Felsefenin-anlami-dmyinfo

Transcription

1 2013
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
5
July . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
Felsefe Nedir? (2013-07-31 12:02) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
September . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
Filozoflar1n Meslekleri (2013-09-04 11:03) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
Edebiyat Felsefe 0li_kisi Farkl1l1klar Ortakl1klar (2013-09-28 16:44) . . . . . . . . . . . . . .
10
Tarihte En Etkili 10 Filozof- Büyük filozoflar (2013-09-29 23:14) . . . . . . . . . . . . . . .
11
October . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
Filozof Nedir? (2013-10-02 18:46) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
Felsefi Sözler Filozoflar1n Ünlü Sözleri (2013-10-05 21:10) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17
Felsefe Sorular1- Felsefe Sözleri- Filozofça Konu_malar (2013-10-07 12:31) . . . . . . . . . .
19
November . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20
Felsefe Gerekli midir- Neden Do mu_tur (2013-11-17 01:47) . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20
Felsefe Yapmak Nedir (2013-11-23 15:09) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
Felsefe Konular1- Alanlar1 (2013-11-27 16:41) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22
Felsefe Tarihi Özet (2013-11-29 01:32) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24
December . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27
Felsefeye Giri_- Ba_lang1ç (2013-12-06 18:54)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28
Dü_ünce Nedir (2013-12-09 00:04) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29
2 2014
2.1
2.2
2.3
33
February . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
Hikmet Nedir- Hikmet Felsefe 0li_kisi (2014-02-07 01:57) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
Erdem Nedir- Fazilet Ne Demektir (2014-02-09 00:03) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
March . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
Merhamet Nedir (2014-03-09 14:55) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
Felsefe Neye Yarar (2014-03-22 14:59) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
39
April . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
3
2.4
4
Ele_tiri Nedir Ele_tirinin Özellikleri (2014-04-03 15:09) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
Dil felsefesi Nedir (2014-04-25 17:14) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
May . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
Filozoflar Hakk1nda 0lginç Bilgiler (2014-05-13 00:28) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
46
1
2013
1.1
Felsefe Nedir? (2013-07-31 12:02)
Felsefe nedir
Felsefe nedir? Felsefenin üzerinde uzla_1lm1_ bir tan1m1
yoktur. Felsefede uzla_1 de il, sorgulama ve _üphecilik
esast1r. Bu zamana dek felsefe terminolojisinin ve
referans al1nacak tan1mlar1n olu_mamas1 felsefenin
uzla_maz özelli ine ba l1d1r. Sürekli bir _üphecilik ve
sonsuz sorgulama iste i onun için bir yarg1da bulunmay1 zorla_t1r1r. Nitekim felsefe ad1 alt1nda toplanan
etkinliklerin böyle bir gayesi de olmamal1d1r.
[1]
Felsefe sözcü ünün Yunanca
asl1 Æ¹»¿Ã¿Æ¯±(philosophia)’d1r ve iki ayr1 sözcüktür:
“Philio” sevgi anlam1na gelir; “sophia” ise, “bilgelik”
ya da genel olarak “bilgi” demektir. “Philosophia”,
bilgi ve bilgelik sevgisi anlam1na gelir. “Philosophos
(filozof) da, “bilgeli i seven”, “bilgiyi arayan ve
ona ula_mak isteyen” dir. ”Filozof” ad1n1 ilk defa
Pisagor(mö.570-495) kullanm1_t1r. Kendine ”bilge”
yerine bilgelik sevdal1s1 demi_tir. Di er insanlarca verilen bilge,zeki,üstat gibi ünvanlardansa ancak bilgelik
sevdal1s1 olabilece ini söylemi_tir. Filozof, bilge olmama tevazusunu gösteren ki_idir.
Kelime anlam1ndan yola ç1karak [2]hayati ihtiyaçlar1n1
gidermi_ ve dü_ünmeye vakit bulmu_ insanlarca
yap1lan bir etkinlik oldu unu söyleyebiliriz. Antik Yunanl1lar fiziksel ihtiyaçlar1n1 gidermi_, güzel iklimin
ve benzersiz co rafi konumun etkisiyle Akdeniz’in
di er k1s1mlar1n1 da hüküm alt1na alm1_t1. Di er halk5
lardan akan serveti iyi kullanan Yunanl1lar bo_ zamanlar1nda ö rendi ve hayal kurdular. Felsefe, bilge
ki_ilerin olaylar1n asl1na ait sorular1yla belirlemeye
ba_lad1. Filozof kelimesi 0lk olarak 0yonyal1 Pisagor’da
görülmü_tür. Ancak filozofun yolundan daha önceki
bilgeler yürümü_tür. Asya’daki bilgelerce de hayat
sorgulanm1_, ancak Yunan’daki gibi sistematik olmam1_t1r.
Felsefe nedir? Kelime anlam1 her ne kadar bilgelik
sevgisi anlam1na gelse ve Yunan kaynakl1 görünse
de felsefe, anlam geni_lemesine u ram1_t1r. Kimi zaman dinle kimi zaman ki_isel motivasyonla bir tutulmu_tur. Filozoflarca övülmü_, yerilmi_ yok oldu u
iddia edilmi_tir. Ço u zaman farkl1 imgelere atfedilmi_
ya da kar1_t1r1lm1_t1r. Dilin engelli yap1s1 ve görelili i
yüzünden felsefe sözcü ünden birçok _ey anlamaktay1z.
Güncel sözlükte: 1. Varl1k, evren, insan ve bilgiyle
ilgili dü_üncelerin bütünü. 2. Bir bilimin ya da bilgi
alan1n1n temelini olu_turan ilkeler bütünü 3. Evreni,
dünyay1, ya_am1 yorumlama biçimi, dünya görü_ü, ideoloji. gibi en çok bilinen anlamlar1 yer al1r.
merhametlidir. Ve çok daha az1m1z gerçekleri görecek
kadar cesurdur. O gerçektir ki sorgulama merhametini
gerektirir. Do adan bu yönümüzle ayr1lm1_t1k. Birbirimize ac1mak, ileti_im kurmak, e itmek, ö renmek
yoluyla insan olmu_tuk. Birbirimizin fark1na varm1_t1k.
Do ay1 sorgulam1_t1k. îmdi de insan1n do as1n1 sorgulamal1yd1k. Filozof burada ortaya ç1kar. 0nsanl1k
gerçe ini fark eder. Evrende bir dünya kadar ender bir
i_tir. Dünyada filozof olmak bu kadar az ve yo undur.
0nsan1 do adan farkl1la_t1ran, filozofu da insandan ayr1
k1lan merak anlay1_1d1r. 0nsanl1 a insanl1 1 anlatmaktad1r. Filozof insanl1 1n ele_tirmeni, felsefe de onun
arac1d1r denebilir.
Birçok felsefe anlay1_1, s1n1rs1z felsefe dü_üncesi oldu u
bir gerçektir. Dilin uzla_1 esas1na ve hayat1n karars1z
yap1s1na ba l1 olarak tan1mlar de i_ir. Üstelik felsefe
gibi bu karars1zl1 1 sorgulayan bir etkinli in tan1m1
daha da kesinsizle_ir. Yine de var olmak ileti_imdir.
Felsefenin k1sa ifadesi nedir? Felsefe, maddi h1rslardan
s1yr1lm1_ ki_inin ”a_k1n bir merak anlay1_1” d1r. Sorgulanmayan1 sorgulamak, _üphe duymak, hayal etmek, evrensel olmak onun temel özelliklerindendir.
Görünenin ard1na bakmak, fark etmek, farkl1l1k yaratmak, hayat1n anlam1n1 ve niteliklerini dü_ünmeye
çal1_mak da temel etkinliklerindendir.
• Bak1n1z:
• [4]dmy.info/felsefe-yapmak-nedir
[3]
Platon: ”Felsefe merakla ba_lar” der. 0nsan1 do adan ay1ran ve kendi
• dmy.info/Filozof kimdir
do as1n1 olu_turmas1na f1rsat veren ”doyumsuz merak”
• [5]dmy.info/filozoflarin-meslekleri
anlay1_1d1r. Felsefe de merakla ba_lam1_t1r. Felsefe,
_ahsi olandansa, evrensel olan1, olaylar1n görünmeyen
• [6]dmy.info/felsefe-gerekli-midir-neden
taraflar1n1, i_in asl1n1; günlük olandansa genele ili_kin
olan1 merak eder. Merak1 merak etmektir, ya da
1.
http://www.dmy.info/wp-content/uploads/2013/07/
dü_ünmeyi dü_ünmektir denilebilir.
Soru-AdamFelsefe-nedir-filozof-kimdir-Nas%C4%
Do an1n olumsuz taraflar1ndan merak1m1z sayesinde
s1yr1lm1_t1k.
Ya_amsal ihtiyaçlar1 tatmin edince
ne kal1r geriye?
Kendini olu_turma imkan1
do ar.
Kimi bunu, di erlerini sömürme f1rsat1
olarak de erlendirmi_tir.
Kimi de sorgulamaya
ba_lam1_t1r. Burada felsefe, hayat1 sorgulama merhametini göstermede ortaya ç1kar. Yani insan filozof olacak kadar merhametli ve ac1ma duygusuna
sahip olmal1d1r. Buradan da insanl1 1n pek az felsefe
içerdi ini görmeliyiz. Çok az1m1z filozof olacak kadar
6
B1l-ortaya-%C3%A7%C4%B1kt%C4%B1-Felsefe-%C3%
B6zellikleri.png
2.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Maslow_teorisi%E2%80%
8E
3.
Felsefe-Nedir-Helis-Bulutsusu.jpg
4. http://www.dmy.info/felsefe-yapmak-nedir/
5. http://www.dmy.info/filozoflarin-meslekleri/
6. http://www.dmy.info/felsefe-gerekli-midir-neden/
1.2
September
Filozoflar1n Meslekleri (2013-09-04 11:03)
[1]
Filozoflar1n meslekleri
Filozoflar1n meslekleri nelerdi? Filozofluk bir meslek
midir? Ço u zaman bir meslek olarak yap1lmaya
çal1_1lm1_t1r ancak bilinen filozoflar1n ço u felsefeyi bir
ya_am tarz1 olarak ya_am1_lard1r. Antik Yunan’da filozoflara bir _eyler dan1_1l1r, ona göre ücretler verilirdi.
Halk1n gündelik bu talebinin yan1nda ö retmenlik ve
rehberlik de antik filozoflar1n geçim kaynaklar1ndand1.
Filozoflar1n önemli bir k1sm1 aileden mülk sahibidir.
Tarihi vesikalarda kesin kaynak yoktur ancak felsefe
yapmak için bo_ bulunmak gerekir. Sokrates de emekli
olduktan sonra Sokrates olmu_tur. Felsefe tarihinde
birçok filozofun dü_ünmeye vakti oldu unu görebiliriz.
[[2]bak. dmy.info/felsefe-nedir]
[3]
Felsefe Mesle i
Meslekler s1ralan1rken hepsinin ayn1 zamanda yazar
oldu unu belirtmek gerekir. Hayat1nda yaln1zca felsefe
yazm1_ ö retmi_ ki_iler yer almamaktad1r. Felsefe yapmak bir meslek midir? Felsefe yapanlar nas1l para
kazan1r? Bu sorunun cevab1 ba_ka bir yaz1da verilebilir. Ancak filozoflar1n ve felsefenin niteliklerini
anlamada yard1mc1 olmas1 bak1m1ndan geçimlerini
nereden sa lad1klar1 merak konusudur. Hakk1nda
yeterli bilgi bulunanlar yaz1lm1_t1r. Farkl1 kaynaklarda
farkl1 aç1klamalar mevcuttur. Bunlar1n d1_1nda birçok
meslek bulunabilir. Katk1 yapmaktan çekinmeyiniz.
Filozoflar ve i_leri
• Sokrates: Ta_ i_çisi ( Yap1lacak eserler için
ham ta_ kesimi) [4][bak. dmy.info/sokratesinsavunmasi/]
7
• Platon: Aile mülkleri, rehberlik ve ö retmenlik
• Simon De Beavoir: Ö retmen
• Aristoteles: Ö retmenlik,
• Albert Camus: Gazeteci, oyun yazar1
• Konfüçyüs: Devlet adam1, bürokrat
• Michel Foucault: Antropolog, tarihçi, gazeteci,
eylemci
• Seneca: Oyun yazar1, imparatorluk dan1_man1,
tefeci
• Marcus Aurelius: Roma imparatoru
• Jacques Derrida: Ele_tirmen, ö retmen, gazeteci
• Roger Garaudy: Ö retim üyesi, milletvekili.
• Farabi: Bilim adam1, müzisyen
Ayr1ca bugün bilinen birçok i_ alan1nda felsefe mezunlar1 bulunmaktad1r. Örnek olmas1 ve felsefenin s1n1rs1z
alan1n1 göstermesi bak1m1ndan listeleyece iz. Ancak
• Rene Descartes: Matematikçi, asker
küçük bir k1sm1n1 yazabildi imiz isimlerin daha nicesi
Tarihçi, siyaset bilimci, çe_itli i_lerde bulunmaktad1r. Felsefe ya_am biçimidir.
• Thomas Hobbes:
Onu ya_ayanlar1n i_leri de çok çe_itlidir.
akademisyen, gazeteci
• 0bni Sina: Doktor
• George Berkeley: Psikopos, Yunanca ve 0branice Felsefe Mezunu Yazarlar: Tolstoy, Dostoyevski,
ö retmeni
Robert Musil, Stefan Zweig, Osip Mandelstam, Ayn
Rand, Iris Murdoch, Susan Sontag, David Foster Wal• Friedrich Schiller: Oyun yazar1, tarihçi
lace, Chaim Potok, Peter Hoeg, Rebecca Goldstein,
• Gottfried Wilhelm Leibniz: Matematikçi, bilim Ken Follett, Umberto Eco, Terry Southern, Michael
Frayn, Delmore Schwartz, Claribel Alegria, Adonis,
adam1, diplomat
Miguel de Unamuno, Zbigniew Herbert, Louis Zukof• David Hume: Diplomat, Tarihçi, tüccar
sky, Anne Enright, Ira Levin, Edward Abbey, Yann
Martel, Elmore Leonard, Hanif Kureishi, Carol Ann
• Baruch Spinoza: Mercekçilik- Gözlük vb. cam Duffy, Rohinton Mistry, Ingeborg Bachmann, Doui_leme
glas Glover, Ellen Gilchrist, Mary Higgins Clark, E. L.
Doctorow, Joshua Ferris, Louis de Bernières, Daniel
• John Locke: Doktor
Kehlmann, Li Ang, John Scalzi, Samantha Harvey,
• Voltaire: Aile mülkleri, Tarihçi
William Boyd, Oksana Zabuzhko, Jean-Marie Blas de
Robles, Marsha Norman, Sarah Crossan, Campbell
• Jean Jacques Rousseau: 0_çi, u_ak dmy.info
Armstrong, Gregor Podlogar,T.S. Eliot, Pearl Buck,
• Arthur Schopenhauer: Doktor, karamsar :) David Foster Wallace
[5]bak. dmy.info/schopenhauer-felsefesi-hayati/
Felsefe Mezunu Sanatç1lar: Kim Thayil , Elliott Smith
• Auguste Comte: Sosyolog, matematik ö retmeni , Vladimir Angelov , Claude Lanzmann , Charles
Boyer , Steve Allen , Ricky Gervais , Terrence Malick
• Friedrich Nietzsche: Dilbilimci, ö retmen
, Ethan Coen , Bill Condon , Wes Anderson Buffy
Sainte-Marie , Steve Reich , Duncan Jones , Jesus
• Sören Kierkegaard: Ele_tirmen, dinbilimci
Lopez , Robert Motherwell , Robert Simonds, David
• Rabindranath Tagore: Müzisyen, ressam, _air, Kohan , Michael Haneke,George Carlin, Woody Allen,
hukukçu
Steve Martin, Harrison Ford, Bruce Lee, Phillip Glass
• Jean-Paul Sartre: Oyun yazar1, ö retmen
Felsefe Mezunu 0_ adamlar1: George Soros, Carl Icahn,
Mark Hulbert (Forbes), Peter Lynch , Gerald Levin
• Jacques Lacan: Pskiyatrist, ele_tirmen
(TimeWarner), Carleton ’Carly’ Fiorina (Hewlett• Ludwig Wittgenstein:
Mühendis( Hava Packard), Peter Thiel (PayPal, ), William H. Miller,
mekani i), ö retmen [[6]bak.dmy.info/ludwig- III (Legg Mason), Bruce Bodaken (Blue Shield Caliwittgenstein-ve-tractatus-logico-philo sophicus/] fornia), Eva Chen (Trend Micro), Herbert M. Allison,
8
Jr. (Fannie Mae, Merrill Lynch & Co.), Sheila Bair
(FDIC), Matthew Stewart, Juliet Goodfriend (StrateKaynakça
gic Marketing Corp.), Joseph Rotman, Gordon Cheesbrough, Patrick M. Byrne (Overstock.com), Stephen
• en.wikipedia.org- ilgili maddeler
P. Tryon ( Overstock.com), Jordan Kotick ( Barclays
Capital), Stewart Butterfield (Flickr), Raja Khanna
• [8]Sevgi 0yi, Filozof Olmak
(QuickPlay Media), Dov Seidman (LRN), Brad Johnson (Second Story), Robert F. Greenhill (Morgan Stan• phil.stmarytx.edu/majors/philnote.pdf
ley), Richard B. Fisher (Morgan Stanley), Sir Ronald
• healthcareethicscanada.blogspot.com.tr/2M. Cohen , Paul E. Tierney ( Venture Partners, L.
008/12/philosophy-degrees-an d-famous-people
P.), Elizabeth Riley (Harvard Business School), Don
Brownstein, Ahmet Ertegun (Atlantic Records), Da• teach.valdosta.edu/chjames/famousphilosomon Horowitz (Aardvark,Google), Marko Ahtisaari
phy.htm
( Nokia), Rick Rubin (Columbia Records), Mario Di
Loreto (Telecom Italia), Laurance Rockefeller, Jeffrey
http://www.dmy.info/filozoflarin-meslekleri/
S. Jacobson (RBC Wealth Management), Josh New- 1.
aristotle_tutoring_alexander/
field.
2. http://www.dmy.info/felsefe-nedir
Felsefe Mezunu Politikac1lar: Papa 2.
Jean
Paul, Papa Benedict XVI, Al Gore, Bill Clinton, Arthur Balfour, Pierre Trudeau, Tomas
Masaryk (Çekoslavakya ba_kan1), Sarvepalli Radhakrishnan (Hindistan ba_kan1[1962-67]), Zoran Djindjic
(PS1rbistan ba_bakan1 [2001-03, öldürüldü]), Muhammad Hatemi (0ran ba_kan1[1997-2005]), Daniel Oduber Quiros (Kosta Rika ba_kan1, 1974-78), Richard
Riordan (Los Angeles ba_kan1[1993-2001]), Sidney
J. Barthelemy (New Orleans ba_kan1[1986-1994]),
Ross Anderson (Salt Lake City ba_kan1 [20002008]), Thomas J. Dodd (ABD. senatörür[1959-1971]),
William J. Bennett (UABD. e itim bakan1), Raymond Donovan (ABD istihdam bakan1), Paul Martin,
Jr.(Kanada ba_bakan1)
3.
http://www.dmy.info/filozoflarin-meslekleri/
richard_wilson_-_prince_george_and_prince_edward_
augustus_sons_of_frederick_prince_of_wales_with_
their_tutor_dr-_f-_-_google_art_project/
4. http://www.dmy.info/sokratesin-savunmasi/
5. http://www.dmy.info/schopenhauer-felsefesi-hayati/
6.
http://www.dmy.info/
ludwig-wittgenstein-ve-tractatus-logico-philosophicus/
8. http://akademik.maltepe.edu.tr/~sevgiiyi/MAKALELER/
F%DDLOZOF(SUZ)%20OLMAK.doc
Felsefe Mezunu Nobel sahipleri: Aung San Suu Kyi
(1991), John R. Mott (1946), Albert Schweitzer(1952),
Georges Pire (1958), Elie Wiesel (1986), the 14th Dalai
Lama, Rudolf Eucken (1908), Henri Bergson (1927),
Pearl Buck (1938), T. S. Eliot (1948), Bertrand Russell (1950), Albert Camus (1957), Ivo Andric (1961),
Jean-Paul Sartre(1964), Naguib Mahfouz (1988).JeanMarie Lehn(kimya, 1987) Anthony J. Leggett(Fizik,
2003)
Türkiye’den Felsefe Mezunu ünlüler: Ahmet Kutsi
Tecer, Necip Faz1l K1sakürek, Hilmi Yavuz, Ahmet
Muhip D1ranas, Salah Birsel, Bilge Karasu, Sadri
Ertem, Sabahattin Kudret Aksal, Kür_at ba_ar, Hasan
Ali Yücel, 0hsan Oktay Anar, Orhan Veli, Nazl1 Eray,
[[7]bak.dmy.info/felsefe-nedir]
9
Edebiyat Felsefe 0li_kisi Farkl1l1klar Ortakl1klar (2013-09-28 16:44)
Edebiyat felsefe ili_kisi iki taraf aç1s1ndan da çok
önemli bir konudur. Bir ba la_1kl1k söz konusudur.
0kisinin de en önemli arac1 dildir.
0kisinin de
ba_lang1c1nda dil vard1r. En ba_ta, ilk insanlardan
itibaren, insanlar kendilerini daha net ifade etmeye
ba_lad1kça bu güzel olana 1 geli_tirdiler. Birkaç kelimeden yüz binlerce kelimeye varan dil hazinesine
sahip olduk. Yakla_1k 100 bin y1ld1r dilin ayr1_t1r1c1
etkisini görüyoruz. Birbirimizle konu_up anla_arak
do adan farkl1la_t1k.
[1]
Sözlükte edebiyat: dini
veya bilimsel nitelikte olmayan yaz1n etkinliklerinin
tümü,” adab 1. görgü, terbiye, konuk a 1rlama adab1,
2. ya_am tarz1na ili_kin hikaye ve gözlemlerden olu_an
ve Arapçada 8. yy’dan itibaren yayg1nla_an yaz1n
biçimi. bat1daki kar_1l1 1 olan literatür de 1. edebiyat,
2. bir konuyla ilgili yaz1l1 kaynaklar1n tümü Lat litteratura yaz1l1 evrak, belgeler < Lat littera harf, yaz1
denmi_se de edebiyat yaz1l1 olan demek de ildir. Yaz1
olmadan da edebiyat vard1r. Dilin günlük hayattaki
ileti_im amac1n1n d1_1ndaki her kullan1m1 edebiyatt1r.
Bu bir tekerleme, bir _iir, bir atasözü olabilir. Dil ile
ta_1nan hayal kümeleridir. Sözcükler üretildi i zamandaki ko_ullar1n ötesine ta_1nd1 1 için tan1m ve ifadede
kar1_1kl1k ya_anmaktad1r.
Sözlükte felsefe EskiYunanca.
filosofia ”bilgeliksevgisi”, felsefe & fílos seven + EYun sofía bilgelik, bilgi ” diye tan1mlanm1_t1r.
Etimolojik
köken bir _eyler söyleyebilir ancak önemli olan
uygulamadaki kullan1md1r. Felsefe bilgelik sevgisi
olarak de il; sorgulamak, üzerinde fikir geli_tirmek,
bak1_ aç1lar1 getirmek olarak bilinir. Sözlüklerdeki
aç1klamalar herkesin kabul edebilece i s1 tan1mlard1r.
Görüldü ü kadar1yla felsefe ve edebiyat tan1mlar1
aras1nda da bir ortakl1k bulunmamaktad1r. Ancak göz ard1 edilmemesi gereken bir kan ba 1
vard1r.[[2]bak.dmy.info/felsefe-nedir/]
10
[3]
0lk dilsel ürünlerden beri
insanlar birbirlerine hayallerini, dü_ündüklerini aktard1lar. Bu aktar1m uzun bir süre edebiyat olarak
kald1. Yani aktar1lan estetik biçimler olarak var
oldu. Sonra bu aktar1m1 ve tüm edebi dü_ünceleri
sorgulayan ve edebiyattan do an bir etkinlik ortaya ç1kt1. Cevap vermektense soru sormaya odaklanm1_ bir aktar1md1. 0leti_imin sorgulayan _ekliydi.
Di er yaz1l1 ve sözlü birikimlerden fark1: zihinde belli
imgeler olu_tururken genel durumlara ivmelemesi ve
ele_tirmesiydi. Felsefe ad1 alt1nda birle_tirilen bu
etkinlik edebiyat içerisinde kavrulmu_ ve onun bir
ürünü olmu_tur. 0nsan1n dilden ba 1ms1z hiçbir edimi olmad1 1 gibi, felsefenin de edebiyattan ba 1ms1z
bir metni olamaz. Felsefe, edebi metinlerin soru soran biçimidir. Dile dökülmekten itibaren di er tüm
edebi ürünler ve dil olgusu kar_1s1nda zorunlu olarak
uzla_1 paydas1na çekilir. Pythagoras, [4]Platon, Frege,
[5]Wittgenstein gibi filozoflar1n da dedi i gibi söylenen
her _ey s1n1rlara ve zorunluluklara sahiptir. Bu durumda felsefenin en büyük problemi dil s1n1rlar1 ve dil
oyunlar1d1r. Dil, felsefenin en büyük u ra_1d1r.
[6]
Edebiyat1n da en büyük
malzemesi ve kayna 1 dildir. Dil ortakl1 1n1n d1_1nda
felsefenin ele ald1 1 sorunlar da edebiyatla iç içedir.
Bugün filozof ve yazar ayr1m1 pek belirsizdir. Filozoflar1n hepsi yazard1r. Edebiyatç1lar1n ço u da filozof
olarak an1l1r. Camus gibi felsefe yap1t1 vermeyen ya
da Rousseau gibi filozof olarak an1lmayan yazarlar
eserlerinde felsefi sorgulamalar yürütürler.
Felsefe ve edebiyat aras1ndaki s1n1rlar1 belirlemek
mümkün de ildir. Böyle bir s1n1r çizilemez. “Felsefe”
sözcü ünün be_i i olan Yunanistan’daki ortam1
hat1rlamak gerekir. Antik ça da Yunanistan’da mitolojik bir dünya kurulmu_tu. 0lk filozoflar olarak
adland1r1lan Thales, Anaksimenes gibi bilgelerin
söylediklerinde mitolojik unsurlar bulunmaktad1r. Bir
anlamda mitolojik edebiyat felsefenin temellerinden
biridir denilebilir. Dil edebiyat1 do urmu_tur, o da
felsefeye yol açm1_t1r. 0kisi aras1ndaki ili_ki edebiyat
temelli olmu_tur. Fakat ne yaz1k ki akademik felsefeciler edebiyat1 reddetmektedir. Aynen bugün bilimlerin atas1 olan felsefenin bilimlerce yerilmesi ve
fizikçiler taraf1ndan “felsefe öldü” denmesi gibi, edebiyat da felsefece yerilmektedir. Halbuki ayn1 _ey
olmasalar dahi iç içedirler.[ [7]bak.dmy.info/en-iyi-10kitap/]
Tarihte En Etkili 10 Filozof- Büyük filozoflar (2013-09-29 23:14)
Büyük Filozoflar
En iyi ya da büyük filozoflar listesi çok saçma bir
_eydir. Ancak insanlar felsefeyle ilgilenince bu tür
tan1mlara ihtiyaç duyuyorlar. Nereden ba_layaca 1n1
bilmeyen, filozoflar1 tan1mayan felsefe ilgililerine
yard1mc1 olmas1 aç1s1ndan gerekli bir listedir. Burada
listelenen, dünyaya etkisi aç1s1ndan filozoflard1r. En iyi
ya da büyük filozofu belirlemek mümkün de ildir. Tarihte olu_turduklar1 etki aç1s1ndan s1ralama yap1lm1_t1r.
1. http://www.dmy.info/edebiyat-felsefe-iliskisi/b103_ ABD. ve Avrupa’da yap1lan kimi listelerden ve _ahsi
pondi700/
görü_lerimden uyarlanm1_t1r.
2. http://www.dmy.info/felsefe-nedir/
3.
http://www.dmy.info/edebiyat-felsefe-iliskisi/
764px-1785_bocage_map_of_athens_and_environs_
10.Sigmund Freud(1856-1939)
including_piraeus_in_ancient_greece_-_geographicus_-_
athens-white-1793/
4. http://www.dmy.info/platonda-devlet/
5.
6.
http://www.dmy.info/edebiyat-felsefe-iliskisi/
camus23/
7. http://www.dmy.info/en-iyi-10-kitap/
[1]
Yahudi as1ll1 Alman psikiyatr. Psikanaliz- ruhsal çözümleme tedavisinin kurucusu. Bilinçalt1ndakileri d1_ar1 ç1karak ruhsal sorunlar1 çözme metodunu geli_tirmi_tir. Hipnoz, libido, id,
alt benlik, ki_ilik gibi sözcüklerle an1l1r. Psikolojinin
hayat1m1zda yer etmesini sa layan ki_ilerden biridir.
Nietzche psikolog filozoftur. Freud da filozof psikolog.
Filozof olarak tan1nmasa da felsefeye ve gündelik hayata büyük etkileri olmu_tur. Hatta ço u ki_iye göre en
etkili üç ki_iden biridir. Psikolojinin felsefeden azade
bir ilgi alan1 olmas1n1 ve insanlar1n ”benli i” sorgulamas1n1 sa lam1_t1r.
9. Friedrich Hegel(1770-1831)
[2]
Felsefesiyle tüm bat1 felsefesini ve do udaki dü_ünürlerin de ço unu etkilemi_tir,
dü_ündürmü_tür. Din ilmi ve felsefe okumu_tur.
Felsefe hocal1 1 yapm1_t1r. Büyük bir sistem felsefesi vard1r. [3]Diyalektik denen dü_ünce yöntemini
gündeme getirmi_ ve geli_tirmi_tir. Ona göre diyalek11
tik, evrendeki temel yasad1r. Hegel tümtanr1c1d1r.
Evrenle tanr1n1n ayn1 _ey oldu unu dü_ünür. Aslolan
ruhtur. Mutlak ruh ise tanr1d1r. Baya 1 kar1_1k bir
felsefesi vard1r. Anlamak için doktora yapmak gerekir.
Tez- antitez sentez ç1kar1m1n1n savunucusu ve uygulay1c1s1d1r. Devletin en yüksek örgütlenme biçimi
oldu unu söyler. Devletle en iyi geçinen büyük filozoflar içerisindedir. Prusya’n1n resmi filozofu gibi
ya_am1_, öldü ünde resmi törenle u urlanm1_t1r.
gibi konular1n onunla ba_lad1 1 söylenir. Ona göre
üç do al hak vard1r. Tüm insanlar bu haklara
sahiptir ve öyle kalacakt1r. Hayat, özgürlük ve
mülkiyet. Avrupa’dan gelen soy ba 1 ile toprak ve
servet edinimine kar_1 ç1kt1. Locke’un liberal teorileri [8]politikada uygulamaya al1nm1_ ancak s1ralad1 1
insanl1 1n haklar1 ve fakirlik kar_1t1 söylemlere ilgi
gösterilmemi_tir.
6.Immanuel Kant(1724-1804)
8.Konfüçyüs (MÖ.551 479)
[4]
ba_lar.”
”Uzun bir yolculuk tek bir ad1mla
Gençli inde
çocuklara
ö retmenlik yapm1_t1r. Ard1ndan adalet i_leriyle ilgili
bir memurlukta bulunmu_tur. Devlet i_lerinde ahlakl1
olmay1 sa lamaya çal1_1r. 0ç çeki_meler nedeniyle uzakla_t1r1l1r. Politikaya geri dönse de hayat1n1n ço unu
gezmek ve gitti i yerlere hükümet sanat1n1 ö retmek
için harcam1_t1r. Konfüçyüsçülük diye bilinen, Analektler adl1 eseri merkezinde olu_an dü_üncesi do uda
devletçilik ve [5]politika alan1nda hala i_levseldir.
Yöneticilerin insanlar1n iyili i için çal1_mas1n1 ö ütledi.
Konfüçyüsçülü ün ana fikirleri, s1k1 planl1l1k, uyum
ve i_birli idir. Tarihin en eski aile soyuna sahiptir.
Yani ailesinden ki_iler hala bilinmekte ve soyu takip
edilebilmektedir. [6]
[9]
F[10]elsefe tarihini derinden etkilemi_tir. Epistemoloji, metafizik etik, mant1k, estetik
ba_l1ca odak noktalar1d1r. Tutarl1 bir sisteme sahiptir.
Newton’un fizi i yasala_t1rmas1 gibi felsefeyi sa lam
temellere oturtmaya çal1_1r. Kavramda ve görüde
kesin a priori bilgi ö eleri vard1r. Kant’1 ilgilendiren
de bu a priori bilgilerdir. Analitik, ayd1nlatan bilgi ve
sentetik, geni_leten bilgi tasnifi de yapar. Burada da
sentetik, geni_letici bilginin a priori olan1n1n mümkün
oldu unu söyler ve Saf Akl1n Ele_tirisi’nde bunun
imkan1n1 sorgular. Çal1_malar1 Saf Akl1n Ele_tirisi
adl1 eseriyle yeni bir döneme girer. “kritik öncesi” ve
“Kritik” dönem olarak betimlenen felsefe hayat1 modern dü_ünce tarz1n1 _ekillendirmi_tir. Bütün modern
dü_ünürlerin ondan ald1 1 bir taraf vard1r. Kesinli i
arayan çabalar1 ”görelilik teorisi” gibi kavramlarla
sars1lsa da ahlak, etik, epistemoloji konular1nda hala
gündemdedir. [11]bak. dmy.info/immanuel-kantfelsefe-ve-filozoflar-hakkinda/
7. John Locke(1632-1704)
5.Descartes(1596-1650)
[7]
Modern politika alan1nda en
önemli filozoftur. ABD. de olu_an politik felsefenin
temelidir. Ba 1ms1zl1k Bildirgesi’nin esin kayna 1d1r.
Liberalizmin babas1 olarak tan1n1r. Hümanizm, bireysel özgürlük, materyalizm alanlar1nda dü_ünceler
geli_tirmi_tir. Liberalizm ve kanunlar önünde e_itlik
12
[12]
Frans1z filozof. Matematik
e itmeni olarak kariyer yapmaya ba_lar. Bavyera
Ordusu’nda da ayn1 zamanda çal1_maktayd1. 0nsan
bilgeli ini _üphecilik olmadan ifade etmek istiyordu.
Rasyonel- ak1lc1 dü_üncenin babas1d1r. Kartezyen
koordinat sistemini kurdu. Matemati in prensiplerini yazd1. Meditasyonlar adl1 kitab1 hayat1 anlamaya yönelik çal1_mas1d1r.Dü_ünüyorum öyleyse
var1m. (”Cogito, ergo sum.”) sözünde ki_inin _üphe
edemeyece i tek _eyin kendisi oldu unu ifade etti.
Tekbencilik ve kendine indirgeme huylar1n1n ortaya
ç1kmas1na neden oldu. Matematikte kulland1 1m1z
x,y,z bilinmeyenleri ile A,B,C sabitlerini ilk tarif eden
odur. Matematikte ç1 1r açan bir bilim adam1 oldu u
kadar metafizik ve epistemolojide ilk akla gelenlerdendir.
4.[13]Friedrich Nietzsche(1844- 1900)
[14]
Alman filolog ve filozof. Tarihteki en tart1_mal1 ki_ilerden biridir. Hristiyan
ahlak1n1 reddetmesi ve tanr1 alg1s1 hep gündemde
olmu_tur. ”[15]üst insan” adl1 bir çözüm getirmi_tir.
Ona göre üst insan gelip insanl1 1 kurtaracakt1r. Bu
süper insan iyi ve kötünün ötesinde ya_ayacak, kendi
ahlaki yarg1lar1 ve güç istenci ile di er insanlardan
üstün olacaktur. Naziler onun felsefesini kullanm1_
üst insan olduklar1n1 iddia etmi_lerdir. Ancak Nietzche’nin kast1 tam tersidir. Ona göre Avrupa bir
dekadens ”çökü_” içindedir ve hristiyanl1k sefil kalabal1klar aras1nda yay1lan de erleri çökmü_ bir dindir.
Ünlü sözü: Ne kadar yükselirsek, uçamayanlara o
kadar küçük görünürüz. Tüm dünyada tanr1 alg1s1n1n
ve dinin sorgulamas1na neden olmu_tur. Estetik, etik,
metafizik, nihilizm, psikoloji, ontoloji, _iir, tarih felsefesi alanlar1nda ad1 s1kça geçer.
de il ”[17]para” taraf1ndan yönlendirildi ini eklemesidir. Ekonomik sosyolojinin babas1d1r. Günümüz
[18]politik felsefesine en çok etki etmi_ ki_idir. Konumuz genel felsefe tarihi olmasa, de il felsefenin, tarihin
bile en etkili ki_ilerinden olabilir. Komünist Manifesto ve Kapital gibi eserleriyle i_, i_çilik, i_veren,
[19]ekonomi, [20]kapitalizm gibi konular1 çalkalam1_
çarpm1_t1r. Onun görü_lerinden yola ç1kan ki_iler
dünyan1n yar1s1nda devrim yapt1, yar1s1nda da engellendiler diyebiliriz. Ona göre kapitalizm, i_çi s1n1f1n1n
s1n1f çat1_mas1n1 kazanmas1ndan önceki a_amad1r.
Kendi zaman1nda devrim ha oldu, ha olacak diye beklemi_tir. Ancak 120 sene geçmesine ra men böyle bir
ortam gerçekle_memi_, komünizm ad1 alt1nda da diktatörlük ve sömürü uygulanm1_t1r. Kendisinin _öyle
bir ünlü sözü var: ”filozoflar dünyay1 yaln1zca yorumlam1_lard1r oysa sorun onu de i_tirmektir” Kendisi
de i_tirmek için yazm1_ ama ya_ananlar iyi dü_ünceler
alt1nda kötü _eylerden öteye gitmemi_tir.
2.Platon(Eflatun)(MÖ.427-347)
[21]
[22]Sokrates’in ö rencisidir.
Sokrates’in dü_üncelerini bize aktaran da odur.
Atina’daki Akademi’nin kurucusudur.
Birçok
ayd1n ve filozof burada yeti_erek dünyaya bilgi
götürmü_tür. Alan1nda ilk ve tektir. Filozoflar1n
iktidara geçmesi gerekti ini söylemi_, bu amaçla
felsefi yönetim tarz1n1 anlatt1 1 ” Devlet” adl1 eserini
ortaya koymu_tur.[23]bak.dmy.info/platonda-devlet/
Yaln1zca Akademi bile onu tepelere ta_1maya yeter.
3.Karl Marks(1818-1883)
Bat1 felsefesinin tümü Platon’a kadar köklendirilebilir.
Önemli politik teorilerinin yan1nda ”formlar” teorisi
göze çarpar. ””Maddi dünyadaki her _ey de i_ir.
Alg1lar1m1z da onlar gibi de i_kendir. Bu yüzden
dünyan1n gerçekli i zay1ft1r. Dünyadaki her _ey formdur. Bunlar1n bir de alg1ya ba l1 olmayan ”idea” lar1
vard1r. Bir tanr1 dünyay1 yaratm1_ olabilir. Biz onun
[16]
Almanya’da do du. 0ngiltere’ye ürünüyüz ve ondan daha gerçek de iliz. Yeni bir _ey
göç edip ömrünün büyük k1sm1n1 orada geçirdi. ö renmeyiz, sadece hat1rlar1z. ””
Hegel’in ”kal1c1 ruh” ö rentisinden etkilendi. Bu
görü_e göre dünya ruh taraf1ndan yönlendirilmektedir.
Marks’1n görü_e katk1s1 dünyan1n ruh taraf1ndan 1.Aristoteles (MÖ. 384-322)
13
15. http://www.dmy.info/ustinsan-nedir-nietzsche/
16.
tarihte-en-etkili-10-filozof-unlu-iyi-buyuk-filozoflar/
[24]
Listelerin tart1_mas1z lideri
Aristoteles k1ta felsefenin ula_t1 1 her yere ula_m1_t1r.
0slam ve hristiyanl1k felsefeleri onun felsefesi üzerine
kuruludur desek yanl1_ olmaz. Herkesin ortak bir paydada bulu_tu u bir felsefe ortaya koymu_tur. Filozof
oldu u kadar fen bilimleriyle u ra_m1_ birçok bilimin
ilk uygulayan1 olmu_tur. Platon’un ö rencisidir. Lise
adl1 okulunu kurup psikoloji, politika, fizik, edebiyat
e itimleri vermi_tir. Büyük 0skender’in hocas1d1r.
Büyük 0skender’de felsefesi görülebilir. 0skender de
aynen Aristoteles gibi, Bat1dan ç1k1p do unun uç noktalar1na kadar bir sentez olu_turabilmi_tir. Aristo’nun
”nedensellik” ve ”mant1k” aç1klamalar1 felsefede uzun
süren bir ilktir. Bilimsel çal1_may1 sistemle_tiren de
odur. Bilimler Aristo’ya çok _ey borçludur. Her
konuda bir _eyler söyleyen çok ki_i vard1r ama her
konuda bu kadar etkili olan sadece Aristoteles ’tir.
1.
85px-marx_old/
17.
dunyayi-kim-yonetiyor-para-babalari-finans-baronlari/
18.
19. http://www.dmy.info/dunya-ekonomi-tarihi/
20. http://www.dmy.info/tag/kapitalizm/
21.
120px-plato-raphael/
22. http://www.dmy.info/sokratesin-olumu/
23. http://www.dmy.info/platonda-devlet/
24.
120px-busto_di_aristotele_conservato_a_palazzo_
altaemps_roma-_foto_di_giovanni_dallorto/
105px-hegel/
3. http://www.dmy.info/diyalektik-nedir/
konfuzius-1770/
5. http://www.dmy.info/siyaset-nedir/
6. http://www.dmy.info/gokturklerin-devlet-anlayisi/
93px-john_locke/
8. http://www.dmy.info/siyaset-nedir/
9.
89px-immanuel_kant_2-2/
11.
immanuel-kant-felsefe-ve-filozoflar-hakkinda/
12.
frans_hals_-_portret_van_rene_descartes/
13. https://tr.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Nietzsche
14.
nietzsche187a/
14
7.
91px-sigmund_freud/
4.
siyaset-felsefesi-politika-devlet-filozoflari/
2.
1.3
October
Filozof Nedir? (2013-10-02 18:46)
[1]
Filozof nedir
Güncel sözlükte: Felsefeyle u ra_an ve felsefenin
geli_mesine katk1da bulunan kimse, felsefeci, feylesof.
2. Felsefe yapmaya merakl1 olan (kimse) 3. (Mecaz)
Sakin, kendi halinde ya_ayan, olaylar1 kendine özgü yorumlayan. kökenbilimsel sözlükte: Ar faylaskf/f+laskf
felsefe ile u ra_an Eski Yunanca filósofos bilgelik
seven, Pythagoras, filéM sevmek + sofós bilge, bilgin,
usta diye geçmektedir. Edebiyat1m1zda feylesof, rind,
bilge, mutasavv1f, alim diye kast edilen bir imgenin
tüm dünyadaki ad1d1r. [2]bak.dmy.info/felsefe-nedir
0lk Filozoflar
Türkçede ilk olarak Kutadgu Bilig adl1 eserde
geçer. Filozof adland1rmas1n1 kullanan ilk ki_i Pisagor (Pythagoras, Mö. 570-495)’dur. Pisagor filozof sözcü ünü ”sorgulay1p bulmaya çal1_an ki_i” anlam1nda kullan1yordu. Bundan önce filozoflar bilge,
alim gibi sözcüklerle ça 1r1l1yordu. 0lk filozofun Miletli
Thales (MÖ. 624-546) oldu u varsay1l1r. Tabi böyle
bir tan1m yapmak zordur. Zira felsefe ve filozof gibi
tan1mlar göreli ve de i_kendir. Tarih boyunca bilge
ki_ilere filozof sözcü ü yak1_t1r1lm1_t1r. Bilim adamlar1
18. yy. a kadar ”do a filozoflar1” olarak an1lm1_t1r.
”Filozof” herhangi bir konuda dü_üncelerin ötesini
soru_turan, sorgulayan, arka perdesini bulmaya çal1_an
ki_ilere yak1_t1r1lan bir ünvan olmu_tur. Filozof ad1n1
kullanan ilk ki_iler Yunanl1 bilginlerdi. Bat1 Anadolu,
Trakya ve Mora Yar1madas1 çevresinde kullan1lmaya
ba_lanan isim giderek tüm dünyaya yay1ld1. Yunan
kültürü üzerine yükselen Roma 0mparatorlu u ba_
etkendi. Cicero’nun yaz1lar1nda filozof, felsefe ve Yunanl1lar1 s1k s1k okuyoruz.
15
[6]”bencillik” en ba_ta gelir. 0nsan epey bencil olmal1 ki, filozofta en az bulunan özelliklerden biridir.
Felsefeyi do uran da filozofun bu bencilli i fark etmesidir. 0nsan1n kendince uydurup kendince inanmas1n1
saçma bulan ve ele_tirene filozof denir. 0nsan1n geri
dönülmeyecek ölçüde bozuldu unu söyleyen, uyaran,
ölçülü olmay1 tavsiye eden ki_iler genelde filozoftur. Filozoflar genelde fikirleri ad1na bir eyleme
geçmezler. Sadece söylerler. Felsefede uygulama
a_amas1na geçmek pek nadirdir. Platon’un 2400 y1l
önce dedi i gibi ”filozoflar1n iktidar1” hiç mümkün
olmam1_t1r. Çünkü uygulamaya geçecek bir _ey
yoktur. Zorla felsefe olmaz. 0nsanlar olan iyilikten de so urlar. Sokrates gibi ”do urtma yöntemi”
uygulan1r. [7]Sokrates çar_1da pazarda halka sohbet ediyor, felsefe yap1yordu. Cevaplar1 vermek
yerine tart1_1yor, insanlara ip uçlar1 vererek kendileri için ke_fetmelerini sa l1yordu. Böylelikle filozof hem kendine, insanl1 a fayda sa l1yordu; hem de
çevredeki tüm varl1k alemine farkl1 bak1_ aç1lar1ndan
yakla_abiliyordu.[8]Bak.dmy.info/felsefe gerekli midir?
[3]
Felsefenin ba_lad1 1 tarih olarak
6.yy söylenir.
Buda, Konfüçyüs ve Thales 6.
yüzy1lda ya_am1_t1. Thales(mö.624-546) kendine filozof demiyordu ama sonradan ilk filozof say1ld1. Gautama Buda(mö. 563-483) halen bat1da etkisi devam eden, daha çok bilgelikle an1lan bir bilgindi.
Konfüçyüs(mö.551-479) ise önemi sonradan anla_1lan
bir dü_ünürdü. Üçünün ayn1 anda ya_ad1 1 bu zaman
ba_lang1ç kabul edilse de, sonradan felsefe ad1n1 alan
bu bilgelik hareketi daha eskilere uzanmaktad1r. Her
_eyin bir etkisi ve bir tepkisi oldu u gibi felsefenin
de nedenleri vard1r. Felsefe Kant’1n dedi i gibi bo_
zaman1 olan Yunanl1larca icat m1 edilmi_tir? Belki sistematik olmas1 Yunanl1lardand1r ancak bilgelik, sorgulama, merak etme insan1n eski zamanlar1na kadar
[9]Wittgenstein tüm filozoflar1 ”suyu buland1rmakla”
ula_1r. Aristo’nun dedi i gibi: ”insan do al olarak
suçlam1_, felsefe yapmak yerine el i_lerinde çal1_may1
bilmek ister.” Felsefede do al bir yan olmal1d1r. Bir
ö ütlemi_ti. Marks, filozoflar1 dünyay1 sadece yo_ey felsefeye neden olmu_tur.
rumlamakla ele_tirmi_ti. Hawking gibi fizikçiler
felsefenin öldü ünü ve bilimlerle yar1_amad1 1n1
[4]Felsefe neye tepki göstermi_tir? Filozof, bilge, alim
söylemi_ti. Birçok filozof ve bilgin felsefeyi ve filodiye addedilen ki_ilerin özellikleri nelerdir? Filozoflara
zoflar1 ele_tirmi_ti. Felsefeyi öldürdü ünü söyleyen bir
bakt1 1m1zda, kalabal1klar1n pe_ine dü_tü ü günlük
sürü insan vard1. Ne yaz1k ki tüm bu ki_iler yok olsa da
heveslerden ve maddi zevklerden ar1nm1_, kurtulmu_
felsefe dedi imiz etkinlik kalacakt1r. 0nsanl1k bile yok
kimseler görürüz. H1rs sadece sorgulamalar1nda vard1r.
olsa felsefe muhakkak vard1r. Tabi felsefe tan1m1n1 çok
Ço unlu un ve kalabal1 1n yapt1 1n1, ya_amak için yok
geni_ al1yoruz. Sözlüklere bakmay1p, geneli ele_tiren
etmeyi yapmazlar. Do u bilginlerinin ço u bir canl1y1
bir felsefe anlay1_1n1 göz önüne al1rsak evrende her
incitece im diye bir yere gitmez, baz1 bakliyat ve sezaman felsefi bir yön oldu unu görürüz. Filozof inbzeler hariç bir _ey bile yemezlerdi. Bat1da da filosan1n kötü yan1n1 fark edip deh_ete dü_en, sonras1nda
zofluk, halka dan1_manl1k yapan, geçimini hocal1k veya
felsefi sorgulamalar yapan insanlar1n [10]genel ad1d1r.
basit i_lerden kar_1layan ki_iye denk gelirdi. Tarih
[11]Bak1n1z:Dü_ünce Tarihi
boyunca benzer özellikler yak1_t1r1lm1_, ya_anm1_t1r.
Bir _ey daha yak1_t1r1l1r. ”Kar_1 ç1kmak” Filozof do al
olarak sorgulamak ister. Çünkü bilgelik di erlerinden 1.
farkl1 olmakt1r. Bilgenin iyi ya da kötü olmas1 bir filozof-nedir-filozof-kimdir-filozofun-ozellikleri-gorevleri-gorusl
petrini_weeping_heraclitus/
yana, farkl1 olmas1 elzemdir.
3.
filozof-nedir-filozof-kimdir-filozofun-ozellikleri-gorevleri-gorusl
[5]
Di er insanlardan farkl1 olarak filozof
ezmez, sömürmez. En ba_ta bilgelik, filozofluk böyle
ç1km1_t1r. Sorgulanacak baz1 _eyler vard1r. Mesela
insan1n en temel özellikleri sorgulamaya de erdir.
illustrerad_verldshistoria_band_i_ill_107/
5.
filozof-nedir-filozof-kimdir-filozofun-ozellikleri-gorevleri-gorusl
723px-schnorr_von_carolsfeld_bibel_in_bildern_1860_
16
Felsefi
005/
Sözler
Filozoflar1n
Ünlü
Sözleri
http://www.dmy.info/ (2013-10-05 21:10)
bencillik-nedir-egoizm-bencilligin-nedenleri-zararlari/
6.
9.
10.
http://www.kafkas.edu.tr/dosyalar/sobedergi/file/
003/03%20(14).pdf
11.
http://mimoza.marmara.edu.tr/~avni/dersbelgeligi/
felsefekolu/dusuncetarihi/
[1]
Felsefi Sözler
Felsefi sözler yaz1nda çokça yer edinen cümlelerden
olu_ur. Dü_ünceleri az ve öz _ekilde, bir tümcede ifade
eden yap1lara özlü söz denmektedir. Yo un anlam1yla
k1sa yoldan fikirleri anlat1r. Çal1_ma filozoflarca
Yaln1zca bir k1sm1n1 yazd1 1m1z
s1n1rlanm1_t1r.
sözlerin kayna 1 (0ngilizce) [2]Wikiquote’dur.
Sorgulanmayan ya_am ya_anmaya de er de ildir.
Sokrates (mö. 470-399)
Kendini
bilmek,
tüm
bilgeli in
ba_lang1c1d1r.Aristoteles(Mö.384- Mö.322)
Özler(varl1klar) gereksiz yere ço alt1lmamal1d1r.
Ockham’l1 William (1285 - 1349?) Bu söz Ockham’1n
Usturas1 olarak da bilinir.
Devlet olmadan insan1n ya_am1 yaln1z, fakir,
mutsuz ve k1sad1r. Thomas Hobbes (1588 – 1679)
Cogito ergo Sum: Dü_ünüyorum, o halde var1m.
René Descartes (1596 – 1650)
Esse Est Percipi- Var olmak alg1lamakt1r. ...A açlar
alg1layan birileri oldu u sürece vard1rlar. Ormanda
Bir A aç Devrilse Kimse Duyar m1?... George
Berkeley (1685 – 1753) [3]dmy.info/felsefe-sorulari
Olabilecek dünyalar1n en iyisinde ya_1yoruz- Gottfried
Wilhelm Leibniz (1646 – 1716)
Minerva’n1n Bayku_u kanatlar1n1 ancak gün batarken
açar. G.W.F. Hegel (1770 – 1831)
Tanr1 öldü. Friedrich Nietzsche (1844 – 1900)
Bir filozof söyledikleri ya da yazd1klar1yla
tan1nmamal1, nas1l ya_ad1 1yla, hatta yürüyü_üyle
tan1nmal1d1r. Friedrich Nietzsche (1844 – 1900)
17
Büyük fikirleri dü_ünenler büyük hatalar yaDelilik, ki_ide seyrek görülür; ancak gruplar, partiler, parlar. Martin Heidegger(1889-1976)
uluslar, ça lar için bir kural halindedir..Friedrich
Nietzsche (1844 – 1900)
Uzun bir yolculuk tek bir ad1mla ba_lar. Konfüçyüs
(MÖ.551 479)
Hakiki ve ciddi bir tek felsefi sorun vard1r: 0ntihar.
Hayat1n ya_amaya de er olup olmad1 1n1 yarg1lamak, Filozoflar dünyay1 yaln1zca yorumlam1_lard1r oysa
bu felsefenin temel sorusunu olu_turur. Albert Camus sorun onu de i_tirmektir. Karl Marks(1818-1883)
(1913 – 1960)
Do ruyu söylersen, hiçbir _eyi hat1rlamak zorunda
0nsan ”ne ise o olmay1” reddeden tek yarat1kt1r. kalmazs1n. Mark Twain(1835-1910)
Albert Camus (1913 – 1960)
En büyük bilgelik _u andan zevk almay1 hayat1n
Ayn1 nehire iki kere girilmez. (ayn1 nehirde iki en büyük amac1 k1lmakt1r, çünkü tek gerçek budur,
kere y1kan1lmaz) Heraklit (mö. 540 – mö. 480)
ba_ka her _ey dü_ünce oyunudur. Ama bunun en
büyük budalal1 1m1z oldugunu da söyleyebiliz, çünkü
Dünyada görmeyi istedi iniz de i_imin kendisi yaln1zca k1sa bir süre için var olan ve bir rüya gibi
olunuz. Mahatma Gandhi (2 Ekim 1869 – 30 Ocak kaybolan içinde bulundu umuz bu an asla ciddi bir
1948)
çabaya de mez. - Arthur Schopenhauer(1788- 1860)
Sözlerin Devam1 için
1. [5]Özlü Sözler- Özdeyi_ler
[4]
0nsano lu kainat
dedi imiz bütünün bir parças1d1r, zaman ve
mekanla s1n1rlanm1_ bir parça& Kendi benli imizi,
dü_üncelerimizi ve duygular1m1z1 her _eyden soyutlanm1_ hissediyoruz, ve buna bilincin yaratt1 1 bir
göz yan1lsamas1 denebilir. Bu yan1lsama bizi ki_isel
arzular1m1za ve en yak1n1m1zdaki birkaç ki_iye olan
ba l1l1 1m1za hapseden bir cezaevi gibidir. Görevimiz,
_efkat evrenimizi tüm canl1lar1 ve bütün güzelli iyle
do ay1 da kapsayacak _ekilde geni_leterek, kendimizi
bu cezaevinden azat etmek olmal1d1r. 0nsano lu
varl1 1n1 sürdürecekse yeni bir zihniyete ihtiyac1 vard1r.
Albert Einstein (14 Mart 1879 - 18 Nisan 1955)
0yi veya kötü insan diye bir _ey yoktur. 0nsanlar iyi veya kötü olmay1 dü_ünceleriyle belirlerler.
William Shakespeare (1564- 1616)
Zeki adamlar söyleyecek bir _eyleri oldu u için
konu_urlar. Aptallar, konu_malar1 gerekti i için.
Platon (M.Ö. 427-347)
Ne kadar bilirsen bil, söylediklerin kar_1ndakinin
anlayabilece i kadard1r. Mevlana(1207-1273)
18
2. [6]Özlü Sözler- Dü_ündürücü sözler
3. [7]Özlü sözler- Aforizmalar
1.
unlu-filozoflarin-sozleri-felsefi-sozler/talkicon/
2. http://en.wikiquote.org/
3. http://www.dmy.info/felsefe-sorulari
4.
unlu-filozoflarin-sozleri-felsefi-sozler/solvay_
conference_1927/
5. http://www.dmy.info/ozdeyisler/
6. http://www.dmy.info/dusundurucu-sozler/
7. http://www.dmy.info/aforizmalar/
Felsefe Sorular1- Felsefe Sözleri- Filozofça süslenmi_. Neden her _ey ”ez ya da ezil” sav1na göre
düzenlenmi_. Yoksa insan1n böyle bir alg1ya sahip
Konu_malar (2013-10-07 12:31)
olmas1 onun sömürücü anlay1_1ndan m1 ileri gelir?
0nsan hep ezdi i için mi, hep sömürdü ü için mi
sömürüldü ünü dü_ünür?
[4]Kavga, sava_, çat1_ma neden var?
Neden
uyum içinde ya_ayam1yoruz? Payla_1lamayan nedir?
Dünyada o kadar alan, o kadar kaynak varken neden hep daha fazlas1n1 istiyoruz? 0nsanlar neden
hiç doymuyorlar? Bir ki_i hayat1 boyunca harcasa
[1]
Felsefe Sorular1 - Felsefe Sözleri- tüketemeyece i serveti neden biriktirir? Devletler s1rf
Filozofça Konu_malar ba_l1 1n1 att1k çünkü[2] felse- daha fazla tüketmek için neden sürekli i_gal eder?
fenin farkl1 bir soru anlay1_1 vard1r. Bilim, sanat ya da
i_ aç1s1ndan sorunlara yakla_mak felsefe ile yakla_maya Baz1 toplumlar susuzluktan bile ölürken, günlük 600
benzemez. Felsefe bir meslek de il, bir ya_am tarz1d1r. litre su harcayan ”geli_mi_” ülkelerin insanlar1, nas1l bu
Felsefenin sordu u sorular ya_ama dairdir. Belli bir kadar rahat ve vurdumduymazd1r. Ço u insan günlük
alanda sadece ona ili_kin sorular1 yoktur. Odakland1 1 yiyece ini zor bulurken Milyonlarca ki_inin servetine
konu ile birlikte her _eyi ve herkesi ilgilendiren soru- sahip insanlar nas1l var olur? Bir _ah1s nas1l bir i_
lar sorar. Bu sorulardan baz1lar1n1 s1ralayaca 1z.[3] yapm1_t1r ki ülkelerden dahi büyük bir servete sahiptir?
dmy.info/felsefe-nedir/
Hayat nedir? Hayatta bir sürü _ey yap1yor, do uyor,
ö reniyor, çal1_1yor, ölüyoruz. Birçok _eyin nedenini
soruyoruz. Hayat1 hiç sormuyoruz. Tüm bu nedenselli in içinde bulundu u hayat ne olabilir?
0nsan neden yaln1zd1r? Neden sürekli bir üstün ama
özgün, tek olan insanl1k görüntüsü var. Hayatta bunu
yapan pek çok birey var ve hiç de ho_ kar_1land1klar1
söylenemez. Dünyada tek oldu unu san1p sadece kendisi için çal1_an ki_iler var. 0nsanl1k da böyle mi?
Acaba yaln1zl1 1m1z bir yan1lg1 m1? 0nsanl1k neden
yaln1z ve üstün olsun ki?
Geli_mi_ ülkeler neden bu kadar geri kalm1_?
Dünyan1n en geli_mi_, en ileri teknolojisine sahip uluslar1 neden en fakirleri sömürüyor? Hiçbir gücü olmayan ülkelere neden zorla özgürlük ve demokrasi
götürülüyor? Büyük uluslar insanlar1 öldürerek nas1l
geli_tirmeyi amaçl1yor?
[5]
Zenginlik ve fakirlik neden var? Zengin neden payla_m1yor? Ad1 üstünde,
zengin, fazladan bir _eyleri var. Fazlal1klar1n1 neden
payla_m1yor? Hadi payla_mad1 diyelim, neden daha
da fazlas1n1 istiyor? En fazlas1na sahip olanlar dahi
doymuyor. Peki neden baz1 insanlar hiçbir _eye sahip
olmay1 istemiyor ve her _eyini payla_1yor?
Neden fakir elindeki son ekme i bile yard1m için kullan1rken zengin bir kum tanesinden vazgeçmiyor? Zengin: Farsça sang+n æôè³ ta_larla süslü / dmy.info
1.
felsefe-sorulari-felsefe-sozleri-filozofca-konusmalar/
question_in_a_question_in_a_question_in_a_question/
Demokrasi yalan1 neden bu kadar tuttu? Eski Avrupa
kolonileri 50 y1ld1r demokratik ama hala tüm maden,
do al kaynak ve i_ piyasalar1 Avrupal1lar1n elinde? Bir
insan1 inand1rmak çok zorken halklar1 kand1rmak neden bu kadar kolay? Neden en çok göz boyayabilen
seçiliyor?
2.
dunyayi-kurtarmak-icin-ne-yapmaliyiz/
4.
bencillik-nedir-egoizm-bencilligin-nedenleri-zararlari/
5.
felsefe-sorulari-felsefe-sozleri-filozofca-konusmalar/
Hayat neden ac1mas1z? Her yer korku ve keder ile noel_halle_-_the_education_of_the_rich_people/
19
1.4
November
Felsefe Gerekli midir- Neden Do mu_tur
(2013-11-17 01:47)
Felsefe gerekli midir?
Felsefe, merak anlay1_1 olarak insan1n kendine has
özellikleriyle ili_kilidir.[1][Bak. Dmy.info/felsefe-nedir]
Hayat1n farkl1 ve ele_tirel bir davran1_1 oldu u
söylenebilir. 0nsan kendini öne ç1kar1p, do an1n
di er üyelerinden farkl1 ya_am alanlar1na sahip
olmu_tur. 0nsan1n kendi içinde farkl1la_arak, insanl1 1n
do as1n1 olu_turdu u söylenebilir. Hayat1n içindeki
bu çe_itlenme, bireyin farkl1 özelliklerine, farkl1 ya_am
biçimlerine yol açm1_t1r.
[2]
0nsan do adan ayr1l1rken kendi içinde de baz1 ayr1l1klar
ya_am1_t1r. Do aya yabanc1la_1rken kendine de yabanc1la_m1_t1r. Ba_larda hayvanlardan ay1ran merak
ve ileti_im nitelikleri, sonralar1 insan1 kendine yabanc1la_t1rm1_t1r. Tarih boyunca merak edip de i_tik,
yetinmedik ürettik. Hayat1n kendisine ait bu farkl1l1 1
uç noktalarda ya_ad1k. Bu merak, üretim, asl1n1 sorgulama ve de i_me özelli i daha sonralar1 felsefe ad1yla
ya_anacakt1r. Do ay1 sorgulay1p, ondan _üphe etmeye;
zekaya, dü_ünceye , geli_me demi_tik. 0nsan1 sorgulay1p, insanl1 1 dü_ünmeye de felsefe diyebiliriz. Felsefeyi: insan1n do adaki fark1n1 uç noktalarda ya_amas1
olarak niteleyebiliriz.
Tar1m ile birlikte yerle_ik hayata geçen insanlar beslenmek ve ya_am kayg1s1 gütmekten farkl1 _eylere vakit
buldular. Dil geli_ti. 0leti_im artt1. Al1_veri_ ço ald1.
Payla_acak _eyler artt1 ve ya_amsal ihtiyaçlar tamamland1. Sonras1 e lenmeye kalm1_t1. E lenmenin
yan1nda daha farkl1 ne yapabiliriz? Diye dü_ünenler
oldu. 0nsan1n buraya kadarki yolculu unu ve bundan
sonraki yolunu merak edenler oldu. 0nsanl1 1 mevcut
geli_mesine getiren merak1 _imdi ard1ndakini sorguluyordu.
[3]Felsefe gerekli midir? Felsefe insan1n do as1ndan
gelir. Yaln1z do adaki binlerce tür aras1ndaki insanl1k
gibi, felsefe de insanl1k içinde “ender”dir. Ya_am1 ve
ona ait ögeleri merak etti imiz sürece elzemdir, hayatidir. Bizi bugünlere getiren ”merak1n merak1”d1r.
20
0ki kere merakt1r, iki kere dü_üncedir. Hayat1n ta Felsefe Yapmak Nedir (2013-11-23 15:09)
kendisidir ancak milyarlarca gezegen ve gök cisminde
bulunmayan hayat, dünyada yer ald1 1 gibi; felsefe Felsefe Yapmak Nedir
de milyarlarca insanda olmayabilir. Ancak evrende
bir dünya kadar ki_ide olur. Bak: [4]dmy.info/felsefeneye-yarar/
Felsefe hangi ihtiyaçlardan do mu_tur? Hayat1n
ihtiyac1 nedir?
[[5]Bak.
dmy.info/hayat-nedir
[6]dmy.info/hayatin-anlami] Hayat1n ihtiyac1 neyse
felsefe onun oca 1d1r. Hayat1, insan1 geli_tiren her
_eyde felsefe vard1r. Olaylar1n ard1na bakmak, anlamaya çal1_mak, kurgulamak, yetinmemek, hayat
organizmas1n1n en özgün nitelikleri felsefenin içinde
bar1nd1r1lm1_t1r. Canl1l1 1n ve içindeki insan1n en belirgin yan1 ileti_im de bunun arac1d1r. Do an1n olumsuz etkilerinden s1yr1lmak için ”dü_üncenin dü_üncesi”
olarak insanl1 1n büyük bir ihtiyac1n1 kar_1lam1_t1r.
Bugün de do an1n ve hayat1n katledilmesi kar_1s1nda
yer almaktad1r. 0nsana dair ne varsa onun ard1na
bakmakta felsefeye ihtiyaç duyulmu_tur. Daha önce
söyledi imiz gibi, insanl1k kadar enderdir. Ancak
evrendeki bir mucize _eklinde tahayyül edebiliriz.
Çok ufak bir yer kaplar ancak etkisi muazzamd1r.
[7][Bak.dmy.info/dunyayi-kurtarmak-için-felsefe]
[1]
Felsefe - Eski Yunanca philosophía Æ¹»¿Ã¿Æ¯±- bilgelik-sevgisi anlam1na gelmektedir. Philósophos Æ¹»ÌÃ¿Æ¿Â ise
bilgelik seven demektir.
Genel kan1ya göre sophos- ”bilge” sözcü ünü abart1l1 bulan Pythagoras taraf1ndan ortaya konulmu_tur. Ç1k1_ nedeni
kendine bilge denmesine raz1 olmamakt1r. ”Bilgelik
seven” yak1_t1rmas1 felsefecinin bilgiye hürmetini betimler. Alçak gönüllülük, yetinmek, açgözlü olmamak
felsefe yapan ki_inin özelliklerindendir. Felsefe yapmak Antik Yunan’da genel çerçevesi çizilmi_ dü_ünce
etkinli idir. Bilgelik gibi üstünlük atfeden s1fatlar
dahil maddi dünyan1n i_tahlar1nda s1yr1lmay1 gerektirir. ([2]Bak.dmy.info/felsefe-nedir) Maddi dünyadan
s1yr1lmak, duyulardan kurtulmak basit bir i_ de ildir.
Hayat1n önceli i bu fiziksel ihtiyaçlar1 tamamlamakt1r.
Ancak maddi ihtiyaçlar1 tamamlad1ktan sonra felsefe
yapabiliriz. Bu tamamlamak dü_ünce ile bu ihtiyaçlar1
2.
http://www.dmy.info/felsefe-gerekli-midir-neden/ bertaraf etmek _eklinde de gerçekle_ebilir. Birey önce
800px-discourse-into-the-night/
fiziksel gerekleri sonra da sosyal gerekleri gidererek/
3. http://tr.wikipedia.org/wiki/Felsefe%E2%80%8E
onlardan kurtularak felsefe yapabilir.
4. http://www.dmy.info/felsefe-neye-yarar/
5. http://www.dmy.info/hayat-nedir
6. http://www.dmy.info/hayatin-anlami
7.
http:
//www.dmy.info/dunyayi-kurtarmak-icin-ne-yapmaliyiz/
Felsefe bilgelikten sonraki a_amad1r denilebilir. Bilge
olmay1 a_mak ise tevazu ile gerçekle_ir.
0nsan
bilge/bilgin olduktan sonra bundan s1yr1labilirse
felsefe yapabilir.
Bunu hayat1n her an1nda da
ya_anabilir, belli bir konu üzerine de odaklanabilir.
Felsefeyi ya_ayanlara filozof denir. Hayat1n her
an1nda felsefece ya_ar, günlük olaylar1 felsefelerinin
bir örne i olarak görürler. Belli bir konuda felsefe
yapmak da mümkündür. Devlet felsefesi, bilim felsefesi, ahlak felsefesi, sanat felsefesi gibi alanlar konu21
lar1nda çal1_an ki_ilerin de yorum getirdi i dü_üncelere
sahiptir. Felsefe olaylar1n, olgular1n temellerine ve
dayanaklar1na iner. Bir konuda bilgi sahibi olmak
ki_iyi zeki yapabilir. Ancak bilgi ile filozof olunmaz.
Filozof bilginin ötesindedir. Ö renmek, edinmek de il
onu sorgulamak, _üphe duymak iste indedir. 0rdelemek, incelemek, ard1na bakmak davran1_lar1d1r.
Felsefe Konular1- Alanlar1 (2013-11-27 16:41)
Felsefe Konular1
Felsefe hayata dair genel dü_üncelere sahiptir. Bir
konu ya da bir alanla s1n1rl1 de ildir.
0nsan1n
a_k1n merak anlay1_1d1r. Sorgulamak, merak etmek,
ele_tirmek temel davran1_lar1d1r. Burada [1]felsefenin alanlar1n1 s1ralarken üzerinde en çok felsefe
yap1lm1_ konular1 yazaca 1z. Yine belirtmek gerekir ki:
felsefe herhangi bir _eyin felsefesi de ildir. Her _eye
felsefece yakla_1labilir. Biz burada, di er konular1n
etraf1nda topland1 1 çekirdek alanlar1 s1ralayaca 1z.
A_a 1dakilere ek olarak Politik Felsefe ve Toplum
Felsefesi de ana konulardan say1labilir. [2]Bak1n1z
dmy.info/felsefe-nedir
Felsefe yapmak d1_ar1dan ö renilmez. Bilgiyi ba_ka
insanlardan edinebiliriz. Ancak felsefeye kendimizce
ula_mal1y1z. Ki_i: bilgi, ki_ilik, zenginlik, zevk gibi
istekleri a_abilirse filozof olabilir. Fiziksel dünya
felsefi sorgulamay1 zorla_t1r1r. En iyi ve en basit
dü_ünceler dahi d1_ar1dan duyarak edinilmez. Felsefe
ö renilmez. Birey kendi kendisine felsefi sorgulamalar
yapmal1d1r. [3]Felsefe yapmak için mütevaz1 ve merakl1 olmak gerekir. Bunun nedeni de öncelikle maddi
dünyadan s1yr1lmak, ard1ndan d1_ar1dan bakarak olay- Felsefenin 5 ana konusu
lar1 anlayabilmek için merak etmektir. Felsefe yapmak
günlük olaylar içinde bir dönme dolap gibi dönen insanl1 a d1_ar1dan bakarak tarif etmektir. Önce günlük
1. Etik- Ahlak
h1rslardan s1yr1lmak, sonra da anlatabilmek için basit
ve mütevaz1 olmak filozofun temel özelliklerindendir. 2. Epistemoloji- Bilgi
Bak.dmy.info/filozo f-nedir
3. Estetik - Sanat
1. http://www.dmy.info/felsefe-yapmak-nedir/jean-leon_
gerome_-_diogenes_felsefe_yapmak_diyojen_kopekcilik_
kinikler/
3.
4. Mant1k
5. Metafizik-Varl1k ötesi
http://librarycatalog.bilkent.edu.tr/client/en_GB/
university/search/detailnonmodal?qf=AUTHOR%09Author%
Etik
09Nietzsche%2C+Friedrich+Wilhelm%2C+1844-1900.
%09Nietzsche%2C+Friedrich+Wilhelm%2C+1844-1900.&d=
ent%3A%2F%2FSD_ILS%2F870%2FSD_ILS%
3A870389~ILS~0~84&ps=300
Ahlak felsefesi do ru ve yanl1_ alg1s1n1 ahlaki
farkl1l1klara i_aret ederek inceler. Yunanca ”ethos”
ki_ilik demektir. Bireyler ve toplumlar aras1 farklardan yola ç1karak do ru ve yanl1_1n öznelli i, ahlakili in ölçütü, davran1_lar1n ve dü_üncelerin hakl1l1 1haks1zl1 1 gibi dü_ünceler yürütür. 0nsan nas1l davranmal1d1r? sorusunu çe_itli durumlarda örneklendirir.
0yi- kötü, do ru-yanl1_, bilgelik- erdem, suç, adalet
gibi sözcükler anahtar kelimeleridir.
Estetik
Güzellik ya da sanat felsefesi zevk, sanat, güzellik
gibi kavramlar1 sorgulayan dü_ünce alan1d1r. Bilimsel olarak duyular1n felsefesi oldu u söylenir. D1_
dünyadan ald1 1m1z duyular1n yorumlanmas1, buna
kar_1l1k gelen duygular, yarg1lar ve dü_üncelerin irdelenmesi söz konusudur. Edebiyat teorileri, film ve
müzik felsefesi, sanat eserlerinin ele_tirilmesi gibi sanat
22
sorgulamalar1nda ad1 geçer.
Metafizik
Var olu_ çal1_mas1
Bilgi uzmanl1 1 ya da bilgi felsefesi, bilginin s1n1rlar1 ve Var Olmak nedir/nas1ld1r?
do as1 ile ilgilenir. ”bilgi teorisi” olarak da adland1r1l1r.
Bilginin tan1m1, nas1l edinildi i, hangi alanlarda nas1l
bilgiler bulundu u gibi sorular1 vard1r. Gerçek, inanç, Politika
yarg1 gibi kavramlarla bilginin ili_kisi önemli sorun- Yönetim çal1_mas1
lar1ndand1r. Bilgi nedir, Neyi bilebiliriz- bilemeyiz, Nas1l yönetmeli/memeli?
Bilmek nas1l olur, Bilginin s1n1rlar1, türleri, s1fatlar1
nelerdir? gibi sorular1 bulunur.
Epistemoloji
Mant1k
Geçerli ak1l yürütmeyi betimleyen disiplindir. Olaylar
ve dü_ünceler aras1 ba lant1 kurmak ve dü_üncelerin
birbiriyle ili_kisini irdelemek temel i_levleridir.. Do ru
dü_ünce, dü_ünce yöntemleri, dü_ünceler aras1
ba lant1 gibi hususlarla ilgilenir. Felsefe, matematik,
bilgisayar bilimi mant1kla en alakal1 alanlard1r.
Felsefenin Di er Baz1 Konular1
• Devlet Felsefesi [3]dmy.info/siyaset-politika-devlet-felsefesi/
• Hukuk Felsefesi
• Zihin Felsefesi
Metafizik
Varl1k ötesi, var olmak ve maddenin do as1 ile ilgilenir.
Var olu_un do as1, dünya ve hayat1n nitelikleri, nedenleri, ele_tirisi ve bunlar1n sorgulanmas1 önemli sorunlar1d1r. Metafizik bir konunun var olan nedir? var
olmak neye benzer? gibi temel iki sorusu vard1r.
• Din Felsefesi
• Bilim Felsefesi
• Çevre Felsefesi
• Matematik Felsefesi
• Dil Felsefesi [4]dmy.info/dil-felsefesi-nedir
Etik
Eylem çal1_mas1
Ne yapmal1y1m?
• Meta- Etik
• E itim Felsefesi
• Tarih Felsefesi
Estetik
Sanat çal1_mas1
Güzel nedir?
• Fizik Felsefesi [5]dmy.info/fuzzy-bulanik-mantik-fizik/
• Psikoloji Felsefesi
Epistemoloji
Bilgi çal1_mas1
Onu nas1l biliyorum?
• Uzay ve Zaman Felsefsi
• Teleoloji
• Analitik Felsefe
Mant1k
Dü_ünce Yap1s1
Nas1l Dü_ünürüm?
• Yap1sal Felsefe
• Toplum Felsefesi
23
1.
http://felsefekulubu.pau.edu.tr/anafelsefiakimlar.
asp
K1sa - Özet Felsefe Tarihi
3.
Felsefe Tarihi Özet (2013-11-29 01:32)
http:
//www.dmy.info/siyaset-politika-devlet-felsefesi/
4. http://www.dmy.info/dil-felsefesi-nedir-giris/
5. http://www.dmy.info/fuzzy-bulanik-mantik-fizik/
[1]
Felsefe tarihi özetini haz1rlarken bir ç1rp1da okunabilecek bir yaz1 için u ra_t1m. Yeterince k1salmam1_
olabilir. Ömrü boyunca felsefe yapm1_ adamlar1 bir
cümleye s1 d1rmak epey zor. Varolu_çulardan sonraki ”anla_1lmaz olmay1 felsefe sananlar1” anmad1k.
Nitekim üç bin y1l önce ya_ayan beyaz giyimli, sandaletli adamlardan beri felsefede pek yeni bir _ey
yok. Yeni olan: insanl1 a hitap eden felsefe seslerinin
görmezden gelinme seferleridir. Söyledikleri ne olursa
olsun, hepsinin felsefe yapt1klar1, hayat1n ard1na bak1p
onu sorgulad1klar1 bellidir. Her ne kadar farkl1 gibi
görünse de ard1na bakma eyleminin farkl1 gözleridir
bunlar. 0nsanl1 1n bu garip u ra_1 her zamana ve her
yere hitap etmektedir. Ele_tirmekten çekinmeyiniz.
[2]Dmy.info/felsefe
Milet Okulu (Milattan önce 7. yüzy1l) Thales, Anaksimandros, Heraklit, Anaksagoras
Evrenin hangi maddeden yap1ld1 1n1 sordular. Thales:
su, Heraklit: ate_ dedi. Bilimsel geli_meye de yol açan
bir merak anlay1_1 geli_tirdiler. Varsay1mlar, gerçekler
toplay1p
hipotez üretmek ve bunlar1 s1namak bu filozoflar1n
görü_lerinden türemi_tir.[3]Dmy.info/Felsefenin Konular1
Pre Sokratik- Sokrates Öncesi Felsefe (Mö. 7-5 yy.)
Empedokles, Parmenides, Eleal1 Zeno , Öklid, Pisagor
Bu dü_ünürler _eylerin özüyle ilgilendiler. Birlik ve
çokluk hakk1nda fikirler yürüttüler. Zaman ve hareket
teorisi(Zeno), Mant1k ve matematik teorisi(Öklid ve
Pisagor) önemlidir. Parmenides’in birlik ve Pisagor’un
matematik dü_ünceleri Platon’un formlar fikrini etkilemi_tir.
Do u Felsefesi (Mö.6-5 yy.)
Buda
Lao-Tse, Konfüçyüs,
Konfüçyüs hak, adalet, toplum ve davran1_lar
hakk1nda bürokrat gözüyle eserler vermi_tir. Buda24
ayd1nlanm1_ ki_i- hayat1n bir katlanma oldu unu, bu
ac1y1 a_mak(nirvana) için a_1r1 uçlardan sak1nmak
gerekti ini söyledi. Lao Tse her _eyin alt1ndaki gerçe i
arad1. Tao- yol- adl1 anlay1_1 geçmi_, gelecek ve çevre
gibi unsurlarla uyumlu ya_amay1 ö ütler.
Var olan tüm fikirleri ele_tirmek amac1ndayd1lar.
Tüm dogma ve doktrinleri reddettiler. Hiçbir _ey
tam olarak bilinemez. ^üphe akl1n en savunulabilir
yan1d1r. Epirisizm ve bilimsel yöntemin do umunu
sa lam1_lard1r.
Sokrates, Platon, Aristoteles (Mö.5-4 yy.)
Kinikler Diyojen (Mö. 4.- Ms. 6.yy.)
En büyük üç filozof olarak hat1rlan1rlar. Söyledikleri
bugün de felsefenin oda 1ndad1r. ”Büyük üçlü” diye
adland1r1labilir. Platon Sokrates’in ö rencisi; Aristoteles de Platon’un ö rencisidir. Sokrates insanlarla
sohbet ederek onlar1n hayat1 sorgulamas1n1 sa l1yor,
buna da do urtma diyordu. Felsefeyi bir ya_am
yolu olarak gördü. Bir _ey yazmad1 ama devlete ve
kay1ts1zl1 a kar_1 duru_u birçok filozofu derinden etkiledi. Onunla ilgili bilgilerin ço unu Platon diyaloglar
halinde yazm1_t1r. Platon ”Akademi” adl1 bat1daki ilk
yüksek ö renim merkezini kurarak yüzlerce filozofun
yeti_mesini sa lad1. Formlar teorisi maddi dünyan1n
idealar1n bir yans1mas1 oldu unu söyler. Bilgi bir
hat1rlamad1r. Gerçek, ideal formlar1n bir yans1mas1d1r.
Aristoteles bilginin en büyük çal1_an1d1r denilebilir.
Biyoloji, etik, mant1k, metafizik, mant1k ve saire tüm
bilimlerin geli_mesine yol açm1_t1r. O da ”Lise” adl1
yüksek ö renim merkezini kurmu_tur.0lk mant1kç1 ve
biyolog olarak tan1mlan1r. Hristiyan, 0slam, natüralis
ya da materyalist gibi çok çe_itli felsefi anlay1_larda
ad1 geçer. Platon’un formlar teorisini natüralist
aç1dan yorumlam1_t1r. [4]Bak:dmy.info/sokratesinolumu/ [5]Bak: Dmy.info/platon-devlet
Zevkler do al de ildir ve zararl1d1r. 0nsan1n kendini terbiye etmesi tek yoldur. Dogmalardan ve
varsay1mlardan uzak durmak gerekir. Bireysel h1rslar,
zenginlik, ün kötü _eylerdir. 0nsan1 sürükleyen, i_taha
ba l1 dürtülerin bertaraf edilmesi gerekir. Hayat sade
bir _ekilde sürdürülürse anlamland1r1labilir ve katlan1labilir.
Hedonizm Epikür (Mö.4.yy.)
Hazc1 ahlak sistemini geli_tirdi. Zevk en iyi _eydir
dedi. Zevkin kalitesi miktardan daha önemlidir dedi.
Atomcu bir anlay1_a sahipti. Her _eyin görünmez
parçac1klardan yap1ld1 1n1 yazd1. Epikürcüler s1n1rs1z
dünyalar- galaksiler- oldu una inand1.
Stoac1lar Zeno, Seneca, Epiktetus, Markus Aurelius
(Mö.3.4. yy.)
Orta Ça Felsefesi Boethius, Abelard, Ockham’l1
William, 0bn Rü_d, 0bn Meymun, Anselm, 0bn-i Sina,
Aquinas, Dante, Duns Scotus ( Ms.6.yy.- 15.yy)
Rasyonalizme s1k1 ba l1l1k vard1r. Bu dönem Hristiyan
Felsefesi ve 0slam Felsefesi ile _ekillenir. Genellikle
tanr1 eksenli bir felsefe vard1r. Tanr1 bilim ve ahlak1n
sebebi- sonucu olarak nitelendirilmi_tir. Var olu_a ve
ilahi tasar1mlara yorumlar getirildi. Nedenselli in insanl1 1 tek ba_1na kurtaramayaca 1 savunuldu.
Büyük Bilimsel Ad1mlar Bacon, Kopernik, Kepler,
Galileo (15 ila 17. yy.)
Köhne dü_ünceler gözden geçirildi. Batlamyus’un
dünya merkezli evren fikri Kopernik taraf1ndan
ele_tirildi. Güne_ merkezli sistem ve gök hareketleri hakk1ndaki yorumlar1 kiliseye ayk1r1yd1. Tüm
dünyan1n içinde bulundu u ruh halini bu astronomik
çabalar de i_tirdi. Kepler bunu matematik temellere
dayand1rd1. Galileo matematik ve bilimi birle_tirerek
yeni bilimsel görü_ler ortaya kordu. Teleskopu ilk
defa kulland1. Kopernik’in fikirlerinin do rulu unu
kan1tlad1. Francis Bacon bilimin babalar1ndan biridir.
Avukat ve yazar olmas1na ve bir ke_if yapmamas1na
ra men indüktif metoda ses getirdi. Bilginin gözlem
ve deneyle i_lenmesini savundu. Skolastisizmin tam
aksi olan fikirler modern felsefeye yol açt1.
Stoa Zeno’nun ders verdi i avluya verilen add1r.
Dünyan1n tanr1 taraf1ndan konulan sars1lmaz yasalarla
yönetildi ine inan1rlar. Her _ey bir nedenle olur. 0lahi
kanunlara uyum hayat1n amac1 olmal1d1r. Tanr1 bir Ça da_ Felsefenin Do u_u Hobbes, Descartes, Newton
(17-18. yy.)
uyum yaratmak amac1ndad1r.
17 yüzy1l ve sonras1 Bacon ve Galileo’nun açt1 1 yoldan
Septikler- Skeptikler- ^üpheciler Timon, Antisthenes, yürüyen Hobbes gibi dü_ünürlerce _ekillendi. ”BilSextus Empiricus (Mö.5.yy Ms. 2.yy.)
imlerin bilimi” ya da öncül bilgi kurmaya çal1_1ld1.
25
Böylelikle do a, insan ve toplum bilgisine felsefe ile
yakla_1ld1. Maddi evrenin varl1 1n hareketlisi oldu u
Hobbes taraf1ndan savunuldu. Hobbes Leviathan adl1
kitab1nda otoriter yönetimi savunmu_tur. Hayat1n
yorucu, ac1, yaln1z ve k1sa oldu unu söylemi_tir. Modern felsefenin babas1 olarak nitelenen Descartes ise
_üphecili in binas1n1 in_a etmi_tir. Sadece kendisinin
dü_ündü ünden _üphe etmemi_tir. Kalan her _ey
_üphelidir. ”Dü_ünüyorum o halde var1m.” cümlesi ile
tan1nan filozof tekbencili i ve rasyonalizmi bugünlere
ta_1yan dü_üncelere sahiptir. Matematik ve metafizi e
önemli katk1larda bulunmu_tur. Isaac Newton ise
fizi i bilimle_tiren ki_idir. Klasik fizi in kanunlar1n1
kayda geçirmi_tir. Evrenin i_leyi_i aç1s1ndan filozoflar1n büyük bir yard1mc1s1 olmu_tur. Onun fizi i
yasala_t1rmas1 gibi, daha sonra Immanuel Kant, felsefenin yasalar1n1 olu_turmaya çal1_acakt1r.
Ça da_ Felsefenin Temelleri Spinoza, Leibnitz,Locke,
Berkeley, Hume, Rousseau, Kant (17-19.yy.)
Spinoza ve Leibniz, Descartes’1n Kartezyen dualizmi
ad1n1 verdi i dü_ünceden etkilendi. Kendi metafizik
sistemlerini olu_turdular. Descartes, Spinoza ve Leibniz iyilik yanl1s1 bir tanr1 dü_ünmü_lerdi. Spinoza
evrenin olu_umuyla tanr1y1 bir tuttu. Panteizmin bu
dönemdeki oda 1d1r denilebilir. Deus Sive NaturaYani ”tanr1 ya da do a” tümcesi ile tan1n1r. 0kisi birbirinin yerine kullan1labilir. Leibniz monadoloji adl1
çal1_mas1yla tan1n1r. ”Monad” ad1n1 verdi i metafizik
birimlerin maddeyi olu_turdu unu söyler. Zihinsel ya
da fiziksel her _eyin monad ad1n1 verdi i birimlerce
olu_tu unu söyler. Bunlar bölünemez. Evrendeki
de i_imler de her monad1n çal1_mas1na göre _ekillenir.
êyler- olaylar sadece tanr1n1n müdahalesiyle ba l1d1r.
John Locke, Bacon’1n deneycili iyle, Descartes’1n
_üphecili ini birle_tirdi. Felsefeyi problem çözme
arac1 olarak tan1mlad1. 0nsan1n bo_ bir levha gibi
do du unu her _eyin deneyimden geldi ini söyledi.
George Berkeley adl1 psikopos ise maddenin sadece
zihnin bir temsili oldu unu söyledi. Berkeley Locke’a,
David Hume da Berkeley’e kar_1 ç1kt1. ^üphecili in
bilgi ve gerçek yolunda var say1labilecek en önemli
nokta oldu unu söyledi. Kant’1 uykudan uyand1rd1.
JJ. Rousseau etik ve politik felsefe ile ilgilendi.
Toplum sözle_mesi, 0tiraflar gibi çal1_malar1nda insan1n ”iyi” olarak do du unu ve toplumun onu
bozdu unu söyledi. Toplumun itici gücünün genel
istekler oldu unu ve buna sayg1 duyulmas1 gerekti ini
belirtti. Immanuel Kant felsefe tarihinde en çok
26
anla_1lmaya çal1_1lan ki_idir. Ço u ki_iye göre en
felsefi sorular1 sormu_tur. Descartes, Spinoza ve Leibniz’in rasyonalizmi ile; Locke, Berkeley ve Hume’un
deneycili ini ayn1 paydaya getirmi_tir. Z1tl1klar1
ayn1 felsefede birle_tirdi. Saf Akl1n Ele_tirisi adl1
çal1_mas1nda belirtti i gibi: Gerçekler(numenler) bilinemez, görüngüler(fenomenler) yani görünen dünya
ise yasalarla yönetilir ve bilinebilir. Bilginin duyudan
gelmedi ini savundu. Süreklilik, gereklilik, bilgi gibi
konseptlerin bize birle_ik bir dünya bilgisi verdi ini,
ahlaki eylemlerin ”görev duygusu” ile _ekillendi ini
söyledi. [6]Bak1n1z: dmy.info/immanuel-kant-felsefe/
Kant Sonras1 Dü_ünürler Schopenhauer, Fichte, Hegel,
Marx (19.yy)
Schopenhauer gerçe in itici gücünün ”istek” oldu unu
söyledi. Ona göre gerçe i anlamak için içeri bakmal1y1z, d1_ar1 de il. Yani evrenin d1_1 ya da ruh
gibi gizemleri de il kendimizi incelemeliyiz. Ona göre
tüm insanl1k u ra_1 bo_tur. Hayat1n ilac1 ”vazgeçi_”tir.
Hegel tez, antitez, sentez üçlemesini popüler hale getirdi. Tanr1 ve ak1l birli ini savundu. Devleti en
yüksek ahlaki örgüt olarak tan1mlad1. Karl Marks
Hegel’in diyalekti inden yola ç1karak s1n1f çat1_mas1n1
betimledi. Politik felsefenin ve siyasetin en me_hur
ismidir. Kapitalist- anamalc1- güdümlü ekonomik
e_itsizli i ve sanayile_en toplumun görünümünü en
iyi o anlatt1. [7]Dmy.info/En etkili filozoflar
Hümanist Felsefe- Modern Bilimin Do u_u Comte, J.S.
Mill, Darwin (19-20 yy.)
Auguste
Comte
pozitivist genelde felsefe ile ili_kilendirilir. Metafizi i anlams1z gören bu felsefeye göre bilimsel metot problemlerin çözümünde tek yoldur. 0nsan1n sorgulamalar1na
gözlem ve deneyle yan1t verilebilir. ”0nsanl1k Dini”
dedi i bir olgu ile laik bir anlay1_ getirmeye çal1_t1. JS.
Mill ondan etkilendi. Özgürlük Üzerine adl1 çal1_mas1
ifade ve kad1n özgürlükleri üzerine ba_ yap1tt1r. Biyolog Darwin Türlerin Kökeni adl1 çal1_mas1yla insanl1k
alg1s1n1 kökten de i_tirmi_tir. Evrim ve do al seçilim
fikirleri tarihi etkileyen ciddi ad1mlardand1r.
Nihilizm- Hiççilik & Egzistansiyalizm- Varolu_çuluk
Kierkegaard, Nietzsche, Heidegger, Sartre, Dostoevsky, Camus, Kafka, Hesse (19-20 yy.)
19. ve 20. yy. varolu_çular1na göre var olmak özden
önce gelir. Kierkegaard dü_üncenin kurucusu olarak
ünlenir. Korku ve titreme insan1 var olu_u fark etmeye sürükler. Heidegger’e göre ölüm fikri bir hiçlik
hissi olu_turur, insanlar do al olmayan al1_kanl1klara
s1 1narak özgür iradelerini terk etmek isterler. ”Biz
özellikle yaln1z1z” der. Dünyaya yaln1z gelip yaln1z
gitmekteyizdir. Sartre ise insan1n farkl1l1 1n1 hareket
ederken ayn1 zamanda fark1nda olabilmelerine ba lar.
A priori(önsel) bir hayat anlam1 yoktur. En büyük
u ra_ bu rastgele olas1l1kl1 dünyada kendimize anlam
vermektir. Bu da sinir harbine ve ölüm korkusuna
yol açar. Nihil- Latince ”hiç” gerçe e dair beyanlar1
reddeden, do ru ya da yanl1_a inanmayan dü_ünceye
verilen add1r. Nietzche, Güç 0stenci’nde nihilizmin
köklerini anlatm1_t1r. Köle ve efendi ahlak1n1 anlatm1_,
ikisinin ayr1mlar1n1 belirtmi_tir. Hristiyanlar1n köle
ahlak1na sahip oldu unu, insanl1 1n ezik taraf1n1 temsil etti ini söyler. Gerçek ve olgu diye bir _ey yoktur. Bunlar bir yorumdur. 0nsanl1 1n tek umudu
Übermensch- Üstinsan’a ula_mak ve dini a_mak olmal1d1r. [8]En.Wikipedia’dan DMY taraf1ndan derlenmi_tir.
1.
1.5
December
http://www.dmy.info/felsefe-tarihi/
felsefe-tarihi-filozof_bustleri/
3. http://www.dmy.info/felsefe-konulari-dallari/
5. http://www.dmy.info/platon-devlet-incelemesi/
6. http://www.dmy.info/immanuel-kant-felsefe/
7.
8. http://en.wikipedia.org/
27
Felsefeye Giri_- Ba_lang1ç (2013-12-06 18:54)
mak felsefe ad1na bir u ra_t1r. Bunun için bir
ko_ul yoktur. Felsefeye ba_lamak için merak etmek yeterlidir. Burada ifade etti imiz ”gerekler”
k1lavuz olmak amac1ndad1r.
Geçici zevklere aldanmayan ve merak eden insan, ad1 felsefe olmasa da bu sorgulaman1n yolundan gitmi_tir.[4]
Felsefeye giri_, felsefeye ba_lang1ç
konular1nda [1]pek çok kitap ve bilgi bulunuyor. Biz
burada bir ç1rp1da okunabilecek k1sa bir yaz1y1 hedefliyoruz. [2]Felsefenin tan1m1(ba ) ve [3]felsefe yapman1n(ba ) niteliklerini daha önce yazm1_t1k. Bilgelik sevdal1s1 ki_inin ilk ad1mlar1 nelerdir, neler dikkat
çeker?
0lk filozoflardan itibaren ”merak ve sorgulama” felsefenin asl1n1 olu_turur. Felsefe yapmak olaylar1n asl1na
ait sorularla ba_lar. Filozof duyular1n ve maddi
dünyan1n yan1lt1c1 etkisinden s1yr1lm1_t1r. Bilge, ya da
zeki olmaktan, geçici mülklerden vazgeçmi_tir. Filozof açgözlülü e, i_tahlara ve maddi dünyan1n geçici
s1fatlar1na aldanmaz. ”Bilge” yerine ”bilgelik sevdal1s1” denmesi de bu nedenledir. Felsefe yapmak
alçakgönüllü, mütevaz1 olmakla mümkündür. Ancak
böylelikle ki_iyi yan1ltan d1_ etkiler, duyular bertaraf
edilir. D1_ dünyan1n i_tah ve itkileri insan1n olaylar1n ard1n1 görmesini engeller. Felsefenin ön haz1rl1 1
i_tahlar1 d1_ar1da b1rakmakla _ekillenir.
Felsefeye ba_lang1ç için kaynaklar nelerdir? Ba_l1ca
kaynak günlük olaylard1r. 0nsan ya_am1ndan felsefe
ç1karam1yorsa kitaplar ona yard1mc1 olamaz. Felsefi
kitaplar aramak beyhude bir u ra_t1r. Hiçbir felsefe
okuyarak ya da duyularak edinilmez. Dü_ünceler,
dü_ünülmedikçe bir _ey ifade etmezler. Duyup tekrarlamak; o _eyi anlamak, fikir edinmek de ildir. Yine
de insan s1n1rl1 çevresini a_mak için örneklere gerek
duyabilir. Yaln1z unutulmamal1d1r ki, hayat ki_inin
0nsan1n ve insanl1 1n tarihinde felsefe ba_lang1c1 hayat1n1 sarm1_t1r.
alçakgönüllü bir merak sayesindedir.
Öncelikle
söylemek gerekir, felsefe yapabilmek için ya_am Yaln1zca fark etmek kal1r geriye. Okumak çok
mücadelesinin zorunlu ögeleri giderilmi_ ya da sonraki a_amad1r. Felsefe için felsefe kitab1 okunHayata dair kitaplar okumak daha
a_1lm1_t1r. Bugünkü felsefe alg1s1 olu_turan Ege mamal1d1r.
medeniyetlerinin durumunu incelemek gerekir. Bat1 ak1ll1cad1r. Hayattaki olaylar felsefenin örnekleridir.
Anadolu ve Yunanistan’daki ilk filozoflar fiziksel zor- Örnekli aç1klama varken denklemler yüzeysel kal1r.
luklardan uzak ve düzenli kentlerde ya_amaktayd1. Sokrates’in savunmas1n1, Kafka’n1n, Dostoyevski’nin
Olaylar1n, fikirlerin ard1na bakmak için rahats1z edici romanlar1n1, çevremizdeki ya_ant1lar1 birer felsefe okumas1 sayabiliriz. 0lle de felsefi terimlere bo ulmu_
d1_ unsurlardan kurtulmak önemli bir katk1 sa lar.
bir kitap istiyorsan1z anlamad1 1n1z herhangi bir
ba_l1
a odaklanabilirsiniz. Anla_1lmaz olmak felsefeyle
Genele yönelik ilgi de gerekir. Felsefe genel ifadeler
1ndan beri terminolojik felsefe kitaplar1 birkar1_t1r1ld1
içerir. Her _eyi ve herkesi hesaba katmak gerekir.
Felsefe yapmak için bir ko_ul olmad1 1n1 söyleyelim. birinden ayr1_t1r1lamaz olmu_tur. Bana göre felsefi bir
Tarih boyunca birbirine z1t fikirler felsefe olmakla kitap: [5]dmy.info/hayatin-anlami/ Çok süper, ben
övülmü_tür. Hepsinin ortak yan1 farkl1 bak1_ aç1lar1 saçmalad1m.
katmalar1d1r. Bir _eyi ö renmek bilgi ad1na bir
u ra_sa, o bilginin nedenini, geçerlili ini sorgula- 1.
28
https://www.google.com/search?hl=tr&tbo=p&tbm=
bks&q=felsefeye+giri%C5%9F
Dü_ünce Nedir (2013-12-09 00:04)
4.
felsefe-karikatur-Sel%C3%A7uk-Erdem.jpg
5. http://www.dmy.info/hayatin-anlami/
[1]
Dü_ünce Nedir
Güncel sözlükte: 1. Uzay ve zaman1n ötesinde,
öznenin d1_1nda, kendili inden var olan, duyularla
de il, yaln1zca ruhen alg1lanabilen as1l gerçeklik,
mütalaa, fikir, ide, idea 2. D1_ dünyan1n insan zihnine yans1mas1 3. Niyet, tasar1 4. Tasa, kayg1, s1k1nt1
K1saca: ”kendi kendine resmetme, dü_leme, dü_ünme,
zihninde canland1rma” anlam1n1 kar_1layan sözcüktür.
Eski Türkçe tü_: -hayal- kökünden gelir. Dü_ünme ise:
uyum ve izlenimlerden, tasar1mlardan ayr1 olarak akl1n
ba 1ms1z ve kendine özgü durumu, Kar_1la_t1rmalar
yapma, ay1rma, birle_tirme, ba lant1lar1 ve biçimleri
kavrama yetisi.Bak: dmy.info/[2]dusunce-gucu-nedir/
Felsefede Dü_ünce
Özellikle zihin felsefesi ve fenomenolojide terim olarak
”dü_ünce” s1k s1k kullan1l1r. Felsefi terim olarak 1.
Dü_ünme ediminin içeri i. 2. Dü_ünmenin ürünü
olan: dü_ünülen içerik; bu içerik dü_ünme ediminden çözülebilir ve örne in yaz1l1 olarak saptanabilir
ya da bir ba_kas1na aktar1labilir. 3. 0lke, yönetici sav.
olarak TDK. taraf1ndan tan1mlanm1_t1r.K1saca Olay,
durum ve nesneler üzerinde çözümleyici ve birle_tirici
i_lemlerde bulunmaya olanak sa layan kavrama ve
aç1klama yetisidir.
Tan1mlar genellikle zihinde olu_an soyut bir etkinli i
betimler. -homo sapiens- yani dü_ünen insan1n ay1rt
edici yan1 oldu u söylenir. Dü_ünmek insan1n tekelinde midir? Daha iyi dü_ündü ümüz falan de il,
dü_ünen tek canl1 oldu umuz söylentisi vard1r. Ama
dü_üncenin tam bir tan1m1 ya da bilimsel ifadesi yoktur. Vücutta dü_üncenin izi yoktur. Dü_ünmenin
uyand1rd1 1 hareketler mevcuttur ancak bu, di er
canl1larda da vard1r. Öyle görünüyor ki, tüm felsefi
teriminoloji ve kafa kar1_1kl1 1n1n yan1nda, dü_ünce en
fazla kendi kendine konu_makt1r. Dü_ünme eylemi
29
gözlemlenmi_, beynin dili kontrol eden bölümlerinde
olu_tu u söylenmi_tir. Tabi dil de duyularla, o da
çevreyle ilgilidir. Çevre demek de hepimiz demektir. Tüm do an1n bir belirmesi olan ”dü_ünce” imgesi kurulabilir. Felsefi dü_ünce terimi günlük hayattaki dü_ünmeden farkl1d1r. Felsefi dü_ünme dille daha
çok ilgilidir. Fiziksel ihtiyaçlar1m1z1 gerçekle_tiren
dü_ünme, di er canl1lar1n yapt1 1 gibi, görmek ve
canland1rmakla ilgilidir. Tabi ki dilin görelili i ve
s1n1rl1l1 1 içinde birçok eylem ”dü_ünce” kelimesi içinde
s1n1rlanm1_t1r. [3]dmy.info/dil-felsefesi-nedir-giris/
devam edelim.
Su molekülleri ergeç
parçalanacaklard1r. Moleküllerin enerjisi,
molekülleri ba layan enerjiden daha güçlü
oldu unda, su molekülleri temel bile_enleri
olan hidrojen ve oksijene ayr1l1rlar. Is1y1
3,000 derecenin üstüne ç1karal1m, hidrojen ve oksijen atomlar1 parçalan1ncaya
kadar artt1rmay1 sürdürelim.
Elektronlar çekirdekten uzakla_acaklar, iyonize bir
gaz olan plazmaya dönü_ecekler.
(Bu
safhaya “maddenin dördüncü hali” denir;
di erleri gaz, s1v1 ve kat1 halleri) Plazma,
bizim bu dünyada rastlad1 1m1z bir olu_um
de ildir, ancak güne_e her bakt1 1m1zda
görürüz. Hatta, maddenin evrende en s1k
rastlan1lan halidir. îmdi de plazmay1 1
milyar derecenin üstünde 1s1tal1m: hidrojen ve oksijenin çekirdekleri parçalans1n; bu
defa elimizde tekil nötron ve protonlardan
olu_an bir tür “gaz” olacakt1r ki, bu gaz,
nötron y1ld1zlar1n1n içlerine benzer. Bu gaz1
10 triyon derecede 1s1t1rsak, nötron ve proton dedi imiz atom-alt1 parçac1klar quark
dedi imiz ba lant1s1z zerreciklere dönü_ürler.
Böylece quark ve lepton’lardan olu_an bir
gaz meydana gelir. Bu gaz 1 katrilyon
derece 1s1t1l1rsa, elektromanyetik kuvvet ile
zay1f birle_ecektir.
Bu gaz ak1l almaz
bir derece olan 10 üssü 32’ye ç1kar1l1rsa,
evren, bir düdüklü tencere gibi patlamaya
haz1r hale gelecek, zaman-mekan dengeleri
altüst olabilecek; uzaydan bir parça kopabilecek hatta mutfa 1n1zda bir solucan deli i
(wormhole*) olu_abilecektir. Böyle bir durumda mutfaktan ayr1lman1z tavsiye edilir.”
*wormwhole, “uzaydaki kestirme yol” anlam1nda, maddenin bir ucundan di erine
an1nda geçebilece i bu tünelin uzay1n kendi
üzerine katlanmas1yla olu_aca 1 hipotezi;
solucan deli inin varl1 1 gözlemle sabitlenmi_
de ildir ama Einstein’in E=mc2’nin da atom
bombas1 patlamadan do rulanmad1 1n1 unutmayal1m. Hyperspace adl1 eserinden- Michio
Kaku [6]dmy.info/tag/kitap-alinti/
[4]
Dü_ünceyle ilgili modern teoriler ve etki eden isimler _unlard1r: 1. Dü_üncenin
matematik modellemesi ve dü_ünenin makine olarak
incelenmesi ak1m1 Turing, Caianiello, Searle, Hobbes
isimleri ile an1l1r.
2.
Analoji kuram1 Hoftstadter ve Sander’in yaz1lar1yla geli_en ve dü_üncenin
benze_imlerle olu_tu unu, benzetim ve k1yaslar1n
i_levini inceleyen teoridir. 3. Nöral teori Feldman
ve Lakoff’un dil ve dü_üncenin nörolojik- beyinsel
süreçlerini betimler. 4. Dü_ünce _ekilleri teorisi:
Dü_ünce gücü ve limitlerini anlamaya yönelik olan
Baum’un zihinsel modelleri anlamaya yönelik teorisidir. 5. Dilbilimsel teori: Steven Pinkeri Noam Chomsky, Schleicher, Saussure, Wilhelm von Humboldt gibi
isimlerle an1lan, bili_sel ve dilsel teoridir. Söz dizimi
ve dilsel ö elere odaklan1r. Modern zamanlarda epey
ç1k1_ yapm1_t1r. S1rada, dü_üncenin kendi kendine
konu_mak oldu uyla ilgili bir al1nt1 var. Bir maddenin bireye görünü_ünü, hayat1n özel görelili ini ve
dü_üncenin de i_ebilirli ini an1msat1r. Bak1n1z. [5]Dil
Dü_ünce ve konu_mayla ilgili Anadolu Üniversitesi kitapç1 1.
“Bir buz parças1n1 soban1n üzerinde
1s1t1rsak, önce erir ve suya dönü_ür; yani,
bir dönü_üm safhas1ndan (ya da dönüm
noktas1ndan) geçer.
îmdi suyu kaynay1ncaya kadar 1s1tal1m.
Ba_ka bir
dönü_üm safhas1ndan geçer ve buhar
olur. Buhar1 çok yüksek ate_te 1s1tmaya
30
1.
magara-adami-d%C3%BCsunce-nedir-dmy-info.png
2. http://www.dmy.info/dusunce-gucu-nedir/
3. http://www.dmy.info/dil-felsefesi-nedir-giris/
4.
beyin-dusunce-nedir-dmy-info.jpg
5.
http:
//w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/IOLTP/2272/unite03.pdf
6. http://www.dmy.info/tag/kitap-alinti/
31
2
2014
2.1
February
Hikmet
Nedir-
Hikmet
Felsefe
0li_kisi
(2014-02-07 01:57)
Hikmet Tan1m1
[1]
mas1nda Sokrates
13. yüzy1l Arapça el yaz-
Eskiden beri 0slam kültüründe felsefe yerine, ya da
birlikte kullan1lan ”hikmet” terimini inceleyece iz.
Bugün ayn1 anlam1 kar_1lamasa da yüzlerce y1l ”hikmet” ad1yla felsefe yap1lm1_t1r. Bugün felsefe terimine tenezzül etmeyenlerce s1k s1k ba_vurulan sözcü ü
tarihsel geli_imi içinde inceledik. Ba_tan söylemek
gerekir ki: _imdiki anlam1 tarih boyunca de i_mi_ ve
devinmi_tir. Güncel sözlü ümüzde: 1. Bilgelik. 2.
Tanr1’n1n insanlarca anla_1lamayan amac1. 3. Gizli
sebep 4. Ö üt verici söz 5. eski dilde Fizik. 6. eski
dilde Felsefe anlamlar1na gelir. Yarg1da bulunmak
anlam1ndaki Arapça hükm masdar1 ve köken olarak
gemlemek; sa lam olmak(ihkam) köküyle ili_kilidir.
Arapçada insan1 iyi olana yönlendiren, çirkin ve kötü
olandan al1koyan kast1yla kullan1lm1_t1r. 0branice
ustal1k anlam1na gelen hokhmah kelimesiyle ayn1 Semitik köke dayand1 1n1 belirtir. Hikmet ve hüküm
kelimeleri “bilmek” (ilim) ve “anlamak” (f1k1h) anlamlar1nda da kullan1lm1_t1r. Yunan felsefe eserlerinin çevirisi s1ras1nda Araplar taraf1ndan felsefe
kar_1l1 1 olarak kullan1lmaya ba_lanm1_t1r. PhiloSophia(felsefe) terimi hikmet sevgisi olarak çevrilir.
”falsafa” _eklinde Arap sürümü de kullan1l1r. Zamanla
anlam geni_lemesine u rayarak 0slam felsefi ilimleri,
33
metafizik, t1p ve mekanik gibi ilimlerin ad1 olarak da Her _eyin hakk1n1 vermek, her _eyi yerli yerine koyvarl1 1n1 sürdürür. [2]Bak: .dmy.info/felsefe-nedir/
mak hikmet gere idir. Allah1n kullar1 varl1ktaki ilahi
hikmetin fark1na vard1kça bu bilginin hükmü alt1na
girerek bilgelik yolunda ilerler. 0bnü’l-Arabi’ye göre
0slam Felsefesinde Hikmet Nedir
hikmet, varl1 1n ilkelerinin yahut bu ilkelere dayal1
Filozoflara: hükema, felsefeye: hikmet tabiri kul- sabit düzenin bilgisidir ve bu çok de erli özel bilgi
lan1lm1_t1r.
0slam öncesi felsefe akademilerine hikmetlinin davran1_lar1nda somutla_1r. Hikmetli ki_i
“büyûtü’l-hikme” denmektedir. Kindî, el-Hârizmî, varl1 1n düzen ve i_leyi_inin hikmete uygun dü_tü ünü
êhristânî, Âmirî gibi alim ve dü_ünürler felsefeyi yani her _eyin bulunmas1 gereken çizgiyi takip etti ini
hikmetin kendisi de il hikmet sevgisi, hikmetin talep bilir; bunun sonucu olarak da raz1 olur.
edilmesi ve sistemli _ekilde ara_t1r1lmas1 olarak anlam1_lard1r. Filozof cemiyeti 0hvân-1 Safâ’ya göre Türkiye’de
felsefe, hikmetin ara_t1r1lmas1d1r. 0bn Miskeveyh de
hikmeti onu ara_t1ranlar için Allah’1n en büyük lutfu
olarak de erlendirerek hikmeti ara_t1ran kimselerin
ayd1nlan1p ar1naca 1n1, hikmete ula_1p bu bilgiyle kurtulu_a ereceklerini söyler. 0slam filozofu Kindi, felsefe
ve hikmet terimin e_ anlam gibi kullan1yor, metafizi i
[4]
Erzurumlu 0brahim
”hikmetlerin hikmeti olarak adland1r1yordu. Farabi’ye
Hakk1 hikmeti: ilahi ilhamdan kaynaklanan ve
göre hikmet anlamlar1 idrak etmekti. [3]Farabi, Alö retimle de il, perhizle elde edilen bir bilgi salah’1n hem âlim hem hakim oldu unu belirtirken hikyar. Hikmet Allah’1 bilmekten ibaret olmal1d1r. Ahmeti “en üstün ilimle en yüce _eyleri ak1l etmek” _ekmet Vefik Pa_a Hikmet-i Tarih isimli tarih felsefesi
linde tan1mlar.
kitab1 yazar. Ali Suavi hikmeti felsefeyle ayn1 anlamda kullan1r. Ahmed Midhat Efendi Schopen0bn Sînâ metafizik anlamdaki hikmetin: yönteminin
haur’1n Hikmet-i Cedîdesi adl1 eseriyle bat1 felsebir _eyi her yönden dü_ünme, amac1n1n ise infesi yerine hikmet terimini kullan1r. Ahmed ûayip
san1n ula_abilece i nihaî sebepleri kavramak oldu unu
pozitivizme Türkçe müspet hikmet ad1n1 verir.2.
söyler. Platon ile Aristo’yu uzla_t1rd1 1 eserde onMe_rutiyet’ten sonra hikmet yerine felsefe kullan1m1
lardan ”hakimler” diye söz eder. 0bni Sina’ya göre
yayg1nla_1r.Mustafa êkip Tunç gibi yazarlar iki tergerçek anlamda hikmet metafiziktir. en üstün maluimi ay1rma yoluna gider. Bugün felsefe, hayata
mun en üstün bilgisi, en do ru ve en kesin bilgi,
kar_1 tak1n1lan objektif bir tav1r iken hikmet, invarl1klar1n ilk sebeplerinin bilgisi, metafizik hikmet
san1n iç dünyas1n1 ayd1nlatan bilgi için kullan1l1r.
tan1mlar1d1r. Matematik, fizik, mant1k, siyaset ve
Felsefe çözümleme ve nedenselli e dayan1rken hikahlak hikmet say1lmaz onlar metafizikten fakl1 olarak
met sezgiyle daha alakal1d1r. Ayr1ca felsefe terimdar varl1k alanlar1n1 inceler.Hikmet: 0nsani gücün
ini kullanmak istemeyenlerce felsefi çabalar1 anlatelverdi i oranda, insani nefsin kavramlar1 tasavvur
mak için hikmet sözcü ü kullan1lmaktad1r. B[5]ak:
etmek, kuramsal ve maddi do rular1 tasdik ederek indmy.info/osmanlida-felsefe/
celemektir. Ünlü optik bilgini 0bnü’l-Heysem’e göre
hikmet: bütün do rular1 bilmek, yararl1 bütün _eyleri yapmakt1r. 0nsan, hayvanlardan farkl1, ak1ll1 bir Kaynakça
varl1k olarak mutlulu u talep eder. Hikmetin kavranmas1 mutlulu un kendisidir. Hikmetsiz insan eksik
• TDV 0slam Ansiklopedisi, Hikmet maddesi
insand1r. Hikmetli olan kendini gerçekle_tirmi_ ve
öteki canl1lardan ayr1lm1_ demektir.
• [6]0slam Dü_ünce Tarihi- AÖF
Muhyiddin 0bnü’l-Arabi, Fususü’l-hikem eserinde hikmeti tan1mlar. Bir bilgiyi hikmet k1lan ondaki
yönlendirici ve hükmedici niteliktir. Gerçek anlamda
hakim, hikmetin bilgisine sahip olmakla kalmay1p bu
bilgiyi kullanan, uygulayan ve onunla hükmedendir.
34
• [7]http://felsefe.kku.edu.tr/belgeler/ders/turk
islam/felsefe kavrami.pdf
• [8]http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/239.pdf
1.
sokrat-arap-minyaturu.jpg
Erdem
Nedir-
Fazilet
Ne
Demektir
(2014-02-09 00:03)
3. http://www.dmy.info/farabi-kimdir/
4.
schopenhauer-in-hikmet-i-cedidesi.jpg
5. http://www.dmy.info/osmanlida-felsefe/
6. http://eogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/ilh2003.pdf
7. http://felsefe.kku.edu.tr/belgeler/ders/turk_islam/
felsefe_kavrami.pdf
8. http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/239.pdf
Erdem(0ngilizce virtue, Latince, virtus, Yunanca ÁµÄ® ”arete) 1. Ahlakça övülen, iyi
olma, alçak gönüllülük, yi itlik, do ruluk gibi niteliklerin genel ad1, fazilet 2. felsefede 0nsan1n ruhsal
olgunlu u. Felsefi olarak 1. 0stencin ahlaksal iyiye
yönelmesi. 2. 0nsan1n tinsel ve ruhsal yetkinli i.
Felsefe tarihi boyunca erdem kavram1na de i_ik anlamlar verilmi_tir. Filozoflar1n ahlak ö retileri, genellikle
erdeme -ahlaksal iyiye- verdikleri anlamla birbirinden
ayr1l1rlar. Bilgelik, yi itlik, do ruluk, ölçülülük
temel erdemlere örnektir. K1saca: ahlaki bak1mdan
her zaman ve sürekli olarak iyi olma e ilimi, iyi
ve do ru eylemlerde bulunmaya yatk1n olma durumudur. Büyük engelleri a_mak pahas1na, ahlaki iyili i amaçlama, iyilik u runa hareket etme gücüdür.
Genellikle ahlak, hikmet, fazilet sözcükleriyle beraber ya da bunlar1n yerine kullan1lmaktad1r. Antik Yunan felsefesinde çok tart1_1lm1_t1r. Burada
Yunanl1larla s1n1rl1 kald1k. Felsefe tarihinin di er
k1s1mlar1nda sözcü ün di er kullan1mlar1 da tercih
edilmi_tir. Bak: [1]dmy.info/hikmet-nedir-felsefe/
Bak: [2]d my.info/ahlak-nedir/
Sofistlere göre
Sofistler, bu erdemin ö retebilece ini savunuyor ve
ö retiyorlard1. Erdemin insanlarda haz1r olarak bulunmad1 1n1, belli bir süreç sonucunda edinilece ini belirtir. Belli bir çaba sonucunda elde edilebilen erdem,
Protagoras’a göre, Sokrates’in kastetti i anlamda,
herkese istenildi i düzeyde tam olarak ö retilemez.
isteyen herkese her konuda ayn1 ölçüde e itim verilemese de kendilerine az ya da çok, belli ölçüde e itim
verilenler, kendilerine hiç e itim verilmemi_ olanlara
göre, her konuda daha iyi hale gelmi_tir. Demek ki
herkes belli ölçülerde e itilebilir, yani erdem sahibi
olabilir.
Sokrates’e göre
35
Tüm insanlar iyiyi isterler ve erdem bilgidir. Mutluluk, bilgi ile elde edilen erdemlerle ya_anan bir ahlaki
hayatla mümkün olabilir. Herkes, ahlaki bak1mdan
iyi olan: istemektedir. Herkes iyiyi ister. Fakat
temel sorun, insanlar1n iyi ad alt1nda her istedi inin
geçekten iyi olup olmad1 1d1r. 0nsan1n mutlu olmak için nas1l bir hayat sürmesi gerekti ini, yani
erdemli bir hayat1n nas1l olmas1 gerekti ini bilmek
gerekir. Bu bilgi, bir yandan bütüne, tümel olana
ili_kin bir bilgiyken öte yandan da tek tek durumlara
ili_kin geçerli olabilmelidir. Yani, bu konularda, bir
yandan tümel tan1ma sahip olmak, öte yandan, bu
dünyada kar_1la_1lan sorunlar1 da çözebilmenin bilgisine sahip olmak gerekir. Erdemli bir hayat sürmenin
tek yolu bu konularda bilgi sahibi olmakt1r. Öyleyse
bilgi, erdemdir.Bak.[3]dmy.info/sokratesin-olumu/ Bak: [4]dmy.info/ sokratesin-savunmasi/
yönelmi_ir. Erdemleri ikiye ay1r1r. Etik erdemler
insan1n günlük ya_am1ndaki eylemleriyle, dianoetik
erdemler bilim, sanat, pratik ve teorik gibi eylemlerle
ilgilidirler. Erdem, erdemli davran1_1 al1_kanl1k edinenlerce ula_1lacak bir amaçt1r. Erdem, tercihlere ili_kin
bir huydur. Bak: [7]Aöf- Etik kitab1nda ayr1nt1l1 bilgi
bulunur. Bak [8]felsefede erdem.
Al1nt1
Mutluluk sadece ahlak1n sonuçlar1ndan biridir .
Erdemi be enmeyen yoktur, ama tek ba_1na erdem
kimseye zevk vermez, aksi taktirde herkes erdemli
olurdu. Zenon
0nsan1n kendisini islah etmesi erdemle, ba_kalar1n1 islah etmesi bilgi ile olur. Konfüçyus
Yaln1z erdemli kimse özgürdür, çünkü yaln1z o kendi istencine uyar, çünkü onun ruhunda egemen olan ak1ld1r;
yaln1z
erdemli kimse kendi içinde zengindir, mutludur
Platon, “Erdem nedir?” sorusuna ilk kez Gorgias diyave
huzurludur.
Bedia Akarsu
logunda bir yan1t verme giri_iminde bulunmu_tur. Bu
diyalogda Platon, erdemi ilk kez “ruhun düzeni” olarak
tan1mlar. Yaln1zca ruhun de il, kendisinde bir er- Erdem, iyi insan1n becerisidir. Alasdair MacIntyre
dem bulundu undan söz edilebilecek her _eyin erdemi
düzeninden gelir. Erdem, insanlar1n amac1na uygun Ölçülü olmak en büyük erdemdir. Bilgelik do aya
olarak tan1mlanm1_t1r. Örne in; insana özgü erdemi kulak vererek hakikati söylemek ve do ru olan: yaptan1mlamak isteyen ki_i, insan1n varolu_ amac1n1, makt1r. Heraklit
insan için iyi olan1n ne oldu unu aramal1d1r. Erdem iyili in, iyilikse insan1n ve toplumun en yüksek Belli bir niyetle erdemli olanlar, erdemli olamalar1na
amac1 olan mutlulu un gerçekle_mesini sa layacakt1r kar_1n ödüllendirilmemelidir. Artniyetsiz kötü olan.Platon’a göre erdemli olmak için sadece ruhun lar, kötü olmalar1na kar_1n cezaland1r1lmamal1d1r. P’u
düzenlenmi_ olmas1 de il, insan1n devlet içinde do ru Sung-Ling- Konuk Kaplan eserinden
i_i yap1yor olmas1 da gerekir. Platoncu düzen bir
mesleki i_ bölümü düzenidir. Bak: [5]dmy.info/platon- Tüm erdemlerin temel özelli i, yükselme yolunda
sürekli bir çaba, bizzat kendinle cenkle_me, daha
devlet-incelemesi/ Bak: [6]Menon Diyalo u
büyük ve derin bir safl1 a, bilgeli e, iyilik ve sevgiye
yönelik doymak bilmez bir istek. Goethe
Aristoteles’e göre
Platon’a göre
1. http://www.dmy.info/hikmet-nedir-felsefe/
Aristoteles Nikhomakos’a Etik adl1 eserinde erdem
nedir, adalet nedir sorular1n1 sorar. Aristoteles’e göre
iyi olma ya da mutluluk, erdeme uygun etkinliklerle
elde edilebilecek bir amaçtr. Erdem, en genel anlam1yla ele al1nd1 1nda insan1n kendi amac1na uygun
bir durumda olmas1d1r. Yani insan, daima do as1na
uygun biçimde eylemelidir. Platon’un ahlak anlay1_1
gibi Aristoteles ahlak1 da bir mutluluk ahlak1d1r.
Çünkü insan bireylerinin ve bir bütün olarak toplumun
iyili ini, mutlulu unu amaçlar. insan1n tüm eylemleri bu en yüksek hedefin elde edilmesi amac1na
36
2. http://www.dmy.info/ahlak-nedir/
5. http://www.dmy.info/platon-devlet-incelemesi/
6.
http://felsefe.kku.edu.tr/belgeler/ebook/platon/
Menon__.pdf
7. http://e-ogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/ETK102U.pdf
8.
http:
//dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/69/1746/18543.pdf
2.2
March
Merhamet Nedir (2014-03-09 14:55)
Tan1m
Güncel sözlükte merhamet nedir?: Bir kimsenin
veya bir ba_ka canl1n1n kar_1la_t1 1 kötü durumdan
dolay1 duyulan üzüntü olarak tan1mlanm1_t1r. Arapça
rahima ¡--`merhamet etti, kucaklad1, _efkat gösterdi
sözcü ünden gelir. Türkçe kar_1l1 1 olan ac1mak: Eski
Türkçe aç1n- 1. ac1la_mak, ek_imek, 2. can1 yanmak kökünden gelir. Ahlaki, dini, toplumsal ve
yasal içeri e sahip; yard1mseverlik, affedicilik, ac1ma,
esirgeme, iyilik anlamlar1na gelen geni_ kar_1l1kl1 bir
terimdir.
Tanr1
Merhamet,
Hristiyanl1k, 0slam ve Musevilik’te tanr1n1n en büyük
vas1flar1ndand1r. 0slamda Allah’1n en çok bahsedilen
vasf1d1r.
”Bismillahirrahmanirrahim(PæäR£QN®ß• Pêàß•
PâR´P‘ (diye geçen besmele ”êfkatli(rahim ”(PPâôP£QN®ß• ve
merhamet eden(rahman) [1]Allah’1n ad1yla” demektir.
Rahman ve rahim sözcükleri ayn1 kökten gelir. 0kisi
de merhametli olmaya at1f yapar. Tanr1ya atfedilen,
ondan beklenen en büyük s1fat merhamet ise kavram1
sorgulamak ve insanl1k aç1s1ndan de erlendirmek
gerekir. En eski mitolojilerden beri insanlar tanr1lara
insan özellikleri yak1_t1rm1_, toplumun bilinçalt1n1
tanr1larda ya_atm1_t1r. Bir aç1dan toplum olarak tanr1
olma iste ini mitlerde görürüz. Daha sonra semavi
dinlerde de bu tav1r devam etmi_, tanr1 yukar1daki
ya_l1 ki_i olarak tasavvur edilmi_tir.
Tabi bu,
bat1da yo undur ancak do uda da tanr1 sözcü ünün
göndergesi benzer bir imgeye i_aret eder. Anlay1_1
basitle_tirmek için böyle bir yola gidilmi_, sembolik
anlamlar yüklenmi_tir. Merhametli tanr1 imgesi de
böyle bir alg1ya denk gelir ve bize en büyük, tanr1sal
erdemlerden birini sal1k verir.
0nsan için Merhamet Nedir
Merhamet
insan1n
en
belirgin
özelliklerindendir. Toplum olarak ya_aman1n gerekli
37
davran1_lar1ndand1r. Ço u ahlaki kavram1n dayand1 1 disi için ba_kas1n1 affetmeyi ak1l edemeyen bireyler
ilkedir. Toplum olarak ya_aman1n dahi merhamete toplumsall1 1n temellerini ihlal ediyor demektir.
dayand1 1 söylenebilir. 0nsanlar merhametli olmasa
bir arada ya_ayabilir miydi? Belki ya_ard1, ancak ufak
gruplar halinde. Yani herkese de il bir k1sm1m1za
Ahlak1n temeli merhamettir. - Arthur
merhamet göstererek. Bu da ölçek problemini getirir.
Schopenhauer
Canl1lar, her ne olursa olsun en az1ndan ailesine merÜç tutku, basit fakat ezici derecede kuvvehametlidir. Hayvanlarda bunu görebiliriz. D1_ar1da
tle hayat1m1 ellerinde tutmu_tur; sevgiye
avlan1p ailesini doyuran hayvanlar1 görmekteyiz. Deolan özlemim, bilgiyi ara_t1rma merak1m
mek ki merhamet bir arada olmakta önemli, artan
ve insanl1 1n çekti i ac1 için duydu um
oranda da toplumsalla_may1 destekleyicidir. Belki
tan1mlanmayacak kadar büyük bir merbugün insan1 bölen ve karde_leri ay1ran da merhamet
hamet. Bertrand Russell
eksikli idir. Daha do rusu, merhamet miktar1n1n ekMuhabbet ve merhamet, insanl1 1n; hidsikli idir. Bizi hayvanlardan büyük merhametimiz
det ve _ehvet de hayvanlar1n s1fatlar1d1r.
ay1rm1_t1. îmdi de büyük merhamet birli i içinde
Muhammed Celâleddin-i Rûmî
esirgedi imiz merhametimiz bizi bölmektedir.
0nsanlara merhamet etmeyene Allah merhamet etmez. (Müslim, Fedâil, 66; Tirmizî,
Birr, 16.) - Hz. Muhammed
1.
http://mtemiz.pamukkale.edu.tr/bilim/M%C3%
BCminleri%20%C3%9Cmitsizlikten%20Koruyan%20%C4%B0l%
C3%A2h%C3%AE%20S%C3%B6z%20(Anahtar)%20BESMELE%20%E2%
80%98Bismill%C3%A2hirrahm%C3%A2nirrah%C3%AEm%E2%80%
99%20%C3%8Eman%20ve%20G%C3%BCven%20Duygusunun%20R%C3%
BBhu,%20%E2%80%98Tanr%C4%B1%E2%80%99%20m%C4%B1%20%E2%
80%98Allah%E2%80%99%20m%C4%B1%20Diyece%C4%9Fiz.htm
0nsanlar hayatta kalabilmek için birbirlerine ihtiyaç
duymu_tur. Tarihin ilk dönemlerinden beri küçük
gruplar birbirine ho_görü ile yakla_m1_, toplum olabilmek için merhametli olmu_lard1r. Farkl1 iki görü_
hayatta kalabilmek için birbirine muhtaç oldu unu
anlam1_t1r. Zorluklar kar_1s1nda be enmesek de, ancak birlikte var olabilece imizi anlam1_1zd1r. Herkes
böyle bir ortamda birbirine tahammül etmek, kendinin de hata yapabilece ini kabul etmek ve kendisi
hata yapt1 1nda merhamet edilebilmek için birbirine
ho_görülü davranm1_t1r. Artan orandaki birli imiz
ve birbirimize tahammülümüz merhamet sayesindedir.
Yapt1klar1m1z ve dü_ündüklerimiz yüzünden yapt1r1ma
maruz kalabiliriz. Ya da bize kar_1 yap1lan yanl1_1
cezaland1rma konumunda olabiliriz. 0ki durumda da
merhametli ve esirgeyici olmak cezaland1rma ya da
eylemde bulunma hakk1m1z1n temelinde yer al1r. Ancak merhametli oldu umuz için birlikteyiz. Ancak
böyle var olabiliriz. Birbirine katlanamayan ve ken38
Felsefe Neye Yarar (2014-03-22 14:59)
[1]
Felsefenin kesin bir
tan1m1 yoktur. Di er tüm sözcükler gibi her birimizin
alg1s1na göre de i_ir. Ancak antik Yunan’da yap1lan
tan1m1 etraf1nda varl1 1n1 sürdürmü_tür. Buna göre
felsefe: varl1 a ait kök sorunlar1n ve genel kavramlar1n çal1_mas1d1r. Ele_tiri tarz1 ve _üphecilik anlay1_1
ile di er çal1_malardan ayr1lm1_t1r. Konusu her _ey olabilir. Felsefe yapanlar di er alanlara d1_ar1dan bakabilen ki_ilerdir. Görünenin ard1na bakar ve görüntüsel
aldan1_lara kanmazlar. Maddi h1rslardan, dünyevi
i_tahlardan azat olan bir merakla dü_ünürler. Felsefe
yapabilmek için gerçe i görmeyi engelleyen perdeleri
a_mak gerekir. Bilge, zeki, usta olmaktan vazgeçmek
ve üstünlük- a_a 1l1k unvanlar1n1n d1_1nda yer almak
temel özelliklerindendir.
Felsefe Neye Yarar?
Engelleri a_mam1za ve gerçe e ula_mam1za
yard1mc1d1r. Gerçe i görebilmek için hayata objektif
bir gözle bakmak gerekir. Hayat1n d1_1nda ç1k1p hayat1
göremeyece imiz için, içeride felsefi tutum edinebiliriz. Felsefe, insan1 aldatabilecek etkenleri bertaraf
etmemizi sa lar. Yan1lg1lara kap1lmamay1 ve gerçe i
ke_fetmeyi felsefe sayesinde ba_arabiliriz. Gerçe i
arama çabas1nda, ”felsefe” ad1 alt1nda toplanan etkinlikler en önemli desteklerdir. Hiçbir cevapla yetinmeyen, sürekli devinen bir gerçek aray1_1na sahiptir.
Bak: [2]dmy.info/felsefe-gerekli-midir-neden/
0lk filozoflardan beri felsefe, s1n1rs1z sorgulama ve
_üphe özelli i ile, eskimeyen bir anlay1_1 temsil etmi_tir.
Bu etkinlik dünyan1n aldat1c1 hazlar1ndan el çekerek
görünenin ard1na bakmay1 amaç edinmi_tir. Felsefenin en büyük i_levlerinden biri aldat1c1 heveslerden
uzak olmas1d1r. Böylelikle geçici olaylara kap1lmay1p
kal1c1 olan1 dü_ünmektedir. Bir filozofun da ilk
özelli i budur. Hayat1n maddi h1rslar1n1 b1rakmak,
fani dünyada anl1k zevklere yol vermemek filozofça
bir davran1_t1r. Felsefe, gerçe i perdeleyen i_tahlar1
söndürmeye yarar. Ancak böylece ard1na bakabilir,
temelini görebilir ve kal1c1 olana ula_abiliriz.
Felsefenin i_levi hayat1n her alan1nda görülebilir. Her
_eyin felsefesi yap1labilir. Her konuya felsefeyle,
tarafs1z ve ele_tirel yakla_1labilir. Gerçe i perdeleyen
engelleri felsefeyle a_m1_t1k. îmdi de felsefenin en
büyük ikinci özelli i olarak ”sorgulama”y1 sayabiliriz.
Felsefe bize yetinmeyen bir sorgulamay1 ve ele_tirel
bak1_1 sal1k verir. Felsefenin hiçbir konusunda uzla_1
yoktur. Kabul ve varsay1m da felsefe içerisinde yer
almaz. Felsefe ad1na yap1lan her _ey ele_tiriye ve
_üpheye aç1kt1r. Sorgulama s1n1rs1zd1r. Herhangi
bir alan ya da bilgi kesin olana ula_mak isteyebilir,
bunun için varsay1mlardan yola ç1kar. Felsefe kesin
olan1 arar ancak ona ula_mak gibi bir amac1 yoktur.
Felsefe sürekli aray1_ içerisindedir. Filozoflar bireysel
nazariyelerinde varsay1m veya kabullerle çal1_m1_t1r
ancak genel bir kan1 olu_turan bir filozof yoktur.
Felsefe maddi engelleri a_may1 sa lar. Felsefe sürekli
sorgulama sayesinde gerçe i güçlendirir. Felsefenin
iki temel i_levi bunlard1r. Bu i_levler sayesinde
tüm alanlara uygulanabilir. Felsefe sayesinde her
konuda ele_tirel bak1_ sergileyebiliriz. Felsefe, hayat1n
kayna 1n1, hayat1 nas1l ya_amak gerekti ini, farkl1
görü_lerin niteli ini merak ederek ba_lam1_t1. Halen
de ayn1 _eyleri sorgulayarak ve sorular üreterek ilerlemektedir. Hayat1n içinde türeyen tüm bilgilere de
sorular1n1 tatbik etmektedir. Felsefe cevab1 vermeye
çal1_maz. Felsefe sorulara odaklanm1_t1r. Cevab1 bilimler verebilir. Önemli olan bilimlere soru sordurabilmektir. Bu da felsefeyle olur.
Mesela tar1mla u ra_an bir ki_i tar1m1n ne oldu unu,
neden yap1ld1 1n1 dü_ünebilir. Bu dü_üncesini felsefece
yürütürse iyi veya kötü- tüm s1fatlardan ar1nm1_ bir
dü_ünce sürdürecektir. Nitelendirmeyecektir. Soracakt1r. Mesela beslenme nedir? diye sorabilir. Günün
büyük k1sm1n1 yemek yiyerek geçiriyoruz ancak hiç
sorgulam1yoruz. Neden acaba? Beslenme dedi imiz
_ey bir enerji transferi olabilir mi? Olabilir. Besinlerin enerjisiyle hareket ediyoruz. Peki enerji transferi nas1l olmal1? Tüm besinler ayn1 m1d1r? Neyi
yemeli/ neyi yememeliyiz? Mesela baz1 insanlar et
yemiyor. Mesele enerjiyse bu görü_leri yanl1_ olabilir mi? Et ile bitki aras1nda ne fark vard1r? Etin
vücuda etkileri tart1_1labilir ancak maliyet konusu biraz kar1_1kt1r. Üretim a_amas1nda [3]et, 125 kat daha
fazla tüketime yol aç1yor. Yani sebze ile doyaca 1m1za
et ile doyarsak [4]dünyaya 125 kat daha fazla zarar
veriyoruz. 0nsan1n [5]tüketim hastal1 1na bir önlem
olarak etyemezlik hay1rl1 bir _eye benziyor. Ancak
yine de yetinemeyiz. Felsefe bunu da sonsuz soru39
lara maruz b1rakacakt1r. Örne in: Binlerce y1ld1r
süregelen yeme al1_kanl1klar1m1z ne olacakt1r? 0nsan
biyolojik olarak haz1r m1? Bitkilerin zarar1 olmad1 1
ne malum? Bu konuda bilimler sorguland1 m1? Bak:
[6]dmy.info/insanligin-gelecegi/
Felsefe, do ruyu bulma yolunda, dü_ünsel
bir çal1_mad1r. Platon
Felsefe kendini bilinçli
dü_üncedir. Hegel
1.
hale
getiren
felsefenin-islevi.png
[7]
Örnekler ço alt1labilir.
Felsefe bulundu u yeri sorgular, ele_tirel bak1_ sa lar.
Nihai hedef ne olursa olsun felsefeyle ard1n1 görebiliriz.
0nsan haz pe_inde ya da h1rslanm1_ olabilir. Buna dair
felsefe okullar1 da mevcuttur. Hazz1 yönetebilmek,
mutlulu a ula_abilmek de felsefeyle do ru oranda
artar.
Felsefe bir sonuca sahip de ildir ancak
daha iyi bir sonuca götürebilir. Mesela: felsefe
komedi yapmaz ancak [8]komedi felsefesi yapabilir.
Gülmek nedir? diye sorarak gülmeyi neden ve
sonuçlar1yla inceler. Böylelikle komedi yapan ki_i,
insan1n sadece i_tah1na seslenmeyebilir. Güldürürken
dü_ündürebilir. Komedi sadece bir oyalanma arac1
olmaktan ç1kabilir. Toplumun sorunlar1, dile getirilemeyen problemler, ele_tiri kabul etmeyen ki_iler
komedi yoluyla ele_tirilebilir.
Her _eyin ard1n1 ve en i_levsel halini felsefeyle
görebiliriz. Felsefenin en büyük i_levinin i_levleri
ortaya ç1karmak oldu u söylenebilir. Ke_fetmeye
ve anlamland1rmaya dair sorular sorduran bir
etkinlik olarak, tüm tarafs1z sorgulamalarda yer
ald1 1n1 söyleyebiliriz. Felsefe ad1na yap1lmasa da
_üphe eden, sorgulayan dü_ünceler felsefe olarak adland1r1lagelmi_tir. Konfüçyüs, [9]Farabi, [10]Mevlana
gibi dü_ünürler felsefe için u ra_mam1_lard1r ancak
birer filozof olarak bilinirler. Felsefe ve filozofluk,
temelleri ve dayanaklar1 irdeleyen bir çal1_ma olarak
benzer etkinlikleri kendi ad1nda toplam1_t1r.
ûnu
felsefe
sayesinde ö rendim : Ba_kalar1n1n sadece
kanun korkusundan yapt1klar1n1, emir verilmeden yap1yorum. Aristoteles
Felsefesiz ya_amak: sahip olunan bir çift kapal1 gözü, açmaya hiç tenezzül etmemektir.
Descartes
40
3. https://en.wikipedia.org/wiki/Environmental_impact_
of_meat_production
4. http://scholar.google.com.tr/scholar?q=energy+cost+
of+meat+production&hl=tr&as_sdt=0&as_vis=1&oi=
scholart&sa=X&ei=6NosU-uSB--S7AbP4YCwBg&ved=
0CCgQgQMwAA
5. http://www.dmy.info/modern-ekonomi-tarihi/
6. http://www.dmy.info/insanligin-gelecegi/
7.
felsefe-neye-yarar.jpg
8. http://www.dmy.info/gulmek-nedir-komedi-felsefesi/
9. http://www.dmy.info/farabi-kimdir/
10. http://www.dmy.info/mevlana-felsefesi/
2.3
April
Ele_tiri
Nedir
Ele_tirinin
Özellikleri
(2014-04-03 15:09)
Ele_tirmezsek dü_er.
Ele_tiri, betimleyici yorum _eklidir. Konu hakk1nda
yorum yap1yor ve konunun geli_tirilebilir yönlerinden
bahsediyorsak ele_tiri yap1yoruzdur. Edebi bir tür
ad1, ya da ihtisas gerektiren bir alan olarak alg1lansa
da hayat1n her an1nda bulundu u söylenebilir.
Ele_tirmek ad1na yap1lmasa da, birçok hareketimiz
ele_tiri tan1m1na girer. Bakt1 1m1z, duydu umuz _eyleri iyile_tirmek ad1na yapt1 1m1z her yorum ele_tiri
tan1m1nda içkindir. Birçok sözcük ele_tiriyle benzer
anlama sahiptir. Kritik ve tenkit ile e_ anlama; analiz,
inceleme, çözümleme, yorumlama ile yak1n anlama
haizdir. Arkada_1m1z, di_indeki ye_illikten haberdar
etmek ele_tiri tan1m1na uyar ancak ele_tiri say1lmaz.
Bir _iirin veznindeki yanl1_l1klar1 bulmak da ele_tiri
tan1m1na uyar ancak bu da ele_tiri say1lmamaktad1r.
Dilsel problemleri bir kenara b1rak1rsak, mevcut anlamda ele_tirinin: faydaya yönelik inceleme ya da
sorgulay1c1 yorumlama türü oldu unu söyleyebiliriz.
Ele_tiri Nedir?
Güncel sözlükte: 1.
Bir insan1, bir eseri, bir
konuyu do ru ve yanl1_ yanlar1n1 bulup göstermek
amac1yla inceleme i_i. 2. edebiyatta Bir edebiyat veya
sanat eserini her yönüyle de erlendirerek anla_1lmas1n1
sa lamak amac1yla yaz1lan yaz1 türü, tenkit, kritik. 3. felsefede Özellikle bilginin temellerini ve
do ruluk durumunu inceleme, s1nama, yarg1lama. Osmanl1cada tenkit (Arapça *tank#+d ªôØè— < nak#ada
ªØç gagalad1, i neledi,), bat1 dillerinde criticism, critique(isim) ile ifade edilir.
Felsefede Yunanca. kritike(tekhne) - ay1rt etme,
yarg1lama, ele_tirme (sanat1) : 1. (Genel anlamda) Bir
insan1, bir yap1t1, bir konuyu, do ru ve yanl1_ yanlar1n1
bulup göstermek ere iyle inceleme i_i. 2. (Felsefede)
Özellikle bilginin temellerini ve do ruluk durumunu
inceleme, s1nama, yarg1lama. (Bilgi ele_tirisi.) 3.
(Kant’ta) Usun yarg1lanmas1, ele_tirilmesi. // Burada
41
insan usunun s1n1rlar1 söz konusu edilir. 0nsan usunun deneyden ba 1ms1z olarak salt kendi kendine neyi
ba_ar1p neyi ba_aramayaca 1 ara_t1r1l1r. Ele_tirilen
bilgi de il, us yetisinin kendisidir.
Son olarak ele_tirinin felsefi bir i_ oldu unu
söylemeliyiz. Konuya sorgulay1c1 yakla_1m gerektirir. D1_ etkilerden ba 1ms1z dü_ünebilmek ve objektif niteleme yapabilmek ba_l1ca gereklilikleridir.
Filozoflar hayat1n ele_tirisini yapmaktad1r denebilir.
Sitemizin(dmy.info) yorum k1sm1nda da yazd1 1m1z
Ele_tiri- Yorum?
gibi: ele_tiri hayati bir ihtiyaçt1r.
Kendimize
tuttu
umuz
bir
ayna
gibidir.
0ç
dünyam1zda
fark
Ele_tiri, olumlu ve olumsuz anlamlara gelebilir.
Genel olarak ”yorumlama”n1n i_levsel hali oldu u edemedi imiz ”bizi” bize gösterir. Bak: [1]Ele_tiri
söylenebilir. Bir _eyi ele_tirirken umulan bir edim kuramlar1 ile ilgili AÖF. kitab1.
vard1r. Yorum sözde kalabilir, e lenmek için söylenmi_
ve dikkate al1nma kayg1s1 gütmemi_ olabilir. Ancak ele_tiri, bir etki olu_turmak için yap1l1r. Eksik- 1. http://eogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/TDE402U.pdf
leri görme, daha i_levsel ve ekonomik hale getirme
gibi faydalar1 içerir. Terimler dilin görelili ine ba l1
olarak birbiriyle kar1_t1r1l1r, halihaz1rda da çok yak1n
anlamdad1r. Ancak kamuoyunda hedeflenen anlam,
ele_tirinin di er yorumlardansa, i_levsel bir halinin
olmas1d1r. Ele_tiren ki_i, ele_tirdi i konuda bir etki
uyand1rmak ister.
Ele_tiri: konu hakk1nda
en olumlu, faydal1 _ekle ula_mak için hayati bir
araçt1r. 0çeriden göremedi imiz durumlar1, d1_ar1dan
bizi ele_tirenler gösterebilir. Aynen vücuttaki ac1
gibidir. Ac1, bedendeki olumsuz durumlara dikkat
çekmek amac1yla geli_mi_ sinirsel bir etkinliktir. Zarar
verici etkiler, sinirler vas1tas1yla beyne iletilir. Biz de
buna göre önlem al1r1z. Her ne kadar ho_lanmasak
da ac1 bizim için vard1r. Ac1 olmasa bedendeki olumsuzluklara önlem alamazd1k. Ele_tiri de bizi uyar1r.
Can1m1z1 yaksa da, ho_umuza gitmese de: olumsuzluklara dikkat çeker. Ho_lanmasak da ele_tiriye
muhtac1z. Hatalar1m1zdan ders almak için ele_tiriye
aç1k olmal1y1z. Küçük ya_lardan beri çevremiz bizi
ele_tirmese, nas1l davran1rd1k acaba? Çocuklar1n1
ele_tirmeyen, hoyrat büyümeye izin veren veliler onlar1n benmerkezci olmas1na ve d1_ dünyaya yabanc1
kalmas1na neden olur. Kendi içine kapanan, d1_
dünyayla ba lant1 kurmayan toplumlar da de i_en
makro düzene ayak uyduramaz ve kendi içinde yok
olur.
42
Dil felsefesi Nedir (2014-04-25 17:14)
Dil felsefesi: dilin köklerini,
dilin i_levsel ve bili_sel niteliklerini, dil ile gerçeklik
aras1ndaki ili_kiyi ve anlam1n do as1n1 sorgulayan
felsefe etkinli idir. Bilgi felsefesi, zihin felsefesi, dilbilim, psikoloji ile iç içedir. Analitik(çözümleyici)
filozoflara göre felsefenin önemli bir disiplinidir. Anlam nedir? Dil gerçek dünyay1 nas1l yans1t1r? Dil
do u_tan m1d1r, yoksa ö renilir mi? Bir cümlenin
anlam1, parçalar1ndan nas1l meydana gelir? gibi
sorularla dü_üncenin arac1 olan dili sorgular. Bak:
[1]dmy.info/dusunce-nedir/
Dilin yap1s1na odaklanan sentaks, sözcüklerin anlamlar1n1 inceleyen alan semantik ve dilin kullan1m1yla
ilgili sorular soran pragmatik dil felsefesine yard1mc1
dilbilimsel disiplinlerdir. Sentaks (sözdizimi), söz
grubu ve cümle gibi yap1lar1n olu_umunu inceler.
Semantik (Anlambilim) ifadelerin anlamlar1 ve anlama katk1lar1n1 inceler. Pragmatik (uygulamac1l1k)
ifadelerin anlam buldu u kullan1m alanlar1n1 inceler.
Bak: [2]dmy.info/dil-nedir-tanimi/
Söylediklerimizin dü_ündüklerimizi yans1t1yor mu?
Dü_üncenin arac1 nedir? Dil dü_üncelere ne kadar
tercüman olabiliyor? 0nsan dilinin olanaklar1 nelerdir? Felsefe neyle yap1l1r?.. Felsefede s1n1rs1z
soru bulunur. Felsefedeki sorular1n ba_1nda da dil
ile ilgili olanlar gelir. 20. yüzy1ldaki dil hamlesiyle, felsefeciler dili fark etmi_tir. Dil felsefesi ad1yla
yürütülen çal1_malar felsefenin, dü_üncenin, ileti_imin
imkan1n1 sorgular. Mesela: hayat1n anlam1n1 binlerce y1ld1r sormaktay1z. Ancak ”hayat1n anlam1”n1n
anlam1 dil felsefesiyle gündeme gelmi_tir. Anlam1n
anlam1, te_bih yerindeyse, _a_1rt1c1 bir fark1ndal1k
olu_turmu_tur. Sorular1m1z kayna 1ndan hedefine
varana dek insan dilinin görelili ine ve imkan1na
ba l1d1r. Wittgenstein’1n felsefenin yüzüne çarpt1 1
dü_ünceler felsefeden vazgeçmeye dünden raz1 olanlarca: ”felsefenin ölümü” olarak kaydedilmi_tir. Ancak dil felsefesinin söylemek istedi i _ey felsefi sorular1n yok olmas1 gereklili i de ildir. Sorular sorulabilir.
Problem kesin cevap aray1_1n1n ve kati çözümlerin dile
getirilemeyi_idir.
Dilbilim ve felsefe bugün iç
içedir. Bunun ba_l1ca nedeni, dü_üncenin hammaddesi olan dili tan1yabilmektir. Dili daha iyi tan1rsak
dü_ünceyi(bir aç1dan kendi kendine konu_may1) ve
felsefeyi( kendini sorgulamay1) tan1yabiliriz. 0nsan1
do ada ay1rt edici en büyük özellik olan dilin betimlemesini yaparsak insan1 da anlayabiliriz. Farkl1 dilleri anlamak için dilleri ö rendi imiz gibi, insan1 anlamak için de dil arac1n1 ö renebiliriz. Bir önerme
olu_turdu umuzda, toplumun üzerinde uzla_mas1na
ba l1 imgelerden olu_an dil, bizim arac1m1zd1r.
Dü_ünce kayna 1ndaki bireyin ya_ant1s1na göre
de i_en kullan1m, bir ifade olarak d1_a vuruldu unda
da ortak dilin hakimiyet alan1na girer. Önermeyi anlayan bireyler de kendi ya_ant1lar1na ve kültürün etkilerine ba l1 olarak onu kendilerince anlarlar. Dilin
görelili i ile dü_üncelerin ifade edilebilme imkan1
karars1zla_1r. Di er bir yandan, dil tarih boyunca
süregelen bir birikimdir. Ya_ayan bir canl1 yap1d1r.
Burada da dilin s1n1rlar1 gündeme gelir. Dil içerisinde
ya_anmam1_ _eyler ifade edilebilir mi? Hayat nedir,
evren ne anlama gelir gibi sorular1n cevab1 verilebilir
mi? Hayat1n içindeki dil, d1_1ndaki cevaplar1 bar1nd1r1r
m1? Sonuçta, cevaplar1n ancak birer benzetme halini
alaca 1 a_ikard1r. Dilin d1_1na ç1k1l1p ç1k1lamayaca 1,
insan1n kültürel birikimlerinin haricinde ürün verip
veremeyece i dil felsefesince tart1_1l1r. Bu tart1_malar
kesin cevaplar aramaktan ziyade, anlam1 anlamak
ve dili tan1yabilmek ad1nad1r.Bak: [3]dmy.info/dilfelsefesine-giris/
Dil Felsefesi- K1sa Tarihi
Dil felsefesinin bugünkü anlamda varl1 1 19. yüzy1l1n
sonunda:
mant1ktaki geli_meler, geleneksel zihin alg1s1ndaki de i_meler ve zihnin yap1s1 ile ilgili tart1_malardan sonra, çözümlemeci gelene in
ba_lamas1yla meydana gelir. ”Felsefede dilsel dönü_”
43
diye an1lan bu hareket dilin felsefi problemlerdeki
yerini sorgular.
Ancak antik Yunan’da, hatta
Hint felsefesinde dilin sorguland1 1n1 görmek de
mümkündür. Orta Ça da Abelard, Ockham ve Scotus dil ve mant1k ili_kisinden bahseder. On yedinci
yüzy1lda John Locke, sözcüklerin anlam1 ile dü_ünme
ve ileti_im kurma aras1ndaki ili_kiyle ilgili kimilerine
göre felsefe tarihinde ilk dil kuram1n1 geli_tirmi_tir.
Daha sonra John Stuart Mill, günümüz dil felsefesinde temel bir konumu olan “gönderme” ile “anlam” aras1ndaki ayr1m1n ilk tohumlar1n1 atar. On
dokuzuncu yüzy1l sonlar1nda özellikle Ferdinand Saussure’nin dil üzerine yapm1_ oldu u çal1_malar hem
dilbilimde çok etkili olmu_ hem de göstergebilimin
(semiyotik) ve yap1salc1l1 1n (structuralism) geli_imine
öncülük etmi_tir. Ancak günümüzde “dil felsefesi”
olarak an1lan alan1n geli imi ancak yirminci yüzy1l1n
ba_1nda özellikle Gottlob Frege ve Bertrand Russell’1n çal1_malar1yla ba_lar. Ludwig Wittgenstein ise,
[4]Tractatus Logico-Philosophicus adl1 eseriyle dilsel
ve mant1ksal yap1y1 anlamaya çal1_m1_t1r.
Dil Felsefesi Kuramlar1
• Fikir teorileri: ”Anlam”1n i_aretler taraf1ndan
ç1kar1ld1 1n1, ve tamamen zihinsel içerikler
oldu unu iddia eder. John Locke , George Berkeley ve David Hume gibi 0ngiliz ampirisist gelene i ile ili_kilidir. Bu görü_ baz1 ça da_ kuramc1lar taraf1ndan semantik içselcilik ad1yla
tekrarlanm1_t1r.
dil kullan1m1 hakk1ndaki sorgulamalar1 ile dikkat
çeker. Dil özür dilemek, soru sormak, oyun
oynamak, ikna etmek, güç gösterisinde bulunmak gibi önemli eylemleri gerçekle_tirir. John
Austin’in “söz edimleri” kavram1 ve Wittgenstein’1n geç dönemindeki “dil oyunlar1” kavram1
farkl1 aç1lardan buna dikkat çeker.
• Referans teorileri ( veya semantik D1_salc1l1k
) : Anlam i_aretlere ba l1d1r. Do ru ya da
yanl1_ bir bildirimde bulunan bir tümceyi dile
getirdi imizde, söyledi imize bir anlam yükleriz
ve böylelikle bir _eye gönderme(referans) yaparak
onun hakk1nda bir bildirimde bulunuruz. Anlam
kafada de ildir. Sözcüklerin anlamlar1 yaln1zca o
sözcükleri kullananlar1n kafas1nda olup bitenlerle
de il d1_ dünyada ya_ananlarla da ilgilidir. Tyler
Burge (1946 - ) ve Saul Kripke (1940 - ) , bu
yakla_1m1n öncüleridir.
• Do rulama teorileri :
Anlam1 do rulama
veya yalanlama yöntemiyle ili_kilendirir. 20.
yüzy1lda mant1ksal pozitivistlerin taraf1ndan
Bir tümcenin anlam1n1n,
savunulmu_tur.
do ruluk ko_ullar1yla belirlendi ini savunur. Bir
tümcenin anlam1n1 kavramak, o tüm- cenin
hangi ko_ullarda do ru, hangi ko_ullarda yanl1_
oldu unu kavramay1 gerektirir. Bu kuram1n maksimi: “anlam do ruluk ko_ullar1d1r”. Bu kuramdan yola ç1karak, Mant1kç1 Pozitivistler, klasik
felsefenin metafizik tümcelerinin do rulanabilir
ya da yanl1_lanabilir olmamalar1ndan dolay1
“anlams1z” ya da kendi deyimleriyle “saçma”
oldu unu göstermeye çal1_1rlar.
• Gerçek- durumsal teoriler: Anlam, do ru ya
• Pragmatist(faydac1) teoriler: Cümlenin anlam1 ya
da yanl1_ olabilen bir durumdur. Bir tümcenin
da anla_1lmas1, onun uygulamas1n1n sonuçlar1yla
çözümlemesi, matematik dilinde her neyse, do al
belirlenir. C.S. Peierce ve 20.yy. faydac1lar1
dilde de ayn1d1r. Mant1k hem formel hem de do al
taraf1ndan kabul görmü_tür.
dillerin temelini olu_turur. Gottlob Frege bu
görü_te öncü çal1_malar1 yapm1_t1r. Ona göre: anKaynakça
lam sayesinde bir nesneyi zihnimizde temsil edip
onu adland1r1r1z; ad1n anlam1 ad1n göndergesi
• AÖF. Dil Felsefesi ders kitab1.
olan nesneyi belirler ve anlamlar bir araya gelerek
dü_ünceyi (ya da günümüz dil felsefesi terminolo• P.basics, [5]Dil Felsefesi(0ngilizce)
jisinde önermeyi) olu_tururlar.
• rep.routledge.com/article/U017
• Dil kullan1m teorileri: Anlam1n konu_ma eylemi
• ucl.ac.uk/philosophy/LPSG/Language.htm
ve
belirli
söylenen
_eyler içinde- ilgisinde oldu unu, ifadelerin kendilerinden olu_mad1 1n1 savunur. Ludwig Wittgen- 1. http://www.dmy.info/dusunce-nedir/
stein öncüsüdür. Wittgenstein, topluluklar1n 2. http://www.dmy.info/dil-nedir-tanimi/
44
3. http://www.dmy.info/dil-felsefesine-giris/
2.4
May
4.
http://www.dmy.info/ludwig-wittgenstein-ve-tractatus/
5.
http://www.philosophybasics.com/branch_philosophy_
of_language.html
45
Filozoflar
Hakk1nda
0lginç
Bilgiler
(2014-05-13 00:28)
kanser olunca tedavi olmad1 1n1 ve 62 ya_1nda
öldü ünü söyleyelim.
• Berthand Russel s1k1 bir aktivistti. Dünya bar1_1
ve insanl1k ad1na çal1_malarda ön s1rada yer
alm1_t1r. Dört kere evlenmi_tir. Pasifizm anlay1_1
nedeniyle hapse dü_mü_, tüm emperyalist güçleri
ele_tirmi_tir.
Giri_
0lginç olmayan bilgi var m1d1r? Bu yaz1da dilin
s1n1rl1l1 1 ve uzla_t1r1c1l1 1 ile bu sözcü e s1 1nd1k.
Asl1nda do ru söz ”trivia”- yani ”1v1r z1v1r” olmal1 ancak Türkçede henüz böyle bir kullan1m bulunmuyor.
A_a 1da bulunan bilgiler _u an akl1ma gelen 1v1r z1v1r
bilgilerdir. Filozoflar hakk1nda ilginçliklerdir. Yaz1n1n
sebebi aç1k: anlay1_a yard1mc1 olmak. Böylelikle
biyografik okuma yapabilir, neden- sonuç ili_kisini
kavrayabiliriz. Hayat1 anlarsak, içindekileri de anlayabiliriz. Filozofu tan1yabilirsek, dü_üncelerini
daha iyi anlayabiliriz. Biraz rastgele olsa da ilgi
gösterece iniz bilgiler mevcut. Kötü izlenimler edinmeyiniz. Tüm yazarlar1n ve dü_ünürlerin böyle yanlar1
olabilir. Art zamanl1 dü_ünürsek kötü gelebilecek bilgiler ayd1nlat1c1 olabilir. Kötü izlenim edinmeniz de il,
hayatlar1 analiz edebilmeniz için ilginize sunuyorum.
Yaz1 güncellenebilir. Katk1 yapmaktan çekinmeyiniz.
Bak: [1]dmy.info/biyografi/
• Wittgenstein sinirli bir adamd1.
Keynes’i
dövdü ü bir dedikodudan ibaret olsa da Karl
Popper’1 [2]ocak demiri ile tehdit etti i do rudur.
Hikayeyeye göre Russel, Popper ve Wittgenstein
tart1_1rken W. çok sinirlenmi_. Russel’a: Beni
hep yanl1_ anlad1n demi_. Russel: Her zaman
her _eyi kar1_t1r1yorsun Wittgenstein demi_. W.
yanan oca 1n k1zg1n demirini al1p Popper’a i_aret
ederek bir örnek vermek istemi_. Her ne kadar
felsefe için yap1lsa da W. nin sinirli hali nedeniyle ortam gerilmi_. Russel’1n uyar1s1 sonucunda, W. kap1y1 çarparak, demiriyle beraber
ç1k1p gitmi_. Asl1nda sadece Wittgenstein’1n
ilginçlikleri ayr1 bir yaz1 olur. îmdilik, iki
dünya sava_1na da gönüllü kat1ld1 1n1, Tractatus’u 1. Dünya Sava_1’nda cephede yazd1 1n1,
dünyan1n en büyük miraslar1ndan birini reddederek 0ngiltere’ye göçtü ünü, basit bir i_çi olmak için Sovyetlere ba_vurup, kabul edilmedi ini,
46
• Seneca, Gilles Deleuze, Otto Weininger,Ignacy
Witkiewicz, Walter Benjamin, Guy Debord, Charlotte Gillman, Nicos Poulantzas intihar eden baz1
ünlü filozoflard1r.
• Marksist
filozof
Louis Althusser, akli melekeleri yerinde de ilken,
kar1s1n1 bo azlayarak öldürmü_tür. Zihinsel rahats1zl1k nedeniyle serbest b1rak1lm1_t1r. En son
e_ine masaj yapt1 1n1 hat1rlad1 1n1 söylemi_tir.
• Immanuel Kant çok hassas bir bünyeye sahipti.
Do up büyüdü ü Königsberg _ehrinden hiç
ç1kmam1_t1r. Her gün bir rutin belirleyip ona
uymu_tur. Günlük yürüyü_üne hep ayn1 saatte
ç1km1_,
disipline
dikkat
etmi_tir. Königsberglilerin saatlerini Kant’a
göre ayarlad1klar1 yönünde bir rivayet vard1r.
Günlük hayattaki rutinini yaln1zca bir kere
bozdu u söylenegelmi_tir. O da Jean-Jacques
Rousseau’nun Emile adl1 roman1 yüzündendir.
Kitab1 birkaç kere okuyarak günü geçirdi i
söylenir.[3]dmy.info/immanuel-kant-felsefe/
• Jean Jacques Rousseau spankofili(_aplakseverlik)
denen bir al1_kanl1 a sahipti. 0tiraflar adl1 eserinde belirtti ine göre _aplak atmak, vücutta
ac1 uyand1rmak onu cinsel olarak uyar1yordu. Be_
çocuk yapm1_, be_ini de soka a b1rakm1_t1r. Yokluktan de il, o zamanki sosyetenin tercihlerinden
böyle yapm1_t1r. Çocuk yap1p yuvaya b1rakman1n
be enildi i bir çevreye sahipmi_.
• Hypatia, Ramus, Moritz Schlick, Mahatma
Gandhi, Giovanni Gentile, Leon Troçki cinayete
kurban giden baz1 filozoflard1r.
• Diyojen topluma aç1k yerlerde mastrübasyon yapmaktayd1. Crates de e_iyle halk aras1nda cinsel
ili_kide bulunmakla bilinirdi. Gilbert Ryle cinsel ili_kide kaç1nm1_, Immanuel Kant’1n da gönül
i_leriyle alakas1 olmam1_t1r.
•
William
James, J.S.Mill, Kierkegaard, Foucault, Feyerabend, David Hume, Kurt Gödel, Adam Smith,
Friedrich Nietzsche zihinsel rahats1zl1klar1 olan
baz1 filozoflard1r. Rahats1zl1k derken, pskiyatrik
ve fizyolojik durumlardan söz ediyoruz. Kurt
Gödel, öldürülece i korkusuyla bir _ey yememi_
ve açl1ktan ölmü_tür. Friedrich Nietzsche zihinsel çökü_ ya_am1_,10 y1l boyunca bak1ma muhtaç
olmu_ ve ard1ndan ölmü_tür.
• R. Eucken (1908, edebiyat); H. Bergson (1927,
edebiyat); J. Addams (1921; bar1_); T. Eliot
(1948; edebiyat); B. Russell (1950, edebiyat); A.
Camus (1957, edebiyat); A. Einstein (1921; fizik);
S. Beckett (1969; edebiyat ) J.P Sartre (1964,
edebiyat) Nobel ödülü alan filozoflard1r. Sartre
ödülü reddetmi_tir.
• Jean Paul Sarte’1n bir gözü kördür. Ba_ka bir
filozof olan Beauvoir ile evlenmeden ya_am1_t1r.
Ancak ili_kileri aç1kt1r. Yani beraberken ba_kalar1
ile de beraber olabilmektedirler. Sartre’1n onlarca k1z arkada_1 olmu_, Beauvoir’in ba_kaca bir
ili_kisine rastlanmam1_t1r.
• Bertrand Russell - Aman (1967 Bollywood),
Slavoj }i~ek- The Pervert’s Guide to Ideology,
Alain de Botton- The Dead Matter, Jean Paul
Sartre- Sartre par lui-même, Foucault- Philosophie et vérité adl1 filmlerde rol alm1_t1r. Bak:
[4]dmy.info/felsefi-filmler
1. http://www.dmy.info/biyografi/
2.
http://web.mit.edu/philos/www/triviaquiz14/
trivia14questions.pdf
3. http://www.dmy.info/immanuel-kant-felsefe/
4. http://www.dmy.info/felsefi-filmler/

Felsefenin-anlami-dmyinfo

Transcription

Similar documents

lse."mo, r*, rgm

lavanda butik otel`de doğaya kulak verin

Bidvoice Issue 4 Turkish.indd

ED RNE`N N FETH

Portföy Optimizasyonunda Alt K›smi Moment ve Yar

Lg Çamaşır Makinesi Kullanma Kılavuzu

tuzla vıaport marına makes debut

oteller - yönsis