo bitartekariekin erantzun egokiagoa eman daitekeelako. G ELAk muzin egin dio halako organoren batean parte hartzeari. E Bai, baina Espainiakoan parte hartzen ari da momentu honetan. Enpresek malgutasuna behar dute euren egoerari aurre egiteko, eta langileak ziurtasuna behar du bere bere bizi proiektua aurrera ateratzeko. Ziurgabetasun itzela dago, eta hori ez da ona ez enpresarentzako, ezta ekonomiarentzako ere. Horregatik diot, lehiakortasuna edukitzeko oso garrantzitsua dela hitzarmen kolektiboak lortzea. G Uztailaren 7a baino lehen egin zen ahalegina sindikatu eta patronalen artean akordioren bat lortzeko, baina ez zen posible izan. Berriz ere mahai bueltan esertzeko aukerarik egon daiteke giroa lasaitu ezean? E Uztailaren 7ko testuinguruan egin genuen saioa, hitzarmen kolektiboak desagertzear zeudela. Horregatik ahalegin izugarria egin genuen akordio hori lortzeko, eta ikusi genuen akordioa posiblea zela, eta gehiengo berri bat sortzeko aukera zegoela. ELAk dena blokeatuta zeukan, eta LAB prest ikusi nuen. Sekulako aukera galdu zuten, eta desadostasun horretatik egoera hau daukagu. G Urte amaieran beste amildegi bat etor liteke. Saiatuko zarete berriz ere? E Momentu honetan egin ditugu batzar batzuk sindikatu batzuekin, eta benetan esan behar badut, momentu honetan ez dut ikusten aukerarik akordio hori lortzeko. Sindikatuek esaten dute lehenik eta behin lortu behar dela hitzarmen kolektiboak sinatzea. Horiek gabe ez dute elkarrizketa sozialerako beste mahai baten aukera ikusten. Beraz, hitzarmen kolektibo bat sinatzea, edo nego- LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS ziazioa garatzea dira aukerak, eta ikusten ari gara negoziazio hori ez dela garatzen. Ez da aurrerapausurik ikusten. Beraz, uztailaren 7a baino lehenago zegoen egoera baino okerragoa da gaur egungoa. G Sektore mailako hitzarmenetan ELAk dauka giltza dauka sektore gehienetan, eta lan erreformaren aurkako klausulak eskatzen ditu. Patronalak baldintza horiek negoziatu ezean, noiz arte iraun dezake gatazkak? «Orain arte lan harremanen eredu bat eduki dugu, eta uste dut oraindik posible dela» «Ziurgabetasun itzela dago, eta hori enpresentzat eta ekonomiarentzat oso txarra da» E Patronal gehienek ez dute lan erreformaren aurkako klausularik sinatuko. Baina badago beste aukera bat. Esaterako, erreformak ultraaktibitatea urte batera mugatzen du. Baina hori beste akordiorik lortu ezean jartzen du, hitzarmenetan jartzen denak baitauka preferentzia. Horregatik diot oso garrantzitsua dela gauden egoeran egonda ere hitzar- men kolektiboak sinatzea. Horregatik, ELAren jarrerarekin oso zaila izango da gatazka honetatik irtetea. Bakoitzak aztertu behar du zein den bere jarrera, eta bakoitzak aztertu behar du zein ondorio dakartzan bere jarrerak. G Finean, patronala ere aprobetxatzen ari da dauzkan tresnak. E Momentu honetan patronalak tresna gehiago dauzka bere nahiak aurrera eramateko. Baina orain arte lan harremanen eredu bat eduki dugu, eta oraindik uste dut posible dela mantentzea. Eta hori hitzarmen sektorialak edukita lortu daiteke. Horregatik diot lan erreformaren aurka joateko, tresnarik egokiena hitzarmen kolektiboak sinatzea dela. G Dena den, sektore arteko itunei etorkizunik ikusten diezu? E Oso zaila dago, baina beste aukerarik ez dut ikusten. Azken finean, enpresaz enpresa joaten badira sindikatuak, milaka langile hitzarmen barik geratuko dira. Herri honetan enpresa txikiak dira gehienak, eta horiek hitzarmen gabe geratuko ziren. G ELAk hasieratik ikusi du jokabidea enpresatan dagoela... E Bai. Euren estrategia da, eta eurek erantzungo dute afiliatuen aurrean, baina nire ustez estrategia txarra da. Milaka langile geratuko baitira estrategia horretatik kanpo. G Arduragabekeria egozten diozu? E Ez dut gatazketan sartu nahi inorekin, baina ez nago ados estrategia horrekin. G Orain LABek estrategia horri heldu dio.Nola ikusi duzu jokabide aldaketa? E LABekin egon ginen, eta azaldu ziguten estrategia horretan sartuko direla, baina ELArekiko ezberdintasun handi bat dago. LABek esaten du beste aukerarik ezean hasiko direla enpresaz enpresa mobilizatzen. Baina nahiago dute hitzarmen kolektibo sektorialak sinatzea, eta prest daude negoziazio horri heltzeko. G Bere aldetik, Adolfo Muñozek borroka iragarri dio Jaurlaritzari Bizkaidendak-ekin lortutako akordioa argitaratzen ez badu. Horretarako asmorik baduzue? Zergatik ez duzue argitaratu orain arte? E Hitzarmen kolektibo bat lortu dute beste mahai bat zabalduta zegoela. Hor gatazka bat dago, eta guk proposatu dugu gatazka hori epaitegietan jartzea, bertan erabakitzeko hitzarmen hori baliozkoa dela ala ez. G Muga estua da ordea,hogei egun baitauzkazue argitaratzeko. E Bai, horregatik, epe horretara iritsi aurretik egin genuen eskakizun hori. Ordezkaritza arazo bat dago, jakin behar da Bizkaidendak-ek ordezkaritza duen ala ez, eta nork duen gehiago. G Gertatu daiteke Bizkaidendakera lotutako dendetan aplikatzea hitzarmena, eta besteetan ez aplikatzea? E Egoera hori ez zen batere ona izango. Hitzarmen kolektibo baten baldintzak beti enpresaz enpresa hobetu daitezke, baina kasu honetan berriro ziurgabetasuna daukagu. Horregatik ahal bezain laster espero dugu epaimahaiak erabakia hartzea, jakiteko hitzarmena baliozkoa den ala ez. Hala bada, argitaratuko dugu buletinean. G Jaurlaritzaren esku dagoen negoziazio kolektiboa ere blokeatuta dagoela esan daiteke. ELA eta LAB mahaitik altxatu ziren pasa den astean, eta CCOO eta UGTk ere ez dute akordiorako tarte handirik ikusten... E Kasu horretan ere egoera oso zaila daukagu. Madriletik baldintza batzuk datoz, oinarrizkoak direnak, eta hala badira, gobernuak bete behar ditu. Horregatik negoziazioa garatzea gero eta zailagoa da, baina gobernua prest dago negoziatzeko. ELAk eta LABek esan zuten ez bazen lanaldia murrizten, eurek ez zutela parte hartuko. Berriro bakoitzaren jarrerak, bakoitzak defendatu behar ditu afiliatuen aurrean. Baina nik uste dut halako baldintzak jartzen badituzu, benetako negoziazioa nahi ez duzulako dela. G Langile publikoen lan baldintzak dekretu bidez araututa, ordea, Jaurlaritzak zilegitasuna galdu dezakeela ez zaizu iruditzen? E Baina bakoitzak badakigu partidua nola jolastu behar dugun. Azkenean negoziazioa partidu bat bezala da, eta bere araudiak bete egin behar dira. Funtzio publikoko langileen artean akordio bat ez bada lortzen, azkenean administrazioak arautu behar du dekretu baten bidez. Egitura • 2013ko azaroaren 3a 22 Enpresen demografia Txikia,industriala,etxekoa Establezimenduak Euskal Herrian 69,5 72,8 73,3 76,7 82,7 53,5 54,3 Jardueraren arabera (%) Zuberoa Nafarroa Beherea 64,5 Araba Nafarroa Euskal Herria Gipuzkoa Bizkaia ak dira, eta kasu gehientsuenetan despopulazioa prozesuaren baitan daude. Lapurdi 2006ko mailan 11,2 27,1 24,7 1,3 0,5 3,0 2,0 0,8 13,8 16,1 2,4 18,1 13,3 11,6 13,0 9,5 14,2 13,6 8,1 7,2 5,8 Komunikabideetan eguneroko ogi dira enpresen itxierei, erregulazio espedienteen nahiz kaleratzeei buruzko albisteak. Gaindegiaren txostenak dio, ordea, krisi aurreko balioetara iritsi dela establezimendu kopurua, gainditu egiten du 2006ko zifra. Hori bai, 2008tik 7,4 puntu egin du behera. Bada nabarmentzeko faktore bat: Iparraldeko herrialdeetan izandako gorakada. Frantziak onartutako Ekonomiaren Modernizazioaren Legearen ondorioz, izaera juridiko berriak sortzeko aukera erraztu da. Lapurdin, kasu, 2006 eta 2012 epean, %30 gehitu da establezimendu kopurua. 12,9 13,2 9,0 Eraikuntza Industria rea sekto Lehen Zerbit zuak Lapurdi 12,3 Nafarroa Beherea 2,0 Bizkaia Baiona-AngeluLapurdi Miarritze Beherea Gipuzkoa 32,4 6,8 21,5 PlentziaMungia GernikaBermeo 1,3 1,1 Bidaso L. Itsasegia beherea 2,9 Bilbo Handia 25,3 Enkarterri 0,7 Durangaldea Kantauri arabarra 0,8 2,1 2,7 ArratiaNerbioi 0,6 0,4 Debagoiena 1,5 Goierri 0,4 0,2 Erronkari-Zaraitzu Trebiñu 0 Arabako Errioxa 0,2 0,8 Tafalla aldea Estellerriko mendebaldea 0,7 Zangoza 00 12 06 08 00 12 130 0,2 120 0,3 Ebro garaiko erribera Banaketa, lurraldeka eta eskualdeka (%) 08 0 Araba 10,4 06 100 Irunberri aldea Gares aldea 1,0 12 110 Agoitz aldea 0,1 Estellerriko ekialdea 0,1 00 120 0,1 Iruñerria Arabako Mendialdea 08 130 0,6 11,4 0,2 Ertainak,okerren 06 Auñamendi 0,3 7,9 Arabako ibarrak 100 Basabürüa 0,2 Sakana Arabako Lautada 110 Garazi 0,5 Ultzamaldea 0,3 1,6 Gorbeialdea 120 Arbaila 0,2 0,2 Aralarko iparraldea 0,5 0,3 0,3 Bidaso garaia 1,4 0,1 Baigorri Baztan Tolosaldea 130 Pettarra Oztibarre Bortziriak Urola Kosta 1,5 Indizea, 2006=100 0,3 0,7 10,9 Debabarrena 0,7 Arberoa L. Garaia Donostia Beterri 0,6 Amikuze 0,6 0,8 Kopuruaren bilakaera 0,9 L. Ekialdea L. Erdialdea 2,3 LeaArtibai Zuberoa 0,5 110 0,7 ArgaAragoiko erribera 100 0,8 >5,0 1,3-4,9 0,8-1,2 0,5-0,7 <0,4 Nafarroa 20,6 Tutera 2,9 Tamainaren arabera (%) 95 15 90 130 120 120 110 110 100 100 06 3 10 2 85 5 1 80 0 0 9 langile artekoak 130 10-49 langile artekoak 50 langiletik gora 08 00 12 130 130 120 120 110 110 100 100 06 08 00 12 Teknologian,atzera 06 08 00 12 06 08 00 12 ITURRIA: GAINDEGIA Euskal Herri osoko enpresen demografia osotasunean aztertzen duen lehendabiziko azterketa egin du Gaindegia behategiak. Miren Garate iztanleen kopurua, dentsitatea, hazkundea, banaketa nahiz mugimendua aztertzen dituen zientzia da demografia. Gaindegia Euskal B Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategiak ere aztertu du demografia, Euskal Herri osokoa, baina ez biztanleena. Enpresak ikertu ditu, haiek ere sortu, hazi, lekualdatu eta desagertu egiten baitira. «Gure ehun produktiboaren eraldaketa berri eta garrantzitsu baten aurrean gaude», ondorioztatu du. Banaketa desorekatua Non kokatzen da Euskal Herriko ehun ekonomikoa? Galdera horri erantzun dio lehenik eta behin. Aditu batek baino gehiagok aipatu izan du tamaina dela euskal enpresen arazoetako bat, txikiegiak direla egungo ekonomiaren erronkei aurre egiteko. Hain zuzen, Euskal Herriko ehun ekonomikoaren %85,9 mikroenpresak dira. Handiak, batik bat, hiriburuen inguruan edo Europako errepide sare nagusiaren inguruan pilatzen dira. 2008 eta 2012 urteen artean tamaina ertaineko enpresek nozitu dituzte ondorio larrienak, batez ere Nafarroa Garaian daudenek. Halako bost enpresetatik bat desagertu egin da. Ikusi du banaketa desorekatua dagoela. Jarduera ekonomiko apala duten eremu geografiko zabalak daude, hala nola, Nafarroa Garaiko iparraldea eta Iparraldeko barnealdea, baita Arabako lautadako hainbat eskualde ere. Biztanleria dentsitate apaleko gune- Sektoreren bat nabarmentzen bada euskal ekonomian, hori industria da. Gaindegiak haren maila teknologikoa, ondasunen helmuga ekonomikoa eta egoitza nagusiaren jatorria aztertu ditu. Konparaketa batekin kokatu du enpresen maila teknologikoa. «Maila teknologiko altua edo ertain altua duen establezimenduen proportzioa Beden-Württemberg edo Lombardia bezalako Europako erregioen parekoa da. Estatu espainiarrarekin alderatuta, maila teknologikoa nabarmen altuagoa da». Dena den, krisiaren eraginez maila teknologikoak atzera egin duela ohartarazi du. Egoitza,bertan Gaindegiaren txostenean, agertze da portzentaje oso altu bat ere: establezimenduen egoitza nagusiari dagokiona. %88,8k dute Euskal Herria bertan. Industrian, %94,9k. 2013ko azaroaren 3a • Egitura Lan eskaintza publikoa 23 Bizkaia Txistularien bandarako irakaslea,Bilbon Deialdigilea: Bilboko Udala. Edukia: Deialdi honen xedea da Bilboko txistularien udal bandan, txistu espezialitatean, lan-kontratu mugagabeko irakasle plaza bat betetzea. Baldintzak: p Europako Batasuneko kide diren estatuetako baten herritartasuna izatea, edo, Europako Batasunak egindako eta Espainiako Estatuak berretsitako Nazioarteko Itunei jarraiki, langileen zirkulazio askea aplikatzen zaion estaturen bateko herritarra izatea. pLanak berekin dakartzan eginkizunak burutzeko gaitasun funtzionala izatea. Hautagaiak trebetasun psikofisiko zehatza izan behar du eta, udal osasun zerbitzuek egiaztatuta, deialdian eskaintzen diren plazei dagokien lan-postuaren funtzio eta zereginak era normalean gauzatzeko gaitasun edo gaitasun ezaren bateragarritasuna agertu behar du, laneko arriskuen prebentziorako indarrean dagoen araudiaren arabera, lanak eragin ditzakeen arris-kuen aurrean pertsonen babesa bermatzeko lanpostuan egin beharreko egokitzapenenak kontuan hartu gabe. pEnplegu publikoetarako ezin izango da aurkeztu diziplinazko espediente bitartez ezein herri administraziotako zerbitzutik baztertua izan den inor, ezta ebazpen judizialaren bitartez enplegu edo kargu publikoak betetzeko erabateko desgaitzea zein desgaitze berezia jaso duenik ere. p Beste estatu bateko herritartasuna izatekotan, ezin izangodu hautaketa prozesu honetan parte hartu enplegu publikoan aritzeko desgaitzerik duen inor, ezta bere estatuan, baldintza beretan, enplegu publikoan aritzea galarazten duen diziplina-zehapenik edo baliokiderik jaso duen inor. p Tituluak: Musikan, txistu espezialitatean, goi-mailako irakasle titulua duena edo berau eskuratzeko izapideak ordaindu dituena. Lan poltsa: Hautaketa prozesuan plazarik lortu ez baina ariketak gainditu dituzten pertsonak baliozkoak izango dira aldi baterako langile gisa aritzeko, araudiak aurreikusten dituen balizko egoeren barruan, eta Bilbao Musikan aldi baterako zerbitzuak eskaintzeko erabiltzen den lan-poltsan sartuko dira, deialdi honetan aukeratzen den pertsonarekin izenpetutako kontratua indarrean jarri eta hurrengo egunetik aurrera. Epea: 2013-11-06 Webgunea: http://www.bizkaia.net/lehendakaritza/Bao_bob/2013/10/20131017a200. pdf#page=88 Iturria: 2013-09-17ko BAO, 200. zk Idazkari kontuhartzailea, Fruizen Deialdigilea: Fruizko Udala. Edukia: Oinarri hauen helburua ondorengoa da: txanda irekian eta lehiaketa-oposaketaren bidez, bitarteko funtzionarioaren lanpos- tua hautatzea, Fruizko Udaleko idazkari-kontuhartzaile lanpostua betetzeko. Baldintzak: p Europar Batasuneko kide diren estatuetako baten herritartasuna izatea, edo, Europar Batasunak egindako eta Espainiako estatuak berretsitako nazioarteko itunei jarraituta, langileen zirkulazio askea aplikatzen zaion estaturen bateko herritarra izatea. pEskabideak aurkezteko epea amaitu aurretik, 16 urte beteta izatea eta nahitaezko erretiro-adina ez izatea. pBehintzat, zuzenbideko, ekonomietako edo politika-eta administraziozientzietako lizenziatu titulazio akademikoa izatea. p Diziplina-espediente bidez herriadministrazioaren zerbitzutik baztertua ez egotea eta egiteko publikoak beteteko gaitasun gabe utzi ez izana. p Lanpostuari dagozkion egitekoak betetzeko akats fisiko zein psikikorik ez izatea; edonola ere, elbarrituen gizarteratzeari buruzko apirilaren 7ko 13/1982 Legea aplikatuko da. p Euskarazko 4. hizkuntza eskakizuna. Epea: 2013-11-25 Webgunea: http://www.bizkaia.net/lehendakaritza/Bao_bob/2013/10/20131024a205 .pdf#page=56 Iturria: 2013-10-24ko BAO, 205. zk Gipuzkoa Bi udaltzain,Ordiziako Udalean Deialdigilea: Ordiziako Udala. Edukia: Deialdi honen xedea da bi udaltzain lanpostu hornitzea lehiaketa-oposaketa sistemaren bidez. Baldintzak: p Nazionalitate espainiarra izatea. p18 urte beterik izatea eta 35 urte bete gabe izatea. Hala ere, adin mugarik altuena udal administrazioan, udaltzaingoan, egindako zerbitzuekin konpentsatu ahal izango da. pGutxieneko garaiera: gizonezkoek 1,65 eta emakumezkoek 1,60. p Bigarren hezkuntzan graduatua izatea, eskola-graduatua izatea, lehen mailako lanbide heziketako titulua edo parekoa izatea edo goragoko beste edozein mailako titulua izatea. p2. hizkuntza eeskakizunaren ziurtagiria izatea edo euskararen ezagutza maila ziurtatzeko IVAPen bidez egingo diren probak gainditzea. p Euskal Herriko Poliziaren hautespeneta prestakuntzaaraudia onetsi zuen uztailaren 19ko 315/1994 Dekretuan eta otsailaren 17ko 36/2004 Dekretuko aldaketetan ezartzen den arrazoi medikuengatiko baztertze-koadroan sartuta ez egotea. p Engainuzko delituagatik kondenatu gabea izatea, Herri Administrazioaren zerbitzutik bereizturik egon ez izana, eta egiteko publikoak burutzeko ezgaiturik ez izatea. Hala ere, birgaitzearen onura aplikagarria izango da arau penal eta administratiboekin bat etorriz, baldin eta hautagaiak dagokion agiri ofizialaren bidez egiaztatzen badu. p Hutsegite larria edo oso larria egin izanagatik Euskal Herriko Polizi Kidegoren batean sartzeko hautespen-prozesutik baztertutakoa ez izatea, baldin eta baztertzea aitortu zenetik zigorraren iraungipen-epea adinako aldia igaro ez bada. p Herri Administrazioetarako zerbitzugintzan diharduten langileen bateraezintasun gaietan indarrean dagoen araudian aurreikusitako ez-gaitasunerako edo bateraezintasunerako edozein lege-auzitan sartuta ez egotea. p B motako ibilgailuak gidatzeko gidabaimena edo parekoa izatea. Epea: Eskabideak behar bezala aurkeztuko dira Ordiziako Udalean, deialdiaren iragarkia Estatuko Aldizkari Ofiziala aldizkarian argitaratzen den hurrengo egunetik kontatzen hasita 20 egun naturaletan. Webgunea: https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog /2013/10/16/c1309516.pdf Iturria: 2013-09-13ko GAO, 198. zk Berdintasun teknikaria Azkoitian Deialdigilea: Azkoitiko Udala. Edukia: Deialdi honen xedea, emakumezkoen eta gizonezkoen berdintasuneko udal honetako bitarteko programako funtzionarioa hautatzea eta izendatzea da, oposaketa lehiaketa sistemaren bitartez. Baldintzak: p Europar Batasuneko estaturen bateko nazionalitatea izatea; edo, Europar Batasunak izenpetu eta Espainiar estatuak berretsitako nazioarteko itunen bat aplikatzearen ondorioz langileen zirkulazio askea aplikagarri zaion estaturen batekoa izatea. Espainiarren edo Europar Batasuneko kide den estaturen bateko herritarren ezkontideak ere parte ahal izango du, baldin eta ez badaude zuzenbidez bananduta; baita haren ondorengoek eta ezkontidearen ondorengoek ere, baldin eta, betiere, bi ezkontideak zuzenbidez banandurik ez badaude eta hogeita bat urte baino gutxiago badituzte; edota, adin horretatik gora koak izanez gero, haien kontura bizi badira. Hori guztia langile publikoen oinarrizko estatutuaren 7/2007 legeko 57. artikuluan xedatutakoaren arabera arautzen da. p16 urte beteta izatea eta nahitaez erretiratzeko adina ez gainditzea. pLanpostuaren eginbeharrak betetzeko gaitasun funtzionala edukitzea. Baldintza hori dagokionean egiaztatu beharko da mediku azterketaren bidez. p Baztertuta ez egotea, diziplinazko espedienteren baten bidez, edozein administrazio publikotako zerbitzutik edo autonomia erkidegoko organo konstituzional edoestatutarioetatik; edota ezgaitasun erabatekoa edo berezia ez izatea enplegu edo kargu publikoetarako, ebazpen judizial bidez, funtzionarioen kidegoan edo eskalan sartzeko, edo baztertu edo ezgaitu den kidegoan lan-kontratudun langileek betetzen dituzten eginkizunen antzekoakbetetzeko. Beste estaturen bateko nazionala izanez gero, ezgaitua edo antzeko egoeran ez egotea eta diziplina zehapenik edo antzekorik ez eduki- tzea,dagokion estatuan baldintza berberetan enplegu publikora iristea eragotziko duenik. pErdi mailako titulua, unibertsitate diplomatura edo baliokideren bat edukitzea edota eskuratzeko eskubideak ordaindu izana egiaztatzea, eskaerak aurkezteko epea bukatu baino lehenago. p Lanpostuaren eginkizunak betetzeko gaitasun funtzionala edukitzea. p Euskarari dagokionean, 3. hizkuntza eskakizunaren edo baliokidearen pareko ezagutza izatea. Baldintza hori bidezko azterketa eginda frogatu daiteke. Halere, azterketa hori egin beharrik ez dute izango aipatu hizkuntza eskakizuna edo baliokidea dutela egiaztatzen dutenek. p Emakumezkoen eta gizonezkoen berdintasuneko gaietan prestakuntzako ikastaroren bat edukitzea, gutxienez 150 ordukoa eta organo ofizialen batek ziurtatua (unibertsitatea edo administrazio publikoak). Epea: 2013-11-04 Webgunea: http://www.azkoitikoudala.info/images/stories/fitxategiak/lan_eskaintzak/berdintasun/oinarri-berdintasuneu.pdf p B1 motako gidabaimena. pEuskaraz jakitea. Iraupena: Bost hilabete. Kontratuaren indarraldia 2013ko azaroaren 11n hasiko da. Webgunea: http://www.getaria.net/getaria/de/l an-eskaintza6026.asp?cod=6026&nombre=6026&nodo=&sesion=14 Iturria: Lanbide Herri lanetarako peoia, Antzuolan Herri lanetarako peoiak, Ikaztegietan Deialdigilea: Antzuolako Udala. Edukia: Antzuolako Udalak lanpostu bat aterako du lehiaketara Foru Aldundiak argitaratutako 26/2013 Dekretuaren arabera. (Udaletako zerbitzu publikoen kudeaketari dagozkion jardueretan enplegua bultzatzeko programa). Baldintzak: p Langabezian egotea. pDebagoienan bizitzea, ahal bada Antzuolan. pEskola ziurtagiria izatea. p B1 motako gidabaimena. pEuskarari dagokionean, 1. hizkuntza eskakizuna edo baliokidea izatea. Betebeharrak: p Baliabide naturalen kontserbatze eta garbitze lanak egitea. p Azpiegituren eta obra publikoen mantentze lanak egitea. p Gune publikoetarako irisgarritasuna hobetzea. Iraupena: Bost hilabete. Kontratuaren indarraldia 2013ko azaroaren 15ean hastea aurreikusten da. Epea: 2013-11-05 Webgunea: http://www.antzuola.com/index.php ?option=com_content&view=article&id=307%3Aobra-eta-instalaziopublikoak-mantentzeko-brigadakopeoia&catid=1%3Aberriak&Itemid=3 0&lang=eu Iturria: Lanbide Deialdigilea: Ikaztegietako Udala. Edukia: Ikaztegietako Udalak deialdia egin du herri lanetarako peoia kontratatzeko. Baldintzak: p Euskal enplegu zerbitzuan langabe gisa izena emanda egotea. pIkaztegietan erroldatuta egotea. pGidabaimena izatea. pAntzeko lanetan esperientzia edukitzea. Webgunea: http://www.lanbide.net/plsql/of_ofe rta2?idioma=E&menu=007@&codigo_of=162013007054&tipo_of=L&ori genbusqueda= Iturria: Lanbide Herri lanetarako peoia, Getarian Deialdigilea: Getariko Udala. Edukia: Getariko Udalak lanpostu bat aterako du lehiaketara Foru Aldundiak argitaratutako 26/2013 Dekretuaren arabera. Baldintzak: p Lanbiden izena emanda egotea. pGetarian erroldatuta egotea. Herri lanetarako peoiak, Asteasun Deialdigilea: Asteasuko Udala. Edukia: Asteasuko Udalak deialdia egin du herri lanetarako bi peoi kontratatzeko. 2013ko uztaileran 23ko Foru Dekretuak 4. artikuluan adierazitakoa hartuko da kontutan baremazioak egiteko garaian. Foru dekretua 2013ko uztailaren 29ko G.A.O.an argitaratu zen Baldintzak: p Asteasun erroldatuta egotea. pLangabea izatea. Webgunea: http://www.lanbide.net/plsql/of_ofe rta2?idioma=E&menu=007@&codigo_of=162013006471&tipo_of=L&origenbusqueda= Iturria: Lanbide Lapurdi Urbanismo azterketak egiteko teknikaria,Hendaian Deialdigilea: Hendaiako Herriko Etxea. Edukia: Hendaiako Herriko Etxeak deialdia egin du urbanismo azterketen bulegoan arituko den teknikaria kontratatzeko. Baldintzak: p Lurzoruen gaineko eta ingurumen arloko baimenei buruzko ezagutza izatea. pAnalisirako eta sintesirako gaitasuna izatea. Lantaldean lan egiteko gaitasuna izatea. pBulegoko tresna informatikoen gaineko ezagutza izatea. p B motako gidabaimena izatea ezinbestekoa.. Epea: 2013-11-30 Webgunea: http://emploi.lagazettedescommunes.com/jobSearch/showOfferExt/of ferId/137835 Iturria: La gazettes des communes Igandea • 2013ko azaroaren 3a 24 Publizitatea