A` glacadh iongantas Earra

A’ glacadh iongantas Earra-Ghàidheal
Tha Sìne Nic a’
Ghobhainn na
neach-ealain fiadhbheathaichean
ainmeil, agus na
neach-dèanaidh film
le duais, agus tha
i den bheachd gu
bheil seallaidhean
is fuaimean ann an
Earra-Ghàidheal a
tha cho sònraichte
sa tha an àite eile
san t-saoghal.
1
Aig aois nam ficheadan, às dèidh
dha Sìne Nic a’ Ghobhainn
ceumnachadh bho Oilthigh
Manchester, fhuair i a-mach gun
tug a cùrsa-beatha mar neachdèanaidh fhilmichean eachdraidh
nàdair airson a’ BhBC agus
National Geographic i air
iomairtean tarraingeach air feadh
an t-saoghail. Dh’fhaodadh i a
bhith a’ filmeadh chomhachagan
geala san tundra agus an uair sin
a’ fuireach le cinn-fionn sa Chuan
Siar a-Deas.
Tha Sìne a-nis air a bhith a’ fuireach
ann an Earra-Ghàidheal air cost aniar na h-Alba o chionn 1997, agus
chan e a-mhàin gun lorg i bunait ùr
brosnachaidh agus iongnaidh ach
cuideachd dòigh eadar-dhealaichte air
a bhith a’ faicinn agus a’ cur an cèill a
gràdh air saoghal nàdair.
Nuair a bha Sìne agus a cèile,
an neach-dèanaidh fhilmichean
fiadh-bheathaichean, Marc Mac a’
Ghobhainn, a’ sireadh dachaigh agus
àite-togail theaghlaich, cha robh iad
cinnteach an robh àite sam bith am
Breatainn a bhiodh ann an coimeas ris
na h-àiteachan iongantach a bha iad
air fhaicinn air na tursan aca. Shiubhail
iad fad is farsaing san sgìre ann a’
bhan campa, agus dìreach nuair a
bha iad den bheachd nach robh iad
air soirbheachadh, ràinig iad EarraGhàidheal agus dh’ aithnich iad gun
robh iad air àite sònraichte a lorg,
pàirt de dh’ Alba a bha cho sònraichte
beartach le mullaichean cnuic,
oirthirean, coilltean is eileanan.
Brosnaichte le nàdar
Dha Sìne chan e a-mhàin gum biodh
seo na dhòigh-beatha atharraichte, ach
cuideachd ann an 2000 nuair a rugadh
a’ chiad leanaibh aice, na atharrachadh
cùrsa-beatha. “Chan eil mathan bàn
agus clann òga a’ dol còmhla mar
as trice,” thuirt i, “Mar sin thòisich mi
gam theagasg fhìn a thaobh dèanamh
dhealbhan is gam foillseachadh, agus
rinn mi sgrùdadh air m’ àite-còmhnaidh
an Earra-Ghàidheal gus brosnachadh
fhaighinn. Mar as motha a choimhead
mi mun cuairt, is ann as motha a lorg
mi. Dh’ ionnsaich mi far am bi an iolaireuisge a’ neadachadh, far am bi am
breac a’ leum, far am faicear cathag nan
casan dearg sa gheamhradh agus an
traon as t-samhradh.”
Dh’ fhàs a dìoghras air ealain gu
luath, agus nuair a dh’fhàs daoine
2
1
Is e ‘Kittiwake dispute’
aon de ghnìomhan
Shìne na bu thràithe
agus tha seo a’ glacadh
an dràma agus am
beothaileachd a chì
sinn ann am mòran
eòin mhara.
2
Dealbh-tìre cumanta
Innse Gall a’ sealltainn
machair, geòidh is
gainmheach àlainn
gheal.
26
The Nature of Scotland
www.snh.gov.uk
27
dèidheil air blogadh eadar-lìn fhuair
i a-mach gum faodadh i an àrd-ùrlar
seo a chleachdadh gu h-èifeachdach
gus innse sgeulachd agus obairealain a mheasgachadh le eachdraidh
nàdair. Mus tàinig 2005 bha i air
taisbeanadh fhaighinn anns a’ Ghàrradh
Luibheanach Rìoghail an Dùn Èideann
le obair a chruthaich i airson Aig An Oir,
pròiseact a chaidh a chruthachadh agus
a riaghladh gu co-roinneil le Coimisean
na Coilltearachd Alba agus Comann
Luchd-ealain Fiadh-bheathaichean
(SWLA). Ann an 2012 chaidh Sìne a
thaghadh mar Phàirtiche den SWLA,
3
còmhla ris na rinn i taisbeanadh gach
bliadhna aig Gailearaidhean Mall,
Lunnainn, anns na sia bliadhna a
dh’fhalbh.
Tha tarraingeachd glacte EarraGhàidheal agus na h-Eileanan gu mòr
air buaidh a thoirt chan ann a-mhàin
air na grunn luchd-ealain a tha air fàs
suas annta ach cuideachd orrasan mar
Sìne a dh’fhairich sa bhad comhfhurtail
ann am pàirt de dh’Alba nach robh idir
coltach ri àite sam bith eile.
Tha mòran de chruinneachaidhean
soirbheachail luchd-ealain, slighean
stiùidio is ghailearaidhean a tha a’
nochdadh mar a tha luchd-ealain ann an
diofar dhòighean a’ tarraing air dealbhtìre, dualchas is fiadh-bheathaichean
Earra-Ghàidheal.
“Is ann le bhith a’ ceangal a-steach le
fiadh-bheathaichean is urrainn dhuinn
tòiseachadh air cùram a ghabhail mun
deidhinn,” arsa ise. “Nuair a sheasas
sinn a-muigh air oidhche reòta agus a
dh’èisteas sinn ri gàir nan daimh agus
nan comhachagan ruadha a’ sgreuchail
ri chèile bho thaobh gu taobh den loch,
tha sin a’ cheart cho tarraingeach ris an
Serengeti.”
A’ coinneachadh ri fiadhbheathaichean
Tha an dàimh seo ris an t-saoghal
mun cuairt oirre a tha cha mhòr
beantainneach a’ ciallachadh gum
bi na dealbhan iomlan aig Sìne a’
tòiseachadh le dealbh buaile, gus a
bhith a’ comharrachadh cho inntinneach
sa tha e coinneachadh ri beathach no
eun fiadhaich. “Gheibh mi a-mach nuair
a shuidheas mi a-muigh, a’ dèanamh
dealbh gu socair, gu bheil beatha na
coille no na cluaintean a’ gluasad mun
cuairt orm,” mhìnich i, “Chì mi fada a
bharrachd na chithinn nam bithinn a’
gluasad troimhe. Bidh mi a’ dèanamh
dealbh de na rudan beaga a bhios a’
dol seachad, dealain-dè nam bogalach,
cuileagan bruachaireach, cuileagannan-cruinneag àlainn os cionn an
t-sruthain agus creithleagan anns na
craobhan darach.”
Gu dearbh a bharrachd air na
coilltean daraich aice, na sruthain agus
na lochan, tha cothrom sgrùdaidh gun
chrìch air àrainnean oirthir is eileanach
ann an Earra-Ghàidheal. O chionn
2011 tha Sìne air a bhith ag obair leis
an RSPB air eilean Orasa. Ann an
2012 rinn i taisbeanadh aig Gailearaidh
Ealain is Taigh-tasgaidh Kelvingrove
an Glaschu le SEA Art in a Different
Way far na dh’obraich i còmhla ri
còig luchd-ealain eile air pròiseact
mìneachaidh Future of the Atlantic
Marine Environment (FAME) fo stiùir an
RSPB.
Anns na tràth-bhliadhnaichean
aice mar neach-dèanaidh fhilmichean
eachdraidh nàdair bha Sìne ag obair
agus a’ faighinn tlachd bho dhiofar
28
The Nature of Scotland
5
4
phàirtean san t-saoghal air nach fhaigh
cuid neo eadhon a’ mhòr-chuid dhuinn
idir eòlas gu bràth. Ach, mar a bhios i
ag ràdh, tha e a’ cheart cho inntinneach
a bhith a’ lorg na fiadh-bheathaichean
agad fhèin aig an taigh, agus ’s e
sochair a tha sin a bu chòir dhuinn a
mheas luachmhor.
Faodaidh tu tuilleadh a leughadh mun
eòlas aig Sìne ann an Orasa agus
tuilleadh eisimpleirean den obair aice
fhaicinn aig www.janesmithwildlifeart.
blogspot.com
Tuilleadh leughaidh
Aig an Oir — Comann Luchd-ealain
Fiadh-bheathaichean aig http://swla.
co.uk/wp-swla/past-projects/
Àrainneachd Mhara a’ Chuan Siar san
Àm ri Teachd (FAME) aig www.
fameproject.ev/en
3
Is ann ainneamh a
chithear an traon diùid,
culcharach, ach
cluinnear i gu tric. Bidh
a gairm sònraichte
eigheach a’ togail
cuimhneachain bho àm
dùthchail a tha air
falbh.
4
Sìne aig a h-obair air
aghaidh na dùthcha
ann an EarraGhàidheal.
5
Tha na leòmain ruadh
sia-spotach breagha,
leòmain làitheil a tha
gu tric air an
ainmeachadh gu
mearachdach mar
dealain-dè.
www.snh.gov.uk
29