Inspreektekst mw. G. Tajiri bijlage boek De Wachters

Transcription

de
Wachters
van
Shinkichi
Tajiri
Pagina 2-3 Fotomontage van
de stadsbrug in Venlo met
twee houten modellen van de
Wachters van Shinkichi Tajiri
4
De Wachters van Shinkichi Tajiri
Die Wächter von Shinkichi Tajiri
The Sentinels of Shinkichi Tajiri
Venlo, 1 mei 2007
Venlo, 1. Mai 2007
Venlo, 1st May 2007
‘In de realisatie van het grootschalige, artistiek
hoogwaardige kunstproject de Wachters van
Shinkichi Tajiri in de openbare ruimte te Venlo
weerspiegelen zich tevens de ambities van de
gemeente om zich daadwerkelijk te tonen,
letterlijk en figuurlijk groter te denken en om een
voortrekkersrol te spelen in Noord-Limburg.
Daarenboven hoopt de gemeente dat de diepe
filosofische gedachte achter Tajiri’s beelden –
gemeenschappen vrijwaren van geweld en oorlog
– op de vijftig jaar oude stadsbrug tussen Venlo
en Blerick werkelijk vruchtbaar zal zijn. Dat
mensen uit binnen- en buitenland lang mogen
genieten van de schitterende sculpturen – in
vreedzame tijden.’
„Die Verwirklichung des groß angelegten und
künstlerisch hochwertigen Kunstprojektes ‘Die
Wächter’ von Shinkichi Tajiri im öffentlichen
Raum der Stadt Venlo spiegelt zugleich die
Bestrebungen unserer Kommune wider, im
wahrsten Sinne des Wortes Präsenz zu zeigen,
sich in wörtlicher und übertragener Bedeutung
größer zu denken und in Noord-Limburg eine
Vorreiterrolle zu spielen.
Darüber hinaus hoffen wir in Venlo, dass der
tiefe philosophische Gedanke, der Tajiris
Skulpturen zugrunde liegt – das Gemeinwesen
vor Gewalt und Krieg zu bewahren –, auf der
fünfzig Jahre alten Stadtbrücke zwischen Venlo
und Blerick wirklich fruchtbar sein wird. Mögen
sich alle Menschen aus dem In- und Ausland
lange an diesen prachtvollen Skulpturen erfreuen
können – in friedlichen Zeiten.“
‘The realisation of the large-scale high-quality art
project The Sentinels by Shinkichi Tajiri in the
public space in Venlo also reflects the
municipality’s ambitions to manifest itself, to
think bigger literally and figuratively and to open
doors in Northern Limburg. Moreover, the
municipality trusts that the deep philosophical
thought behind Tajiri’s sculptures—to secure the
community against violence and war—will truly
bear fruit on the by now fifty years old town
bridge between Venlo and Blerick. May visitors
from all over the world long continue to enjoy
the splendid sculptures—in times of peace’.
Namens het gemeentebestuur,
Hubert Bruls, burgemeester van Venlo
Im Namen der Stadtverwaltung
Hubert Bruls, Bürgermeister der Stadt Venlo
On behalf of the municipality,
Hubert Bruls, Mayor of Venlo
5
6
‘Het toeval regeert in elke hoek van het heelal; met uitzondering misschien van de kamers van het menselijk hart.’
David Guterson, Snow falling on cedars, 1995
[1]
„Der Zufall regiert in jeder Ecke des Universums, die Kammern des menschlichen Herzens vielleicht ausgenommen.“
David Guterson, Schnee, der auf Zedern fällt, 19951
[1]
‘Accidence rules in every corner of the universe except perhaps in the chambers of the human heart.’
David Guterson, Snow falling on cedars, 1995
[1]
Inleiding
Einleitung
Introduction
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn de oude
Maasbruggen, vitale verbinding tussen Venlo en
Blerick, twee keer vernietigd. Na jaren van
intensieve voorbereiding plaatst de gemeente
Venlo op de in 1957 gebouwde stadsbrug vier
monumentale beelden van de wereldberoemde
kunstenaar Shinkichi Tajiri. De kolossale,
kruislings geplaatste koppels gietijzeren Wachters,
die inclusief de sokkels negen meter hoog zijn,
waarschuwen blijvend tegen agressie, geweld en
oorlog. De geroeste Wachters fungeren
symbolisch als hoeders van de in de Tweede
Wereldoorlog aan beide zijden van de rivier
zwaar verwoeste stad.
In onderstaand artikel ga ik, mede aan de hand
van uitspraken van Jo van der Velden, Peter Freij
en Shinkichi Tajiri, nader in op de achtergronden
van dit in vele opzichten bijzonder complexe
project. Ik schenk aandacht aan de oorspronkelijke
initiatiefnemers, essentiële aspecten uit de
levensgeschiedenis van Shinkichi Tajiri, de eerste
naoorlogse krijgers, de specifieke beeldtaal van de
Wachters, de dramatische geschiedenis van de
oude Maasbruggen én de filosofische
grondgedachte achter de Wachters.
Im Zweiten Weltkrieg wurden die alten
Maasbrücken, die vitale Verbindung zwischen
Venlo und Blerick, zweimal zerstört. Nach
jahrelanger intensiver Vorbereitung stellt die Stadt
Venlo auf der im Jahr 1957 errichteten
Stadtbrücke vier monumentale Skulpturen des
weltberühmten Künstlers Shinkichi Tajiri auf. Die
kolossalen, über Kreuz stehenden Wächterpaare
aus Gusseisen, die einschließlich der Sockel neun
Meter hoch sind, stellen eine nachhaltige
Warnung vor Aggression, Gewaltanwendung und
Krieg dar. Die angerosteten Wächter fungieren
symbolisch als Hüter der im Zweiten Weltkrieg
auf beiden Seiten der Maas schwer verwüsteten
Stadt.
Im vorliegenden Artikel möchte ich näher auf die
Hintergründe dieses in vielfacher Hinsicht
besonders komplexen Projektes eingehen, wobei
ich mich auf Zitate von Jo van der Velden, Peter
Freij und Shinkichi Tajiri selbst stütze.
Insbesondere werde ich mich darin mit den
ursprünglichen Initiatoren, den bestimmenden
Aspekten der Lebensgeschichte des Künstlers, den
ersten Nachkriegskämpfern, der speziellen
Bildersprache der „Wächter“, der dramatischen
Geschichte der alten Maasbrücken sowie der den
Skulpturen zugrunde liegenden philosophischen
Idee befassen.
During the Second World War the old Maas
Bridges, vital connection between Venlo and
Blerick, were destroyed twice. On the new town
bridge from 1957 after years of intense
preparation the municipality of Venlo installs four
monumental sculptures by the world-famous
artist Shinkichi Tajiri. The colossal diagonally
opposed cast-iron couples, nine meters high from
the socle upwards, call for a permanent guard
against agression, violence, and war. The rusted
Sentinels are the city’s symbolic protectors. They
watch over the city so heavily destroyed on both
sides of the river in the Second World War.
In the following article I propose, also by using
quotes from Jo van der Velden, Peter Freij, and
Shinkichi Tajiri, further to explore the
backgrounds of this in many ways exceptionally
complicated project. I will attend to the original
trailblazers, essential aspects from Shinkichi
Tajiri’s life’s story, the first post-war warriors, the
Sentinels and their specific pictorial language, the
dramatic history of the old Maasbruggen and
finally, the philosophical base in thought for the
Sentinels.
7
Pagina 8-9 Shinkichi Tajiri
omgeven door Ronin van centa
foam in Museum van Bommel
van Dam, september 2000
10
Initiatief
Initiative
Initiative
Het initiatief voor het veelomvattende project de
Wachters komt van de gemeente Venlo. In het
najaar van 2000 ziet Jo van der Velden, oudwethouder van cultuur, in Museum van Bommel
van Dam op de expositie Ronin – Werk van Shinkichi
Tajiri twaalf geabstraheerde beelden, die zijn
gemaakt van platen karton met een kern van
schuim (centa foam). De grote, witte beelden,
Ronin genoemd, zijn geïnspireerd op een
eeuwenoude Japanse vertelling over dolende
ridders zonder heer. Van der Velden is
enthousiast over de kwaliteit, de schaal en de
inhoud van Tajiri’s recente werk: ‘Ik droomde er
meteen van om ergens in Venlo een hele serie van deze Ronin
geplaatst te krijgen. Ik heb dat toen in het museum ook
letterlijk tegen Shinkichi Tajiri gezegd.’ [2]
Die Initiative zu dem umfassenden Projekt der
„Wächter“ geht von der Stadt Venlo aus. Im
Herbst 2000 sieht Jo van der Velden, ihr
ehemaliger Kulturdezernent, im Museum van
Bommel van Dam im Rahmen der Ausstellung
Ronin – Arbeiten von Shinkichi Tajiri zwölf abstrahierte
Skulpturen aus Sandwichplatten mit einem Kern
aus Schaum (Centafoam). Die großen, weißen
Skulpturen verdanken ihren Namen (Ronin) und
ihre Inspiration einer seit Jahrhunderten
überlieferten japanischen Fabel über
umherschweifende Ritter ohne Herrscher. Van der
Velden ist von der Qualität, den Maßen und der
Aussage von Tajiris jüngsten Arbeiten begeistert:
„Ich träumte sofort davon, irgendwo in Venlo eine ganze Reihe
dieser Ronin aufstellen zu lassen. Das habe ich Shinkichi
Tajiri damals im Museum auch wörtlich so gesagt.“ [2]
The initiative for the wide-ranging Sentinels
project comes from the municipality of Venlo.
In the Museum van Bommel van Dam at the
exhibition Ronin—Work by Shinkichi Tajiri in the
autumn of 2000 Jo van der Velden, former
alderman for culture, notices twelve abstracted
sculptures made from sheets of cardboard with a
core of foam (centa foam). The large white
sculptures, called Ronin, are inspired by an
ages-old Japanese story of knights roaming in the
absence of a lord. Van der Velden has high praise
for the quality, the scale, and the content of
Tajiri’s work: ‘It immediately became my dream to find
a place somewhere in Venlo for a whole series of these Ronin.
That’s what I told Shinkichi Tajiri in person in the
museum’. [2]
Een jaar later komt Van der Veldens droom een
stuk dichter bij de werkelijkheid. Tijdens een
bespreking over het opknappen van de Maasbrug
stelt hij namelijk voor om bij die renovatie
sculpturen van Tajiri te betrekken. Tezelfdertijd
kaart hij zijn idee voor plaatsing van beelden op
de stadsbrug aan bij toenmalig burgemeester Jan
Schrijen. Ook die raakt echt begeesterd van het
idee.
Medio 2003 krijgt de tachtigjarige Shinkichi
Tajiri, die sinds 1962 op Kasteel Scheres in het
nabij gelegen Baarlo woont, op instigatie van Jan
Schrijen en Jo van der Velden zijn eerste, kapitale
order uit de omliggende regio. Na de formele
Im Jahr darauf kommt Van der Velden der
Verwirklichung seines Traums einen Schritt näher.
Während einer Sitzung über die Instandsetzung
der Maasbrücke schlägt er nämlich die
Einbeziehung der Skulpturen Tajiris vor. Zugleich
bespricht er seine Idee – das Aufstellen von
Skulpturen auf der Stadtbrücke – mit dem
damaligen Bürgermeister Jan Schrijen, der sich
ebenfalls für den Plan begeistert.
Mitte 2003 wird dem 80-jährigen Shinkichi
Tajiri, der seit 1962 auf Schloss Scheres im
benachbarten Baarlo wohnt, auf Jan Schrijens und
Jo van der Veldens Betreiben hin ein erster
A year later Van der Velden’s dream is rapidly
encroaching on its realisation when during a
meeting where plans for a restoration of the
Maasbrigde are discussed a proposal is advanced
by him to involve Tajiri’s works in the
renovation. He also manages to put forward his
idea of having the sculptures installed on the
town bridge with former mayor Jan Schrijen,
who then proves to be an ardent supporter of the
project.
Around the middle of 2003 at the instigation of
Jan Schrijen and Jo van der Velden Shinkichi
Tajiri, then eighty years old, who has lived in
Scheres Castle at close-by Baarlo since 1962, is
11
12
opdracht van de gemeente Venlo werkt hij gericht
en vol overgave aan diverse kleine modellen én
een metershoog houten prototype, dat Tajiri op
3 december 2004, ter gelegenheid van de viering
van de zestigjarige bevrijding van Blerick, in het
Stadskantoor te Venlo presenteert.
In 2005 wordt bekend dat er, vooral door
persoonlijke inspanningen van Arnold van Hoof,
directeur van de Woningstichting Venlo-Blerick,
zich naast de gemeente negen bedrijven bereid
hebben verklaard om samen meer dan een half
miljoen euro in een dubbele uitvoering van het
koppel gietijzeren Wachters te steken. Door de
substantiële, financiële bijdragen van Océ,
Rabobank Venlo, Seacon Logistics,
Woningstichting Venlo-Blerick, Antares
Woonservice, Van Nieuwenhuizen-Jongen BV,
Scheuten Foundation, Q-Park Beheer en Top-Care
Health Services wordt het definitief mogelijk om
Tajiri’s grootschalige sculpturen te verwezenlijken.
In 2007 besluit het nieuwe college van de
gemeente Venlo formeel dat de upgrading van de
Maasbrug niet wordt beperkt tot het plaatsen van
de monumentale beelden van Tajiri. De nieuwe
wethouder van cultuur Peter Freij ziet er op toe
dat diverse significante verbeteringen
plaatsvinden: ‘Met dank aan Essent Lighting zijn er op de
stadsbrug nieuwe uplights naast Tajiri’s beelden gezet zodat ze
in verticale zin extra worden aangelicht. Een groep studenten
Großauftrag aus der Region erteilt. Nach der
formellen Auftragserteilung der Stadt Venlo
arbeitet er zielorientiert und hingebungsvoll an
unterschiedlichen kleineren Modellen und einem
mehrere Meter großen Prototyp aus Holz, den
Tajiri am 3. Dezember 2004 anlässlich der
Feierlichkeiten zum 60. Jahrestag der Befreiung
Blericks im Venloer Rathaus präsentiert.
Wie im Jahr 2005 verlautet, haben sich vor allem
dank der persönlichen Bemühungen des Direktors
der Wohnungsbaugenossenschaft Venlo-Blerick,
Arnold van Hoof, neben der Stadt neun
Unternehmen bereit erklärt, insgesamt über 500
000 EUR für eine doppelte Ausführung des
gusseisernen Wächterpaares zur Verfügung zu
stellen. Diese großzügigen Spenden von Océ,
Rabobank Venlo, Seacon Logistics, Woningstichting
Venlo-Blerick, Antares Woonservice, Van
Nieuwenhuizen-Jongen BV, Scheuten Foundation,
Q-Park Beheer und Top-Care Health Services
machen die Aufstellung von Tajiris großformatigen
Skulpturen endgültig möglich.
2007 beschließt der neue Magistrat der Stadt
Venlo formell, dass die Modernisierung der
Maasbrücke nicht auf die Aufstellung der
monumentalen Skulpturen allein beschränkt
bleiben soll. Der neue Kulturdezernent Peter Freij
achtet darauf, dass verschiedenartige signifikante
Verbesserungen durchgeführt werden: „Dank Essent
receiving his first large commission from within
the region where he is living. After being
formally commissioned by the municipality of
Venlo he begins work with focus and
determination on several small models as well as
on a meters high wooden prototype, officially
presented by Tajiri in the Municipal Office on the
3rd of December 2004 at the occasion of the
celebration of the liberation of Blerick sixty years
earlier.
In 2005 it is made known that especially through
personal efforts by Arnold van Hoof, the director
of Woningstichting Venlo-Blerick, nine more
companies aside from the municipality express
their intention to co-invest more than a half
million Euros in a double version of the cast-iron
Sentinel couple. As a result of the substantial
financial contributions by Océ, the Rabobank
Venlo, Seacon Logistics, Woningstichting VenloBlerick, Antares Woonservice, Van
Nieuwenhuizen-Jongen BV, Scheuten Foundation,
Q-Park Beheer and Top-Care Health Services the
unequivocal decision can be taken to make
Tajiri’s large-scale sculptures into a reality.
In 2007 Venlo’s new Municipal Executive
formally decides not to restrict the upgrading of
the Maasbridge just to the installment of the
monumental sculptures by Tajiri. Peter Freij, the
new alderman for culture, sees to it that a
Ontwerp nieuwe leuning
stadsbrug door Roel Beelen,
Job-Pieter Tent, Ellen Vromans
en Tom Wolbertus onder
begeleiding van Marcel Joosten,
Fontys Hogeschool, Venlo
van Fontys Hogeschool Venlo heeft ook nieuwe brugleuningen
ontworpen waaruit ’s-nachts horizontaal wit licht schijnt.
Door de beelden van Tajiri is de brug tussen Venlo en Blerick
een van de meest bijzondere bruggen in Europa. Om de officiële
oplevering extra cachet te geven, vindt er in Museum van
Bommel van Dam een expositie over de Wachters van Tajiri
plaats en verschijnt een meertalige publicatie over de
wordingsgeschiedenis van het project. Tevens organiseert de
gemeente voor de hele bevolking een groot openingsfeest en
wordt er voor internationale publiciteit gezorgd.’ [3]
Lighting konnten neue Bodeneinbauleuchten neben Tajiris
Skulpturen eingelassen werden, die für zusätzliche vertikale
Beleuchtung sorgen. Eine Gruppe von Studenten der Fontys
Hochschule in Venlo hat darüber hinaus neue Brückengeländer
entworfen, aus denen nachts horizontales weißes Licht kommt.
Dank der Skulpturen von Shinkichi Tajiri ist die Brücke
zwischen Venlo und Blerick eine der bemerkenswertesten
Brücken Europas. Um der offiziellen Einweihung einen
würdevollen Rahmen zu verleihen, findet im Museum van
Bommel van Dam eine Ausstellung über Tajiris Wächter statt,
und es wird ein mehrsprachiger Katalog zur
Entstehungsgeschichte des Projekts erscheinen. Außerdem
organisiert die Stadt Venlo eine große Eröffnungsfeier für die
gesamte Bevölkerung, und es wird für internationales
Medieninteresse gesorgt.“ [3]
number of significant improvements are taking
place: ‘Essent Lighting is to be thanked for putting new
uplights next to Tajiri’s sculptures to provide them with extra
vertical illumination. A group of students from Fontys
Hogeschool Venlo designed new railings for the bridge that
emit white horizontal light at night. Tajiri’s sculptures make
the bridge between Venlo and Blerick into one of the most
remarkable in Europe. In order to give some more cachet to
the day of formal completion Museum van Bommel van Dam
will be home to an exhibition about Tajiri’s Sentinels and see
to a publication about the genesis of the project in several
languages. The municipality will also organize a big
celebration party and arrange for international publicity’. [3]
13
Japanse aanval op Pearl Harbor,
7 december 1941
Collectie Library of Congress,
Washington D.C.
14
De opmerkelijke levensgeschiedenis
van Shinkichi Tajiri
Shinkichi Tajiris ungewöhnliche
Lebensgeschichte
The extraordinary personal life
history of Shinkichi Tajiri
Om de achtergronden van het in vele opzichten
complexe project de Wachters te begrijpen, is het
ook noodzakelijk om stil te staan bij diverse
aspecten uit het leven van de maker, Shinkichi
Tajiri, die in 1923 in Los Angeles wordt geboren.
Op zondag 7 december 1941, de dag dat
Shinkichi Tajiri achttien jaar oud wordt, voert de
Japanse luchtmacht een volkomen onverwachte,
vernietigende aanval uit op Pearl Harbor, de
belangrijkste Amerikaanse vlootbasis in de Stille
Oceaan. Door die aanval wordt de oorlog, die al
twee jaar in alle hevigheid in Europa woedt,
plotsklaps een mondiaal conflict. Japans aanval op
Pearl Harbor heeft daarnaast, dat is minder
bekend, desastreuze gevolgen voor mensen met
Japanse (voor)ouders in de Verenigde Staten zelf.
Want meteen na de aanval op Pearl Harbor zorgt
een giftig cocktail van achterdocht, angst, haat,
hypocrisie, hysterie en (racistische) vooroordelen
er voor dat mensen van Japans-Amerikaanse
afkomst opeens openlijk worden geschoffeerd,
gediscrimineerd en gedemoniseerd. Deze
inktzwarte pagina in de onthutsende 20ste
eeuwse geschiedenis van de Verenigde Staten,
waar landgenoten opeens staatsvijanden zijn, is in
1999 messcherp verbeeld in de, door regisseur
Scott Hicks, verfilmde roman Snow falling on cedars
van schrijver David Guterson.
Uit schaamte en schuldgevoel over de laffe aanval
op Hawaï melden zich honderden mensen van
Japans-Amerikaanse afkomst (tevergeefs) aan voor
Um die Hintergründe des in vielerlei Hinsicht
komplexen Projektes „Die Wächter“ verstehen zu
können, muss man sich einige Aspekte aus dem
Leben seines Schöpfers, des 1923 in Los Angeles
geborenen Shinkichi Tajiri, vergegenwärtigen.
Am Sonntag, dem 7. Dezember 1941 – Shinkichi
Tajiris 18. Geburtstag –, fliegt die japanische
Luftwaffe einen völlig unerwarteten und
verwüstenden Angriff gegen Pearl Harbor, den
wichtigsten amerikanischen Flottenstützpunkt im
Stillen Ozean. Dieser Angriff verwandelt den
Krieg, der in Europa bereits seit zwei Jahren mit
aller Heftigkeit geführt wird, mit einem Schlag in
einen weltweiten Konflikt. Daneben hat – und das
ist weniger bekannt – Japans Angriff auf Pearl
Harbor für Personen mit japanischen Vorfahren in
den Vereinigten Staaten verheerende Folgen.
Unmittelbar nach dem Luftangriff sorgt ein
giftiger Cocktail aus Misstrauen, Angst, Hass,
Scheinheiligkeit, Hysterie und (rassistischen)
Vorurteilen dafür, dass Personen japanischamerikanischer Herkunft mit einemmal
unverhohlen grob behandelt, diskriminiert und
dämonisiert werden. Diese pechschwarze Seite aus
der erschütternden Geschichte der Vereinigten
Staaten im 20. Jahrhundert, als Landsleute von
jetzt auf nachher zu Staatsfeinden werden, hat
Regisseur Scott Hicks 1999 in seiner Verfilmung
des Romans Schnee, der auf Zedern fällt des
Schriftstellers David Guterson messerscharf in
Szene gesetzt.
For a deeper understanding of the in many ways
singularly complicated Guardians project it also
proves necessary to stop at the various aspects
from the life of its creator, Shinkichi Tajiri, who
is born in Los Angeles in 1923.
On Sunday 7th December 1941, Shinkichi Tajiri’s
eighteenth birthday, the Japanese naval air force
carries out a completely unexpected devastating
attack on Pearl Harbor, the main American naval
base in the Pacific. As a result of this attack, the
war that had already for two years wreaked havoc
in Europe, suddenly turns into a global conflict.
Japan’s attack on Pearl Harbor has also, and this
is less well known, disastrous consequences for
people with Japanese parents or ancestors in the
United States itself. For it is immediately
following the attack on Pearl Harbor that a
poisonous cocktail of suspicion, fear, hatred,
hypocrisy, hysteria, and (racial) prejudice leads
for those from Japanese-American descent to
sudden open confrontations with insults,
discrimination, and demonisation. This pitchblack page from the bewildering history of the
United States in the twentieth century, where
fellow-countrymen suddenly prove to be enemies
of the state, received its biting offset in Snow falling
on cedars, the film made by movie director Scott
Hicks after David Guterson’s novel.
Feelings of shame and guilt about the infamous
attack on Hawaii prompt hundreds of people
from Japanese-American descent to sign up (to
15
Ingang van concentratiekamp
Poston 3, Arizona 1942
16
het Amerikaanse leger. Een besluit van president
Roosevelt op 19 februari 1942 leidt er zelfs toe
dat circa 120.000 ‘Japanners’, waaronder 80.000
Amerikaanse staatsburgers, zonder proces worden
opgesloten in wat het staatshoofd zelf omschrijft
als concentration camps. In no-time worden
tienduizenden mensen geïnterneerd, privéeigendommen in beslag genomen en winkels
gesloten: ‘De aanval op Pearl Harbor’, zo merkt Tajiri op,
‘maakte een abrupt eind aan mijn jeugd. Met mijn moeder,
oudste zus en twee jongere broers werd ik eerst opgesloten in
het Santa Anita Assembly Center in Los Angeles en toen in
het afgelegen concentratiekamp Poston 3 in de woestijn in
Arizona. Het sinistere kamp lag in een ‘reservaat’ waar, zo
bleek, al ruim een eeuw Indianen zaten opgesloten.’ [4]
In januari 1943 krijgen mensen van JapansAmerikaanse afkomst wel het recht om zich aan
te melden voor het Amerikaanse leger. Ronselaars
van het leger bezoeken doelbewust de tien
afgelegen concentratiekampen in de staten
Arizona, Arkansas, Californië, Colorado, Idaho,
Utah en Wyoming. Tweeduizend JapansAmerikaanse vrijwilligers uit deze kampen,
Aus einem von dem feigen Angriff auf Hawaii
ausgelösten Gefühl der Scham und der Schuld
heraus melden sich Hunderte von Freiwilligen
japanisch-amerikanischer Herkunft (vergeblich)
bei der US-Armee. Ein Erlass von Präsident
Roosevelt vom 19. Februar 1942 führt sogar
dazu, dass etwa 120 000 „Japaner“ (darunter 80
000 amerikanische Staatsbürger) ohne Prozess in,
wie es das Staatsoberhaupt selbst nennt,
concentration camps festgesetzt werden. Innerhalb
kürzester Zeit werden Zehntausende von
Menschen interniert, Geschäfte geschlossen und
Privatbesitz beschlagnahmt. „Der Angriff auf Pearl
Harbor“, so stellt Tajiri fest, „bedeutete das abrupte Ende
meiner Jugend. Zusammen mit meiner Mutter, meiner ältesten
Schwester und zwei jüngeren Brüdern wurde ich zunächst im
‘Santa Anita Assembly Center’ in Los Angeles und
anschließend im abgelegenen Konzentrationslager ‘Poston 3’ in
der Wüste von Arizona interniert. Das sinistere Lager befand
sich in einem ‘Reservat’, in dem, wie sich zeigen sollte, schon
seit gut einem Jahrhundert Indianer festgehalten wurden.“ [4]
Im Januar 1943 wird Personen japanischamerikanischer Herkunft doch noch das Recht
no avail) for the American army. An Executive
Order by President Roosevelt issued on 19th
February 1942 even results in some 120,000
‘Japanese’, including 80,000 American citizens, to
become locked up in what the head of state
himself dubs concentration camps.
In no time tens of thousands of people are
becoming interned, private property is confiscated
and shops are shut: ‘The attack on Pearl Harbor’, Tajiri
reminisces, ‘put an abrupt end to my childhood. Together
with my mother, my eldest sister and two younger brothers I
was first interned in the Santa Anita Assembly Center in Los
Angeles and then in a concentration camp, Poston 3, remote
in the Arizona desert. The sinister camp was situated in a
“reservation” where tens and thousands of native Americans –
Indians - had been incarcerated since the middle of the
1800’s.’ [4]
In January 1943 people from Japanese-American
descent finally obtain the right to enlist in the
American army. Army recruiters purposely visit
the ten remote concentration camps in the states
of Arizona, Arkansas, California, Colorado, Idaho,
Utah, and Wyoming. Two thousand Japanese-
Shinkichi Tajiri
Portret van Jim Tajiri
(broer van Shinkichi) gemaakt
in concentratiekamp Poston 3,
Arizona 1942
Houtskool op papier
17
waaronder Tajiri, melden zich aan; later komen
daar nog eens drieduizend vrijwilligers uit Hawaï
bij: ‘Ik ben geen ‘Gung Ho’ patriot, maar ik wilde dat kamp
in Arizona persé uit en besloot mij dus aan te melden voor de
‘442nd Regimental Combat Team’ dat uit louter JapansAmerikaanse vrijwilligers bestond. In mei 1943 werd ik naar
Camp Shelby in Missisippi gezonden, waar ik gedurende elf
maanden een intensieve, commandoachtige training kreeg. Een
jaar later, op 28 mei 1944, werden we na per schip de
oceaan te zijn overgevaren, ontscheept bij Napels.’ [5]
Vanaf 6 juni wordt het regiment waarvan Tajiri
deel uitmaakt, ingezet bij het heroveren van
Italiaans grondgebied op de fascistische Italiaanse
en Duitse legers. De zogeheten Yankee Samurai,
ook wel ‘kleine mannen van ijzer’ of ‘gentlemensoldiers’ genoemd, blijken zonder uitzondering
voortreffelijke militairen te zijn. De een na de
ander wordt onderscheiden voor grote inzet,
loyaliteit en moed. Na een volle maand
bikkelhard vechten, waarbij vele jonge collega’s
sterven, wordt Tajiri, op 9 juli 1944, bij het
oversteken van een droge rivierbedding bij
Castellina plots door sluipschutters onder vuur
zugesprochen, sich zum Einsatz bei der US-Armee
zu melden. Werber der US-Army suchen gezielt
die zehn abgelegenen Konzentrationslager in den
Staaten Arizona, Arkansas, Kalifornien, Colorado,
Idaho, Utah und Wyoming auf. 2000 japanischamerikanische Freiwillige aus diesen Lagern,
darunter auch Tajiri, gehen auf die
Anwerbungskampagne ein; später kommen
weitere 3000 Freiwillige aus Hawaii dazu. „Ich bin
kein ‘Gung-Ho’-Patriot, aber ich wollte um jeden Preis aus
diesem Lager in Arizona weg“, sagt Tajiri entschieden, „denn
ich traute der amerikanischen Regierung, die seit über hundert
Jahren Native Americans in ‘Reservaten’ festhielt, nicht über
den Weg. Im Mai 1943 wurde ich nach Camp Shelby in
Missisippi verbracht, wo ich in den darauffolgenden elf
Monaten eine intensive Ausbildung, ähnlich wie Spezialkräfte,
durchlief. Ein Jahr später, am 28. Mai 1944, wurden wir
nach der Ozeanüberquerung in Neapel ausgeschifft.“ [5]
Vom 6. Juni an wird das Regiment, dem Tajiri
angehört, eingesetzt, um italienisches
Hoheitsgebiet von den faschistischen Armeen
Italiens und Deutschlands zurückzuerobern. Wie
sich herausstellt, sind die so genannten Yankee
American volunteers from these camps, among
whom Tajiri, become enlisted: later on joined by
again three thousand volunteers from Hawaii: ‘I
am not a “Gung Ho” patriot, eager to face and engage the
enemy but I wanted to get out of that damn camp so I
decided to take my chances and volunteered for combat with
the 442nd Regimental Combat Team which was made up of
a battelion of Japanese-American volunteers. In May 1943 I
was sent to Camp Shelby in Mississippi where I received an
intense commando-like training for eleven months. A year
later, on 28th May 1944, we disembarked at Napels after a
28 day voyage by ship across the Atlantic ocean’. [5]
From the 6th of June the regiment that Tajiri
belongs to is put into action at recapturing Italian
lands on the fascist Italian and German armies.
The so-called Yankee Samurai, also known as
‘Little men of iron’ or ‘gentleman-soldiers’,
without exception prove to be excellent soldiers.
They are bestowed with decorations one after the
other for their persistent efforts, loyalty, and
courage. After a full month of tough fighting,
and the deaths of many of his young comrades,
Tajiri on 9th July 1944 is caught by surprise by
18
Shinkichi Tajiri
Shinkichi Tajiri in ‘442nd
(derde van rechts)
Regimental Combat Team’
op weg naar Rome,
in legerkamp te Shelby in
juni 1944
Missisippi, 1943
genomen. Tijdens die beschieting raakt hij ernstig
gewond aan zijn linkerbeen. Hij wordt twee maal
geopereerd, waarbij talloze scherfjes steen uit zijn
been worden verwijderd. Tajiri brengt ruim vijf
maanden door in een ziekenhuis te Rome. Daarna
wordt hij in Rennes, Nancy, Mannheim en
Heidelberg gestationeerd: ‘Op 6 januari 1946 werd ik
eervol ontslagen uit het Amerikaanse leger en hoopte ik als
vrije burger, na alle belevenissen als gevangene én bevrijder, een
normaal leven te kunnen leiden en weer een kunstopleiding te
volgen. Tot mijn grote ontsteltenis merkte ik echter dat ik,
zelfs als een met een ‘Purple Heart’ gedecoreerd Amerikaans
soldaat, met mijn Oosters gezicht, vijandig werd behandeld.
Overal zag je opschriften als ‘Japs keep out’. In september
1948 ben ik, gedesillusioneerd, met een ‘G.I. Bill’, een
stipendium voor veteranen, naar Parijs gegaan. As an artist
you have to find out who you are.’ [6]
Samurai oder „kleinen Männer aus Eisen“ bzw.
„gentlemen-soldiers“ ausnahmslos hervorragende
Soldaten. Einer nach dem anderen werden sie für
heldenhaften Einsatz, Loyalität und Tapferkeit
ausgezeichnet. Nachdem Tajiri einen ganzen
Monat lang an schweren Gefechten teilgenommen
hat, bei denen viele seiner jungen Kameraden
fallen, wird er am 9. Juli 1944 von
Scharfschützen beschossen, als er versucht, ein
ausgetrocknetes Flussbett in der Nähe von
Castellina zu durchqueren. Dabei zieht er sich
schwere Schussverletzungen am linken Bein zu. In
der Folge wird er zweimal operiert; unzählige
Steinsplitter werden aus seinem Bein entfernt.
Tajiri liegt gut fünf Monate in einem Krankenhaus
in Rom. Anschließend wird er in Rennes, Nancy,
Mannheim und Heidelberg stationiert: „Am 6.
Januar 1946 wurde ich ehrenvoll aus der US-Army entlassen.
Nach allem, was ich als Gefangener und als Befreier
mitgemacht hatte, hoffte ich, ein normales Leben als freier
Bürger führen und wieder eine künstlerische Ausbildung
durchlaufen zu können. Doch zu meiner großen Bestürzung
musste ich feststellen, dass ich selbst als amerikanischer Soldat,
der mit dem ‘Purple Heart’ ausgezeichnet worden war, wegen
meines asiatischen Äußeren feindselig behandelt wurde. Überall
gab es Schilder mit Aufschriften wie ‘Japs keep out’. Im
September 1948 ging ich desillusioniert mit einem Stipendium
für Veteranen, einem so genannten G.I. Bill, nach Paris. As
an artist you have to find out who you are.“ [6]
fire from snipers as he is crossing a dry riverbed
near Castellina. As a result of this firing he
sustains serious injuries to his left leg. He has
surgery twice, when numerous fragments of
stone are removed from his leg. Tajiri spends
over five months in a hospital in Rome. He is
subsequently successively stationed in Rennes,
Nancy, Mannheim, and Heidelberg: ‘On the 6th of
January 1946 I was honorably discharged from the United
States army and I had hopes to be able to lead a normal life
as a free citizen, after all these horrifying war experiences and
to go back to art school again. I was astonished to find that
even as a “Purple Heart” veteran I faced discrimination
because I had the face of the enemy. Everywhere slogans like
“Japs keep out” were put on display. Without illusions I
decided in September 1948 to go to Paris on a “G.I. Bill”,
a grant for veterans. As an artist you have to find out who
you are’. [6]
19
Shinkichi Tajiri
Studie voor nummer 7, 1964
Viltstifttekening
20
De krijgers van Tajiri
Tajiris Krieger
Tajiri’s warriors
Na studies bij Ossip Zadkine en Fernand Léger
maakt Shinkichi Tajiri in zijn atelier op 9, Rue
d’Odessa bij het Gare Montparnasse in Parijs een
eerste serie krijgers van gips en ijzeren armaturen.
Eén krijger wordt getoond op de Eerste
Internationale Tentoonstelling van Experimentele
Kunst (Cobra) in het Stedelijk Museum te
Amsterdam.
Nach Studien bei Ossip Zadkine und Fernand
Léger stellt Shinkichi Tajiri in seinem Atelier in
der Rue d’Odessa 9 beim Gare Montparnasse in
Paris eine erste Serie mit Kriegern aus Gips und
eisernen Armaturen her. Einer dieser Krieger wird
auf der Ersten Internationalen Ausstellung
Experimenteller Kunst (Cobra) im Stedelijk
Museum von Amsterdam präsentiert.
After classes at Ossip Zadkine and Fernand Léger
Shinkichi Tajiri in his atelier on 9, rue d’Odessa
near the Gare Montparnasse at Paris first prepares
a series of warriors in plaster and iron armatures.
One warrior is put on exhibition at the Eerste
Internationale Tentoonstelling van Experimentele
Kunst (Cobra) (First International Exhibition of
Experimental Art) in the Stedelijk Museum in
Amsterdam.
Shinkichi Tajiri bezoekt
Brussel, lente 1945
Shinkichi Tajiri
Röntgenfoto’s van de linkerdij
Shinkichi Tajiri naast
Tekening gemaakt in het
van Shinkichi Tajiri waarin
‘Vader en Zoon’,
ziekenhuis te Rome,
zich talloze steenfragmenten
het eerste beeld na de oorlog,
september 1944
bevinden als gevolg van het
Chicago, 1946
Conté-krijt
neerschieten in juli 1944
Steen
21
Shinkichi Tajiri’s studio in
Shinkichi Tajiri
Montparnasse, Parijs, lente 1949
Guerrier, 1949
Deze eerste krijger wordt
geëxposeerd op de 1ste CoBrA
tentoonstelling in het Stedelijk
Museum, Amsterdam, 1949
22
Die driedimensionale krijger is de voorloper van
alle Warriors en Guerriers die hij tussen 1945 en
1951 maakt: ‘Al mijn krijgers zijn pogingen om angsten te
bezweren, demonen uit te drijven of nachtmerries te verwerken.
Van het 442nd Regimental Combat Team, waarvan ik deel
uitmaakte, overleefde maar een deel de oorlog. Vele
getalenteerde jonge mensen sneuvelden, soms direct naast me,
op het slagveld. Dát maakt, zeker in combinatie met de
beschietingen en ontploffingen én de gevechten met bajonetten,
een onuitwisbare indruk. Met mijn beeldhouwkunst probeer ik
al meer dan zestig jaar vorm te geven aan de psychologische
littekens die al die indringende ervaringen hebben
achtergelaten.’ [7]
Deze uitspraak maakt zonneklaar dat de
verwerking van persoonlijke oorlogservaringen
een blijvende rol speelt in Tajiri’s beeldend werk
in de eerste fase na de oorlog. In de jaren vijftig
last hij, zoals onder meer is te zien op Samurai en
Warrior, respectievelijk uit 1951 en 1953, delen
van ijzer aan elkaar zodat er in wezen
assemblages of zo men wil ruimtelijke collages
ontstaan.
Vanaf 1964 maakt hij, geïnspireerd door
racewagens, raketten en straalvliegtuigen, grote,
staande machines van aluminium, staal en
plexiglas, veelal met opvallende vuurmonden.
Deze kritische kunstwerken, die rechtstreeks tegen
de koude oorlogsmachinerieën ageren, worden
tot Tajiri’s verbijstering abusievelijk gezien als
Der dreidimensionale Krieger ist der Vorläufer
aller Warriors und Guerriers, die er in den Jahren
1945 – 1951 herstellt: „All meine Krieger stellen
Versuche dar, meine Ängste zu beschwören, Dämonen zu
vertreiben oder Alpträume zu verarbeiten. Nur ein Teil der
Angehörigen meines Stammtruppenteils, des 442nd Regimental
Combat Team, hat den Krieg überlebt. Viele talentierte junge
Menschen sind gefallen, manchmal unmittelbar neben mir, auf
dem Schlachtfeld. Diese Erfahrung, kombiniert mit
Beschießungen, Detonationen und Bajonettkämpfen, hinterlässt
einen unauslöschlichen Eindruck. Mit meiner Bildhauerei
versuche ich schon seit über sechzig Jahren, den
psychologischen Narben, die all diese bewegenden Erfahrungen
bei mir hinterlassen haben, eine Form zu geben.“ [7]
Mit dieser Äußerung wird sonnenklar, dass die
Verarbeitung persönlicher Kriegserfahrungen in
Tajiris Bildhauerarbeit in der ersten Phase nach
dem Ende des Krieges eine nachhaltige Rolle
spielt. In den 1950er Jahren verschweißt er, wie
u.a. zu sehen ist bei Samurai und Warrior von 1951
bzw. 1953, einzelne Teile aus Eisen miteinander,
sodass im Prinzip Assemblagen oder, wenn man
so will, räumliche Collagen dabei herauskommen.
Von 1964 an fertigt er von Rennwagen inspirierte
Raketen und Düsenflugzeuge, große, stehende
Maschinen aus Aluminium, Stahl und Plexiglas,
oft mit auffälligen Mündungsrohren. Diese
kritischen Kunstwerke, die direkt gegen die
Maschinerie des Kalten Krieges agitieren, werden
This three-dimensional warrior is the precursor of
all the Warriors and Guerriers that he makes
between 1945 and 1951: ‘All my Warrions and Ronin
are three dimensional icons, remainders of certain war
experiences which have left me with psychological scars. By
giving form to these nightmares and demons I have hope to
rid myself of their constant presence.’ [7]
These words clearly demonstrate a motif for
Tajiri’s sculptures in the first post-war period in
that they help coping with personal war
experiences. In the 1950s he is welding iron parts
into what prove to be essentially assemblages or,
if you prefer, spatial collages, such as on Samurai
and Warrior, from 1951 and 1953 respectively.
Since 1964, inspired by racing cars, rockets and
jet airplanes he builds large upright machines of
aluminum, steel, and plexiglass, for the better
part with striking muzzles. These critical works of
art that are formed out of a direct protest against
war machineries are mistakenly and to Tajiri’s
astonishment widely considered to be
glorifications of militarism. Still, for Tajiri himself
modern technologies are both suspect in that they
are employed for warfare, and fascinating because
they contribute to man’s rational development.
In the mid-1990s he returns to the theme of the
warrior—albeit in a different form—when he
receives a commission from the VVDM and the
AVNM, both organized interest groups for Dutch
23
Shinkichi Tajiri
Shinkichi Tajiri
Een van de eerste gelaste
Samoerai, 1951
ijzeren sculpturen met
Dit beeld wordt tentoongesteld
afvalmateriaal, 1950
op de 2de CoBrA
tentoonstelling in het Paleis
voor Schone Kunsten, Luik
24
Shinkichi Tajiri
Shinkichi Tajiri
IJzeren sculptuur, 1953
Wounded Knee, 1954
Gelast en gesmeed
Gelast ijzer, beschilderd
Collectie Stedelijk Museum,
Amsterdam
25
26
Shinkichi Tajiri
Shinkichi Tajiri
Junk sculptuur, 1957
Warrior, 1963
Gelast ijzer
Brons (Red Brick Series)
Shinkichi Tajiri
Shinkichi Tajiri
Sentinel (wachter), 1961
Made in USA, 1964
Koper en brons
Koper en brons
Collectie Museum Fukuoka,
Japan
27
28
glorificaties van militairisme. Voor Tajiri zelf zijn
de moderne technologieën echter tezelfdertijd
suspect, als ze worden ingezet voor oorlog, én
fascinerend, omdat ze ook bijdragen aan de
rationele ontwikkeling van de mens.
Halverwege de jaren negentig pakt hij het thema
van de krijger – zij het in gewijzigde vorm –
weer op, als hij, in verband met afschaffing van
de dienstplicht via Stroom – Haags centrum voor
beeldende kunst, een opdracht krijgt van de
VVDM en AVNM, de beroepsverenigingen van
militairen. Tajiri’s Wachter staat nu al ruim tien
jaar voor het Ministerie van Defensie op het
Nassauplein in Den Haag. Het bronzen
monument voor de dienstplichtige soldaat en een
tweede gietijzeren Wachter, die in 2000 in
Nieuw Bergen is geplaatst, zijn vanuit een integer
pacifistisch perspectief gemaakt: ‘Sinds mensenheugenis
spelen defensief ingestelde wachters een fundamentele rol in
onze beschaving. Door dag en nacht alert, waakzaam en
weerbaar te zijn, behoeden ze gemeenschappen voor gevaren. In
hun sterk samengebalde, strijdvaardige kracht zit een positief
mentaal streven.’ [8]
zu Tajiris Bestürzung fälschlicherweise als
Verherrlichung des Militarismus aufgefasst. Für
Tajiri sind die modernen Technologien hingegen
suspekt, wenn sie zu Kriegszwecken verwendet
werden, und faszinierend zugleich, weil sie auch
zur vernunftmäßigen Entwicklung des Menschen
beitragen.
Mitte der 1990er Jahre befasst er sich – wenn
auch in veränderter Form – wieder mit dem
Thema des Kriegers, nachdem ihm im
Zusammenhang mit der Abschaffung der
Wehrpflicht durch Vermittlung von Stroom, dem
Den Haager Zentrum für Bildende Kunst, von den
Soldatengewerkschaften VVDM und AVNM ein
entsprechender Auftrag erteilt wird. Tajiris Wächter
steht nun schon seit gut zehn Jahren auf dem
Nassauplein in Den Haag, wo das
Verteidigungsministerium seinen Sitz hat. Die
Bronzestatue des Wehrpflichtigen und ein zweiter
gusseiserner Wächter, der im Jahr 2000 in Nieuw
Bergen enthüllt wird, sind einer integren
pazifistischen Einstellung zu verdanken: „Seit
Menschengedenken spielen defensiv eingestellte Wächter eine
grundlegende Rolle in unserer Zivilisation. Tag und Nacht auf
der Hut, wachsam und wehrhaft, behüten sie die
Allgemeinheit vor Gefahren. Hinter ihrer stark
zusammengeballten, kämpferischen Kraft verbirgt sich ein
positives mentales Streben. [8]
military personnel, by mediation of
Stroom—Center for the visual arts The Hague,
and in connection with the abolition of
conscription. Tajiri’s Sentinel (Wachter) has for
over ten years found a place facing the Ministry
of Defense on the Nassauplein in The Hague.
The monument in bronze for the conscript
soldier and a second cast-iron Sentinel, installed
in Nieuw Bergen in 2000, are made proceeding
from a sincere pacifist perspective: ‘Since time
immemorial a defensive sentinel mentality has played a
fundamental part in our civilization. By a continued alertness
day and night, vigilance and a power to resist they protect
communities against dangers. In their tightly compacted
militant force exists a positive mental drive’. [8]
29
Shinkichi Tajiri
Shinkichi Tajiri
Shinkichi Tajiri
Nummer 7, 1967, Staal en aluminium
Nummer 5, 1965, Aluminium
Nummer 8, 1967-68, Staal en aluminium
Collectie ICN, Amsterdam
Collectie P. Stuyvesant
Collectie Museum Boymans van Beuningen, Rotterdam
Shinkichi Tajiri
Shinkichi Tajiri
Shinkichi Tajiri
Nummer 2, 1964, Koper en aluminium
Nummer 4, 1965
Nummer 6, 1965-66
Collectie Museum Het Valkhof, Nijmegen
Staal en aluminium
Staal en aluminium
Shinkichi Tajiri
Studie, 1966
Penseeltekening
30
De Wachters van Venlo
Die Wächter von Venlo
The Sentinels of Venlo
Diezelfde alertheid, waakzaamheid en
weerbaarheid vormen ook de inhoudelijke basis
voor het dubbele koppel Wachters, dat Tajiri
speciaal voor de stadsbrug in Venlo heeft
ontworpen. Daarbij dient te worden aangetekend
dat hij voor dit project compositorisch from scratch
is begonnen. De geroeste, gietijzeren sculpturen
zijn met andere woorden géén uitvergrotingen
van reeds bestaande beelden in centa foam, gips,
hout of ijzer.
Bij het bekijken van de beelden valt onmiddellijk
op dat de lijven deels worden gesuggereerd. We
ontwaren slechts fragmenten van voeten, benen,
armen, rompen, torsen en hoofden. In wezen zijn
de Wachters zorgvuldig uitgekiende stapelingen
van elkaar steeds overlappende platen en vlakken,
die worden gekenmerkt door sterk gevarieerde
hoekige, puntige, scherpe en zaagtandachtige
vormen. De compositorische constructies zijn
zowel en face, en profil als en dos fraai uitgewogen.
Op bepaalde plekken heeft Tajiri delen bewust
‘opengewerkt’. Dit geldt in het bijzonder voor de
frontale ‘huiden’ in de vorm van kappen en
schilden. Door het ritmisch plaatsen van kleine en
grote ronde vormen, het herhalen van bepaalde
elementen én het subtiel aanbrengen van
decoratieve patronen ter hoogte van de borst en
schouder van de ‘man’ is de overall uitstraling
van deze figuur, met vooruitstekend
geslachtsorgaan, nog krachtiger en spannender.
Bij zijn ontwerpproces heeft Tajiri, zoals hij soms
Eben jene Umsicht, Wachsamkeit und
Wehrhaftigkeit stellen auch die inhaltliche Basis für
das doppelte Wächterpaar dar, das Tajiri speziell
für die Stadtbrücke in Venlo entworfen hat. Dem
ist hinzuzufügen, dass er für dieses Projekt in
kompositorischer Hinsicht from scratch angefangen
hat. Oder anders gesagt: Die gerosteten
gusseisernen Skulpturen sind keine Vergrößerungen
bereits bestehender Plastiken in Centafoam, Gips,
Holz oder Eisen.
Beim Betrachten der Plastiken fällt sofort auf, dass
die Körper zum Teil nur angedeutet werden. Wir
sehen lediglich Fragmente der Füße, Beine, Arme,
Rümpfe, Torsos und Köpfe. Im Kern sind die
Wächter sorgfältig ausgetüftelte Stapelelemente von
einander überlappenden Platten und Flächen, die
sich durch variantenreiche eckige, spitz zulaufende,
kantige und sägezahnähnliche Formen auszeichnen.
Kompositorisch sind die Konstruktionen sowohl en
face, en profil als auch en dos ungemein ausgewogen.
An bestimmten Stellen hat Tajiri die Teile bewusst
„durchbrochen“. Das gilt insbesondere für die
frontalen „Häute“ in Gestalt von Kappen und
Schilden. Da kleinere und größere runde Formen
rhythmisch angebracht worden sind und sich
bestimmte Elemente und dekorative Muster in
Höhe von Brustkorb und Schultern des „Mannes“
wiederholen, ist die Gesamtausstrahlung dieser
Figur mit dem vorgestreckten Geschlechtsorgan
noch mächtiger und spannender. Tajiris Inspiration
beim Entwurfprozess geht, wie dies auch schon
A similar alertness, vigilance, and resilience is
reflected in the double couple Sentinels that Tajiri
has made especially for the new Maasbrug from
1957 at Venlo. It must be mentioned here that
composition-wise he started this project from
scratch. The sculptures made of cast-iron and
rusted all-over are in other words anything but
just enlargements of existing sculptures made in
centa foam, plaster, wood or iron.
On inspecting the sculptures parts of the torsos
easily prove to be a suggestion. What we can
make out are just fragments of feet, legs, arms,
torsos, and heads. The Sentinels are actually
carefully thought through layers of mutually
overlapping plates and planes, characterized by a
wide variety of angular, acute, sharp, and serrated
forms. The compositional constructions are finely
balanced both en face, en profil, and en dos.
Parts in certain areas have deliberately been
‘opened out’ by Tajiri, especially the frontal
‘skins’ in the form of hoods and shields.
By rhythmically positioning little and large round
forms, repeating certain elements and also by the
subtle application of decorative patterns at the
‘man’s’ breast and shoulder height the over-all
exposure of this figure with protruding privates
has become even more powerful and exciting.
For his designs Tajiri pursuant to what he used to
do around 1950 has partly drawn inspiration
from medieval battledress. In various places we
notice small details remindful of suits of armour,
31
Shinkichi Tajiri
Shinkichi Tajiri
Shinkichi Tajiri met
Ronin, 1997
Sentinel (wachter), 1997
kleinkinderen, Shakuru en
Brons
Model van wachter voor het
Tanéa bij Wachter, 2000
Ministerie van Defensie,
Gietijzer
Den Haag
gemeente Bergen
Brons
32
ook rond 1950 deed, deels inspiratie geput uit
middeleeuwse gevechtskleding. Op meerdere
plaatsen komen we kleine details tegen die
refereren aan harnassen, arm-, been- en
kniekappen en schilden. Tegelijkertijd is hij zich,
vooral bij de ‘vrouw’ die langer dan de man is,
bij het definitief ontwerpen bewust geweest van
de historische wapenuitrusting en gestileerde
uitdossing van Japanse samoerai en ronin: ‘Ik ben
altijd geïnteresseerd geweest in de fysieke en psychologische
aspecten van uitrusting en uitdossing. Bij de knap
gefotografeerde speelfilms Kagemusha (De dubbelganger) en Ran
(Chaos) van de Japanse filmregisseur Akira Kurosawa zie je
die beide aspecten ook. Relatief kleine mensen, die bijvoorbeeld
op een paard rijden, worden groter doordat ze harnassen,
helmen, maskers, pluimen en veren dragen. Tevens hebben ze
lange speren of vaandels vast, die ze meestentijds op
geraffineerde wijze verticaal presenteren. Op uiterst effectieve
manier worden ze zo, letterlijk en figuurlijk, angstaanjagend,
opzienbarend of schrikaanjagend. Mijn defensieve Wachters zijn
in psychologisch opzicht ook reuzen.’ [9]
in der Zeit um 1950 bisweilen der Fall war, auf
mittelalterliche Kampfbekleidung zurück. An
mehreren Stellen stoßen wir auf kleinere Details,
die auf Harnische, Stulpenhandschuhe, Gamaschen,
Knieschützer und Schilde verweisen. Zugleich war
er sich – vor allem bei der „Frau“, die größer ist
als der Mann – beim definitiven Entwurf der
historischen Waffenausrüstung und der stilisierten
Montur japanischer Samurai und Ronin bewusst:
„Die physischen und psychologischen Aspekte der Ausrüstung
und der Montur haben mich immer interessiert. In den
fachmännisch fotografierten Spielfilmen Kagemusha (Der
Doppelgänger) und Ran (Chaos) des japanischen Regisseurs
Akira Kurosawa sieht man diese beiden Aspekte auch. Relativ
kleine Menschen, die beispielsweise auf einem Pferd sitzen,
wirken größer, wenn sie Harnische, Helme, Masken, Daunenund Federbüsche tragen. Außerdem halten sie lange Speere oder
Banner in den Händen, die sie zumeist auf raffinierte Weise
vertikal präsentieren. Auf äußerst effektive Art und Weise
werden sie somit in wörtlicher und übertragener Bedeutung
furcht-, aufsehen- oder schreckenerregend. Meine defensiven
Wächter sind in psychologischer Hinsicht auch Riesen.“ [9]
arm, leg and knee guards and shields. At the
same time especially with the ‘woman’ who is
taller than the man the historical panoply and
stylized attire of Japanese samurai and ronin were
foremost in his mind for his final design: ‘I have
always been interested in the physical and psychological aspects
of armour and gear. Both these aspects can also be recovered
in the handsomely photographed movies Kagemusha
(The Double) and Ran (Chaos) by the Japanese film director
Akira Kurosawa. Relatively small people riding on horseback
for instance are becoming bigger because they carry suits of
armour, helmets, masks, plumes, and feathers. They also hold
long spears or banners, usually presented vertically in a
sophisticated way. As such extremely effectively they become
more terrifying, striking or frightening. Psychologically my
defensive Sentinels are also giants’. [9]
33
Shinkichi Tajiri
Ronin, 1996-2003
Centa foam
34
Qua voorkomen linken Tajiri’s man en vrouw
ook aan expressief uitziende Boeddhistische
beelden met woeste koppen, om de demonen te
verjagen, die als krachtige beschermers van
altaren en tempelingangen functioneren. Deze
ruige figuren, zonder specifieke voorschriften,
zijn vaak één met hun wapens: ‘Wapens zijn
belangrijk in psychologische oorlogsvoering. De penis wordt in
tijden van oorlog ook als een wapen gebruikt. Nadat een gebied
is ingenomen en de mannen zijn afgeslacht, worden vrouwen
bewust verkracht om opzettelijk bastaarden te creëren. Het gaat
daarbij altijd om een dubbele penetratie: een concrete en een
mentale. Een morbide principe om de vijand zoveel mogelijk
schade toe te brengen: zowel materieel als spiritueel. Als
pacifist heb ik dat altijd een afgrijselijke gang van zaken
gevonden.’ [10]
Äußerlich erinnern Tajiris Mann und Frau
außerdem an expressiv aussehende buddhistische
Plastiken mit wilden Köpfen, mit denen die
Dämonen verjagt werden sollen, die als starke
Beschützer von Altären und Tempeleingängen
fungieren. Diese wilden Figuren, ohne spezielle
Vorschriften, verschmelzen häufig mit ihren
Waffen: „Waffen sind bei der psychologischen Kriegführung
von großer Bedeutung. In Kriegszeiten wird der Penis auch als
Waffe eingesetzt. Nachdem ein Gebiet erobert ist und die
Männer hingemetzelt wurden, werden die Frauen bewusst
vergewaltigt, um Bastarde zu zeugen. Es handelt sich dabei
immer um eine doppelte Penetration – eine konkrete und eine
mentale. Ein morbides Prinzip, um dem Feind möglichst großen
Schaden zuzufügen: sowohl materiell als auch spirituell. Als
Pazifist habe ich das immer für eine abscheuliche Vorgehensweise
gehalten.“ [10]
In their appearances Tajiri’s man and woman also
relate to expressive Buddhist sculpture with fierce
heads for driving out demons, functioning as
powerful guardians of altars and temple portals.
These rugged figures without specific
prescriptions are often one with their weapons:
‘Weapons are important in psychological warfare. The penis is
also used as a weapon in times of war. After having conquered
territory and the men have been butchered, the women are
deliberately raped to create bastards. This always concerns a
double penetration: one concrete and the other mental. A
morbid principle for causing as much damage as possible to
the enemy: both materially and spiritually. As a pacifist these
practices have always horrified me’. [10]
35
36
Shinkichi Tajiri
Shinkichi Tajiri
Shinkichi Tajiri
Wachter, 2003
Wachter I, 2004
Wachter II, 2006
Prototype van hout
Gietijzer
Gietijzer
gemeente Venlo
gemeente Venlo
Het onstaansproces van de
Wachters voor de gemeente
Venlo in de studio van Tajiri,
IJzergieterij Geraedts te Baarlo
én gemeentewerf te Venlo
37
Luchtopname van de verwoestingen
in Venlo, één dag na de bevrijding op
1 maart 1945
Royal Air Force foto C1, 2079
Collectie Imperial War Museum,
Londen
38
De oude Maasbruggen
Die alten Maasbrücken
The old Maasbridges
De Wachters van Tajiri, die fungeren als
waakzame hoeders van de stad, staan hemelsbreed
niet ver van een aantal, historisch zwaar beladen
plekken in Venlo en Blerick. Eerder wees ik er al
op dat bij het kunstproject de Wachters vele
afzonderlijke geschiedenissen samenkomen.
Anno 2007 is het van groot belang dat wij ons
realiseren dat in de Tweede Wereldoorlog de
vitale verbinding tussen Venlo en Blerick, de
Maasbruggen, twee maal zijn opgeblazen met
grote dramatische gevolgen voor de bewoners aan
beide zijden van de rivier.
Als reactie op de Duitse inval op 10 mei 1940
laat het Nederlandse leger om 04.17 uur die
ochtend de meer dan tweehonderd meter lange,
op drie stroompijlers rustende, gietijzeren
Maasbruggen, die voor niet-geëlectrificeerd
treinverkeer, wegverkeer en voetgangers worden
gebruikt, om tactische redenen in de lucht
vliegen. Anderhalve week later hebben de Duitse
bezetters echter al een noodbrug gereed.
Medio 1941 herstelt het Duitse leger de
vooroorlogse spoor- en verkeersbrug, met naar
later zal blijken, rampzalige gevolgen voor de
circa veertienduizend achtergebleven Venlonaren.
Tussen vrijdag 13 oktober en zondag 19 november
1944 bombarderen piloten van de Royal Air
Force namelijk dertien maal tevergeefs de
strategisch belangrijke Maasbruggen tussen Venlo
en Blerick. Daarbij vallen, vooral in de aan de
Maas gelegen wijken, honderden doden en
Tajiris Wächter, die als wachsame Hüter der Stadt
fungieren, stehen in Luftlinie nicht weit von
einigen geschichtsträchtigen Stellen in Venlo und
Blerick entfernt. Wie bereits erwähnt, münden
viele Einzelgeschichten in dieses Kunstprojekt um
Tajiris Wächter. Anno 2007 ist es von großer
Bedeutung, dass wir uns bewusst werden, dass
die vitale Verbindung zwischen Venlo und
Blerick, die Maasbrücken, während des Zweiten
Weltkriegs zweimal gesprengt wurden, was große
dramatische Folgen für die Bewohner auf beiden
Seiten der Maas hatte.
Als Reaktion auf die deutsche Invasion am 10.
Mai 1940 lassen die niederländischen Streitkräfte
die über 200 m langen, auf drei Strompfeilern
ruhenden gusseisernen Maasbrücken, die vom
nicht elektrifizierten Zugverkehr, vom
Straßenverkehr und von Fußgängern genutzt
werden, an diesem Morgen um 04.17 Uhr aus
taktischen Gründen sprengen. Doch schon
anderthalb Wochen danach ist die von der
deutschen Besatzungsmacht errichtete
Behelfsbrücke fertig.
Mitte 1941 baut die Wehrmacht die aus den
Vorkriegsjahren stammende Eisenbahn- und
Straßenbrücke wieder auf, mit, wie sich später
zeigen soll, verheerenden Folgen für die etwa 14
000 in der Stadt verbliebenen Venloer Bürger.
Von Freitag, dem 13. Oktober, bis Sonntag, dem
19. November 1944, bombardieren nämlich
Piloten der Royal Air Force 13-mal vergeblich die
Tajiri’s Sentinels functioning as watchful
guardians over the city are a stone’s throw from a
number of spots in Venlo and Blerick that carry a
heavy historical burden. Earlier I pointed out that
many separate histories converge in the art
project the Sentinels. Today in 2007 it is of the
utmost importance to realise that in the Second
World War the Maasbridges, the vital connection
between Venlo and Blerick, were blown up twice
with serious dramatic consequences for the
people living on both sides of the river.
Prompted by the German invasion on 10th May
1940, at 04.17 hours the same morning the more
than two hundred meters long cast-iron
Maasbridges, used for non-electrified train and
road traffic and pedestrians, and resting on three
starlings, are blown into the sky by the Dutch
army for tactical reasons. However, already ten
days later the German occupiers have a temporary
bridge at their disposal.
In mid-1941 the German army has managed to
repair the pre-war rail and road bridge, with as
will become apparent later on disastrous
consequences for the roughly fourteen thousand
inhabitants of Venlo still living there. For
between Friday 13th October and Sunday 19th
November 1944 pilots from the Royal Air Force
carry out thirteen unsuccessful bombing raids on
the strategically important Maasbridges between
Venlo and Blerick. With hundreds of casualties,
dead and wounded, for result, especially in the
39
40
gewonden. Op zaterdag 25 november blazen de
Duitse troepen om strategische redenen twee
brugpijlers en alle overspanningen op. Daarmee
wordt de Maas plotsklaps frontlinie. Er volgt een
maandenlange, brugloze periode.
Blerick, dat aan de waterkant door de Duitsers
deels bewust is opgeblazen, wordt bevrijd op
3 december 1944. Venlo daarentegen pas op
1 maart 1945. Maandenlang ligt de stad, waar
normaliter veertigduizend mensen wonen, onder
zwaar granaatvuur. De beschietingen zorgen
wederom voor ongelooflijk veel menselijk leed én
een onbeschrijflijke, materiële ravage. Op de dag
van de bevrijding, die nota bene uit het Oosten
komt, is de stad, bij wijze van spreken, zwaar
verwond. De niet geëvacueerde inwoners zijn
vrijwel zonder uitzondering doodmoe en volledig
uitgeput.
Na de bevrijding herstellen de Engelsen de
oeververbindingen tussen Blerick en Venlo.
Op 5 april 1957 wordt, op een verderop gelegen
locatie, een nieuwe 220 meter lange verkeersbrug
in gebruik genomen, die inmiddels al vijftig jaar
dienst doet. Op deze brug staan nu Tajiri’s
Wachters.
strategisch wichtigen Maasbrücken zwischen
Venlo und Blerick. Dabei fallen, vor allem in den
am Fluss gelegenen Stadtteilen, Hunderte Tote
und Verletzte. Am Samstag, dem 25. November,
sprengen die deutschen Truppen aus strategischen
Gründen zwei Brückenpfeiler und die gesamte
Überspannung. Damit wird die Maas mit
einemmal zur Frontlinie. Es folgt eine mehrere
Monate lange brückenlose Periode. Blerick, das
teilweise an der zum Fluss hin gelegenen Seite
von den Deutschen bewusst gesprengt worden ist,
wird am 3. Dezember 1944 befreit, Venlo
hingegen erst am 1. März 1945. Monatelang liegt
die Stadt, in der normalerweise 40 000 Menschen
leben, unter schwerem Artilleriebeschuss. Die
Folge sind unvorstellbares menschliches Leid und
unbeschreibliche Sachschäden. Am Tag der
Befreiung, die wohlgemerkt aus dem Osten
kommt, ist die Stadt gleichsam schwer verletzt.
Die nicht evakuierten Einwohner sind nahezu
ausnahmslos todmüde und völlig erschöpft. Nach
der Befreiung bauen die Engländer die
Uferverbindungen zwischen Blerick und Venlo
wieder auf. Am 5. April 1957 wird – unweit des
ersten Standortes – eine neue, 220 m lange
Straßenbrücke der Öffentlichkeit übergeben, die
mittlerweile seit 50 Jahren in Betrieb ist. Auf
dieser Brücke stehen nun Tajiris Wächter.
town’s western quarters. On Saturday November
25th the German troops for strategic reasons
blow up two of the starlings and all the spans. By
so doing the Maas all of a sudden has become the
front line. What follows is a period of months
without a bridge.
Blerick, parts of which were blown up
deliberately by the Germans, is liberated on
December 3rd 1944. Venlo, however, not before
March 1st 1945. For months on end the town
that normally houses forty thousand people is
subjected to heavy shellfire. Again the shelling is
causing unbelievable human suffering as well as
an indescribable material ravage. On the day of
its liberation, which is coming from the East of
all places, the town has in a manner of speaking
become a serious casualty. The non-evacuated
inhabitants are almost without exception dead
tired and completely exhausted.
After the liberation the British manage to repair
the cross-river connections between Venlo and
Blerick within days. On April 5th 1957 on a
different location a new 220 meters long road
bridge is opened for use, which sofar has done
service already for more than fifty years. Today
on this bridge Tajiri’s Sentinels have found their
place.
Een universeel statement
Ein universales Statement
A universal statement
Bij de letterlijk en figuurlijk indrukwekkende
Wachters van Shinkichi Tajiri vloeien de
afzonderlijke geschiedenissen van continenten,
landen, steden en mensen op speciale wijze
samen en worden – zoals ook subtiel wordt
gesuggereerd in het citaat uit David Gutersons
roman Snow falling on cedars dat boven dit artikel
staat – ad ultimo één.
Op de Maasbrug tussen Venlo en Blerick staat,
met dank aan de humane, mondiaal denkende
maker, de vooruitziende opdrachtgevers, de
gemeente én niet te vergeten de sponsoren,
vanaf 2007 een visueel volstrekt uniek, tijdloos
en universeel statement tegen strijd en oorlog.
In Shinkichi Tajiris in wörtlicher und
übertragener Bedeutung beeindruckenden
Wächtern fließt die jeweilige Geschichte einzelner
Kontinente, Länder, Städte und Menschen auf
besondere Weise zusammen und verschmilzt –
wie in dem diesem Artikel vorangestellten Zitat
aus David Gutersons Roman Schnee, der auf Zedern
fällt subtil angedeutet wird – ad ultimo zu einem
Ganzen.
Auf der Maasbrücke zwischen Venlo und Blerick
steht – und das haben wir seinem humanen,
global denkenden Schöpfer, den
vorausschauenden Auftraggebern, der Stadt Venlo
und nicht zu vergessen den Sponsoren zu
verdanken – seit 2007 ein visuell absolut
einzigartiges, zeitloses und universales Statement
gegen Kampf und Krieg.
In the both literally and figuratively speaking
impressive Sentinels by Shinkichi Tajiri in a
special way the separate histories of continents,
countries, cities, and people are converging,
and—as aptly and subtly suggested in the quote
from David Guterson’s novel Snow falling on cedars at
the beginning of this article, are ad ultimo
becoming one.
From 2007 on the Maasbridge between Venlo
and Blerick, thanks to its humanist and globalist
creator and visionary patrons, the municipality
and last but not least its sponsors, stands a
visually absolutely unique, timeless and universal
statement against violence and war.
Rick Vercauteren
Direktor des Museums van Bommel van Dam
Rick Vercauteren
Directeur Museum van Bommel van Dam
Zitate
[1] David Guterson, Snow falling on cedars, 1995
(dt. Ausgabe 1995, Berlin-Verlag)
[2] Jo van der Velden in einem Gespräch mit dem Verfasser
am 9. Februar 2007.
[3] P eter Freij in einem Gespräch mit dem Verfasser am 12.
Februar 2007.
[4] - [10] Shinkichi Tajiri in Interviews mit dem Verfasser am
2. Oktober 2006 sowie am 30. Januar und 15. Februar 2007.
Quotes
[1] David Guterson, Snow falling on cedars, 1995.
[2] Jo van der Velden in a conversation with the author on 9th
February 2007.
[3] Peter Freij in a conversation with the author on 12th
February 2007.
[4] to [10] Shinkichi Tajiri in conversations with the author on
2nd October 2006, 30th January as well as on 15th February
2007.
Rick Vercauteren
Directeur Museum van Bommel van Dam
Citaten
[1] David Guterson, Snow falling on cedars, 1995
[2] Jo van der Velden in gesprek met de auteur op 9 februari
2007
[3] Peter Freij in gesprek met de auteur op 12 februari 2007
[4] t/m [10] Shinkichi Tajiri in vraaggesprekken met de auteur
op respectievelijk 2 oktober 2006, 30 januari én 15 februari
2007.
41
Biografie
42
1923Geboren op 7 december, in Watts, Los Angeles, uit
Japanse ouders: Ryukichi Tajiri (1877-1939) en Fuyo
Kikuta (1896-1972), die in 1906, resp. 1913 naar de
Verenigde Staten emigreerden. Zij krijgen zeven
kinderen, waarvan Shinkichi het vijfde is.
1936 Verhuizing naar San Diego.
1939 Op 18 april overlijdt zijn vader.
1940 Krijgt les van de beeldhouwer Donal Hord.
1941 Op 7 december voert het Japanse leger een aanval op
de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor uit.
1942 19 februari: president F. D. Roosevelt tekent Executive
Order 9066 waardoor 120.000 Japans-Amerikanen, Issei
en Nisei worden geëvacueerd en in concentratie-kampen
gevangen gezet. In mei internering in de paardenstallen
van het Assembly Center Santa Anita Racetrack. In
september internering in het Poston Relocation Camp in
Arizona, Colorado River lndian Reservation.
1943 Vrijwillige aanmelding voor Japans-Amerikaans
bataljon, militaire training
1944 In mei vertrek 442 Regimental Combat Team naar Italië.
9 juli: gewond bij aanval op Castellina: van juli december opname in hospitaal in Rome.
1945 Stationed in Marseille. Nancy, Reims, Heidelberg naar
Seckenheim.
1946 9 januari: na demobilisatie, vertrek naar Chicago, naar
zijn moeder en zuster; heeft baantje in Japanse
antiquiteitenwinkel.
1947 Volgt vanaf september met geld van G.I. Bill een jaar
cursus op het Art Institute of Chicago.
1948 Vertrek uit Verenigde Staten. 28 September 1948:
aankomst in Le Havre, Frankrijk. Volgt van oktober 1948
tot november 1949 lessen bij Ossip Zadkine, Parijs.
Ontwerpt eerste uit een levenslange serie sculpturen
van Krijgers en Schildwachten.
1949 Volgt van september 1949 tot september 1950 lessen
bij Fernand Léger, Parijs. Werkt in voormalig koetshuis
in de rue d’Odessa (Montparnasse), Parijs. Medeoprichter van Galerie Huit voor Amerikaanse
kunstenaars.
Volgt van september 1950- ’51 lessen aan de
Académie de la Grande Chaumière.
1951 25 mei: trouwt met Denise Martin.
De toelage van de G.I. Bill stopt; reist naar Duitsland
en heeft van december 1951 tot november 1952 baan
als docent op de Werkkunstschule in Wuppertal en als
ontwerper op de Rasch Tapijtfabriek in Bramsche.
1952 Heeft een atelier in de Impasse Ronsin aan de rue
Vaugirard, waar o.a. Constantin Brancusi, Jean
Tinguely & Eva Aeppli werken.
1953 Geeft lessen in lassen: ontmoet Arnhemse
beeldhouwster Ferdi Jansen.
Gaat met haar samenwonen in Sucy-en-Brie, een
buitenwijk in Parijs.
Eerste prijs Internationale Tentoonstelling voor
Behangpapier, Darmstadt.
1954 Betrekt met Ferdi Jansen ruimte in rue Vercingétorix
en maken samen lange reizen op een Triumph 650
door Spanje, Noord-Afrika, België, Holland, Oostenrijk
en Italië. Op 13 mei scheiding van Denise Martin.
1955 Start filmexperimenten met 16 mm. camera: The
Vipers, Ferdi, Mad Nest.
Wint met The Vipers ‘Gouden Leeuw’ op het Amateur
Festival van Cannes voor het beste gebruik van filmtaal.
1956 Shinkichi en Ferdi verhuizen in september naar
Amsterdam, wonen aan de Oude Zijds Achterburgwal
nr. 151.
1957 In januari trouwen Shinkichi en Ferdi in het
Amsterdamse stadhuis.
6 juni: geboorte van dochter Giotta Fuyo Tajiri.
Ontwikkelt ‘molar brick’-techniek voor het maken van
mallen en gieten van brons.
1958 Betrekken woning en atelier in Valkenburgerstraat 150152. Begint serie ‘drippings’.
1959 Ontvangt toelage van de Wm en Noma Copley
Foundation voor beeldhouwkunst. 25 april: geboorte
van tweede dochter Ryu Vinci Tajiri.
1960 Ontvangt toelage van The John Hay Whitney
Foundation.
Maakt films op 8 mm. van atelier aan
Valkenburgerstraat, fietsen in Amsterdam (Bikes) en
van beide dochters.
1961 Sculptuur bij AKD-fontein op Gelerijdersplein in
Arnhem.
1962 Verhuizing naar kasteel Scheres, Baarlo (Noord-Limburg).
1963 Solo-expositie in Tokyo, verblijf van zes weken in
Japan, neemt deel aan de Biënnale an Tokyo. Ontvangt
Mainichi Shibum Prijs voor beeldhouwkunst.
1964 Karl Kleimann uit Dortmund en Isamu Kanamori uit
Tokyo worden assistent in het eigen atelier op kasteel
Scheres. Verblijft met gezin en assistenten in
Minneapolis, VS, na aanvaarding van gastdocentschap
voor een jaar aan Art Institute of Minneapolis.
1965 Monumentale sculptuur voor de stad St. Paul (VS).
Reist met gezin en assistenten door VS en Mexico
1966 Na terugkeer in Nederland begint serie monumentale
Machines.
1967 Begin van een lange serie Knopen in verschillende
materialen en formaten
1969 Op 2 januari overlijdt Ferdi Jansen. Ontwerpt en drukt
een herdenkingsboek over haar leven en werk met
bijdragen van vrienden.
Aankoop van beeld door de Nelson RockefelIer
Collection.
Aanstelling als professor aan de Staatliche Hochschule
für Bildende Künste in Berlijn op voorspraak van de
studenten.
1970 Suzanne van der Capellen komt op kasteel Scheres
wonen.
Eerste prijs op het eerste Wet Dream Film Festival in
Amsterdam met ‘Bodil Joensen, A Summer Day’. Maakt
gedurende drie jaar grote serie interviews met
kunstenaars en reportages met videopack. Ontwerpt
‘Forum’, een ontmoetingsplaats in Amsterdam.
1971 Deelname aan ‘Sonsbeek buiten de perken’, Arnhem
met video project X-Lax.
Publicatie van zelf gedrukt boek The Wall, Die Mauer,
Le Mur met 660 foto’s van de gehele Berlijnse Muur
in Berlijn
1972 Voor tweede maal Gastdocent aan Minneapolis College
of Art and Design.
1973 Begint aan grote serie van meer dan duizend
daguerreotypes, afdrukken van eigentijdse foto’s op
zilverplaten.
1975 Plaatst Knoop voor Meeting point op luchthaven Schiphol.
Experimenteert met stereoscopische fotografie.
1976 27 september: trouwt met Suzanne van der Capellen.
101 daguerreotypes worden getoond tijdens een
reizende tentoonstelling ‘Spiegels met herinneringen’
in Nederland en Duitsland, o.a. in het Stedelijk
Museum, Amsterdam, Berlijn, Bonn, Eindhoven,
Otterlo en Düsseldorf
1979 Grote sculptuur voor DAF.
1981 Monumentale Friendship Knot geplaatst in ‘Little
Tokyo’ in Los Angeles, VS
1984 Monumentale Knoop voor NOB-gebouw
1986 Reist met 16 studenten door China, ontmoetingen en
exposities in kunstacademies.
Selectie van collecties
Shinkichi Tajiri
Zelfportret, 12 maart 2007
1988 Maakt tekeningen van knopen op Amiga-computer.
1989 Exposeert serie knopen gemaakt van handgeschept
papier, o.a. in Berlijn
Monumentale Knoop voor het belastingkantoor in
Maastricht.
Gaat na twintig jaar docentschap met pensioen.
1991 Pubicatie van monografie Shinkichi Tajiri,
beeldhouwer / sculptor door SDU.
Publicatie van de genealogie van de familie Tajiri door
ABP, Heerlen.
Plaatsing van monumentale Knoop bij Paleis
Noordeinde, Den Haag.
1992 Solo-expositie met fotowerken in het Fotomuseum van
Antwerpen.
29 mei: benoemd tot Officier in de orde van OranjeNassau.
1993 Publicatie van ‘Autobiografische aantekeningen’ en
expositie in Museum van Bommel van Dam, Venlo.
1994 Begint serie films op digitale filmcamera, maakt
compilatiefilms op computer.
1995 Ontwerpt Zen-tuin ‘Karesansui’ voor Cobra Museum ,
Amstelveen.
1996 Begint serie van Ronins, n.a.v. Japanse verhaal van de
47 Ronin.
1997 Bronzen beeld Wachter (uit serie Ronins) geplaatst bij
ministerie van Defensie, Den Haag, n.a.v. afschaffing
dienstplicht.
Tajiri’s Japanse context wordt belicht in expositie in
Cobra Museum voor Moderne Kunst, Amstelveen, met
publicatie van catalogus ‘Tajiri, stille dynamiek en
eenheid in pluriformiteit’.
1998 Expositie ‘Dialogue’ met werk van Tajiri, Pedersen en
Alfelt in Herning, Denemarken.
2001 Retrospectieve tentoonstelling in Bremen, GerhardMarcks Haus.
2002 Publicatie van ‘9, rue d’Odessa’ door ABP/Heerlen met
teksten van bevriende kustenaars en kunstcritici/
historici.
2003 7 december: t.g.v. 80e verjaardag opent retrospectieve
tentoonstelling in Museum Het Valkhof te Nijmegen
‘Tajiri- snelheid, erotiek en geweld’.
2007 Onthulling van de vier Wachters van Shinkichi Tajiri
door Koningin Beatrix op de Maasbrug te Venlo,
2 mei 2007
ABN AMRO Bank, Zwolle, NL
ABP, Heerlen, NL
AKU, Arnhem, NL
Berlinsche Galerie, Berlin, DE
Bonnefanten Museum, Maastricht, NL
Centraal Museum, Utrecht, NL
City of Amsterdam (noord), NL
City of Baarlo/Maasbree, NL
City of Bergen, (Lb), NL
City of Breda, NL
City of Bruyeres, FR
City of Drachten, NL
City of Los Angeles, ‘Little Tokyo’, USA
City of Kerkrade, NL
City of Meerssen, NL
City of Venlo, NL
City of Wolsztyn, Poland
Cobra Museum, Amstelveen, NL
DAF, Eindhoven, NL
‘Daytons’, St Paul, Minn. USA
DSM, Heerlen, NL
Konsthallen, Lund, Sweden
Librije Hedendaagse Kunst, Zwolle, NL
Louisiana Museum, Humlebaek, DK
Metropolitan Museum, NY, USA
Middelheim Park, Antwerp, BE
Ministry of Defence, Den Haag, NL
Museum Beelden aan Zee, Scheveningen, NL
Museum Boymans-van Beuningen, Rotterdam, NL
Museum Carl-Henning Pedersen & Else Alfelt, Herning, DK
Museum Von der Heydt, Wuppertal, DE
Museum Het Valkhof, Nijmegen, NL
Museum Kroller-Muller, Otterlo, NL
Museum Fukuoka, Japan
Museum of Modern Art, NY, USA
Museum of Modern Art, Paris, FR
Museum Modern Art, Stockholm, Sweden
Museum Monumental Art, Malmö, Sweden
Museum Open Air, Hakone, Japan
Museum van Bommel van Dam, Venlo, NL
Nelson Rockfeller Estate, NY, USA
NOB, Hilversum, NL
Palais Noordeinde, Den Haag
Rabobank, Rotterdam NL
Schiphol Airport, Schiphol, NL
Shell International, Den Haag, NL
Stedelijk Museum, Amsterdam, NL
Suiker Unie, Breda, NL
Tax Offices, Maastricht, NL
University of Antwerpen
Awards en Prijzen
ste prijs Internationale behang tentoonstelling, Darmstadt, DE
1
‘Lion d’Or’ voor de film ‘Vipers’, Cannes, FR
Sculpture Grant, Wm & Noma Copley Foundation, NY, VS
Grant from the John Hay Whitney Foundation, NY, VS
Mainichi Shinbum Sculpture Prijs, Toyko Biënnale, Japan
Gouden medaille, Biënnale van San Marino, Italy
Grand Prix, 1st Wet Dream Film Festival, Amsterdam, NL
Sleutel van de Stad Los Angeles, VS
Officier in de Orde van Oranje-Nassau, NL
Ereburgerschap, Bruyeres, FR
Lid van de Koninklijke Akademie van België
2005 Ereburgerschap, Baarlo, NL
Selectie van solotentoonstellingen
44
1951
Galerie Parnass, Wuppertal (Duitsland)
1953
Rotterdam. ’t Venster
1958
Rotterdamse Kunstkring
1958
Galerie Lucien Durand, Parijs (Frankrijk)
1959 Steendrukkerij de Jong & Co, Hilversum
1960
Stedelijk Museum, Amsterdam
Centre Culture! Americain, Parijs (Frankrijk)
1961
Gemeentemuseum, Arnhem
1962 Galleria Odyssia, Rome (Italië)
1963 Tokio Gallery, Tokyo (Japan)
1964 Konsthallen Lund (Zweden)
Konsthallen Göteborg (Zweden)
Louisana Museum, Humlebaek (Zweden)
Hamilton galleries, Londen (Engeland)
Galerie 20, Arnhem
André Emmerich Gallery, New York (VS)
American Art Gallery, Kopenhagen (Denemarken)
1965 Galerie Moderne, Sibeborg (Denemarken)
Art Institute of Minneapolis, Minneapolis (VS)
1966
Court Gallery, Kopenhagen (Denemarken)
1967 Stedelijk Museum, Amsterdam
Galerie Krikhaar, Amsterdam
Galerie Léger, Göteborg (Zweden)
Hamilton galleries, Londen (Engeland)
1968
Palais des Beaux Arts, Brussel (België)
Economische Hogeschool, Tilburg
Van der Heydt Museum, Wuppertal (Duitsland)
Court Gallery, Copenhagen (Denemarken)
Galerie Krikhaar, Amsterdam
Contact Wunstorf, Wunstorf (Duitsland)
1970
Raadhuis, Heerlen
1971 Galerie Judith Weingarten, Amsterdam
Scandinavische reizende tentoonstelling 1971-1973
Konsthallen Lund, Lund (Zweden)
Norrköping Museum, Norrköping (Zweden)
1972 Sondertalje Konsthall, Sondertalje (Zweden)
Västerbotten Museum, Umea (Zweden)
Amos Andersonis Taideomuseo, Helsinki (Finland)
Kunstnernes Hus, Oslo (Noorwegen)
Stadhuis Sophiehölm, Sophiehölm (Denemarken)
Ärhus Museum, Arhus (Denemarken)
1974 Museum Boijmans-Van Beuningen, Rotterdam Bonnefantenmuseum, Maastrieht
1975 Galerie NouveIles Images, Den Haag
Spiegels met herinneringen. 101 daguerreotypieën
van Tajiri
1977 reizende tentoonsteling Spiegel mit Erinnerungen
Shinkichi Tajiris, wiederentdeckung der
Daguerreotypie
Künstlerhaus Bethanien, Berlijn (Duitsland)
Rheinisches Landesmuseum, Bonn (Duitsland)
Van Abbemuseum, Eindhoven
Städtische Kunsthalle. Düsseldorf (Duitsland)
Münchner Stadtmuseum, München (Duitsland)
1978 Kunstschau im Paula-Modersohn-Becker- Haus der
Böttcherstrasse, Bremen (Duitsland)
Rijksmuseum Krö1Ier-Müller, Otterlo
1979-80 Stedelijk Museum, Amsterdam
Stereoscopie views by Tajiri
1980 Rijksmuseum KrölIer-Müller, Otterlo
Double Exposure, Stereoscopie views by Tajiri
KünstIerhaus Bethanien, Berlijn (Duitsland)
Doppelt belichtet, Stereoscopie views by Tajiri
1983
Galerie Collection d’Art, Amsterdam
Kritzraedthuis, Sittard
1985-86 Bonnefantenmuseum, Maastricht Fotografische
werken van Tajiri
1986
Galerie Paule Pia, Antwerpen (België)
1987 Galerie ArtLine, Den Haag
Paper Knots and String Drawings
1988 Cobra Gallery, Eindhoven
1989
Galerie Nalepa, Berlijn (Duitsland)
Shinkichi Tajiri, Photographische Arbeiten 1974-1984
1989
Galerie Artline, Den Haag
1989
Galerie Horst Dietrich, Berlijn (Duitsland)
Shinkichi, Knots for Meditation
1991 ABP, Heerlen
Tajiris (met Ferdi, Giotta, Ryu)
Bonnefantenmuseum, Maastricht
Warriors and other Sculptures, 1952-58
1992
Museum voor Fotographie, Antwerpen (België)
Photography Reexplored
1993
Museum van Bommel van Dam, Venlo
Tajiri, retrospectief
1995 Librije hedendaagse Kunst, Broerenkerk, Zwolle
1997 Cobra Museum voor Moderne Kunst, Amstelveen Tajiri, stille dynamiek en eenvoud in pluriformiteit
2000
Museum van Bommel van Dam, Venlo
2001 Gerhard Marcks-Haus, Bremen (Duitsland)
2002 ABP, Heerlen
Fotokabinetten, Gemeentemuseum Den Haag De Muur
2003-04 Museum Het Valkhof, Nijmegen
Tajiri. Snelheid, erotiek en geweld,
2007Museum van Bommel van Dam, Venlo
De Wachters
Selectie van groepstentoonstellingen
1948 1949 1949 1950 1951 1951 1951 1951 1952
1953 1953
1954
1954
1954
1955
1955
1955
1956 1957 1957 1957
1957
1958 1958
1958
1958-59
1958 1959 1959
Art Institute of Chicago, Chicago (VS)
Salon des lndèpendants, Parijs (Frankrijk)
Exposition International d’ Art Experimental
Galerie Colerte Allendy, Parijs (Frankrijk)
Tajiri et Doucet
Salon de Mai, Parijs (Frankrijk)
Salon de la jeune Peinture, Parijs (Frankrijk)
Salon de la jeune Sculpture, Parijs (Frankrijk)
Jardin des Tuileries, Parijs (Frankrijk)
Palais des Beallx Arts, Luik (België)
Darmstadt (Duitsland)
International wallpaperexhibition, Tajiri first prize
Kunsthandel Martinet, Amsterdam
Galerie Facchetti. Parijs (Frankrijk)
Salon d’ Octobre, Parijs (Frankrijk)
University Illinois (VS)
American Artists
Galerie Colette Allendy, Parijs (Frankrijk)
Musellm Osnabrück, Osnabrück (Dllitsland)
Saarlandmllseum, Saarbrücken (Duitsland)
Galerie Beaune, Parijs (Frankrijk)
Phases
Waaggebouw, Almelo
Sculptuur uit Heden en Verleden
Museum Hofwijk, Voorburg
Wessel Couzijn, Shinkichi Tajiri, Carel Visser
Museum Boijmans-van Beuningen, Rotterdam
Nederlandse beeldhouwkunst
Park Sonsbeek, Arnhem
4e Internationale Beeldententoonstelling
Group ’53, Düsseldorf (Duitsland)
Carnegie International, Pittsburgh (VS)
December / Januari
Arts Council, Londen (Engeland)
Trends in Contemporary Dutch Art
Rijksmuseum Twenthe, Enschede
Facetten van de Hedendaagse Beeldende Kunst
Museum Fridericianum, KasseI (Duitsland)
Documenta II
Mei - September
Park Middelheim, Antwerpen (België)
5e Biennale voor Beeldhouwkunst
1959
Leven met beelden
1959
50 jaar verkenningen
1959
Prinsenhof, Delft
Contour ’59
1960 Grosvenor Gallery, Londen (Engeland)
Sculpture of the 20th century
1960 Museum Boijmans-van Beuningen, Rotterdam FIoriade
1960
Palais des Beaux Arts, Charleroi (België)
L’Art Hollandais après la guerre
1960
Kunstzaal Orez, Den Haag
1960-61 Stedelijk Museum, Amsterdam
Beelden in ’t Heden
1961Carnegie lnstitute, Pittsburgh (VS) International
Exhibition of Contemporary Painting and Sculpture
1961 Museum of Modern Art, New York (VS) The Art of
Assemblage
1961 April - Mei New London Gallery, Londen (Engeland)
Ten sculptors
1961 Park Middelheim, Antwerpen (België) 6e Biennale
Middelheim
1961 Galerie Blanche, Stockholm (Zweden) Tajiri and
Lucebert
IIIme Salon de Mai
1961
Bewogen Beweging
Kunst van Heden
1961 S.D.S. Hallen, Malmö (Zweden)
Seattle (VS)
World-Fair-Art since 1950
1962 Nederlands Paviljoen, Venetië (Italië)
31e Biennale, Wagemaker and Tajiri
1962 Museum Boijmans - van Beuningen, Rotterdam
Nederlanders verzamelen hedendaagse kunst
1963 Biennale, Tokyo (Japan)
Mainichi-prize
Gemeentemuseum, Arnhem
Beeldhouwkunst 1813-1963 in Nederland
150 jaar Nederlandse kunst
1964 Museum Fridericianum, Kassel (Duitsland)
Dokumenta III
1964
Paleis voor Schone Kunsten, Brussel (België)
12 Beeldhouwers uit Nederland
1965
Vondel park, Amsterdam
Sculptuur in Amsterdam
1966
Park Sonsbeek, Arnhem
5e Internationale beeldententoonstelling
1966
Museum Boijmans-van Beuningen, Rotterdam
Cobra
1967
Cultureel Centrum, Venlo
‘SF’ (Tajiri, Ferdi, Couzijn and Perlmutter)
1967 Montreal (Canada), Expo 67
1968
Technische Hogeschool, Eindhoven
2 paren, 4 beeldhouwers (Tajiri, Ferdi, Couzijn,
Perlmutter)
1968
Museum Fridericianum, Kassel (Duitsland)
Documenta IV
1968 Kunstverein, Düsseldorf (Duitsland)
Science fiction
1968 Städtische Kunsthalle, Recklinghausen (Duitsland)
Reiche des Phantastischen
1969 Museum of Modern Art, New York (VS)
Nelson Rockfieller Collection
1969 Tokyo (Japan)
Biennale
1969 Kunsthalle, Basel (Zwitserland)
Tajiri. Lucebert and Appel
1969
Centraal Museum, Utrecht
Nederlands beeldhouwkunst ’64/’69
1969
Städtische Kunstgalerie, Bochum (Duitsland)
Profile IX, Niederländische Kunst heute
1970
Van Abbemuseum, Eindhoven
Tajiri en Ferdi
1970 De Vaart, Hilversum
Tajiri en Ferdi
1970
Nederlands Congresgebouw, Den Haag
Dutch Art
1970 Osaka (Japan)
World Expo
1970 Carnegie International, Pittsburgh (VS)
1971 Park Sonsbeek, Arnhem
Sonsbeek buiten de perken
1972 Palais des Beaux Arts, Brussel (België)
Kunst uit Holland
1972 Staatsmuseum voor Moderne Kunst, Tokyo (Japan)
Japanse kunstenaars in Europa
1973 Kunststichting, Rotterdam
Video
1978
Galerie Fiolet, Amsterdam
Tajiri-types
Fotografie in Nederland 1940-75
1980 DAAD Galerie, Berlijn (Duitsland)
Klasse Tajiri
1982 Musée des Beaux Arts Modernes, Parijs (Frankrijk)
Cobra
1982 Visual Studie Workshop, Rochester (VS)
Seeing Double
1983 Nijmeegs Museum Commanderie van Sint Jan,
Nijmegen
Zien en gezien worden
1983 Museum Fodor, Amsterdam
Nederlandse beeldhouwkunst 1945-1960
1984 Kunstcentrum Limburg, Maastricht
31 x Fotografisch
1984 Centre National des Arts Plastiques, Parijs (Frankrijk)
L’art à Paris
1984 Museo de Arte Contemperano, Caracas (Venezuela)
1985 Münchner Stadtmuseum, München (Duitsland)
Das Aktfoto
1986 Hara Museum of Contemporary Art, Tokyo (Japan)
Cobra
1986 Amerikahaus, Berlijn (Duitsland)
Cobra
1987 NGBK, Berlijn (Duitsland)
Berlin von aussen
1987 Istituto Universitario Olandese, Florence (Italië)
Cobra
1987 Galerie Christofer Weber, Berlijn (Duitsland)
Klasse Tajiri
1988 Gemeentemuseum, Roermond
De kunstenaar en zijn Kollektie
1988
De Nieuwe Kerk, Amsterdam
Cobra, 40 jaar later
1989
Hochschule der Künste, Berlijn (Duitsland)
Tajiri-students-multi-media-maiI-art-exhibition
1989 Berlinische Galerie, Berlijn (Duitsland)
Photographie als Kunst
1989 Museum für Kunst und Kulturgeschichte, Dortmund
(Duitsland)
Inszenierte Wirklichkeit
1989 Saint Louis Gallery of Contemporary Art, Chicago (VS)
Papierkunst, Contemporary Papermakerds from
Germany
2000 Museum Carl-Henning Pedersen & Else Melt, Herning
(Denemarken)
Dialogue, Shinkichi Tajiri, Carl-Henning Pedersen,
Else Afelt
2001
Cobra Museum voor Moderne Kunst, Amstelveen - Tajiri & Family
2003 Nederlands Instituut voor Mediakunst, Amsterdam
Videokunst in Nederland
De Balie experimentele films
2003 Hermitage, St. Petersburg (Rusland)
Cobra-tentoonstelling.
Cobra Museum, Amstelveen
Cobra-tentoonstelling.
45
Quotes van de sponsoren
46
Gemeente Venlo
‘De gemeente Venlo hoopt dat de diepe filosofische gedachte achter de Wachters van Tajiri –
gemeenschappen vrijwaren van geweld en oorlog – werkelijk vruchtbaar zal zijn. Dat mensen uit
binnen- en buitenland lang mogen genieten van de schitterende sculpturen - in vreedzame tijden.’
Océ ‘Beyond the Ordinary’
Rabobank Venlo ‘Rabobank Venlo e.o. wil graag betrokken zijn bij de woon- en leefomgeving van haar klanten.
Hoe kunnen we dit beter in beeld brengen?’
Seacon Logistics ‘Een brug verbindt mensen, steden, landen. Als logistieke dienstverlener werkt Seacon Logistics
wereldwijd vanuit de logistieke hotspot Venlo met als slogan ‘Seacon Logistics for a smaller
world’. Shinkichi Tajiri verbindt met dit geweldige project niet alleen de Regio Venlo, het zakenleven en de samenleving maar smeedt hierdoor ook diverse culturen tezamen. Beelden op de brug
- een uniek project voor een unieke regio!’
Woningstichting Venlo-Blerick
‘2007 – Woningstichting Venlo-Blerick bouwt 100 jaar voor iedereen in Venlo en Blerick;
2007 – Tajiri’s Wachters staan vanaf nu op de bruggenhoofden voor behoud en vooruitgang
van Venlo en Blerick.’
Antares Woonservice ‘Zoals de Ronin waken over Venlo, waakt Antares Woonservice over de leefbaarheid van Venlo.
De brugwachters van Tajiri geven dit waken symbolisch weer.’
Van Nieuwenhuizen-Jongen BV
‘De wachters van Shinkichi Tajiri staan standvast op hun robuuste sokkels, verankerd op de landhoofden van de brug. Aannemersbedrijf Van Nieuwenhuizen-Jongen BV heeft zich ook bewust al jaren
verbonden met Venlo om van daaruit in nauwe samenwerking met gemeente en woningcorporaties
mee te werken aan de ontwikkeling en realisatie van de diverse projecten in Venlo en haar regio.’
Scheuten ‘De Wachters slaan een ‘brug’ tussen scheppend en creatief vermogen, zij behoren bij Venlo
zoals ook Scheuten met zijn innovatieve producten.’
Q Park Beheer ‘Deze unieke samenwerking geeft ons verbond weer met de stad Venlo. Deze waardige ontvangst
in een levendig Venlo is een warm welkom voor onze klanten.’
Top-Care Health Services ‘Een duurzame, zichtbare en passende verankering van de wil van Top-Care Health Services, om
onophoudelijk overtuigd te blijven van haar idealen.’
Essent Lighting
‘Bundeling van energie en kracht in de ‘Essentie van Licht’, voor iedereen toegankelijk.’
47
48
Verantwoording fotografie
Colofon
Stofomslag Egon Notermans, Zebra Foto Studios, Venlo
(montage Wim van Groenendaal, Zebra Foto Studios, Venlo)
2/3/8/9 Egon Notermans, Zebra Foto Studios, Venlo
14 Library of Congress, Wachington D.C.
16 Library of Congress, Wachington D.C.
18 Straat fotograaf, Napels, Italie
Library of Congress, Wachington D.C.
21 Xray VieCuri Hospital, Venlo
Straatfotograaf
22 Sabine Weiss, Paris
22 Shinkichi Tajiri, Baarlo
Bonnefantenmuseum, Maastricht
32 Egon Notermans, Zebra Foto Studios, Venlo
34 Kim Zwarts, Maastricht
36 Egon Notermans, Zebra Foto Studios, Venlo
37 Giotta Tajiri, Sjaak Simons
38 Gemeente Venlo Archief
Publicatie ‘De Wachters van Shinkichi Tajiri’
Eindredactie en tekst
Rick Vercauteren
Redactie
Peter Freij, Giotta Fuyo Tajiri en Rick Vercauteren
Vertaling
Paul Graetz, Amsterdam, NL
(Tekst Rick Vercauteren Nederlands/Engels)
Thomas Hauth, Maasbree, NL
(Tekst Rick Vercauteren Nederlands/Duits)
Fotografie
Shinkicki Tajiri, Baarlo, NL
Zebra Fotostudios, Venlo, NL
Ontwerp en opmaak
Bureau van Gerven, Venlo, NL
Druk
vanGrinsven drukkers, Venlo, NL
Met dank aan
Hai Berden, Yvonne van Dijk, Peter Freij, Dré Heijnen,
Frans Hermans, Paul Hermans, Arnold van Hoof, Eugène Janssen,
Tjeu Kessels, Twan Mientjes †, Egon Notermans, Marc Receveur,
Hans van Rooij, Giotta Fuyo Tajiri
gemeente Venlo, Océ, Rabobank Venlo, Seacon Logistics,
Woningstichting Venlo-Blerick, Antares Woonservice,
Van Nieuwenhuizen-Jongen BV, Scheuten Foundation,
Q-Park Beheer, Top-Care Health Services, Essent Lighting
Deze publicatie is mogelijk gemaakt door
De Stichting Tajiri Beelden Maasbrug Venlo en de gemeente Venlo
ISBN ……
Copyright 2007 gemeente Venlo, Venlo, NL
Het is krachtens de Auteurswet niet toegestaan illustraties en
teksten uit dit boek over te nemen zonder toestemming van de
rechthebbenden.

Inspreektekst mw. G. Tajiri bijlage boek De Wachters

Transcription

Similar documents

Dies ist eine Leseprobe von Klett-Cotta. Dieses Buch und unser

Fratzen, Monster, Entblößer: Dämonenplastik aus ethologischer Sicht

wohin04_08.indd

Meine Kriegserinnerungen von Leopold Korndeuer Erzählt von

cinema - Film Sound Media

Kill Bill: Vol. 1

3. EDUCAP DE