Glosariusz regionalny Województwa Opolskiego Polsko
Transcription
Glosariusz regionalny Województwa Opolskiego Polsko
Tomasz Kamusella Glosariusz regionalny Województwa Opolskiego Polsko-angielsko-niemiecki spis treÊci 2 Przedmowa 000 Wskazówki dla u˝ytkownika 000 Samorzàd 000 Administracja centralna i regionalna 000 Polityka i integracja europejska 000 Gospodarka 000 Kultura 000 Geodezja i geografia 000 Administracja koÊcielna i religia 000 Dodatek historyczno-statystyczny 000 Powierzchnia i ludnoÊç 000 Wa˝niejsze miejscowoÊci i obiekty geograficzne 000 Wa˝niejsze czeskie miejscowoÊci i obiekty geograficzne 000 W∏adze Regionu 000 KoÊcielne w∏adze Regionu 000 Podzia∏y historyczne 000 Obszar Regionu w strukturach wy˝szego rz´du 000 Obszar Regionu w koÊcielnych strukturach wy˝szego rz´du 000 J´zyk w Regionie 000 3 o autorze podzi´kowania Tomasz Kamusella jest pracownikiem naukowym Uniwersytetu Opolskiego. Obecnie prowadzi w John W Kluge Center w Bibliotece Kongresu w Waszyngtonie badania nad problematykà nacjonalizmu i j´zyka w Europie Ârodkowej, które rozpoczà∏ w 2002 roku w European University Institute we Florencji. Wielostronne wykszta∏cenie z zakresu filologii angielskiej, studiów europejskich oraz nauk politycznych uzyska∏ na uniwersytetach w Katowicach, RPA i Pradze. Prac´ doktorskà na temat The Emergence of the National and Ethnic Groups in Silesia, 1848-1918 obroni∏ w 2001 roku w Instytucie Zachodnim w Po-znaniu. Jest autorem ksià˝ki Schlonzsko: Horní Slezsko, Oberschlesien, Górny Âlàsk. Esej o regionie i jego mieszkaƒcach (2001) oraz kilkudziesi´ciu publikacji poÊwi´conych problematyce etnicznoÊci, nacjonalizmu, Âlàska oraz integracji europejskiej, wydanych w Europie i Ameryce Pó∏nocnej. Pomys∏ Glosariusza narodzi∏ si´, kiedy pracowa∏em jako Pe∏nomocnik Wojewody Opolskiego do Spraw Integracji Europejskiej (1996-1999) i jako Doradca Marsza∏ka Opolskiego do Spraw Wspó∏pracy z Zagranicà (1999-2002). Pragn´ zatem podzi´kowaç ówczesnemu Wojewodzie Ryszardowi Zembaczyƒskiemu oraz ówczesnemu Marsza∏kowi Stanis∏awowi Ja∏owieckiemu za lata intensywnej i udanej wspó∏pracy, dzi´ki której mog∏em uczestniczyç w przygotowaniu naszego Regionu do wyzwaƒ, jakie stawia przed nim akcesja Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej. Pragn´ tak˝e wspomnieç o Pani Teresie Matczyƒskiej, bowiem to ona wprowadza∏a mnie w arkana pracy urz´dniczej, jak i o Panach Jaros∏awie Radimierskim i Joachimie Thannhäuserze - kolegach z Zespo∏u Doradców do Spraw Wspó∏pracy z Zagranicà w Urz´dzie Marsza∏kowskim. Dzi´kuj´ te˝ Kole˝ankom i Kolegom z Urz´du Wojewódzkiego oraz Urz´du Marsza∏kowskiego, z którymi na codzieƒ dzieli∏em trudy i sukcesy dzia∏aƒ na polu integracji europejskiej, wspó∏pracy z zagranicà oraz promocji naszego Regionu. S∏owa podzi´kowania kieruj´ równie˝ do Pani Klaudii Kluczniok za dopingowanie do opublikowania Glosariusza, jak i do Pana Romana Hlawacza za podj´cie si´ jego wydania. Autor 4 5 przedmowa W roku 1999 wprowadzono w ˝ycie reform´ podzia∏u administracyjnego Rzeczypospolitej Polskiej, co wiàza∏o si´ z utworzeniem administracji samorzàdowej na poziomie województwa oraz powiatu. Decyzja ta uzupe∏ni∏a brakujàce ogniwo polskiej samorzàdnoÊci, która odrodzi∏a si´ w roku 1990. Wtedy to odtworzono samorzàdowà administracj´ gmin. Na podstawie Ustawy o samorzàdzie województwa (z 5 czerwca 1998 roku, Dz. U. nr 91 poz. 576) za polityk´ zagranicznà województwa odpowiedzialny jest Marsza∏ek. Intensyfikacja kontaktów z zagranicznymi partnerami oraz instytucjami Unii Europejskiej wià˝e si´ z koniecznoÊcià prowadzenia rozmów, korespondencji, jak i wydawania materia∏ów promocyjnych w j´zykach obcych. W przypadku Województwa Opolskiego najcz´Êciej u˝ywanymi j´zykami obcymi sà: niemiecki, angielski, czeski. IstotnoÊç j´zyka niemieckiego dla naszego Regionu wià˝e si´ z faktem, ˝e prawie jedna trzecia jego mieszkaƒców to Niemcy lub osoby zwiàzane z kulturà niemieckà. OczywiÊcie fakt ten przek∏ada si´ na bogate kontakty gmin, miast i powiatów z partnerami z Niemiec. Z kolei j´zyk angielski, jako de facto j´zyk globalnego handlu i polityki, to lingua franca wspó∏czesnego Êwiata. Nasz Region graniczy z czeskimi krajami - O∏omunieckim i Morawsko-Âlàskim (Ostrawskim). W dobie post´pujàcej integracji europejskiej tak˝e granica mi´dzy Czeskà Republikà a Polskà staje si´ coraz bardziej symboliczna. Umo˝liwia to Województwu Opolskiemu nawiàzywanie ÊciÊlejszej wspó∏pracy z wspomnianymi czeskimi krajami. RównoczeÊnie wzrasta ranga j´zyka czeskiego w kontaktach obustronnych. Wyzwania regionalizacji, integracji europejskiej i globalizacji stawiajà m∏odym samorzàdowym województwom nowe wymagania. Sprostanie im na niwie mi´dzynarodowej wià˝e si´ z umiej´tnoÊcià przedstawiania w∏asnych interesów w zrozumia∏y sposób. Nie mo˝na osiàgnàç tego celu bez ujednolicenia t∏umaczenia terminologii regionalnej na j´zyki obce. Zadaniu temu wychodzi naprzeciw Polsko-angielsko-niemiecki glosariusz terminologii regionalnej Województwa Opolskiego. Mamy nadziej´ na jego ˝yczliwe przyj´cie, b´dziemy równie˝ wdzi´czni za wszelkie uwagi. 6 7 wskazówki dla u˝ytkownika Przek∏ad na j´zyki obce terminologii uj´tej w Glosariuszu kieruje si´ g∏ównie zasadà zachowania polskiej specyfiki kulturowej. Tak wi´c chocia˝ s∏owo województwo mo˝na prze∏o˝yç na angielski jako province, to w Glosariuszu u˝ywa si´ bli˝szego kulturowo odpowiednika voivodeship. Tego typu terminy mo˝na dodatkowo objaÊniaç, gdy pojawiajà si´ w tekÊcie po raz pierwszy, np. voivodeship, or a Polish region, lub the Seymik, or the assembly of a Polish region. W angielskich t∏umaczeniach polskich nazw zawierajàcych rzeczowniki zwyk∏e przyj´to podawanie przedimka okreÊlonego the, bowiem ten element gramatyczny sprawia pewnà trudnoÊç polskim u˝ytkownikom. Zw∏aszcza na gruncie t∏umaczeƒ na j´zyk angielski istnieje tendencja do pomijania przedimka i zamiast np. poprawnego the Polish Peasant Party (PSL) podaje si´ niepoprawnie *Polish Peasant Party (PSL). Nazwy urz´dów, stanowisk i komórek organizacyjnych zapisano du˝ymi literami, tak jak tego wymaga praktyka administracyjna. W s∏owniku podano wi´c Marsza∏ek, a nie *marsza∏ek, Starosta, nie *starosta. Znaczny problem sprawia t∏umaczenie oraz u˝ywanie w j´zykach obcych nazw urz´dów, partii politycznych i organizacji oraz skrótowców od nich utworzonych. Przyj´to podawanie w nawiasie skrótowców, zarówno przy haÊle g∏ównym, jak i w jego t∏umaczeniach np. Ogólnopolskie Porozumienie Zwiàzków Zawodowych (OPZZ) - (the) Polish Alliance of Trade Unions (OPZZ). Pozwala to na zaznaczenie z obszaru jakiego j´zyka pochodzi nazwa oryginalna i na jednoznaczne powiàzanie t∏umaczenia z danà nazwà. Dla jasnoÊci t∏umaczeƒ dokonywanych przy pomocy Glosariusza, proponuje si´ u˝ywaç t∏umaczenia nazwy organizacji i podanie skrótowca w nawiasie. Gdyby nazwa wyst´powa∏a zbyt cz´sto w t∏umaczonym tekÊcie, po wymienieniu jej po raz pierwszy w pe∏nym brzmieniu wraz ze skrótowcem, w dalszej cz´Êci t∏umaczenia najlepiej stosowaç ju˝ tylko skrótowiec. Uj´te w Glosariuszu has∏a starano si´ podawaç, o ile to mo˝liwe, w liczbie pojedynczej. Gdy j´zykowe u˝ycie wymaga s∏owa lub wyra˝enia w liczbie mnogiej, informuje o tym ∏aciƒski skrót pl (plural). Kiedy istotne jest zaznaczenie, i˝ dany rzeczownik lub wyra˝enie uj´te sà w liczbie pojedynczej, czyni si´ to przy pomocy skrótu sg (singular). Oba skróty wyst´pujà po rzeczonym s∏owie lub frazie. Istotnà kwestià jest dobór hase∏. Jak wynika z tytu∏u Glosariusz koncentruje si´ na terminologii regionalnej. Podano wi´c wyst´pujàce w regionie nazwy urz´dów, festiwali, krain geograficznych itp., a tak˝e terminy zwiàzane z samorzàdnoÊcià oraz samorzàdowymi urz´dami (gmin, powiatów). Uwzgl´dniono te˝ nazwy struk- 8 turalnych komórek Urz´du Marsza∏kowskiego, jako jednostki odpowiedzialnej za kontakty zagraniczne województwa i jego promocj´. Ze wzgl´du na zmiany w strukturze organizacyjnej UM, za wyjÊciowy przyj´to stan z roku 2001. Nowopowsta∏e jednostki zazwyczaj ∏àczà lub rozdzielajà funkcje i kompetencje wczeÊniej istniejàcych departamentów, dlatego korzystajàc z t∏umaczeƒ starych nazw ∏atwo utworzyç nowe. Uwzgl´dniono równie˝ terminologi´ zwiàzanà z politykà rozwoju regionalnego, bowiem to ona wpisuje Województwo Opolskie w procesy integracji europejskiej. Przemiany systemowe w Polsce po upadku komunizmu spowodowa∏y uporzàdkowanie kwestii w∏asnoÊci nieruchomoÊci, co znalaz∏o wyraz w s∏ownictwie z pogranicza prawa i geodezji, tak˝e uj´tym w Glosariuszu. Owe przemiany doprowadzi∏y do ca∏kowitej zmiany kszta∏tu ˝ycia spo∏ecznego, politycznego i gospodarczego. Wià˝e si´ to z akceptacjà zjawiska bezrobocia oraz z utworzeniem urz´dów i jednostek odpowiedzialnych za pomoc bezrobotnym w przekwalifikowaniu zawodowym i znajdowaniu nowego zatrudnienia. Pojawi∏o si´ zatem nowe s∏ownictwo, które odnotowano w Glosariuszu. Podano tak˝e nazwy instytucji i ministerstw centralnych oraz partii politycznych, bowiem to one tworzà kontekst prawno-instytucjonalny, w którym poruszajà si´ samorzàdy wojewódzkie. Uzupe∏nieniem sà nazwy polskich województw, wa˝niejszych krain i obiektów geograficznych. Uj´to te˝ nazwy historyczne, które wyst´powa∏y w powszechnym u˝yciu przed rokiem 1989 (np. PZPR). Poniewa˝ religia stanowi wa˝ny sk∏adnik ˝ycia spo∏ecznego, kulturalnego i politycznego, Glosariusz podaje równie˝ terminy zwiàzane z hierarchià i strukturà KoÊcio∏a Rzymskokatolickiego oraz, w skromniejszym zakresie, z innymi religiami. Najliczniej w Glosariuszu reprezentowane sà nazwy instytucji Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej, bez znajomoÊci których trudno mówiç rzeczowo i pewnie na temat procesu integracji europejskiej. Zakres tego s∏ownictwa dodatkowo poszerzono o has∏a zwiàzane z niemieckà i czeskà terminologià regionalnà oraz o nazwy partii politycznych dzia∏ajàcych na terenie Niemiec i Republiki Czeskiej. W formie uzupe∏nienia w∏àczono do Glosariusza dodatek historyczno-statystyczny. Pozwoli on zapoznaç si´ Czytelnikowi z politycznymi dziejami Regionu oraz z jego wielokulturowym charakterem, tak wyraênie widocznym na tle tradycyjnej wieloj´zycznoÊci. Autor 9 Samorzàd The Self-Government Der Selbstverwaltung Agencja Rozwoju Opolszczyzny (ARO) Beskidy bezrobocie d∏ugoterminowe bezrobocie masowe bezrobocie przejÊciowe bezrobocie sektorowe bezrobocie sezonowe bezrobocie strukturalne bezrobocie ukryte bezrobocie zarejestrowane bezrobotny zniech´cony do poszukiwania pracy w wyniku braku perspektyw jej znalezienia Biuro Badaƒ i Analiz Strategicznych Biuro Geodety Województwa Biuro Kadr 10 (the) Agency for the Development of the Opole Land (ARO) (the) Beskids long-term unemployment mass unemployment, large-scale ~ frictional unemployment sectoral unemployment seasonal unemployment structural unemployment hidden unemployment, concealed ~ registered unemployment discouraged worker (the) Office of Strategic Research and Analyses (the) Office of the Land Surveyor of the Voivodeship (the) Personnel Office (die) Agentur zur Entwicklung der Region Oppeln (ARO) (die) Beskiden (die) Langzeitarbeitslosigkeit (die) Massenarbeitslosigkeit (die) vorübergehende Arbeitslosigkeit (die) konjunkturelle Arbeitslosigkeit (die) saisonale Arbeitslosigkeit (die) strukturelle Arbeitslosigkeit (die) verdeckte Arbeitslosigkeit (die) offizielle/n Arbeitslosenzahl/en Aufgrund von Perspektivlosigkeit entmutigter Arbeitsloser (das) Amt für Untersuchungen und strategische Analysen (das) Woiwodschaftsamt für Geodäsie (das) Personalamt 11 Biuro Partnerstwa Gospodarczego Nadrenii Palatynatu i Âlàska Opolskiego (the) Office of Economic Partnership of the Rhineland-Palatinate and Opole Silesia Biuro Planowania Przestrzennego Biuro Prawne Biuro Rolnictwa i Rozwoju Wsi (the) Spatial Planning Office (the) Legal Office (the) Office of Agriculture and for the Development of the Countryside (the) Office of the Seymik Biuro Sejmiku Biuro Wspó∏pracy z Zagranicà i Promocji Regionu Bory Stobrawskie Burmistrz Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej (CIPKZ) Centrum Szkoleniowo-Doradcze Czechy (kraina geograficzna) czeski (o krainie geograficznej) 12 (the) Office for Foreign Cooperation and Promotion of the Region (the) Stobrawa Forest Mayor, heads the administration of the town with the population below 50 thousand (the) Center of Information and Career Planning (CIPKZ) (the) Training and Advisory Center (for the unemployed) Bohemia Bohemian czeski (o paƒstwie, narodzie) Cz∏onek Zarzàdu Województwa Czech (the) Member of the Board of the Voivodeship deklaracja zainteresowania uczestnictwem w przetargu departament Departament Edukacji Departament Finansów Departament Infrastruktury i Gospodarki expression of interest department (in the Marshal's Office) (the) Department of Education (the) Financial Department (the) Department of Infrastructure and Economy (das) Amt für Partnerschaftsbeziehungen im Wirtschaftsbereich der Oppelner Region und Rheinland-Pfalz (das) Amt für Raumplanung (das) Rechtsamt (das) Amt für die Entwicklung der Landwirtschaft (das) Amt des Sejmik (des Regionalparlaments) (das) Amt für Internationale Zusammenarbeit und Regionalförderung (der) Stoberauer Forst / (die) Stoberauer Wälder (der) Bürgermeister (das) Informations- und Karriereplanungszentrum (CIPKZ) (das) Beratungs- und Schulungszentrum (das) Böhmen böhmisch (Bezeichnung einer geographischen Region z.B. Böhmischer Wald) tschechisch (das) Wojewodschaftsvorstandsmitglied (Woiwodschaftsregierungsmitglied) (die) Bewerbung um eine Ausschreibung (die) Abteilung (die) Abteilung für Bildungsfragen (die) Finanzabteilung (die) Abteilung für Wirtschaft und Infrastruktur Departament Integracji Europejskiej Departament Kultury i Sportu Departament Organizacji i Administracji Departament Polityki Regionalnej Departament Zdrowia i Polityki Spo∏ecznej dieta p∏acona w trakcie realizacji kontraktu dodatek szkoleniowy dolnoÊlàski Dolny Âlàsk dom dziecka Doradca Marsza∏ka do Spraw Mi´dzynarodowych Doradca Przedakcesyjny (PAA) dost´p dost´p do pracy dost´p do rynku pracy dost´p do zatrudnienia dostosowanie regionu dostosowanie rynku pracy do popytu i poda˝y Dyrektor (the) Department of European Integration (the) Department of Culture and Sport (the) Department of Organization and Administration (the) Department of Regional Policy (the) Department of Health Care and Social Policy allowance, per diem training supplement Lower Silesian Lower Silesia orphanage (the) Advisor on International Affairs to the Marshal Pre-Accession Advisor (PAA) access access to work access to the labor market access to employment adjustment of the region adjustment of the labor market Dyrektor dysproporcje mi´dzyregionalne pl Head (of the department in the Marshal’s Office or in the Voivode’s Office) Director, Manager regional disparities pl edukacja i szkolnictwo zawodowe (VET) efekt poÊredni Europa Ârodkowa Euroregion Pradziad VET - vocational education and training indirect effect Central Europe (the) Euroregion Pradziad/Pradíd (die) Abteilung für Europäische Integration (die) Kultur- und Sportabteilung (die) Abteilung für Organisation und Verwaltung (die) Abteilung für Regionalpolitik (die) Abteilung für Gesundheit und Soziales (das) Entgelt im Rahmen des Vertrages (der) Zuschuss für die Schulungsmaßnahme niederschlesisch (das) Niederschlesien (das) Kinderheim (der) Berater des Marschalls für internationale Fragen (der) EU-Beitrittsberater (PAA) (der) Zugang (der) Zugang zur Arbeit (der) Zugang zum Arbeitsmarkt (der) Zugang zur Anstellung (die) regionale Anpassung (die) Arbeitsmarktanpassung an Angebot und Nachfrage (der) Direktor / (der) Leiter (in einer Behörde: Abteilungsleiter) (die) Unterschiede zwischen den Regionen pl. (die) Bildung- und Berufsausbildung (VET) (das) Zwischenergebnis (das) Mitteleuropa (die) Euroregion Altvater 13 flaga fluktuacja zasobów si∏y roboczej Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej (FRDL) Fundacja Rozwoju Âlàska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych Gabinet Marsza∏ka flag labor turnover (the) Foundation for the Development of Local Democracy (FRDL) (the) Foundation for the Development of Silesia and Supporting Local Initiatives(the) Marshal’s Bureau Galicja galicyjski (o polskim/ukraiƒskim regionie Galicja) galicyjski (o hiszpaƒskim regionie Galicja) Geodeta Województwa Galicia Galician Geodeta Województwa Opolskiego gimnazjum g∏ówny specjalista (the) Land Surveyor of the Opole Voivodeship gymnasium (middle school) senior expert gmina gmina, the administrative subdivision of the county (poviat), sometimes translated as ‘commune’, and comparable with the German Gemeinde. Its administration is wholly selfgovernmental (the) Gmina of Bierawa urban gmina, comprises one large town/city and is headed by the mayor or president of the town/city; comparable with the German Stadtgemeinde urban-rural gmina, comprises several villages and one town, where its seat is located Gmina Bierawa gmina miejska gmina miejsko-wiejska Galician (the) Voivodeship Land Surveyor (die) Flagge (die) Arbeitskräftefluktuation (die) Stiftung für die Entwicklung einer lokalen Demokratie (FRDL) (die) Stiftung für die Entwicklung Schlesiens und Förderung lokaler Initiativen (das) Dienstzimmer des Marschalls / (das) Büro des Marschalls (das) Galizien Galizisch (polnisch-ukrainische Region) Galicisch (Region in Spanien) (der) Woiwodschaftslandvermesser (der) Landvermesser der Oppelner Woiwodschaft (das) Gymnasium (der) hauptverantwortliche Experte (die) Gemeinde (die) Gemeinde Birawa (die) Stadtgemeinde / (die) städtisch geprägte Gemeinde (die) landstädtische Gemeinde (die Gemeinde umfasst eine Stadt und umliegende Dörfer) gmina wiejska Gminny Urzàd Pracy gotowoÊç do zmiany pracy rural gmina, comprises several villages, is headed by the Voit, and its seat is located in the main village; comparable with the German Dorfgemeinde gmina, adjective derived from the noun gmina, sometimes the adjective `communal’ is also used (the) Gmina Office of Employment job mobility gotowoÊç projektu project readiness góral góralski goral, Highlander Goralian, Highlander górnoÊlàski GórnoÊlàski Okr´g Przemys∏owy (GOP) Górny Âlàsk Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR) Góry Opawskie Góry Âwi´tokrzyskie heraldyka herb herb wielki informacje niejawne pl Upper Silesian (the) Upper Silesian Industrial Basin (GOP) Upper Silesia (the) Volunteer Mountain Rescue Service (GOPR) (the) Opava Mountains (the) Holy Cross Mountains, Âwietokrzyski ~ target group of a project sports hall covered market Heytman, heads the administration of the Czech kray heraldry coat of arms grand coat of arms secret information inspekcja projektu inspektor site visit to the project inspector, a senior clerk junior gminny grupa docelowa hala sportowa hala targowa Hejtman (die) Dorfgemeinde (die Gemeinde umfasst ausschließlich Dörfer) Adjektiv abgeleitet vom Nomen Gemeinde, häufig auch als Adjektiv “kommunal” in Gebrauch (das) Gemeindearbeitsamt (die) Bereitschaft zum Wechsel der Arbeit (die) Abgeschlossenheit des Projekts (der) Gorale goralisch (Adjektiv abgeleitet vom Nomen Gorale) oberschlesisch (das) Oberschlesische Industrierevier (GOP) (das) Oberschlesien (die) Bergwacht (GOPR) (das) Oppagebirge (das) Heiligkreuzgebirge (die) Zielgruppe (die) Sporthalle (die) Markthalle (der) Hejtman (Regierungschef einer tschechischen Region) (die) Heraldik (das) Wappen (das) große Wappen (die) Informationen, die der Geheimhaltung unterliegen pl. (die) Projektinspektion (der) Inspektor 14 15 Instytut Ci´˝kiej Syntezy Organicznej (ICSO) Instytut Mineralnych Materia∏ów Budowlanych (IMMB) Izba Rolnicza Izba RzemieÊlnicza Izba Skarbowa kadencja kanton karpacki Karpaty Kasa Chorych Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spo∏ecznego (KRUS) Kaszub kaszubski Kaszuby Kierownik (Referatu) Klub Pracy (KP) kodeks pracy (kp) Komisja Oceniajàca Komisja Przetargowa konkurencyjnoÊç (regionów) Kontrakt Wojewódzki Konwent Marsza∏ków RP kraj 16 to the expert (the) Institute of Heavy Organic Synthesis (ICSO) (the) Institute of Mineral Construction Materials (IMMB) (the) Agriculture Chamber (the) Craftsmanship Chamber (the) Internal Revenue Chamber term of office, cadence canton Carpathian (the) Carpathians (the) Health Care Management Office (the) Framers’ Social Insurance Fund (KRUS) Kashub Kashubian Kashubia (the) Head (of the Section) Job Club (KP) labor code (kp) (the) Evaluation Committee (the) Evaluation Committee competitiveness of regions (the) Voivodeship Contract, concluded for the sake of accelerating development of a given voivodeship, between the voivodeship authorities and the central government, in order to ensure the transfer of necessary resources to this end from the central budget (the) Convent of the Marshals of the Republic of Poland kray, self-governmental and (das) Institut für Schwere Organische Synthese (ICSO) (das) Institut für Mineralische Baumaterialien (IMMB) (die) Landwirtschaftskammer (die) Handwerkskammer (das) Finanzamt (die) Legislaturperiode (der) Kanton Adjektiv abgeleitet vom Nomen Karpaten (die) Karpaten (die) Krankenkasse (die) Kasse der Landwirtschaftsversicherung (KRUS) (der) Kaschube kaschubisch (die) Kaschubei (der) (Referats-)Leiter (der) Arbeitsklub (KP) (das) Arbeitsrecht (die) Prüfungskommission (die) Ausschreibungsprüfungskommission (der) (regionale) Wettbewerb (der) Woiwodschaftskontrakt wird zwischen dem Woiwodschaftsvorstand (der Woiwodschaftsregierung) und der polnischen Zentralregierung vereinbart) (der) Konvent der Marschälle der Republik Polen (das) Land (in Tschechien - kujawski Kujawy kurs przekwalifikowujàcy liceum lobbying lobbowaç governmental region in the Czech Republic, comparable to the Polish voivodeship (the) Moravian-Silesian Kray (the) Olomouc Kray (the) Land of the RheinlandPalatinate Land, pl Länder, the region in Germany national labor market, domestic job market lifelong learning, recurrent education Kuyavian Kuyavia retraining secondary school lobbying (to) lobby lokalny Lokalny Pakt na Rzecz Zatrudnienia local (the) Local Employment Pact lubuski Lubusz (Lebus) makroregion Ma∏opolska macroregion Malopolska, Little Poland ma∏opolski Malopolanian, Little Polish Marsza∏ek Marshal, president of the selfgovernment of the Polish region (voivodeship), head of the Marshal’s Office, and, simultaneously, the President of the Board of the Voivodeship, elected by the Seymik Kraj Morawsko-Âlàski Kraj O∏omuniecki Kraj Zwiàzkowy NadreniaPalatynat kraj zwiàzkowy, region w Niemczech krajowy rynek pracy kszta∏cenie ustawiczne vergleichbar mit einer polnischen Woiwodschaft) (das) Land Mähren-Schlesien (das) Olmützer Land (das) Bundesland Rheinland-Pfalz (das) Bundesland (der) Binnenarbeitsmarkt (die) Erwachsen- und Weiterbildung kujawisch (das) Kujawien (die) Umschulungsmaßnahme Lyzeum / (die) Oberstufe lobbying (das) Lobbying (betreiben) / Lobbyarbeit lokal (der) örtliche Arbeitsplatzschaffungspakt Lebuser, nach dem Ort Lebus (Lubusz) (die) Makroregion (das) Kleinpolen (historische Region und Woiwodschaft mit der Hauptstadt Krakau) Adjektiv abgeleitet vom Nomen Kleinpolen (der) Marschall (Präsident der regionalen Selbstverwaltung der Woiwodschaft, Chef des Marschallamtes, wird vom Regionalparlament / Sejmik gewählt) 17 Marsza∏ek Opolski (the) Opole Marshal, colloquial designation of the Marshal of the Opole Voivodeship Marsza∏ek Województwa Opolskiego matura (the) Marshal of the Opole Voivodeship matriculation examination, comparable to the English A-examinations and the German Abitur, taken by secondary school-leavers Mazovian Mazovia Masurian Masuria ‘town’ if with population below 100.000, and ‘city’ if with population above 100.000 (the) Town of Grodków (the) City of Opole gross jobs pl net jobs pl (the) local plan of spatial development urban (the) Municipal Housing Administration (MZBM) monitoring Moravian Moravia (the) Baltic (Sea) learning by doing mazowszaƒski Mazowsze mazurski Mazury miasto Miasto Grodków Miasto Opole miejsca pracy brutto pl miejsca pracy netto pl miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miejski Miejski Zarzàd Budynków Mieszkalnych (MZBM) monitoring morawski Morawy Morze Ba∏tyckie nauka poprzez dzia∏ania praktyczne nawiàzywanie szerokich kontaktów (sieci wspó∏pracy) obec, pl obce 18 (der) Oppelner Marschall (umgangssprachliche Kurzform der offiziellen Bezeichnung „Marschall der Oppelner Woiwodschaft”) (der) Marschall der Oppelner Woiwodschaft (das) Abitur masowisch Masowien masurisch (das) Masuren (die) Stadt (die) Stadt Grottkau (die) Stadt Oppeln (die) Bruttoarbeitsplätze (die) Nettoarbeitsplätze (die) lokale Raumplanung networking städtische/r/s (die) Städtische Verwaltung von Wohnhäusern (MZBM) (das) Monitoring mährisch (das) Mähren (die) Ostsee lernen durch praktische Anwendung / “learning by doing” (die) Netzwerkbildung obec, self-governmental commune in the Czech Republic, comparable to the Polish gmina or soletstvo (die) Gemeinde (in Tschechien, nichtstädtisch, z.B. Amtsgebiet eines Schultheiss / Scholzen (So∏tys) obszar obszar problemowy (borykajàcy si´ z problemami spo∏ecznymi i gospodarczymi) obszar s∏abo zaludniony obwód area area in difficulty, depressed area, disadvantaged area Obwód Iwano-Frankiwski Ochotnicza Stra˝ Po˝arna (OSP) oczyszczanie miasta oddzia∏ (szpitalny) (the) Ivano-Frankivsk Oblast’ (the) Voluntary Fire Brigade (OSP) municipal cleaning ward Oddzia∏ Neonatologii oddzia∏ wojewódzki odpady pl odpady p∏ynne pl odpady sta∏e pl odpowiednio upowa˝niony urz´dnik Odra odrzaƒski (the) Ward of Neonatology voivodeship branch waste liquid waste solid waste duly authorized officer okres okres, governmental county in the Czech Republic, comparable to the Polish poviat planning period okres planowania (dzia∏aƒ) programu opieka spo∏eczna opiniowanie planu zagospodarowania przestrzennego Opolanie sparsely populated area oblast’, the Ukrainian and Russian region, comparable to the Polish voivodeship (the) Oder (River) Oder social care assessing the spatial development plan 1. (the) Opolans, the inhabitants of the Opole Voivodeship; 2. (the) Opolans, the inhabitants of the City of Opole (das) Gebiet (das) Problemgebiet (bezogen auf soziale und wirtschaftliche Fragen) (das) dünn besiedelte Gebiet Polnische Übersetzung des im Deutschen bekannten russischen und ukrainischen Begriffs “Oblast” (die) Oblast von Ivano-Frankivsk (die) Freiwillige Feuerwehr (die) Stadtreinigung (die) Krankenstation / (die) Abteilung (die) Säuglingsstation (die) Woiwodschaftsabteilung (die) Abfälle pl., (der) Müll (die) Abscheidung (die) Abfälle pl. (der) befugte Beamte (die) Oder Adjektiv abgeleitet vom Hauptwort Oder (der) Landkreis in Tschechien (die) Gesamtplanungszeit des Projekts / (die) Gesamtplanungszeit zur Umsetzung der einzelnen Projektabschnitte (die) Sozialfürsorge (die) Beurteilung der Raumplanung 1. (die) Oppelner, 2. (die) Bewohner der Woiwodschaft Oppeln, 3. (die) Opolanen (in der Geschichtswissenschaft für die Angehörigen des altslawischen Stammes) 19 Opolska Kasa Chorych osoba dokonujàca ewaluacji (the) Health Care Management Office of the Opole Voivodeship (the) Opole Land, colloquial name of the Opole Voivodeship non-governmental organization (NGO) evaluator osoba dokonujàca oceny evaluator oÊrodek regionalny oÊrodek subregionalny partnerstwo publiczno-prywatne regional center subregional center public-private partnership pe∏nomocnik Pe∏nomocnik Marsza∏ka Opolskiego do Spraw Ochrony Informacji Niejawnych plenipotentiary (the) Plenipotentiary on the Protection of Secret Information to the Opole Marshal Pe∏nomocnik Zarzàdu Województwa Opolskiego do Spraw Profilaktyki i Rozwiàzywania Problemów Alkoholowych (the) Plenipotentiary on Preventing and Solving AlcoholismRelated Problems to the Board of the Voivodeship Pe∏nomocnik Zarzàdu Województwa Opolskiego do Spraw Przeciwdzia∏ania Narkomanii (the) Plenipotentiary on Preventing Drug Abuse to the Board of the Voivodeship Pe∏nomocnik Zarzàdu Województwa Opolskiego do Spraw Realizacji Programu „Odnowa Wsi” piel´gniarka piel´gniarz pismo wyjaÊniajàce (the) Plenipotentiary on the Actualization of the Program ‘Renewal of the Countryside’ to the Board of the Voivodeship nurse nurse explanatory note planowana alokacja indicative allocation Opolszczyzna organizacja pozarzàdowa (NGO) 20 (die) Oppelner Krankenkasse (das) Oppelner Land (die) Nichtregierungsorganisation (NGO) (die) bewertende Person / eine Person die evaluiert (die) Person, die eine Bewertung/Schätzung vornimmt (das) Regionalzentrum (das) subregionale Zentrum (die) öffentlich-private Partnerschaft (der) Beauftragte (der) Beauftragte des Marschalls der Oppelner Woiwodschaft für Angelegenheiten, die der Geheimhaltung unterliegen (der) Beauftragte des Oppelner Woiwodschaftsvorstandes (der Woiwodschaftsregierung) für die Behandlung des Alkoholmissbrauchs und deren Prophylaxe (der) Beauftragte des Oppelner Woiwodschaftsvorstandes (der Woiwodschaftsregierung) zur Drogenabhängigkeitsprävention (der) Beauftragte des Oppelner Woiwodschaftsvorstandes (der Woiwodschaftsregierung) für die Dorferneuerung (die) Krankenschwester (der) Krankenpfleger (das) erläuternde Schreiben, ggf. (das) Begründungsschreiben (die) geplante Zuteilung planowanie planowanie przestrzenne (skala urbanistyczna) planowanie przestrzenne (skala wielkoprzestrzenna) planning physical planning (die) Planung (die) städtische Raumplanung spatial planning P∏askowy˝ G∏ubczycki podinspektor (the) G∏ubczyce Plateau deputy inspector, junior to the inspector Subcarpathia Subcarpathian (die) Raumplanung (hier bezogen auf einen näher zu bestimmenden Raumbegriff) (das) Leobschützer Hochplateau (der) Inspektor (Dienstgrad unterhalb des Oberinspektors) (das) Vorkarpatien Adjektiv abgeleitet von Vorkarpatien (das) Podlachien podlachisch (die) Masurische Seenplatte (die) Pommersche Seenplatte Podkarpacie podkarpacki Podlasie podlaski Pojezierze Mazurskie Pojezierze Pomorskie polecenie administracyjne Polesie poleski Politechnika Opolska polityka zatrudnienia pomoc pracodawcy w znalezieniu pracy dla pracowników przeznaczonych do zwolnienia pomoc spo∏eczna Podlasia Podlasian (the) Masurian Lakeland (Lake District) (the) Pomeranian Lakeland (Lake District) administrative order Polesia Polesian (the) Opole Polytechnic employment policy outplacement pomorski social assistance, social aid, welfare Pomeranian pomorsko-kujawski Pomorze Pomeranian-Kuyavian Pomerania popyt na si∏´ roboczà poradnictwo zawodowe labor demand, demand for labor career advice services pl, vocational guidance, occupational ~ (die) (administrative) Empfehlung Podlesien podlesisch (die) Technische Hochschule Oppeln (die) Arbeitspolitik (das) Outplacement (die) Sozialhilfe 1. pommersch (ohne Pommerllen (Pomorze Gdaƒskie = Woj. Pomorskie), 2. pommerellisch (bei Bezug zu “Pommerellen”) (das) Kujawien-Pommern (das) Pommern und (das) Pommerellen (der) Arbeitskräftebedarf (die) Berufsberatung 21 poszukiwanie pracy poszukujàcy pracy poÊrednictwo pracy powiat powiat grodzki Powiat Olesno powiat ziemski powiatowy Powiatowy Urzàd Pracy (PUP) poziomy jednostek terytorialnych: mikro, mezo, makro pozwolenie na budow´ praca praca (zatrudnienie) praca chroniona pracownik opieki spo∏ecznej preferencje krajowe pl Prezydent Miasta procedura 22 job search, job-seeking person searching for a job job finding, job broking poviat, the administrative subdivision of the voivodeship, sometimes translated as ‘county’, and comparable with the German Kreis. Its administration is wholly self-governmental urban poviat, coincides only with one large urban gmina. The Starost of the urban poviat is also the Mayor / President of this urban gmina (the) Poviat of Olesno poviat, comprises several gminas poviat, adjective derived from the noun poviat, sometimes the adjective ‘county’ is also used (the) Poviat Employment Office (PUP) levels of territorial units: micro, mezzo, macro planning permission labor job safeguard job social worker country preference, domestic ~, national ~ President, heads the administration of the town/city with the population above 50 thousand procedure (die) Arbeitssuche (der) Arbeitsuchende (die) Arbeitsvermittlung steht sowohl für „Landkreis” (powiat ziemski) als auch für „kreisfreie Stadt” (powiat grodzki) profil regionalny Program „Odnowa Wsi” Program dla Odry 2006 Program Regionalny Ochrony Ârodowiska (PROÂ) program specjalny Program Wojewódzki (die) kreisfreie Stadt (der) Landkreis Rosenberg (der) Landkreis Adjektiv abgeleitet vom Hauptwort „powiat” (das) Kreisarbeitsamt (PUP) Ebenen territorialer Einheiten: Mikro-, Mezzo-, Makro(die) Baugenehmigung (die) Arbeit, (die) Tätigkeit (die) Beschäftigung quotierte Arbeitsplätze (z.B. für Behinderte, Schwangere etc.) (der) Sozialarbeiter (die) staatlichen Vergünstigungen / Begünstigungen (der) Stadtdirektor / ggf. (der) Oberstadtdirektor (Kriterien in den deutschen Bundesländern verschieden) (die) Prozedur / (das) Prozedere (negativ besetzt) / (der) Arbeitsprozess projekt pilota˝owy projekt uchwa∏y (Sejmiku) prowincja (jednostka administracyjna) przeciwdzia∏aç bezrobociu Przedgórze Karpackie Przedgórze Sudeckie Przednosta przejrzystoÊç procedur przekszta∏cenie strukturalne przekwalifikowanie Przewodniczàcy Rady Gminy regional profile (the) Program ‘Renewal of the Countryside’ (the) Program for the Development of the Oder 2006 (the) Regional Program of Environment Protection (PROÂ) special program (the) Voivodeship Program, document that translates the broad development goals of the Strategy of Regional Development into a set of specific tasks to be carried out. The Voivodeship Program spans two to three years while the Strategy of Regional Development ten or more years pilot project (Seymik) bill province (to) combat unemployment, (to) counteract ~ (the) Carpathian Foothills (Foreland) (the) Sudeten (Sudetic) Foothills (Foreland) Prednost, heads the administration of the Czech okres transparency of procedures reconversion retraining (the) President of the of the Gmina (das) regionale Profil (das) Dorferneuerungsprogramm (das) Programm „Oder 2006” (das) regionale Umweltschutzprogramm (PROÂ) (das) Sonderprogramm (das) Woiwodschaftsprogramm (fasst Ziele regionaler Entwicklungsstrategien zu einem Aktionsprogramm für zwei bis drei Jahre zusammen, während die regionale Entwicklungsstrategie auf zehn Jahre oder mehr angelegt ist) (das) Pilotprojekt (der) Beschlussentwurf des Regionalparlaments (die) Provinz (Verwaltungseinheit in Zentralstaaten) (die) Arbeitslosigkeitsprävention (die) Vorläufer der Karpaten (die) Vorläufer der Sudeten (der) Landrat bzw. der (OberKreisdirektor (in Tschechien) (die) Transparenz des Arbeitsprozesses (der) Strukturwandel (die) Umschulung (der) Gemeinderatsvorsitzende (ist in einigen deutschen Bundesländern der „Bürgermeister”) 23 Przewodniczàcy Rady Powiatu (the) President of the Council of the Poviat Przewodniczàcy Zarzàdu Województwa (the) President of the Board of the Voivodeship przeznaczyç (Êrodki w bud˝ecie) Rada Powiatu (to) earmark (sources in a budget) (the) Council of the Poviat, elected in the direct elections emergency Editor Editor-in-Chief section, a subdivision of the department either in the Marshal’s Office or the Voivode’s Office (the) Section of Research and Information on the Employment Market (the) Section of the Schools reanimacja Redaktor Redaktor Naczelny referat Referat Badaƒ i Informacji o Rynku Pracy Referat do Spraw Jednostek OÊwiatowych Referat do Spraw Jednostek S∏u˝by Zdrowia i Polityki Spo∏ecznej Referat Geodezji i Kartografii Referat Gospodarki Referat Gospodarki NieruchomoÊciami Referat Infrastruktury Referat Kontroli Finansowej Referat Ksi´gowo-Finansowy Referat Kultury Referat Obs∏ugi Informatycznej Referat Ochrony Ârodowiska Referat Organizacyjno-Administracyjny 24 (the) Section in Charge of Health Care Providers and Social Policy (the) Section of Land Survey and Cartography (the) Section of Economy (the) Section of Real Estate Management (the) Section of Infrastructure (the) Section of Financial Control (the) Section of Bookkeeping and Finances (the) Section of Culture (the) IT Section (the) Section of Environment Protection (the) Section of Organization and Administration (der) Vorsitzende des Kreistages (ist in einigen deutschen Bundesländern der „Landrat”) (der) Vorsitzende des Woiwodschaftsvorstandes (der Woiwodschaftsregierung) (im Haushaltsplan) ansetzen (der) Kreistag (die) Wiederbelebung (der) Redakteur (der) Chefredakteur (das) Referat Referat Planowania Bud˝etu i SprawozdawczoÊci Referat Polityki Edukacyjnej Referat Polityki Zdrowotnej (the) Section of Budget Planning and Reporting (the) Section of Educational Policy (the) Section of Health Care Policy Referat Poradnictwa Zawodowego (the) Section of Vocational Guidance (the) Section of Job Finding (the) Section for Monitoring / Programming the Employment Market (the) Section for Actualizing the Strategy of Regional Development (the) Section of Alterations and Investment (the) Section of Agriculture (the) Section for the Development of the Countryside (the) Section of Sport and Recreation (the) Section of Training and Information Referat PoÊrednictwa Pracy Referat Programowania Rynku Pracy Referat Realizacji Strategii Rozwoju Regionalnego Referat Remontów i Inwestycji (das) Referat zur Erforschung des Arbeitsmarktes (das) Bildungsreferat (das) Referat für Fragen des Gesundheitswesens und der Sozialpolitik (das) Referat für Geodäsie und Kartographie (das) Wirtschaftsreferat (das) Referat für Immobilienwirtschaft (das) Infrastrukturreferat (das) Referat zur Finanzkontrolle (das) Referat für Finanzbuchhaltung (das) Kulturreferat (das) EDV-Referat (das) Umweltschutzreferat (das) Referat für Organisation und allgemeine Verwaltung Referat Rolnictwa Referat Rozwoju Obszarów Wiejskich Referat Sportu i Rekreacji Referat Szkoleƒ i Informacji Referat Zagranicznych Funduszy Pomocowych i Programów Wspólnotowych referent region region opóêniony (w rozwoju) region s∏abo rozwini´ty region zapóêniony (w rozwoju) (the) Section of Foreign Aid Programs and EU Programs regionalista regionalizacja Regionalna Izba Obrachunkowa (RIO) regionalny regionalist regionalization (the) Regional Chamber of Auditors (RIO) regional clerk, junior to deputy inspector region region lagging behind underdeveloped region region lagging behind (das) Referat für Haushaltsplanung und Berichtswesen (das) Referat für Bildungspolitik (das) Referat für Gesundheitspolitik (das) Berufsberatungsreferat (das) Arbeitsvermittlungsreferat (das) Referat für die Entwicklung des Arbeitsmarktes (das) Referat zur Umsetzung regionalen Entwicklungsstrategie (das) Referat für Sanierung und Investitionen (das) Landwirtschaftsreferat (das) Referat zur Entwicklung dörflicher Strukturen (das) Referat für Sport und Erholung (das) Referat für die Fortund Weiterbildung sowie Information (das) Referat für grenzüberschreitende Hilfs- und EU-Programme (der) Referent (die) Region (die) minderentwickelte Region (die) schwach entwickelte Region (die) unterentwickelte / rückständige Region (der) Regionalist (die) Regionalisierung (die) regionale Rechnungskammer (RIO) Adjektiv abgeleitet von Region 25 26 Regionalny Komitet Sterujàcy (the) Regional Steering Committee Regionalny Pe∏nomocnik do Spraw Realizacji Programu Regionalny Urz´dnik Zarzàdzajàcy Programem (RPAO) regulamin pracy urz´du rekonwersja Rektor (the) Regional Program Authorizing Officer (the) Regional Project Authorising Officer (RPAO) work rules of an office pl reconversion Rector, the top executive official of a university/higher education institution in Poland rewitalizacja obszarów problemowych rozwój rozwój egzogeniczny rozwój endogeniczny rozwój lokalny rozwój niezrównowa˝ony rozwój regionalny rozwój samoodnawialny renewal of depressed areas rozwój skoordynowany rozwój wielofunkcyjny rozwój zintegrowany rozwój zrównowa˝ony Równina Opolska równoÊç szans ryzyko projektu Rzecznik Prasowy Marsza∏ka coordinated development multifunctional development integrated development sustainable development (the) Opole Plain equal opportunities pl, equality of opportunities pl risks of the project pl (the) Spokesperson of the Marshal samorzàd samorzàdowy self-government self-governmental Sejmik (the) Seymik, the official name of the directly elected regional assembly of the voivodeship development exogenous development endogenous development local development unsustainable development regional development sustainable development (das) Regionale Steuerungskomitee (der) Regionalbeauftragte in Sachen Programmrealisation (der) regionale RPAO-Programmverwalter (die) Dienstanweisungen pl. (die) Rückwandlung (der) Rektor (im Polnischen Leiter einer Hochschule / Universität, im Deutschen auch Leiter einer Schule) (die) Konversion der Problemgebiete (die) Entwicklung (die) exogene Entwicklung (die) endogene Entwicklung (die) lokale Entwicklung (die) schwankende Entwicklung (die) Regionalentwicklung (die) sich selbst tragende Entwicklung (die) koordinierte Entwicklung (die) polyfunktionelle Entwicklung (die) integrierte Entwicklung (die) stabile Entwicklung (die) Oppelner Ebene (die) Chancengleichheit sekretariat sekretarka sekretarz Skarbnik Województwa secretariat secretary, office administrator secretary, office administrator (the) Treasurer of the Voivodeship Sklep z Pracà „Oferta” sk∏adowanie odpadów so∏ectwo (the) Job Shop ‘Oferta’ waste disposal 1. The office of the soltis; 2. Soletstvo, a village construed as a unit of self-government So∏tys Soltis, headperson of a village, directly elected by the inhabitants specjalista stacja radiowa stacja telewizyjna sta∏e zatrudnienie expert, junior to senior expert radio station TV station permanent employment, full-time ~ documentation stand Starost, heads the administration of the Czech obec Starost, heads the administration of the poviat training (das) Projektrisiko (der) Pressesprecher des Marschalls (die) Selbstverwaltung Adjektiv abgeleitet vom Hauptwort Selbstverwaltung (das) Regionalparlament (einer Woiwodschaft) / (der) Sejmik stopa bezrobocia stopa zatrudnienia Stowarzyszenie Wspó∏pracy Polska-Wschód Strategia Rozwoju Regionalnego stanowisko dokumentacyjne Starosta Starosta sta˝ unemployment rate employment rate (the) Poland-East Cooperation Association (the) Strategy of Regional Development, the basic document the Marshal’s Office works out in order to streamline development of the voivodeship (das) Sekretariat (die) Sekretärin (der) Sekretär (der) Kämmerer / (der) Finanzbeauftragter der Woiwodschaft (der) Job Shop „Oferta” (die) Mülldeponierung 1. der Verwaltungssitz des Scholtis / Schultheiss / Scholzen, 2. wird auch als selbstverwaltetes Dorf gedeutet (der) Ortsbürgermeister (in den meisten deutschen Bundesländern), in den ostelbischen Gebieten regional unterschiedlich (der) Scholtis / Schultheiss / Schulz oder Scholz (der) Experte (der) Radiosender (der) Fernsehsender (die) Festanstellung (die) Dokumentationsstelle Landrat in Polen (powiat) Starosta Bürgermeister bzw. Gemeindedirektor in Tschechien (obec) (die) Probezeit / (das) Berufspraktikum (die) Arbeitslosenquote (die) Beschäftigungsrate (der) Verband für die Zusammenarbeit Polens mit dem Osten (die) Strategie für Regionalentwicklung (Grundlagendokument des Marschallamtes, das Charakteristika und Entwicklungspotentiale der Woiwod- 27 in agreement with the local, regional, state and EU priorities Strategia Rozwoju Regionalnego Województwa Opolskiego subregionalny oÊrodek rozwoju subsydiarnoÊç sudecki Sudety szkolenie szkolenie doskonalàce szkolenie elementarne szkolenie zawodowe szko∏a podstawowa szko∏a policealna szko∏a pomaturalna szko∏a zawodowa szpital sztandar Âlàsk Âlàsk Opolski 28 (the) Strategy of Regional Development of the Opole Voivodeship subregional center of development, subregional development center subsidiarity Sudeten, Sudetic (the) Sudeten (Sudetic) Mountains training advanced training basic training vocational training elementary school post-secondary school, attended by those who finished the secondary school without the matriculation certificate post-matriculation school, attended by those who finished the secondary school with the matriculation certificate vocational school hospital banner Silesia Opole Silesia, colloquial name of the Opole Voivodeship schaft unter Berücksichtigung lokaler, regionaler, staatlicher und europäischer Prioritäten beinhaltet) (die) Strategie für Regionalentwicklung der Woiwodschaft Oppeln (das) subregionale Entwicklungszentrum (die) Subsidiarität Adjektiv abgeleitet vom Hauptwort Sudeten (die) Sudeten (die) Schulung (die) Fortbildung (die) Grundlagenschulung (die) Berufsausbildung (die) Grundschule (die) Hochschule ohne Zugangskriterium Abitur (die) Hochschule mit Zugangskriterium Abitur (die) Berufsschule (das) Krankenhaus (die) Standarte, (das) Banner Schlesien (das gesamte Niederund Oberschlesien) Âlàsk Opolski (das) Oppelner Land (in der polnischen Sprache wird die Woiwodschaft Oppeln umgangssprachlich als „Oppelner Schlesien” bezeichnet) Êlàski Silesian Âlàzacy opolscy Tatry pl trzymacz tworzenie nowych miejsc pracy 1. The Opole Silesians-the inhabitants of the Opole Voivodeship; 2. The ethnic/regional group of Slavic-speaking and bilingual (Slavic- and German-speaking) Upper Silesians from the territory of the Opole Voivodeship, or, more broadly, from Germany’s interwar Oppeln Regency from which the eastern section (i.e., the interwar Silesian Voivodeship) was transferred to Poland in 1922 matriculation certificate, received by secondary school-leavers who successfully passed the matriculation examination (the) Tatras, Tatra Mountains pl supporter job creation unieszkodliwianie odpadów rendering waste harmless Urzàd Gminy Urzàd Gminy Paw∏owiczki (the) Office of the Gmina (the) Office of the Gmina of Paw∏owiczki (the) Marshal’s Office, the official name of the self-governmental regional authority of the Polish region (voivodeship) (the) Marshal’s Office of the Opole Voivodeship (the) Municipality (the) Municipality of Brzeg (the) Office of the Poviat Êwiadectwo maturalne Urzàd Marsza∏kowski Urzàd Marsza∏kowski Województwa Opolskiego Urzàd Miasta Urzàd Miasta Brzeg Urzàd Powiatowy schlesisch (nieder- und / oder oberschlesisch) 1. (die) Bewohner des Oppelner Landes bzw. der Oppelner Woiwodschaft, 2. (die) Westoberschlesier (Ostoberschlesier sind die Bewohner der Teile Oberschlesiens, die 1922 an Polen fielen( bzw. (die) Oberschlesier der Woiwodschaft Oppeln, 3. (die) im ethnisch-regionalen Sinne bilingual slawisch-deutsch sprechende Bevölkerung (das) Abiturzeugnis (die) Tatra sing. (der) Träger, (der) Halter (die) Schaffung neuer Arbeitsplätze (die) Dekontaminierung von Abfällen (das) Gemeindeamt (das) Pawlowitzker Gemeindeamt (das) Marschallamt (Amt des Präsidenten der regionalen Selbstverwaltung der Woiwodschaft) (das) Marschallamt der Woiwodschaft Oppeln (das) Rathaus (das) Brieger Rathaus (das) Landratsamt, (die) Landkreisverwaltung 29 ustawiczne szkolenie zawodowe continuing vocational training Warmia warmiƒski Warszawa weksologia, nauka o flagach Varmia Varmian Warsaw vexillogy, science of flags Wielkopolska Wielkopolska, Great Poland wielkopolski Wielkopolanian, Great Polish wielokulturowa spo∏ecznoÊç regionalna Wieloosobowe Stanowisko ds. Obs∏ugi Finansowo-Ksi´gowej Funduszy Celowych multicultural regional society wieÊ wieÊ (teren wiejski) wi´ê funkcjonalna (mi´dzy departamentami) village (the) countryside functional connection (between departments) wioska hamlet Wojewódzka Rada Zatrudnienia (the) Voivodeship Employment Council voivodeship wojewódzki Wojewódzki OÊrodek Metodyczny (WOM) Wojewódzki Urzàd Pracy (WUP) 30 (the) Multi-Person Position for Servicing the Finances and Bookkeeping of the Aim Funds (the) Voivodeship Methodological Center (WOM), it organizes further education of teachers and focuses on the improvement of teaching curricula (the) Voivodeship Employment Office (WUP) (die) Berufs- und Erwachsenenbildung (das) Ermland ermländisch Warschau (die) Vexillologie / (die) Flaggenkunde (das) Großpolen (historische Region und Woiwodschaft mit der Hauptstadt Posen) Großpolnisch (bezogen auf die historische Region oder die Woiwodschaft Großpolen) (die) regionale multikulturelle Gesellschaft (die) von mehreren Bediensteten besetzte Stelle im Bereich der Finanzen und Buchhaltung von Zweckfonds (das) Dorf (das) ländliche Gebiet (die) funktionelle Zusammenarbeit (zwischen den Abteilungen) (der) Weiler / (das) Dörflein / (das) kleine Dorf (der) Woiwodschaftsrat für Beschäftigung Adjektiv abgeleitet vom Hauptwort Woiwodschaft (das) methodisch-didaktische Schulungszentrum (WOM) (Fortbildungszentrum für Lehrer) (das) Woiwodschaftsarbeitsamt (WUP) województwo voivodeship, the name of the Polish region at the level of which self-governemntal and governmental administrations co-exist Województwo DolnoÊlàskie (the) Lower Silesian Voivodeship, Voivodeship of Lower Silesia (the) Kuyavian-Pomeranian Voivodeship (the) Lublin Voivodeship (the) Lubusz (Lebus) Voivodeship (the) Lodz Voivodeship (the) Malopolanian (Little Polish) Voivodeship, Voivodeship of Malopolska (Little Poland) (the) Opole Voivodeship, official name of the region (the) Subcarpathian Voivodeship, Voivodeship of Subcarpathia (the) Podlasian Voivodeship, Voivodeship of Podlasia (the) Pomeranian Voivodeship, Voivodeship of Pomerania Województwo KujawskoPomorskie Województwo Lubelskie Województwo Lubuskie Województwo ¸ódzkie Województwo Ma∏opolskie Województwo Opolskie Województwo Podkarpackie Województwo Podlaskie Województwo Pomorskie Województwo Âlàskie Województwo Âwi´tokrzyskie (the) Silesian Voivodeship, Voivodeship of Silesia (the) Holy Cross (Swi´tokrzyski) Voivodeship, Voivodeship of the Holy Cross (Swi´tokrzyski) Mountains (die) Woiwodschaft (Name einer polnischen Region, die verwaltungstechnisch eine Zwitterstellung einnimmt, da sie Elemente der Selbstverwaltung Regionalparlament / Sejmik), ebenso beinhaltet wie Elemente einer Provinz, die der Aufsicht des Zentralstaates (der Woiwode ist oberster Aufsichtsbeamter unterliegt) (die) Woiwodschaft Niederschlesien (die) Woiwodschaft KujawienPommern (die) Woiwodschaft Lublin (die) Woiwodschaft Lebus (die) Woiwodschaft Lodsch (die) Woiwodschaft Kleinpolen (die) Woiwodschaft Oppeln (die) Woiwodschaft Vorkarpatien (die) Woiwodschaft Podlachien (die) Woiwodschaft Pommerellen (siehe unter: pomorski, Pomorze) (die) Woiwodschaft Schlesien (die) Woiwodschaft Heiligkreuz (um das Heiligkreuzgebirge Góry Âwi´tokrzyskie) 31 Województwo WarmiƒskoMazurskie Województwo Wielkopolskie Województwo Zachodniopomorskie Wójt wspólnota autonomiczna Wspólnota Autonomiczna Galicji wspó∏czynnik aktywnoÊci (zawodowej) wspó∏dzia∏anie w sieciach wychowanie obywatelskie (przedmiot szkolny) wymiennoÊç pracy wyrównanie poziomu dochodów regionu Wy˝yna Krakowsko-Cz´stochowska Wy˝yna Lubelska Wy˝yna Ma∏opolska 32 (the) Masurian-Varmian Voivodeship, Voivodeship of Masuria and Varmia (the) Wielkopolanian (Great Poland) Voivodeship, Voivodeship of Wielkopolska (Great Poland) (the) West Pomeranian Voivodeship, Voivodeship of Pomerania ????????? (the) autonomous community, the Spanish region comparable to the Polish voivodeship (the) Autonomous Community of Galicia activity rate networking civics Wy˝yna Âlàska job rotation adjustment of the region’s gross income (the) Cracovian-Cz´stochowa Upland (the) Lublin Upland (the) Malopolska (Little Poland) Upland (the) Silesian Upland zachodniopomorski zadania samorzàdu wojewódzkiego West Pomeranian responsibilities of the voivodeship self-government (die) Woiwodschaft ErmlandMasuren (die) Woiwodschaft Großpolen (die) Woiwodschaft Westpommern wird im Oppelner Land als Gemeindevorsteher bezeichnet; auch: (der) Bürgermeister (die) Autonome Gemeinschaft (diese spanische Verwaltungseinheit ist auf die polnischen Verhältnisse in etwa übertragbar) (die) Autonome Gemeinschaft Galicien (der) Aktivitätskoeffizient (die) Arbeit im Netzwerk, (das) Networking (die) Gesellschaftskunde (Schulfach) (die) "job rotation" (der) regionale Einnahmefinanzausgleich (der) Krakau-Tschenstochauer Höhenzug (der) Lubliner Höhenzug (der) Kleinpolnische Höhenzug (der) Oberschlesische Muschelkalkrücken westpommersch (die) Aufgaben der Woiwodschaftsselbstverwaltung zagro˝ony bezrobociem threatened with unemployment Zalew Szczeciƒski Zalew WiÊlany za∏o˝enia i ryzyko zwiàzane z projektem pl (the) Szczecin Lagoon (the) Vistulian Lagoon risks and assumptions pl zarezerwowaç (Êrodki w bud˝ecie) (to) earmark (sources in a budget) Zarzàd Gminy (the) Board of the Gmina, elected by the Council of the Gmina (the) Board of the Poviat, elected by the Council of the Poviat (the) Board of the Voivodeship, the executive of the selfgovernmental administration of the voivodeship, elected by the Seymik project management, cycle ~ PPP - (the) polluter pays principle Zarzàd Powiatu Zarzàd Województwa zarzàdzanie projektem zasada; zanieczyszczajàcy p∏aci (PPP) Zatoka Gdaƒska zatrudnienie zatrudnienie w niepe∏nym wymiarze godzin Zespó∏ OrganizacyjnoAdministracyjny Zespó∏ Planu Zagospodarowania Przestrzennego Ziemia Lubuska zrównowa˝ony rozwój regionalny zwiàzek celowy zwiàzek gmin (der) von Arbeitslosigkeit Bedroht (das) Stettiner Haff (die) Frische Haff (die) Voraussetzungen und Risiken, die mit einem Projekt verbunden sind (die) Mittelbereitstellung (im Haushalt) (der) Gemeindevorstand (wird vom Gemeinderat gewählt) (der) Kreisvorstand (wird vom Kreistag gewählt) (der) Woiwodschaftsvorstand (die Woiwodschaftsregierung wird vom Regionalparlament / Sejmik gewählt) (das) Projektmanagement (das) Verursacherprinzip (PPP) (the) Gulf of Gdaƒsk employment part-time employment (die) Danziger Bucht (die) Beschäftigung (die) Teilzeitbeschäftigung (the) Team of Work Organization and Administration (the) Team of the Master Plan of Spatial Development (the) Lubusz (Lebus) Land sustainable regional development (die) Arbeitsgruppe für Verwaltung und Organisation (die) Arbeitsgruppe für die Raumplanung (das) Lebuser Land (die) ausgewogene Regionalentwicklung (der) Zweckverband common task association, established by gminas or poviats for the sake of achieving a common goal association of gminas (der) Gemeindeverbund 33 Zwiàzek Gmin Âlàska Opolskiego (ZGÂO) zwiàzek mi´dzygminny zwiàzek mi´dzypowiatowy (the) Union of the Gminas of Opole Silesia (ZGÂO) intergmina association, established for the sake of achieving a common goal interpoviat association, established for the sake of achieving a common goal (der) Gemeindeverband der Region Oppeln (ZGÂO) (der) Gemeindeverbund Administracja centralna i regionalna The Terminology of the C... The Terminology of the C... (der) Landkreisverbund Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad Agencja Mienia Wojskowego (the) Agency for the Construction and Use of Motorways (the) Military Property Agency Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (the) Agency for Restructuring and Modernization of Agriculture (the) Agency for State Reserves Agencja Rezerw Materia∏owych Agencja Rozwoju Komunalnego Agencja Rozwoju Przemys∏u SA Agencja Rynku Rolnego Agencja Techniki i Technologii Agencja W∏asnoÊci Rolnej Skarbu Paƒstwa agent celny archiwum paƒstwowe autostrada autostrada p∏atna 34 (the) Agency for Municipal Development (the) Agency for Industrial Development Ltd (the) Agency for the Agricultural Market (the) Agency for Technology (the) Agency for the Agricultural Real Estate of the Treasury of the State custom broker state archive motorway paid motorway (die) Agentur für den Bau und die Nutzung von Autobahnen (die) Agentur für das Militärvermögen (die) Agentur für Umstrukturierung und Modernisierung der Landwirtschaft (die) Agentur für Materialreserven (die) Agentur für kommunale Entwicklung (die) Agentur für Industrieentwicklung AG (die) Agentur für den Agrarmarkt (die) Agentur für Technik und Technologie (die) Agentur für landwirtschaftlichen Bodenbesitz (der) Zollbeamte (das) Staatsarchiv (die) Autobahn (die) kostenpflichtige Autobahn 35 badania i rozwój (B + R) R & D (research and development) Biuro Bezpieczeƒstwa Narodowego celnik Centralny Inspektorat Standaryzacji Centralny Zarzàd S∏u˝by Wi´ziennej dostosowanie Dyrekcja Generalna Lasów Paƒstwowych Dyrektor Generalny Urz´du Wojewódzkiego efekt bezpoÊredni (the) National Security Office efekt netto ekwiwalent grantu netto ekwiwalent pomocy publicznej netto Fundacja Programów Pomocowych dla Rolnictwa (FAPA) Fundusz Obs∏ugi Gwarantowanych Âwiadczeƒ Pracowniczych (FOÂP) Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych G∏ówna Komisja Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu g∏ówny net effect net grant equivalent net grant equivalent G∏ówny Geodeta Kraju (the) Chief Land Surveyor of the Republic of Poland (the) Central Inspectorate of Seed Supervision (the) Central Inspectorate for Plant Protection G∏ówny Inspektorat Inspekcji Nasiennej G∏ówny Inspektorat Ochrony RoÊlin 36 custom officer (the) Central Office of Standardization (the) Central Penitentiary Authority structural (re)adjustment (the) General Management of the State Forests (the) Director General of the Voivode’s Office direct effect (the) Foundation of Assistance Programs for Agriculture (FAPA) (the) Fund of the Guaranteed Fringe Benefits for Employees (FOÂP) (the) Central Management of the Public Roads (the) Central Commission for the Investigation of Crimes Against the Polish Nation main, chief, central (die) Untersuchungen und Entwicklungen (das) Staatssicherheitsbüro (der) Zöllner (das) Zentralinspektorat für Standarisierung (die) Zentralverwaltung der Justizvollzugsbeamten (die) Anpassung (die) Generaldirektion für Staatsforsten (der) Generaldirektor des Woiwodschaftsamtes (die) unmittelbare Wirkung, (der) Direkteffekt (die) Nettowirkung (der) Nettozuwendungsgegenwert (der) Gegenwert der öffentlichen Hilfe (netto) (die) Stiftung für Hilfsprogramme in der Landwirtschaft (FAPA) (der) Topf für Leistungen aufgrund erbrachter Arbeit (FOÂP) (die) Generaldirektion für öffentliche Straßen (die) Zentralkommission für die Untersuchung von Verbrechen gegen die polnische Nation Zentral-, Haupt-, auch: zentral (adjektivisch) (der) oberste Geodät der Republik Polen (das) Zentrale Inspektorat für Saatgut (das) Zentrale Inspektorat für Pflanzenschutz G∏ówny Inspektorat Ochrony Ârodowiska G∏ówny Inspektorat Skupu i Przetwórstwa Artyku∏ów Rolnych (the) Central Inspectorate for Environment Protection (the) Central Inspectorate for Procurement and Processing of Agricultural Products G∏ówny Komitet Przeciwpowodziowy G∏ówny Urzàd Ce∏ (GUC) G∏ówny Urzàd Geodezji i Kartografii (GUGK) (the) Central Flood Committee Kancelaria Prezydenta Kancelaria Sejmu (the) Central Customs Office (GUC) (the) Central Office of Land Survey and Cartography (GUGK) (the) Central Office of Measures (the) Central Office of Construction Supervision (the) State Office of Statistics (GUS) border (the) Central Inspectorate of Trade Supervision (the) Institute of National Memory (IPN) (the) Chancellery of the President (the) Chancellery of the Seym Kancelaria Senatu (the) Chancellery of the Senate Kanclerz (Niemiec) klub parlamentarny komenda g∏ówna Komisja Papierów WartoÊciowych i Gie∏d komisja sejmowa komisja senacka Komitet Badaƒ Naukowych (KBN) Komitet Kinematografii Chancellor (of Germany) parliamentarian caucus headquarters (the) Commission on Securities and Stock Exchanges Seym commission Senate commission (the) Committee of Scientific Research (KBN) (the) State Committee of Cinematography G∏ówny Urzàd Miar G∏ówny Urzàd Nadzoru Budowlanego G∏ówny Urzàd Statystyczny (GUS) granica Inspekcja Handlowa - G∏ówny Inspektorat Instytut Pami´ci Narodowej (IPN) (das) Zentrale Inspektorat für Umweltschutz (das) Zentrale Inspektorat für den Ankauf und die Verarbeitung landwirtschaftlicher Erzeugnisse (das) Zentralkomitee für den Hochwasserschutz (das) Hauptzollamt (GUC) (das) Zentralamt für Landvermessung und Kartographie (GUGK) (das) Hauptamt für das Eichwesen (das) Zentralamt für Bauaufsicht (das) Zentrale Amt für Statistik (GUS) (die) Grenze (die) Zentralamt für Handelsaufsicht (das) Institut für Nationales Gedenken (IPN) (das) Polnische Präsidialamt (die) Verwaltung des Polnischen Sejms (die) Verwaltung des Polnischen Senats (der) Bundeskanzler (die) Gruppe von Parlamentariern (die) Hauptkommandantur (die) Kommission für Wertpapiere und Börsen (die) Sejmkommission (die) Senatskommission (das) Komitee für wissenschaftliche Untersuchungen (KBN) (das) Polnische Filmkomitee 37 Koordynator Krajowy Pomocy (the) National Aid Coordinator Krajowa Baza Ofert (KBO) Krajowa Izba Gospodarcza (the) Central Polish Data Base of Job Offers (KBO) (the) Polish Chamber of Commerce Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji Krajowa Rada Sàdownictwa (the) National Broadcasting Council (the) National Judicial Council Krajowa Rada Spó∏dzielcza (the) National Cooperative Council Krajowe Stowarzyszenie Agencji Rozwoju Regionalnego (NARDA) krajowy (the) National Association of Regional Development Agencies (NARDA) national, central Krajowy Urzàd Pracy (KUP) Marsza∏ek Sejmu (the) State Employment Office (KUP) (the) Speaker of the Seym minister w∏aÊciwy (the) responsible minister for... Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN) Ministerstwo Finansów (MF) Ministerstwo Gospodarki (MG) Ministerstwo Kultury i Sztuki (MKiS) Ministerstwo ¸àcznoÊci (M¸) (the) Ministry of National Education (MEN) (the) Ministry of Finance (MF) (the) Ministry of Economy (MG) (the) Ministry of Culture and the Arts (MKiS) (the) Ministry of Communication (M¸) (the) Ministry of National Defence (MON) (the) Ministry for the Protection of Environment, and of Natural Resources and Forestry (MOÂZNiL) (the) Ministry of Labor and Social Policy (MPiPS) Ministerstwo Obrony Narodowej (MON) Ministerstwo Ochrony Ârodowiska, Zasobów Naturalnych i LeÊnictwa (MOÂZNiL) Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej (MPiPS) 38 (der) Landeskoordinator von Hilfeleistungen (das) Polnische Register offener Stellen (KBO) (die) Polnische Wirtschaftskammer (der) Polnische Rundfunkrat (der) Polnische Rat für das Justizwesen (der) Rat für Wirtschafts- und Handelsunternehmen in Polen (die) Polnische Gesellschaft für Regionalentwicklungsagenturen (NARDA) National-, Zentral-, national / zentral (adjektivisch) (das) Polnische Arbeitsamt (KUP) (der) Sejmmarschall (der Parlamentspräsident) (der) verantwortliche Minister für... (das) Bildungsministerium (MEN) (das) Finanzministerium (MF) (das) Wirtschaftsministerium (MG) (das) Kultusministerium (MKiS) (das) Verkehrsministerium (M¸) (das) Verteidigungsministerium (MON) (das) Ministerium für Umwelt, Naturressourcen und Forstwirtschaft (MOÂZNiL) (das) Ministerium für Arbeit und Soziales (MPiPS) Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki ˚ywnoÊciowej (MRiG˚) Ministerstwo Skarbu Paƒstwa (MSP) Naczelna Dyrekcja Naczelna Izba Lekarska Naczelna Organizacja Techniczna (NOT) Naczelna Prokuratura Wojskowa Naczelna Rada Adwokacka Naczelny Sàd Administracyjny (NSA) Najwy˝sza Izba Kontroli (NIK) Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego (NSRR) Narodowy Bank Polski (NBP) Narodowy Program Przygotowaƒ do Cz∏onkostwa w Unii Europejskiej (NPPC) Niezale˝ny Samodzielny Zwiàzek Zawodowy „SolidarnoÊç” obywatelski obywatelstwo ocena potrzeb infrastruktury transportowej (TINA) odprawa celna ogó∏ obywateli okr´g wyborczy organy administracji geodezyjnej pl OÊrodek Doradztwa Rolniczego (ODR) paƒstwo Paƒstwowa Agencja Atomistyki (the) Ministry of Agriculture and Food (MRiG˚) (the) State Treasury (MSP) (the) Head Office (the) Supreme Medical Chamber (the) Central Organization for Technology (NOT) (the) Office of the Chief Military Prosecutor (the) Polish Bar Association (the) Supreme Administrative Court (NSA) (the) Supreme Board of Supervision (NIK) (the) National Strategy of Regional Development (NSRR) (the) National Bank of Poland (NBP) (the) National Program of Preparation for EU Accession (NPPC) (the) Independent Self-Governing Trade Union ‘Solidarity’ civil, civic citizenship transport infrastructure needs assessment (TINA) custom examination citizenry constituency (the) land survey authorities pl (the) Center of Agricultural Advice (ODR) state (the) State Atomic Energy Agency (das) Ministerium für Landwirtschaft und Ernährung (MRiG˚) (das) Ministerium für Staats eigentum (MSP) (die) Hauptdirektion (die) Zentrale Ärztekammer (die) Zentrale Organisation für Technik (NOT) (die) Zentrale Militärstaatsanwaltschaft (der) Polnische Rat der Rechtsanwälte (das) Zentrale Wirtschaftsgericht (NSA) (die) höchste polnische Kontrollkammer (NIK) (die) Polnische Strategie für Regionalentwicklung (NSRR) (die) Polnische Nationalbank (NBP) (das) Nationale Programm für den EU-Beitritt (NPPC) (die) Unabhängige Gewerkschaft „Solidarität” zivil (die) Staatsangehörigkeit (die) Beurteilung der Bedürfnisse der Infrastruktur des Verkehrswesens (TINA) (die) Zollabfertigung (die) Bevölkerung, (das) Volk (der) Wahlkreis (die) Landvermessungsorgane (das) Zentrum für Landwirtschaftliche Beratung (ODR) (der) Staat (die) Staatliche Agentur für Atomenergie 39 Paƒstwowa Agencja Inwestycji Zagranicznych SA Paƒstwowa Agencja Radiokomunikacji Paƒstwowa Inspekcja Pracy (PIP) Paƒstwowa Inspekcja Telekomunikacyjna i Pocztowa Paƒstwowa Komisja Wyborcza Paƒstwowa Stra˝ Po˝arna Paƒstwowe Przedsi´biorstwo U˝ytecznoÊci Publicznej „Poczta Polska” paƒstwowy Paƒstwowy System Odniesieƒ Przestrzennych (PSOP) Paƒstwowy Urzàd Nadzoru Ubezpieczeƒ state, national, central, governmental (the) Governmental Research Institute - Silesian Institute (PIN-IÂ), Opole (the) Polish System of Points of Reference (PSOP) (the) State Office of Insurance Supervision Pe∏nomocnik do Spraw Realizacji Programu (PAO) (the) Program Authorizing Officer (PAO) Pe∏nomocnik Rzàdu do Spraw Obs∏ugi Ârodków Pomocowych Pochodzàcych z Unii Europejskiej (NAO) Pe∏nomocnik Wojewody Opolskiego do Spraw Integracji Europejskiej podmiot publiczny Policja Polska Agencja Informacyjna SA (the) National Authorizing Officer (NAO) Paƒstwowy Instytut Naukowy Instytut Âlàski (PIN-IÂ), Opole 40 (the) State Agency for Foreign Investments Ltd (the) State Agency for Radio Communication (the) State Labor Inspectorate (PIP) (the) State Inspectorate for Telecommunications and Postal Services (the) State Electoral Commission (the) State Fire Brigade (the) State Public Utility Enterprise ‘Polish Post’ (the) Plenipotentiary on European Integration to the Opole Voivode public entity (the) Police (the) Polish Information Agency Ltd (die) Staatliche Agentur für Ausländische Investitionen AG (die) Staatliche Agentur für das Rundfunkwesen (die) Staatliche Inspektion für Arbeit (PIP) (die) Staatliche Inspektion für Post- und Telekommunikationswesen (die) Staatliche Wahlkommission (die) Staatliche Feuerwehr (das) Staatliche Unternehmen für das Gemeinwohl „die Polnische Post” staatlich, national Polska Agencja Prasowa (PAP) Polska Akademia Nauk (PAN) (das) Staatliche Wissenschaftliche Institut - Schlesisches Institut (PIN - IÂ), Oppeln (das) Staatliche System räumlicher Bezugspunkte (PSOP) (das) Staatliche Amt für die Aufsicht über das Versicherungswesen (der) Beauftragte für Fragen der Umsetzung von Programmen (PAO) (der) Regierungsbeauftragte in Sachen EU-Fördermittel (NAO) Polskie Linie Lotnicze LOT SA posterunek celny Premier Tadeusz Mazowiecki (der) Beauftragte des Oppelner Woiwoden für Fragen der Europäischen Integration (die) öffentliche Stelle (die) Polizei (die) Polnische Informationsagentur AG Polska Wytwórnia Papierów WartoÊciowych SA Polski Fundusz Gwarancyjny SA Polski Komitet Normalizacyjny Polski Komitet Olimpijski (PKOL) Polski Zwiàzek Pi∏ki No˝nej (PZPN) Polskie Centrum Badaƒ i Certyfikacji Polskie Koleje Paƒstwowe (PKP) Prezes Rady Ministrów Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Prezydium Sejmu Prezydium Senatu projekt ustawy przekszta∏cenie strukturalne przemys∏ schy∏kowy przemys∏ upadajàcy QUANGO, pseudo-organizacja pozarzàdowa Rada G∏ówna Szkolnictwa Wy˝szego Rada Ministrów restrukturyzacja roÊlina prawnie chroniona rozporzàdzenie (the) Polish Press Agency (PAP) (the) Polish Academy of Sciences (PAN) (the) Polish Securities Mill Ltd (the) Polish Guarantee Fund Ltd (the) Polish Committee of Standardization (the) Polish Olympic Committee (PKOL) (the) Polish Soccer Association (PZPN) (the) Polish Center for Testing and Certification (the) Polish Railways (PKP) (the) LOT Polish Airlines Ltd custom house, customs Prime Minister Tadeusz Mazowiecki (the) Chairman of the Council of Ministers (i.e., Prime Minister) (the) President of the Republic of Poland (the) Presidium of the Seym (the) Presidium of the Senate bill structural (re)adjustment industry in decline industry in decline QUANGO, Quasi NGO (the) Polish Council of Higher Education (the) Council of Ministers structural (re)adjustment legally protected plant decision (die) Polnische Presseagentur (PAP) (die) Polnische Wissenschaftsakademie (PAN) (die) Polnische Wertpapieranstalt AG (der) Polnische Garantiefond AG (das) Polnische Angleichungskomitee (das) Polnische Olympische Komitee (PKOL) (der) Polnische Fußballverband (PZPN) (das) Polnische Untersuchungsund Zertifizierungszentrum (die) Staatliche Polnische Eisenbahngesellschaft (PKP) (die) Polnische Fluglinie LOT AG (das) Zollhaus, (das) Zollamt (der) Premierminister Tadeusz Mazowiecki (der) Vorsitzende des Ministerrates (der) Präsident der Republik Polen (das) Sejmpräsidium (das) Senatspräsidium (der) Gesetzentwurf (der) Strukturwandel (die) untergehende Industrie (die) sterbende Industrie (die) QUANGO, (die) PseudoNichtregierungsorganisation (der) Zentralrat für das Hochschulwesens (der) Ministerrat (die) Umstrukturierung (die) geschützte Pflanze (die) Verordnung 41 Rzàdowe Centrum Studiów Strategicznych (RCSS) rzàdowy Rzecznik Interesu Publicznego (the) Government Center for Strategic Studies (RCSS) government, governmental (the) Public Interest Spokesperson Rzecznik Praw Obywatelskich (the) Ombudsman Rzeczpospolita Polska (RP) Sàd Najwy˝szy Sejm (the) Republic of Poland (the) Supreme Court (the) Seym, lower chamber of the Polish Parliament Senat (the) Senate, higher chamber of the Polish Parliament sesja plenarna Sejmiku plenary session of the Seymik S∏u˝ba Bezpieczeƒstwa (SB) s∏u˝ba geodezyjna i kartograficzna (the) Security Force (SB) land survey and cartographic service (the) Union of the Democratic Left (SLD) (the) Special Preparatory Program (SPP) Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD) Specjalny Program Przygotowawczy do Funduszy Strukturalnych (SPP) Stowarzyszenie KonserwatywnoLiberalne (SKL) strategia strategia rozwoju lokalnego strategia rozwoju regionalnego strefa przygraniczna tajemnica paƒstwowa tajemnica s∏u˝bowa tajemnica specjalnego znaczenia Trybuna∏ Konstytucyjny Urzàd Celny Urzàd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych 42 (the) Conservative-Liberal Association (SKL) strategy local development strategy regional development strategy border zone state secret office secret top secret (the) Constitutional Tribunal (the) Customs, Custom Office (the) Office for War Veterans and Victims of Political Repression (das) Regierungszentrum für strategische Studien (RCSS) Adjektiv vom Hauptwort Regierung (der) Sprecher für Fragen öffentlicher Interessen (der) Ombudsmann / (der) Bürgerbeauftragte (die) Republik Polen (das) Höchste Gericht (der) Sejm, (eine der beiden Kammern im polnischen Parlamentarismus) (der) Senat, (eine der beiden Kammern im polnischen Parlamentarismus) (die) Plenarsitzung des Regionalparlaments/Sejmiks (der) Polnische Sicherheitsdienst (SB) (der) Landvermessungsund kartographische Dienst (die) Union der Demokratischen Linken (SLD) (das) Sonderprogramm zu den Strukturfonds (SPP) (die) Konservativ-Liberale Vereinigung (SKL) (die) Strategie (die) lokale Entwicklungsstrategie (die) Regionalentwicklungsstrategie (das) grenznahe Gebiet (das) Staatsgeheimnis (das) Amtsgeheimnis (die) Sache höchster Geheimhaltung (das) Verfassungsgericht (das) Zollamt (das) Amt für Kriegsveteranen und Kriegsgeschädigte Urzàd Dozoru Technicznego Urzàd Generalnego Konserwatora Zabytków Urzàd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast Urzàd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi Urzàd Nadzoru Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych Urzàd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Urzàd Ochrony Paƒstwa (UOP) Urzàd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej Urzàd Regulacji Energetyki urz´dnik urz´dnik s∏u˝by cywilnej ustawa Wicewojewoda Wojewoda Wojewódzki Fundusz Ochrony Ârodowiska i Gospodarki Wodnej (WFOÂiGW) Wojewódzki Inspektor Nadzoru Geodezyjnego Wojewódzki Konserwator Przyrody Wojewódzki Konserwator Zabytków Wojewódzki Kurator OÊwiaty Wojewódzki OÊrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej Wojewódzki Urzàd Statystyczny (WUS) (the) Office of Technical Supervision (the) Office of the Chief Conservator of Monuments (the) Office of Housing and Urban Development (the) Office for Supervision of the Pension Funds (the) Health Insurance Supervision Office (the) Office for the Protection of Competition and Consumers (the) State Security Office (UOP) (the) Polish Patent Office (das) Amt für Technische Aufsicht (das) Hauptamt für Denkmalschutz (das) Amt für Wohnungswesen und Stadtentwicklung (das) Amt zur Überwachung von Rentenversicherungen (das) Amt zur Überwachung der Krankenversicherungen (das) Amt für Verbraucherschutz (the) Energy Regulatory Authority officer, clerk civil servant act Vice-Voivode, Deputy Voivode Voivode, governor of the Polish region (voivodeship), appointed by the central government (the) Voivodeship Fund of Environment Protection and Water Management (WFOÂiGW) (the) Voivodeship Inspector of Land Survey Control (the) Voivodeship Conservator of Natural Environment (the) Voivodeship Conservator of Monuments (the) Voiovodeship School Superintendent (the) Voivodeship Documentation Center of Land Survey and Cartography (the) Voivodeship Office of Statistics (WUS) (das) Energieregulierungsamt (der) Beamte (der) Verwaltungsangestellte (das) Gesetz (der) Vizewoiewode (der) Woiwode (eingesetzter oberster Aufsichtsbeamter der Woiwodschaft) (der) Woiwodschaftsfond für Umwelt- und Wasserwirtschaftsschutz (WFOÂiGW) (der) Woiwodschaftsinspektor der Landvermessungsaufsicht (der) Woiwodschaftsbeauftragte für Naturschutz (der) Woiwodschaftsdenkmalschutzkonservator (der) Bildungskurator der Woiwodschaft (das) Woiwodschaftszentrum für die Dokumentation der Geodäsie und Kartographie (das) Woiwodschaftsamt für Statistik (WUS) (das) Amt für Staatssicherheit (UOP) (das) Polnische Patentamt 43 Wojewódzkie Kuratorium OÊwiaty Wojsko Ochrony Pogranicza (WOP) Wojsko Polskie (WP) wojskowa s∏u˝ba zast´pcza wydzia∏ Zak∏ad Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych (ZUS) Zarzàd Dróg Wojewódzkich (ZDW) zasada de minimis zasady pomocy paƒstwa pl (the) Voivodeship School Administration (the) Border Guards (WOP) (das) Woiwodschaftsbildungskuratorium (der) Grenzschutz (WOP) (the) Polish Army (WP) alternative military service department (in the Voivode’s Office) (the) Office of Social Security (ZUS) (the) Administration of the Voivodeship Roads de minimis rule state aid provisions pl (die) Polnische Armee (WP) (der) Zivildienst (die) Abteilung (im Woiwodschaftsamt) (die) Sozialversicherungsanstalt (ZUS) (das) Amt für Straßen der Woiwodschaft (das) De-minimis-Prinzip (die) Grundsätze für den Erhalt staatlicher Hilfen pl. (der) stellvertretende Beauftragte für die Durchführung des Programms (die) Amtsfähigkeit (die) institutionelle Fähigkeit (die) Arbeitsgruppe / (die) Sondereinheit / (die) Sonderarbeitsgruppe / (die) Spezialeinheit, (die) Task Force-Gruppe Zast´pca Pe∏nomocnika do Spraw Realizacji Programu Deputy PAO zdolnoÊç administracyjna zdolnoÊç instytucjonalna zespó∏ zadaniowy administrative capacity institutional capacity task force Polityka i integracja europejska Politics and European Integration Politik und europäische Integration acquis communautaire (dorobek prawny Wspólnot Europejskich) Adriatyk Agencja P∏atnicza (PA) akcesja akcja afirmacyjna Akcja Wyborcza SolidarnoÊç (AWS) akredytacja alianci pl alokacja aneks aproksymacja acquis communautaire (das) Europäische Recht (the) Adriatic (Sea) (the) Paying Agency (PA) accession Affirmative action (the) Solidarity Caucus (AWS) autorytaryzm badanie stanu Êrodowiska naturalnego bezpieczeƒstwo bezstronnoÊç biuro poselskie authoritarianism environmental screening (die) Adria (die) Zahlungsagentur (PA) (der) Beitritt (die) zustimmende Tätigkeit (die) Wahlaktion Solidarität/ SolidarnoÊç (AWS) (die) Akkreditierung (die) Alliierten (die) Allokation (der) Anhang (der) Näherungswert, (die) Approximation (der) Autoritarismus (die) Umweltuntersuchung biuro senatorskie centralistyczny centralizacja 44 accreditation (the) allies pl allocation annex approximation security impartiality MP office, Office of the Member of the Parliament senatorial Office, office of the Senator centralist centralization (die) Sicherheit unparteiisch (sein) (das) Abgeordnetenbüro (das) Senatorenbüro zentralistisch (die) Zentralisierung 45 Centrum Dokumentacji Europejskiej (CDE) cudzoziemiec cywilny Czeska Partia Socjalno-Demokratyczna (»SSD) decentralizacja decyzja dekoncentracja dekret demokracja demonstracja (the) European Documentation Center (EDC) foreigner civil (the) Czech Social Democratic Party (»SSD) decentralization decision deconcentration decree democracy demonstration despotyzm Deutscher Freundschaftskreis (DFK) despotism (DFK), the basic territorial organizational unit of the German minority in Poland, from which the Towarzystwo Spo∏ecznoKulturalne Niemców na Âlàsku Opolskim (Socio-Cultural Society of Germans in Opole Silesia) is composed allowance, per diem dieta (Êrodki wyp∏acane pracownikowi w czasie oddelegowania, delegacji) 46 dobro ogó∏u dokumenty Funduszy Strukturalnych Dom Europejski, Opole Doradca Przedakcesyjny (PAA) dostosowanie common good (EU) Structural Funds documents dostosowanie do norm i standardów UE dyktatura Dyrekcja Generalna do Spraw Polityki Regionalnej (w ramach Komisji Europejskiej) alignment with the EU norms and standards dictatorship (the) Directorate General for Regional Development (DG Regio) (the) European House, Poland (the) Pre-Accession Adviser (PAA) approximation (das) Europäische Dokumentationszentrum (EDZ) (der) Ausländer zivil (die) Tschechische Sozialdemokratische Partei (»SSD) (die) Dezentralisierung (die) Entscheidung (die) Dekonzentration (der) Erlass, (die) Verfügung (die) Demokratie (die) Präsentation, (die) Demonstration (der) Despotismus (DFK), Ortsverband der Deutschen Minderheit in Polen, sind im Oppelner Land zur „Sozial-Kulturellen Gesellschaft der Deutschen (SKGD) im Oppelner Schlesien” zusammengeschlossen) (die) Reisekostenpauschale (schließt alle Aufwendungen im Zusammenhang der Dienstreise ein) (das) Allgemeinwohl (die) Unterlagen des EU-Strukturfonds (das) Europahaus, Oppeln (der) Beitrittsberater (PAA) (die) Anpassung, (die) Angleichung (die) Anpassung an EU-Standards bzw. EU-Normen (die) Diktatur (die) Generaldirektion Regionalpolitik (im Rahmen der Europäischen Kommission) Dyrekcja Generalna do Spraw Rozszerzenia UE (w ramach Komisji Europejskiej) Dyrekcja Generalna do Spraw Stosunków Zewn´trznych (w ramach Komisji Europejskiej) Dyrekcja Generalna do Spraw Zatrudnienia (w ramach Komisji Europejskiej) dyrektywa Dzia∏ania Innowacyjne (w Funduszach Strukturalnych) dzia∏anie (w Funduszach Strukturalnych) ECU (the) Directorate General for Enlargement efekt katalityczny (w rozumieniu Phare) Euro Euro-Info (centrum informacji europejskiej dla ma∏ych i Êrednich przedsi´biorstw) Europa Ârodkowa Europa Ârodkowo-Wschodnia Europa Wschodnia Europa Zachodnia Europejska Karta J´zyków Regionalnych i MniejszoÊciowych catalytic effect Europejska Konwencja Praw Cz∏owieka Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego (ESDP) Europejski Bank Centralny Europejski Bank Inwestycyjny (EIB) Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (the) European Convention on Human Rights (the) European Spatial Development Perspective (ESDP) (the) European Central Bank (the) European Investment Bank (EIB) (the) European Bank of Reconstruction and Development (EBRD) (the) Directorate General for External Relations (the) Directorate General for Employment directive (the) Innovative Measures (within the Structural Funds) measure (within the Structural Funds) ECU (European Currency Unit) (the) Euro (the) Euro-Info Central Europe East-Central Europe Eastern Europe Western Europe (the) European Charter for Regional or Minority Languages (die) Generaldirektion Erweiterung (im Rahmen der Europäischen Kommission) (die) Generaldirektion Außenbeziehungen (im Rahmen der Europäischen Kommission) (die) Generaldirektion Beschäftigung und Soziales (im Rahmen der Europäischen Kommission) (die) Direktive (die) innovativen Maßnahmen (innerhalb von Strukturfonds) (die) Maßnahme (innerhalb von Strukturfonds) (die) Europäische Währungsunion (ECU) (der) katalytische Effekt (innerhalb des Programms Phare) (der) Euro (das) Europäisches Informationszentrum (für kleine und Mittelständige Unternehmen) (das) Mitteleuropa (das) Ostmitteleuropa (das) Osteuropa (das) Westeuropa (die) Europäische Charta für Regional- und Minderheitensprachen (die) Europäische Menschenrechtskonvention (das) Europäische Raumentwicklungskonzept (EUREK) (die) Europäische Zentralbank (EZB) (die) Europäische Investitionsbank (EIB) (die) Europäische Bank für Wiederaufbau und Entwicklung (EBWE) 47 Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF) Europejskie Stowarzyszenie Agencji Rozwoju Regionalnego (EURADA) Europejskie Stowarzyszenie Szkó∏ Planowania (AESOP) Europol euroregion faszyzm feminizm Finansowy Instrument Wspierania Rybo∏ówstwa (FIFG) fiszka, karta projektowa, czyli standardowy wniosek aplikacyjny prezentujàcy projekt Fundusz Kohezyjny Fundusz SpójnoÊci Fundusz Strukturalny globalizacja globalny Grupa Wyszehradzka 48 (the) European Agriculture Guidance and Guarantee Fund (EAGGF) (the) European Association of Regional Development Agencies (EURADA) (the) Association of European Schools of Planning (AESOP) Europol euroregion fascism feminism (the) Financial Instrument for Fisheries Guidance (FIFG) fiche, application form GUUAM (grupa wspó∏pracy i bezpieczeƒstwa - Gruzja, Ukraina, Uzbekistan, Azerbejd˝an, Mo∏dowa) (the) Cohesion Fund (the) Cohesion Fund (the) Structural Fund globalization global (the) Visegrad Group, cooperation forum of the Czech Republic, Hungary, Poland and Slovakia GUUAM (the cooperation and mutual security group - Georgia, Ukraine, Uzbekistan, Azerbaijan and Moldova) Inicjatywa Unii Europejskiej (CI) Instrument Przedakcesyjnej Polityki Strukturalnej (ISPA) (the) Community Initiative (CI) (the) Instrument for Structural Policies for Preaccession (ISPA) Instytucja zarzàdzajàca (w Funduszach Strukturalnych) instytucje Unii Europejskiej pl (the) Managing Authority EU institutions pl (der) Europäische Ausrichtungsund Garantiefond für Landwirtschaft (EAGFL) (der) Europäische Dachverband für Regionalentwicklungsagenturen (EURADA) (der) Europäische Schulverband für Raumforschung und Landesplanung (AESOP) Europol (die) Euroregion (der) Faschismus (der) Feminismus (das) Finanzinstrument für die Ausrichtung der Fischerei (FIAF) (das) Standartformular für Applikationsprojekte (stellt ein Projekt vor) (der) Kohäsionsfond (der) Kohäsionsfond (der) Strukturfond (die) Globalisierung global (die) Visegrad-Staaten (Tschechien, Ungarn, Polen und die Slowakei instytucje unijne pl Jednolity Akt Europejski (SEA) EU institutions pl (the) Single European Act (SEA) Jednolity Dokument Programowy (SPD) Jednostka Finansujàco-Kontraktujàca (JFK lub CFCU) Jednostka Wdra˝ajàca (IA) Jednostka Zarzàdzajàca (PMU) (die) GUUAM-Gruppe für Sicherheit und Zusammenarbeit (bestehend aus Georgien, der Ukraine, Usbekistan, Aserbaidschan und Moldawien) (die) Gemeinschaftsinitiative (das) Strukturpolitische Instrument zur Vorbereitung auf den EU-Beitritt (ISPA) (die) Verwaltungsinstitution (innerhalb von Strukturfonds) (die) EU-Institutionen pl. korupcja kraj kandydacki kraj kandydujàcy do UE kryteria kopenhaskie pl kwalifikowanie si´ regionów lub innych obszarów do ubiegania si´ o wsparcie, np. z Funduszy Strukturalnych (the) Single Programming Document (SPD) (the) Central Financing and Contracting Unit (CFCU) (the) Implementing Agency (IA) (the) Project Management Unit (PMU) junta term (in office) cornerstone cohesion (the) European Commission (the) Economic-Social Committee (ECOSOC) (the) Committee of the Regions (COR) (the) Phare Managemment (Steering) Committee military-industrial complex communism conservatism (the) Framework Convention for the Protection of National Minorities corruption candidate country, ~state candidate country, ~state (the) Copenhagen criteria pl eligibility of regions, areas, for instance, within the Structural Funds junta kadencja kamieƒ w´gielny kohezja Komisja Europejska Komitet Ekonomiczno-Spo∏eczny Komitet Regionów Komitet Zarzàdzajàcy (Sterujàcy) Programem Phare kompleks militarno-przemys∏owy komunizm konserwatyzm Konwencja Ramowa o Ochronie MniejszoÊci Narodowych liberalizm linia Odry i Nysy manifestacja liberalism (the) Oder-Neisse Line demonstration (die) Unionsinstitutionen pl. (die) Einheitliche Europäische Akte (EEA) (das) Einheitsdokument für Programme (die) Zahlstelle (die) Einführungsagentur (IA) (das) Projektmanagement (die) Junta (die) Legislaturperiode (der) Eckstein (die) Kohäsion (die) Europäische Kommission (die) Fachkommission für Wirtschaft und Sozialpolitik (ECOS) (der) Ausschuss der Regionen (AdR) (die) Phare-Programmverwaltung (der) Militär- und Industriekomplex (der) Kommunismus (der) Konservativismus (die) Rahmenkonvention zum Schutz Nationaler Minderheiten (die) Korruption (das) Beitrittsland (das) EU-Beitrittsland (die) Kopenhagener Kriterien pl. (die) Erfüllung von Kriterien durch Regionen oder andere territoriale Einheiten im Hinblick auf die Förderung z.B. aus den Strukturfonds (der) Liberalismus (die) Oder-Neiße-Linie (die) Kundgebung 49 Memorandum Finansowe misja pokojowa MniejszoÊç Niemiecka (MN) (the) Financing Memorandum peace mission (the) German Minority (MN), the shorthand synonym for the Socio-Cultural Society of Germans in Opole Silesia (TSKN) Morze Czarne Morze Pó∏nocne Morze Âródziemne nacjonalizm nak∏adanie si´ na siebie dzia∏aƒ (programów) (the) Black Sea (the) North Sea (the) Mediterranean (Sea) nationalism overlapping narodowoÊç Narodowy Fundusz (Êrodków z UE) Narodowy Program Przygotowania do Cz∏onkostwa w Unii Europejskiej (NPPC) narodowy socjalizm naród NATO (Sojusz Pó∏nocnoatlantycki) nationality (the) National Fund (NF) (the) National Program for the Adoption of the Acquis (NPAA) nazism niebezpieczeƒstwo Niemcy (naród) Niemiec Niemka niepodleg∏oÊç nieprawid∏owoÊç niezawis∏oÊç 50 national socialism nation NATO (the North Atlantic Treaty Organization) nazism danger (the) Germans (a) German (man) (a) German woman independence irregularity independence numer projektu nadawany przez Komisj´ Europejskà desiree number NUTS - Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do celów Statystycznych NUTS - the Nomenclature of Territorial Units for Statistics (das) Finanzmemorandum (die) Friedensmission (die) Deutsche Minderheit (MN), Abkürzung für die Sozial-Kulturelle Gesellschaft der Deutschen im Oppelner Land (SKGD) (das) Schwarze Meer (die) Nordsee (das) Mittelmeer (der) Nationalismus (die) Überlappung (der Aktivitäten im Rahmen eines Programms) (die) Nationalität (der) Nationalfond (NF) (das) Nationale Programm zur Vorbereitung auf den EU-Beitritt (der) Nationalsozialismus (die) Nation NATO (das Nordatlantische Verteidigungsbündnis) (der) Nazismus (die) Gefahr (die) Deutschen (als Volk) (der) Deutsche (männlich) (die) Deutsche (weiblich) (die) Unabhängigkeit (die) Unkorrektheit (die) Unabhängigkeit, (die) Selbstständigkeit (die) Projektnummer, die von der Europäischen Kommission vergeben wird NUTS - (die) gemeinsame Klassifikation der Gebietsbezeichnungen für die Statistik ocena wp∏ywu na Êrodowisko og∏oszenie o zbieraniu projektów aplikacji (na granty z Funduszów Strukturalnych) Ogólnopolskie Porozumienie Zwiàzków Zawodowych (OPZZ) okr´g wyborczy ONZ opinia opinia publiczna organizacja nadzorujàca Organizacja Wspó∏pracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oÊ rozwoju Paƒstwa Osi pl Paƒstwo Cz∏onkowskie paƒstwo narodowe paƒstwo prawa paƒstwo wykluczone ze spo∏ecznoÊci mi´dzynarodowej paƒstwo zbójnicze Parlament Europejski (EP) Partia Komunistyczna Czech i Moraw (KS»M) Partia Socjaldemokratyczna Niemiec (SPD) Partnerstwo dla Cz∏onkostwa Partnerstwo dla Samorzàdu Terytorialnego (LGPP) Phare - Program SpójnoÊç Gospodarcza i Spo∏eczna (Phare ESC) plan rozwoju (w Funduszach Strukturalnych) EIA - environmental impact assessment call for proposals (the) Polish Alliance of Trade Unions (OPZZ) constituency (the) UN opinion public opinion umbrella organization (the) Organization for Economic Cooperation and Development (OECD) development axis (pl axes) (the) Axis States pl Member State nation-state rule of law pariah state rogue state (the) European Parliament (EP) (the) Communist Party of Bohemia and Moravia (KS»M) (the) Social Democratic Party of Germany (SPD) (the) Accession Partnership (the) Local Government Partnership Program (LGPP) Phare Economic and Social Cohesion Program (Phare ESC) development plan (within the Structural Funds) (die) Beurteilung von Einflüssen auf die Umwelt (die) Verlautbarung über die Zusammenstellung von Applikationsprojekten (für Zuwendungen des Strukturfonds) (das) Polnische Gewerkschaftsübereinkommen (OPZZ) (der) Wahlbezirk (die) UNO (die) Meinung (die) öffentliche Meinung (die) Schirmorganisation (die) Organisation für nachhaltige wirtschaftliche Zusammenarbeit und Entwicklung (OECD) (die) Entwicklungsachse (der) Achsenmächte pl. (die) Mitgliedsstaaten (die) Nationalstaaten (der) Rechtsstaat (die) aus der internationalen Gemeinschaft ausgeschlossenen Staaten (der) Schurkenstaat (das) Europaparlament (EP) (die) Kommunistische Partei Böhmen und Mährens (KS»M) (die) Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD) (die) Beitrittspartnerschaft (die) Partnerschaft für Territoriale Selbstverwaltung Phare - (das) Programm für wirtschaftliche und soziale Kohäsion (der) Entwicklungsplan (im Strukturfond) 51 Podkomitet Monitorujàcy Program Phare (Podkomitet JMC) podstawa Podstawy Wsparcia Wspólnoty pokój Polska i W´gry: Pomoc dla Restrukturyzacji Gospodarek (PHARE) Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL) Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL) pomoc doradcza (techniczna) pomoc dwustronna pomocniczoÊç populizm Prawa Cz∏owieka pl prawo wspólnotowe (prawo europejskie) prawo wtórne Unii Europejskiej Prezydencja Unii Europejskiej priorytet priorytetowe traktowanie polityki równoÊci praw kobiet i m´˝czyzn program program horyzontalny (w Funduszach Strukturalnych i Phare) program indykatywny program operacyjny program regionalny (w Funduszach Strukturalnych) program restrukturyzacji regionu 52 (the) Phare Monitoring Subcommittee basis, framework (the) Community Support Framework (CSF) peace (the) Poland and Hungary: Action for Restructuring of Economies (PHARE) (the) People’s Republic of Poland (PRL) (the) Polish Peasant Party (PSL) technical assistance bilateral assistance subsidiarity populism Human Rights (HRs) pl community law (European law) EU secondary law (the) Presidency of the European Union, the EU Presidency priority gender mainstreaming program horizontal program (within the Structural Funds and Phare) indicative program (the) operational program (OP) regional program (within the Structural Funds) regional restructuring program (das) Unterkomitee zum Monitoring des Phare-Programms (die) Grundlage, (die) Basis (der) Gemeinschaftliche Förderrahmen (CSF) (der) Frieden PHARE - (die) Wirtschaftshilfe für die Republik Ungarn und die Volksrepublik Polen (die) Volksrepublik Polen (die Abkürzung VRP war nur in der DDR üblich) (die) Polnische Bauernpartei (PSL) (die) Beratungshilfe (die) bilaterale Hilfe (die) Subsidiarität (der) Populismus (die) Menschenrechte pl. (das) Gemeinschaftsrecht, (das) Europäische Recht (das) sekundäre EU-Recht (die) Präsidentschaft der Europäischen Union (die) Priorität (das) Gemeinschaftsprogramm für Chancengleichheit von Frauen und Männern (das) Programm (das) horizontale Programm (in Strukturfonds und Phare) (das) Indikativprogramm (Programm bei Gemeinschaftsinitiativen) (das) Operationsprogramm (das) Regionalprogramm (in Strukturfonds) (das) Umstrukturierungsprogramm für Regionen program wieloletni program wielonarodowy Program Wspó∏pracy Przygranicznej (CBC) program wst´pny programowanie (w Funduszach Strukturalnych) projekt bliêniaczy projekt indywidualny (w rozumieniu Funduszy Strukturalnych) protest przedakcesyjny Przedakcesyjny Instrument Wsparcia dla Rolnictwa i Obszarów Wiejskich (SAPARD) multi-annual program multi-country program (the) Phare Crossborder Cooperation program (CBC) indicative program programming (within the Structural Funds) twinning project major project Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce (Ambasada Unii) przeglàd przeglàd prawa (the) Delegation of the European Commission in Poland (EU Embassy) screening law screening przejrzystoÊç przekupstwo przepisy Wspólnoty (wspólnotowe) przydzia∏ Êrodków przystàpienie Rada Europejska Rada Europy (CoE) Rada Unii Europejskiej (dawniej Rada Ministrów) transparency bribing (the) Community rules allocation accession (the) European Council (the) Council of Europe (CoE) (the) Council of the European Union (formerly the Council of Ministers) (the) Council of Mutual Economic Assistance (CMEA), Comecon (the) Community Support Framework (CSF) framework Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG) Ramowy Plan Wsparcia (CFS) ramy pl protest preaccession (the) Support for Preaccession Measures for Agriculture and Rural Development (SAPARD) (das) mehrjährige Programm (das) multinationale Programm (das) Programm für grenzüberschreitende Kooperation (der) Programmvorschlag (die) Programmplanung (innerhalb der Strukturfonds) (das) Zwillingsprogramm (das) individuelle Projekt (aus Sicht der Strukturfonds) (der) Protest vor dem EU-Beitritt (das) Heranführungsinstrument „Sonderaktion zur Vorbereitung auf den Beitritt in den Bereichen Landwirtschaft und ländliche Entwicklung” (SAPARD) (die) Vertretung der Europäischen Kommission in Polen (die) Übersicht (die) Zusammenstellung von Rechtsgrundlagen (die) Transparenz (die) Korruption (die) Vorschriften der Gemeinschaft (die) Mittelzuweisung (der) Beitritt (der) Europäische Rat (der) Europarat (der) Rat der Europäischen Union (der frühere Ministerrat) (der) Rat fur Gegenseitige Wirtschaftshilfe (RGW), Comecon (der) Rahmenplan für Entwicklungshilfe (die) Rahmenbedingungen 53 54 ramy instytucjonalne pl referendum Regionalny Komitet Monitorujàcy (w programie Phare ESC) institutional framework referendum (the) Regional Monitoring Committee (within Phare ESC) Republika Czeska (the) Czech Republic restrukturyzacja rezerwat przyrody rozporzàdzenie równoÊç szans ruch zielonych scentralizowany screening socjaldemokracja Socjalistyczna Partia JednoÊci Niemiec (SED) socjalizm spe∏nianie niezb´dnych warunków do ubiegania si´ o wsparcie, np. z Funduszy Strukturalnych spo∏eczeƒstwo obywatelskie spo∏eczeƒstwo otwarte spójnoÊç SpójnoÊç Gospodarcza i Spo∏eczna (ECS) sprawiedliwoÊç Sprawy Wewn´trzne i Wymiar SprawiedliwoÊci (III Filar) Stany Zjednoczone (USA) Stowarzyszenie Badaƒ Regionalnych (RSA) restructurization sanctuary, reserve regulation equal opportunity ecologism centralized screening social democracy (the) Socialist Unity Party of Germany (SED) socialism eligibility of regions, areas, for instance, within the Structural Funds Stowarzyszenie Studiów Regionalnych (RSA) strajk (the) Regional Studies Association (RSA) strike civil society open society cohesion Economic and Social Cohesion (ESC) justice Domestic Affairs and Justice (III Pillar) (the) United States (USA) (the) Regional Science Association (RSA) (der) institutionellen Rahmen (das) Referendum (das) Regionalkomitee zur Kontrolle des Programmfortganges (im Rahmen des Programms Phare ESC) (die) Tschechische Republik, (das) Tschechien (die) Umstrukturierung (das) Naturschutzgebiet (die) Verordnung (die) Chancengleichheit (die) ökologische Bewegung zentralisiert (das) Screening (die) Sozialdemokratie (die) Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED) (der) Sozialismus (die) Erfüllung der Vorraussetzungen für die Beantragung einer Hilfe, z.B. im Strukturfond (die) Zivilgesellschaft (die) offene Gesellschaft (die) Kohäsion (die) wirtschaftliche und soziale Kohäsion (ESC) (die) Justiz (die) Justiz und Innenangelegenheiten (die) Vereinigten Nationen (USA) (die) Regionale Gesellschaft für wissenschaftliche Untersuchungen (RSA) (die) Gesellschaft für Regionalstudien (der) Streik strefa wolnego handlu struktura struktury euro-atlantyckie struktury europejskie suwerennoÊç Êrodkowoeuropejski Ârodkowoeuropejski Obszar Wolnego Handlu (CEFTA) Âwiatowa Baza Danych o Zasobach Naturalnych (GRID) Âwiatowa Organizacja Handlu (WTO) Êwiatowy tablica informacyjna (o projekcie umieszczona w miejscu jego realizacji) tablica pamiàtkowa TAIEX - Biuro Wymiany Informacji o Pomocy Technicznej (jednostka Komisji Europejskiej) totalitaryzm transeuropejskie sieci transportowe (TENs) transparencja transza (Êrodków finansowych na konto programu) tyrania uczciwoÊç Uk∏ad o Stowarzyszeniu (Uk∏ad Europejski) Uk∏ad Warszawski umowa Umowa Finansowania (w Phare i ISPA) umowa ramowa umowa twinningowa (bliêniacza) Umowa z Schengen unia celna free trade area structure, framework (the) Euro-Atlantic structures (the) European structures sovereignty Central European (the) Central European Free Trade Area (CEFTA) (the) Global Resource Information Database (GRID) (the) World Trade Organization (WTO) global, world, worldwide commemorative plaque, site billboard (die) Freihandelszone (die) Struktur (die) euroatlantischen Strukturen (die) europäischen Strukturen (die) Souveränität mitteleuropäisch (die) EFTA, (die Europäische Freihandelsassoziation) (das) globale Gradnetz für Bodenschätze (GRID) (die) Welthandelsorganisation (WTO) global (die) Informationstafel (am Projektstandort) commemorative plaque TAIEX - Technical Assistance Information Exchange Office (die) Gedenktafel TAIEX - (das) Amt für Informationsaustausch über technische Hilfe (der) Totalitarismus (die) transeuropäischen Verkehrs-Netzwerke (TENs) pl. (die) Transparenz (die) Tranche (die Finanzmittel für ein Programmkonto) (die) Tyrannei (die) Ehrlichkeit (der) Vertrag über die EU totalitarianism (the) Trans-European Networks (TENs) transparency lot tyranny honesty, righteousness (the) Association (Europe) Agreement (the) Warsaw Treaty agreement (the) Financing Agreement framework agreement twinning covenant (the) Schengen Agreement customs union (der) Warschauer Pakt (der) Vertrag (der) EG-Vertrag als Grundlage für Phare- und ISPA Programme (der) Rahmenbeschluss (der) Zwillingsvertrag (das) Schengener Abkommen (die) Zollunion 55 Unia ChrzeÊcijaƒsko-Demokratyczna (CDU) Unia ChrzeÊcijaƒsko-Demokratyczna-Czeska Partia Ludowa (KDU-»SL) Unia ChrzeÊcijaƒsko-Spo∏eczna (CSU) Unia Gospodarcza i Walutowa Unia Pracy (UP) Unia WolnoÊci (UW) uprawnienie do ubiegania si´ o wsparcie, np. z Funduszy Strukturalnych utrzymywanie pokoju uzupe∏niajàcy dokument programowy uzupe∏nienie wed∏ug oceny i uznania (np. Komisji) wielki projekt (w rozumieniu Funduszy Strukturalnych) w∏adza (administracja) w∏adza (si∏a polityczna i wp∏ywy paƒstwa lub w∏adcy) w∏adza sàdownicza w∏adza ustawodawcza w∏adza wykonawcza w∏adze centralne pl w∏adze lokalne (gminne i powiatowe) pl 56 (the) Christian-Democratic Union (CDU) (the) Christian Democratic Union-Czech Peasant Party (KDU-»SL) (the) Christian-Social Union (CSU) (the) Economic and Monetary Union (EMU) (the) Labor Union (UP) (the) Freedom Union eligibility of regions, areas, for instance, within the Structural Funds peace keeping Program Complement addendum (pl addenda) at (the Commission’s) discretion major project (the) authorities pl power judiciary legislative executive (the) central authorities pl (the) local (gmina and poviat) authorities pl w∏adze regionalne pl wojewódzki program operacyjny (dla Phare ESC) (the) regional authorities pl voivodeship operational program (within Phare ESC) wojna z terroryzmem war on terrorism (die) Christlich Demokratische Union (CDU) (die) Christlich-Demokratische Union - Tschechische Volkspartei (KDU-»SL) (die) Christlich-Soziale Union (CSU) (die) Wirtschafts- und Währunsunion (die) Arbeitsunion (UP), polnische Partei (die) Freiheitsunion (UW) (die) Befugnis zur Beantragung von Mitteln z.B. aus Strukturfonds (der) Friedenserhalt (das) Ergänzungsdokument für ein Programm (die) Ergänzung nach Beurteilung (z.B. der Kommission) (das) Großprojekt (im Sinne der Strukturfons) (die) Verwaltung (die) politische Macht (die) Macht der Judikative (die) Legislative (die) Exekutive (die) zentrale Verwaltung (die) örtliche Verwaltung (bei Gemeinden), (die) Kreisverwaltung (bei Landkreisen) (die) Regionalverwaltung (das) Operativprogramm der Woiwodschaft (für das PhareProgramm) (die) Terrorbekämpfung Wolna Partia Demokratyczna (FDP) wolnoÊç s∏owa (the) Free Democratic Party (FDP) wschodnioeuropejski Wspólna Polityka Rolna (CAP) East European (the) Common Agricultural Policy (CAP) (the) Common Foreign and Security Policy (II Pillar) (the) Commonwealth of Independent States (CIS) (the) European Communities Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeƒstwa (II Filar) Wspólnota Niepodleg∏ych Paƒstw (WNP) Wspólnoty Europejskie Wspólny Komitet Monitorujàcy (JMC) Wspólny Rynek freedom of speech Wspó∏praca Przygraniczna (CBC) wspó∏praca z g∏osem doradczym (the) Joint Monitoring Committee (JMC) (the) Common Market, Single Market Cross Border Cooperation (CBC) advisory cooperation wstàpienie wybory parlamentarne pl wybory prezydenckie pl zachodnioeuropejski zagro˝enie Zakres Obowiàzków (TOR) accession parliamentary elections pl presidential election West European danger (the) Terms of Reference (TOR) zalecenie za∏àcznik zaprowadzanie pokoju recommendation annex peace making zasada dodatkowoÊci zasada koncentracji principle of additionality principle of concentration zasada partnerstwa zasada programowania principle of partnership principle of programming (die) Freie Demokratische Partei (FDP) (die) Freiheit der Gedanken, (die) Pressefreiheit osteuropäisch (die) gemeinsame Agrarpolitik (die) gemeinsame Außenund Sicherheitspolitik (die) Gemeinschaft Unabhängiger Staaten (GUS) (die) Europäischen Gemeinschaften (EG) (das) Gemeinsame MonitoringKomitee (der) Gemeinsame Markt (der EU) (die) grenznahe Zusammenarbeit (die) Zusammenarbeit mit beratender Stimme (der) Beitritt (die) Parlamentswahl (die) Präsidentschaftswahl westeuropäisch (die) Gefahr (das) Paket zu erfüllender Pflichten (die) Anordnung (der) Anhang (die) Friedensstiftung (als Tätigkeit) (das) Zusatzprinzip (das) Prinzip der Konzentration / Bündelung (das) Prinzip der Partnerschaft (das) Prinzip zur Entwicklung und Durchführung von Programmen 57 58 zasada subsydiarnoÊci zatwierdzenie principle of subsidiarity endorsement, approval zdecentralizowany zgodnoÊç zgodnoÊç z normami UE decentralized compliance compliance with the EU norms zgodnoÊç z zasadami pomocy publicznej Zgromadzenie Regionów Europy (ZRE/AER) zimna wojna Zwiàzek ChrzeÊcijaƒsko-Narodowy (ZChN) Zwiàzek Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS) compliance with state aid provisions (the) Assembly of the European Regions (AER) (the) Cold War (the) Christian-National Union (ZChN) (the) Union of Soviet Socialist Republics (USSR) zwolennik rozwiàzaƒ militarnych dove zwolennik rozwiàzaƒ pokojowych hawk ˝elazna kurtyna (the) Iron Curtain (das) Subsidiaritätsprinzip (die) Bestätigung, (die) Einwilligung dezentralisiert (die) Übereinstimmung (die) Übereinstimmung mit den EU-Normen (die) Übereinstimmung mit den Prinzipien öffentlicher Hilfen (die) Versammlung der Regionen Europas (VRE) (der) kalte Krieg (die) Christlich-Nationale Union (ZChN) (die) Union der sozialistischen Sowjetrepubliken (UdSSR), (die) Sowjetunion (der) Anhänger militärischer Lösungen (der) Anhänger friedlicher Lösungen (der) eiserne Vorhang Gospodarka The Economy Ökonomie absolwent agencja rozwoju lokalnego graduate local development agency agencja rozwoju regionalnego regional development agency agencja wykonawcza akceptacja p∏atnoÊci akcjonariusz amortyzacja i zmiana wartoÊci nie finansowych aktywów analiza ekonomiczna implementing agency approval of payment shareholder depreciation and value adjustments on non-financial assets economic analysis analiza finansowa analiza kosztów i korzyÊci (CBA) analiza skutecznoÊci analiza SWOT financial analysis (the) Cost-Benefit Analysis (CBA) cost effectiveness analysis SWOT analysis analiza wra˝liwoÊci aneks anulowanie wczeÊniej zarezerwowanych Êrodków audyt BAT - najlepsza dost´pna technologia sensitivity analysis annex decommitment audit BAT - the Best Available Technology (der) Absolvent (die) Agentur für Lokalentwicklung (die) Agentur für Regionalentwicklung (die) Vollzugsagentur (die) Zahlungsakzeptanz (der) Aktionär (die) Abschreibung und Wertänderung nichtfinanzieller Aktiva (die) betriebswirtschaftliche Analyse (die) Finanzanalyse (die) Kosten-Nutzenalyse (CBA) (die) Effizienzanalyse (die) SWOT-Analyse (StärkenSchwächen- bzw. ChancenRisiken-Analyse) (die) Volatilitätsanalyse (der) Anhang (die) Annullierung bereitgestellter Mittel (die) Wirtschaftsprüfung BAT - die beste aller zugänglichen Technologien 59 benchmarking (porównywanie z najlepszymi) beneficjent beneficjent dotacji bezpoÊredni beneficjent bezpoÊrednie przyznanie (dotacji) bezrobotna bezrobotni bezrobotny bieg∏y rewident bilans bilans p∏atniczy bilans zasobów wodnych biznes biznes plan brutto budowanie na osiàgni´ciach bud˝et projektu cel cel bezpoÊredni cel horyzontalny cel ogólny (generalny) cel operacyjny cel regionalny cel szczegó∏owy cel szerszy cena cena bie˝àca cena graniczna cena kontraktowa cena nominalna cena realna 60 benchmarking beneficiary grant beneficiary direct beneficiary direct award (of a grant), direct agreement unemployed woman the unemployed 1. unemployed person; 2. unemployed man auditor balance sheet balance of payments water (resources) budget business business plan gross building on the basis of achievements project funding package aim, goal, objective immediate objective horizontal objective general objective operational objective regional objective immediate objective, specific objective wider objective price current price border price contract price nominal price real price (das) Benchmarking (der Vergleich mit den Besten) (der) Begünstigte (der) Zuschussbegünstigte (der) unmittelbar Begünstigte (die) unmittelbare Bewilligung (des Zuschusses) (die) Arbeitslose (die) Arbeitslosen (der) Arbeitslose (der) Revidnet, (der) sachkundige Prüfer (die) Bilanz (die) Zahlungsbilanz (die) Wasserbestandsbilanz (das) Geschäft (der) Businessplan brutto basierend auf Ergebnissen cena rozrachunkowa cena rynkowa cena sta∏a centrum (obszaru rozwoju) accounting (shadow) price market price constant price core (of the development area) centrum decyzyjne cluster, sieç wspó∏pracy podmiotów gospodarczych c∏o cykl ˝ycia projektu czas wykonania cz´Êç zamówienia czynnik ryzyka darczyƒca data opracowania data wygaÊni´cia (programu) decision-making center cluster dawca (pomocy) degradacja Êrodowiska donor degradation of natural environment tender dossier dokumentacja przetargowa (das) Projektbudget (das) Ziel, (der) Zweck (das) unmittelbare Ziel, (der) unmittelbare Zweck (das) horizontale Ziel (das) oberste Ziel (das) operative Ziel (das) regionale Ziel (das) detaillierte Ziel (das) breitere Ziel (der) Preis (der) gängige Preis (das) Preislimit (der) Vertragspreis (der) nominale Preis (der) reale Preis custom duty project life cycle time for completion lot risk (factor) donor date of drafting expiry date (of the program) dokumentacja techniczna donor (dawca pomocy, darczyƒca, donator) technical documentation donor doradca doradca edukacyjny doradca finansowy doradca prawny doradca zawodowy dostawca us∏ug dost´p dost´pnoÊç dostosowanie dotacja dumping dyskontowanie przep∏ywów pieni´˝nych advisor educational advisor financial advisor legal advisor vocational advisor service provider access accessibility adjustment grant in aid dumping ash flow discounting (der) Verrechnungspreis (der) Marktpreis (der) Festpreis (der) Kern (des Entwicklungsbereiches) (das) Entscheidungszentrum (der) Cluster, (das) Unternehmernetzwerk (der) Zoll (der) Projektzyklus (die) Realisierungsphase (der) Teil der Bestellung (der) Risikofaktor (der) Spender (das) Bearbeitungsdatum (das) Datum des Ablaufs (des/eines Programms) (der) Helfer (die) Umweltverschmutzung (die) Ausschreibungsdokumentation (die) technischen Unterlagen (der) Spender (finanziell: der Geldgeber, der Zuwendungsgeber bei beantragten Mitteln) (der) Berater (der) Bildungsberater (der) Finanzberater (der) Rechtsberater (der) Berufsberater (der) Dienstleistungsberater (der) Zugang (die) Zugänglichkeit (die) Anpassung (der) Zuschuss (das) Dumping (die) Abzinsung des Finanzflusses (der Cashflow) 61 dzia∏alnoÊç informacyjna dzia∏alnoÊç pozarolnicza information activity non-agricultural activity dzia∏alnoÊç promocyjna promotion activity dzia∏alnoÊç wydawnicza dzia∏anie dzia∏anie optymalne dzia∏anie zwiàzane z projektem dzia∏ka (budowlana) efekt dodatkowy efekt negatywny efekt niekorzystny efekt nieoczekiwany efekt odwrotny od oczekiwanego efekt selekcji („zbieranie Êmietanki”) efekt transgraniczny efekt uboczny efekt zast´powania (substytucji) efekt zewn´trzny efektywnoÊç ekologia ekonomiczna stopa wzrostu ekonomiczna wartoÊç bie˝àca netto (ENPV) ekosystem ekspert ekspert d∏ugookresowy ekspert krótkookresowy ekspert niezale˝ny ekspert wewn´trzny ekspert zewn´trzny elastycznoÊç Elita Opolskich Eksporterów publishing activity activity, measure (the) best practice linked activity (construction) plot additional effect adverse effect adverse effect unexpected effect adverse effect skimming-off effect cross-border impact by-effect, side effect substitution effect external effect efficiency ecology economic rate of return (ERR) economic net present value (ENPV) ecosystem expert long-term expert short-term expert free-lance expert in-house expert external expert flexibility, adaptability (the) competition Top Exporters of the Opole Voivodeship soil erosion evaluation registry of land and real estate erozja gleb ewaluacja ewidencja gruntów i budynków 62 (die) Informationsdienstleistung (die) nichtlandwirtschaftliche Tätigkeit (das) Bewerben (einer Dienstleistung oder eines Produktes) (die) publizistische Tätigkeit (die) Tätigkeit, (die) Aktivität (das) beste Vorgehen (die) Projekttätigkeit (die) Parzelle (der) Zusatzeffekt (die) negative Wirkung (die) Nebeneffekt (der) unerwartete Effekt (die) entgegengesetzte Wirkung (der) Optimierungseffekt (die) grenzüberschreitende Wirkung (die) Nebenwirkung (die) Ersatzwirkung (die) Außenwirkung (die) Effizienz (die) Ökologie (das) Wachstum der Wirtschaftsrate (der) laufende Bruttowirtschaftswert (ENPV) (das) Ökosystem (der) Experte (der) Langzeitexperte (der) Kurzzeitexperte (der) unabhängige Experte (der) interne Experte (der) externe Experte (die) Flexibilität, (die) Elastizität (die) Elite der Oppelner Experten (die) Bodenerosion (die) Evaluation (die) Evidenz der Grundstücke und Gebäude faktura finansowa stopa wzrostu finansowa wartoÊç bie˝àca (FNPV) firma formularz aplikacyjny funkcja obszaru gospodarka wodna grant grant globalny grunty niewykorzystane rolniczo pl invoice financial rate of return (FRR) financial net present value (FNPV) business application form function of the area, (the) area’s function, a function a given area is used for or performs chief accountant waste management spatial development, town and country development water management grant global grant underdeveloped land grunty opuszczone pl grunty rolne pl derelict land arable land grunty zdegradowane pl grunty zdewastowane pl degraded land devastated land grzywna celna custom fine harmonogram harmonogram kontraktowania i p∏atnoÊci harmonogram realizacji harmonogram realizacji (np. inwestycji) harmonogram wdra˝ania harmonogram wydatkowania harmonogram zobowiàzaƒ (kontraktowania) i wydatkowania Êrodków finansowych horyzontalny schedule, timetable contracting and disbursement schedule implementation schedule time schedule g∏ówny ksi´gowy gospodarka odpadami gospodarka przestrzenna (die) Rechnung (die) Finanzwachstumsrate (der) finanzielle Zeitwert (FNPV) (die) Firma (das) Applikationsformblatt (die) Bereichsfunktion (der) Hauptbuchhalter (die) Abfallwirtschaft (die) Raumplanung (die) Wasserwirtschaft (die) Zuwendung (die) globale Zuwendung (die) landwirtschaftlich nicht genutzten Flächen pl. (die) verlassenen Ländereien pl. (die) Ländereien, (die) landwirtschaftlichen Grundstücke pl. (die) degradierten Grundstücke pl. (die) verwüsteten Grundstücke pl., (die) Wüstungen pl. (die) Geldbuße aufgrund eines Zollvergehens (der) Arbeitsplan (der) Vertrags- und Zahlungsplan implementation schedule disbursement schedule (the) Commitment and Disbursement Schedule (der) Realisierungsplan (der) Realisierungsplan (z.B. einer Investition) (der) Implementierungsplan (der) Ausführungsplan (der) Schulden-, Vertrags- und Ausgabenplan der Finanzmittel horizontal horizontal 63 implementacja informatyczna baza danych infrastruktura spo∏eczna infrastruktura techniczna inkubator przedsi´biorczoÊci inna praca zarobkowa instrukcja obs∏ugi instrument instrument po˝yczkowy Instytucja Kontraktujàca instytucja otoczenia biznesu implementation computerized data base social infrastructure technical infrastructure business incubator other gainful job servicing manual instrument, measure lending (loan) instrument (the) Contracting Authority business environment institution instytucja wspierajàca przedsi´biorczoÊç interes internet inwestycja inwestycja infrastrukturalna inwestycja materialna inwestycja na bazie istniejàcej infrastruktury inwestycja niematerialna inwestycja od podstaw in˝ynieria finansowa izba gospodarcza Jednostka Zamawiajàca Jesienne Targi Us∏ug Medycznych, Opole kamieƒ milowy (wa˝na data w realizacji) projektu karta projektu kataster kataster gruntowy kataster wodny kierunki polityki przestrzennej pl business support organization know-how Kodeks handlowy (kh) 64 business (the) internet investment infrastructure investment tangible investment brownfield investment intangible investment greenfield investment financial engineering chamber of commerce (the) Contracting Authority (the) Autumn Fair of Medical Services, Opole milestone of a project standard summary project fiche cadaster cadastral survey water cadaster directions of the spatial development policy pl know-how (the) Commerce Code (kh) (die) Vertragserfüllung (die) Computerdatenbank (die) Sozialinfrastruktur (die) technische Infrastruktur (der) Business Incubator (die) andere Erwerbsquelle (die) Bedienungsanweisung (das) Instrument (das) Leihinstrument (die) Vertragsinstitution (die) Institution zur Geschäftsförderung (die) geschäftsunterstützende Institution (das) Geschäft (das) Internet (die) Investition (die) Infrastrukturinvestition (die) materielle Investition (die) Investition auf Basis der bestehenden Infrastruktur (die) nichtmaterielle Investition (die) Basisinvestition (das) Finanzingenieurswesen (die) Wirtschaftskammer (der) Auftraggeber (die) Herbstmesse für medizinische Dienstleistungen, Oppeln (der) Meilenstein (wichtiges Datum) beim Projekt (das) Projektblatt (das/der) Kataster (das) Grundbuch (das) Gewässergrundbuch (die) Stoßrichtungen der Raumpolitik (das) Know-how (das) Handelsgesetzbuch Kodeks post´powania administracyjnego (kpa) Kodeks post´powania cywilnego (kpc) Kodeks post´powania karnego (kpk) Kodeks pracy (kp) komitet monitorujàcy komitet sterujàcy komplementarnoÊç komunalna oczyszczalnia Êcieków konto odsetkowe konto oprocentowane kontrakt kontrakt ∏àczony kontrakt mieszany kontrakt na dostawy kontrakt na pomoc doradczà kontrakt na roboty budowlane kontrakt na us∏ugi kontrakt obmiarowy kontrakt ramowy kontrakt rycza∏towy kontrakt w oparciu o stawk´ (honorarium) kontraktowanie kontrola (finansowa) kontrola finansowa kontrola przeprowadzona na miejscu realizacji projektu kontrola zarzàdcza koƒcowy beneficjent korporacja otwarta (w Stanach Zjednoczonych) kosztorys koszty „utopione” pl koszty alternatywne pl koszty bezpoÊrednie pl (the) Code of Administrative Procedure (kpa) (the) Code of Civil Procedure (kpc) (the) Code of Penal Procedure (kpk) (the) Labor Code (kp) monitoring committee steering committee complementarity communal water treatment plant interest account interest-bearing account contract mixed contract mixed contract supply contract technical assistance contract works contract service contract unit-price contract framework contract lump sum contract fee-based contract (die) Verwaltungsordnung contracting audit financial control check on site, on-site visit (die) Vertragsvereinbarung (die) Kontrolle (die) Finanzprüfung (die) Vorortkontrolle (im Ort der Projektdurchführung) (die) Führungskontrolle (der) Finalbegünstigte (die) offene Korporation (in den USA) (der) Kostenvoranschlag (die) „versenkten” Kosten (die) alternativen Kosten (die) Direktkosten managerial control final beneficiary PLC - public limited company breakdown of prices sunk costs pl opportunity costs pl direct costs pl (die) Zivilprozessordnung (das) Strafgesetzbuch (das) Arbeitsgesetzbuch (der) Aufsichtsauschuss (das) Führungskomitee (die) Komplementarität (die) kommunale Kläranlage (das) Zinskonto (das) Abzinskonto (der) Vertrag (der) Bindungskontrakt (der) Mischkontrakt (der) Zulieferungsvertrag (der) Beratungshilfevertrag (der) Bauarbeitsvertrag (der) Dienstleistungsvertrag (der) Einheitspreisvertrag (der) Rahmenvertrag (der) Pauschalvertrag (der) Honorarvertrag 65 66 koszty i korzyÊci pl koszty kwalifikowalne pl koszty nie podlegajàce zwrotowi pl koszty operacyjne pl koszty pl koszty podlegajàce zwrotowi pl koszty poÊrednie pl koszty pracowników (zatrudnienia) pl koszty utrzymania pl krajowy przetarg nieograniczony costs and benefits pl eligible costs pl non-reimbursable costs pl krajowy przetarg otwarty kredyt celny kryterium kryterium inwestycyjne ksi´ga rejestrowa ksi´ga wieczysta kuroniówka kwota przeznaczona na dzia∏ania specjalne lub dodatkowe (rezerwa) kwoty zatrzymane pl lokalny przetarg nieograniczony local open procedure custom credit criterion (pl criteria) investment criterion register book land and mortgage register dole contingencies pl lokalny przetarg otwarty local open procedure macierz projektu Ma∏e i Ârednie Przedsi´biorstwa (MÂP) pl marginalizacja marketing regionalny miara mi´dzynarodowy przetarg nieograniczony Mi´dzywojewódzka Izba Gospodarcza „Âlàsk” logframe matrix Small and Medium Enterprises (SMEs) pl marginalization regional marketing measure international open tender operational costs pl costs pl reimbursable costs pl indirect costs pl staff costs pl maintenance costs pl local open procedure retention money local open procedure (the) Inter-Voivodeship Commerce Chamber ‘Silesia’ (die) Kosten und Nutzen (die) Qualifizierungskosten (die) nicht zurückzuzahlenden Kosten (die) Betriebsaufwendungen (die) Kosten (die) Rückgabekosten (die) Gemeinkosten (die) Arbeitskosten monitor monitoring monitorowaç monta˝ finansowy nadu˝ycie finansowe najkorzystniejsza oferta przetargowa najlepsze wzory Najlepszy Produkt Opolszczyzny (die) Lebenshaltungskosten (die) landesweit unbegrenzte Ausschreibung (die) öffentliche Ausschreibung (der) Zollkredit (das) Kriterium (das) Investitionskriterium (das) Registerbuch (das) Grundbuch (das) „Stempelgeld” (der) Reservebetrag für Sonderaufgaben najni˝sze wynagrodzenie nak∏ady pl naros∏e odsetki pl nie wydatkowaç (pieni´dzy, Êrodków) w ca∏oÊci niekorzystne oddzia∏ywanie (np. na Êrodowisko) nieprawid∏owoÊç finansowa o du˝ej skali (der) Retentionsbetrag (die) lokale unbegrenzte Ausschreibung (die) lokale öffentliche Ausschreibung (die) Projektmatrix kleine und mittelständische Unternehmen (die) Marginalisierung (das) Regionalmarketing (das) Maß (die) internationale öffentliche Ausschreibung (die) Interwoiwodschafts-Wirtschaftskammer „Schlesien” (Eigenname - gemeint ist: “die woiwodschaftsübergreifende”) monitor monitoring (to) monitor financial engineering fraud (the) most advantageous tender, ~bid, ~offer (the) best practice (the) competition The Best Product of the Opole Voivodeship minimum salary inputs pl interest accrued (to) underspend adverse impact (for instance, on the environment) fraud niestandardowy aspekt (procedura) zawierania kontraktu obowiàzujàce specyfikacje pl obowiàzujàce wymaganie ocena ocena czàstkowa ocena gospodarcza i finansowa non-standard aspect (procedure) ocena koƒcowa ocena poÊrednia ocena w po∏owie okresu programowania ocena w toku ocena wielokryteriowa ex post evaluation, final evaluation interim evaluation mid-term evaluation ocena wst´pna (ex ante) ochrona ochrona inwestycji ex ante evaluation protection protection of investment mandatory specification mandatory requirement appraisal interim evaluation economic and financial appraisal interim evaluation multicriteria evaluation (der) Monitor (das) Monitoring (das) Monitoring (betreiben) (die) Finanzmontage (der) finanzielle Missbrauch (das) günstigste Ausschreibungsangebot (die) besten Muster (das) beste Produkt der Oppelner Woiwodschaft (der) Mindestlohn (der) Aufwand, (die) Auflage (der) Zinsgewinn (die) finanziellen Mittel nicht vollständig verwenden (die) ungünstige Einwirkung (z.B. auf die Umwelt) (die) finanzielle Unregelmäßigkeit von großer Auswirkung (Bedeutung), (die) Defraudation (die) nichtstandardmäßige Prozedur einer Vertragsvereinbarung (die) gültigen Spezifikationen (die) derzeit bestehenden Vorgaben (die) Beurteilung, (die) Bewertung (die) Teilauswertung (die) Wirtschafts- und Finanzbeurteilung (die) Endauswertung (das) Zwischenergebnis (die) Zwischenevaluierung (die) Zwischenauswertung (die) auf verschiedenen Kriterien beruhende Beurteilung (die) Eingangsevaluation (der) Schutz (der) Investitionsschutz 67 ochrona praw w∏asnoÊci protection of property rights ochrona przed nieuczciwà konkurencjà ochrona rozszerzona przez niektóre przepisy protection against unfair competition protection extended under the relevant rights ochrona w∏asnoÊci intelektualnej protection of intellectual property oczyszczalnia Êcieków odbiorca pomocy water treatment plant beneficiary oddzia∏ywanie (np. projektu) impact odpady komunalne pl odpady przemys∏owe pl odpowiednia starannoÊç odpowiednie zatrudnienie odpowiedzialnoÊç (np. finansowa) refuse (municipal ~, gmina ~) industrial waste due diligence suitable employment accountability odsetki pl odsetki zap∏acone pl odszkodowanie odszkodowanie umowne (za nie wywiàzanie si´ z umowy) oferent oferta oferta (przetargowa) oferta finansowa oferta przetargowa oferta techniczna og∏osiç przetarg na wykonanie interest interest paid damages liquidated damages (der) Schutz des Rechts auf Eigentum (der) Schutz vor unlauterem Wettbewerb (die) Schutzmaßnahmen pl. (die durch andere Gesetze ausgestaltet sind) (der) Schutz des geistigen Eigentums (die) Kläranlage (der) Hilfeempfänger, (der) Zuwendungsempfänger (die) Einwirkung (z.B. auf ein Projekt) (die) kommunalen Abfälle pl. (die) industriellen Abfälle pl. (die) angemessene Sorgfalt (die) angemessene Einstellung (die) Verantwortung (z.B. finanzielle) (die) Zinsen (die) getilgten Zinsen (der) Schadensersatz (die) Konventionalstrafe tenderer, offerer offer, proposal, bid bid financial offer tender technical offer (to) invite tenders for a piece of work (the) Polish Fair of Ecology, Ecological Foodstuffs and of Natural Medicine ‘Closer to Nature’ (the) Polish Fair of Tourism, Sports and Recreation (der) Anbieter (die) Offerte, (das) Angebot (das) Ausschreibungsangebot (das) finanzielle Angebot (das) Ausschreibungsangebot (das) technische Angebot (etwas zur Durchführung) ausschreiben (die) Polnische Messe für Ökologie, biologische Ernährung und natürliche Medizin „Näher der Natur” (die) Polnische Messe für Tourismus, Sport und Erholung Ogólnopolskie Targi Ekologii, ˚ywnoÊci Ekologicznej i Medycyny Naturalnej „Bli˝ej Natury” Ogólnopolskie Targi Turystyki, Sportu i Wypoczynku 68 okres planowania okres utrzymania, czyli czas wyznaczony w kontrakcie na ukoƒczenie robót i usuni´cie usterek przez wykonawc´ planning period maintenance period okres wydatkowania disbursement period operacja opis op∏ata celna op∏ata za autostrad´ op∏aty celne pl Opolska Izba Gospodarcza operation, an activity or program undertaken by the end recepient of structural aid description custom duty toll custom fees, charges pl (the) Opole Commerce Chamber Opolski Sejmik Samorzàdu Gospodarczego (OSSG) (the) Opole Union of Economic Self-Government (OSSG) Opolskie Targi Budownictwa „Mój Dom” Opolskie Targi Mebli i Wyposa˝enia Wn´trz osoba majàca du˝y udzia∏ w danym przedsi´wzi´ciu ostateczny termin (sk∏adania ofert, dokonywania p∏atnoÊci itp.) oszacowanie (np. potrzeb, post´pu, zgodnoÊci) (the) Opole Construction Fair ‘My Home’ (the) Opole Fair of Furniture and Interior Decoration stakeholder oszacowanie strat OÊrodek Wspierania Przedsi´biorczoÊci otwarty przetarg mi´dzynarodowy damage assessment (the) Center for the Support of Entrepreneurship international open procedure park naukowo-przemys∏owy science and industry park partia zamówienia lot deadline assessment (die) Planungszeit (die) Zeit der Vertragsrealisierung (die Zeit, die man im Vertrag für die Beendigung der Arbeiten und Beseitigung der Fehler durch den Hersteller setzt) (die) Zeit, in der finanziell investiert wird (die) Handlung, (die) Operation (die) Beschreibung (die) Zollgebühr (die) Maut (die) Zollgebühren pl. (die) Wirtschaftskammer der Woiwodschaft Oppeln (das) Selbstverwaltungsgremium der Wirtschaft der Woiwodschaft Oppeln (OSSG) (die) Baumesse der Woiwodschaft Oppeln „Mein Haus” (die) Oppelner Messe für Möbel und Innenausstattung (die) treibende Kraft (innerhalb einer Maßnahme) (die) Deadline (die) Schätzung (z.B. der Bedürfnisse, der Fortschritte, der Übereinstimmungen) (die) Schadensabschätzung (das) Zentrum für Unternemensförderung (die) öffentliche internationale Ausschreibung (der) Wissenschafts- und Industriepark (die) Bestellmenge 69 pionowy PKB - produkt krajowy brutto PKB per capita (na jednego mieszkaƒca) PKB wed∏ug parytetu si∏y nabywczej plac plac budowy Plan rozwoju gminy Plan zagospodarowania przestrzennego województwa planowanie przestrzenne p∏atnoÊç p∏atnoÊç z do∏u p∏atnoÊç z góry PNB - produkt narodowy brutto podmiot uprawniony podstawowe informacje pl podwykonawca polityka przestrzenna (rozwoju przestrzennego) polityka regionalna polityka strukturalna pomoc pomoc doradcza pomoc w rozumieniu Funduszy Strukturalnych pomoc w uruchomieniu dzia∏alnoÊci gospodarczej post´powanie o udzielenie zamówienia publicznego poÊredni beneficjent poÊredniczenie w przekazywaniu Êrodków finansowych 70 vertical GDP - gross domestic product GDP per capita GDP according to PPP (purchasing power parity) square construction site (the) Development Master Plan of the Gmina (the) Spatial Development Master Plan of the Voivodeship spatial planning payment payment in arrears payment in advance GNP - gross national project authorized entity, enterprise or institution authorized to carry out a task envisaged in the Voivodeship Contract basic information subcontractor spatial development policy vertikal (das) Bruttoinlandsprodukt (das) Bruttoinlandsprodukt pro Kopf / per capita (das) Bruttoinlandsprodukt nach Kaufkraftparität (der) Platz (der) Bauplatz (der) Gemeindeentwicklungsplan (der) Raumbewirtschaftungsplan der Woiwodschaft (die) Raumplanung (die) Fälligkeit (der) Zahlungsrückstand (der) Zahlungsvorschuss (das) Bruttosozialprodukt (das) autorisierte Rechtssubjekt (die) Grundinformationen (der) Subunternehmer (die) Raumplanungspolitik regional policy structural policy assistance technical assistance assistance within the Structural Funds start-up aid (die) Regionalpolitik (die) Strukturpolitik (die) Hilfe (die) Beratungshilfe (die) Entwicklungshilfe bei Strukturfonds (die) Starthilfe für Unternehmer procurement procedure (das) Verfahren zur Beteiligung an öffentlichen Aufträgen pl. (der) indirekte Nutznießer (die) Vermittlung bei der zur Verfügungsstellung finanzieller Mittel indirect beneficiary on-lending powiàzania komunikacyjne pl powierzanie pewnych ubocznych zadaƒ firmy instytucjom zewn´trznym (podwykonawcom) powierzyç realizacj´ kontraktu communication network outsourcing (die) Verkehrsverbindungen (das) Outsourcing (to) award a contract powszechne towarzystwo emerytalne poziom ˝ycia poziomy po˝yczka szkoleniowa praca na akord prace geodezyjne pracodawca prawo geodezyjne i kartograficzne Prezes universal old age pension society living standard horizontal training loan job work land survey work employer law on land surveying and cartography President jemanden mit der Vertragsausführung betrauen (die) Rentenversicherungsanstalt procedura negocjacyjna procedura przetargowa negotiated procedure tender procedure procedura wy∏aniania kontraktora contract award procedure procedura zawarcia kontraktu contract award procedure Program „Odnowa Wsi” (the) Program ‘Renewal of the Countryside’ (the) Program for the Development of the Oder 2006 (the) Regional Program of Environment Protection (PROÂ) special program (the) Voivodeship Program, document that translates the broad development goals of the Strategy of Regional Development into a set of specific tasks to be carried out. Program dla Odry 2006 Program Regionalny Ochrony Ârodowiska (PROÂ) program specjalny Program Wojewódzki (der) Lebensstandart horizontal (das) Bildungsdarlehn (die) Akkordarbeit (die) Landvermessungsarbeiten (der) Arbeitgeber (das) Landvermessungsund kartographische Recht (der) Vorsitzende, (der) Präsident (abhängig von der Organisationsform) (die) Verhandlungsmodalitäten pl. (die) Ausschreibungsmodalitäten pl. (die) Modalitäten zur Auswahl des/der Vertragspartner/s (die) Vertragsabschlussmodalitäten (das) Dorferneuerungsprogramm (das) Programm „Oder 2006” (das) Regionale Umweltschutzprogramm (PROÂ) (das) Sonderprogramm (das) Woiwodschaftsprogramm (fasst Ziele regionaler Entwicklungsstrategien zu einem Aktionsprogramm für zwei bis drei Jahre zusammen, während die regionale 71 programowanie za pomocà celów (stosowane w programie Phare) projekt techniczny projekt wsparcia inwestycyjnego design, technical design investment support project projekt wybudowania obiektu z oddaniem „pod klucz” projektant promocja regionu próg (np. rentownoÊci) próg rentownoÊci przeci´tne wynagrodzenie przedmiar robót turnkey project przedsi´wzi´cie przemys∏owa oczyszczalnia Êcieków przep∏ywy pieni´˝ne pl przetarg przetarg nieograniczony przetarg ograniczony przetarg otwarty przygotowaç (projekt) przynosiç rezultat przynosiç zysk publiczna spó∏ka akcyjna z ograniczonà odpowiedzialnoÊcià rachunek (denominowany) w EUR raport 72 The Voivodeship Program spans two to three years, while the Strategy of Regional Development ten or more years PBO - programming by objectives designer promotion of the region threshold break-even point mean salary bills of quantity measure industrial water treatment plant cash flow ajudication by tender open tender, ~procedure restricted tender, ~procedure open tender, ~procedure (to) draw (a project) (to) yield an effect (to) yield profit PLC - public limited company account denominated in EUR report Entwicklungsstrategie auf zehn Jahre oder mehr angelegt ist) (die) Programmplanung und durchführung unter Beachtung der Zielvorgaben (beim Programm Phare) (die) technische Zeichnung (der) Plan zur Unterstützung von Investitionen (das) Projekt für ein schlüsselfertiges Gebäude (der) Designer (die) Werbung für die Region (die) Schwelle (die) Rentabilitätsschwelle (der) Durchschnittslohn (die) Aufstellung eines dezidierten Kostenvoranschlages bzw. eines Projektkostenvoranschlages mit Begründung (das) Vorhaben (die) Kläranlage für industrielle Abwässer (der) Kassenzufluss, (der) Cashflow (die) Ausschreibung (das) unbegrenzte Ausschreibung (die) begrenzte Ausschreibung (die) offene Ausschreibung (ein Projekt) vorbereiten Ergebnisse erzielen/zeitigen Gewinn bringen (die) öffentliche Aktiengesellschaft mit beschränkter Haftung (die) (denominierte) Rechnung in EUR (der) Bericht raport koƒcowy raport oddzia∏ywania (projektu lub programu na otoczenie) final report impact report raport okresowy raport post´pu prac raport wp∏ywu raport wp∏ywu (projektu lub programu na otoczenie) raport wst´pny raport zaawansowania projektu raport zamkni´cia rata p∏atnoÊci realizacja (programu) realizowaç projekt redukcja zatrudnienia Regionalny Fundusz Inwestycyjny (RFI) Regionalny Komitet Sterujàcy (RSC) regulamin organizacyjny rezultat roboty publiczne pl interim report progress report impact report impact report rok finansowy rolnicza przestrzeƒ produkcyjna inception report progress report closure report instalment of payment implementation (to) carry out a project staff reduction, downsizing (the) Regional Investment Fund (RFI) (the) Regional Steering Committee (RSC) organizational rules pl result public works pl, the unemployed are provided with jobs by a self-government or other public institutions financial year area of agricultural production rozbicie ceny globalnej breakdown of the overall price rozpocz´cie dzia∏alnoÊci gospodarczej rozwój zasobów ludzkich (kapita∏u ludzkiego) business start-up rozwój zrównowa˝ony rynek sustainable development market human resources development (HRD) (der) Abschlussbericht (der) auf das Projekt oder die Umgebung einwirkende Bericht (der) Zwischenbericht (der) Arbeitsfortschrittsbericht (der) Wirkungsbericht (der) Wirkungsbericht (auf das Projekt oder die Umgebung) (der) Anfangsbericht (der) Projektfortschrittsbericht (der) Abschlussbericht (die) Zahlungsrate (die) Realisierung (des Programms) ein Projekt umsetzen (der) Arbeitsplatzabbau (der) Regionale Investitionsfond (RFI) (das) regionale Leitungskomitee (das) Organisationsregelwerk (das) Resultat (die) öffentlichen Arbeiten pl. (das) Finanzjahr (die) landwirtschaftliche Produktionsfläche (die) Zusammenbruch des Weltmarktpreises (das) Gründungsdatum (des Unternehmens) (die) Entwicklung der Humanressourcen (des menschlichen Kapitals) (die) ausgewogene Entwicklung (der) Markt (bezogen auf die Wirtschaft) 73 rynek miejski rynek pracy Rynek Âlàski Sp. z o. o. employment market, labor ~ (the) Silesian Market Co. Ltd. rysunek techniczny seria (produktu) sieç informatyczna sieç osadnicza Sieç Wspó∏pracy Mi´dzy Przedsi´biorstwami (BC-NET) technical design lot network settlement network, network of localities (the) Business Cooperation Network (BC-NET) skutecznoÊç spadek gospodarczy effectiveness economic decline specyfikacja specyfikacja techniczna sprzeniewierzenie du˝ej sumy pieni´dzy sprz´t specification technical specification embezzlement standardowa fiszka streszczenia projektu stopa ˝yciowa strata straty pl Strona Kontraktu struktura wydatków studium wykonalnoÊci supermarket SWOT standard summary project fiche synergia szacunek kosztów Êcieki 74 market square equipment living standard damage damage Contracting Party expenditure profile feasibility study shopping mall SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) synergy cost estimation sewage (der) Ring (rechteckiger Marktplatz der in ostelbischen Gebieten im Zuge der deutschen Ostkolonisation angelegt wurde) (der) Arbeitsmarkt (die) „Rynek Âlàski-GmbH” (Schlesischer Markt GmbH) (die) technische Zeichnung (die) Produktionsserie (das) Informationsnetzwerk (das) Siedlungsnetzwerk (das) Netzwerk für die Zusammenarbeit von Unternehmen (BC-NET) (die) Effizienz (der) Wirtschaftsrückgang, (der) Abschwung (die) Spezifizierung (die) technische Spezifizierung (die) Veruntreuung eines großen Geldbetrages (die) Ausstattung, (die) Geräte pl., (das) Equipment (die) standardisierte Projektkurzbeschreibung (der) Lebensstandart (der) Verlust (die) Verluste pl. (der) Vertragspartner (die) Ausgabenstruktur (die) Ausführbarkeitsuntersuchung (der) Supermarkt SWOT (siehe auch „analiza SWOT”) (die) Synergie (die) Kostenschätzung (die) Abwässer pl. Êlepy kosztorys bills of quantity pl Êrodek Êrodek ∏agodzàcy Êrodki (np. do realizacji projektu) measure mitigation measure means (required to do the project) pl aid sg, structural funds pl final acceptance certificate balance sheet market fair (the) Economic Fair of Entrepreneurship and Craftsmanship ‘Inter Region’ (the) Fair of Telecommunications and Office Equipment ‘MicroTech’ sustainability of a project fair competition facility Êrodki pomocowe pl Êwiadectwo odbioru koƒcowego tabela bilansowa targ targi Targi Gospodarcze Przedsi´biorczoÊci i Rzemios∏a „Inter Region” Targi Telekomunikacji i Techniki Biurowej „Micro-Tech” trwa∏oÊç (projektu) uczciwa konkurencja udogodnienie udokumentowane zasoby wodne pl udzia∏owiec w spó∏ce umowa umowa ramowa actual water resources pl uproszczona procedura przetargowa urzàdzenia (maszyny, urzàdzenia wbudowane na sta∏e w realizowany projekt) pl urz´dnik celny ustalenia dotyczàce realizacji pl simplified procedure utracone korzyÊci pl opportunity costs pl uwarunkowania i kolejnoÊç (najwa˝niejszych) dzia∏aƒ conditionality and sequencing shareholder contract framework agreement, ~contract plant custom officer implementation arrangements pl (der) „über den Daumen gepeilte” Kostenvoranschlag (das) Mittel (das) Linderungsmittel (die) Mittel (z.B. zur Projektumsetzung) (die) Strukturfonds pl. (das) Endabnahmezeugnis (die) Bilanztabelle (der) Wochenmarkt (die) Messe (die) Wirtschafts-, Unternehmerund Handwerksmesse „Inter Region” (die) Telekommunikations- und Bürotechnikmesse „MicroTech” (die) Projektnachhaltigkeit (die) faire Konkurrenz (die) Vergünstigung, (die) Verbesserung (die) nachgewiesenen Wasserressourcen (der) Gesellschafter (der) Vertrag, (die) Vereinbarung (der) Rahmenvertrag, (die) Rahmenvereinbarung (die) vereinfachten Ausschreibungsmodalitäten pl. (die) Anlagen (Maschinen, fest eingebaute Geräte bei der Projektumsetzung) (der) Zollbeamte (die) Vereinbarungen zur Ausführung (der) entgangene Nutzen / (die) Alternativkosten (die) Voraussetzungen und die Reihenfolge (der wichtigsten) Tätigkeiten 75 uwarunkowania zagospodarowania pl uzasadnienie uzupe∏nianie si´ u˝ytecznoÊç (programu w zaspokojeniu potrzeb grupy docelowej) u˝ytki rolne pl w drodze przetargu w drodze przetargu nieograniczonego wahania w stanie produktów pl waloryzacja wartoÊç bie˝àca (zaktualizowana, bie˝àca) netto (NPV) wartoÊç dodana warunki pl warunki ogólne pl warunki szczegó∏owe pl wdra˝aç (projekt) 76 development conditions pl justification complementarity utility agricultural land (under cultivation) by tender by unlimited tender variation in stock valorization net present value (NPV) value added conditions pl general conditions pl special conditions pl (to) implement (a project) wdra˝anie implementation wertykalny Wewn´trzna Stopa Zwrotu (IRR) Wicedyrektor wielkoÊç projektu wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich wniosek wniosek aplikacyjny vertical (the) Internal Rate of Return (IRR) Vice-Director, Deputy Director, Deputy Manager project size multidirectional development of the countryside application form standard summary project fiche wniosek o refundacj´ kosztów wniosek o wyp∏at´ wody podziemne pl wody powierzchniowe pl payment claim form payment application underground water surface water (die) Bewirtschaftungskonditionen (die) Begründung sich ergänzen (die) Nutzbarkeit (des Programms im Hinblick auf den Zielgruppenbedarf) (die) Nutzböden pl. durch die Ausschreibung durch die öffentliche Ausschreibung (die) Produktionsschwankungen (die) Geldaufwertung (der) Zeitwert (netto) (der) Mehrwert (die) Bedingungen pl. (die) allgemeinen Bedingungen pl. (die) Sonderbedingungen pl. (das Projekt) einführen / implementieren (die) Einführung, (die) Implementierung vertikal (der) Interne Rückgabensatz (der) stellvertretende Direktor (die) Projektgröße (die) multifunktionelle Dorfentwicklung (der) Antrag (der) standardisierte Applikationsantrag (der) Kostenentschädigungsantrag (der) Auszahlungsantrag (das) Grundwasser (die) Oberflächengewässer wp∏yw (np. projektu) wskaênik wskaênik „wejÊcia” wskaênik dok∏adny wskaênik kluczowy wskaênik kwantyfikowalny wskaênik mierzalny wskaênik o najwa˝niejszym znaczeniu wskaênik obiektywnie werfikowalny wskaênik osiàgni´ç wskaênik produktu wskaênik rezultatu wskaênik wk∏adu wskaênik wp∏ywu (oddzia∏ywania) wsparcie impact indicator baseline indicator precise indicator key indicator quantified indicator measurable indicator key indicator wsparcie inwestycyjne wsparcie z programu Phare wspieranie rozwoju regionalnego investment support Phare assistance support for regional development, regional development support co-financing, financial engineering pre-feasibility study wspó∏finansowanie wst´pne studium wykonalnoÊci objectively verified indicator (OVI) indicator of achievement output indicator result indicator input (resource) indicator impact indicator assistance wydatek wydatkowaç (pieniàdze, Êrodki) ponad przyznany limit expenditure (to) overspend wydatkowanie disbursement wydatkowanie dotacji wykonawca disbursement of a grant contractor wykonawca kontraktu us∏ugowego service provider (der) Einfluss (auf das Projekt) (die) Kennziffer, (die) Kennzahl (die) Eingangskennziffer (die) genaue Kennziffer (die) Schlüsselkennziffer (die) Quantitätskennziffer (die) messbare Kennziffer (die) Kennziffer der höchsten Priorität (die) objektiv überprüfbare Kennziffer (die) Erfolgskennziffer (die) Produktkennziffer (die) Ergebniskennziffer (die) Inputkennziffer (die) Einflusskennziffer (die) Zuwendung, (die) Förderung, (die) Unterstützung (die) Investitionsförderung (die) Phare-Zuwendung (die) Regionalentwicklungsförderung (die) Co-Finanzierung (die) Vorprüfung der Ausführbarkeit (die) Ausgabe (die) Verwendung (von finanziellen Mitteln) über das Limit hinaus (die) Verwendungen pl., (die) Ausgaben pl. (die) Zuwendungsverwendung (der) Hersteller, (der) Projektausführende (der) Dienstleistende / Vertragsausführende 77 wykup przedsi´biorstw przez kadr´ kierowniczà (MBO) wynik wyraêne rozgraniczenie (rozró˝nienie) pomi´dzy dwoma programami wytyczne dla sk∏adajàcych wnioski (aplikantów) pl wywo∏ywaç (powodowaç) efekt (w ramach projektu) wzrost gospodarczy zabezpieczenie (np. kredytu) zadanie zagospodarowanie odpadów zagospodarowanie terenu zak∏ad produkcyjny za∏àcznik za∏o˝enie zamawiaç zamawiajàcy Zamawiajàcy zamkni´cie rachunku zamówienia publiczne pl zamówienie publiczne zanieczyszczenie wody zarzàdzanie przez cele (MBO) 78 management buy-out (MBO) output demarcation between two programs guidelines for applications pl (to) trigger an effect (within a project) economic growth collateral task waste management, waste disposal land development plant annex assumption (to) order orderer (the) Contracting Authority clearance of the account procurement procurement order, act of procurement water pollution Management by Objectives (MBO) zasi∏ek dla bezrobotnych unemployment benefit zasoby energii odnawialnej pl non-exhaustible energy resources pl zasoby przyrody pl zasoby wodne pl zatrudnienie zawarcie kontraktu (potocznie) zawieranie kontraktu zbiorowisko roÊlinne zdolnoÊç (produkcji) zdolnoÊç absorpcyjna zdolnoÊç dostosowania lub przystosowania si´ Zespó∏ Obs∏ugi do Spraw Obs∏ugi Funduszu Âwiadczeƒ Pracowniczych zespó∏ przyrodniczo-krajobrazowy natural environment resources pl water resources pl employment commitments pl contracting phytocoenosis, plant community capacity absorption capacity adaptability (die) Naturgüter pl. (die) Wasserressourcen pl. jemanden einstellen (die) Vertragsschließung einen Vertrag schließen (die) Pflanzung (die) Produktionsfähigkeit (die) Absorbierungsfähigkeit (die) Anpassungsfähigkeit (the) Team for Servicing the Fund of the Guaranteed Fringe Benefits for Employees plant and landscape society (die) Flächenbewirtschaftung (der) Herstellungsbetrieb (der) Anhang (die) Annahme, (die) Gründung (z.B. eines Unternehmens) bestellen, beauftragen (der) Besteller (der) Auftraggeber (der) Rechnungsabschluss (die) öffentlichen Aufträge (der) öffentliche Auftrag zmniejszanie skali zatrudnienia w firmie zniekszta∏cenie (równej) konkurencji downsizing zobowiàzanie zrównowa˝ony rozwój regionalny zwalnianie ludzi z pracy commitment sustainable regional development downsizing, lay-off zwrot Êrodków zysk lub strata z dzia∏alnoÊci refund, repay profit or loss on activities (die) Wasserverunreinigung (das) MbO (dynamische System, dass versucht das unternehmerische Wachstums- und Gewinnstreben mit dem Leistungs- und Selbstentfaltungswillen der Führungskräfte und Mitarbeiter zu integrieren) (das) Arbeitslosengeld, (die) Arbeitslosenunterstützung (die) Ressourcen erneuerbarer Energie pl. zysk operacyjny zyski operacyjne pl êród∏o informacji operating profit operating income source of information (die) Servicegruppe zur Betreuung der Sozialversicherungstöpfe (das) Natur- und Landschaftsensemble (die) Minderung der Belegschaftszahl (die) Unterminierung des Wettbewerbs (eingependelter Wettbewerbsstrukturen) (die) Verpflichtung (die) stetig Regionalentwicklung jemanden entlassen, jemandem kündigen (die) Mittelerstattung (der) Gewinn oder Verlust im Unternehmen (der) operative Gewinn (die) operativen Gewinne (die) Informationsquelle (der) Rückkauf des Unternehmens durch einen Führungskader (das) Ergebnis, (der) Output (die) klare Differenzierung zwischen zwei Programmen (die) Modalitäten für die Antragstellung pl. Impulse auslösen (im Rahmen eines Projekts) (der) Wirtschaftsaufschwung (die) Sicherung (z.B. eines Kredits) (die) Aufgabe (die) Abfallverwertung distortion of competition 79 Kultura Culture Kultur Bal ˚ó∏to-Niebieski, Opole (the) Yellow-Blue Ball, Opole Biesiada Âlàska, Popielów Centralne Muzeum Jeƒców Wojennych w ¸ambinowicachOpolu Dni Elsnerowskie, Grodków Dni Muzyki Pasyjnej, Opole (the) Silesian Feast, Popielów (the) Central Museum of POWs in ¸ambinowice and Opole Dni Xaverianum, Opole dobra kultury pl Dobrodzieƒskie Âwi´to Poezji, Dobrodzieƒ dom kultury Dziekan dziekanat Festiwal Chórów i Zespo∏ów Âpiewaczych MniejszoÊci Niemieckiej, Walce Festiwal Kol´d i Pastora∏ek, Nysa Festiwal Kompozytorów Âlàskich, Opole 80 (the) Elsner Days, Grodków (the) Days of Passion Music, Opole (the) Xaverianum Days, Opole heritage (the) Dobrodzieƒ Holiday of Poetry, Dobrodzieƒ house of culture Dean (the) Dean’s Office (the) Festival of Choirs and Singer Groups of the German Minority, Walce (the) Festival of Carols and Christmas Songs, Nysa (the) Festival of Silesian Composers, Opole (der) Gelb-Blaue Oppelner Ball (gelb-blau sind die Farben Oberschlesiens und mithin der Woiwodschaft Oppeln) (das) Schlesische Fest, Poppelau (das) Zentrale Museum der Kriegsgefangenen des Arbeitslagers Lamsdorf-Oppeln (die) Elsner-Tage in Grottkau (die) Tage der Passionsmusik, Oppeln (die) Xaverianum-Tage, Oppeln (die) Kulturgüter pl. (das) Guttentager Poesiefest, Guttentag (das) Kulturhaus (der) Dekan (das) Dekanat (das) Festival der Chöre und Gesanggruppen der Deutschen Minderheit, Walzen (das) Festival der Weihnachtslieder und Pastorale, Neiße (das) Festival Schlesischer Komponisten, Oppeln 81 Festiwal MniejszoÊci Niemieckiej, Izbicko Festiwal Piosenki Angielskiej „Face the Music”, Brzeg Festiwal Piosenki Religijnej, Opole Festiwal Âlàski im. Ludwika van Beethovena, miejscowoÊci Âlàska Opolskiego (the) Festival of the German Minority, Izbicko (the) Festival of the English Song ‘Face the Music’, Brzeg (the) Festival of the Religious Song, Opole (the) Ludwig van Beethoven Silesian Festival, various localities in Opole Silesia Festiwal TwórczoÊci Artystycznej Dzieci, Grodków Interdyscyplinarny Plener Artystyczny „G∏ucho∏azy”, G∏ucho∏azy (the) Festival of Art Created by Children, Grodków (the) Interdisciplinary Plein-Air of Art ‘G∏ucho∏azy’, G∏ucholazy Jarmark Wielkanocny, Opole Bierkowice Konkurs Literacki „Krajobrazy s∏owa”, K´dzierzyn-Koêle (the) Easter Shopping Fair, Opole - Bierkowice (the) Writing Competition ‘Landscapes - Words’, K´dzierzynKoêle (the) Competition of Amateur Art, Namys∏ów (the) Painting Competition ‘The Picnic at the Museum of the Opole Countryside: The Master and the Pupil’, Opole - Bierkowice (the) J. Eichendorff Declamatory Competition, Prudnik (the) Declamatory Competition of Silesian Poetry ‘The Youth are Reciting Silesian Poetry’, Gogolin (the) National Festival of the Polish Song, Opole (the) Summer Exhibition of Flowers, Otmuchów (the) Summer Course of Music, G∏ucho∏azy Konkurs na Amatorskà TwórczoÊç Artystycznà, Namys∏ów Konkurs Plastyczny „Majówka w Skansenie Mistrz - Uczeƒ”, Opole - Bierkowice Konkurs Recytatorski im. J. Eichendorffa, Prudnik Konkurs Recytatorski Poezji Âlàskiej „M∏odzie˝ recytuje Êlàskà poezj´”, Gogolin Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej, Opole Lato Kwiatów, Otmuchów Letni Kurs Muzyczny, G∏ucho∏azy 82 (das) Festival der Deutschen Minderheit, Stubendorf (das) Festival des englischen Liedes „Face the Music”, Brieg (das) Festival des religiösen Liedes, Oppeln (das) Ludwig-van-BeethovenSchlesienfestival, in verschiedenen Ortschaften des Oppelner Landes (das) Festival der Kinderkunst, Grottkau (das) Interdisziplinäre Freilichtkunsttreffen „G∏ucho∏azy”, Ziegenhals (der) Ostermarkt, Freilichtmuseum Oppeln-Birkowitz (der) Literaturwettbewerb „Wortlandschaften”, Kandrzin-Cosel (der) Wettbewerb für Leihenkunst, Namslau (der) Wettbewerb für Bildende Kunst „das Meister- und Schülermaifest im Freilichtmuseum”, Oppeln-Birkowitz (der) J. von Eichendorff-Rezitationswettbewerb, Neustadt O.S. (der) Rezitationswettbewerb der Schlesischen Lyrik „Jugend trägt schlesische Gedichte vor”, Gogolin (das) Nationale Festival des Polnischen Liedes, Oppeln (der) Blumensommer, Ottmachau (der) Sommermusikkurs, Ziegenhals Mi´dzynarodowe Spotkania M∏odych, Wo∏czyn Mi´dzynarodowe Spotkania Zespo∏ów Ludowych, K´dzierzyn-Koêle Mi´dzynarodowy Festiwal Chórów Szkó∏ Muzycznych, G∏ubczyce Mi´dzynarodowy Festiwal Filmów Nieprofesjonalnych, K´dzierzyn-Koêle Mi´dzynarodowy Festiwal M∏odych Pianistów, G∏ubczyce Mi´dzynarodowy Konkurs Saksofonowy, Opole Mi´dzynarodowy Najazd Poetów na Zamek Piastów Âlàskich, Brzeg Mi´dzynarodowy Plener „Spotkania Malarskie Odra”, K´dzierzyn-Koêle Mi´dzynarodowy Plener Malarski „Moszna - Zamek”, Moszna (the) International Meeting of the Youth, Wo∏czyn (the) International Meeting of Folk Groups, K´dzierzynKoêle (the) International Festival of Music Schools’ Choirs, G∏ubczyce (the) International Festival of Amateur Films, K´dzierzynKoêle (the) International Festival of Young Pianists, G∏ubczyce (the) International Saxophone Competition, Opole (the) Poets’ International Foray into the Castle of the Silesian Piasts, Brzeg (the) International Plein-Air ‘The Odra Painting Meetings’, K´dzierzyn-Koêle (the) International Painting PleinAir ‘Moszna - Castle’, Moszna Mi´dzynarodowy Plener Malarski, Opole Mi´dzywojewódzki Konkurs Plastyki Obrz´dowej, Rudniki (the) International Meeting of Plein-Air Painting, Opole (the) Intervoivodeship Competition of Ritual Art, Rudniki M∏odzie˝ Recytuje Poezj´ Âlàskà, Bia∏a M∏odzie˝owy Konkurs Literacki „In der Sprache des Herzens” „W j´zyku serca”, Gogolin (the) Youth Are Reciting Silesian Poetry, Bia∏a (the) International Youth Literary Competition ‘In der Sprache des Herzens’ - ‘In the Language of the Heart’, Gogolin (the) Museum of the Insurrectionists’ Deed of Valor, LeÊnica (the) Diocesan Museum, Opole Muzeum Czynu Powstaƒczego, LeÊnica Muzeum Diecezjalne, Opole (das) Internationale Jugendtreffen, Konstadt (das) Internationale Treffen der Folkloregruppen, KandrzinCosel (das) Internationale Chorfestival der Musikschulen, Leobschütz (das) Internationale Leihen-Filmfestival, Kandrzin-Cosel (das) Internationale Jugendpianistenfestival, Leobschütz (der) Internationale Saxophonwettbewerb, Oppeln (die) Internationale Belagerung des Schlosses der Schlesischen Piasten durch Lyriker, Brieg (das) Internationale Freilichtkunsttreffen „das Malertreffen Oder”, Kandrzin-Cosel (der) Internationale Freilichtkunstwortshop „Schloss Moschen”, Moschen (das) Internationale Malertreffen, Oppeln (der) Woiwodschaftsübergreigfende Wettbewerb der rituellen Kunst, Rudnik Jugend rezitiert Schlesische Lyrik, Zülz (der) Jugendwettbewerb für Lyrik „In der Sprache des Herzens” „W j´zyku serca”, Gogolin (das) Museum der Aufständischen Tat, Leschnitz (das) Diözesanmuseum, Oppeln 83 84 Muzeum im. Jana Dzier˝ona w Kluczborku Muzeum im. Józefa Elsnera w Grodkowie Muzeum Jana Cybisa, Opole Muzeum Piastów Âlàskich w Brzegu Muzeum Âlàska Opolskiego w Opolu Muzeum Wsi Opolskiej, Opole-Bierkowice (the) Jan Dzier˝on Museum in Kluczbork (the) Józef Elsner Museum in Grodków (the) Museum of Jan Cybis, Opole (the) Museum of the Silesian Piasts in Brzeg (the) Museum of Opole Silesia in Opole (the) Museum of the Opole Countryside, Opole-Bierkowice Muzeum Ziemi Prudnickiej, Prudnik Muzyczne Âwi´to Kwitnàcych Azalii, Moszna ochrona dóbr kultury Ogólnopolski Festiwal Filmów Niezale˝nych „Przez Czerƒ Film Festiwal”, Opole Ogólnopolski Festiwal Ma∏ych Form Literackich i Plastycznych, Kluczbork Ogólnopolski Festiwal Teatrów Lalek, Opole Ogólnopolski Plener Malarski, Lewin Brzeski Ogólnopolski Przeglàd Piosenki Nowej, Olesno Ogólnopolski Przeglàd Piosenki Turystycznej i Poezji Âpiewanej „Wrzosowisko”, K´dzierzynKoêle Ogólnopolski Przeglàd Piosenki ˚eglarskiej i Poezji Morskiej „Szantki”, K´dzierzyn- Koêle Ogólnopolskie Forum Teatrów Dzieci´cych, Opole (the) Museum of the Prudnik Land, Prudnik (the) Music Holiday of the Blooming Azalea, Moszna protection of cultural heritage (the) Polish Festival of Independent Films ‘The Through Black Film Festival’, Opole (the) Polish Festival of Small Literary and Art Forms, Kluczbork (the) Polish Festival of Doll Theaters, Opole (the) Polish Meeting of Plein-Air Painting, Lewin Brzeski (the) Polish Review Festival of the New Song, Olesno (the) Polish Review Festival of the Tourist Song and Sung Poetry ‘Heatherfield’, K´dzierzyn-Koêle (the) Polish Review of the Sailing and Maritime Song ‘Shanties’, K´dzierzyn-Koêle (the) Polish Competition of Children Theaters, Opole (das) Johannes-DzierzonMuseum in Kreuzburg (das) Joseph-Elsner-Museum in Grottkau (das) Jan-Cybis-Museum, Oppeln (das) Museum der Schlesischen Piasten in Brieg (das) Museum des Oppelner Schlesiens (das) Freilichtmuseum des Dorfes des Oppelner Landes, Birkowitz-Oppeln (das) Museum des Neustädter Landes, Neustadt O.S. (das) Musikfest der blühenden Azaleen, Moschen (der) Denkmalschutz (das) Nationale Festival unabhängiger Filme „Durchs Schwarze”, Oppeln (das) Nationale Festival der literarischen und bildenden Kleinkunst, Kreuzburg (das) Nationale Festival der Puppentheater, Oppeln (der) Nationale Malertreffen, Löwen (das) Nationale Festival des Neuen Liedes, Rosenberg (das) Nationale Festival des Wander- und Kunstliedes „Heidekraut”, Kandrzin-Cosel (das) Nationale Festival des Seemannsliedes „Shanties”, Kandrzin-Cosel (das) Nationale Forum der Kindertheater, Oppeln Ogólnopolskie Konfrontacje Poetyckie „SYFON czyli ciàg dalszy nastàpi”, Brzeg Ogólnopolskie Malarskie Spotkania, K´dzierzyn-Koêle Ogólnopolskie Prezentacje Muzyczne „Terepaczków”, Paczków Ogólnopolskie Spotkania M∏odych Poetów, Brzeg Ogólnopolskie Spotkania Teatrów Alternatywnych, Opole Ogólnopolskie Spotkanie Zespo∏ów Artystycznych MniejszoÊci Narodowych i Etnicznych „èród∏o”, Dobrodzieƒ Ogólnopolskie Warsztaty Wokalne dla M∏odzie˝y, Opole Opolskie Dni Oratoryjne, Opole (the) Polish Poetic Competition ‘SIPHON or To Be Continued’, Brzeg (the) Polish Painting Meeting, K´dzierzyn-Koêle (the) Polish Music Productions ‘Terepaczków’, Paczków (das) Nationale Poesiefestival „SYFON - es wird fortgesetzt”, Brieg (das) Nationale Malertreffen, Kandrzin-Cosel (die) Nationale „Terepaczków” Musikpräsentation, Patschkau (the) Polish Meeting of Young Poets, Brzeg (the) Polish Meeting of Alternative Theaters, Opole (the) Polish Meeting of Artist Groups of the National and Ethnic Minorities ‘The Spring’, Dobrodzieƒ (the) Polish Singing Workshop for the Youth, Opole (the) Opole Oratorio Days, Opole Opolskie Konfrontacje Teatralne „Klasyka Polska”, Opole Opolskie Âwi´to PieÊni Ludowej, Gogolin Otwarty Konkurs Fotograficzny „Zabytki drewniane architektury wiejskiej Opolszczyzny” (the) Opole Theater Competition ‘Polish Classics’, Opole (the) Opole Holiday of the Folk Song, Gogolin (the) Open Photography Competition ‘The Monuments of Wooden Architecture of the Opole Countryside’ palace (die) Polnische Begegnung junger Poeten, Brieg (das) Polnische Treffen Alternativer Theater, Oppeln (das) Polnische Festival der Künstlergruppen nationaler Minderheiten „die Quelle”, Guttentag (der) Nationale Jugendgesangworkshop, Oppeln (die) Oppelner Oratorientage, Oppeln (das) Oppelner Theaterfestival „Polnische Klassik”, Oppeln (das) Oppelner Fest des Volksliedes, Gogolin (der) Fotowettbewerb „Denkmäler der Oppelner Holzarchitektur” pa∏ac Paƒstwowa Filharmonia im. Józefa Elsnera w Opolu Pi´kna WieÊ Opolska Plener Malarski Plastyków Nieprofesjonalnych, Olesno ????????????????????????? (the) competition The Most Beautiful Village of the Opole Voivodeship (the) Plein-Air Painting Meeting of Amateur Artists, Olesno (der) Palast, (das) Palais (Palais bei Gebäuden des 18. und 19. Jahrhunderts) (die) Joseph-Elsner-Philharmonie in Oppeln (das) Schöne Dorf der Woiwodschaft Oppeln (das) Freilichtmalertreffen für Leihenkünstler, Rosenberg 85 Plener Malarski, Paczków Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (PTTK) Przeglàd Orkiestr i Kapel MniejszoÊci Niemieckiej, LeÊnica Przeglàd Teatrów Szkolnych „Scena”, Opole Przeglàd Zespo∏ów Artystycznych Nieprzetartego Szlaku, Grodków Przeglàd Zespo∏ów Dzieci´cych i M∏odzie˝owych MniejszoÊci Niemieckiej, LeÊnica Przeglàd Zespo∏ów Kol´dniczych i Kol´dujàcych, Grodków Regionalny Przeglàd Grup Obrz´dowych „Wodzenie Niedêwiedzia“, Tarnów Opolski Regionalny Turniej Historyczny „Przesz∏oÊç oraz Zwyczaje Ludowe Âlàska Opolskiego”, Opole Rewia Zespo∏ów Muzycznych, Olesno Salon Jesienny - wystawa dorobku opolskiego Êrodowiska artystycznego, Opole Spotkanie M∏odych Filatelistów, G∏ucho∏azy Spotkanie Muzyków Jazzowych Województw Po∏udniowej Polski, Rudniki Studencka Wiosna Kulturalna „Piastonalia”, Opole Âwiatowy Zjazd Mieszkaƒców Âlàska Opolskiego 86 (the) Plein-Air Painting Meeting, Paczków (the) Polish Associations of Tourists and Country-Lovers (PTTK) (the) Review Festival of Orchestras and Music Bands of the German Minority, LeÊnica (the) Review Festival of School Theaters ‘The Stage’, Opole (the) Review Festival of Artist Groups of the Untrodden Route, Grodków (the) Review Festival of Children and Youth Groups of the German Minority, LeÊnica (the) Review Festival of Caroling and Carol-Singing Groups, Grodków (the) Regional Review Festival of Ritual Groups ‘Dancing with the Bear’, Tarnów Opolski (the) Regional Historical Competition ‘The Past and Folk Customs of Opole Silesia’, Opole (the) Revue of Music Groups, Olesno (the) Autumn Salon: The Exhibition of the Achievements of the Opole Artist Milieu, Opole (the) Meeting of Young Philatelists, G∏ucho∏azy (the) Jazz Jamboree of the Southern Polish Voivodeships, Rudniki (the) Student Cultural Spring ‘Piastonalia’, Opole (the) Worldwide Meeting of the Inhabitants of Opole Silesia (das) Freilichtmalertreffen, Patschkau (der) Polnische Touristisch-Landeskundliche Verband (PTTK) (das) Festival der Orchester und Musikgruppen der Deutschen Minderheit, Leschnitz (das) Festival der Schultheater „Szene”, Oppeln (das) Festival der Künstlergruppen des unbetretenen Pfades, Grottkau (das) Kinder- und Jugendmusikgruppenfestival der Deutschen Minderheit, Leschnitz (das) Festival des Weihnachtsliedgutes, Grottkau Âwi´to M∏odzie˝y, Góra Âw. Anny Wojewódzki Dzieci´cy Festiwal Piosenki, Korfantów (the) Youth Holiday, Góra Âw. Anny (the) Voiviodeship Children Festival of the Song, Korfantów Teatr im. Jana Kochanowskiego, Opole Wojewódzki Festiwal Teatrów Szkolnych, Olesno Wojewódzki Konkurs M∏odych Talentów „...I ty bàdê poetà”, Byczyna ?????????????? Wojewódzki Przeglàd Amatorskiej TwórczoÊci Artystycznej „Wiatraki”, Opole Wojewódzki Przeglàd Teatrów Szkolnych, Olesno (the) Voivodeship Review Festival of Amateur Art ‘Windmills’, Opole Voivodeship Review Festival of School Theaters, Olesno (das) Regionale Festival der „Bärentreiber”- Brauchtumsgruppen, Tarnau (der) Regionale Geschichtswettbewerb „die Vergangenheit und das Volksbrauchtum des Oppelner Landes”, Oppeln (die) Musikgruppenrevue, Rosenberg (der) Herbstsalon - die Kunstausstellung Oppelner Künstler, Oppeln (das) Jugendphilatelietreffen, Ziegenhals (das) Jazzmusikertreffen der südpolnischen Woiwodschaften, Rudnik (der) Studentenkulturfrühling „Piastonalien”, Oppeln (das) Welttreffen der Oberschlesier des Oppelner Landes Wojewódzki Przeglàd Zespo∏ów Kol´dniczych „Herody”, Lewin Brzeski Wojewódzki Przeglàd Zespo∏ów Tanecznych „Plàsowad∏a”, Ozimek Wojewódzkie Spotkania Amatorskich Teatrów Dramatycznych, Publicystycznych, Poezji i Kabaretów „Proscenium”, Nysa (the) Voivodeship Review Festival of Caroling Groups ‘Herody’, Lewin Brzeski (the) Voivodeship Review Festival of Dancing Groups ‘Plàsowad∏a’, Ozimek (the) Voivodeship Meeting of Amateur Dramatic and Current Affairs Theaters as well as of Poetry and Cabarets ‘Proscenium’, Nysa monument castle (the) Winter Festival of the Song, Opole (the) Polish Scouts’ Union (ZHP) zabytek zamek Zimowa Gie∏da Piosenki, Opole Zwiàzek Harcerstwa Polskiego (ZHP) (the) Voivodeship Festival of School Theaters, Olesno (the) Voivodeship Competition of Young Talents ‘...and You Will Be a Poet Too’, Byczyna (das) Jugendtreffen, Annaberg (das) Liederfestival der Kinder aus der Woiwodschaft Oppeln, Friedland O.S. (das) Jan-Kochanowski_Theater in Oppeln (das) Festival der Schultheatergruppen, Rosenberg (der) Wettbewerb für junge Talente der Woiwodschaft Oppeln „...auch du sei ein Poet”, Pitschen (das) Festival der Leihenkunst der Woiwodschaft Oppeln „die Windmühlen”, Oppeln (der) Schultheaterwettbewerb der Woiwodschaft Oppeln, Rosenberg (das) Festival der Sternsänger „Herodes” (im Deutschen nur im Singular), Löwen (das) Tanzgruppenfestival „Plàsowad∏a”, Malapane (das) Treffen der Leihentheatergruppen, -Publizisten, -Poeten und -Kabarettisten „Proscenium”, Neiße (das) Architekturdenkmal (das) Schloss (das) Winterfestival des Liedes, Oppeln (der) Polnische Pfadfinderverband (ZHP) 87 Geodezja i geografia Land Surveying and Geography Geodäsie und Geografie 88 arkusz Geograficzny System Informacji (GIS) god∏o mapy katalog punktów odniesieƒ Krajowy System Informacji o Terenie (KSIT) mapa (naziemnej, nadziemnej, podziemnej) sieci uzbrojenia terenu mapa administracyjna mapa analogowa mapa cyfrowa mapa glebowo-rolnicza sheet (the) Geographic Information System (GIS) sign of the map points-of-reference catalog (the) Polish Land Information System (KSIT) map of the (ground, overground, underground) territorial development network administrative (division) map analog map digital map agricultural soil map mapa hydrograficzna mapa numeryczna mapa satelitarna mapa sozologiczna mapa tematyczna mapa topograficzna mapa u˝ytkowania ziemi mapa wektorowa opracowanie fotogrametryczne hydrographic map numerical map satellite map environmental map subject map topographic map land use map vectorial map photogrammetric study (das) Blatt (das) Geographische Informationssystem (GIS) (die) Legende (der) Bezugspunktekatalog (das) Polnische Landinformationssystem (KSIT) (die) Karte des (überirdischen, unteririschen, ebenerdigen) Geländeerschließungsnetzes (die) Verwaltungskarte (die) herkömmliche Landkarte (die) digitale Landkarte (die) Böden- und Landwirtschaftskarte (die) Wassernetzkarte (die) numerische Karte (die) Sattelitenkarte (die) Umweltkarte (die) thematische Karte (die) topographische Karte (die) Bodennutzungskarte (die) Vektorkarte (die) fotografische Bearbeitung 89 rzeêba terenu uprawnienia zawodowe z zakresu geodezji i kartografii pl (topographic) profile land survey and cartography professional qualifications pl wspó∏rz´dna geodezyjna wspó∏rz´dna geograficzna wykaz rodzajów materia∏ów stanowiàcych tajemnic´ paƒstwowà lub s∏u˝bowà w dziedzinie geodezji zdj´cie lotnicze zdj´cie satelitarne zg∏oszenie prac geodezyjnych i kartograficznych geodesic coordinate geographic coordinate list of the kinds of materials that constitute state secret in the field of land survey air photograph satellite photograph notice of land survey and cartographic work (die) Topographie (die) Arbeitsberechtigung im Bereich der Geodäsie und Kartographie (die) Landvermessungskoordinate (die) geographische Koordinate (die) Liste, die ein Staats- oder anderes Amtsgeheimnis im Bereich der Geodäsie beinhaltet (das) Luftbild (das) Sattelitenbild (die) Ankündigung von Landvermessungsarbeiten und kartografischen Vorhaben Administracja koÊcielna i religia Ecclesiastical Administration and Religion Kirchliche Administration und Religie Adwent agnostyk anio∏ archidiecezja Arcybiskup ateista Autokefaliczny KoÊció∏ Prawos∏awny Serbii Awesta bazylika Betlejem Biblia Bierzmowanie Biskup Biskup Pomocniczy biskupstwo bliêni bogini Bo˝e Cia∏o Bóg bóstwo bó˝nica bracia (zakonni) pl 90 (the) Advent agnostic angel archdiocese Archbishop atheist (the) Autocephalic Orthodox Church of Serbia (the) Avesta basilic, basilica Bethlehem (the) Bible Confirmation Bishop Suffragan Bishop bishopric, i.e., 1. the office of the bishop; 2. diocese neighbor goddess Corpus Christi God godhead Synagogue brethren pl (der) Advent (der) Agnostiker (der) Engel (das) Erzbistum (der) Erzbischof (der) Atheist (die) Autokephalische Orthodoxe Kirche Serbiens (das) Avesta (die) Basilika (das) Bethlehem (die) Bibel (die) Firmung (der) Bischof (der) Suffragan (das) Bistum, (die) Diözese (der) Nächste (die) Göttin (der) Leib Christi (der) Gott (die) Gottheit, (der) Götze (die) Synagoge, (das) Gotteshaus (die) Ordensbrüder 91 92 Buddysta Buddyzm cerkiew Buddhist Buddhism Orthodox church cherubin choinka cherub (pl cherubim) Christmas tree chrzciç Chrzest ChrzeÊcijanin chrzeÊcijaƒski ChrzeÊcijaƒstwo cmentarz czas Bo˝ego Narodzenia (to) baptize Baptism Christian Christian Christianity cemetery Yultide, Christmas czyÊciec dekanat denominacja (jeden z od∏amów protestanckich) diabe∏ dialog ekumeniczny diecezja Diecezja Opolska diecezjalny purgatory deanery denomination dobra doczesne pl dobro dobry uczynek doczesnoÊç duch Duch Âwi´ty duchowieƒstwo duchowny dusza Dziesi´ç Przykazaƒ dzwonnica ekumenizm worldly possessions pl good good work worldliness spirit (the) Holy Spirit clergy clergyman spirit (the) Ten Commandments bell tower ecumenism devil ecumenical dialog diocese, suffragan see (the) Opole Diocese diocesan (der) Buddhist (der) Buddhismus (die) orthodoxe Kirche (das Gotteshaus) (der) Cherubim (der) Weihnachtsbaum (norddeutsch), (der) Christbaum (süddeutsch) taufen (die) Taufe (der) Christ christlich (das) Christentum (der) Friedhof (die) Weihnachtszeit, (zu) Weihnachten (das) Fegefeuer, (das) Purgatorium (das) Dekanat (die) Denomination (christliche Religionsgemeinschaft) (der) Teufel (der) ökumenische Dialog (die) Diözese (die) Oppelner Diözese Adjektiv abgeleitet vom Nomen Diözese (die) weltlichen Güter pl. (die) Güte (das) gute Werk (das) Diesseits (der) Geist (der) Heilige Geist (die) Geistlichkeit (der) Geistliche (die) Seele (die) Zehn Gebote (der) Glockenturm (die) Ökumene Episkopat eschatologia etyczny etyka Ewangelia ezoteryczny Franciszkanie pl Franciszkanin franciszkaƒski (the) Episcopate eschatology ethic ethics (the) Gospel esoteric (the) Franciscans pl (a) Franciscan Franciscan gnoza grobowiec grób grzech grzech pierworodny Hinduista Hinduizm ikonostas Islam jarmu∏ka Judaizm Judaista kapitu∏a katedralna kaplica kap∏an Kap∏aƒstwo kardyna∏ katedra Katolikos gnosis tomb grave sin original sin Hindu Hinduism iconostasis Islam yarmulka Judaism Judaist chapter chapel priest Priesthood cardinal cathedral Catholicos Komunia Âwi´ta Konfirmacja Konfucjanizm Koran koÊcielny koÊció∏ (budynek) KoÊció∏ (organizacja wyznaniowa) Holy Communion Confirmation Confucianism (the) Koran beadle church (the) Church (das) Episkopat (die) Eschatologie ethisch (die) Ethik (das) Evangelium esoterisch (die) Franziskaner pl. (der) Franziskaner franziskanisch (z.B. der Franziskanische Orden) (die) Gnosis (die) Gruft (das) Grab (die) Sünde (die) Erbsünde (der) Hindu (der) Hinduismus (der) Ikonostas (der) Islam (das) Käppchen (der) Judaismus (der) Anhänger des Judaismus (das) Domkapitel (die) Kapelle (der) Priester (das) Priesteramt (der) Kardinal (der) Dom (der) Katholikos (Oberhaupt der armenischen Nationalkirche) (die) Heilige Kommunion (die) Konfirmation (der) Konfuzianismus (der) Koran kirchlich (die) Kirche (das Gotteshaus) (die) Kirche (die Institution) 93 KoÊció∏ Ewangelicko-Augsburski (Luteraƒski) KoÊció∏ Grekokatolicki (KoÊció∏ Unicki) koÊció∏ pod wezwaniem NajÊwi´tszej Marii Panny KoÊció∏ Prawos∏awny KoÊció∏ Rzymsko-Katolicki krypta Ks. J. Adamski ksiàdz kult kuria kuria biskupia liturgia lud wybrany LudzkoÊç Luteranin luteraƒski ∏aska boska ∏awka (w koÊciele) Ma∏˝eƒstwo manicheizm matka chrzestna meczet mesjasz m´czennik m´czeƒstwo mi´dzyreligijny minaret ministrant mistycyzm mit mitologia mityczny monoteizm 94 (the) Evangelical Church of the Augsburg Confession, popularly known as the Lutheran Church (the) Greek Catholic Church (Uniate Church) (the) Holy Virgin Mary Church (the) Orthodox Church (the) Roman Catholic Church crypt Ft. J. Adamski priest cult curia diocesan curia liturgy chosen people Humankind Lutheran Lutheran providence pew Marriage manicheism godmother mosque messiah martyr martyrdom interreligious minaret alter boy mysticism myth mythology mythic monotheism (die) Evangelisch-Augsburgische Kirche moralnoÊç Mormon Msza Âwi´ta morality Mormon Holy Mass (die) Unierte Griechisch-Orthodoxe Kirche (die) Kirche der Heiligen Jungfrau Maria (die) Orthodoxe Kirche (die) Römisch-Katholische Kirche (die) Krypta Pfarrer J. Adamski (der) Pfarrer (der) Kult (die) Kurie (Sitz der päpstlichen Zentralbehörde) (die) Diözesanverwaltung (die) Liturgie (das) auserwählte Volk (die) Menschheit (der) Lutheraner lutherisch (die) Gnade Gottes (die) Kirchenbank (die) Ehe (der) Manichäismus (die) Taufpatin (die) Moschee (der) Messias (der) Märtyrer (das) Martyrium interreligiös (das) Minarett (der) Messdiener (die) Mystik (der) Mythos (die) Mythologie mythisch (der) Monotheismus Muzu∏manin NajÊwi´tsza Maria Panna Narodzenie Jezusa Chrystusa Nazarejczyk niebo niebo (raj) niepokalane pocz´cie Nowy Testament objawienie Obrzezanie Ojciec chrzestny o∏tarz OpatrznoÊç ordynariusz Ordynariusz Opolski oÊwiecenie Pan Bóg Papie˝ parafia parafianie pl Muslim Holy Virgin Mary (the) Nativity of Jesus Christ Nazarathean (the) sky heaven immaculate conception (the) New Testament revelation Circumcision godfather altar Providence ordinary, bishop (the) Opole Bishop enlightenment (the) Lord Pope parish (the) faithful of the parish pl pastor Patriarcha patron Êwi´ty piek∏o Pierwsza Komunia Pi´cioksiàg Moj˝eszowy Pismo Âwi´te pochówek pogaƒstwo pogrzeb politeizm pop Pra∏at prawo kanoniczne pastor Patriarch patron saint hell First Communion (the) Pentateuch (the) Holy Scripture funeral paganism, heathenism burial polytheism pope Prelate canon law (die) Moral (der) Mormone (die) Heilige Messe / (der) Gottesdienst (der) Moslem (die) heilige Jungfrau Maria (die) Geburt Jesu Christi (der) Nazaräer (der) Himmel (das) himmlische Paradies (die) unbefleckte Empfängnis (das) Neue Testament (die) Offenbarung (die) Beschneidung (der) Taufpate (der) Altar (die) Vorsehung (der) Diözesanbischof (der) Oppelner Diözesanbischof (die) Erleuchtung (der) Herrgott (der) Papst (die) Pfarrei, (die) Pfarrgemeinde (die) Gemeinde (Gesamtheit der Gemeindemitglieder) (der) Pastor (der) Patriarch (der) Schutzheilige (die) Hölle (die) Erste Heilige Kommunion (der) Pentateuch (die) Heilige Schrift (das) Begräbnis (das) Heidentum (die) Beerdigung (der) Polytheismus (der) Pope (der) Prälat (das) kanonische Recht 95 Prawos∏awni pl 96 prawos∏awny proboszcz prorok Protestant przedsi´biorca pogrzebowy rabi raj religia religia pierwotna rozgrzeszenie ruch religijny ryt rytualny rytua∏ sakrament sekta Spowiedê Stary Testament Stolica Apostolska Sufragan Sunnizm synagoga Szintoista Szintoizm Szyizm Szyita Sunnita Êmierç Âwiadek Jehowy Âwi´ta Bo˝ego Narodzenia Orthodox Christians, the Orthodox pl Orthodox pastor, parish-priest prophet Protestant undertaker rabbi Paradise, Eden religion animism absolution religious movement rite ritual ritual, rite sacrament sect Confession (the) Old Testament (the) Holy See Suffragan Bishop Sunnism synagogue Shintoist Shintoism Shi’ism Shi’ite Sunni, Sunnite death Jehovah Witness Christmas Âwi´ta Wielkiej Nocy Âwi´to Trzech Króli Êwi´ty Easter Twelfth Day saint Êwi´ty (osoba) (a) saint (die) Mitglieder der griechischorthodoxen Kirche pl. griechisch-orthodox (der) Pfarrer (der) Prophet (der) Protestant (der) Leichenbestatter (der) Rabbi (das) Paradies (die) Religion (der) Animismus (die) Absolution (die) Religionsbewegung (der) Ritus rituell (das) Ritual (das) Sakrament (die) Sekte (die) Beichte (das) Alte Testament (der) Apostolische Stuhl (der) Suffragan (die) Sunnahlehre (die) Synagoge (der) Schintoist (der) Schintoismus (der) Schiismus (der) Schiit (der) Sunnit (der) Tod (der) Zeuge Jehovas (das) Weihnachtsfest, Weihnachten (das) Osterfest, Ostern (das) Dreikönigsfest heilig (in Verbindung mit einem Heiligennamen = Sankt, Kurzform = St.) (der) Heilige T∏usty Czwartek Watykan wiara Wielki Piàtek Wielki Post wierni pl wizja wolna wola wyÊwi´cenie wyznanie wyznanie wiary (credo) Shrove Thursday (the) Vatican faith Good Friday (the) Lent the faithful pl vision free will ordination confession creed Zakon Franciszkanów zakonnica zakonnik zakrystia zaÊwiaty Zbawiciel zbawienie ZielonoÊwiàtkowiec Ziemia Âwi´ta z∏o z∏y duch zmartwychwstanie Zoroastryzm zwiàzek wyznaniowy ˝ycie ˝ycie doczesne Królestwo Bo˝e Jeruzalem Droga Krzy˝owa nieszpory pl ró˝aniec kadzid∏o Talmud Zielone Âwiatki pl Niedziela Zielonych Âwiàt Poniedzia∏ek Zielonych Âwiàt ˝ycie pozagrobowe (the) Order of the Franciscans nun monk sacristy hereafter Savior salvation Pentecostal (the) Holy Land evil evil spirit resurrection Zoroastrianism religious association life life on earth (the) Kingdom of God Jerusalem (the) Way of the Cross vespers pl rosary incense (the) Talmud Whitsuntide, Pentecost Whit Sunday Whit Monday hereafter (die) Weiberfastnacht (der) Vatikan (der) Glaube (der) Karfreitag (die) Fastenzeit (vor Ostern) (die) Gläubigen pl. (die) Vision (der) freie Wille (die) Weihe (die) Konfession (das) Credo (das Glaubensbekenntnis) (der) Franziskanerorden (die) Nonne (der) Mönch (die) Sakristei (das) Jenseits (der) Erlöser (der Heiland) (die) Erlösung (das) Mitglied der Pfingstkirche (das) Heilige Land (das) Böse (der) böse Geist (die) Auferstehung (die) zoroastrische Lehre (die) Religionsgemeinschaft (das) Leben (das) Zeitliche (das) Reich Gottes (das) Jerusalem (der) Kreuzweg (die) Vesperandacht (der) Rosenkranz (der) Weihrauch (der) Talmud (das) Pfingstfest, (das) Pfingsten (der) Pfingstsonntag (der) Pfingstmontag (das) Jenseits 97 Dodatek historyczno-statystyczny Dodatek historyczno-statystyczny Historisch-statistischer Anhang Powierzchnia i ludnoÊç Area and Population Größe und Einwohnerzahlen Jednostka terytorialna Territorial Entity Gebietskörperschaft LudnoÊç Population Einwohner Obszar (km2) Area (sq km) Größe in km2 Województwo Opolskie The Opole Voivodeship Woiwodschaft Oppeln 1 089 586 9 412 93 992 53 510 110 235 72 709 73 698 44 491 149 876 876 673 625 852 442 748 1 224 Powiaty Poviats Landkreise Brzeg G∏ubczyce K´dzierzyn-Koêle Kluczbork Krapkowice Namys∏ów Nysa 98 99 Olesno Opole Prudnik Strzelce Opolskie 71 904 139 646 63 229 86 740 974 1 587 571 744 7 307 12 442 8 820 8 490 10 020 6 666 7 027 9 376 11 370 14 279 3 865 16 362 25 208 26 988 13 401 8 193 20 206 5 673 7 907 3 888 70 239 12 505 40 136 7 147 11 098 10 209 26 970 7 547 9 381 13 804 117 196 119 122 183 82 71 131 163 91 114 170 294 168 100 154 286 85 113 89 123 140 217 84 56 180 98 211 95 159 Gminy Gminas Gemeinden Baborów Bia∏a Bierawa Branice Byczyna Chrzàstowice Cisek Dàbrowa Dobrodzieƒ Dobrzeƒ Wielki Domaszowice G∏ogówek G∏ubczyce G∏ucho∏azy Gogolin Gorzów Âlàski Grodków Izbicko Jemielnica Kamiennik K´dzierzyn-Koêle Kietrz Kluczbork Kolonowskie Komprachcice Korfantów Krapkowice Lasowice Ma∏e LeÊnica Lewin Brzeski 100 Lubrza Lubsza ¸ambinowice ¸ubniany Murów Namys∏ów Niemodlin Nysa Olesno Olszanka Opole Otmuchów Ozimek Paczków Pakos∏awice Paw∏owiczki Pokój Polska Cerekiew Popielów Praszka Prószków Prudnik Rad∏ów Reƒska WieÊ Rudniki Skoroszyce Strzelce Opolskie Strzeleczki Âwierczów Tarnów Opolski Tu∏owice Turawa Ujazd Walce Wilków Wo∏czyn Zawadzkie Zdzieszowice Z´bowice 4 795 8 484 8 164 9 580 6 420 26 746 14 063 60 968 19 995 5 231 129 553 15 007 22 561 14 145 3 963 9 095 5 714 5 274 8 754 14 431 10 099 30 630 4 719 9 780 8 804 6 547 35 526 8 547 3 512 10 571 5 727 10 452 6 908 6 476 4 654 15 006 14 171 18 304 4 392 83 213 124 125 160 290 183 217 241 ??? 96 188 127 80 74 154 133 60 176 102 121 122 117 98 101 104 202 117 110 82 81 172 83 69 101 240 82 96 96 101 Wa˝niejsze miejscowoÊci i obiekty geograficzne Wa˝niejsze miejscowoÊci i obiekty geograficzne Wa˝niejsze miejscowoÊci i obiekty geograficzne Nazwa polska Polish name Polnischer Name Czasowa powojenna nazwa polska Temporary postwar Polish name Zeitweiliger polnischer Nachkriegs -name Tradycyjna nazwa niemiecka Traditional German name Traditioneller deutscher Name Zmieniona nazwa niemiecka Changed German name Deutscher Ortsname aufgrund einer Umbenennung ab 1933 Prudnik Strzelce Opolskie Nazwa czeska (morawska) Czech (Moravian) name Tschechischer bzw. (mährischer) Name Stolica Województwa The Capital of the Voivodeship Woiwodschaftshauptstadt Opole Brzeg G∏ubczyce K´dzierzyn -Koêle Kluczbork Krapkowice Namys∏ów Olesno Opole 102 G∏àbczyce, G∏upczyce K´dzierzyn, Koêle Kluczborek Chrapkowice OleÊno Baborów Bia∏a Bierawa Branice Brzeg Byczyna Chrzàstowice Opolí Dobrodzieƒ Dobrzeƒ Wielki Domaszowice Siedziby powiatów The Administrative Seats of the Poviats Kreisverwaltungssitze Brieg Leobschütz Kandrzin, Cosel Kreuzburg Krappitz Namslau Rosenberg Oppeln Heydebreck Breh Hlupcic, Hlubcice Kandrzin, Kozlí Kluczborec Krapkovice Namyslov OleÊno Opolí Neustadt Groß Strehlitz Pradnik Strelce Siedziby gmin The Administrative Seats of the Gminas Sitze der Gemeinde- bzw. Stadtverwaltungen Cisek Dàbrowa Oppeln Pràdnik Strzelce, Strzelce Wielkie, Wielkie Strzelce G∏ogówek G∏ubczyce G∏ucho∏azy Gogolin Gorzów Âlàski Grodków Izbicko Jemielnica Kamiennik Baworów, Zaborów Bia∏a Prudnicka, Bia∏a Pràdnicka Birawa Chronsty, Chràsty, Chrzàsty Ciski Dàbrówka, Dàbrowa Niemodliƒska Nawroty, Zawrócona G∏àbczyce, G∏upczyce Kozia Szyja Imielnica Bauerwitz Bavorov, Baworow Belá Zülz Birawa Branitz Brieg Pitschen Chronstau Reigersfeld Czissek Dambrau Friedenau Guttentag Groß Döbern Ritterswalde Birava, Birawa Branicze Breh Kranz Dobrodzien Döbern Oberglogau Leobschütz Horní Hlohov Hlupcic, Hlubcice Ziegenhals Gogolin Landsberg Grottkau Stubendorf Himmelwitz Kamnig Hlucholazy Gogolin Gorzow Grodkov Steinhaus Kamník 103 K´dzierzyn -Koêle Kietrz Kluczbork Kolonowskie Komprachcice Korfantów Krapkowice Lasowice Wielkie LeÊnica Lewin Brzeski Lubrza Lubsza ¸ambinowice Murów Namys∏ów Niemodlin Nysa Olesno Olszanka Opole Otmuchów Ozimek Paczków Pakos∏awice Paw∏owiczki Pokój Polska Cerekiew Popielów Praszka Prószków Prudnik Rad∏ów Reƒska WieÊ K´dzierzyn, Koêle Kietsz, Kiercz Kluczborek Frylàd, Fyrlàd Chrapkowice Nowa Naprawa Nisa OleÊno Bogdanowice, S∏owniewice Paw∏owice, Paw∏owicki Cerekiew Polska Pruszków Pràdnik Renoltowice, Ryƒska WieÊ, Rajska WieÊ Kandrzin, Cosel Katscher Kreuzburg Kolonnowska Comprachtschütz Friedland Krappitz Groß Lassowitz Leschnitz Löwen Leuber Leubusch Lamsdorf Murow Namslau Falkenberg Neiße Rosenberg Alzenau Oppeln Ottmachau Malapane Patschkau Bösdorf Pawlowitz, Pawlowitzke Carlsruhe O.S. Polnisch Neukirch Poppelau, Alt Poppelau Proskau Neustadt Radlau Reinschdorf Heydebreck Grafenweiler Gumpertsdorf Schlosswalden Bergstadt Kandrzin, Kozlí Ketr, Krcze Kluczborec Kollonowska Rudniki Skoroszyce Friedland Krapkovice Strzeleczki LeÊnice, Leênica Âwierczów Tarnów Opolski Strzelce Opolskie Lubre Tu∏owice Turawa Ujazd Hermannsthal Namyslov Nemodlín Nisa OleÊno Opolí Otmuchow Packov Gnadenfeld Groß Neukirch Walce Wilków Wo∏czyn Zawadzkie Zdzieszowice Z´bowice Kubinów, Kopaƒ, Mirków Âlàski Strzelce, Strzelce Wielkie, Wielkie Strzelce Strzelce Ma∏e, Ma∏e Strzelce, Strzeliczki Tarnów, Tarnów Âlàski Tylowice Ujazd Âlàski, Ujazd Wielki Walcownia Zawadzki Eisenhammer Friedwalde Groß Strehlitz Strelce Klein Strehlitz Male Strlecky Schwirz Tarnau Tillowitz Turawa Ujest Walzen Wilkau Konstadt Zawadzki Deschowitz Zembowitz Bischofstal Ujezd, Ujazd Willenau Wo∏czyn Andreashütte Odertal Föhrendorf Dzieszowice Wa˝niejsze obiekty geograficzne Województwa Opolskiego The Significant Geographic Objects in the Opole Voivodeships Andere bedeutende topografische Bezeichnungen in der Woiwodschaft Oppeln Pavlovizna Karlsruhe Cerekev Polská Popelov Praszka Pradnik Radelsdorf Rynská-Ves Bia∏a (rz)1 Bierawka (rz) Biskupia Kopa (g)2 Brynica (rz) Che∏m (g) Czapka (g) D∏ugota (g) G∏owa (g) Góra Parkowa (Góra Chrobrego) Góry Opawskie Biala Birawka Bischofskuppe Brünne Chelm Hutberg Langeberg Hutberg Holzberg Oppagebirge Zülzer Wasser Bíla Birawka Biskupska Kupa Brynica Zlatohorská vrchovina 1 (rz) - rzeka, river 2 (g) - góra, mountain 104 105 Jezioro Nyskie Jezioro Otmuchowskie Jezioro Turawskie Kana∏ Gliwicki Kana∏ K∏odnicki (Stary Kana∏) K∏odnica (rz) Krzy˝ówka (g) Ma∏a Panew (rz) Nysa K∏odzka (rz) Nisa K∏odzka Odra (rz) Olszak (g) Opawa (rz) Osob∏oga (rz) Przednia Kopa (g) Psina (rz) Cyna Srebrna Kopa (g) Stobrawa (rz) Stradunia (rz) Szyndzielowa Kopa (g) Ârednia Kopa (g) Troja (rz) Tylna Kopa (g) Zamkowa Góra Neißer Staubecken Ottmachauer Staubecken Turawa-Stausee Wa˝niejsze czeskie miejscowoÊci i obiekty geograficzne Wa˝niejsze czeskie miejscowoÊci i obiekty geograficzne Wa˝niejsze czeskie miejscowoÊci i obiekty geograficzne Hitlersee A.-Hitler-kanal Klodnitzkanal Klodnitz Kreuzburg Malapane Glatzer Neiße Oder Birkberg Oppa Hotzenplotz Vorderkoppe Zinna, Czinna Silberkoppe Stober Straduna Schinderkoppe Mittelkoppe Troja Hinter-koppe Schloßberg Kladnice Malapanev Kladská Nisa Odra Nazwa czeska Czech name Tschechischer Name Opava Osoblaha Goldene Ader Pstína, Psyna Stobrava Stradunka WczeÊniejsza tradycyjna nazwa czeska Former traditional Czech name Früherer traditioneller tschechischer Name Tradycyjna nazwa niemiecka Traditional German name Traditioneller deutscher Name Nazwa polska Polish name Polnischer Name Olmütz Ostrau O∏omuniec Ostrawa Freiwaldau Freudenthal Mährisch Schönberg Troppau Frywa∏d, Jesionik Stolice krajów Capitals of Krays Hauptstädte der Länder Olomouc Ostrava Troja Siedziby okresów The Admministrative Seats of the Okreses Kreisverwaltungssitze Jeseník Bruntál Sumperk Opava Fryvaldov Opawa Siedziby obecy The Administrative Seats of the Obeces Verwaltungssitze der Gemeinden Adolfovice Bartultovice 106 Adelsdorf Bartelsdorf 107 Bílá Voda Bíly Potok Ceská Ves Chuchelná Domaöov Filipovice Hlucín Horní Benesov Javorník Jindrichov Karlova Studánka Koberíce Kravare Krnov Lázne Jeseník Lípová Lázne Mála Moravka Mesto Albrechtice Mesto-Albrechtice Mikulovice Osoblaha Ostruzná Petríkov Písecná Píst’ Ramzová Rejviz Rymarov Sudice Velke Losiny Vidnava Vrbno pod Pradedem Vysoká Zlate Hory Weißwasser Weißbach Bömischdorf Kuchelna Thomasdorf Philippsdorf Hultschin Bennich Jauernig, Jawornik Hennersdorf Karlsbrunn Köberwitz Deutsch Karwarn Jägerndorf Gräfenberg Bad Lindewiese Kleinmohrau Olbersdorf Stadt Olbersdorf Niklasdorf Hotzenplotz Spornhau Petersin Wa˝niejsze obiekty geograficzne w przygranicznych okresach czeskich The Significant Geographic Objects in the Czech Okreses Bordering on the Opole Voivodeship Bedeutende geografische Bezeichnungen im Grenzgebiet Tschechiens zur Woiwodschaft Oppeln Hluczyn Beneszów Jawornik Jedrzychów Karniów Lipowa Albrechcice Olbrachcice Osob∏oga Piaseczna Cukmantl Ramsau Reihwiesen Römerstadt Zauditz Groß-Ullersdorf Weidenau Würbenthal Wysoka Zuckmantel Rejwiz Widnawa Werbno Bela (rz)1 Bílá Opava (rz) Biskupská Kupa (g)2 Cerná Opava (rz) Cesko Biela Weiße Oppa Bischofskoppe Schwarze Oppa Böhmen Cizina (rz) Desná (rz) Hlucinsko Hruby Jeseník Hvozdnice (rz) Keprnik (g) Cziczina Teß Hultschiner Ländchen (das) Altvatergebirge Hoßnitz Glaserberg Morava Moravice (rz) Odra (rz) Opava (rz) Opavsko Orlík (g) Praded (g) Prudnik (rz) Rychlebské Hory Solná hora (g) Mähren Mohra Oder Oppa Sudetenschlesien, Westschlesien Urlichkuppe Altvater Prudnik Reichensteiner Gebirge Salzberg Strední Opava (rz) Mittlere Oppa Tesínsko Teschener Schlesien, Ostschlesien Weidenau Goldbach Vidnávka (rz) Zlaty Potok (rz) Bia∏a (G∏ucho∏aska) Bia∏a Opawica Biskupia Kopa Czarna Opawica Czechy (zachodni region Republiki Czeskiej) Kraik (Âlàsk) Hluczyƒski Morawy Morawica Odra Opawa Âlàsk Opawski Pradziad Prudnik Góry Z∏ote Âlàsk Cieszyƒski Widna 1 (rz) - rzeka, river 2 (g) - góra, mountain 108 109 W∏adze Regionu The Authorities of the Region Die Regierenden der Oppelner Region 2. Prowincja GórnoÊlàska, 1919-1945 The Province of Upper Silesia 1919-1945 Provinz Oberschlesien 1919-1945 1919-1938 ze stolicà w Oppeln (Opolu), w jej sk∏ad wchodzi∏a Rejencja Oppeln (Opolska); 1941-1945 ze stolicà w Kattowitz (Katowicach), w jej sk∏ad wchodzi∏y Rejencja Oppeln (Opolska) i Rejencja Kattowitz (Katowicka). 1. Rejencja Oppeln (Opolska), 1815-1945 The Oppeln (Opole) Regency, 1815-1945 Regierungsbezirk Oppeln, 1815/16-1945 Prezydenci Presidents Regierungspräsidenten Karl Heinrich Fabian Graf von Reichenbach Theodor Gottlieb von Hippel Erdmann Graf von Pückler-Limpurg Dr. Georg von Viebahn Robert Eduard von Hagemeister Friedrich Karl August Ludwig Konstantin Freiherr von Quadt und Hüchtenbruck Dr. Robert Graf von Zedlitz-Trützschler Traugott Adalbert Ernst Graf von Baudissin Dr. Joseph von Bitter Friedrich Ludwig Elisa von Moltke Hans Franz Max von Pohl Ernst Holtz Friedrich Ernst von Schwerin Oskar Gustav Rudolf Hergt Walther von Miquel Joseph Bitta Dr. Roland Heinrich Wilhelm Brauweiler Dr. Alfons Prosek Dr. Hans Lukaschek Artur Schmidt Albrecht Schmelt Dr. Mehlhorn 110 1816-1820 1823-1835 1835-1858 1858-1871 1871-1877 1878-1881 1881-1886 1886-1888 1888-1898 1898-1900 1900 1901-1907 1908-1915 1916-1917 1917-1919 1919-1921 1921-1923 1923-1929 1929-1933 1933-1940 1941-1944 1944-1945 1919-1938 with the capital at Oppeln (Opole), the province comprised the Oppeln (Opole) Regency; 1941-1945 with the capital at Kattowitz (Katowice), the province comprised the Oppeln (Opole) Regency and the Kattowitz (Katowice) Regency. 1919-38 mit Sitz in Oppeln schloss den gesamten Regierungsbezirk Oppeln ein. 1941-1945 war Kattowitz Sitz der Provinzregierung, während die Provinz Oberschlesien nun in die Regierungsbezirke Oppeln und Kattowitz aufgeteilt war. Nadprezydenci Oberpresidents Oberpräsidenten Joseph Bitta Dr. Alfons Proske Dr. Hans Lukaschek Helmuth Brückner Josef Wagner Gauleiter Fritz Bracht 1919-1922 1923-1929 1929-1933 1933-1934 1935-1938 1941-1945 3. Województwo Opolskie (administracja rzàdowo-samorzàdowa), 1950-1974 The Opole Voivodeship (governmental-cum-self-governmental administration), 1950-1974 Woiwodschaft Oppeln (mit Elementen der Selbstverwaltung), 1950-74 Przewodniczàcy Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Presidents of the Presidium of the Voivodeship National Council Vorsitzende des Präsidiums des Woiwodschaftsnationalrats Szczepan Jurzak Jan Mrocheƒ Ryszard Hajduk Józef Buziƒski Józef Masny Andrzej ˚abiƒski 1950-1952 1953-1956 1957 1958-1971 1973 1974 111 KoÊcielne w∏adze Regionu The Ecclesiastical Authorities of the Region Katholische Autoritäten der Region 4. Województwo Opolskie (administracja rzàdowa), od 1975 The Opole Voivodeship (governmental administration), since 1975 Woiwodschaft Oppeln (ohne Elemente der Selbstverwaltung) ab 1975 Wojewodowie Voivodes Woiwoden Józef Masny Henryk Stachowiak Zbigniew Miko∏ajewicz Kazimierz Dzier˝on Ryszard Zembaczyƒski Adam P´zio∏ Leszek Pogan El˝bieta Rutkowska 1975-1979 1980-1981 1981-1983 1984-1990 1990-1998 1999-2001 2001-2003 2003- 5. Województwo Opolskie (administracja samorzàdowa), od 1999 The Opole Voivodeship (self-governmental administration), since 1999 Woiwodschaft Oppeln (Selbstverwaltungsstruktur), ab 1999 112 Administratorzy Administrators Administratoren Ft dr Boles∏aw Kominek Ft Emil Kubierzycki Biskup (Bishop) Franciszek Jop 1945-1951 de facto 1951-1956 de jure 1951-1972, de facto 1956-1972 2. Diecezja Opolska, od 1972 The Opole Diocese, since 1972 Oppelner Diözese, ab 1972 Marsza∏kowie Marshals Marschalls Dr Stanis∏aw Ja∏owiecki Ryszard Galla Grzegorz Kubat 1. Administratura Apostolska Âlàska Opolskiego, 1945-1972 The Apostolic Administration of Opole Silesia, 1945-1972 Apostolische Administratur des Oppelner 1945-1972 1999-2001 2001- 2003 2003 Biskupi Bishops Bischöfe Franciszek Jop Alfons Nossol 1972-1976 1977- Arcybiskup ad personam od (since) 1999 113 Podzia∏y historyczne The Historical Divisions Historische Zeitabschnitte Obszar Województwa Opolskiego odpowiada g∏ównie Ksi´stwu Oppeln (Opolskiemu), ale tak˝e Ksi´stwu Ratibor (Raciborskiemu), Ksi´stwu Cosel-Beuthen (Kozielsko-Bytomskiemu), Ksi´stwu Strehlitz (Strzeleckiemu), Ksi´stwu Falkenberg (Niemodliƒskiemu) i biskupiemu Ksi´stwu Neiße (Nyskiemu). The territory of the Opole Voivodeship corresponds mainly to the Oppeln (Opole) Duchy, but also to the Ratibor (Racibórz) Duchy, the Cosel-Beuthen (Koêle-Bytom) Duchy, the Strehlitz (Strzelce) Duchy, the Falkenberg (Niemodlin) Duchy and the ecclesiastical Neiße (Nysa) Principality. Das Gebiet der Woiwodschaft Oppeln gehörte hauptsächlich zum Herzogtum Oppeln, in Teilen jedoch auch zum Herzogtum Ratibor (Racibórz), zum Herzogtum Cosel-Beuthen (KoêleBytom), zum Herzogtum Groß Strehlitz (Strzelce), zum Herzogtum Falkenberg (Niemodlin) und zum Bistum Neiße (Nysa). 1. Opolanie, 500-990 The Opolanians, 500-990 Opolanen, 500-990 2. Ksi´stwo Oppeln (Opolskie) The Oppeln (Opole) Duchy Das Herzogtum Oppeln Piastowie / The House of Piast / Dynastie der schlesischen Piasten Boles∏aw I / Boleslaus I. Jaros∏aw / Jaroslaus Mieszko I Kazimierz I / Kasimir I. Mieszko II W∏adys∏aw I / Wladislaus I. Boles∏aw I / Boleslaus I. Boles∏aw (Bolko) II / Boleslaus (Bolko) II. W∏adys∏aw II / Wladislaus II. Bolko III Henryk / Heinrich 114 1163-1197 1198-1201 1202-1211 1211-1230 1211-1246 1246-1281 1281-1313 1313-1356 1356-1401 1366-1382 -1394 Jan Kropid∏o / Johann Kropid∏o Boles∏aw (Bolko) IV / Boleslaus (Bolko) IV. Jan / Johann Bernard / Bernhard Boles∏aw (Bolko) V / Boleslaus (Bolko) V. Miko∏aj I / Nikolaus I. Miko∏aj II / Nikolaus II. Jan (Dobry) / Johann -1421 - 1437 -1439 -1455 -1460 -1476 1476-1497 1476-1532 W∏asnoÊç Korony Czeskiej / The property of the Czech Crown / unter der Krone Böhmens Habsburgowie / The Habsburgs / (die) Habsburger 1532-1550 Królowa W´gier / The Hungarian Queen Isabella / unter der ungarischen Königin Isabella 1551-1557 Habsburgowie / the Habsburgs / (die) Habsburger 1558-1597 Ksià˝e Transylwanii / The Prince of Transylvania / unter dem Prinz von Siebenbürgen Sigismund Bathory 1598 Habsburgowie / The Habsburgs / (die) Habsburger 1599-1621 Ksià˝e Transylwanii / The Prince of Transylvania / unter dem Prinzen von Siebenbürgen Gabriel Bethlen 1622-1623 Habsburgowie / The Habsburgs / (die) Habsburger 1624-1644 Król Polski / The King of Poland W∏adys∏aw IV / (der) König von Polen 1645-1648 Król Polski / The King of Poland Jan Kazimierz II / (der) König von Polen Johann II. Kasimir 1648-1666 Habsburgowie / The Habsburgs / (die) Habsburger 1667-1740 W roku 1740 wi´kszoÊç Âlàska wraz z ca∏oÊcià obszaru dzisiejszego Województwa Opolskiego zosta∏a przy∏àczona do Prus. W latach 1741-1815 obszar Województwa Opolskiego pokrywa∏ si´ w ca∏oÊci lub w cz´Êci z powiatami: Oppeln (Opole), Namslau (Namys∏ów), Kreuzburg (Kluczbork), Rosenberg (Olesno), Brieg (Brzeg), Falkenberg (Niemodlin), Grottkau (Grodków), Neiße (Nysa), Neustadt (Prudnik), Leobschütz (G∏ubczyce), Cosel (Koêle), Ratibor (Racibórz), Gleiwitz (Gliwice), Strehlitz (Strzelce). In 1740 most of Silesia together with all the terrritory of the present-day Opole Voivodeship was incorporated into Prussia. In the period 1741-1815 the territory of the Opole Voivodeship corresponded to the following counties: Oppeln (Opole), Namslau (Namys∏ów), Kreuzburg (Kluczbork), Rosenberg (Olesno), Brieg (Brzeg), Falkenberg (Niemodlin), Grottkau (Grodków), Neiße (Nysa), Neustadt (Prudnik), Leobschütz (G∏ubczyce), Cosel (Koêle), Ratibor (Racibórz), Gleiwitz (Gliwice), Strehlitz (Strzelce). Im Jahre 1740 wurde fast ganz Schlesien einschließlich des gesamtes Gebiets der heutigen Woiwodschaft Oppeln ein Teil Preußens. In den Jahren 17411815 bestand dieses Gebiet aus den Landkreisen: Oppeln (Opole), Namslau (Namys∏ów), Kreuzburg (Kluczbork), Rosenberg (Olesno), Brieg (Brzeg), Falkenberg (Niemodlin), Grottkau (Grodków), Neiße (Nysa), Neustadt (Prudnik), Leobschütz (G∏ubczyce), Cosel (Koêle), Ratibor (Racibórz), Gleiwitz (Gliwice) Strehlitz (Strzelce). 115 Obszar Regionu w strukturach wy˝szego rz´du The Territory of the Region as Included in Higher Political Structures Das Gebiet der Region als Teil großräumiger politischer Strukturen 1. Struktury przedpaƒstwowe, a) Scytowie - VI-IV w. pne b) Celtowie - III w. pne - III w. ne c) Wandalowie, 250-400 d) S∏owianie, 400/500 1. Pre-state structures a) Scythians - 6th-4th cc. BC b) Celts - 3rd c. BC - 3rd c. c) Vandals, 250-400 d) Slavs, 400/500 2. Cesarstwo Attyli, 430-450 3. Chanat Awarski, 560-610 2. The Empire of Attila, 430-450 3. The Avar Khanate, 560-610 4. Paƒstwo Samona, 623-658 5.Paƒstwo Wielkomorawskie, 870-906 6. Ksi´stwo Czeskie, 907-990 4. Samo’s Realm, 623-658 5. The Greater Moravian Empire, 870-906 6. The Principality of Bohemia, 907-990 7. The Principality of Poland, 990-1138 8. The Principality of Silesia, 1138-1163 9. The period of independent Silesian duchies, 1163-1327 7. Ksi´stwo Polski, 990-1138 8. Ksi´stwo Âlàska, 1138-1163 9. Okres niezale˝nych ksi´stw Êlàskich, 1163-1327 10. Ksi´stwa Êlàskie cz´Êcià Królestwa Czech, 1327-1348 11. Ksi´stwa Êlàskie cz´Êcià ziem Korony Czeskiej, 1348-1740 de facto, 1340-1918 de jure 116 10 The Silesian duchies incorporated in the Kingdom of Bohemia, 1327-1348 11. The Silesian duchies incorporated into the lands of the Czech Crown, 1348-1740 de facto, 1340-1918 de jure 1. Vorstaatliche Strukturen a) (die) Skythen, 6. Jh.-4. Jh. v. Chr. b) (die) Kelten, 3. Jh. v. Chr.3. Jh. n. Chr. c) (die) Wandalen, 250-400 d) Slawen, 400/500 2. (das) Reich des Attila, 430-450 3. (das) Chanat der Awaren, 560-610 4. (das) Reich des Samo, 623-658 5. (das) Großmährische Reich, 870-906 6. (das) Herzogtum Böhmen, 907-990 7. (das) Herzogtum Polen 990-1138 8. (das) Herzogtum Schlesien, 1138-63 9. (die) Zeit selbstständiger schlesischer Herzogtümer, 1163-1327 10. (die) Zeit der in das Königreich Böhmen inkorporierten schlesischen Herzogtümer, 1327-48 11. (die) Zeit der in die Krone Böhmens inkorporierten schlesischen Herzogtümer 1348-1740 de facto, 1340-1918 de jure 12. Wraz z Królestwem Czech i ziemiami Korony Czeskiej ksi´stwa Êlàskie wchodzà w sk∏ad Âwi´tego Cesarstwa Rzymskiego, 1327-1806 12. Together with the Kingdom of Bohemia and the lands of the Czech Crown the Silesian duchies are part of the Holy Roman Empire, 1327-1806 13. Âlàsk w unii personalnej z Królestwem W´gier, 1474-1491 14. Âlàsk cz´Êcià ziem dziedzicznych Habsburgów, 1526-1740 15. Âlàsk cz´Êcià Królestwa Prus, 1740-1946 a) w Prusach Âlàsk jest zorganizowany jako Prowincja Âlàska, 1741-1919 b) prowincja ta jest podzielona na dwie kamery. Kamera Breslau (Wroc∏awska), zawiera obszar Województwa Opolskiego, 1741-1815 c) w latach 1815-1919 Prowincja Âlàska jest podzielona na trzy rejencje, w tym Rejencj´ Oppeln (Opolskà) 13. Silesia in the personal union with the Kingdom of Hungary, 1474-1491 14. Silesia is part of the hereditary lands of the Habsburgs, 1526-1740 15. Silesia is part of the Kingdom of Prussia, 1740-1946 a) In Prussia Silesia is overhauled into the Province of Silesia, 1741-1919 b) This province is divided into two districts. The Breslau (Wroc∏aw) District comprises the territory of the present-day Opole Voivodeship, 1741-1815 c) In the period 1815-1919 the Province of Silesia is divided into three regencies including the Oppeln (Opole) Regency 16. Prusy wraz ze Âlàskiem w Zwiàzku Niemieckim, 1815-1866 17. Prusy wraz ze Âlàskiem w Niemieckim Zwiàzku Celnym, 1834-1867 18. Prusy wraz ze Âlàskiem w Zwiàzku Pó∏nocnoniemieckim, 1866-1871 16. Prussia together with Silesia in the German Confederation, 1815-1866 17. Prussia together with Silesia in the German Customs Union, 1834-1867 18. Prussia together with Silesia in the North German Union, 1866-1871 12. Zusammen mit dem Königreich Böhmen und den Ländern der böhmischen Krone und somit auch der schlesischen Herzogtümer als Teil des Heiligen Römischen Reiches 1327-1806 13. Schlesien in Personalunion mit dem Königreich Ungarn 1474-91 14. Schlesien als Teil der von den Habsburgern geerbten Länder, 1526-1740 15. Schlesien als Teil des Königreichs Preußen 1740-1945 a) unter Preußen bestand 17411919 die Provinz Schlesien b) die Provinz ist in zwei „Kriegs- und Domänenkammern” aufgeteilt. Die Breslauer Kammer umfasste das Gebiet der heutigen Woiwodschaft vollständig 1741-1815 c) in den Jahren 1815-1919 war die Provinz Schlesien in drei Regierungsbezirke aufgegliedert, darunter der Regierungsbezirk Oppeln 16. Preußen mit Schlesien als Teil des Deutschen Bundes, 1815-66 17. Preußen mit Schlesien im Deutschen Zollverein, 1834-67 18. Preußen mit Schlesien als Teil des Norddeutschen Bundes, 1866-71 117 118 19. Prusy wraz ze Âlàskiem stajà si´ jednym z paƒstw sk∏adowych Cesarstwa Niemieckiego, 1871-1918 20. Prusy wraz ze Âlàskiem stajà si´ jednym z krajów zwiàzkowych Republiki Niemieckiej, 1918-1933 21. Wi´kszoÊç Górnego Âlàska, a w tym wschodnia po∏owa obszaru Województwa Opolskiego, przechodzi pod administracj´ Ligi Narodów jako GórnoÊlàski Obszar Plebiscytowy, 19191922 (de facto wojska alianckie przyby∏y na Górny Âlàsk w lutym 1920). Na Obszarze Plebiscytowym pod nadzorem Ligi Narodów obowiàzuje polsko-niemiecka Konwencja Genewska, 1922-1937 22. Podzia∏ Górnego Âlàska mi´dzy Polskà a Niemcami. Obszar obecnego Województwa Opolskiego pozostaje w granicach Niemiec, 1922 19. Prusia together with Silesia becomes one of the constitutive states of the German Empire, 1871-1918 20. Prussia together with Silesia becomes one of the Länder of the German Republic, 1918-1933 21. Most of Upper Silesia including the eastern half of the present-day Opole Voivodeship under the jurisdiction of the League of Nations as the Upper Silesian Plebiscite Area, 19191922 (de facto the Allied forces arrived in Upper Silesia in February 1920). The League of Nations administers the Plebiscite Area where the Polish-German Geneva Convention obtains, 1922-1937 22. The division of Upper Silesia between Poland and Germany. The territory of the present-day Opole Voivodeship remains in Germany, 1922 23. Okres Trzeciej Rzeszy, 1933-1945 24. Dualistyczna administracja polsko-sowiecka na terenie przedwojennego Województwa Âlàskiego oraz okupacja sowiecka na obszarze mi´dzywojennej Prowincji GórnoÊlàskiej, styczeƒ/marzec-sierpieƒ 1945 23. The period of the Third Reich, 1933-1945 24. Dual Polish-Soviet administration at the territory of the prewar Silesian Voivodeship and Soviet occupation at the territory of the interwar Province of Upper Silesia, January/MarchAugust 1945 19. Preußen mit Schlesien als Teil Deutschen Kaiserreichs, 1871-1918 20. Preußen mit Schlesien wird eines der Länder des Deutschen Reiches (Republik) 1918-33 (de jure bis 1945) 21. Der Großteil Oberschlesiens stand ohne westliche Gebiete der heutigen Woiwodschaft Oppeln unter der Verwaltung des Völkerbunds als Oberschlesisches Abstimmungsgebiet 191922, de facto besetzten Alliierte Streitkräfte im Februar 1920 das Abstimmungsgebiet). Im unter Aufsicht des Völkerbundes stehenden Abstimmungsgebiets gilt die Genfer Konvention, 1922-37 22. 1922 erfolgte die Teilung Oberschlesiens zwischen Polen und Deutschland, wobei das Gebiet der heutigen Woiwodschaft Oppeln vollständig deutsch blieb 23. (das) Dritte Reich 1933-45 24. Dualismus einer polnischsowjetischen Verwaltung auf dem Gebiet der polnischen Vorkriegswoiwodschaft Schlesien und gleichzeitig sowjetische Besetzung der deutschen Provinz Oberschlesien der Zwischenkriegszeit, Januar/März-August 1945 25. Ca∏oÊç Górnego Âlàska i wi´kszoÊç Dolnego Âlàska przy∏àczona do Polski, 1945 26. Âlàsk cz´Êcià wschodnich ziem niemieckich pod tymczasowà administracjà Polski i ZSRR, 1945-1991 27. Obszar Województwa Opolskiego w ramach tzw. Województwa Âlàsko-Dàbrowskiego, 1945-1950 28. Polska wraz ze Âlàskiem w bloku sowieckim (ostatnie wojska sowieckie/radzieckie opuÊci∏y terytorium RP w 1993) , 1947-1989 29. Polska wraz ze Âlàskiem w RWPG, 1949-1991 25. The whole of Upper Silesia and most of Lower Silesia incorporated into Poland, 1945 26. Silesia as part of the east German territories under the temporary Polish and Soviet administration, 1945-1991 27. The territory of the presentday Opole Voivodeship within the borders of the so-called Silesian-Dàbrowa Voivodeship, 1945-1950 28. Poland with Silesia in the Soviet bloc (the last Soviet/Russian troops left the territory ofthe Republic of Poland in 1993), 1947-1989 29. Poland with Silesia in the Comecon, 1949-1991 31. Polska wraz z Województwem Opolskim w Uk∏adzie Warszawskim, 1955-1991 32. Województwo Opolskie w Rzeczypospolitej Polskiej, 198933. Polska wraz z Województwem Opolskim cz∏onkiem stowarzyszonym Wspólnoty Europejskiej, 1991-2004 30. The Opole Voivodeship in the People’s Republic of Poland, 1952-1989 31. Poland with the Opole Voivodeship in the Warsaw Pact, 1955-1991 32. The Opole Voivodeship in the Republic of Poland, 198933. Poland with the Opole Voivodeship is an associated member of the European Community, 1991-2004 34. Polska wraz z Województwem Opolskim w NATO, 1999- 34. Poland with the Opole Voivodeship in NATO, 1999- 35. Polska wraz z Województwem Opolskim w Unii Europejskiej, 2004- 35. Poland with the Opole Voivodeship in the European Union, 2004- 30. Województwo Opolskie w PRL, 1952-1989 25. das gesamte Oberschlesien und der Großteil Niederschlesiens sind Teil Polens, 194526. Schlesien als Teil der unter polnischer und sowjetischer Verwaltung stehenden Ostgebiete Deutschlands, 1945-91 27. Das Gebiet der heutigen Woiwodschaft Oppeln als Teil der so genannten Woiwodschaft Schlesien-Dàbrowa, 1945-50 28. Polen unter Einschluss Schlesiens als Teil des Ostblocks (die letzten sowjetischen Truppen verließen die Republik Polen 1993), 1947-89 29. Polen unter Einschluss Schlesiens als Teil des RGW, 1949-91 30. Die Woiwodschaft Oppeln als Teil der Volksrepublik Polen, 1952-89 31. Polen unter Einschluss der Woiwodschaft Oppeln im Warschauer Pakt, 1955-91 32. Die Woiwodschaft Oppeln als Teil der Republik Polen, 198933. Polen unter Einschluss der Woiwodschaft Oppeln als Anwärter auf die Mitgliedschaft in der Europäischen Union, 1991-2004 34. Polen unter Einschluss der Woiwodschaft Oppeln Mitglied der NATO, 199935. Polen unter Einschluss der Woiwodschaft Oppeln als Teil der Europäischen Union 2004- 119 Obszar Regionu w koÊcielnych strukturach wy˝szego rz´du The Territory of the Region as Included in Higher Ecclesiastical Structures Die Region als Teil höherer katholischer Strukturen 1. Diecezja Breslau (Wroc∏awska), 1000-1930 2. Prowincja KoÊcielna Gniezno, 1000-1821 3. Pod bezpoÊrednim zwierzchnictwem Stolicy Apostolskiej, 1821-1930 4. Archidiecezja Breslau (Wroc∏awska), 1930-1945 (de jure - 1972) 5. Wschodnioniemiecka Prowincja KoÊcielna ze stolicà w Breslau (Wroc∏awiu), 1930-1945 (de jure - 1972) 6. Tymczasowa nie uznawana polska administracja koÊcielna na wi´kszoÊci obszaru wschodnich ziem niemieckich, 1945-1972 7. Wroc∏awska Prowincja KoÊcielna, 1972-1992 8. GórnoÊlàska Prowincja KoÊcielna ze stolicà w Katowicach, 19929. Po∏udniowa cz´Êç obszaru Województwa Opolskiego pomi´dzy miastami G∏ubczyce i Branice a) Diecezja Praga, 973-1063 b) Prowincja KoÊcielna Mainz, 973-1344 120 1. The Breslau (Wroc∏aw) Diocese, 1000-1930 2. The Gniezno Ecclesiastical Province, 1000-1821 3. Under the direct jurisdiction of the Holy See, 1821-1930 4. The Breslau (Wroc∏aw) Archdiocese, 1930-1945 (de jure - 1972) 5. The East German Ecclesiastical Province with the capital at Breslau (Wroc∏aw), 1930-1945 (de jure - 1972) 6. The temporary and not internationally recognized Polish ecclesiastical administration over most east German territories, 1945-1972 7. The Wroc∏aw Ecclesiastical Province, 1972-1992 8. The Upper Silesian ecclesiastical province with the capital at Katowice, 19929. The southern part of the territory of the Opole Voivodeship centered on G∏ubczyce and Branice a) The Prague Diocese, 973-1063 b) The Mainz Ecclesiastical Province, 1. (die) Breslauer Diözese, 1000-1930 2. (die) Kirchenprovinz Gnesen (Gniezno), 1000-1821 3. Unter unmittelbarer päpstlicher Verwaltung (römische Kurie) 1821-1930 4. (das) Erzbistum Breslau, 1930-45 (de jure -1972) c) Diecezja Olmütz (Olomouc), 1063-1776 d) Praska Prowincja KoÊcielna, 1344-1776 e) Archidiecezja Olmütz (Olomouc), 1777-1945 (de jure - 1977) f) Morawska Prowincja KoÊcielna ze stolicà w Olomouc, 1777-1945 (de jure -1977) g) Administratura Apostolska Âlàska Opolskiego, 1945-1972 (de facto) h) Diecezja Opolska, 1972- c) The Olmütz (Olomouc) Diocese, 1063-1776 d) The Prague Ecclesiastical Province, 1344-1776 e) The Olmütz (Olomouc) Archdiocese, 1777-1945 (de jure - 1977) f) The Moravian Ecclesiastical province with the capital at Olomouc, 1777-1945 (de jure -1977) g) The Apostolic Administration of Opole Silesia, 1945-1972 (de facto) h) The Opole Diocese, 1972- c) (die) Diözese Olmütz (Olomouc), 1063-1776 d) Die Prager Kirchenprovinz, 1344-1776 e) (das) Erzbistum Olmütz (Olomouc), 1777-1945 (de jure -1977) f) (die) mährische Kirchenprovinzmit Sitz in Olmütz (Olomouc), 1777-1945 (de jure -1977) g) (die) Apostolische Administratur des Oppelner Schlesiens (deutsch: des Oppelner Landes), 1945-72 (de facto) h) (die) Diözese Oppeln, 1972- 5. Die ostdeutsche Kirchenprovinz mit Sitz in Breslau, 1930-45 (de jure -1972) 6. Die vorübergehende, international nicht anerkannte polnische Kirchenverwaltung über den Großteil der deutschen Ostgebiete, 1945-1972 7. (die) Breslauer Kirchenprovinz, 1972-92 8. (die) Oberschlesische Kirchenprovinz mit Sitz in Kattowitz, 19929. Der südliche Teil der Woiwodschaft Oppeln um Leobschütz und Branitz a) (die) Diözese Prag, 973-1063 b) (die) Mainzer Kirchenprovinz, 973-1344 121 J´zyk w Regionie Language in the Region Sprachen der Region 1. J´zyk oficjalny The official language Amtssprachen a) ¸acina - X-XIII w., b) ¸acina i kancelaryjny niemiecki - XIV-XV w., c) ¸acina, kancelaryjny czeski i kancelaryjny niemiecki, a niekiedy kancelaryjny polski - XVI w.1740, a) Latin - 10th-13th cc. b) Latin and chancery German 14th-15th cc. c) Latin, chancery Czech (Bohemian) and chancery German, but sometimes chancery Polish too, 16th c.-1740 d) Standardowy niemiecki, 1740-1945 e) Standardowy rosyjski, styczeƒsierpieƒ 1945, f) Standardowy polski, 1945- d) standard German, 1740-1945 e) standard Russian, JanuaryAugust 1945 f) standard Polish, 1945- a) Latain 10.-13. Jh. b) Latain und Kanzleisprache deutsch 14.-15. Jh. c) Latain, Kanzleisprache tschechisch (böhmisch) und Kanzleisprache deutsch, manchmal Kanzleisprache polnisch, 16. Jh.1740 d) Deutsche Hochsprache, 1740-1945 e) (Groß-)russische Sprache, Januar-August 1945 f) Polnische Hochsprache, 1945- 2. J´zyk KoÊcio∏a The ecclesiastical language Amtssprachen der (katholischen) Kirche 122 a) ¸acina jako jedyny j´zyk liturgii do 1970 b) Standardowy polski jako jedyny j´zyk liturgii, 1970-1989 a) Latin as the only liturgical language until 1970 b) Standard Polish as the only liturgical language, 1970-1989 c) Standardowy polski i strandardowy niemiecki jako j´zyki liturgii, 1989d) Dialekt s∏owiaƒski jako j´zyk pos∏ugi duszpasterskiej X-XIX w. c) Standard Polish and standard German as liturgical languages, 1989d) The Slavic dialect as the language of pastoral services 10th-19th cc. a) Latain als einzige liturgische Sprache bis 1970 b) Polnische Hochsprache als einzige liturgische Sprache, 1970-89 c) Polnische und die deutsche Hochsprache als liturgische Sprachen, 1989d) Slawischer Dialekt als Sprache der Seelsorge - 10.-19. Jh. e) Dialekt germaƒski i kancelaryjny niemiecki oraz standardowy niemiecki jako j´zyki pos∏ugi duszpasterskiej - XIII w.-1945 i 1989f) Standardowy polski i j´zyk morawski jako j´zyki pos∏ugi duszpasterskiej, 1850-1919 g) Standardowy polski jako j´zyk pos∏ugi duszpasterskiej, 19181938, 1945- e) Germanic dialect, chancery German and, later, standard German as languages of pastoral services, 13th c.-1945 and 1989f) Standard Polish and the Moravian language as languages of pastoral services, 1850-1919 g) Standard Polish as the language of pastoral services, 19181938, 1945- e) Deutscher Dialket, deutsche Kanzleisprache und später deutsche Hochsprache als Sprachen der Seelsorge, 13. Jh-1945 und 1989f) Polnische Hochsprache und die mährische Sprache als Sprachen der Seelsorge, 1850-1919 g) Polnische Hochsprache als Sprache der Seelsorge im polnischen Teil Oberschlesiens, 1918-38, 1945- a) ¸acina, miejscowy dialekt germaƒski, kancelaryjny niemiecki, kancelaryjny czeski, standardowy niemiecki i lokalny dialekt s∏owiaƒski w szkolnictwie podstawowym do 1848/1850 a) Latin, the local Germanic dialect, chancery German, chancery Czech (Bohemian), standard German and the local Slavic dialect in elementary education - until 1848/1850 b) Standardowy niemiecki, standardowy polski i j´zyk morawski w szkolnictwie podstawowym i Êrednim nauczycielskim, 1850-1872 c) Standardowy niemiecki w szkolnictwie podstawowym, 1872-1918, 1938/1939-1945 d) Standardowy niemiecki i standardowy polski w szkolnictwie podstawowym, 19181938/1939 e) Standardowy polski w szkolnictwie podstawowym, 1945-1989 b) Standard German, standard Polish and the Moravian language in elementary education and teacher secondary schools, 1850-1872 c) Standard German in elementary education, 1872-1918, 1938/1939-1945 d) Standard German and standard Polish in elementary education, 1918-1938/1939 a) Latain, der örtliche deutsche Dialekt, die deutsche oder tschechische Kanzleisprache (böhmischer Variante), die deutsche Hochsprache und der örtliche slawische Dialekt in den Grundschulen, bis 1848/50 b) Deutsche und polnische Hochsprache und der mährische Dialekt in Grundschulen und mittleren Lehrerseminaren, 1850-1872 c) 1939-1945/ Deutsche Hochsprache in Grundschulen, 18721918, 1938/1939-1945 d) Deutsche und polnische Hochsprache in Grundschulen, 1918-38/39 e) Standard Polish in elementary education, 1945-1989 e) Polnische Hochsprache in Grundschulen, 1945-1989 3. J´zyk nauczania The medium of instruction Unterrichstsprachen 123 f) Standardowy polski i standardowy niemiecki w szkolnictwie podstawowym, 1990g) ¸acina w szkolnictwie Êrednim i wy˝szym - do po∏owy XIX w. 124 h) Kancelaryjny niemieckie, standardowy niemiecki i ∏acina w szkolnictwie Êrednim i wy˝szym - XV-XIX w. f) Standard Polish and standard German in elementary education, 1990g) Latin in secondary and university education - until the mid-19th c. h) chancery German, standard German and Latin in secondary and university education - 15th16th cc. i) Standardowy niemiecki w szkolnictwie Êrednim, 1872-1918, 1938/1939-1945 j) Standardowy niemiecki i standardowy polski w szkolnictwie Êrednim, k) Standardowy polski w szkolnictwie Êrednim, 1945-1989 i) Standard German in secondary education, 1872-1918, 1938/1939-1945 j) Standard German and standard Polish in secondary education, 1918-1938/1939 k) Standard Polish in secondary education, 1945-1989 l) Standardowy polski i standardowy niemiecki w szkolnictwie Êrednim, 1990m) Standardowy niemiecki w szkolnictwie wy˝szym, 1850-1945 n) Standardowy polski w szkolnictwie wy˝szym, 1945o) ¸acina, kancelaryjny i standardowy niemiecki w seminarium duchownym w Breslau (Wroc∏awiu) - do 1849 p) ¸acina, niemiecki i standardowy polski w seminarium duchownym w Breslau (Wroc∏awiu), 1849-1945 q) Standardowy polski i ∏acina w seminarium duchownym w Nysie, 1945-1977 l) Standard Polish and standard German in secondary education, 1990m) Standard German in university education, 1850-1945 n) Standard Polish in university education, 1945o) Latin, chancery German and standard German in the theological seminary at Breslau (Wroc∏aw) - until 1849 p) Latin, German and standard Polish in the seminary at Breslau (Wroc∏aw), 1849-1945 q) Standard Polish and Latin in the seminary at Nysa, 1945-1977 f) Polnische und deutsche Hochsprache in Grundschulen, 1990g) Latain in weiterführenden Schulen und Hochschulen, bis zur Mitte des 19. Jh. h) Deutsche Kanzleisprache und die deutsche Hochsprache sowie Latain in weiterführenden Schulen und Hochschulen, 15.-16. Jh. i) Deutsche Hochsprache in weiterführenden Schulen, 1872-1918, 1938/39-45 j) Deutsche und polnische Hochsprache in weiterführenden Schulen 1918-38/39 k) Polnische Hochsprache in weiterführenden Schulen 1945-1989 l) Polnische und deutsche Hochsprache in weiterführenden Schulen, 1990m) Deutsche Hochsprache in Hochschulen, 1850-1945 n) Polnische Hochsprache in Hochschulen, 1945o) Latain, die deutsche Kanzleisprache und deutsche Hochsprache am katholischen Priesterseminar in Breslau, bis 1849 p) Latain, deutsch und polnische Hochsprache am katholischen Priesterseminar in Breslau, 1849-1945 q) Polnische Hochsprache und Latain am Priesterseminar Neiße 1945-77 r) Standardowy polski, standardowy niemiecki i ∏acina w seminarium duchownym w Nysie/Opolu, 1977- r) Standard Polish, standard German and Latin in the seminary in Nysa/Opole, 1977- r) Polnische und deutsche Hochsprache und Latain im Priesterseminar Neiße und später in Oppeln, 1977- a) Dialekt s∏owiaƒski - VI-XII w., b) Dialekt s∏owiaƒski i dialekt germaƒski - XIII w. do dzisiaj, c) Standardowy niemiecki wÊród warstw z wykszta∏ceniem Êrednim i wy˝szym - XVIII-1945 a) The Slavic dialect - 6th-12th cc. b) The Slavic dialect and the Germanic dialect - 13th c.-today c) Standard German among those with secondary and university education - 18th c.-1945 d) S∏owiaƒsko-germaƒski kreol wÊród robotników i na terenach uprzemys∏owionych - od po∏owy XIX w. do dzisiaj, d) The Slavic-Germanic creole among the industrial workers and in the industrialized areas the mid-19th c.-today e) Standardowy polski wÊród warstw z wykszta∏ceniem Êrednim i wy˝szym, 1945- e) Standard Polish among those with secondary and university education, 1945- f) Inne j´zyki obecne w przesz∏oÊci na obszarze Województwa Opolskiego: jidisz, hebrajski, romski, czeski, rusiƒski (ukraiƒski) f) Other languages present on the territory of the Opole Voivodeship in the past: Yiddish, Hebrew, Romani, Czech, Ruthenian (Ukrainian) g) Inne j´zyki obecnie wyst´pujàce na obszarze Województwa Opolskiego: romski, ∏emkowski (rusiƒski), ukraiƒski, polski dialekt kresowy g) Other languages used nowadays on the territory of the Opole Voivodeship: Romani, Lemko (Ruthenian), Ukrainian, the Polish dialect of Lwów (Lviv) a) Slawischer Dialekt, 6.-12. Jh. b) Slawischer und deutscher Dialekt, 13. Jh. bis heute c) Deutsche Hochsprache unter denen, die eine weiterführende Schule oder eine Hochschule besucht haben, 18. Jh.-1945 d) Slawischs-deutsches “Kreol” (Sprachmischung) unter den Arbeitern in der Industrie und in industrialisierten Gebieten, Mitte des 19. Jh. bis heute e) Polnische Hochsprache unter dennen, die eine weiterführende Schule oder Hochschule besucht haben, 1945f) Andere Sprachen, die im Gebiet der heutigen Woiwodschaft Oppeln gesprochen wurden: jiddisch, hebräisch, romani, tschechisch, ruthenisch (ukrainisch) g) Andere Sprachen, die heute in der Woiwodschaft Oppeln gespro-chen werden: romani, lemkisch (ruthenisch), ukrainisch, polnischer Dialekt des Gebietes um Lemberg (polnisch: Lwów, ukrainisch: Lviv) 4. J´zyk ludnoÊci The vernacular die Sprache der Bevölkerung 125 5. Nauczane j´zyki obce Foreign languages taught at school Gelehrte Fremdsprachen in der Region 126 a) ¸aciƒski, w∏oski i francuski do XIX w. b) Francuski i angielski do 1945 a) Latin, Italian and French until the 19th c. b) French and English, until 1945 c) Rosyjski, angielski i francuski, 1945-1989 d) Angielski, niemiecki, francuski i rosyjski, 1989- c) Russian, English and French, 1945-1989 d) English, German, French and Russian, 1989- a) Latain, italienisch und französisch bis zum 19. Jh. b) Französisch und englisch bis 1945 c) Russisch, englisch und französisch, 1945-89 d) Englisch, deutsch, französisch und russisch, 1989- 127 128