Yatırım Destek Klavuzu - Fatsa Ticaret ve Sanayi Odası

Transcription

INVESTMENT GUIDE
1
YATIRIM KILAVUZU
2
INVESTMENT GUIDE
YATIRIM KILAVUZU
3
YATIRIM KILAVUZU
1. Türkiye’ye Giriş
1.1
Çalışma İzni Nasıl Alınır?
1.2
Oturma İzni Nasıl Alınır?
2. Türkiye’de İş Kurmak?
3. Varlık Devri
4. Türkiye’de İş Yapmanın Maliyeti
5. İş Finansmanı
6. Türkiye’de Yatırım Teşvik Sistemi
7. Çalışanlar ve Sosyal Güvenlik
7.1
İstihdam Koşulları
7.2
İş Sözleşmesinin Feshi
7.3
Sosyal Güvenlik Sistemi
8. Vergiler
8.1
Gelir Vergileri
8.2
Gider Üzerinden Alınan Vergiler
8.3
Varlık Vergileri
9. Özel Yatırım Bölgeleri
Teknoloji Geliştirme Merkezleri
Organize Sanayi Bölgeleri
Serbest Bölgeler
10. İş Ortamı
10.1
Özerk Kurumlar
Rekabet Kurulu
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu
Sermaye Piyasası Kurulu
Telekomünikasyon Kurumu
Tütün, Tütün Ürünleri ve Alkollü İçkiler Düzenleme Kurulu
Özelleştirme İdaresi
10.2
Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri
TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu )
TTGV ( Türk Teknoloji Geliştirme Merkezi )
KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme Birliği)
11. Yatırım Mevzuatı
11.1
Doğrudan Yabancı Yatırım İçin Yasal Çerçeve
11.2
Çift Taraflı Anlaşmalar
11.3
Gümrük Birliği ve Serbest Ticaret Anlaşmaları
Yatırım Süreç Sihirbazı
1. Türkiye’de Şirket Kurmak
2. Ruhsat Alımı
3. Çalışma İzni Alımı
4. Çevresel Etki Değerleme Raporu
5. Yapı Ruhsatı
6. İşletme Ruhsatı
4
INVESTMENT GUIDE
1. TÜRKİYE’YE GİRİŞ
1.1. Çalışma İzni Nasıl Alınır?
Türkiye’de çalışma izni için gereken başvuru Türkiye’den veya yurt dışından yapılabilir:
•
Türkiye dışında ikamet eden yabancı uyruklular, ikamet ettikleri/vatandaşı oldukları ülkedeki T.C. Büyükelçiliği/Konsolosluklarına
başvuruda bulunabilirler.
•
Türkiye’de geçerli bir oturma iznine (eğitim amaçlı olanlar hariç en az altı ay süreyle geçerli olmak kaydıyla) sahip olan yabancı uyruklular, doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na başvuru yapabilirler.
Ülkelerinden Çalışma İzni Başvurusu Yapan Yabancı Uyruklular
Başvuru Sahibi
Şâhısı
Başvuru Sahibi
Şirket
•
•
Pasaport
Çalışma Vizesi Başvurusu
Bir (1) Fotoğraf
Bir (Nüsha) Sözleşmesi
“10 Gün İçinde”
T.C. Büyükelçiliği /
Konsolosluğu
T.C. Sosyal Çalışma
ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı
Belgelerin tam ve eksiksiz olması durumunda izin verilmesi yaklaşık 30 gün sürer.
Onaylandığı takdirde, başvuru sahibi telefon veya e-posta yoluyla haberdar edilir.
Çalışma izni verilip, çalışma vizesi başvurusu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
tarafından onaylandığında:
Başvuru Sahibi
Şirket
T.C. Büyükelçiliği /
Konsolosluğu
• Çalışma Vizesi işlem ücreti (iadesi yoktur)
• Çalışma İzni işlem ücreti (iadesi yoktur)
• Başvuru sahibi pasaportunu Türkiye’de geri alır.
• Çalışma izni ve çalışma vizesine sahip yabancı uyruklular, ikamet izni almak için Türkiye’ye giriş yaptıkları tarihten itibaren 30 gün
içerisinde Emniyet Müdürlüğü Yabancılar Şubesi’ne başvurmak zorundadır.
Türkiye’de Çalışma İzni Başvurusu Yapan Yabancı Uyruklular
Türkiye’de geçerli bir oturma iznine (eğitim amaçlı olanlar hariç en az altı ay süreyle geçerli olmak kaydıyla) sahip olan yabancı uyruklular, doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na başvuru yapabilirler.
Başvuru
Dosyası
T.C. Sosyal Çalışma
ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı
5
YATIRIM KILAVUZU
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na hitaben yazılmış çalışma izni başvuru dilekçesi
• Yabancı ülke vatandaşı personel başvuru formu
• Pasaportun noter tasdikli Türkçe tercümesi
• Öğrenim belgesinin noter tasdikli Türkçe tercümesi
• Özgeçmiş
• Şahsı istihdam edecek kurum tarafından yapılmış yazılı çalışma izni talebi
• Bir önceki yıla ait bilanço, kâr-zarar hesaplarını gösteren vergi dairesi onaylı belge
• Doğrudan yabancı yatırımlar söz konusu olduğunda, kurumun en son sermaye ve hissedar yapısını gösterir Ticaret Sicil Gazetesi veya
bizzat kurum tarafından onaylı nüshası
• Şahsın mimar veya mühendis olması durumunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Yükseköğretim Kurulu ve Türk Mimar ve
Mühendisler Odası’nın onayını istemektedir.
Yabancıların Çalışma İzin Kriterleri
Yabancıların çalışma izin taleplerine ilişkin işlemlerin objektif ve hızlı bir şekilde sonuçlandırılması için T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı tarafından belirlenen değerlendirme kriterleri aşağıdaki gibidir:
1) Çalışma izni talep edilen iş yerinde en az beş T.C. vatandaşının istihdamı zorunludur. İzin isteyen yabancının şirket ortağı olması
halinde beş kişilik istihdam şartı, Bakanlıkça verilecek bir yıllık çalışma izninin son altı ayı için aranır. Aynı iş yerinde birden fazla yabancı için
çalışma izni talebinde bulunulması durumunda, çalışma izni verilen ilk yabancıdan sonraki her bir yabancı için ayrı ayrı beş T.C. vatandaşı
istihdamı aranacaktır.
2) İş yerinin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL veya brüt satışlarının en az 800.000 TL veya son yıl ihracat tutarının en az 250.000
ABD doları olması gerekmektedir.
3) Dernek ve vakıflarda çalışacak yabancılara ilişkin izin taleplerinde 2. madde, yabancı devlet hava yollarının Türkiye temsilciliklerinde,
eğitim sektörü ve ev hizmetlerinde çalışacak yabancıların çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde ise, 1. ve 2. maddeler uygulanmayacaktır.
4) İzin isteyen şirket ortağı yabancının, 40.000 TL’den az olmamak üzere sermaye payının en az % 20 olması zorunludur.
5) İşveren tarafından yabancıya ödeneceği beyan edilen aylık ücret miktarının yabancının görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede
olması zorunludur. Buna göre, başvuru tarihi itibarıyla yürürlükte bulunan asgari ücret tutarı dikkate alınmak suretiyle yabancıya ödenecek
ücretin en az;
•
•
•
•
Üst düzey yöneticiler, pilotlar ve ön izin talebinde bulunan mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 6,5 katı
Birim veya şube müdürleri ile mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 4 katı
Uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde çalışacaklar ile öğretmenler için asgari ücretin 3 katı
Ev hizmetleri ile diğer mesleklerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 1,5 katı olması gerekmektedir.
6) Bünyelerinde izinli masaj salonu bulunduğunu kanıtlayan Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli en az dört yıldızlı turizm işletmeleri ile belgeli tatil köylerinin, masör, masöz ve SPA terapisti gibi uzmanlık ve ustalık gerektiren talepleri değerlendirmeye alınacak, bu
kapsamda bulunmayan işletme ve işyerlerinin talepleri ise uygun bulunmayacaktır.
7) Uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde, eğlence sektörü ile turizm-animasyon organizasyon firmalarında istihdam edilecek yabancılar
için en az 10 T.C. vatandaşı çalıştırılması halinde ayrıca kota uygulanmayacaktır.
1.2. Oturma İzni Nasıl Alınır?
Türkiye’de yaşayacak/çalışacak tüm yabancı uyruklular, ülkeye giriş yaptıkları tarihten itibaren bir ay içinde ve işe başlamadan ikamet
izni almakla yükümlüdürler.
Başvuru sahibi, Türkiye’de uzun süreli ikamet edebilmek için aşağıdaki belgeleri ilgili Emniyet Müdürlüğü’ne teslim
etmelidir:
• 4 adet vesikalık fotoğraf
• Pasaport
• Pasaportta başvuru sahibinin fotoğrafını taşıyan sayfa, son girişi gösterir damganın yer aldığı sayfa ve pasaportun geçerli olduğu tarihleri gösterir sayfanın fotokopileri
• Her ay için 300 ABD doları tutarında bir harcamayı karşılayacak tasarruf hesabını gösterir bankadan alınma belge veya döviz bozdurma makbuzu
•
•
•
6
Çalışma amaçlı ikamet izni başvurusunda aşağıdaki belgeler aranır:
4 adet vesikalık fotoğraf
Pasaport
Pasaportta başvuru sahibinin fotoğrafını taşıyan sayfa, son girişi gösterir damganın yer aldığı sayfa ve pasaportun geçerli olduğu tarih-
INVESTMENT GUIDE
leri gösterir sayfanın fotokopileri
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan alınma onay mektubunun orijinali ve bir nüshası
• Şirketin imza sirküleri fotokopisi
• Şirketin güncel ticari faaliyet belgesinin fotokopisi
• Şirketin vergi levhası fotokopisi
• Ticaret Sicil Gazetesi’nin şirketin sicilini gösterir fotokopisi
2. TÜRKIYE’DE İŞ KURMAK?
Yeni yasal düzenlemelerle, Türkiye yatırımcılar için son derece elverişli bir iş ortamı sunmaktadır. Girişimciler, kişinin uyruğuna ya
da ikamet ettiği yere bakılmaksızın, bir gün içinde şirket kurabilmektedir. Şirketin tescil ve kuruluş işlemleri Türkiye’de aynı gün içinde
tamamlanabilmektedir.
Bu işlemler, ilgili tüm resmi merciler arasında koordinatörlük görevi üstlenmiş olan tek bir bakanlık tarafından yürütülmektedir.
Türkiye’de iş kurmanın ilk adımı, Yerel Ticaret Odası bünyesinde bulunan yerel Ticaret Sicil Memurluğunda “İş Kayıt Formu” doldurmaktır.
•
•
•
Bunu izleyen adımlar şunlardır:
Noter onaylı “Şirket Kuruluş Sözleşmesi”nin ibrazı
Şirket sermayesinin % 0,04’ünün bir devlet bankasına ya da Türkiye Merkez Bankası’na yatırılması
“Şirket Kuruluş Formu”nun doldurularak Ticaret Sicil Memurluğu’nda kayıt yaptırılması
Uluslararası şirketler Türkiye’deki faaliyetlerine, yatırım geliştirme stratejilerine bağlı olarak değişik biçimler altında başlayabilmektedir.
Türkiye’de en yaygın işletme türleri şunlardır:
• Limitet Şirket (Ltd. Şti.)
• Anonim Şirket (A.Ş.)
• Şube Şirketler
• İrtibat Büroları
Türkiye’de şirket kurmak için hangi belgeler gereklidir?
Şirket kurucusunun bir tüzel kişi olması halinde aşağıdaki belgelerin sağlanması gerekir: Dilekçe, Kuruluş Bildirim Formu, Ana Sözleşme, Faaliyet Belgesi, Vekâletname, İmza Beyannamesi, Banka Dekontunun Aslı, Oda Kayıt Beyannamesi, Taahhüt Mektubu, Oturma İzin
Belgesi ve Yönetim Kurulu Kararı.
Şirket kurucusunun gerçek kişi olması durumunda, Yönetim Kurulu Kararı gerekmez; ancak yukarıda belirtilen belgelere ek olarak
şirket kurucusunun nüfus cüzdanının ya da pasaportunun da sağlanması gerekir.
3. VARLIK DEVRİ
Varlık devri, bir malın mülkiyetinin yasal bir taraftan diğerine devredilmesi olarak tanımlanır. Birleşme ve satın almalar, T.C. kanunlarında özel olarak ele alınmamıştır; ancak birleşme ve satın almalar türündeki faaliyetlerden istenen sonuçların elde edilmesi için belirli T.C.
kanunlarının incelenmesi gerekmektedir.
Türk Borçlar Kanunu’nun 179. ve 180. maddeleri, “birleşme ve satın almalar” ile ilgili olarak varlık ve işletme devirlerini konu etmektedir.
Genel olarak şirketler, varlık devrinden kaynaklanan vergi yükümlülüğü ve borç riskinden kaçınma eğilimindedir. Yukarıda bahsi geçen
maddelere göre, bir tüzel kişilik bir işletmeyi (şirket) varlıkları ve borçlarıyla birlikte devraldığında, bu şirketin borçlarından ve alacaklarından da sorumlu olur. Türk Borçlar Kanunu’nun 179. maddesinden de anlaşıldığı üzere, alacaklılara bildirilmesinden veya duyurulmasından
itibaren iki yıl boyunca devreden ve devralan borçların ödenmesinden ortak olarak sorumlu tutulur.
Varlık devri sırasında, satın alanın, satın alınan şirketin borç ve yükümlülüklerinden sorumlu olmak istemeyebileceği bazı durumlarda,
yasal belgeler varlığın türüne bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Devreden ve devralan arasındaki ilişki, bir işletmenin varlıkları ve borçlarının devri için yapılan sözleşmeye bağlıdır. Her iki taraf da
imzalanan sözleşmeye tabidir. Devrin yasal onayı çeşitli iletişim araçlarıyla duyurulmalıdır.
7
YATIRIM KILAVUZU
Varlık devri, satan şirketin geliri olarak kabul edilebileceğinden vergilendirilebilir ve bu nedenle kurumsal vergi yükümlülüğü söz konusu olur. Varlık devri, genellikle varlıkların satış değeri üzerinden KDV’ye tabidir. KDV oranı farklı varlıklara göre değişiklik gösterse de (% 1, %
8 ve % 18), genel KDV oranı % 18’dir. Yatırım teşvik belgeleri gibi çeşitli yöntemlerle KDV yükümlülüğü azaltılabilir.
Varlık devriyle ilgili önemli maddeler:
a) Türk Borçlar Kanunu: Madde 179 ve Madde 180
b) İflas Kanunu: Madde 280
c) Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun: Madde 30
4. TÜRKİYE’DE İŞ YAPMANIN MALİYETİ
Aylık Asgari Ücret
ABD Doları
Net Asgari Ücret
374
Brüt Asgari Ücret
475
 Sosyal güvenlik primi ödemesi (% 14)
67
 İşsizlik sigortası fonu ödemesi (% 1)
5
 Gelir vergisi (% 15)
61
 Asgari geçim indirimi*
-34
 Damga vergisi (% 0,66)
3
Toplam Kesinti Tutarı
101
İşverene Toplam Maliyeti
578
*Bekâr, çocuksuz çalışanlar için geçerlidir; medeni durum ve çocuk sayısına göre değişiklik gösterir.
**Belirli koşullar altında, bir teşvik olarak bu oranda beş puanlık bir indirim ( % 19,5’ten % 14,5’e) mümkündür. Bu şekilde, işverene
maliyet 554 ABD dolarına kadar düşebilmektedir.
Kaynak: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Veriler, 2010 yılının ikinci yarısı için geçerlidir.
1 ABD doları = 1,6 TL (2010 Haziran kuru esas alınmıştır)
Elektrik Maliyeti
Elektrik Maliyeti ABD Doları / kWh
Aktif Enerji
Gündüz
ABD Doları/kWh
Gece
ABD Doları/kWh
Çift Dönemlik Tarife
Sanayi Orta Gerilim
0,100
0,050
İletim şalt sahalarının dağıtım şirketinin kullanımındaki OG baralarına
özel hattı ile bağlı tek bir tüzel kişi
0,087
0,037
durumundaki kullanıcılar
Tek Dönemlik Tarife
Sanayi Orta Gerilim
0,115
0,065
İletim şalt sahalarının dağıtım şirketinin kullanımındaki OG baralarına
özel hattı ile bağlı tek bir tüzel kişi
0,103
0,053
durumundaki kullanıcılar
Kaynak: Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ), 01.01.2010 tarihli veriler. 1 ABD doları = 1,6 TL (2010 Haziran kuru esas alınmıştır)
8
INVESTMENT GUIDE
Sanayi Amaçlı Su Maliyeti
Müşteri Türü
ABD Doları/m3
İçme Suyu
Atık Su
Toplam
KDV (%)
İSKİ (İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi) - Referans Fiyat
Sanayi
3,39
0,24
3,93
8
Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) - Referans Fiyat
Trabzon OSB
Ordu OSB
Giresun OSB
Rize OSB
Gümüşhane OSB
Kaynak: İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ, 01.06.2009 tarihli veriler) Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Gümüşhane OSB leri
1 ABD doları = 1,6 TL (2010 Haziran kuru esas alınmıştır).
Sanayi Amaçlı Doğal Gaz Maliyeti
kWh Fiyatı (ABD Doları)
Serbest Olmayan Tüketici
Serbest Tüketici
0,037 ABD Doları / kWh
0,030 ABD Doları / kWh
Serbest Olmayan Tüketici: Kullanacağı doğalgazı yerel tedarikçi firmalardan satın almak zorunda olan tüketicidir.
Serbest Tüketici: Yıllık olarak 1 milyon m3’ün üzerinde doğalgaz kullanan ve diğer tedarikçilerden gaz satın alma hakkına
sahip olan tüketicidir.
Kaynak: İstanbul Gaz Dağıtım Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi (İGDAŞ) , 01.06.2010 tarihli veriler
1 ABD doları = 1,6 TL (2010 Haziran kuru esas alınmıştır)
İş Yeri Telefon Ücretleri
İş Yeri Tarifeleri
Paket Fiyatı
Ücretsiz Aramalar/dakika
ABD Doları/Ay
(Şehir içi ve yurt dışı)
TT İş Avantaj 100
12,50
100
TT İş Avantaj 200
15,56
200
TT İş Avantaj 300
18,69
300
TT İş Avantaj 600
27,44
600
TT İş Avantaj 1000
37,44
1000
49,94
1500
61,44
2000
Tüm İş Yeri Tarifeleri:
GSM hatlarına her arama dakikası 0,23 ABD dolarından ücretlendirilir, tüm vergiler dâhildir.
Uluslararası aramalar 0,08 ABD dolarından ücretlendirilir. (Birinci kademe PSTN)
Ücretsiz dakikaların tamamının kullanılmasının ardından, tüm şehir içi ve yurt içi aramalar dakikası 0,09 ABD dolarından
ücretlendirilir.
9
YATIRIM KILAVUZU
İnternet Ücretleri
G.SHDSL
ABD Doları/Ay
Download ve Upload hızı (kbps)
256
49,13
512
80,34
1024
131,21
2048
218
Metro Ethernet
İhtiyaca Göre Değişiklik Gösterir
ADSL
Farklı Paketler Mevcuttur
*Tüm vergiler dahildir
Kaynak: Türk Telekom, 11.06.2010 tarihli veriler
1 ABD doları = 1,6 TL (2010 Haziran kuru esas alınmıştır).
5. İŞ FİNANSMANI
Türkiye’de iki temel mali piyasa bulunmaktadır:
•
Sermaye piyasası
•
Para piyasası
Sermaye piyasası söz konusu olduğunda, bütün şirketlerin İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’na (İMKB) kayıt yaptırıp hisse senetlerinin ilk halka arz işlemini gerçekleştirmeleri gerekirken, para piyasasında şirketlere farklı kredi olanakları sunulmaktadır. Kredi piyasasında,
kredi alanlara ilişkin kredi bilgilerini toplayıp dağıtan kredi kayıt büroları ve kredi kuruluşları krediye erişim sağlamaktadır. Bu büro ve kuruluşlar kredi bilgilerini paylaşarak, borç verenlere riskleri değerlendirmeleri ve kredileri daha verimli bir biçimde tahsis etmeleri konularında
yardımcı olmakta ve kredi sağlamak isteyen girişimcileri yalnızca kişisel bağlantılarına güvenme zorunluluğundan da kurtarmaktadır.
Türkiye para piyasasında beş ayrı banka tipi bulunmaktadır: devlet bankaları, özel bankalar, yabancı bankalar, kalkınma ve yatırım
bankaları ve katılım bankaları. 2001 yılındaki yerel ekonomik krizin ve yeniden yapılanma sürecinin ardından, bankacılık sektörü 20022008 döneminde genel olarak yüksek bir büyüme performansı sergilemiştir. Toplam aktif değeri 130 milyar ABD dolarından 465 milyar
ABD dolarına yükselirken, bu değerin gayri safi yurt içi hâsılaya oranı % 57’den % 77’ye çıkmıştır. Şube ve personel sayısı da hızlı bir artış
kaydetmiştir. Söz konusu dönem boyunca, sektörün mali yapısı güç kazanmıştır. Sektördeki özsermaye değeri 16 milyar ABD dolarından
54 milyar ABD dolarına yükselirken, serbest sermaye değeri de 3 milyar ABD dolarından 40 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. 2008 Aralık ayı
itibarıyla % 18 seviyesinde olan sermaye yeterliliği oranı büyüyerek 2009 yılı sonunda % 20,5 seviyesine yükselmiştir.
Bankalar çoğunlukla şirket stokları veya alacak hesapları ile desteklenen küçük ölçekli işletmelere kredi temin etmektedir. Genellikle,
şirket stoklarına ve alacak hesaplarına bağlı olarak, verilecek kredi miktarının belirlenmesine yardımcı olan çeşitli formüller bulunmaktadır.
Küçük ölçekli işletmelerin finansman kaynağının büyük bölümünü, işletme sahibi tarafından gösterilen kişisel maddi teminata (örneğin,
işletme sahibinin mülkiyetindeki ev) dayalı olarak sağlanan banka kredileri oluşturmaktadır. KOBİ Daire Başkanlığı, küçük ölçekli işletmelerin yanı sıra, yeni kurulmuş olan işletmelere de kredi sağlamaktadır. KOBİ Daire Başkanlığı tarafından sağlanan krediler yerel bankaları
kapsamakta ve bu bankalarca yönetilmektedir.
İlgili bir diğer işletme uygulaması da faktoringdir. Faktör adı verilen kuruluşlar alacaklar için ödeme yapmakta ve ödeme riskini üstlenmektedir. Bir başka finansman yöntemi ise, 1985 yılında kabul edilen 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu ile getirilen ve finansal bir ürün
niteliğindeki finansal kiralamadır (leasing). Türkiye’de finansal kiralama; yurt içi kiralama, yurt dışı kiralama, satış ve geri kiralama ve satışa
yardımcı kiralama biçimlerinde uygulanmaktadır.
Türk bankalarından kredi almak kolay mıdır? Uygulanan bir nakit desteği programı var mıdır?
Türk bankalarından kredi alınması konusunda herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır. Krediler esasen şirketin ve şirket paydaşlarının
mali durumlarına dayalı olarak verilir.
Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu uyarınca, yabancı yatırımcılar yatırımın tamamını özsermaye ile finanse edebilir. Özsermayenin
10
INVESTMENT GUIDE
yetersiz kalması ya da mali kaldıraç gerektirmesi durumunda, yatırımların bir kısmı özsermaye diğer kısmı da krediyle finanse edilebilir.
Sermaye; diğer para birimlerine çevrilebilen ve Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından alınıp satılan nakit para, (devlet tahvilleri
hariç olmak üzere) yabancı şirketlerin hisse senetleri ve tahvilleri, makineler ve ekipman, fikri ve sınai mülkiyet hakları, yeniden yatırılmış
kazançlar, gelirler, mali hak iddiaları ya da yatırımla ilgili başka herhangi bir mali değer hakkı biçiminde olabilir.
Ticari bankalardan kredi alınması tamamen projeye, güvenilirlik düzeyine ve teminata bağlıdır. Bunun dışında, genel rejim koşulları
kapsamında belirli birtakım koşulların karşılanması durumunda sağlanan başlıca teşviklerden biri (yatırımın türüne bağlı olarak belirli bir
miktar ile sınırlı olacak şekilde) bütçe kaynaklı kredi tahsis edilmesidir. Türkiye’nin genel teşvik sistemi çerçevesinde nakit desteği programı
yer almaz.
6. TÜRKİYE’DE YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ
Üretim, hizmet ve enerji sektöründeki yatırımların yanı sıra ihracatı artırmak amacıyla yatırım teşvik sisteminde sık sık iyileştirmeye
gidilmektedir. Yerli ve yabancı yatırımcılar, aşağıdaki teşviklerden eşit oranda faydalanabilmektedir:
A. Genel yatırım teşvik rejimi
B. Büyük ölçekli yatırımlara yönelik teşvikler
C. Bölgesel ve sektörel teşvikler
D. AR-GE desteği
E. KOBİ teşvikleri
F. Sanayi Tezi (SANTEZ) programı
G. Teknoloji geliştirme projelerine yönelik krediler
H. Eğitim destekleri
I. İhracata yönelik devlet teşvikleri
Bölge 1
Bölge 2
Bölge 3
Bölge 4
A.Genel yatırım teşvik rejimi
Genel yatırım teşvik rejimi temel olarak bir vergi destek programı olmakla birlikte, bazı durumlarda kredi olanakları içerebilmektedir.
Türkiye’deki teşvik rejimi; yatırımların yeri, miktarı ve konusuna göre değişiklik göstermektedir.
Temel yatırım teşvik türleri:
1) Gümrük vergisi muafiyeti: Yatırım teşvik belgesi kapsamında yurt dışından ithal edilen makine ve teçhizat için gümrük vergisi
muafiyeti.
2) KDV muafiyeti: Yatırım teşvik belgesi kapsamında yurt dışından ya da iç piyasadan tedarik edilen makine ve teçhizat için KDV
muafiyeti.
11
YATIRIM KILAVUZU
B.Büyük ölçekli yatırımlara yönelik teşvikler
1) 31.12.2010 tarihinden sonra başlayan yatırımlar için % 4-15 oranlarında kurumlar vergisi
2) İşverenlere 5 yıla varan SSK primi desteği
3) Devlet arazisinin tahsisi
Kimya:
• Kimyasal hammadde imalatında asgari 1 milyar TL tutarındaki yatırımlar.
• Diğer kimyasalların imalatında asgari 300 milyon TL tutarındaki yatırımlar.
Petrol endüstrisi:
• Asgari 1 milyar TL tutarındaki yatırımlar.
Transit boru hattı hizmetleri:
• Asgari 50 milyon TL tutarındaki yatırımlar.
Otomotiv:
Demiryolu:
Liman:
Elektronik:
• Asgari 1 milyar TL tutarındaki LCD/plazma üretimi yatırımları.
• Asgari 150 milyon TL tutarındaki modül panel üretimi yatırımları.
• Asgari 50 milyon TL tutarındaki Lazer TV, üç boyutlu TV ve OLED TV üretimine yönelik yatırımlar ile bilgi ve iletişim teknolojilerinin dâhil olduğu diğer elektronik sektörü yatırımları.
Tıbbi ve optik aletler:
İlaç:
Havacılık:
Makine:
Maden:
• Asgari 50 milyon TL tutarındaki cevher işleme tesisleri ile entegre maden üretimi (yalnızca 3213 No’lu Maden Kanunu’nda
tanımlanan IV/c grubu metaller) tesisi yatırımları.
İndirimli Kurumlar Vergisi
Büyük Ölçekli Yatırımlar
Bölgeler
31/12/2010 Tarihinden Sonra Başlayan Yatırımlar
Yatırıma Katkı Oranı
Uygulanacak Kurumlar Vergisi
1
25
15
2
30
12
3
40
8
4
45
4
*Kurumlar vergisi indirimi, söz konusu indirim tutarı “yatırıma katkı oranı” tutarına ulaşana dek uygulanacaktır.
12
INVESTMENT GUIDE
SSK Pirimi İşveren Desteği
Bölgeler
31.12.2010 Tarihinden Sonra Başlayan Yatırımlar
1
-
2
-
3
3 Yıl
4
5 Yıl
*İşverenlerin SSK primi payının tamamının Hazine tarafından karşılanma süresi.
C. Bölgesel ve sektörel teşvikler
1) 31.12.2010 tarihinden sonra başlayan yatırımlar için % 4–15 oranlarında kurumlar vergisi
2) 5 yıla varan SSK primi işveren desteği
3) Devlet arazisinin tahsisi
4) Faiz desteği (3. ve 4. Bölgeler)
1. Bölge: Ağırlıklı olarak ileri teknoloji gerektiren otomotiv ve yan sanayi, elektronik, ilaç, makine, tıbbi ve optik alet vb. yatırımlar
teşvik kapsamında yer almaktadır.
2. Bölge: Genellikle teknoloji ağırlıklı sektörler teşvik kapsamındadır. Bu çerçevede makine, akıllı çok fonksiyonlu tekstil ürünleri,
metal dışı mineral ürünler, kâğıt, gıda ve içecek teşvik kapsamında yer almaktadır.
3. Bölge ve 4. Bölge: Tarım, tarıma dayalı imalat sanayi, hazır giyim, deri, plastik, kauçuk, metal eşya ile turizm, sağlık ve eğitim yatırımları teşvik kapsamındadır.
Bazı ilave sektörler için de bölgeye bakılmaksızın teşvik sağlanacaktır:
1. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından kurulan Organize Sanayi Bölgelerinin (İstanbul’dakiler hariç) alanına giren yatırım türleri,
bölgede faaliyet gösteren seçilmiş sektörler arasında yer almasa da bölgesel teşviklerden yararlanabilir.
2. Deniz yoluyla kargo/yolcu taşımacılığına yönelik yatırımlar 2. Bölge’de uygulanan teşviklerden yararlanabilirken, hava yoluyla kargo/
yolcu taşımacılığına yönelik yatırımlar 1. Bölge’de uygulanan teşviklerden yararlanabilir. Öte yandan, hava taksiciliği faaliyetleri için teşvik
verilmemektedir.
3. Özel sektör tarafından yapılacak şehirlerarası kargo/yolcu taşımacılığına yönelik demir yolu yatırımlarının yanı sıra, şehir içi kargo
taşımacılığına yönelik demir yolu yatırımları da tüm bölgeler için geçerli olan teşviklere tabidir. Taşımacılık faaliyetlerinin birden çok sayıda
bölgede mevcut olması durumunda, nakliye araçlarının tedarikine yönelik harcamalar en düşük gelişmişlik düzeyine sahip bölge için
verilen teşviklere tabidir.
4. Jeotermal enerji ve/veya santral atığı ısılarının değerlendirilmesi yoluyla gerçekleştirilen konut ısıtma/soğutma yatırımları bölgesel
teşviklerden yararlanabilir.
İndirimli Kurumlar Vergisi
Bölgeler
31/12/2010 Tarihinden Sonra Başlayan Yatırımlar
Yatırıma Katkı Oranı
Uygulanacak Kurumlar Vergisi
1
10
15
2
15
12
3
20
8
4
25
4
*Kurumlar vergisi indirimi, söz konusu indirim tutarı “yatırıma katkı oranı” tutarına ulaşana dek uygulanacaktır.
13
YATIRIM KILAVUZU
SSK Pirimi İşveren Desteği
Bölgeler
31.12.2010 Tarihinden Sonra Başlayan Yatırımlar
1
-
2
-
3
3 Yıl
4
5 Yıl
*İşverenlerin SSK primi payının tamamının Hazine tarafından karşılanma süresi.
Faiz Desteği
Bölgesel ve Sektörel Yatırımlar
Bölgeler
TL Kredisi
Döviz Kredisi
1
-
-
2
-
-
3
3 Yıl
1
4
5 Yıl
2
* AR-GE ve çevre yatırımlarında 300.000 TL, diğer yatırımlarda 500.000 TL, uygulama dönemi ise azami 5 yıl.
D. Araştırma ve geliştirme destekleri
1) AR-GE Kanunu
Türkiye’deki AR-GE Kanunu, bir AR-GE merkezinde en az 50 personel istihdam edilmesi koşuluyla Türkiye’deki AR-GE yatırım projelerine özel teşvikler sağlamaktadır. Yeni kanun çerçevesinde 2024 yılına kadar yararlanılabilecek olan teşvikler aşağıdaki gibidir:
• Araştırmacı sayısının 500’ün üzerinde olması durumunda AR-GE harcamalarının % 100’ü şirketin vergi matrahından düşülecek;
bu indirime ek olarak, söz konusu faaliyet yılında bir önceki yıla kıyasla AR-GE harcamalarında görülen artışın % 50’si de şirketin vergi
matrahından düşülecektir.
• İşçiler için gelir stopaj muafiyeti (Bu madde 31 Aralık 2013 tarihine kadar geçerli olacaktır.)
• Sosyal güvenlik primlerinde, işveren payına 5 yıl süre ile % 50 muafiyet
• Düzenlenecek evraklarda damga vergisi muafiyeti
• Yeni bilim adamları için 100.000 TL’ye varan teknolojik girişim sermayesi
• Kamu kurumları ve uluslararası organizasyonlar tarafından sağlanan bazı fonların vergi matrahından düşülmesi
2) Teknoloji Geliştirme Bölgelerine yönelik destekler
Teknoloji Geliştirme Bölgelerine sağlanan avantajlar aşağıdaki gibidir:
• Kiralamaya hazır ofisler ve altyapı tesisleri sağlanmaktadır.
• Yazılım ve AR-GE faaliyetlerinden elde edilen kârlar 31.12.2013 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden muaftır.
• TGB içinde üretilen uygulama yazılımlarının satışı 31 Aralık 2013 tarihine kadar KDV’den muaftır.
• TGB’lerde istihdam edilen araştırmacılar ile yazılım geliştirme ve AR-GE personeline ödenecek maaşlar 31 Aralık 2013 tarihine
kadar kişisel gelir vergisinden muaftır.
• 31.12.2024 tarihine kadar beş yıl boyunca SSK primi işveren payının % 50’si devlet tarafından karşılanacaktır.
3) TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) ve TTGV (Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı), AR-GE
projeleri için AR-GE masraflarını karşılamakta ve/veya sermaye kredisi vermektedir.
14
INVESTMENT GUIDE
TÜBİTAK teşvikleri kapsamına giren projeler şunlardır:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kavram geliştirme
Teknolojik araştırma ve teknik fizibilite araştırması
Konseptin tasarıma dönüşmesi sürecinde laboratuar araştırmaları
Proje ve çizim faaliyetleri
Prototip üretimi
Pilot tesis inşaatı
Test üretimi
Patent ve lisans araştırmaları
Ürün tasarımından kaynaklanan satış sonrası sorunlarla ilgili faaliyetler
E. KOBİ desteği
KOBİ’ler, 250’den az sayıda kişiyi istihdam eden ve yıllık net satış hâsılatı 25.000.000 TL’nin altında bulunan şirketler olarak tanımlanmaktadır.
KOBİ’lere sağlanan teşvikler aşağıda belirtilenleri kapsamaktadır:
1. Gümrük vergisi muafiyeti
2. Yurt dışından ya da iç piyasadan tedarik edilen makine ve teçhizat için KDV muafiyeti
3. Bütçeden kredi temini
4. Kredi garanti desteği
Hazine, KOBİ’lerin finansal ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla 10 milyar TL’lik bir kredi kapasitesi oluşturulması için 1 milyar TL değerinde bir fonu Kredi Garanti Fonu’na (KGF) aktarmıştır. Bu kapsamda, KOBİ başına toplam kefalet limiti 1.000.000 TL iken, KOBİ’ye ilişkin risk
grubu kefalet limiti 1.500.000 TL’dir. KGF, bu kredilerin % 80’lik kısmını üstlenmektedir
5) KOBİ’lere KOSGEB desteği (www.kosgeb.gov.tr)
Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB), KOBİ’leri güçlendirmek amacıyla finansman
temini, araştırma ve geliştirme (AR-GE), ortak tesisler, piyasa araştırması, yatırım alanları, pazarlama, ihracat ve eğitim gibi destek unsurları
sağlayarak önemli katkılarda bulunmaktadır.
F. Sanayi Tezi (SANTEZ) programı
Üniversite iş birliğiyle gerçekleştirilecek yeni teknoloji adaptasyonu, süreç geliştirilmesi, kalite artırılması ve çevresel değişim projeleri
için sağlanan doğrudan finansal destek aşağıdaki gibidir:
• Proje bütçesinin maksimum % 75’i doğrudan hibe olarak desteklenebilir.
• Proje süresi 3 yıldır, bu süre 6 ay uzatılabilir.
• Laboratuar analizleri ve test malzemeleri desteklenmektedir.
• Başvuru dosyası 4 ay içinde kabul edilebilir. Proje denetim komitesi bağımsız olarak çalışmaktadır.
G. Teknoloji geliştirme projelerine yönelik krediler
Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV); teknoloji geliştirme, yenilenebilir enerji üretimi, enerji verimliliğinin artırılması ve çevresel
etkilerin azaltılması projeleri için uzun vadeli faizsiz krediler sunmaktadır.
Çevre projelerine yönelik destekler aşağıdaki gibidir:
• Proje başına maksimum katkı oranı % 50’dir.
• Proje başına maksimum bütçe 1 milyon ABD dolarıdır.
• Geri ödeme süresi, bir yıllık ödemesiz dönem de dâhil olmak üzere projenin başlangıcı itibarıyla toplamda 4 yıldır.
H. Eğitim desteği
Türkiye İş Kurumu (İŞKUR), maksimum 6 ay süreyle mesleki eğitim projelerini destekleyebilmektedir.
• İstihdam öncesi eğitim sürecinde kursiyerler ve İŞKUR’da kayıtlı işsiz adaylar için doğrudan maaş desteği (kısmi maaş = 15 TL/
gün)
15
YATIRIM KILAVUZU
• SSK primleri (iş kazaları ve mesleki hastalıklar) İŞKUR tarafından karşılanmaktadır.
• Eğitmenin ücreti, elektrik ve su faturaları gibi program masrafları işverene kısmi olarak İŞKUR tarafından ödenmektedir. Toplam
tutar, stajyer başı ücret üzerinden hesaplanır ve işverenin sağlanan hizmetleri İŞKUR’a fatura etmesi gerekmektedir.
• İŞKUR söz konusu eğitim programında işvereni (şirketi) hukuki taraf olarak kabul etmektedir.
• Program sonrasında eğitim gören belirli sayıda (oranda) kursiyerin istihdam edilmesi gerekmektedir.
Milli Eğitim Bakanlığı aşağıdakiler için iş birliği sunmaktadır:
• İstenilen programa yönelik meslek okulları Bakanlık kararına istinaden açılabilir.
• Mevcut bir meslek lisesinde talep edilen programların adaptasyonu, eğitim takımına yönelik genel masraflar Bakanlık tarafından desteklenebilmektedir.
I. İhracata yönelik devlet teşvikleri
• Bu teşvik programının temel amacı ihracatı teşvik etmek ve uluslararası pazarlarda faaliyet gösteren şirketlerin rekabet gücünü artırmaktır. Bu özel paket temel olarak AR-GE faaliyetlerini, piyasa araştırmalarını, sergi ve uluslararası fuarlara katılımları, patent, ticari marka
ve sanayi tasarım masraflarını kapsamaktadır.
7. ÇALIŞANLAR VE SOSYAL GÜVENLİK
7.1. İstihdam Koşulları
Türkiye’deki çalışma koşulları esas olarak Türk İş Kanunu ve Sendikalar Kanunu ile düzenlenir.
Yeni Türk İş Kanunu uyarınca, dört farklı iş sözleşmesi bulunmaktadır:
a) “Süreksiz” ve “sürekli” işlerdeki iş sözleşmeleri
b) “Belirli süreli” veya “belirsiz süreli” iş sözleşmeleri
c) “Kısmî süreli” işlerdeki iş sözleşmeleri
d) “Çağrı üzerine çalışma”ya ilişkin iş sözleşmeleri
İş sözleşmelerinin belirli bir şekilde sona erdirilmesi gerekmez. Ancak, iş sözleşmesinin belirli bir süre için imzalanması durumunda,
sözleşmenin yazılı olarak sonlandırılması gerekir. İş sözleşmeleri damga vergisinden ve diğer vergilerden muaftır.
Çalışanlar arasında dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefî inanç, din ya da benzeri ölçütlere dayalı olarak ayırım yapılması hukuken
yasaktır. Aynı ya da eşdeğer işleri yapan çalışanlara verilecek ücretlerin belirlenmesi sırasında cinsiyete dayalı olarak ayırım yapılması da
yasaktır. Eşit davranma ilkesinin ihlali durumunda, ayrımcılığa maruz kalan çalışan maddi tazminat talebinde bulunabilir.
Çalışma Süreleri ve Fazla Çalışma
İş Kanunu uyarınca, normal çalışma süresi haftada en fazla 45 saattir. Prensip olarak, bu 45 saatlik süre çalışma günlerine eşit şekilde
dağıtılabilir. Ancak, yeni İş Kanunu kapsamında getirilen yeni kurallara göre, normal çalışma süresi, çalışma günleri arasında dengesiz bir şekilde dağıtılabilir; bunun için günlük çalışma süresinin 11 saati aşmaması ve çalışma süresinin çalışma günleri arasında dengesiz bir şekilde
dağıtılmasının taraflarca kabul edilmesi gerekir.
Haftalık 45 saatlik çalışma süresi sınırını aşan saatlere ilişkin ödemeler “fazla çalışma süresi” kapsamında yapılır. Fazla çalışılan her saat
için yapılacak ödeme normal ücretin/maaşın saat başına düşen miktarının 1,5 katı olmalıdır. Fazla çalışma yapan işçilere ödeme yapmak
yerine fazla çalışılan her saat için 1,5 saatlik dinlenme süresi de verilebilir. Hafta tatillerindeki ve resmi tatillerdeki fazla çalışmalar için saat
başına düşen normal çalışma ücretlerinin iki katı ücret ödenir. Ücretler kanunda belirtilen asgari ücretlerdir ve çalışanlar ile işverenler
arasında imzalanan toplu iş sözleşmelerine ya da iki taraflı anlaşmalara dayalı olarak artırılabilir. Toplam fazla çalışma süresi yılda 270 saati
aşamaz.
Yıllık Ücretli İzin
Beş ücretli resmi tatil günü (1 Ocak, 23 Nisan, 19 Mayıs, 30 Ağustos ve 29 Ekim) ve iki ücretli dini bayram tatili olmak üzere yılda toplam sekiz ücretli izin günü vardır. Deneme süresi de dâhil olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olmaları koşulu ile çalışanlar, aşağıda belirtilen
çalışma sürelerine uygun şekilde ücretli yıllık izin yapmaya hak kazanırlar:
16
INVESTMENT GUIDE
Çalışma Süresi
Asgari Ücretli İzin Süresi
1-5 Yıl (5. Yıl dahil)
14 Gün
5-15 Yıl (20 gün)
20 Gün
15 Yıl ya da üzeri
26 Gün
Bu izin süreleri kanunda belirtilen asgari sürelerdir ve çalışanlar ile işverenler arasında imzalanan toplu iş sözleşmelerine ya da iki taraflı
anlaşmalara dayalı olarak uzatılabilir.
Türk İş Kanunu’nda değişiklik yapılmasına dair kanun uyarınca, ücretlerin ve maaşların çalışanların banka hesaplarına Türk Lirası (TL)
olarak ödenmesi gerekir. Ücret ve maaş tutarlarının çalışanların banka hesaplarına ödenmemesi durumunda, işverene çalışan başına
toplam (aylık) 100 TL’lik idari para cezası verilir. Ücretlerin/maaşların yabancı bir para birimiyle gösterilmesi mümkündür. Bu durumda,
ücretler/maaşlar, ödeme tarihinde geçerli olan ilgili döviz kuru esas alınarak Türk Lirası cinsinden ödenir.
7.2. İş Sözleşmesinin Feshi
İş Kanunu’nun ilgili hükümleri uyarınca, iş sözleşmelerini feshedecek işverenlerin ve çalışanların, aşağıdaki tabloda gösterildiği üzere,
fesih işleminden belirli bir süre önce bildirimde bulunmaları gerekmektedir.
İşverenlerin ve çalışanların asgari fesih bildirim süresi
Çalışma Süresi
Bildirim Süresi
0-6 ay
2 hafta
6-18 ay
4 hafta
18-36 ay
6 hafta
36 aydan fazla
8 hafta
Bir iş sözleşmesi iki şekilde feshedilir:
1) İş sözleşmesinin fesih bildirimi ile sona erdirilmesi
2) İş sözleşmesinin geçerli bir sebebe dayalı olarak, fesih bildirimi olmaksızın sona erdirilmesi
İş sözleşmesinin fesih bildirimi ile sona erdirilmesi
Gerek çalışan gerekse işveren, belirsiz süreli iş sözleşmelerini yukarıdaki tabloda belirtilen bildirim sürelerine dayalı olarak feshedebilir.
İşveren, bildirim süresine karşılık gelen ücreti ödeyerek iş sözleşmesini feshedebilir. Ancak, iş güvenliğine tabi çalışanlar, söz konusu fesih
işleminin geçerliliğini yargı denetimine tabi tutma hakkına sahiptir.
İş sözleşmesinin geçerli sebeplere dayalı olarak, fesih bildirimi olmaksızın sona erdirilmesi
Aşağıdaki koşullar altında, gerek işveren gerekse çalışan, iş sözleşmesini bildirimde bulunmaksızın feshetme hakkına sahiptir:
• Sağlık sebepleri
• Görevi kötüye kullanma ve benzer sebeplerden kaynaklanan durumlar
• Çalışanın bir haftadan daha uzun bir süre çalışmasını engelleyen “zorlayıcı sebepler”
İş sözleşmesinin geçerli sebeplere dayalı olarak, fesih bildirimi olmaksızın sona erdirilmesi
Aşağıdaki koşullar altında, gerek işveren gerekse çalışan, iş sözleşmesini bildirimde bulunmaksızın feshetme hakkına sahiptir:
•
•
•
Sağlık sebepleri
Görevi kötüye kullanma ve benzer sebeplerden kaynaklanan durumlar
Çalışanın bir haftadan daha uzun bir süre çalışmasını engelleyen “zorlayıcı sebepler”
17
YATIRIM KILAVUZU
Fesih tazminatı (kıdem tazminatı)
Emeklilik ya da istifa veya görevi kötüye kullanma dışındaki sebeplerden dolayı iş sözleşmeleri feshedilen çalışanlara toplu bir fesih tazminatının ödenmesi gerekir. Bu tür tazminat ödemeleri, işçinin çalıştığı her bir yıl için emekli olma ya da işten ayrılma tarihinde geçerli olan
brüt ücretin otuz günlük tutarına dayalı olarak hesaplanır. Ancak, çalışılan her bir yıl için otuz günlük ücret ödenmesi yöntemine dayalı
olarak ödenen miktar, altı ayda bir kararlaştırılan ve 2009 yılının ilk yarısı için 2.260,05 TL olarak belirlenen sınırı aşamaz. İş sözleşmesinde
ilgili bir hükmün olması durumunda, söz konusu ödeme sınırını geçen tazminat ödemelerinin yapılması da kabul edilebilir
Belirtilen ödeme sınırının altındaki tazminat ödemeleri için gelir stopaj vergisi alınmazken, söz konusu sınırı aşan ödemeler için gelir
vergisi alınır. Çalışanların fesih tazminatı almaya hak kazanmalarına ilişkin gerekçeler aşağıda belirtilmiştir:
a) Çalışanın askerlik görevi nedeniyle işyerinden ayrılması (erkekler için geçerlidir)
b) Çalışanın emekliye ayrılması (Bağlı bulunan sigorta kurumlarından yaşlılık ya da emeklilik aylığı veya malullük ödemesi almak amacıyla)
c) Kadın çalışanların evlendikleri tarih itibarıyla bir yıl içinde iş sözleşmelerini kendi istekleri ile sona erdirmeleri
d) Çalışanın vefat etmesi
7.3. Sosyal Güvenlik Sistemi
Türkiye’deki sosyal güvenlik sistemi, 2007 yılında büyük bir dönüşüm sürecinden geçmiş ve bu sürecin sonunda, farklı sosyal güvenlik
fonlarının tek bir kurum bünyesinde toplanıp merkezi bir şekilde denetlenmesine dayalı olan, daha verimli ve daha hızlı işleyen bir sistem
haline gelmiştir.
Reform programı kapsamında şunlar gerçekleştirilmiştir:
Üç farklı sosyal güvenlik kurumu olan SSK, Emekli Sandığı ve Bağ-Kur, 2007 yılında Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) adı altında tek bir
kurum bünyesinde birleştirilmiştir. 2008 yılı itibarıyla, söz konusu üç sosyal güvenlik kurumu, nüfusun yaklaşık % 81’ini kapsamaktadır. Yeni
sistem, 2008 yılının başından itibaren tam anlamıyla işlerlik kazanmaya başlamıştır.
Sosyal Güvenlik Prim Ödemeleri
Sosyal güvenlik primleri (çalışanın brüt kazancının belirli bir yüzdesi olarak hesaplanan) hem işveren hem de çalışan tarafından ödenebilmektedir. Aşağıdaki tabloda, özel sektörde çalışan ofis çalışanlarına ilişkin oranlar gösterilmektedir. Madencilik sektörü, petrol/doğal gaz
arama sektörü gibi belirli sektörlerdeki çalışanlara ilişkin oranlar yapılan işin risk kategorisine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Sosyal Güvenlik Primleri (Ofis Çalışanları)
Risk Türü
İşverenin Payı (%)
Çalışanın Payı (%)
Toplam (%)
Kısa süreli riskler
1-6,5*
-
1-6,5*
Uzun süreli riskler
11
9
20
Genel sağlık sigortası
7,5
5
12,5
2
1
3
21,5*
15
36,5
İşsizlik sigortası katkı payı
Toplam
*Oranlar, yapılan işe ilişkin risk kategorilerine bağlı olarak değişiklik gösterir. Risk kategorisine bağlı olarak, işverenin payı % 1
ile % 6,5 arasında değişir.
Kendi ülkelerinde geçerli olan sosyal güvenlik katkı primlerini ödeyen yabancı uyruklu kişilerin, söz konusu ülke ile Türkiye arasında
karşılıklı olarak imzalanmış bir sözleşme bulunması durumunda, Türkiye’de geçerli olan sosyal güvenlik primlerini ödemeleri gerekmez.
İşsizlik Sigortası Primi Ödemeleri
Çalışanın aylık brüt kazancı üzerinden, çalışanlar % 1, işverenler % 2 ve devlet % 1 oranlarında İşsizlik Sigortası katkı primi ödemek
zorundadır. Sosyal güvenlik prim ödemelerine benzer şekilde, işsizlik sigortası primlerinin de aylık olarak ödenmesi gerekir. İşverenler bu
tür katkı paylarını vergiye tâbi gelirlerinden düşebilirler. Öte yandan, çalışanların katkı payları gelir vergisi matrahlarından düşülebilir.
18
INVESTMENT GUIDE
Türkiye ile imzaladığı sosyal güvenlik sözleşmesi hâlâ yürürlükte olan bir ülkedeki zorunlu sosyal güvenlik sistemine tâbi olmaya
devam eden yabancı uyruklu kişiler, Türkiye’de geçerli olan sosyal güvenlik ödemelerine tâbi değillerdir. Söz konusu kişilerin kendi ülkesindeki sosyal güvenlik sistemine tâbi olduğunu kanıtlayan belgenin yerel sosyal güvenlik müdürlüklerine sunulması gerekir. Çalışan kendi
ülkesindeki sosyal güvenlik sistemine tâbi değilse, genel olarak bu çalışanın Türkiye’de geçerli olan sosyal güvenlik ödemelerinin tamamını
yerine getirmesi gerekir. İşsizlik sigortası primleri sosyal güvenlik prim katkı payları ile birlikte açıklanır ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na
ödenir.
Uluslararası Para Fonu (İMF) ile imzaladığı kredi anlaşması, Türkiye’nin maliyetleri yönetmesine ve verimliliği sürdürmesine yardımcı
olacaktır. Ayrıca, AB’ye giriş sürecinin yanı sıra, Türkiye’nin AB mevzuatına uyum sağlama yolunda sergilediği çabalar da söz konusu reform
programına olumlu bir katkıda bulunacaktır.
• İşçiler, memurlar ve serbest meslek mensupları için geçerli olan norm ve standartların tek tip haline getirilmesi
• Emeklilik yaşının kademeli olarak 65’e çıkarılması
• Tahakkuk oranının % 2’ye indirilmesi
• Geçmiş kazançların Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) bazında + GSYİH’deki gerçek büyümenin % 30’u üzerinden değerlendirilmesi
• Emekli maaşlarının TÜFE’ye endekslenmesi
• Genel sağlık sigortası
• Yoksullara ilişkin yeni bir sağlık programı
• İkinci ve üçüncü derece sağlık hizmetlerine ilişkin sosyal güvenlik primi kesintilerinin uygulanmaya başlaması
8. VERGİLER
Türkiye, OECD ülkeleri arasında kurumsal vergi oranlarında en rekabetçi ülkelerden biridir. 21 Haziran 2006 tarihinde çıkarılan yeni
Kurumlar Vergisi Kanunu, mevcut uygulamalara getirdiği önemli değişikliklerin yanı sıra, vergi mevzuatına da yeni kavramlar getirmiştir.
Uygulamaya koyulan yeni Kurumlar Vergisi Kanunu ile Türk Kurumlar Vergisi Mevzuatı’nın hükümleri çok daha anlaşılır olarak tanımlanmış ve uluslararası standartlara uygun objektif hükümler halinde düzenlenmiştir.
Türk vergi rejimi üç ana başlık altında toplanabilir:
8.1. Gelir Vergileri
Türkiye’de gelir vergileri, yerli şahıs ve şirketlerin yanı sıra Türkiye’de ikamet eden yabancı uyruklu şahıslar ve uluslararası şirketler de
dâhil olmak üzere bütün gelirler üzerinden tarh olunmaktadır. Yurt dışında ikamet edenlerin Türkiye içinde istihdam, mal sahipliği, ticari
işlemler ya da gelir getiren diğer faaliyetler yoluyla elde edilen gelirleri, Türkiye’de elde edilmiş olma koşulu ile vergiye tabidir.
8.1.1. Kurumsal Gelir Vergileri
Türkiye’de ticari kârlar üzerinden tarh olunan temel kurumsal gelir vergisi oranı % 20’dir.
Yerleşik şirketlere ait bazı ödemeler üzerinden alınan stopaj vergileri ise aşağıdaki gibidir:
• Temettüler % 15 vergiye tabidir.
• Mukim (yerleşik) şirketler tarafından çıkarılan hazine bonoları ve hazine tahvillerine uygulanan faiz üzerinden % 0 vergi alınmaktadır.
• Yerleşik (yabancı) şirketler tarafından istihraç edilen bono ve tahviller için faiz oranı % 0 olup, % 15 banka mevduat faizi uygulanmaktadır.
• Müşterek hesaplar nazarında katılım bankaları tarafından ödenen kâr payları % 15 vergiye tabidir.
• REPO anlaşmaları % 15 vergiye tabidir.
Mukim olmayan (yurt dışında ikamet eden) şirketlere ait bazı ödemeler üzerinden de stopaj vergisi alınmaktadır:
• Temettüler % 15 vergiye tabidir.
• Yurt dışında yerleşik şirketler tarafından çıkarılan hazine bonoları ve hazine tahvillerine uygulanan faiz üzerinden vergi alınmamaktadır.
• Yerleşik olmayan şirketler tarafından istihraç edilen bono ve tahviller için faiz oranı % 0 olup, % 15 banka mevduat faizi uygulanmaktadır.
• Müşterek hesaplar nazarında katılım bankaları tarafından ödenen kâr payları % 15 vergiye tabidir.
• REPO anlaşmaları % 15 vergiye tabidir.
19
YATIRIM KILAVUZU
8.1.2. Şahsi Gelir Vergisi
Şahsi gelir vergisi oranları % 15-% 35 arasında değişmektedir.
2010 yılından itibaren yıllık brüt kazanç üzerinden uygulanan vergi oranları aşağıdaki gibidir:
GELİR ÖLÇEKLERİ (TL)
ORAN (%)
8.800 e kadar
15
8.801-22.000
20
22.001-50.000
27
50.001 ve üstü
35
8.1.3. Sosyal Güvenlik
Sosyal güvenlik katkı payı bir vergi olmaktan ziyade işverenin bordro mükellefiyetidir. İşveren ve işçi; hastalık, iş kazaları, işsizlik, emeklilik ödemeleri ve diğer programlardan oluşan sosyal güvenlik sistemine birlikte katkıda bulunmaktadır.
• İşverenin katkı payı: % 19,5
• İşçinin katkı payı: % 14
8.2. Gider Üzerinden Alınan Vergiler
8.2.1. Katma Değer Vergisi (KDV)
Genel olarak uygulanan KDV oranları; % 1, % 8 ve % 18’dir. Ticari, sınai, zirai ve bağımsız mesleki mal ve hizmetler; ithal ederek ülkeye
sokulan mal ve hizmetler ile diğer faaliyetler yoluyla oluşturulan mal ve hizmet teslimatlarının tümü KDV’ye tabidir.
8.2.2. Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)
Çeşitli vergi oranlarında özel tüketim vergisine tabi dört ana ürün grubu bulunmaktadır:
• Petrol ürünleri, doğal gaz, makine yağları, çözücüler ve çözücü türevleri
• Otomobiller ve diğer taşıt araçları, motosikletler, uçaklar, helikopterler, yatlar
• Tütün ve tütün ürünleri, alkollü içkiler
• Lüks tüketim maddeleri
Her teslimatta uygulanan KDV’nin tersine, özel tüketim vergisi sadece bir defa uygulanmaktadır.
8.2.3. Bankacılık ve Sigorta Muameleleri Vergisi
Bankacılar ve sigorta şirketleri tarafından yapılan işlemlerin KDV’den muaf tutulmasına devam edilse de bu işlemler bankacılık ve
sigorta muameleleri vergisine tabi bulunmaktadır. Bu vergi, örneğin kredi faizi gibi bankalar tarafından kazanılan gelirler için uygulanmaktadır. Vergi oranı genellikle % 5 olmakla birlikte, bankalar arasındaki mevduat işlemlerine uygulanan faiz için % 1 ve kambiyo işlemlerinden
gelen satış tutarlarına uygulanan faiz için % 0,1’dir.
8.2.4. Damga Vergisi
Damga Vergisi; sözleşmeler, anlaşmalar, borç senetleri, sermaye iştirakleri, kredi mektupları, teminat mektupları, mali bildirimler ve
bordrolar dâhil olmak üzere çeşitli dokümanlar için uygulanmaktadır. Damga vergisi % 0,165 -% 0,825 arasında değişen oranlarda belge
bedelinin belirli bir yüzdesi olarak tarh olunmaktadır.
8.3. Varlık Vergileri
Üç çeşit varlık vergisi bulunmaktadır: Veraset ve intikal vergisi, emlak vergileri ve motorlu taşıt vergisi.
Türkiye’de sahip olunan binalar ve araziler ise aşağıdaki oranlarda gayrimenkul vergisine tabidir:
• Mesken % 0,1
• Diğer binalar % 0,2
20
INVESTMENT GUIDE
Vergi Teşvikleri
•
•
•
•
•
•
•
Öncelikli kalkınma bölgeleri
Teknoloji geliştirme bölgeleri
Organize sanayi bölgeleri
Serbest bölgeler
Araştırma ve geliştirme
Özel eğitim kurumları
Kültürel yatırımlar ve işletmeler
Vergi Muafiyetleri ve İndirimler
KDV muafiyetleri aşağıdaki işlemleri içermekle birlikte bunlarla sınırlı değildir:
• Mal ve hizmet ihracatı
• Uluslararası dolaşım anlaşmalarına uygun olarak ve karşılıklılık koşulunun uygulanması şartıyla Türkiye dışındaki müşteriler için
Türkiye içinde verilen dolaşım hizmetleri (örneğin yurt dışında ikamet eden müşteriler için verilen hizmetler)
• Petrol arama faaliyetleri
• Uluslararası ulaşım
• Diplomatik temsilciler, konsolosluklar ve vergi muafiyeti statüsünde bulunan uluslararası organizasyonlar ve bunların çalışanlarına
yapılan teslimatlar
• KDV mükellefleri ve ilgili makamlardan yatırım belgesi almış olan şahıs ve tüzel kişiler tarafından yapılan ithalatlar da dâhil olmak
üzere makine ve teçhizat tedariki
• Liman ve havaalanlarındaki gemi ve uçaklar için verilen hizmetler
• Sosyal ve diğer muafiyetler, eğitim, kültür, sağlık ve benzeri amaçlara yönelik olarak devlet ve ilgili diğer kurumlara yapılan teslimatlar için geçerlidir.
• Bankacılık ve sigorta işlemleri, % 5 oranında ayrı bir Bankacılık ve Sigorta Muameleleri Vergisine tabi olduğundan için KDV’den
muaf tutulmuştur.
• Şirketlerin denizaşırı şubeleri ile yerli ve denizaşırı girişimlerinden elde ettikleri kazançlar için belli koşulları yerine getirmeleri şartıyla vergi muafiyeti sağlanmıştır.
• Araştırma ve Geliştirme yardımları
• Belli bağışlar, hibe ya da sponsorluk yardımları ile ilgili olarak şirketlerin vergi matrahlarında indirim yapılması
9. ÖZEL YATIRIMLAR BÖLGELERİ
Türkiye’de üç çeşit özel yatırım bölgesi bulunmaktadır.
9.1. Teknoloji Geliştirme Merkezleri
• Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB), AR-GE çalışmaları için tasarlanmış alanlar olup, yüksek teknoloji alanındaki yatırımları cazip
hale getirmektedir.
• Hâlihazırda 26’sı faaliyette olan 37 TGB mevcuttur; diğer 11 bölgenin ise onayı alınmış olup yapımı devam etmektedir. Ankara’da
altı, İstanbul’da beş, Kocaeli’nde ise üç TGB yer almaktadır. Aşağıdaki listede yer alan diğer illerde ise birer TGB mevcuttur.
Kaynak: Türkiye’deki Teknoloji Geliştirme Bölgeleri
21
YATIRIM KILAVUZU
TGB’lerin sağladığı avantajlar:
• Bürolar kiralanmaya hazır olarak sunulmaktadır ve tesislerin altyapısı hazırdır.
• Yazılım geliştirme ve AR-GE faaliyetlerinden elde edilen kârlar 31 Aralık 2013 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden muaftır.
• TGB içinde üretilen uygulama yazılımlarının satışı 31 Aralık 2013 tarihine kadar KDV’den muaftır. Bunlara sistem yönetimi, veri
yönetimi, iş uygulamaları, farklı iş sektörleri, internet, mobil telefonlar ve askeri komuta kontrol sistemlerinde kullanılan yazılımlar dâhildir.
• TGB’lerde istihdam edilen araştırmacılar ile yazılım geliştirme ve AR-GE personeline ödenecek maaşlar 31 Aralık 2013 tarihine
kadar tüm vergilerden muaftır.
• Bilgi teknolojileri ağırlıklı sektörler için gelir vergisi ile kurumlar vergisinden muaf olunan dönem boyunca KDV muafiyeti de getirilmiştir.
9.2. Organize Sanayi Bölgeleri
Organize Sanayi Bölgeleri (OSB), şirketlerin hazır altyapı ve sosyal tesisleri kullanarak faaliyette bulunmalarını sağlayacak biçimde
tasarlanmıştır.
• Bu bölgelerde sağlanan altyapıya yol, su, doğalgaz, elektrik, iletişim araçları, atık arıtma ve diğer hizmetler dâhildir.
• 80 ilimizde, hâlihazırda 148’i faal, toplam 263 OSB mevcuttur; geri kalan 115 OSB’nin yapımı hâlen Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde
devam etmektedir.
9.3. Serbest Bölgeler
22
INVESTMENT GUIDE
• Serbest bölgeler, Türkiye’nin siyasi sınırları içinde yer almalarına rağmen, gümrük bölgelerinin kapsamları dışında konumlandırılan
özel alanlardır. Bu bölgeler ihracat odaklı yatırımların sayısını artırmak için tasarlanmıştır.
• Gümrük bölgelerindeki ticari, finansal ve ekonomik alanlarda uygulanan yasal ve idari düzenlemeler serbest bölgelerde uygulanmamakta veya kısmen uygulanmaktadır.
• Türkiye’de, AB ve Orta Doğu pazarlarına yakın 20 serbest bölge olup, bunlar Akdeniz, Ege ve Karadeniz’deki limanlarla uluslararası
ticaret yollarına erişimin kolayca sağlanabildiği noktalarda yer almaktadır.
Serbest bölgelerin sağladığı avantajlar
• Gümrük vergisi ve aynı tür diğer vergilerden % 100 muafiyet
• İmalat firmaları için kurumlar vergisinden % 100 muafiyet
• Katma değer vergisi (KDV) ve özel tüketim vergilerinden % 100 muafiyet
• Çalışan maaşı üzerinden alınan gelir vergisinden % 100 muafiyet (serbest bölgelerde ürettiği ürünlerin FOB bedelinin en az %
85’ini ihraç eden şirketler için)
• Mallar süre sınırlaması olmaksızın serbest bölgelerde tutulabilmektedir.
• Şirketler, serbest bölgelerden elde edilen kârı hiçbir sınırlama olmaksızın yurt dışına ya da Türkiye’ye serbestçe aktarabilmektedir.
10. İŞ ORTAMI
10.1 Özerk Kurumlar
Türkiye’de, işler durumda bir pazar ekonomisinin gereklerine uygun olarak farklı pazarların yasal anlamda denetlenmesi ve izlenmesi
için özerk kurumlar kurulmuştur. Bu kurumlar, idari ve mali açından bağımsızdır. Rekabet Kurumu, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu,
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Telekomünikasyon Kurumu, Tütün, Tütün Ürünleri ve Alkollü İçkiler Düzenleme Kurulu,
Türkiye’deki özerk kurumlardan bazılarıdır.
10.1.1. Rekabet Kurulu
Rekabet Kurumu (RK), piyasalarda tam bir rekabetin gerçekleştirilebilmesinden sorumludur. Rekabet Kurumu’nun temel sorumluluk
ve yetkileri şunlardır:
a. Başvuru üzerine ya da kendi inisiyatifiyle, Rekabet Yasası’nda tanımlanmış olan faaliyetlere ve resmi işlemlere yönelik inceleme,
soruşturma ve araştırmaları yürütmek; yasa ihlallerini önlemek için gerekli önlemleri almak ve idari düzenlemeleri uygulamak
b. Muafiyet taleplerini değerlendirmeye almak ve uygun görülmesi durumunda rekabet bozucu olabilecek anlaşmalar için muafiyet
belgesi vermek
c. Muafiyet kararlarını ve olumsuz izin belgelerini değerlendirebilmek amacıyla piyasaları sürekli olarak izlemek ve piyasalarda ya da
ilgili tarafların konumlarında değişiklikler gerçekleşmesi durumunda bunlara ilişkin başvuruları yeniden değerlendirmek
d. Şirket birleşimleri ile devirlerini değerlendirmek ve belirlenen kriterlere göre bunlara onay vermek
www.rekabet.gov.tr
10.1.2. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), enerji piyasasını düzenlemekte ve denetlemektedir. Bu kurum, Elektrik, Doğal Gaz, Benzin
ve LPG gibi enerji kaynaklarının, müşterilere, düşük maliyette, güvenilir bir biçimde ve çevreyi koruyarak yeterli miktarda tedarik edilebilmesini sağlamak için bağımsız düzenleme ve denetim hizmeti vermektedir. EPDK’nin amaçları şunlardır:
a) Elektrik, Doğal Gaz, Benzin ve Likit Gaz pazarlarını yasal olarak düzenlemek ve denetlemek
b) Rekabetçi bir ortam içinde; finansal açıdan canlı, istikrarlı ve şeffaf bir enerji piyasası sağlamak
www.epdk.gov.tr
23
YATIRIM KILAVUZU
10.1.3. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), mevduat sahiplerinin hak ve çıkarlarını garanti altına almak, bankaların nizami
ve güvenli olarak faaliyet göstermesi açısından risk teşkil edebilecek ya da ekonomiye zarar verebilecek faaliyetlerle işlemleri önlemek ve
kredi sisteminin verimli bir şekilde çalışmasını kolaylaştırmak amacıyla faaliyet göstermektedir. BDDK’nın temel hedefleri şunlardır:
a) Bankacılık sektöründeki faaliyetlerin etkinliği ve rekabetçi niteliğini yükseltmek
b) Bankacılık sektörünün güvenilirliğini sağlamak
c) Bankacılık sektöründeki faaliyetlerin ekonomi üzerindeki olası olumsuz etkilerini asgari düzeye indirmek
d) Bankacılık sektörünün istikrarını sürekli olarak iyileştirmek
e) Mevduat sahiplerinin haklarını korumak.
www.bddk.org.tr
10.1.4. Sermaye Piyasası Kurulu
Türkiye’deki menkul kıymetler piyasasının düzenlenmesi ve denetlenmesinden sorumlu olan Türkiye Sermaye Piyasası Kurulu (SPK),
1981 yılında yürürlüğe giren Sermaye Piyasası Kanunu ile verilen yetkiye dayanarak, piyasaların düzenlenmesi ve sermaye piyasası araçlarıyla kurumlarının geliştirilmesine ilişkin ayrıntılı düzenlemeler yapmaktadır. Türkiye Sermaye Piyasası Kurulu’nun, piyasaların adil, düzenli bir
şekilde işleyebilmesi ve yatırımcı haklarının korunmasına yönelik çeşitli sorumlulukları vardır.
Söz konusu sorumlulukların öncelik sırası piyasaların gelişim aşamaları ve ülkenin ekonomik durumuna bağlı olarak değişmektedir.
Ancak, ana hedef aynıdır: sermaye piyasaları gelişiminin desteklenmesine ilişkin gerekli önlemleri almak, böylece bir yandan yatırımcının
korunmasını sağlarken, diğer yandan da ülkedeki mali kaynakların verimli bir şekilde tahsis edilmesine katkıda bulunmak. Türkiye Sermaye
Piyasası Kurulu’nun görevi, Türkiye’deki sermaye piyasalarında adalet, verimlilik ve saydamlığı sağlamak, piyasaların uluslararası rekabet
gücünü artırmak üzere yenilikçi düzenlemeler ve denetim yapmaktır.
Türkiye Sermaye Piyasası Kurulu, Sermaye Piyasası Kanunu’ndan aldığı yetkiyle birtakım sorumluluklar üstlenmektedir. Kurul, aşağıdaki alanlarda yetkili ve sorumludur:
a) Menkul kıymetler piyasası ile kurumlarını düzenlemek ve denetlemek
b) Sermaye piyasalarının çalışma ilkelerini belirlemek
c) Yatırımcıların hakları ve çıkarlarını korumak
www.cmb.gov.tr
10.1.5. Telekomünikasyon Kurumu
Telekomünikasyon Kurumu, telekomünikasyon piyasası içindeki faaliyetlerin yasal açıdan düzenlenmesi, uzlaştırılması, denetlenmesi
ve bunlarla ilgili onay, izin ve benzeri prosedürlerin uygulanması görevlerini üstlenmiş bulunmaktadır. Kurumun temel sorumlulukları
şunlardır:
a) Telekomünikasyon alanında gerekli olan planları hazırlamak ve Ulaştırma Bakanlığı’na sunmak.
b) Telekomünikasyon alanında kullanılan teknolojilerdeki gelişmelerin üniversiteler ve özel kuruluşlarla işbirliği içinde izlemek.
c) Telekomünikasyon uygulamalarını izlemek, kontrol etmek, incelemek ve değerlendirmek
d) Telekomünikasyon hizmetleri ve/veya altyapısı ile ilgili olarak imzalanan imtiyaz sözleşmeleri hakkında fikir beyan etmek
e) Telekomünikasyon hizmetleri ve altyapısından faydalanacak olan kullanıcılar ile bunların telekomünikasyon ağları arasındaki kullanımı ile ilgili olarak, diğer operatörler tarafından uygulanacak olan ücret tarifeleri, sözleşme hükümleri ve teknik konulara ilişkin genel esasları
tanımlamak
f) Telekomünikasyon unsurlarının temeli olarak kabul edilen performans standartlarını tanımlamak ve bunları hayata geçirmek
g) Tüketici haklarını korumak için gerekli önlemleri almak
www.tk.gov.tr
24
INVESTMENT GUIDE
10.1.6. Tütün, Tütün Ürünleri ve Alkollü İçkiler Düzenleme Kurulu
Tütün, Tütün Ürünleri ve Alkollü İçkiler Düzenleme Kurulu (TTÜAİDK); tütün, tütün ürünleri, alkol ve alkollü içkilerle ilgili olarak faaliyet gösterilen alanlarda düzenleyici ve denetleyici sistemler tesis etmek amacıyla faaliyet göstermektedir. Bu kurulun temel sorumlulukları
şunlardır:
a) Tütün ürünlerine yönelik düzenlenme ve denetimlerin yapılması, tütün tohumunun ithal edilmesi için izin verilmesi, tütün ticareti
yapmak için gerekli izinlerin çıkarılması; tütün üreticilerinin yazılı akitler temelinde düzenlenmesi, izlenmesi, denetlenmesi ile resmi ihaleler
düzenlemek yoluyla tütün ürünleri alım-satım işlemlerinin gerçekleştirilmesi
b) Tütün işleme tesislerinin kurulması için gerekli izinlerin verilmesi ve bu tesislerdeki imalat sürecinin, hareketliliklerin, devir teslimleri ile bunlara ilişkin ticari kararların denetlenmesi; tütün stoklarının ve depolarının izlenmesi ve tütün depolarının uyumluluğu ile ilgili
izinlerin verilmesi
c) Sektörde faaliyet gösteren şirketlerin denetlenmesi
d) Üretim ve satış izinlerinin yanı sıra tütün ürünleri üretimine yönelik fabrika kurmak için gerekli izinlerin verilmesi
e) Etil alkol, metanol, damıtılmış alkollü İçecekler ve mayalı alkollü içecekler ile ilgili olarak piyasaları düzenlemek; ülke çapında uygulanacak düzenleme politikaları hazırlamak ve AB yönetmelikleri ile uyumlu hale getirmek.
www.tapdk.gov.tr
10.1.7. Özelleştirme İdaresi
Özelleştirme İdaresi, yukarıda belirtilen piyasa düzenleyicisi kurumlarla aynı temel niteliklere sahip değildir. Bununla birlikte,
Türkiye’de özelleştirme faaliyetleri ile ilgili olarak tam sorumluluk üstlenmiş idari bir organ olan bu kurum, doğrudan yatırımcılar için son
derece büyük bir öneme sahiptir. Özelleştirme Yüksek Kurulu ve Özelleştirme İdaresi, Türkiye’deki özelleştirme işlemlerinin yürütülmesinden sorumludur. Bu kurumun temel sorumlulukları şunlardır:
a) Özelleştirme kapsamına alınacak işletmelerin gerekli kriterleri yerine getirip getirmediğine karar vermek
b) İşletmeleri, gerek mali gerekse yasal konularda özelleştirme sürecine hazırlamak
c) Özelleştirme işlemlerinin tamamlanacağı süre sınırlarını tayin etmek
d) Uygun bulunan işletmeler için bir özelleştirme planı hazırlamak
e) Seçilen işletmeler için gerekli özelleştirme yöntemlerini belirlemek
f) Özelleştirme sürecine girmiş bulunan işletmeler için uygulanacak olan orantılı küçültme yöntemlerini belirlemek
g) Özelleştirme sürecine girmiş olan işletmelerin faaliyetlerini geçici ya da daimi olarak neticelendirmek
h) Özelleştirme süreci, içinde olan şirketlerin olası tasfiye yolları üzerinde karar vermek.
www.oib.gov.tr
10.2 Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri
10.1.8. TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu )
Türkiye’de, kamu kurumları ve üniversiteler Ar-Ge faaliyetlerinde önemli bir rol oynamaktadır. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), fen bilimlerinin çeşitli alanlarındaki araştırma ve geliştirme faaliyetlerini desteklemek, geliştirmek, organize etmek,
yürütmek ve koordine etmekten sorumlu resmi bir kurumdur. Bu araştırmalar, ulusal ekonomik kalkınma ve teknik ilerleme hedefleri ile
paralel olarak yürütülür. Bu kurum, ayrıca üniversiteler ve sanayi kolları arasındaki ilişkilere de önemli katkılarda bulunmaktadır.
Bu kurum, Türkiye’nin bilimsel ve teknolojik alalardaki rekabet yeteneğini artırmak için belli bazı teşvikler sağlamakta, bilimsel araştırmaları hızlı bir biçimde teknolojik yeniliklere dönüştürmek üzere yöntemler geliştirmekte ve özel sektörün araştırma-geliştirme faaliyetlerine aktif olarak katkıda bulunmasını sağlamaktadır.
www.tubitak.gov.tr
10.1.9. TTGV ( Türk Teknoloji Geliştirme Merkezi )
Türk Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV), sanayi sektörünün Ar-Ge bilincini arttırmak ve Hazine Müsteşarlığı’nın Dünya Bankası’ndan
sağladığı kaynaklar vasıtasıyla Türk sanayisindeki teknoloji geliştirme projelerini desteklemek için kurulmuştur. Bu vakıf tarafından sürdü-
25
YATIRIM KILAVUZU
rülen faaliyetler kamu ve özel sektör işbirliğinin başarılı bir örneğini teşkil etmektedir. Bu açıdan Vakıf, sanayi sektörünün Ar-Ge faaliyetlerini desteklemekte, ticari ve pazarlanabilir ürünler, sistemler ya da hizmetler ortaya koymak için gerekli altyapının oluşmasına katkıda
bulunmakta, finansal destek sağlamakta, Ar-Ge’nin yasal ve kurumsal çerçevesinin iyileştirilmesini hedefleyen çalışmaları yürütmektedir.
www.ttgv.org.tr/
10.1.10. KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme Birliği )
Türkiye’de Ar-Ge araştırmaları yürüten bir diğer kurum ise Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme Birliği’dir. KOSGEB, küçük ve orta
ölçekli sanayi şirketlerinin teknolojik yeniliklere hızlı bir biçimde adapte olmalarına yardımcı olmaya, rekabet yeteneklerini, ekonomiye
katkılarını ve verimliliklerini arttırmaya odaklanmıştır.
www.kosgeb.gov.tr
YATIRIM SÜREÇ SİHİRBAZI
Türkiye’de
Şirket
Kurmak
Ruhsat
Alımı
Çalışma
İzni
Alımı
Çevresel Etki
Değerleme
Raporu
Yapı
Ruhsatı
İşletme
Ruhsatı
1. TÜRKİYE’DE ŞİRKET KURMAK
Yabancı Sermayeli Bir Şirketin Kurulması
Türkiye’de yabancı yatırımcılara yönelik uygulamalar ayrımcılık yapmama ve eşit muamele ilkelerine dayandığından yerli yatırımcılar
için geçerli olan hak ve sorumluluklar yabancı yatırımcılar için de geçerlidir. Kurulan bir yabancı şirketin sermayesinde ya da yönetiminde
Türk payı olması zorunluluğunu getiren herhangi bir kural bulunmamaktadır. Bir başka deyişle, bir şirket % 100 yabancı sermaye ile kurulabilir. Hemen hemen tüm sektörler yabancı sermayeye açıktır.
“Tarama sistemi”nden “izleme sistemi”ne geçilmesinin yanı sıra, hem yerli hem de yabancı yatırımcıların şirket kurmalarına ilişkin gereksiz işlemlerin ortadan kaldırılması sayesinde yabancı yatırımcılar açısından şirket kurma işlemleri önemli ölçüde kolaylaştırılmıştır.
Kayıt Gereksinimleri:
Dünya Bankası’nın “Doing Business 2009” (İş Yapma Kolaylığı 2009) adlı raporunda Türkiye’de bir işletme kurulmasına ilişkin işlem ve
gereksinimlerin tamamı özetlenmiştir.
Örnek: Standart Bir Şirket için
Yasal Şirket Türü: Limited Şirket
Şehir: İstanbul
26
INVESTMENT GUIDE
Kayıt Gereksinimleri
No:
1
2
3
İşlem
Tamamlama Süresi
Ana sözleşme, müdürlerin imza
beyannameleri, her müdürün nüfus
cüzdanı veya pasaport suretleri ile
ticari defterlerini düzenleyip notere
tasdikletiniz
Sermayenin belirli bir yüzdesini T.
C. Rekabet Kurumu’nun hesabına
yatırınız.
Kuruluş bildirim formunu, taahhüt
mektubunu ve Oda kayıt beyannamesini Ticaret Sicil Memurluğu’na
gönderiniz.
4
Yasal defterlerinizi noter aracılığıyla
tasdikletiniz.
5
Vergi Dairesi ile birlikte, Ticaret Sicil
Dairesi’nin tebliğini takip ediniz.
6
Başlangıç sermayesini bir bankaya
yatırınız ve ödenmiş sermaye belgesini alınız.
1 gün
Tamamlama Maliyeti
Ana sözleşme (5 nüsha) 750,00 TL
İmza beyannamesi (1 nüsha) 30,00 TL
Sermayenin % 0,04’ü
1 gün
2 gün
1 gün
(önceki işlemle aynı anda
gerçekleştirilir)
150 TL (Ticaret Odası ön kayıt ücreti)
+ 220 TL (birinci müdürün imzası)
+ 161,50 TL (diğer müdürlerin her
birinin imzası için)
+ 130 TL (ticari kayıt) + yayınlanan
her sözcük için 0,20 TL; 1 TL (Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi=yaklaşık
değer)
Ticari defterlerin tasdiklenmesi- Yevmiye defteri (200 sayfa) 46,00 TL
Defter-i kebir (100 sayfa) 36,00 TL
Kaza-i içtihatlar kitabı (100 sayfa)
36,00 TL
Envanter defteri (40 sayfa) 36,00 TL
1 gün
Ücretsizdir
1 gün
Ücretsizdir
İşlem 1. Ana sözleşme, müdürlerin imza beyannameleri, her müdürün nüfus cüzdanı veya pasaport
suretleri ile ticari defterleri düzenleyip notere tasdikletiniz.
Tamamlanma süresi
Tamamlanma Maliyeti
Açıklama
1 gün
Ana sözleşme (5 nüsha) 750 TL
İmza beyannamesi (1 nüsha) 30 TL
Aşağıdaki belgelerin sağlanması gerekmektedir
• Noter tasdikli ana sözleşme (biri asıl olmak üzere üç nüsha)
• Noter tasdikli imza beyannameleri (iki nüsha)
• Şirket müdürlerinin noter tasdikli nüfus cüzdanı suretleri (ya da yabancı uyruklu müdürlerin pasaport suretleri)
Damga Vergisi Kanunu’nda yapılan değişiklikler uyarınca (1 Ocak 2004 tarihi itibarıyla
yürürlüktedir) kuruluş belgeleri için damga vergisi alınmamaktadır.
Ana sözleşmenin düzenlenmesine ilişkin belge ücretleri notere ödenecektir.
Kuruluş belgelerinin noter tarafından tasdiklenmesi ile ilgili ücret cetveli şöyledir:
• Ana sözleşme (üç nüsha, her 10 sayfa): 300–500 TL (tahmini ücret)
• Şirket müdürlerinin imza beyannameleri (her birinde beş adet imza bulunan iki nüsha):
100 TL (tahmini ücret)
27
YATIRIM KILAVUZU
İşlem 2. Sermayenin belirli bir yüzdesini T.C. Rekabet Kurumu’nun hesabına yatırınız
Tamamlanma süresi
Tamamlanma Maliyeti
Açıklama
2 gün
Sermayenin % 0,04’ü
Ticaret Sicil Dairesi’ne kayıt yaptırmak isteyen şirket kurucularının Ziraat Bankası’ndan
banka dekontunun aslını almaları gerekmektedir. Alınan dekont, şirket sermayesinin %
0,04’ünün T.C. Rekabet Kurumu’nun Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’ndaki (TCMB)
veya bir devlet bankasındaki hesabına yatırıldığını gösterir.
İşlem 3. Kuruluş bildirim formunu, taahhüt mektubunu ve Oda kayıt beyannamesini Ticaret Sicil
Memurluğu’na gönderiniz.
Tamamlanma süresi
Tamamlanma Maliyeti
Açıklama
28
2 gün
150 TL (Ticaret Odası ön kayıt ücreti) + 220 TL (birinci müdürün imzası) + 161,50 TL (diğer
müdürlerin her birinin imzası için) + 130 TL (ticari kayıt) + yayınlanan her sözcük için 0,20
TL; 1 TL (Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ücreti=yaklaşık değer)
Şirket kurucuları, kuruluş bildirim formunu, taahhüt mektubunu ve Oda kayıt beyannamesini Ticaret Sicil Memurluğu’na göndermelidir. Ancak, sınırlı sorumlu bir şirketin kurulması mahkemeye başvurulmasını gerektirmez. Bu nedenle, aşağıdaki belgeleri sağlayan
şirket kurucuları kayıt sürecini başlatabilirler:
Türk vatandaşı olmayan her bir hissedar için, ilgili hissedarın Türkiye Cumhuriyeti
noteri tarafından tasdiklenmiş olan bir adet pasaport sureti
• Türk vatandaşı olan her bir hissedar veya böyle bir hissedarın Türk vatandaşı olan
temsilcisi için, iki adet noter tasdikli nüfus cüzdanı sureti
• Kuruluş bildirim formunun üç nüshası
• Noter tasdikli ana sözleşmenin üç nüshası
• T. C. Rekabet Kurumu hesabına ilişkin olarak banka tarafından sağlanan teminat
makbuzu (şirket sermayesinin % 0,04’ü)
• Yetkili şirket temsilcileri tarafından imzalanan bir taahhütname
• Sınırlı sorumlu şirketin kurucularını temsil etme yetkisi olan her kişi için, iki adet imza
kopyası
• Ticaret Sicil Dairesi, Vergi Dairesi’ne ve İlçe İstihdam Bürosu’na söz konusu şirketin
kuruluş bilgisini iletir. Ticaret Sicil Dairesi, ilgili şirketin kurulduğuna ilişkin bilginin kuruluşun gerçekleştiği tarih itibarıyla yaklaşık on gün içinde Ticaret Sicili Gazetesi’nde duyurulmasını sağlar.
Ticaret Sicil Dairesi’nin yerel vergi dairesine söz konusu şirketin kuruluş bilgisini iletmesinin ardından yerel vergi dairesinden bir vergi levhası alınmalıdır. Ticaret Sicil Dairesi
ayrıca, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’nı da
şirketin kuruluşuna ilişkin olarak bilgilendirir. İlgili Sosyal Güvenlik Dairesi’nden bir sosyal
güvenlik numarası alınmalı ve şirket çalışanları bu daireye kayıt yaptırmalıdır
Sınırlı sorumlu şirketlerin kayıt ücretleri 355 TL’ye yükselmiştir:
• Yayın veya ilan ücreti: Sözcük başına 0,15 TL
• Kuruluş bildirimi: 25 TL
• Ticaret Sicili Gazetesi ücreti: 0,30 TL
• Yayın: 90–460 TL
• Müdürlerin imzalarına ilişkin kayıt ücreti
• İlk müdürün imzası: 195 TL
• Diğer müdürlerin her birinin imzası: 150,70 TL
İstanbul Ticaret Odası yıllık üyeliğine ilişkin ücret tablosu (sermayeye dayalı):
• 1 – 999 TL (sermaye): 65 TL
• 1.000 – 24.999 TL (sermaye): 100 TL
• 25.000 – 249.999 TL (sermaye): 150 TL
• 250.000 – 999.999 TL (sermaye): 200 TL
• 1.000.000 TL ve üzeri (sermaye): 225 TL
INVESTMENT GUIDE
İşlem 4. Yasal defterlerinizi noter aracılığıyla tasdikletiniz.
Tamamlanma süresi
Tamamlanma Maliyeti
1 gün (önceki işlemle aynı anda gerçekleştirilir)
Ticari defterlerin tasdiklenmesi
• Yevmiye defteri (200 sayfa) 46 TL
• Defter-i kebir (100 sayfa) 36 TL
• Kaza-i içtihatlar kitabı (100 sayfa) 36 TL
• Envanter defteri (40 sayfa) 36 TL
Şirket kurucularının, şirketi Ticaret Sicil Dairesi’ne kaydettirdikleri gün yasal defterleri
tasdikletmeleri gerekmektedir. Noterin, ticari defter tasdikini Vergi Dairesi’ne bildirmesi
gerekmektedir.
Açıklama
Yasal defterlerin tasdiklenmesine ilişkin ücret tablosu:
• 100 sayfaya kadar tasdikleme: 35 TL
• 200 sayfaya kadar tasdikleme: 45 TL
İşlem 5. Vergi Dairesi ile birlikte, Ticaret Sicil Dairesi’nin tebliğini takip ediniz.
Tamamlanma süresi
Tamamlanma Maliyeti
Açıklama
1 gün
Ücretsizdir
Ticaret Sicil Dairesi, Vergi Dairesi’ne ve Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’na şirketin
kuruluşuna ilişkin bir tebliğ gönderir. Uygulamada, kayıt sürecini hızlandırmak üzere şirket
temsilcileri tebliğin alınıp alınmadığını takip eder. Bir vergi memuru bir tespit raporu hazırlamak üzere şirketin genel merkezine gelir. Tespit raporunda en az bir yetkilinin imzası
bulunmalıdır.
İşlem 6. Vergi Dairesi ile birlikte, Ticaret Sicil Dairesi’nin tebliğini takip ediniz.
Tamamlanma süresi
Tamamlanma Maliyeti
Açıklama
1 gün
Ücretsizdir
Şirket sermayesinin tamamı peşin olarak ödenmemesi durumunda, başlangıç sermayesinin
% 25’i şirketin kurulduğu tarih itibarıyla 3 ay içinde hesaba yatırılmalı ve taahhüt edilen
sermayenin bakiyesi şirketin kurulduğu tarih itibarıyla 3 yıl içinde ödenmelidir. Şirketin
Ticaret Sicil Dairesi’ne kayıt yaptırılmasından önce başlangıç sermayesinin bir banka hesabına yatırılması artık gerekli görülmemektedir.
29
YATIRIM KILAVUZU
2. RUHSAT ALIMI
Bu adıma ilişkin prosedürler, yatırım türüne göre değişiklik göstermektedir. Aşağıda bazı sektörlere yönelik prosedürler hakkında bilgi
verilmektedir.
Bilgi ve İletişim Teknolojileri:
Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma Bakanlığı’nca belirlenen stratejilere ve ilkelere uygun olarak, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’ndan
(BTİK) “Sayısı Sınırlandırılmamış Kullanım Hakkı Yetki Belgesi” adıyla bilinen yetki belgesinin alınması üzerine, elektronik haberleşme hizmetleri sunulabilir ve/veya elektronik haberleşme şebekesi ya da altyapısı kurulup işletilebilir.
Enerji:
Enerji sektöründeki tüm piyasa faaliyetleri Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan (EPDK) alınan belirli lisanslarla yürütülmektedir. Her
bir piyasa faaliyeti ve faaliyetlerin gerçekleştirildiği her bir tesis/bölge için ayrı lisans gerekmektedir. Lisans sahipleri, lisans aldıkları her faaliyet için ayrı bir hesap tutmakla yükümlüdürler.
Lisanslar hiçbir koşulda devredilemez. Lisanslar en fazla 49 yıllık bir süre için verilir; üretim, iletim ve dağıtım lisanslarının asgari süresi ise 10
yıldır. Tesisler, muhasebe defterleri ve kayıtları EPDK incelemesine ve denetimine açık tutulmalıdır; ayrıca, lisans sahiplerinin kendilerinden
istenen her türlü bilgi ve belgeyi EPDK’ya sunması gerekmektedir.
Elektrik piyasasında faaliyet göstermek için gerekli olan ilgili lisansları almak isteyen tüzel kişiler, EPDK kurul kararı ile belirlenen belgeleri
eksiksiz bir şekilde göndererek EPDK’ya başvurmalıdır. Lisans başvurusundan lisansın EPDK kurul kararı ile çıkarılmasına kadar ilgili bütün
işlemler Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği ile düzenlenir. Elektrik piyasasındaki lisans işlemlerine ilişkin ayrıntılı bilgiler EPDK’nın resmi
web sitesinde yer almaktadır: www.epdk.org.tr
Lisans başvurusunda bulunan kişinin Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nde belirtilen asgari sermayeye sahip olması gerekmektedir.
Başvuruda bulunan kişinin, başvuru yaptığı dönemde asgari sermaye koşulunu karşılayamaması durumunda, bu kişinin EPDK’nın lisans
verilmesine ilişkin kurul kararını vereceği tarihten önceki 90 günlük süre içinde sermaye miktarını en azından Elektrik Piyasası Lisans
Yönetmeliği’nde belirtilen asgari sermaye düzeyine yükseltmesi gerekmektedir. Öte yandan, EPDK kurulunun lisans verebilmesi için,
elektrik piyasasına ilişkin mevzuat doğrultusunda, başvuruda bulunan kişiden şirket ana sözleşmesine birtakım hükümler eklemesi de
istenebilir.
Başvuruda bulunan kişinin kendisinden ya da başka kurumlardan kaynaklanan gecikmeler dışında, üretim ve otoprodüktör lisanslarına
ilişkin işlemler 150-180 günde tamamlanır. Uygun biçimde işleme konulan toptan satış lisans başvurularına ilişkin işlemler ise 30-90 gün
içinde tamamlanır.
GIDA
Gayrisıhhî Müessese Ruhsatı ve İl Sağlık Müdürlüğü’ne kayıt yaptırılması (üretim ruhsatı/izni):
Yiyecek ve/veya içecek üretimi yapan ve üretim neticesinde herhangi bir atığın ortaya çıkmasına neden olan bütün müesseselerin,
müessesenin büyüklüğüne ve faaliyet alanına bağlı olarak, Sağlık Bakanlığı’ndan, Valilikten veya Kaymakamlıktan bir “gayrisıhhî müessese
ruhsatı” alması gerekir. Başvurular yukarı söz edilen yetkili makamların ilgili inceleme kurulları tarafından değerlendirilir.
Ayrıca, söz konusu üreticilerin (Sağlık Bakanlığı’na bağlı olan) İl Sağlık Müdürlüğü’ne kayıtlı olmaları ve bir üretim ruhsatı/izni almaları
gerekir. Kayıt işleminin gerçekleştirilmesi için, aşağıda belirtilen belgelerin ilgili makamlara sunulması ve sunulan belgelerin bu makamlarca
değerlendirilmesi gerekir. Gayrisıhhî Müessese Ruhsatı ve üretim ruhsatı/izni alınması için gereken belgeler şunlardır:
A.Gayrisıhhi Müessese Ruhsatı
 Başvuru formu
 Fabrikanın planları/inşaat ruhsatı
 Fizibilite raporu (varsa)
 İş akışı şeması ve ilgili açıklamalar
 Çevrenin korunmasına yönelik önlemler ve açıklamalar
 Müessesenin türüne ve büyüklüğüne göre diğer belgeler ve izinler
İlgili Yönetmelikte belirtilen şartların sağlanması koşuluyla, açılma ruhsatları Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanır. Ayrıca, mevzuatın gerektirdiği şekilde, müessesenin bulunduğu yere, türüne, vb. bağlı olarak ilgili makamlardan diğer izinler de alınabilir.
30
INVESTMENT GUIDE
B. Üretim Ruhsatı/İzni
 Başvuru formu
 Yetkili kişinin noter tasdikli sözleşmesi ve diploması
 İş akışı şeması, kullanılacak hammadde(ler), makine listesi
 Nitelikleri ile birlikte çalışan listesi
 Faaliyet alanı ve ürünün/ürünlerin sınıflandırılması
 Kapasite raporu
 Gayrisıhhî Müessese Ruhsatı
 Ürüne/ürünlere ve üretim türüne göre diğer belgeler ve izinler
Turizm
Arazinin imar durumunun tespiti
Turizm yatırımının yapılacağı yerlerin tercihi hususunda yatırımcının çeşitli imkânları bulunmaktadır. Yatırımcı hâlihazırda sahibi olduğu
bir taşınmazı ya da satın alacağı bir taşınmazı yatırım yapmak amacıyla kullanabilir. Ayrıca, yatırımcı Kamu Taşınmazlarının Turizm
Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmelik uyarınca tahsis imkânından faydalanarak Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgeleri ve
Turizm Merkezleri içindeki kamu arazilerinin dışındaki Hazineye ait arazilerin ve yine bunların dışındaki orman arazilerinin tahsisini,
yönetmelik ile öngörülen şartlar çerçevesinde talep edebilir.
Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerine yönelik imar planları Kültür ve Turizm Bakanlığınca yapılır/yaptırılır ve onaylanır. Bu planlar ile oluşan parseller, tahsis sözleşmesi ile yatırımcılara süreli olarak tahsis edilir ve lehine bağımsız ve sürekli nitelikli üst hakkı tesis
edilebilir. Kamuya ait arazilerin tahsis edilmesi usulleri ise, Kamu Taşınmazlarının Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmelik ile
düzenlenmiş olup, burada öngörülen ilan ve ön izin süreçlerine tabidir.
Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgeleri ile Turizm Merkezlerindeki taşınmaz malların iktisabı, 442 sayılı Köy Kanunu ile ve 2644
sayılı Tapu Kanununda yer alan yabancı uyruklularla ilgili tehditlerden Bakanlar Kurulu kararı ile istisna edilebilir.
İmar planı belediye ve belediye sınırları dışında İl Bayındırlık ve İskân Müdürlüklerinden talep edilir. Ancak bu plan turizm alanlarına ayrılmamış bir arazide yer alıyor ise buralarda turistik yatırım yapılamaz. Bu durumda, turizm yatırımını sağlayacak uygun imar planının
yapılması şarttır.
Bunun için belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde belediyeden, belediyeler dışında İl Bayındırlık ve İskân Müdürlüklerinden veya İller
Bankası Harita Dairesi Başkanlığından arazinin 1/1000 ölçekli haritasının hâlihazırda olup olmadığı tahkik edilir. Söz konusu harita mevcut
değilse yaptırılır ve aynı makamlara onaylattırılır.
Turizme ayrılmış bölgelerde yer almayan alanlar ile ilgili imar planının yaptırılması ise ayrı bir prosedür teşkil etmektedir.
Bunların haricinde, Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgeleri İle Turizm Merkezlerinde kamu arazilerinin tahsisi, bu alanların dışında
kalan kamu arazilerinin tahsisi ve bu arazilerin dışındaki orman arazilerinin tahsisi talep edilebilmektedir. Bu noktada da işlemler, Turizm
Teşvik Kanunu ve Kamu Taşınmazlarının Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmeliğe tabidir.
Başvurulacak merciler
 İlgili ilin belediyesi
 İlgili ilin Bayındırlık ve İskân Müdürlüğü
 Kültür ve Turizm Bakanlığı
Arazinin imar planının yaptırılması
Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgeleri ve Turizm Merkezlerinde mülkiyet hakkı sahibi olunan bir taşınmaz söz konusu ise, turizme
ayrılmış bölgelerde arazi imar planlarının yaptırılması Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgeleri ve Turizm Merkezlerinde İmar
Planlarının Hazırlanması ve Onaylanmasına İlişkin Yönetmelik uyarınca, yönetmelikte tanımlanan her ölçekte planlar gerektiğinde ilgili
kurum ve kuruluşların görüşleri de alınarak Bakanlıkça yapılır/yaptırılır ve re’sen onaylanır; kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel
kişiler de gerekçeleri ile birlikte bu yönetmelikte tanımlanan her ölçekte plan veya plan değişikliği Bakanlığa teklif edebilir. Bakanlık ise ön
uygunluk kararı verebilir, reddedebilir veya planlama sınırını değiştirebilir.
Bu alanların haricindeki yerlerde mülkiyet hakkı sahibi olunan bir taşınmaz söz konusu ise, tabi olduğu yürürlükteki diğer mevzuata göre işlem yürütülmesi gerekmektedir.
31
YATIRIM KILAVUZU
 İlgili ilin belediyesi
 İlgili ilin Bayındırlık ve İskân Müdürlüğü
 Kültür ve Turizm Bakanlığı
Turizm yatırım belgesi
Gerekli belgeler
• Başvuru dilekçesi
• Yatırımın yeri, tür ve sınıfı, kapasitesi, finansmanı ve pazarlaması gibi bilgileri içeren rapor
• Ticaret sicili gazetesi
• İmza sirküleri
• Fikir projesi
• Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurul Kararı
• Referans kişi veya kuruluş yazısı
• Sağlık Bakanlığı yazısı
• İsim tescil belgesi
• Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü Kontrolörler Kurulu Başkanlığı
Turizm işletme ruhsatı
Gerekli belgeler
• Başvuru dilekçesi
• İşyeri açma ve çalışma ruhsatı
• Vergi levhası
• Kültür ve Turizm Bakanlığı
3. ÇALIŞMA İZNİ ALIMI
Yatırım Kılavuzunda bu süreçten bahsedilmiştir.
4. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLEME RAPORU
Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği Akım Şeması (25 iş günü)
 Proje tanıtım dosyası hazırlanır.
 Proje tanıtım dosyası Bakanlığa sunulur; Bakanlık uygunluk açısından inceler (5 iş günü).
 Proje tanıtım dosyasının değerlendirilmesi (15 iş günü)
 Bakanlığın karar vermesi (5 iş günü)
ÇED gereklidir kararı
ÇED gerekli değildir kararı
Çevresel Etki Değerlendirme Prosedürü (38 iş günü)
 Proje tanıtım dosyası hazırlanır, Bakanlığa sunulur.
 Bakanlık proje tanıtım dosyasını inceler ve İnceleme Değerlendirme Komisyonu (İDK) kurulur (3 iş günü).
32
INVESTMENT GUIDE
 Halkın katılımı ve format verilmesi (12 iş günü).
 ÇED raporunun Bakanlığa sunulması (maksimum 1 yıl içinde).
 Bakanlık, raporun formata uygunluğunu inceler (3 iş günü).
 Komisyon üyelerince inceleme ve değerlendirme yapılır (10 iş günü).
 Nihai ÇED raporu Bakanlığa sunulur (5 iş günü).
 Bakanlıkça ÇED olumlu/olumsuz kararı verilir (5 iş günü).
Maksimum 5 yıl içinde yatırıma başlanmalıdır.
Yatırım Yapılamaz
Yapı ruhsatı, mücavir alanlar içerisinde ruhsata tâbi olan herhangi bir yapının inşasına başlanabilmesi için belediyelerce, mücavir alan sınırları dışında ise valiliklerce (Bayındırlık ve İskân Müdürlükleri) verilen izindir.
5. YAPI RUHSATI
Yapı ruhsatı almak için yapı sahipleri veya kanuni vekillerinin aşağıdaki belgeleri ilgili yönetimlere (belediye ve valilik bürolarına) teslim
etmeleri gerekmektedir. (Süre: 3 gün- 1 hafta)
• Dilekçe
• Taahhütname
• Tapu senedi
• Vekâletname ve muvaffakatnameler (gerektiğinde)
• İmar durumu
• Mimari proje
• Statik proje
• Elektrik, mekanik tesisat projeleri
• Çevre ve peyzaj projeleri
• Yol ve alt yapı katılım payı ödendi belgeleri
• Zemin etüdü
• Teknik kontrol için istenecek diğer belgeler (gerektiğinde)
Yapı ruhsatı alan talep sahibi, inşaata iki yıl içinde başlayabilir. İki yıl içinde inşaata başlanmaz veya iki yıl içinde inşaata başlanmasına rağmen beş yıl içinde inşaat ruhsatına uygun olarak bitirilmezse ruhsat hükümsüz olur.
6. İŞLETME RUHSATI
İşletme Ruhsatı Prosedürü
1- Şirketin, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın ilgili bölge bürosuna kaydı
2- Şirketin faaliyetlerine başlamadan önce, işletme ruhsatı için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın ilgili bölge bürosuna dilekçeyle
başvurusu
3- Şirket başvurusunun ardından, iş yerinin imar planı, proje, iş yeri sağlık-güvenlik kurallarına uygunluğunun Bakanlık tarafından tespiti
4- İşletme ruhsatı, iş yerinin tüm kanun ve mevzuata uygun bulunması halinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın bölge bürosu
tarafından şirkete posta yoluyla gönderilir.
Bu süreç boyunca Bakanlık tarafından gerçekleştirilen işlemlerin tamamı ücretsizdir
33
YATIRIM KILAVUZU
34

Yatırım Destek Klavuzu - Fatsa Ticaret ve Sanayi Odası

Transcription

Similar documents

28 Nisan — 4 Mayıs 2014

Schuldnerberatung grün - Mietschulden - türkisch 11

Yazılımları - Ankara Barosu

TÜRKİYE ELEKTRİK ENERJİSİ 5 YILLIK ÜRETİM KAPASİTE

bakım-onarım işlerinde iş sağlığı ve güvenliği

Kullanıcı Kılavuzu

Bidvoice Issue 2 Turkish.indd

2010 Yılı Faaliyet Raporu - Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü

pdf olarak indir - Kilis Belediyesi

8016 17 xx, 8014 13 xx KNX push-button 1gang with

2012 - Teiaş

Avrupa Birliği`nde Sosyal Güvenlik Hukuku El Kitabı

2014 Yılı Sonu Bütçe Uygulama Sonuçları

2015 Yılı 3. Çeyrek Bütçe Uygulama Sonuçları