สัมมนากระทรวงวิทย์ 2 การปรับตัว [Compatibility Mode]

การปรับตัวและสุขภาพจิต
(Adjustment and Mental Health)
เป้ าหมายหลัก ประชาชนทุกเพศทุกวัย
เพิม ความสุข
ลดความทุกข์
พัฒนาสมรรถภาพในการดําเนินชีวติ
สุ ขภาพจิต และการปรับตัว
หมายถึ ง สภาพชี วิตที เป็ นสุ ขมี ความสมบูรณ์ ทั%ง
ทางใจและทางกายสามารถปรั บ ตัว หรื อ ปรั บ ความ
ต้อ งการของตนเองให้เ ข้า กับสภาพแวดล้อ ม เข้า กับ
บุ ค คลที อ ยู่ ร่ วมกั น ได้ ด้ ว ยดี โ ดยไม่ ก่ อ ให้ เ กิ ด ความ
เดื อดร้ อนแก่ตนเองและผูอ้ ืน ทั%งก่อให้เกิดประโยชน์สุข
ต่อตนเองอีกด้วย
2
กลุ่มเป้ าหมายตามวัย
Δ วัยเด็ก
Δวัวัยเรี ยน
Δวัวัยรุ่ น
Δวัวัยทํางาน
Δวัวัยสูงอายุ
ความสํ า คั ญ ของสุ ขภาพจิ ต และการปรั บ ตั ว ของ
นักศึกษา
1. สุ ขภาพจิตจะขึ%นอยูก่ บั สถานการณ์รอบๆ ตัวนักศึกษา
2. พิจารณาถึงความสามารถในการเรี ยนของนักศึกษา
3. การพิจารณาสุ ขภาพจิตอาจใช้ลกั ษณะของสังคม เป็ น
เกณฑ์ หรื อลัก ษณะทางวัฒ นธรรมประเพณี ของ
ชุมชนทีนกั ศึกษาอาศัยอยูเ่ ป็ นหลัก
4
คุณเป็ นคนมีพฤติกรรมเช่นนี)หรื อไม่
เหตุเกิดจากเพือ น การปรับตัวเข้ากับเพื-อนไม่ได้ l วิธีปฏิเสธเมื-อเพื-อนชวนไปในทางที-ไม่เหมาะสม l ถูก
สบประมาทว่าใจเสาะ l สนใจเพื-อนมากเกินไป l คบเพื-อนเกเร
ปัญหาทางบ้ าน กลุม้ ใจที-พอ่ แม่มีปัญหาหนี)สินมากหรื อตกงาน l รู ้สึกน้อยใจที-พอ่ แม่รักลูกไม่เท่ากัน l ถูก
พ่อแม่บงั คับ l พ่อแม่ที-มีนิสยั หรื อพฤติกรรมบางอย่างที-เป็ นปัญหา l ถูกพ่อหรื อแม่ลงโทษบ่อย ๆ l หนี
ออกจากบ้าน / ไม่อยากอยูบ่ า้ น l ได้รับความกดดันจากคนในครอบครัว
ปัญหาการเรียน ปัญหาเกี-ยวกับการเรี ยนและโรงเรี ยน l กังวลเรื- องการเรี ยนหรื อกลัวเรี ยนไม่สาํ เร็ จ l ขี)เกียจ
อ่านหนังสื อ | มีนิสัยเกียจคร้าน
ปัญหาความมัน ใจในตนเอง กังวลว่าตนเองมีกลิ-นตัว กลิ-นปาก l มีสิวบนใบหน้าและตามตัว
ว้ าวุ่นเรืองเพศ อยูก่ ินกันโดยไม่ได้แต่งงาน l อกหักทําอย่างไรดี l แอบรักเพื-อนต่างเพศ l รักเพื-อนต่างเพศ
ที-เขามีคนรักอยูแ่ ล้ว l รักและแอบชื-นชมครู บางคน
ปัญหาความเครียด คิดมากและกังวลบ่อย ๆ l ปัญหาความผิดหวัง l สัญญาณอันตราย ของผูท้ ี-มีความเสี- ยง
ที-จะฆ่าตัวตาย l ปัญหายาเสพติด | อารมณ์รุนแรง | มีปัญหาอารมณ์และพฤติกรรม
ชอบแต่ งตัวประหลาด ชอบทําตัวสกปรก | คุยโทรศัพท์นาน | ติดเกมกด/วีดีโอเกม | ชอบน้อยใจ | ชอบคิด
มาก | ใช้เงินเปลือง | ชอบขโมยของ | ชอบโกหก | ขี)เหงา | รู ้สึกเหงา
พฤติกรรมทีเป็ นปั ญหาของนักศึกษา
การขาดเรี ยนบ่อยๆ
-
นิสยั เกียวกับการเรี ยนไม่ดี
การปรับตัวของแต่ละบุคคล
ความไม่พอใจในวิชาทีเรี ยน
ไม่มีความรับผิดชอบ
ความทุกข์ยากจากภายนอก
ป่ วยหรื อเหนือยล้า
ประมาณ
ประมาณ
ประมาณ
ประมาณ
ประมาณ
ประมาณ
6 %
9 %
16 %
17 %
17 %
35 %
6
ปั ญหาของคนในครอบครัว
อุบตั ิเหตุ
ติดสารเสพติด ติดสุ ราเรื% อรัง
โรคความเครี ยด โรคจิต โรคประสาท
ปั ญหาเรื องความรัก
ทํางานหาเงินมากเกินไป
7
สิ งทีมกั พบร่ วมกันในผูฆ้ ่าตัวตาย
ต้องการหาทางออกต่อปั ญหา
เป้ าหมายเพือจะได้ไม่ตอ้ งรับรู้อะไรอีก
สิ งกระตุน้ ได้แก่ ความทุกข์ทรมานใจจนทนไม่ได้
สิ งกดดัน ได้แก่ ความผิดหวัง ไม่สมหวัง
ภาวะอารมณ์เป็ นแบบรู้สึกสิ% นหวัง อะไรก็ช่วยไม่ได้
รู้สึกสองจิตสองใจต่อการฆ่าตัวตาย
มุมมองต่อสิ งต่างๆแคบลง
ทําเพือหนีความทุกข์ใจ
แสดงออกต่อผูอ้ ืนเพือสื อถึงความอยากตาย
ใช้รูปแบบเดิมๆในการปรับตัวต่อปั ญหามาโดยตลอด
การส่ งเสริมสุขภาพจิตและ
การป้ องกันปัญหาสุขภาพจิต
1. การส่ งเสริมสุขภาพจิต
1.1 การฝึ กควบคุมอารมณ์
1.2 สะสมไมตรี
1.3 ไม่ หนีอุปสรรค
1.4 รู้ จกั ฝึ กใจ
1.5 ใฝ่ เสริมคุณค่ า
1.6 หาความสงบสุข
9 ลักษณ์
กับการรู้ จกั ตัวเอง
(Enneagram)
9 ลักษณ์ ประกอบด้ วย
Final Answer
• Rate the top 3 most like you, in order
–1
–2
–3
–4
–5
–6
–7
–8
–9
1. คนสมบูรณ์ แบบ (Reformer หรือ Perfectionist)
เป็ นคนลัก ษณะที เ รี ยกว่ า ต้อ งการปรั บ ปรุ ง ตนเองและมี ชี วิ ต ในแบบที
ถูกต้อง เป็ นคนชอบวิพากษ์วิจารณ์ตนเองและผูอ้ ืน ในด้านเด่นคนลักษณ์น% ี เป็ น
คนทํางานหนัก อุทิศตนให้งาน มี วินัยในตนเองสู ง ทําอะไรเป็ นแบบ
แผน ซื อสัตย์ มีอุดมคติและจริ ยธรรม เมือโกรธจะไม่ค่อยแสดงออก ในด้านด้อย
อาจมีแนวโน้มชอบตัดสิ นคนอืน ช่างวิตกกังวล ชอบโต้เถียง เหน็บแนม และมัก
เอาจริ งเอาจังเกินไป รวมไปถึงนิสยั ทีชอบควบคุมคนอืน
สื อสารกับคนลักษณ์ 1 พยายามเติ มอารมณ์ขนั เล็กๆ น้อยๆไปในวง
สนทนา แสดงให้เห็นว่าไม่ได้หวั เราะสิ งทีเขาพูด เพิมนํ%าหนักให้กบั ประเด็นทีเขา
ค้านหัวชนฝาหากเป็ นวิธีเดียวทีทาํ ให้งานเดิน
2. ผู้ให้ (Helper หรือ Giver)
เป็ นคนทีตอ้ งการมีคุณค่า เป็ นทีรักของคนอืน มีจิตวิทยาในการสื อสารกับ
คนอืนมาก เข้ากับคนอืนได้ดี และมีพลังเหลือเฟื อมาจากความภาคภูมิใจทีมา
พร้อมกับภาพลักษณ์ในฐานะผูใ้ ห้ความช่วยเหลือ ชอบทําตัวเป็ นมือขวาในการ
ทํางาน เหมือนพวกเลขาฯ รู ้ความลับเจ้านาย ประมาณว่ากุมอํานาจอยู่
เบื%องหลัง ชอบเป็ นศูนย์กลางข้อมูลของทุกๆ อย่าง ชอบให้ความช่วยเหลือและ
คําแนะนํา ไม่วา่ คนอืนต้องการหรื อไม่ก็ตาม มีหลายบุคลิก ปรับเปลียนตนเองไป
ตามสถานการณ์และความต้องการของคนอืน ด้านไม่ดีอาจควบคุมคนอืนด้วยการ
ประจบ เยินยอ คนลักษณ์น% ีจดั เป็ นนักสื อสารตัวยง
สื อสารกับคนลักษณ์ 2 ควรใช้กิริยาและนํ%าเสี ยงทีอบอุ่น แสดงความสนใจ
เป็ นการส่ วนตัวและชืนชมในตัวเขา ไม่ควรให้ความคาดหวังเพราะเขาอาจหวังว่า
จะต้องได้รับ ในเรื องการวิพากษ์ตอ้ งชี%ชดั ตรงประเด็น
3. นักแสดง ( Achiever หรือ Performer )
เป็ นผูใ้ ฝ่ ความสําเร็ จ แรงจูงใจคือการเป็ นทียอมรับ
นับถือ ประสบความสําเร็ จในงานทุกด้าน ภายนอกดูเป็ น
คนมีความสุ ขและมองคนในแง่ดี การรักษาภาพลักษณ์
เป็ นสิ ง ที เ ขาใส่ ใจทุ่ ม เททํา งานหนัก
บ้า งานจนทิ% ง
ครอบครัว ไม่ดูแลตัวเองหวังว่าคนอืนจะทํางานหนัก
ด้วย เลียงความล้มเหลวทุกประการ เลือกทางทีจะได้รับ
การตอบรับทีดีเท่านั%น ถ้าเกิดความล้มเหลวจะโยนใส่ คน
อืน ชอบแข่งขัน มุ่งเอาชนะ ต้องการชิ งตําแหน่ ง
ผูน้ าํ ทนการวิพากษ์วจิ ารณ์ไม่ได้
สื อสารกับคนลักษณ์ 3 ใช้วิธีการสื อสารแบบเซลล์
แมน เขาสามารถปรับตัวให้เข้ากับทุกโอกาส ด้วยความที
เป็ นคนห่วงภาพลักษณ์อย่างมาก ดังนั%น วิธีการสื อสารคือ
แสดงให้เห็นว่า “ นับถือความสามารถเขาจริ งๆ แต่ไม่
เห็นด้วยกับประเด็นนี% ”
4. คนโรแมนติคหรือโศกซึKง ( Individualist หรือTragic Romantic )
เ ป็ น ค น ที ต้ อ ง ก า ร ที จะ เ ข้ า ใ จค ว า ม รู ้ สึ ก
ตัวเอง แสวงหาความหมายของชีวิต หลีกเลียงความ
สามัญธรรมดา ต้องการงานทีแตกต่าง งานทีใช้
ความคิดสร้างสรรค์ ประสิ ทธิ ภาพของงานขึ%นอยู่กบั
สภาพอารมณ์ มีบุคลิกศิลปิ น ช่างจินตนาการ อยาก
ให้คนอืนมองว่าเป็ นคนพิเศษ ข้อด้อยไม่สามารถแยก
เรื องรักใคร่ ส่วนตัวออกจากกิจธุ ระ ก้าวร้าว หรื อ
พยายามขับคู่แข่งขันออกไปจากพื%นทีการทํางาน แต่
ชอบคนเก่งทีอยูน่ อกทีม จะว้าวุน่ รู ้สึกเหี ยวเฉาถ้าอยู่
ในสภาพแวดล้อมทีมีแต่คนเก่งกว่า
สื อสารกับคนลักษณ์ 4 ต้องการความสนับสนุน
ทางจิตใจ ความรู ้สึกเป็ นสิ งสําคัญ อย่าหนีหน้าเวลา
เขาแสดงอารมณ์
แม้อ ารมณ์ จะขึ% น ๆ ลงๆ แต่
ประสิ ทธิ ภาพการทํางานจะกลับคืนมาด้วยเมือสติเขา
กลับคืนมา
5. นักสั งเกตการณ์ ( Investigator หรือ Observer )
เป็ นคนทีตอ้ งการรู ้และเข้าใจในสิ งต่างๆ ด้วย
ตนเอง หลีกเลียงความรู ้สึกของการถูกครอบงําหรื อ
บุกรุ ก ชอบสะสม ชอบอยูค่ นเดียว ใช้ความคิดหรื อ
ในสิ ง ที ต นสนใจ
ต้อ งการอะไรที ค าดการณ์
ได้ ตัดสิ นใจโดยปราศจากความรู ้สึกส่ วนตัว จะถือว่า
ก า ร แ ส ด ง อ า ร ม ณ์ เ ป็ น ก า ร เ สี ย ก า ร ค ว บ คุ ม
ตนเอง หลี กเลียงความขัดแย้งจนถึ งที สุด จะมี
ประสิ ทธิ ภาพมากถ้าไม่ตอ้ งยุ่งเกี ยวหรื อสังสรรค์กบั
ใคร ทํางานหนักได้ถา้ ได้รับความเป็ นอิสระและความ
เป็ นส่ วนตัว
สื อสารกับคนลักษณ์ 5 เป็ นคนทีคนอืนอาจรู ้จกั
เขาน้ อ ยหรื อไม่ ค่ อ ยเข้า ใจ เพราะไม่ ช อบเล่ า เรื อง
ส่ ว นตัว ให้ใ ครฟั ง ยิง เข้า ใกล้ยิ ง ถอยห่ า ง ดัง นั%น พึ ง
เคารพในพื% น ที ข องเขา ปล่ อ ยให้ คิ ด เห็ น อย่ า งเป็ น
อิสระ
6. นักปุจฉาหรือพลรบ
( Loyalist หรือ Questioner )
เป็ นคนต้องการความมัน คงปลอดภัย เป็ นคนกลัวการขู่คุกคาม
แล้วจะแสดงความกลัวออกมา ระแวดระวัง ขี%สงสัย ลังเล มอง
โลกในแง่ร้าย บางครั%งพยายามทําตัวให้ถูกใจคนอืน ส่ วนประเภท
กลัวแล้วจะสู ้จะดูกล้าหาญ ท้าทายเพือปกปิ ดความกลัว ส่ วนใหญ่
จะมีลกั ษณะทั%งสองปนกัน
สื อสารกับคนลักษณ์ 6 พยายามลดช่องว่างของความเสี ยงให้
มากทีสุด แต่คาดหวังผลลัพธ์สูง เป็ นคนทีไม่สามารถพูดในที
สาธารณะ ต้องการการยืนยันทีแน่นอนก่อนจะเคลือนไหว
7. นักผจญภัยหรือเสพประสบการณ์
(Enthusiast หรือ Adventure )
เป็ นคนต้องการที จะมี ความสุ ข
หลี กเลี ยงความทุ กข์
ความ
เจ็บปวด ปิ ดบังความกระวนกระวายด้วยการทําตัวให้ยงุ่ และมีแผนการ
มากมายที ย งั ไม่ ไ ด้ล งมื อ ทํา
มี ค วามรู้ สึ ก ข้า งในว่า ตัว เองเก่ ง และมี
คุณค่า เปิ ดรับความคิดใหม่ๆ มากกว่าความจําเจ ละมุนละม่อมในการ
แก้ปัญหา มักเป็ นเพือนร่ วมงานทีสร้างความสุ ข สนุกสนานให้เสมอ ด้วย
การมีอารมณ์ขนั ความคิดสร้างสรรค์และการให้อภัย ชอบความสัมพันธ์
แบบเท่าเทียมกัน
สื อสารกับคนลักษณ์ 7 ด้วยความเป็ นคนมองโลกในแง่ดี ทําให้เป็ นคน
สบายๆ ง่ายๆ แต่บ่อยครั%งก็หละหลวม จึงยากทีจะควบคุมคนพวกนี% สิ งหนึ ง
คือควรช่วยประสานแนวคิดให้เป็ นไปในทางเดียวกัน พยายามให้เขามองด้าน
ลบไปพร้อมกับด้านบวก
8. เจ้ านาย (Challenger
หรือ The Boss )
มีความต้องการพึงตนเอง เข้มแข็ง มีอิทธิ พลต่อโลกเป็ นพวกมีปัญหา
เกียวกับความโกรธและหลงลืมตัวเอง ชอบสวมบทบาทผูค้ ุมกฎ แตกต่างจาก
ลักษณ์ 1 ตรงทีเขาพร้อมจะแสดงความโกรธออกมาได้เสมอ ในสถานการณ์ทีไม่
มี ผู ้นํ า ก็ แ สดงบทบาทเอง
อาจมองการประนี ป ระนอมว่ า เป็ นการ
ยินยอม อ่อนแอ สนใจเรื องความถูกต้องยุติธรรมและการปกป้ องคน ข้อด้อย มัก
มองว่าตนเองถูกยึดเป็ นศูนย์กลางโกรธอย่างตรงไปตรงมา ไม่มีวาระซ่ อน
เร้น แสดงความโกรธแบบไม่ย%งั สนับสนุนกฎเกณฑ์ทีเข้ากับตนเอง เบียงเบนกฎ
ทีไม่ถูกใจ
สื อสารกับคนลักษณ์ 8 ควรสื อสารแบบตรงไปตรงมา เมือเขาโกรธหรื อ
ตําหนิติเตียนก็ยอมรับ แต่อย่าเอามาเป็ นเรื องส่ วนตัว คนลักษณ์น% ี รับมือกับข่าวร้าย
ได้ดี แต่หากมองข้ามเขาจะทําให้รู้สึกเหมือนถูกทรยศหักหลัง ตรงไปตรงมา
ดีกว่า
9. นักไกล่ เกลีย] หรือประสานไมตรี
( The Peacemaker )
เป็ นคนหลีกเลียงความขัดแย้งทุกรู ปแบบ ดูผอ่ นคลายสบายๆ มีความ
ต้องการมีสัมพันธ์ทีดีกบั เพือนร่ วมงานและเจ้านาย ชอบการทํางานชัดเจน
หรื อทํางานเป็ นกระบวนการทํางานได้รวดเร็ ว ประสานงานดี วางลําดับ
ความสําคัญงานยาก แต่ก็ไม่ชอบถูกกะเกณฑ์โดยคนอืน ทํางานแข่งกับเส้น
ตาย ใช้เวลาจนนาทีสุดท้าย ข้อด้อย มักหลงลืมความต้องการ แต่บางทีก็
แสดงความโกรธออกมาอย่างไม่รู้ตวั เพิกเฉยปั ญหาแล้วก็โทษระบบ โทษ
การจัดการว่าไม่ดีซะอย่างนั%น
สื อสารกับคนลักษณ์ 9 หากเขาไม่ตอบรับแสดงว่าเขาปฏิเสธ หาก
ต้องการให้ตกลงควรวางกรอบการสนทนาทีชดั เจน พยายามควานหาความ
ต้องการของเขาใส่ ไปในโครงการด้วย
Resources
• Books
– The Essential Enneagram, David Daniels
– The Enneagram Made Easy, Renee Baron & Elizabeth
Wagele (Recommended as 1st book)
– The Pocket Enneagram, Helen Palmer
– The Enneagram at Love and Work, Helen Palmer
– Principles of the Enneagram, Karen Webb
• Internet
• Video
– Nine Paths to a Productive and Fulfilling Life
• Helen Palmer Workshop in Austin
Thank you