Etongelo tosholYka Nzambi kasYna “Nyokambe Jehowa olimu oko

34567
NGND KA DIKU M I 1 5, 201 3
ASAWO WA WEKELO
NGND KA DIKUMI
L’AHENDE 2-8
NGND KA DIKUMI
L’AHENDE 9-15
NGND KA DIKUMI
L’AHENDE 16-22
NGND KA DIKUMI
L’AHENDE 23-29
Wetshelo
wakondjaso
oma lo dmbl
diakalngswama
dimna
Tosale akambo
wtn la dmbl
dia Yeso
Etongelo tosholka
Nzambi kasna
LK 7
˙
ESAMBO: 110, 15
“Nyokambe Jehowa
olimu oko hmb”
LK 12
˙
ESAMBO: 62, 84
LK 21
˙
ESAMBO: 68, 6
LK 26
˙
ESAMBO: 57, 56
ASAWO WA WEKELO
ˇ Etongelo tosholka Nzambi kasna
Onde w mbetawka l’otema ay tsh n Nzambi kahnama
mbakatonge olongo wnama? Aha anto tsh mbetaw ngas. Ko
ngande wakokaso nkimanyiya anto as dia v nshihodia mt lo
kn kendana la Otungi ko l’etena kak kaam sho nkeketsha
ndo mbetaw kaso le nde? Sawo n diayokadimola dimbola s.
GUATEMALA
LOHOSO: Opandjudi m ek lo nsambisha l’osomba wa tshitsh wa
´
Panajachel wele suke la lac Atitlan.
Laadiko dia espagnol, mnyi wa Jehowa wa la Guatemala sambishaka l’tkta wa lk 11
ˇ “Nyokambe Jehowa olimu oko hmb”
Akristo tsh keketshamaka dia kamb Jehowa oko hmb. Sawo
n tnyaka kn kakakokaka hmb nsala lo ndjela lmb wa
Ms naka walanga ntetemala kamb waa nkumw, kn kakokaso nsala diaha Satana l’andja ande tonda lo lhmb ndo
tshk wakondja hmb wa klamelo waki Nzambi.
LOFULO L’ANTO:
15169 000
ˇ Wetshelo wakondjaso oma lo dmbl
diakalngswama dimna
ˇ Tosale akambo wtn la dmbl dia Yeso
APANDJUDI:
34 693
Naka sho kanaka yimba l’tkta wa Nzambi nshi tsh, kete
almbl aso wayolowana. Sawo dia ntondo lo asawo an mnyaka dia ngas mbakasale ase Lwi etena kakawasale dmbl lo
lokombo l’ase Isariyl tsh. Sawo dia hende mnyaka woho wakokaso nsala akambo wtn la dmbl dia Yeso. Almbl ak
ahende tetshaka di’ek ohomba mbetsha akambo wa Jehowa la
ntondo k’ehomba aso hita.
AMBEKI WA BIBLE:
47606
AMBEKI WA BIBLE
APANDJUDI
30 000
ASAWO AKINA WELE LO NUML KN
20 000
10 000
3 Wakayakim la lolango dia tokimanyiya la Philippines
17
0
Takatshkwama l’t wakatayak le Jehowa
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
31
Tofudia olimu aso w’esambishelo
34567
Okanda n bu wa nsondja. Otombelo aw wek etenyi kmtshi k’olimu wa l’andja w’otondo wa ndakanya anto Bible, olimu wosukame oma lo weshasha wa
la lolango. Naka diewoyelo kema, kete avsa wa lo
Afundelo wa lo Grk mbsama oma lo Ekadimwelo k’andja w’oyoyo ndo avsa wa lo Afundelo wa lo
October 15, 2013
Vol. 134, No. 20 Semimonthly OTETELA
Hbru mbsama oma lo Bible k’Ekila ndo lokombo
Jehowa mbsama oma lo Vocabulaire y’aui amotshi
wa lu Bible. Alta wa l’avsa amtshi wa lo Bible woshilami wakalashema dia mbattmiya. NW mnyaka
´
Les Saintes Ecritures — Traduction du monde nou´ ´
veau — avec notes et references (lo Angl).
The Watchtower (ISSN 0043-1087) is published semimonthly by Watchtower Bible and Tract Society of
New York, Inc.; L. Weaver, Jr., President; G. F. Simonis,
Secretary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. Printed in South Africa by Watch
Tower Bible and Tract Society NPC, 1 Robert Broom
Drive East, Rangeview, Krugersdorp, 1739. 5 2013
Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania.
Printed in South Africa.
WAKAYAKIM
L A LOL A NGO DI A
T OK I MA NYI YA
la Philippines
AMBETA oko nnyi dikumi wakakambaka
Gregorio nde la Marilou ka wadnde oko
ambatshi mboka la Manille. Laas ko waya
onto l’onto l’nnyi 30 l’mtshi ndo wakamba olimu wa l’emunyi wakawaska wenya efula. V wakatondoya kaanga mbaki dui s komonga wdu. Oma laas, wakakonya Marilou owandji
wa bank kakandakambaka. Marilou mbutaka ate:
“Olimu aso s wakatokimanyiyaka dia sho monga
la lsn la dimna.” Lam’ele akambo wakatatshka dimna lo lsn law, v wakshi ydik ya mbi-
kisha luudu la dimna efula lo kilmtr 19 lo st
ka Manille. Wakokana la tshunda dimtshi diakan
mvudu dia v mbafutaka ngnd tsh l’edja k’nnyi dikumi.
“LAKNYI DIA LEK LO MBIVA JEHOWA”
Marilou mbutaka ate: “Lam’ele olimu s wakambska wenya efula ndo wakanmbaka dia dimi
ndjasha la tshondo tsh lk, ohetoheto ami l’akambo wa lo nyuma wakatat nkitakita. Laknyi
dia lek lo mbiva Jehowa.” Nde kotshaka ate: “Dimi
“Ndooko kakokaso mbdika l’ngnngn waya lo nkimanyiya anto efula
dia v nkoma ekambi wa Jehowa. Tek l’ngnngn w’efula woleki
wn waki la so ln akatakambaka olimu aso wa l’emunyi.”
—Gregorio nde la Marilou
3
KN KASALAW DIA NDJASNYA
Suke l’anangso l’akadiyso 70 wele efula kaw wek
l’nnyi lam’asa 18 la 50 w’oma lo wedja ekina wek lo
nkamba la Philippines. Robert nde la Mirjam ka wadnde w’oma la Allemagne wele l’nnyi 40 l’mtshi mbutaka dia
v wakaye la Philippines dia ndjokimanyiya l’edja k’nnyi ti.
Koko aya oko nnyi 14 watetemalaw nkamba la Philippines. Ko
kakna kasalaw dia v ndjasnya? Robert mbutaka ate: “Lam’ele ek wolo dia ntana olimu lan la Philippines, sho tshka l’Allemagne mbala ti l’nnyi dia tokamba kaanga ngnd shato
tsho dia nkondja dikuta. Yema ya dikuta sh tokimanyiyaka dia
sho nsna lsn l’slng ko ntetemala nkamba la Philippines.” Mirjam mbutaka ate: “Nsna lo wodja okina mbelaka
ekakatanu efula, koko dui s diambombisha wladi wa l’etei k’otema ndo lambokondja lmbwl kaki Jehowa lo lsn lami.”
Robert nde law mbutaka ate: “Woho wakambaso la Philippines
ambokeketsha mbetaw kaso efula.”
kosambishaka nto lofulo la wenya lakamayashikik
dia sambishaka ngnd tsh.” Lam’ele dui s diakawakiyanyaka, Gregorio nde la Marilou wakasawola dia mbeya woho wahombaw nkamba la wenya
aw lo yoho ya dimna. Gregorio mbutaka ate: “Takakombolaka nsala etshikitanu, koko sho kombeyaka woho wakatahombe ntat nsala dui s. Oko weso
bu l’ana, takaktshanya dia mbeya woho wakatakoke ndeka nkamba la nsn yaso l’olimu waki Jehowa. Takalmb Jehowa dia nde tlmbla.”
L’etena ks, v wakahokam asawo wotshikitanyi
wakatktaka dia tokamba ln ew l’ohomba efula w’apandjudi. Gregorio mbutaka ate: “Taknyi di’asawo as mbaki ekadimwelo lo almbl aso.” V
wakalmb Jehowa dia nyomoleka monga la mbetaw kakakoke mbakimanyiya dia v mbsa tdik t’eshika. Okakatanu wakaleke woke le w ele
luudu lakawatakishaka, n dia laas ko wamboshila mfuta ambiki falanga y’nnyi esato w’etondo.
Ko kakna kakawahombe nsala? Marilou mbutaka ate: “Taknyi dia naka sho mpembola diokanelo diaso l’anto watok luudu, kete tayoshisha falanga yambotaafuta. Taki mt la ntondo k’snwl
ehende, mbuta ate mbetsha lolango laki Jehowa la
ntondo kana nsaki yaso.” Diak diele, etena kakawoh tkta waki pstl Pl wata dia “akambo
tsh wek oshishelo,” v wakahembola diokanelo
diaw la wan wakawakka luudu, wakatshike olimu
aw, wakasondja diang efula diaki la w, ko wakon otsha lo ngelo kaki lo disnga dia Palawan diele
lo kilmtr 480 lo sid ka Manille.—Flp. 3:8.
4
‘WAKASHOLA SHEKE’
Kaanga mbele la ntondo ka v mon otsha ls, Gregorio nde la Marilou ka wadnde wakatat ndjaekesanyiya dia nsna lsn l’slng, v kombeyaka ekakatanu tsh wakahombe tohomana la w
lk. Marilou mbutaka ate: “Aki tshondo y’okakatanu le so n dia kura ndo awui akina wet lsn l
komonga. Lam’ele sho komonga la tshuka di’asungu, takatat mina nkonyi dia nkat. Dimi kotshka
nto lo waa makashinyi, lo waa rstora ndo lo ahole akina wasnyaw washo.” Dis ko v wakohnaka kk wakawon ndo wakatat mbek lsn la
lk yema tshitsh oma laas. Marilou mbutaka ate:
“Laya l’ngnngn w’efula etena katomendaka
diang diakatongama, mbidja ndo tt. Koko dui
dialeka tosha ngnngn ele etena knaso ngnngn wele l’anto wasambishaso. Etena kambotokamba la Philippines, tamboshola ‘sheke ya woho
wa ngnangna la kn kele la so.’ ”—Flp. 4:12.
Gregorio mbutaka ate: “Etena kakatakome la Philippines, aki paka mnyi wa Jehowa ni eto. V
waki l’ngnngn w’efula etena kakamatat mbisha asawo wa lo sk Lushi la lomingu tsh ndo kakamalmblaka wembelo w’esambo wa Diolelo l’ekimanyielo ka ngidal.” L’kng w’nnyi ti, v
waknyi woho wakahame olui s ko monga etshumanelo kele l’apandjudi 24. Gregorio mbutaka ate:
“Ngandji katnya ase etshumanelo ks tonandaka
efula.” L’kng wa v kamb Jehowa l’edja k’nnyi esamalo la Philippines, v mbutaka n: “Ndooko kakokaso mbdika l’ngnngn waya lo nkimaTSHOTO Y’ETANGELO
nyiya anto efula dia v nkoma ekambi wa Jehowa.
Tek l’ngnngn w’efula woleki wn waki la so
ln akatakambaka olimu aso wa l’emunyi.”
“LAKALT KO ‘LAKNYI DIA
JEHOWA EK LL’ ”
Suke l’anangso l’akadiyso 3 000 wakon lo btshi dia nkt dia la Philippines diew l’ohomba
efula w’apandjudi wa Diolelo. Apandjudi 500 l’atei
aw wek akadiyso w’enyemba. Tshi nyl kaki
Karen.
Karen aya l’nnyi 20 l’mtshi ndo nde akole lo
ngielongelo ya Baggao lo prvns ka Cagayan. Etena kakinde eke diknda, nde akakanyiyaka woho
wakokande pamia olimu ande. Nde mbutaka ate:
“Dimi mbeyaka dia etena kambotshikala kambosusama ndo weho w’anto tsh wek l’ohomba wa
mboka losango la Diolelo. Diak diakamakombolaka tokamba ln ew l’ohomba efula w’apandjudi.”
Kaanga mbakootshutshuyaka ase nkumbo kande
amtshi dia mbt kalasa y’adidi lo dihole dia ntsh
tosambisha dihole dimtshi, Karen akalmb Jehowa dia nde mblmbla. Ndo nto, nde akasawolaka
l’anangso l’akadiyso efula wasambisha lo btshi
dia nkt diew l’ohomba w’apandjudi efula. Etena
kakandakotsha nnyi 18, nde akon otsha l’tshi
ka nkt kmtshi kanganyi la prvns kaw kilmtr oko 64.
tshi ka nkt k’etshumanelo kakatshu Karen dia
tokimanyiya kek l’akona ndo t kek l’omamu
´
wa ocean Pacifique. Karen mbutaka ate: “Dia sho
mim oma la Baggao otsha l’etshumanelo k’oyoyo
ks, takakndakndaka nshi shato y’etondo ndo
takatenyanyaka nkushi ndekana mbala 30.” Nde
kotshaka ate: “Dia tokoma le ambeki amtshi wa
Bible, lakakndakndaka wenya esamalo ko tolala
lale ombeki wa Bible. La wedi a pindju, ko dimi nyomkndaknda wenya ekina esamalo oya la ngelo.” Onde s aki wenya wa wetshetsha? Karen
kotshaka ate: “Lo tena dimtshi, lakokaka ekolo kandji. Koko laki l’ngnngn n dia lakekaka l’anto
oko 18 Bible. Lakalt ko ‘laknyi dia Jehowa ek
ll.”—Osam. 34:8.
“LAKAYEYA WOHO WA NDJAK LE JEHOWA”
Kakna kakatshutshuya Sukhi, kadiyso´ kaya l’nnyi 40 l’mtshi dia nde mon oma l’Etats-Unis
otsha la Philippines? Lo 2011, nde akt lo Losanganya l’otshimbedi ko akoke woho wakawaknya wadi l’omi amtshi. Wadi l’omi as wakakndla woho wakawasondja diang diaw dimtshi dia
v tosha lonya l’olimu w’esambishelo la Cagayan.
Sukhi mbutaka ate: “knya s wakakonya dia
dimi ntat nkanyiya eyango wahombami ndjadj.”
Etena kakeye Sukhi lakot l’lndji w’ase Inde dia
wek l’ohomba w’apandjudi wakoka tosambisha
anto wadjas la Philippines watkta tkta wa penjabi, nde akshi ydik ya ntsh lk. Onde aki
yana ya dikambo dia nde mon?
Sukhi mbutaka ate: “Aki tshondo y’okakatanu dia
mbeya diang diakamahombe nsondja la n diakamahombe ntshikala la di. Ndo nto, l’kng
wa dimi mbidjas lo luudu lami la dimna l’edja
(Foto ka lo lms) Karen
(Foto ka lo l’omi) Sukhi
5
k’nnyi 13 w’etondo, lakon l’ase nkumbo kami
ndo takatodjaska lo tshombotombo. Kaanga mbaki komonga dui s wdu, s mbaki yoho yakamahombe ndjalngsla dia nsna lsn l’slng.”
Ko ekakatanu akna wakatohomanaka la nde la
Philippines? Sukhi kadimolaka ate: “Okakatanu wakaleke woke ele woho wakamokaka nkngl ndo
pambe wma ndo woho wakimi l’olengolengo l’t
wakamam lo ngelo kaso. Koko lakayeya woho wa
ndjak le Jehowa lo toho tokina.” Onde Sukhi akakondja ll mtshi? L’ngnngn tsh, Sukhi
mbutaka ate: “Jehowa totka n: ‘Nyompembe kakian, naka dimi hanyotshulwe tshk.’ Laknyi
mt k’tkta s etena kakambumbola ompokami ami mtshi ate: ‘Lushi lakna layoyoya nto?
Leke l’ambola efula wa koka.’ Dimi mongaka l’ngnngn w’efula lo woho wemi l’akoka wa nkimanyiya anto wele la mposa k’akambo wa mt.”
(Mal. 3:10) Sukhi kotshaka ate: “Lo mt, mbsa
ydik ya mon komonga dui dia wdu. Koko l’kng wa dimi mon mbakamnyi woho wakatshkla Jehowa.”
“LAKANYA WMA WAKI LA MI”
Sime, nangso laya l’nnyi 30 l’mtshi akon
oma la Philippines dia tokamba olimu wa l’emunyi
lo wodja mtshi wa lo Moyen-Orient. Etena kakinde lk, ekeketshelo kakandalongola oma le omendji w’otshimbedi ndo oma lo sawo diakasha ose
Olui-walmbla akootshutshuya dia nde mbetsha
Jehowa lo dihole dia ntondo lo lsn lande. Sime
mbutaka ate: “Dui diakamalekaka mna wolo ele
ntshika olimu ami wa l’emunyi.” Koko kaanga mba-
(Foto ka lo lms) Sime nde la Haidee
(Foto ka lo l’omi) Juliet nde la Ramilo
kidi ngas, nde akatshike olimu ande, ko akakalola la Philippines. l kn, Sime nde la Haidee ka
wadnde wek lo nkamba la Davao de Sur, la Philippines ln ew l’ohomba efula w’apandjudi. Sime
mbutaka ate: “Lek l’ngnngn w’efula lo woho
wakamanya wma waki la mi wa nshisha olimu ami
wa l’emunyi ndo lo woho wakametsha Jehowa lo dihole dia ntondo. Lambna dia ndooko dui diakoka
tosha ngnngn ko mbdima la ngnngn wa
mbisha Jehowa kn koleki ll kele la so.”
“TAKAKONDJA NGNNGN W’EFULA”
Etena kakoke Ramilo nde la Juliet ka wadnde
wele ambatshi mboka waya l’nnyi 30 l’mtshi
di’etshumanelo kanganyi la w kilmtr 30 kek
l’ohomba w’ekimanyielo, v wakayakim la lolango.
Ramilo nde la Juliet tshka lomingu tsh lo mututu aw dia tosangana l’etshumanelo ks ndo tosambisha kaam la w. Kaanga mbele mboka ks
kl, v wek l’ngnngn lo woho wakawayakim la lolango dia tosambisha lk. Ramilo mbutaka
ate: “Dimi la wadmi tek lo nmbla wekelo wa Bible 11. Tambna dia ntsh dia tokamba l’tshi ka
nkt kew l’ohomba efula w’apandjudi mbishaka
ngnngn efula.”—1 Kr. 15:58.
Onde w kombolaka mbeya awui akina lo kn kendana la ntsh dia tokamba l’tshi ka nkt kew
l’ohomba efula w’apandjudi lo wodja anyu kana lo
wodja okina? Naka ngas, kete sawola l’omendji
anyu w’otshimbedi ndo adia sawo diele l’t a dui
n: “Onde w kokaka ‘ndja la Makdniya’ ? ” diele
lo Olimu aso wa Diolelo wa Ngnd k’enani 2011.
ETONGELO
TOSHOLKA
NZAMBI KASNA
“W Jehowa Nzambi
kaso, w kakoka nongola lotombo, knm
ndo wolo, n dia w
kakatonge diang
tsh.”—NY. 4:11.
NGANDE WAYOYOKADIMOLA?
Kakna kahombaso nsala dia
sho mbitola wetshelo wa kashi
“[w]ohikami wolo”?
Ngande wnya etongelo wolo
ndo lomba laki Nzambi?
Ngande wakoka ambutshi nkimanyiya anaw dia v monga la
mbetaw le Jehowa?
ANTO efula mbutaka dia paka wambna ko v mbetaw. Ngande wakokaso nkimanyiya anto as dia v
monga la mbetaw le Jehowa, lam’ele Bible mbutaka
n “ndooko onto laknyi Nzambi”? (Jni. 1:18) Kakna
kakokaso nsala dia sho shoam monga la mbetaw
ka wolo le Jehowa “Nzambi kahnama”? (Kl. 1:15)
Dui dia ntondo ele, mbeya wetshelo tsh wadinyadinya mt kendana la Nzambi. Dui dia hende ele,
nkamba la Bible dimna l’oyango wa sho mbekola
oseka wekamu tsh “walshana la ewo ka Nzambi.”
—2 Kr. 10:4, 5.
2 Wetshelo wa ntondo wadinyadinya mt kendana la Nzambi ele wetshelo w’ohilwelo. Wetshelo s manyaka kn kata Bible ndo shishka anto
elongamelo. Wetshelo w’ohilwelo mbetawoyaka anto
n lsn kotongama ndo v mnyaka dia lsn bu
l’oyango.
3 Wetshelo wa hende wadinyadinya mt kendana
la Nzambi ele wetshelo w’ase Lokristokristo wata n
Nzambi akatonge diang tsh l’edja ka nshi shamalo
yele la wenya 24 ambeta paka nnyi nunu dingana to.
Wan wasuk wetshelo s tonaka tolembetelo t’eshika tasha ambewi wa sians talshana la tokanyi taw.
Mbokmaka dia wetshelo s mnylaka Bible, mnyaka dia t keema mt ndo n awui wa lk hawtn. Anto wasuk wetshelo s fnaka l’anto amtshi
wa lo ntambe ka ntondo waki l’ohetoheto le Nzambi,
“koko aha lo ndjela ewo k’oshika.” (Rm 10:2) Ko
ngande wakokaso nkamba l’tkta wa Nzambi dia
1. Kakna kahombaso nsala dia sho monga la mbetaw ka
wolo?
2, 3. Naa wetshelo ehende wa kashi wadinyadinya mt kendana la Nzambi?
7
mbitola wetshelo wa kashi s “[w]ohikami wolo”?1 Sho koka nsala dui s naka sho
nkondja ewo k’oshika k’akambo wa mt.
AWUI AKNA WATETAWOYA
N NZAMBI EK?
Bible totka dia sho nkukut ewo.
(Tuk. 10:14) Jehowa nangaka dia mbetaw
kaso mpikama lo awui wnya dia nde ek,
koko aha lo filozofi y’ana w’anto kana lo
wetshelo w’tmwl. (Adia Hbru 11:1.)
Dia sho monga la mbetaw le Nzambi, sho
pombaka ntondotondo monga l’eshikikelo
n Jehowa ek. (Adia Hbru 11:6.) Dia
sho monga l’eshikikelo n Jehowa ek,
sho pombaka nsdingola tolembetelo ndo
nkamba la “akoka a[so] w’ekanelo ka yimba.”—Rm 12:1.
5 pstl Pl toshaka kk wakoka
tetawoya n Nzambi ek kaanga mbahatakoke mbna. Nde akafunde lo kn kendana la Jehowa ate: “Waonga ande wahnama wek lo mnama dimna oma lo
etongelo k’andja, n dia v wek lo mnama oma lo diang diakatongama, kaanga
wolo ande wa pondjo ndo woho wende
Nzambi mnamaka.” (Rm 1:20) Ngande
wakokaso nkimanyiya onto lahetaw n
Nzambi ek dia nde mna mt k’tkta
waki Pl s? Awui wayela an koka tokimanyiya dia sho mna wolo ndo lomba
lele la Otungi aso.
4
WOLO ANDE
6
Ekoho ka lpp kakomba okama a
1 Dia mbeya awui akina wendana la woho wakokaso
nkana yimba l’anto wetaw wetshelo s, enda lk 24
´ ´ ´´
polo 28 la biukubuku La vie a-t-elle ete creee ?
4. Lo na ahomba mbetaw kaso mpikama?
5. Naa kk mtshi wakoka tetawoya n Otungi
ek?
nkt ndo wolo w’okotwelo wa nkt mnyaka wolo waki Jehowa. nyl, laadiko
dia tosha hill yahngaso, ekoho ka lpp kakomba okama a nkt tokokka oma
lo diang diakoka tosal kl dieteta l’olongo. Btshi di’ave diakoka mbokadia anto
waale ptaka woho w’anyanya etena kakomadi lo ekoho ka lpp kakomba okama
a nkt ndo di tondjaka esase wathtaka l’olongo la wdi.
7 Ndo nto, wolo w’okotwelo wa nkt
tokokka oma lo diang diakoka tosal
kl. Kn kelw noyau externe ka nkt kokengami la mbolo yllmi tondjaka wolo w’okotwelo wotokombi ndo wad
etale efula otsha lo loowa. V tokokka
oma l’esase waya oma lo wonya ndo oma
lo diang diatondtond lo loowa suke la
nkt. Dis la wolo w’okotwelo wa nkt, diang diatondtond s bu l’akoka
wa ndjaka diang tsh diasna la nkt
dikambo wolo s ditutshaka. Esase wele
l’alangi wotshikitanyi watotnaka l’olongo
otsha lo lk la nrd ndo la sid tnyaka
dia wolo w’okotwelo wa nkt wek tshondo y’ekokelo le so. Aha la taamu, Jehowa ek la “khudu . . . k’utamanya.”—Adia
Isaya 40:26.
LOMBA LANDE
Lomba laki Jehowa mnamaka lo
woho watatetemala lsn monga la nkt. Ohsa dia w mbidjas l’osomba wodingami la lokombo wele l’anto t, koko
anto wele lk hawokoke mbtshiya ashi
wa nn kana mbikadja mindo l’andja. Aha
la taamu, osomba s wayolola la mindo
ndo anto hawototetemala mbidjas lk.
Lo yoho mtshi, nkt kn kek oko osomba wa ngas n dia t kek l’ashi efula
ndo hatokoke mbikadja mindo y’oma lk
8
6, 7. Ngande wnama wolo waki Jehowa oma lo
ekoho ka lpp kakomba okama a nkt ndo lo
wolo w’okotwelo wa nkt?
8
8, 9. Ngande wnama lomba la Jehowa lo woho
watetemala lsn monga la nkt?
TSHOTO Y’ETANGELO
wa weke wele la y. Sso la sso diek la
tokohokoho 30 000 takimanyiya na sso
dia mna. Dui dia diambo ko, wng wa
tshoka nse wek l’akoka wa ntshikitanya
esase w’oma lo kiohokoho tsh dia mbeya
vuiwui tsh yeta lo dihole diey.
12 Kn kaleka tambiya ele, woho wakakong Jehowa ttshngu tele lo demba
di’onto la dia nyama. nyl, demba di’onto diek la ttshngu miliyara nunu lokama. Tshngu tsh kengama la ADN (acide
´
´
desoxyribonucleique). ADN mombaka awui
wakimanyiya eholoko dia sngama.
13 Awui angana wakoka mombama lo
ADN? Tdike awui wakoka mombama lo
gram ti ka ADN l’awui wakoka mombama lo CD. CD koka momba awui wakokaw mfunda lo diksinr di’otondo
ndo dui s tambiyaka n dia CD kek djwlw efula. Koko gram ti ka ADN
10, 11. Ngande wnya lombodi ndo tshoka nse lomba lele la Jehowa?
12, 13. Kakna kakambiya lo kn kendana la ttshngu ta lo demba di’onto?
NGND KA DIKUMI 15, 2013
Osato: Boris Krylov, www.macro-photo.org
lo loowa. Ko lande na kakoka miliyara y’anto mbidjas l’“usumba wudingami la lukumbu” s lo nnga la nnga? Ek ngas
n dia nkt kek la dikoka dia minya diang diambolana ko mbela di’eyoyo dia lsn ntetemala monga lk.
9 Tshi nyl ka woho watosha etamba
`
oxygene dia sho mpnga, ko sho mbasha
dioxyde de carbone. Miliyara y’anto pnga`
ka oxygene ndo ntondja dioxyde de carbone.
`
Koko, oxygene hawoshile ndo ekoho kakomba okama a nkt hatawe l’t wa laladi lele la dioxyde de carbone. Lande na?
Ek ngas n dia akatshi wele la dangi
`
di’ashi wa djs kambaka la photosynthese
dia nkotola dioxyde de carbone, ashi, sase
dia yanyi ndo tovitamin dia nsala sukadi
`
`
la oxygene. Etena kakotolaso oxygene mba`
kom tshelo ya etamba nkim oxygene ko
anto nkim dioxyde de carbone. Mbokmaka dia Jehowa kambaka la tombatomba
diakandatonge dia ‘mbisha anto tsh lsn ndo lomu.’ (Etsha 17:25) Ande lomba
lele la nde lee!
10 Lomba la Jehowa mnamaka nto lo
lokema la diang lele lan la nkt. Waa
nomb’ewo mbutaka dia ditongami s diek lam’asa miliy 2 la miliy 100. (Adia
Osambu 104:24.) Tayanga nsdingola dimtshi l’atei adi kele tende woho wele lomba la Jehowa.
11 nyl, wng wa lombodi wek
woke oko yimbo ya bik. Koko lombodi
lek l’akoka wa mngla kilmtr suke
la 3 000 lo nkamba la wonya oko ynya nrd. Ko kakna kasalal naka wonya wambt lo wange? Jehowa akasha wng
wa lombodi dikoka dia mbeya ndjalmbla naka wonya wambt. Tshi nyl kekina ka washo wa tshoka nse. Tshoka nse
mnaka l’ekimanyielo ka washo ahende
Lomba la Nzambi mnamaka lo woho wele washo
wa tshoka nse. Osato n wakanunyama
(Enda oding 11)
9
koka nama awui oko miliyara kinunu wakoka mbt lo CD. L’tkta ekina, naka
sho mbidja yema y’ADN lo tshibitshibi,
kete yema sh kokaka ntondja anto weso
l’andja w’otondo mbala 350.
14 Etena kakandalmbaka Jehowa Nzambi, nkumekanga David akate di’awui
wele ohomba dia nsnga eholoko fundama lo dibuku dia didjidji. Nde akate ate:
“Ashu aye wakamenaka lam’akimi ehuluku; ndu biyu diami tshe diakafundama,
ndu nshi yakasonwama dikambu diami, la
ntundu k’akambu ane watayala.” (Osam.
139:16) Mbokamaka dia David akatombola Jehowa lo woho wakakengama
demba diande. Kn kamboshola ambewi wa sians l’nnyi weke kambeta kamboleka tosha wma etena kendaso woho
wakatonge Jehowa demba diaso. T kambotokimanyiya dia sho mbetaw tkta wakafunde omembi w’esambo lo kn
kendana la Jehowa ate: “Dimi layukukaka lusaka, ne dia lakatungama etungelu
ka woma ndu mamba, elimu aye weli mamba, utema ami mbeyaka dikambu diako
ololo.” (Osam. 139:14) Shi awui wambotsdingola an tnyaka dia etongelo tosholka Nzambi kasna?
TOKIMANYIYA ANTO AKINA DIA
V NTOMBOLA NZAMBI KASNA
´
Aya nnyi efula wele Reveillez-vous !
wambokimanyiya miliy y’anto dia v
nshihodia awui watoshol etongelo lo
kn kendana la Nzambi kasna. nyl, numl kakatombe lo Ngnd ka divwa 2006 kaki l’t a dui n “ Y a-t-il
´
´
un Createur ? ” Reveillez-vous ! s wakatondjama l’oyango wa nkimanyiya anto
wambonganyiyama la wetshelo w’ohilwe15
14. Kn kamboshola ambewi wa sians nyat lo
kn kendana la Jehowa?
15, 16. Ngande watokimanyiya ekanda aso dia
mbeya diang diakatonge Jehowa?
10
lo ndo wetshelo w’n Nzambi akatonge
diang l’edja ka nshi shamalo yele la wenya 24. ´ Kadiyso kmtshi akafund Btl ka l’Etats-Unis ate: “Okahanyelo wa numl ka laande ks wakete dimna efula.
Womoto mtshi lele ombetsha wa biologie
akalmb kpi 20 dia nde tokah ambeki
wa lo kalasa yakandalakanyaka.” nangso mtshi akafunde ate: “Kaanga mbakamatat nsambisha ntat lo 1940 ndo mbayami l’nnyi 75, latangnangnaka olimu
w’esambishelo oko mbala kn lo menda
woho wambotokahanya numl ka laande
kn.”
16 L’nnyi weke kambeta, sawo diele
l’t a dui n “ Hasard ou conception ? ” dia´
katondjama lo Reveillez-vous ! efula. Sawo
s diakake epole sk l’olimu wa diambo
wakakambema lo etongelo ndo waknya welo wakadje ana w’anto dia mbokoya Otungi. Lo 2010, takalongola biukubu´ ´
ku yele l’t a dui n La vie a-t-elle ete
´´
creee ? ndo y tokimanyiyaka dia sho ntombola Nzambi. Esato ndo wetshelo w’amna wele lo biukubuku sh wek l’oyango wa mptshahtsha lowando laso lo
dikoka diele la Jehowa dia ntonga. Ambola wele l’se ka wekelo tsh kimanyiyaka
ombadi dia nde nkana yimba lawui w’omande la mbadia. Onde w akakambe la
biukubuku sh etena kakayatasambishaka lo luudu la luudu, lo sk kana lo tshakitudi?
17 Ambutshi le, onde nyek lo mbeka
biukubuku ny l’ananyu l’tmwl wa
lo nkumbo? Naka nyu nsala ngas, kete
nyayowakimanyiya dia v monga la lowando le Nzambi kasna. Wan wetsha wetshelo w’ohilwelo lo kalasa ya sekndr
17, 18. a) Ngande wakoka ambutshi nkimanyiya
anaw diaha v mboka wma etena kalembetshiyaw anto akina dietaw diaw? b) Ngande wakanyakambe la tobukubuku tn l’tmwl wa lo nkumbo?
TSHOTO Y’ETANGELO
´ ´ ´ ´
La vie a-t-elle ete creee ?
Ambutshi le, nyokimanyiya
ananyu dia v mam
dietaw diaw
(Enda odingo 17)
ndekaka smana la w. Ambewi wa sians, embetsha, film yendana l’etongelo
ndo tkny tnyaw lo televizi mnyaka dia wetshelo w’ohilwelo wek mt. W
koka nkimanyiya anay waya l’nnyi dikumi l’mtshi dia v ntondoya wekamu
s lo nkamba la biukubuku yele l’t a dui
`
n: Cinq questions a se poser sur l’origine
de la vie, yakatondjama lo 2010. Biukubuku ny law kimanyiyaka lnglng dia
v nkamba l’‘akoka aw w’ekanelo ka yimba.’ (Tuk. 2:10, 11) Y mbakimanyiyaka
dia menda kana kn kawaetshaw lo kalasa kek mt.
18 Biukubuku L’origine de la vie yakatondjama l’oyango wa nkimanyiya ambeki wa lo kalasa y’adidi dia nshikik kana
nsango y’n waa nomb’ewo wamboshola nyama yakiw watashola l’lndji w’ohiNGND KA DIKUMI 15, 2013
lwelo wakonya polo le onto yek mt. Y
mbakimanyiyaka dia nshikik kana nsango sh mt mbatay n onto akahil lohil ko kana bu. Y mbaetshaka nto woho
wa ntona tokanyi ta waa nomb’ewo t’n
lsn lakaye oyaya. Ambutshi le, naka
nyu nkamba la tobukubuku tn, kete nyu
kokaka nkimanyiya ananyu diaha v mboka wma etena kalembetshiyaw anto akina lande na kew la mbetaw le Otungi.
—Adia 1 Petero 3:15.
19 Ekanda aso tokimanyiyaka dia sho
nsdingola waonga waki Jehowa lo tshimbo ya diang dinaso. Ks totshutshuyaka dia mbotombola. (Osam. 19:1, 2) Ande
dis diele la so dia ntombola Jehowa lele
Otungi wa diang tsh lee!—1 Tim. 1:17.
19. Dis diakna diele la so sho tsh?
11
“NYOKAMBE JEHOWA
OLIMU OKO HMB”
“Tanyodjake dwlw
l’olimu. . . . Nyokambe
Jehowa olimu oko hmb.”—RM 12:11.
NGANDE WAYOYOKADIMOLA?
Woho wa lhmb la ngande latktama lo Rm 12:11?
Kakna kahombaso nsala diaha
sho monga hmb wa Satana
ndo w’andja ande?
tshk akna washa Jehowa
hmb ande?
AKRISTO bu hmb lo woho wafnya anto l kn. Le
anto as, monga hmb kdikdi nmbwama la hiadi,
skishama ndo pnyahnyama. Koko, tkta wa Nzambi mbutaka dia hmb ande mbokambka olimu la
lolango law. nyl, etena kakahmlaka Pl Akristo wa la Rm dia ‘kamb Jehowa olimu oko hmb,’
nde akaakeketsha dia v mbokamb la ngandji. (Rm
12:11) Ko, kakna kalmbama dia monga hmb waki
Nzambi? Ngande wakokaso mbew dia monga hmb
waki Satana ndo w’andja n? Ndo ll akna wakondja hmb wa Jehowa wawokamb olimu la klamelo?
‘DIMI MBOKAKA NKUMMI NGANDJI’
2 lmb wa Ms tnyaka woho w’hmb walanga
Jehowa sho monga. hmb w’ose Hbru akahombaka ntshung lo nnyi w’esambele wa lhmb lande.
(Etum. 21:2) Koko, Jehowa akayota dia naka hmb
ambolanga ntetemala kamb nkumnde l’t wa ngandji kawokande, ko nkumnde mbosukanya la soko
kana la kh ka luudu lande ndo mbotunguna toyi diande. (Etum. 21:5, 6) Otungunelo s waki la kitshimudi.
Lo Hbru, tshkta okitanyiya fnaka la tshkta yakambema dia nembetshiya mboka ndo mpokam. Mbokmaka di’hmb wakokaka nkumnde ngandji akalangaka ntetemala mbokamb olimu l’okitanyiya tsh.
Ks tokimanyiyaka dia nshihodia dia n lalanga ndjakim le Jehowa pombaka mbokitanyiya l’t wa ngandji
kawokande.
3 La ntondo ka batizama, takatshi ydik ya kamb
Jehowa oko hmb. Takayakim le nde n dia takalangaka mbokitanyiya ndo nsala lolango lande. Ndooko onto
lakatotshutshuya dia nsala dui s. Lo mt, kaanga l-
1. nya otshikitanu wele lam’asa kn kafnya anto lo kn kendana la lhmb la kn katanema lo Rm 12:11.
2. a) Kakna kakakokaka nkonya hmb w’ose Hbru dia nde
ntetemala kamb nkumnde? b) Naa kitshimudi yaki l’otungunelo wa toyi di’hmb?
3. Kakna katotshutshuya dia ndjakim le Nzambi?
12
TSHOTO Y’ETANGELO
nglng wabatizama salaka dui s l’kng
wa vam mbsa ydik, koko aha tsho dia
ngnyangnya ambutshi aw. Ngandji mbatotshutshuya dia ndjakim le Jehowa. pstl Joani akafunde ate: “Nanga Nzambi kdikdi nkitanyiya lmb ande.”—1 Jni. 5:3.
TEK HMB KAANGA
MBAMBOTOTSHUNG
4 Ande lowando lele la so le Jehowa lo
woho wakandetaw dia sho monga hmb
ande lee! Mbetaw kele la so l’oshinga w’etshungwelo waki Kristo tokimanyiyaka dia
sho ntshung oma lo lhmb la pkato. Kaanga mbekeso anto wele keema kokele, taketaw la lolango laso dia nmbwama oma le
Jehowa nde la Yeso. Pl akalembetshiya
dui s hwe lo mukanda ande mtshi ate:
“Nyoyashi oko nyambov lo kn kendana la pkato, koko nyek lo nsna oma le
Kristo Yeso lo dikambo dia Nzambi.” Oma
laas nde akathmla ate: “Onde nyu hanyeye dia naka nyu ntetemala ndjakim dia
nkitanyiya onto mtshi oko hmb, kete
nyek hmb wa n lakitanyiyanyu, oyadi
pkato kakonya lo nyi kana okitanyiya wakonya lo losembwe? Nzambi losaka n dia
nyu nyaki hmb wa pkato, koko nyakayala la okitanyiya w’oma k’se otema lo woho
wa wetshelo wakanyalongola. Eelo, lam’ele
nyakatshung oma lo pkato, nyaya hmb
wa Nzambi ndo nyek lo nsala kn kele ll.” (Rm 6:11, 16-18) Lo avsa wele la diko
ango, pstl Pl akatktshi dia “okitanyiya w’oma k’se otema.” nkn, ndjakim kaso le Jehowa mbatokonya ‘hmb wa
Nzambi dia nsala kn kele ll.’
5 Sho pombaka ntondoya wekamu efula
naka talanga ntetemala nsna lo yoho ytn la ndjakim kaso. Ek awui ahende watodj wekamu dia nsala dui s. Pl akatkta dia dui dia ntondo etena kakandafunde
4. Kakna kalmbama dia nkoma ‘hmb wa
Nzambi dia nsala kn kele ll’?
5. Ta diakna dialso sho tsh, ndo lande na?
NGND KA DIKUMI 15, 2013
ate: “Dimi mt ngnangnaka lmb wa
Nzambi lo ndjela woho w’onto wemi l’etei,
koko dimi mnaka lmb okina wele l’etei
ka demba diami walshana la lmb wele
lo yimba yami ndo wambet mfumbe ka lmb wa pkato wele l’etei ka demba diami.” (Rm 7:22, 23) Laadiko dia laas, sho
tsh takahow pkato. L’t wa pkato ks,
sho ndka ta dia ta la wdu aso wa demba.
pstl Petero akatokeketsha n: “Nyoyale oko anto wele la lotshung ndo nyokambe
la lotshung ls oko ekambi waki Nzambi,
koko aha oko okomb dia nyu nsala kn
kele kl.”—1 Pet. 2:16.
6 Dui dia hende ele, woho walshanaso la
tsngiya t’andja n walmbwama oma le
ding. Satana lele nmbdi w’andja n
ek lo tooka akuwa dia toshish olowanyi
aso le Jehowa ndo le Yeso. Nde nyangaka
dia tet hmb ande lo tohemba dia sho
nsala awui wa kl. (Adia fs 6:11, 12.)
Yoho mtshi yasalande dui s ele lo nsala dia
sho mna diele oko andja ande n wek dimna efula. pstl Joani thmlaka n:
“Naka onto ambolanga andja n, kete ngandji ka Shso keema le nde, n dia ng tsh
kele l’andja n, nsaki ka demba ndo nsaki
ka washo ndo sm wa kn kele l’onto lo
lsn haye oma le Shso, koko ndja oma
l’andja n.”—1 Jni. 2:15, 16.
7 Anto wa l’andja n wek la nsaki ka
monga la lomombo la l’emunyi. Satana keketshaka kanyi y’n monga la falanga mbelaka ngnngn. Diak dinaso diang dia
nsomba emete emete lo waa makashinyi. Piblisite yasalema tshutshuyaka anto dia monga la kanyi ya nsomba kn nsomba kn.
Wan wakamba lo aviy wanda nknd
otsha lo wedja ekina salaka dia waa pasase
mngla kaam l’anto wa l’andja n wele la
nsaki ka lomombo. Aha la taamu, kn tsh
kasalema l’andja n salemaka lo ndjela atnd wa lk.
6, 7. Kakna kasala Satana di’anto mna di’ele
oko andja n wek dimna?
13
Ayoyokamb
oko hmb?
8 Petero akahmla Akristo wa lo ntambe
ka ntondo waknaka akambo ako anto wa
l’andja wa lo nshi yaw ate: “V ngnangnaka nsna lsn la dimna efula la yanyi. V wek awadi ndo mfuu ynama lo wetshelo aw wa lokeso lam’alw kaam la
nyu. N dia v mbutaka akambo wnama
oko wek ohomba, ko tete le wek anyanya.
Ndo v minganyiyaka anto wasala la wolo
dia nkakitna la wan wasala kn kele kl
lo nomialomia nsaki ya demba ndo etsha wa
lkw la fumb nsnyi. Etena kaalakaw
dia monga la lotshung, vam wek mfumbe y’akambo wa kl. N dia naka onto
amblndjama oma le ng kmtshi, kete
nde aya mfumbe kat.”—2 Pet. 2:13, 18, 19.
9 Wan wakotsha “nsaki ka washo” watatshung, koko wek hmb wa Satana Diabolo lele nmbdi wahnama w’andja n.
(1 Jni. 5:19) Monga hmb wa lomombo
la l’emunyi ek tshondo ya waale ndo ek
mponda mbt lo wosho wa ntdi dia ntshung oma lo lhmb ls.
SNWL WA DIMNA
10
Oko wakandasale lo ekamb k’dna,
8, 9. Naa waale wele la ntondo kaso, ndo lande na?
10, 11. Waa na waleka Satana smana la w l
kn, ndo ngande wele wtwl wa kalasa ya l’andja n tshondo y’okakatanu le w?
14
l kn Satana pembaka wan wahatashihodia akambo dimna. Nde ndekaka smana l’lnglng l’esekaseka. Satana hangnangna etena knande lnglng kana
epalanga wayakim la lolango dia kamb Jehowa. Nde kombolaka dia wan tsh wakim nsn yaw dia kamb Jehowa nshisha
klamelo yaw.
11 Tonyomtkta di’hmb w’ase Hbru waketawka dia v mbatunguna atoyi
dia ntetemala kamb waa nkumw. Kaanga mbakokaka hmb s kandji dikambo wambaatunguna atoyi, kandji ks
kaki ka lo tshanda mtshi tsho ndo lofoo lakatshikalaka laknyaka dia v nangaka ntetemala kamb waa nkumw. Woho
ak waam mbele, lnglng wsa ydik ya ntshikitana l’asekaw koka monga la
paa l’asolo lo tshanda mtshi. Satana sukka kanyi y’n olimu mbasha onto ngnngn, koko Akristo pombaka mbeya n
mbeya Nzambi mbeta lo dihole dia ntondo.
Yeso aketsha ate: “ngnngn le wan
weya dia wek l’ohomba wa mbeya akambo waki Nzambi.” (Mat. 5:3) Akristo salaka lolango laki Nzambi, koko aha laki Satana. V ngnangnaka nsala lolango laki
Jehowa ndo kanaka yimba l’lmb ande
otsho la yanyi. (Adia Osambu 1:1-3.) Koko,
lam’ele v mbekaka akambo efula lo kalaTSHOTO Y’ETANGELO
sa ya nshi ny, ek wolo di’okambi wa Jehowa wt lo kalasa sh kondjaka etena ka
kanaka yimba ndo kotshaka ehomba ande
wa lo nyuma.
12 Ewandji mtshi wa lo ntambe ka ntondo wakaskishaka hmb aw waki
Akristo. Lo mukanda wa ntondo wakandafund Akristo wa la Krt, Pl akambola ate: “Onde w akelam etena kakiy mfumbe? Toyakiyanyake, koko naka
w kokaka ntshung, kete kamba la diaaso s.” (1 Kr. 7:21) hmb efula wakakombolaka ntshung oma lo lhmb. Lo wedja efula wa nshi ny, onto tsh pombaka
mbt kalasa polo lo ydik yakashikikma
l’lmb wa lta. Oma laas, ambeki walanga kokaka nsna dia mbt kalasa y’adidi dia v ndjokondja olimu. Koko olimu wa
ngas mbeyaka ndjowaska wenya wakokaw nkamba olimu wa lo tena tsh.—Adia
1 Krt 7:23.
KALASA Y’ADIDI
KANA YA L’OKONGAMELO
Pl akahmla Akristo wa la Klsayi
ate: “Nyoyalame diaha onto mtshi nyonda
13
12. snwl akna wahomba lnglng l’esekaseka efula wamana kalasa nsala?
13. Kalasa ya ngande yele amna le ekambi waki
Jehowa?
NGND KA DIKUMI 15, 2013
oko mfumbe lo tshimbo y’akambo wa bewo,
ndo awui w’anyanya wa lokeso lo ndjela
mbekelo y’anto, lo ndjela akambo w’anyanya w’andja n, koko aha lo ndjela Kristo.” (Kl. 2:8) Ambewi wa mukanda efula
wa l’andja n kanaka yimba lo ndjela “akambo wa bewo ndo awui w’anyanya wa lokeso” wasuk mbekelo y’anto. Mbala efula,
wan wt kalasa y’adidi hawonge l’akoka
wa ndjokandola ekakatanu wayohomanaka
la w naka wambomana kalasa. Koko ekambi wa Jehowa snaka kalasa yawakimanyiya dia mbeya olimu wa nkamba dia v ndjsna lsn l’slng ko kambka Nzambi
olimu. V hawoh dako diakasha Pl Timte diayela n: “Lo mt, mamema Nzambi ek la wah w’efula naka sho ngnangna la kn kele la so. nkn, naka tek
la mbo ya nd, ahnd wa ndta ndo dihole dia mbish t, tngnngn la diang
s.” (1 Tim. 6:6, 8) Lo dihole dia nyanga dia
monga l’aplm wa weke ndo titr ya l’andja n, kn kele ohomba le Akristo wa
mt ele nkondja “mukanda w’olowelo” lo
ndjasha tsh lo tsh l’olimu w’esambishelo.
—Adia 2 Krt 3:1-3.
14 Tshi nyl k’pstl Pl. Ombewi
14. Lo ndjela Filip 3:8, ngande wakshi Pl di-
s diaki la nde dia monga hmb wa Nzambi ndo
wa Kristo?
15
w’lmb w’ose Juda wakawelka Ngamaliyl mbakawetsha lmb w’ase Juda. Kalasa yakandt sh mbdikamaka la kalasa
y’adidi ya nshi ny. Ko ngande wakshi Pl kalasa sh lo ndjdika la dis dia monga hmb wa Nzambi ndo wa Kristo? Nde
akafunde ate: “Dimi mbsaka dia akambo
tsh wek oshishelo le mi l’t wa nm di’efula diele la ewo ka Kristo Yeso Nkummi.”
Oma laas nde akakotsha ate: “L’t ande
kakametaw nshisha akambo tsh ndo dimi
mbasaka oko tota dia mindo dia dimi nkondja Kristo.” (Flp. 3:8) tkta s kimanyiyaka lnglng l’esakaseka w’Akristo kaam l’ambutshi aw woka Nzambi wma dia
v mbsa ydik ya dimna lo kn kendana
la kalasa yahombaw mbt. (Enda esato.)
WAH WAYA OMA LO
KALASA YA L’OKONGAMELO
Lo kalasa y’adidi efula, ambeki ndo
embetsha ndekaka ntkta di’awui wa plitik ndo v ndshanaka lam’asaw. (f.
2:2) Koko okongamelo waki Jehowa akadihola kalasa yatosha wladi ndo olowanyelo
wa dimna lo etshumanelo k’Akristo. mm la l’atei aso ndowanyemaka lomingu
tsh lo Kalasa k’olimu wa teokrasi. Laadiko dia laas, tek la Kalasa ka Bible k’anangso w’enyemba kalowanya dikumanyi
ndo ekambi wakimanyiya w’enyemba wele
ambatshi mboka ndo Kalasa ka Bible k’atshukanyi w’Akristo kalowanya atshukanyi
w’mnyi wa Jehowa wahatote ndo wele
ambatshi mboka. Kalasa sh tokimanyiyaka dia sho nkitanyiya Jehowa Shso lele
l’olongo.
16 Index des publications Watch Tower ndo
Watchtower Library tokimanyiyaka dia sho
nsala eyangelo l’ekanda aso. Awui wofundami l’ekanda s ndekaka mendana l’tmwl wa Jehowa. V tetshaka woho wa15
15, 16. Naa kalasa yakadihola okongamelo wa Jehowa, ndo awui wofundami l’ekanda aso ndekaka
mendana la na?
16
kokaso nkimanyiya wanyaso anto dia v
ndjaokanya la Nzambi. (2 Kr. 5:20) Wan
wetaw dia ndjaokanya la Nzambi v law
ndjokimanyiyaka anto akina dia nsala woho
ak waam.—2 Tim. 2:2.
WAH WAYA OMA LO
KALASA YA L’OKONGAMELO
17 Lo wla waki Yeso wa talata, owandji akaandola ekambi ehende waki la klamelo, akawat dia v mbt l’ngnngn ande ndo akawasha knd ekina. (Adia
Mateo 25:21, 23.) Wan wt kalasa ya l’okongamelo mongaka l’ngnngn ndo la
wah w’efula. Tshi nyl kaki Michael.
Lam’ele nde akamane kalasa ya sekndr la pw y’efula, embetsha ande wakookeketsha lushi lmtshi dia nde mbt kalasa
y’adidi. V wakambe efula etena kakawat
Michael ate layanga ntsh dia toyanga dikuta dia dimi nkondja woho wa ntat nkamba
olimu w’ombatshi mboka. Onde Michael
mbsaka dia nde akahandja dui dimtshi
dia dimna? Nde mbutaka ate: “Olowanyelo wakamalongola dia nkamba olimu
w’ombatshi mboka ndo oko wemi ekumanyi l’etshumanelo mbishakami ngnngn w’efula. tshk ndo was wamomokondja ndeka falanga yotomokondja la fwa.
Lek l’ngnngn w’efula lo woho wakimi
ksna dia mbt kalasa y’etale ya l’andja
n.”
18 Kalasa ya l’okongamelo tetshaka lolango laki Nzambi ndo woho wakokaso monga hmb ande. Y tetshaka woho wakokaso ntshung “oma lo lhmb l’hndl”
ndo monga la “lotshung la lotombo la ana
wa Nzambi.” (Rm 8:21) Kn koleki tsh
ele, kalasa sh tetshaka woho wakokaso mnya dia sho mbokaka Jehowa Shso lele l’olongo ngandji.—Etum. 21:5.
17. Wah akna waya lo mbt kalasa ya l’okongamelo?
18. Kakna kakotshutshuya dia mbt kalasa ya
l’okongamelo?
TSHOTO Y’ETANGELO
KND WA LSN
PAPA nde la mama waknana mbala ka ntondo
lo losanganya la woke la wedja efula l’Ambeki wa
Bible
´ lakasalema la Cedar Point, Ohio, lo wodja
w’Etats-Unis lo 1919. V wakatshukana ngnd
ngana l’kng wa laas. Lakot lo 1922 ndo kosmi Paul akot nnyi ehende l’kng wa laas.
Grace ka wadmi akot lo 1930. Ambutshi ande
waki Ambeki wa Bible, watshnde waki ambeki
wa Bible ndo angnyi w’nangeso Charles Taze
Russell.
Laknana la Grace lo 1947 ndo takatshukana lo Ngnd k’esambele 16, 1949. La ntondo
ka sho tshukana, takataktshanyisha hwe hwe
woho wayotoyodjas oko wadi l’omi. Takokana
dia nkamba olimu wa lo tena tsh ndo aha mbota. Lo Ngnd ka dikumi 1, 1950, takatat nkamba olimu w’ombatshi mboka. Lakasnama oko
omendji w’otshimbedi lo 1952.
Takatshkwama
l’t wakatayak
le Jehowa
KNDWAMA OMA LE
MALCOLM ALLEN
Lsn l’onto koka ntshikitana, ndooko
onto leya woho wayonga lsn lande
la lo nshi yayaye ndo l koka ndjokoma
edika w’edika. Jehowa tshklaka wan
wayak le nde, koko aha lo timba
taw hita. Ks mbakatnyi lo lsn
laso dimi la wadmi lo menda ll
wakatakondja. knd aso v n
lo tshena pe.
NGND KA DIKUMI 15, 2013
OLIMU W’OTSHIMBEDI
NDO KALASA KA NGILIYAD
Taknyi dia tek l’ohomba w’ekimanyielo k’efula dia sho nkamba olimu s dimna. Anangso wambohok akambo wakankimanyiya ndo
lakayang Grace nde law ekimanyielo. Lakambola Marvin Holien ngnyi ami w’edjedja lambokamba olimu w’otshimbedi l’edja k’nnyi
efula nte: “Grace ka wadmi eke diknda ndo
atashihodia akambo efula. Onde w mbeyaka
kadiyso kmtshi kakoka mbolowanya lo tshanda mtshi?” Nde akakadimola ate: “Eelo. Kadiyso Edna Winkle ek ombatshi mboka wa manamana ndo nde koka mbolowanya.” L’kng
diko, Grace akayotaka lo kn kendana la Edna
ate: “Nde akambetsha woho wa nsambisha lo
luudu la luudu, woho wa mbekola wekamu ndo
wa mpokam anto n dia dimi kombeyaka kn
ka ntkta l’etena ka ngas. Nde aki mt woho
w’onto wakamakombolaka.”
Dimi la Grace takakambe lo etshimbedi ehende wa la Iowa, mbidja ndo tshi ka nkt ka lo
sid ka lo Dakota. Oma laas, wakatotome l’otshimbedi 1 wa la New York waki ndo la btshi
dia nkt dia Brooklyn ndo dia Queens. Hatohki
17
“Naka w hayotosha
alako w’amna wa
ngas, kete w aya bu
ohomba efula l’okongamelo wa Jehowa.
Tokke lokolo ln”
Oma lo lms: Nathan Knorr,
Malcolm Allen, Fred Rusk,
Lyle Reusch, Andrew Wagner
pondjo dia lam’akatakome l’otshimbedi s sho
kombeyaka awui efula wendana la kndkndl kaw. Etshumanelo ka Brooklyn Heights kaki
l’otshimbedi s kakasalaka nsanganya lo Mbalasa ka Diolelo ka lo Btl ndo ase nkumbo ka
Btl efula waki wambohok akambo waki l’etshumanelo ks. L’kng wa dimi mbisha sawo
diami dia ntondo l’etshumanelo ks, nangso Nathan Knorr akaye le mi ndo akambut ate:
“Malcolm w akatosha alako w’amna efula. Tohke dia naka w hayotosha alako w’amna wa
ngas, kete w aya bu ohomba efula l’okongamelo wa Jehowa. Tokke lokolo ln.” L’kng wa
nsanganya lakayotka Grace awui as. La dikl,
takatshu tolala lo shambr yakawatohangia lo Btl. Lam’ele takalmb l’t wakiso la lonyangu,
takatat ndela.
Ngnd ngana l’kng, lakalongola mukanda
dia tt lo Kalasa ka Ngiliyad ka 24 ndo kalasa
ks kakahombe kom lo Ngnd ka hende 1955.
La ntondo ka sho ntsh lo kalasa ks, wakatot n woho wambowonyel lo kalasa kn hnya dia weho ak tsh wayonyotoma oko waa misinr. Koko, t kayonyolowanya dia nyu ndeka
mbeya nkamba olimu w’omendji. Mbt Kalasa
ka Ngiliyad ek dis dia laande, koko dui s nmbaka dia monga l’okitshakitsha.
18
Etena kakatamane kalasa, wakantome oko
omendji wa distrik. Indiana, Michigan ndo
Ohio waki l’tshi ka nkt ka distrik diaso.
Ndjaaka oko kashi, lo Ngnd ka dikumu l’ahende 1955, takalongola mukanda oma le nangso Knorr ndo nde akafunde ate: “Lek lo nanga
mbeya kana nyu nangaka ndjokamba lo Btl kana ndjotomama lo wodja okina l’kng wa
nyu ntshikala lo Btl lo tshanda mtshi. Naka
nyu nangaka nkamba lo distrik kana l’otshimbedi, ombite.” Takookadimola n tek suke
dia ntsh dihole tsh diayototomama. Kombeta
edja, takelam lo Btl.
OLIMU WA LO BTL
Olimu ami wa lo Btl wakendanaka ndo la
woshelo w’asawo
lo tshumanelo ndo lo nsanga´
nya ya weke l’Etats-Unis w’otondo. Lakalowanya
ndo lakakimanyiya lnglng efula wakayokondjaka knd wa weke l’okongamelo wa Jehowa. L’ekomelo, lakayokambaka oko sekeletl
k’nangso Knorr lo departma dialmbla olimu w’esambishelo ka l’andja w’otondo.
Laki l’ngnngn w’efula l’nnyi tsh wakamakambe lo departma diendana l’awui w’esambishelo. Lo departma s, lakakambaka dimi
l’nangso Sullivan Bud. Nde aki omendji wa deTSHOTO Y’ETANGELO
partma s l’edja k’nnyi efula. Koko anangso
akina wakayondowanyaka efula. nyl, nangso Fred Rusk, lakawambisha dia ndowanyami aki
mtshi l’atei aw. Mbala kmtshi lakawombola
nte: “nangso Fred, lande na katoyodjaka etshikitanu efula lo mikanda ami mtshi?” L’kng
wa nde mbla yema, nde akate ate: “nangso
Malcolm, naka ntkta mbatktay w mbeyaka mfudia tkta woho walangay. Ko naka tofund anangso l’akadiyso, sho pombaka mbidja welo dia mfunda dimna ndo mbew dikm
tsh.” Oma laas, nde akambut la lsng tsh
ate: “Tolekake ndjakiyanya, w ek lo nkamba
olimu dimna ndo l’edjedja ka wonya w ayoyalowanya.”
Etena kakiso lo Btl, Grace akakambe elimu efula wele oko solaka mvudu ya Btl. Nde
akalangaka olimu s efula. Polo ndo l kn,
naka tambnana l’nangso m laki la so lo Btl, nde totka Grace l’ngnngn n: “W
mbakambetsha woho wa mbala ndo mbalola dra
lo mbeto ndo mama aki l’ngnngn efula etena kakamawot.” Grace akakambaka nto lo departma diafudiaw waa periodik, mikanda ndo
waa band kast. Woho wakandakambe lo adepartma wotshikitanyi as akookimanyiya dia
nde mbeya n ln tsh akambaso kana kn
tsh kasalaso l’okongamelo wa Jehowa ek dis.
Ks mbeyande polo ndo l kn.
l dia mnana l’anto.” Lakookadimola nte: “Kn
katay ks kek mt ndo dimi pombaka kikitanyiya. Koko ek akl amtshi watomotshka lo
nsanganya ndo dimi haakombola ndjietsha. Layetetaka l’akl amtshi, koko dikl dia Lushi la
hende la Lushi la ni, dimi layotshka lo nsanganya.” Jehowa akantshkla efula lo woho wakimi
kombetshaka nsanganya dia ntsh l’olimu s.
Lo Ngnd k’esambele 1987, mama akavu lo
washo aso lo luudu lalamaw esombe. Owandji
w’flm akat Grace ate: “Ama Grace le, otokotsh yema la ngelo tomuya. Onto tsh aknaka
woho wakayahanahanaka lan etena kakatataka
okilo ay. Ko naa bonde? dia wng.”
ETSHIKITANU WAKASALEMA LO LSN LASO
Lo 1970, takatat mna di’ambutshi aso waya
l’ohomba w’ekokelo l’t wa lotshundu. Takahombe mt mbsa ydik ya wolo. Sho konangaka ntomba oma lo Btl ndo nkakitna l’angnyi
aso. Koko, laknyi dia dimi mbele l’knd w’ambutshi ami, diak diakatayotombaka oma lo Btl. Koko taki l’elongamelo k’n lushi lmtshi,
tokokalola lo Btl.
Lakatat nkamba lo kmpanyi km kasondjaw asirans dia sho nkondja woho wa ndjasnya. Hambohki pondjo kn kakambut owandji w’olimu ate: “Olimu n nangaka mbeteta
l’akl dia nkondja mfalanga n dia lo wenya s
mbakokay ntana anto la ngelo. Eya dia ndooko dui diele ohomba ko mbdima la mbeteta l’akNGND KA DIKUMI 15, 2013
La diko: Dimi la Grace, Fern ndo George Couch
lo Ngiliyad lo 1954
L’se: Malcolm lo departma diendana l’awui
w’esambishelo lo 1956
19
Lo Ngnd ka dikumi l’ahende 1987, takalodia admand dia tokamba nto lo Btl. Kombeta edja oma laas, wakashola Grace la kansr ka l’emongo shi. L’kng wa v mbosala
epaso, nde akaklngana. Mbala kak ti, Btl akatotom mukanda dia sho ntetemala nsambisha kaam l’etshumanelo kaso. Takayashikik dia ntetemala ndjasha l’awui wa Diolelo.
Lakakondja djimulimu la Texas. Taknyi dia
naka sho ntsh lk, kete tayotsna yema dimna. Taya nnyi oko 25 la Texas ndo tambokimanyiyama efula oma le anangso l’akadiyso.
WETSHELO WAKATAKONDJA
Grace akadin la kansr ka lo emongo shi
ndo ka lo dikele, ndo atete edja kondotata kans-
“Ek ohomba ndjak nshi tsh le
Jehowa ndo mbetaw awui tsh
watshikande dia v tokom”
20
r ka lo diwl. Koko ndooko lushi lambondoyakiyanyaka ate nde mbamboleka nsowa kana lambondoyangaka dia mbsa dihole diami. Mbala
efula, anto mbombolaka n: “Kakna kanyokimanyiya dia nyu ntondoya lo diwala dianyu ndo
monga l’ngnngn?” Nde mbishaka kk
ni n: “Dimi l’ommi tek angnyi w’eshika,
sho sawolaka dimna lushi tsh, sho mnglaka
kaam lushi tsh ndo hatolale naka tatakandola
ekakatanu wele lam’asaso.” Lo mt, sho nyangiyanaka mbala la mbala, koko sho dimanyiyanaka ndo mbohka. Dui s mbatokimanyiya dia sho
mbidjas ki.
Lo ehemba tsh wambohomana la so lo lsn,
tambokondja wetshelo w’amna n:
1) Ndjakka nshi tsh le Jehowa ndo mbetawka awui tsh watshikande dia v tokom. Aha ndjak lo yimba yaso hita.
—Tuk. 3:5, 6; Jer. 17:7.
2) Mbetaw di’tkta waki Jehowa tlmbla l’awui tsh. Wan wakitanyiya lmb
wa Jehowa mbayokondja panda. Hatokoke monga klngnyi, etenyi nyama etenyi
lose.—Rm 6:16; Hb. 4:12.
3) Kn koleki ohomba ele monga la lokombo la dimna la ntondo ka Jehowa. Mbetsha wah wa Diolelo lo dihole dia ntondo
ndo aha ndjasha lo lomombo la l’emunyi.
—Tuk. 28:20; Und. 7:1; Mat. 6:33, 34.
4) Nmbaka Jehowa dia nde tokimanyiya dia
sho tsha elowa lo mongaka l’ohetoheto l’olimu ande. Mbika washo lo kn kasalaso,
koko aha lo kn keso bu l’akoka wa nsala.
—Mat. 22:37; 2 Tim. 4:2.
5) Mbeya dia laadiko di’mnyi wa Jehowa,
ndooko okongamelo okina waytshkwama oma le Jehowa.—Jni. 6:68.
Dimi la Grace tambokamb Jehowa nnyi
ndekana 75 ndo tambookamb oko wadi l’omi
nnyi oko 65. Tek l’ngnngn efula lo woho
wambotokamb Jehowa kaam l’edja k’nnyi
s tsh. Tek lo nmba Jehowa ndo sho kombolaka di’anangso l’akadiyso law mna n v
koka tshkwama naka v ndjak le Jehowa.
TSHOTO Y’ETANGELO
WETSHELO
“Lukumbu laye la lutumbu . . . latumbwami.”
—NEH. 9:5.
ONDE W KOKA NKADIMOLA?
Naa akambo amtshi w’ll
wakasale ase Isariyl
etena kakawasalaka ft
ka Totombotombo?
WAKONDJASO
OMA LO DMBL
DIAKALNGSWAMA
DIMNA
“NYEMALE, nyutumbulaki [Jehowa Nzambi k]anyu,
pundju pundju.” Etena kakawoke tkta wahahanya
asolo s, ase Isariyl wakasangana kaam dia v nsala dmbl n diele l’atei w’almbl wele lo Bible woleki etale. (Neh. 9:4, 5) Dui s diakasalema la Jrusalma lo 455 N.T.D., lushi 24 la ngnd k’ase Juda ka
Tishiri. Etena kayangaso nsdingola kn kakayokonya ase Juda dia v nsala dmbl s, yambola wate:
‘Dui dia dimna diakna diakakimanyiya dia lushi la
laande ls mbeta dimna? Wetshelo akna wakokami
nkondja oma lo dmbl diakalngswama dimna s?’
—Osam. 141:2.
NGND KA LAANDE
Naa awui wnya dia kn kasala
Jehowa mbtnka la kitshimudi
ya lokombo lande?
Wetshelo akna wakondjaso
oma lo dmbl di’ase Lwi?
2 Ase Juda wakashidiya wokelo wa mpele di’osomba
wa Jrusalma ngnd ti la ntondo ka v nsangana
dia nsala dmbl s. (Neh. 6:15) L’kng w’ase Isariyl mbika mpele s l’edja ka nshi 52 tsho, v wakatat nsala kn kahombama dia nkotsha ehomba aw wa
lo nyuma. Diak diele, lo ngnd kakayele, mbuta ate
lo ngnd ka Tishiri, v wakasangana kaam lo dihole
dia hwe dia zra kaam l’ase Lwi akina mbawadi
ndo mbalembetshiya lmb wa Ms la dui dia wolo.
(Enda osato 1) Ase nkumbo, mbidja ndo ‘wan tsh wakakokaka mpokam dimna,’ wakemala ndo wakahokam “umaka pindju edja ndu unya l’atei ote.” Ande
1. Lande na kakasangana ase Juda, ndo naa ambola wakokaso
ndjaoka?
2. Naa nyl kakatotshik ase Isariyl lo woho wakawasangana
kaam dia nmba l’kng wa v nshidiya wokelo wa mpele dia
Jrusalma?
21
1
nyl ka dimna kakawatotshik sho wan
wt nsanganya lo Mbalasa ya Diolelo yele
la ahole wa mbidjas w’amna lee! Ko onde
w tekolaka yimba yay l’akambo wele keema ohomba etena key lo nsanganya? Naka
ngas, kete s tonyomsdingola nyl
kakatotshik ase Isariyl. Lam’ele v wakahokam wetshelo dimna, v wakatat
ndela lo woho wakiw kokitanyiya lmb
wa Ms.—Neh. 8:1-9.
3 s komonga etena ka v mbishola pkato yaw, koko aki lushi la ft laki l’oyango wa v ntmla Jehowa l’ngnngn.
(Enda osato 2) (Wal. 29:1) nkn, Nhmiya akat ase Isariyl ate: “Nyutshu, nyutuli unatshi weli la wata, nyutono dinono
dia pe. Nyutumeli wane waki konongosola nduku engo etenyi, ne dia lushi l’elo leli
ekila le Khumesu. Tanyunyangaki ne dia
ongenongeno wa [Jehowa] eli wulu anyu.”
Lam’ele v wakakitanyiya tkta s,
“ongenongeno a wuki” wakonge lushi ls.
—Neh. 8:10-12.
4 La wedi a pindju, t wa nkumbo wakasangana dia menda kn kakawakoke
nsala di’ase Isariyl nkitanyiya lmb wa
Ms. (Enda osato 3) L’kng wa v mbadia Afundelo, wakashola dia lo ngnd
k’esambele wakahombe nsala ft ka To3. tkta akna wakakitanyiya ase Isariyl?
4. Kakna kakasale t wa nkumbo w’ase Isariy-
l, ndo naa dui dia dimna diakasalema lo ft ka
Totombotombo ks?
22
2
3
tombotombo ndo losanganya l’ekila ntat
oma lo ngnd ka Tishiri 15 polo 22. nkn, v wakatat ndjalngsla. (Enda osato 4) Ndooko ft ka Totombotombo ka
ngas kakasalema oma ko nshi ya Jashua
ndo ase Isariyl waki la “ongenongeno
a wuki.” Dui dia dimna diakasalema lo
ft ks ele wadielo w’lmb wa Ms “la
lushi la lushi . . . , umaka lushi la ntundu
edja ndu lushi l’ekumelu.”—Neh. 8:13-18.
LUSHI LA MBISHOLA PKATO
Nshi hiende l’kng, etena kakakoke
k’ase Isariyl tsh mbishola pkato yaw
lo sk l’t wakiw kotetemala nkitanyiya
lmb wa Ms. s komonga lushi l’ngnngn le w, n dia wakakile mbo ya
nd wltshi akoto dia mnya n waki l’kyi. Mbala ks nto, wakawawadi lmb
wa Ms l’edja ka wenya esato w’etondo la
mpindju. L’kng wa midi, “vo wakashula
kolo yawo, [ko] wakatemola [Jehowa Nzambi k]awo.” (Enda osato 5) Oma laas, ase
Lwi wakasale dmbl dilngswami dimna lo lokombo l’ase Isariyl tsh. (Enda
osato 6)—Neh. 9:1-4.
6 Aha la taamu, woho wakadia ase Lwi
lmb wa Ms mbala hiende y’etondo
5
5. Kakna kakasale ase Isariyl la ntondo k’ase
Lwi ndjosala dmbl la ntondo ka wodja w’otondo?
6. Kakna kakakimanyiya ase Lwi dia v nsala dmbl dia dimna, ndo wetshelo akna wakondjaso oma le w?
TSHOTO Y’ETANGELO
4
6
5
akaakimanyiya dia ndjosala dmbl dia
dimna. Avsa dikumi w’etatelo wa dmbl n mbikaka epole sk lo awui wa
mamba wa Jehowa ndo lo waonga ande.
Lo etenyi k’ekomelo ka dmbl n, lmbdi l’ase Lwi wakatkta mbala efula dikambo dia “ketshi ka wuki ka [Jehowa]” ndo wakate di’ase Isariyl hawokoke
mbokama ktshi ka ngas oma le Jehowa.
(Neh. 9:19, 27, 28, 31) Dia almbl aso nngsma dimna oko dmbl di’ase Lwi
s, sho pombaka kanaka yimba lushi la lushi l’tkta wa Nzambi, mbuta ate mbisha
Jehowa diaaso dia nde nsawola la so la ntondo ka sho ndjlmba.—Osam. 1:1, 2.
7 Lo dmbl diaw, ase Lwi wakalmb Jehowa paka dikambo ti to. Dikambo diak tanemaka l’ekomelo ka divsa 32 diata n: “Kakiane [Nzambi] li, we
keli [Nzambi k]a wuki, [k]a wulu ndu [k]ukama woma! We atulamaka sheki, atukaka
antu ngandji ka mamba. Tenaki asui watutenaka, shu la khumi ya dikanga yasu,
ewandji asu, elombedi asu, amvutshi asu,
washesu la wudja aye tshe uma lu nshi ya
khumi ya dikanga y’Asuriya edja ndu elo,
dikambu dia tshitshe.” Mbokmaka di’ase
Lwi wakatotshik nyl ka dimna ka salaka dmbl lo mbokaka Jehowa losaka
ntondo ka sho ndjowot ehomba aso.
Kaanga mbakawalngsla dmbl
diaw s dimna, ase Lwi as waki l’okitshakitsha n dia v wakeyaka n aha
efula k’tkta wayokamba la w mbayknmla lotombo la Jehowa tsh. Diak diakawatatshiya dmbl diaw l’tkta wa
la wdimo n: “Lukumbu laye la lutumbu luleki otshoko tshe la diandu tshe, latumbwami.”—Neh. 9:5.
9 V wakatetemala nmba n: “We
weme keli [Jehowa], we kakatungi ulungu,
ulungu weli ladiku di’ulungu, ndu diango
diawo tshe, kete la kene tshe keli loko, ashi
a waki la diango tshe dieli loko. We atulamaka diango ne tshe, la ului a wane weli
l’ulungu watukotemolaka.” (Neh. 9:6) Aha
la taamu, Jehowa Nzambi mbakatonge loowa laso ln, mbidja ndo nyemba nyemba
ya tt tele lk. Laadiko dia laas, nde
akatonge diang tsh diele la lsn la nkt ndo diotan lo ndjela weho adi. Andjelo
waki Nzambi welam nto n “ului a wane
weli l’ulungu” waknyi woho wakatongaka Nzambi diang s tsh. (1 Khum. 22:19;
Jobo 38:4, 7) Laadiko dia laas, andjelo salaka lolango laki Nzambi l’okitshakitsha
tsh lo kamb atshi wa pkato “wan wayokondja panda.” (Hb. 1:14) Ande nyl
ka dimna kakatotshik andjelo dia kamb
7. Akambo angana wakalmb ase Lwi lo dmbl diaw, ndo wetshelo akna wakondjaso oma
le w?
8, 9. a) La tkta wa ngande wakatatshiya ase
Lwi dmbl diaw? b) Naa elui ehende w’alembe
wakatkta ase Lwi?
NGND KA DIKUMI 15, 2013
V WAKATOMBOLA LOKOMBO LA NZAMBI
8
23
Jehowa kaam oko alembe ande wambolowanyema lee!—1 Kr. 14:33, 40.
10 Oma laas, ase Lwi wakaytktaka
dia daka diakasha Nzambi Abrama etena
kakinde la nnyi 99 n wadnde Sarayi
ayota. L’etena ks mbakawl Jehowa lokombo la Abrahama, kitshimudi ate: “Lotshetshe la wedja efula.” (Etat. 17:1-6,
15, 16) Oma laas, Nzambi akalake Abrahama ate tokanula tay mbayokita nkt ya
Kanana. Mbala efula, anto mbohka alklk aw, koko aha Jehowa. Diak diakalmb ase Lwi n: “We keli [Jehowa Nzaˆ
mbi], lakasonola Abarama, lakutundja
uma la Ura ka la Kaladiya . . . dia mbisha
tukanula tandi kete y’asi Kanana . . . We
ambushidiya diui diaye, ne dia we keli ololo.” (Neh. 9:7, 8) Sho kokaka mbokoya losembwe laki Nzambi lo salaka la wolo nshi
tsh dia kotshaka tkta aso.—Mat. 5:37.
V WAKATE AKAMBO
WA MAMBA WA JEHOWA
11 Lokombo Jehowa nembetshiyaka
“n lasala dia ndjala” ndo l mnyaka dia
Jehowa kotshaka alaka ande yema yema.
Jehowa aknya dia ngas mbedi lo nkotsha daka diakandasha ase Isariyl etena
kakiw lo lhmb l’Edjibito. L’etena ks,
aknamaka oko mponda mbt lo wosho
wa ntdi di’ase Isariyl ntshung oma lo
lhmb ko todjas lo Nkt ya daka.
Koko Nzambi akayasalaka kn kahombama yema yema dia daka diande kotshama
dia nde mnya n nde mbakoka mbelam
Jehowa.
12 Nhmiya akalmb Jehowa ate: “We
akenyi asui a washesu l’Edjibitu, ndu we
akuki tukuku tawo t’alelu l’umamu w’U-
10. Wetshelo akna wakondjaso oma lo woho wa-
kakotsha Nzambi daka diakandalake Abrahama?
11, 12. Naa kitshimudi ya lokombo Jehowa, ndo
ngande waknya Jehowa dia ngas mbedi etena
kaki ase Isariyl lo lhmb l’Edjibito?
24
duwa a Tilili. We akatshela Farayo, ekambi andi tshe la antu tshe wa lu kete yandi
tulimbitelu la akambu wa mamba, ne dia
we akeyi wuhu wakawatshelaka washesu
la ngala, ku we akenya lutumbu laye uku
ambulenama elo. We akatanya uduwa la
ntundu kawo, ku vo waketi lu lokongo l’ufumbu l’atei w’uduwa. Keli we akaditsha
ˆ
waku wakayayelaka l’ohongo uku ave la
tshina di’ashi.” Oma laas, nde akatetemala nmba lo kn kendana l’akambo wakasal Jehowa wodja ande ate: “We akakitshakitsha akanga a kete, asi Kanana . . .
Vo wakayala ewandji w’esumba a wulu, la
wa kete y’eteto. Vo wakakiti mvudu yuludi
too la wehu tshe wa diango, eshima wa lutshima, dikambo dia vinyo, eweli la etamba
w’elua efula. Okone vo wakalekaka, wakalutaka, wakanuni, wakangenangena l’ololo
aye wa mamba.”—Neh. 9:9-11, 24, 25.
13 Nzambi akasale akambo akina efula dia nkotsha sangwelo diande. nyl, yema tshitsh l’kng w’ase Isariyl
ntomba oma l’Edjibito, Jehowa akakotsha
ehomba aw wa lo nyuma. Ase Lwi wakalmb Nzambi vate: “We akahulo ladiku di’Ukungu a Sinai, akateketa la wo
uma l’ulungu, akawasha adjangu w’usimbwi, elembe wa mete, aui la welu w’ololo.” (Neh. 9:13) Jehowa aketsha ase Isariyl woho wakawahombe todjas lo Nkt ya
daka, koko v wakayohka kn tsh kakawetshama.—Adia Nehemiya 9:16-18.
OHOKWELO WEK OHOMBA
Ase Lwi wakalmb lo kn kendana la pkato hiende yakasale ase Isariyl yema tshitsh l’kng wa v mbuta
l’okongo wa Sinai n tayokitanyiyaka l14
13. Ngande wakakotsha Jehowa ehomba wa lo
nyuma w’ase Isariyl, ko kakna kakawasale?
14, 15. a) Ngande waknya Jehowa ktshi kakandokaka ase Isariyl kaanga mbakawasalaka pkato? b) Wetshelo akna wakondjaso oma lo dikambo s?
TSHOTO Y’ETANGELO
mb wa Ms. V mt wakakoke ndjakema l’t wa dikambo s. Koko ase Lwi wakatombola Jehowa lo dmbl diaw vate:
“Ne dia ketshi kaye ka wuki, we kumbaseka l’usui wa shenga. . . . L’atei wa deku
ˆ
akumi anei, we akakanelaka l’usui wa shenga. Vo kumpumba nduku engo; ahondo
awo kundjala emusu; ekulu awo kumvuda.” (Neh. 9:19, 21) l kn, Jehowa toshaka kn tsh kele la so ohomba dia sho
mbokamb olimu la klamelo. Diak diele, hatohombe pondjo mbokoya nunu di’ase Isariyl wakadiakema l’oswe wa shnga
l’t w’ohindodi aw ndo wakiw komonga
la mbetaw. nkn, akambo as “wakafundama dia thmla sho wan wasna lo
ekomelo k’etena kn.”—1 Kr. 10:1-11.
15 Lonyangu ko, l’kng w’ase Isariyl
mbt lo Nkt ya daka, v wakatat ntmla tozambizambi t’ase Kanana. nkn,
Jehowa aketaw wodja wakandasn skishama oma le wedja wakoodinge. Koko,
etena kakawayatshumuyaka, Jehowa akawadimanyiyaka ndo akaakokka oma le
atunyi aw kaanga mbakawasalaka dui s
“tena efula.” (Adia Nehemiya 9:26-28, 31.)
ˆ
Ase Lwi wakate vate: “We akakikela deku
efula, we akawaewula uma le nyuma kaye
ndu uma le amvutshi aye, keli vo kumpuke
ˆ
atui. Okone we akakimo l’anya w’asi wedja.”—Neh. 9:30.
16 L’kng wa v ntshung oma lo lhmb, ase Isariyl wakanyomohindw Nzambi nto. Ko etombelo akna waki la dui s?
Ase Lwi wakatetemala nmba n: “Ku elo
shu teko fumbi. Shu teko fumbi lu kete
yakayasha washesu dia nde elua la diango
di’ololo uma loko. Yo yatufudiyaka khumi
ya dikanga, yakayakitsha ladiku diasu ne
16, 17. a) Lo ngande wakatshikitana ase Isariyl
dia kolo yasu. . . . Shu teko lu pa ka wulu.”
—Neh. 9:36, 37.
17 Onde ase Lwi wakalangaka mbuta
dia Nzambi ek otema wolo? Ndooko, n
dia v wakayotaka n: “We katuyingaka lu
akambu ane tshe watuyakaka le su; we atutshaka la kolamelu, keli shu mbatutshaka
kolo.” (Neh. 9:33) Oma laas, ase Lwi wakakomiya dmbl s lo ntshika dklk
n wodja w’otondo wayokitanyiyaka lmb wa Ms. (Adia Nehemiya 9:38; 10:29)
Diak diele dikumanyi oko 84 wakasinya
dklk s.—Neh. 10:1-27.
18 Tek l’ohomba wa Jehowa tohokola
dia sho ndjt l’andja w’oyoyo wosembwe.
Diak diakoke pstl Pl dimbola
ate: “na akna ahahokma oma le she?”
(Hb. 12:7) Sho mnyaka dia sho mbetawka nmbwama oma le Nzambi lo nsn
yaso lo ntetemala mbokamb la klamelo
ndo lo mbetaw dia nyuma kande tongola. Laas, naka tambosala pkato ka woke,
sho pombaka monga l’eshikikelo k’n Jehowa ayotodimanyiya naka sho ndjatshumoya oma k’se otema ndo mbetaw ohokwelo ande l’okitshakitsha tsh.
19 Jehowa ayanga mbet lokombo lande
woke ndeka woho wakandaliet woke etena kakandatshungola ase Isariyl l’Edjibito. (Ezek. 38:23) Oko waki ekambi ande
wa lo nshi y’edjedja l’eshikikelo ka mbt
lo Nkt ya daka, mbele Akristo tsh watetemala ntmla Jehowa la klamelo wayokondja lsn la pondjo l’andja w’oyoyo.
(2 Pet. 3:13) Lam’ele elongamelo ka diambo ks kek la ntondo kaso, tatetawke
pondjo dia ntshika dia ntetemala ntombola lokombo laki Nzambi. Lo sawo diayela,
taysdingola awui wa lo dmbl dia Yeso
wahombaso ndjela dia Nzambi ttshkla
oma ko kakian ndo pondjo pondjo.
wakaysna l’kng wa lhmb la wan wakt
lo Nkt ya daka? b) Kakna kakate ase Isariyl
lo kn kendana la Nzambi, ndo dklk diakna
diakawatshike?
18, 19. a) Tek l’ohomba wa na dia sho ndjt l’andja w’oyoyo? b) Kakna kahombaso ntetemala nmba Jehowa, ndo lande?
NGND KA DIKUMI 15, 2013
25
TOSALE AKAMBO
WTN LA DMBL
DIA YESO
“Papa, . . . tombola
nay kele nay
akotombole.”
—JNI. 17:1.
NGANDE WAYOYOKADIMOLA?
Kakna kalmbama dia ‘mbeya’
Nzambi dimna?
Ngande wakakadimma dmbl diaki Yeso diele lo Joani
tshapita 17 lo ntambe
ka ntondo?
Ngande wakokaso nsala akambo wtn la dmbl
dia Yeso l kn?
LA DIKL dia ngnd ka Nisana 14, 33 T.D., Yeso
nde l’ambeki ande wakasale dambo di’Elekanelo
dia v mboh woho wakatshungola Nzambi watshw oma lo lhmb la l’Edjibito. Koko ambeki ande
wa klamelo as waki suke la ‘ntshung lo pondjo.’
La wedi a pindju, atunyi waki Yeso wakayoodiakaka.
Koko nyi ka Yeso ks kakakadim tshk, n dia
dikila diande diakahombe ntshungola anto oma lo pkato la nyi.—Hb. 9:12-14.
2 Dia tokimanyiya diaha sho mboh nyi kande,
Yeso akahhla ft kakahombe mpna dambo di’Elekanelo. Nde akasale dikambo s lo mpembola mapa
waha la wodoya ko mbeetshetsha le apstl 11 wa klamelo awat ate: “Mapa n wek didjidji dia demba
diami diayanga kimma dikambo dianyu. Kanyotshake nkn dia mbohkami.” Nde akasale woho ak
waam ndo la dikh dia viny, awat ate: “Viny ny
nembetshiyaka sheke y’oyoyo yambodjama l’ekimanyielo ka dikila diami diayotshulma lo wah anyu.”
—Luka 22:19, 20.
3 Sheke y’lmb yakadje Nzambi l’Isariyl wa lo
demba yaki yaya suke la nkom. Sheke y’oyoyo yakadje Jehowa nde l’ambeki waki Yeso w’akitami mbakahombe ndjhna sheke y’lmb sh. Yeso akayakiyanyaka efula lo kn kendana la yoonge ya lo
nyuma y’Isariyl wa lo nyuma. Ase Isariyl wa lo demba wakaatna l’awui w’tmwl ndo wa lo tshunda
ndo dui s diakasandja Nzambi nsnyi. (Jni. 7:45-49;
Etsha 23:6-9) Lo wedi okina, Yeso akakombolaka di’a1, 2. Ft kakna kakahhla Yeso l’kng wa v nsala dambo
di’Elekanelo nde l’ambeki ande lo 33 T.D.?
3. a) Otshikitanu akna wakayonga l’kng wa nyi ka Yeso?
b) Ambola akna wahombaso ndjaoka lo kn kendana la dmbl dia Yeso diele lo Joani tshapita 17?
26
TSHOTO Y’ETANGELO
mbeki ande ntetemala nkamba olimu
kaam l’oyango wa v ntombola lokombo
laki Nzambi. Ko kakna kakasale Yeso?
Nde akasale dmbl dia lka diatetemala anto efula nkamba la di l kn.
(Jni. 17:1-26; enda osato w’etatelo.) Diak
diele, sho pombaka ndjambola n:
“Onde Nzambi akakadimola lo dmbl
diaki Yeso?” Sho pombaka ndjasdingola
ndo ndjambola nto n: “Onde dimi salaka awui wtn la dmbl s?”
AWUI WAKETSHAKA YESO
LO DIHOLE DIA NTONDO
Yeso akasawola l’ambeki ande polo
l’otsho, awasha ewo k’oshinga wolo k’oma
le Nzambi. Oma laas, nde akedia washo
l’olongo, ko akalmb ate: “Papa, wonya
wambokoka. Tombola nay kele nay
akotombole kele, oko wakayawosha lowandji laadiko dia anto tsh, nde asha anto
tsh wakayawosha lsn la pondjo. . . .
Dimi lambokotombola la nkt ndo lamboshidiya olimu wakayambisha dia nsala. nkn, kakian w Papa, otombole la ntondo kay la lotombo lakimi la l
la ntondo kay ntondo k’andja tongama.”
—Jni. 17:1-5.
5 Tende awui waketsha Yeso lo dihole
dia ntondo lo mbtwl ka dmbl diande. Dui dia ntondo ele, okidiamelo wa lokombo la She lele l’olongo n dia dui s
mbtnka la dui dia ntondo diakandalmb lo dmbl di’nyl ate: “Shso, lokombo lay lakidiame.” (Luka 11:2) Dui
dia hende ele, Yeso akayakiyanyaka di’ehomba wa lo nyuma w’ambeki ande dia
nde mbasha “lsn la pondjo.” Oma laas, Yeso akaylmba lo dikambo dia nde
n: “Papa, otombole la ntondo kay la lo4
4, 5. a) Wetshelo akna wakondjaso oma lo tk-
ta wa mbtwl wa lo dmbl dia Yeso? b) Ngande
wakakadimola Jehowa dmbl dia Yeso?
NGND KA DIKUMI 15, 2013
tombo lakimi la l la ntondo kay ntondo
k’andja tongama.” Jehowa akayofutaka
nande la klamelo oleki ndo kn kakandalmb ndo akawosha “lokombo loleki
nkombo” y’andjelo tsh la fwa.—Hb. 1:4.
“KEYA W NZAMBI TI KA MT”
Lo dmbl diande, Yeso aknya kn
kahombaso sho anto wele keema kokele nsala dia ndjokondja lsn la pondjo.
(Adia Joani 17:3.) Nde akate ate sho pombaka ntetemala ‘mbeya’ Nzambi ndo
Kristo. Yoho mtshi yakokaso nsala dui s
ele lo nkamba l’atoyi ndo la washo aso
dia ndeka mbetshama oma le Jehowa ndo
nande. Yoho kina yakokaso monga la
ewo ka Nzambi ele lo nkamba l’awui wetshamaso lo dikambo diande. Apstl
waki Yeso wakasale dui s dikambo Yeso
akatetemala nmba ate: “Dimi lakawat
kn kakayambut ndo v wakakilongola.” (Jni. 17:8) Koko dia nkondja lsn la
pondjo, v wakahombe ntetemala nkana
yimba la wetshelo wa Nzambi ndo nkamba la w lo nsn yaw. Onde apstl
wa klamelo wa Yeso wakatetemala nsala ngas polo l’ekomelo ka lsn law la
nkt? Eelo, n dia nkombo yaw tsh yakafundama lo ave 12 wohikami Jrusalma y’Oyoyo ya l’olongo.—ny. 21:14.
7 Lo ndjela waa nomb’ewo y’tkta wa
Grk, tshkta yokadimmi n “keya”
koka kadimma nto n “ntetemala mbeya.” Tokitshimudi ts tohende mbtnka ndo tek ohomba. nkn, tshkta
“keya” nembetshiyaka wekelo watatetemala watokimanyiya dia mbeya Nzambi.
Mbokmaka dia mbeya Onto loleki woke
l’andja w’otondo nembetshiyaka akambo
6
6. Kakna kakahombe ambeki waki Yeso nsala dia
ndjokondja lsn la pondjo, ndo kakna knya dia
ngas mbedi?
7. Kakna kalembetshiya ‘mbeya’ Nzambi, ndo lande na kele dui s diek ohomba?
27
Akristo wa lo ntambe ka
ntondo wakakambe kaam
la nyuma k’ekila dia v nama
kaam kaki l’atei aw
(Enda oding 13)
efula laadiko dia mbeya tsho waonga ande
la sangwelo diande. Mbeya Jehowa nembetshiyaka nto mbolanga ndo nanga
asekaso ambetawudi. Pl akalembetshiya ate: “Onto tsh lahokana ngandji ateye Nzambi, n dia Nzambi ek ngandji.”
(1 Jni. 4:8) nkn, mbeya Nzambi nembetshiyaka nto mbokitanyiya. (Adia
1 Joani 2:3-5.) Ande dis diele laso dia
mbadiema l’atei w’anto weya Jehowa lee!
Koko oko wakidi lo kn kendana la Judas Iskariyt, sho kokaka nshisha dis
s. nkn, nys tosale la wolo diaha dishisha n dia lo nsala ngas mbayotoyokondja woshasha wa mamba wa lsn la pondjo.—Mat. 24:13.
“L’T WA LOKOMBO LAY”
L’kng wa sho mbadia dmbl dia
Yeso diele lo Joani tshapita 17, shi sho
tsh mnaka ngandji kakokaka Yeso apstl ande ndo wan wakahombe ndjonga
ambeki ande l’kng diko? (Jni. 17:20)
8
8, 9. Kakna kaketshaka Yeso lo dihole dia ntondo etena kakinde la nkt, ndo mbekelo kakna
kaki l’ambewi w’lmb kakatone Yeso?
28
Koko Yeso kombetshaka panda k’ambeki ande lo dihole dia ntondo. Oyango wa
woke waki la nde etena kakinde la nkt
aki okidiamelo wa lokombo la She. nyl, etena kakinde lo luudu l’tmwl la la
Nazart ndo kakandatka anto kk wakandaye la nkt, Yeso akadia lo wmb
w’Izaya ate: “Nyuma ka Jehowa kambombahema, n dia nde akasn dia dimi
mbewoya ase wola lokumu l’ll.” Weho
ak tsh Yeso akadia lokombo l’oshika
laki Nzambi etena kakandadia tkta s.
—Luka 4:16-21.
9 Lo ndjela knd wa l’ony w’ase
Juda, edja efula la ntondo ka Yeso ndja la
nkt, ambewi w’lmb w’ase Juda wakashimbe anto dia nkamba la lokombo la
Nzambi. Tek l’eshikikelo dia Yeso akatone wetshelo wa kl s. Nde akat andshi ande ate: “Dimi lakaye lo lokombo la
Papa, koko nyu konongolami. Ko naka
onto okina ndja lo lokombo lande ndam, nyayokoka mbolongola.” (Jni. 5:43)
Oma laas, nshi ngana la ntondo ka nde
mv, Yeso aknyaka kn kakandayakiTSHOTO Y’ETANGELO
yanyaka etena kakandate lo dmbl diande ate: “Papa, otombole lokombo lay.”
(Jni. 12:28) nkn, l’kng wa sho nsdingola dmbl diakasale Yeso, tamboka
dia nde akayakiyanyaka efula dia lokombo
laki She.
10 Yeso akalmb ate: “Dimi lakeyanya
lokombo lay le anto wakayambisha oma
l’andja n. V waki anto ay ko w akambishaw ndo v wakakitanyiya tkta ay. Ndo nto, dimi laya bu l’andja n,
koko v wek l’andja n ndo dimi lek
lo ndjaye oya le y. Papa k’ekila, owakoke
l’t wa lokombo lay lakayambisha, dia
v tsh monga kaam oko weso kaam.”
—Jni. 17:6, 11.
11 Dia mbeyanya lokombo la She le
ambeki ande, Yeso kokomkom tsho lo
mbatl, koko nde akaakimanyiya dia v
mbeya kn kalembetshiya lokombo lak,
waonga ande ndo woho watosalnde akambo. (Etum. 34:5-7) Kaanga lam’akandadiyama lo dihole dia lotombo l’olongo,
Yeso akatetemala nkimanyiya ambeki
ande dia v mbeyanya lokombo laki Jehowa. Ko l’oyango akna wasalande dui s?
Ele di’anto ndeka sambishama la ntondo
k’ekomelo ka dikong di’akambo ndja.
nkn, Jehowa ayoyatong lokombo la
woke etena kayondodiaka atunyi ande dia
ntshungola ekambi ande wa klamelo.
—Ezek. 36:23.
“KELE ANDJA KAWETAW”
12 Etena kakinde lan la nkt, Yeso
akakimanyiya ambeki ande dia v mbahem wdu aw. Dui s diakahombe mbakimanyiya dia v nshidiya olimu w’esambishelo wakatat Yeso. Nde akalmb
10, 11. a) Kakna kakasale Yeso dia mbeyanya lokombo laki She le ambeki ande? b) Oyango akna
wahomba ambeki waki Yeso ndjadj?
12. Naa awui asato wahombaso nsala dia nsambisha dimna?
NGND KA DIKUMI 15, 2013
ate: “Oko wakayatome l’andja mbele ndo
dimi law lambaatoma l’andja.” Yeso aknyi n di’ambeki ande nkamba olimu
w’esambishelo dimna, v pombaka nsala
awui asato an. Dui dia ntondo, ambeki
ande takawahombe monga ase andja wa
kl waki Satana. Dui dia hende, ambeki ande wakahombe kidiama lo ndjasha
tsh lo nkamba la mt k’oma l’tkta
wa Nzambi. Dui dia sato, v wakahombe
monga kaam lo dimama dia ngandji oko
wedi lam’asande la She. Laas, toyambole n: ‘Onde dimi salaka akambo wtn
l’awui asato wa lo dmbl diaki Yeso?’ Lo
mbika washo l’awui as, Yeso akate l’eshikikelo tsh ate: “Kele andja kawetaw dia
w mbakatome.”—Adia Joani 17:15-21.
13 Naka sho mbeka dibuku di’Etsha
w’apstl diahnyi l’Evanjili ni, kete
tayna dia Jehowa akakadimola dmbl diaki Yeso. Diatnelo diakakoke ndjonga l’atei w’Akristo wa lo ntambe ka
ntondo n dia l’atei aw mbaki ndo ase
Juda, wan waki komonga ase Juda, akanga w’ngnyi, ase wola, hmb ndo
wan waki l’hmb. Koko, v waki kaam n dia wakakoke mbdikama la tenyi dia demba ti diohakemi lo t aw
wele Yeso. (f. 4:15, 16) s mt aki dui
dia diambo diakasalema l’andja waki Satana wambolola la diatnelo. Jehowa mbahomba tombma n dia nde mbakasale
dui s l’ekimanyielo ka nyuma kande k’ekila.—1 Kr. 3:5-7.
14 Lonyangu ko, kaam ks kotetemala monga l’kng wa nyi k’apstl.
Oko wakadiatatami, waa apsta wakayololan l’atei aw ndo etombelo wakonge la dui s ele, diatnelo diakayongaka.
13. Ngande wakakadimma dmbl diaki Yeso lo
ntambe ka ntondo T.D.?
14. Ngande wambokadimma dmbl dia Yeso
nshi ny?
29
Ekambi wa Jehowa wa l’andja w’otondo wek kaam
(Enda oding 14)
(Etsha 20:29, 30) Koko lo 1919, Yeso akatshungola Akristo w’akitami oma lo lhmb l’tmwl wa kashi ndo akaatshumanya kaam lo “dimama diasala dia anto
monga kaam lo yoho ya kokele.” (Kl.
3:14) Etombelo akna wambonga l’esambishelo kaw lo andja w’otondo? Ndekana miliy esambele y’“kk ekina”
y’anangw w’oma lo “wedja tsh, oma
lo waoho tsh ndo oma lo nkoho y’alemba tsh ndo oma l’tkta tsh” wakonge olui ti v l’Akristo w’akitami. (Jni.
10:16; ny. 7:9) s mt aki okadimwelo
wa diambo lo woho wakalmb Yeso
ate: “Kele andja weye dia w mbakatome ndo w akaalange oko wakayanange.”
—Jni. 17:23.
NDJIHELO KAKEKETSHA
La dikl dia Nisana 14, Yeso akasha
apstl ande nm lo mbidja la w she15
ke ya tol kaam la w lo Diolelo diande.
(Luka 22:28-30; Jni. 17:22) nkn, Yeso
akalmb lo kn kendana l’Akristo tsh
wakakoke ndjokoma akitami ate: “Papa,
dimi nangaka dia ndo wan wakayambisha monga la mi ln ayomonga, dia v
mna lotombo lakayambisha, n dia w
akanange la ntondo k’andja tongama.”
(Jni. 17:24) kk ekina waki Yeso mongaka l’ngnngn, koko aha la kandjema
l’t wa dui s ndo ks mnyaka di’Akristo tsh wek kaam l kn.
16 Lam’ele v wek lo sngiyama oma le
waa pastr ya l’tmwl aw, anto efula
hawetaw dia Jehowa ek l’ekambi ande
wele kaam ndo waweya dimna. Ngas
mbakasalemaka ndo lo nshi ya Yeso. Nde
akadihiya dmbl diande l’tkta wa
diambo n: “Papa ka losembwe, lo mt
andja n hawokeye, koko dimi lambokeya ndo wan wambeya dia w mbakatome.
Dimi lakawaewoya lokombo lay ndo layowaewoyal, dia ngandji kakayamboke monga le w ndo dimi monga kaam la w.”
—Jni. 17:25, 26.
17 Akna akoka mbidja taamu n Yeso
kosala akambo wtn la dmbl diande?
Oko wende t w’etshumanelo, nde ek
lo ntetemala tokimanyiya dia sho mbeyanya lokombo la She ndo sangwelo diande.
nkn, nys sho tsh totetemale nkitanyiya didjango diakandadje dia nsambisha l’ohetoheto ndo mbet anto ambeki.
(Mat. 28:19, 20; Etsha 10:42) Nys tosale la wolo nto dia nama kaam kaso n
dia ngas mbayotosala akambo wtn la
dmbl dia Yeso dia sho ntombola lokombo la Jehowa ndo nkondja ngnngn
wa pondjo.
16, 17. a) Kakna kakayotaka Yeso l’ekomelo ka
15. Kakna kakalmb Yeso lo kn kendana l’A-
kristo w’akitami?
30
dmbl diande? b) Kakna kambotoyashikik dia
nsala?
TSHOTO Y’ETANGELO
Tofudia olimu aso w’esambishelo
Amendji wa film ka dimna kele anto wnyaw
lk hawtkta kele l’t a dui n Lknd l’otsha lo
shinga ya lobingu wakangnangna kienda dikambo
t kaknyaka woho wakasnaka anto la San Francisco l’etatelo ka ntambe 20. Wan wakasale film
ks wakakitsha kamra la ntondo ka vatir yad
l’akona yaki l’atei atei wa mboka. Lo film ks,
waknyaka mponda yatakotola pusupusu, weho wa
mituka wa ntondotondo, asombi wa diang ndo
aknda wateteta lushi la lushi dia nsondja tojurnal.
Kn kaleka mbisha lkny efula lo film ks
ele ondo woho wakatond didimu dia nkt diakatow dja lo Ngnd ka ni 1906 ko ndjaka nyemba
nyemba y’anto ndo ndanya etenyi k’osomba ks
lo Ngnd ka ni 18. Ondo anto amtshi wnyaw
lo film ks wakavu nshi ngana tsho l’kng wa
mpokoso ks. Scott Miles lele kanula ya mtshi
l’atei wa wan wakasale film ks mbutaka ate:
“Anto wnami lo film ks haweye kn kayanga
mbakom. Lek lo ndjadja lo dihole diaw kaanga
mbele ndooko kakokami nsala.”
knd s koka mbtn la kn keta nshi yaso
ny. Sho law hatokoke nshidiya ekakatanu wakom anto nshi ny, koko sho ndjadjaka lo dihole
diaw. V salaka akambo aw wa lushi la lushi aha
la mbeya n elanyelo ka dikong n di’akambo
Didimu dia nkt dia lo 1906 diakatow
dja diakalanya tshi ka nkt ka woke
l’osomba wa San Francisco
´
Photo kakandama oma le National Archives la Etats-Unis
kaya k’emembe. Otshikitanyi la didimu dia nkt
diakom onto la shashimuya, sho teke la etena ka
tshitsh ka mbewola anto dia lushi la kilombo la Jehowa. Kaanga mbele w tshungolaka etena dia
nsambisha lomingu tsh, shi w koka ndjadj oyango wa mfudia olimu ay w’esambishelo?
YESO AKI NSHI TSH SUKE DIA NSAMBISHA
nyl ka Yeso kek ohomba efula lo woho wakinde kotshika sambishaka nshi tsh. Nde akasambishaka onto tsh lakahomanaka la nde, akonge oko ofutshanyi w’elambo lo teteta lo toshinga,
nyl kaanga etena kakandomuyaka, nde akasambisha womoto mtshi. (Luka 19:1-5; Jni. 4:5-10,
21-24) Mbala mtshi anto wakongaka l’ohomba
ande etena kakandomuyaka, koko Yeso akatshikaka momuya dia mbaetsha. Ktshi kakandokaka
anto kakootshutshuya dia nde mbasambisha.
(Mak 6:30-34) Ngande wakokaso mbokoya woho
wakasambishaka Yeso la shamanya?
V KAMBAKA LA DIAASO TSH DIAKONDJAW
Melika mbidjas lo luudu lmtshi lakakama dimna efula. Asekande afutedi wek ambeki wa lo
kalasa y’adidi w’oma lo wedja ekina ndo nkombo
yaw la numl yaw ya telefn bu lo dibuku diele
la nkombo y’afutedi wa lo luudu ls. Nde ngnangnaka diaaso dia laande diele la nde dia ktshanyaka akambo wa lo nyuma l’afutedi as.
Nde mbutaka ate: “Dimi mbsaka luudu ls oko
tshi kami ka nkt.” Melika mbetetaka la ekanda
aso l’tkta efula ndo nde mbishaka anto efula
trakt la periodik. Nde mbatka nto dia v mbt
lo sit kaso ka jw.org. Nde ek lo mbeka Bible l’anto efula.
Sonia nde law kambaka la diaaso tsh diakondjande dia nsambisha. Nde kambaka lo lopitadi l’onganga mtshi ndo nde akayadj oyango wa
nsambisha asekande tsh wa l’olimu. Ntondotondo, nde akshi etena ka mbeya ehomba ndo awui
walanga onto l’onto. Oma laas, nde sawolaka la
w awui wa lo nyuma l’onto ndo l’onto wonya
wa diomuyelo dia l’kng w’olelo wa la midi. Etombelo wambonga la dui s ele, nde ambotat mbeka l’anto ahende Bible. Nde ek lo nkong dia temalaka la soko dia lopitadi wonya wa diomuyelo
ko nsawola la wan wakonga dia mbsama l’olimu.
KAMBA LA WAASO TSH WELE
LA Y DIA NSAMBISHA
Onto mtshi lakake lo didimu dia nkt diaki
lo 1906 akate dia “s mbele didimu dia nkt diakaleke woke l’osomba s.” Koko, mpokoso tsh
yambosalema yayonga anyanya w’anyanya lo mbdika la lushi l’smbwl layanga ndja keema edja
le “wan waheye Nzambi.” (2 Ts. 1:8) Jehowa kombolaka di’anto ntshikitanya timba ndo etema
aw dia v mpokam hmwl w’oma le ekambi
ande.—2 Pet. 3:9; ny.14:6, 7.
W ek la dis dia nkimanyiya anto dia v
nshihodia akambo weta nshi ny ndo dia v ntshika ndjasha l’akambo wa kl ko nyanga Jehowa.
(Zef. 2:2, 3) Shi w koka nkamba la diaaso tsh diele la y dia nsambisha asekay wa l’olimu, asukanyi ay ndo anto tsh wnana la y etena kasalay
awui ay wa lushi la lushi? Shi w koka mfudia olimu ay w’esambishelo?
s
n
o
W koka telesharj
periodik kn ndo
ekanda ekina wele lo
www.jw.org
p
W koka nto mbadia
Ekadimwelo k’andja
w’oyoyo l’trnt
t lo
www.jw.org,
kana skan
kod kengo
w13 10/15-OT
130617
Shi w koka nkamba la diaaso
tsh diele la y dia nsambisha
etena kasalay awui ay
wa lushi la lushi?