Internet of Things - Kamer van Koophandel

Internet of Things: slimme en internetverbonden producten en diensten
Een introductie en handvatten voor de
eerste stappen richting ondernemerskansen
Succesvol ondernemen met de
data, kennis en netwerken van de KvK
Colofon
Uitgave Kamer van Koophandel
Juni 2014
De publicatie is te downloaden via www.kvk.nl/iot
Auteurs:
Joris Castermans, Harald Feijth, Michiel Verheij,
Jeroen Beekhuizen en Saskia Wong-A-Tjong
Eindredactie:
Inge Heuff – Heuff Schrijft
2 Internet of Things
Inhoud
Inhoud
4
Voorwoord
5
1
Introductie
6
1.1 Definitie voor Internet of Things
6
1.2 Kansen en uitdagingen voor het mkb
6
1.3 Doel publicatie
7
2
IoT: de ontwikkelingen
8
2.1 Waarom nu?
8
2.2 De hype voorbij….
8
2.3 Belangrijke maatschappelijke aandachtspunten
9
3
De toegevoegde waarde van IoT
10
3.1 De zes IoT-bouwstenen
11
3.2 IoT Business DNA: procesoptimalisatie en nieuwe business
14
3.2.1 Kostenreductie en procesoptimalisatie
14
3.2.2 Omzetvergroting en nieuwe business
15
3.3 Verdienmodellen en business ecosysteem
16
4
Tot slot
18
Bijlage Zelf aan de slag met IoT
19
Werkblad 1: Zelf aan de slag met IoT
20
Werkblad 2: Het functionele concept ontwerpen
22
Werkblad 3: Het business concept opzetten
24
Het concept staat, hoe verder?
26
4 Internet of Things
Voorwoord
We leven in een interessant tijdperk. De enorme digitalisering
In deze publicatie geven we een introductie op IoT en ontleden
van onze maatschappij biedt veel nieuwe kansen om processen
we de toegevoegde waarde van IoT in zes bouwstenen. Hiermee
en producten slimmer te maken. Het is echter bijna een sport
kunt u op een pragmatische manier nieuwe kansen verkennen
om als bedrijf goed op de hoogte te blijven van alle nieuwe
voor slimme en internet-verbonden producten en diensten. Als u
trends en ontwikkelingen. En hoe vertaalt u deze ontwikkelingen
direct met het uitwerken van uw ideeën aan de slag wilt, maak dan
vervolgens naar concrete kansen voor uw eigen bedrijf en maakt
gebruik van de werkbladen in de bijlage. Dit helpt om het creatieve
u op het juiste moment de juiste keuzes?
proces in de conceptfase van het IoT-innovatieproces te versnellen
en de samenwerking met andere partijen te verbeteren.
Een van die veelbelovende ontwikkelingen is Internet of Things.
Stelt u zich eens voor dat al uw producten en apparaten digitaal
met u en uw klant zouden communiceren. En dat u en uw klant
machines en producten via een smartphone op afstand kunnen
bedienen. Welke nieuwe waardevolle informatie zou u daarmee
verkrijgen? En hoe kunt u daarmee uw bedrijfsprocessen
optimaliseren? Welke nieuwe productfuncties en dienstverlening
zou u kunnen ontwikkelen? Wat zou dat betekenen voor de prijs
die u kunt vragen voor uw product of dienst?
Waarom nu? De techniek is er klaar voor! ‘Dingen’ (vandaar
Internet of Things) zijn nu al met – vaak eenvoudige – elektronica
‘slim’ te maken! Met sensoren krijgen uw producten zintuigen
die waardevolle informatie verzamelen over hun toestand en
hun omgeving. Met draadloze connectiviteit en via het internet
U wilt uw huidige en toekomstige klanten optimale
wisselen zij deze informatie uit. Op deze manier raken de fysieke
oplossingen bieden, zich als bedrijf onderscheiden
en de virtuele wereld steeds meer met elkaar verbonden. En daar
van uw concurrenten en dat alles continu lettend op
liggen de kansen!
uw kosten. Het Internet of Things opent hiervoor een
nieuwe wereld aan mogelijkheden.
In het internationale bedrijfsleven wordt Internet of Things
(IoT) nu al als een van de belangrijkste ontwikkelingen van
En het Internet of Things is geen toekomstmuziek: IoT is
dit decennium gezien. Uit een wereldwijd onderzoek onder
er al! Op dit moment zijn er in de wereld heel veel meer
directeuren en senior managers van (middel)grote bedrijven
producten met elkaar verbonden dan dat er mensen
blijkt dat 96% van de geïnterviewden verwacht binnen drie jaar
zijn. In 2015 zullen naar schatting zo’n 25 miljard(!)
met IoT aan de slag te gaan. En 91% van de ondervraagden
apparaten digitaal met elkaar in contact staan. En deze
verwacht dat IoT hun onderneming in belangrijke mate zal
ontwikkeling gaat in hoog tempo door. Maar waarom
veranderen. Zal het ook uw onderneming gaan veranderen?
wordt IoT ‘opeens’ zo interessant voor het mkb?
1
Dat is zeker het verkennen waard!
1
The Internet of Things Business Index, The Economist, Intelligence Unit, 2013
Kamer van Koophandel
•
Juni 2014 5
1 Introductie
Internet of Things is de ontwikkeling dat steeds meer ‘dingen’ (machines,
objecten, producten, apparaten, systemen) digitaal met elkaar en met de mens
communiceren. Dit is mogelijk door ze met – vaak al eenvoudige – elektronica
‘slim’ te maken. Met sensoren krijgen producten als het ware zintuigen die
waardevolle informatie verzamelen over hun toestand en hun omgeving.
Met draadloze connectiviteit en via het internet wisselen zij deze informatie uit.
Machines en producten zijn zo op afstand, bijvoorbeeld via een smartphone,
te bedienen. Op deze manier raken de fysieke en de virtuele wereld steeds
meer met elkaar verbonden.
IoT dringt langzamerhand ons privéleven binnen. Neem
onderdelen aan vervanging toe zijn. Er ontstaan mogelijkheden
de slimme thermostaat zoals de Nest. Hij meet niet alleen
voor nieuwe productfuncties, (digitale) diensten en nieuwe
de temperatuur, maar ook de vochtigheidsgraad en haalt
verdienmodellen. Ondernemers kunnen nieuwe serviceconcepten
de weersvoorspellingen binnen. Hij heeft bovendien een
ontwikkelen of producten op leasebasis gaan verkopen of
bewegingssensor die nagaat of er iemand thuis is. Allemaal extra
zelfs totaaloplossingen bieden (aantal uren licht in plaats van
informatie die de consument ondersteunt bij het besparen van
armaturen). En misschien nog wel het belangrijkste: de relatie met
energie en die tegelijkertijd het comfort vergroot.
uw klant wordt directer en kan daarmee verder worden verbeterd.
In de Verenigde Staten kunnen energiemaatschappijen dankzij
1.1 Definitie voor Internet of Things
de slimme verbinding – en met toestemming van de klant – de
De kortste definitie van Internet of Things is ‘een netwerk van
verwarming of koeling automatisch een standje lager zetten. Dat
slimme en communicerende objecten’. IoT gaat over het vergaren
gebeurt tijdens piekmomenten om de energievraag iets af te
en uitwisselen van data en waardevolle informatie in de fysieke
vlakken. De klant die gebruikmaakt van deze functie bespaart op
wereld met behulp van digitale technologie.
energie en krijgt een bonus.
Hoe kort deze definitie ook, de digitalisering door IoT is
Het aantal ‘smart’ consumentenproducten breidt zich gestaag
zeer veelomvattend en heeft een enorme maatschappelijke
uit. We hebben de smart watch, smart TV, de Philips Hue
invloed op onder meer het bedrijfsleven, het onderwijs,
connected LED-verlichting en wasmachines die te bedienen zijn
de gezondheidszorg en de overheid. Er worden wereldwijd
met je smartphone. Als consument maken we bijna geruisloos
diverse begrippen en definities gebruikt als het gaat om de
de overstap naar deze ‘connected’ wereld van producten en
verbondenheid van producten en apparaten met het internet.
apparaten. Maar ook in business-to-business markten vindt
Zo hebben veel (vaak ict- en industriegeoriënteerde)
deze omwenteling plaats, ook wel de Stille of Vierde Industriële
multinationals hun eigen synoniem voor IoT.
Revolutie genoemd.
1.2 Kansen en uitdagingen voor het mkb
Door producten slim en internet-verbonden te maken, ontstaan
Voordat we echt in de IoT-materie duiken, weet dat IoT niet de
nieuwe mogelijkheden voor bedrijven in alle sectoren. IoT biedt
heilige graal is! Sommige ondernemers zullen erachter komen dat
kansen om bestaande activiteiten en processen te optimaliseren.
het voor hun bedrijf nog te vroeg is om aan de slag te gaan met
Zo kun je bijvoorbeeld het onderhoud van machines beter plannen
IoT. Dat is niet erg; het is echter wel van belang om kennis op te
omdat sensoren in machineonderdelen zelf laten weten dat de
doen van de ontwikkelingen om deze afweging te kunnen maken.
6 Internet of Things
Een weloverwogen keuze om te wachten met IoT is beter dan
•
op een nieuwe manier te innoveren met klanten en partners
je te laat realiseren dat je de boot hebt gemist. Bovendien kent
IoT gaat over het verzamelen en uitwisselen van data,
IoT diverse gradaties, instappen kan dan ook op verschillende
vaak binnen de gehele huidige keten maar ook daarbuiten.
niveaus. Daarom is het voor vrijwel ieder bedrijf verstandig om
De complexiteit van samenwerking neemt daarmee toe.
deze kansen te verkennen.
Om te innoveren is het daarom noodzakelijk om in een
vroeg stadium en op een creatieve manier samen aan de
Voor wie zich serieus wil verdiepen in IoT is er al heel wat
slag te gaan met klanten en andere partners.
informatie beschikbaar. De crux is echter: hoe vertaal je als
ondernemer de kansen die IoT biedt naar de eigen organisatie,
Voor dit alles heeft u een frisse blik nodig om op een andere
product, dienst of business model? Want hoe simpel de definitie
en integrale manier naar uw bestaande business te kijken.
van IoT ook mag zijn, in de praktijk is het realiseren van een
Geleefd door de waan van de dag is dat niet altijd eenvoudig.
eigen IoT-strategie niet altijd even eenvoudig.
1.3 Doel publicatie
Ondernemers staan voor de uitdaging om:
•
•
Door trends en praktijkvoorbeelden te delen, willen we ondernemers
kennis op te doen over nieuwe technologieën
met een frisse blik naar de eigen organisatie laten kijken. Mede
Vaak is er weinig kennis aanwezig over ict-, sensor- en communi-
op basis van onze eerdere ervaringen met bedrijven die met IoT
catietechnologie en data-analyse. Dit maakt het lastig om nieuwe
aan de slag gingen, hebben wij de afgelopen jaren een praktisch
economische kansen op het gebied van IoT meteen te herkennen.
model uitgewerkt. Dit is een leidraad voor de conceptfase van het
nieuwe business modellen te ontwikkelen
IoT-innovatieproces. Aan de hand van zes bouwstenen kan de
Bij IoT vormen data en informatie belangrijke onder­delen van
ondernemer de waarde van IoT vaststellen en dit vertalen naar zijn
het verdienmodel en ontstaan nieuwe (digitale) distributie­
of haar eigen bedrijf. Dit verdiepingsdocument gaat in op deze
kanalen. Het vergt voor veel bedrijven nieuwe competenties en
aanpak en geeft praktische handvatten voor ondernemers die
samenwerking met nieuwe partijen is noodzakelijk.
zelf aan de slag willen (zie de werkbladen in de bijlage).
Spime
Smart city
Cyber Physical Systems
Big data
M2M
Internet of Things & Services
Industrie 4.0
Ubiquitous
computing
Quantified self
Ambient technology
Internet of Everything
Web of Things
Slimme stoel
De Axia Smart Chair van BMA Ergonomics monitort
het zitgedrag van de gebruiker en geeft daarop met
een trilsignaal directe feedback. Hierdoor wordt de
gebruiker bewuster van zijn zitgedrag en de zithouding
verbetert. De gegevens kunnen per stoel online worden
bekeken waarmee de Arbo-specialist gericht advies kan
gegeven. De facilitair manager krijgt meer inzicht in het
gebruik van zijn stoelen.
Industrial Internet
Pervasive technology
Smart Industry
Synoniemen
Kamer van Koophandel
•
Juni 2014 7
2 IoT: de ontwikkelingen
Internet of Things is geen toekomstmuziek: IoT is er al! Op dit moment zijn er
in de wereld veel meer producten met elkaar verbonden dan dat er mensen zijn.
In 2015 zullen naar schatting zo’n 25 miljard (!) apparaten digitaal met elkaar
in contact staan. En deze ontwikkeling gaat in hoog tempo door. Maar waarom
wordt IoT ‘opeens’ zo interessant voor het mkb?
2.1 Waarom nu?
Er zijn diverse redenen waarom IoT nu vanuit technologisch
oogpunt interessant is, ook voor het mkb.
RFID
RFID staat voor Radio Frequency Identification. Een RFID-
Elektronica en sensoren
tag is een label dat op of in een verpakking of product is
Elektronicacomponenten zoals RFID-tags, sensoren en
opgenomen. De in de tag opgeslagen informatie over het
geheugenchips worden steeds goedkoper waardoor ze voor
product kan met een scanner op afstand worden uitgelezen.
meer toepassingen financieel haalbaar worden. Ook wordt de
technologie steeds kleiner, krachtiger en energiezuiniger.
Connectiviteit
Draadloze connectiviteit wordt in toenemende mate
Big Data
beschikbaarheid en krachtiger. De snelheid van dataverkeer
De term ‘big data’ gaat in de kern om het realiseren van
neemt steeds verder toe tegen afnemende kosten. Ook ontstaan
toegevoegde waarde afkomstig van de bewerking en
er netwerken die bedoeld zijn om juist kleine datapakketjes te
analyse van data. Hoewel de term vooral wordt gebruikt
versturen tegen zeer lage kosten en lage energieconsumptie van
als het gaat om zeer grote volumes, kan het ook gaan
de hardware.
om kleinere datasets. Kenmerkend is dat het gaat om
ongestructureerde, gevarieerde data uit verschillende
Rekenkracht en dataopslag
soorten bronnen die (bijna) realtime verwerkt worden.
Een andere versneller is de beschikbaarheid van vrijwel oneindig
Hier ligt de connectie met IoT: juist ook sensordata
grote rekenkracht en opslagcapaciteit en makkelijk toegankelijke
spelen een belangrijke rol bij big data.
cloud-diensten. In combinatie met nieuwe data-analyse
methoden ontstaat zo het fenomeen ‘big data’.
Kortom: de technologie wordt krachtiger en is tegelijkertijd
Altijd verbonden
kleiner, goedkoper, energiezuiniger en laagdrempeliger te
En, niet onbelangrijk, met de smartphone hebben steeds meer
gebruiken.
mensen direct en overal toegang tot het internet. De smartphone
kan als afstandsbediening van slimme producten dienen en
2.2 De hype voorbij….
fungeren als ‘data doorgeefluik’ om via het internet informatie
IoT een hype? Die fase is het bedrijfsleven internationaal
uit te wisselen. Dat de smartphone zo is ingeburgerd verlaagt
gezien inmiddels voorbij. Uit het eerder genoemde wereldwijde
de drempels om een groot deel van de wereldbevolking als
onderzoek onder directeuren en senior managers van (middel)
potentiële klant te bereiken.
grote bedrijven, geeft nog maar 6% van de respondenten aan dat
8 Internet of Things
x $billion
1.000
Wereld
bevolking
6.3 miljard
6.8 miljard
7.2miljard
7.6 miljard
Connected
objecten
500 miljoen
12.5 miljard
25 miljard
50 miljard
Meer
connected
objecten
0.08 dan mensen 1.84
3.47
6.58
2003
2015
2020
800
600
400
200
Connected
objecten
per persoon
0
Smart security
Smart transportation
Smart education
Smart industry automation
Smart energy (grid)
Smart healthcare
Marktpotentie Internet of Things 2011-2016
(bron: MarketsandMarkets Analysis)
2010
Het Internet of Things is er al! (bron: Cisco IBSG, april 2011)
ze verwachten dat IoT slechts een tijdelijk verschijnsel is.
maar veiligheid en privacy blijven onderwerp van gesprek.
Sterker nog, 96% van de geïnterviewden verwacht binnen drie
Wanneer u met uw product informatie vergaart over de status
jaar met IoT aan de slag te gaan. En 91% van hen verwacht
en het functioneren van een machine of product en dus over uw
dat IoT hun onderneming in belangrijke mate zal veranderen.
klant, denk dan van tevoren na hoe u dit gaat aanpakken.
Op basis van de omzetgroei van de afgelopen jaren is de
verwachting dat de omzet in slimme producten de komende
Een paar praktische tips:
jaren sterk stijgt, hoewel het aandeel per sector verschilt.
- Vertel uw klant welke data u verzamelt en wat u ermee
Toch is in geen enkele sector een IoT-toepassing bij voorbaat
gaat doen.
uitgesloten.
- Geef uw klant de keus of hij deze data wil delen met u.
- Geef de klant toegang tot zijn/haar eigen data
2.3 Belangrijke maatschappelijke aandachtpunten
- Beheer de data accuraat en veilig.
Als je je op het terrein van zelfcommunicerende ‘dingen’ en
Misschien een geruststelling: veel data in business-to-
big data begeeft, dan kom je onvermijdelijk ook op het terrein
business markten zijn helemaal niet privacygevoelig.
van de maatschappelijke discussie. Voordat we de zakelijke
•
Juridisch
mogelijkheden binnen IoT gaan verkennen, zetten we de
IoT zal nieuwe juridische vraagstukken opleveren.
Wie is er bijvoorbeeld verantwoordelijk als er toch een ongeluk
belangrijkste discussiepunten op een rij:
•
Afhankelijkheid van technologie
Technologie biedt vooral veel voordelen, maar het is
gebeurt met een (zelfsturende) Google Car? De ‘bestuurder’,
de autofabrikant, of de software­leverancier…?
verstandig om ook na te denken over bijvoorbeeld de
•
Standaarden
gevolgen van de uitval van systemen.
Welke standaarden (op diverse technologische terreinen)
•
Veiligheid en privacy
komen als winnaar uit de strijd? En zijn zij ook over tien jaar
Er is een spanningsveld tussen datagebruik en privacy van
nog de standaarden? Wees hier alert op wanneer systemen
gebruikers. Er bestaat wetgeving en er zijn bruikbare richtlijnen,
op elkaar aangesloten worden.
Kamer van Koophandel
•
Juni 2014 9
3 De toegevoegde waarde van IoT
Het slim en internet-verbonden (‘smart’ en ‘connected’) maken van producten
lijkt tegenwoordig bijna een hip en trendy fenomeen. Maar wat is nu echt de
toegevoegde waarde waarmee uw bedrijf zich kan versterken en onderscheiden?
In essentie gaat het erom dat producten en apparaten een
digitale, informatiegedreven toegevoegde waarde krijgen door het
gebruik van (vaak eenvoudige) elektronica, denk aan sensoren,
Ook voor dienstverleners
microprocessoren, geheugenchips en connectiviteit. Producten
IoT biedt ook kansen voor dienstverleners die nog geen
krijgen zo als het ware zintuigen en zijn in staat om met de wereld
gebruikmaken van slimme hardware. Namelijk door na
om hen heen - andere producten, systemen en rechtstreeks met de
te denken over hoe zij producten met nieuwe en slimme
mens - te communiceren. Ze kunnen op afstand worden gemonitord,
technologie (hardware) en applicaties op bijvoorbeeld
softwarematig worden aangepast en bediend door iedereen die
smartphones kunnen inzetten om data van de gebruiker
daartoe is geautoriseerd. Belangrijk is dat het niet uitmaakt waar
op te halen. Het doel is om met de geanalyseerde data
of op welk tijdstip diegene zich bevindt. Dingen en producten
waarde toe te voegen aan de geleverde dienst. Zo kan
worden door het toevoegen van rekenkracht ‘intelligent’ en zijn zo in
realtime en locatie gerelateerde informatie van producten
staat om zelf beslissingen te nemen. Ze kunnen daardoor op ieder
en klanten de dienstverlening verbeteren. Denk aan
moment informatie uitwisselen en fysieke acties in gang te zetten.
verzekeraars die met data uit de auto inzicht krijgen in het
rijgedrag. Op basis daarvan kunnen zij een dynamisch
Het gaat uiteindelijk dus niet om het product zelf, maar om de digitale,
verdienmodel hanteren waar de premiehoogte afhangt van
data- en informatiegedreven toegevoegde waarde die ontstaat. Door
het aantal gereden uren (vermoeidheid), genomen risico’s
IoT krijgen ondernemers veel meer inzicht en invloed op situaties
en ‘wildheid’ van het rijgedrag.
die belangrijk zijn voor henzelf en hun klanten. Inzicht en invloed
ontstaan doordat er continue betekenisvolle informatie ontstaat, die
omgezet kan worden in actie. En dat alles plaats- en tijdonafhankelijk.
Blindenstok 2.0
Navigatie- en sensortechnologie maken van de traditionele
blindenstok een intelligent hulpmiddel. De I-Cane Mobilo
is in staat om ook obstakels op hoogte te signaleren.
Persoonlijke
navigatie-informatie
De dynamische bewegwijzering van Smart Signs
Solutions helpt door middel van bluetooth en
Via de verbinding met een smartphone werkt de I-Cane
Mobilo als navigatiemiddel voor de beoogde looproute.
Diagnose op afstand
RFID bezoekers efficiënt hun weg te vinden door
Met de visiontechnieken van HLB BV kan een diagnose op
ziekenhuizen, luchthavens, grote kantoorgebouwen,
afstand worden gesteld bij ziekten in aardappelgewassen.
onderwijsinstellingen en musea. Persoonlijke voorkeuren
Op de diagnose volgt direct een advies zodat de teler snel
als lift versus trap, taal en mobiliteit, maar ook
en efficiënt maatregelen kan nemen om verdere schade en
verbouwingen of een defecte lift, worden direct verwerkt.
verspreiding te voorkomen.
10 Internet of Things
De twee gezegden ‘meten is weten’ en ‘kennis is macht’ zijn dus
wel heel erg van toepassing op het domein van Internet of Things.
Medicatietrouw
3.1 De zes IoT-bouwstenen
De slimme medicatiedispenser Medido van
In onderstaand model is te zien dat de twee toegevoegde waarden
Innospense zorgt ervoor dat cliënten langer
inzicht en invloed ieder opgebouwd zijn uit drie bouwstenen. Het
zelfstandig thuis hun medicatie kunnen gebruiken.
uitwerken van deze zes IoT-bouwstenen vormt een gestructureerde
Op het moment dat het tijd is om medicatie in te
aanpak om te komen tot inzicht en invloed. Het resultaat is een
nemen, waarschuwt de slimme dispenser met een
functioneel ontwerp van een nieuw IoT business concept.
signaal en verstrekt de juiste (voorverpakte, al
Op de volgende pagina’s vindt u een beschrijving van de zes
geopende) medicatie. De (mantel)zorg kan op
IoT-bouwstenen aangevuld met vragen die u bij de uitwerking
afstand de therapietrouw monitoren.
van IoT-kansen kunnen helpen.
Inzicht
Invloed
he
info
r
ennis w
tie k
ijs
a
m
id
Meten
Analyseren
Data
verzamelen
Communiceren
Automatiseren
Interacteren
De toegevoegde waarde van IoT
Kamer van Koophandel
•
Juni 2014 11
Bouwsteen ‘meten’
Stel bij deze bouwsteen de vraag: welke data uit andere bronnen
Met meten wordt bedoeld: het met sensoren
kunnen waardevol zijn?
omzetten van fysische eigenschappen in elektrische
signalen. Stel bij deze bouwsteen de vraag: welke parameters ga
Voorbeelden van databronnen
ik meten?
•
Eigen bedrijfsdata afkomstig van bijvoorbeeld uw boekhouden ERP-systeem en analyses van klik- en transactiegedrag op
Er is een bijna oneindige diversiteit aan parameters die
gemeten worden met slimme sensoren. Denk aan: locatie,
uw website.
•
voorraadgegevens, procesinformatie (productie/logistiek).
verplaatsing, beweging, geluidsfrequentie, temperatuur, druk,
vochtigheid, elektrische spanningsniveau, camerabeelden, kleur,
Data afkomstig van uw klant zoals (realtime)
•
Data afkomstig van toeleveranciers en partners zoals
chemische samenstelling etc. Een andere vorm van meten, is
de lever- en bestelhistorie, track en trace gegevens van
het identificeren van bijvoorbeeld een verpakking of product
zendingen en sensordata afkomstig van hun producten,
met behulp van een daar op of in opgenomen RFID-tag. De in de
componenten of apparaten.
tag opgeslagen informatie over het product wordt dan met een
•
Open data die (gratis of betaald) van het internet is te
halen. Denk aan (sentiment analyses van) social media, de
scanner uitgelezen.
beurskoers, meteo-gegevens, postcode en adresinformatie,
Een voorbeeld
kentekenregister en kadastergegevens. Voor iedere sector
Met als doel om de efficiency te verhogen, heeft het bedrijf Ravas
is er bovendien veel (macro en statistische) informatie
beschikbaar die waardevol kan zijn voor uw bedrijf.
de slimme heftruckvork iForck ontwikkeld. Deze scant met een
geïntegreerde laserscanner automatisch de met codes voorziene
pallets. De geïntegreerde weegschaal bepaalt bij het oppakken
•
Open datasets afkomstig van de overheid, zie bijvoorbeeld
data.overheid.nl, opendatanederland.org en datahub.io.
automatisch het gewicht van de vracht. Draadloze connectiviteit
verstuurt deze data naar het ERP-systeem die de gegevens uitzet
Bouwsteen ‘analyseren’
in het gehele logistieke ketenproces.
Met analyseren wordt bedoeld: het analyseren
van de vergaarde data met behulp van algoritmen
Zonder dat we er bij stil staan gebruiken we al veel dingen met
waardoor de data verrijkt worden tot waardevolle informatie en
sensoren en regelsystemen die nog niet verbonden zijn:
kennis. Stel bij deze bouwsteen de vraag: welke informatie en
•
inzichten komen voort uit de analyse van de vergaarde data?
Koffieapparaten – meten van temperatuur, druk, waterniveau,
de aanwezige voorraad koffiebonen en het afvalniveau in de
•
•
droesbak;
Een voorbeeld
Elektrische gereedschappen – meten van toerentallen en
De CowManager SensOor van het bedrijf Agis Automatisering is
warmte (ter voorkoming van overbelasting);
een ingegoten chip in het oormerk van een koe. De chip bevat
Auto’s – snelheid, binnenklimaat en meten aan de
onder andere bewegingssensoren die het bewegen van de
motor van temperaturen, drukken, luchtstromen en
kop van de koe detecteert. Een slim door Agis zelf ontwikkeld
uitlaatgassamenstelling.
algoritme (rekenformule) bepaalt op basis van deze bewegingen
wanneer en hoeveel gras de koe op een dag heeft gegeten. Dit
Bouwsteen ‘data verzamelen’
is waardevol om te weten omdat het voedingspatroon een van
Met data verzamelen wordt bedoeld: het ver­zamelen
de graadmeters is voor de gezondheid en de te verwachten
van (mogelijk) relevante data uit andere bronnen
productiviteit van de koe.
dan afkomstig van uw eigen sensoren in uw product of apparaat.
12 Internet of Things
Bouwsteen ‘communiceren’
Een voorbeeld
Met communiceren wordt bedoeld: Het aan de mens
Om energie te besparen zet de slimme straatverlichting van Maiken
terugkoppelen van de informatie en inzichten. Op
Systems BV het licht op de rijkswegen automatisch uit als er geen
basis hiervan kunnen door de mens zelf allerlei beslissingen en
verkeer is. Indien noodzakelijk, bijvoorbeeld bij een ongeluk, kan
acties ondernomen worden. Stel bij deze bouwsteen de vraag:
de meldkamer de controle over de verlichting ter plaatse handmatig
hoe ga ik de informatie en inzichten terugkoppelen en welke
overnemen en bijvoorbeeld het naderende verkeer met knipperende
beslissingen en acties vloeien daaruit voort?
verlichting waarschuwen. Een lichtspoor kan vervolgens de
nooddiensten begeleiden. Vanwege strikte veiligheidsrichtlijnen zijn
Het medium of het kanaal bepaalt de manier van communiceren.
deze functionaliteiten uitsluitend door een menselijke beslissing en
Je kunt op of aan het product ‘communiceren’, via bijvoorbeeld
‘druk op de knop’ in de meldkamer in gang te zetten.
(van eenvoudig tot uitgebreid) een knipperend LED-lampje, een
geluidsignaal of een geïntegreerd (touch) scherm. En je kunt op
Bouwsteen ‘automatiseren’
afstand communiceren via een smartphone, tablet of bijvoorbeeld
Met automatiseren wordt bedoeld: het autonoom
op het dashboard van een meldkamer. Met moderne digitale
in gang zetten van een actie op basis van de
visualisatie- en communicatietechnologieën zoals augmented
teruggekoppelde informatie. Stel bij deze bouwsteen
reality ontstaan nieuwe interacties die de effectiviteit van de
de vraag: wat en hoe wordt er geautomatiseerd? De bouwstenen
communicatie en de beleving van de gebruiker verbeteren. Het
‘interacteren’ en ‘automatiseren’ zijn als het ware gradaties in de
bepalen van de manier en vormgeving van de wisselwerking tussen
mate van automatisering. Bij ‘interacteren’ maakt de mens zelf een
mens en product is overigens het vak van een ‘interaction designer’.
beslissing en kan besluiten het apparaat of systeem op afstand
te bedienen en beïnvloeden. Bij ‘automatiseren’ vinden zowel
Een voorbeeld
beslissingen als acties op het apparaat of systeem autonoom plaats.
Om binnenvaartschippers economisch voordeliger en duurzamer
te laten varen, krijgen zij realtime informatie zodat zij hun planning
Een voorbeeld
en vaargedrag kunnen aanpassen. De informatie is opgebouwd uit
Het H2gO-systeem van het bedrijf I-Real zorgt voor een realtime
sensordata van de motor en het uitlaatgassysteem, openingstijden
monitoring, besturing en alarmering van complete infrastructuren
van bruggen en realtime informatie over waterhoogten, stroming en
van waterschappen. Zo kan het systeem sluizen en pompen
wind. Een beeldscherm in de stuurhut geeft de informatie op een
bedienen en zal het op ieder moment van de dag volledig
duidelijke manier grafisch weer. Als zij buiten de stuurhut aan het
autonoom reageren om calamiteiten te voorkomen. Dit verlaagt
werk zijn, ontvangen de schippers alerts op hun smartphone.
niet alleen de arbeidskosten, het vergroot ook de reactiesnelheid.
Bouwsteen ‘interacteren’
Met interacteren wordt bedoeld: het op basis van de
Belangrijk! Het is niet nodig om alle IoT-bouwstenen te
teruggekoppelde informatie en een persoonlijke
gebruiken om tot een waardevol IoT-concept te komen.
beslissing met een fysieke handeling (op afstand)
Er kan bijvoorbeeld al voldoende nieuwe (en betaalbare)
in gang zetten van een actie in of aan het product of
waarde ontstaan door uitsluitend bepaalde parameters te
apparaat.Stel bij deze bouwsteen de vraag: hoe zal de gebruiker
meten, deze data te analyseren en de verkregen inzichten
fysiek interacteren met het product of systeem?
aan de gebruiker van een product (via een smartphone of
op het product zelf) terug te koppelen. Hierbij wordt dan
dus geen gebruik gemaakt van externe databronnen en het
product of apparaat voert geen geautomatiseerde taken uit.
Kamer van Koophandel
•
Juni 2014 13
Inzicht
Invloed
Kostenreductie
Procesoptimalisatie
• Bedrijfsprocessen
• (Remote) service
• Productieprocessen
• Logistieke processen
• Ketenoptimalisatie
• Asset management
• Slimme meters
• Juridische bewijslast
Omzetvergroting
Nieuwe business
01000001
01110101
01100011
01110100
01110111
00100000
01101101
01110101
01110111
01000001
01110101
01100011
01110100
• Versterken klantrelatie (upselling/lock-in)
• Updates & customization
• Ontdekken klant- en gebruiksgedrag
• Input voor innovatie
• Nieuwe klantwaarde
• Nieuwe ‘experience’
• Nieuwe business modellen
door samenwerking
• Gecombineerde verdienmodellen
• Data als extra inkomstenbron
• Concurrenten worden klanten
Het IoT Business DNA
3.2 IoT Business DNA
Deze twee kansrichtingen van het IoT Business DNA vormen de
Door de verkregen data slim toe te passen, kunnen we inzicht
belangrijkste generieke zakelijke mogelijkheden. Per kansrichting
en invloed in samenhang gebruiken. Dit noemen we het Internet
lichten wij er enkele toe.
of Things Business DNA. Dit IoT Business DNA biedt twee
kansrichtingen:
3.2.1 Kostenreductie en procesoptimalisatie
1. Procesoptimalisatie: focus op die processen die na
Monitoring op afstand en preventief onderhoud
optimalisatie moeten leiden tot een kostenreductie. Denk
Door allerlei parameters te meten en te analyseren is het mogelijk
aan ketenoptimalisaties of het voorkomen van claims
om slijtage in machines te detecteren, zelfs voordat er zich
door juridische bewijslast (bijvoorbeeld meetgegevens) te
problemen voordoen. De serviceorganisatie kan op afstand nader
verzamelen. U creëert inzicht in de processen door de reeds
onderzoek doen en maatregelen nemen zoals het inplannen van
beschikbare data uit te breiden met relevante meetwaarden en
een onderhoudsbeurt ter plaatse. Op deze manier kunt u de werking
deze te analyseren. Uw bestaande verdienmodellen zullen niet
van machines garanderen. Bovendien pleegt u alleen onderhoud
of nauwelijks veranderen, maar uw kostenstructuur neemt af.
aan die machines die het daadwerkelijk nodig hebben. Dit vergroot
de efficiency van onderhoud en verlaagt de kosten.
2. Nieuwe business: neem de strategische beslissing om uw
markt te vergroten of nieuwe markten aan te boren. Het
Productieautomatisering
uitgangspunt is dat IoT meer waarde toevoegt aan bestaande
In vieze productieomgevingen biedt het integreren van RFID-
producten of diensten, of zelfs nieuwe producten of diensten
tags in gereedschappen en andere productiemiddelen grote
creëert. Het complexe aan deze kansrichting zit met name in
voordelen ten opzichte van opgeplakte streepjescodes. Denk
de strategische samenwerking. U kunt het niet alleen, er zijn
aan gietvormen met geïntegreerde RFID-tags die worden
partners nodig die beschikken over de juiste technologie,
herkend door het magazijnsysteem en met geautomatiseerde
kennis en distributiekanalen. Verdienmodellen worden
transportbanden naar het afvulpunt worden gebracht. Met het
gecombineerd, kosten en baten rekent u onderling af.
scannen van de RFID-tag worden daar de gietcondities opgehaald
14 Internet of Things
en kan voor individuele gietvormen worden bijgehouden
de relatie met uw klant te versterken. Daar waar na het
wanneer en hoe vaak ze zijn gebruikt.
verkoopmoment van gewone producten de relatie met de klant
vaak stopt, begint dankzij IoT deze nu pas echt. Er ontstaat een
Logistieke processen
doorlopend contact en toegang tot de klant, zodat u uw klant
De combinatie van sensoren en communicatietechnologie
optimaal van dienst kunt zijn tijdens de gehele levenscyclus van
in waardevolle vrachten - bijvoorbeeld pallets met dure en
het product. De afstand tot de klant wordt dus steeds kleiner.
temperatuurgevoelige medicijnen - maakt het mogelijk om deze
vracht op afstand te monitoren. Op het moment dat de pallets
Software updates en klantspecifieke oplossingen
in de zon komen te staan, wordt dit meteen gedetecteerd. Direct
Door software updates te sturen, is het mogelijk de functionaliteit
ingrijpen voorkomt dat de medicijnen onbruikbaar worden
van het product op afstand en op maat aan te passen. Ook
en er uitval ontstaat met de bijbehorende kosten. Een ander
kunt u zo – dus zelfs gebruikmakend van dezelfde hardware -
logistiek voorbeeld: door de vullingsgraad van een ondergrondse
prijsdifferentiatie toepassen.
afvalcontainer te meten, is eenvoudig te bepalen wanneer een
container geleegd moeten worden.
Input voor innovatie
Dankzij de data-analyses is het mogelijk om klant- en
Ketenoptimalisatie
gebruiksgedrag beter te begrijpen en nieuwe, zelfs latente
Met het toepassen van RFID-tags op dozen en pallets wordt
klantwensen te achterhalen. Dit levert waardevolle informatie
het makkelijker om deze geautomatiseerd te scannen. U kunt
op voor het ontwerp van de volgende generatie producten en
daardoor op meerdere momenten in het ketenproces scannen
diensten.
waardoor u en uw ketenpartners een gedetailleerder (en
realtime) zicht krijgt op het proces. Het vervangt papierstromen
Van bezit naar gebruik en duurzaamheid
door digitale stromen waardoor fouten eerder worden opgemerkt
Er is een duidelijke beweging in onze maatschappij
of zelfs kunnen worden voorkomen.
waarneembaar waarin we steeds meer van bezit naar gebruik
gaan. Producenten van de nieuwe generatie wasmachines gaan
Asset management – Tracking and tracing
in de toekomst wellicht geen wasmachines meer verkopen
Een zeer grote toepassing van IoT is het volgen van waardevolle
maar wasbeurten of, beter nog, een jaar lang schone kleren. De
spullen. Denk aan waardevolle gereedschappen of hijskranen op
gebruiker wordt vergaand ontzorgd door (preventieve) service te
een bouwplaats die alarm slaan als ze op het verkeerde moment
verlenen en bijvoorbeeld waspoeder te bezorgen als het bijna
in beweging komen.
op is. De wasmachine blijft in bezit van de producenten en zij
dragen dus de lasten bij onvoorziene storingen. Het gevolg is dat
Juridische bewijslast
er machines komen die betrouwbaarder worden ontworpen en
Het kan van belang zijn om met de vastgelegde data te
waarbij ook meer oog zal zijn voor hergebruik van onderdelen of
kunnen bewijzen dat u als bedrijf goed heeft gehandeld. Denk
recycling. De verwachting is dat deze trend zal bijdragen aan een
bijvoorbeeld aan het vastleggen van de temperatuurhistorie
lagere milieubelasting.
tijdens het koudetransport van voedingsmiddelen.
Zo ontstaat er een geheel nieuwe business model waarbij
3.2.2 Omzetvergroting en nieuwe business
ondernemingen met nieuwe partners gaan samenwerken.
Versterken klantrelatie
Een van de grootste meerwaarden van slimme en internetverbonden producten en diensten is de mogelijkheid om
Kamer van Koophandel
•
Juni 2014 15
3.3 Verdienmodellen en business ecosysteem
gaan bouwen op een specifiek platform of ecosysteem.
IoT business kenmerkt zich door de mogelijkheid om als bedrijf
•
Diensten in relatie tot IoT die zich richten op het verwerven en
op nieuwe en verschillende manieren te verdienen. Bij IoT gaat
beschikbaar maken van nieuwe data en informatie. Denk aan
het vaak niet om totaal nieuwe verdienmodellen, maar om het
‘Sensing as a Service’ waarbij met meetopstellingen zowel
toepassen van verdienmodellen die nieuw zijn voor dit bedrijf of
data worden vergaard voor klanten als advies wordt gegeven
deze sector. Vooral de mogelijkheid om nieuwe combinaties van
bij het interpreteren van de meetdata. Ook ontstaan nieuwe
verdienmodellen te maken, maakt IoT zo interessant.
services zoals (nood)hulp op afstand en onderhoudsdiensten
waarbij voorspellend en preventief gewerkt kan worden.
De belangrijkste IoT-verdienmodellen zijn gebaseerd op:
•
Data en informatie: de met slimme apparaten en systemen
Product of hardware: het verkopen van het product of hardware
vergaarde data kunnen waardevol zijn voor de klant,
(bijvoorbeeld sensoren) zelf kan en zal in de meeste gevallen
gebruiker of zelfs geheel andere partijen waarmee tot
een belangrijk onderdeel zijn van de inkomsten van IoT-
dan toe in het geheel geen relatie was. Uiteraard is het
concepten. Het in de vorige paragraaf genoemde voorbeeld van
eigendom van de data een belangrijk aandachtspunt. Er kan
de wasmachine lijkt op verhuur en lease maar gaat verder en
worden verrekend op abonnementsbasis of bijvoorbeeld
kan worden betiteld als ‘Product as a Service’. Dankzij IoT kan
‘pay per use’. Als IoT zich verder uitbreidt, neemt ook de
het verbruik van verbruiksproducten in apparaten goed worden
noodzaak voor ‘transactiemakelaars’ toe. Hun rol is om de
gevolgd (denk aan filters voor luchtzuiveringsinstallaties).
waardebepaling en betaling van data en informatie tussen
Hierbij wordt de daadwerkelijke consumptie periodiek
verschillende partijen te faciliteren.
verrekend en wordt automatisch nieuwe voorraad besteld en
•
•
•
Content: lijkt sterk op data en informatie, maar is toch een
aangeleverd. Dynamische prijsstelling wordt ook mogelijk zoals
andere categorie. Denk bij content aan games om te spelen
een frisdrank­automaat die de prijs van een blikje afhankelijk
op gameconsoles en E-books om te lezen op je tablet.
maakt van de buitentemperatuur.
Wellicht gaan ook andere ‘gewone’ producten een kanaal
Software en applicaties: deze kunnen eenmalig verrekend
worden om te gebruiken (licentie). Een veel gebruikt model
worden voor content waarmee de gebruiker aan de slag kan.
•
Indirect en reclame: met connected producten en apparaten
binnen IoT is SaaS, ‘Software as a Service’, waarbij applicaties
is er een directe toegang tot specifieke klanten en doel­
webbased beschikbaar zijn tegen een periodieke vergoeding.
groepen. Andere partijen kunnen - tegen betaling en met
Er zijn veel verdienvarianten op basis van software en
toestemming van de klant – via uw product of platform
applicaties. Een interessante is het freemium model waar de
toegang krijgen. Denk aan de combinatie van de i-Phone en
instapfunctionaliteit gratis is; voor uitgebreidere mogelijkheden
de App-store van Apple waarmee app-ontwikkelaars nieuwe
moet men betalen (bijvoorbeeld LinkedIn). Dit kan ook
business kunnen maken. Apple ontvangt hiervoor 30% van
worden gehanteerd voor het softwarematig uitbreiden van de
het verkoopbedrag van elke verkochte app. Als uw product of
functionaliteit van een fysiek product met het downloaden
apparaat kan worden bediend met de smartphone, ontstaat
van een app via een app-store. Bedrijven kunnen omzet halen
de mogelijkheid om via dit kanaal aan deze specifieke
uit API’s en SDK’s. Deze worden overigens vaak kosteloos ter
doelgroep relevante advertenties of andere aanbiedingen te
beschikking gesteld om te bevorderen dat anderen applicaties
tonen. Uiteraard tegen betaling door de adverteerder.
Product
16 Internet of Things
Software/Applicatie
Dienst
01000001
01110101
01100011
01000
01110
01100
10101
Data/Informatie
Content
Indirect/Reclame
Een verdienmodel beschrijft, simpel gezegd, de manier waarop een
organisatie geld verdient. Oftewel: dat wat er op de factuur vermeld
staat waarvoor wordt betaald. Een verdienmodel wordt vaak verward
met een business model. Een business model is echter een veel
ruimer begrip waar het verdienmodel een onderdeel van is. Een
business model beschrijft hoe een organisatie waarde creëert voor
haar klanten. Ook wordt beschreven welke middelen en partners er
nodig zijn voor het creëren, vermarkten en leveren van die waarden.
Verder legt het business model de relatie tussen de kosten en de
beoogde winstgevende en duurzame opbrengstenstroom. Zie het
Business Model Canvas van Ostenwalder voor meer informatie over
en de onderdelen van een business model.
Een business ecosysteem is eigenlijk hetzelfde als een business
model alleen gaat het nog wat verder. Het gaat om totaaloplossingen
met een combinatie van business modellen en verdienmodellen.
Hiervoor is (zeker bij het mkb) strategische samenwerking tussen
verschillende partijen met verschillende expertise noodzakelijk. Naast
Een met strategische partners samen­gesteld marktaanbod,
de individuele proposities kan deze strategische samenwerking een
opgebouwd uit een product, applicatie, dienst en informatie,
belangrijk en blijvend concurrentievoordeel vormen.
biedt blijvend concurrentievoordeel.
Business ecosysteem
De business case
Opbrengsten
Naast de inkomsten en/of besparingsmogelijkheden
zijn er uiteraard ook kosten om een IoT- propositie
succesvol te maken. Bedenk dat er bij slimme en
internet-verbonden producten en apparaten extra
Kosten
kosten om de hoek komen kijken. De ontwikkelkosten
zijn vaak hoger en uiteraard is de geïntegreerde
elektronica een extra kostenpost. Vergeet vooral ook
niet de extra kosten tijdens het gebruik of de exploitatie
zoals de kosten voor connectiviteit.
Rekenkracht
Installatie
& onderhoud
Connectiviteit
Opslag
Kamer van Koophandel
•
Juni 2014 17
4 Tot slot
Als uw bedrijf tot nog toe weinig te maken heeft gehad met ict, sensor- en
communicatietechnologie, data-analyse en nieuwe business modellen,
dan komt er nu waarschijnlijk veel op u af.
De ontdekkingstocht naar nieuwe IoT kansen start in de kern echter
bij datgene wat u al jaren doet. Namelijk het achterhalen hoe en
waarmee u uw (toekomstige) klant zo tevreden mogelijk kunt maken.
Wie kan u helpen?
U heeft vast al duidelijk welke kansen er zijn om bepaalde processen
U wilt serieus verder met IoT? Als u machines en
in uw bedrijfsvoering te verbeteren en knelpunten weg te nemen.
apparaten bouwt in relatief kleinere series dan is het
U kent uw klanten, uw markt en de ontwikkelingen en trends die
waardevol om eens te praten met M2M (machine-to-
daar spelen. Ook heeft u bedrijven in uw netwerk waarmee u al
machine) en/of RFID system integrators.
jaren succesvol samenwerkt en die openstaan voor het verkennen
van nieuwe kansen.
Juist door de nieuwe en buiten de kaders benadering van IoT, komt u
op verrassende verbeteringen van uw processen of producten. In deze
publicatie heeft u zes bouwstenen met bijbehorende vragen gekregen
Ontwikkelt u producten in grotere series, praat dan
met een in IoT gespecialiseerde industrieel ontwerper.
De kracht van de genoemde partijen is dat zij u op een
integrale manier kunnen helpen en vaak een groot netwerk
hebben van specialisten in andere benodigde sectoren.
die u naast uw eigen situatie kunt leggen. Wilt u uw ideeën verder
uitwerken, dan kunt u gebruikmaken van de werkbladen in de bijlage.
Op www.kvk.nl/iot leest u wat de Kamer van Koophandel op het
gebied van IoT verder voor u kan betekenen. Hier kunt u ook deze
publicatie downloaden waarin u de hyperlinks kunt openen.
Ons laatste advies is: denk groot maar start klein!
Betonsterkte meting 2.0
Digitale sleutelbos
Het systeem van Consensor BV meet op de bouwplaats
De digitale sleutelbos van Mobile Keys geeft
automatisch de geleidbaarheid en daarmee de
geautoriseerde medewerkers toegang tot afgesloten
stollingsgraad van net gestort beton. De meetgegevens
locaties. Elke sleutelcode is persoons-, locatie- en
worden draadloos verstuurd en op een beheersite
tijdgebonden en werkt via een app op de smartphone.
geplaatst. Hiermee kan de aannemer nauwkeuriger
In de deur wordt de mechanische cilinder vervangen
plannen wanneer doorgebouwd kan worden.
door een elektronische. Elk gebruik van een sleutelcode
Via een sms ontvangt hij een bericht als de gewenste
wordt geregistreerd voor toegangscontrole.
druksterkte is bereikt.
18 Internet of Things
Bijlage Zelf aan de slag met IoT
In deze bijlage treft u een gestructureerde aanpak: de KvK Concept Ontwikkeltool
Internet of Things. Hiermee kunt u op een pragmatische manier nieuwe kansen
verkennen voor slimme en internet-verbonden producten en diensten. Bepaal
eerst voor uzelf wat uw ambitieniveau is en welke middelen u voor nieuwe
ontwikkelingen ter beschikking heeft.
De KvK Concept Ontwikkeltool Internet of Things bestaat uit de
Een aantal algemene tips voor het werken met de werkbladen:
volgende drie stappen:
•
Gebruik de bladen op de manier waarop u het prettig vindt.
Ze zijn geen doel op zich maar fungeren als hulpmiddel om
1. Bepalen van een kansrichting door het ‘waardesysteem’ van
het denkproces en de gezamenlijke zoektocht te versnellen.
uw bedrijf en uw klant in kaart te brengen.
•
2. Ontwerpen van een functioneel concept zonder hierbij in
In de grijze vlakken onderaan staat de werkwijze op hoofdlijn
beschreven.
technologie te denken.
3. Opzetten van het business model waarmee duidelijk wordt
wie waaraan en op welke manier verdient.
•
Gebruik zoveel mogelijk steekwoorden en maak tekeningen.
•
Ga als het kan aan de slag samen met uw klanten en
ketenpartners. Dit vergroot de kans op verfrissende ideeën en
is meteen een eerste toets op de haalbaarheid van uw idee.
Aan de hand van werkbladen leggen we de drie stappen van de
•
aanpak uit. Deze werkbladen staan in klein formaat afgebeeld.
Als u met meerdere mensen aan de slag gaat, maak dan grote
Op www.kvk.nl/iot/tool kunt u de werkbladen downloaden.
afdrukken en gebruik post-its.
Druk ze af op A3-formaat om direct aan de slag te gaan.
Internet of Things: nieuwe business met slimme en verbonden producten en diensten
Het business concept - ontwerpen & visualiseren van het ecosys
1
2
3
Internet of Things: nieuwe business met slimme en internet-verbonden producten en diensten
2
Het functionele concept - ontwerpen & visualiseren van de anatomie
INTERNET
OF THINGS
Marge op applicaties
€
Softwareontwikkelaar
Apple
Appstore/
Android Play
Market
Applicaties
Het met sensoren omzetten van fysische
eigenschappen in elektrische signalen.
meten
Aandelen
Marge op
applicaties
Kapitaal
Energieleveranciers
analyseren
Welke informatie/inzichten komen voort uit
de analyse van de vergaarde data?
Gas- & waterleveranciers
Inkoop
€
Werkwijze:
Reductie
piekbelasting
objecten, technische
componenten (b.v.
een klep), producten,
sensoren, eigen/externe databronnen,
servers, routers,
user-interfaces, smartphones, tablets ...
1. Plaats elementen die
een rol spelen bij de
data- en informatieuitwisseling en/of
uitvoering van acties.
Noteer de eigenaar of
leverancier ervan.
€
Beschikbaar
stellen
Nest-platform
Leverancier
weersinformatie
2. Plaats pijlen daar
waar data/informatie
wordt uitgewisseld.
Schrijf boven de pijlen
om welke
data/informatie het
gaat.
Kansrichtingen
Functioneel
ontwerp
Werkwijze:
klanten,
partners,
verkoopkanalen,
(data)leveranciers,
kennisinstellingen,
financiers,
overheid,
...
1. Plaats de stakeholders die
van invloed zijn binnen het
ecosysteem.
€
statusfeedback
met knipperend
LED- lampje,
visualisatie op een
dashboard,
aan/uitschakelen,
omzetten van een
klep, ...
Koop
Fee voor
gebruik platform
De drie stappen van de KvK Concept Ontwikkeltool Internet of Things
Bestaande propostie
Nieuwe kansen
- Uitzoeken
- Duidelijk k
Consument
- Benadere
interacteren
€
Domotica
oplossing
Het autonoom in gang zetten van een
geautomatiseerde actie in/door het
product/systeem.
Wat en hoe wordt er geautomatiseerd?
automatiseren
3. Beschrijf bij de
elementen wat en op
welke manier wordt
gecommuniceerd en/of
welke (geautomatiseerde) acties
plaatsvinden
Business model
product,
software/applicatie,
dienst,
data/informatie,
kennis/IE,
indirect/marketing, ...
communiceren
- Marktond
Het op basis van de teruggekoppelde
informatie/inzichten met een persoonlijke
handeling (remote) in gang zetten van een
actie in/aan het product/systeem.
Domoticaleveranciers
Succesvol ondernemen
Ambitieniveau,
samenwerking
& middelen
Koop
€
Nest thermostaat Hoe zal de gebruiker fysiek interacteren met
het product/systeem?
Branding & advertenties
Abonnement
gps-coördinaten,
temperatuur,
weersinformatie,
bedrijfsinformatie,
...
Koop
€
Nest Slimme
Thermostaat
Weersinformatie
€
Koop
naam business concept:
Bedrag voor
kostenbesparing door
verlaging piekbelasting
Het analyseren van de vergaarde data met
behulp van algoritmen, waardoor data
verrijkt wordt tot waardevolle informatie en
kennis.
- Opstellen
Applicaties
Hoe ga ik de informatie/inzichten
communiceren en welke beslissingen/
acties worden ondernomen?
uw bedrijf
Reductie piekbelasting
Advertenteren bij concument
Het aan de mens terugkoppelen van de
informatie/inzichten. Dit kan bijvoorbeeld
door een simpel LED-lampje of geluidje, of als
visualisatie op een scherm. Op basis hiervan
kunnen allerlei beslissingen/acties ondernomen worden.
Nest
thermostaat
€
€
Welke data uit andere bronnen
kan waardevol zijn?
Winkels en
webshops
Nest
thermostaat
€
Bedrag voor
kostenbesparing door
piekbelasting
Het verzamelenverlaging
van data uit andere
bronnen,
zoals eigen (bedrijfs)data,
data,advertenties
private
Bedragopen
voor
data afkomstig van derden (bijv. buienradar)
consumenten
en data afkomstig vanbij
andere
producten/sydata verzamelen
Software
Development
Kit
€
Welke parameters ga ik meten?
stemen.
Actielijst:
Invloed
Financiers
Inzicht
2. Plaats pijlen daar waar transacties
tussen stakeholders plaatsvinden.
Schrijf boven de pijlen om welke
transacties het gaat.
© Kamer van Koophandel - 2014
Syntens-
Business case
op hoofdlijn
koop,
abonnement,
lease,
advertenties,
pay-per-use,
…
3. Plaats de geldstromen en de
manieren van verrekenen.
Wegwijzer slimmer financieren: investeren in nieuwe business
NIEUWE
BUSINESS
VRAGEN
ǩ Focus op commerciële
KENNIS
& VAARDIG
HEDEN
kennis en vaardigheden
ǩ Persoonlijke ‘chemie’
ǩ Realisme
ǩ Adviseerbaarheid
ǩ Korte, visuele presentatie
UITGANGSPUNTEN
VRAGEN
ǩ Sterkten en zwakten en
ǩ Waarom bent u ondernemer?
ǩ Wat zijn uw normen en waarden?
hoe u ze gebruikt
WIE BEN
IK?
ǩ Toekomstbeeld
ǩ Bent u een werkgever of werkt u liever zelfstandig?
ǩ Hoe gaat u met
tegenslagen om
ǩ Hoe speelt u in op moeilijke situaties?
ǩ Wat is uw toekomstperspectief? En hoe gaat u zich
ǩ Ontwikkelmogelijkheden
ontwikkelen?
ONDER
NEMER
VRAGEN
ǩ Heeft u een beeld over welke externe partijen er zijn voor
financiering? En welke soort financieringsbehoefte bij u past?
ǩ Heeft u in uw naaste omgeving gekeken naar financieringsmogelijkheden?
ǩ Zoekt u alleen geld of ook ondersteuning bij de bedrijfsvoering?
ǩ Wat zijn uw eigen mogelijkheden m.b.t. garanties etc.?
ǩ Heeft u contact met andere ondernemers?
UITGANGSPUNTEN
UITGANGSPUNTEN
ǩ Marktbeeld
ǩ Marktbeeld aanbieders
ǩ Eigen mogelijkheden
NET
WERK
ǩ Kennis delen
ǩ Beeld wat voor soort
financiering bij uw
ǩ Heeft de financier genoeg vermogen om uw kapitaalbehoefte te
financieren?
UITGANGSPUNTEN
Juni 2014 19
ǩ Wat zijn uw kerncompetenties?
BUSINESS
PLAN
UITGANGSPUNTEN
ǩ Haalbaarheid plannen
ǩ Inzicht in potentiële
investeerders
indruk
•
ǩ Heeft u een beeld van de markt?
ǩ Heeft u een omgevingsanalyse uitgevoerd?
ǩ Wat is de unique value point van uw organisatie?
WAT WIL
IK?
ǩ Juiste match
ǩ Beeld over vermogen
en achtergrond van
ǩ Goede voorbereiding
ǩ Uw uitstraling, eerste
VRAGEN
ǩ Wat is uw ambitie?
ǩ Visie en missie
ǩ Doelstellingen
ǩ Kerncompetenties
ǩ Concreet (innovatie)
idee
WIE KEN
IK?
ǩ Heeft u al contact met financiers gelegd?
ONDER
NEMING
onderneming past
WERKELIJK
CONTACT
VRAGEN
ǩ Heeft u naar de achtergrond van de financier gekeken?
ǩ Op welke manier gaat u contact leggen met de financier?
ǩ Hoe zorgt u ervoor dat u uitblinkt?
© Syntens Innovatiecentrum - 2012
NIEUWE VERBINDING, NIEUWE BUSINESS
Kamer van Koophandel
UITGANGSPUNTEN
ǩ Wat zijn uw ondernemersvaardigheden?
ǩ Hoe presenteert u die aan een financier?
ǩ Wat is de focus van uw pitch?
ǩ Wat doet u om de ander te overtuigen?
ǩ Welke competenties benadrukt u?
€
VRAGEN
ǩ Heeft u een businessplan?
ǩ Wat wilt u met het bedrijf bereiken?
klanten en concurrenten
ǩ Inzicht in risico’s en
ǩ Hoe gaat u de onderneming succesvol maken?
ǩ Wat zijn de voordelen en welke risico’s ziet u?
verplichtingen
ǩ Financiële informatie
ǩ Welke financiële informatie neemt u mee?
ǩ Financieringsbehoefte
NIEUWE VERBINDING, NIEUWE BUSINESS
20 Internet of Things
op met de termen aan weerszijden.
probleem. Als u geen concreet idee heeft, doe dan inspiratie
de situatie, de achterliggende kans of het op te lossen
1. Als u al een idee heeft, beschrijf dan in steekwoorden
onderstaand afgebeeld werkblad 1.
stappen. De nummering komt overeen met de nummers in
expliciet te worden beantwoord) en doorloop de volgende
Gebruik de blauwe vragen ter inspiratie (hoeven dus niet
voor uw klant, de klant van de klant en geheel nieuwe klanten.
keten. Anderzijds kan het gaan om nieuwe toegevoegde waarde
bestaande processen in uw eigen bedrijf, bij uw klant en in uw
oplossingen. Enerzijds kan het gaan om de optimalisatie van
Op www.kvk.nl/iot/tool kunt u dit werkblad downloaden.
verbeterde toegevoegde waarde) rechtsonder kort samen.
7. Vat de gekozen kansrichting (de belangrijkste nieuwe of
speelden.
Denk nog niet teveel vanuit de technologie maar in functionele
gaan om partijen die daarin tot op heden nog geen rol
Het gaat in dit stadium expliciet om de waardecreatie, dus
om op te lossen problemen of fricties en potentiële kansen.
business, of die van uw klant. Het kan nadrukkelijk ook
die mogelijk in de toekomst een rol gaan spelen voor uw
helpen: welke klant(groep) heeft het momenteel zwaar of maakt
juist een enorme groei door?
zoals uw toeleveranciers en (strategische) partners.
6. Breng (in de grote wereldbol) relevante partijen in kaart
Om tot een eerste keuze te komen, kan de volgende hulpvraag
5. Breng de belangrijkste partijen uit uw eigen keten in kaart
klanten, partners en toeleveranciers.
kansen verwacht. Begin met een specifieke klant(groep) of
procesverbetering waar u gevoelsmatig de grootste kansen ziet.
(kunnen) zijn voor de gekozen klant(groep) zoals hun eigen
4. Breng de belangrijkste partijen in kaart die relevant
klantgroep.
3. Noteer de naam van uw klant of beschrijving van de
staat in het proces.
2. Noteer uw (huidige) bedrijfsnaam of de entiteit die centraal
ondersteunen. Bedenk allereerst voor uzelf waar u de grootste
nog geen idee heeft, dan dient dit blad om de ideegeneratie te
idee in kaart te brengen (plotten) en aan te scherpen. Als u
of kansrichting heeft, kunt u het werkblad gebruiken om dit
verbeterde waarde te identificeren. Als u al een bepaald idee
Werkblad 1 dient om op hoofdlijn de kansen voor nieuwe of
Werkblad 1 Zelf aan de slag met IoT
5
6
2
1
3
6
7
4
22 Internet of Things
Op www.kvk.nl/iot/tool kunt u dit werkblad downloaden.
het uitklappen van de zonwering of omzetten van een klep.
(geautomatiseerde) fysieke acties uitvoeren. Bijvoorbeeld
sensoren. Noteer ook de fysieke elementen die de
stand alone sensoren en producten met geïntegreerde
informatie. Hiermee bedoelen we o.a. smartphones, tablets,
uitwisselen en aan de mens communiceren van data en
tekenen. Deze elementen spelen een rol bij het genereren,
gebruiken om het netwerk van de functionele elementen te
2. Het lege middengedeelte kunt u tussendoor per stap
(van linksboven naar rechtsonder).
1. Beantwoord de blauwe vragen van de zes IoT-bouwstenen
Doorloop de volgende stappen:
uiteindelijk leveren?
gesignaleerde nieuwe of verbeterde waarde concreet maken en
gekozen kansrichting uit te werken. Oftewel: hoe kunt u de
De bijbehorende zes IoT-bouwstenen kunt u gebruiken om de
en sneller inzicht en invloed krijgen op situaties.
diensten uit zich op het meest abstracte niveau in meer, beter
waarde van slimme en internet-verbonden producten en
om dit volledig technisch kloppend te doen. De toegevoegde
uit te werken tot een functioneel ontwerp. Het is niet nodig
Werkblad 2 dient om de op werkblad 1 beschreven kansrichting
apparaat voert geen geautomatiseerde taken uit.
gemaakt van externe databronnen en het product of
terug te koppelen. Hierbij wordt dan dus geen gebruik
product (via een smartphone of op het product zelf)
de verkregen inzichten aan de gebruiker van een
parameters te meten, deze data te analyseren en
waarde ontstaan door uitsluitend bepaalde
bijvoorbeeld al voldoende nieuwe (en betaalbare)
om tot een waardevol IoT-concept te komen. Er kan
Het is niet nodig om alle IoT-bouwstenen te gebruiken
Belangrijk!
Werkblad 2 Het functionele concept ontwerpen
24 Internet of Things
•
•
•
•
welke manier er wordt verrekend. Dat kan gebeuren door
geld. Teken pijlen met deze geldstromen en noteer erbij op
toeleverende partij iets terug. In de meeste gevallen is dat
In ruil voor deze waarde-uitwisseling ontvangt de
brengen (indirect verdienmodel).
waardetoevoeging door partijen met elkaar in verbinding te
diensten, data en informatie of content. Denk ook aan
door middel van producten, software en applicaties,
plaatsvinden. Het kan gaan om waarde-uitwisseling
Teken pijlen daar waar transacties tussen partijen
visueel snel duidelijk worden.
logische manier in kaart waardoor de onderlinge relaties
financiers, media en overheid. Breng de partijen op een
distributiepartners, toeleveranciers, kennisinstellingen,
dit business concept. Denk aan klanten, partners,
Plaats daaromheen de partijen die een rol spelen in
nieuwe business concept.
Noteer in de centrale cirkel de (voorlopige) naam van het
Doorloop de volgende stappen:
business model in de volgende fasen.
dat model gebruiken voor een verdere aanscherping van uw
het bekende Business Model Canvas van Ostenwalder. U kunt
Op www.kvk.nl/iot/tool kunt u dit werkblad downloaden.
Tip: Check het aanbod van KvK via www.kvk.nl/iot
Als laatste kunt u een actielijst opstellen voor het vervolg.
provisie, verbruikskosten (bijvoorbeeld pay-per-click).
en op welke manier verdient. Dit werkblad is een alternatieve
•
abonnementskosten, leasebedragen, advertentiekosten,
en vereenvoudigde manier van visualiseren gebaseerd op
een eenmalig bedrag bij levering, maar ook de periodieke
Werkblad 3 dient om het business model of ecosysteem op
hoofdlijnen op te zetten. Hiermee wordt duidelijk wie waaraan
Werkblad 3 Het business concept opzetten
26 Internet of Things
1. Niet verbonden
plaats: u gaat samenwerken met andere partijen.
situatie, net als uw interne organisatie. En niet in de laatste
bedrijfsprocessen moeten worden afgestemd op de nieuwe
de kanalen en de communicatie met uw klant veranderen. Uw
multidisciplinairder wordt. Ook uw marketing verandert omdat
manier van productontwikkeling verandert doordat het nóg
servicekosten
op
business model
en verdienmodel
• Bestaand
problemen
• Reactief inspringen
informatie
• Gefragmenteerde
Een roadmap richting nieuwe IoT-business
• Hoge
hoc inspringen
op problemen
• Ad
product­
terugkoppeling
• Geen
• Toegang
rol spelen (ict, sensor- en communicatietechnologie) en de
op afstand
2. Verbinden
waardeketen. Nieuwe digitale technologie gaat een belangrijke
• Analyse van
vergt nieuwe kennis en competenties in alle stappen van de
• Software
updates mogelijk
gebruiken voor
productverbetering
• Data
monitoring
en rapportages
servicekosten
• Uitgebreide
• Reductie
inspringen op problemen
• Proactief (voorspelbaar)
productdata
3. Optimaliseren
een koerswijziging voor uw bedrijf betekent. Werken met IoT
product of dienst niet op zichzelf staat en dat het al snel
Besef dat het slim en internet-verbonden maken van uw
concept doorgaat.
kosten) is vervolgens belangrijk om te bepalen of u met het
business case (inschatting opbrengsten vs. investeringen en
gaat doen. Het berekenen van een eerste ruwe versie van de
concept en voorkomt u dat u voortijdig grote investeringen
deze partijen. Daarmee geeft u een validatie van uw business
dan is het verstandig om de uitkomsten te bespreken met
Mocht u de stappen tot nu toe zelfstandig hebben doorlopen,
samengewerkt met uw (potentiële) klant(en) en andere partijen.
procesoptimalisatie. Bij voorkeur heeft u in dit proces nauw
Vergeet daarbij niet: denk groot, maar start klein!
koerswijziging te faseren.
contouren bepaald voor een nieuw business concept of
Het onderstaande model kan u helpen om deze (strategische)
Het concept staat, hoe verder?
Na het doorlopen van de eerste drie stappen heeft u de
product
business model
en verdienmodel(len)
• Nieuw
gebruiken voor
ontwikkelen van nieuwe
producten en diensten
• Data
in bedrijfsprocessen
• Informatie-integratie
op afstand
• Bediening van
4. Innoveren
Kamer van Koophandel
•
Juni 2014 27
KVK.NL
Succesvol ondernemen met de
data, kennis en netwerken van de KvK